T.C.

MLL ETM BAKANLII

SANAT VE TASARIM

ELEKTRK TESSAT PROJELER

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2 1. ELEKTRK TESSATI ........................................................................................................ 2 1.1. Tanmlar ........................................................................................................................ 2 1.2. Elektrik Tesisat Malzemeleri ........................................................................................ 3 1.2.1. Elektrik Tesisat Sembolleri.................................................................................. 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 37 2. ELEKTRK TESSAT PROJELER .................................................................................. 37 2.1. Elektrik Tesisat izimi .............................................................................................. 37 2.1.1. Ana Kolon Hatt................................................................................................... 37 2.1.2. Kolon Hatt .......................................................................................................... 38 2.1.3. Linye Hatt ........................................................................................................... 38 2.1.4. Sorti Hatt ............................................................................................................ 39 2.2. Elektrik Tesisat Malzemeleri izimi .......................................................................... 41 2.2.1. Datm Panosu ve Sigortalar .............................................................................. 41 2.2.2. Anahtarlar ............................................................................................................ 42 2.2.3. Prizler................................................................................................................... 43 2.2.4. Buatlar ................................................................................................................. 45 2.2.5. Lambalar .............................................................................................................. 46 2.2.6. Telefon ve Anten Prizleri..................................................................................... 47 2.2.7. Kablolar ............................................................................................................... 48 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 52 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 53 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 57 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60 KAYNAKA ......................................................................................................................... 61

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Elektrik tesisat projesi izimlerini yapmak Genel Ama Uygun ortam salandnda, mimari proje zerine elektrik tesisat projesini leine uygun izebileceksiniz. Amalar 1. Elektrik tesisat sembollerini leine uygun izebileceksiniz. 2. Elektrik tesisat projelerini mimari proje zerine leine uygun izebileceksiniz. Tesisat elemanlar, l cetvelleri, izim ara gereleri, eskiz ve aydnger ktlar, elektrik tesisat elemanlar, l cetvelleri, izim ara gereleri, eskiz ve aydnger ktlar Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir. Sanat ve Tasarm Mekn Dekorasyon Elektrik Tesisat Projeleri Mimari proje zerine elektrik tesisat projeleri izmeyi reten renme materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci,
Elektrik tesisat projeleri; konut ve i yerlerine ait tm elektrik teknik bilgileri ieren, belirli ulusal ve uluslararas standartlara gre izimi yaplan, tesisat uygulayclarna rehber projelerdir. Resmi dairelerce geerlilii ve uygulanabilirlii vardr. Elektrik tesisat projeleri ve izimlerinin standartlara uygun olmas gerekir. lkemizde standartlar, Trk Standartlar Enstits (TSE), uluslar aras standartlar ise International Standart Organisation (ISO) belirler. izim kurallar ve standartlar basit, sade ve kolay renilir. Bu standartlar sayesinde btn lkelerin teknik elemanlar, elektrik tesisat projelerini bilir ve izilmi elektrik tesisat projelerini okurlar. dekorasyonda elektriksel argmanlar nemli yer tutar. Dekorasyonu gsteren aydnlatma elemanlar sistemin tamamlaycsdr. Uygun armatr ve ampul seimi, yerinin tespiti, says ve tekniine uygunluu nemli olmakla beraber yaratclnz ile btnletiinde daha ayrcalkl tasarmlar ortaya kacaktr. Bu modl ile gelecein teknik eleman olan sizler de elektrik tesisat projesi izim kurallarn renecek ve standartlar bilen teknik eleman olarak proje izimleri yapabileceksiniz. Elektrik projesi ile ilgili izim standartlarn iyi renmeniz ve uygulamanz, izimlerinizde sizi baarya ulatracaktr. Sonu olarak tasarm yaplacak meknn elektrik uygulama projesi ile birlikte tasarlanmas sizi daha ayrcalkl ve nitelikli tasarmc yapacaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Elektrik tesisat sembollerini leine uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
tesisat ve proje ynetmeliklerini tarayarak arkadalarnzla paylanz. Bu faaliyet srasnda piyasada izim yapan bir elektrik tesisat izim brosunu geziniz.

1. ELEKTRK TESSATI
1.1. Tanmlar
Elektrik tesisat:

Aydnlatma, priz, zil, telefon, anten sistemlerini oluturan tesisatlarn tmdr. Zayf akm ve kuvvetli akm olarak ayr ayr tesis edilir. Zayf akm tesisatlar dk voltajlar tesisatlar grubuna girer. Bunlar: Zil ve kap otomatii tesisat Diafon (konuma) tesisat Telefon tesisat Tv-anten tesisatdr.

Kuvvetli akm tesisatlar aydnlatma ve priz tesisatlarndan oluur. Yeni yaplan binalarda tesisatlar sva alt yaplr. Tadilat yaplacak veya ilave yaplacak yerlerde sva st tesisat yaplr. Elektrik tesisat tamamen projesine uygun tesis edilir. Elektrik tesisat projesi:

Mimari plan zerinde kuvvetli ve zayf akm tesisatlarnn izildii, gerekli hesaplarn yapld elektrik uygulama projelerine elektrik tesisat projesi denir. Byk binalarda kuvvetli ve zayf akm projeleri ayr ayr izilir. Kk yaplarda ise birlikte izilir. El ile izim yaplacak ise aydnger kd zerine zayf akm hatlar 0,2-0,3 mm, kuvvetli akm hatlar 0,4-0,5 mm, kolon hatlar ise 0,6 mm ulu rapido kalemi ile izim

yaplr. Tm yazlar harf ablonu ile yazlr. Bilgisayarda izim iin ise MS Visio, Corel Draw veya Autocad gibi izim programlar kullanlabilir. Elektrik tesisat projesi Kapak.: Projeye ait tm bilgileri kapsar. Planlar: Vaziyet plan, aydnlatma ve zayf akm planlar ve kolon emalar Hesaplamalar: Ykleme cetveli, iletken gerilim dm ve snma hesaplar Formlar: e balama, i bitirme, form 1, form 3 artnameler.: zel ve teknik artnameler blmnden oluur.

Mimari plan:

Meskenlerde ve i yerlerinde mimari tasarmn ayrntlaryla gsterilmesi eklinde zetlenebilir. Aydnlatma projeleri izilirken mimari planda gsterilen detaylar dikkate alnr. mimari tasarm ve mekanik tesisat yerleimi bizim nasl bir aydnlatma yapacamz ve nerelere enerji datacamz belirler. Mimarlar tarafndan hazrlanm mimari projede slak alanlar, nemli yerler, pencere ve kap yerleri belirtilmitir. Bu faktrler aydnlatma projeleri iin olduka nemlidir. Aydnlatma projeleri mimari proje leklerinde hazrlanr. Ancak lek, proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilir veya aklayc detaylar verilebilir. Mimari planlar 0.2 mm rapido kalem ile 1:50 lekte izilir. Projelerde aadaki lekler uygulanr. Vaziyet planlar: 1/1000 Kat planlar: 1/50 Ayrntlar: 1/20

Ancak oturma alan yani kullanm alan 250 m2 den byk olan projelerde mimari lee uyum serbesttir.

