Irvin D.

Yalom Akn Cellad ve Dier Psikoterapi ykleri eviren: Handan Sara 5'inci Basm ::::::::::::::::: indekiler Sunu nsz Akn Cellad --Tecavz Yasal Olsayd...-iman Bir Hanm --Yanl ocuk ld---Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim---Usulca Gitme-ki Tebessm Almam Mektup Terapide Tek Elilik Sahibini Arayan Dler ::::::::::::::::: Sunu Bu kitabn yarsndan fazlas bol bol seyahat ettiim bir akademik izin yl boyunca yazld. Beli konik eden ve yazmam kolaylatran birok kii ve kuruma teekkr borluyum: Stanford niversitesi nsani Bilimler Merkezi, Rockefeller Vakf Bellagio Aratrma Merkezi, Tokyo ve Hawaii'de Dr. Mikiko Hasegawa ve Dr. Tsunehito Hasegawa, San Francisco'daki Caffe Malvina ve Bennington niversitesi'nin Yaratc Yazma Program. Eim Marilyn'e (ki her zaman benim en amansz eletirmenim ve en sadk desteim olmutur); Basic Books tarafndan daha nce yaymlanan kitaplarmda olduu gibi bu kitapta da bana g veren editrm Phoebe Hoss'a ve Basic Books'taki proje editrm Linda Carbone'a teekkr borluyum. Ayrca, beni elimde yeni bir ykyle yaklarken grdklerinde irkilip kamayan ve eletirilerini esirgemeyen, beni yreklendiren ya da avutan pek ok meslektama ve dostuma da teekkr ediyorum. Bu uzun bir sreti ve kukusuz baz adlar atlam

olabilirim. Ama Pat Baumgardner'a, Helen Blau'ya, Michele Carter'a, Isabel Guerard'a, Maclin Guerard'a, Ruthellen Josselson'a, Herant Katchadourian'a, Stina Katchadourian'a, Marguerite Lederberg'e, John L'Heureux'ye, Morton Lieberman'a, Dee Lum'a, K. Y. Lum'a, Mary Jane Moffatt'a, Nan Robinson'a, kz kardeim Jean Rose'a, Gena Sorensen'a, David Spiegel'e, Winfried Weiss'a, olum Benjamin Yalom'a, Stanford 1988 snf tp asistanlarna ve stajyer psikologlara ve on yldr bu yklerin kaynan oluturan klinik notlar ve fikirleri daktilo eden sekreterim Bea Mitchell'a kranlarm sunuyorum. Her zamanki gibi, almalarm iin vazgeilmez olan entelektel ortam, akademik zgrl ve destei salayan Stanford niversitesi'ne teekkr borluyum. Bu sayfalar onurlandran on hastaya byk bir minnet borcum var. Her biri (ben kitab bitirmeden len bir hasta dnda) kendi yksn satr satr okudu ve yaymlanmas iin onayn verdi. Her biri, gereklerin maskelenme derecesini kontrol edip onaylad, birou yayna hazrlama konusunda yardm nerdi, bir kii (Dave) yksnn adn koydu; bazlar maskelemenin gereksiz lde olduunu syleyerek beni geree daha ok yaklamaya tevik etti, birka benim kendimi kiisel biimde ortaya koyuumdan ya da dramatik cretimden tedirgin oldu, ama yine de, yknn terapistlere ve/veya dier hastalara yararl olmas umuduyla onayn ve hayr duasn esirgemedi. Tmne en derin kranlarm sunuyorum. Bu ykler gerek ykler, ama hastalarn kimliklerini korumak iin pek ok deiiklik yapmak zorunda kaldm. ou kez bir hastann kimliinin ve yaam koullarnn eitli ynleri iin simgesel edeerde geler kullandm; zaman zaman bir baka hastann kimliinin bir blmn kahramann kiiliine aladm. Karlkl konumalar ou kez hayali olup benim kiisel dncelerim de sonradan eklenmitir. Hikayelerde maskeleme olabildiince derindir ve her bir vakada yalnzca hastann kendisi tarafndan nfuz edilebilecek niteliktedir. Bu on kiiden herhangi birini tandklarn sanan okurlarn yanlm olacaklarndan eminim. Bu kitapta yer alan hikayelerdeki kiilerin isimleri, karakteristik zellikleri, ve dier ayrntlar deitirilmitir. ::::::::::::::::: AKIN CELLADI nsz yle bir sahne dnn: birbirlerini tanmayan drt yz kiiye ift ift ayrlmalar ve elerine u bir tek soruyu tekrar tekrar sormalar syleniyor: --Ne istiyorsun?-Daha basit bir ey olabilir mi? Masum bir soru ve onun yant. Oysa ben, bu grup altrmasnn beklenmedik gte duygular uyandrdna defalarca tank olmuumdur. ou kez birka dakika iinde oda youn bir heyecanla sarslr. Erkekler ve kadnlar - hem hi de aresiz ve yoksul olmayan, baarl, salkl, iyi giyimli, yrrken ltlar saan insanlar - ta derinlerinde alkantlar yaarlar. Sonsuza dek yitirmi olduklar kiilere - lm ya da yanlarnda olmayan anne ve babalara, elere, ocuklara, arkadalara - seslenirler: --Seni tekrar grmek istiyorum.-- --Sevgini istiyorum.-- --Benimle gurur duyduunu bilmek istiyorum.-- --Seni sevdiimi ve bunu sana hi sylemediim iin ne kadar piman olduumu bilmeni istiyorum.-- --Dnmeni istiyorum

- yle yalnzm ki.-- --Hi yaamadm ocukluumu istiyorum.---Salkl olmak, yeniden gen olmak istiyorum. Sevilmek, saylmak istiyorum. Yaammn bir anlam olsun istiyorum. Bir ey baarmak istiyorum. Umursanmak, nemli olmak, anmsanmak istiyorum.-Ne ok istek. Ne ok zlem. Ve ne ok ac, yzeye ne kadar yakn, yalnzca birka dakika derinde. Yazg acs. Varolu acs. Hep orada olan, yaam zarnn hemen altnda srekli uuldayan ac. Ulalmas bylesine kolay olan ac. Pek ok ey - basit bir grup altrmas, birka dakikalk derin dnce, bir sanat yapt, bir vaaz, kiisel bir kriz, bir kayp - bize en derindeki isteklerimizin hibir zaman gerekleemeyeceini anmsatr: gen kalmak, yalanmay durdurmak, yitirdiimiz insanlarn dnmesi, ebedi ak bulmak, himaye edilmek, anlam ve nem kazanmak, lmszle kavumak. Ne zaman ki bu ulalmaz istekler tm yaammza egemen olur, o zaman yardm almak iin aileye, dostlara, dine - bazen de psikoterapistlere - yneliriz. Bu kitapta, yardm iin terapiye ynelen ve almalar srasnda varolu sanclaryla cebelleen on kiinin yks var. Aslnda bu kiilerin bana geli nedeni bu deildi; tersine, tmnn dertleri gnlk yaamn sradan sorunlaryd: yalnzlk, deersizlik duygusu, iktidarszlk, iddetli ba arlar, komplsif cinsellik, imanlk, yksek tansiyon, keder, karasevda, deiken ruh durumlar, depresyon. Yine de, her naslsa (her bir ykde farkl biimde gelien bir --her naslsa--), terapi bu gndelik sorunlarn derin kklerini - varoluun temeline doru uzanan kkleri - aa kard. yklerin tmnde ayn lk yanklanyor: --stiyorum! stiyorum!-Hastalardan biri, yaayan iki olunu ihmal ederken, --len sevgili kzm geri istiyorum,-- diye haykryordu. Bir dieri, lenf kanseri bedeninin her kesine yaylrken, --Grdm her kadn dzmek istiyorum,-diyordu srarla. Bir bakas ise, amak cesaretini bulamad mektubun sanclaryla kvranrken, --Hi yaamadm ocukluumu, annemi, babam istiyorum,-- diye yalvaryordu. Kendinden otuz be ya gen bir erkee duyduu saplantsal aktan vazgeemeyen yal bir kadn da, --Sonsuza dek gen olmak istiyorum,-- diyordu. Psikoterapinin ana maddesinin, ou kez iddia edildii gibi bastrlm igdsel yneliler ya da trajik bir kiisel gemiin iyi gmlmemi krk dkk paralar deil, daima bu tr bir varolu sancs olduuna inanyorum. Bu on hastann her biriyle srdrdm terapideki balca bilimsel varsaymm - ki tekniim de bu varsaym zerine kurulmutur - temel kayglarn, insanlarn yaamn acmasz gerekleriyle yani varoluun --verileriyle-- baa kmak iin harcadklar bilinli ve bilinsiz abalardan kaynaklanddr. (Bu varoluu perspektif ve ona dayal bir psikoterapinin kuram ve uygulamas, yazann Existential Psychotherapy (New York: Basic Books, 1980) adl kitabnda ayrntl olarak ele alnmaktadr.) Psikoterapi asndan zellikle nem tayan drt deitirilemez gerek gryorum: her birimiz ve sevdiklerimiz iin lmn kanlmazl; yaammz kendi irademizle biimlendirme zgrlmz; nihai yalnzlmz; ve son olarak, yaamn belirgin bir anlamdan yoksun oluu. Bu veriler ne kadar acmasz da grnse, ayn zamanda akln ve kurtuluun tohumlarn tarlar. Bu on psikoterapi yksnde, varoluun gerekleriyle yzlemenin ve bu gereklerin gcn kiisel deiim ve bymenin hizmetinde kullanmann mmkn olduunu gstermeyi umuyorum.

Yaamn bu gerekleri arasnda en ak olan, sezgisel biimde en kolay anlalan lmdr. Erken bir yata, ou kez sanldndan ok daha erken alarda, lmn geleceini ve ondan kurtulu olmadn reniriz. Yine de, Spinoza'nn deyiiyle, --Her ey kendi varl iinde srekliliini korumaya abalar.-- nsann znde, varolmay srdrme dilei ile kanlmaz lm bilinci arasnda kesintisiz srp giden bir atma vardr. lm gereine uyum salayabilmek iin, onu yadsma ya da ondan kap kurtulma yollar tasarlamakta stmze yoktur. ocukluumuzda, anne ve babalarmzn pekitirdii gvenin yan sra dini ve dnyevi masallarn da yardmyla lm yadsrz; sonralar, onu bir canavar, bir kum adam, bir eytan gibi bir varla dntrerek kiiletiririz. Ne de olsa, eer lm peimize den bir varlksa ondan kap kurtulmann bir yolunu bulabiliriz; stelik lm tayan bir canavar ne kadar rktc olursa olsun gerein kendisinden, yani insann kendi lmnn tohumlarn kendi iinde tad gereinden, daha az rktcdr. Daha sonra, ocuklar lm korkusunu hafifletecek baka yntemler denerler: lmle alay ederek onun zehrini alrlar, gzpek davranlarla ona meydan okurlar, ya da tereyal scak patlam msrla akranlarnn gven veren beraberliinde hayalet ykleri dinleyip korku filmleri izleyerek onu kreltirler. Yamz bydke lm kafamzdan karmay reniriz; dikkatimizi baka eylere veririz; lm olumlu bir eye dntrrz (br tarafa gmek, yuvaya dnmek, Tanr'ya kavumak, nihayet huzur bulmak); yreklendirici mitlerle onu yadsrz; kalc yaptlarla, tohumumuzu ocuklarmz araclayla gelecee gndererek ya da tinsel sreklilik vaat eden bir din sistemini benimseyerek lmszl yakalamaya abalarz. Pek ok kii lm yadsmann byle aklanmasna kar kar. --Sama!-- derler. --Biz lm yadsmyoruz ki. Herkes lecek. Bunu biliyoruz. Gerekler apak ortada. Ama bunun zerinde durmann ne anlam var?-Gerek u ki, biliyoruz ama bilmiyoruz. lm hakknda bir eyler biliyoruz, akl yoluyla gerekleri kavryoruz, ama, aklmzn bizi baa kamayacamz dozda kaygdan koruyan bilind blm, lmn artrd deheti ayrp safd brakyor. Bu ayrma ilemi bilind, gzle grlmeyen bir ey, ama yadsma mekanizmasnn bozulup lm korkusunun olanca gcyle ortaya kt nadir durumlarda, onun varlna inanabiliyoruz. Bu ok seyrek, bazen yaam boyunca yalnzca bir ya da iki kez olabilir. Kimi zaman uyank durumda, bazen lme kl pay yaklamann ardndan, ya da sevilen bir kimse ld zaman olur bu; ama lm korkusu daha yaygn olarak karabasanlarda yzeye kar... Karabasan, amacna ulaamam bir dtr; kaygy --denetlemeyerek-uykunun bekisi rolnde baarsz olmu bir d. Karabasanlar grnr ierikleri bakmndan farkl da olsalar her karabasann temelindeki sre ayndr: ilenmemi lm korkusu muhafzlarndan kurtulup bilince frlamtr. --Sahibini Arayan Dler-- yks, lm korkusunun kap kurtuluunun ve akln onu denetim altnda tutmak iin harcad son abalarn esiz bir kulis grnmn veriyor: burada, Marvin'in karabasanndaki her tarafa yaylm karanlk lm imgeleri arasnda yaam destekleyen, lme meydan okuyan bir alet var - d grenin lmle cinsel bir delloya girimek iin kulland parlak beyaz ulu baston.

Cinsel eylem br yklerin kahramanlar tarafndan da gszlemeyi, yalanmay ve yaklaan lm defedecek bir tlsm gibi grlyor: rnein, gen bir adamn ldrc kanserine inat, kar konulmaz bir itkiyle giritii rasgele cinsel eylemler (--Tecavz Yasal Olsayd...--) ve yal bir adamn artk yaamayan sevgilisinden gelmi otuz yllk sararan mektuplara smsk tutunuu (--Usulca Gitme--). Yaklaan lmle yz yze kalan kanser hastalaryla altm uzun yllar boyunca, onlarn lme ilikin korkularn hafifletmek iin benimsedikleri zellikle gl ve yaygn iki inan ya da kuruntu dikkatimi ekmiti. Bir gvenlik duygusu yaratan bu inanlardan biri insann kendi kiisel zelliine olan inanc, dieri ise nihai bir kurtarcnn varlna ilikin inantr. Bunlar --sabit yanl inanlar-- temsil etmeleri asndan kuruntu kapsamna girmekle birlikte, burada kuruntu terimini kk drc anlamda kullanmyorum: bunlar herhangi bir bilin dzeyinde hepimizin iinde varolan ve bu yklerin birkanda rol oynayan evrensel inanlardr. zel olma, bir kimsenin insan biyolojisinin olaan yasalarnn ve yazgnn tesinde, dokunulmaz ve incitilemez olduu inancdr. Yaamn herhangi bir noktasnda, hepimiz bir krizle kar karya kalabiliriz: bu ciddi bir hastalk, meslekte baarszlk veya boanma olabilir; ya da --Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim-- yksnde Elva'ya olduu gibi, czdann aldrma trnden basit fakat insann sradanln bir anda aka ortaya koyup yaamn srekli ykselen bir sarmal olaca yolundaki yaygn varsayma kafa tutan bir olay olabilir. zel olduumuza inanmak iten ie bir gvenlik duygusu salarken, lm yadsmaya ilikin dier nemli mekanizma - nihai bir kurtarcya inan - bir d g tarafndan srekli gzetilip korunduumuzu hissetmemize olanak verir. Sendelesek de, hasta da olsak, yaamn tam snrna da gelsek, inanrz ki bizi daima geri getirecek olan byk ve her eye gc yeten bir hizmetkar vardr. Bu iki inan sistemi, insanlk durumuna verilen bu iki taban tabana zt yant, birlikte bir diyalektik oluturur. nsan ya kahramanca bir kendine gvenle zerkliini vurgular ya da stn bir gle kaynama yoluyla gvenlik arar: yani belirir veya birleir, ayrlr veya iine gmer. Ya kendi kendinin ana babas olur ya da ebedi ocuk olarak kalr. oumuz, ou zaman, lmn bakndan tedirgince kanarak rahatmza bakar, ks ks glp Woody Allen'le ayn fikirde olduumuzu syleriz: --lmden korkmuyorum. Sadece geldii zaman orada olmak istemiyorum.-- Oysa bir baka yol - psikoterapiye uygulanabilen eski bir gelenek - vardr ki bize tam lm bilincinin aklmz olgunlatrp yaammz zenginletirdiini retir. Hastalarmdan birinin lmn eiindeki szleri (--Tecavz Yasal Olsayd...-- yksnde), somut lm gereinin bizi yok etmesine karn lm fikrinin bizi kurtarabileceini ortaya koymaktadr. Varoluun bir baka verisi olan zgrlk, bu on hastadan bazlarn bir kmaz karsnda brakmaktadr. iman bir hasta olan Betty, beni grmeye gelmeden hemen nce lgnca yediini ve ofisimden ayrlr ayrlmaz yine lgnca yemeyi planladn bildirdii zaman, beni kendisinin denetimini stlenmeye ikna ederek kendi zgrlnden vazgemeye kalkyordu. Bir baka hastann (--Akn Cellad-yksndeki Thelma) tm terapi sreci, eski bir sevgiliye (ve terapiste) teslim olma temasnn ve benim ona kendi gcn ve zgrln yeniden kazanmasna yardm amacyla strateji araylarmn

evresinde dnyordu. Bir veri olarak zgrlk, lmn tam antitezi gibi grnr. lmden korkarken zgrl genellikle su gtrmez bir biimde olumlu bir ey olarak dnrz. Bat uygarlnn tarihi zgrlk zlemiyle kesintilere uram, hatta onun gcyle srklenmi deil midir? Oysa varoluu bir bak asndan zgrlk, gndelik deneyimlerin tersine, yaam srecimizi ebedi ve grkemli bir plan olan bir evrende geirmediimizi ne srmesi bakmndan kaygyla sk skya baldr. zgrlk, insann kendi seimlerinden, eylemlerinden, kendi yaam durumundan sorumlu olduu anlamna gelir. Sorumlu kelimesi eitli biimlerde kullanlabilmekle birlikte ben Sartre'n tanmn tercih ediyorum: sorumlu olmak, --yaratcs olmak-demektir, yani her birimiz kendi yaam planmzn yaratcs olmak durumundayz. Her ey olma zgrlmz vardr, yalnzca zgr olmama zgrlmz yoktur: Sartre'n dedii gibi, zgrle mahkumuz biz. Aslnda baz filozoflar daha da fazlasn iddia etmektedir: insan aklnn yaps her birimizi, d gerekliin yapsndan, zamann ve uzayn biimleniinden bile sorumlu klar. Kayg ite burada, kendi kendini yaplandrma fikrinde yatar: bizler belirgin bir yap arayan yaratklarz ve altmzda hibir eyin, hibir temelin bulunmadn ima eden bir zgrlk kavram bizi rktr. Her terapist bilir ki terapideki ilk can alc adm hastann kendi olumsuz yaam durumunun sorumluluunu stlenmesidir. nsan, sorunlarna kendisinin dndaki bir gcn ya da aracnn neden olduuna inand srece terapinin bir etkisi olamaz. yle ya, eer sorun darda bir yerdeyse neden insann kendisini deitirmesi gereksin? Deitirilmesi - ya da dei toku edilmesi - gereken, d dnya, yani arkadalar, i, e gibi eylerdir. Nitekim --Usulca Gitme-- yksnde, her eye burnunu sokan, mtehakkim bir muhafz-eten yaknan Dave, o hapishanenin inasndan nasl kendisinin sorumlu olduunu kavrayp teslim edene dek terapide bir ilerleme kaydedememiti. Hastalarn sorumluluk almaya direnme eilimi gstermesi nedeniyle terapistler onlarn kendi sorunlarn nasl kendilerinin yarattklarn fark etmelerini salayacak teknikler gelitirmek zorundadrlar. Bu vakalarn birounda kullandm gl bir teknik, burada-veimdi'ye odaklanmay esas alr. Hastalar, dardaki yaantlarnda kendilerini ileden kartan insanlararas sorunlarn aynlarn terapi ortamnda da yaratma eiliminde olduklarndan, dikkatimi hastann gemi ya da imdiki yaamndaki olaylardan ok onunla benim aramda o anda olup bitenler zerinde younlatrrm. Terapi ilikisinin (ya da, bir terapi grubunda, grubun yeleri arasndaki ilikilerin) ayrntlarn inceleyerek bir hastann dier insanlarn tepkilerini nasl etkilediini hemen orada gsterebilirim. yle ki, Dave evliliine ilikin sorunlarn sorumluluunu stlenmekten kanabilse de, grup terapisinde dorudan doruya kendisinden kaynaklanan verilere kar kamyordu: bir baka deyile, onun ketum, taciz edici, kaamak davranlar grubun dier yelerini de kendisine kar tpk evde karsnn gsterdii gibi tepki gstermeye itiyordu. Benzer bir biimde, Betty'nin (--iman Bir Hanm--) terapisi de, Betty yalnzlnn sorumluluunu o uuk, kksz Kaliforniya kltrne ykleyebildii srece etkisiz kalmt. Ancak ben, birlikte geirdiimiz saatlerde, onun kiisel dzeye inmeyen, uzaklatrc, ekingen tutumunun terapide de nasl ayn kiisellikten uzak ortam yarattn gsterdikten sonradr ki kendi yalnzln yaratma sorumluluunu aratrmaya balayabilmiti.

Sorumluluk stlenmek hastay deiim geidine sokmakla birlikte deiimle eanlaml deildir. Ve bir terapist, igryle, sorumluluk almayla ve kendini gerekletirmeyle ne denli ilgilenirse ilgilensin, gerek aray daima deiimdir. zgrlk, bizim yalnzca yaam seimlerimizin sorumluluunu stlenmemizi gerektirmekle kalmaz, ayn zamanda deiimin iradeye dayal bir eylem gerektirdiini de ne srer. rade, terapistlerin seyrek olarak aka kullandklar bir kavram olmakla birlikte, aslnda bir hastann iradesini etkilemek iin ok aba harcarz. Anlamann kanlmaz bir biimde deiime yol aacan varsayarak (ve bu, inandrc deneysel destekten yoksun, dnyevi bir inantr) durmakszn aklar ve yorumlarz. Yllar sren aklama ve yorumlar deiimi gerekletirmede etkisiz kald zaman, dorudan doruya iradeye hitap etmeye balayabiliriz. --aba da gereklidir. aba gstermek zorundasn. Dnmenin ve analizin bir sras vardr ama eylemin de bir sras vardr.-- Bu dorudan uyar da sonu vermezse, terapist, bu yklerin tanklk ettii gibi, bir insann dier bir insan etkilemek iin kullanabilecei tm bilinen yntemleri kullanmak durumunda kalr. Bylece, t vererek, tartarak, kzdrarak, tatl szlerle kandrarak, drterek, yalvararak ya da yalnzca katlanarak, hastann nevrotik dnyasnn dpedz yorgunluktan yklp gideceini umut ederim. Eylemin itici gc olan irade yoluyladr ki zgrlmz icra edilmi olur. radeye dayanan hareketin iki aamadan olutuunu dnyorum: kii bir eyi dilekle balatr ve kararla gerekletirir. Baz insanlar bir tr istek tkankl yaarlar; ne hissettiklerini de, ne istediklerini de bilmezler. Kendi fikirleri, drtleri, eilimleri olmadndan, bakalarnn arzularna tutunan asalaklara dnrler. Bu tr insanlar genellikle skcdr. Betty de kendi arzularn bastrd iin skcyd ve dier insanlar ona istek ve d gc salamaktan usanyorlard. Baz hastalar da karar veremezler. Ne istediklerini ve ne yapmalar gerektiini tam olarak bildikleri halde eyleme geemezler ve karar kapsnn nnde bir aa bir yukar dolaarak azap ekerler. -- Almam Mektup--taki Saul, akl banda her insann mektuplar aacan biliyordu, ama mektuplarn uyandrd korku iradesini felce uratyordu. Thelma (--Akn Cellad--) ak saplantsnn yaamn gereklikten yoksun kldn biliyordu. Kendi deyiiyle, yaamn sekiz yl ncesinde yaadn ve bundan kurtulmak iin bu lgnca sevdadan vazgemesi gerektiini biliyordu. Ama bunu yapamyor ya da yapmak istemiyor ve benim iradesini glendirip harekete geirme yolundaki tm abalarma iddetle direniyordu. Karar vermek, bazlar varoluun zne kadar inen pek ok nedenle gtr. John Gardner'n Grendel adl romannda yaratt bilge bir adam, yaamn gizleri zerindeki dncelerini iki basit fakat korkun nermeyle zetler: --Her ey solup gider: her seenek dierlerini safd brakr.-- lk nermeden, yani lmden, zaten sz etmitim. kincisi, yani seeneklerin birbirlerini safd brakmas, karar vermenin neden g olduunu anlamak iin nemli bir anahtardr. Her karar kanlmaz bir biimde feragate yol aar: her evet iin bir de hayr olmas gerekir, her karar br seenekleri safd brakr ya da ldrr. (ngilizce karar vermek anlamna gelen decide kelimesinin kk, hamicide (adam ldrme, katil) ve suicide (intihar) kelimelerinde olduu gibi --ldrmek-- anlamna gelir. (. N.)) Thelma da sevgilisiyle ilikisini bir kez daha canlandrma olaslna, bu olaslk son derece kk olsa da, skca tutunuyordu, nk bu olaslktan vazgemek lm anlamna

geliyordu. nc bir veri olan varolusal yalnzlk, insann kendisiyle dierleri arasndaki almaz boluktur, kiiler arasndaki derin ve doyurucu ilikilerde bile varolan bir boluk. nsan yalnzca baka varlklardan deil, kendi dnyasn oluturduu lde dnyadan da yaltlm durumdadr. Bu yalnzln dier iki tr yalnzlktan, kiilerin arasndaki ve kiinin iindeki yalnzlktan ayrt edilmesi gerekir. nsan kiiler aras yalnzl, yakn sosyal etkileime olanak veren sosyal becerilerden ya da kiilik yapsndan yoksun olmas halinde yaar. Kiinin iindeki yalnzlk ise benlii oluturan paralarn birbirinden kopmas halinde, rnein insann duygularn bir olayn ansndan koparp ayrd zaman olduu gibi, ortaya kar. Bunun en ar ve dramatik biimi olan blnm kiilik, nispeten seyrek grlr (ama giderek daha yaygn bir biimde tannmaktadr); grld zaman da terapist, benim Marge'n tedavisinde (--Terapide Tek Elilik--) karlatm gibi, hangi kiilii benimseyeceine ilikin sersemletici bir kmazla kar karya kalr. Varolusal yalnzln gerek bir zm olmamakla birlikte, terapistler sahte zmlerin nne gemek durumundadr. Kiinin yalnzlktan kurtulma abalar dier insanlarla ilikilerini baltalayabilir. Pek ok dostluk ya da evlilik, insanlarn birbiriyle iliki kurmas ve birbirini sevmesi yerine, bir kiinin bir dierini yalnzla kar bir kalkan olarak kullanmas nedeniyle baarszla uramtr. Varolusal yalnzla bir zm getirmek amacn tayan ve bu yklerin birounda rastlanan yaygn ve gl bir yaklam da birlemedir, yani kiinin kendi snrlarn yumuatmas, bir bakasnn iinde eriyip gitmesidir. Birlemenin gc, bilinalt alglama deneylerinde, --Annemle ben biriz-- mesajnn bir ekranda bilin dzeyinde alglanamayacak kadar abuk bir biimde grnp kaybolmasnn deneklerin kendilerini daha iyi, daha gl ve iyimser hissettiklerini sylemeleri ve hatta sigara tiryakilii, imanlk ya da ergenlik dnemi davran bozukluklar gibi sorunlarn tedavisinde dier insanlardan daha iyi yant vermeleri (davransal deiim sergilemeleri) sonucunu dourmasyla ortaya konulmutur. Yaamn byk paradokslarndan biri de insann benlik bilincinin kaygya yol amasdr. Birleme, bu bilinci bertaraf ederek kaygy kknden skp atar. Ak olan ve ve mutlu bir birleme durumu yaayan bir insan kendi benliini dnmez nk sorgulayan yalnz ben (ve ona elik eden yalnzlk kaygs) biz duygusu iinde eriyip gider. Bylece insan kaygdan kurtulur ama kendisini de yitirir. te bu nedenle terapistler ak olmu hastalar tedavi etmekten holanmazlar. Terapi ile aktaki birleme hali birbiriyle uyumaz, nk terapi sreci, sonuta i atmalara rehberlik edecek olan sorgulayc bir benlik bilincini ve kaygy gerektirir. Ayrca, terapistlerin ou gibi benim iin de ak olmu bir hastayla iliki kurmak gtr. rnein, --Akn Cellad-- yksnde Thelma benimle iliki kurmak istemiyordu: ak saplants enerjisini tmyle tketiyordu. Tek kiide odaklanan gl sevgiden saknn; bu, insanlarn bazen sand gibi, akn saflnn kant deildir. Byle her eyi darda brakarak bir kapsle, hapsedilmi - kendi kendisiyle beslenen, bakalarn umursamayan ve onlara bir ey vermeyen - bir ak, kendi zerine kmeye mahkumdur. Ak iki insan arasnda parlayan bir tutku kvlcm deildir yalnzca; aka dmekle akn iinde ayakta

durmak arasnda sonsuz fark vardr. Ak bir varolu biimidir, --vurulmak-deil --vermek--tir; bir tek insanla snrlanm bir eylem deil genel anlamda bir iliki kurma biimidir. Yaammz ift ift ya da gruplar iinde geirmek iin ok aba harcasak da, gerein - yalnz doduumuz ve yalnz lmek zorunda olduumuz gereinin - zellikle lme yaklarken rpertici bir berraklkla ortaya kt anlar vardr. lme yaklaan pek ok hastadan, lmenin en korkun yannn onu yalnz yapmak zorunda olmalar olduunu duydum. Yine de, lm annda bile, bir bakasnn tm varlyla yanmzda olma istei bu yalnzln iine ileyerek onu hafifletebilir. --Usulca Gitme-- yksnde bir hastann dedii gibi, --Teknende yalnz da olsan, yaknlarda inip kan dier teknelerin klarn grmek her zaman avutucudur.-Peki, eer lm kanlmazsa, eer tm yaptlarmz, hatta tm gne sistemi bir gn yok olup gidecekse, dnya tesadfi ise (yani, her ey pekala baka trl de olabilir idiyse), eer dnyay ve o dnyann iindeki insani dzeni insanlar kurmak zorundaysa, o zaman yaamn ne gibi bir kalc anlam olabilir? Bu soru ada erkek ve kadnlarn huzurunu karr ve pek ou yaamlarnn anlamsz ve amasz olduunu hissettikleri iin terapiden yardm umarlar. Bizler anlam arayan yaratklarz. Biyolojik bakmdan sinir sistemimiz, beynin kendisine gelen uyaranlar otomatik olarak belli bir sistem iinde gruplandrmas esasna gre dzenlenmitir. Anlam ayn zamanda bir egemenlik duygusu da salar: belli bir rntden yoksun, geliigzel olaylarn karsnda kendimizi aresiz ve akn hissettiimiz iin onlar dzene koymaya ve bunu yaparken de onlarn zerinde bir denetim duygusu kazanmaya alrz. Daha da nemlisi, anlam, deerlerin ve dolaysyla davran kurallarnn kaynan oluturur: bu durumda niin sorularnn (Niin yayorum?) yant, nasl sorularna (Nasl yayorum?) bir yant getirir. Bu on psikoterapi yksnde, yaamn anlam ak bir biimde pek az tartlmaktadr. Anlam aray, haz arayna ok benzer ekilde, dolayl olarak ynlendirilmelidir. Anlam, anlaml etkinlikler sonucunda oluur: dorudan doruya ne kadar ardna dersek onu bulmamz olasl da o kadar azalr; anlam hakknda sorulabilecek mantkl sorular daima yantlardan daha uzun mrl olacaktr. Yaamda olduu gibi terapide de anlam, iliki ve yklenimin bir yan rndr ve terapistler abalarn bu ynde younlatrmaldr. liki, anlama ilikin sorulara mantkl bir yant getirmez ama onlar nemsiz klar. Varolusal kmazn - anlam ve kesinlikten yoksun bir evrende bunlar arayan bir varln durumu - psikoterapistlerin mesleiyle yakn ilikisi vardr. Terapistler gnlk almalarnda hastalaryla gerek bir iliki kuracaklarsa, epey belirsizlik yaarlar. Hastann kar karya kald yantlanamaz sorular terapisti de ayn sorulara maruz brakmakla kalmaz, ayn zamanda terapist, benim --ki Tebessm-yksnde yapmak zorunda kaldm gibi, br insann yaadklarnn sonuta geit vermez bir biimde kiisel ve bilinemez olduunu kabul etmek zorunda kalr. Gerekten de belirsizlie katlanma yetenei bu meslein bir nkouludur. nsanlar terapistlerin hastalar sistematik ve gvenilir bir biimde terapinin nceden tahmin edilebilen evrelerinden geirip nceden bilinen bir hedefe ynelttiklerini sanabilirler ama bu pek seyrek rastlanan bir durumdur: aslnda, bu yklerin de tanklk ettii gibi, terapistler sk sk yalpalar, doalama yapar ve el yordamyla yn bulmaya

alrlar. Bir ideolojik ekole ve kat bir terapi sistemine sarlarak kesinlie ulamann gl ekiciliine kaplma eilimi tehlikelidir: byle bir inan etkin bir terapi iin gerekli olan, kesinlikten uzak, iten gelen, doal karlamann nn kesebilir. Psikoterapinin kalbi olan bu karlama, biri (her zaman olmamakla birlikte genellikle hasta konumundaki) dierinden daha dertli iki kii arasndaki scak, alabildiine insanca bulumadr. Terapistlerin ikili bir rol vardr: hastalarnn yaamn hem gzlemek hem de ona katlmak zorundadrlar. Gzlemci olarak, terapist hastaya gerekli temel rehberlii salamak iin yeterince nesnel olmaldr. Katlmc olarak ise, hastann yaamna girer ve bu karlamadan etkilenir bazen de deiime urar. Her bir hastann yaamna tmyle girmeyi seerken, terapist olarak ben de yalnzca hastalarmn karlat varolu sorunlarnn aynlaryla karlamakla kalmayp bu sorunlar ayn sorgulama kurallar erevesinde incelemeye hazr olmak zorundaym. Bilmenin bilmemekten, riske girmenin girmemekten daha iyi olduunu; by ve yanlsamann, ne kadar zengin, ne kadar ekici olsalar da sonunda insan ruhunu zayflattn varsaymak zorundaym. Thomas Hardy'nin u gl szlerini son derece ciddiye alyorum: --Eer daha iyiye giden bir yol varsa, bu en ktye eksiksiz bir bak gerektirir.-Gzlemci ve katlmc olarak oynanan bu ikili rol, terapisti hayli zorlar. Beni de bu on vakada hrpalayc sorularla kar karya brakmt. rnein, benden ak mektuplarn saklamam isteyen bir hastann, benim tam da kendi yaammda kandm trden sorunlar ele almasn bekleyebilir miydim? Onun benden daha ileriye gitmesine yardmc olmak mmkn myd? lmek zere olan bir adama, bir dul kadna, ocuunu yitirmi bir anneye ve doast dleri olan vesveseli bir emekliye, varolua ilikin acmasz sorular - yantlarn benim de bilmediim sorular - sormal mydm? br kiiliini ok batan karc bulduum bir hastaya zaafm ve snrlarm belli etmeli miydim? D grnn itici bulduum iman bir hanmla drst ve sevecen bir iliki kurabilir miydim? Yal bir kadn, bilinlendirme adna, akld fakat g verici ve avutucu bir ak yanlsamasndan yoksun mu brakmalydm? Ya da, kendi karlar dorultusunda hareket edemedii iin almam mektup karsnda dehete den bir adama kendi irademi zorla kabul m ettirmeliydim? Bu psikoterapi yklerinin hasta ve terapist kelimeleriyle dolu olmalar sizi yanltmasn: bunlar her erkein, her kadnn ykleridir. Hastalar her yerdedir; bu etiketin kullanlmas byk lde keyfi olup ou kez hastaln vahametinden ok kltrel, eitimsel ve ekonomik etmenlere baldr. Terapistler de hastalarla ayn lde bu varolu sorunlaryla yzlemek zorunda olduklarndan, mesleki yaklamn bilimsel yntem iin ok gerekli olan tarafsz nesnellii burada geerli deildir. Biz psikoterapistler yalnzca anlayla kafa sallayp hastalara kendi sorunlaryla sebatla mcadele etmelerini tleyemeyiz. Onlara siz ve sizin sorunlarnz diyemeyiz. Bunun yerine bizden ve bizim sorunlarmzdan sz etmeliyiz, nk yaammz, varlmz daima lme; sevgi yitirie; zgrlk korkuya ve gelime ayrla perinlenmitir. Biz, hepimiz, bu iin iinde birlikteyiz. Akn Cellad ve Dier Psikoterapi ykleri Irvin D. Yalom :::::::::::::::::

Akn Cellad Ak olan hastalarla almaktan holanmam. Bu belki kskanlktandr; nk ben de akn bysne kaplmay ok isterim. Belki de ak ve psikoterapi temelde uyumadndan. yi bir terapist karanlkla savar ve aydnlanmay arar, oysa romantik ak gizemle beslenir ve incelendiinde ufalanp dalr. Akn cellad olmaktan nefret ederim. Ancak Thelma, ilk grmemizin ilk dakikalarnda, umutsuzca, trajik bir biimde ak olduunu sylemiti ve ben bir an bile duraksamadan onun tedavisini stlenmeyi kabul etmitim. lk bakta grdm her ey - yallktan titreyen enesiyle yetmi yandaki buruuk yz; seyrelmi, rengi atm, bakmsz sar salar; bir deri bir kemik kalm mavi damarl elleri - bana onun yanlyor olmas gerektiini, ak olamayacan sylyordu. Nasl olurdu da ak bu sarsak, elimsiz, kocam bedeni harap etmeyi ya da o ekilsiz polyester eofmann iinde barnmay seebilirdi? Hem ak mutluluunun ruhu neredeydi? Thelma'nn ac ekmesi beni artmamt, nk aka her zaman ac bular; ama onun ak korkun derecede dengeden yoksundu - aknn hi keyifli bir taraf yoktu, yaam tmyle bir ikenceydi. Bu durumda onu tedavi etmeyi kabul etmitim nk ak nedeniyle deil, ak olduunu sand, az rastlanr, benzeri bir duygu nedeniyle ac ektiinden emindim. Hem yalnzca Thelma'ya yardm edebileceime inanmakla kalmyordum; ayn zamanda bu sahte akn, gerek akn derin gizlerine ksmen k tutabilecek bir fener ilevi grebilecei dncesi de merakm krklyordu. lk grmemizde Thelma mesafeli ve gergindi. Bekleme odasnda onu karladmda glmsememe karlk vermemi ve ona koridor boyunca elik ederken beni bir iki adm geriden izlemiti. Ofisime girince evresini incelemeden hemen oturdu. Sonra benim bir ey sylememi beklemeden ve eofmannn stne giymi olduu kaln ceketin dmelerini bile amadan anszn derin bir soluk alp sze balad: --Sekiz yl nce terapistimle bir ak maceras yaadm. O zamandan beri aklmdan hi kmad. Bir defasnda kendimi neredeyse ldryordum ve bir dahaki sefere baaracama inanyorum. Son umudum sizsiniz.-lk cmleleri her zaman dikkatle dinlerim. ou kez olaanst ipular verirler ve bir hastayla kurabileceim ilikinin trn nceden sezdirirler. Kelimeler insana bir bakasnn yaamna girme izni verirler, ama Thelma'nn ses tonunda daha yakna gelmem iin hibir ar yoktu. Szlerine devam ediyordu: --Bana inanmakta glk ekiyorsanz, belki de bunlar yardmc olabilir size!-Soluk krmz renkte, az torba gibi bzgl bir antann iinden kard iki eski fotoraf bana uzatt. Birincisi parlak siyah dar bir bale giysisi iinde gen ve gzel bir dansnn resmiydi. Dansnn yzne baktmda, Thelma'nn yllarn tesinden bana dikkatle bakan iri gzleriyle karlap irkildim.

Altm yalarnda, gzel fakat duyarsz grnen bir kadnn resmi olan ikinci fotorafa dndm gren Thelma, --Bu resim sekiz yl nce ekilmiti,-- diye bilgi verdi. Parmaklarn taranmam salarnn arasndan geirerek, --Grdnz gibi artk grnme dikkat etmiyorum,-- dedi. Bu klksz yal kadnn terapistiyle bir macera yaamasn hayal etmekte glk ekmekle birlikte, ona inanmadm yolunda hibir ey sylememitim. Hatta baka bir ey de sylememitim. Tarafszlm tmyle korumaya almtm, ama o bir inanmazlk belirtisi sezmi olmalyd, kk bir iaret, belki gzlerimin belli belirsiz irilemesi gibi bir ey. Onun kendisine inanmadm yolundaki sulamasna itiraz etmemeye karar verdim. ncelik gstermenin sras deildi, hem gerekten de yetmi yanda perian bir kadnn srlsklam ak olmas durumunda bir uyumsuzluk vard. Bunu o da biliyordu, ben de biliyordum ve o benim bunu bildiimi de biliyordu. ok gemeden Thelma'nn son yirmi yldr kronik depresyonda olduunu ve hemen hemen srekli psikoterapi grdn rendim. Terapinin byk bir blm iledeki akl hastalklar kliniinde bir dizi stajyer tarafndan yrtlmt. On bir yl kadar nce Matthew adnda gen ve yakkl bir stajyer psikologla terapiye balam ve onu sekiz ay sreyle haftada bir kez klinikte grdkten sonra bir yl daha zel muayenehanesinde grmeye devam etmiti. Ertesi yl Matthew bir devlet hastanesinde tam gn almaya balaynca btn zel hastalarnn terapisini sona erdirmek zorunda kalmt. Thelma onunla vedalamaktan byk znt duymutu. Hayatnda karlat en iyi terapistti o; Thelma onu giderek daha ok sevmi ve o yirmi ay boyunca her hafta terapi saatini drt gzle beklemiti. Daha nce hibir zaman hi kimseye bu kadar almamt. Daha nce hibir zaman hibir terapist ona bu kadar titizce drst, dolambasz ve nazik davranmamt. Thelma birka dakika boyunca Matthew'a vgler dzd. --O kadar sevgi doluydu ki. Scak davranmaya, insan rahatlatmaya alan baka terapistlere de gittim ama Matthew farklyd. O beni gerekten seviyor, gerekten kabul ediyordu. Ne yapsam, ne kadar korkun eyler dnsem beni kabul edeceini ve yine - nasl sylesem - dorulayacan, hayr onaylayacan biliyordum. Bana terapistlerin genellikle yapt biimde yardm etti ama ok daha fazlasn yapt.---rnein?---Beni yaamn manevi, dini boyutuyla tantrd. Bana tm canllar sevmeyi retti. Bana dnyaya gelmi olmamn nedenleri zerinde dnmeyi retti. Ama yle bulutlarn zerinde deildi. Tam yanmda, benimle birlikteydi.-Thelma ok heyecanlanmt - kesik kesik konuuyor, konuurken bir yeri bir bulutlar gsteriyordu. Matthew'dan sz etmekten holandn grebiliyordum. --Benimle dalamasna baylyordum. Hibir eyden kamama izin vermezdi. Hep o boktan alkanlklarm sorgulard.-Bu deyim beni irkiltmiti. Dier anlattklarna pek uymuyordu.

Ama Thelma kelimelerini yle kastl bir biimde semiti ki onlarn Matthew'a ait olduunu varsaydm, belki de adamn ince tekniinin bir rneiydi bu! Ona kar olumsuz duygularm hzla byyordu ama onlar kendime saklyordum. Thelma'nn szleri Matthew'a ilikin herhangi bir eletiriyi hi de ho karlamayacan aka ortaya koymutu. Matthew'dan sonra Thelma baka terapistlerle terapiye balam ama hibiri ona asla Matthew gibi ulaamam ya da yaamna deer vermesine onun kadar yardmc olamamt. Bu durumda, son bulumalarndan bir yl sonra bir cumartesi le sonras ge saatlerde San Francisco'da Union Meydan'nda ona rastlaynca, dnn ne kadar memnun olmutu Thelma. Hemen sohbete dalmlar ve alveriilerin girdabndan kurtulmak iin St. Francis Oteli'ndeki pastaneye girip kahve imilerdi. Konuacak yle ok ey vard ki, Thelma'nn geen yl hakknda Matthew'nun bilmek istedii o kadar ok ey vard ki, kahve saati yemek saatine dek uzam ve yenge orbas yemek iin Fisherman's Wharf'taki Scoma'nn Yeri'ne yrmlerdi. Her ey o denli doal grnyordu ki, sanki defalarca byle birlikte yemek yemilerdi. Gerekte son derece profesyonel bir ilikileri olmu ve bu iliki hibir biimde resmi hasta-terapist snrn amamt. Birbirlerini her hafta tam elli dakikalk zaman dilimlerinde tanmay renmilerdi, ne daha fazla ne de daha az. Ama o akam, Thelma'nn imdi bile anlayamad nedenlerle, o ve Matthew gnlk gerekliin dna kaymlard. kisi de saate bakmyordu; kiisel konular konumalarnda ya da birlikte kahve iip yemek yemelerinde olaand hibir ey yokmu gibi davranmakta sessizce ibirlii yapyorlard. Matthew'nun kran gmleinin yakasn dzeltmek, ceketine yapan bir iplik parasn almak, Nob Hill'e trmanrken onun koluna girmek Thelma'ya doal geliyordu. Matthew'nun Haight'teki yeni --kulbesini-tarif etmesi de, Thelma'nn oray grmeye can attn sylemesi de ok doal geliyordu. Thelma kocasnn ehir dnda olduunu syleyince kkrdamlard: Amerika'nn Erkek zcileri'nin danma kurulunda ye olan Harry, haftann hemen hemen her gecesi Amerika'nn herhangi bir yerinde Erkek zciler'in toplantlarnda konumalar yapard. Matthew hibir eyin deimemi olmasna glyordu; ona hibir eyi aklamak gerekmiyordu - ne de olsa Thelma hakknda her eyi biliyordu. --Akamn geri kalan ksm hakknda fazla bir ey hatrlamyorum,-diye srdrd Thelma, --ilk kimin kime dokunduunu, sevimeye nasl karar verdiimizi. Aslnda karar da vermedik, her ey hi aba harcamadan kendiliinden oluverdi. En iyi hatrladm ey Matthew'nun kollarnda yatarken kendimden geiimdi - hayatmn en mthi anlarndan biriydi o.---Sonra neler olduunu anlat bana.---O gnden sonraki yirmi yedi gn, 19 Haziran'dan 16 Temmuz'a kadar, byleyiciydi. Gnde birka defa telefonda konuuyorduk, on drt defa da grtk. Uuyor, kayyor, dans ediyordum.-Thelma'nn sesine bir kvraklk gelmiti, ban sekiz yl nceki bir melodinin ritmiyle sallyordu. Gzlerinin hemen hemen kapal oluu sabrm fena halde zorluyordu. Kendimi grnmez

hissetmekten hi holanmam. --Hayatmn doruk noktasyd bu. Daha nce ya da sonra hi o kadar mutlu olmadm. O zamandan beri olup bitenler onun bana o zaman verdiklerini asla silemez.---O zamandan beri neler oldu peki?---Onu son defa 16 Temmuz gn len yarmda grdm. ki gndr ona telefonla ulaamamtm, ben de haber vermeden ofisine urayverdim. Bir sandvi yiyordu ve yirmi dakika kadar sonra bir terapi grubunu ynetmesi gerekiyordu. Telefonlarma neden yant vermediini sorduumda, 'Yaptmz doru deil ve bunu ikimiz de biliyoruz,' dedi yalnzca.-- Thelma duraklad, sessizce alyordu. Bunun doru olmadn kefetmenin tam da zaman diye dndm. --Devam edebilir misin?---Ona, 'Peki seni gelecek yl ya da be yl iinde arasam?' diye sordum. 'Benimle grr mydn? Golden Gate Kprs'nde bir kez daha yryebilir miydik? Seni kucaklamama izin verir miydin?' Matthew soruma, elimi tutup beni kucana ekerek ve birka dakika sreyle smsk kucaklayarak yant verdi.---O gnden sonra onu defalarca aradm ve telesekreterine mesajlar braktm. Balangta beni birka kez arad ama sonra ondan hi haber alamaz oldum. Beni yaamndan koparp att. Tam bir suskunlua gmld.-Thelma teye doru dnp pencereden dar bakt. Sesindeki kvraklk kaybolmutu. Ac, umutsuz bir tonda, daha yava konuuyordu ama gzyalar kesilmiti. imdi alamaktan ok saldrmaya ve paralamaya yakn olduunu dndm. --Nedenini hi anlayamadm - neden byle bitiverdiini. Son konumalarmzdan birinde gerek yaamlarmza dnmek zorunda olduumuzu ve yeni biriyle ilikisi olduunu sylemiti.-Matthew'nun yaamndaki yeni kiinin baka bir hastas olduundan iin iin kukulanyordum. Thelma bu yeni kiinin bir erkek mi yoksa bir kadn m olduundan emin deildi. Matthew'nun ecinsel olduundan kukulanyordu: San Francisco'da ecinsellerin yaad blgelerden birinde oturuyordu ve zenle taranm by, ocuksu yz ve Merkr gibi bedeniyle pek ok ecinsel erkekte grlen trden bir gzellie sahipti. Bu olaslk Thelma'nn aklna birka yl sonra, ehir dndan gelen bir konuuna evreyi gezdirirken gelmiti; Castro Caddesi zerindeki bir ecinsel barna ekinerek girip de on be tane Matthew'nun barda oturduunu grnce hayretler iinde kalmt - on be tane ince yapl, ekici, dzgn bykl gen adam. Matthew'dan birdenbire kopmak Thelma'y ykmt; bunun nedenini bilmemek ise katlanlr gibi deildi. Srekli onu dnyor, onunla ilgili uzun bir d kurmadan bir tek saat bile geiremiyordu. Neden sorusu aklndan kmyordu. Neden onu reddedip kendinden uzaklatrmt? Neden o zaman? Neden onu grmek ya da onunla telefonda bile konumak istemiyordu?

