T.C.

MLL ETM BAKANLII

MZK ALETLER YAPIMI

TUTU VE BOZUK DZEN

Ankara, 2013

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 3 1. BALAMADA TUTU ...................................................................................................... 3 1.1. Balamay Tanma ........................................................................................................ 3 1.1.1. Balamann Tarihsel Geliimi ............................................................................... 3 1.1.2. Balamann Yapsal zellikleri ........................................................................... 10 1.1.3. Balama Ailesi ve lleri .................................................................................. 10 1.1.4. Balamada Dzenler ............................................................................................ 11 1.2. Duru ve Tutuu .......................................................................................................... 12 1.2.1. Balamann Tutuu .............................................................................................. 13 1.2.2. Sol El Tutuu ....................................................................................................... 15 1.2.3. Perdelere Bas .................................................................................................... 16 1.2.4. Sol Eldeki Yanl Pozisyonlar ............................................................................. 17 1.2.5. Sa Elle Tezenenin Tutuu .................................................................................. 19 1.2.6. Tezenenin Telde almas .................................................................................. 21 1.2.7. Sa Eldeki Yanl Pozisyonlar............................................................................. 22 1.3. Balama almada zel aretler................................................................................. 25 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 28 RENME FAALYET 2 ................................................................................................. 29 2. BOZUK DZENDE TEL ALIMASI............................................................................ 29 2.1. Do Sesinin Yeri ve 2. Parman Kullanm ............................................................. 30 2.2. Tezenenin ift Ynde Kullanm ................................................................................ 32 2.3. Re Sesinin Balamadaki Yeri ve 1., 2. ve 3. Parman Kullanm .......................... 35 2.4. Mi-Fa-Sol Notalarnn Yeri ve Mi Sesinin Balamada Yeri....................................... 38 2.5. Fa Sesinin Balamada Yeri ......................................................................................... 41 2.6. Sol Sesinin Balamada Yeri ....................................................................................... 44 2.7. Oktav Notalarnn Yeri ve Oktav Si Sesinin Balamada Yeri .................................... 47 2.8. Oktav Do Sesinin Balamadaki Yeri .......................................................................... 50 2.9. Oktav Re Sesinin Balamadaki Yeri........................................................................... 53 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 56 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 58 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 59 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60 KAYNAKA ......................................................................................................................... 61

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Mzik Aletleri Yapm Mzrapl Halk Mzii Enstrmanlar Yapm Tutu ve Bozuk Dzen Balamay doru tutu ve bozuk dzende almak ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40 / 24 10. Snf modllerini baarm olmak. Doru tutu ve bozuk dzende almak. Genel Ama Gerekli ortam ve donanm salandnda, balamay teknie uygun doru tutu ve bozuk dzende alabileceksiniz. Amalar 1. Tekniine uygun balamada duru ve tutu pozisyonu alabileceksiniz. 2. Tekniine uygun olarak bozuk dzende tel almas yapabileceksiniz. Ortam: Akustik zellikli snf ortam. Donanm: Mzik, kitap ve kataloglar, ses kayt cihazlar. Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Gemii binlerce yl ncesine kadar dayanan ve olduka zengin bir birikimi olan Trk mzii konusunda ok nemli almalar yaplmakla birlikte, zellikle konunun eitimi ile ilgili yaplan almalarn yeterli olduu sylenemez. nk Trk mzii Bat mzii karsnda hep geride kalmtr. Kendi alanmzla ilgili ok ge kalan admlardan birini atma adna Anadolu Trk Halk mziinin en yaygn sazlarndan olan balamann, aa uygun ve sistemli bir ekilde eitimin verilebilmesi iin bu modl hazrladk. Bu kitapkta konular basitten zora doru belirli bir sra takip edilerek verilmitir. Bu nedenle siz sevgili rencilerimize yararl olacan umuyoruz.

RENME FAALYET 1
AMA

RENME FAALYET 1

Bu faaliyet sonunda uygun ortam ve donanm salandnda standartlara uyarak balamada duru ve tutu pozisyonunu alabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Balamann tarihsel geliimini ve yapsal zelliklerini aratrnz. Balama ailesi ve lleri hakknda genel bir bilgi edininiz. Balamada ka eit tutu vardr, reniniz. Yanl tutu pozisyonlarn reniniz, mmknse bu pozisyonlar resimlendiriniz.

1. BALAMADA TUTU
1.1. Balamay Tanma
Balamay tanmak iin ncelikle tarihsel geliimine, yapsal zelliklerine ve llerine ve balamadaki dzenlere bakmak gerekmektedir.

1.1.1. Balamann Tarihsel Geliimi

Trk folkloru ierisinde olduka nemli bir yere sahip olan halk mzii ve oyunlar, birok yn ile olduka zengin bir yapya sahiptir. Bu zenginlikler ierisinde ger ek halk trklerinin gerekse halk oyunlarnn ayrlmaz paras olan halk alglarnn nemli bir yeri vardr. alg kaynaklarda; Mzik aygt, enstrman Sprge Mzikte gzel uyumlu sesler karmas iin yaplm ara, enstrman Mzikle yaplan elence, mzik arac alma Saz takm Saz, Trke almak fiilinden ism-i alet

alg deyiminin mzikle mzik aletiyle uzaktan yakndan hibir ilgisi yoktur. alg deyimi Anadolu halknn al sprgesine verdii addr. almak ise hrszlktr. Sprge sap, anak-mlek, teneke kutu gibi herhangi bir nesne. Her ne kadar ok deiik anlamlar olan "almak" fiilinden yaplm "alg" kelimemiz, Farsa, sazn karl gibi grnyorsa da alg almak, algya gitme k, algclk yapmak toplumumuzda saz almak, saz meclisine gitmek, sazendelik yapmak, deyimlerinin yannda pek fazla itibar grmemitir. Aklamalardan birkadr.