1.2. Elektrik Tesisat Malzemeleri

letkenler: Elektrik akmn bulunduu yerden baka bir yere iletmek iin kullanlan, bir veya birden fazla telden meydana gelen, plak (izolesiz) veya yaltlm (izoleli) tel veya tel demetine iletken denir. Dier bir ifade ile akm kayna ile alcy birletiren ve elektrik akmnn getii yoldur.

Resim 1.1: Tek ve ok telli yaltlm iletkenler

Kablolar:

Elektrik enerjisini ileten ve iki elektrik cihazn birbirine elektrik akmyla balayan, elektrie kar yaltlm, bir veya birden ok damardan oluan yaltlm iletkendir. Ayrca bir sinyali bir yerden baka bir yere iletmede de kullanlr.

ekil 1.1: letken sembol

Elektrik tesisatlarnda enerji hatlarnda en ok kullanlan kablo eitlerinin zellikleri tablo 1.1de belirtilmitir.
TP TSE
NV

VDE
NYA

EKL

zellikleri ve Kullanma Yerleri 1000 V. PVC izoleli tesisat kablolardr. Bina iinde, kuru yerlerde, sabit olarak balant ve datm tesislerinde kullanlr. 1000 V. PVC izoleli fleksible kablolardr. Bina iinde, kuru yerlerde, hareketli cihazlarn balantlarnda, boru iinde, sva alt veya sva zerinde balant ve datm tesislerinde kullanlr. 300/500 V. PVC izoleli yass kablolardr. Kapal kuru yerlerde mekanik zorlamalarn az olduu kk ev aletlerinde balant kordonu olarak kullanlr. 300/500 V. PVC izoleli tesisat kablolardr. Kuru rutubetli yerlerde yangn ve patlama tehlikesi olan atlye, fabrika ve her trl i yeri ile depolarda ve akta kullanlr. Toprak altna denmez. Sabit olarak sva zeri ve sva altnda kullanlr. 300/500 V. PVC izoleli ok damarl fleksible bakr iletkenli kablolardr. Az mekanik zorlamalarn bulunduu kapal ve kuru yerlerde, ev aletlerinde, buharl ve rutubetli yerlerde kullanlr. 0,6/1 kV. PVC izoleli alak gerilim kablolardr. Enerji, ebeke ve aydnlatma kablosu olarak dardaki kablo kanallarnda, toprak altnda mekanik hasar riskinin olmad yerlerde kullanlr.

NV-b NYAF

NV-y NYFAZ

NW

NYM

FW- NYMHYn rd

YW

NYY

Tablo 1.1: Elektrik tesisatlarnda kullanlan baz enerji kablo eitleri

Elektrik tesisatlarnda enerji iletiminin yannda haberleme kablolar da kullanlmaktadr. Tablo 1.2de elektrik tesisatlarnda kullanlan baz haberleme kablolar tantlmtr.
Kablo Ad ekli Kullanm Alanlar Bina ii tesisatlarda santral ve abone datmlarnda kullanlr. Bina ii tesisatlarda anten kablosu olarak kullanlr. Bilgi iletiim sistemlerinde analog ve digital sinyal iletiminde kullanlr. Elektronik yangn kontrol sistemlerindeki sabit bina ii tesisatlarda yangn alarm kablolar olarak kullanlr. TV yaynlarnda ve kapal devre TV kamera sistemlerinde kullanlr. Bina ii tesisatlarda dahili haberleme ve ses sistemlerinde ve de diafon sistemlerinde kullanlr. Tm iletiim sistemlerinde, ses frekans iletiminde, veri transferinde ve elektronik amal bilgi iletiiminde kullanlmaktadr. Tablo 1.2: Elektrik tesisatlarnda kullanlan baz haberleme kablolar

PDV/PDV-K

RG59/RG6

Cat5/Cat5e/ Cat6/ Cat7

J-Y (St) Y

CCTV

DT8

LIYY

Klemens:

Kablolarn balant ve ek gerecidir. Plastik, porselen ve metalden yaplan eitleri vardr. eitli boyutlarda yaplmaktadr, iletkenlerin kalnlna gre bykl seilmelidir. nce kesitli iletkenler, elektrie temasn iyi salanmas iin kaln kesitli iletkenler sarlarak eklenmesi zor olduundan klemenslerle eklenir. Ayn kesitte olmayan iletkenlerin eklenmesi uyumsuzlua neden olur. Ayn veya farkl kesitteki iletkenler klemens kullanlarak eklendiinde iletkenler arasnda daha sk bir irtibat salanr. Klemensle ekleme yaplrken iletkenlerin klemens boyuna gre yeterli miktarda almasna ve uygun byklkte klemens

kullanlmasna dikkat edilmelidir. Ayrca ince iletkenlerin dayanmn arttrmak iin birka kez katlanmal ve klemens vidasnn tam altna gelmesi salanmaldr. Klemensin sktrma vidalar yeterince sktrldktan sonra klemens dna taan ak ular varsa kesilerek kaldrlmaldr.

Resim 1.2: PVC klemensler

Resim 1.3: Porselen ve ray klemens

Kablo pabucu:

Kaln kesitli ve ok telli iletkenlerin cihazlara balants, ou kez mmkn olmaz. Kablo pabular deiik tipte ve deiik boyda yaplmaktadr. ok telli ve kaln kesitli iletkenlerin ularna, balamadan nce kablo pabucu taklr. Kablo pabucu, mekanik ve elektrik bakmdan iyi bir balant salar. Balant srasnda iletkenlerin plak ksmlarnn pabu dnda kalmamasna dikkat edilmelidir. Gerekirse zerine taklan iletkenle birlikte lehimlenerek balant mukavemeti artrlabilir.

Resim 1.4: Kablo pabu skma pensleri ve kablo pabular

Resim 1.5: Kablo ular ve ykskleri

Resim 1.6: Kablo pabucu taklmas

Tesisat borular ve ek paralar:

Elektrik tesislerinde alclar ile enerji kayna ve kumanda aralar arasndaki balant iletkenlerle salanmaktadr. Kablolarda devre alrken srece evreye tehlikeli olabilecek enerji geii vardr. Bu tehlikeli durumun ortadan kaldrlmas iin, kablolar boru ve paralar iine alnr. Boru ve paralar da tesisin yaplaca ortama uygun zellik ve ekillerde eitli gerelerden yaplr. Tesisat boru eitleri ve ek paralar, dz borular ve bklgen borular olmak zere ikiye ayrlr. Tesisat boru ek paralar, dirsek ve muf olarak adlandrlmaktadr. Dz borular sert termoplastikten (PVC) veya sacdan yaplmtr. Gnmzde PVC (plastik) alev almayan borular tesisatlarda kullanlmaktadr. PVC borular anmaya ve korozyona dayankldr. PVC borular, eitli boyda ve aplarda retilir. PVC borularn yn deitirdii yerlerde dirsekler, borularn ksa geldii yerlerde ek paras (muf) kullanlr.