Matthew ile temas kurma giriimlerinin tm sonusuz kalnca Thelma derin bir umutsuzlua kaplmt. Btn gn evde oturup dalgn dalgn pencereden bakyordu; uyuyamyordu; hareketleri ve konumas arlamt; hibir ey yapmaya hevesi kalmamt. Yemek yemez olmu ve ok gemeden depresyonu psikoterapinin ve antidepresan ilalarn gcn amt. Uykusuzluu konusunda ayr doktora danp her birinden bir uyku ilac reetesi alarak ksa srede ldrc bir miktar biriktirmiti. Union Meydan'nda Matthew'a rastlamasndan tam alt ay sonra, bir haftalna ehir dnda olan kocas Harry'ye bir veda notu brakm, onun Dou Kys'ndan iyi geceler demek iin aramasn beklemi, sonra telefonu ak brakm, tm tabletleri yutmu ve yatmt. O gece bir trl uyuyamayan Harry, Thelma'y tekrar aram ve srekli megul sinyalinden gitgide telaa kaplmt. Komularn aram, onlar da bo yere Thelma'nn kapsna ve pencerelerine vurup durmulard. ok gemeden polisi aramlar, eve frtna gibi dalan polis, Thelma'y lmn eiinde bulmutu. Thelma'nn yaam ancak cesurca tbbi abalarla kurtarlabilmiti. Kendine gelir gelmez yapt ilk telefon konumas Matthew'nun telesekreteriyle olmutu. Ona ortak srlarn saklayacana sz vermi ve hastaneye gelip kendisini grmesini rica etmiti. Matthew onu ziyarete gelmi ama yannda yalnzca on be dakika kalmt ve Thelma'nn dediine gre oradaki varl suskunluundan da beterdi: Thelma'nn yirmi yedi gnlk aklarna ilikin her imasndan kanm, srarla resmi ve profesyonel bir tavr srdrmt. Yalnzca bir kez rolnden kmt: Thelma ona yaamndaki yeni kiiyle olan ilikisinin nasl gittiini sorduunda, Matthew, --Bu seni ilgilendirmez!-- demiti terse. --te o kadar!-- Thelma ilk kez yzn tamamen bana evirdi ve yazgsna boyun emi, bezgin bir sesle, --Onu bir daha hi grmedim,-- diye ekledi. --nemli gnlerde ona telefon edip telesekretere mesajlar brakyorum: doum gnnde, 19 Haziran (ilk bulumamz), 17 Temmuz (son bulumamz), Noel ve ylbanda. Her terapist deitiriimde onu arayp haber veriyorum. O beni hi aramyor. --Sekiz yldr durmadan onu dnyorum. Sabah saat yedide onun uyanp uyanmadn merak ediyorum, sekizde yulaf ezmesini yemekte olduunu hayal ediyorum (yulaf ezmesine baylr, Nebraska'da bir iftlikte bym). Caddede yrrken. gzlerim srekli onu aryor. ou kez onu grdm sanp yanllkla bir yabancya selam veriyorum. Onun hakknda hayallere dalyorum. O yirmi yedi gn sresince gerekleen her bir bulumamz kafamda tekrar tekrar yayorum. Zaten hayatmn ou bu hayallerde geiyor; imdiki zamanda olup bitenler umurumda bile deil. Hayatm sekiz yl ncesinde yaanyor.-Hayatm sekiz yl ncesinde yaanyor - arpc bir cmle. Onu gelecekte kullanmak zere depoladm. --Bana son sekiz yl iinde - intihar giriiminden sonra - grdn terapileri anlat.---Bu sre boyunca hi terapistsiz kalmadm. Bana bol bol depresyon ilac verdiler, uyumam salamak dnda pek bir ie yaramayan ilalar. Bunun dnda pek fazla terapi uygulanmad. Konuma

tedavileri hibir zaman yardmc olmad. Sanrm terapiye fazla bir ans vermediimi de syleyebilirsiniz, nk Matthew'dan ve onunla olan maceramdan baka hibir terapiste sz etmeyerek onu korumaya karar vermitim.---Yani sekiz yllk terapi boyunca Matthew'dan hi sz etmedin!-Kt bir teknik! Acemice bir hata - ne var ki aknlm gizleyememitim. Yllardr zerinde dnmediim bir sahne kafamda canlanverdi: Tp Fakltesinde renciyken bir mlakat dersi alyordum. yi niyetli fakat yksekten atmaya merakl, duyarsz bir renci (neyse ki sonra ortopedik cerrah oldu) snf arkadalarnn nnde bir mlakat yrtyor ve hastay konuturmak iin onun szlerini, genellikle de cmlesinin son szcn yinelemeyi neren Rogerian tekniini kullanmay deniyordu. Zorba babasnn iren davranlarn sayp dkmekte olan hasta son olarak, --Ve i hamburger yer!-- dedi. O ana kadar tarafszln korumak iin byk bir aba harcam olan mlakat artk fkesini denetleyemeyerek adeta kkredi: --i hamburger mi?-O yln geri kalan blmnde --i hamburger-- deyimi derslerde sk sk fsldanp her defasnda snf kahkahaya bomutu. Tabii ki bu hayali kendime sakladm. --Ama bugn, gelip beni grmeye ve kendin hakknda drst olmaya karar verdin. Bana bu karardan sz et.---Sizi soruturdum. Be eski terapistimi arayp terapiye son bir ans daha tanyacam syledim ve onlara kimi grmem gerektiini sordum. Sizin adnz listelerin drdnde vard - sizin iyi bir 'son are' terapisti olduunuzu sylediler. Bu sizin lehinizde bir noktayd. Ama onlarn sizin eski rencileriniz olduunu da biliyordum, bu bakmdan biraz daha aratrma yaptm. Ktphaneye gidip kitaplarnzdan birini dn aldm. ki eyden etkilendim: fadeniz berrakt - yazdklarnz anlayabiliyordum - ve lmden aka sz etmeye hazrdnz. Ben de sizinle ak konuacam: Er ge intihar edeceimden hemen hemen eminim. Buraya, bir zerre mutlulukla yaamann bir yolunu bulabilmek iin terapide son bir deneme yapmak zere geldim. Bu olmazsa, lmeme ve aileme olabildiince az ac verecek bir yol bulmama yardm edeceinizi umuyorum.-Thelma'ya birlikte alabileceimizi dndm syledim, ama durumu biraz daha etrafl ele almak ve onun benimle alp alamayacan saptamasna olanak vermek iin bir danma saati daha geirmemizi nerdim. Daha bir eyler syleyecektim ki Thelma saatine bakt ve, --Gryorum ki elli dakikam dolmu,-dedi, --baka hibir ey renmediysem bile terapide sremi amamay rendim.-Ben bu son szlerinin tonu zerinde dnrken - ne tam alayc, ne tam cilveli - Thelma ayaa kalkt ve odadan karken bir sonraki randevumuzu sekreterimle ayarlayacan syledi. Bu seanstan sonra dnecek epey ey vard. nce Matthew. Bu adam beni deli ediyordu. Terapistler tarafndan cinsel bakmdan kullanlarak fena halde incitilmi ok fazla hasta grdm. Bir hastaya daima zarar verir bu.

Terapistlerin mazeretleri her zaman kendilerine ayrcalk salayan ve ilerine yarayan bahanelerdir; rnein, terapistin hastann cinselliini kabul etmesi ve onaylamas gibi. Pek ok hasta cinsel onaylanmaya gereksinme duyabilir - gze arpacak kadar irkin, son derece iman olanlar, bedenleri cerrahi hasarla bozulmu olanlar - ama bunlardan birini onaylayan bir terapistten sz edildiini henz hi duymadm. Onaylanma iin seilenler hep ekici kadnlardr. Tabii ki cinsel onaylanmaya gereksinimi olanlar ve bunu zel yaamlarnda elde edecek kaynaklardan ya da becerilerden yoksun olanlar bu sulu terapistlerin kendileridir. te yandan Matthew biraz gizemli bir durum koyuyordu ortaya. Thelma'y batan kard (ya da kendisinin batan karlmasna izin verdii - ayn ey! ) zaman ihtisasn henz tamamlamt ve otuzuna yakn ya da otuzun biraz stnde olmalyd. yleyse neden? ekici ve herhalde baarl bir gen adam neden yllardr ruhsal knt iinde olan, canlln yitirmi, altm iki yanda bir kadn sesin? Thelma'nn onun ecinsel olduu yolundaki tahmini zerinde dndm. Belki de en mantkl varsaym, Matthew'nun baz kiisel psikoseksel sorunlar zerinde alyor (ya da onlar uyguluyor) olmas ve bunu yapmak iin de hastasn (hastalarn) kullanmasyd. Stajyerlerin uzun bir kiisel terapiden gemesi konusunda ite tam bu nedenle srar ederiz. Ama gnmzde, ksa eitim programlaryla, daha az gzetimle, staj standartlarnn ve lisans alma koullarnn gevetilmesiyle, terapistler bunu ou kez reddediyor ve pek ok hasta terapistin kendi kendisini yeterince tanmayndan zarar gryor. Sorumsuz profesyonellere merhamet beslemiyorum; cinsel su ileyen terapistleri mesleki ahlak kurullarna bildirmeleri iin pek ok hastaya srarda bulunmuumdur. Bir an iin Matthew konusunda ne gibi bir bavuru hakkm olabileceini dndm ama onun zaman am yasasnn kapsamna girmediini tahmin ediyordum. Yine de vermi olduu zarar bilmesini istiyordum. Dikkatimi Thelma'ya yneltip Matthew'nun gdlerine ilikin soruyu imdilik kaydyla bir yana braktm. Ama bu terapi sonulanmadan nce pek ok kez bu soruyla cebellemek zorunda kalacaktm ve o srada, Thelma vakasndaki tm bilmeceler arasnda en eksiksiz biimde zmeye yazgl olduum bilmecenin Matthew bilmecesi olacan tahmin bile edemezdim. Thelma'y dardan hi beslenmeden sekiz yl boyunca etkisi altna alm olan bu ak saplantsnn direngenlii beni hayrete drmt. Bu saplant tm yaam alann dolduruyordu. Haklyd gerekten de hayatn sekiz yl ncesinde yayordu. Saplant, gcnn bir blmn kadnn varoluunun dier alanlarnn fakirlemesinden alyor olmalyd. nce yaamnn dier alanlarn zenginletirmesine yardmc olmadan onu bu saplantdan kurtarmann mmkn olacandan kukuluydum. Acaba gnlk yaantsndaki ilikilerde ne kadar yaknlk ve itenlik vard? Bana anlatm olduu kadaryla evliliinde kocasyla kendisi arasnda pek az yaknlk var gibiydi. Belki de bu saplantnn ilevi yalnzca yakn bir iliki yaratmak; onu bir bakasna balamakt - ama gerek bir insana deil bir hayale.

Umut edebileceim en iyi ey onunla aramzda yakn ve anlaml bir iliki kurmak ve sonra bu ilikiyi, iinde onun saplantsnn zlecei bir zc olarak kullanmakt. Ama bu kolay olmayacakt. Terapi konusunda anlattklar tyler rperticiydi. Dnn, sekiz yl boyunca terapi grmek ve gerek sorundan hi sz etmemek! Bunu ancak zel tipte bir insan yapabilir; hatr saylr derecede iki yzlle katlanabilecek bir insan, hayallerinde yaknla drt elle sarlan ama gerek yaamda ondan kaabilen bir insan. Bir sonraki seansta Thelma sze berbat bir hafta geirdiini syleyerek balad. Terapi onun karsna her zaman bir paradoks karyordu. --Terapiye gitmem gerektiini biliyorum, terapisiz yapamyorum. Ama olup bitenleri ne zaman anlatsam ok mutsuz bir hafta geiriyorum. Terapi seanslar her zaman yalnzca durgun sular kartryor. Hibir eyi zmyor, her eyi daha da ktletiriyor.-Bu pek houma gitmemiti. Bunlar gelecek programlarn paralar myd? Thelma bana neden eninde sonunda terapiyi brakacan m anlatyordu? --Bu hafta uzun bir alama nbetinden ibaretti. Matthew aklmdan hi kmad. Harry ile konuamyorum nk kafamda yalnzca iki ey var - Matthew ve intihar - ve her iki konu da yasak blgede. --Kocama Matthew'dan asla, asla sz etmeyeceim. Yllar nce ona Matthew'u bir kez tesadfen ksaca grdm sylemitim. ok fazla konumu olmalym nk daha sonra Harry, Matthew'nun bir ekilde benim intihar giriimimden sorumlu olduuna inandn syledi. Gerei renirse Matthew'u ldreceine inanyorum. Harry Erkek zciler'in onur sloganlaryla doludur - Erkek zciler, onlardan baka dnd yok zaten - ama yapsnda iddet vardr. kinci Dnya Sava srasnda bir ngiliz komando subayyd ve gs gse savata ldrme yntemlerini retme konusunda uzmanlamt.---Bana Harry'den biraz daha sz etsene.-- Olup bitenleri bilseydi Harry'nin Matthew'u ldreceini syledii srada Thelma'nn sesindeki youn heyecandan etkilenmitim. --Harry ile otuzlu yllarda Avrupa'da profesyonel olarak dans ederken karlatm. Her zaman iki ey iin yaammdr: sevimek ve dans etmek. ocuk sahibi olmak iin dans brakmay reddettim ama otuz bir yl nce ayamn baparmanda gut hastal balaynca dans brakmak zorunda kaldm - bir balerin iin hi de iyi bir hastalk deildi bu. Aka gelince, daha genken ok, pek ok sevgilim oldu. O resmimi grdnz, doru syleyin, gzel deil miymiim?-- Yantm beklemeden szne devam etti. --Ama ne zaman ki Harry ile evlendim, ak fasl kapand. Baz erkekler olduysa da pek az beni sevecek kadar yrekliydi; herkesin Harry'den d patlyordu. Harry ise yirmi yl nce seksten vazgeti (bir eylerden vazgemekte ustadr). imdi hemen hemen hi temasmz yok, galiba onun olduu kadar benim de hatam bu.-Harry'nin bir eylerden vazgemekte usta olmas konusunu soracaktm ama Thelma son hzla devam ediyordu. Konumak istiyordu ama hala benimle konuuyor gibi deildi. Benden bir yant

isteme belirtisi gstermiyordu. Baklar baka taraftayd. ounlukla anlara dalp gitmi gibi havalara bakyordu. --Dndm ama szn edemediim br ey de intihar. Er ge bunu yapacam biliyorum, tek kurtulu yolu bu. Ama Harry'ye bundan hi sz etmiyorum. ntihara kalkmam onu neredeyse ldryordu. Hafif bir inme geirdi ve gzlerimin nnde on ya ihtiyarlad. Hastanede, hi beklemezken, canl olarak uyannca aileme ne yapm olduum konusunda ok dndm. O zaman ve orada baz kararlar aldm.---Ne gibi kararlar?-- Sormama pek gerek yoktu nk Thelma zaten bu kararlar aklamak zereydi, ama onunla biraz iletiim kurmam gerekiyordu. Bol bol bilgi alyordum ama aramzda bir iliki yoktu. Pekala ayr odalarda da olabilirdik. --Hibir zaman Harry'yi zebilecek bir ey sylememeye ya da yapmamaya karar verdim. Ona her eyimi vermeye, her konuda ona boyun emeye karar verdim. Egzersiz aletleri iin yeni bir oda m ina etmek istiyor - peki. Meksika'ya tatile mi gitmek istiyor - peki. Kilise toplantlarna katlp insanlarla tanmak m istiyor - peki.-Thelma, kilise toplantlarna ilikin soran bakm fark ederek aklamaya giriti: --Son yldr, er ge intihar edeceimi anladm andan bu yana, yeni birileriyle tanmak istemedim. Yeni arkadalar, yalnzca veda edilecek ve ac verilecek daha ok insan demek.-Kendilerini gerekten ldrmeye kalkm pek ok kiiyle altm; genellikle deneyimleri onlar bir ekilde deitirmi ve yeni bir olgunlua, yeni bir bilgelie eritirmitir. lmle gerek bir yzleme ou kez insann o ana kadarki yaamnn hedeflerini ve yaan biimini gerek bir ciddiyetle sorgulamasna yol aar. lmcl bir hastalk nedeniyle lmle yzleenler iin de durum ayndr: kimbilir ka kii feryat etmitir, --Ne yazk, nasl yaanacan renmek iin imdiye kadar, bedenimin kanserle delik deik olduu u ana kadar beklemek zorunda kaldm!-- Oysa Thelma farklyd. lme bu denli yaklaan ama ondan bu kadar az ey renen birine pek nadir rastlammdr. Ar dozda ila aldktan sonra yeniden kendine gelince verdii kararlara bakn: Harry'nin her talebini dnmeden onaylayarak ve kendi istek ve dncelerini gizleyerek onu mutlu edeceine gerekten inanabilir miydi? Ve Harry iin, karsnn tm hafta boyunca alayp kendisiyle hibir ey paylamamasndan daha beter ne olabilirdi? Bu kadn tepeden trnaa aldan iindeydi. Kendi kendini aldat zellikle Matthew'dan sz ederken ortaya kyordu. --Onda kendisiyle temasta bulunan herkesin yreine dokunan bir yumuaklk vardr. Btn sekreterler onu severdi. Her birine sevecen bir ey sylerdi, hepsinin ocuklarnn adlarn bilirdi, haftada drt sabah onlara rekler getirirdi. O yirmi yedi gn boyunca ne zaman birlikte ktysak, garsonun ya da tezgahtarn houna gidecek bir eyler sylemeyi hi ihmal etmedi. Budistlerin meditasyonu hakknda bir ey biliyor musunuz?---A evet, aslnda ben ...-- Ama Thelma cmlemin sonunu beklemedi. --yleyse 'efkat' meditasyonunu bilirsiniz. O bunu gnde iki kez yapard ve bana da retmiti. Tam da bu nedenle, yz yl dnsem bana byle davranaca aklma gelmezdi. Suskunluu

beni mahvediyor. Bazen derin dncelere daldmda, onun - bana ak olmay reten bu insann - mutlak suskunluktan daha korkun bir ceza tasarlayabilmesinin mmkn olmayacan hissediyorum. Bu gnlerde - burada Thelma'nn sesi neredeyse bir fsltya dnt - giderek daha ok inanyorum ki beni kasten intihara srklemeye alyor. Bu size lgnca bir dnce gibi mi geliyor?---lgnca olup olmadn bilmem ama umutsuz ve mthi ac veren bir dnce gibi geliyor.---Beni intihara srklemeye alyor. Benden temelli kurtulmak iin. Mmkn olan tek aklama bu!---Oysa byle dnmene karn btn bu yllar boyunca yine de onu korudun. Neden?---nk, dnyada her eyden ok, Matthew'nun hakkmda iyi dnmesini istiyorum. Bir tr mutluluk iin tek ansm tehlikeye atmak istemiyorum!---Ama Thelma, sekiz yl olmu. Sekiz yldr ondan hi haber almadn!---Ama bir ihtimal var - kk bir ihtimal. Yzde iki veya hatta yzde bir ihtimal bile hi yoktan iyidir. Matthew'nun beni tekrar sevmesini beklemiyorum, onun yalnzca benim bu gezegenin zerinde olmam umursamasn istiyorum. ok byk bir istek deil bu - onunla Golden Gate Park'nda yrrken bir karnca yuvasna zarar vermemek iin neredeyse bileini burkmutu. Elbette bu efkatin birazn da bana gnderebilir!-Bu denli tutarszlk, alaya yaklaan bu denli fke bylesine bir saygyla i ie olsun! Thelma'nn deneyimsel dnyasna yava yava giriyor ve Matthew hakkndaki abartl deerlendirmelerine giderek alyor olmakla birlikte bir sonra syledikleri beni gerekten afallatt. --Beni ylda bir kez arasa, benimle be dakika olsun konusa hatrm sorsa, ilgilendiini gsterse, bu bile mutlu olmama yeterdi. ok ey mi istiyorum?-Bir bakasna bu kadar g atfeden bir kimseye hi rastlamamtm. Dnn - ylda bir kez be dakikalk bir telefon konumasnn onu iyiletireceini iddia ediyordu. Acaba iyiletirebilir miydi? Baka hibir ey sonu vermezse pekala byle bir deneye kalkabileceimi dndm anmsyorum! Terapide baar ansnn fazla olmadn teslim ediyordum: Thelma'nn kendi kendini aldat, psikolojik kafa yapsndan yoksun oluu, i gzleme kar direnci, intihar eilimi - hepsi --Dikkatli ol!-- iaretini veriyordu. te yandan, Thelma'nn sorunu beni bylemiti. Yaamnn sekiz ylna hkmetmi olan bu ak saplants - baka ne denebilirdi? gl ve inatyd. Ancak, saplantnn kkleri olaanst gevrek ve krlgan grnyordu. Biraz aba, biraz ustalk, bu yabani otu kknden skp atmaya yetmeliydi. Ama sonra? Saplantnn altnda ne bulacaktm? nsan deneyiminin, bynn gizledii acmasz gerekleriyle mi karlaacaktm? Belki o zaman akn ilevi hakknda gerekten bir eyler renebilirdim. Tbbi aratrmaclar, on dokuzuncu yzyldaki tbbi aratrmalarn ilk

dneminde, bir endokrin organnn amacn anlamak iin en iyi yolun organ karmak ve laboratuvar hayvannn bunu izleyen dnemde gsterdii fizyolojik deiimleri gzlemek olduunu kefetmilerdi. Kurduum paralelin acmaszl tylerimi rpertmekle birlikte, merak etmekten kendimi alamyordum: Ayn prensip burada da geerli olamaz myd? imdiye kadar belliydi ki Thelma'nn Matthew'a olan ak gerekte baka bir eydi - belki bir ka, yalanma ve yalnzla kar bir kalkan. Bunun iinde Matthew'dan pek az ey vard, ne de - eer ak sevecen, verici, ihtiyatan bamsz bir ilikiyse - pek fazla ak vard. Hastaln gidiatna ilikin dier belirtiler de dikkatimi ekmeye abalyordu, ama onlar grmezlikten gelmeyi tercih ettim. rnein, Thelma'nn yirmi yllk psikiyatrik tedavisi zerinde daha ciddi bir biimde durabilirdim! Ben Johns Hopkins Psikiyatri Klinii'nde renciyken orada alanlarn mzminlie ilikin pek ok --arka oda-- gstergesi vard. Bunlarn en saygszca olan arlk gstergesiydi: hastann klinik dosyas ne kadar arsa, durumu da o kadar ar, olas sonular da o kadar ktyd. Yetmilik Thelma'nn dosyas en az be kilo ekerdi ve hi kimse, kesinlikle hi kimse, psikoterapi tavsiye etmezdi. O zamanki ruh durumuma dnp baktm zaman bu kayglar uygun bahanelerle safd braktm fark ediyorum. Yirmi yllk terapi mi? Eh, Thelma'nn ketumluu nedeniyle son sekiz yl terapi saylamaz. Hasta temel sorunlar gizlerse hibir terapinin ans yoktur. Ya Matthew'dan nceki on yllk terapi? Eh, bu da ok uzun bir sre nceydi! Hem terapistlerin ou gen stajyerlerdi. Elbette ben ona daha ok ey verebilirdim. Thelma ve Harry, snrl maddi olanaklaryla, renci terapistler dnda hi kimseye gidebilecek durumda deildiler. Oysa u ralar bana bir aratrma kurumu tarafndan yallarn psikoterapisi zerinde almam iin fon salanmt ve bu durumda Thelma'y asgari bir cret karlnda terapiye alabilecektim. Kukusuz bu onun deneyimli bir psikiyatrdan terapi grmesi iin karsna kan bulunmaz bir frsatt. Benim Thelma'nn tedavisini stlenmemin gerek nedenleri ise bakayd: nce, ayn anda hem derin kkl hem de korunmasz, yaralanmaya ak durumda olan bir ak saplantsyla karlamak beni bylemiti ve kimse beni bunu eeleyip incelemekten caydramazd; ikinci olarak, u anda --hubris-- (Ar gurur) olarak niteleyebileceim bir derdim vard - her hastaya yardm edebileceime, hi kimsenin benim becerilerimin tesinde olmadna inanyordum. Sokrat'tan nce hubris, --tanrsal yasaya itaatsizlik-- olarak tanmlanmt; tabii ki ben tanrsal yasaya deil doal yasaya, kendi meslek alanmda olaylarn akn yneten yasalara kar kyordum. Sanrm o srada, Thelma'yla iim bitmeden nce, --hubris-- iin hesap vermeye arlacam iime domutu. kinci saatimizin sonunda, Thelma'yla bir tedavi szlemesi zerinde konutum. Thelma uzun vadeli bir tedavi balantsna girmek istemediini aka belirtmiti; zaten ben de alt ay iinde ona yardm edip edemeyeceimi anlamam gerektiini dnyordum. Bylece alt ay sreyle haftada bir kez bulumak (eer gerekli grrsek bir alt ay daha uzatmak) zere anlatk. Onun ykmll seanslara dzenli olarak gelmek ve bir psikoterapi

aratrma projesine katlmakt. Bu da bir aratrma mlakatna girmesini ve biri terapinin balangcnda, dieri bitiminden alt ay sonra olmak zere iki kez uygulanacak, sonular lmeye ynelik bir dizi psikolojik test almasn gerektiriyordu. Terapinin kukusuz sarsntlara yol aacan ona anlatmaya zen gsterdim ve sonuna kadar dayanmaya sz vermesini salamaya altm. --Thelma, Matthew hakknda srekli dnceye daln - buna ksaca saplant diyelim ...---O yirmi yedi gn byk bir armaand,-- dedi hrnlaarak. --br terapistlere o gnlerden sz etmememin nedenlerinden biri de bu - onlarn bir hastalk olarak grlmesini istemiyorum.---Hayr, Thelma, ben sekiz yl ncesinden sz etmiyorum. Ben bu andan ve kafanda srekli gemii tekrarladn iin nasl hayatn yaayamadndan sz ediyorum. Kendine ikence etmekten vazgemek istediin iin beni grmeye geldiini sanyordum.-Thelma iini ekti, gzlerini kapad ve ban sallad. Bana istedii uyary yapmt, imdi de koltuunda arkasna yasland. --unu demek istiyordum ki, bu saplant - saplant seni rahatsz ediyorsa daha iyi bir kelime bulalm ...---Hayr, nemi yok. imdi ne sylediinizi anlyorum.---Bu saplant sekiz yl boyunca zihninin merkezine yerlemi. Onu yerinden oynatmak g olacak. Senin baz inanlarn sorgulamam gerekecek, bu bakmdan terapi stresli olabilir. Benimle birlikte bu ii srdrmen iin senden sz almaya ihtiyacm var.---Tamam. Bir karar verdiim zaman asla geri dnmem.---Bir de, Thelma, tepemde bir intihar tehdidiyle iyi alamam. nmzdeki alt ay boyunca kendine bedensel zarar verecek hibir ey yapmayacan konusunda senden ciddi bir sz istiyorum. Kendini snrda hissedersen beni ara. Bana ne zaman telefon etsen sana yardma hazr olacam. Ama kk de olsa herhangi bir giriimde bulunursan, szlememiz bozulur ve seninle almaya devam edemem. Genellikle bunu bir kada yazar ve imza isterim, ama senin kararlarna daima sadk kalma yolundaki iddiana sayg duyuyorum.-Thelma'nn ban olumsuz anlamda sallamas beni artmt. --Byle bir sz vermeme imkan yok. Bazen tek kar yolun o olduunu bildiim bir ruh hali iinde oluyorum. Bu seenei safd brakamam.---Yalnzca nmzdeki alt aydan sz ediyorum. Daha uzun bir taahht istemiyorum, ama bu da olmadan balamayacam. Bu konuda biraz daha dnmek ister misin, Thelma, gelecek haftaya bir randevu ayarlayalm m?-Thelma derhal uzlama havasna girdi. Galiba benim bu kadar kesin bir tavr almam beklemiyordu. Hi belli etmediyse de, sanrm rahatlamt.

--Bir hafta daha bekleyemem. imdi bir karar vermemizi ve hemen terapiye balamamz istiyorum. Elimden geleni yapmay kabul ediyorum.---Elimden geleni-- - Bunun yeterli olmadn hissediyordum ama bu kadar abuk bir denetim mcadelesine girmeye de ekiniyordum. Bu durumda hibir ey sylemeden yalnzca kalarm kaldrdm. Bir ya da bir buuk dakika (terapide uzun bir sessizlik) sonra, Thelma ayaa kalkt, bana elini uzatt ve --Sz veriyorum,-- dedi. Ertesi hafta almamza baladk. Dikkatimi konuyla ilgili ve u andaki sorunlar zerinde younlatrmaya karar vermitim. Thelma'nn gelime yllarn aratrmak iin yeterince zaman (yirmi yllk terapi!) olmutu; dikkatimi zerinde younlatrmak isteyeceim son ey altm yl ncesine uzanan olaylard. Thelma terapi konusunda elikili duygular iindeydi: terapiyi tek umudu olarak grmekle birlikte hi doyurucu bir seans geirmiyordu. lk on hafta boyunca renmitim ki, eer Matthew'a kar duygularn analiz edersek saplants ona bir hafta boyunca azap veriyordu. te yandan, eer baka konular, hatta Harry ile ilikisi gibi nemli konular ele alrsak, daha nemli olan Matthew sorununu ihmal ettiimiz iin seans bir zaman kayb olarak gryordu. Onun honutsuzluunun sonucu olarak, birlikte geirdiimiz sreler beni de tatmin etmez olmutu. Thelma'yla yaptm almadan hibir kiisel dl beklememeyi renmitim. Onunla birlikte olmaktan hi zevk almyordum ve daha nc ya da drdnc seansta, bu terapiden herhangi bir doyum alabileceksem bunun zihinsel dzeyde kalmak zorunda olacan fark etmitim. Birlikte geirdiimiz zamann ou Matthew'a hasrediliyordu. Thelma'ya kurduu hayallerin ayrntl ieriini soruyordum, o da bunlardan sz etmekten holanyor gibiydi. Dncelerinde ok tekrar vard: ou o yirmi yedi gn boyunca gerekleen herhangi bir bulumann olduka aslna yakn bir yinelemesiydi. En sk yinelenen de ilk bulumalaryd - Union Meydan'ndaki karlama, St. Francis'de iilen kahve, Fisherman's Wharf'a yry, Scoma'nn restoranndan krfezin grn, arabayla Matthew'nun --kulbesine-- gidiin heyecan; ama ou kez, Thelma yalnzca onun sevgi dolu telefon konumalarndan birini dnyordu. Bu dncelerde seksin rol nemsizdi: Thelma nadiren bir cinsel uyarlma yayordu. Zaten Matthew ile geirdii yirmi yedi gn boyunca hatr saylr miktarda cinsel okamaya karn yalnzca bir defa, o da ilk akam, cinsel ilikide bulunmulard. ki defa daha ilikide bulunmaya kalkmlard ama Matthew iktidarszd. Matthew'nun davran konusundaki tahminimin, yani Thelma'y (ve belki baka talihsiz hastalar da) kullanmasna yol aan nemli psikoseksel sorunlar oluunun doruluuna giderek daha ok inanyordum. O kadar ok sayda verimli yol vard ki bir tanesini seip onun zerinde younlamak gt. Ama nce saplantnn kknden sklp atlmasnn art olduunu Thelma'y tatmin edecek biimde kabul ettirmek gerekiyordu. nk bir ak saplants, benim kendi yaammdan da bildiim gibi, iyisiyle ktsyle yeni

deneyimleri engelleyerek yaamn gerekliini emip tketir. Gerekten de terapi konusundaki kkl inanlarmdan ou ve psikolojik ilgimin en youn olduu alanlar kendi kiisel deneyimlerimden kaynaklanmtr. Nietszche bir filozofun dnce sisteminin daima kendi otobiyografisinden doduunu ne srer ve ben de bunun tm terapistler iin - hatta dnce zerinde dnen herkes iin - geerli olduuna inanyorum. Thelma'yla karlamamdan iki yl kadar nce, bir kongrede rastladm bir kadn sonradan aklm, dncelerimi, dlerimi igal etmiti. Onun hayali kafamda ynetimi ele alm ve onu yerinden oynatma yolundaki tm abalarma meydan okumutu. Ama bir sre iin bunun bir sakncas yoktu: bu saplantdan holanyor ve tekrar tekrar onun tadna varyordum. Birka hafta sonra ailemle birlikte bir haftalk bir tatil iin gzel bir Karayib adasna gittik. Ancak birka gn getikten sonra gezideki her eyi kardm fark ettim - kumsaln gzelliini, egzotik ve bereketli bitki rtsn, ve hatta dalmann ve sualt dnyasna girmenin heyecann. Tm bu zengin gereklik benim saplantm tarafndan silinip atlmt. Orada deildim ben. Kendi beynimin iinde hapsolmu, hep ayn ve artk anlamn yitirmi hayalleri tekrar tekrar izliyordum. Kendimden bezmi ve kaygl bir halde terapiye (bir kez daha) girdim ve birka zorlu aydan sonra aklma tekrar sahip karak yaamm cereyan ettii gibi yaamann heyecanna dnebildim. (lgin bir ey: terapistim sonunda yakn bir dostum oldu ve bana yllar sonra, beni tedavi ettii srada kendisinin de; bir bakasna ak olan gzel bir talyan kadna tutkun olduunu anlatt. te byle, saplantsal akn dngs hastadan terapiste ve terapistten baka bir hastaya, srer gider.) Bu durumda, Thelma'yla almamda saplantsnn hayatn nasl bozduunu vurguluyor ve kendisinin daha nce sylemi olduu, hayatn sekiz yl ncesinde yayor olduu grn sk sk yineliyordum. Elbette yaamaktan nefret edecekti! Hayat, yalnzca o oktan geip gitmi olan yirmi yedi gnn ansyla havalanan penceresiz, havasz bir hcrede boulmaktayd. Ama Thelma bu tezi - imdi dnyorum da hakl bir nedenle hibir zaman ikna edici bulmad. Kendi deneyimimden genelleme yaparak yanlgya dm, yaamnn yalnzca bu saplant nedeniyle Thelma'nn tadna varamad bir zenginlie sahip olduunu varsaymtm. Thelma, o srada aka sylememekle birlikte, saplantsnn kendi yaam deneyiminden ok daha fazla canllk ierdiini hissediyordu. (Daha sonra, yine ok az sonu alarak, bu formln tersini aratracaktk - yani bu saplantya ilk nce yaamnn fakirlii nedeniyle sarlm olmasn.) Yaklak altnc seansa geldiimizde onu yeterince yormutum ve - sanrm benim suyuma gitmek iin - saplantsnn yok edilmesi gereken bir dman olduunu kabul etmiti. Nice seans srf bu saplanty irdeleyerek geirmitik. Bana yle geliyordu ki bu saplantnn Thelma zerindeki etkisi onun Matthew'a vermi olduu gten kaynaklanyordu. Biz bu gc azaltana dek hibir ey yaplamazd. --Thelma, nemli olan tek eyin Matthew'nun senin hakknda iyi dnmesi olduuna ilikin u duygun var ya, onun hakknda bildiin her eyi anlat bana.---Bunu kelimelere dkmek zor. Onun benden nefret etmesi dncesine

katlanamyorum. Benim hakkmda her eyi bilen tek insan o. Ve her eyi bilmesine karn beni hala sevebilmesi benim iin ok ey ifade ediyordu.-te tam da bu nedenle terapistlerin hastalaryla duygusal ilikilere girmemesi gerektiini dnyordum. Ayrcalkl rolleri, derin duygulara ve gizli bilgilere eriebilmeleri nedeniyle onlarn tepkilerine her zaman doaln tesinde anlamlar yklenir. Terapistleri gerekte olduklar gibi grmek hastalar iin hemen hemen olanakszdr. Matthew'a kar fkem byyordu. --Ama Thelma, o yalnzca bir insan. Onu sekiz yldr grmemisin. Senin hakknda yle ya da byle dnm ne fark eder?---Nedenini anlatamam. Sama olduunu biliyorum ama btn ruhumla hissediyorum ki o benim hakkmda iyi eyler dnseydi ben iyi olurdum, mutlu olurdum.-Bu dnce, temeldeki bu yanl inan, dmann ta kendisiydi. Onu yerinden oynatmam gerekiyordu. Hararetli bir itirazda bulundum. --Sen sensin, kendi varln var, bir andan brne, bir gnden bir sonrakine hep ayn insan olmay srdryorsun. Temelde senin varln yabanc bir beyinde oluan gelip geici dncelerden, elektromanyetik dalgacklardan etkilenmiyor. Bunu grmeye al. Matthew'nun sahip olduu btn bu gc, onun her zerresini, ona sen veriyorsun!---Onun tarafndan hor grlme dncesi beni hasta ediyor.---Baka bir insann, hi grmediin, belki senin varlnn farknda bile olmayan, kendi hayat mcadelesi iinde yuvarlanp giden bir insann beyninde olup bitenler senin kim olduunu deitirmez ki.---A, ama o benim varlmn pekala da farknda. Telesekreterine bir sr mesaj brakyorum. Geen hafta sizi grmekte olduumu bildirmek iin bir mesaj braktm. Sanrm sizinle onun hakknda konutuumu bilmesi gerekir. Yllardr ne zaman terapist deitirsem hep onu arayp haber verdim.---Ama btn bu terapistlere ondan sz etmediini sanyordum.---Etmedim. Ona bu konuda, o bunu hibir zaman istemedii halde sz vermitim, bu sz de tuttum - imdiye kadar. Btn bu yllar boyunca onun hakknda hi konumadm halde yine de hangi terapiste gittiimi bilmesi gerektiini dnyordum. Pek ou onun okulundand. Hatta arkadalar bile olabilirlerdi.-Matthew'a beslediim kin nedeniyle Thelma'nn szleri bende honutsuzluk yaratmamt. Tersine, yllardr Thelma'nn grnrde kayg ykl mesajlarn teybinden dinlerken yaad bozgunu hayal etmek beni elendiriyordu. Matthew'a bir kar darbe indirme yolundaki fikirlerimden vazgemeye balyordum. Bu hanm onu nasl cezalandracan biliyordu ve bu ite benim yardmma hi ihtiyac yoktu. --Fakat Thelma, daha nce sylediklerime dn. Bunu kendi kendine yaptn gremiyor musun? Onun dnceleri senin nasl bir insan olduunu gerekten deitiremez. Onun seni etkilemesine

sen izin veriyorsun. O da senin ya da benim gibi bir insan yalnzca. Eer sen hi grmediin bir insan hakknda olumsuz eyler dnrsen, senin dncelerin - beyninde dolaan ve yalnzca senin tarafndan bilinen zihinsel grntler - o insan etkiler mi? Bu olsa olsa by yoluyla olur! Kendi gcn neden Matthew'a teslim ediyorsun? O da herkes gibi bir insan, yaamaya abalyor, bir gn yalanacak, yellenecek, lecek.-Thelma'dan hi yant yoktu. Risk paym ykselttim. --Daha nce bir insann seni daha fazla yaralayabilecek bir davran kolay kolay tasarlayamayacan sylemitin. Seni belki de intihara srklemeye altn dnmtn. Senin saln, mutluluun onu ilgilendirmiyor. yleyse onu bu denli yceltmenin ne anlam var? Hayatta hibir eyin onun senin hakknda iyi dnmesinden daha nemli olmadna inanmann anlam ne?---Aslnda beni intihara srklemeye altna inanmyorum. Bu yalnzca zaman zaman gelen bir dnce. Matthew'a ilikin duygularmda ileri geri hzl deimeler oluyor. ou zaman nemli olan onun benim iin iyi eyler dilemesi.---Peki ama onun dilei neden bu kadar nemli? Sen onu insanst bir konuma ykseltmisin. Oysa zellikle sorunlu bir insana benziyor. Sen kendin de onun nemli cinsel sorunlarndan sz ediyorsun. u drstlk konusuna, onun ahlak ilkelerine bir bak. Yardm amac tayan her meslein temel kuraln inemi durumda. Sana verdii acya bak. Hastasnn karlarna en uygun biimde hareket etmeye yeminli profesyonel bir terapistin herhangi bir insan onun seni incittii gibi incitmesinin dpedz yanl olduunu ikimiz de biliyoruz.-Ama sylediklerim bir kulandan girip brnden kyordu. --O ancak profesyonelce davranmaya balad, resmi bir role dnd zaman beni incitti. Biz yalnzca iki ak insanken, bana dnyann en deerli armaann verdi.-Fazlasyla sinir bozucu bir durumdu bu. Besbelli ki Thelma iinde bulunduu g durumdan kendisi sorumluydu. Besbelli ki Matthew'nun onun zerinde gerek bir gc olmas bir hayal rnyd. Besbelli ki Thelma ona bu gc, kendi zgrln ve kendi yaamn kurma sorumluluunu yadsma abas iinde vermiti. zgrln Matthew'dan geri almay istemek yle dursun, boyun emek iin kar konulmaz bir arzu duyuyordu. Tabii bandan beri biliyordum ki salt tartmann gc bir deiim yaratabilecek kadar derinlere nfuz edemeyecekti. Bu hemen hemen hi olmaz. Ben terapideyken benim iin de hi olmad. nsan ancak bir igry kemiklerinde hissettii zaman ona sahip olur. Ancak o zaman insan o igryle hareket edip deiebilir. Gnmzn popler psikologlar srekli --sorumluluk almaktan-sz ederler, ama bu yalnzca lafta kalr: insann kendi yaam plann yalnz ve yalnz kendisinin yapabilecei igrsne sahip olmak olaanst zor, hatta dehet vericidir. Bu bakmdan, terapide sorun daima insann kendisi hakkndaki bir gerei akl dzeyinde etkisiz biimde kavramasndan, o gerei duygusal dzeyde yaamasna nasl geileceidir. Terapi ancak derin duygular seferber edebildii zaman deiim iin gl bir etken haline gelir. Thelma'yla terapimde de sorun gszlkt. G retme abalarm

utanlacak kadar incelikten yoksundu ve genellikle el yordamyla aratrmak, Thelma'nn bann etini yemek ve saplantsnn evresinde tekrar tekrar dolanp ona vurmaya almaktan oluuyordu. Byle kritik noktalarda, genellikle doru kabul edilen bir gre bal olmann getirdii kesinlii nasl da zlerim! Psikoterapi alanndaki ideolojik ekollerin en geni fikirlisi olan psikanaliz, gerekli teknik ilemler hakknda daima yle gl kanaatler ortaya koyar ki, gerekten analistler her eyden benim hibir eyden olamadm kadar emin grnrler. Psikoterapi almalarmda ne yaptm tam olarak bildiimi bir kez olsun hissetmek - rnein, terapi srecinin belli evrelerini uygun bir sra izleyerek itaatkar bir biimde ayor olduumu bilmek - ne kadar rahatlatc olurdu! Ama elbette bu bir hayalden ibaret. Eer karmak metafizik yaplaryla ideolojik okullar hastalara biraz olsun yardmc olabiliyorlarsa, baarlarnn nedeni hastann deil terapistin kayglarn yattrmalar (ve bylece terapistin terapi srecinde yaanan kaygyla yzlemesine olanak vermeleridir). Terapist bilmemenin neden olduu kaygya ne kadar katlanabiliyorsa, belli ideolojilere sarlma ihtiyac da o kadar azalr. Bir ideolojinin - herhangi bir ideolojinin - yaratc yeleri eninde sonunda bal olduklar sistemi aarlar. Her durumu daima denetim altnda tutabilen, her eyi bilen bir terapistin insana gven veren bir yan olsa da, el yordamyla aratrp duran, g veren bir bulguya rastlayana dek hastayla birlikte bata ka yrmeye hazr bir terapistin de etkileyici bir cazibesi olabilir. Fakat heyhat, Thelma'nn bu vaka sona ermeden bana retecei gibi, hatr saylr miktarda harikulade terapi bir hastann zerinde ziyan olup gidebilir de! G ararken snrlar zorluyordum. Thelma'y sarsp artmaya alyordum. --Bir an iin farzedelim ki Matthew ld! Bu seni serbest brakr myd?---Bunu hayal etmeyi denedim. Onun lm olduunu dnnce byk bir keder kyor iime. Bombo bir dnyada yaadm hissediyorum. Bunun tesini hi dnemiyorum.---Kendini bundan nasl kurtarabilirsin? Nasl serbest kalabilirsin? Seni Matthew serbest brakabilir mi? Onun seni serbest brakmasna ilikin bir konuma hayal ettin mi hi?-Thelma bu soruya glmsedi. Bana, daha byk bir sayg tadn sandm bir ifadeyle bakt - sanki akln okuma yeteneimden etkilenmi gibiydi. Besbelli nemli bir fanteziye dokunmutum. --Sk sk, ok sk.---Benimle payla onu. Nasl oluyordu?-Rol yapma ya da sandalyeleri deitirme yntemlerini pek kullanmam, ama imdi bunun tam yeri gelmi gibi grnyordu. --Bunu rol yaparak oynamay deneyelim. br koltua geip Matthew roln oynar ve bu koltukta oturan Thelma'yla konuur musun?--

Thelma daha nce nerdiim her eye kar km olduu iin onu ikna etmek zere syleyeceklerimi hazrlyordum ki, hararetle kabul ederek beni artt. Belki yirmi yllk terapisi sresince, bu teknikleri kullanan Gestalt terapistleriyle almt; belki de sahne deneyiminin da vuran ltsyd bu. Koltuundan adeta srayarak kalkt, genzini temizledi, pantomim hareketleriyle bir kravat takp bir ceket ilikler gibi yapt, melek gibi bir glmseme ve ho bir biimde abartlm iyiliksever bir yce gnlllk ifadesi taknd, yine genzini temizledi, br koltua oturdu ve Matthew oldu. --Thelma, seni terapide birlikte yaptmz almadan olumlu duygularla anmsayarak ve seninle arkada kalmay isteyerek geldim. Seninle alveriimizden zevk almtm. Senin boktan alkanlklarn hakknda akalamaktan zevk almtm. Hep doruyu sylyordum. Sana sylediim eylerin her birini gerekten kastederek syledim. Sonra sana sylememeyi tercih ettiim ve fikrimi deitirmeme yol aan bir olay oldu. Senin yaptn bir ey deildi - senin naho bir tarafn yoktu, ama kalc bir iliki kurmaya yeterli eylere de sahip deildik. Olan u ki, bir kadn, Sonia ...-Burada Thelma bir an iin rolnden kt ve yksek bir sahne fsltsyla konutu: --Dr. Yalom, dansettiim dnemde Sonia benim sahne admd.-Yeniden Matthew olup konumasna devam etti. --Bu kadn, Sonia, ortaya kt ve ben onunla birlikte bir yaamn benim iin en uygun yol olacan fark ettim. Senden uzak durmaya altm, beni aramaktan vazgemeni sylemeye altm, ve - drst olacam - bunu yapmaman beni sinirlendirdi. ntihar giriiminden sonra, syleyeceklerime ok dikkat etmem gerektiini anladm ve ite bu nedenle ok uzaklatm. Bir psikiyatra gittim ve tam sessizlii o tavsiye etti. Sen benim bir arkadam olman ok isteyeceim birisin ama bunu aktan aa yapmaya imkan yok. Senin Harry'n var, benim de Sonia'm.-Thelma sustu ve koltuuna gmld. Omuzlar kt, iyiliksever glmsemesi kayboldu ve bitmi tkenmi bir halde yeniden Thelma oldu. Birlikte sessizce oturduk. Thelma'nn, Matthew'nun azndan syledii szleri dnnce bunlarn ekiciliini ve bu sahneyi hayalinde kukusuz ok sk yinelemesinin nedenini kolayca anlayabiliyordum: bu szler onun kendi gereini doruluyor, Matthew'u herhangi bir sorumluluktan kurtaryor (ne de olsa ona sessiz kalmasn psikiyatr tavsiye etmiti) ve Thelma'nn kendisinde bir gariplik ya da Matthew ile ilikilerinde bir aykrlk olmadn da doruluyordu; sorun yalnzca Matthew'nun bir bakasna kar daha byk bir ykmll olmasyd. br kadnn Sonia, yani kendi genlii olmas, Thelma'nn ya hakkndaki duygularn gzden geirmek iin daha ok zaman harcamam gerektiini akla getiriyordu. Serbest brakma fikri beni bylemiti. Matthew'nun azndan kacak bu szler Thelma'y gerekten serbest brakr myd? O anda ihtisasmn ilk ylnda bir hastayla aramda geen bir olay aklmda imek gibi akt (bu ilk klinik deneyimler insann mesleki ocukluunun izleri gibi akldan hi kmaz). Paranoyak olan bu hasta, benim Dr. Yalom deil bir FBI ajan olduumu iddia ediyor ve

kimliimi kantlamam istiyordu. Bir sonraki seansta kimlik belgemi, src ehliyetimi ve pasaportumu safa gsterdiim zaman, kendisinin haklln kantlam olduumu bildirdi: sahte belgeler ancak FBI balantlaryla bu kadar abuk temin edebilirdi. Bir sistem snr tanmadan geniliyorsa insann onun tarafndan kuatlmamas sz konusu olamaz. Thelma bir paranoyak deildi elbette, ama onun da kendisini serbest brakmaya ynelik szleri, Matthew'dan gelseler bile, sonsuza dek daha fazla kant ve gvence talebinde bulunarak etkisiz brakp brakmayacan merak ediyordum dorusu. Yine de, geriye dnp bu vakaya baktm zaman, Matthew'u da terapi srecine katp katmamay ciddi olarak ilk kez bu anda dnmeye baladm sanyorum - Thelma'nn idealletirdii Matthew'u deil, gerek hayattaki etten kemikten Matthew'u. --Oynadn rol konusunda ne hissediyorsun, Thelma? inde neleri kprdatt?---Kendimi bir budala gibi hissediyorum! Benim yamdaki birinin byme anda aptal bir gen gibi davranmas ok gln!---Bu sylediinde bana ynelik bir soru mu var? Benim senin hakknda yle hissettiimi mi dnyorsun?---Drst olmak gerekirse, bu onun hakknda terapistlerle ya da bakalaryla konumamamn bir dier (Matthew'a verdiim szn yan sra) nedeni. Bunun ocuka bir tutku ya da transferans (Unutulmu ya da bastrlm deneyimlere ilikin duygularn baka bir nesneye, genellikle psikanaliste, aktarlarak yeniden yaanmas (aktarm). (. N.)) olduunu syleyeceklerini biliyorum. 'Herkes terapistine ak olur' - duyar gibiyim bunu. Ya da ona, ey diyecekler - terapistin hastaya bir ey aktarmasna ne denir?---Kontr-transferans.-- (Kar aktanm. (. N.)) --Evet, kontr-transferans. Hatta siz de geen hafta Matthew'nun kiisel sorunlarn benimle terapisinde 'halletmesinden' sz ederken bunu ima etmitiniz. Ak szl olacam (sizin bana terapide olmam sylediiniz gibi): bu beni sinirlendiriyor. Sanki benim hi nemim yokmu gibi, sanki onun annesiyle oynad bir oyunda ben masum bir seyirciymiim gibi.-Dilimi tuttum. Haklyd; bunlar tam da benim dncelerimdi. Sen ve Matthew, ikiniz de --masum seyirciler--siniz. Her biriniz aslnda dieriyle deil onun bir hayaliyle iliki kuruyordunuz. Sen Matthew'a deil, onun senin iin temsil ettii kiiye ak oldun: seni her eyinle kaytsz artsz sevecek birine; kendini tmyle senin mutluluuna, rahatna ve gelimene adam birine; yalanman hkmsz klp seni gen, gzel Sonia olarak sevecek birine; sana bamsz olmann acsndan kurtulma frsat veren ve kiilerin kendi kendilerini dnmedikleri bir birliin mutluluunu sunan birine. --Ak-- olmu olabilirsin, ama kesin olan u ki sen Matthew'u sevmedin; Matthew'u hi tanmadn. Ya Matthew? O kimi ya da neyi seviyordu? Henz bilmiyordum, ama --ak-- olduunu da, seviyor olduunu da sanmyordum. O seni sevmiyordu, Thelma, seni kullanyordu. Thelma'ya, etten kemikten Thelma'ya gerek bir ilgi duymuyordu! Annesiyle oynad oyun hakkndaki dncen belki de fena bir tahmin saylmazd.

