DNLER TARH

Avesta (Zend-Avesta) Avesta, M.. 1500-1000 yllar arasnda yaam olan ilk Arya din kurucusu Zerdt dininin kutsal kitabnn addr. [1] Bu din adn, kurucusu olan Zerdt'ten almaktadr. Kutsal kitab Avesta'dr. Ancak Avesta'da Zerdtler'e "Mezdisnan" ad verilmektedir. Nitekim hlen Hindistan'daki Parsiler, kendilerine "Mezdisnu" demektedirler.
[2]

Bu dini kuran Zerdt, Gatalar denen drtlkler yazmt. Bu drtlkler, Avesta'da toplanmt. Bu yazlar, Zerdt'n neye inandn ve Zerdtln temellerini anlatan tek belgedir. Avesta dili, eski ran dillerinin bir paras olan Indo-Iranian dilinden olup Sanskriteye balanr ve Zazaca ile ok byk benzerlikler gsterir. Avesta 21 kitaptan olumakta iken, skender'in igli srasnda yok olan kitaplardan sadece "Yasna" , "Visparad" ve "Vendidad" / "Videvdat" kalmtr.
[3]

Avesta'nn Trke'ye evrilen blmlerini ilk defa, Pehlev

1 / 34

DNLER TARH

dilinden svee'ye Nathan Sderblom, 1908'de evirdi. Szck anlam "temel, aklayc bilgi" olan bu metinler, 12.000 kz derisi zerine yazlmt. Byk skender, eski adyla Arya lkesi olan, daha sonra Eran, imdilerde de ran olan topraklar ele geirmek iin balatt savata sz konusu metinlerin 17 cilt tutacak kadarn yakmt. Bu savatan kap Hindistan'n Bombay blgesine g eden Zerdt taraftarlar, yaklmaktan kurtulan blmleri birlikte gtrdler. te ilk defa bat dillerine 17. yzylda, Fransz asll Anguetil-Dupperon tarafndan evrilen metinler, bu Bombay'daki metinlerdir.
[1]

Avesta ve Sanskrit dilleri bilgini Haug ise Zerdt Peygamber, Allah'n tek ve yegne olduunu ispat ettikten sonra eski zamanlardan beri insanlarn ve bilginlerin zihnini kurcalayan ve byk bir mesele olan (dnyada grlen btn noksanlk ve ktlkleri yce Allah'n adalet ve merhametine nasl yaktrmak mmkn olur) fikrini, iki zt kuvvet nazariyesini ortaya atarak izah etmitir. Bu yzden de bu iki varlk iyi ayr cevher halinde anlalmtr. Esasen Angra Mainyu imas pendlerin zdddr. mas pendler Ahura'nn eidi zannedilince Ehriman da Ahura'nn eidi olmutur. Gagalar'da ve Yetler'de imas pendler melek rolndedirler.Baz tanr adlar Gagalar'da Ahura Mazda'nn sfatlan olduu halde sonradan derlenen Avesta blmlerinde bu sfatlar tanr sretine brnmlerdir demektedir. Bylece Zerdt'te grlen ikicilik yani Ahura Mazda ile Angra Mainyu mnasebeti dier semavi dinlerdeki Allah eytan mnasebeti gibi ele alnmaktadr.
[4]

2 / 34

DNLER TARH

Zerdtiler'in Kutsal Kitab Avesta'da yer alan metinlerin gerek anlam, Batl Bilim Adamlar konuyla yakndan ilgileninceye kadar, bu kitaplar kutsal ilan eden insanlar tarafndan bile bilinmiyordu. Dolaysyla; Rnesans deneyinden gemi olan bu gibi lkelerde fikri hr olarak yetimi bilim adamlarnn Avesta'ya ulamasna bir keif gzyle bakmamak byk bir hakszlk olurdu. Fakat Batl Bilim Adamlar Avesta'y incelerken yine de -bilgi eksikliinden olsa gerek- Krte'yi hesaba katmamak suretiyle gz ard edilemez bir hata yaptlar. Bu aratrmaclar ran Uluslar sz konusu olduunda hep sadece Persler i sz konusu ettiler. Dil olarak da sadece Perse'yi incelemeyi yelediler. Dier ran Diller gz ard edildi. Oysa Krte ve bilhassa Krte'nin Zazaki ve Hewramani lehelerinin hesaba katlmas, aratrmaclara hem Avesta'nn orijinal corafyasnn tayininde, hem de Peygamber Zarathutra'nn kimliinin belirlenmesinde paha biilemez bilgiler salayacakt.

Hermippos yazl Avesta konusunda en ak tanklk yapan Grek yazarlarndan bir bakasdr. Yazar, Magular hakknda adl bir de kitap yazmtr. Buna gre Zarathutra 2 Milyon dize compoze etmiti. Hermippos bu kitaplar tek tek tetkik ettiini syler ve her birinin ieriini de kaydeder (bunlar Pliny'den reniyoruz). Grek yazarlar arasnda daha az dikkat ekici benzer baka iddialar da vardr. Arap Tarihi Abu Cafer Attawari; Zarathutra'nn kitaplarnn 12 bin kz derisini (Parmen kdn) dolduracak kadar bir byklkte olduunu

3 / 34

DNLER TARH

srarla vurgular. Tradisyonel Zerdti kaynaklarnda ise; Kutsal Kitab'n Ahura Mazda tarafndan Peygamber'e indirildii, onun da bu emaneti Kava Vistapa'ya verdii ve bu ilk Zerdti kraln da onu Jamaspa vastasyla yazl hale getirdii kaydedilir. Fakat bu kitabn hangi alfabe ile yazld ve akbetinin ne olduu mehuldr. Pausanius (M.S.180) adl bir Grek seyyah; atee tapan Magulardan bahsederken, bunlarn kendi mabetlerinde, Grekler tarafndan bilinmeyen bir dilde tanrya ilahiler sylediklerini ve bunlar bir kitaptan okuduklarn kaydeder.