Resim 1.7: Dz PVC tesisat borular

Resim 1.8: Tesisat boru dirsei ve muf

Bklgen (spiral) borular metal ve yaltkan (PVC) gerelerden yaplr. Hareketli, bklgen, arpma ve vurma tehlikesi olan yerlerde kullanlr. eitli aplarda ve boyda retilir (Spiral boru standart aplar 9111418263237 mm ).

Resim 1.9: PVC ve metal spiral ( bklgen ) borular

Kanallar:

Bina ierisinde sva alt tesisat denip tamamlandktan sonra telefon, bilgisayar, asansr, televizyon, seslendirme ve bildirim tesisatlar, kuvvet tesisatlar yaplmaktadr. Bu tesisatlar svann zerine ve deiik ekillerde dendiinden zellikle i dekorasyonun dzenli grnmn bozar. Bunun iin sonradan denen elektrik tesisatlar zel tayclar kullanlarak dekoratif grnmle uyumlu hle getirilmitir. Kablo kanallar (PVC), kablo tavalar (sac), busbar kanal enerji datm sistemi olmak zere genelde kanal eidi vardr. Genellikle seyyar tesisatlarn, dekoratif demelere uyumlu bir ekilde ekilmesini salar. eitli boyut ve renklerde genelde 2 m uzunluunda yaplr. Pano tipi ve duvar tipi kanallar mevcuttur. Ara blme, i ke, d ke, T ke, sonlama, priz montaj s eti gibi ek paralar bulunur.

Resim 1.10: PVC kablo kanal aksesuarlar

Resim 1.11: PVC kablo kanal

Ek kutular (buatlar):

Elektrik tesisatlarnda ierisinde iletkenlerin eklendii ve datmlarnn yapld ek kutulardr.

ekil 1.2: Buat sembolleri

Gnmzde sva alt ve sva st tesisatta kullanlan buatlar PVCden veya metalden yaplmaktadr. 5-7 cm apnda ve deiik derinliklerde yuvarlak buatlar dnda, deiik boyutlarda kare buatlar ve nemli yer buatlar bulunmaktadr.

Resim 1.12: Sva alt yuvarlak ve kare PVC buatlar

Kasalar:

Anahtar ve prizlerin montaj iin kullanlan gerelerdir. PVCden sva alt ve sva st olarak imal edilir. Normal, norm (derin kasa), gemeli ve alpan kasalar olarak eitleri vardr.

Resim 1.13: Normal ve derin kasa

Resim 1.14: Alpan ve gemeli kasa

Kroeler:

Kablolarn, borularn duvar veya tavana tutturulmasna yarayan gerelerdir. PVC veya sacdan yaplr. Kroeler boru veya kablolarn zelliine ve apna gre deiik byklklerde retilir. Plastik veya sac kroe, ivili kroe, antigron kroe, ray ve tandr kroe (hava hat iletkenlerinde kullanlr) olarak adlandrlr. Antigron kroeler en ok 30 cm aralklarla dbellerle tutturulur. Dbeller plastikten veya elikten imal edilen, eitli boyutlarda yaplan vida tutturma gerecidir. ivili kroeler ile kablo denmesi tavsiye edilmemektedir.

Resim 1.15: ivili kroeler

Resim 1.16: Ray ve antigron kroeler

Resim 1.17: Plastik ve elik dbel eitleri

Kablo ba ve spiralleri:

Plastik malzemeden yaplan, kilitli balar ya da spiral eklindeki eritler, kablolarn bir arada durmasn salar. Pano gvdesine yapmalar iin altlklar da vardr. eitli boyda ve kalnlkta eitleri vardr.

Resim 1.18: Kablo balar

10

Resim 1.19: Kablo balarnn kullanm

Resim 1.20: Kablo spirali kullanm

Topraklama elemanlar:

Topraklama tesisinde kullanlan elemanlar; topraklama iletkeni, topraklayclar, topraklama balant elemanlar ve zemindir.

ekil 1.3: Topraklama eleman sembolleri

Topraklama iletkeni, topraklanacak bir aygt veya tesisi bir topraklaycya balayan, topran dnda ya da yaltlm olarak topran iinde ekilmi bir iletkendir. eitli kalnlkta yuvarlak, rgl veya yass lama eklinde bakr veya galvanizli iletkenden yaplmaktadr. Topraklama iletkenlerinin en kk kesitleri, elektrik tesislerinde topraklamalar ynetmeliine gre; Bakr: 16 mm Alminyum: 35 mm elik: 50 mm olmaldr.

11

Resim 1.21: Bakr ve galvaniz toprak iletkeni

Topraklayclar toprak ile srekli temasta bulunduu iin korozyona kar dayankl malzemelerden olumaldr. erit, ubuk ve levha topraklayclar olmak zere eitleri vardr. Levha topraklayclarn kullanlmas pek tercih edilmemektedir. Ayrca beton temeline gmlen elik ve elik kazklar veya dier doal topraklayclar topraklama tesisinin bir ksm olarak kullanlabilir.

Resim 1.22: Galvaniz ve bakr ubuk topraklayclar

Topraklama balant elemanlar klemens, pabu ve dier yardmc balant elemanlarndan olumaktadr, bakr ve galvanizden yaplmaktadr.

Resim 1.23: Topraklama balant elemanlar

Transformatr:

Sarglarndan herhangi birine uygulanan alternatif gerilimi, elektromanyetik endksiyon yolu ile dier sarglarnda ayn frekansta fakat farkl akm ve gerilime dntren ve hareket eden paras olmayan elektrik makinesidir. Kk gl transformatrlere zil transformatr denilmekte ve 220/3-5-8volt, 220/4-8-12volt ve 220/24voltluk standart gerilimlerde retilmektedir. Gleri ise 5-10-20-50watt olarak deimektedir.

12

ekil 1.4: Transformatr semboll

Zil, kap otomatii, refkontak ve numaratr zayf akm trafo kna balanr (48-12 volt).