Thelma, sanki aklmdan geenleri okuyormu gibi, enesini kaldrp szlerini byk bir dinleyici kitlesine yneltircesine devam etti. --nsanlar bizim aslnda birbirimizi sevmemi olduumuzu dndklerinde, bu bizim yaadmz ak kltyor. Derinliini alp gtryor - onu bir hi haline getiriyor. Bu ak gerekti, hala da yle. Hibir zaman, hibir ey benim iin daha gerek olmad. O yirmi yedi gn hayatmn en yksek noktasyd. O yirmi yedi gn cennetin ta kendisiydi, o gnleri tekrar yaamak iin her eyimi verirdim!-Gl bir hanmefendi diye dndm. izgiyi etkili bir biimde ekmiti: --Hayatmn en yksek noktasn elimden alma. Bama gelen tek gerek eyi elimden alma.-- Bunu herhangi bir kimseye yapmaya kimin yrei dayanabilirdi, hele de ruhsal knt iinde olan, intihar eilimi tayan, yetmi yanda bir kadna? Ama byle bir antaj sineye ekmeye hi niyetim yoktu. Ona u anda boyun emek beni tamamen etkisiz klacakt. Bu bakmdan heyecansz bir tonda devam ettim. --Bana o olaanst mutluluk duygusunu anlat, anmsadn her eyi.---Bedenimin dna km gibiydim. Hi arlm yoktu. Sanki ben orada deildim, ya da en azndan ac veren ve beni aaya doru eken param yoktu. Artk kendimi dnmyor, kendim iin kayglanmyordum. Ben, biz olmutum.-Yalnz ben'in cokuyla eriyip biz'e dnmesi. Bunu ne ok duymutum! Eksiksiz mutluluun her biiminin - romantik, cinsel, politik, dini, mistik - ortak paydasdr bu. Herkes bu mutlu birlemeyi ister ve ona kucak aar. Ama Thelma'nn durumu farklyd: onu yalnzca istemiyordu, bir tehlikeden kaabilmek iin ona sahip olmas gerekiyordu. --Bu bana Matthew ile seks hakknda anlattklarna uyuyor - onun senin iinde olmasnn nemli olmayna. nemli olan onun sana balanmas ya da hatta seninle kaynamasyd.---Doru. Cinsel iliki konusunu fazla abarttnz sylediimde bunu demek istiyordum. Seksin kendisi ok nemli bir rol oynamyordu.---Bu senin iki hafta nce grdn d anlamamza yardmc olabilir.-ki hafta nce Thelma kayg ykl bir d grmt; bu onun tm terapi boyunca anlatt tek dt: ri yar bir zenciyle dans ediyordum. Sonra o Matthew'a dnt. Dans pistinin zerine yatm seviiyorduk. Ben tam orgazm olmaya balarken onun kulana, --ldr beni,-- diye fsldadm. Birden ortadan kayboldu ve ben dans pistinde yapayalnz kaldm. --Bu sanki sen bamszlndan kurtulmak, kendini kaybetmek (dte 'ldr beni' szleriyle sembolize edilmi) istiyormusun ve Matthew da bunu gerekletirmeye alet olmak durumundaym gibi bir ey. Bunun bir dans pistinde olup bitmesi hakknda bir fikrin var m?---Daha nce yalnzca o yirmi yedi gn boyunca olaanst bir mutluluu yaadm sylemitim. Bu tmyle doru deil.

Dans ederken de kendimi sk sk mutluluktan uar gibi hissederdim. ou kez her ey kaybolup giderdi, ben ve benim dmdaki her ey, yalnzca dans ve o an kalrd. Dlerimde dans ettiim zaman bu kt olan her eyi yok etmeye altm anlamna gelir. Sanrm bir de yeniden gen olmak demek.---Yetmi yanda olmaya ilikin duygularndan pek az sz ettik. Bu konuyu ne kadar dnyorsun?---Sanrm yetmi deil krk yanda olsaydm terapiye bakm da farkl olurdu. Gelecekten beklediim bir eyler olurdu. Psikiyatri daha gen insanlarla almay tercih etmez mi?-Burada bereketli malzeme olduunu biliyordum. Thelma'nn yalanma ve lm korkusunun saplantsn krklediini kuvvetle hissediyordum. Akn iinde yitip gitmek ve onun tarafndan yok edilmek istemesinin nedenlerinden biri de lm tarafndan yok edilmeyle yzlemenin dehetinden kap kurtulmakt. Nietszche, --llerin son dl, bir daha lmemektir,-- demiti. te yandan burada ayn zamanda ilikimiz zerinde almak iin harika bir frsat vard. Konumamzn ieriini, aratrmakta olduumuz iki temann (zgrlkten ve bamszln yalnzlndan ka) oluturmasna ve oluturmakta devam edecek olmasna karn, Thelma'ya yardm etmek iin en iyi frsatmn onunla anlaml bir iliki gelitirmeme bal olduunu hissediyordum. Benimle kuraca yakn bir ban, Thelma'nn Matthew'a olan ban yeterince gevetip kendisini ondan koparmasn salayacan umut ediyordum. Ancak o zaman, onun sosyal yaamnda yakn ilikiler kurmasn nleyen engellerin belirlenmesine ve ortadan kaldrlmasna dnebilirdik. --Thelma, sen psikiyatrinin daha gen insanlarla almay tercih edip etmediini sorarken, bana yle geliyor ki orada kiisel bir soru var.-Thelma, her zamanki gibi kiisele deinmekten kand. --Sz gelimi ocuklu gen bir anneyle almann daha ok ey kazandrmas akla yakn deil mi? Onun nnde btn bir hayat var; ruhi durumundaki dzelme ocuklarna ve ocuklarnn ocuklarna yararl olurdu.-Israr ettim. --Demek istediim uydu ki, bir soru olduunu sanmtm, kiisel bir soru, bana soruyor olabilecein, seni ve beni ilgilendiren bir ey.---Psikiyatrlar yetmi yanda bir hastay tedavi etmektense otuz yanda bir hastay tedavi etmeyi tercih etmezler mi?---Psikiyatriyi, psikiyatrlar ve hastalar brakp dikkatimizi sana ve bana yneltebilir miyiz? Sorduun soru u deil mi: 'Sen, Irv' Thelma glmsedi. Bana pek seyrek olarak admla ya da soyadmla hitap ederdi - 'beni, yetmi yanda bir kadn olan Thelma'y, tedavi etme konusunda ne hissediyorsun?'-Yant yok. Pencereden dar bakyordu. Ba belli belirsiz sallanyordu. Lanet olsun, gerekten inatyd! --Hakl mym? Soru bu mu?---Bu bir soru ama ille de asl soru deil. Soruma ilk sorduum

biimiyle yant vermi olsaydnz imdi sorduunuz sorunun yantn da alm olacaktm.---Yani, psikiyatrinin ortalama bir yal hastann tedavisi hakknda genelde ne hissettii konusunda benim fikrimi renecek ve sonra seni tedavi etmek hakknda da byle hissettiini varsayacaktn.-Ban evet anlamnda sallad. --Ama bu ok dolambal. Bir de gerei tam yanstmayabilir. Genel grm, benim senin hakkndaki kiisel duygularmn ifadesi deil, yalnzca tm bu alana ilikin bir tahmin olabilirdi. Bana gerek soruyu dorudan sorman engelleyen nedir?---Matthew ile de bu tr eyler zerinde almtk. Benim boktan alkanlklarm olarak adlandrd ey tam bu ite.-Bu beni duralatt. Matthew ile herhangi bir biimde ittifak kurmak istiyor muydum? te yandan izlenecek doru yolun bu olduundan emindim. --Sorunu yantlamaya alaym - sorduun genel soruyu ve sormadn kiisel soruyu. Daha genel olanla balayacam. Ben ahsen daha yal hastalarla almay severim. Balamadan nce doldurduun btn o anketlerden de bildiin gibi, bir aratrma projesinin ortasnda olup altm ve yetmi yalarnda pek ok hastayla alyorum. Onlarn terapide gen insanlar kadar, belki daha da baarl olduklarn reniyorum ve ben de bu almalardan ayn derecede doyum alyorum. --Gen anne ve onun muhtemel etkileri hakkndaki sorunu anlyorum ama ben bunu farkl gryorum. Senin de ok etkin var. Temas ettiin btn gen insanlar yaamlarnn gelecek dnemleri iin seni bir rehber ya da model olarak grecekler. Senin kiisel gr noktandan da, yetmi yanda tm gemi yaamna yeni bir anlam ve nem kazandracak yeni bir bak as kefetmenin mmkn olacana inanyorum. u anda bunu grebilmenin g olduunu biliyorum, ama inan bana, bu ou kez gerekleir. --imdi sorunun kiisel blmn yantlayaym - seninle almak konusunda ben neler hissediyorum? Ben seni grmeyi istiyorum. Acn anladm sanyorum ve onu gl bir biimde hissedebiliyorum - ben de gemite bu tr bir acy yaadm. Mcadele etmekte olduun sorunla ilgileniyorum ve sana yardm edebileceimi sanyorum. Hatta sana yardm etmeye kararlym. Birlikte almamzda bana en g gelen ey, senin aramza koyduun uzaklktan kaynaklanan engellenme duygusu. Daha nce, kiisel olmayan bir soru sorarak kiisel bir sorunun yantn bulabileceini (ya da en azndan iyi bir tahminde bulunabileceini) sylemitin. Ama bunun dier kii zerindeki etkisini dn. Bana birka dakika nce yaptn gibi kiisel olmayan sorular sorup durduun zaman kendimi itilip uzaklatrlm hissediyorum.---Bu tam Matthew'nun syleyip durduu trden bir ey.-Glmsedim ve sessizce dilerimi gcrdattm. Syleyecek yapc bir ey dnemiyordum. Bu engelleyici, zahmetli etkileim, trnn, ilk rneiydi. Buna benzer pek ok konuma yapacaktk.

G ve dlsz bir almayd. Haftalarca urap durdum. Ona yaknlk dilinin ABC'sini retmeye altm: rnein, ben ve sen zamirlerini kullanmay, duygular (duygular ve dnceler arasndaki farktan balayarak) tehis etmeyi, duygulara --sahip kmay-- ve onlar ifade etmeyi. Ona temel duygular (kt, kederli, fkeli ve sevinli) zerine zel dersler verdim. Tamamlanacak cmleler hazrladm: rnein; --Irv, bunu sylediin zaman sana kar ... hissediyorum.-Etkileyici bir uzaklatrma ilemleri repertuarna sahipti. rnein, sylemek zere olduu eyi uzun, skc bir nszle sunuyordu. Bunu ona belirttiim zaman, hakl olduumu kabul etti ama sonra, biri ona saati sorduu zaman nasl saat yapmna ilikin bir konferans verdiini anlatmaya giriti. Birka dakika sonra bu hikayeyi (kz kardeiyle kendisinin uzun, daldan dala atlayan hikayeler anlatma alkanln ilk nasl gelitirdiklerinin eksiksiz tarihi raporuyla birlikte) bitirdiinde, balang noktamzdan umutsuzca ayrlmtk ve ben etkin bir biimde uzaklatrlmtm. Bir defasnda kendini ifade etme konusunda nemli bir sorunu olduunu kabul etti. Yaamnn yetikinlik dneminde yalnzca iki durumda btnyle doal bir biimde kendisi olmutu - dans ederken ve Matthew ile birbirlerine ak olduklar yirmi yedi gn boyunca. Bu, Matthew'nun onu kabul etmesini gznde bu kadar bytmesinin nedeninin nemli bir parasyd. --O beni pek az insann tand gibi tand - gerekten olduum gibi, tamamen ak, hibir eyi gizlemeden.-Ona bugnk almamzn nasl gittiini sorduumda, ya da seansta u ana dek bana ynelik olarak yaad btn duygular anlatmasn istediimde, pek seyrek yant veriyordu. Genellikle herhangi bir duygu yaadn inkar ediyor ama bazen de o seansta - onu zellikle kaamakl ve uzak yaadm bir seansta kendini bana ok yakn hissetmi olduunu syleyerek beni bsbtn silahsz brakyordu. Grlerimiz arasndaki uyumazl dmek tehlikeliydi nk o zaman muhtemelen kendini reddedilmi hissedecekti. Aramzda hibir anlaml ilikinin gelimiyor olduuna ilikin kantlar arttka ben de kendimi akn ve reddedilmi hissediyordum. Grebildiim kadaryla kendimi ona ak tutuyordum. Ama bana kaytsz kalyordu. Ona bu soruyu sormaya altm, fakat nasl sorarsam soraym, onun --Neden beni Matthew kadar sevmiyorsun?-- diye szlandn hissediyordum. --Biliyor musun, Thelma, Matthew'nun senin hakkndaki dncesinin senin iin her ey demek olmasna izin vermenin yan sra giden bir ey daha var, bu da benim dncemin senin iin bir anlam ifade etmesine izin vermemen. Ne de olsa, Matthew gibi ben de senin hakknda pek ok ey biliyorum. Ben de bir terapistim - hatta Matthew'dan yirmi yl daha deneyimli ve muhtemelen daha bilgiliyim. Acaba neden benim senin hakknda dndklerimin ve hissettiklerimin bir deeri yok?-Thelma duyguyu deil ierii yantlad. Gnlm almaya alt: --Bu sizinle ilgili deil. inizi bildiinizden eminim. Dnyada hangi terapistle olursam olaym byle olurdum. Durum u ki, Matthew tarafndan ylesine yaralandm ki bir daha hibir terapistin beni yaralamasna olanak vermeyeceim.--

--Her ey iin iyi bir yantn var, ama hepsinin vard nokta u: 'Yaklama.' Harry'le yaknlaamyorsun nk Matthew ve intihar hakkndaki mahrem dncelerini anlatp onu zmek istemiyorsun. Arkadalarnla yaknlaamyorsun nk sonunda intihar edince onlarn zlmesinden korkuyorsun. Benimle yaknlaamyorsun nk baka bir terapist seni, sekiz yl nce, incitmi. Szler her birinde farkl ama aslnda hep ayn terane.-Nihayet, drdnc aya geldiimizde ilerleme iaretleri belirdi. Thelma her noktada mcadele etmekten vazgeti ve bir seansa, geen hafta boyunca saatler harcayarak btn yakn ilikilerinin ve her birine ne olduunun listesini yaptn syleyerek balayp beni artt. Birine gerekten ok yaklat zaman, yle ya da byle o ilikiyi kopardn fark etmiti. --Belki de haklsnz, belki insanlarla yaknlama konusunda ciddi bir sorunum var. Sanrm otuz yldr iyi bir kz arkadam olmad. mrm boyunca olup olmadndan da emin deilim.-Bu uyan, terapimizde bir dnm noktas olabilirdi: Thelma ilk kez belli bir sorunu tehis etmi ve onun sorumluluunu stlenmiti. imdi gerek almaya girime umudunu tayordum. Oysa bunun tam tersi oldu: Thelma, yaknla ilikin sorununun terapideki almamz baarszla mahkum ettiini ne srerek daha ok iine kapand. Onu btn gcmle bunun terapide ortaya kan olumsuz deil olumlu bir ey olduuna ikna etmeye altm. Tekrar tekrar, yaknlama glklerinin terapinin yoluna tesadfen kan konu d bir parazit olmayp konunun zn oluturduunu anlattm. Onun imdi ve burada, onu inceleyebileceimiz bir yerde yzeye kmas, olumsuz deil olumlu bir gelimeydi. Yine de umutsuzluu derinleti. Artk her hafta kt bir haftayd. Saplantsna daha ok taklyor, daha ok alyor, Harry'den daha fazla uzaklayor, nasl intihar edeceini planlamak iin hayli zaman harcyordu. Terapinin eletirilerini giderek daha sk iitiyordum. Seanslarmzn yalnzca --durgun suyu kartrp-huzursuzluunu artrmaya yaradn iddia ediyor ve alt aylk terapi balantsna girmi olmaktan pimanlk duyuyordu. Zaman tkeniyordu. Artk beinci aya giriyorduk ve Thelma, szne sadk kalaca yolunda beni temin etse de terapiyi alt aydan fazla srdrmeye istekli olmadn aka belirtmiti. Cesaretim krlmt: tm yorucu abalarm sonusuz kalmt. Onunla salam bir terapi ilikisi kurmay bile baaramamtm; duygusal enerjisinin tm, her dirhemi, Matthew'a perinlenmiti ve ben onu oradan kurtarma yolunu bulamamtm. Son kozumu oynamann zaman gelmiti. --Thelma, birka ay nce Matthew roln oynadn ve seni serbest brakacak szleri sylediin seanstan beri onu ofisime davet etmeyi ve l bir seans - sen, ben ve Matthew - gerekletirmeyi dnyorum. Yalnzca yedi seansmz kald, yani terapiyi kesme kararn bir kez daha gzden geirmediin srece-- - Thelma ban kesin bir tavrla sallad. --Sanrm biraz daha yol almak iin yardma ihtiyacmz var. Matthew'a telefon edip bize katlmas iin davet etmek konusunda senin iznini rica ediyorum. Sanrm bir tek l seans yeterli olur ama bunu bir an nce yapmamz

gerek nk rendiklerimizi toparlamak iin daha sonra da birka saate ihtiya duyacamz dnyorum.-Koltuunda uyuuk uyuuk ylm oturan Thelma birdenbire frlayp dikleti. rg antas kucandan yere dt, ama onunla ilgilenmeyip falta gibi alm gzlerle beni dinlemeyi srdrd. Nihayet, nihayet dikkatini ekmeyi baarmtm. Birka dakika sessizce oturup sylediklerim zerinde uzun uzadya dnd. Teklifimi enine boyuna dnm olmamakla birlikte, Matthew'nun bizimle bulumay kabul edeceine inanyordum. Meslekteki admn onu rktp ibirlii yapmaya iteceini umuyordum. stelik Thelma'nn sekiz yldr teybine brakt telefon mesajlar artk sinirlerini bozuyor olmalyd ve onun da serbest kalmak iin yanp tututuundan emindim. Bu olaanst l seansta neler olup biteceinden emin deildim, ama her eyin en hayrls olacana dair tuhaf bir gven duygusu iindeydim. Her trl bilgi ie yarayabilirdi. Gerein herhangi bir biimde gndeme getirilmesi, Thelma'y Matthew konusundaki saplantsndan kurtarmama herhalde yardm edecekti. Matthew'nun karakterindeki atlak ne kadar derin olursa olsun - ki bunun hatr saylr boyutlarda bir hendek olduundan kukum yoktu - benim huzurumda Thelma'nn nihai bir birlemeye ilikin hayallerini krkleyecek hibir ey yapmayacandan emindim. Olaanst uzun bir sessizlikten sonra, Thelma bu konuda dnmek iin biraz daha zamana ihtiyac olduunu bildirdi. --u ana dek,-- dedi, --grdm kadaryla bunun olumlu taraflar olumsuz taraflarna ar basyor ...-imi ekip tekrar koltuuma yerletim. Thelma'nn kalan sreyi saplantsal alar rerek dolduracan biliyordum. --Olumlu tarafta, sanrm bu Dr. Yalom'a birtakm dorudan gzlemler yapma olanan verirdi.-Daha da derin bir i ektim. Bu her zamankinden de beter olacakt: benden nc ahs olarak sz ediyordu. Onunla ayn odada deilmiim gibi konutuuna dikkatini ekmek iin sze baladm ama yeterli enerjiyi toplayamadm - beni tketmiti. --Olumsuz tarafta birka olaslk dnebiliyorum. Birincisi, sizin telefonunuz onu bana yabanclatrrd. Bana dnmesi konusunda yzde bir ya da iki ansm var. Sizin telefonunuz ansm sfra ya da daha aaya indirirdi.-Kesinlikle sinirlenmeye balamtm. --Sekiz yl geti, Thelma, hala anlamyor musun?-- diye dndm, --Hem ansn nasl sfrdan az olabilir, budala kadn?-- Bu gerekten son kozumdu ve Thelma'nn da kozunu oynayarak onu alacan hissetmeye balyordum. Ama sesimi karmadm. --Katlmak iin tek gds mesleki bir gd olabilirdi - kendi hayatn ynetemeyecek kadar beceriksiz bir hastaca yardm etmek. ncs ...--

Tanrm! Yine listelerle konuuyordu. Buna dayanamyordum ite. --ncs, Matthew herhalde gerei syleyecektir ama Dr. Yalom'un varlndan byk lde etkilenmi, tepeden bakan bir slupla. Tepeden baklmay kaldrabileceimi sanmyorum. Drdncs, bu onu mesleki bakmdan ok dn vermesini gerektiren skntl bir duruma sokacaktr. Bunun iin beni asla affetmeyecektir.---Ama Thelma, o bir terapist. Senin iyileebilmek iin kendisinden sz etmen gerektiini biliyor. Eer sandn gibi manevi yn ar basan bir insansa, mutlaka o da senin strabn nedeniyle epey sululuk duymutur ve yardmc olmaktan zevk duyacaktr.-Ama Thelma listesini gelitirmeye ylesine dalmt ki benim szlerimi duymuyordu bile. --Beincisi, l bir toplantnn bana ne gibi bir yardm olabilir? Benim onun sylemesini umut ettiim eyleri sylemesi ihtimali hemen hemen hi yok. Sylediklerini kastedip etmemesi umurumda bile deil, yalnzca benimle ilgilendiini sylemesini istiyorum. stediim ve ihtiya duyduum eyi alamayacaksam neden kendimi bu acya maruz brakaym? Yeterince incinmiim zaten. Neden yapaym bunu?-- Thelma koltuundan kalkp pencereye doru yrd. imdi baya kayglanmtm ite. Thelma giderek kendini sama sapan bir cinnete kaptryordu ve ona yardm etmek iin son ansmn da nn kesmek zereydi. Acele etmedim ve kelimelerimi dikkatle dnp setim. --Ortaya koyduun btn sorulara verebileceim tek yant, Matthew ile konumann bizi geree daha ok yaklatracadr. Bunu elbette istersin, deil mi?-Arkas bana dnkt, ama sanrm bayla belli belirsiz bir kabul hareketi yaptn grebildim. --Bir yalan ya da yanlsamay yaamaya devam edemezsin! --Thelma, hani bana pek ok kez kuramsal yneliime ilikin sorular sormutun. ou kez yant vermedim nk terapi ekolleri hakknda konumann bizi srdrmemiz gereken kiisel sohbetten uzaklatracan dnyordum. Ama o soruna imdi bir yant vereyim. Terapiye ilikin belki de tek ve en nemli inancm u: 'ncelenmemi bir yaam, yaanmaya demez.' Matthew'u bu ofise getirmek, sana bu sekiz yl iinde olanlarn gerek anlamda incelenmesinin ve anlalmasnn anahtar olabilir.-Yantm Thelma'y yattrmt. Geri dnp koltuuna doru yrd ve oturdu. --imde pek ok eyi altst ediyor bu. Bam dnyor. Brakn bunu bir hafta dneyim. Ama bana bir konuda sz vermelisiniz - benim iznim olmadan Matthew'u aramayacaksnz.-Thelma'ya, ondan haber almadm takdirde ertesi hafta boyunca Matthew'u aramayacama dair sz verdim ve ayrldk. Onu hi aramayacama dair garanti vermeye niyetim yoktu - neyse ki benden bunu istememiti.

Thelma bir sonraki seansa on ya genlemi grnerek ve seke seke yryerek geldi. Salarn yaptrmt ve her zamanki polyester pantalonlar ya da eofman yerine baklava desenli yn bir etek ve uzun oraplar giymiti. Hemen yerine oturdu ve konuya girdi. --Btn haftay Matthew ile buluma hakknda dnerek geirdim. Lehte ve aleyhteki tm noktalar gzden geirdim ve imdi sizin hakl olduunuza inanyorum - o kadar kt bir durumdaym ki herhalde hibir ey beni daha da ktletiremez!---Thelma, bunlar benim szlerim deil. Ben demitim ki ...-Ama Thelma benim szlerimle ilgilenmiyor ve konumaya devam ediyordu. --Ancak, sizin ona telefon etme plannz iyi bir fikir deildi. Sizden damdan der gibi bir telefon gelmesi onun iin bir ok olurdu. Bu bakmdan onu sizin telefonunuza hazrlamak iin aramaya karar verdim. Tabii ona ulaamadm ama telesekreterine sizin neriniz konusunda bir not braktm ve ona beni ya da sizi aramasn syledim ve ... ve ...-Burada, yznde kocaman bir glle duralayp merakn trmanmasn bekledi. armtm. Onu daha nce hi oynarken grmemitim. --Ve?---Eh, sandmdan daha fazla etkiniz varm. Sekiz yldr ilk kez beni arad ve yirmi dakikalk dosta bir sohbetimiz oldu.---Onunla konumak nasl bir duyguydu?---Harika! Ne kadar harika olduunu anlatamam size. Sanki daha bir gn nce konumu gibiydik. O eski nazik, sevecen Matthew idi. Benim hakkmda her eyi sordu. Depresyonum iin kaygland. Sizi gryor olduuma sevindi. yi bir sohbetti.---Ne konutuunuzu anlatabilir misin?---Tanrm, bilmiyorum. Bir sr gevezelik ettik.---Gemi hakknda? imdiki durum hakknda?---Biliyor musunuz, inanlr gibi deil, ama hatrlamyorum!---Birazn olsun hatrlayabilir misin?-- Bu noktada pek ok terapist Thelma'nn beni darda brakma tarzna bir yorum getirirdi. Belki ben de yle yapmalydm ama bekleyecek sabrm yoktu. Meraktan lyordum! Benim de baz isteklerim olabileceini dnmemek tam Thelma'dan beklenecek bir eydi. --Bir ey gizlemeye almyorum. Yalnzca hatrlayamyorum. ok fazla heyecanlanmtm. Ah evet, bana evlendiini ve boandn ve boanma konusunda epey bir hengame yaadn syledi. --Ama asl nemlisi, l bir toplant iin buraya gelmeye hazr olmas. Gln deil mi, can atar gibiydi hatta - sanki ondan kanan benmiim gibi. Ona gelecek hafta benim her zamanki saatimde ofisinize gelmesini syledim, ama o size bunu daha nce yapp yapamayacamz sormam istedi. Deil mi ki bunu yapmaya karar verdik, o da bir an nce yapmak istiyor. Galiba ben

de yle hissediyorum.-ki gn sonraki bir saati nerdim, Thelma da Matthew'a haber vereceini syledi. Ardndan Thelma'nn telefon konumasn bir kez daha gzden geirdik ve gelecek seans planladk. Thelma telefondaki , konumann btn ayrntlarn hibir zaman anmsayamad ama ne hakknda konumadklarn anmsyordu. --Telefonu kapattmdan beri korkaklk ettiim ve Matthew'a gerekten nemli iki soruyu sormadm iin dvnp duruyorum. Birincisi, sekiz yl nce gerekten ne oldu? Neden ilikimizi kopardn? Neden suskun kaldn? kincisi, imdi bana kar gerekten ne hissediyorsun?---l toplantmzn sonunda da sormay ihmal ettiin bir eyler iin dvnmeyeceinden emin olalm. Sormak istediin tm sorular, seni Matthew'a vermi olduun gcn etkisinden kurtarabilecek tm sorular sormana yardmc olmaya sz veriyorum. Seansta benim balca grevim bu olacak.-Kalan srede Thelma bir yn eski malzemeyi tekrarlad: Matthew'a kar duygularndan, bunlarn transferans olmadndan, Matthew'nun ona hayatnn en gzel gnlerini vermi olduundan sz etti. Bitmez tkenmez bir vzltyla daldan dala atlayarak konuuyor, stelik her eyi bana ilk kez sylyormu gibi sylyordu. Onun ne kadar az deimi olduunu ve ne ok eyin gelecek seansta arpc bir eyin gereklemesine bal olduunu fark ettim. Thelma seansa yirmi dakika erken geldi. O sabah yazmalarm yapyordum ve sekreterimle grrken bekleme odasnda birka kez yanndan getim. Kzlms mavi renkte ho bir triko elbise giymiti, yetmi yanda bir kadn iin cretkar bir kyafetti ama pekala da yaktrdn dndm. Daha sonra, ofisime davet ettiimde ona iltifatta bulundum, o da parman dudaklarna gtrp beni gizli bir anlamaya ortak eden sus iaretiyle, haftann byk bir blmn bu alverie harcadn syledi. Sekiz yldr ald ilk yeni giysiydi bu. Rujunu tazelerken bana Matthew'nun birka dakika iinde, tam zamannda geleceini syledi. Thelma'ya bekleme odasnda fazla kalmak istemediini, nk oradan geebilecek olan meslektalarna rastlama olasln azaltmak istediini sylemiti. Onu bu konuda sulayamazdm. Thelma anszn sustu. Kapm aralk brakmtm; Matthew'nun geldiini ve sekreterimle konumakta olduunu duyabiliyorduk. --Bu departman eski binadayken burada birka konferansa gelmitim ... Ne zaman tandnz? ... Bu binann aydnlk, havadar ortam gerekten houma gitti, ya sizin?-Thelma, kalp atlarn yattrmak ister gibi elini gsne koyup fsldad, --Gryorsunuz, deil mi? Sevecenliinin nasl doallkla ortaya ktn gryorsunuz, deil mi?-Matthew ieri girdi. Thelma'y sekiz yldr ilk kez gryordu ve eer onun uram olduu bedensel k karsnda irkildiyse de, ocuksu, iyi huylu glmsemesi onu hi ele vermedi. Umduumdan yalyd, belki krkl yalarn balarnda, ve Kaliforniyal havas tamayan paral takmyla muhafazakar bir tarzda giyinmiti. Bunlarn dnda Thelma'nn tarifine hayli uygundu - ince yapl, bykl, bronz tenli.

Tokszllne ve itenliine hazrlklydm ve bu bakmdan gafil avlanmadm. (Sosyopatlar genellikle kendilerini iyi tantrlar diye dndm.) Ona geldii iin ksaca teekkr ederek sze baladm. Matthew hemen yant verdi, --Ben yllardr byle bir seans istiyordum. Bunu gerekletirdiiniz iin asl ben size teekkr borluyum. Hem yllardr kitaplarnz okuyorum. Sizinle tanmak benim iin bir onur.-ekici bir yan yok deil, diye dndm, ama Matthew ile dikkati datacak kiisel ya da mesleki bir sohbete girmek istemiyordum: en iyisi benim bu seansta geri planda kalmam ve Thelma'yla Matthew'nun olabildiince ok etkileimde bulunmalaryd. Seans onlara devrettim: --Bugn konuacak ok eyimiz var. Nereden balasak?-Thelma sze balad: --Ne tuhaf, ilalarm artrmadm.-- Matthew'a dnd. --Hala antidepresanlar kullanyorum. Sekiz yl oldu - aman Yarabbi, sekiz yl, inanlr gibi deil - ama sekiz yl oldu ite, herhalde sekiz yeni antidepresan denedim ve hala ie yaramyorlar. Ama iin ilgin taraf, btn yan etkilerin bugn daha ok olmas. Azm o kadar kuru ki glkle konuabiliyorum. Neden byle oluyor acaba? Stres yan etkileri oaltr m?-Thelma daldan dala atlamaya ve nszlerin nszleriyle deerli zamanmzn kocaman paralarn tketmeye devam ediyordu. Bir ikilem iindeydim: normal koullarda onun dolambal konumasnn sonularn aklamaya kalkabilirdim. rnein, istediini syledii ak tartmann derhal nn kesecek olan krlgan bir role girdiine dikkat ekebilirdim. Ya da Matthew'u buraya serbeste konumas iin arm olduunu ama onun kendisini brakmasndan beri antidepresanlar kullandn hatrlatarak derhal onun sululuk duygularn harekete geirdiini syleyebilirdim. Ama bu tr yorumlar yalnzca saatin byk bir blmnn geleneksel bir bireysel terapi seans gibi kullanlmas sonucuna yol aard - bu da tam tamna mzn de istemedii bir eydi. stelik, Thelma, davranlarn herhangi bir biimde sorunlu olarak nitelemem durumunda kendini kk drlm hissedecek ve beni asla balamayacakt. Ama ok fazla ey bu seansa balyd. Thelma'nn bu frsat dolambal gezintilerle harcamasna dayanamazdm. Bu onun kendisini sekiz yldr yiyip bitiren sorular sorma ansyd. Bu onun serbest braklma ansyd. --zin verirsen szn bir dakika iin keseceim, Thelma. Eer siz ikiniz kabul ederseniz ben bugn saat tutucu roln stlenip dikkatimizi konu zerinde tutmak istiyorum. Gndemimizi belirlemek iin birka dakika harcayabilir miyiz?-Ksa bir sre iin, Matthew konuana dek, sessizlik oldu. --Bugn Thelma'ya yardmc olmak iin buradaym. Kt gnler geirdiini biliyorum ve bunun sorumluluunu tadmn farkndaym. Btn sorulara elimden geldiince ak olacam.-Bu Thelma iin mkemmel bir iaretti. Ona bir balama bak frlattm. Onu yakalad ve balad.

--Kendini terk edilmi hissetmekten, dnyada kesinlikle yapayalnz olduunu hissetmekten daha kt bir ey olamaz. ocukluumda en sevdiim kitaplardan biri - onu Washington, D.C.'deki Lincoln Park'a, oradaki banklara oturup okumak iin gtrrdm ...-Burada Thelma'ya toparlayabildiim en kt, en naho bak frlattm. Anlad. --Sadede geleceim. Sanrm konunun z u (yavaa ve dikkatle Matthew'a dnd) bana kar ne hissediyorsun? Aferin kzm! Ona resmen gzlerim parlayarak baktm. Matthew'nun yant beni soluksuz brakt. Thelma'nn gznn iine bakarak, --u son sekiz yl boyunca her gn seni dndm,-dedi. --Seninle ilgileniyorum. Hem de ok ilgileniyorum. Bana gelenleri bilmek istiyorum. Keke birka ayda bir buluup olup bitenleri renmenin bir yolu olsayd dnyada. Kopmak istemiyorum. --yleyse,-- dedi Thelma, --neden btn bu yllar boyunca sessiz kaldn?---Bazen sevgi en iyi sessizlikle ifade edilebilir.-Thelma ban olumsuz anlamda sallad. --Bu senin o hibir zaman anlayamadm Zen bilmecelerinden birine benziyor.-Matthew devam etti. --Ne zaman seninle konumaya alsam, durum daha ktleiyordu. Srekli daha ok istiyordun, sonunda daha fazla vermenin yolunu bulamadm bir noktaya geldim. Gnde on kez aryordun beni. Defalarca ofisimin bekleme odasna geldin. Sonra kendini ldrmene ramak kaldnda, anladm ki - terapistim de ayn grteydi - en iyisi ilikiyi tamamen koparmakt.-Matthew'nun sylediklerinin, Thelma'nn rol yapma seansmzda benimle paylat senaryoyla esrarengiz bir benzerlik gsterdiini dndm. --Ama,-- dedi Thelma, --bu kadar nemli bir ey insann elinden bu kadar ani olarak alnrsa kendini terk edilmi hissetmesi doaldr.-Matthew Thelma'ya anlayla ban sallad ve elini bir an iin onun elinin zerine koydu. Sonra bana dnd. --Sanrm sekiz yl nce tam ne olup bittiini bilmek sizin iin nemlidir. imdi Thelma'yla deil sizinle konuuyorum nk ona bu hikayeyi zaten anlattm, hem de bir defadan fazla.-- Thelma'ya dnd. --Tm bunlar tekrar dinlemek zorunda olduun iin zgnm, Thelma.-Sonra Matthew ak yreklilikle bana dnp anlatmaya balad. --Bu benim iin kolay deil. Bunu yapmann en iyi yolu sadece yapp bitirmek. O halde ite balyorum. --Sekiz yl nce, eitimimi bitirdikten bir yl kadar sonra ciddi bir psikoz geirdim. O sralarda youn bir biimde Budizm'e merak sarmtm ve Vipassana - Budist meditasyonun bir ekli - yapyordum ...-Matthew bam salladm grnce hikayesine ara verdi. --Buna aina grnyorsunuz - bu konudaki grlerinizi

renmeyi ok isterdim. Ama bugn, sanrm devam etsem daha iyi olacak ... Gnde drt saat Vipassana yapyordum. Bir Budist rahibi olmay dnyordum ve otuz gnlne Hindistan'a, Bombay'n kuzeyinde kk bir ky olan gapuri'deki bir meditasyon snana gittim. Oradaki dzen benim iin fazla katyd - tam sessizlik, tam yalnzlk, gnde on drt saat meditasyon ve ben ego snrlarm yitirmeye baladm. nc hafta sanrlar iindeydim, duvarlarn tesini grebildiimi ve hem gemi hem de gelecek yaamlarma tamamen ulaabildiimi sanyordum. Rahipler beni Bombay'a gtrdler, Hintli bir doktor bana antipsikotik ilalar verdi ve erkek kardeime telefon etti, o da uakla Hindistan'a gelip beni eve gtrd. Los Angeles'te drt hafta kadar hastanede yattm. Taburcu olur olmaz San Francisco'ya dndm ve hemen ertesi gn, Union Meydan'nda, tam bir tesadf eseri, Thelma'yla karlatm. --Hala blk prk bir ruh hali iindeydim. Budist doktrinlerini gerek bir lgnla evirmitim ve herkesle birlik iinde olduuma inanyordum. Thelma'yla karlatma sevinmitim - seninle karlatma, Thelma,-- dedi ona dnerek. --Seni grdme sevinmitim. Kendimi yeniden bir yere tutunmu hissetmeme yardm etmiti bu.-Matthew tekrar bana dnd ve hikayesini bitirene kadar da bir daha Thelma'ya bakmad. --Ona kar yalnzca iyi duygular besliyordum. Thelma'yla kendimi bir hissediyordum. Onun hayatta istedii her eye sahip olmasn istiyordum. Daha da fazla - onun mutluluk araynn ayn zamanda benim araym olduunu dnyordum. Ayn arayt bu, o ve ben aynydk. Evrensel birlik ve egosuzlua ilikin Budist inancn harfi harfine alyordum. Kendimin nerede bittiini, bir bakasnn nerede baladn bilmiyordum. Ona istedii her eyi verdim. Ona yakn olmam istedi, benimle birlikte eve gelmek istedi, sevimek istedi - mkemmel bir birlik ve sevgi iinde ona her eyi vermeye hazrdm. --Ama o daha fazla istiyordu ve ben daha fazla veremiyordum. Giderek tedirginliim artyordu. -drt hafta sonra sanrlarm geri dnd ve tekrar hastaneye yatmak zorunda kaldm - bu kez alt hafta sreyle. Hastaneden kal pek fazla olmamt ki Thelma'nn intihar giriimini duydum. Ne yapacam bilemiyordum. Bu bir felaketti. mrmde bama gelen en kt eydi. Sekiz yldr aklmdan hi kmyor. nceleri telefonlarna yant veriyordum ama ard arkas kesilmiyordu. Sonunda psikiyatrm btn temas kesmemi, tamamen suskun kalmam tledi. Bunun benim kendi akl salm iin gerekli olduunu syledi, Thelma iin de en iyisinin bu olacandan emindi.-Matthew'u dinlerken bam dnmeye balamt. Davranlarna ilikin eitli varsaymlar gelitirmitim ama henz duymu olduum hikayeye zerrece hazrlkl deildim. nce, doru muydu? Matthew bir bycyd. Ho ve yumuakt. Btn bunlar benim iin mi sahneliyordu? Hayr, her eyin onun anlatt gibi olduundan hi kukum yoktu: szleri gerein su gtrmez nlamasn tayordu. stediim takdirde aramam iin hastanelerin ve onu tedavi eden doktorlarn adlarn saknmadan verdi. stelik, bunlar kendisine gemite anlatm olduunu syledii Thelma, can kulayla dinlemi ve hibir itirazda

bulunmamt. Dnp Thelma'ya baktm ama o baklarn kard. Matthew konumasn bitirdikten sonra da pencereden dar bakmaya balad. Btn bunlar en batan biliyor olmas ve benden gizlemi olmas mmkn myd? Yoksa kendi kederine ve kendi ihtiyalarna ok fazla dalm da btn bu sre boyunca Matthew'nun ruh durumunun hi farkna varmam myd? Ya da ksa bir sre iin bunlar bilmi ama sonra, kendi yaamsal yalanyla att iin, bu bilgiyi bastrm myd? Bunu bana yalnzca Thelma syleyebilirdi. Ama hangi Thelma? Beni aldatan Thelma m? Kendini aldatan Thelma m? Yoksa kendisi tarafndan aldatlan Thelma m? Bu sorularn yantlarn bulacamdan kukuluydum. te yandan, dikkatim asl Matthew zerinde sabitlemiti. Son birka ay iinde hayalimde bir Matthew - daha dorusu birka deiik Matthew - oluturmutum: hastalarn smren, topluma uyum sorunlar olan sorumsuz bir Matthew; kiisel atmalarn (genel olarak kadnlarla ya da zel olarak annesiyle olanlar) eyleme geiren, cinsel kimliini bulamam, duygusuz bir Matthew; arzulanan ak gerek duyulan akla kartrm olan, macerac, gsterili, gen terapist. Oysa o bunlarn hibiri deildi. Baka bir ey, hi beklemediim bambaka bir eydi. Ama ne? Emin deildim. yi niyetli bir kurban? Yaral bir ifac, kendi btnln Thelma iin feda etmi olan bir sa? Kukusuz, onu artk su ileyen bir terapist olarak grmyordum: o da Thelma gibi bir hastayd, stelik (hala pencereden bakmakta olan Thelma'ya bir gz atarak dnmekten kendimi alamadm), alan bir hastayd, tam benim gnlme gre bir hasta. Altst olduumu anmsyorum - ne kadar ksa bir srede ne kadar ok kurgu yklp gitmiti. Topluma uyumsuz ya da smrgen terapist olarak kurguladm Matthew sonsuza dek ekip gitmiti. imdi onun yerinde, kafamdan kmayan bir soru vard: Bu ilikide kim kimi smrmt? Baa kabileceim (ve gerekli olduunu sandm) btn bilgi bundan ibaretti. Seansn geri kalann ancak hayal meyal anmsyorum. Matthew'nun Thelma'y daha ok soru sormaya tevik ettiini anmsyorum. Sanki o da Thelma'nn ancak bilgi sayesinde kurtulabileceini, yanlsamalarnn gerein na dayanamayacan hissediyor gibiydi. Ve sanrm kendi kurtuluunu da ancak Thelma'nn kurtuluu araclyla gerekletirebileceinin farkndayd. Thelma'nn da benim de birok soru sorduumuzu, onun da her birini eksiksiz yantladn anmsyorum. Kars onu drt yl nce terk etmiti. Karsyla din konusunda grleri giderek birbirinden uzaklam ve kadn, kktendinci bir Hristiyan mezhebine geen Matthew'u izleyememiti. Hayr, ecinsel deildi. Geri Thelma bunu ona sk sk sormutu ama aslnda hibir zaman yle olmamt: Glmsemesi bir tek o anda ksld ve sesinden belli belirsiz bir fke gelip geti (--Sana ka kez syledim, Thelma, Haight'te normal insanlar da yaar.--) Hayr, baka hibir hastayla kiisel bir ilikisi olmamt. Hatta,

geirdii psikozun ve Thelma'yla olup bitenlerin sonucunda, birka yl nce kendi psikolojik sorunlarnn almaz bir engel oluturduunu fark etmi ve terapist olarak almaktan vazgemiti. Ama yaamn hizmete adam olduundan birka yl sreyle psikolojik testler uygulam, sonra bir biyolojik geri iletim laboratuvarnda alm ve sonra da, daha yakn gemite, bir Hristiyan salk koruma derneinin yneticisi olmutu. Matthew'nun mesleki karar hakknda dnceye dalmtm, hatta gelimesinin terapi yapmaya dnmesini gerektirecek noktaya ulam olup olmadn - belki de imdi olaanst bir terapist olabilirdi - merak etmekteydim ki sremizin dolmak zere olduunu fark ettim. Her eyi ele alm olup olmadmz sordum. Thelma'dan kendisini gelecekteymi gibi dnmesini ve birka saat sonra kendisini nasl hissedebileceini hayal etmesini istedim. Sorulmam sorularla m kalacakt? Beni hayretler iinde brakarak ylesine iddetle hkrmaya balad ki soluk alamaz oldu. Gzyalar yeni mavi elbisesine dklrken, Matthew benden nce davranarak ona kat mendil kutusunu uzatt. Hkrklar yatrken Thelma'nn szleri de iitilir hale geldi. --nanmyorum, Matthew'nun bana olanlar gerekten umursadna inanamyorum.-- Szleri ne Matthew'a ne bana, odada ikimizin arasndaki bir noktaya ynelikti. Biraz honutlukla, nc ahs olarak hitap ettii tek kiinin ben olmadm kaydettim. Thelma'nn konumasna yardm etmeye altm. --Neden? Ona neden inanmyorsun?---Byle sylemek zorunda olduu iin sylyor. Sylenecek doru ey bu. Syleyebilecei tek ey.-Matthew elinden geleni yapyordu, ama Thelma'nn hkrklar iletiimi gletiriyordu. --Ne diyorsam tam tamna onu kastediyorum. Bu sekiz yl boyunca her gn seni dndm. Sana olanlar beni ilgilendiriyor. Seninle ok ilgileniyorum.---Ama ilgilenmen - ne anlama gelir ki bu? Senin ilgini biliyorum. Yoksullarla ilgilenirsin, karncalarla, bitkilerle ve ekolojik sistemlerle ilgilenirsin. Senin karncalarndan biri olmak, istemiyorum ben!-Sremizi yirmi dakika amtk ve Thelma'nn hala skunete kavumam olmasna karn toplanty kesmek zorundaydk. Ona yalnzca destek vermek iin deil, ayn zamanda onu hemen, bu seansn ayrntlar aklnda henz tazeyken grmek en iyisi olacandan, bir gn sonras iin randevu verdim. mz zincirleme el skarak seans sona erdirip ayrldk. Birka dakika sonra kahvemi alrken Thelma'yla Matthew'nun koridorda konutuklarn fark ettim. Matthew ona bir ey anlatmaya alyor ama Thelma uzaklara bakyordu. Az sonra farkl ynlerde yryp gittiklerini grdm. Ertesi gn Thelma kendine gelememiti ve seans boyunca fevkalade deikendi. Sk sk alyor, zaman zaman da ani bir fkeye

kaplyordu. nce, Matthew onu bu denli deersiz bulduu iin szland. Matthew'nun kendisiyle --ilgilendii-- yolundaki szleriyle urap zihninde kura kura onlar neredeyse bir hakarete dntrmt. Matthew'nun, kendisinin olumlu niteliklerinin hibirine deinmemi olduuna dikkat etmi ve kendisine kar temel tavrnn dosta olmadna kanaat getirmiti. Ayrca belki de benim hazr bulunuum nedeniyle, onun yukardan alan bir szde-terapi sesini ve tavrn benimsediine inanyordu. Thelma konuyu hayli datarak bir nceki seans yeniden kurmakla ona tepki gstermek arasnda gidip geliyordu. --Bir uzvum kesilmi gibi hissediyorum kendimi. Benden bir ey kopup gitti. Matthew'nun atafatl ahlaklna karn, kendimin ondan daha drst olduuma inanyorum. zellikle kimin kimi batan kardn anlatnda.-Thelma bu konuda ketum kald, ben de aklamas iin bask yapmadm. --Gerekten-- ne olup bittiini renmek beni tatmin edecekti ama --uzuv kesilmesi-- imas daha da fazla aklm elmiti. --Matthew hakknda daha baka fantezim olmad,-- diye devam etti Thelma. --Artk hayal kurmuyorum. Ama istiyorum. Scak bir hayalin kucana gmlmek istiyorum. Dars souk ve ben kendimi bombo hissediyorum. Artk hibir ey kalmad.-Tpk palamarndan kopup srklenen bir tekne gibi diye dndm - ama umutsuzca bir palamar yeri, herhangi bir palamar yeri arayan duyarl bir tekne. imdi, saplantlar arasnda, Thelma az rastlanr bir serbest dolam halindeydi. Beklediim an gelmiti. Byle durumlar fazla srmez: serbest kalan saplant sahibi, oluum halindeki oksijen gibi, abucak bir zihinsel imge ya da fikirle birleiverir. Bu an, saplantlarn arasndaki bu ksa sre - Thelma baka bir eye ya da kimseye taklp dengesini yeniden kurmadan nce - almamza uygun, can alc bir zaman dilimiydi. Byk bir olaslkla Matthew ile geirdiimiz saati kafasnda yeniden kuracak ve bir kez daha, gerein kendine gre uyarlanmas birleme fantezisini destekleyebilecekti. Bana yle geliyordu ki gerek bir ilerleme olmutu: ameliyat tamamd ve imdi benim grevim, onun kesilen uzvu muhafaza edip abucak eski yerine dikmesini nlemekti. Thelma kaybnn yasn tutmaya giriirken, bu frsat ok gemeden ortaya kt. --Olabilecekler hakkndaki kehanetlerim gerekleti. Artk daha fazla umudum kalmad, artk hibir zaman daha fazla tatmin olamayacam. O yzde bir ansla yaayabilirdim. Uzun bir sre onunla yaadm.---O tatmin neydi, Thelma? Ne iin yzde bir ans?---Ne iin? O yirmi yedi gn iin. Dne kadar Matthew ile benim o zamana dnebilmemiz olasl vard hep. Biz oradaydk, o duygu gerekti, ak hissettiim zaman tanrm ben. Matthew ve ben hayatta olduumuz srece her zaman ona dnme ansmz vard. Dne kadar. Sizin ofisinizde olanlara kadar.-Koparlmas gereken birka yanlsama iplii vard hala. Saplanty hemen hemen tmyle ykmtm. i bitirmenin zaman gelmiti.