Bu aklama ve tanmlardan yola karak mzik ynnden algy (saz) tanmlayacak olursak, mzik yapmak veya retmek iin kullanlan aletlere halkmzn verdii genel bir isimdir, denebilir. Trk halk algsndan ise fabrika imali olmayan, halkn kendi imkanlar ierisinde ve basit aralarla elde yapt, akustik kanunlara uymayan, standart l ve kalplar olmayan, etnografk zellii olan alglar anlyoruz. alg bilim olarak Trkeletirilebilecek olan, alglarn trlerini, tarihini, yapm biimlerini, ses geniliklerini v.b. konular inceleyen bilim dalna ise organoloji denir. alg bilimin temeli XX. y.y. balarnda atlmtr. alglarda bulunan paralarn adlandrlarak uluslararas birer terim haline gelmesi de bu yakn dneme rastlar. lk ada inliler ve Hintliler, Orta ada Araplar alglar snflandran almalar yapmlardr. alglarn kullanmlar ve tarih iinden gelerek aldklar yeni biimler sosyolojik aratrmalar kapsamndadr. Arkeolojik aratrmalar alglarn 5000 yl nce de kullanldn gstermektedir. Gnmzde kullanlan hemen hemen her algnn sa'nn doumundan nce de ilkel biimleri ile bulunduu bilinmektedir. lk ada kullanlan ve gnmz alglarnn atas saylabilecek birok trn imalinde deri, tahta, kemik ve kurutulmu toprak vb. malzemeler kullanlmtr. Trk alglarnn ilk ekilleri yay ile alnnca kopuz gibi deiik adlar alyordu. Yay ile alnan bu teller, parmak ile de alnyordu. Ancak tip ve ekil bakmndan birbirlerinden fazla bir ayrlklar yoktu. Bu sazlar, yayl tamburlar gibi hem parmakla hem de yayla alnan sazlard. Ancak eski ve ilkel ekilleri daha ok kemenelerdir. Prof.Dr. Bahattin gel bu aklamalar ile kopuzun hem parmakla hem de yayla alnan ayn tr alg olduunu ve bu algnn ilk ekillerinin de yayla alnan kemeneler olduunu dnmektedir. Gazimihal ise kopuz adnn alg anlamnda kullanldn, telli ve yayl kopuzlarn da Asya'dan Avrupa'ya yayldn belirtmektedir. Ayrca Yaysz sapl sazlarn kdemi yayllar merhalesinden tahminlenemeyecek kadar derindedir; mesela, oklu kopuz olan kl neden sonra oksuz kopuzdan tremi? diyerek yayl sazlarn daha sonra trediini savunmakta ve gel ile farkl dnceleri paylamaktadr.

Trk sazlarnn atalar, Dede Korkut veya ulu evliyalar ile efsanelerde ad geen devlerden gelen, aac yerin derinliklerine inen ulu aalarn kklerinden karlan; kllar, telleri, yrk atlarn kllarndan ekilen; derisi, en ve deli taylardan yzlen; burgu veya kulaklar, ulu llerde ilahi gle yalnz biten allardan tornalanan, maddelerden yaplm t. Kutlu maddelerden yaplm sazlarn, kutlu sesleri vard. Trkler byle inanm, byle gelmilerdi. Bu kark ve grltl dnyada, birliin huzurun ve saadetin yolu da bu idi... Burada da grld gibi, gnmzde zellikle Alevi inancnda grlen balamann kutsall, gemii ok eskilere dayanan bir Trk inandr. ......Yay ile alnan eski karakterdeki Trk sazlar, insana biraz korku ve biraz da sihirle dolu bir duygu verir. Zaten sesi de iniltili ve genizden gelen bir mrlt ile doludur. Herhalde en eski destanlar bu kemeneler ile alnyordu. gel'in bu aklamalarnda; yani, kopuzun yay veya elle aln sonucu ki; gel, yay ile alnan kopuzun daha eski olduu dncesindedir, bu kopuzlarn yaps anlatlanlara gre gz nne getirdiinde veya dnldnde; (Resim Nu:1.1) rezonans kutusu (sesin olutuu tekne) dncesinin gelimeye balad veya sesin volmnn nasl artrlabileceinin araylarnn baland bir dnem gz nne gelmektedir. Bu nedenle bu alglarn gerek rezonans kutusunun gelimemilii, gerekse tellerinin at kl oluu dnldnde, bu tr bir algdan kacak ses de doal olarak parlak bir ses deil, gelin dedii gibi: sesi iniltili ve genizden gelen bir mrlt gibi olacaktr. Telli sazlar, yayl veya yaysz olsunlar, daha ok kapal yer sazlardr. Sevgi ve sayg, Tanrya yakar, ululardan medet dilenme hep bu sazlarla anlatlr ve yaplrd. Gazi erenlerin bandan geenler bu sazlarn eliinde sylenirdi. Saz ile sz, syleyenlerin de dinleyenlerin de ruhlarn kaynatrrd. Toplumla ilgili duygular tazelenir, glendirilirdi. Uzak duran kiiler yaknlatrlr, yarna daha iyi hazrlanlrd. Sazlar ile sz dinleyip duygulananlar arasnda bir duygu birlii ve yaknlama doard. Birlik ve btnlk iinde bir millet olma yolunda, telli sazlar bir arac olurlard. Mziin ilk insanlarda nasl baladn incelediimizde her ne kadar efsaneye dayanan taraflar varsa da gerek olduuna inandmz yanlar da bulunmaktadr. Esen rzgarlarn, sazlklardaki krk-kamlara arparak karm olduklar slk seslerini, onlarn da taklit ettikleri, zntl ve sevinli gnlerinde karm olduklar seslerin ilk mzik duygularn verdikleri tahmin edilmektedir. Zamanla dncelerini gelitirerek, kamn veya kiriin karm olduu sesler onlarn ilgisini ekmeye balam, avlanmak zere kullandklar ok ve yaylarn bir mzik aleti gibi kullanm olduklar bilinmektedir. (Bkz 1.1) Avlanma yayna oku srterek bir takm sesler karmlar ve adna oklu demilerdir. Daha sonra okluun ucuna su kaba ilave ederek kla dntrmler ve at klndan yaplan yaylar ile de almaya almlardr. Su kabann st ksmna ince deriler gerdirip sap ilave etmiler ve kiri telleri deri zerinden geirmek suretiyle, sesin daha net kmasn salamlardr. (Bkz 1.2.) Yay ile alnanlara kl, parmak veya mzrap trnden maddelerle alnanlarna da kopuz adn vermi olduklar tarihi belgelerden anlalmaktadr. Ikl yayl sazlarn, kopuz ise mzrapl sazlarn atas olarak bilinmektedir.