Resim 1.24: Zayf akm transformatr (raya montajl)

Butonlar:

arma ve bildirim tesisatlarnda devreye enerji verip kesmeye yarayan elemanlara buton denir. Buton, iletkenlerin baland iki vida ve yayn hareket ettirdii bir kontaktan meydana gelmitir. Buton normalde yay tarafndan ak tutulur ve zerinden akm gemez. Butona basldnda yay kuvveti yenilerek hareketli kontan vidalar zerine basmas, yani devreyi kapatmas salanr. Bu durumda devreden akm geer. Zil butonu zerinden elimizi ektiimizde yay, tekrar konta iterek devreyi aar.

ekil 1.5: Buton

Zil butonlar, sva alt veya sva st, yuvarlak, kseli, etiketli, oklu (butoniyer) eklinde retilir. Son yllarda butoniyerler sesli ve grntl haberlemeye ola nak salamaktadr. Ayrca kap otomatii ve merdiven otomatii butonlar, yangn bildirim butonlar da bulunmaktadr.

ekil 1.6: Buton sembolleri

13

Resim 1.25: Zil butonlar (hoparlrl, fotoselli, kameral)

Ziller:

Zil, zayf akm tesisatnn bildirim ksmn oluturmaktadr. eitleri; elektromekanik zil, elektronik zil, melodili ziller en ok kullanlanlardr.

ekil 1.7: Zil sembol

Resim 1.26: Elektromekanik ve elektronik ziller

Kap otomatii:

Apartman veya dier binalarn ana giri (cmle kap) kaplar, s kayb ve gvenlik asndan kapal tutulmas gerekir. Bu amala kap, genelde hidrolik bir kol dzenei ile srekli kapal tutulur. Dardan gelen kiiye kapnn otomatik olarak almasn salayan elektrikli elemana kap otomatii denir. Kap otomatii zerinde gergi zincirleri vardr, bu gergi zincirini ayarlayarak iyi bir alma salanmaktadr. Yeni nesil kap otomatiklerinde bu zincir dzenei kaldrlmtr, kap otomatiine enerji geldiinde dorudan kap almaktadr.

ekil 1.8: Kap otomatii sembol

14

Resim 1.27: Kap otomatikleri

Numaratr:

Gnmzde kullanm yeri ok azalm olan numaratr tesisat apartmanlarda kapcy, i yerlerinde hizmetliyi armak amacyla kullanlmaktadr. Gnmzde eskiden kalma tesisatlar haricinde kullanm azdr. Kullanlan yerler tam olarak bitmedike retimi ve tesisat da yaplacaktr.

ekil 1.9: Numaratr sembol

Resim 1.28: Numaratr

Refkontak:

ocuk bakm evleri, ktphane, hastane, okul gibi sessizliin nemli olduu yerlerde arma ve bildirim amal olarak kl arma (refkontak) tesisatlar kullanlr. Gnmzde elektronik refkontaklarda retilmektedir.

ekil 1.10: Refkontak sembol

Resim 1.29: Refkontak elemanlar ve elektronik refkontak i yaps

15

Diyafon:

Diyafon tesisatlar gnmzde numaratr ve refkontak tesisatnn kullanld yerlerde alternatif olarak kullanlmaktadr. Diyafonda aran ve arlan kiiler birbirlerinin sesini duyduklarndan, daha kolay iletiim kurulmakta ve zamandan tasarruf salanmaktadr. Diyafonlar en ok ay ocaklar, brolarda, okullarda, imalathanelerde kullanlmaktadr. Diyafonlar gelitirilerek apartman zil tesisatlar ile birlikte kullanlmaya balanmtr. Ayrca grntl sistem de yaygnlamaktadr.

ekil 1.11: Diyafon sembol

Resim 1.30: Bro tipi, grntl diyafonlar ve santral

Prizler:

Elektrik cihazlarna, bir elektrik devresinden fi aracl ile dorudan veya uzatma kablosu ile enerji alnmas iin kullanlan aratr. D erevesi sert PVC madde, bakalit veya termoplastik malzemeden yaplmtr, enerjinin balanaca kontak yuvalar dzenei, yanmaz zellikli PVC veya porselen malzemenin iinde bulunmaktadr.

ekil 1.12: Bir fazl priz sembolleri

Kullanm yerlerine gre prizler; sva alt, sva st, etan (antigron), seyyar grup prizi olmak zere eitleri vardr.

16

Resim 1.31: Sva alt priz

Resim 1.32: Sva st priz

Resim 1.33: Antigron prizler

Yaplar bakmndan prizler; normal, ups, toprakl, fazl, telefon, data, mzik yayn, uydu tv prizi olmak zere eitleri vardr.

Resim 1.34-a: Priz eitleri

17

Resim 1.34-b: Priz eitleri

Resim 1.34-c: Priz eitleri

18

Duylar:

Duy, elektrik lambasnn, vidalanmak veya takmak suretiyle elektrik tesisine balanmasn salayan aratr. letken ksmlar genellikle pirinten yaplr ve anahtardan gelen iletken, mutlaka duyun orta (i) kontak ksmna balanr. Porselen ve bakalitten yaplm eitleri bulunmaktadr. Ayrca bronz ve kauuktan da yaplmaktadr.

Resim 1.35: Porselen ve bakalit duylar

zellikle floresan, halojen, ralina armatrlerde soketler kullanlr. Uzun (dz) floresan ve dairesel (simit) floresan lamba soketleri bulunmaktadr.

Resim 1.36: Floresan ve halojen ampul soketi, ralina ampul soketi

Lambalar (Ampul):

Elektrik enerjisini k enerjisine eviren gerelere ksaca lamba veya ampul denmektedir. Akkor flamanl, floresan, civa buharl, sodyum buharl, metal buharl, halojen, neon, led lambalar olmak zere eitleri vardr.

19

Resim 1.37: Akkor flamanl ampuller ve kompakt floresan lambalar

Resim 1.38: Halojen ampuller

Floresan ampullerin, dz uzun boy (36- 40 W), ksa boy (18- 20 W), dairesel (32 W) ve tasarruflu (kompakt 8- 10- 14- 18- 20- 24 W) olarak eitleri vardr. Kompakt floresan (tasarruflu) lambalar, ampul ve elektronik devreden oluur. Normal floresan lambalarda bulunan starter, balast, soketler bulunmad iin kapladklar alan kktr.

Resim 1.39: Floresan ampuller

Armatrler:

Lambalarn bir veya birden ounu bnyesinde tayan onlara dekoratif bir grnm veren ve bazen de olumsuz d etkilerden koruyan aydnlatma aralardr.

ekil 1.13: Akkor telli ve floresan armatrlerin genel sembolleri

20

Gnmzde ok eitli ve gzel grnml armatrler yaplmaktadr. Bunlarla lambann rettii k istenen yere odaklanabildii gibi, kamuflaj yaplmakta, n gze verecei zarar ortadan kaldrlmaktadr. Armatrler deiik harflerle isimlendirilerek standartlatrlmtr. eitleri olarak en ok kullanlan eitleri, floresan armatr, etan armatrler, bahe aydnlatma armatrleri, d aydnlatma armatrleri (yol vb.), atlye aydnlatma armatrleri, dekoratif i aydnlatma armatrleri, bina acil k gsteren armatrler bulunmaktadr.