--Thelma, imdi sylemem gereken ey ho deil, ama sanrm nemli. Dncelerimi ak seik ortaya koymaya alaym. Eer iki insan bir --an-- paylayorsa ya da aralarndaki bir duyguyu paylayorsa, eer ikisi de ayn eyi hissediyorsa, o zaman, hayatta olduklar srece, aralarndaki bu deerli duyguyu yeniden yaamalarnn nasl mmkn olacan grebiliyorum. Hassas bir ilem olurdu bu - ne de olsa insanlar deiir ve ak hi yerinde durmaz - ama yine de, bu belki imkan dahilindedir. Tam bir iletiim kurabilirler, derin ve gerek bir iliki kurmaya alabilirler ve bu da, gerek ak mutlak bir durum olduuna gre, daha nce yaam olduklar eye yaklaabilir. --Ama farz edelim ki bu hibir zaman paylalm bir deneyim olmad! Farz edelim ki iki insan hayli farkl deneyimler yaadlar. Ve farz edelim ki bunlardan biri, yanllkla kendi deneyiminin brnnkiyle ayn olduunu sand.-Thelma'nn gzleri zerime dikilmiti. Beni mkemmelen anladndan emindim. Devam ettim. --Matthew ile olan seansta iittiklerim tam tamna byleydi. Onun deneyimiyle senin deneyimin ok farklyd. Her birinizin senin iinde bulunduun ruh halini yeniden yaratmasnn ne kadar imkansz olduunu grebiliyor musun? kiniz birbirinize bu konuda yardm edemezsiniz nk ortak bir ruh hali deildi bu. --O bir yerdeydi, sense bir baka yerde. O bir psikoz iinde kaybolmutu. Snrlarnn nerede olduunu - kendisinin nerede bitip senin nerede baladn - bilmiyordu. Senin mutlu olman istiyordu nk kendisinin seninle ayn olduunu sanyordu. Bir ak deneyimi yaamyordu nk kendisinin kim olduunu bilmiyordu. Senin deneyiminse ok farklyd. kinizin birbirinize derinden ak olduu, paylalm bir romantik ak halini yeniden yaratamazsn, nk o ak zaten hi orada deildi.-mrmde daha acmasz bir ey sylediimi sanmyorum ama sylediklerimin iyice duyulmas iin yle gl ve kat kelimelerle konumak zorundaydm ki ne arptlabilsinler ne de unutulabilsinler. Szlerimin tam isabet kaydettiine hi kuku yoktu. Thelma alamay kesmiti ve karmda kprtsz oturmu sylediklerimi dnyordu. Birka dakika sonra ar sessizlii bozdum: --Sylediklerim hakknda ne hissediyorsun, Thelma?---Artk hibir ey hissedemiyorum. Hissedecek baka bir ey yok. Zamanm yaayp tketecek bir yol bulmam gerekiyor. Uyumu gibiyim.---Sekiz yldr belli bir biimde yaayp hissetmekteydin ve imdi birdenbire, yirmi drt saat iinde bunun hepsi senden ekilip alnd. nmzdeki birka gn kafan ok karacak. Kendini kaybolmu hissedeceksin. Ama bu beklediimiz bir ey. Nasl baka trl olabilir?-Byle syledim nk ou kez vahim bir tepkiyi nlemenin en iyi yolu onu nceden haber vermektir. Bir baka yol da hastann bunun dna kmasna ve gzlemci rolne girmesine yardm

etmektir. Bu bakmdan unlar da ekledim: --Bu hafta kendi i durumunun gzlemcisi ve kaydedicisi olman ok nemli. Uyank olduun zamanlarda drt saatte bir i durumunu gzleyip gzlemlerini not etmeni istiyorum. Haftaya onlar gzden geireceiz.-Ama ertesi hafta Thelma ilk kez randevusunu kard. Kocas telefon edip zamannda uyanamad iin gelemeyen kars adna zr diledi ve iki gn sonra grmek zere anlatk. Thelma'y karlamak iin bekleme odasna gittiimde uram olduu bedensel knt karsnda dehete dtm. Yine yeil eofmanna dnm ve belli ki ne san taram ne de kendine ekidzen vermek iin baka bir aba harcamt. stelik, ilk defa olarak kocas Harry, ellerindeki kas glendirici yay skarak orada oturan uzun boylu, beyaz sal, iri soan gibi burunlu bir adam, kendisine elik ediyordu. Thelma'nn onun sava zaman gs gse arpma dersleri verdiini anlatn anmsadm. Onu birisini boarken grebiliyordum. -O gn Thelma'ya elik etmesi garibime gitmiti. Thelma yana karn din bir kadnd ve ofisime her zaman arabasn kendisi kullanarak gelirdi. Thelma'nn bekleme odasnda Harry'nin o gn benimle grmek istediini sylemesi merakm bsbtn kamlad. Harry ile daha nce bir kez karlamtm; nc ya da drdnc seansta onu Thelma'yla birlikte on be dakikalk bir konuma iin - zellikle ne tip bir insan olduunu anlamak ve evlilikleri hakknda onun asndan bilgi edinmek iin - grmtm. Daha nce hi benimle grme talebinde bulunmamt. Besbelli nemli bir ey olmutu. Onunla Thelma'nn seansnn son on dakikasnda konumay kabul ettim ve konumamzn tmn Thelma'ya aktarma konusunda kendimi zgr hissedeceimi de aka belirttim. Thelma bitkin grnyordu. Koltuuna kt ve her eyi oluruna brakm bir havada, alak sesle, ar ar konutu. --Korkun bir hafta geirdim, tam bir cehennemdi! Saplantm geti ya da hemen hemen geti sanrm. Uyank zamanmn yzde doksan yerine yzde yirmisinden azn Matthew hakknda dnerek geiriyorum ve o yzde yirmi bile farkl artk. --Ama bunun yerine ne yapyorum? Hibir ey. Kesinlikle hibir ey. Gnde on iki saat uyuyorum. Btn yaptm uyumak ve oturup i ekmek. Gzyalarm kurudu, artk alayamyorum. Beni hemen hi eletirmeyen Harry, dn akam itahszca yemeimle oynarken - bu hafta hemen hemen hi bir ey yemedim 'Yine mi kendine acyorsun?' dedi.---Sana bu olanlar nasl aklyorsun?---Sanki byl bir gsterinin iindeymiim ve imdi dar kmm gibi - ve dars ok kasvetli.-Tylerimin diken diken olduunu hissettim. Thelma'nn mecazlarla konutuunu hi duymamtm; sanki bir bakas konuuyor gibiydi. --Kendini nasl hissettiini biraz daha anlat.---Kendimi yal hissediyorum, sahiden yal. lk defa yetmi yanda olduumu biliyorum, yedi ve sfr - yani etrafta dolaan

insanlarn yzde doksan dokuzundan daha yal. Kendimi bir hortlak gibi hissediyorum, benzinim bitmi, hayatm bir boluk, bir kmaz. Zamanm tketmekten baka yapacak ey yok.-Bu szler abuk abuk sylenmi ama tempo son cmlede arlamt. Sonra bana dnp gzlerini gzlerime dikti. Yalnzca bu bile olaandyd nk daha nce hemen hi doruca yzme bakmazd. Belki yanlyordum, ama sanrm gzleri, --imdi tatmin oldun mu?-- diyordu. Baklar hakknda bir yorum yapmadm. --Btn bunlar Matthew ile seansmzdan sonra oldu. O seansta seni bylesine altst edecek ne oldu?---Onu sekiz yl koruduum iin ne kadar aptalmm!-Thelma'nn fkesi onu canlandrmt. rg antasn kucandan alp yere koydu ve kelimelerine byk bir enerji ykledi. --dlm ne oldu? Syleyeyim. Dilerimin ortasna bir tekme! Btn bu yllar boyunca srrn terapistlerimden saklamam olsaydm belki de dominolar baka trl decekti.---Anlamadm. Dilerine atlan tekme neydi?---Siz de oradaydnz. Grdnz. Duyarszln grdnz. Bana merhaba ya da hoa kal demedi. Sorularm yantlamad. Bu ona ne kadar abaya malolurdu ki? Bana hala benimle ilikisini neden kestiini sylemedi!-Ona durumu nasl farkl grdm, Matthew'nun benim grmce nasl ona kar scak davrandn ve ondan neden ayrld konusunda uzun ve ac veren ayrntlara girdiini anlatmaya altm. Ama Thelma benim szlerimi dinlemeden hzla devam etti. --Yalnzca bir tek ey hakknda ak konutu - Matthew Jennings, Thelma Hilton'dan bkm usanmtr. Siz syleyin bana: Eski bir a intihara itecek mkemmel senaryo nedir? Hi neden vermeden ani reddedi - bana yapt tam bu ite! --Dn kurduum hayallerden birinde, Matthew'nun sekiz yl nce arkadalarndan birine, psikiyatri bilgisini kullanarak beni nce batan karp sonra da yirmi yedi gn iinde tmyle ykabilecei yolunda bbrlendiini (ve bir de bahse girdiini) grdm.-Thelma eildi, antasn at ve cinayet hakknda bir gazete kupr ekip kard. Benim okumam iin birka dakika bekledi. ntiharlarn aslnda ifte cinayetler olduunu ne sren bir paragrafn satr altlarn krmz kalemle izmiti. --Bunu geen pazarn gazetesinde grdm. Bu benim iin de geerli olabilir miydi? Belki de intihara teebbs ettiimde aslnda Matthew'u ldrmek istiyordum. Biliyor musunuz, doru gibi geliyor bu. Tam burada.-- Kalbini iaret ediyordu. --Bunu daha nce hi bu ekilde dnmemitim!-Dengemi korumaya abalyordum. Doal olarak depresyonu konusunda kayglanyordum. Ama elbette umutsuzluk iinde olacakt. Nasl baka trl olabilirdi? Ancak en derin umutsuzluk, sekiz yl dayanabilecek bir g ve direnie sahip bir yanlsama

yaratabilirdi. Ve eer ben o yanlsamay kknden skp attysam, onun gizlemi olduu umutsuzlukla karlamaya hazrlkl olmalydm. Bu durumda, Thelma'nn strab kt olmasna ktyd ama hedef zerinde olduumuza dair iyi bir iaretti. Her ey yolunda gidiyordu. Hazrlk nihayet tamamlanmt ve gerek terapi artk balayabilirdi. Hatta balamt bile! Thelma'nn artc feveran, Matthew'a kar aniden patlayan fkesi, eski savunmalarn artk zldne iaretti. Thelma akkan bir durumdayd. iddetli saplantlar olan her hastann bir fke ekirdii vardr ve ben bunun Thelma'da ortaya kmasna hazrlksz deildim. Her eyi hesaba katarsak, akld elerine karn fkesini mkemmel bir gelime olarak gryordum. Kafam bu dncelerle ve gelecekteki almalarmza ilikin planlarla ylesine meguld ki, Thelma'nn sylediklerinin ilk blmn karmm - ama cmlenin sonunu fazlasyla ak seik bir biimde duydum. --...ve ite bu nedenle terapiyi kesmek zorundaym!-Yant verebilmek iin abaladm. --Thelma, bunu nasl dnebilirsin? Terapiyi kesmek iin olabilecek en kt zaman bu. Ancak imdi gerek bir gelime kaydedebilirsin.---Artk terapi grmek istemiyorum. Yirmi yl bir hasta olarak yaadm ve hasta muamelesi grmekten usandm. Matthew bana bir arkada deil bir hasta gibi davrand. Siz bana bir hasta gibi davranyorsunuz. Ben de herkes gibi olmak istiyorum.-Szlerimin srasn artk anmsamyorum. Yalnzca tm tkalar atm ve tekrar dnmesi iin olanca gcmle bask yaptm biliyorum. Ona be haftas kalm bulunan alt aylk balantsn hatrlattm. Ama Thelma kar koydu. --Siz bile kabul ederdiniz ki kendinizi korumak zorunda olduunuz bir zaman vardr. Bu 'tedavi'nin biraz daha fazlas dayanlmaz olacakt.-- Hain bir glmsemeyle ekledi: --Biraz daha tedavi hastay ldrecekti.-Btn itirazlarm benzer bir akbete urad. Gerek bir ilerleme kaydettiimizi srarla syledim. Balangta zihnini bu saplantdan kurtarmak iin bana gelmi olduunu ve o ynde byk admlar atm olduumuzu anmsattm. imdi, saplantsna yakt olan temeldeki boluk ve anlamszlk duygusunu hedef almann zamanyd. Thelma'nn yant, znde, kayplarnn ok byk - kaldrabileceinden fazla - olmu olmasyd. Gelecek iin umudunu (bununla uzlamaya ilikin --yzde bir ansn-- kastediyordu) yitirmiti; yaamnn en gzel yirmi yedi gnn de yitirmiti (eer onlar, kendisine gstermi olduum gibi, --gerek-- deil idiyseler, o zaman yaamnn en yksek noktasnn bu destekleyici ansn da yitirmi oluyordu); ve ayn zamanda sekiz yllk zveriyi de yitirmiti (eer bir yanlsamay korumu idiyse, o zaman zverisi de anlamsz olmutu). Thelma'nn szleri o kadar glyd ki onlara kar kmak iin etkili bir yol bulamadm, yalnzca kayplarnn gerekliini

teslim ederek epey yas tutmak durumunda olduunu ve yasn tutmasna yardm etmek iin yannda olmak istediimi syledim. Pimanln bir defa ortaya knca katlanlmasnn olaanst ac verdiini, ama daha fazla pimanln kk salmasn engellemek iin ok ey yapabileceimizi de anlatmaya altm. rnein, u anda karsnda bulunduu karar dnelim: bundan bir ay, bir yl sonra, tedaviyi brakma kararndan tr derin bir pimanlk duymayacak myd? Thelma belki de hakl olduumu ama terapiyi kesme konusunda kendi kendisine sz vermi olduunu syleyerek yantlad beni. l seansmz, kanser kukusuyla yaplan bir doktor ziyaretine benzetti. --Byk bir alkant iindesiniz - yle korkuyorsunuz ki bu ziyareti defalarca ertelemisiniz. Doktor kanser olduunuzu doruluyor ve bilmemenin neden olduu alkant duruluyor ama size ne kalyor?-Duygularm semeye alrken, ilk tepkilerim arasnda dikkat ekmek iin yaygara koparan bir tanesinin, --Bunu bana nasl yapabilirsin?-- olduunu fark ettim. Geri kukusuz fkem ksmen benim kendi aresizliimden kaynaklanyordu, ama ayn zamanda Thelma'nn bana besledii duyguya da yant veriyor olduumdan emindim. Bu kaybn tmnden sorumlu olan kii bendim. l toplant benim fikrimdi ve Thelma'nn hayallerini ykan da bendim. Gzn ben amtm. Nankr bir i yapmakta olduumu dndm. Hayal ykma deyiminin olumsuz, nihiliste armlar beni uyarmalyd. O'Neill'in Buzadam Geliyor adl yaptn ve Hickey'in, hayal ykcnn, yazgsn dndm. Geree kavuturmak istedii kiiler sonunda onun aleyhine dnyor ve tekrar yanlsamalar dnyasna giriyorlard. Birka hatta nce Thelma'nn cezalandrmay bildiini ve benim yardmma ihtiya duymadn kefediimi anmsadm. Sanrm intihar denemesi gerekten bir cinayet giriimiydi ve imdi inanyordum ki terapiyi brakma karar da bir tr ifte cinayetti. Terapiyi sona erdirmeyi bana ynelik bir saldr olarak gryordu - haklyd da! Baarmann, entelektel merakm tatmin etmenin, her eyi en son noktasna kadar gtrmenin benim iin ne denli can alc bir nem tadn kavramt. Benden intikam bu amalardan her birinin yolunu kesmekti. Benim iin tasarlad afetin kendisini de iine ekip yutacak olmasnn nemi yoktu: hatta sadomazoist eilimleri o kadar basknd ki bu ifte kurban fikri onu cezbediyordu. Mesleki tanlama argosuna bavurmamn ona gerekten kzdm anlamna geldiini ac ac not ettim. Bu fikirleri Thelma'yla birlikte incelemeyi denedim. --Matthew'a ynelik fkeni duyabiliyorum, ama acaba ayn zamanda bana da kzgn deil misin diye merak ediyorum. Bana kzgn - gerekten ok kzgn - olman hayli akla yakn olurdu. Ne de olsa baz bakmlardan seni imdi iinde bulunduun amaza benim soktuumu hissediyor olmalsn. Matthew'u davet etmek benim fikrimdi, ona sorduun sorular sormak benim fikrimdi.-- Galiba ban salladn grdm. --Eer durum byleyse, Thelma, bunun zerinde imdi ve burada terapi odasnda deilse daha iyi nerede alabiliriz?-Thelma ban daha da gl sallad. --Aklm sizin hakl olduunuzu

sylyor. Ama bazen ne yapmanz gerekiyorsa onu yapmalsnz. Kendi kendime artk bir hasta olmamaya sz verdim ve bu sz tutacam.-Pes etmitim. Ta bir duvarla yz yzeydim. Saatimiz oktan dolmutu ve daha Harry'yi grmek zorundaydm, ona da on dakika vaat etmitim. Ayrlmadan nce Thelma'dan birka sz skp aldm: karar hakknda biraz daha dnmeyi ve hafta iinde benimle tekrar bulumay kabul etti ve alt ay sonra aratrma psikolouyla buluup bir dizi anketi doldurarak aratrma projesine ilikin taahhdn yerine getirmeye sz verdi. Seansn sonunda Thelma'nn aratrma projesine ilikin taahhdn yerine getirse de terapiye tekrar balamas olaslnn pek dk olduunu dnyordum. Pirus zaferi (Byk kayplarla kazanlan zafer. (. N.)) elinin altnda gvencede olduundan biraz cmertlie gc yetiyordu; ofisimden ayrlrken abalarm iin bana teekkr etti ve eer bir gn terapiye dnmeyi dnrse terapist olarak ilk tercihinin ben olacam syledi. Thelma'ya bekleme odasna, Harry'ye de odama kadar elik ettim. Harry uyank ve tokszlyd: --Zor bir gemiyi idare etmenin ne demek olduunu biliyorum doktor - orduda otuz sene yaptm bunu - ve ge kaldnz da gryorum. Bu randevularnzn gn boyunca kaymas demek, deil mi?-Bam salladm ama kendisiyle grmeye zamanm olduu konusunda onu temin ettim. --Pekala, grmeyi ok ksa tutabilirim. Ben Thelma gibi deilim. Sz dndrp dolatrmam. Doruca sadede gelirim. Bana karm geri verin, doktor, eski Thelma'y - sadece eski halini.-Harry'nin sesi tehditkar olmaktan ok yalvarr gibiydi. Yine de tm dikkatim zerindeydi - ve o konuurken iri, boazlayc ellerine gz atmaktan kendimi alamyordum. Szlerine devam ederek - ve imdi sesinde sulama vard - benimle birlikte almaya balamasndan bu yana Thelma'nn nasl adm adm ktye gittiini anlatt. Onu dinledikten sonra uzun bir depresyonun aile iin de hemen hemen hasta iin olduu kadar etin bir deneyim olduunu syleyerek biraz destek vermeye altm. A hamlemi grmezlikten gelerek Thelma'nn her zaman iyi bir e olduunu ve belki de kendisinin srekli hareket halinde olup ok fazla seyahat ederek onun sorununu arlatrm olduunu syledi. Sonunda, Thelma'nn terapiye son verme kararn ona bildirdiim zaman rahatlam ve tatmin olmu grnd: karsna haftalardr bu ynde srarda bulunuyordu. Harry ofisimden ayrldktan sonra orada yorgun, akn ve kzgn, ylece oturup kaldm. Tanrm, ne ift! kisinden de kurtar beni! Kaderin cilvesine bakn. Budala ihtiyar --eski Thelma'sn geri istiyor.-- Eski Thelma'ya hibir zaman sahip olmadn fark edemeyecek kadar --yok-- muydu ortalkta? Eski Thelma hi evde deildi: son sekiz yl boyunca yaamnn yzde doksann hi sahip olmad bir akn hayali iinde kaybolarak harcamt. Harry de ondan aa kalmayarak yanlsamaya sarlmay semiti. Cervantes sormutu ya, --Hangisini istersin: akllca delilik ya da budalaca aklllk?-- Harry ile Thelma'nn hangi tercihi yapt aka ortadayd!

Ama parmam Thelma ve Harry'ye yneltmek ya da insan ruhunun - yanlsamalara, bo emellere, byye ya da yaamsal yalanlara tutunmadan yaayamayan u gsz hayaletin - zayflna at yakmak beni pek az avutuyordu. Bu vakay inanlmaz biimde yzme gzme bulatrmtm ve suu hastaya ya da kocasna ya da insanlk durumuna atamazdm. Bunu izleyen birka gnm kendi kendimi sulamak ve Thelma iin kayglanmakla geti. Balangta intihar konusunda kayglanrken sonralar Thelma'nn fkesinin, kendisine kar evrilmesi pek umulmayacak kadar ak ve da dnk olduu dncesiyle kendimi yattrdm. Kendimi sulaymla mcadele etmek iin uygun bir terapi stratejisi kullanm olduum konusunda kendimi ikna etmeye altm: Thelma bana dant srada en u noktadayd ve derhal bir eyler yaplmas gerekiyordu. imdi de kt durumda olmakla birlikte baladndan daha kt deildi. Kimbilir, belki de daha iyiydi, belki onu yanlsamalarndan baaryla kurtarmtm ve herhangi bir terapiye devam etmeden nce bir sre yalnz kalp yaralarn yalamaya ihtiya duyuyordu. Drt ay boyunca daha muhafazakar bir yaklam denemi ve ancak baka seeneim olmad ortaya knca kkl bir mdahaleye bavurmutum. Ama bunlarn tm kendini aldatmaktan ibaretti. Sululuk duymak iin yeterli nedenim vard. Bir kez daha, herkesi tedavi edebileceim yolundaki aaal inancn kurban olmutum. Kibir ve merakmla srklenerek daha balangta Thelma'nn psikoterapi iin kt bir aday olduuna ilikin yirmi yllk kant grmezlikten gelmi ve onu, sonradan dnnce baar olasl pek az olan zc bir yzletirmeye maruz brakmtm. Yerine koyacak hibir ey ina etmeden savunmalarn soyup almtm. Belki Thelma bu noktada kendisini benden korumakta haklyd. Belki, --biraz daha tedavi hastay ldrecekti-- demekte haklyd. Her eyi hesaba katarsak Thelma'yla Harry'nin eletirisini hak etmitim. Ayn zamanda kendimi mesleki adan da mahcup duruma drmtm. Birka hafta nce bir retim konferansnda Thelma'nn psikoterapisini anlatrken hayli ilgi uyandrmtm. imdi ise nmzdeki haftalarda meslekta ve rencilerin bana, --Anlat bize. Her ey nasl gitti?-- diye sormalar olasln dnnce rperiyordum. Umduum gibi, Thelma hafta sonraki randevusuna gelmedi. Ona telefon ettim ve ksa fakat kayda deer bir konumamz oldu. Thelma hastalar dnyasn terk etme niyetini dnsz bir biimde tekrar dorulamakla birlikte bu kez sesinde daha az kin sezdim. Yalnzca terapiye olan ilgisini yitirmekle kalmayp artk ona daha fazla gerek de duymadn kendiliinden syledi: kendisini ok daha iyi hissediyordu, hafta ncesinden kesinlikle ok daha iyi! Sonra, dn Matthew'u grmesinin ona lsz yardm olduunu da ylesine syleyiverdi. --Ne? Matthew mi? Nasl oldu bu?-- diye sordum. --Ah, onunla kahve ierken ho bir konumamz oldu. Sohbet etmek iin ayda bir filan bulumaya karar verdik.-Meraktan ldrma raddelerinde, onu sk bir sorguya ektim.

nce bana taklarak yant verdi (--Size hep sylyordum ya, buna ihtiyacm vard benim--). Sonra benim artk kiisel sorular sorma hakkm olmadn aka belirtti. Nihayet daha fazla bir ey renemeyeceimi anladm ve ona son kez veda ettim. Usul bozmayarak, eer bir gn fikrini deitirecek olursa terapist olarak yardma hazr olduumu da syledim. Ama grne baklrsa Thelma'da benim tedavi tarzm iin bir daha hi istek uyanmad ve ondan bir daha haber almadm. Alt ay sonra, aratrma ekibi Thelma'yla mlakat yapt ve o bir dizi psikolojik testi uygulad. Son aratrma raporu ktnda, hemen Thelma Hilton vakasna ilikin deerlendirmeye baktm. zet olarak, T.H. 70 yanda evli bir Kafkasyal kadn olup be ay sreyle haftada bir kez uygulanan terapi sonucunda nemli lde iyileme gstermitir. Hatta bu alma kapsamndaki yirmi sekiz yal denek arasnda, en olumlu sonu bu hastadan alnmtr. Depresyonu nemli lde azalmtr. Balangta son derece yksek olan intihar eilimi, artk bir risk olarak kabul edilmeyebilecei noktaya dmtr. zsaygs artm ve buna bal olarak dier birok lekte de - anksiyete, hipokondriya, psikotizm ve obsesyon - nemli derecede iyileme gzlenmitir. Aratrma ekibi bu etkileyici sonular veren terapinin nitelii konusunda tam bir berrakla ulaamamtr nk hasta terapinin ayrntlar hakknda anlalmaz bir biimde ketum davranmaya devam etmektedir. Grne gre terapist, derin igr ya da kiilik deimesinden ziyade rahatlama salamay amalayan, pragmatik, belirtilere ynelik bir tedavi plann baaryla uygulamtr. Buna ilaveten etkili biimde bir sistem yaklam kullanm ve terapi srecine hem hastann eini hem de (hastann uzun sredir yabanclam olduu) ok eski bir arkadan katmtr. arpc laflar! Nedense bana pek az teselli verdiler. ::::::::::::::::: --Tecavz Yasal Olsayd... ---Hastanz iren bir mahluk, ben de bunu ona dn geceki grupta syledim - tam bu kelimelerle.-- Psikiyatri ihtisas yapan gen bir renci olan Sarah, bu noktada duraklayp, skysa eletir der gibi dik dik yzme bakt. Besbelli olaanst bir ey olmutu. Bir rencinin ofisime dalarak zerrece zlp sklmadan - hatta marur ve meydan okur bir tavrla - bana hastalarmdan birine szl saldrda bulunduunu sylemesi her gn rastlanan bir olay deildir. zellikle de hasta ilerlemi kanseri olan bir hastaysa. --Sarah, ltfen oturup bana olay anlatr msn? Bir sonraki hastam gelmeden birka dakikam var.-Sarah soukkanlln korumaya abalayarak sze balad: --Carlos mrmde tandm en kaba, en aalk insan!---E biliyorsun, benim favorim de saylmaz. Onu sana havale

etmeden sylemitim bunu.-Carlos'u bireysel terapide yaklak alt aydr gryordum ve birka hafta nce terapi grubuna almas iin onu Sarah'ya havale etmitim. --Ama devam et. Szn kestiim iin zr dilerim.---Pekala, biliyorsunuz Carlos'un genellikle naho bir tavr var - kadnlar, kendisi bir kpek, onlar da ksnl dii kpeklermi gibi kokluyor ve grupta olup biten baka hibir eyle ilgilenmiyor. Dn gece Martha - grupta hemen hemen dilsiz gibi davranan, gerekten krlgan ve tam snrda gen bir kadn - geen yl tecavze uramas hakknda konumaya balad. Bunu daha nce kimseyle paylatn sanmyorum, hele de bir grupla. yle korkmutu, yle iddetle hkryor ve sylemekte o kadar sknt ekiyordu ki, inanlmaz derecede ac veren bir eydi bu. Herkes onun konumasn kolaylatrmaya alyordu, ben de, doru ya da yanl, yl nce tecavze uradm grupla paylamamn Martha'ya yardmc olacan dndm ...---Bunu bilmiyordum, Sarah.---Baka hi kimse de bilmiyordu!-Sarah burada durdu ve hafife gzlerini sildi. Bana bunu anlatmasnn onun iin g olduunu grebiliyordum, ama bu noktada hangisinin onu daha fazla yaraladndan emin olamyordum: bana tecavze urayn anlatmas m yoksa gruba fazlasyla alm olmas m? (Benim bu programda grup terapisi retmeni oluum da onun durumunu gletiriyor olmalyd.) Yoksa en ok bana henz anlatmad eyler mi tedirgin ediyordu onu? Bu konuda renk vermemeye karar verdim. --Peki sonra?---A, ite o zaman u sizin Carlos harekete geti.-u benim Carlos? Ne gln, diye dndm. Sanki benim ocuummu da ben onun iin hesap vermek zorundaymm gibi. (te yandan Sarah'ya onu almas iin srar etmi olduum da bir gerekti: grubuna kanserli bir hastay sokmak konusunda gnlszd. Ama grubunun be kiiye inmi olduu ve yeni yelere ihtiya duyduu da bir gerekti.) Onu hi bu kadar mantksz - ve kafa tutar bir havada - grmemitim. Daha sonra bu davranndan ok utanmasndan korkuyordum, bu bakmdan en ufak bir eletiri imasyla durumu daha da ktletirmek istemedim. --Ne yapt?---Martha'ya olayla ilgili birok soru sordu - ne zaman, nerede, ne, kim. Balangta bunlar kadnn konumasna yardmc oldu ama ben kendi uradm saldrdan sz eder etmez Martha'y brakp ayn sorular bana sormaya balad. Sonra ikimize de daha mahrem ayrntlar sormaya giriti. Saldrgan giysilerimizi yrtm myd? imize mi boalmt? Zevk almaya baladmz bir an olmu muydu? Her ey ylesine sinsice olup bitmiti ki grup onun bundan zevk aldn sezmeye balayana kadar belli bir sre gemiti bile. Martha ve ben umurunda bile deildik onun, o yalnzca kendi cinsel keyfinin peindeydi. Ona kar daha ok merhamet duymam gerektiini biliyorum - ama yle aalk biri ki o!--

--Olay nasl bitti?---Grup nihayet uyand ve onun duyarszln yzne vurmaya balad ama o hibir pimanlk belirtisi gstermedi. Hatta daha da saldrganlaarak Martha'y ve beni (ve tm tecavz kurbanlarn) olay fazla abartmakla sulad. Nedir bu yaygara diye sordu ve sonra cazip bir kadnn tecavzne uramaktan ahsen hi de ikayeti olmayacan iddia etti. Gruba son sz, gruptaki herhangi bir kadndan gelecek bir tecavz giriimini memnuniyetle karlayacan sylemesi oldu. te o zaman ben de, 'Eer bunu akln kesiyorsa beyinsiz cahilin birisin! dedim.---Terapi asndan yaptn mdahalenin ona iren mahluk demek olduunu sanyordum?-- Bu Sarah'nn gerginliini azaltt ve ikimiz de glmsedik. --O da olur! Gerekten soukkanllm kaybetmitim.-Destekleyici ve yapc kelimeler aradm ama niyetlendiimden daha ukalaca eyler dkld azmdan. --Unutma Sarah, ou kez bu tr ar durumlar eer dikkatlice ele alnp ilenirse sonunda nemli dnm noktalar olabilirler. Terapide yaanan her eyden yararlanlabilir. Gel bunu onun iin bir renme deneyimine dntrmeye alalm. Yarn onunla buluacam ve bu konuda aba harcayacam. Ama senin de kendine dikkat etmeni istiyorum. Biriyle konumak istersen ben buradaym - bugn daha sonra ya da bu hafta iinde herhangi bir zaman olabilir.-Sarah teekkr etti ve bu konuda dnmek iin zamana ihtiyac olduunu syledi. Ofisimden karken, kendi sorunlar hakknda baka biriyle konumaya karar verse bile yine de daha sonra, biraz yatt zaman, onunla grmeye alp bu olay onun iin de bir renme deneyimine dntrp dntremeyeceimizi grmek istediimi dndm. Korkun bir ey yaamt ve duygularn paylayordum ama bana yle geliyordu ki grupta terapiyi kendi karna kullanmaya almakla hata etmiti. Bu konu zerinde nce kendi kiisel terapisinde alm olmas daha iyi olurdu diye dnyordum, sonra grupta yine de bundan sz etmeyi sese bile - ki bu kukuluydu - bunu ilgili btn taraflar asndan daha olumlu bir biimde ele alabilirdi. O srada bir sonraki hastam ieri girdi ve dikkatimi ona ynelttim. Ama Carlos'u ve onunla bir sonraki seans nasl ekip evirmem gerektiini dnmekten kendimi alamyordum. Onun aklm megul etmesi olaand bir ey deildi. nk Carlos olaand bir hastayd ve onu birka ay nce grmeye baladmdan beri onun hakknda her hafta birlikte geirdiimiz birka saatten ok daha fazla dnyordum. --Carlos dokuz canl bir kedi, ama artk dokuzuncu cannn sonuna geliyor galiba.-- Onu psikiyatrik tedavi iin havale eden onkolog tarafndan bana sylenen ilk eydi bu. Carlos'un nadir rastlanan, ar ilerleyen ve kt huylu olmasndan ok hacmi nedeniyle sorunlar yaratan bir lenfomas olduunu anlatarak srdrmt szlerini. On yldr tmr tedaviye iyi yant vermiti ama imdi akcierlerini sarm olup yava yava kalbine saldrmak zereydi. Doktorlarn seenekleri tkeniyordu: ona en yksek dozda radyoterapi uygulamlar ve kemoterapi ilalar kodeksinin sonuna gelmilerdi. Ne kadar drst olmalar gerektiini

soruyorlard bana. Carlos ks dinler grnyordu. Onun kendi kendisiyle ne kadar drst olmak istediinden emin deillerdi. Ama biliyorlard ki Carlos giderek derin bir depresyona srkleniyor ve destek alabilecei hi kimsesi de yok gibi grnyordu. Carlos gerekten de yalnzd. On yedi yandaki olu ve kz - Gney Amerika'da eski karsyla birlikte yaayan ift yumurta ikizleri - dnda Carlos, otuz dokuz yanda, kendisini dnyada gerekten yapayalnz bulmutu. Ailenin tek ocuu olarak Arjantin'de bymt. Annesi doumda lm ve babas da yirmi yl nce imdi Carlos'u ldrmekte olan trden lenfomaya yenik dmt. Hi erkek arkada olmamt. --Onlara kimin ihtiyac var?-- demiti bana bir defasnda. --Bir tek dolar, bir i, ya da bir orospu iin seni boazlamayacak birine hi rastlamadm.-- Ksa bir sre evli kalmt ve bunun dnda kadnlarla nemli bir ilikisi olmamt. --Bir kadn bir defadan fazla dzmek iin deli olmak gerekir!-- Hayattaki hedefi, bana hibir utanp sklma belirtisi gstermeden sylediine gre, olabildiince ok sayda kadnla yatmakt. Hayr, ilk grmemizde Carlos'un karakterinde - veya d grnnde - sevgi uyandran pek bir ey bulamamtm. Bir deri bir kemikti, bedeni yumrularla doluydu (dirseklerinde, boynunda, kulaklarnn arkasnda, ikin lenf dmleri gze arpyordu) ve kemoterapinin bir sonucu olarak btn salar dklmt. Dokunakl kozmetik abalar - geni kenarl bir panama apka, kalemle izilmi kalar ve boyundaki ileri gizlemek iin kullanlan bir earp - grnne o istenmeyen dikkati biraz daha ekmeye yaryordu yalnzca. knt iinde olduu besbelliydi - haksz da deildi - ve kanseriyle on yllk etin savamndan ac ve bezgin bir tonda sz ediyordu. Sylediine gre lenfomas onu adm adm ldryordu. En byk blmn - enerjisini, gcn ve zgrln (Stanford Hastanesi'nin yaknnda, kendi kltrnden srekli srgn durumunda yaamak zorundayd) -ldrmt bile. En nemlisi de sosyal yaamn ldrmesiydi, bununla cinsel yaamn kastediyordu: kemoterapi grd srece iktidarsz oluyordu; bir kemoterapi dnemi bitip de cinsel svlar kabarmaya balaynca ise kellii nedeniyle hibir kadnla iliki kuramyordu. Kemoterapiden birka hafta sonra salar tekrar knca bile say yapamadn sylyordu: hibir fahie onu istemiyordu nk irilemi lenf dmlerinin AIDS belirtisi olduunu sanyorlard. Seks yaam artk tamamen kiralk sadomazoist video bantlarn izlerken mastrbasyon yapmakla snrl kalmt. Yalnz olduu ve, evet, bunun bir sorun oluturduu doruydu - bunu ancak ben kkrtnca sylemiti - ama yalnzca zaman zaman kendi bedensel ihtiyalarn karlayamayacak kadar gsz dt iin. Cinsellik d yakn insani ilikiden zevk alma dncesi ona yabanc geliyordu. Bunun bir tek istisnas ocuklaryd ve Carlos onlardan sz ettiinde gerek heyecan, benim de katlabildiim gerek heyecan ortaya kyordu. Onlarn da kendisini terk edeceinden, annelerinin sonunda onlar zehirlemeyi baarp kendisine kar evireceinden ya da onlarn kanserden tiksinip kendisinden uzaklaacandan korktuunu anlatrken sska bedeninin hkrklarla sarsldn grmek beni duygulandrmt. --Sana nasl yardmc olabilirim Carlos?--