Resim 1.1: Yay ve rezonans kutusu

Resim 1.2: 17. yy. kadar kopuz

Bu aklamalardan, Trk alglarnn ilk knn ayn tr algnn parmakla ve yayla (okla) alnmas ile dallara ayrlarak gelimeye balad anlalmaktadr. Ayrca, kopuz gvdesinin nceleri avu ii eklinde aalardan oyularak yapldn ve zerine deri gerilerek uzun yllar alndn fakat XVII. yzyldan sonra deri yerine aa kullanldn da Evliya elebi'den reniyoruz (Resim Nu: 1.3 ve 1.4). Trk sazlar tel saylan somyadan oalm ve eitli adlar almlardr. Asya Trkleri alglarn tel saysna gre adlandrmlardr. ki telli ve parmakla alnanlarn yaygn ad dutar(iki telli)dr. Tel says ikiden ok olanlar dombra, dambra ve tambura olarak adlandrlmtr. zbekler, telli ve kaln sapl tamburalara setar, drt tellilere artar, be tellilere pentar ve alt telli olanlara ise etar demilerdir.

Resim 1.3. telli kopuz

Resim 1.4. Perde balanana kadar gelen deiim

Kazak tambura ve kopuzlarnn ou iki telli ve kyak adn verdikleri kemenelerdir. Bu tr alglarda tel olarak ilk nceleri at kl ve barsak kiri kullanlmtr. Daha sonralar ipek yoluna yakn blgelerde ve kltr merkezlerinde ipek tel kullanlmaya balanmtr. ngiliz kkenli kaynaklar, madeni telin 1350 ylnda Avrupa'da Klavikord ve Harpsikord'da kullanldn yazmaktadr. Fakat tarihi Von Hammer, Osmanl Tarihi ciltlerinin son ksmna doru bir notunda madeni saz telini Trklerin stanbul'a soktuunu ve dolays ile Avrupallara da tanttklarn kaynak gstermeden yazmtr. Gerek tezeneli gerekse yayl kopuz tr alglarn kkenlerinin Asya olduu bilinmesine ramen Anadolu'da bu alglarn daha nceden var olduu, dolays ile kkenlerinin Anadolu olduu konusunda grler de bulunmaktadr. Bunlardan bazlar: Ikl adl Trk kemenesinin asl yurdu Anadoludur. Yaygn olarak Msr'da grlyordu. Trkistan da bu sazn bir yurdu olarak gsteriliyordu. Eski Anadolu'da kl adl kemene daha ok ve yaygn olarak grlyordu. Terim olarak kopuz genel ad altnda toplanabilen tambura tipli sazlarn ebedi lkesi ksmen Anadoludur, eklindedir.

Nejat Birdoan ise: ....balamann kopuzdan tremediine ilikin bir sav daha var; o da balamann Hititlere zg kutsal bir saz olduudur. Karkam kabartmalarnda sapndan

sallanan pskle kadar btn biimiyle balama grlmektedir. Kraln nnde alndna gre de kutsal bir sazdr. Baka bir sav da, Mezopotamya alg Mzii adl yayma gre, Luth, M.. 2000'de Smerler ve Akatlarda yelenilen bir alg idi. Bu saz, Elamlarda da yzyllar boyu kullanlmtr. Gvde toparlak ya da yumurta biiminde olup sap ounlukla uzun olan bu algnn ad telli anlamna sa-esh dir. alg Elamda ok yaygndr; ancak, kaynann Elam olduu sylenemez. algnn eitli blmlerinin oranlar bugnk balamann tpksdr. Karkam harabelerinde grlen de bu algdr. Bize yle geliyor ki Asyal gmen Trk, Anadolu'ya gelirken kendi kopuzunu, rn srtna alp getirdi. Anadolu'da Elam ve Hitit sazn grd. Mehul sanat (alg yapmc) iki saz birletirdi. Bu gnk saz ortaya kt. diyerek kaynak da gstererek konuyu aklamaktadr. Aslnda bu aklamalarda da grld gibi, dikkat ekici olan, balamann kopuzdan treyip tremediinden veya kopuz tr alglarn kkeninden daha ok, kopuz tr alglarn Anadolu'da da olduu ve Anadolu kltr ile Anadolu'ya gelen Trklerin kaynamasnda bu tr alglarn nemli rol oynaddr. Fakat, yukardaki dncelerden farkl dnceler de bulunmaktadr. Bunlardan bazlar yledir: Balamann kkeni kopuza dayanr. Kopuz Orta Asya'dan in'e, Kpaklara, oradan da Avrupa'ya yaylm, Hunlulardan Bizans'a gemi, Ouzlarla Anadolu'ya girmi, Seluklularla da yerlemitir. imdiki balama cinsi alglarn atas diyebileceimiz kopuz, soyca uzun sapl, armut biimli ya da kenar gvdeli, nceleri kl telli ve ses perdeleri yokken, Anadolu'ya gelince yle byle XIV. yzylda madeni tel taklmak ve barsak kiriten ses perdeleri balanmak suretiyle olduka gelikin bir ekil almtr. Evliya elebi: Levendane bir sazdr ki hemen ehanenin yavrusu zannolunur. demektedir. Yine elebi'nin ifadesine gre Anadolu'da neslini grmedii bu saz, Bosna, Budin, Eri ve Temevar gibi serhat ahalisine mahsustur. En eski Romen alglarndan olan cobza (kobza) aslen bir Trk algs olan kopuzun deiiklie uram bir eklidir. Kkeni Orta Asya olan bu alg, birok yere yayld gibi Romanya'ya da ok eskiden XIV. yzyln ilk yarsnda girmitir. gibi dnceler bulunmaktadr. Bilindii gibi, kopuz tr alglarda tel olarak ilk nce at kl, daha sonra ise barsak kiri kullanlmtr. Atn ise ilk nce Trkler tarafndan evcilletirilerek binek hayvan olarak kullanld antropolojik ve arkeolojik almalardan karlan sonulardr. Bu bulgu ve dnceler bize, kopuz tr alglarn Asya kkenli olduunu ve bu alglarda at kln tel olarak ilk kullananlarn da Trkler olduunu gstermektedir. Ayrca kopuzun devam olan balamann gnmzde de kutsal saylmas ve bunun ok eski bir Trk inan olmas da bu grmz desteklemektedir. Fakat bu tr alglarn Anadolu'da da olduu sylenebilir. nk, gerek Anadolu'ya gerekse Anadolu zerinden Orta Avrupa'ya kadar olan eitli blgelere eitli zamanlarda yaplan Trk gleri ile bu tr alglar Anadolu'ya da tanm olabilir. Bu glerin tarihini de M.. 5000 yllarna kadar dayandrmak mmkndr.