Resim 1.40: aydnlatma armatrleri

Resim 1.41: Dekoratif i aydnlatma armatrleri

21

Anahtarlar:

Elektrik devrelerinde el ile kumanda edilmek suretiyle enerjiyi ani olarak ama ve kapama grevi yapan devre elemandr. Yaltkan ksmlar bakalit, sert plastik ve porselenden, metal ksmlar ise nikel kapl pirinten yaplmtr. Elektrik tesisatnn ekline gre; sva st, sva alt, etan ( antigron) anahtar olarak yaplr. Kullanldklar devreye gre ise eitleri; adi (tek kutuplu), komtatr (iki alcya ayr ayr kumanda eden), vaviyen (bir alcya iki ayr yerden kumanda eden), dimmer (elektronik ayarl) anahtarlar bulunmaktadr.

ekil 1.14: Adi ve komtatr anahtar sembolleri

Butonlar ile anahtarlarn fark u ekildedir: Butonlar basldklar srece devreyi altrrlar, anahtarlar ise kalc tiptir.

Resim 1.42: Sva alt anahtarlar

22

Resim 1.43: Sva st antigron anahtarlar

Merdiven otomatii:

ok katl binalarda merdiven boluunun aydnlatlmas iin kullanlan, zaman ayarl elektronik bir cihazdr. eitli firmalarn rettikleri merdiven otomatiklerinin balants deiiklik gstermekle birlikte balant emalar klemens kapa ierisinde verilmitir.

ekil 1.15: Merdiven otomatii sembol

Resim 1.44: Merdiven otomatii

Sensrler:

Bir yere girildiinde zerlerindeki alglayclar vastasyla lambann yanp snmesinde kullanlr. Ia, sese ve sya duyarl tipleri vardr. Ortama girildiinde zerilerindeki alglayclar vastasyla aydnlatma sistemine kumanda eder. Aydnlatma sisteminin yanma sresi ayarlanabilir. Yeni binalarda merdiven otomatiine alternatif olarak kullanlabilmektedir.

23

Resim 1.45: Sensrl aydnlatma kontrol

Datm tablolar:

Bina iindeki tesisatn enerjisi kolay, gvenli ve kesintisiz bir ekilde datm tablosu aracl ile salanmaktadr. Datm tablolar, bal olduklar tesisata enerji datrken tesisatn ve tesisat kullanan kiilerin gvenliklerini salayc koruma elemanlarn da zerinde bulundurur.

ekil 1.16: Saya tablosu sembol

Sac ve yaltkan malzemeden yaplan eitleri vardr. Ayrca etan tablo da eitlerindendir.

Resim 1.46: eitli datm tablolar

24

Resim 1.47: rnek montaj yaplm bir datm tablosu

Sigortalar:

Besleme hatlarn ve bal bulunduu alclar ar yklere, ksa devre akmlarna, bunlar kullanan insanlar, kullanldklar iletmeleri de olabilecek kazalara kar korumak amacyla kullanlan devre elemandr. Koruduklar alclarn akmlarna uygun seilmelidir.

ekil 1.17: Bir fazl anahtarl otomatik sigorta sembol

Buonlu, anahtarl otomatik, NH (bakl), cam, diren, fili, sofit (oto sigortas) sigortalar ve yksek gerilim sigortalar olmak zere eitleri vardr. eitli amperlerde yaplr, amper miktar arttka boyutlar da artmaktadr. Gnmzde yeni yaplarda buonlu sigortalarn kullanlmas uygun grlmemektedir.

25

Resim 1.48: Buonlu ve anahtarl otomatik sigortalar

Kaak akm koruma roleleri:

Elektrik tesisatnda kk grlen ancak zararlar bakmndan hi de kmsenmeyecek kaak akmlar fark ederek devreyi aan anahtarlara kaak akm koruma anahtarlar (diferansiyel koruma cihaz) denir.

ekil 1.18: Kaak akm koruma rlesi sembol

Tesisatn herhangi bir yerinden kk bir kaak (hata akm) akm varsa gelen akm giden akma eit olmayacandan cihazn akm bobini zerinde fark alan (bileke alan) meydana gelerek bir emk endkler. Bu emk, kaak akm koruma rlesi ama snr olan 30 mAe ulatnda devreyi otomatik olarak kesmektedir. 300- 500 mAde devreyi aanlar yangn koruma anahtar olarak isimlendirilir. Kaak akm koruma anahtar evde ve i yerinde tesisatn ana giriine, yangn koruma anahtarlar ise ana kolon hatt giriine balanmaldr. Kaak akm koruma rlesinin tam grevini yapabilmesi iin tesisin topraklamasnn iyi yaplm olmas ve topraklama iletkeninin yaltlm iletkenden olmas gerekir.

Resim 1.49: 2 ve 4 kutuplu kaak akm rleleri

Elektronik elektrik sayalar:

Elektrik sayac, retilen veya tketilen elektrik enerjisi miktarn len alettir.

26

Resim 1.50: Bir fazl ve fazl elektronik elektrik sayalar

Elektrik enerjisi miktar Watt/saat (Wh) olarak belirtilir. Bu da watt olarak ekilen g ile saat olarak bu gcn ekildii zamann arpmn gsterir. Pratikte ise enerji birimi olarak daha ok Whin 1000 kat olan Kilowatt-saat (kWh) veya 1.000.000 kat olan megaWatt-saat (MWh) kullanlr.

ekil 1.19: Bir fazl ve fazl saya balantlar

27

1.2.1. Elektrik Tesisat Sembolleri

Tablo 1.3: Zayf akm sembolleri

28

Tablo 1.4: Kuvvetli akm sembolleri

29

Mimari planda anahtar, priz, armatrler ve tablonun uygun yere izimi nemlidir. Projeler hazrlanrken i mimari tasarm ve mekanik tesisat yerleimi anahtar, priz, armatrlerin ve tablonun nerelere konulmas gerektii hakknda yol gsterir. Genellikle tm kaplar bir duvara kar almaktadr. Anahtarlarn yerleim yeri de kaplarn al ynne gre konulmaldr. Armatrn yeri ise aydnlatmann eit ve dzgn olmas prensibine gre genellikle tavann ortalanmas ile bulunur. Tabi ki zel durumlarda ya da istek hlinde duvardan da aydnlatma yaplabilir.

q ekil 1.20: Anahtar ve armatr yerleimi ekil 1.21: Anahtar, priz ve armatr yerleimi

Prizler, beyaz eya, televizyon ve mutfak eyas diye adlandrlan elektrikli ev gereleri iin kullanlr. Priz yerlerini tespit ederken bir ev yaants gz nnde bulundurmaldr. Prizler, gleri itibar ile mutfak blgelerinde daha fazla sayda kullanlr. tesisat ynetmeliinde belirtildii ekilde amar makinesi, buzdolab ve bulak makinesi gibi ev aletlerine ayr prizler konulmaldr.

ekil 1.22: Datm tablosunun yerleimi

Datm tablosu genellikle mekn giriine konulmaktadr. Bunun nedeni kolon hatlarnn ve sayacn bina girilerinde olmasndandr.