--Bana yardm etmek istiyorsanz ... bana tatulardan (Zrhl kertenkele. (. N.)) nefret etmeyi retin.-Bir an iin Carlos benim aknlmn keyfini kard, sonra grsel imgeleme - birok kanser hastasnn denedii bir tr kendi kendini tedavi etme yntemi - zerinde altn syledi. Yeni kemoterapisi (onkologlar buna AD diyorlard) iin kulland imgeler dev boyutlarda A'lar ve D'ler - Aylar ve Domuzlard; kanserli sert lenf dmleri ise kemik levhalarla kapl tatulard. Bylece, meditasyon seanslarnda aylarn ve domuzlarn tatulara saldrdn gznde canlandryordu. Sorunu uydu ki aylarn ve domuzlarn, tatular paralayp yok edebilecek kadar yrtc yapamyordu. Kanserinin dehetine ve ruhunun darlna karn beni Carlos'a eken bir ey vard. Belki lmekte olann ben deil o oluunun verdii rahatlktan fkran bir cmertlikti bu. Belki ocuklarna olan sevgisi ya da ofisimden ayrlrken elimi iki eliyle birden kavrayndaki yakart. Belki de, --Bana tatulardan nefret etmeyi retin,-- deyiindeki tuhaf mizaht. Bu nedenle, onu tedavi edip edemeyeceimi dnrken, tedavide yoluma kabilecek engelleri kmsemi ve Carlos'un vahim derecede topluma kar olmaktan ok yeterince topluma karmadna, muzr nitelik ve inanlarnn pek ounun yumuak ve deiime ak olduuna kendimi inandrmtm. Kararm zerinde berrak bir biimde dnmemi ve onu terapiye almaya karar verdikten sonra bile uygun ve gereki tedavi hedefleri konusunda bir kesinlie varamamtm. Ona yalnzca kemoterapisi srasnda elik mi etmek durumundaydm? (Birok hasta gibi Carlos da kemoterapi srasnda lm derecesinde hasta ve umutsuz oluyordu.) Ya da, eer son safhaya giriyorsa, lme kadar yannda kalma ykmll altna m girmek durumundaydm? Yalnzca yannda olup desteklemekle mi yetinecektim? (Belki de bu yeterli olacakt. Allah bilir konuacak baka kimsesi yoktu!) Elbette yalnzlnn nedeni kendisiydi ama ben onun bunu grmesine mi yoksa deitirmesine mi yardmc olacaktm? Hem imdi mi? lmn eiinde bu tr dnceler ok nemsiz grnyordu. Yoksa yle deil miydi? Carlos'un terapide daha --iddial-- bir eyler baarmasna olanak var myd? Hayr, hayr, hayr! En fazla birka ay daha yaamas beklenen biriyle --iddial-- tedaviden sz etmenin ne anlam vard? Bylesine uucu bir projeye zaman ve enerji yatrm yapmay kimse ister miydi? Ya ben? Carlos benimle bulumay hemen kabul etmiti. Tipik alayc tavryla, sigortasnn cretimin yzde doksann deyeceini ve byle bir kelepiri karamayacan sylemiti. stelik her eyi bir kez denemek isteyen bir insand ve daha nce bir psikiyatrla hi konumamt. Ac veren duygu ve dnceleri paylaacak birinin varlnn insan her zaman rahatlattn sylemek dnda tedavi anlamamz netletirmemitim. Alt kez bulumay ve sonra tedaviyi srdrmeye deip demeyecei konusunda bir deerlendirme yapmay nermitim. Carlos'un terapiden mkemmel biimde yararlanmas beni ok artmt; alt seans sonra srekli tedavi iin bulumaya karar vermitik. Her seansa tartmak istedii bir sorunlar listesiyle geliyordu - rnein, dler, i problemleri (baarl bir mali analist

olan Carlos, hastal srasnda da almay srdrmt). Bazen bedensel rahatszlndan ve kemoterapiye olan nefretinden sz ediyordu ama en ok kadnlar ve seks hakknda konuuyordu. Her seansta o hafta kadnlarla olan karlamalarnn hepsini anlatyordu (bunlar ou kez bir spermarkette bir kadnla gz gze gelmekten te eyler deildi) ve her bir durumda bir iliki kurmak iin neler yapabilecei konusu aklna taklyordu. Zihni kadnlarla o kadar meguld ki bedeninin en ince kelerine szmakta olan bir kansere yakalanm olduunu adeta unutuyordu. Byk bir olaslkla zihninin megul olmasnn amac da buydu: istilay unutabilmek. Ancak, kadnlara ilikin saplants kanserinden ok daha ncesine uzanyordu. Her zaman kadnlarn ardnda sinsice dolam ve onlara kar cinsellii ar basan aalayc bir tavr taknmt. Bu bakmdan Sarah'nn, onun gruptaki davranlarna ilikin anlattklar ne kadar irkiltici de olsa beni artmamt. Bu tr irkin davranlara - ve daha da beterine - tamamen muktedir olduunu biliyordum. Peki ama bir sonraki seansta bu durumu onunla nasl ele almalydm? Her eyden nce ilikimizi korumak ve srdrmek istiyordum. lerleme kaydediyorduk ve u anda ben onun en nemli insani balantsydm. Ama terapi grubuna devam etmesi de nemliydi. Alt hafta nce, ona yalnzln krmaya yardm edecek bir evre salamak ve ayn zamanda sosyal bakmdan en naho baz davranlarn belirleyip deitirme yolunda onu ikna ederek sosyal yaamnda ilikiler yaratmasna yardmc olacak bir gruba koymutum. lk be hafta boyunca gruptan fevkalade yararlanmt ama davranlarn arpc derecede deitirmedii takdirde grup yelerinin tmn, geri evrilemez biimde kendine yabanclatracakt - tabii eer bunu imdiye dek zaten yapmamsa! Bir sonraki seansmz olaysz balad. Carlos gruptan sz etmedi bile, bunun yerine bir kilise toplantsnda henz tant ekici bir kadn olan Ruth hakknda konumak istedi. (Carlos yarm dzine kadar kilisenin yesiydi, nk bunlarn ona ideal tavlama frsatlar saladna inanyordu.) Ruth'la ksaca konumutu, sonra kadn eve gitmesi gerektii iin zr dileyip ayrlmt. Carlos gle gle demi ama sonra ona arabasna kadar elik etmeyi nermedii iin bulunmaz bir frsat kardna hkmetmiti; hatta olduka yksek bir olaslkla, belki yzde 10-15 kadar bir olaslkla onunla evlenebileceine de kendini inandrmt. Daha atik davranmad iin kendi kendini sulamas btn hafta srm ve kah kendine ynelik szl saldrlara, kah kendini imdiklemek ve ban duvarlara vurmak eklinde bedensel saldrlara dnmt. Ruth'a ilikin duygularnn ardna dmedim (ama ylesine mantk dydlar ki bu kadna bir gn tekrar dnmeye karar verdim), nk acilen grubu tartmamz gerektiini dnyordum. Toplant hakknda Sarah'yla konutuumu syledim ona. --Bugn grup hakknda konuacak mydn?-- diye sordum. --zellikle deil, yani nemli deil. Zaten o grubu brakacam. Onlara gre fazla ileriyim.---Ne demek istiyorsun?---Orada kimse drst deil, herkes oyun oynuyor. Gerei

syleyecek kadar cesareti olan tek kii benim orada. Erkeklerin tm oyunu kaybetmi tipler - yoksa orada olmazlard. Yreksiz hdkler, orada oturmu szlanyor ve hibir ey sylemiyorlar. --Toplantda neler olduunu kendi bak andan anlat bana.---Sarah tecavze urayn anlatt, size syledi mi bunu?-Bam salladm. --Martha da anlatt. Hani u Martha. Tanrm, tam size gre biri. Datm durumda, gerekten hasta. Aklndan zoru var, msekkin alp duruyor. Zaten, allahakna onun gibi insanlarla ayn grupta ne aryorum ben? Ama dinleyin. nemli olan u ki bunlar tecavze uradklarn anlattlar, ikisi de, ve herkes orada az ak susup oturdu. Hi deilse ben yant verdim. Onlara sorular sordum.---Sarah baz sorularnn yardmc olmak iin tasarlanma benzemediini sylyor.---Birinin onlar konuturmas gerekiyordu. stelik ben tecavz konusunu hep merak etmiimdir. Siz etmez misiniz? Btn erkekler etmez mi? Nasl yapldn, tecavz kurbannn yaadklarn?---Ah, haydi Carlos, eer bunun peinde idiysen bir kitaptan da okuyabilirdin. Oradakiler gerek insanlard, bilgi kaynaklar deil. in iinde baka bir i vard.---Belki de yleydi, kabul ediyorum bunu. Gruba girdiimde sizin bana talimatnz grupta duygularm drste dile getirmem gerektii yolundayd. nann bana, yemin ederim ki son toplantda gruptaki tek drst kii bendim. Tahrik olmutum, itiraf edeyim. Sarah'nn dzlmesini dnmek harikulade tahrik edici. Ben de katlp o memeleri elleyebilmek iin neler vermezdim! Onunla kmam engellediiniz iin sizi affetmi deilim.-- Carlos alt hafta nce gruba ilk katldnda uzun uzadya Sarah'ya - daha dorusu onun gslerine - olan lgnca tutkusundan sz ediyor ve onun kendisiyle kmak isteyeceine inanyordu. Carlos'un grupta benimsenmesine yardmc olmak iin ilk birka toplantda uygun sosyal davranlar konusunda biraz eitmitim onu. Sarah'ya cinsel bir yaklamn hem yararsz hem de yakksz olacana onu glkle ikna etmitim. --Ayrca, erkeklerin tecavz olayndan tahrik olduklar bir sr deil ki. Gruptaki br erkeklerin bana glmsediini grdm. u porno endstrisine bakn! Tecavz ya da klelikle ilgili kitaplara ve video bantlarna iyice baktnz m hi? Gidin bakn! Tenderloin'deki porno maazalarna bir urayn - eitiminize katks olurdu. O tr eyleri birileri iin basyorlar - oralarda bir pazar olmal. Size doruyu syleyeceim, eer tecavz yasal olsayd, ben de denerdim - ara sra.-Carlos burada durdu ve, kendinden honut, bana srtt - yoksa kolumu dirseiyle drtme anlamnda ehvetli bir yan bak, mtecaviz erkekler birliinde yannda yer almam iin bir ar myd bu? Birka dakika sreyle seeneklerimi belirlemeye alarak sessizce

oturdum. Sarah'yla ayn fikirde olmak kolayd: gerekten de Carlos'un ahlak bozuk gibiydi. Ama bunun ksmen kabadaylk olduuna ve iinde daha iyi, daha soylu bir eylere ulamann bir yolu olduuna inanyordum. Son birka kelimesine, u --ara sra--ya ilgi ve kran duyuyordum. Neredeyse sonradan aklna gelmi gibi eklenen bu kelimelerde bir nebze sklganlk ya da utan belirtisi var gibiydi. --Carlos, gruptaki drstlnle gururlanyorsun - ama gerekten drst mydn? Yoksa yalnzca ksmi ya da kolayc bir drstlk myd bu? Doru, gruptaki br erkeklerden daha ak davranmtn. Gerek cinsel duygularndan bazlarn da vurmutun. Bu duygularn ne kadar yaygn olduklar konusunda da haksz deilsin: porno endstrisi btn erkeklerin sahip olduu drtlere hitap eden bir eyler sunuyor olmal. --Ama tmyle drst m davranyorsun? Ya iinde srp giden ama dar vurmadn tm dier duygular? Bir tahminde bulunaym: Sarah ve Martha'ya, uradklar tecavz hakknda 'nedir bu yaygara' derken kendi kanserini ve srekli kar karya bulunduun durumu dnyor olabilir miydin? Hayatn tehdit eden bir eyle tam u anda yzlemek, bir iki yl nce olup bitmi bir eyle yzlemekten ok daha gtr. --Belki de gruptan biraz ilgi istiyorsun, ama byle kabadayca davranrsan onu nasl elde edebilirsin? Kanser olduundan henz sz etmedin onlara.-- (Carlos'u kanser olduunu gruba aklamas iin sktryordum ama o bunu erteleyip duruyordu: kendisine acmalarndan korktuunu ve kadn yelerle gerekleebilecek cinsel frsatlar baltalamak istemediini sylyordu.) Carlos srtt. --yi bir denemeydi, doktor! Syledikleriniz ok akla yakn. Kafanz iyi alyor. Ama drst olacam - kanser dncesi aklmn kesinden bile gemedi. ki ay nce kemoterapiyi kestiimizden beri bazen gnlerce kanseri dnmyorum. Onu unutmak, ondan kurtulmak, bir sre iin normal bir yaam srebilmek - harika deil mi?-yi bir soru, diye dndm. Unutmak iyi miydi? Pek emin deildim. Carlos'u grmekte olduum aylar boyunca, dnd eyleri not etmek suretiyle kanserinin seyrini artc bir kesinlikle izebildiimi kefetmitim. Ne zaman kanseri ktye gitse ve lmle etkin biimde yzlese, yaam nceliklerini yeniden dzenliyor ve daha dnceli, daha sevecen, daha bilge oluyordu. te yandan, iyilemeye yz tuttuu zaman, kendi deyimiyle kamnn hkmne giriyor ve belirgin biimde kabalap slayordu. Bir zamanlar gazetede bir karikatr grmtm. Tknaz, akn bir kk adam, --Anszn, krk elli yalarnda bir gn her ey berraklaverir,-- diyordu. --... Ve sonra, yine bulanr.-- Bu karikatr tam Carlos'a uygundu, bir farkla ki onun bir tane deil, yinelenen berraklk dnemleri vard - ve bunlar hep bulanp gidiyordu. ou kez, lmnn ve lmn getirdii --berrakln-- srekli bilincinde kalmasn salayacak bir yol bulabilsem, yaamla ve dier insanlarla olan ilikisinde nemli deiiklikler yapmasna yardmc olabileceimi dnyordum. Bugnk ve birka gn nce gruptaki aldatc konuma tarzndan belliydi ki kanseri yine bir durgunluk dnemindeydi ve lm, kendisine elik eden bilgelikle birlikte, aklndan ok uzakt.

Baka bir taktik denedim. --Carlos, sen gruba girmeden nce sana grup terapisinin ardndaki temel mant aklamaya almtm. Grupta cereyan eden her eyin terapideki almamza yardmc olmak iin kullanlabileceini vurgulamtm, hatrladn m?-- Carlos ban sallad. Konumay srdrdm: --Ve gruplarn en nemli prensiplerinden birinin, grubun minyatr bir dnya olmas olduunu - grupta yarattmz ortamn, setiimiz hayat tarzn yansttn? Grupta her birimizin gerek hayatndaki sosyal dnyann aynsn kurduunu sylediimi hatrlyor musun?-Yine ban sallad. Dinliyordu. --imdi, grupta bana gelenlere bak! Yakn ilikiler kurabilecein bir grup insanla baladn. Ve baladn zaman ikimiz de senin ilikileri gelitirme yollar zerinde alman gerektii konusunda anlamtk. Gruba bu nedenle balamtk zaten, hatrladn m? Ama imdi, topu topu alt hafta sonra, btn yeler ve sizlerle alan terapistlerden en az bir tanesi sana fena halde bozulmu durumda. Ve bunu sen yaptn. Grubun iinde de grubun dnda yaptn yaptn! Bana drste yant vermeni istiyorum: Tatmin oldun mu? Bakalaryla ilikilerinden beklediin bu mu?---Doktor, sylediklerinizi gayet iyi anlyorum, ama tartmanzda bir sakat nokta var. Gruptaki insanlar zerrece umurumda deil, zerrece. Onlar gerek insanlar deil. Hibir zaman byle uvallam kimselerle iliki kurmayacam. Fikirlerinin benim iin hibir anlam yok. Onlara daha fazla yaklamak istemiyorum ki.-Baka durumlarda da Carlos'un byle tamamen kapandna tank olmutum. Bir iki hafta iinde daha makul olacan sanyordum ve bu bakmdan normal koullarda sabrl davranabilirdim. Ama bir eyler abucak deimedii takdirde ya gruptan kacakt ya da gelecek haftaya kadar grubun dier yeleriyle ilikilerini onarlmaz biimde koparm olacakt. Bu sevimli olaydan sonra bir baka grup terapistini onu kabul etmeye ikna edebileceimden hayli kukulu olduumdan, sebatla direndim. --Bu fkeli ve yarglayc duygular iitiyorum ve senin onlar gerekten hissettiini biliyorum. Ama Carlos, bir an iin onlar parantez iine al ve baka bir eyle temasa geip geemeyeceini gr. Sarah da Martha da byk bir ac iindeydiler. Onlar hakknda baka ne gibi duygular yaadn? nemli ya da baskn duygulardan deil, bunlar dnda yaadn anlk duygulardan sz ediyorum.---Neyin peinde olduunuzu biliyorum. Benim iin elinizden geleni yapyorsunuz. Size yardmc olmak isterdim ama bir eyler uyduruyor olurdum. Bana duygular mal ediyorsunuz. Buras, bu oda, gerei syleyebileceim tek yer ve gerek u ki, gruptaki o iki orospuyla her eyden ok yapmak istediim ey onlar dzmek! Tecavz yasal olsayd yapardm dediim zaman samimiydim! Ve nereden balayacam da biliyorum!-Byk bir olaslkla Sarah'y kastediyordu ama sormadm. Yapmak istediim son ey onunla bu tartmaya girmekti. Belki de ikimizin arasnda iletiimi gletiren bir tr nemli Oedipus rekabeti vard. Carlos, sanki ikimizi Sarah iin birbirimize rakip olarak gryormu gibi, ona yapmak istediklerini bana canl tabirlerle

anlatmak iin hibir frsat karmyordu. Kendisini daha nce Sarah'ya kma teklif etmekten caydrma nedenimin onu kendime saklamak olduuna inandn biliyordum. Ama bu tr bir yorum imdi tamamen yararsz olacakt: Carlos ok fazla kapanmt ve savunmadayd. Eer ona ulaacaksam daha dayanlmaz bir ey kullanmam gerekecekti. Geriye kalan tek dnebildiim yaklam, ilk seansmzda grm olduum o bir tek duygu patlamasna ilikindi - bu o kadar yapay ve basit bir taktikti ki yol aaca artc sonucu tahmin bile edemezdim. --Pekala Carlos, hayal ettiin ve savunduun u ideal toplumu dnelim - tecavzn yasallat toplumu. imdi birka dakika iin kendi kzn dn. Onun iin bu toplumda - yasal tecavze ak durumda, cinsel alk duyup on yedi yandaki kzlara zor kullanarak sahip olmaya kalkan herkes iin bir tatmin arac olarak - yaamak nasl bir ey olurdu?-Carlos anszn srtmaktan vazgeti. Gzle grlr biimde irkildi ve --Bunu onun iin istemezdim,-- dedi yalnzca. --Ama kurduun bu dnyada onun yeri ne olacakt? Manastra m kapanacakt? Ona yaayabilecei bir yer salamak zorundasn: babalarn yapt budur - ocuklar iin bir dnya kurarlar. Sana daha nce hi sormamtm - kzn iin gerekten ne istiyorsun?---Onun bir erkekle sevgi dolu bir ilikisi ve sevgi dolu bir ailesi olmasn istiyorum.---Ama babas bir tecavz dnyasn savunurken bu nasl olabilir? Onun sevgi dolu bir dnyada yaamasn istiyorsan o dnyay kurmak da sana der - ve bunun iin ie kendi davranlarnla balaman gerekir. Kendi yasann dnda kalamazsn - her ahlak sisteminin temelinde bu vardr.-Seansn tonu deimiti. Artk ne oyun kalmt ne de kabalk. Alabildiine ciddilemitik. Kendimi terapistten ok felsefe ya da din retmeni gibi hissediyordum, ama izlenecek doru yolun bu olduunu biliyordum. Hem bunlar daha nce sylemem gereken eylerdi. Carlos sk sk kendi istikrarszlyla dalga geerdi. Bir defasnda ocuklaryla, yemek srasnda (ylda birka kez onu grmeye gelirlerdi) yapt bir sohbeti keyifle anlatn anmsyorum. Kznn flrt ettii her erkei tanyp onaylamak istediini sylemiti. Sonra olunu iaret ederek, --Sana gelince,-- demiti, --elde edebilecein her kary alabilirsin!-imdi dikkatini ekmi olduumdan hi kukum yoktu. Nirengi yoluyla kaldra gcm artrmaya karar verdim ve ayn konuya baka bir ynden yaklatm: --Peki Carlos, u anda aklma baka bir ey geldi. ki hafta nce dnde grdn yeil Honda'y hatrlyor musun? Haydi onu tekrar gzden geirelim.-Carlos dler zerinde almaktan holanyordu ve bu d ele alp kz hakkndaki zc tartmay brakmaya oktan gnllyd. Dnde bir araba kiralamak iin bir kiralk oto acentasna gittiini grmt, ama hazrda yalnzca - en sevmedii arabalar

olan - Honda Civic arabalar vard. Mevcut birka renk arasndan krmzy semiti. Ama park yerine ktnda mevcut tek arabann yeil - en sevmedii renk - olduunu grmt! Bir dn en nemli nitelii tad duygudur ve bu d zararsz ieriine karn dehet doluydu: Carlos'u uyandrm ve onu saatlerce kayglar iinde brakmt. ki hafta nce bu d konusunda fazla yol alamamtk. Anmsadma gre Carlos kiralk oto servisindeki dii grevlinin kimliine ilikin armlara dalmt. Ama ben bugn bu d farkl bir kta gryordum. Carlos yllar nce yeniden dou konusunda gl bir inan gelitirmiti; bu inan ona lme ilikin korkularndan hayrl bir kurtulu sunuyordu. lk bulumalarmzdan birinde kulland mecazlardan biri, lmn yalnzca bedenini bir baka bedenle deitirmek olduuydu - tpk eski bir arabay deitirmek gibi. imdi ona bu benzetmeyi anmsatacaktm. --Farz edelim ki, Carlos, bu d yalnzca arabalarla ilgili bir d olmann tesinde. Elbette ki bir araba kiralamak korkutucu bir eylem deil; bir karabasana dnp seni btn gece uykusuz brakacak bir ey deil. Sanrm bu d, lm ve gelecekteki yaam hakknda ve senin lm ve yeniden douu bir araba dei tokuuyla kyaslayan semboln kullanyor. Ona bu ekilde bakarsak dn tad gl korkuya daha ok anlam verebiliriz. Alabilecein tek arabann yeil bir Honda Civic olmasndan ne karyorsun?---Yeilden de Honda Civic'lerden de nefret ederim. Bundan sonraki arabam bir Maserati olacak.---Ama eer arabalar bedenlerin dteki sembolleriyse, neden bir sonraki yaamnda hepsinden fazla nefret ettiin bedeni ya da yaam alacaksn?-Carlos'un yant vermekten baka seenei yoktu. --Ne yaptna ya da imdiki hayatn nasl yaadna bal olarak hak ettiini alrsn. Yukar kabilir ya da aa inebilirsin.-Artk bu tartmann nereye varacan anlam ve terlemeye balamt. Onu sk bir orman gibi kuatan kabal ve alaycl, kendisine yaklaanlar her zaman oka uratp caydrmt. Oysa imdi ok geirme sras kendisindeydi. inin en derin yerindeki iki tapnan istila etmitim: ocuklarna olan sevgisi ve yeniden doua ilikin inanlar. --Devam et, Carlos, bu nemli - bunu kendine ve kendi yaamna uygula.-Carlos her bir kelimeyi ar ar srp kopard. --Bu d benim doru yaamadm sylyor.---Ayn fikirdeyim, sanrm dn syledii bu. Doru yaamaya ilikin dncelerini biraz daha anlat.-Herhangi bir dini sistemde iyi bir yaam oluturan eyler - sevgi, cmertlik, koruma, soylu dnceler, iyilik aray, yardmseverlik - hakknda tumturakl laflar edecektim ama hibirine gerek kalmad. Carlos bana amacma ulam olduumu bildirdi: bann dnmeye baladn ve bir gnde ok fazla eyi ele alm olduumuzu syledi. Bu konuda hafta boyunca dnmek

zere zaman istedi. Hala on be dakikamz kaldna iaret ederek baka bir cephede biraz alma yapmaya karar verdim. Bu seansta am olduu ilk konuya dndm: bir kilise toplantsnda ksaca tanm olduu Ruth adl kadnla bulunmaz bir frsat kard inanc ve ona arabasna kadar yryerek elik etmemi olmas nedeniyle kafasn tatan taa vurmas ve kendini sulamas. Bu mantksz inancn ilevi apakt. ekici bir kadn tarafndan arzulanp sevilmeye, umutlanabilecek kadar yakn olduuna inanmaya devam ettii srece bakalarndan farksz olduu, ciddi bir sorunu olmad, grnmnn bozulmad ve lmcl bir hastal olmad inancn srdrebilirdi. Gemite bu yadsmasn kurcalamamtm. Genellikle bir savunmay, zmden daha fazla sorun yaratmad ve yerine nerilecek daha iyi bir ey bulunmad srece baltalamamakta yarar vardr. Yeniden dou konusu bu duruma bir rnektir: ben ahsen bunu lm yadsmann bir biimi olarak gryorduysam da, bu inan Carlos'a (ve dnya nfusunun byk bir blmne) ok yardmc oluyordu; bu durumda onu baltalamak yle dursun her zaman desteklemi olup bu seansta da Carlos'a yeniden douun tm ieriine tutarl bir biimde dikkat etmesi iin srarda bulunarak bu inancna tekrar destek vermi oluyordum. te yandan, yadsma sisteminin birtakm daha az yararl blmlerini sorgulamann zaman gelmiti. --Carlos, Ruth'a arabasna kadar elik etmi olsaydn, yzde 10-15 olaslkla onunla evlenebileceine gerekten inanyor musun?---Her ey orap sk gibi gidebilirdi. kimizin arasnda bir eyler vard. Bunu hissettim ben. Bildiimi biliyorum!---Ama bunu her hafta sylyorsun - spermarketteki kadn, diinin resepsiyon memuru, sinemadaki bileti. Sarah'yla bile bunu hissettin. Bak imdi, sen ya da herhangi bir erkek, ka kez bir kadnla arabasna kadar yrm ve onunla evlenmemitir?---Peki, peki, belki yzde bire ya da yarma daha yaknd ama yine de bir ans vard - eer ben byle bir hdk olmasaydm. Onu arabasna kadar geirmeyi nermek aklma bile gelmedi!---Kendini hrpalamak iin setiin eylere bak! Carlos, dobra dobra konuacam. Sylediklerinin hibir anlam yok. Ruth hakknda bana btn sylediin - ki onunla yalnzca be dakika konumusun - onun yirmi yanda, iki kk ocuklu ve yaknlarda boanm bir kadn olduu. Gereki olalm - senin dediin gibi, drst olunacak yer buras. Ona saln hakknda ne syleyeceksin?---Onu daha iyi tanynca gerei anlatacam - kanser olduumu, hastaln imdi kontrol altnda olduunu, doktorlarn onu tedavi edebildiini.---Sonra?---Doktorlarn ne olacandan emi olmadklarn, her gn yeni tedavi yntemleri kefedildiini, hastaln gelecekte tekrarlayabileceini.---Doktorlar sana ne syledi? Tekrarlayabilir mi dediler?--

--Haklsnz - eer bir tedavi bulunmazsa gelecekte tekrarlayacak.---Carlos, gaddarlk etmek istemiyorum, ama tarafsz olmaya al. Kendini Ruth'un yerine koy - yirmi yanda, iki kk ocuu var, g bir dnem geirmi, muhtemelen kendisi ve ocuklar iin salam bir destek aryor, kanser hakknda bilgisi ve korkusu yalnzca halktan biri kadar - sen onun arad trden bir gvence ve destei temsil ediyor musun? Saln kuatan belirsizlii kabul etmeye hazr m? Kendisini sana hastabakclk etmek zorunda kalabilecei bir duruma sokma riskine girmeye hazr m? Kendisine, seni senin istediin tarzda tanma, seninle bir ilikiye girme izni vermesi ihtimali gerekten ne kadar olabilir?---Herhalde milyonda bir bile deil,-- dedi Carlos, mahzun ve yorgun bir sesle. Ona gaddarca davranyordum, ama gaddar olmama seenei, yani sadece onun nabzna gre erbet vermek ve gerei grme yeteneinden yoksun olduunu sessizce kabul etmek daha da gaddarca olurdu. Ruth hakkndaki hayali, kendisinin hala bir bakas tarafndan dokunulabileceini, sevilebileceini hissetmesine olanak veriyordu. Arkasndan gz krpp alay etmektense onunla mcadeleye girimek isteyiimin, kendimce ona dokunmak ve onu sevmek olduunu anlayacan umut ediyordum. Tm kabadayl uup gitmiti. Carlos yumuak bir sesle sordu, --Peki bu beni nereye getirir?---Eer imdi gerekten istediin yaknlksa, o zaman evlenecek bir kadn bulma konusundaki bu telandan kurtulmann zaman geldi. Aylardr senin bu konuda dvnp durman izliyorum. Sanrm kendini biraz rahat brakmann zamandr. G bir kemoterapi dneminden henz ktn. Drt hafta nce bir ey yiyemiyor, yataktan kalkamyor, durmadan kusuyordun. Epey kilo kaybettin, imdi gcn yeniden kazanyorsun. u anda bir e bulmay ummaktan vazge, kendine bu kadar yklenme. Makul bir hedef belirle - bunu sen de benim kadar yapabilirsin. Dikkatini iyi bir sohbet zerinde younlatr. Zaten tandn kiilerle dostluunu derinletirmeye al.-Carlos'un dudaklarnda bir tebessmn ekillenmeye baladn grdm. Bir sonraki cmlemin ne olacan sezmiti: --Ve balamak iin gruptan daha iyi bir yer olabilir mi?-O seanstan sonra Carlos artk ayn insan deildi. Bir sonraki randevumuz, en yakn grup toplantsndan bir gn sonrayd. Carlos ilk olarak grupta ne kadar iyi davrandna inanamayacam syledi. Artk en yardmc ve duyarl ye olduu konusunda bbrlendi. Akllca bir kararla gruba kanserinden sz ederek kendini skntdan kurtarmt. ddiasna gre - ve haftalar sonra Sarah da bunu dorulayacakt - davranlar yle arpc bir deiime uramt ki artk grubun dier yeleri onun desteine gvenir olmutu. Bir nceki seansmzdan vgyle sz ediyordu. --Geen seans imdiye kadar olanlarn en iyisiydi. Keke her seansmz yle olabilse. Ne konutuumuzu tam hatrlamyorum ama deimeme ok yardmc oldu.--

Sylediklerinden birini zellikle ilgin bulmutum. --Neden bilmem, ama gruptaki erkeklerle bile farkl bir iliki iindeyim. Hepsi de benden yal ama, gln deil mi, onlara kendi oullarmm gibi davrandm duygusuna kaplyorum!-Geen seansmzn ieriini unutmu olmas beni hi rahatsz etmiyordu. Konutuklarmz unutmas, bunun kart olan olaslktan (hastalarda daha yaygn grlen bir seim), yani konuulanlar eksiksiz olarak anmsamak ama hi deimeden kalmaktan ok daha iyiydi. Carlos giderek artan bir hzla dzeliyordu. ki hafta sonraki seansa, o hafta iinde iki nemli igr kazandn bildirerek balad. Bu igrlerden o kadar gurur duyuyordu ki onlara birer ad vermiti. Birincisine, (notlarna gz atarak) --Herkesin bir kalbi var-- demiti. kincisi ise, --Ben ayakkablarm deilim-- idi. nce, --Herkesin bir kalbi var-- cmlesini aklad. --Geen hafta grup toplants boyunca kadn bekarln ne kadar g olduu, yalnzlk, anne ve babalar iin tuttuklar yas, karabasanlar gibi konulara ilikin birok duygularn paylayorlard. Neden bilmiyorum, ama birdenbire onlar farkl bir biimde grdm! Benim gibiydiler! Onlar da yaarken benimle ayn sorunlarla karlayorlard. Eskiden kadnlarn hep Olimpos Da'nn tepesinde nlerinde bir dizi erkekle oturup, bu yatak odama, bu deil, diye erkekleri aykladklarn hayal ederdim! --Ama o anda,-- diye srdrd Carlos, --rlplak kalplerini grr gibi oldum. Gs duvar yok olmutu, kaburga kemiklerinden duvarlaryla, kare eklinde mavi-krmz bir oyuk ve ortada karacier renginde, parlayan ve gm gm atan bir kalp brakarak eriyip gitmiti. Btn hafta boyunca herkesin arpan kalbini grdm ve kendi kendime, 'Herkesin bir kalbi var, herkesin bir kalbi var,' deyip durdum. Herkesin - resepsiyonda alan ekilsiz bir kamburun, yerleri temizleyen yal bir kadnn, hatta birlikte altm adamlarn bile - kalbini gryorum!-Carlos'un szleriyle iimi ylesine bir sevin sard ki gzlerim yalarla doldu. Sanrm o da bunu grd ama beni mahcup etmemek iin bir ey sylemedi ve aceleyle bir sonraki igrye geti: --Ben ayakkablarm deilim.-Geen seansmzda Carlos'un iyerinde yapaca bir konumayla ilgili byk korkusunu konumutuk. nsanlarn nnde konumakta oldum olas ok glk ekiyordu: herhangi bir eletiriye dayanlmaz derecede duyarl olduundan, sylediine gre ou kez konumasnn herhangi bir tarafn sorgulayan herkese hrnca kar saldrda bulunarak kendini maskara ediyordu. Onun kiisel snrlarn gzden kaybetmi olduunu anlamasna yardm etmitim. Doal olarak, demitim, insan benliinin merkezine yaplan bir saldrya kar koyar - ne de olsa bu durumda insann hayatta kalmas sz konusudur. Ama Carlos'un kiisel snrlarn iini de kapsayacak biimde geniletmi olduunu ve bunun sonucunda da iinin herhangi bir tarafnn yumuak bir eletirisine bile sanki z varlna lmcl bir saldr, yaamna yneltilen bir tehditmi gibi tepki gsterdiini belirtmitim. Carlos'u kendi benliiyle evresel nitelik ya da etkinlikleri birbirinden

ayrt etmeye zorlamtm. Sonra da benlik d ksmlarla zdelemekten vazgemesi gerekiyordu: bunlar sevdii ya da yapt ya da deer verdii eyleri temsil edebilirlerdi ama onun kendisi, z varl deillerdi. Bu model Carlos'un ilgisini ekmiti. Bu yalnzca onun iyerindeki savunma halini aklamakla kalmyor, Carlos ayn zamanda bu --zdelememe-- modelini genileterek bedenine de uygulayabiliyordu. Bir baka deyile, bedeni tehlikede olduu halde kendisi, yaamsal z sapasalamd. Bu yorum Carlos'un kaygsn byk lde hafifletmi ve geen hafta yapt konuma harikulade berrak ve savunmadan uzak olmutu. Carlos hi bu kadar iyi bir i yapmamt. Konumas boyunca beyninde dnen kk bir mantra (Hinduizm ve Budizm'de bir tr mistik nakarat. (. N.)) ark mrldanp durmutu: --Ben iim deilim.-- Konumasn bitirip patronunun yanna oturduu zaman da mantra srp gitmiti: --Ben iim deilim. Konumam deilim. Giysilerim deilim. Bunlarn hibiri deilim.-- Ayak ayak stne atm ve gz anp ypranm ayakkablarna taklmt: --Ve ben ayakkablarm da deilim.-Sonra patronuna, --Ben ayakkablarm deilim-- diye ilan etmek iin ayak parmaklarn ve ayaklarn sallayarak adamn dikkatini ekmeyi umut etmiti. Carlos'un iki igrs - ardndan gelecek birok igrnn ilk ikisi - bana ve rencilerime birer armaand. Her biri farkl bir terapi yntemiyle retilmi olan bu iki igr, zet olarak bir insann bakalaryla ilikisine odaklanan grup terapisinden alabilecekleriyle, kendi i dnyasyla ilikisine odaklanan bireysel terapiden alabilecekleri arasndaki fark aklyordu. rettiklerimi aklamak iin Carlos'un canl igrlerinden pek ounu hala kullanrm. Kendisine kalan birka aylk yaam sresince Carlos evresine bir eyler verme yolundaki seimini srdrd. Kanser hastalar iin bir --kendi kendine yardm-- grubu (bunun bir --son durak-meyhanesi olduuna ilikin bir espriyi de ihmal etmeyerek) oluturdu ve kiliselerinden birinde baz kiileraras beceri gruplarnda grup liderliini stlendi. Artk onu en fazla destekleyenlerden biri olan Sarah, gruplarndan birine konumac olarak davet edildi ve Carlos'un sorumlu ve yetkili liderliine tank oldu. Ama Carlos hepsinden fazla, ocuklarna bir eyler verdi ve onlar da babalarndaki deimeyi fark ederek yaknlarda bir niversiteye bir dnem iin kaydolduklarnda onun yannda kalmay tercih ettiler. Harikulade cmert ve destekleyici bir babayd. Bir insann lmle yzleme eklinin byk lde anne ve babasnn ortaya koyduu rnekle belirlendiini hep hissetmiimdir. Ana babalarn ocuklarna verebilecekleri son armaan, rnek olmak suretiyle, onlara lm vakarla karlamay retmektir bu balamda Carlos olaanst bir erdem dersi verdi. lm o karanlk, bouk, fesat gizliliindeki lmlerden deildi. Yaamnn son anna dek hastal hakknda o ve ocuklar birbirlerine kar drst oldular ve Carlos hastalndan sz ederken gzlerini alatrp dudaklarn bzerek bir at gibi burnundan --lenfooooooomma-dediinde hep birlikte kkr kkr gldler. Ama hi kimseye, bana lmeden az nce sunduu armaandan daha byk bir armaan vermedi; bu armaan, lme

mahkum hastalar iin --iddial-- terapi abalarnn mantkl ya da uygun olup olmad sorusunu sonsuza dek yantlayan bir armaand. Onu hastanede grmeye gittiimde artk kmldayamayacak kadar gszd, ama ban kaldrd, elimi kavrayp skt ve --Teekkr ederim,-- diye fsldad. --Hayatm kurtardnz iin teekkr ederim.-::::::::::::::::: iman Bir Hanm Dnyann en iyi tenisileri oyunlarndaki zayflklar gidermek iin gnde be saat antrenman yaparlar. Zen ustas sonsuz zihinsel skunetin, balerin ise kusursuz dengenin ardna der ve bir rahip hi durmadan vicdann sorgular. Her meslein snrlar iinde, o meslei uygulayanlarn mkemmellik arayabilecei bir olaslk blgesi vardr. Bir psikoterapist iin bu blgeden, bu asla tamamlanp mezun olunamayan bitmez tkenmez kendini dzeltme programndan, meslekte kontr-transferans diye sz edilir. Transferans ile hastann hatal biimde terapiste balad (--transfer ettii--) ama gerekte daha nceki ilikilerden kaynaklanan duygular kastedilirken, kontr-transferans bunun tam tersi olan, yani terapistin hastaya kar besledii, benzer trde mantk d duygular kapsar. Kimi zaman kontr-transferans arpc boyutlardadr ve derinlemesine terapiyi olanaksz klar: bir Yahudi'nin bir Nazi'yi ya da bir zamanlar cinsel saldrya uram bir kadnn bir cinsel saldrgan tedavi ettiini dnn. Ama daha lml bir biimde, kontr-transferans her psikoterapi srecine kurnazca sokuluverir. Betty'nin ofisime girdii gn, yz elli be santimlik boyu, yz yirmi kiloluk hantal gvdesiyle ofisimdeki modern ve zarif koltua doru yneldiini grdm anda, byk bir kontr-transferans snavnn beni beklemekte olduunu anlamtm. iman kadnlar bana hep itici gelmitir. Onlar iren bulurum: gln badi badi yrylerini, bedenlerinin d hatlardan yoksunluunu - gslerin, kalalarn, omuzlarn, ene izgilerinin, elmack kemiklerinin, her eyin, bir kadnda grmek istediim her eyin bir et iinde bulanp gitmesini iren bulurum. Giysilerinden de nefret ederim - uval gibi biimsiz giysiler veya daha da beteri, f gibi uyluklarn saran kaskat fil gibi blucinler. Bu kadnlar o bedeni ne cesaretle gzmze sokar gibi sergiliyorlar? Bu esef verici duygularn kayna m? Aratrmay hi dnmemitim. O kadar derinlere uzanyorlard ki onlar bir nyarg gibi grmemitim hi. Ama benden bir aklama istenseydi, herhalde yaammn ilk dnemini dolduran ve annemin de dahil olduu - barol oynad - iman, mtehakkim kadnlar ailesini gsterebilirdim. Ailemde srekli bir hastalk olan imanlk, Amerika'da domu gayretli ve hrsl bir ilk kuak ferdi olarak benim Rus tetl'nn (Ruslara zg bir tr izme. (. N.)) tozunu ayamdan sonsuza dek silkip atmaya karar verdiim zaman geride brakmak zorunda olduum eylerin bir parasyd. Baka tahminlerde de bulunabilirim. Ben her zaman, belki pek ok erkekten daha fazla, kadn bedenine hayranlk duymuumdur. Hayr, yalnzca hayranlk duymak deil, onu her trl nedenin tesinde bir dzeye ve hedefe yceltmi, idealletirmi, karsnda adeta kendimden gemiimdir. iman kadnlara, benim arzumun

kutsallna saygszlk ettikleri, aziz tuttuum her gzel izgiyi iirip ktye kullandklar iin mi ierliyorum? Benim tatl yanlsamam syrp atarak dibindeki eti - fkeli, saldrgan eti - aa kardklar iin mi? Irk ayrmnn belirgin olduu Washington D.C.'de, bir zenci mahallesinin ortasndaki tek beyaz ailenin tek olu olarak bydm. Sokaklarda siyahlar beyaz olduum iin, okulda ise beyazlar Musevi olduum iin saldrrd bana. Ama neyse ki her zaman imanlk vard, iko ocuklar, koca popolar, dalga geilenler, atletizm takmlarna en son seilenler, atletizm pistini koarak tamamlayamayanlar. Benim de nefret edecek birine ihtiyacm vard. Belki de bunu orada renmiimdir. Tabii bu nyargmda yalnz da deilim. Kltrel pekitirme her yerde var. iman bir hanm iin kim nazik bir sz syler? Ama bendeki hor grme tm kltrel normlara baskn kyordu. Meslek hayatmn balarnda, hastalarmdan herhangi birinin iledii en az iren suun tek ve basit bir cinayet olduu bir azami gvenlik cezaevinde almtm. Yine de hastalar kabul etmekte, anlamaya almakta ve onlara destek olma yollar aramakta pek glk ekmemitim. Ama iman bir hanm yemek yerken grdm zaman insani anlay merdiveninde birka basamak aa inerim. Yemei nnden ekip almak isterim. Yzn dondurmann iine bastrmak isterim. --Tknmay brak artk! Yeterince yemedin mi allahakna?-enelerini kapatp telle balamak isterim! Zavall Betty, koltuuma doru masumca ilerleyip gvdesini yavaa yerletirirken, kvrmlarna ekidzen verirken ve ayaklar tam yere demeden oturduu yerden ban kaldrp bana umutla bakarken - ok kr, ok kr ki - bunlarn hibirini bilmiyordu. Neden, diye dndm, ayaklar yere demiyor? O kadar da ksa boylu deil ki. Koltukta yksekte oturuyordu, sanki kendi kucanda oturuyormu gibiydi. Uyluklar ve kalalar ok ikin olduundan ayaklar yere ulamak iin daha uzun bir yol katetmek zorunda kalyor olabilir miydi? Bu bilmeceyi abucak kafamdan sildim - ne de olsa bu insan benden yardm istemeye gelmiti. Bir an sonra kendimi Mary Poppins filmindeki kk iman izgi film karakterini - --supercalifragilisticexpialidocious-arksn syleyen kadn - dnrken buldum, nk Betty bana onu anmsatyordu. Bir gayret, onu da kafamdan sildim. Ve bylece srp gitti: onunla geen tm saat, ona dikkatimi btnyle verebilmek iin kafamdan aalayc dnceleri birbiri ardndan silme egzersizinden ibaretti. Fantasia'da sihirbazn ra olan Mickey Mouse'un, dikkatimi elen dncelerimi sprp uzaklatrdn hayal ettim ve sonunda dikkatimi Betty'ye vermek iin o imgeyi de sprp uzaklatrmak zorunda kaldm. Her zamanki gibi, demografik sorularla balayarak ynm belirlemeye giritim. Betty, yirmi yedi yanda ve bekar olduunu, merkezi New York'ta bulunan byk bir maazalar zincirinin halkla ilikiler blmnde altn ve yeni bir maazann alnda yardmc olmak zere ay nce, on sekiz aylk bir sre iin Kaliforniya'ya gnderildiini syledi. Tek ocuk olarak Teksas'ta, kk yoksul bir iftlikte bymt,

babasnn on be yl nce lmnden beri annesi orada yalnz yayordu. Betty iyi bir renciydi, eyalet niversitesine gitmi, Teksas'ta bir byk maazada almaya balam ve iki yl sonra New York'taki irket merkezine nakledilmiti. Kilosu her zaman normalin stndeydi ama byme ann sonlarnda gze arpacak derecede imanlamt. Ar rejimlerle 20-25 kilo kaybettii birka ksa dnem dnda, yirmi bir yandan bu yana doksan kiloyla yz yirmi kilo arasnda dolanp durmutu. Sadede gelip standart a sorumu sordum: --Derdin nedir?---Her ey,-- diye yantlad Betty. Hayatnda hibir ey yolunda gitmiyordu. Hatta, dediine gre, bir hayat da yoktu. Haftada altm saat alyordu, Kaliforniya'da hibir arkada, hibir sosyal hayat, hibir faaliyeti yoktu. Hayat, olduu kadaryla, New York'tayd ama u anda naklini istemek, i arkadalar arasnda popler olmay nedeniyle zaten tehlikede olan mesleinin sonu olurdu. irketi ona balangta sekiz yeni elemanla birlikte aylk youn bir eitim vermiti. Betty ne performans ne de terfileri asndan o sekiz snf arkada kadar baarl olmay konusunda kayglanyordu. Dediine gre banliyde mbleli bir dairede, almak, yemek ve on sekiz ayn doldurana dek gnleri saymak dnda hibir ey yapmadan yayordu. New York'ta yirmi drt ay kadar sreyle gittii bir psikiyatr olan Dr. Farber, onu antidepresan ilalarla tedavi etmiti. Betty ilalar almaya devam ettii halde pek bir yararn grmemiti: derin bir knt iindeydi, her akam alyor, lm olmay diliyor, blk prk uyuyor ve her zaman sabaha kar drt be sularnda uyanyordu. Evin iinde skntl skntl dolanyor ve tatil gn olan pazarlar hi giyinmiyor ve btn gn televizyonun karsnda tatl eyler yiyerek geiriyordu. Bir hafta nce Dr. Farber'a telefon etmiti, o da benim adm vererek danmak iin aramasn nermiti. --Hayatnda mcadele ettiin eyleri biraz daha anlat bana,-dedim. --Boazma hakim olamyorum,-- dedi Betty kkrdayarak. Sonra, --Boazma hibir zaman hakim olamadm syleyebilirsiniz ama imdi gerekten olamyorum,-- diye ekledi. --Geen ay iinde yaklak on kilo aldm ve giysilerimin ouna samyorum.-Bu beni artmt, giysileri ylesine ekilsiz, ylesine sonsuz derecede esnek grnyordu ki onlarn da tesine geilmesini hayal edemiyordum. --Tam bu srada gelmeye karar vermenin baka nedenleri?---Geen hafta ba arlarm iin bir doktora gitmitim, o da bana tansiyonumun tehlikeli derecede yksek, 11-22 civarnda olduunu ve mutlaka kilo vermeye balamam gerektiini syledi. Altst olmu gibiydi. Onu ne kadar ciddiye alacam bilemiyorum - Kaliforniya'da herkes yle salk delisi ki. Adam muayenehanesinde bile blucin ve kou ayakkablaryla dolayor.-Betty btn bunlar neeli bir sohbet havasnda anlatyordu, sanki baka birinden sz ediyormu gibi, sanki ikimiz yamurlu bir pazar le sonras yatakhanede dedikodu yapan niversite rencileriymiiz gibi. Beni de havaya sokmak iin drtmeye alyordu.