Kopuz yerine balama adnn kullanldn ise ilk olarak XVII. yzylda Karacaolan'a ait olan: Hazer kim krar bu vadilerde glf- santurun Eyler telli hattnla balama uak sencurn Divanda grlmektedir. Balama ad ile ilgili eitli grler bulunmaktadr. Bunlardan bazlar: "Balama sazn sapndaki perde balarndan, yani destan teriminin Trkesinden gemedir. eklen kopuz ile birdir; kolca kopuzun kiri telleri yerine madeni teller bir yenilik halinde baland asrdan itibaren kopuz ad yerine Anadolu'da balama sfatnn kullanld ihtimali ayrca dnlebilir. ....destan szcnn bir varyant olduu ileri srlr. Bir baka dnceye gre de balama beste yapmaktr. Ozanlar bu saz ile iirlerini melodi kurgusuna yerletirdiklerinden yani beste yaptklarndan dolay bu ad verilmitir ki biz bu gre katlyoruz. Bu dnce ve yaklamlardan zet olarak u sonular karmak mmkndr. Telli alglar Orta Asyadan deiik zamanlardaki eitli gler vesilesi ile deiik corafyalara tanm ve her corafyada da deiik ekillerde geliimini srdrmtr. Balama da Asya kkenli sazlardan olan Kopuz'un Anadolu'daki bir devam olmutur. Kopuz, Trk mzik kltrnde yer alan uzun sapl ve mzrapla alnan alglarn atas olarak bilinir. Balama ad ise tahmini olarak 17. yzyl sonlarnda kullanlmaya balanmtr. "Balama ad, sazn kendisinden nce perdelerine mi yoksa gerili deriye tercih edilen tahta gs kapana m verilmiti? Nedeni zlememitir." Yoksa, tellerin taklmasndan dolay m balama dendii tartma konusu olsa da bu konudaki yaygn dnce, sap zerinde bulunan perde balarndan kaynakland ynndedir. Bu tr alglarda ilk nceleri at kl ve barsak kiriten yaplm teller kullanlrken, daha sonralar pek Yoluna yakn blgelerde ve kltr merkezlerinde ipek teller kullanlmaya balanmtr. Gnmzde ise balamann byklne gre kalnl deien metal teller kullanlmaktadr. Kopuz tr alglarn gerek perde gerekse tel saylarnn gnmze doru geldike artt da grlmektedir. Gemite dut, sedir ve ceviz gibi sert aalar kopuz yapmnda kullanlrken, gnmz balamalarnn teknelerinde de bata dut olmak zere yine bu aalar tercih edilmektedir Grld gibi, gemite toplumda ortak duygu, dnce, milli birlik ve beraberliin salanmasnda nemli rol oynayan kopuz tr alglar gnmzde de deiik ilevleri ile bu zelliini srdrmektedir.

1.1.2. Balamann Yapsal zellikleri

Daha nce de belirtildii gibi gnmzde kullanlan hemen hemen her algnn sa'nn doumundan nce de ilkel biimleri ile bulunduu bilinmektedir. lk ada kullanlan ve gnmz alglarnn atas saylabilecek birok trn imalinde deri, tahta, kemik ve kurutulmu toprak vb. malzemeler kullanlmtr. Kopuzun gnmzdeki devam olan balamann yapmnda da eitli aalar, barsak teller ve 17. yzyla kadar gsnde deri kullanlmtr. Balama, tekne, kapak ve sap olmak zere blmden oluur. Halk arasnda bu blmlere tekneye gvde; kapaa gs; sap blmne kol ve burgulara ise kulak denerek insana benzetilmitir. Balamann gvde ksm (teknesi) oyma ve yaprak olmak zere iki ekilde yaplmaktadr. Grgen, kestane, erik, ceviz ve karaaa gibi sert aalardan oyularak yaplan balamalarn en makbul, teknesi dut aacndan olandr. Yaprak balama ise, eitli aalardan oluturulan paralarn birletirilerek tekne oluturulmas sonucu yaplmaktadr. Balamann gsnde (kapanda) ise, ladin, kknar ve am gibi dzgn damarlar olan ve tnlamaya daha elverili yumuak aalar kullanlmaktadr. Sapta (kolda) kullanlacak aalarn teknede olduu gibi sert ve kuru olmasna dikkat edilir. Bu nedenle ak grgen, limon, erik, ard ve ceviz gibi sert aalar daha ok kullanlmaktadr.

1.1.3. Balama Ailesi ve lleri

Balama, usta rak ilikisi iinde ok deiik boy ve llerde yaplarak gnmze kadar gelmitir. Bu nedenle olduka geni bir aileye sahiptir. Yresel kullanmda bozuk, r, rzva ve tambura gibi adlarla bilinen sazlarn btn balama ailesinin birer yesidir. Balama ailesinin yap olarak en kk olanna ve en ince ses veren algsna cura, en byk ve en pes (kaln) ses veren algsna da divan denilmektedir. Divan saz ayn zamanda meydan saz ad ile de bilinir. Donbra, danbra ve tambura olarak bilinen alg ise, divandan daha kk curadan daha byk bir yapdadr. Gnmzde balamann gerek eitimde gerekse toplu almalarda kullanlabilmesi iin, ton ve ses rengi gibi zellikleri de dikkate alnarak baz standart boy ve ller belirlenmitir.