30

ekil 1.23: Mimari proje zerinde elektrik tesisat sembollerinin gsterilmesi

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Elektrik tesisat sembollerini leine uygun iziniz. lem Basamaklar neriler izim ara gerelerini hazrlaynz. Mimari plan zerinde tablo, anahtar, priz Elektrik tesisat sembollerinin bulunduu ve aydnlatma armatr sembollerini tablo 1.3 a-b ve tablo 1.4 a-b-cyi iziniz. inceleyiniz. ekil 1.23 inceleyiniz. Mimari plan zerinde telefon ve televizyon Planl olunuz. prizlerinin sembollerini iziniz. Dzenli olunuz. Mimari plan zerinde zayf akm Sabrl olunuz. elemanlarnn sembollerini iziniz. Titiz olunuz. Mesleini ile ilgili etik kurallara uyunuz. Son kontrolleri yapnz.

32

ekil 1.24: Mimari proje zerine gerekli olan elektrik tesisat sembollerini yerletirmek

33

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Akm kayna ile alc aadakilerden hangisidir? A) Muf B) Kablo kanal C) letken D) Tesisat borusu arasndaki elektrii balanty salayan malzeme

2.

Elektrik tesisatlarnda ierisinde iletkenlerin eklendii ve datmlarnn yapld malzeme aadakilerden hangisidir? A) Kasa B) Muf C) Kroe D) Buat Elektrik devrelerinde elle kumanda edilmek suretiyle enerjiyi ani olarak ama ve kapama grevi yapan devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Diyafon B) Anahtar C) Sensr D) Kaak akm koruma rlesi aran ve arlan kiilerin grntl ve sesli olarak iletiim kurmalarn salayan devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Refkontak B) Numaratr C) Sensr D) Diyafon Aadakilerden hangisi anten prizinin semboldr? A) B) C) D)

3.

4.

5.

34

6.

Aadakilerden hangisi komtatr anahtar semboldr?

A) B) C)
D) 7. Aadakilerden hangisi bir fazl toprakl priz semboldr?

A) B) C) D)
8. Aadakilerden hangisi aplik semboldr?

A) B) C) D)
9. Aadakilerden hangisi bir fazl anahtarl otomatik sigorta semboldr?

A) B) C) D)
10. Aadakilerden hangisi diyafon semboldr?

A) B) C) D)

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki Uygulamal Teste geiniz.

35

UYGULAMALI TEST
Siz de herhangi bir mimari plan seerek nerilen ilem basamaklarna gre uygulamanz yapnz. Aadaki ilemleri tamamladnzda, elektrik tesisat projelerinin izim kurallar dorultusunda mimari proje zerinde elektrik tesisat sembollerinin izimini yapabileceksiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. Elektrik tesisat sembollerini iziniz. 2. Mimari plan zerinde tabloyu yerletiriniz. 3. Mimari plan zerinde anahtarlar yerletiriniz. 4. Mimari plan zerinde prizleri yerletiriniz. 5. Mimari plan zerinde aydnlatma armatrlerini yerletiriniz. 6. Mimari plan zerinde televizyon ve telefon prizlerini yerletiriniz. 7. Mimari plan zerinde zayf akm elemanlarn yerletiriniz. 8. Son kontrolleri yapnz. Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

36

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Elektrik tesisat projelerini mimari proje zerine leine uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
tesisat ve proje ynetmeliklerini tarayarak arkadalarnzla paylanz. Tartnz. Bu faaliyet srasnda piyasada izim yapan bir izim brosunu gezip izilmi olan elektrik tesisat projelerini inceleyiniz.

2. ELEKTRK TESSAT PROJELER

2.1. Elektrik Tesisat izimi

ekil 2.1: rnek kolon emas

2.1.1. Ana Kolon Hatt

TEDAtan enerji alnan nokta ile binann ana panosu arasnda ekilen hatta ana kolon hatt denir (ekil 2.2). Tesisin durumuna gre yeralt veya hava hatt olarak tesis edilir. Ana kolon hatt iin hattn kesiti bakr iin en az 10 mm2, alminyum iin 16 mm2 dir. Bina faz ile besleniyorsa en dk kablo cinsi 4x10 NYY, tek faz ile besleniyorsa 2x10 NYYdir.

37

ekil 2.2: Ana kolon hatt

2.1.2. Kolon Hatt

Binann giriinde bulunan ana pano (saya panosu) ile daire iinde bulunan datm panosu (sigorta panosu) arasnda ekilen hatta kolon hatt denir (ekil 2.3). Konutlarda sva alt olarak boru iinden tesis edilir. zel durumlarda sva st de olabilir. En dk kesit bakr iin 4 mm2, alminyum iin 6 mm2 dir.

ekil 2.3: Kolon hatt

2.1.3. Linye Hatt

Datm panosu ile son lamba veya prizin baland buata kadar olan hatta linye hatt denir (ekil 2.4). Konutlarda NYA (NV) kablolar ile boru iinden tesis edilir. En dk kesit bakr kablo iin 2,5 mm2, alminyum kablo iin 4 mm2 dir. Linye hatt, balanan aygtn cinsine gre, aydnlatma linyesi ya da priz linyesi adn alr. Aydnlatma linyeleri ile priz linyeleri ayr ayr tesis edilir. Aydnlatma linyesine priz, priz linyesine lamba balanmaz.

38

ekil 2.4: Linye hatt

Linye hatt, balanan aygtn cinsine gre aydnlatma linyesi ya da priz linyesi adn alr. Aydnlatma linyeleri ile priz linyeleri ayr ayr tesis edilir. Aydnlatma linyesine priz, priz linyesine lamba balanmaz. Priz ve aydnlatma linyelerinde her izilen linyeye bir numara verilir. Bylece hangi sigorta ile ilikilendirildii kolayca takip edilir. Kullanlan btn prizler, toprak hatl olmak zorundadr. Banyolarda en az iki (amar makinesi ve elektrikli ofben gcne uygun), mutfakta ise en az bamsz priz linyesi (bulak makinesi, elektrikli frn ve elektrikli su stcs gcne uygun) tesis edilir ve bu linyelere baka priz sortisi balanmaz. Her linye ayr ayr sigortalar ile koruma altna alnr. Priz linyeleri iin 20 A.den byk sigorta kullanlmaz. Prizlerin kullanma amac ve gleri belirtilir, kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en az 300 Watt, fazl priz iin en az 600 Watt kabul edilir. Priz linyelerine en ok yedi priz balanabilir ancak priz gleri toplam 2000VA.'i gememelidir. Konutlarda amar, bulak makinesi ve frn iin ayr ayr linye tesis edilir ve bu linyelere baka priz sortisi balanmaz. Her linye ayr ayr sigortalar ile koruma altna alnr. Aydnlatma linyeleri iin 10 A. priz linyeleri iin 20 A.den byk sigorta kullanlmaz.