Fkralar anlatyordu. iveleri taklit etme yetenei vard; kalender Marin County doktorunun, inli mterilerinin, Orta Batl patronunun taklitlerini yapyordu. Seans sresince yirmi kez glm olmalyd, onunla birlikte glmeye zorlanmay acmaszca reddediim, grne gre hibir ekilde evkini krmyordu. Bir hastayla tedavi balantsna girme iini her zaman ok ciddiye alrm. Birini tedavi iin kabul ettiim anda kendimi o insana destek olmaya hasrederim: hastann iyilemesi iin gerekli olan btn zaman, btn enerjiyi harcamaya ve en nemlisi, hastayla yakn ve yapmacksz bir iliki kurmaya. Ama Betty ile bir iliki kurabilir miydim? Ak sylemek gerekirse bana tiksinti veriyordu. Kat kat etlerin altndaki yzn bulabilmek iin aba harcamam gerekiyordu. Budalaca yorumlar da ayn derecede can skcyd. lk saatimizin sonuna geldiimizde kendimi sinirli ve bezgin hissediyordum. Onunla yaknlaabilir miydim? Yaknlamay daha az istediim tek bir insan bile dnemiyordum. Ama bu Betty'nin deil benim sorunumdu. Meslekte yirmi be yl altktan sonra artk deimemin zaman gelmiti. Kontr-transferans sorunu Betty'nin ahsnda bana meydan okuyordu ve ite bu tam nedenle orada ve o anda, onun terapisti olmay nerdim. Kukusuz tekniini gelitirmeyi amalayan bir terapisti kimse eletiremez. Ama, tedirgin bir merakla dnyordum, ya hastann haklar? Yakksz kontr-transferans lekelerini ovup karmaya alan bir terapistle kendi dallarnda mkemmeli arayan bir balerin ya da Zen ustas arasnda bir fark yok mudur? Ters vurula servis karlama tekniini gelitirmek baka eydir, becerilerini krlgan, tedirgin bir insan incitme pahasna bilemeye almak baka eydir. Bu dncelerin hepsi aklmdan geti ama onlarn safd braklabileceini dndm. Betty'nin, bana bir terapist olarak kiisel becerilerimi gelitirme frsatn sunduu bir gerekti. te yandan, elde edeceim herhangi bir gelimeden gelecekteki hastalarmn yararlanaca da bir gerekti. stelik insann hizmetindeki profesyoneller her zaman canl hastalar zerinde uygulama yapmlardr. Baka seenek yoktur. Bir rnek verecek olursak, rencilerin klinik stajlar olmadan tp renimi varln nasl srdrebilirdi? Dahas, merak duygularn ve cokularn karlarndakilere aktaran sorumlu, acemi terapistlerin ou kez mkemmel terapi ilikileri kurduklarna ve olgun bir profesyonel kadar etkin olabildiklerine her zaman tank olmuumdur. likidir iyiletiren, ilikidir iyiletiren, ilikidir iyiletiren mesleki tespihimdir bu benim. Bunu sk sk rencilere sylerim. Ve bir hastayla iliki kurma yolu hakknda baka eyler de sylerim - koulsuz olumlu bak, yarglamadan kabul, samimi balant, duygudala dayanan anlay. Fakat Betty'yi ilikimiz araclyla nasl iyiletirebilecektim? Ne kadar iten, duyguda, kabul edici olabilecektim? Ne kadar drst? Bana, ona kar duygularm sorduunda nasl yant verecektim? Umudum, Betty ile ben onun terapisinde (bizim terapimizde) ilerledike benim de deimemdi. imdilik bana yle geliyordu ki Betty'nin sosyal etkileim tarz, terapist-hasta ilikisinin derinlemesine analizine gerek brakmayacak kadar ilkel ve yzeyseldi. Betty'nin d grnnn, kiiler aras ilikilerdeki nitelikleriyle

- yani birka iman kadnda rastlam olduum zihinsel eviklik ya da katksz canllk gibi niteliklerle - bir ekilde dengeleneceini gizliden gizliye umut etmitim, fakat heyhat, bu gereklemeyecekti. Onu daha iyi tandka, daha da skc ve yzeysel buluyordum. lk birka seans boyunca Betty, iyerinde mteriler, i arkadalar ve patronlarla ilgili olarak karlat sorunlar sonu gelmez ayrntlarla anlatt. Sk sk, iin iin homurdanmama karn, zellikle basmakalp bir konumay, rollerden birkan oynayarak - bundan hep nefret etmiimdir - canlandryordu. Yine bezdirici ayrntlarla, iyerindeki btn ekici erkekleri ve onlarla birka cmle alveriinde bulunmak iin evirdii ufack, dokunakl dolaplar anlatyordu. Yzeyin altna dalmak iin benim tarafmdan gelen tm abalara direniyordu. Balangtaki geici --kokteyl gevezeliimiz-- yalnzca belirsiz bir biimde uzayp gitmekle kalmyor, bu safhay asak bile hep yzeyde kalacamza - bulutuumuz srece kilolar, rejimler, ufak tefek i yaknmalar ve bir aerobik snfna katlmama nedenleri hakknda konumaya mahkum olduumuza - ilikin gl bir duygu uyandryordu iimde. Tanrm, bam nasl bir derde sokmutum ben? Bu ilk seanslara ilikin notlarmn her birinde u tr cmleler vard: --Skc bir seans daha--; --Bugn dakikada bir saate baktm--; --mrmde grdm en skc hasta--; --Bugn neredeyse uyuyacaktm - uyank kalmak iin koltuumda dimdik oturmak zorunda kaldm--; --Bugn neredeyse koltuumdan decektim--. Sert ve rahatsz bir sandalyeye gemeyi dnrken, birdenbire Rollo May'e terapiye gittiim srada onun dik arkalkl tahta bir sandalyede oturma alkanlnda olduunu anmsadm. Bel sorunu olduunu sylemiti ama daha sonra, onu gayet iyi tandm yllar boyunca bir bel sorunundan sz ettiini hi duymamtm. Yoksa o da beni ...? Betty Dr. Farber'dan holanmadn nk onun seans srasnda sk sk uyuyakaldn sylemiti. imdi nedenini biliyordum! Dr. Farber'la telefonda konutuumda elbette bu ekerlemelerden sz etmemiti ama Betty'nin terapiden yararlanmay renememi olduunu kendiliinden sylemiti. Betty'yi neden ilaca balatm olduunu anlamak g deildi; biz psikiyatrlar terapide bir ilerleme kaydedemeyince ou kez bu yola bavururuz. Nereden balamal? Nasl balamal? Tutunacak bir yer bulmaya abalyordum. Kilosunu konu ederek balamak anlamszd. Betty terapinin kilo vermeyi ciddi olarak dnebilecei noktaya gelmesine yardm edeceini umduunu ama u anda bu noktadan ok uzak olduunu derhal ve aka sylemiti. --Moralim bu kadar bozuk olduu zaman beni ayakta tutan tek ey yemek.-Ama dikkatimi depresyonu zerinde younlatrdm zaman da, bunun u andaki yaam koullarna uygun bir tepki olduuna ilikin ikna edici bir savunma yapyordu. On sekiz ay boyunca gerek yaamndan - evinden, sosyal faaliyetlerinden, arkadalarndan - koparlp Kaliforniya'nn kiisellikten uzak bir banliysnde, kk, mbleli bir eve tklp kalnca, kim depresyona girmezdi? O zaman onun yaam durumu zerinde almasna yardm etmeye kalktm ama pek az ilerleme kaydedebildim. Betty'nin

bir sr yldrc aklamas vard. Kolayca arkada edinemiyordu, dediine gre hibir iman kadn yapamazd bunu. (Bu noktada ikna edilmeye ihtiya duymuyordum.) Kaliforniya'da insanlarn kendi dar klikleri vard ve yabanclara ak deillerdi. Betty'nin sosyal ilikileri yalnzca iyerindeydi ve orada da i arkadalarnn ou onun deneti rolne ierliyordu. stelik btn Kaliforniyallar gibi srf ve parat delisiydiler. Onu bunlar yaparken grebiliyor muydum? Betty'nin bir srf tahtas zerinde yava yava sulara gmlmesi hayalini kafamdan silip hakl olduunu teslim ettim - bunlar onun sporlar deil gibi grnyordu. Soruyordu, baka ne seenek vard? Bekarlar dnyas iman insanlar iin ekilmez bir yerdi. Bu noktay kantlamak iin bir ay nceki bir aresizlik randevusunu - ki yllardr tek randevusu olmutu bu - anlatt. Yerel bir gazete olan The Bay Guardian'n kiisel ilanlar blmndeki bir ilana yant vermiti. Erkekler tarafndan verilen ilanlarn ou ak seik bir biimde --ince-- bir kadn belirlemesini yapt halde bir tanesi bunu yapmamt. Betty telefon edip George adnda bir erkekle bir akam yemei iin szlemiti. George ondan sana bir gl takmasn ve kendisiyle o civardaki bir restorann barnda bulumasn istemiti. Betty'nin anlattna gre, onu grr grmez George'un surat aslmt ama gerekten George olduunu itiraf edip yemek boyunca da bir centilmen gibi davrand iin sonsuza dek hakkn vermek gerekirdi. Betty George'dan bir daha hi haber almad halde onu sk sk dnyordu. nk gemite bu tr birka giriiminde, onu herhalde uzaktan grp hi konumadan ekip giden erkekler tarafndan bouna bekletilmiti. Biraz aresizlik iinde, Betty'ye yardmc olma yollar aradm. Belki de (olumsuz duygularm gizleme abasyla) kendimi fazla zorladm ve baka seenekler nermek gibi acemice bir hata yaptm. Sierra Club' dnm myd? Hayr, uzun yryler iin yeterince dayankl deildi. Ya da ona birtakm sosyal ilikiler salayabilecek olan Overeaters Anonymous'u? (Bir araya gelip deneyimlerini ve umutlarn paylaarak ar yeme hastalndan kurtulmaya alan kiilerin kurduu bir dernek. (. N.)) Hayr, gruplardan nefret ediyordu. Dier neriler de benzer bir akbete urad. Baka bir yol olmalyd. Terapiye dayanan tm deiimlerin ilk adm sorumluluk yklenmektir. Eer insan iinde bulunduu naho duruma ilikin hibir sorumluluk hissetmiyorsa, o durumu nasl deitirebilir? Betty'nin durumu tam tamna byleydi: problemi tmyle dlyordu. Onu kendi yaratmamt: i nakli, ya da ksr Kaliforniya kltr, ya da kltrel olaylarn eksiklii, ya da atletik sosyal manzara, ya da toplumun imanlara kar taknd berbat tavrd sorumlu olan. Tm abalarma karn, Betty kendi mutsuz yaam koullarna kiisel bir katks olabileceini kabul etmiyordu. Ah evet, yemekten vazgeip kilo kaybetse dnyann ona farkl davranabileceini dnsel dzeyde kabul edebiliyordu. Ama bu ondan ok uzakt, ok uzun vadeliydi ve yemesi de kendi denetiminin ok dnda gibiydi. Bunlarn yan sra, onu sorumluluktan kurtaran dier savunmalar da sralyordu: genetik etkenler (ailesinin her iki tarafnda da hatr saylr derecede imanlk vard) ve iman insanlarda - daha dk metabolik taban hzlarndan balayp nceden belirlenmi, programlanm, etkilenmesi hemen hemen olanaksz beden arlna kadar uzanan - fizyolojik anormallikleri

ortaya koyan yeni aratrmalar. Hayr, bu byle olmayacakt. Er ge onun kendi grnm iin sorumluluk almasna yardm etmek zorundaydm ama bunu u anda baarma olanan gremiyordum. Daha yakn ve dolaysz bir eyle balamak zorundaydm. Bildiim bir yol vard. Bir psikoterapistin tek ve en deerli pratik arac --sre-- odadr. Sreci, ieriin kart olarak dnn. Karlkl bir konumada ierik, sylenen asl kelimelerden, tartlan somut konulardan oluur; oysa sre, ieriin nasl ifade edildii ve bu ifade tarznn konumaya katlan bireylerin ilikisi hakknda neler ortaya koyduudur. Benim yapmam gereken, ierikten uzaklamak - rnein Betty'ye basit zmler bulmaya almaktan vazgemek - ve dikkatimi sre zerinde - birbirimizle nasl bir iliki iinde olduumuza - younlatrmakt. Ve ilikimizin bir tek belirgin nitelii vard: can sktnts. te kontr-transferans tam bu noktada durumu karmaklatryordu: Skntnn ne kadarnn benim sorunum olduunu, herhangi bir iman kadnla ne kadar sklacam konusunu berrakla kavuturmam gerekiyordu. Bu durumda saknarak ilerledim - ok fazla saknarak. Olumsuz duygularm beni yavalatyordu. Bu duygular gzle grnr biimde aa vurmaktan ok korkuyordum. Daha ok sevdiim bir hastayla asla bu kadar uzun bir sre beklemezdim. Kendimi harekete gemek iin drtyordum. Eer Betty'ye yardmc olacaksam duygularm ayklamak, duygularma gvenmek ve onlara dayanarak hareket etmek zorundaydm. Gerek uydu ki karmda ok skc bir hanm vard ve onu mnasip bir biimde bu gerekle yzletirmem gerekiyordu. Baka her ey - imdiki yaantsnda arkadasz oluu, g bir bekarlar ortam, banliylerin deheti - iin sorumluluk almay reddedebilirdi ama beni skmasnn sorumluluunu reddetmesine izin vermeyecektim. Skc kelimesini sylemeye dilim varmyordu - fazlasyla belirsiz ve aalaycyd bu. Oysa benim kesin ve yapc olmam gerekiyordu. Kendime Betty'yi tam ne bakmdan skc bulduumu sordum ve iki tane apak nitelik belirledim. Her eyden nce, hibir zaman kendisiyle ilgili mahrem bir ey aklamyordu. kincisi, u lanet olas kkrdamas, zoraki neesi, gereince ciddi olma konusundaki gnlszl vard. Onu incitmeden bu niteliklerin farkna varmasn salamak g olacakt. Genel bir stratejide karar kldm: temel konumum, benim ona daha ok yaklamak istediim, ancak onun davran zelliklerinin bunu engelledii eklinde olacakt. Davranlarna ilikin herhangi bir eletiri bu erevede ortaya konulunca, kolay kolay gcenmeyeceini dnyordum. Olsa olsa onu daha iyi tanmak isteyiime memnun olabilirdi. Onun kendisini aa vurmayndan balamaya karar verdim ve zellikle uyutucu bir seansn sonuna doru ok yaydan kt. --Betty, bunu senden niin istediimi daha sonra aklayacam, ama bugn yeni bir ey deneneni istiyorum. Bugn birlikte geirdiimiz saat boyunca kendini ne kadar aa vurduun konusunda kendine birden ona kadar bir not verir misin? On, hayal edebilecein en nemli aklama olsun, bir ise, diyelim ki sinemada kuyrukta beklerken yabanclara yapabilecein trden bir aklama

olsun.-Bir hata. Betty neden sinemaya tek bana gitmeyeceini aklamak iin dakikalar harcad. nsanlarn hi arkada olmad iin kendisine acyacaklarn dnyordu. Yanlarnda oturarak kendilerini sktrmas ihtimalinden duyduklar deheti hissediyordu. Onun bir tek dar sinema koltuuna skp skamayacan grmek iin bakarlarken yzlerinde beliren merak, aknl gryordu. Konudan daha da uzaklamaya - konumay uak koltuklarna ve o kendi koltuunu arayarak yrrken, oturan yolcularn yzlerinin korkudan nasl beyazlatna kadar yaymaya - balaynca szn keserek isteimi tekrarladm ve --bir-notunu --iyerinde rasgele bir sohbet-- olarak tanmladm. Betty kendisine bir --on-- vererek yantlad isteimi. ok armtm (bir --iki-- ya da ---- bekliyordum) ve bunu ona syledim. Deerlendirmesini, bana daha nce kimseyle paylamad eyleri syledii gerekesine dayanarak savundu: rnein, bir defasnda bir maazadan bir dergi arm olduunu ve bir restorana ya da sinemaya yalnz gitmekten korktuunu sylemiti. Ayn senaryoyu birka kez yineledik. Betty muazzam risklere girdii konusunda srar ediyor, ben de ona, --Betty,-- diyordum --sen kendine 'on' veriyorsun, ama bende hi yle bir duygu uyanmad. Bana alarak gerek bir riske girdiin duygusunu yaamadm.---Bunlar hibir zaman kimseye anlatmadm. rnein, Dr. Farber'a.---Bunlar bana anlatrken kendini nasl hissediyorsun?---yi hissediyorum.---yi dnda kelimeler kullanabilir misin? Bu eyleri ilk kez sylemek rktc ya da zgrletirici olmal!---Normal geliyor bu. Sizin profesyonelce dinlediinizi biliyorum. Bir sakncas yok ki. Kendimi normal hissediyorum. Ne istediinizi bilmiyorum.---Benim profesyonelce dinlediimden nasl o kadar emin olabilirsin? Hi kukun yok mu?-Aman ha, dikkat! Vermeye hazr olduumdan fazla drstlk vaat edemezdim. Benim olumsuz duygularm ortaya sermemle asla baa kamazd. Betty herhangi bir kukunun varln reddetti ve bu noktada Dr. Farber'n onu dinlerken uyuyakaldn syleyerek benim kendisiyle ok daha ilgili grndm de ekledi. Ondan ne istiyordum? Kendi asndan pek ok eyi aa vuruyordu. Gerekten bildiimden emin olmam gerekiyordu. Aklamalarnn ne gibi bir zellii vard ki ben byle kaytsz kalyordum? Birden fark ettim ki her zaman baka bir yerde, baka bir zaman olup biten eyleri anlatyordu. Kendisini, ikimizin paylat imdiki zamanda ortaya koyamyor ya da koymak istemiyordu. Bu nedenle ona ne zaman burada-ve-imdi yaad duygular sorsam, --Normal-- ya da --yi-- gibi kaamakl yantlar veriyordu. Betty hakkndaki ilk nemli kefim bu oldu: bu kz umarszca yalnzd ve ancak asl zel hayatnn baka bir yerde yaanmakta olduu masalndan g alarak ayakta kalabiliyordu. Arkadalar,

tandk evresi burada deil baka yerlerde, New York'ta, Teksas'ta, gemiteydi. Aslnda, nem tayan her ey baka yerdeydi. te ilk kez o zaman, Betty iin orada da --burada-- olmadndan kukulanmaya baladm. Bir ey daha vard: eer bana daha nce kimseye almad kadar alyor idiyse, o zaman yakn ilikilerinin nitelii neydi? Betty, kolaylkla konuulabilen biri olarak tanndn syleyerek yant verdi. Dediine gre o ve ben ayn ii yapyorduk: herkesin terapistiydi o. Pek ok arkada olduunu ama hi kimsenin onu tanmadn ekledi. Alameti farikas, iyi dinlemesi ve elendirici olmasyd. Byle dnmekten nefret ediyordu ama klie doruydu: neeli iman kadnd o. Bu doal olarak Betty'yi skc bulmamn dier nemli nedenine gtryordu beni: Betty bana ihanet ediyordu - yz yze konumalarmzda hibir zaman gerek deildi, tmyle yapmacktan ve sahte needen ibaretti. --Neeli olmak, ya da daha dorusu yleymi gibi yapmak konusunda sylediklerin gerekten ilgimi ekti. Sanrm benimle birlikteyken de neeli olmaya kararlsn, kendini kesinlikle adamsn buna.---Hmmm, ilgin bir teori, Dr. Watson.---Bunu ilk bulumamzdan beri yapyorsun. Bana umutsuzluk ykl bir yaamdan sz ediyorsun, ama bunu en akrak bir 'ne eleniyoruz deil mi?' havasnda yapyorsun.---Ben byleyim ite.---Sen byle neeli olunca ben de senin ne kadar ac ekmekte olduunu gzden karyorum ama.---Acnn iinde yuvarlanp durmaktan iyidir.---Ama buraya yardm almak iin geliyorsun. Beni elendirmek senin iin neden bu kadar gerekli?-Betty kzard. Kar kmla sarslm grnyordu; gvdesinin iine gmlerek geri ekildi. Alnn minik bir mendille silip zaman kazanmaya alt. --Betty, bugn srarl olacam. Eer beni elendirmeye almaktan vazgeseydin ne olurdu?---Biraz elenmekte ne ktlk olduunu gremiyorum. Neden her eyi bu kadar ... bu kadar ... bilmiyorum ... her zaman yle ciddisiniz ki. Hem, ben buyum, byleyim ben. Neden sz ettiinizi anladmdan da emin deilim. Sizi elendirmemle neyi kastediyorsunuz?---Betty, bu ok nemli, imdiye kadar girmi olduumuz en nemli konu bu. Ama haklsn. nce tam olarak ne demek istediimi bilmen gerekir. Senin iin bir sakncas yoksa, u andan itibaren gelecekteki seanslarmzda szn kesip ne zaman beni elendirdiini - bunun gerekletii anda - gsterebilir miyim?-Betty kabul etti - bunu kolay kolay reddedemezdi; imdi elimin altnda mthi zgrletirici bir ara vard. Artk ne zaman

kkrdasa, budalaca bir iveyle konusa, ya da beni elendirmeye veya baz eyleri hafife alp dikkati datmaya kalksa, annda tabii ona yeni anlamamz anmsatarak) szn kesmeye iznim vard. drt seans iinde Betty ilk defa olarak yaamndan hak ettii ciddiyetle sz etmeye balarken, --elendirici-- davranlar da ortadan kayboldu. Dier insanlarn kendisiyle ilgilenmesi iin elendirici olmak zorunda olduunu dnyordu. Bu odada bunun tersinin geerli olduunu syledim: beni ne kadar elendirmeye alrsa ondan o kadar uzaklatm ve ilgimin azaldn, hissediyordum. Ama Betty baka nasl olabileceini bilmediini sylyordu: ondan tm sosyal repertuarn kaldrp atmasn istiyordum. Kendini aa vurmak m? Kendini aa vuracak olursa ne gsterecekti? eride hibir ey yoktu. i botu.. (Terapi ilerledike bo kelimesi giderek daha sk ortaya kacakt. Psikolojik --boluk--, yeme bozukluklar olanlarn tedavisinde sk rastlanan bir kavramdr.) Bu noktada onu elimden geldiince destekliyordum. imdi, diyordum, riske giriyorsun. imdi kendini aa vurma cetvelinde sekize ya da dokuza ykseliyorsun. Fark hissedebiliyor muydu? abucak kavramt. Bir uaktan paratsz atlyormu gibi bir korku hissettiini sylyordu. Artk daha az sklyordum. ara sra, eskiden olduu gibi dakikalar saymak iin deil, sre kalp kalmadn grmek Saate daha seyrek bakyor, seans srasnda katlanmak zorunda olduum yeni bir konuyu amak iin yeterli iin zaman kontrol ediyordum.

Kafamdan Betty'nin grn hakkndaki kltc dnceleri silmem de gerekmiyordu. Artk gvdesine dikkat etmiyor, bunun yerine gzlerine bakyordum. Hatta iimde ilk duygudalk kprtlarn da ararak fark ediyordum. Betty gittii bir barda iki cahil iftinin ona arkadan sokulup inek gibi brerek alay ettiklerini anlattnda onun adna mthi fkelenmi ve bunu ona sylemitim. Betty'ye kar yeni duygularm ona olan ilk tepkimi anmsayp utanmama yol ayordu. Hogrsz ve insanlk d bir tavrla balant kurmu olduum btn dier iman kadnlar dndke irkiliyordum. Btn bu deiimler ilerleme kaydettiimize alametti: Betty'nin yalnzln ve yaknlk iin duyduu al baaryla ele alyorduk. Ona, baka bir insann onu tamamen tanyabileceini ve yine de sevebileceini gstermeyi umuyordum. Betty artk kesinlikle terapiye sardrmt. Seanslar arasnda konumalarmz zerinde dnyor, hafta boyunca benimle uzun hayali konumalar yapyor, bulumalarmz sabrszlkla bekliyor ve i gezileri randevularn karmasna neden olduunda fke ve dkrkl yayordu. Ama ayn zamanda anlatlamaz bir biimde daha ok kederleniyor, daha fazla hzn ve kaygdan sz ediyordu. Bu gelimeyi deerlendirme frsatnn stne atladm. Bir hasta ne zaman terapistle ilikisine ilikin belirtiler gelitirmeye balarsa, o zaman terapi gerekten balam saylr ve bu belirtilerin aratrlp soruturulmas

da ana konulara giden yolu aar. Betty'nin kaygs, terapiye fazla bal ya da baml olma korkusuyla ilgiliydi. Seanslarmz yaamndaki en nemli ey haline gelmiti. Haftalk --dozunu-- almazsa ne olacan bilmiyordu. Bana yle geliyordu ki, benden deil bir --dozdan-- sz etmesi yaknla kar hala direniyor olmasn gsteriyordu. Bu noktada yava yava onunla yzlemeye giritim. --Betty, senin iin nemli olmama izin vermenin ne tehlikesi var?---Emin deilim. rktc geliyor, size haddinden fazla ihtiya duyacakmm gibi. Benim iin hep orada olacanzdan emin deilim. Bir yl iinde Kaliforniya'dan ayrlmak zorunda olduumu unutmayn.---Bir yl uzun bir sre. Yani her zaman benimle olamayacan iin mi imdi benden kayorsun?---Biliyorum, anlam yok bunun. Ama Kaliforniya konusunda da ayn eyi yapyorum. New York'u seviyorum ve Kaliforniya'y sevmek istemiyorum. Burada arkada edinip buray sevmeye balarsam brakp gitmek istemeyeceimden korkuyorum. Bir de, 'Neden zahmete gireyim?' gibi bir duygu yaamaya balyorum. Burada o kadar ksa bir sre iin bulunuyorum ki. Geici dostluklar kim ister?---Bu yaklamn sakat taraf, sonunda kendini insansz bir yaamn iinde bulman. Belki de iindeki boluk duygusu ksmen bundan kaynaklanyor. yle ya da byle her iliki bitmek zorunda. mr boyu garanti diye bir ey yok. Gnein batn grmekten znt duyduun iin douunu izlemekten zevk almay reddetmek gibi bir ey bu.---Bunu byle sylediiniz zaman lgnca grnyor, ama benim yaptm bu ite. Yeni bir insanla tanp ondan holandmda hemen ona veda etmenin nasl bir ey olacan hayal etmeye balyorum.-Bunun nemli bir konu olduunu ve ona tekrar dneceimizi biliyordum. Otto Rank, yaama kar bu tutumu harikulade bir anlatmla zetlemiti: --lm borcundan kanmak iin yaam kredisini reddetmek.-Betty imdi tuhaf bir paradoksa dayanan ksa sreli bir depresyona girmiti. Aramzdaki etkileimin yaknl ve akl onu canlandryordu; ama kendine bu duygunun tadn karma izni vereceine daha nceki yaamnn yaknlktan ne denli yoksun olduunun bilincine vararak hznleniyordu. Bu durum bana nceki yl tedavi etmi olduum bir baka hastay - krk drt yanda, fazlasyla sorumlu, vicdanl bir doktor hanm - anmsatyordu. Bir akam, bir kar koca tartmasnn ortasnda, alk olmad kadar ok imi, kendini kaybederek tabaklar duvara frlatm ve att limonlu pastayla kocasn klpay skalamt. Kendisini iki gn sonra grdmde sulu ve kederli bir hali vard. Onu avutma abasyla, denetimi kaybetmenin her zaman bir felaket olmadn anlatmaya almtm. Ama szm kesip benim yanl anladm sylemiti: hi sululuk

hissetmiyor, tersine denetimi elden brakp birtakm gerek duygularn da vurmak iin krk drt yana kadar beklemi olmasnn pimanln yayordu. Yz yirmi kilo olmasna karn, yemesi ve kilosu hakknda Betty ile pek seyrek konuuyorduk. Annesiyle ve yemesini denetlemeye alan dier arkadalaryla olan destans (ve amaz biimde verimsiz) mcadelelerden ok sz etmiti. Ben bu rolden kanmaya kararlydm; bunun yerine, yolundaki engellerin kaldrlmasna yardmc olabilirsem Betty'nin bedenine zen gstermek iin kendi isteiyle harekete geecei varsaymna gveniyordum. imdiye kadar, onun yalnzln ele alarak balca engelleri temizlemitim: Betty'nin depresyonu dalm ve kendisine bir sosyal yaam kurduu iin artk yemee tek doyum kayna olarak bakmamaya balamt. Ama rejime balama kararn verebilmesi, ancak kilo vermeye ilikin kayglaryla yzlemesinden sonra gerekleecekti. Bu yle oldu: Betty birka ay terapi grdkten sonra, bireysel terapinin yan sra bir terapi grubunda da alrsa ilerlemesinin hzlanaca kararna varmtm. Bir defa, gelecekteki zorlu rejim gnlerinde onu ayakta tutacak destekleyici bir topluluk kurmann akllca bir ey olacandan emindim. Ayrca, bir terapi grubu Betty'ye terapimizde ele alm olduumuz kiileraras sorunlar - gizleme, elendirme ihtiyac, verecek hibir eye sahip olmad duygusu - aratrma frsat verecekti. Betty ok korkmakla ve balangta nerime direnmekle birlikte, sonunda cesaretle raz olup ihtisasn yapmakta olan iki psikiyatrn ynettii bir terapi grubuna girmiti. lk grup toplantlarndan biri hayli olaand bir seans olmutu; Betty gibi bana bireysel terapiye de gelen Carlos (bkz. --Tecavz Yasal Olsayd...--), gruba ifa bulmaz bir kanser hastas olduunu aklamt. Betty'nin babas, Betty on iki yandayken kanserden lmt; o zamandan beri Betty bu hastalktan mthi korkuyordu. niversitede balangta tp renimi iin hazrlk programn semi, ama sonra kanser hastalaryla temas korkusuyla bundan vazgemiti. O seans izleyen birka hafta iinde, Carlos'la temas Betty'de o kadar fazla kayg yaratmt ki onu birka acil seansta grmek zorunda kalm ve gruba devam konusunda ikna etmekte glk ekmitim. Ba arlar (babas beyin kanserinden lmt), srt arlar ve nefes darl gibi rahatsz edici fiziksel belirtiler peyda etmiti ve kendisinin de kanser olduu saplants onu yiyip bitiriyordu. Doktora gitme fobisi olduundan (bedeninden duyduu utan nedeniyle fiziksel bir muayeneye pek seyrek izin veriyordu ve hi nisai muayeneden gememiti) onu sal konusunda rahatlatmak g oluyordu. Carlos'un rktc kilo kaybna tank olmak, Betty'ye babasnn iman bir adamken on iki aylk bir sre iinde bzerek, kocaman kvrmlarla dklen prsk bir deriyle sarlm bir iskelete dnmesini izleyiini anmsatmt. Mantksz bir dnce olduunu kabul etmekle birlikte, Betty babasnn lmnden beri kilo kaybnn kendisini kansere kar savunmasz brakacana inanm olduunun farkna vard. Sa dklmesi konusunda da ok duyarlyd. Gruba ilk katldnda, kemoterapi sonucu salar dklm olan Carlos bir yarm

peruk takyordu, ama gruba kanser olduunu aklad gn toplantya dazlak haliyle gelmiti. Betty dehete kaplmt; babasnn dazlak hayali - beyin ameliyat iin tra edilmiti - geri gelmiti. Ayn zamanda kendisinin de daha nceki ar rejimlerde hayli sa kaybna uradnda ne kadar korktuunu da anmsyordu. Bu rahatsz edici duygular Betty'nin kilo sorunlarn byk lde iddetlendirmiti. Yemek onun yalnzca tek doyum yolu olmakla, yalnzca boluk duygusunu hafifleten bir yntem olmakla kalmyor, zayflk yalnzca babasnn lmnn acsn anmsatmyor, Betty ayn zamanda bilinaltnda, kilo kaybnn kendi lmyle sonulanacan da hissediyordu. Betty'nin iddetli kayglar giderek yatt. Daha nce bu konular hi aka konumamt: belki salt bu boalm onu rahatlatmt; belki kendi dncelerinin kendi zerindeki bysel niteliini tanmas, onun iin yararl olmutu; belki de birtakm dehet verici dnceler, gnnda sakin, mantkl bir biimde konuulunca duyarlklarn yitirmilerdi. Bu sre boyunca Carlos zellikle yardmc olmutu. Betty'nin anne ve babas son ana kadar babasnn hastalnn ciddiyetini yadsmlard. Bu tr byk yadsmalar hayatta kalanlara her zaman ok zarar verir; Betty ne babasnn lmne hazrlanabilmi ne de onunla vedalama frsatn bulabilmiti. Oysa Carlos yazgsna ok farkl bir yaklamn rneini veriyordu: yrekli ve aklcyd, hastalna ve yaklaan lmne ilikin duygularn aka ortaya koyuyordu. Ayrca Betty'ye kar zellikle nazikti - belki onun benim hastam olduunu bildii iin, belki Betty onun cmert (--herkesin bir kalbi var--) dnemine rastlad iin, belki de yalnzca iman kadnlara her zaman zaaf olduu iin (bunu da, zlerek sylyorum ki, daima sapknlnn fazladan bir kant olarak grmtm). Betty kilo kaybetme yolundaki engellerin yeterince kalktn hissediyor olmalyd, nk esasl bir seferberliin balamak zere olduuna ilikin su gtrmez belirtiler sergiliyordu. Hazrlklarnn kapsam ve karmakl konusunda hayrete dyordum. nce, benim altm klinikte bir yeme bozukluu programna kaydoldu ve onlarn karmak bir bedensel aratrma (hala nisai muayeneyi reddediyordu) ve bir dizi psikolojik testi kapsayan zorlu protokoln tamamlad. Sonra, evini yiyeceklerden - tm teneke kutulardan, tm paketlerden, tm ielerden - temizledi. Farkl sosyal faaliyetler iin planlar yapt: len ve akam yemeklerini safd brakmann insann sosyal takvimini zora soktuunu sylyordu. Bir dans grubuna (bu hanmda yrek var, diye dndm) ve haftalk bir bowling ligine katlmas - sylediine gre ocukluunda babas onu sk sk bowlinge gtryordu beni hayli artt. Elden dme bir egzersiz bisikleti alp televizyonunun nne koydu. Sonra eski dostlaryla vedalat - son Granny Goose Hawaii usul patates cipsi, son Mrs. Fields ikolatal kurabiyesi, ve en zoru, son kez o incecik bal tabakasyla kapl yuvarlak rekleri. Hatr saylr bir i hazrlk da vard; Betty --i kararlln topladn-- sylemek dnda bunu anlatmakta glk ekiyor ve rejime balamak iin uygun zaman bekliyordu. Ben sabrszlanyor ve kendimi, yryerek, pozdan poza girerek, homurdanarak kendini hazrlayan heybetli bir Japon sumo greisinin hayaliyle

elendiriyordum. Anszn, balad! Bir sv Optifast rejimine girdi, hi kat besin almyor, her sabah krk dakika bisiklete biniyor, her leden sonra be kilometre yryor ve haftada bir kez bowlinge ve dansa gidiyordu. Yal klf zlmeye, cssesi erimeye balad. Kocaman sarkk et paralar yerinden kopuyor ve sanki itii svlarla srklenip gidiyordu. ok gemeden kilolar dereler halinde akp gitmeye balad - haftada bir, bir buuk, iki, bazen iki buuk kilo. Betty her seansa bir gelime raporuyla balyordu: be kilo verildi, sonra on, on iki, on drt. Yz on kiloya, sonra yz bee, sonra yze dt. alacak kadar hzl ve kolay grnyordu bu i. Onun adna ok seviniyor ve her hafta abalarn vargcmle vyordum. Ama o ilk haftalarda, iimden ykselen acmasz bir sesin de farkndaydm: --Aman Yarabbi, eer bu kadar hzl kilo kaybediyorsa, kimbilir imdiye dek ne ok ziftlenmi olmal!-Haftalar geiyor, seferberlik sryordu. ay sonra Betty doksan be kilo geliyordu. Sonra doksan, yani balang kilosundan otuz kilo az! Sonra seksen be. Muhalefet sertleiyordu. Bazen bir hafta a gezip de bunu karlayacak bir kilo kayb olmaynca gzyalar iinde ofisime geliyordu. Her kilo ona kar koyuyor ama Betty rejimini bozmuyordu. Korkun aylard bunlar. Betty her eyden nefret ediyordu. Yaam bir ikenceydi - o iren sv gda, egzersiz bisikleti, alk spazmlar, televizyondaki eytani McDonald's hamburger reklamlar, ve kokular, her yerdeki kokular: sinemada patlam msr, bowling salonunda pizza, alveri merkezinde ayrei, Fisherman's Wharf'ta yenge. Dnyada kokulardan arnm hibir yer yok muydu? Her gn kt bir gnd. Hayatnda hibir ey ona zevk vermiyordu. Yeme bozukluu kliniindeki zayflama grubunda dierleri pes etmiti, ama Betty inatla aslyordu. Ona olan saygm artmt. Ben de yemek yemeyi severim. ou kez gn boyu zel bir yemei sabrszlkla beklerim ve itahm kabardnda hibir engel beni in lokantasna ya da dondurmacya gitmekten alkoyamaz. Ama Betty'nin ikencesi srdke, yerken sululuk duymaya baladm - sanki ona ihanet ediyormuum duygusuna kaplyordum. Ne zaman bir pizza, bol soslu spagetti, salal bir Meksika yemei veya ikolatal pastayla dondurma, ya da Betty'nin sevdiini bildiim herhangi bir zel yiyecei yemeye otursam aklma Betty geliyordu. Onu, elinde konserve aaca, nnde Optifast svsndan oluan akam yemeiyle dndmde rperiyordum. Bazen onun hatr iin ikinci porsiyonlardan vazgeiyordum. Tesadfen bu dnemde ben de kendime tandm st arlk snrn geip haftalk bir rejime girdim. Rejimlerim esas itibaryla dondurma ve patates kzartmasn kesmekten ibaret olduundan, Betty'ye bir sempati orucunda onunla el ele verdiimi pek syleyemezdim. Ama yine de bu hafta boyunca onun yaad yoksunluu daha youn bir biimde hissettim. imdi bana nasl alaya alaya uyuyakaldn sylediinde etkileniyordum. inde, --Besle beni! Besle beni!-- diye uluyan a ocuu anlatrken iim szlyordu.

Seksen iki. Yetmi yedi. Krk kiloluk bir arlk kayb. Artk Betty'nin ruh hali lgnca deiiyordu ve ben onun iin giderek daha fazla kayglanyordum. Ara sra (zellikle daha kk beden giysiler iin alverie ktnda) gurur ve coku dolu ksa dnemler yayordu, ama genel olarak yle derin bir bedbinlik iindeydi ki tek yapabildii her sabah kalkp ie gitmekti. Zaman zaman alnganlayor ve bana birtakm eski yaknmalar getiriyordu. Onu bamdan atmak, ya da en azndan yk paylap ondan ksmen kurtulmak iin mi bir terapi grubuna havale etmitim? Neden yeme alkanlklar hakknda daha ok ey sormamtm? Ne de olsa yemek onun yaamyd. Onu sevmek yemesini sevmekti. (Aman dikkat, yaklayor.) Tp reniminin onun iin mmkn olmaynn nedenlerini (ya, dayankszl, tembellii, nceden alnmas gereken derslerden az sayda alm olmas ve maddi sorunlar) saydnda neden ona hak vermitim? Olas bir meslek olarak hemirelii nermemi kmseyici bir davran olarak grdn imdi sylyor ve beni, --Bu kz tp renimi iin yeterince zeki deil - bari hemire olsun!-- demekle suluyordu. Zaman zaman da huysuzlayor ve gerileme belirtileri gsteriyordu. rnein bir defasnda, terapi grubunda neden pasifletiini sorduumda yalnzca ters ters bakm ve yantlamay reddetmiti. Kafasndan tam ne getiini sylemesi iin sktrnca da cansz ve tekdze bir ocuk sesiyle, --Bir kurabiye vermezseniz sizin iin hibir ey yapmam,-- demiti. Bu kkn dnemlerinden biri srasnda ok canl bir d grmt: nsanlarn yasal olarak intihar etmeye gittikleri, Mekke gibi bir yerdeydim. Yakn bir kz arkadamla birlikteydim ama kim olduunu anmsamyorum. O, derin bir tnelden aaya atlayarak intihar edecekti. Ona cesedini bulup getireceime sz verdim, ama sonra bunu yapmak iin evremde her eit l ve ryen gvdelerle bu korkun tnelden aaya srnerek inmem gerekeceini fark ettim ve bunu yapamayacam dndm. Bu de ilikin armlar yaparken, Betty d grd gnn daha erken saatlerinde btn bir gvdeyi silkip atm olduunu dndn sylemiti: krk kilo kaybetmiti ve iyerinde yalnzca krk kilo gelen bir kadn vard. O srada, kaybettii --gvde-- iin bir otopsi ba yapmay ve bir cenaze treni dzenlemeyi hayal etmiti. Betty bu dehet verici dncenin, arkadann cesedini tnelden bulup getirme eklindeki d imgesinde yansdn tahmin ediyordu. Dn imgeleri ve derinlii, Betty'nin ne kadar yol katetmi olduunu kukuya yer brakmadan anlatmt bana. Birka ay ncesinin kkrdayp duran yzeysel gen kadnn anmsamak gt. imdi her seansn her dakikasnda tm dikkatimi ona veriyordum. Bo gevezeliiyle beni ve benden nceki psikiyatrn ylesine skm olan o kadndan bu dnceli, doal ve duyarl insann kabileceini kim hayal edebilirdi? Yetmi be. imdi baka trl eyler de kyordu ortaya. Bir gn ofisimde Betty'ye baktm ve ilk kez bir kuca olduunu fark ettim. Bir kez daha baktm. Hep orada myd acaba? Belki de artk ona daha ok dikkat ediyordum. Ama sanmyordum: bedeninin d izgileri, enesinden ayak parmaklarna kadar, przszce

kreseldi hep. Birka hafta sonra bir gsn, bir ift gsn kesin belirtilerini grdm. Bir hafta sonra bir ene izgisi, sonra bir ene, bir dirsek. Tm oradayd - btn bu sre iinde, orada gml durumda, bir insan, ho bir kadn vard demek! Bakalar da, zellikle erkekler, bu deiimi fark etmilerdi ve artk sohbet srasnda ona dokunuyor, onu drtyorlard. yerinde bir adam ona arabasna kadar yryerek elik etmiti. Kuafr bedavadan bir ba masaj yapmt. Patronunun, gslerini szdnden emindi. Bir gn Betty, --Yetmi iki,-- diye ilan etti ve bunun --bakir blge-olduunu ekledi - yani lise yllarndan beri yetmi n altna hi inmemiti. Benim yantm - --bakir olmayan blgeye-- girme konusunda kayglanp kayglanmadn sormak - pek parlak bir espri olmamakla birlikte seks hakknda nemli bir tartmay da balatm oldu. Betty her ne kadar canl bir cinsel fantezi dnyasna sahiptiyse de hibir zaman bir erkekle bedensel bir temas olmamt - ne bir kucaklama, ne bir pme, hatta ne de ehvetli bir el atma. Betty seksi her zaman iddetle arzulam ve toplumun imanlara kar tavrnn onu cinsel hsrana mahkum etmesine fke duymutu. Ancak imdi, cinsel davetlerin gerekleebilecei bir kiloya yaklarken, ancak imdi, dleri tehditkar erkeklerle (karnna kocaman bir derialt inesi batran maskeli bir doktor, karnndaki kocaman bir yarann kabuunu soyan ksnl bir adam) dolup taarken, seksten ok korktuunu fark ediyordu. Bu konumalar bir mr boyu erkekler tarafndan reddedilmeye ilikin ac ykl bir anlar selini salvermiti. Betty hi kma teklifi almam ve hibir okul dansna ya da partiye gitmemiti. Srda roln ok iyi oynuyordu ve pek ok arkadana dnlerini planlamada yardmc olmutu. imdi hemen hepsi evlenip gitmiti ve Betty seilmemi gzlemci roln sonsuza dek oynayacan artk kendisinden gizleyemiyordu. ok gemeden, seksten daha derinlere inip onun temel cinsel kimliine uzandk. Betty babasnn gerekte bir erkek evlat istemi olduunu ve o doduunda sessiz bir dkrkl yaadn duymutu. Bir gece, yitirilmi bir erkek ikiz karde hakknda iki d grd. Dlerden birinde kendisi de kardei de kimlik rozetleri takmlard ve onlar srekli birbirleriyle deitoku ediyorlard. Bir baka dte Betty onun iini bitiriverdi: erkek ikizi kalabalk bir asansre gbela skp biniyor, kendisi ise (hacmi nedeniyle) samyordu. Sonra asansr dyor, btn yolcular lyor ve Betty kardeinin kalntlarn ayrmaya alarak orada kalakalyordu. Baka bir dte babas ona --O Bir Hanmefendi-- adl bir at veriyordu. Betty ondan her zaman bir at istemiti ve dnde yalnzca o ocukluk dilei gereklemiyor, ayn zamanda babas onu resmen bir hanmefendi olarak vaftiz ediyordu. Cinsel deneyim ve Betty'nin cinsel kimlii hakkndaki konumalarmz ylesine strap veren bir boluk duygusu ve o kadar ok kayg yaratmt ki, Betty birka kez lszce kurabiye ve rek yemiti. Artk bir miktar kat besin alma izni vard - gnde bir n diyet TV yemei - ama bu Betty'ye yalnz-sv rejimini uygulamaktan daha g geliyordu.

nnde tehditkar bir karalt gibi beliren nemli bir sembolik iaret vard - ellinci kilonun kayb. Hibir zaman ulalamayacak olan bu zel hedefin gl cinsel antrmalar vard. Bir defa, Carlos aylar nce Betty'ye yar aka yar ciddi, elli kilo verdii zaman onu bir hafta sonu Hawaii'ye gtreceini sylemiti. Ayrca Betty rejim ncesi zihinsel hazrlnn bir paras olarak, elli kilo kaybettii zaman, gazete ilanna yant verdii kii olan George ile temasa geip onu yeni bedeniyle artmak ve onun centilmence davrann cinsel ltuflaryla dllendirmek iin kendi kendine ant imiti. Kaygsn azaltma abasyla, ll olmas srarnda bulunuyor ve sekse daha lml admlarla yaklamasn, rnein, erkeklerle konuarak zaman geirmesini; kendini cinsel anatomi, cinsel davranlar ve mastrbasyon gibi konularda eitmesini neriyordum. Okumas iin kitaplar salk veriyor, bir hanm jinekoloa gitmesi ve bu konular kz arkadalar ve terapi grubuyla aratrmas iin srar ediyordum. Bu hzl kilo kaybetme dnemi sresince bir baka olaanst olay da cereyan ediyordu. Betty duygusal geriye dnler yayor ve terapi seansnn byk bir blmn, gzyalar iinde, irkiltici canllkta anlardan sz ederek geiriyordu. Bunlar New York'a tanmak zere Teksas'tan ayrld gn, ya da niversite mezuniyeti, ya da annesine kendisinin lise mezuniyetine katlamayacak kadar ekingen ve korkak olduu iin duyduu fke gibi eylerdi. nce bu geriye dnler ve onlara elik eden ar ruh hali deimeleri dzensiz ve geliigzel olaylar gibi grnyordu, ama birka hafta sonra, Betty bunlarn tutarl bir dzen izlediini fark etti: kilo kaybederken, yaamnn o belli bir kilodayken cereyan etmi olan nemli sarsntlarn ya da zmlenmemi olaylarn yeniden yayordu. Bu durumda yz yirmi kilodan aaya doru inii, onu zaman iinde geriye doru frldak gibi gndererek yaamnn duygusal bakmdan ykl olaylarndan tekrar geiriyordu: Teksas'tan ayrlp New York'a gidi (95 kilo), niversite mezuniyeti (seksen alt kilo), tp ncesi program brakma karar (ve babasn ldren kanserin tedavisini bulma dnden vazgemesi) (81 kilo), lise mezuniyetindeki yalnzl - br kzlar ve babalar kskan, mezuniyet balosu iin bir kavalye bulamay - (77 kilo), ortaokul mezuniyeti ve o mezuniyette babasnn yokluunu ok hissedii (72 kilo). Bilinaltnn ne harika bir kant! Betty'nin bedeni, aklnn oktan unutmu olduu eyleri anmsamt. Babasna ilikin anlar, bu geriye dnlerin iine ilemiti. Ne kadar yakndan bakarsak, her eyin bizi ona, onun lmne ve Betty'nin o sradaki arl olan altm sekiz kiloya gtrdn o kadar ak bir biimde gryorduk. Betty o kiloya yaklatka giderek kederleniyor ve zihni babasna ilikin anlar ve duygularla dolup tayordu. ok gemeden seanslarn tmn babasndan sz ederek harcamaya baladk. Her eyi eeleyip aydnla karmann zaman gelmiti. Betty'yi anlara daldrdm ve babasnn hastal, lm, onu hastanede son yoklayndaki grn, cenazesinin ayrntlar, kendisinin cenazede giydii giysiler, papazn konumas, cenazeye katlan insanlar hakknda anmsayabildii her eyi dile getirmesi iin tevik ettim.

Betty ile daha nce babas hakknda konumutuk ama konumalarmz hibir zaman bu denli youn ve derin olmamt. Betty, kaybn daha nce hi hissetmedii gibi hissetti ve iki haftalk bir dnem boyunca hemen hemen srekli alad. Bu dnemde haftada kez bulutuk ve ona gzyalarnn kaynan anlamas iin yardmc olmaya altm. Ksmen kendi kayb iin, ama byk lde babasnn yaamn bir trajedi olarak grd iin alyordu: babas hibir zaman istedii (ya da Betty'nin onun iin istedii) renimi yapamamt, emekli olmasndan hemen nce lm ve zledii serbestlik yllarnn tadn hi karamamt. Yine de, Betty'nin de dikkatini ektiim gibi, babasnn yaantsna ve faaliyetlerine ilikin anlattklar - geni ailesi ve sosyal evresi, arkadalaryla gnlk tartma seanslar, toprak sevgisi, deniz kuvvetlerinde geen genlii, le sonralar balk tutmas - onun kendisini tanyan ve seven insanlar arasnda yaad dopdolu bir yaamn resmini iziyordu. Babasnn yaamn kendisininkiyle kyaslamas iin srar ettiimde, Betty kederinin bir ksmnn yanl yerde olduunu fark etti: trajik biimde amacna ulamam olan, babasnnki deil kendi yaamyd. yleyse yasnn ne kadar kendisinin tm gereklememi umutlar iindi? Bu soru Betty iin zellikle ac yklyd, nk sonunda bir jinekoloa gitmi ve bir endokrin dzensizlii nedeniyle hibir zaman ocuk sahibi olamayacan renmiti. Bu haftalar boyunca terapinin aa kard aclar nedeniyle kendimi ok gaddar hissediyordum. Her seans bir ateten gmlekti ve ou kez Betty ofisimden fena halde sarslm olarak ayrlyordu. iddetli panik nbetleri yaamaya ve pek ok rahatsz edici d grmeye balad; kendi deyimiyle gecede en az kez lyordu. lkgenlik dneminde, babasnn lmnden az sonra balayp ara ara tekrarlanan iki tanesi dnda, dlerini anmsayamyordu. Dlerden birinde tulalarla rlp kapatlmakta olan kk bir hcrede felce uram bir halde yatyordu. brnde, baucunda yanan ve ruhunu simgeleyen bir mumla bir hastane yatanda yatyordu. Alev snd zaman leceini biliyor ve onun giderek klmesini izlerken kendini aresiz hissediyordu. Babasnn lm hakknda konumak belli ki kendi lmne ilikin korkular uyandrmt. Betty'den lm konusunda ilk deneyimleri ve kafasnda gelien ilk kavramlar hakknda konumasn istedim. Bir iftlikte byd iin lme yabanc deildi. Annesinin tavuklar ldrmesini izler, boazlanan domuzlarn cyaklamasn duyard. Dokuz yandayken bykbabasnn lmyle fevkalade sarslmt. Annesinin dediine gre (Betty bana bunu hi anmsamadn sylyordu) anne ve babas ona yalnzca yal insanlarn ld yolunda temin etmi ama Betty bu kez de haftalarca yalanmak istemediini yineleyerek ve annesiyle babasna defalarca ka yanda olduklarn sorarak balarnn etini yemiti. Ama kendi lmnn kanlmazlna ilikin gerei kavray ancak babasnn lmnden ksa bir sre sonra olmutu. O an tam tamna anmsyordu. --Cenazeden birka hafta sonrayd, hala okula gitmiyordum. retmen kendimi ne zaman hazr hissedersem o zaman dnmemi sylemiti. Daha nce dnebilirdim, ama o kadar abuk dnmek doru olmazm gibime geliyordu. nsanlar benim yeterince zgn olmadm sanrlar diye tasalanyordum. Evin arkasndaki tarlalarda yryordum. Dars souktu - soluumu grebiliyordum; toprak topakland, kabark saban izleri donduu iin

yrmekte glk ekiyordum. Yerin altnda yatan babam ve onun kimbilir ne kadar dn dnrken birdenbire yukardan gelen bir sesin bana, 'Sra sende!' dediini duydum.-Betty durup bana bakt. --Deli olduumu mu dnyorsunuz?---Hayr, daha nce sylemitim, yle bir yetenein yok senin.-Glmsedi. --Bu hikayeyi kimseye anlatmadm. Hatta onu unutmutum, bu haftaya kadar yllardr unutmutum.---Bana bu konuda gvenmeye istekli olduunu bilmek ho bir duygu. Anlattklarn nemli grnyor. 'Sradaki' olmak konusunda bir eyler daha syler misin?---Sanki babam artk beni korumak iin orada deilmi gibiydi. O bir bakma benimle mezarn arasnda duruyordu. O orada olmaynca srada ben vardm.-- Betty omuzlarn ksp rperdi. --Bunu dndmde hala rktme inanabilir misiniz?---Ya annen? Btn bunlarn iinde o neredeydi?---Size daha nce de sylediim gibi, gerilerde, ta geri planda. Yemek piirir ve beni beslerdi - bu konuda gerekten iyiydi ama gszd, onu koruyan bendim. Araba kullanamayan bir Teksasl'nn varlna inanabilir misiniz? Ben araba kullanmaya on iki yandayken, babam hastalandnda baladm, nk annem korkuyordu.---O halde sana siper olan hi kimse yoktu.---te o zaman karabasanlar balad. u mum hakkndaki d onu en az yirmi kez grm olmalym.---O d bana daha nce kilo kaybetme korkun hakknda, baban gibi kanserden lmemek iin kilolu kalmak gerektii hakknda sylediklerini dndryor. Mumun alevi iman kalrsa yayorsun.---Belki, ama biraz zorlama bir ilinti gibi grnyor.-Terapistin hemen atlp bir yorum yapmasnn, byle iyi bir yorum bile yapsa anlamsz oluuna iyi bir rnek daha diye dndm. Dier herkes gibi hastalar da en ok kendilerinin kefettii bir gerekten yarar salarlar. Betty devam ediyordu: --Ve o yl bir ara otuzuma varmadan leceim duygusuna kapldm. Biliyor musunuz, galiba buna hala inanyorum.-Bu konumalar onun lm yadsma mekanizmasn baltalyordu. Kendini tehlikede hissetmeye balamt. Her zaman - araba srerken, bisiklete binerken, kardan karya geerken - bana bir ey geliverecekmi gibi tetikteydi. lmn kaprisli, uar nitelii kafasn megul ediyordu. --Her an gelebilir,-- diyordu, --onu en az beklediim srada.-- Babas yllarca para biriktirmi ve Avrupa'ya ailece yapacaklar bir gezi planlamt ama hareket tarihinden ksa bir sre nce beyninde bir tmr kmt. O, ben, herhangi biri, herhangi bir anda devrilip gidebilirdik. Bir insan bu dnceyle nasl baa kard, ben nasl baa kyordum?