10

Bu boylarn tr ve lleri u ekildedir: Ad Cura Balama Curas Tambura Balama Divan Tekne Boyu 23-28 cm 30-36 cm 39-43 cm 44-47 cm 49-52 cm ki Eik Aras Uzaklk 49-60 cm 64-77 cm 83-90 cm 94-100 cm 105-111 cm

1.1.4. Balamada Dzenler

Dzen, balamada akort karlnda kullanlan bir terimdir. Balamada yaplan akort deiiklikleri, yreler aras icra farklln (tavr) vurgulamada ve anlatm glendirmede nemlidir. Tpk tavrlar gibi dzenler de balamada yresel bir zellik olarak karmza kar. yle ki bir yrede bilinen bir dzen, dier yrelerde bilinmeyebildii gibi farkl bir adla da bilinebilir. rnein, Ankara, Konya, Ktahya gibi yrelerde bilinen "Kara dzen" ad ile bilinen dzen veya akort, Kastamonu ve ankr dolaylarnda "Bozuk dzen" ad ile bilinmektedir. Yresel dzenler dikkatle incelendiklerinde bunlarn, yrelerin tonal ve modal (makamsal) zellikleriyle dorudan balantl olduu grlr. nk balamada, ezginin alnd diziye bal olarak yaplan dzen veya akort deiimleri ezginin tonal eksenini de belirlemi olmaktadr.

11

Balamada en ok bilinen ve yaplan dzenler unlardr: Yazlna Gre Diyapazona Gre Duyuluu

Balamann alt ve st tel guruplarna taklan bam telleri, hem yazla hem de diyapazona gre bir oktav pete tnlamaktadr.

1.2. Duru ve Tutuu

alglarn tutu ve aln biimleri, ounlukla insanlarn doal duru ve oturu pozisyonlarna gre gelitirilmitir. Form veya yap olarak da insanlarn bu pozisyonlarna gre ekillendirilmi ve bir al teknii kazanmtr. Balamada ise hem aln biimi hem de form olarak insann oturu pozisyonuna gre gelimi veya gelitirilmi bir algdr.

12

1.2.1. Balamann Tutuu

Btn alglarda olduu gibi balamay da iyi bir ekilde icra edebilmenin en nemli art doru bir al tekniinin kazanlmasdr. Doru bir teknik de ancak doru bir oturu ve duru, algnn ve tezenenin doru tutulmas ile mmkndr. Bunlar algdan karacanz sesin kalitesini etkileyen en nemli unsurlardr. Balamanz doru tutabilmek iin aadaki kurallar dikkatle okuyarak uygulaynz. Resim 1.5te grld gibi vcut yapnza uygun bir sandalyeye dik olarak oturunuz. Ayaklarnz yerden destek veya g alabilecek ekilde ve topuklar birbirinden 30-35 cm aklkta yere basnz. Balamann teknesini sa bacanz ile vcudunuzun birletii blgeye yerletiriniz. Bu konumda balamann gs tam karya bakmaldr. Sa kolunuzu resimdeki gibi stten balamaya koyarak hem yere doru hem de vcudunuza doru bir kuvvet uygulayarak sol elinizin yardm olmadan 5 numaral resimdeki gibi dengede durmasn salaynz. Balamann sapn yere paralel konumdan ok az yukar doru kaldrarak hafif apraz bir konuma getirerek tutabilmelisiniz. Normalden yksek veya alak bir sandalye, ar rahat kanepe veya koltukta oturarak balama almak vcudun dik oturuunu engelleyeceinden balama tutuunu da zorlatracaktr. Bu nedenle vcudunuzun yapsna uygun bir sandalyede, dik oturmanz ok nemlidir.

Unutulmamaldr ki; balama almak ile balama almak ayn ey deildir.

13

Resim 1.5: Doru oturu, duru ve tutu

14

1.2.2. Sol El Tutuu

Sol elinize ve parmaklarna herhangi bir kuvvet uygulamadnz zaman eliniz doal konumda 1.6 numaral resimdeki gibidir. Bu konumda baparmak ile iaret parma arasndaki bolua dikkat edildiinde U eklinde bir ovallie sahip olduunu greceksiniz. Balamann sap ise elinizin bu biimine gre yaplmtr. Sol el parmaklarna herhangi bir kuvvet uygulamadan sapa getirerek herhangi bir perdede sol elinizi 1.7, 1.8, ve 1.9 numaral resimde grld gibi sapa temas ettiriniz.

Resim 1.6: Sol elin doal konumu

Resim 1.7: Sol elin sapa temas

15

Resim 1.8: Sol elin saptaki konumu

Resim 1.9: Sol el ayasnn grnm

Sol elinizin balamann sap zerinde rahat hareket edebilmesi iin aadaki uyarlan dikkatle okuyarak uygulaynz. 1.8 Numaral resimde grld gibi, sadece iaret parma ile ba parmanz arasnda kalan blm balamann sapna hafife deiyor konumda olmaldr. 1.9 Numaral resimde grld gibi, sol elinizin ayas (ba parman geri blm) ve ii balamann sapna dememelidir. Sol elinizin ii balamann teknesine doru ak olmaldr.

Yukardaki uyarlar sol el tekniinin doru yerlemesi ve elin rahat almas bakmndan olduka nemlidir. Bu maddenin uygulamasnda devaml kontroll ve olabildiince hassas davranlmaldr.

1.2.3. Perdelere Bas

Sapa temas etmi durumda olan sol elinizin iaret parman (1.Parmak) dik ve trnak, balamann gsn gsterecek ekilde basnz (Resim 1.10, 1.11). Dier parmaklar ise sapn zerinde, tele basmadan fakat her an basacakm gibi bir konumda durmaldr.

16

2., 3. ve 4. parmaklarn da perdelere bas ekli iaret parmanda (1.Parmak) olduu gibi yine dik ve trnak balamann gsn gsterecek ekilde olmaldr (Resim 1.10, 1.11).

Resim 1.10. Perdeye bas

Resim 1.11. Sol el parmaklar

Uyar

Parmaklar perdeye basarken sol el pozisyonunu bozmamaya dikkat ediniz. (Sol el ayasnn sapa dememesine ve el iinin balamann teknesine doru ak olmas gerektiini hatrlaynz, Resim Nu. 1.8-1.9' a tekrar baknz.).

1.2.4. Sol Eldeki Yanl Pozisyonlar

1.12 numaral resimde, sol elin yanl bir pozisyonu grlmektedir. Bu konumdaki ilk hata, 2., 3. ve 4. parmaklarn sap zerinde deil sapn altnda durmasdr. Bu konumda parmaklarn yerinden karak perdeye zamannda basmas olduka zor olacaktr. Resme dikkat edildiinde sol elin doal konumunun da (elin yrrken yanda duru ekli Resim Nu. 1.6 ve 1.14) bozulduu grlmektedir.