Arap-slam yazarlarndan bazlar, Zarathutra ve kitab konusunda ok ciddi saylabilecek baz aklamalarda bulunurken, dier bazlar ise propaganda amal hareket ettikleri iin, aratrma ad altnda sunduklar rnleri, basit birer karalama vesikas niteliindedir. Bu tip aratrmaclar bize fayda salayacak ciddiyette deildirler. Ama yine de Zarathutra tarafndan yazlm olan -uyduruk da olsaAvesta veya Ata adl bir kitaptan bahsederler. Bu da; Bahdiniler'in kutsal kitabnn yazl halde bulunan eklinin bunlar tarafndan da grldn anlatmas bakmndan nemlidir. Arap yazarlarndan Masd (M.S.943), Zeradut'un (Zarathutra'nn) kitab hakknda u ilgin notlar dm: Zeradut'un yapt ilk kitap Avesta'dr. Farslar bu kitab

4 / 34

DNLER TARH

anlayamyorlard. (Bunun zerine) Zeradut bu kitap iin bir yorum (kitab) yazd, onlar (Farslar) buna Zend dediler. O, ayrca bu yorumun da yorumunu yazd. Farslar buna Pazend dediler. Zeradut'un lmnden sonra Farslar bu yorumlarn yorumunu ve kitabn genel bir izahatn da kaleme aldlar. Buna ise Yazdah adnn takmlard. Masudi'nin bahsettii bu Yazda h , gnmzde varln srdren Avesta'nn nc cildi nde yer alan Yatlar dr. Mesudi bir de Mslmanlar'n kfir anlamnda kulland Zendq veya Zndq kelimesinin kkenini de aratrm. Bu kelime esas olarak Zend'den geliyor. Bilindii gibi (diyor Masudi) Zend, sadece gkten inenin (yani Avesta'nn) bir yorumundan ibarettir. Farslar, Avesta'ya muhalif olan dini grler ne srenlere Zendq diyorlard. nk o, kendi imalat olan zend i, Kutsal Kitab'taki metnin nne almtr. Bilindii gibi Zarathutra'nn yaad dnemle ilgili olarak da en isabetli bilimsel tahlili yapan da Masudi idi. ahrastani (1086-1153), kitb-ul-milal wa na'hal adl eserinde, dinlerdeki mezhepleri ve tarikatlar inceler. Tabari (M.S.923), Dimiqi (M.S.1327'de lmtr), bn Fozlan, bn al-Athir gibi pek

5 / 34

DNLER TARH

ok Arap yazarlar Zarathutra'y putperest , sahte peygamber veya ata adn verdii anlalmaz bir kitap yazm olan bir sahtekr olarak nitelerken, ahrastani objektiviteden (mmkn olduu kadar) sapmadan, Magular'n Dinini anlatr. Bu byk slam yazar Mugular da tpk Yahudiler, Hristiyanlar ve Mslmanlar gibi Ehl-i Kitab olarak niteler. Onlar kendi yazdklar kitaplara inanan Brahmanlar'dan ve Yldz-tapclar olan Sabiiler'den ayr bir kefeye koyar. ahrastani; bu kitabnda Avesta'nn yazl bir ekilde bulunduunu kaydettii gibi; Magu Dini nin; ruhun baka varla geeceine inanan mezhebi; Mazdaklar'dan, Gayo Maratan (Gayomarthiyah) mezhebinden ve Zervanitler'den de bahseder. Yukarda saptadmz grlerin nda, M.S. 650 Yl'ndan ran'a hakim olan slamlar'n orada yazl halde bulunan Avesta ile karlatklarn anlyoruz. Zerdtiler'in en nemli dinsel kitaplarndan biri olan Dinkard'da; Sassaniler dneminde varln srdren Avesta'nn 345.700 kelime ierdii kaydedilir. Avesta'nn yorumu olan Zend ise 2.094.200 kelimelikti. Arap istilasndan sonra bugn elimizde kalan Avesta'nn sadece 83.000 kelime ierdiini dnrsek,

6 / 34

DNLER TARH

Zerdtiler'in bu Kutsal Kitab'nn Arap istilas srasnda [5] urad tahribatn boyutunu daha iyi anlarz.
Avesta Dili Eski Perse ile birlikte bilinen ilk ran (Hint-Avrupa) dillerinden biri. Bu dile en ok Zerdtlerin kutsal kitaplarnda rastland iin Avrupa'nn ilk dil bilginleri buna yanl olarak Zendi dili (Zend Avesta) dediler. Oysa bataki yaz, Avesta'ya, Orta iran dillerinden Pehlevice yazlan bir giriti. Aslnda ranl Peygamber Zerdt'n Avesta dilinde kaleme ald bu ad iirler o zamanki dinsel reformunun zgn belgeleridir. Bugnk durumunda eser lyada ile Odysseus'un iki kat uzunluktadr. Kitap bir sisteme balandnda (S 4 -6. yy'lar) Avesta, yalnz Zerdt rahiplerinin bildii l bir dildi. Dilin anayurdunu (belirsiz olmakla birlikte) Dou ran'da aramak yerinde olur. nceleri uzun sre Baktria dili olduu sanldysa da sonradan eski Harizm'den (Kiva) iran lkesine yayld saptand. [6]

Avesta'dan Baz Konularla lgili Ksa Alntlarla Zerdt nanc Yaratl Avesta 'da nc Gatha 'nn Yasna otuz ksm, uzayn yaratln anlatan bir blmdr. Burada uzayn ve dnyann yaratl anlatlrken, birbirlerine kart iki ruhun ilikileri ile yaratld belirtilmektedir. Bu ruhlarn her eyi yaratlar yle anlatlr ; Ve ondan tm varlklar yaratt.Varlklar yaratnca onlar gvdesinde tad. Bylece devaml olarak oalp byd ve her ey giderek gzelleti. Ve sonra dierlerini birbiri arkasna gvdesinden yaratmaya balad. Ve sonra kafasndan g Ve yeri ayaklarndan yaratt. Ve sular gzyalarndan Ve bitkileri tylerinden, Ve atei kendi anlamndan yaratt.