Artk kendimi Betty'nin yannda tamamen --varolmaya-- hasretmi olarak, onun hibir sorusundan kanmamaya alyordum. Ona lmle uzlamada kendi ektiim glkleri anlattm; lm gerei deitirilemese de insann ona kar tavrnn byk lde etkilenebileceini syledim. Gerek kiisel, gerekse mesleki deneyimlerim sonucunda, lm korkusunun daima yaamlarn dolu dolu yaamam olduklarn hissedenlerde en fazla olduu inancna varm bulunuyordum. te iyi ileyen bir forml: yaanmam yaam ya da gerekletirilmemi potansiyel ne kadar fazlaysa kiinin lm kaygs da o kadar byk olur. Bana yle geliyordu ki, Betty yaamn iine girip dolu dolu yaamaya baladnda lm deheti de - tm deil, bir ksm kaybolacakt. (Hepimizde lme ilikin bir miktar kayg kalr. Kendini tanmann bedelidir bu.) Bazen de Betty benim onu byle marazi konular zerinde dnmeye zorlaymdan kaynaklanan fkesini dile getiriyordu. --Ne diye lm hakknda dnelim? O konuda hibir ey yapamayz ki!-- Onun, lm gerei bizi mahvetse de lm fikrinin bizi kurtarabileceini anlamasna yardmc olmaya alyordum. Bir baka deyile, lmn bilincinde oluumuz yaama farkl bir bak as getirebilir ve bizi nceliklerimizi yeniden dzenlemeye tevik edebilirdi. Carlos bu dersi renmiti - lm deinde hayatnn kurtarlm olmasndan sz ederken demek istedii buydu. Bana yle geliyordu ki Betty'nin lmn bilincine varmaktan renebilecei nemli bir ders, yaamn imdi yaanmas gerektiiydi; sresiz olarak ertelenemezdi o. Betty'nin yaamaktan kanma yollarn nne sermek g deildi: bakalarna balanma konusundaki isteksizlii (nk ayrlktan korkuyordu); yaamn ok byk bir blmnden dlanmasna yol aan ar yemesi ve imanl; abucak gemie ya da gelecee kayarak yaanan andan kanmas. Bu rntleri deitirmesinin kendi gc dahilinde olduunu savunmak da zor deildi - hatta deitirmeye balamt bile: o gn benimle nasl bir iliki iinde olduunu dnn! Betty'yi yasnn iine dalmaya tevik ettim; bu duygunun her ynn aratrp dile getirmesini istiyordum. Tekrar tekrar ayn soruyu sordum: --Kimin iin, ne iin yas tutuyorsun?---Sanrm ak iin yas tutuyorum,-- diye yantlad Betty. --Babam beni kollarnda tutmu olan tek erkekti. Bana beni sevdiini syleyen tek erkek, tek kiiydi. Bunun tekrar yoluma kacandan emin deilim.-Bir zamanlar girmeye asla cesaret edemeyeceim bir blgeye girmekte olduumuzu biliyordum. Bir yldan az bir sre nce Betty'ye bakmann bile benim iin kolay olmadn anmsamak gt. Bugn ona kesinlikle sevecen duygular beslediimi hissediyordum. Bir yant bulabilmek iin zorlandm, yine de vermek istediimden azd bu. --Betty, sevilmek tmyle ans ya da kader deil. Onu etkileyebilirsin - sandndan da fazla. imdi sevgiye birka ay nce olduundan ok daha aksn. Fark grebiliyorum, hissedebiliyorum. imdi daha iyi grnyorsun, daha iyi iliki kurabiliyorsun, ok daha yaklalabilir ve ulalabilir durumdasn.-Betty artk bana kar olumlu duygularn daha ok aa vuruyor,

kendisinin bir doktor ya da psikolog olmasn ve ikimizin bir aratrma projesi zerinde yan yana almasn konu alan uzun hayallerini benimle paylayordu. Benim kendisinin babas olmu olabilmemi dilemesi, yasnn ona her zaman ok azap ektirmi olan son bir cephesine gtrd bizi. Babasna olan sevgisinin yan sra olumsuz duygular da vard: ondan utanyordu; grnnden (ar imand), hrs ve eitim eksikliinden, sosyal inceliklerden habersiz oluundan utanyordu. Bunlar sylerken Betty zlp hkrklara bouldu. Bu konuda konumak yle g ki, diyordu. nk kendi babasndan utanyor olmaktan ok utanyordu. Bir yant ararken ilk analistim Olive Smith'in otuz yl akn bir sre nce bana syledii bir eyi anmsadm. (Sanrm bunu iyi anmsaymn nedeni, onunla geirdiim alt yz saat iinde bana syledii tek uzaktan uzaa kiisel - ve en yararl - ey oluuydu.) Annem hakknda birtakm korkun duygular dile getirmi olmak beni fena halde sarsmt ve Olive Smith kanepenin zerine doru eilip tatllkla, --Bizim yaradlmz byle galiba,-- demiti. Sevgiyle barma bastm bu szleri imdi, otuz yl sonra, bir armaan gibi Betty'ye aktardm. Yllar onlarn onarm gcn hi andrmamt: Betty derin bir soluk verdi, sakinleerek koltuunun arkasna yasland. yi eitim grm yetikinlerin eitim grmemi ii ana babalaryla iliki kurmalarnn ne kadar g olduunu ahsen bildiimi de ekledim. Betty Kaliforniya'daki bir buuk yllk grev sresinin sonuna yaklayordu. Terapiyi brakmak istemiyordu ve irketinden Kaliforniya'da kalma sresinin uzatlmasn istedi. Bu olmaynca Kaliforniya'da baka bir i aramay dnd ama sonunda New York'a dnmeye karar verdi. Terapiyi kesecek zaman myd bu - nemli konular zerindeki almalarn tam orta yerinde ve Betty hala yetmi kilo barikatnn tesinde konaklam durumdayken! nce zamanlamann bundan daha kt olamayacan dndm. Ama daha dnceli bir anmda, Betty'nin snrl zaman erevemize karn deil, bu nedenle terapiye byle derinlemesine dalm olabileceini fark ettim. Psikoterapide Carl Rogers'e ve ondan nce Otto Rank'a kadar uzanan ve nceden belirlenmi bir biti tarihinin, ou kez terapinin etkinliini artrdn kabul eden uzun mrl bir gelenek vardr. Betty terapi sresinin snrl olduunu bilmeseydi, rnein kilo vermeye balamak iin ihtiya duyduu i kararlla ulamas ok daha fazla zaman alabilirdi. stelik, daha da ileriye gidip gidemeyeceimiz hibir surette ak deildi. Terapinin son aylarnda Betty ortaya yeni sorunlar karmaktansa zaten am olduumuz sorunlar zmeye daha ok ilgi duyuyor gibi grnyordu. Terapiyi New York'ta srdrmesini salk verip uygun bir terapistin adn nerdiim zaman kaamakl davrand ve devam edip etmeyeceinden emin olmadn, belki de yapt kadarnn yeterli olduunu syledi. Betty'nin daha ileri gitmeyebileceine ilikin baka belirtiler de vard. Ar yememekle birlikte artk rejim yapmyordu. Dikkatimizi yetmi iki kiloluk yeni arln korumak zerinde younlatrdk ve bu amala Betty gardrobunu tamamen yeniledi. Bir d, terapideki bu kritik noktay aydnlatyordu:

Boyaclar evimin d pervazlarn boyayacaklard. Ama ok gemeden evin her tarafna yayldlar. Her pencerede boya tabancal bir adam vard. abucak giyinip onlar durdurmaya altm. Evin dn tamamen boyuyorlard. Evin her yerinden, deme tahtalarnn arasndan ince dumanlar kyordu. Yzne orap geirmi olan bir boyacnn evin iine boya pskrttn grdm. Ona yalnzca d pervazlarn boyanmasn istediimi syledim. erisini ve darsn, her eyi boyamak iin emir aldn syledi. --Bu duman ne?-- diye sordum. Bakteriler olduunu syledi ve mutfaa girip ldrc bakteriler rettiklerini ekledi. Korkmutum ve tekrar tekrar, --Ben yalnzca d pervazlar boyatmak istemitim,-- deyip duruyordum. Terapinin balangcnda Betty gerekten de yalnzca d pervazlar boyatmak istemiti ama sonra evinin derinliklerindeki yeniden yaplanma almalarna doru amanszca ekilmiti. stelik boyac-terapist evinin iine lm - babasnn lmn, kendi lmn - pskrtmt. Betty imdi yeterince uzaa gitmi olduunu sylyordu; durma zaman gelmiti. Son seansmz yaklatka giderek artan bir rahatlama ve coku hissediyordum - sanki sezdirmeden bir eyden kurtuluyormuum gibi. Psikoterapinin aksiyomlarndan biri de, insann bir dierine besledii nemli duygularn daima u ya da bu kanaldan - szl deilse yazl olarak - aktarlddr. Anmsayabildiim kadar uzun bir sredir rencilerime, bir ilikideki nemli bir eyin hasta ya da terapist tarafndan sz edilmiyorsa, o zaman baka hibir nemli eyin de konuulmayacan retmiimdir. Oysa bu terapiye Betty hakknda youn olumsuz duygularla balamtm - onunla hi konumadm ve onun hi farkna varmad duygularla. Yine de kukusuz nemli konular konumutuk. Kukusuz, terapide ilerleme kaydetmitik. --lmihali-- rtm mydm? Psikoterapide --mutlak-- hibir ey yok muydu? Son saatimizi Betty'nin yaklaan ayrlmza ilikin skntlar zerinde almaya hasrettik. Terapinin en banda korktuu ey bana gelmiti: kendini brakp bana derin duygularla balanmt ve ite imdi beni kaybedecekti. Bana gvenmi olmasnn anlam neydi? En bata syledii gibiydi her ey: --Ne balanma, ne ayrlk.-Bu eski duygularn yeniden ortaya kmas beni yldrmyordu. Birincisi, terapinin sonu yaklatka hastalarda geici bir gerileme grlmesi kanlmazdr. (Demek mutlak olan bir ey var!) kincisi, terapide sorunlar hibir zaman bir defada tmyle zlmez. Tersine, terapist ve hasta kanlmaz bir biimde, renilenleri dzeltmek ve pekitirmek iin tekrar tekrar geri dnerler - hatta tam da bu nedenle psikoterapi ou kez --sikloterapi-- diye adlandrlr. Betty'nin umutsuzluuna ve benden ayrld anda tm almamzn sfra inecei inancna odaklanp ona gelimesinin bende ya da herhangi bir d nesnede yer almayp kendisinin bir paras, kendisiyle birlikte gtrecei bir paras olduunu anmsatmaya alyordum. rnein, eer bana gvenebilmi ve daha nce hi kimseye alamad kadar alabilmise, o zaman bu deneyimi ve onu tekrarlama yeteneini iinde tayordu. Bu noktay kukuya yer brakmadan anlatabilmek iin son seansmzda kendimden rnek vermeyi denedim.

--Durum benim iin de ayn, Betty. Bulumalarmz zleyeceim. Ama ben de seni tanmamn sonucunda deitim ...-Betty, gzleri yerde, alyordu ama szlerimi duyunca hkrmay kesti ve umutla bana doru bakt. --Ve bir daha karlamayacak da olsak, o deiimi hep koruyacam.---Ne deiimi bu?---ey, sana szn ettiim gibi ...ee ...imanlk sorununa ilikin fazla bir mesleki deneyimim olmamt ...-- Betty'nin gzlerini dkrklyla indirdiini fark ettim ve kiisellikten bu denli uzak bir tavr takndm iin kendimi sessizce azarladm. --Yani, demek istediim u ki, daha nce kilolu hastalarla almamtm ve onlarn sorunlarn takdir etmede yeni bir ...-Betty'nin ifadesinden gitgide daha derin bir dkrklna gmldn grebiliyordum. --Demek istediim u ki, imanla kar tavrm ok deiti. Baladmzda ben ahsen iman insanlarn yannda kendimi rahat hissetmiyordum ...-Betty olaanst aksi bir tavrla szm kesti. --Ho! ho! ho! 'Rahat hissetmiyordum' - bu pek hafif kalmyor mu? lk alt ay boyunca bana hemen hemen hi bakmadnz biliyor musunuz? Ve tam bir buuk yl boyunca bana hi - bir kez bile - dokunmadnz? El skmak iin bile!-Yreim burkuldu. Tanrm, haklyd! Ona gerekten hi dokunmamtm. Farkna varmamtm bunun. Ve sanrm ona pek sk bakmyordum da. Dikkat edeceini ummamtm! --Biliyorsun,-- diye kekeledim, --psikiyatrlar genellikle dokunmazlar hastalarna ...---Siz daha fazla yalan kvrmadan ve burnunuz Pinokyo gibi uzayp gitmeden sznz keseyim bari.-- Betty benim kvranmla eleniyor gibiydi. --Size bir ipucu vereyim. Hatrlarsanz ben Carlos'la ayn gruptaym ve biz gruptan sonra sk sk ene alp sizden sz ederiz.-Eyvah, ite imdi keye skmtm. Bunu beklemiyordum dorusu. Carlos, ifa bulmaz kanseriyle, ylesine yalnzd ve kendini ylesine dlanm hissediyordu ki zellikle i edinip ona dokunarak destek olmaya karar vermitim. Her seanstan nce ve sonra elini skyor ve ofisimden ayrlrken genellikle elimi omzuna koyuyordum. Bir defasnda, kanserin beynine atladn rendiinde alarken onu kollarmda tutmutum. Ne syleyeceimi bilemiyordum. Betty'ye Carlos'un zel bir vaka olduunu, buna ihtiya duyduunu syleyemezdim. Tanr biliyor ya onun da ihtiyac vard buna. Kzardm hissettim. tiraf etmekten baka seeneim olmadn gryordum. --Ne diyeyim, kr noktalarmdan birine parmak basyorsun! u bir gerek - ya da daha dorusu, gerekti - ki, ilk bulumaya baladmzda bedenini itici buluyordum.---Biliyorum. Biliyorum. Pek incelikle gizleyemiyordunuz.--

--Syle bana, Betty, madem ki bunu biliyordun - sana bakmadm ya da seninle rahat olmadm gryordun - neden burada kaldn? Neden bana gelmekten vazgeip baka birini bulmadn? Etrafta bir sr psikiyatr var.-- (G bir durumdan kurtulmak iin soru sormak gibisi yoktur! ) --yle, en az iki neden dnebiliyorum. Birincisi, unutmayn ki buna alknm. Daha fazla bir ey bekliyor deilim. Bana herkes yle davranr. nsanlar grnmden nefret eder. Hi kimse bana dokunmaz. Kuafrm bama masaj yaptnda, hatrlarsnz, bunun iin armtm. Ve siz yzme bakmamakla birlikte, en azndan syleyeceim eylerle ilgileniyordunuz - hayr hayr, bu doru deil - o kadar neeli olmaktan vazgeersem syleyebileceim ya da belki syleyeceim eylerle ilgileniyordunuz. Aslnda yararl oluyordu bu. Hem uyumuyordunuz da. Bu bakmdan Dr. Farber'a kyasla daha iyiydiniz.---ki neden olduunu sylemitin.---kinci neden sizin neler hissettiinizi anlayabilmemdi. Siz ve ben ok benzeiyoruz. Beni Overeaters Anonymous'a gitmem iin drtp durduunuzu hatrlyor musunuz? Baka imanlarla tanmak - arkadalar edinmek, flrtler bulmak iin?---Evet, hatrlyorum. Gruplardan nefret ettiini sylemitin.---Ha, bu doru. Gruplardan nefret ederim. Ama gerein tm bu deildi. Gerek neden u ki, iman insanlara tahamml edemem ben. Midemi bulandrrlar. Onlarla birlikte grlmek istemem. Bu durumda ayn eyleri hissettiiniz iin size nasl yklenebilirim?-Saat artk bitirmek zorunda olduumuzu sylediinde ikimiz de koltuklarmzn ucundaydk. Alveriimiz beni soluksuz brakmt ve ona son vermekten nefret ediyordum. Betty'yi grmekten vazgemek istemiyordum. Onunla konumay, onu tanmay srdrmek istiyordum. Ayrlmak zere ayaa kalktk ve ona elimi, iki elimi birden uzattm. --Ah hayr! Hayr, kucaklamadan olmaz! Kendinizi balatmann tek yolu bu.-Kucaklatmz zaman onu kollarmla tamamen sarabildiimi fark ederek ardm. ::::::::::::::::: --Yanl ocuk ld-Birka yl nce, sevilen kiilerin yitirilmesine ilikin bir aratrma nerisi hazrlarken, yerel bir gazetede kan ksa bir makalemin sonunda u mesaj vard: Dr. Yalom, aratrmasnn ilk, planlama aamasnda, aclarnn stesinden gelememi olan kiilerle mlakat yapmak arzusundadr. Grmek isteyen gnlllerin 555-6352 numaray aramalar rica olunur.

Randevu iin telefon eden otuz be kii arasnda ilk arayan Penny olmutu. Sekreterime otuz sekiz yanda ve boanm olduunu, kzn drt yl nce kaybettiini ve hemen kabul edilmesinin kendisi iin nemli olduunu sylemiti. Haftada altm saat taksi srcs olarak almakla birlikte, mlakat iin gece ya da gndz herhangi bir saatte gelebileceini vurgulamt. Yirmi drt saat sonra karmda oturuyordu. adaleli bir kadnd: ypranm, hrpalanm, bir kadn. Felein emberinden gemi olduu 1930'larn imdi oktan lm olan, kabaday Marjorie Main'i anmsatmt. Gl kuvvetli, marur - ve titreyen anlalyordu. Bana tavrl film yldz

Penny'nin bir bunalm iinde olmas, ya da yle olduunu sylemesi, beni bir kmaz karsnda brakt. Onu tedavi etmem olanakszd; yeni bir hasta alabilecek bo saatim yoktu. Zamanmn her dakikas bir aratrma projesi nerisini tamamlamaya adanmt ve destek fonu iin son bavuru tarihi hzla yaklayordu. O srada hayatmn birinci ncelii buydu; gnlller iin bu nedenle ilan vermitim. stelik ay sonra bir yl sreyle izne ayrlacamdan doru drst bir psikoterapi sreci iin yeterli zaman da yoktu. Herhangi bir yanl anlamaya meydan vermemek iin, terapi konusunu derhal aydnlatmann en iyi yol olduuna karar verdim. Bunu Penny ile fazla derine inmeden, hatta ona kznn lmnden drt yl sonra benimle neden derhal grmeye ihtiyac olduunu bile sormadan nce yapmalydm. Bu durumda ona kayb konusunda iki saat sreyle benimle konumak zere gnll olarak geldii iin teekkr ederek sze baladm. Ona, balamay kabul etmeden nce bu mlakatlarn terapi deil aratrma amal olacan bilmesinin nemli olduunu syledim. Hatta, konumann rahatlatmas olasl olsa da ayn zamanda onu geici olarak sarsmas olasl bulunduunu da ekledim. Eer yine de terapinin gerekli olduunu dnrsem, bir terapist semekte kendisine memnuniyetle yardmc olacaktm. Durakladm ve Penny'ye baktm. Sylediklerim beni tamamen tatmin etmiti: kendimi korumaya alm ve herhangi bir yanl anlamay nleyecek kadar ak konumutum. Penny ban sallad. Koltuundan kalkt. Bir an iin telaa kapldm nk kp gideceini sanmtm. Ama yalnzca uzun kot eteini dzeltti, tekrar yerine oturdu ve sigara iip iemeyeceini sordu. Bir kl tablas uzattmda sigarasn yakt ve gl, bouk bir sesle konumaya balad: --Konumaya ihtiyacm var, tamam, ama terapiye gcm yetmez. Meteliksizim. Eyalet kliniinde, biri henz renci olan iki ucuz terapiste gittim. Ama benden korktular. Hi kimse bir ocuun lm hakknda konumak istemiyor. On sekiz yandayken bir alkol kliniinde eskiden bir alkolik olan bir danmana gitmitim - o kadn iyiydi, doru sorular sormutu. Belki ocuunu kaybetmi olan bir psikiyatr gerek bana! Belki de gerek bir uzmana ihtiya duyuyorum. Stanford niversitesine ok saygm var. Gazetedeki hikayeyi grnce bunun iin stne atladm. Kzmn Stanford'a gideceini dnrdm hep - eer yaasayd.-Dosdoru yzme bakyor ve dobra dobra konuuyordu. Harbi kadnlardan holanrm, Penny'nin tarz da houma gitmiti.

Ben de biraz daha kabadayca konumaya baladm fark ettim. --Konumana yardm edeceim. G sorular da sorabilirim. Ama paralar toplamak iin ortalkta olmayacam.---Tamam. Siz yalnzca balamama yardm edin. Ben kendi bamn aresine bakarm. On yanda evin anahtarn tayan ocuklardandm.---Pekala, beni neden derhal grmek istediinden bala. Sekreterim aresizlikten lgna dnm gibi konutuunu syledi. Ne oldu?---Birka gn nce arabamla iten eve dnerken - gece bir sularnda biter iim - birden kendimi kaybettim. Uyandmda yolun yanl tarafnda gidiyor ve yaral bir hayvan gibi baryordum. Kardan gelen bir vasta olsayd bugn burada olmazdm.-Byle balamtk. Bu kadnn yaral bir hayvan gibi baran hayali beni sarsmt ve onu kafamdan silmek birka dakikam ald. Sonra soru sormaya baladm. Penny'nin kz Chrissie dokuz yandayken lseminin nadir rastlanan bir trne yakalanm ve drt yl sonra, on nc ya gnnden bir gn nce lmt. Bu drt yl boyunca Chrissie okula devam etmeye alm ama bu srenin hemen hemen yarsn yatakta geirmi ve drt ayda bir de hastaneye kaldrlmt. Chrissie'nin kanseri de, tedavisi de son derece straplyd. Hastalnn drt yl boyunca birok kemoterapi uygulamas hayatn uzatm ama her defasnda onu sasz ve hastalktan perian halde brakmt. Defalarca o strapl kemik ilii alma ilemi yaplm ve o kadar ok kan alnmt ki sonunda kan alacak damar bulunamaz olmutu. Hayatnn son ylnda doktorlar kana kolaylkla ulaabilmek iin damar iine srekli bir kateter yerletirmilerdi. lm korkuntu, diyordu Penny - ne kadar korkun olduunu tasavvur edemezsiniz. Bu noktada hkrmaya balad. G sorular sorma szme sadk kalarak Chrissie'nin lmnn ne kadar korkun olduunu anlatmas iin srar ettim. Penny benim onu balatmam istemiti ve ans eseri ilk sorum gl bir duygu selini salvermiti. (Daha sonra renecektim ki nereyi yoklarsam yoklayaym Penny'nin iinde derin aclara ulaacaktm.) Chrissie sonunda zatrreeden lmt: Kalbi ve cierleri iflas etmiti; soluk alamam ve kendi svlaryla boulmutu. En kts de - Penny hkrklar arasnda anlatyordu - kznn lmn anmsayamayyd: Chrissie'nin son saatlerini belleinden silmiti. Tm anmsad o gece kznn yannda uyuyakalmas - Chrissie'nin hastanede kald dnemlerde Penny onun yannda portatif bir karyolada uyuyordu - ve ok sonra Chrissie'nin yatann baucunda, lm kzn kollaryla sarm durumda oturuyor olmasyd. Penny sululuk duygusu hakknda konumaya balad. Chrissie'nin lm srasndaki davran tarzn kafasndan atamyordu. Kendini bir trl balayamyordu. Sesi ykseldi, kendini daha ok sular bir tonda konumaya balad. Beni ihmaline inandrmaya alan bir savc gibiydi.

--nanabiliyor musunuz,-- diyordu, --Chrissie'min ldn ne zaman ve nasl rendiimi bile anmsayamyorum.-Bu utan verici davranndan kaynaklanan sululuk duygusunun, Chrissie'nin gitmesine bir trl izin veremeyiinin, acsnn drt yldr donup kalm olmasnn tek nedeni olduundan emindi ve ok gemeden beni de bunun doruluuna inandrd. Aratrma tasarlarm srdrmeye kararlydm: kronik yas hakknda olabildiince bilgi edinmek ve planl bir mlakat protokol oluturmak. Yine de, belki yaplmas gereken ok fazla terapi olduundan, aratrmay unuttuumu ve adm adm terapi havasna girdiimi fark ediyordum. Esas sorun sululuk duygusu gibi grndnden, iki saatlik mlakatn kalan sresinde Penny'nin sululuk duygusu hakknda olabildiince ok ey renmeye altm. --Suun nedir?-- diye sordum. --Neyle itham ediliyorsun?-Kendine ynelik balca sulamas, Chrissie'nin yannda gerek anlamda bulunmam olmasyd. Kendi deyimiyle bir sr hayal oyunu oynamt. Chrissie'nin leceine inanma iznini kendine hi vermemiti. Doktor ona Chrissie'nin dn alnm bir sreyi yaadn, bu hastalktan hi kurtulan olmadn anlattysa da, Chrissie'nin hastaneye son yatnda artk fazla yaayamayacan ak ak sylediyse de, Penny Chrissie'nin bir daha iyilemeyeceine inanmay reddetmiti. Doktor son zatrreeden, karlmamas gereken bir ltuf olarak sz ettiinde ii fkeyle dolup tamt. Aslnda Chrissie'nin ldn drt yl sonra, imdi bile kabul etmi deildi. Daha bir hafta nce bir maazann deme kuyruunda --uyanp-- kendini elinde Chrissie iin hediye olarak ald doldurulmu bir hayvanla bulmutu. Ve onunla mlakatmn bir yerinde, Chrissie nmzdeki ay on yedi yanda --olacakt-- yerine --olacak-- dedi. --Bu o kadar byk bir su mu?-- diye sordum. --Umut etmeyi srdrmek bir su mu? Hangi anne ocuunun lmek zorunda olduuna inanmak ister?-Penny, Chrissie'ye olan sevgisini deil kendini n plana alarak hareket etmi olduunu syledi. Nasl m? Chrissie'nin korkular ve duygular hakknda konumasna hi yardm etmemiti. Chrissie, lmek hakknda, yle bir ey olmuyormu gibi davranmay srdren bir anneyle nasl konuabilirdi? Sonu olarak Chrissie kendi dnceleriyle yalnz kalmaya zorlanmt. Kznn yannda uyumasnn ne nemi vard? Gerekte onun iin orada deildi. Bir insana olabilecek en kt ey yalnz bana lmekti ve o kznn byle lmesine izin vermiti. Sonra Penny bana yeniden doua derin bir inanc olduunu syledi, bu inan ilkgenlik anda bedbaht ve yoksulken ve hayatta aldatlm olduu dncesi ona ancak ve ancak bir baka ans olaca umuduyla avunabilecek kadar ok azap verirken balamt. Penny bir dahaki sefere daha ansl - belki daha zengin olacan biliyordu. Chrissie'nin daha salkl ve mutlu bir baka yaama doru ilerliyor olduunu da biliyordu. Ne var ki, Chrissie'nin lmesine yardm etmemiti. Hatta

Penny, Chrissie'nin lmesinin bu kadar uzun srmesinin kendi kabahati olduuna inanyordu. Chrissie, annesinin hatr iin strabn uzatp kurtuluunu geciktirerek orada kalmt. Penny, Chrissie'nin yaamnn son saatlerini anmsamamakla birlikte, sylemesi gerekeni sylemediinden, --Git! Git! Gitme zamann geldi. Benim iin burada daha fazla kalmak zorunda deilsin,-demediinden emindi. Oullarmdan biri ilkgenlik andayd ve Penny konuurken onu dnmeye baladm. Ben bunu yapabilir miydim, elini brakp lmesine yardm edebilir miydim, Ona, --Git! Gitme zaman geldi,-- diyebilir miydim? Iltl yz gzlerimin nnden geti ve anlatlmaz bir keder dalgas benliimi sard. --Hayr!-- diyerek silkindim. Herhalde dierleri, yani ona yardm edemeyen terapistler de byle bir duygu seli iinde boulup gitmilerdi. Penny ile alabilmek iin kendimi akl direine balamam gerekeceini gryordum. --u halde, duyduuma gre balca iki ey iin kendini sulu hissediyorsun. Birincisi, Chrissie'nin lmek hakknda konumasna yardm etmediin iin, ikincisi de onun yeterince erken brakmadn iin.-Penny analitik ses tonumla toparland ve hkrklar kesildi. Psikoterapide hibir ey kesin bir zetten, zellikle iinde bir liste olan bir zetten daha fazla sahte gven uyandramaz. Kendi szlerim beni yreklendirmiti: problem anszn daha berrak, daha aina, ok daha denetlenebilir grnyordu. ocuunu kaybetmi biriyle daha nce hi almam olmakla birlikte, yasnn byk bir blm sululua indirgenebildii iin ona yardm edebilmem gerekirdi. Sululuk ve ben eski ahbaplardk, hem kiisel hem de mesleki bakmdan. Daha nce Penny bana Chrissie'yle yakn bir iliki iinde olduunu, her gn mezarn ziyaret ettiini ve gnde bir saat mezarn bakmn yapp Chrissie'yle konutuunu anlatmt. Penny Chrissie iin o kadar ok dikkat ve enerji harcyordu ki sonunda evlilii bozulmu ve kocas iki yl kadar nce temelli ekip gitmiti. Penny onun gidiinin farkna bile varmadn sylyordu. Chrissie'nin ansn canl tutmak iin odasn hi bozmam, btn giysilerini ve eyalarn allagelmi yerlerinde brakmt. Tamamlanmam son ev devi bile masasnn zerinde duruyordu. Yalnzca bir tek ey deimiti: Penny Chrissie'nin yatan kendi odasna almt ve her gece bu yatakta uyuyordu. Sonralar, ocuklarn kaybetmi daha ok anne babayla yaptm mlakatlarda bu davrann ne kadar yaygn olduunu renecektim. Ama o zamanki saflmla, bunu ok ar, doal olmayan, dzeltilmesi gereken bir ey olarak grmtm. --yleyse imdi Chrissie'ye tutunarak, kendi yaamna devam etmeyerek mi suunla baa kmaya alyorsun?---Onu unutamyorum. Biliyorsunuz, alter gibi ap kapatamazsnz bunu.--

--Onu salvermek unutmakla ayn ey deil ki - hem hi kimse senden alter ap kapaman istemiyor.-- Artk Penny'ye hemen karlk vermenin nemli olduuna inanyordum: ben kat davrannca o da kendini abuk topluyordu. --Chrissie'yi unutmak onu hi sevmediimi sylemek gibi bir ey. nsann kendi kzna olan sevgisinin yalnzca geici, solup giden bir ey olduunu sylemek gibi bir ey. Ben onu unutmayacam.---Unutmak istememek, alteri kapatmann istenmesinden farkl bir ey.-- Benim unutmakla salvermek arasnda yaptm ayrma kulak asmamt ama zerinde durmadm. --Chrissie'yi salvermeden nce bunu istemen gerekir, buna hazr olman gerekir. Bunu birlikte anlamaya alalm. Bir an iin Chrissie'ye, byle tercih ettiin iin tutunduunu farz et. Bu sana ne salar?---Neden sz ettiinizi anlamyorum.---Pekala anlyorsun! Haydi syle bana. Chrissie'ye tutunmakla eline ne geiyor?---lrken, bana ihtiyac varken onu terk ettim. Onu bir daha hi terk etmeyeceim.-Geri henz anlamyordu ama Penny, Chrissie'yle birlikte kalma kararll ile yeniden dou inanlar arasnda uzlama kabul etmez bir eliki iinde kilitlenip kalmt. Yas da bylece skp kalm, kilitlenmiti. Belki bu elikiyle yzleirse yeniden yas tutmaya balayabilirdi. --Penny, Chrissie'yle her gn konuuyorsun. Chrissie nerede? Nerede yayor?-Penny'nin gzleri falta gibi ald. Daha nce hi kimse ona byle pervasz sorular sormamt. --ld gn onun ruhunu eve geri getirdim. Onu arabada yanmda hissedebiliyordum. nce benim evremde kald, bazen evde, odasnda oluyordu. Daha sonra mezarlkta onunla her, zaman temas kurabiliyordum. Genellikle benim hayatmda neler olup bittiini biliyordu, ama arkadalar ve aabeyleri hakknda bilgi almak istiyordu. Btn arkadalaryla temasm srdryordum ki ona haberlerini verebileyim.-Penny duraklad. --Ya imdi?---imdi solup gidiyor. Bu iyi bir ey. Onun baka bir yaama tekrar domu olduu anlamna gelir.---Bu yaamn anmsar m?---Hayr. Baka bir yaamn iinde. Gemiteki yaamlar anmsamak hakkndaki zrvalara inanmyorum.---O halde bir sonraki yaamna gidebilmek iin zgr olmas gerekiyor, oysa senin onu brakmayan bir tarafn var.-Penny bir ey sylemedi. Yalnzca bana bakakald. --Penny, sen acmasz bir yargsn. Kendini Chrissie lmek zereyken onu salvermeme suundan yarglam ve kendinden

nefret etmeye mahkum etmisin. Ben ahsen senin kendini fazla insafszca yargladn dnyorum. Baka trl davranabilecek anne babay gster bana. Ben syleyeyim, eer benim ocuum lm deinde olsayd, ben yapamazdm bunu. Ama daha da kts, hkmn ok sert olmas - seni bu denli zora sokmas. Evliliini sululuk duygun ve matemin kertmi gibi grnyor. Hele hkmn sresi! Aklm gerekten bamdan alan bu ite. Drt yl olmu. Daha ne kadar uzayacak? Bir yl daha? Drt yl? On? Yoksa yaam boyu mu?-Kendisine ne yapmakta olduunu grmesine nasl yardm edebileceime karar vermeye alarak dncelerimi toparladm. Penny kprtsz oturuyordu, kucandaki kl tablasnda iin iin yanan bir sigara vard; gri gzleri bana dikilmiti. Adeta soluk almyor gibiydi. Konumay srdrdm: --Burada oturup buna bir anlam vermeye alyordum ve imdi aklma bir fikir geldi. Sen kendini drt yl nce bir kez, Chrissie lrken yaptn bir ey iin cezalandrmyorsun. Sen kendini imdi yapmakta olduun bir ey iin cezalandryorsun, tam u anda bile yapmay srdrdn bir ey iin. Onu salvermiyorsun, baka bir yere ait olduunu bildiin halde onu bu yaamda tutmaya abalyorsun. Onu salvermek onu terk etmenin ya da onu sevmemenin belirtisi deil, tam tersi, onu gerekten sevmenin - baka bir yaama gitmesine izin verecek kadar sevmenin - belirtisi.-Penny bana bakmaya devam ediyordu. Konumuyordu ama sylediklerimden etkilenmi grnyordu. Szlerimin gl olduunu hissediyor ve onunla birlikte sessizlik iinde oturmann en iyisi olduunu biliyordum. Ama baka bir ey daha sylemeye karar verdim. Belki de ly karyordum. --O ana dnsene, Penny, o Chrissie'yi salvermen gereken ana, o belleinden sildiin ana. O an nerede imdi?---Ne demek istiyorsunuz? Anlayamyorum.---Yani, nerede? Nerede yayor?-Penny zorlanmaktan ya da sorguya ekilmekten biraz tedirgin ve kaygl grnyordu. --Nereye varmak istediinizi bilmiyorum. Geti o. Geip gitti.---Bir ans var m? Chrissie'de? Bu yaamn tm izlerini unuttuunu sylyorsun, deil mi?---Tamamen geip gitti. O anmsamyor, ben anmsamyorum. yleyse ...?---yleyse sen hibir yerde varolmayan bir an - bir `hayalet an' iin kendine ikence etmeyi srdryorsun. Byle yapan baka birini bilsen, sanrm bunun budalalk olduunu sylerdin.-imdi dnp bu konumaya baktmda, szlerimin byk lde safsatadan ibaret olduunu gryorum. Ama o anda kar konulmaz ve derin olduklar duygusunu vermilerdi. Bir tr kaldrm bilgeliiyle her zaman her ey iin bir yant olan Penny, yine ylece suskun, sanki oktaym gibi oturuyordu.

ki saatimizin sonuna geliyorduk. Penny daha fazla zaman istemedii halde tekrar bulumak zorunda olduumuz akt. ok fazla ey olup bitmiti: ona bir saat daha vermemek mesleki adan sorumsuzluk olurdu. Penny nerim karsnda arm grnmedi ve bir hafta sonra ayn saatte dnmeyi derhal kabul etti. Donmu tabiri - birok kiinin kronik yastan sz ederken kullandklar mecaz - ok yerindedir. Beden katdr; yz gergindir; beyin souk, yinelenen dncelerle tkaldr. Penny donmutu. Yzlememiz skm buzu kracak myd? Bu konuda iyimserdim. Neyin serbest kalacan tahmin edememekle birlikte, hafta boyunca hayli alkant olacan umuyor ve Penny'nin bir sonraki ziyaretini byk bir merakla bekliyordum. Penny seansn banda kendini koltua atp konumaya balad, --Sizi grdme gerekten sevindim! Ne haftayd ama!-Zoraki bir neeyle devam ederek bana iyi haberin geen hafta kendini daha az sulu ve Chrissie'yIe daha az ilgili hissetmesi olduunu syledi. Kt haber ise byk olu Jim'le birbirlerine girmi olmalar ve bunun sonucu olarak btn haftay fke ve alama nbetleri arasnda gidip gelerek geirmi olmasyd. Penny'nin hayatta olan iki olu vard: Brent ve Jim. kisi de okuldan ayrlmlar ve ciddi belalara doru srkleniyorlard. On alt yandaki Brent, bir ev soygununa kart iin bir slahevindeydi; on dokuz yandaki Jim ise fazla miktarda uyuturucu kullanyordu. Sz konusu kavga, son seansmzdan bir gn sonra Penny'nin Jim'in son aydr mezarlk parseli iin demelerini yapmadn renmesiyle balamt. Mezarlk parseli? Yanl duymu olmalydm, Penny'den sylediini tekrarlamasn istedim. Evet, --mezarlk parseli-- demiti. Be yl kadar nce, Chrissie'nin henz hayatta olduu fakat giderek direncini yitirdii srada, Penny pahal bir mezarlk parseli iin - --btn aileyi bir arada tutmaya-- yeterli byklkte bir parsel olduunu (sanki bu her eyi aklayacakm gibi) sylyordu - bir kontrat yapmt. Ailenin her ferdi - Penny, kocas Jeff ve iki olu - Penny'nin youn basklar sonucunda, demeleri yedi yla yaylacak olan bedelin bir parasn stlenmeye raz olmutu. Ama verdikleri sze karn, parselin tm mali yk Penny'nin omuzlarna biniyordu. Jeff iki yl nce ekip gitmiti ve, l ya da diri, Penny ile hibir ilikisi olsun istemiyordu. imdi hapiste olan kk olunun kendi payna den demeleri srdremeyecei ortadayd (daha nce okul sonrasnda alt iten kk bir miktar katkda bulunmutu). Ve imdi de Jim'in kendisine yalan sylediini ve demelerini yapmadn renmiti. Byme sreci iinde belli ki yeterince sorunlar olan bu iki delikanlnn kendi mezarlar iin deme yapmalarna ilikin bu tuhaf beklenti hakknda bir yorum yapmak zereydim ki, Penny haftann sinir bozucu olaylarn anlatmaya devam etti. Jim'le atmasndan sonraki gece, besbelli uyuturucu satclar olan iki adam kapya gelip Jim'i grmek istemilerdi. Penny onlara olunun evde olmadn syleyince adamlardan biri ona, Jim'e borcu olan paray demesini yoksa evine dnmeyi unutabileceini sylemesini buyurmutu: nk dnecei bir ev kalmayacakt ortada.

Ha, imdi, dediine gre Penny iin evinden daha nemli hibir ey yoktu. Sekiz yandayken babas ldkten sonra annesi, Penny ve kz kardeleriyle evden eve en az yirmi kez tanm, ou kez kiray demedikleri iin karlncaya kadar en ok iki ay oturmulard. Penny o zaman bir gn ailesi iin gerek bir yuva sahibi olmaya yemin etmi ve bu yemini yerine getirebilmek iin lgnca almt. Aylk ipotek demeleri yksekti ve Jeff gittikten sonra btn yk kendisi tamak zorunda kalmt. imdi uzun saatler boyunca alt halde demeleri ucu ucuna karlayabiliyordu. Bu bakmdan bu iki adam yanl kap almlard. Onlar gittikten sonra Penny birka dakika kapda sersemlemi durumda kalakalmt; ardndan parasn parsel demeleri yerine uyuturucuya harcad iin Jim'e kfr basmt; ondan sonra da, kendi deyimiyle --kendini tamamen kaybetmi-- ve hmla adamlarn peine, dmt. Adamlar oktan gazlayp gitmilerdi ama Penny motoru glendirilmi koca pikabna atlayp anayolda son hzla onlar izleyerek arabalarna toslayp yoldan karmaya kalkmt. Birka kez yanlarna yanam ve adamlar ancak srdkleri BMW'yi saatte yz elli kilometrenin stnde bir hzla gazlayarak kaabilmilerdi. Penny daha sonra tehdidi (tabii anayoldaki kovalamadan sz etmeden) polise bildirmi ve geen hafta boyunca evi srekli polis gzetimi altnda tutulmutu. Jim o gece daha sonra eve gelmi ve olan biteni rendikten sonra birka para giysiyi telala srt antasna tktrp ehri terk etmiti. Penny o geceden beri ondan hi haber almamt. Davranna ilikin hibir pimanlk belirtisi gstermemekle birlikte - tersine hikayeyi anlatmaktan tat alyor gibiydi - daha derinlerde alkantlar vard. O gece daha ge saatlerde huzursuzluu artm, iyi uyuyamam ve u arpc d grmt: Eski bir kurum binasnn iinde odalar aratryordum. Sonunda bir kapy atm ve bir platformun zerinde sergileniyormu gibi duran iki kk olan grdm. Benim oullarma benziyorlard ama kz gibi uzun salar vard ve kz elbiseleri giymilerdi. Ancak, her ey yanlt: elbiseleri kirli, arkalar ne evrik ve tersyz olmu durumdayd. Ayakkablar yanl ayaklara giyilmiti. ok etkilenmitim; bu kadar ok umut verici ipucuyla nereden balayacam bilemiyordum. nce Penny'nin herkesi bir arada tutmak, ocukken hi sahip olmad sarslmaz aileyi yaratmak iin duyduu lgnca istei ve bunun bir eve ve bir mezarlk parseline sahip olma yolundaki canhra kararna nasl yansdn dndm. imdi ise apakt ki merkez atrdyordu. Penny'nin planlar ve ailesi darmadan olmutu: kz lm, kocas gitmiti, bir olu hapisteydi, br ise saklanyordu. Yapabildiim tek ey dncelerimi Penny ile paylamak ve acsna katlmakt. O d zerinde, zellikle iki kk ocukla ilgili son blm zerinde almak iin yeterli zaman ayrabilmeyi ok istiyordum. Hastalarn terapiye getirdii ilk dler, zellikle zengin ve ayrntl olanlar, ou kez derinlemesine aydnlatc niteliktedir. Penny'den dteki temel duygular anlatmasn istedim. Alayarak uyandn fakat dn ackl blmn tam olarak kestiremediini syledi.

--Ya o iki kk olan?-Penny, ocuklarn giyiniinde - ayakkablar yanl ayaklarda, giysiler kirli, tersyz olmu - dokunakl, hatta ackl bir eyler olduunu syledi. Ya kz elbiseleri? Ya uzun salar ve kz elbiseleri? Penny, belki de olanlar dourmasnn bir hata olduunu sylemek dnda bundan bir anlam karamad. Acaba onlarn kz olmasn m istiyordu? Chrissie ideal bir ocuktu, iyi bir renci, gzel, mzie yetenekli. Tahminimce Chrissie Penny'nin gelecek iin umuduydu: aileyi yoksulluk ve su yazgsndan kurtarabilecek olan oydu. --Evet,-- diye hznle srdrd Penny, --bu d tam benim oullarm hakknda - yanl giyimli, yanl ayakkabl. Her eyleri yanl - hep yle oldu. Dertten baka bir ey olmadlar. ocuum vard: biri bir melekti, br ikisine gelince, uraya bakn - biri hapiste, br bir uyuturucu bamls. ocuum vard - ve yanl ocuk ld.-Penny soluunu tutup eliyle azn rtt. --Bunu daha nce dnmtm ama hi yksek sesle sylememitim.---Kulaa nasl geliyor?-Ban nne edi, neredeyse kucana deecek kadar. Gzyalar yanaklarndan kot eteinin zerine sel gibi akyordu. --nsanlk d.---Hayr, tam tersi. Yalnzca insani duygular iitiyorum ben. Belki pek ho deiller ama bizim yaradlmz byle galiba. Senin durumunda ve senin ocuunla, hangi ana baba yanl ocuun ldn hissetmezdi? Ben ahsen kesinlikle yle hissederdim!-Ona nasl bundan daha fazlasn verebileceimi bilmiyordum, ama beni duymu olduuna ilikin bir belirti gstermiyordu, bu yzden szlerimi tekrarladm. --Senin durumunda olsaydm ben de ayn eyleri hissederdim.-Ban nnden kaldrmad ama belli belirsiz sallad. nc saatimiz biterken Penny benimle terapide deilmi gibi davranmann artk anlam kalmamt. Bu bakmdan bunu ona aka syledim ve alt kez daha buluup olabildiince ok ey yapmaya almamz nerdim. Dier balantlar ve seyahat planlar nedeniyle alt haftadan fazla bulumamzn mmkn olmadn vurguladm. Penny nerimi kabul etti ama parann kendisi iin byk bir sorun olduunu syledi. demeleri birka aya yaylacak ekilde ayarlayabilir miydik? Onu hibir cret alnmayaca konusunda temin ettim: bir aratrma projesi erevesinde bulumaya baladmz iin bu noktada szlememizi gnl rahatlyla anszn deitirip ondan para alamazdm. Aslnda Penny'yi cretsiz kabul etmeye ilikin bir sorunum yoktu: byk kayplar konusunda daha ok ey renmek istemitim ve Penny mkemmel bir retmen kmt. Daha o saatte gelecekte tm kayba uram kiilerle yapacam almalarda kullanabileceim bir kavram vermiti: eer insan llerle yaamay renecekse, nce yaayanlarla yaamay renmelidir. Penny'nin yaayanlarla - zellikle oullaryla ve belki de kocasyla - ilikileri konusunda hayli ii var gibi grnyordu; ben de kalan alt seans bu ekilde geireceimizi varsayyordum.