2.1.4. Sorti Hatt

Son datm buatndan aydnlatma armatrne, alcya veya prize kadar tesis edilen hatta sorti hatt denir (ekil 2.5).

ekil 2.5: Sorti hatt

39

Sorti hatlar kullanm amacna gre lamba sortisi, priz sortisi, tv sortisi, telefon sortisi, zayf akm sortisi gibi isimler alr. Priz sortileri en az 2,5 mm2 kesitinde, lamba sortileri en az 1,5 mm2 kesitinde NYA iletken ile tesis edilir. Bir aydnlatma linyesine en ok dokuz lamba sortisi, bir priz linyesine de en ok yedi priz sortisi balanabilir. Lamba sortileri: Normal sorti Komtatr sorti Vaviyen sorti Paralel sorti olarak drt eit sorti vardr. Normal sorti: 1 anahtar ile 1 lambann altrld sortidir.

ekil 2.6: Normal sorti

Komtatr sorti: Bir komtatr anahtar ile iki lambann altrld sortidir.

ekil 2.7: Komtatr sorti

Vaviyen sorti: ki vaviyen anahtar ile bir lambann altrld sortidir.

ekil 2.8: Vaviyen sorti

Paralel sorti: Bir lambaya ek olarak paralel balanan lambalarn bulunduu sortidir.

ekil 2.9: Paralel sorti

40

Sorti zerindeki deerlerin anlamlar:

1,5 NV: Boru iinden geen 1,5 mm2 kesitinde tek damarl zeri yaltlm iletken 14 PVC: 14 mm apnda PVC ( plastik ) boru : Boru iinden geen iletken (adedi 2 ) J-60W: Ask tijli 60W ampull armatr N-2x60W: 2 adet 60W ampul bal avize

2.2. Elektrik Tesisat Malzemeleri izimi

2.2.1. Datm Panosu ve Sigortalar
Ana kolon hatlar iin balant noktalar belirlenir. Ana pano (saya panosu) ve telefon datm kutusu (KTK) enerji alnacak noktalara gre bina ana giriinin sana veya soluna yan yana d duvara izilir. Datm tablosu (sigorta tablosu) ise bina iinde kapnn sanda veya solunda en uygun noktaya izilir. Ana panonun topraklama hatt ve topraklama elektrodu izilir. Mimari plana uygun olarak semboller yerletirilir.

41

ekil 2.10: Mimari projede datm panosu ve sigortalarn yerletirilmesi

2.2.2. Anahtarlar
Anahtar yerleri iaretlenirken kaplarn alma ynleri dikkate alnmal ve kapnn ald tarafn tersine konmaldr. Tek lambalar iin normal anahtar, iki lamba ayn yerden altrlacak veya avize kullanlacaksa komtatr anahtar kullanlmal, koridor antre gibi yerlerde iki noktadan ayn lambaya kumanda etmek iin vaviyen anahtar kullanlmaldr.

42

Banyo ve wc anahtarlar darda, balkon anahtarlar ieride olmaldr.

ekil 2.11: Mimari projede anahtarlarn yerletirilmesi

2.2.3. Prizler
Her oda ve banyoya en az bir priz, salon ve mutfak iin en az iki priz dnlmelidir. amar makinesi, bulak makinesi ve frn iin ayr ayr birer priz iaretlenmelidir.

43

Lavabo stlerine ayna zeri lamba ve anahtar yanna priz konmaldr.

ekil 2.12: Mimari projede prizlerin yerletirilmesi

44

2.2.4. Buatlar
Her ek yaplan nokta yani buatlar plan zerinde gsterilmelidir.

ekil 2.13: Mimari projede buatlarn gsterilmesi

45

2.2.5. Lambalar
Byk alanl odalara (20 m2 zeri) iki lamba, kk ve orta byklkteki odalara bir lamba dnlmelidir.

ekil 2.14: Mimari projede aydnlatma armatrlerinin yerletirilmesi

46

2.2.6. Telefon ve Anten Prizleri

Her odaya tv ve telefon prizi iaretlenmelidir.

ekil 2.15: Mimari projede telefon ve anten prizlerinin yerletirilmesi

47

2.2.7. Kablolar
Lamba ve anahtar arasndaki balantlar izilerek lamba sortileri oluturulur. Lamba ile anahtar bir buat noktasnda birletirilmeli ve aras en ksa yoldan (tavandan) birletirilmelidir.

ekil 2.16: Mimari projede aydnlatma sortilerinin izilmesi

Linyeleri izmeye nce prizlerden balanr. Sigorta tablosundan kta birbirini kesmeyecek ekilde eit aralklarla (1mm) priz linyeleri izilir.

48

Bir priz linyesine balanacak priz sortisi says yediyi gememelidir. amar makinesi, bulak makinesi ve frn iin bir linyeye bir priz sortisi izilmelidir. Linyeler duvar boyunca dz izilmeli, 90 derecelik alarla dnlmelidir.

ekil 2.17-a: Mimari projede priz linyelerinin izilmesi

Aydnlatma linyeleri en az iki adet olmal ve iki ayr blgedeki lamba sortilerine balanmaldr. Bir aydnlatma linyesine en ok 9 lamba sortisi balanmaldr.

49

Telefon sortileri KTK telefon datm kutusundan 1 linye olarak kp btn telefon sortilerine balanmaldr. TV anten sortileri bamsz olarak yukardan ini iareti konmaldr.

ekil 2.17-b: Mimari projede aydnlatma ve telefon linyelerinin izilmesi

Tesisat zerinde genel bilgiler yazlr (ekil 2.18). Ana kolon hattnn kablo kesiti cinsi ve uzunluu yazlr (2x6 NYY 10m).

50

Telefon kolon hattnn kesiti yazlr (3x2x0,5+0,5). Topraklama hattnn kesiti elektrot cinsi yazlr ( 16mm2 NYY 0,5m2 CU ). Kolon hattnn kesiti yazlr (2x4 NYA). Linyelerin ve sortilerin boru iinden geen iletken adedi izilir ( ) Linyelerin ve sortilerin iletken kesiti ve boru aplar yazlr. Linyeler iin: Boru ap 18 PVC, linye kesiti: 2,5, cinsi:NYA Priz sortileri iin: Boru ap 18 PVC, linye kesiti: 2,5, cinsi:NYA Lamba sortileri iin: Boru ap 14 PVC, linye kesiti: 1,5 cinsi:NYA Telefon sortileri iin: Boru ap 14 PVC, linye kesiti: 2x0,5+0,5 (2) Lambalarn cinsi ve gc yazlr. Gloplar: Yass tip-B tipi, oval tip-C tipi, avize: N tipi, ask duy: J tipi, aplik: B2 tipi Standart ampul gleri: 15W, 25W, 40W, 60W, 75W, 100W Linyeler soldan saa numaralandrlr. Tablo isimleri yazlr (Ana tablo: TA, tali tablo:T1). Zil tesisat izilir. Dar zil butonu, ieri zil izilerek ayr bir linye izilir.