7 / 34

DNLER TARH

(Riv.Dat.Den.XIVI 3-5,11,13-28) Burada esas olarak anlatlmak istenen Tanrnn kendisi yani Ahura Mazda olduu eklinde yorumlanmaktadr. Bylece uzayda grnen grlemeyen her ey tanrnn grnen organlar veya grnmeyen paralardr.Bylece uzayn tm elementleri tanrnn bizzat yapsdr. lm ve Sonras Hakknda retisi Zerdt dini inancnda lenlerin ruhlar Cinvat kprsnden gemeye alrlar iyiler geer ktler iin ise kpr incelir keskinleir ve ktler kprden aaya karanlklarn iine derler.Aaya den ktler 3 'e ayrlr.Tamamen kt olanlar(srekli cehennemde kalrlar),ok gnah ilemi fakat iyilii de olanlar(12.000 yl cehennemde kaldktan sonra cennete girerler),Gnahlar ve Sevaplar eit olanlar (gnahlarndan arnncaya kadar cehennemde kalp sonra cennete girecekler).Yine Cinvat Kprs 'n gemi olan iyi insanlarn ruhlarnn cennete var seyri 3 'e ayrlmaktadr.yi dncelerinden dolay(Hamut) nce yldzlara,yiyi konumalarndan (Huxt) dolay nce aya, yiyi yapmas (Huvart) ile nce gnee ykselecei,bu aamalardan getikten sonra cennet kapsna varabileceini belirler.Burada da sorgulamaya tutulurlar. Avesta 'nn Gatha blmnde bu yle anlatlr; Ona sorma, nk sen ona bandan geen ktlkleri, Gz yalar ile bozulmu yollar, Ki onlarda o geldi, zntl gzyalarndan akllanmak vardr. Nasl buraya geldin ey hakl? Gemi olan yaratlndan, iyilemenden, Duran bir yaam iin, gnahsz geldin, lmszl tad gryorsun kal uzun zaman.

8 / 34

DNLER TARH

Kpry rahatlkla geebilen iyi insanlarn ruhlar ise Ahura Mazda tarafndan yaplm cennete ok gzel bir gen kzla (Huri) ile mutluluk iinde sonsuza kadar yaarlar.Huriler cennete yaamay hak etmi iyi kadnlardr.Cennette yaayanlarn her trl istekleri sonsuza kadar yerine getirilir.Avesta 'da cennette bulunan bir kadn yle tasvir edilmektedir;

Bir parlak ve ok gzel kz, Beyaz bilekli ve gl ok gzel grnl Yeni yetimi abuk bym,iri gsl, Asil yapda, asil domu, Zengin aileden,daha onbe yanda, Grn ve eklinde yle gzel ki Sanki yaratklarn en gzeli (Yasna 43-46 ) Kyamet retisi Zerdt inancna bal olanlar Zerdt 'n dnyann nc dneminde gelmi olduuna inanmaktadrlar.Avesta 'nn Yat Blmnn 13:141 de Zerdt 'ten sonra peygamber olarak,yine Zerdt 'n soyundan veya direk Zerdt 'n bir kzla birlemesinden her bin senede bir peygamberin gelecei belirtilmektedir.En son gelecek olan Asvart-Arta,dnyay tm ktlklerden temizleyip kurtaraca belirtilmektedir.Bunlarn zaman ve sras ile yle olaca belirtilir.

3000 yl sonuna kadar Zerdt 2000 yl sonuna kadar Uxyat-Arta

9 / 34

DNLER TARH

1000 yl sonuna kadar Uxyat-Nemah 0 yl sonuna kadar Astvart-Arta

Zerdt dini inancna gre Zerdt 'ten sonra peygamber gelmesi sonrasnda,nc peygamber zamannda son mahkeme kurulacaktr.Bylece Ahura Mazda'nn zaman gelmi olacak ve tm iyi amele sahip olan insanlar,yle bir dnyada yaayacaklar ki, hibir hkmdarlk,hakszlk olmayacak,karanlk ve znt olmayan bir yaam balayacaktr.Tm ktlkler eriyen metalle Tanr tarafndan yok edilecek..ller canlanacak,yaam yada ruh geri dnecek dnyada yallk ve lm olmayacak ve bylece sonsuza kadar mutluluk iinde bir yaam balayaca belirtilmektedir. Yeniden dirili konusu Avesta'da ;

ller dirildiinde Yaayanlar yalanmadan gelir stee gre yaantlar dzenlenir (Yat 19:11,89) diye belirtilir. Avesta'nn yazl ve Zerdt 'n Peygamberlii retisi Avesta 'nn Brahman Yat blmnde Zerdt 'n zaman zaman Ahura Mazda ile grt ve Ahura Mazda 'nn isteklerini halka bildirdii aktarlmaktadr. Zerdt ile her eyi bilen Tanr Ahura Mazda birleip yedi gn yedi gece birlikte kaldlar. Zerdt Avesta'y yazd.Bizler bylece Zerdt 'n yazd Avesta 'ya inanyoruz ve onun erevesi dahilinde hareket ediyoruz. denilmektedir. Bu durum Vistaspa hakkndaki bir blmde ise yle anlatlmaktadr.