17

Resim 1.12: Sol el parmaklarn yanl pozisyonu

Bu resimde grlen dier bir hata ise baparman duruudur. Bu pozisyonda baparman iaret parma ile ayn hizada olmas gerekirken sapn arka tarafnda olduka geride ve havada durmaktadr. Bu konumda baparman zamannda perdeye basmas ok zor olacaktr. Bu nedenle hem ba parman hem de 2., 3. ve 4. parmaklarn konumu veya duruu, mutlaka 1.10 ve 1.11 numaral resimde grld gibi sap zerinde ve her an perdeye basmaya hazr bir konumunda olmaldr. 1.13 numaral resimde ise, sol elin baka bir yanl pozisyonu grlmektedir. Resimde grld gibi hem sol el ayas hem de elin ii balamann sapna demektedir. Bu tr bir tututa srtnme fazla olacandan el sap zerinde rahat hareket etmeyecei gibi parmaklar da perdeye doru basmayacaktr. 1.13 numaral resimdeki dier bir yanl ise, iaret parmann perdeye basdr. Parmaklar perdenin (1.13 numaral resimde grld gibi) tam zerine deil, 1.11 numaral resimde grld gibi perdenin yukar yanna basmaldr.

18

Resim 1.13: Sol elin yanl pozisyonu

Resimlerde grlmeyen fakat sol elin konumunda en ok grlen yanllardan biri de iaret parmann (1.Parman) yatk ve trnan balamann gsn deil, yukary gstermesidir. Bu ekilde basan parman daha ok yatay bir al pozisyonuna sahip olan balamann sap zerinde hareket etmesini gletirecektir. Uyar

Bu alma aamasnda sol elinizin sap zerindeki duruunu aynaya bakarak 1.10 ve 1.11 numaral resimler ile karlatrarak kontrol etmenizde byk fayda vardr. Bu nedenle resimlerde grlen dorular ve yanllar siz de balamanzda uygulayarak grnz.

1.2.5. Sa Elle Tezenenin Tutuu

Bir algy iyi bir ekilde icra etmenin en nemli art algdan doru ve temiz ses karmaktr. Doru ve temiz ses karabilmek iin ise sa ve sol el tekniinin doru oturmu olmas gerekir. Sa eliniz ile tel zerinde yle bir denge salamalsnz ki tele stten vurarak kardnz ses ile alttan ektiiniz sesin iddeti birbiri ile ayn olsun. Yani tezeneyi st ten mi vurduunuz, alttan m ektiiniz belli olmamaldr.

19

Resim 1.14: Sa elin doal konumu

Resim 1.15: Tezenenin doru tutuluu

Sa elinize ve parmaklarna herhangi bir kuvvet uygulamadnz zaman doal konumda 14 numaral resimdeki gibi olduunu greceksiniz. Bu konumdaki elinizin ba parmann ucu ile iaret parmann arasna tezeneyi koyarak hafife tutunuz. Elinizin 15 numaral resimdeki ekli aldn greceksiniz. Tezenenin en doru tutu ekli olan bu konuma tel zerinde de dikkat etmelisiniz. 15 ve 16 numaral resimle grld gibi tuttuunuz tezenenizi elinizin doal konumunu bozmadan balamanzn alt telinin zerine getirerek koyunuz.

Resim 1.16: Tezene tutuun nden grn

20

Resim 1.17: Tezenenin telde duruu

Eliniz ve tezeneniz tel zerinde Resim Nu 1.l7de grld gibi durmaldr. Daha nce belirtildii gibi tele stten vurarak kardnz ses ile alttan ektiiniz sesin iddeti nin birbiri ile ayn olabilmesi iin tezene tel zerinde mutlaka 1.17 numaral resimde grld gibi dik bir konumda durmaldr.

1.2.6. Tezenenin Telde almas

Tezene tutuunuz elinizi hi bozmadan gsn tam ortasna 18 numaral resimde grld gibi telin zerine koyunuz.

Resim 1.18: Tezene ve elin tel zerinde duruu

21

Daha sonra baparmanzn ucu ile da doru ve bilekten gelen bir hareket ile aaya doru ittiriniz. Aada kalan tezeneyi yukarya doru bu defa iaret parmanzn ucuna kuvvet uygulayarak yukarya ve gse doru yine bilekten gelen bir hareket ile ekiniz. Uyar

Balamada tezenenin almas ya aaya ya da yukarya dorudur. Tezene tel zerinde alrken sa eldeki hareketin sa el bileini ap dirsee ve omuza ulamas doru deildir. Sa eldeki btn hareketler bilekten ve ilgili tel zerinde teli fazla amadan mmkn olduu kadar kk hareketler ile yaplmaldr. Tezene yukardan aaya doru vurulduunda ok aaya, aadan yukarya doru ekildiinde de ok yukarya kmamaldr. nk geni hareketler (byk hareketler) iin ok zaman gerektiinden, kk sreli (kk zamanl) notalarn icrasna byk hareketlerle sa el yetiemeyeceinden sesler bozuk kacaktr. Bu nedenle sa eldeki hareketler tek tel zerinde (tavrlar hari) ve kk olmaldr. Tezene ile yukardan vurarak ve aadan ekerek kardnz sesler mutlaka birbirine eit frekansta (iddette) ve dengeli olmaldr. Bu dengeyi salayabilmek iin eliniz ve tezeneniz tel zerinde 1.18 numaral resimde grld gibi olmaldr.

1.2.7. Sa Eldeki Yanl Pozisyonlar

Resim 1.19: Tezenenin tel zerinde yanl duruu

22

Resim 1.20: Tezenenin tel zerinde yanl duruu

Tezene ve elin 1.19 ve 1.20 numaral resimde grld gibi almas durumunda yukardan vurduunuz sesler ile aadan ektiiniz seslerin iddeti birbirine eit olmayacaktr. Bu nedenle 1.19 ve 1.20 numaral resimde grlen el ve tezenenin pozisyonu doru deildir.

