Kompozit Malzemeler

Kompozit malzeme iki veya daha fazla malzemenin bir arada kullanılmasıyla oluşturulan farklı
özelliklere sahip malzemelere verilen addır. Temel olarak kabuk görevi gören reçine ve içine
gömülmüş elyaflardan oluşmaktadırlar.

Kompozit malzemeler; havacılık sanayinde gövde ve kanat panelleri, denizcilikte yelkenli

gövdeleri, yat platformları, bisiklet, golf sopası, tenis raketi, yer altı boruları, traktör
kaportaları, teleferikler, otomobillerde cam silecekleri, pedallar, dikiz aynası, Formula 1
arabalarında motor kaplaması, ana gövde, burun kapağı ön ve arka kanatları,fren balataları gibi
sayısız yerde kullanım alanlarına sahiptirler.

Güneş Enerjili arabaların kabuk yapımında kompozit

malzemelerin tercih edilmelerinin en önemli sebebi
sağlam, hafif ve kolay şekillendirilebilir
olmalarındandır. Bu da yüksek verim elde etmek için
bu malzemelerin başlıca “vazgeçilmezler” arasına
koymakta.

Resim-1-

Biraz malzeme bilgimizi artıracak olursak; kompozit malzeme denildiğinde akla ilk gelen elyaf
ve güçlendirilmiş plastiklerdir. Elyaf; sertlik, sağlamlık gibi yapısal özellikleri, plastik reçine
ise elyafın yapısal bütünlüğünü koruyup birbirine bağlanmasını, yükün elyaf arasında
dağılmasını sağlar. Kullanılan elyafın fiziksel biçimi oluşacak yeni malzemenin de özelliklerini
etkilemektedir. Tel sarma yöntemi ile kesilmeden ip şeklinde kullanılan sürekli elyaflar en
yüksek mekanik özellikleri enlerinden çok boylarına gösterirler. Böylece metaller gibi
isotropik (her yönde aynı özellikler gösteren) olmak yerine, anisotropik özellikler gösterirler ki
bu da tasarım aşamasında elyafların geometrileri göz önünde bulundurarak yerleştirildiklerinde
bu özelliği avantaja çevirmek anlamına gelir. Yani malzemenin mukavemet özelliklerinin
farklı yönlerde farklı değerlerde olmasını sağlayabiliriz.
 Resim-2- Elyaf Dokuma Türleri

Genelde kullanılan elyaf türleri cam, karbon(grafit) ve Aramid (Kevlar)’dır.

Cam elyafı (yoğunluğu 2.55 g/cm3) yapısındaki Si-O (Silikon-Oksijen) bağları nedeniyle
güçlüdür. Fakat atom dizilişindeki düzensizlikleri geçirgenlik oranı fazla olduğundan kırılgan
yapıdadır. Fakat malzeme mühendisliğindeki çeşitli güçlendirme metotlarıyla ve değişik
kimyasalların da ekleyip sağlamlaştırmak mümkün olmaktadır. Cam elyafının yıpranmaya
karşı dayanıklılığını artırmak için suyla çözülebilen polimerler ile kaplaması yapılır. En çok
kullanılan kompozit malzeme kombinasyonları arasında Cam Elyafı+Polyester vardır ki bizde
30 Ağustos 2005’te Formula-G yarışında birinci olan aracımız Meş-e’nin kabuk yapımında
Cam Elyafı+Polyester kullandık.

Karbon elyafı da (yoğunluğu 2.00 g/cm3) epoksi reçine ile birleştiğinde çok yüksek
dayanıklılık ve sertlik özelliği gösterir, fakat üretimi de bir o kadar pahalıdır. Karbonun
yapısındaki grafit aslında atom yapısındaki altıgen dizilim ve zayıf bağlar yüzünden çok da
sağlam değildir. Fakat birbirinden bağımsız yüzeyleri uzun silindirik biçimde sarılıp
güçlendirildiğinde oldukça sağlam fiber yapısı kazanmış olur. Bu yollarla gerilme direnci fazla,
yatay direnci düşük malzemeler üretilmektedir.

Kevlar da Aramid elyafının piyasada bilinen ticari ismidir ve düşük

yoğunluk (1.44 g/cm3), yüksek darbe, aşınma ve kimyasal
dayanıklılıkları sayesinde tercih edilirler. Cam elyafa göre %35 daha
hafiftirler

Mühendislik uygulamalarında güçlendirilmiş fiber tek başına bir şey

ifade etmez, fakat epoksi reçine ile sağlamlaştırıldığında yüksek
kalitede kullanım alanları doğmaktadır.

Resim -3-
Kompozit malzemelerin en güzel özellikleri ortalarına çeşitli malzemeler
koyup güçlendirmeye elverişli olmalarıdır. Temel olarak ortaya konan
malzeme yaprak halindeki ince tabakalarla sarılır, yani sandviç şekline
getirilir.Bu yapıda iki adet dış tabaka, orta tabaka ve tabakalar arasındaki
yapıştırıcı vardır. İki dış tabakanın ortasına baksa malzeme koyularak
malzemenin mukavemeti artırılır, ağırlığı da ortadaki malzemenin hafif
olması nedeniyle az miktarda artacaktır Resim-4-nomex-honeycomb

Fiberglass ile sarılarak sandviç haline getirilmiş honeycomb özellikle çok hafif olması istenen
uygulamalarda tercih edilir.

Görüldüğü gibi kompozit malzemelerin uygulama alanları çok geniş olmakla birlikte sağladığı
yararlar saymakla bitmez, çok güçlü olması gereken yapısal kısımlarda, örneğin araba
şaselerinde bile bu kompozit paneller kullanılabilmektedir.

Fakat malzeme seçiminin kritik olduğu durumlar vardır, bu durumlarda öncelikle istenen
özellikler ve öncelikler iyice belirlenmeli ve buna göre seçim yapılmalıdır. Örneğin yüksek
sertlik ve sağlamlık isteniyorsa karbon-fiber iyi bir seçim olacaktır. Güneş arabalarında gövde
ve şase malzemesi olarak iyi bir tercih olacaktır. Kevlar kompozit malzemesi karbon-fiber
kadar sert olmasa da en az onun kadar tok bir maddedir, daha da önemlisi karbon-fiberin
aksine elektrik iletkenliği yoktur, bu özelliği nedeniyle aküyü korumada kullanılabilir. Yine
aynı özelliğinden dolayı, Kevlar güneş panellerini oturtulduğu, aracın üst yüzeyi için de güneş
hücrelerinin zarar görmemesi için iyi bir seçim olacaktır. Üst kabukta karbon-fiber
kullanmayarak kaybedilen kuvvet arabada yapılacak ekstra güçlendirmelerle geri kazanılabilir.
Son olarak da fiberglass da Kevlar gibi yalıtkan bir malzemedir ve yine sertliğin çok önemli
olmadığı uygulamalarda tercih edilebilir.

Kompozit malzemeler bu yazımızdan da anlaşıldığı gibi güneş arabalarına hafiflik ve

aerodinamik özellikler kazandırmalarından dolayı ilk tercih edilen kabuk ve şase malzemeleri
arasındadır.

Kaynakça:
http://www.stanford.edu/group/solarcar/composites.htm
http://www.turkcadcam.net/rapor/kompozit-malzemeler
http://solarcar.queensu.ca/staticpages/index.php?page=designPhilosophy
http://www.azom.com/details.asp?ArticleID=1092
http://www.wtp.net/DBEST/hcomp/nomex.html