10 / 34

DNLER TARH

?Ve ona syledi: araba Hanf kat Vistasp 'a ver. Sonrasnda bilerek yapyordu,onu itiinde hemen olduu yerde, Bayld ve ruhu ile beraber cennete gitti? Zerdt, dini inanc konusunda ve sosyal alanlarda inananlar ve retileri zerinde yegane otorite durumundadr ve kendisini Ahura Mazda 'nn aracs olarak tantmaktadr. Onlarn doum ve bymelerine Su ve bitkiler seviniyorlard. Onlarn doum ve bymelerinde Su ve bitkilerde bydler. Onlarn doum ve bymelerinde Tm kutsal yaratklar steklerinin gerekletiini grdler. Bizim istediimiz ise din adamlarnn douu Kutsal Zerdt, kurbanlatrd demetleriyle ereflendirir bizleri kurban sunmalaryla.

( Avesta / Yat : 13.39 94) Burada aka bir peygamber yada kutsal tanr yaps Zerdt 'n kiiliinde anlatlmaktadr.[7]

Vendidad ve Avesta'daki Yeri Orijinal Avesta'nn Zarathutra'ya 21 Nosk halinde indiine ve Yath ah vairy diye balayan kutsal dizelerde yer alan her szcn bir Nosk'a anahtarlk ettiine inanlr. Mazda Dini'nin Hak Kitab, vermek istedii mesaj itibariyle nce byk

11 / 34

DNLER TARH

blme (bangnu) ayrlmtr. Bu blmler; gsnu, dd ve hdak-mnsarik'tir. Bunlardan gsnu, Gathalar demektir. Yani bunlara bir yerde dize denebilirse de, gsnu yine de dize'den ziyade Gathalar anlamna gelir. te Kutsal Kitap eski Avesta'y oluturan bu 21 Nosk'tan (veya Nask) 7'si yukarda aktardmz ayrmda genel Gatha blmnn iinde (gsnu'nun iinde) yer alr. Ksaca; 21 Noskdan 7'si Gatha'dr. Bu Nosklar'n adlar yledir (parantezin iindeki isimler, Ahuna-vairya'y oluturan ve nosklarn bir nevi ad niteliinde olan her szcnden biridir, ki buna Kutsal Formula denilir): Stud-yat (Vstrem), Sdkar (Yath), Vartmnsar (Ah), Bago (Vary), Vatag (Manangh), Hduxt (Dadat) ve Spend (Angheu)..Nosklarn ikinci grubu 'Ddlar'dan oluur. Dd; Kan un anlamna gelir. Bunlar; dnyevi malumat ve dnyevi grevlerdirler (bunlar da ayn ekilde malumat ve grevlerin kendileridirler). Ddlar, yarglar (ddk'lar) iin dzenlenmilerdir. Ddlar da tpk Gathalar gibi, Kutsal Kitab'n Yedi Nosk'unu ierirler, yle; Nikdm (Xathrema), Ganab-sar-nigad veya Dubasrujd (Ahur), Hspram (), Sakdum (Yim), Vendidad (Dreguby), tradd (yaothnanm) ve Bakn-yat (Mazdi). Hdak-mnsarik, Avesta'daki hadha-mthra'dan tretilmi olup, ilham edilmi szler anlamna geliyor. Burada geen mthra, Mthra Spenta diye bilinen Yazata'dr. Daha nce de akladmz gibi bu Yazata, Ahura Mazda'nn Ruhu olarak da biliniyor. Bu gurup Nosklar ilk

12 / 34

DNLER TARH

iki gurup, yani; ruhsal ve dnyevi olanlar (gathalar ve Ddlar) arasnda kalan (blgedeki) informasyonu kapsarlar. u Nosklar'dan oluurlar: Dmdd (Ath), Ndar (Ratu), Pgag (At), Rado-dd-aitag (hit), Bar (Ha), Kakisrb (Vangheu) ve Vtasp-sst (Dazd).. te bizim konumuz olan Vendidad'n, Dev Avesta kompozisyonunun iindeki yeri budur. Zerdtiler Vendidad', Kutsal Kitab'n bozulmadan muhafaza edilebilmi olan tek nosk'u olarak kabul ederler. Dier btn nosklar, eitli dmanlar tarafndan -en aasndan- drtte orannda yok edilmi bulunuyorlar. Ancak eklemeler ve karmalarla da olsa Vendidad gerekten gnmze kadar ulaabilmitir. Fakat gerekler bize gsteriyor ki; bu dev eserin de baz ksmlar orijinalinden biraz daha gentir. Vendidad'n yann yine de M.. 500'l yllarn altna pek inmedii aratrmaclarn ortak kansdr. Ama yine de baz ekstrem yazarlarn onu M.. 120 ylna yerletirdiini bilelim. Gnmzdeki yaayan Vendidad, Fargard denilen kk blmlerden oluur. Bunlar 22 tanedir. Bu fargardlarn yapsal incelenmesi, bunlarn e zamanl olarak yazlmadn ve ayn yazar tarafndan kaleme alnmadn aka ortaya koyar. Baz blmleri o kadar eskidir ki, bu blmlerin Peygamber'in lmnn zerinden en fazla 100 yl getikten sonra (veya byle bir sre ierisinde) ekillendii kesindir. Fakat elimizde bulunan ana gvdenin byk bir ksm, ok nemsiz trenlerin ve geleneklerin tarif edildii baz tuhaflklarla doludur ki bu blmleri Peygambere veya onun herhangi bir takipisine balamak olanakszdr. Fakat bir btn halinde, baz ksmlar