51

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Elektrik tesisat projelerini mimari proje zerine leine uygun iziniz. neriler izim ara gerelerini hazrlaynz. Mimari plan zerinde tablo, anahtar, priz Elektrik tesisat sembollerinin bulunduu ve aydnlatma armatr yerlerini tablo 1.3 a-b ve tablo 1.4 a-b-cden iaretleyiniz. faydalanabilirsiniz. Planl olunuz. Dzenli olunuz. Mimari plan zerinde zayf akm Sabrl olunuz. elemanlar yerlerini iaretleyiniz. Titiz olunuz. Mesleiniz ile ilgili etik deerlere sahip olunuz. Aydnlatma sortilerini iziniz. Priz linyelerini iziniz. Aydnlatma linyelerini iziniz. Zayf akm hatlarn iziniz. Kablolar konusunu inceleyiniz. Telefon linyesini iziniz. TV Anten sortilerini iaretleyiniz. Tesisat zerinde genel bilgileri yaznz. Son kontrolleri yapnz. Dikkatli olunuz. lem Basamaklar

52

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Datm panosu ile son lamba veya prizin baland buata kadar olan hatta ne ad verilir? A) Sorti hatt B) Kolon hatt C) Ana kolon hatt D) Linye hatt TEDAtan enerji alnan nokta ile binann ana panosu arasnda ekilen hatta ne ad verilir? A) Sorti hatt B) Kolon hatt C) Ana kolon hatt D) Linye hatt Kolon hattnda kullanlan en dk bakr iletkenin kesiti aadakilerden hangisi olmaldr?

2.

3.

A) B) C) D)
4.

4 mm2 6 mm2 10 mm2 2.5 mm2 4 mm2 6 mm2 10 mm2 2.5 mm2 5 7 9 10 20A 32A 10A 16A

Priz sortilerinde en az kullanlacak iletken kesiti aadakilerden hangisidir?

A) B) C) D)
5.

Bir priz linyesine en ok ka tane priz sortisi balanabilir?

A) B) C) D) 6. A) B) C) D)

Aydnlatma linyelerinde en fazla ka amperlik sigorta kullanlr?

53

7.

Kullanma amac belli olmayan bir fazl prizlerde priz gleri en az ka Watt kabul edilir?

A) B) C) D)

600W 300W 150W 200W

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

54

UYGULAMALI TEST
Aadaki mimari projeye elektrik tesisat projesi iziniz

55

UYGULAMALI TEST
Siz de herhangi bir mimari plan seerek nerilen ilem basamaklarna gre uygulamanz yapnz. Aadaki ilemleri tamamladnzda, elektrik tesisat projelerini ve malzemelerini mimari proje zerinde kurallar dorultusunda izebileceksiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Gerekli sembolleri iziniz. Kolon, linye ve sorti hatlarna yazlacak iletken kesitlerini tespit ediniz. Aydnlatma sortilerini iziniz. Priz linyelerini iziniz. Aydnlatma linyelerini iziniz. Zayf akm hatlarn iziniz. Telefon linyesini iziniz. TV anten sortilerini iaretleyiniz. Tesisat zerinde genel bilgileri yaznz. Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10. Son kontrolleri yapnz.

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise lme ve deerlendirme ye geiniz.

56

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Elektrik tesisatlarnda ierisinde iletkenlerin eklendii ve datmlarnn yapld malzeme aadakilerden hangisidir? A) Kasa B) Muf C) Kroe D) Buat Elektrik devrelerinde el ile kumanda edilmek suretiyle enerjiyi ani olarak ama ve kapama grevi yapan devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Diyafon B) Anahtar C) Sensr D) Kaak akm koruma rlesi aran ve arlan kiilerin grntl ve sesli olarak iletiim kurmalarn salayan devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Refkontak B) Numaratr C) Sensr D) Diyafon Aadakilerden hangisi anten prizinin semboldr?

2.

3.

4.

A) B) C) D)
5. Aadakilerden hangisi komtatr anahtar semboldr?

A) B) C)
D) 6. Aadakilerden hangisi bir fazl toprakl priz semboldr?

A) B) C) D) 57

7.

Aadakilerden hangisi aplik semboldr?

A) B) C) D)
8. Aadakilerden hangisi bir fazl anahtarl otomatik sigorta semboldr?

A) B) C) D)
9. Aadakilerden hangisi diyafon semboldr?

A) B) C) D)
10. Datm panosu ile son lamba veya prizin baland buata kadar olan hatta ne ad verilir? A) Sorti hatt B) Kolon hatt C) Ana kolon hatt D) Linye hatt Kolon hattnda kullanlan en dk bakr iletkenin kesiti aadakilerden hangisi olmaldr?

11.

A) B) C) D)
12.

4 mm2 6 mm2 10 mm2 2.5 mm2 4 mm2 6 mm2 10 mm2 2.5 mm2

Priz sortilerinde en az kullanlacak iletken kesiti aadakilerden hangisidir?

A) B) C) D)

58

13.

Bir priz linyesine en ok ka tane priz sortisi balanabilir?

A) B) C) D) 14.

5 7 9 10

Aydnlatma linyelerinde en fazla ka amperlik sigorta kullanlr?

A) B) C) D) 15.

20A 32A 10A 16A

Kullanma amac belli olmayan bir fazl prizlerde priz gleri en az ka Watt kabul edilir?

A) B) C) D)

600W 300W 150W 200W

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

59

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C D B D A C A D B C

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 D C A D B C B

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 D B D A C A D B C D A D B C B

60

KAYNAKA KAYNAKA

Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi, Trk Telekom A letme Dairesi Bakanl, Ankara, 2001. EB Hasan, Hasan CEYLAN, Elektrik Meslek Resmi, Yce Yaynlar, 2000. Elektrik Tesisleri Ynetmelii, EMO Yayn, Ankara, 2001. Elektrik Mhendislii Proje Dzenleme Esaslar, TMMO Birlii EMO Yayn, Ankara,2003. Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Ankara, 2003. ZKAYA Muzaffer, Aydnlatma Teknii, Birsen Yaynevi, 8. bask, 2000. . YILMAZ nsal, Hayati DURMU, Elektrik Tesisat Projesi, nkansa Mat., 2004.

61