Resim 1.21: Tezenenin tel zerinde yanl duruu

23

Resim 1.22: Tezenenin tel zerinde yanl duruu

l.21 numaral resimde tezene ve el hem alt eie fazla yaklam hem de 2., 3. ve 4. parmaklarn duruu elin doal duruuna aykrdr. Byle bir pozisyonda algdan karacanz sesler hem sert olacak hem de doal olmayacaktr. 1.22 numaral resimde ise grld gibi tezene ve el gsn ortasnda deil bu defa sapa fazla yaklamtr. Bu pozisyonda karacanz sesler yine algnn gerek tonunu (tnsn) yanstmayacak ve ar yumuak olacaktr. Bu nedenle 1.21 ve 1.22 numaral resimlerdeki el ve tezene pozisyonlar doru deildir.

24

1.3. Balama almada zel aretler

Yukardan aaya doru vuru Aadan yukarya doru eki Ba parmak. Bo tel 1 2 3 4 Birinci parmak (iaret parma) kinci parmak (orta parmak) nc parmak (yzk parma) Drdnc parmak (kk parmak) arpma ses.(tezene vurulmadan parmak arpmas ile karlacak ses) Birinci gurup teller (alt teller) kinci gurup teller (orta teller) nc gurup teller (st teller)

25

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Tekniine uygun balamada duru ve tutu pozisyonu alnz.

lem Basmaklar

neriler

Balamada akortu yresel dzenlere Akortun yazlna gre ve diyapozana gre yapnz. gre notalarla belirtiniz. Balamay elinize alarak doru Bunun iin resim 1.5ten oturu, duru ve tutu pozisyonu yararlanabilirsiniz. alnz. Sol el pozisyonunu alnz. Sol el parmaklarn herhangi bir kuvvet uygulamadan saa getirerek herhangi bir perdede sol elinizi saa temas ettiriniz.

Perdelere basnz.

Parmaklar perdeye basarken sol el pozisyonunu bozmamaya dikkat ediniz.

En doru tutu pozisyonunu almak Bunu yaparken sol elinizin sap zerindeki iin sol eldeki yanl tutu duruunu aynaya bakarak 1.10 ve 1.11 pozisyonlarn biliniz ve doru numaral resimler ile karlatrarak kontrol tututan farklarn ayrt ediniz. etmenizde fayda var. Bu nedenle resimlerde grlen doruyu siz de balamanzda uygulayarak grnz. Tezeneyi sa elle tutunuz. Bunu yaparken sa eliniz ile tel zerinde yle bir denge salamalsnz ki telle stten vurarak kardnz ses ile alttan ektiiniz sesin iddetinin birbiri ile ayn olmasna dikkat ediniz (Bkz. Resim 1.14, 1.15). Tezeneyi telde alarak sesler Balamada tezenenin almasnn ya karnz. aaya ya da yukarya doru olduunu hatrlaynz. En doru tutu pozisyonunu almak Bunun iin resim 1.19, 1.20, 1,21 ve iin sa eldeki yanl tutu 1.22den yararlanabilirsiniz. pozisyonlarn biliniz ve doru olandan farkn ayrt ediniz.

26

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Balamada akortu yresel dzenlere gre yaptnz m? 2. Balamay elinize alarak doru tutu, oturu ve duru pozisyonu aldnz m? 3. Sol el pozisyonunu en doru ekilde aldnz m? 4. Kontrol etmek iin aynaya baktnz m? 5. Perdelere bastnz m? 6. Tezeneyi sa elle en doru ekilde tutunuz mu? 7. Tezeneyi telde alarak sesler kardnz m? 8. Sa el pozisyonunu en doru ekilde aldnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

27

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. () Balama, tekne, kapak, ve sap olmak zere 3 blmden oluur. () Balama ailesinin yap olarak en kk olanna ve en ince ses veren algsna tambur denir. () Balama ailesinin en byk ve en kaln ses veren algsna divan denir. () Dzen, akortun balamadaki karldr. () Balamada en ok bilinen ve yaplan 5 adet dzen vardr. () Balamada parmaklar perdeye basarken sol el pozisyonu deiebilir. () Balamada sa el pozisyonu alrken tele stten vurarak kardnz ses ile alttan ektiiniz sesin iddeti birbirinden farkl olmaldr. () Tezene tutulduu zaman el hi bozulmadan gsn tam ortasna telin zerine konulmaldr. () Tezene ile yukardan vurarak ve aaya ekerek klan sesler mutlaka birbirine eit ve dengeli olmaldr. () Balamada kullanlan v iareti yukardan aaya doru tutu anlamna gelir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

28

RENME FAALYET 2 RENME FAALYET 2

AMA
Bu faaliyet sonunda uygun ortam ve donanm salandnda tekniine uygun olarak Bozuk dzende tel almas yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Notalarn balamadaki yerini reniniz. Parmaklarn balamadaki kullanmn reniniz.

2. BOZUK DZENDE TEL ALIMASI

29

2.1. Do Sesinin Yeri ve 2. Parman Kullanm

30

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Sol elinizin 1. parma perdeye basarken, 2., 3. ve 4. parmaklarn sapn altna kaymamasna dikkat ediniz. Do perdesine basarken 1. parman havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

31

2.2. Tezenenin ift Ynde Kullanm

32

33

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Sol elinizin 1. parma perdeye basarken, 2., 3. ve parmaklarn sapn altna kaymamasna dikkat ediniz. Sol elinizin 2. parma Do perdesine basarken l. parman havaya kalkmamasna dikkat ediniz. Nota tartmlarnn doruluuna ve notalarn vuru ekillerine dikkat ediniz.