13 / 34

DNLER TARH

kaybolmasna ramen Vendidad Zarathutraclar'n, zellikle Zaratutrac rahiplerin asrlarla ifade edilebilecek bir sre ierisinde ekillenen bir yaptdr. Bu yaptn ucu bir yerde Zarathutra'nn kendisine de dayanyor olabilir. Fakat sonraki dnemlerde, peyderpey eklenen blm ve yorumlarla -ki bunlarn ou biribirleriyle eliiyorlar- kitap, Med Mitolojisi'ndeki baz (ilkel) dinsel kurallarn yerald karmak bir strktre kavutu. Kaybolan blmlerin yerini zamanla direkt olarak Zend denilen yorumlarn almas, ii daha da karmaklatrd. Vendidad' eer ierii bakmndan blmlendirirsek, ayr Vendidad'la karlarz (soyut anlamda). Birinci Vendidad, ilk Fargard'dan oluur. eriklerine bakldnda Vendidad'n bu Fargardlar'nn gerekten ok eski olduklar grlr. Bunlar, Aryan ve Med Mitolojileri'nde yer alan efsanevi olgu ve olaylar ele alan blmlerdir. Bence Vendidad'n asl orijinal Fargardlar, son drt Fargard ile birlikte bunlardr. Bu blmn I. Fargard'nda yer alan Ahura Mazda'nn ilk yaratt 16 lke, aratrmaclar tarafndan ok tartlmtr. Bu blm, bilhassa son 20. tarafndan bilhassa Zarathutra'nn -eer deyim yerindeyse- ulusal kimliinin irdelenmesi iin kullanlm, eitli sonulara varlmtr. Bu bakmdan okuyucularn bu blm ve sunduum yorumlar ok dikkatle ve eletirici bir gzle okuyacaklarn umuyorum. II. Fargard'da Yima efsanesi tm ynleriyle ele alnmtr. srail kaynakl dinlerin (Yahudilik, Hristiyanlk ve slam'n) Nuh menkibesinin orjinal kayna olan Yima efsanesi de ok tartlmtr. Bu efsanenin Nuh menkibesi ile mukayesesi, efsanenin vermek istedii mesaj ve bunun nda Aryan Mitolojisi'nin dayand felsefi temeller aratrmaclar az heyecanlandrm deildir. Bu blmn de

14 / 34

DNLER TARH

okuyucu tarafndan dikkatle takip edilecei kukusuzdur. Yeryzn anlatan ve (yaayan bir varlk olarak) dnyann holand ve holanmad eyler hakknda tesbitlerin de ok byk bir nem arzettii aktr. Yaradl ile menkibenin paralar halinde sunulduu bu blmn dikkatle irdelenmesi halinde o zamann dnce sistemi ile ilgili ipularn yakalayaca muhakkaktr. Hele tarmn kudsiyeti ile ilgili blmler ilgintir.

kinci ksm Vendidad'n temel ilevi olarak kabul edilen konular iler. Yani Vendidad'n IV. Fargard'dan, XVII. Fargard'a kadar olan blmleri dinsel dzenin kurallarn, bu konuda yaplan trenleri ve ayn ereve iinde varolan gelenekleri ele alr. Bazlar okuyucuya ok ters gelebilecek olan bu tr kurallarn 2500 Yl ncesine ait olduunu unutmadan okursak, onlar anlayacak ve Medya'daki baz dinsel kurumlar daha iyi anlam olacaz. Vendidad'n nc ksm olarak nitelenen blm; karmakarktr. Bu blmde ele alnm olan en nemli blmler, tababetle ilgili Fargardlar'dr. Aratrmaclarn nemli bir blm, bunlarn Avesta'nn kayp olan tababetle ilgili blmlerinden arta kalm gibi grrler. Benim de inancm bu yndedir. nk Kutsal Kitap, uraya buraya serpitirilmi olan ayetlerinde, Medya'nn zamannn en iyi saatm merkezi olduunun iaretlerini yakalayabiliriz. Bunu siz de greceksiniz. imdi, Bahdiniler'in Kutsal Kitab olan Avesta'nn ilk cildinin tercme ve yorumuna geebiliriz. [5]

15 / 34

DNLER TARH

I - Vendidad 1. Ahura Mazda, Spitama Zarathutra'ya konutu ve (yle) syledi: 2. "Ben her lkeyi, o lkede hayran kalnacak bir ey olmazsa bile, onun sakinleri iin irin klacak ekilde yarattm. Eer (ben) her lkeyi onun sakinlerine irin gelecek ekilde yaratmasaydm, iinde hayran kalnacak bir ey olmazsa da btn yaayan dnya Airyana Vaeco'ya akn edecekti." 3. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin ilki; Daitya Nehri'nin kysndaki Airyana Vaeco idi." "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kar-yaratklar olarak nehirde ylan , (karada) klar yaratt, Davea'larn , ii (olan klar)." 4. Orada klar on ay, yazlar iki ay oluyor. (Mevsimler) sular iin souk yer iin souk, aalar iin souktur. K mevsimi (beraberinde getirdii) en kt dertleri ile oraya ker .

16 / 34

DNLER TARH

5. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin ikincisi; Suda'daki ovalard. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak srlara lm getiren Uan Skaityalar' yaratt." 6. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin ncs; gl ve Kutsal Mouru idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak gnah dolu arzular yaratt." 7. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin drdncs; yksee ekilmi bayraklar (olan) gzel Baxdi (1) idi. "Bunu zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak Bravaralar' yaratt." 8. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin beincisi; Mouru ile Baxdhi arasnda uzanan Nisya idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak imanszlk suunu
17 / 34

DNLER TARH

[gnahn] yaratt." 9. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin altncs; Gl ile birlikte Harym idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak gzya ve alamay yaratt." 10. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin yedincisi; kt hayaletlerin (lkesi olan) Vaekereta idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak Keresspa'ya balanan Pairika Knthaiti'yi yaratt." 11. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin sekizincisi, zengin otlaklar(a) sahip (olan) Urva idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak gurur gnahn yaratt." 12. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin dokuzuncusu, Vehrkna'daki
18 / 34

DNLER TARH

Xnenta idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kefareti mmkn olmayan gnah, yani sapk (iliki) gnah(n) yaratt." 13. "Ben (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin onuncusu, gzel Harahvaiti idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kefareti mmkn olmayan gnah, yani l gmme gnahn yaratt." 14. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin onbirincisi, parlak ve xvaren sahibi Hatumant idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak Yatular'n kt byclk gnahn yaratt." 16. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin onikincisi, kabile(den oluan) Ragha idi. "Bunu zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak tam imanszlk gnahn
19 / 34

DNLER TARH

yaratt." 17. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin onncs, gl ve kutsal axra idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kefareti mmkn olmayan gnah, yani ceset yakma gnahn yaratt." 18. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin ondrdncs, drt keli Varena idi, ki orada doan Thraetaona, Aji Dahaka'y cezalandrmtr. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kadnlarda normal olmayan (ayba) akntlarn ve yabanc hkmdarlarn zulmunu yaratt." 19. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin on beincisi, Yedi Nehirler [lkesi] idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak kadnlarda normal olmayan ayba akntlarn ve haddinden fazla sy yaratt."
20 / 34

DNLER TARH

20. "Ben, (yani) Ahura Mazda'nn yaratm olduu iyi topraklarn ve lkelerin on altncs, halk; Rana (nehrinin) akntlarnn yannda basz (insanlarn) yaad yer idi. "Bunun zerine tmyle lm olan Angra Mainyu geldi ve byclk gcn kullanarak ?'n bir eseri olan k yaratt." 21. Bunlarla beraber (yarattm); gzel, esrarl, ho, parlak ve gelimi daha baka toprak ve lkeler de vardr.

II 1. Zarathutra Ahura Mazda'ya sordu: Ey Ahura Mazda, son derecede hayrl ruh, Maddi Dnyann Yaratcs, Sen, Kutsal Biri! Benden, (yani) Zarathutra'dan nce kiminle konutun, kime Ahura'nn, (ve dolaysyla) Zarathutra'nn kanununu rettin, kimdir bu lml ey Ahura Mazda?

21 / 34

DNLER TARH

2. Ahura Mazda (yle) cevaplad: Byk koruyucu (oban) drst Yima (idi), ey Kutsal Zarathutra! O, kendisiyle ben, (yani) Ahura Mazda'nn grt (ve) Ahura'nn, (dolaysyla) senin, (yani) Zarathutra'nn dzenini rettii ilk lmldr (1). 3. Ey Zarathutra, Ben, Ahura Mazda onunla konutum (ve) unlar syledim: "(Sen) Vivanat'n olu drst Yima, benim dzenimi (insanlara) tayan ve anlatan ol!" Ve Ey Zarathutra, drst Yima beni cevaplad (ve yle) dedi: "Ben vaiz olarak domadm, ben senin dzeninin (bilgilerini) taycs olarak eitilmedim." 4. Ey Zarathutra, o zaman Ben, Ahura Mazda kendisine unlar syledim: "Madem sen benim dzenimin (bilgilerinin) nakledicisi, vaz olmak istemiyorsun, o zaman benim dnyamn gelimesini sala, benim
22 / 34

DNLER TARH

dnyamn oalmasn (bymesini) sala; stlen (benim) dnyamn beslenmesini, ynetimini ve gzetimini." 5. Ve ey Zarathutra, drst Yima beni cevaplad (ve yle) dedi: "Evet! Ben senin dnyan gelitirmek isterim, ben sen dnyan oaltmak (bytmek) isterim. Evet! Ben senin dnyan beslemek, ynetmek ve gzetlemek isterim. Ben kral iken, orada; ne souk rzgr ne de scak rzgr, ne hastalk ne de lm olmayacaktr." 6. (kayp) 7. Sonra Ben, Ahura Mazda, ona iki tamamlayc ey getirdim; altn kakmal bir yzk ve altn kakmal bir haner. te uraya bak, bu; krallara yarar egemenliin sahibi Yima'dr! 8. Bylece Yima'nn ynetiminde yz k geti. Dnya srlar, (dier) hayvan srleri, insanlar, kpekler, kular ve kzl alevli atelerle doldu. (Artk) sr ve (dier) hayvan srleri ile insanlar iin (bo)
23 / 34

DNLER TARH

yer kalmamt. 9. Bunun zerine Ben Yima'y uyararak (unlar) syledim: "Ey Vivanat'n olu drst Yima, dnya sr ve (dier) hayvan srleri ile, insanlarla, kpeklerle, kularla ve kzl alevli atelerle doldu." 10. Bunun zerine Yima Gne'in gnortas yoluna saparak aydnla doru gitmek zere (gneye doru dnd ve) parlak gkyzne yneldi. (Ve) daha sonra dnyaya (parmandaki) altn yzkle tazyik etti ve haner(i) ile delerek yle konutu: "Ey Spenta Armaiti; paralarn iyilikle (iyi niyetle) a, sr ve hayvan srleri ile insanlar tayacak ekilde kendini uzaklara kadar ger (yani genile)." 11. Ve Yima Dnya'y eskisinin te biri nisbetinde daha geni hale gelmesine sebep oldu. Orada sr ve dier hayvan srleri ile insanlar, istedikleri sayda ve arzuladklar gibi (yerletiler). 12. Bylece Yima'nn ynetimindeki (dnyada) altyz k geti. Dnya yeniden sr ve dier hayvan srleri, insanlar, kpekler, kular ve kzl
24 / 34