34

2.3. Re Sesinin Balamadaki Yeri ve 1., 2. ve 3. Parman Kullanm

35

36

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tezene vuru ekillerinin doruluuna dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken, 1. ve 2. armaklarn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

37

2.4. Mi-Fa-Sol Notalarnn Yeri ve Mi Sesinin Balamada Yeri

38

39

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tezene vuru ekillerinin doruluuna dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken, 1., ve 2. parmaklarn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

40

2.5. Fa Sesinin Balamada Yeri

41

42

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tezene vuru ekillerinin doruluuna dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken 1. ve 2. parmaklarn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

43

2.6. Sol Sesinin Balamada Yeri

44

45

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartanlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tezene vuru ekillerine dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken l. ve 2. parmaklarnzn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

46

2.7. Oktav Notalarnn Yeri ve Oktav Si Sesinin Balamada Yeri

47

48

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) vuru ekillerine dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken 1. ve 2. parmaklarnzn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

49

2.8. Oktav Do Sesinin Balamadaki Yeri

50

51

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) vuru ekillerine dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken I. Ve 2. parmaklarnzn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

52

2.9. Oktav Re Sesinin Balamadaki Yeri

53

54

Uyarlar Balama tutuunuza dikkat ediniz. Tezene tutuunuza dikkat ediniz. Sesleri doru ve net (temiz) karyor musunuz? Dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) tartmlarnn doruluuna dikkat ediniz. Seslerin (notalarn) vuru ekillerine dikkat ediniz. Sol elinizde 3. parmanz basarken 1.ve 2. parmaklarnzn havaya kalkmamasna dikkat ediniz.

55

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Tekniine uygun olarak bozuk dzende tel almas yapnz.

lem Basamaklar
Bo tezene almas yapnz. notalarn tezene vuruunu alnz. La ve Si notalarnn balamadaki yerini gsteriniz. 1. parman kullanm almasn yapnz.

neriler
Balama tutuuna dikkat ediniz. Tezene tutuuna dikkat ediniz. Sesleri doru ve net karnz.

Sol elinizin 1. parman perdeye basarak 2., 3. ve 4. parmaklarn sapn altna basmamasna dikkat ediniz. Do sesinin balamadaki yerini gsteriniz. Do perdesine basarken 2. parman havaya kalkmasna dikkat ediniz. 1. ve 2. parman kullanm almasn Nota tartmlarnn doruluuna dikkat yapnz. ediniz. Tezenenin ift ynde kullanm almasn Notalarn vuru ekillerine dikkat ediniz. yapnz. 1., 2. ve 3. parma ayn anda kullanmaya Notalarn vuru ekillerine dikkat ediniz. alnz. Oktav notalarnn yerini gsteriniz.

56

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Bo tezene almas yaptnz m? 2. notalarnn tezene vuruunu altnz m? 3. La ve si notalarnn balamadaki yerini gsterdiniz mi? 4. 1. parman kullanm almasn yaptnz m? 5. Do sesinin balamadaki yerini gsterdiniz mi? 6. 1. ve 2. parman kullanm almasn yaptnz m? 7. Tezenenin ift ynde kullanm almasn yaptnz m? 8. 1., 2. ve 3. parma ayn anda kullanmay denediniz mi? 9. Oktav notalarnn yerini gsterdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

57

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ( ) Tezenenin kullanm ift ynldr. ( ) La ve si notalar 1. ve 2. parmakla karlr. ( ) Do sesini verirken 1. ve 3. parmak kullanlr. ( ) Do perdesine basarken 3. parmak havaya kalkmaldr. ( ) iareti yukardan aaya demektir.

( ) Re sesini 1., 2. ve 3. parmakla karrz. ( ) Balamada 7 tel vardr. ( ) Balamada 3 alt tel, 2 orta tel ve 2 st tel vardr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

58

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Balamadaki terim ve iaretleri okuyabiliyorum. 2. Balamada doru tutu ve pozisyonu alabiliyorum. 3. Sol elimi doru ekilde kullanabiliyorum. 4. Sa elimi doru ekilde kullanabiliyorum. 5. Perdelere doru ekilde basabiliyorum. 6. Balamada la ve si notalarnn yerini gsterebiliyorum. 7. 1., 2. ve 3. parman kullanm almalarn yapabiliyorum. 8. Re, Mi, Fa, Sol notalarnn yerini gsterebiliyorum. 9. Oktav notalarnn yerini biliyorum.

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

59

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Yanl Doru Doru Yanl Yanl Yanl Doru Doru Yanl

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 Doru Doru Yanl Doru Doru Doru Doru Doru

60

KAYNAKA KAYNAKA
AIN Cafer, Enstrman Bilimi (Organoloji), Yenidoan Basmevi Ltd.ti., stanbul, 1994. AKDOU Onur, Ud Metodu, niversiteliler Ofset, zmir, 2000. ALTU Nevzat, Uygulamal Temel Balama Eitimi, Anadolu Matbaas, zmir, 1993. ATALAY M. Aydn/ALM Yaar Kemal, Pozisyonlarla Uzun Sap Balama Metodu-1, Aktel Basm Yayn, stanbul, 2004. ATAMAN Sadi Yaver, Anadolu Halk Sazlar Yerli Musikiciler ve Halk Musiki Karekterleri, Burhaneddin Matbaas, stanbul, 1938. ATAMAN Sadi Yaver, Balamaclk ve Balama Gelenei, Musiki Mecmuas Aylk Mzikoloji Dergisi, Nu. 255, Yrk Matbaas, stanbul, 1970. BRDOAN Nejat, Notalaryla Trklerimiz, zgr Yayn Datm, stanbul, 1988. CAN mer, Keman retim Klavuzu II. DEMRSPAH Cemil, Trk Halk Oyunlar, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar 148, Ankara, 1975. DKC Mehmet, Anadolu'da Trkler ve Anadolu'ya Trk Gleri, Burak Yaynevi, stanbul, 1998. EKC Sava, Balama in Etdler ve Tezene almalar, Gaziantep niversitesi Basmevi, Gaziantep, 2000. EKC Sava, "Balama Metodu almalarnda Yaplan Yanllklar ve zm nerileri" Mzikte 2000 Sempozyumu, s.88, Kltr Bakanl Yaynlar 2575, Yaymlar Dairesi Bakanl Sanat-Mzik Eserleri Dizisi 31011, Nehir Matbaaclk, Ankara, 2001. EKC Sava, Ramazan GNGR ve Telli Kopuzu , Kltr Bakanl HAGEM Yaynlar 188, Halk Mzii ve Oyunlar Dizisi 10, Frapan Yay. Ltd. ti., Ankara, 1993. ELDAR Mansurov, Azerbaycan Eski l Havalar, Ik Neriyat, Bak,1990.

61

FARMER Henry George, (eviri: Dr. M. lhami GKEN) On yedinci Yzylda Trk alglar, Kltr Bakanl Yaynlar 2297, HAGEM Yaynlar 282, Halk Mzii ve Oyunlar Dizisi 20, Ankara, 1999.

62