DNLER TARH

alevli atelerle doldu, baka sr ve dier hayvan srleri ile insanlar iin yer kalmad. 13. Ve Ben drst Yima'y uyararak(yle) syledim: "Ey Vivanat'n olu drst Yima, Dnya sr ve dier hayvan srleri, insanlar, kpekler, kular ve kzl alevli atelerle doldu, sr ve dier hayvan srleri ile insanlar iin baka yer kalmad." 14. Bunun zerine Yima Gne'in gnortas yoluna saparak aydnla doru gitmek zere (gneye doru dnd ve) parlak gkyzne yneldi. (Ve) daha sonra Dnya'ya (parmandaki) altn yzkle tazyik etti ve haneri ile delerek yle konutu: "Ey Spenta Armaiti; paralarn iyilikle a, sr ve dier hayvan srleri ile insanlar tayacak ekilde kendini uzaklara kadar ger (yani genile)." 15. Ve Yima Dnya'y eskisinden te biri nisbetinde daha geni hale gelmesine sebep oldu. Orada sr ve dier hayvan srleri ile insanlar, onun istedii sayda ve onun arzulayp istedii gibi (yerletiler).

25 / 34

DNLER TARH

16. Bylece Yima'nn ynetimindeki (dnyada) altyz k geti. Dnya yeniden sr ve dier hayvan srleri, insanlar, kpekler, kular ve kzl alevli atelerle doldu, baka sr ve dier hayvan srleri ile insanlar iin yer kalmad. 17. Ve Ben drst Yima'y uyararak (yle) syledim: "Ey Vivanat'n olu drst Yima, Dnya sr ve dier hayvan srleri, insanlar, kpekler, kular ve kzl alevli atelerle doldu, sr ve dier hayvan srleri ile insanlar iin baka yer kalmad." 18. Bunun zerine Yima Gne'in gnortas yoluna saparak aydnla doru gitmek zere (gneye doru dnd ve) parlak gkyzne yneldi. (Ve) daha sonra Dnya'ya (parmandaki) altn yzkle tazyik etti ve haneri ile delerek yle konutu: "Ey Spenta Armaiti; paralarn iyilikle a, sr ve dier hayvan sruleri ile insanlar tayacak ekilde kendini uzaklara kadar ger (yani genile)." 19. Ve Yima Dnya'y eskisinden te bir nisbetinde daha geni hale getirdi. Orada sr ve dier hayvan srleri ile insanlar, onun istedii
26 / 34

DNLER TARH

sayda ve onun arzulayp istedii gibi (yerletiler). 20. (kayp) 21. Yaradan, (yani) Airyana Vaeco'da yksek bir ne sahip (olan) Ahura Mazda, yi Nehir Daitya'nn kysnda gksel meleklerle [Yazatalar'la] birlikte bir toplant arsnda bulundu. Airyana Vaeco'da yksek bir ne sahip (olan) iyi koruyucu, drst Yima (oradaki) yi Nehir Daitya'nn kysna stn (deerdeki) lmlleri toplantya ard. Airyana Vaeco'da yksek bir ne sahip (olan) Ahura Mazda, (buradaki) yi Nehir Daitya'nn kysndaki bu toplantya gksel meleklerle (yazatalarla) birlikte geldi. Airyana Vaeco'da yksek bir ne sahip (olan) iyi koruyucu, drst insan Yima yi Nehir Daitya'nn kysndaki bu toplantya stn (deerdeki) lmllerle birlikte geldi. 22. Ve Ahura Mazda Yima'ya hitap ederek yle
27 / 34

DNLER TARH

dedi: "Ey Vivanat'n olu drst Yima! Maddi dnyaya ldrc klar kecek, (sz konusu klar) beraberinde son derecede kt, bozuk souklar getirecek. Maddi dnyaya ldrc klar kecek, o (gelecek olan klarla birlikte) dalarn en yksek tepelerinde bir aredvi (1) derinliinde kar tabakalar (oluacak). 23. Ve hayvanlarn her tr de lecek, (yani) u krda yaayanlar, u dalarn tepelerinde yaayanlar ve u vadilerin ilerindeki ahrlarda barnanlarn tm (lecek). 24. O ktan nce u tarlalar srlar iin otla dolacak. imdi (yani sz konusu ktan nce) dereler tayor, karlar eriyor, bu lke dnyada mutlu bir lke gibi grnyor olacak, ki burada koyunlarn dahi ayak izleri grnecek. 25. Bundan dolay Sen, her kenar bir kou alan uzunluunda olacak (kare) eklindeki bir Vara ina et. Buraya koyunlarn ve kzlerin, erkeklerin, kpeklerin, kularn ve kzl alevli atein tohumlarn
28 / 34

DNLER TARH

yerletir. Bundan dolay Sen, her kenar bir kou alan uzunluunda olacak (kare) eklinde bir Vara ina et. (Bu) insanlar iin oturulacak bir yer olsun, bir Vara, her kenar bir kou alan uzunluunda, srler iin bir al. 26. Sen oraya; bir hthra uzunluundaki yatanda akacak olan sular yerletireceksin, sen; (bu sularn) her zaman yeil kalacak ve tkenmez gdalarla dolu olan kylarna kular yerletireceksin. Sen orada; balkonlu bir ev, bir avlu ve bir dehlizden oluan barnaklar ina edeceksin. 27. Sen oraya; yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden erkek ve kadnlarn tohumlarn yerletireceksin. Sen oraya; yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden her eit srn tohumunu yerletireceksin. 28. Sen oraya; yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden her eit aacn tohumunu yerletireceksin, Sen oraya her trl
29 / 34

DNLER TARH

yiyecein tohumlarndan yerletireceksin, (ki bunlar) gda (bakmndan) en dolu, koku (bakmndan) en tatl (olacaklar). Oraya tm bu tohumlarn her birinden ikier tane olmak zere, insanlar Vara'da oturduklar mddete tkenmeyecek kadar koyacaksn. 29. Orada hi bir kamburlu (insan) bulunmayacak, hibir gvercin gsl (insan) da (bulunmayacak), (cinsel) iktidarszlk ve delilik olamayacak, yokluk, yalan, adilik, hasetlik (olmayacak), rk dili ve czzaml (kii) domayacak., ya da Angra Mainyu'nun lmllerin vcuduna vurduu damgalar [olmayacak]. 30. Bu (ina ettiin) yerin merkezi ksmna dokuz, orta yerde alt sokak, kenar blgelerde tane sokak dzenleyeceksin. En geni ksmlardaki sokaklara bin, orta blgedeki sokaklara alt yz, kenardaki sokaklara ise yz erkek ve kadnn tohumunu yerletireceksin. Sen o Vara'y altn bir emberle (kubbe ile) kaplayacaksn, ona bir kap yapacaksn ve (Vara'nn duvarnn) iine kendiliinden parlayan bir pencere yapacaksn.

30 / 34

DNLER TARH

31. Yima (daha) Sonra iinden konumaya balad: "Ben Ahura Mazda'nn yapmam emrettii Vara'y nasl yapabileceim?" Ve Ahura Mazda Yima'ya (yle) dedi: "Ey Vivavat'n olu drst Yima! Yeri topuk darbelerinle ez ve mlekilerin mlek (yapmak iin kullandklar) kili yourduklar gibi, sen de (bu ezdiklerini) ellerinle your." 32. Ve Yima, Ahura Mazda'nn istedii gibi yapt, yeri topuklarnn darbeleriyle ezdi, (bu ezdiklerini) mlekilerin mlek (yapmak iin kullandklar) kili yourduklar gibi elleriyle yourdu.] 33. Ve Yima her kenar bir kou alan uzunluunda olan kare eklindeki Vara'y yapt. Oraya koyunlarn ve kzlerin, erkeklerin, kpeklerin, kularn ve kzl alevli atein tohumlarn yerletirdi. O, her kenar bir kou alan uzunluunda, insanlar iin barnak ve hayvanlar iin bir al olacak olan bir Vara ina etti. 34. O, oraya bir hathra uzunluundaki yatanda akacak olan sular yerletirdi. O, (bu sularn)
31 / 34

DNLER TARH

tkenmez gdalarla dolu ve her zaman yeil kalacak olan kylarna kular yerletirdi. O, orada; balkonlu bir ev, bir avlu ve bir dehlizden ibaret olan barnaklar ina etti. 35. O, oraya yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden (olmak zere) erkeklerin ve kadnlarn tohumundan yerletirdi, O, oraya yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden (olmak zere) her eit srn tohumundan yerletirdi. 36. O, oraya yeryzndekilerin en irisinden, en iyisinden ve en stnnden (olmak zere) her trl aacn tohumundan yerletirdi, O, oraya gda bakmndan en stn, koku bakmndan en tatl gdalarn tohumundan yerletirdi. 37. Ve orada hi bir kambur adam, hi bir gvercin gsl adam, hi bir (cinsel) iktidarsz, hi bir deli yoktu; yokluk, yalan, adilik ve haset yoktu; rk dili kimseler, czzamllar domad; Angra Mainyu'nun insanlarn vcuduna vurduu damgalar olmad.

32 / 34

DNLER TARH

38. Bu yerin en geni olan merkezi kesiminde dokuz, orta kesimde alt, kenar kesimde olmak zere dokuz sokak dzenledi. Bu yerin en geni ksmndaki merkezdeki sokaklara 1000, orta kesimdeki sokaklara 600, kenardaki sokaklara 300 erkek ve kadnn tohumundan yerletirdi. O, bu Vara'y altn bir ember ile (kubbe ile) kapatt, bir kap ve Vara'nn (duvarnn) iine kendiliinden parlayan bir pencere yerletirdi. 39. Ey Maddi Dnyann Yaratcs, Sen, Kutsal Biri! (Hangi eyin aydnlatyordu) Yima'nn yapt Vara'y? 40. Ahura Mazda (yle) cevaplad: " Bunlar yaratlmam ve yaratlm olan klardr (Birlikte). Orada yldzlar, ay ve gne'in (ylda) bir kez doup battklar grlr ve bir yl sadece bir gn gibiymi [8] gibi grlr (hissedilir).

Kaynaklar [1]
33 / 34

DNLER TARH

www.kitapelinizde.com/urun.asp?k=AVESTA_ki tabinin_yazari_ZERDU%C5%9ET_kitabinin_ya yinevi_KORA_YAYIN&urun_id=670649 [2] Bayram, M.: Lisans tezi, lahiyat Fak. sh. 30 (Baslmad) [3] tr.wikipedia.org/wiki/Avesta [4] Cahit CAN (Asistan), "ZERDTLK, ZERDT VE HUKUK (AVESTA)" , dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/335/3394.pdf [5] www.bydigi.net/zerdustluk-samanizm-budizm-v b/257463-zerdusler-kutsal-kitabi-avesta.html [6] www.botav.org/avesta-dili/ [7] www.dinlertarihi.net/dunya-dinleri/avesta-'dan-b azi-konularla-ilgili-kisa-alintilarla-zerdust-inanci. html [8] toplumvetarih.blogcu.com/zerdusler-in-kutsal-kit abi-avesta-giris_989338.html

34 / 34