Yanl ocuk ld. Yanl ocuk ld. Sonraki iki saatimiz bu ac temann birok eitlemesinden ibaret olacakt. Penny oullarna ynelik derin bir fke dile getiriyordu - yalnzca yaam tarzlar nedeniyle deil, yaadklar iin duyduu bir fkeydi bu. Ancak tkendii zaman, ancak son sekiz yldr (Chrissie'nin lmcl bir kansere yakalandn ilk kez duyduundan beri) hissettiklerini sylemeye cret ettikten sonra - iki olundan da umudunu kestiini; Brent'in daha on altsnda yardm edilemez durumda olduunu; yllarca Jim'in bedeninin Chrissie'ye verilebilmesi iin dua etmi olduunu (onun bu bedene ne ihtiyac vard? Onu ok gemeden uyuturucularla, AIDS'le ldrecekrti zaten. Neden onun salkl bir bedeni olsun da kck bedenini seven Chrissie'ninki kanser tarafndan kemirilip bitirilsin?) - ancak tm bunlar syledikten sonra durabildi ve sylemi olduu eyler zerinde dnebildi. Ben yalnzca oturup dinliyor ve zaman zaman bunlarn insani duygular olduu ve yalnzca bir insan olduu iin bunlar dnd konusunda onu temin ediyordum. Nihayet onun oullarna doru ynelmesine yardm etmenin zaman gelmiti. Sorular sordum, nce yumuak, sonra yava yava onu daha ok zorlayan sorular. Oullar hep zor muydu? Doutan m zor? Yaamlarnda onlar yapm olduklar seimlere itmi olabilecek neler olmutu? Chrissie lrken neler yaamlard? Ne kadar korkmulard? Kimse onlarla lm hakknda konumu muydu? Bir mezarlk parseli alma konusunda ne hissetmilerdi? Chrissie'nin yannda bir parsel alma konusunda? Babalarnn onlar terk etmesi hakknda ne hissetmilerdi? Penny sorularmdan holanmad. Onu nce irkiltip sonra sinirlendirdiler. Ama sonra ailede olup bitenleri hibir zaman oullarnn gr asndan dnmediini fark etmeye balad. Hibir zaman bir erkekle olumlu bir ilikisi olmamt ve bunun bedelini oullar demi olabilirlerdi. Yaamndaki erkekleri ele aldk: Penny sekiz yandayken lerek onu terk eden bir baba (kendi belleinden silinmi olan ama annesinin srekli svp sayd bir erkek); annesinin aklar - gn aarrken ortadan kaybolan bir dizi naho gece insan; on yedi yandayken, onu dnden bir ay sonra terk edip giden bir ilk koca; ve sonunda onu yas tutarken terk eden ahmak, alkolik bir ikinci koca. Kukusuz son sekiz yl boyunca olanlar ihmal etmiti. Chrissie hastayken onun yannda haddinden fazla zaman harcamt. Chrissie'nin lmnden sonra da, Penny oullar iin hala ulalr durumda deildi: onlara kar duyduu, ou yalnzca Chrissie yerine onlarn hayatta olmasndan doan fke, aralarnda bir sessizlik yaratmt. Oullar katlap uzaklamlard, ama bir kez, duygularn mhrlemeden nce, ondan daha ok ey istediklerini sylemilerdi: drt yl boyunca her gn Chrissie'nin mezarna bakt saati istemilerdi. Ya lmn oullar zerindeki etkisi? Chrissie lmcl bir hastala yakaland zaman olanlar sekiz ve on bir yalarndayd. Kz kardelerine olanlardan korkmu olabilecekleri; onlarn da zlebilecei; kendi lmlerinin bilincine varp korkmaya balayabilecekleri; Penny bu olaslklarn hibirini hibir zaman dnmemiti.

Bir de oullarnn yatak odas sorunu vard. Penny'nin kk evinde kk yatak odas bulunuyordu ve olanlar hep bir oday paylarken Chrissie'nin kendine ait bir odas vard. Kukusuz Chrissie hayattayken de bu dzenlemeye ierliyorlard, ama ya imdi, kz kardelerinin lmnden sonra Penny onun odasn kullanmalarna izin vermeyince yaadklar fke? Peki ya son drt yldr Chrissie'nin vasiyetini buzdolabnn zerinde manyetik metal bir ilekle tutturulmu olarak grdke ne hissediyorlard? Ve dnn, Penny'nin, rnein her yl doum gnn kutlamay srdrerek Chrissie'nin ansn yaatma abalarna nasl ierlemi olmallard! Peki ya onlarn doum gnleri iin neler yapyordu Penny? Soruma kzararak ve hrn bir tavrla homurdanarak yant verdi: --Normal eyleri.-- Beni anladn biliyordum. Belki Penny ile Jeff'in evlilii baarsz olmaya mahkumdu ama nihai zlmenin yasla hzlandrlm olduu da pek su gtrmyordu. Penny ile Jeff'in yas tutma tarzlar farklyd: Penny anlara gmlyordu; Jeff ise acsn bastrmay ve dikkatini baka eylere vermeyi yeliyordu. Baka konularda uyuup uyumamalar bu noktada nemsiz grnyordu: yas tutmalarnda ok byk bir uyumazlk vard, her biri dierininkiyle atan bir yaklam yeliyordu. Penny duvarlar Chrissie'nin resimleriyle kaplarken, onun yatanda uyuyup odasn antsal bir havaya sokarken Jeff nasl unutabilirdi? Jeff Chrissie'den sz etmeyi bile reddederken; lmnden alt ay sonra Chrissie'nin ortaokul snfnn mezuniyetine gitmeyi reddetmiken (ki bu mthi bir velvele koparmt), Penny nasl acsnn stesinden gelebilirdi? Beinci seansta, yaayanlarla daha iyi yaamay renmek zerindeki almamz Penny'nin farkl trden bir soru sormasyla kesintiye urad. Ailesi, lm kz ve iki olu hakknda dndke, giderek yle dnmeye balamt: Ben ne iin yayorum? Tm bunlarn amac ne? Yetikin yaamnn tm bir tek prensiple ynlenmiti: ocuklarna kendisinin yaam olduundan daha iyi bir yaam vermek. Ama imdi, geen yirmi yl iin gsterecek neyi vard? Yaamn boa m harcamt? Ve imdi yaamn ayn ekilde harcamaya devam etmesinin bir anlam var myd? potek borcunu demek iin neden kendini ldrsnd? Gelecei olan bir ey var myd? Bu durumda odamz deitirdik. Penny'nin oullar ve eski kocasyla ilikilerinden uzaklap ocuunu kaybeden anne babalarn bir baka nemli sorunu zerinde dnmeye baladk: yaamdaki anlamn kayb. Anne veya babay ya da ok eski bir arkada kaybetmek ou kez gemii kaybetmektir: len kii ok eski dnemlerin deerli olaylarnn yaayan tek tan olabilir. Ama bir ocuu kaybetmek gelecei kaybetmektir: kaybedilen, kiinin yaam projesinin ta kendisidir - ne iin yaad, gelecekte kendini nasl tasarlad, lm amay nasl umut edebileceidir (insann ocuu aslnda onun lmszlk projesidir). Bu durumda, mesleki dilde, anne babann kayb --obje kayb-- (--obje-insann i dnyasnn oluumunda etkili bir rol oynam olan kiidir) iken ocuun kayb --proje kayb--dr (yaamn yalnzca nedenini deil nasln da ortaya koyan belli bal, dzenleyici yaam prensibinin kayb). Bu durumda ocuk kaybnn katlanlmas en g kayp olmasna, birok anne babann be yl sonra hala yas tutuyor olmasna, bazlarnn hibir zaman kendilerine gelememesine amamak gerekir.

Ama yaamn amacna ilikin aratrmamzda henz ok fazla ilerlememiken (bu demek deildir ki ilerleme beklenebilir; ama yokluu bir yaamn sorunu deil bir yaam sorunudur) Penny bir kez daha yn deitirdi. Artk onun hemen her seansta yeni bir sorun ne srmesine almtm. Balangta dndm gibi dakikas dakikasna uymayan, dikkatini belli bir noktada tutamayan bir insan olmasndan kaynaklanmyordu bu. Yalnzca ok katl acsn yreklice kat kat ayordu. Bana daha ka kat gsterecekti? Bir seansa - sanrm yedinci seansmzd - iki olay anlatarak balad: ok canl bir d ve bir bilin kayb. Bilin kayb, bir maazada (daha nce bir kez elinde doldurulmu bir hayvanla uyand maaza) bir mezuniyet tebrik kartn skca kavram durumda alayarak --uyanmas-- idi. D ise bir karabasan olmamakla birlikte aresizlik ve kayg yklyd: Bir dn yaplyordu. Chrissie mahalleden bir ocukla - tam bir avanak - evleniyordu. stm deitirmen gerekiyordu. Bir sr ufak odas olan kocaman, at nal biiminde bir evde, stm deitirmeye uygun bir oda bulmak iin odalar art arda deniyordum. abalayp durdum ama uygun oday bulamadm. Ve dakikalar sonra bunu yakndan izleyen bir para: Byk bir trendeydim. Giderek hzlanmaya baladk ve sonra gkyznde byk bir yrngeye girdik. ok gzeldi. Bir sr yldz vard. Oralarda bir yerde, belki bir altyaz olarak (ama olamazd nk yazln bilmiyorum), --evrim-- kelimesi vard - bu kelimeye ilikin gl bir duygu vard. Bir dzeyde d Chrissie'yle ilikiliydi. Bir sre dte yapt kt evlilikten sz ettik. Belki de damat lmd: besbelli Penny'nin kz iin istemi olabilecei bir evlilik deildi. Ya evrim? Penny artk mezar ziyaretlerinde (imdi haftada iki ya da e inmiti) Chrissie ile bir balant hissetmediini sylemiti. Belki de evrimin, Chrissie'nin gerekten buradan ayrlp baka bir yaama gitmi olduu anlamn tadn ne srdm. Belki, ama Penny'nin gerek bilin kaybnda, gerekse dnde belirgin olan hzn iin daha iyi bir aklamas vard. Maazadaki bilin kaybndan sonra kendine geldiinde, elindeki mezuniyet kartnn bu aralar liseyi bitirecek olan Chrissie iin deil kendisi iin olduuna ilikin gl bir duygu yaamt. Penny okulu bitirememiti ve Chrissie bunu ikisi iin de yapacakt (ve yine ikisi iin Stanford'a gidecekti). Penny, dn ve soyunma odas arama hakkndaki dn kendi kt evlilikleri ve yaamn deitirme yolunda imdiki abas hakknda olduunu dnyordu. Dteki binaya ilikin armlar bu gr doruluyordu: dteki binayla ofisimin bulunduu klinik arasnda arpc bir benzerlik vard. Ve evrim de Chrissie'yle deil kendisiyle ilgiliydi. Penny deiip baka bir ey olmaya hazrd. Evrimleip soylular dnyasnda baarl olmaya mthi kararlyd. Yllarca, taksisinde mterisi

olmad zamanlarda kelime hazinesini geniletme, nemli kitaplar, ve sanattan anlama konusunda kendini gelitirme kasetleri dinlemiti. Yetenekli olduunu ama on yandan beri hayatn kazanmak zorunda kald iin yeteneklerini hibir zaman gelitiremediini hissediyordu. Keke almay brakabilse, kendisi iin bir eyler yapabilse, liseyi bitirip niversiteye gidebilse, aralksz alsa ve oradan --ykselebilseydi-- (havaya --ykselen-d tren buydu ite!). Penny'nin zerinde durduu nokta deimeye balamt. Sonraki iki seans, Chrissie'nin trajedisinden sz etmek yerine kendi yaamnn trajedisini anlatarak geirdi. Dokuzuncu ve son seansmza yaklarken ben de son kalan inanlrlm da feda ederek Penny'yi tam yolculua k gnne kadar saat daha grmeyi nerdim. Terapiye son vermeyi birka nedenle g buluyordum: Srf acsnn bykl beni onunla kalmaya zorluyordu. Klinik durumu beni kayglandryordu ve kendimi bundan sorumlu hissediyordum; haftadan haftaya, yeni malzemeler ortaya ktka giderek daha fazla depresyona girmiti. Terapiden yararlanndan da etkilenmitim: hi bu kadar verimli alan bir hastam olmamt. Son olarak - drst olaym bari - her hafta yeni, heyecanl ve hi beklenmedik bir blm ortaya serilen dramn etkisiyle bylenip kalmtm. Penny, Georgia'nn Atlanta ehrinde geen ocukluunu amanszca kasvetli ve yoksul olarak anmsyordu. Aclam, vesveseli bir kadn olan annesi, Penny ve iki kz kardeini doyurup giydirmek iin ok sknt ekmiti. Babas bir maazada datm memuru olarak makul bir kazan salyordu ama annesinin anlattklarna inanlacak olursa, duyarsz, neesiz bir adamd ve Penny sekiz yandayken alkolizmden lmt. Hi paralar yoktu. Annesi gnde on iki saat amarc olarak alyor ve geceleri ounlukla civardaki bir barda iip erkeklerle krtryordu. Penny evin anahtarn tayp evde yalnz kalmaya o sralarda balamt. Ailenin bir daha hi sabit bir evi olmamt. Ucuz ve adi apartmanlarda bir daireden bir bakasna tanp durmu, ou kez kiray demedikleri iin karlmlard. Penny on yanda almaya balam, on beinde okulu brakm, on altsnda alkolik olmu, on sekizinden nce evlenip boanm, on dokuzunda tekrar evlenip Bat Kys'na kam, orada ocuk dourmu, bir ev alm, kzn gmm, kocasndan ayrlm ve byk bir mezarlk parselinin peinatn demiti. Penny'nin yaam yksndeki iki gl tema bana zellikle arpc gelmiti: Biri, aldatlm olduu, sekiz yana geldiinde her eyin kendi aleyhinde belirlenmi olduuydu. Bir sonraki yaamnda kendisi ve Chrissie iin en byk arzusu alabildiine zengin olmakt. Bir baka tema da --ka-- idi, bu yalnzca somut olarak Atlanta'dan, ailesinden, yoksulluk ve alkolizm dngsnden deil, annesi gibi --zavall deli bir ihtiyar kadn-- olma yazgsndan kat, Penny ksa bir sre nce annesinin son birka yl iinde birka kez akl hastanesinde tedavi grdn renmiti. Yazgdan ka - sosyal snf yazgsndan ve kendi kiisel zavall-deli-ihtiyar-kadn yazgsndan ka - Penny'nin yaamnda nemli bir motifti. Delirmekten kap kurtulmak iin beni grmeye

geliyordu. Yoksullukla baa kabileceini sylyordu. Gerekten de Penny'nin alma tutkusunu krkleyen, uzun yorucu saatler boyunca almasn salayan ey onun yazgsndan kurtulma itkisiydi. Yoksulluk ve baarszlk yazgsndan kama itkisini yalnzca daha derin bir yazgnn - yaamn kanlmaz bir sonu olmas duraksatyor olmasnda ac bir eliki vard. Penny, oumuzdan fazla, lmn kanlmazlyla hibir zaman uzlaamamt. zde aktif bir insand - onu anayolda uyuturucu satclarnn ardndan savrularak giderken hayal edebiliyordum - ve Chrissie'nin lm srasnda yzlemek zorunda kald en g eylerden biri kendi aresizliiydi. Penny'nin yeni ve nemli aklamalar yapmasna alm olmakla birlikte, sondan bir nceki olan on birinci seansmzda patlatt bombaya hazrlkl deildim. Terapinin sonu hakknda konuuyorduk ve Penny benimle bulumaya ne kadar altn ve gelecek hafta veda etmesinin ne kadar zor olacan, beni kaybetmesinin nasl kayplar zincirine eklenecek bir halka daha olacan anlatyordu ki, laf arasnda, --On alt yandayken ikizlerim olduunu size hi sylemi miydim?-- diye sordu. Haykrmak istedim: --Ne? kizler mi? On alt yanda m? Ne demek 'Size hi sylemi miydim?' Pekala biliyorsun ki sylemedin!-Ama zamanmz yalnzca bu seansn kalan blm ve bir sonraki seansla snrl olduundan aklamann yapl tarzn grmezlikten gelip haberin kendisiyle ilgilenmek zorunda kaldm. --Hayr, hi sylememitin. Anlat bakalm.---On beimde hamile kaldm. Okulu bu yzden braktm. aresine bakmak iin ok ge olana kadar kimseye haber vermedim ve gidip doum yaptm. Meer ikiz kzlarm.-Penny duraklayarak boazndaki ardan yaknd. Belli ki bu konuda konumak, gstermeye yeltendiinden ok daha gt. kizlerin ne olduunu sordum. --Sosyal yardm dairesi uygun bir anne olmadm syledi - haklydlar sanrm - ama ben ocuklardan vazgemeyi reddettim ve onlara bakmaya altm ama alt ay kadar sonra onlar alp gtrdler. Birka kez grmeye gittim - birileri onlar evlat edinene kadar. O gnden beri de onlardan hi haber almadm. Hi renmeye almadm. Atlanta'y terk ettim ve hi geriye bakmadm.---Onlar ok dnyor musun?---imdiye kadar dnmemitim. Chrissie'nin lmnden hemen sonra birka kez aklma gelmilerdi, ama u son iki haftadr onlar ok dnyorum. Nerede olduklarn, nasl olduklarn, zengin olup olmadklarn - evlat edinme kurumundan istediim tek iyilik buydu - dnyorum. Gayret edeceklerini sylemilerdi. imdi gazetelerde hep bebeklerini zengin ailelere satan yoksul anneler hakknda hikayeler okuyorum. Ama o zaman nereden bilebilirdim ki?-O seansn kalann ve son seansn bir blmn bu yeni bilginin

eitli sonularn aratrarak geirdik. Aklamas tuhaf bir biimde, terapiyi sonulandrmamza yardmc oldu, nk tam bir daire izerek bizi terapinin balangcna, imdiye dek esrarn koruyan o ilk de, kz gibi giyinmi iki kk olunun bir kurumda sergilendii de getirmiti. Chrissie'nin lm ve Penny'nin oullarna ilikin derin dkrkl, onun kzlarndan vazgemesinden kaynaklanan pimanln alevlendirmi, ona yalnzca yanl ocuun lmediini ayn zamanda yanl ocuklarn evlat edinildiini hissettirmi olmalyd. ocuklarndan vazgemi olduu iin sululuk duyup duymadn sordum. Penny kaytszca, yaptnn hem kendisi hem de onlar iin en iyisi olduu yantn verdi. Eer, on altsnda, iki ocuunu yannda tutmu olsayd annesinin yaad hayatn aynsna mahkum olacakt. Bu da ocuklar iin bir felaket olurdu; bekar bir anne olarak onlara hibir ey veremezdi - bu noktada Penny'nin neden bana daha nce ikizlerden sz etmediini daha iyi anladm. Utanyordu, babann kimliini bilmediini sylemekten utanyordu. lkgenlik yllarnda ok kiiyle dp kalkmt; hatta --okulun yoksul beyaz srt-- (kendi deyimi) olduundan baba on erkekten herhangi biri olabilirdi. imdiki yaamnda hi kimse, kocas bile, gemiini, ikizlerini ya da okuldaki hretini bilmiyordu - bu da kamaya alm olduu bir eydi. Seansn sonunda bana, --Bunu bilen tek kii sizsiniz,-- dedi. --Bunu bana anlatmak nasl bir duygu?---Kark. Size anlatma konusunda ok dndm. Btn hafta kafamda sizinle konuup durdum.---Nasl kark?---rktc, iyi, kt, yksek, alak ...-- Penny bunlar abucak sralad. Yumuak duygulardan sz etmeye tahamml olmadndan sinirlenmeye balyordu. Bunu fark etti ve yavalad. --Beni yarglamanzdan korktum galiba. Gelecek haftaki son seansmz siz bana hala sayg duyarken bitirmek istiyorum.---Duymadm m sanyorsun?---Nereden bileyim? Btn yaptnz soru sormak.-Haklyd. On birinci saatimizin sonuna geliyorduk - kendimi tutmann zaman deildi. --Penny, bu konuda hi kaygn olmasn. Seni tandka daha ok seviyorum. Hayatta yaptklarn ve stesinden geldiklerin iin sana kar hayranlkla doluyum.-Penny birden boanp alamaya balad. Zamanmzn bittiini hatrlatmak iin saatini gsterdi ve yzn bir kat mendile gmp aceleyle ofisimden kt. Bir hafta sonra, son bulumamzda, gzyalarnn haftann byk bir blmnde devam ettiini rendim. Bir nceki seanstan eve dnerken mezarlkta durmu, Chrissie'nin mezarnn yannda oturup sk sk yapt gibi kz iin alamt. Ama o gn gzyalar dinmek bilmiyordu. Yere uzanp Chrissie'nin mezartan kucaklam ve daha da iddetle alamaya balamt - bu kez yalnz

Chrissie iin deil, nihayet tm dierleri, tm dier kayplar iin. Oullar iin, telafi edilemeyecek yllar iin, enkaza dnen yaamlar iin alamt. Hi tanmad iki kayp kz iin alamt. Babas iin - her kimse, her neyse o - alamt. Kocas iin, paylatklar gen, umut dolu, yitik zamanlar iin alamt. Yirmi yl nce yaamndan silip att zavall ihtiyar annesi ve kz kardeleri iin alamt. Ama hepsinden fazla, kendisi iin alamt, dledii ve hi yaamad hayat iin. Az sonra zamanmz doldu. Ayaa kalktk, kapya doru yrdk, el sktk ve ayrldk. Merdivenlerden iniini seyrettim. Seyrettiimi grd, dnd ve, --Sakn merak etmeyin,-- dedi. --Ben idare ederim. Unutmayn-- - ve boynuna takt gm bir zinciri gsterdi - --anahtar tayan bir ocuktum ben.-SONSZ Penny'yi bir kez daha, bir yl sonra bir yllk iznimden dndm zaman grdm. ok daha iyi olduunu grp rahatladm. Her ne kadar idare edeceini sylediyse de onun iin ok kayglanmtm. Hi bu kadar ksa bir srede bu kadar ac verici malzemeyi aa karmaya istekli bir hastam olmamt. Ne de bu kadar grltyle hkran bir hastam. (Odas benimkinin bitiiinde olan sekreterim, Penny'nin terapi saatinde uzun kahve molalar vermeyi alkanlk haline getirmiti.) lk seansmzda Penny bana, --Siz yalnzca beni balatn. Gerisini ben hallederim,-- demiti. Gerekten de yle olmutu. Terapimizi izleyen yl boyunca Penny ona nermi olduum terapiste bavurmam fakat kendi kendine ilerleme kaydetmeyi srdrmt. zleme seansmzda, nceleri kilitlenmi olan yasnn daha akkan hale geldii belli oluyordu. Penny hala tekin bir kadn deildi, ama artk eytanlar gemite deil imdiki zamanda ikamet ediyordu. imdi Chrissie'nin lmn kuatan olaylar unutmu olduu iin deil, oullarn o ekilde ihmal etmi olduu iin ac ekiyordu. Aslnda oullarna kar davran, deiiminin en elle tutulur kantyd. Her iki olu da eve dnmt ve her ne kadar ana oul atmas hala hkmn srdryorsa da nitelii deimiti. Penny ve oullar mezarlk parselinin demeleri ve Chrissie iin doum gn partileri hakknda kavga etmeyi brakm, Brent'in pikab dn almas ve Jim'in bir ite diki tutturamamas hakknda tartyorlard. Ayrca, Penny kendini Chrissie'den koparmay da srdrmt. Mezarlk ziyaretleri daha ksa ve daha seyrek oluyordu; Chrissie'nin giysi ve oyuncaklarnn ounu vermi, odasn da Brent'e devretmiti; Chrissie'nin vasiyetini buzdolabnn stnden karm, Chrissie'nin arkadalarna telefon etmeyi brakm ve Chrissie hayatta olsayd yaayabilecei olaylar - rnein mezuniyet balosunu ya da niversite bavurusunu - hayal etmekten vazgemiti. Penny bu badireyi atlatmt. Sanrm bunu batan beri biliyordum. lk grmemizi ve ona terapi nerme tuzana dmemek iin ne kadar kararl olduumu anmsadm. Oysa Penny elde etmeye

kalkt eye ulamt: bir Stanford profesrnden bedava terapi. Bu nasl olmutu? ler kendiliinden mi yle o yola dklmt? Yoksa ustaca bir manevraya m kurban gitmitim? Ya da belki manevray yapm olan bendim. Ama aslnda nemi yoktu bunun. Ben de ilikimizden karl kmtm. Byk kayplar konusunda bilgi edinmek istemitim ve Penny, yalnzca on iki saat iinde, beni katmandan katmana geirerek yasn tam ekirdeine gtrmt. nce sululuu aratrmtk; hayatta kalanlarn pek aznn kurtulabildii bir duygudur bu. Penny bellek kayb iin ve kzyla lm hakknda daha fazla konumam olduu iin kendini sulu hissediyordu. Dierleri baka eyler iin, yeterli abay gstermemi olduklar, daha erken tbbi yardm istemedikleri, daha ok ilgilenmedikleri, daha iyi bakmadklar iin sululuk duyarlar. zellikle dikkatli ve dnceli bir e olan bir hastam, kocasnn hastaneye son yatnda haftalarca yanbandan hemen hemen hi ayrlmamken, kocas onun gazete almaya gitmi olduu birka dakika zarfnda ld iin yllarca kendine ikence etmiti. --Daha fazla bir eyler yapmalydm-- duygusu, yle sanyorum ki, denetlenemez olan denetlemeye ynelik temel bir istei yanstr. Ne de olsa, eer insan yaplmas gerekeni yapmad iin sululuk duyuyorsa, bundan yaplabilecek bir ey olduu sonucu kar - bizi kandrp lm karsndaki dokunakl aresizliimizden uzaklatran avutucu bir dncedir bu. Her birimiz, snrsz bir g ve ilerlemenin inceden inceye ilenmi yanlsamasyla kuatlm olarak, en azndan orta ya bunalmna kadar, varoluun yalnzca iradeye dayanan ve sonsuza dek ykselen bir baar sarmal olduu inancyla yaarz. Bu avutucu hayal, filozoflarn --snr deneyimi-- tabir ettikleri nemli, geri evrilemez bir deneyimle yklabilir. Tm olas snr deneyimleri arasnda hibiri - Carlos'un yksndeki gibi (--Tecavz Yasal Olsayd ...--) - bizi kendi lmmzden daha gl bir biimde sonlulukla ve beklenmedik bir durumla kar karya getirmez (ve hibiri bir anda daha arpc bir kiisel deiime yol aamaz). Bir baka zorlayc snr deneyimi de bizim iin nemli birinin - sevilen bir ein ya da arkadan - lmdr, bu da bizim kendi yaralanmazlmza ilikin yanlsamamz darmadan eder. ou insan iin katlanlacak en byk kayp bir evladn lmdr. O zaman yaam btn cephelerden saldrya gemi gibi olur: ana babalar harekete geme konusundaki yetersizlikleri nedeniyle sululuk ve korku duyarlar; salk personelinin gszlne ve gzle grlr duyarszlna fkelenirler; Tanrnn ya da evrenin adaletsizliine verip veritirirler (birou adaletsizlik gibi grnenin gerekte evrensel kaytszlk olduunu er ge anlar). ocuklarn kaybeden anne ve babalar ayn zamanda, kyaslama yoluyla, kendi lmleriyle de yz yze kalrlar: savunmasz bir ocuu korumaktan aciz kalmlardr ve gnle gecenin birbirini izleyii gibi, sralar geldiinde kendilerinin de korunmayaca yolundaki ac gerei anlarlar. --O halde,-- John Donne'nin yazd gibi, --anlarn kimin iin aldn renmeye alma hi; onlar senin iin alyor.-Penny'nin kendi lmnden korkusu, terapimizde aka ortaya kmamakla birlikte kendini dolayl bir biimde belli etmiti.

rnein, Penny --zamann tkenmesi-- konusunda ok kayglanrd - renim grmek, tatil yapmak, ardnda elle tutulur bir miras brakmak iin ok az zaman kaldn; birlikte almamz tamamlamak iin ok az zaman kaldn dnrd. Ayrca, terapinin balarnda grd dlerde de lm korkusunun hatr saylr kantlar vard. ki dnde boularak lme tehlikesiyle kar karya kalmt: birincisinde suyun zerinde yzen entipften kalaslara tutunurken suyun dzeyi amanszca ykseliyordu; dierinde, evinin suda yzen paralarn smsk tutarak beyazlar giymi bir doktordan imdat istiyor, doktor ise onu sudan kurtarmak yerine, tutunmaya alan parmaklarna basyordu. Bu dler zerinde alrken lm hakkndaki kayglarn hedef almamtm. On iki saatlik terapi, lm korkusunu belirlemek, dile getirmek ve zerinde yararl bir alma yapmak iin son derece ksa bir sredir. Bu bakmdan dlerdeki malzemeyi almamzda zaten ortaya km olan temalar aratrmak amacyla kullanmtm. Dlerin bu tr pratik kullanm terapide olaandr. Hastalk belirtileri gibi dlerin de tek bir aklamas yoktur: ok boyutlu olup birok anlam dzeyini kapsarlar. Hi kimse bir dn eksiksiz zmlemesini yapamaz, bunun yerine ou terapist dlere o andaki terapi almasn hzlandracak d temalarn inceleyerek kestirme yoldan yaklar. Bu bakmdan ben de dikkatimi, Penny'nin evini kaybetmesi ve yaamnn temellerinin suyla srklenip gitmesi temalar zerinde younlatrmtm. Dleri ayn zamanda bizim kendi ilikimiz zerinde almak iin de kullanmtm. Derin bir suya dalmak olduka yaygn bir biimde insann bilinaltnn derinliklerine dalmasn simgeler. Ve elbette, Penny'ye yardm etmek yerine parmaklarna basan beyazlar giymi doktor bendim. Bunu izleyen konumada Penny, ilk defa olarak, benden destek ve rehberlik isteyiini ve benim ona bir hastadan ok bir aratrma denei olarak bakma abalarma ierleyiini incelemiti. Sululuk duygusuna ve kznn ansna inatla sarlmasna aklc bir yaklam uygulamtm: onu yeniden doua inancyla davran arasndaki uyumazlkla yzletirmitim. Bu tr akla hitabeden yaklamlar ou kez etkisiz kalrsa da Penny ikna edici konumalara yant veren, temelde salam bir btnle sahip, zm retici bir insand. Terapinin ikinci aamasnda, --insann llerle yaamay renmeden nce dirilerle yaamay renmesi gerektii-- grn incelemitik. Bu szlerin Penny'ye mi, bana m, yoksa bir meslektama m ait olduunu artk anmsayamyorum, ama benim bu kavramn nemini fark etmemi salayann Penny olduundan eminim. Birok bakmdan bu trajedinin gerek kurbanlar Penny'nin oullaryd, len ocuklarn kardeleri iin ou kez geerlidir bu. Bazen, Penny'nin ailesinde olduu gibi, hayatta kalan ocuklar ana babalarnn enerjisi byk lde, hem ans yaatlan hem de idealletirilen ocua baland iin zarar grrler. Hayattaki ocuklarn bazlar, ana babalarnn zaman ve enerjisi zerinde hak iddia ettii iin, len kardelerine ierlerler; ou kez bu ierleme kendi yaslaryla ve ana babalarnn amazn kendilerince kavraylaryla yan yana yaar. Byle bir birleim, hayatta kalan ocuun gerek sululuk duymasna gerekse kendini deersiz ve kt olarak alglamasna yol aan mkemmel bir formldr.

Bir baka muhtemel senaryo da - neyse ki bu Penny'nin durumunda gereklememiti - anne ve babann len ocuun yerine hemen bir baka ocuk yapmalardr. Genellikle koullar byle bir yolun lehinde geliir, ama bazen de zlenden daha fazla sorun ortaya kar. Her eyden nce hayattaki ocuklarla olan ilikileri zedeleyebilir bu. Bunun yan sra, lenin yerine konulan ocuk da, zellikle ana babann yas hallolmadan kalrsa, zarar grr. Ana babann, kendi yaamlarnn gerekleememi amalarna ocuklarnn ulaaca umudunu yklenerek bymek yeterince gtr, ama l bir kardein ruhunu bedeninde tamann ek yk, hassas bir sre olan kimlik oluturma srecini ezici bir biimde etkileyebilir. Yine bir baka senaryo da ana babann hayatta kalan ocuklar ar korumaya almasdr. zleme seansnda, Penny'nin bu eilime tutsak dmekte olduunu renmitim: oullarnn araba srmesinden korkuyor, onlara pikabn dn verme konusunda gnlsz davranyor ve her ikisinin de motosiklet almasna izin vermeyi serte reddediyordu. Ayrca, kanser taramas iin gereinden sk tbbi kontrolden gemeleri konusunda srar ediyordu. Oullarna ilikin konumamzda dikkatli davranmak ve Chrissie'nin lmnn sonularn onlarn asndan anlayp deerlendirmesinde Penny'ye yardmc olmakla yetinmek zorunda olduumu hissettim. Penny'nin daha yeni yeni geveyen sululuk duygusunun, onun oullar konusundaki byk ihmalini --kefedip-- kendisini bu yeni nesneye balamasn istemiyordum. Sonunda, aylar sonra, yine de oullaryla ilikisinde bir sululuk duygusu gelitirdi, ama artk o zaman buna daha iyi katlanabiliyor ve davranlarn deitirerek durumu dzeltebiliyordu. Penny'nin evliliinin yazgs ne yazk ki bir ocuk kaybeden ailelerde ok yaygndr: Aratrmalar, bir ocuun lmyle gelen trajedinin bir ailenin fertlerini birbirine balayabilecei beklentisinin aksine, ocuunu kaybetmi pek ok ana babann evliliklerinde geimsizliin arttn bildirdiklerini gstermitir. Penny'nin evliliindeki olaylarn gelimesi tipiktir: kar koca farkl - hatta tamamen zt - tarzlarda yas tutarlar; ou kez birbirlerini anlamaktan ve desteklemekten aciz kalrlar ve her birinin yas tutu tarz etkin bir biimde dierininkiyle atarak srtmeye, yabanclamaya ve sonunda da ayrla yol aar. Terapi, yas tutan ana babalara ok ey verebilir. iftlerin birlikte tedavisi evlilikteki gerginliin kaynaklarn aydnlatabilir ve her bir ein dierinin yas tutma tarzn kabul edip sayg gstermesine yardmc olur. Bireysel terapi de, ilevini gremeyen yas tutma tarzlarn deitirmeye yardm edebilir. Genellemelerden her zaman saknmakla birlikte, bu durumda klielemi erkek kadn tiplerinin ou kez geerli olduunu syleyebilirim. Pek ok kadn, Penny gibi, kaybnn tekrarlamal ifadesini ap, yaayanlarla, projelerle, kendi yaamna anlam verebilecek her eyle megul olmaya dnmek ihtiyacndadr. Erkeklere ise genellikle kederi (bastrmak ve ondan kanmak yerine) yaayp paylamalar retilmelidir. Yas tutma almasnn bir sonraki aamasnda Penny, grd iki dn - ykselen tren ve evrim, dn ve soyunma odas aray - kendisini olaanst nemli bir kefe yneltmesine izin vermiti: Chrissie iin tuttuu yas, kendisi iin ve kendi gereklememi

arzular ve potansiyeli iin tuttuu yasla karm durumdayd. likimizin bitii Penny'nin son bir keder katmann kefetmesine yol amt. Terapinin sona ermesinden birka nedenle ok korkuyordu: doal olarak benim mesleki rehberliimi, arayacak ve beni bir insan olarak zleyecekti - ne de olsa daha nce hibir erkee gvenmeye ve ondan yardm kabul etmeye gnll olmamt. Ama bunun da tesinde, salt sona erdirme eylemi onda katlanm olduu ama hibir zaman kendine hissetme ve yasn tutma izni vermedii tm ac veren kayplarn canl anlarn uyandrmt. Terapi sonucu Penny'de grlen deiimin byk lde kendisinden kaynaklanm ve kendisi tarafndan ynlendirilmi olduu gereinde terapistler iin nemli bir ders vardr, eitimimin ilk dnemlerinde bir retmenimin benimle paylat avutucu bir dnce uydu: --Unutma, btn ii sen yapamazsn. Hastann yaplmas gerekenin farkna varmasna yardm etmekle yetin ve sonra onun kendi deime ve gelime arzusuna gven.-::::::::::::::::: --Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim-Elva'y bekleme odamda karladm ve birlikte ofisime kadar olan ksa mesafeyi yrdk. Bir ey olmutu. Bugn farklyd Elva, yry zahmetli, cesareti krk, sngs dkt. Son birka haftadr admlarna bir canllk gelmiti ama bugn yine, ilk kez sekiz ay nce karlatm umutsuz, ayaklarn sryen kadna benziyordu. O zamanki ilk szlerini anmsyorum: --Galiba yardma ihtiyacm var. Hayat yaamaya deer grnmyor. Kocam leli bir yl oldu ama henz hibir ey daha iyiye gitmiyor. Belki de ben yava reniyorum.-Ama Elva hi de yava renen biri kmamt. Terapi fevkalade iyi ilerlemiti - belki de fazla kolay yryordu. Onu byle gerileten ne olabilirdi? Elva otururken iini ekip sze balad, --Bunun benim bama geleceini hi dnmemitim.-Soyulmutu. Anlatndan, sradan bir anta arptrma vakas gibi grnyordu. Hrsz kukusuz onu bir Monterey sahil restorannda gzne kestirmi ve hepsi yal dullar olan arkada adna nakit olarak hesab dediini grmt. Sonra park yerine kadar onu izlemi ve ayak sesleri dalgalarn kkreyiinde boularak komaya balam, hi duralamadan antay ekip alm ve yakndaki arabasna atlayvermiti. Elva, imi bacaklarna karn yel yepelek restorana dnp yardm istemiti ama tabii artk ok geti. Birka saat sonra polisler yol kenarnda bir alya taklm sallanan bo antasn bulmulard. yz dolar Elva iin nemli bir parayd ve birka gn kafas hep onunla megul olmutu. O kayg giderek buharlam ve ardnda ac bir tortu brakmt - --Bunun benim bama geleceini hi dnmemitim-- cmlesiyle ifade edilen bir tortu. antas ve yz dolaryla birlikte, Elva'nn bir yanlsamas da arplp gtrlmt - zel bir insan olduu yanlsamas. Her zaman ayrcalkl bir evrede, sradan insanlara musallat olan naholuklardan,

sevimsiz zahmetlerden uzak yaamt. Sradan insanlar, boyal basnn ve haber yaynlarnn srekli soyulan ya da sakatlanan kvl kvl kitleleriydi. Soygun her eyi deitirmiti. Yaamndaki rahatlk, scaklk, yumuaklk ekip gitmiti; gvenlii kalmamt. Evi her zaman minderleri, baheleri, yorganlar ve kaln hallaryla onu arrd. imdi ise her yerde kilitler, kaplar, hrsz alarmlar ve telefonlar gryordu. Kpeini her sabah altda yrye karrd. Ama artk sabahn sessizliinde bir tehdit seziyordu. Kpeiyle birlikte durup tehlikeye kulak kabartyorlard. Bunlarn hibiri kayda deer eyler deildi. Elva bir travma geirmiti ve imdi olaan travma-sonras stresini yayordu. Bir kazadan ya da saldrdan sonra ou insan kendini gvenlikte hissetmez, irkilme eii alalr ve ar tetikte olur. Zamanla olayn ans anr ve kurbanlar yava yava eski gven duygularn kazanrlar. Ne var ki Elva iin bu basit bir saldrnn tesindeydi. Dnya grnde bir atlak olumutu. Sk sk, --Bir insann gzleri, kulaklar ve bir az olduu srece onun arkadaln kazanabilirim,-derdi. Ama artk byle deildi. yilie, kiisel yaralanmazlna olan inancn yitirmiti. Kendini soyulmu, sradan, korunmasz hissediyordu. O soygunun gerek etkisi, yanlsamalar parampara etmek ve kocasnn lmn gaddarca dorulamak olmutu. Elbette Albert'in lm olduunu biliyordu. lmt ve bir buuk yl akn bir sredir mezarndayd. Elva dullarn getii yollardan usulnce gemiti: kanser tehisi; o berbat, rtc, oyalayc kemoterapi; Carmel'i birlikte son ziyaretleri; El Camino Real'den son geileri; evdeki hastane yata; cenaze; olaan yazmalar; srekli azalan yemek davetleri; dullar kulb;, uzun, yalnz geceler. Eksiksiz bir lm felaketi. Yine de, tm bunlara karn, Elva Albert'in varlnn ve buna bal olarak kendi gvenliinin ve zelliinin srd duygusunu korumutu. --Mi gibi-- yaamaya devam etmiti, dnya gvenliymi gibi, Albert orada, arkada garajn bitiiindeki atlyedeymi gibi. Dikkat edin, gafletten sz etmiyorum. Mantk dzeyinde Elva Albert'in ldn biliyordu, ama alt gnlk yaamn, acy uyuturan ve durumu bilenlerin dik baklarn yumuatan bir hayal perdesi ardnda yayordu. Krk yl akn bir sre nce yaamla, kesin kayna ve koullar zamanla anm ama temel nitelii ak olan bir szleme yapmt: Albert sonsuza dek Elva'ya kol kanat gerecekti. Elva tm farazi dnyasn bu bilind nermenin zerine kurmutu - iyi kalpli bir babann kanatlar altnda gven dolu bir dnya. Albert bir tamirciydi. at tamircisi, otomobil tamircisi, elinden her i gelen bir ii, bir mteahhit; her eyi tamir edebilirdi o. Bir gazete ya da dergide fotorafn grp ilgilendii bir mobilya veya aletin aynsn atlyesinde yapmaya giriirdi. Bense bir atlyede her zaman umutsuzca beceriksiz olmu biri olarak bylenmi gibi dinliyordum. Krk bir yl bir tamirciyle birlikte yaamak mthi rahatlatc olmalyd. Elva'nn neden Albert'in hala orada, arkadaki atlyede olduu, karsna kol kanat gererek bir eyler tamir ettii duygusuna sarldn anlamak g deildi. Bundan nasl vazgeebilirdi? Niin vazgemeliydi? Krk bir yllk deneyimle

pekimi olan o an, Elva'nn evresine onu gereklerden koruyan bir koza rmt - yani, antasn arptrana kadar. Elva'yla sekiz ay nce ilk karlatmda onda sevilecek pek az ey bulabilmitim. Tknaz, ekicilii olmayan, yar cce, yar cin, yar kurbaa, ve bu yarlarn her biri de huysuz olan bir kadnd. Yzn her ekle sokabilmesi karsnda aakalmtm: gz krpyor, suratn buruturuyor, gzlerini ya tek tek ya da ift olarak prtletiyordu. Aln kocaman amar tahtas oluklaryla kpr kpr grnyordu. Her zaman grnr durumda olan dili hzla ieri girip karken ya da slak, titrek, lastiimsi dudaklarnn evresinde dolanrken, bykl arpc bir biimde deiiyordu. Onu uzun sre teskin edici ila kullanm sonucunda --tardive dyskinesia-- (yz kaslarnn ila etkisiyle anormallemesi) derdine uram hastalarla tantrmay hayal ederek kendi kendime neredeyse kahkalarla glerek elendiimi anmsyorum. Hastalar birka saniye iinde fena halde ierleyecekler nk Elva'nn kendileriyle alay ettiini sanacaklard. Ama Elva'nn asl holanmadm taraf fkesiydi. Her yanndan fke akyordu ve birlikte geirdiimiz ilk birka saat iinde, tand herkes hakknda - tabii Albert hari - syleyecek kt bir ey bulmutu. Onu artk davet etmeyen arkadalarndan nefret ediyordu. Onu rahatlatmayan insanlardan nefret ediyordu. Onu aralarna alanlar ya da dlayanlar onun iin hep aynyd: herkeste nefret edilecek bir ey buluyordu. Albert'in lme mahkum olduunu ona syleyen doktorlardan nefret ediyordu. Ona sahte umut verenlerden daha da ok nefret ediyordu. O saatler benim iin g olmutu. Genliimde annemin sivri dilinden sessizce nefret ederek ok fazla saat harcamtm. ocukken onun nefret etmedii bir insann varln icat etmeye alarak oynadm hayal oyunlarn anmsyorum: Mfik bir teyze? Ona masallar anlatan bir dede? Onu savunan, kendinden byk bir oyun arkada? Ama hibir zaman birini bulamazdm. Tabii babam hari, o gerekte annemin bir paras, szcs, ruhu, annemin yaratt ve (Asimov'un birinci robotlar yasasna gre) yaratcsnn aleyhine dnemeyen bir robottu. Tm dualarma karn bir kez olsun - bir defack, babacm, ne olur - anneme haddini bildirmemiti. Elva'yla tm yapabildiim, sebat etmek, onu sonuna kadar dinlemek, bir yolunu bulup seansa katlanmak ve ona destek verecek bir ey - genellikle bunca fkeyi tayp durmasnn onun iin ne kadar g olmas gerektiine ilikin yavan bir sz - bulup sylemek iin btn yaratclm kullanmakt. Zaman zaman, adeta muzipe, aile evresinin dier fertlerini soruturuyordum. Elbette saygya hak kazanm birileri olmalyd. Ama hi kimse esirgenmiyordu. Olu? Elva onun asansrnn --st kata kmadn-sylyordu. O --namevcuttu--: orada olduu zaman bile --namevcuttu.-- Ya gelini? Elva'nn tabiriyle, --bir HAP-- - Hristiyan Amerikal Prenses idi o. Olu eve dnerken araba telefonundan karsn arayp akam yemeini derhal istediini sylerdi. Sorun yok. Yapabilirdi. Dokuz dakika, diye anmsatrd Elva, HAP'n akam yemeini piirmesine - mikrodalgada czi miktarda bir --gourmet-- TV yemeini --kotarmasna-- - yeter de artard. Herkesin bir lakab vard. Kz torunu --Uyuyan gzel--in (kocaman bir gz krp ve ba sallamasyla fsldamt) iki tane banyosu vard - dikkatinizi ekerim, iki tane. Yalnzln hafifletmek

iin tutmu olduu kahya kadn --Looney Tunes-- idi ve o kadar ahmakt ki sigara itiini gizlemek iin duman tuvaletin deliine flyordu. Azametli bri partneri --Dame May Whitey-- idi (ve Dame May Whitey brlerinin yannda, Elva'ya gre San Francisco'nun bri oynayan nfusunu oluturan btn o Alzheimerli hortlaklarn ve tkenmi sarholarn yannda, kvrak zekal kalyordu). Ama her naslsa, onun hncna, benim ondan holanmayma ve bana annemi anmsatna karn bu seanslar tamamladk. fkeme katlanarak ona biraz daha yaklatm, annemi Elva'dan zp ayrarak kontr-transferans sorunumu hallettim ve yava, ok yava bir ekilde ona snmaya baladm. Sanrm dnm noktas, bir gn --Vay canna! Amma yorulmuum,-diye sylenerek kendini koltua att zaman gerekleti. Kalarmn kalkmasna yant olarak, az nce yirmi yandaki yeeniyle on sekiz delikte golf oynadn syledi. (Elva altm yanda, bir buuk metre boyunda ve en az yetmi be kilo arlndayd.) Sohbetin bana den tarafn elden brakmadan en bir tavrla, --Nasl gitti?-- sordum. Elva ne doru eildi, sanki odada bulunan birini darda brakmak ister gibi elini aznn yannda tutarak bana grlmemi sayda kocaman diler gsterdi ve, --Keratann pestilini kardm!-dedi. Bu bana harikulade komik geldi ve glmeye baladm, gzlerim yalarla dolana dek gldm. Glmem Elva'nn houna gitmiti. Sonradan bana bunun Herr Doktor Profesr'n (Demek benim lakabm da buydu!) ilk iten gelen davran olduunu syledi, ve o da benimle birlikte gld. Bundan sonra birbirimizle mkemmel geindik. Elva'y - olaanst mizah duygusunu, zekasn, komikliini - takdir etmeye baladm. Youn, olayl bir hayat srmt. Pek ok bakmdan birbirimize benziyorduk. Benim gibi o da bir kuaktan brne byk bir srama yapmt. Benim annem ve babam yirmi yalarndayken, meteliksiz Rus gmenleri olarak Amerika'ya gelmilerdi. Onun annesiyle babas ise yoksul rlandal gmenlerdi ve Elva Gney Boston'un ucuz apartmanlaryla San Francisco'daki Nob Hill bri turnuvalar arasndaki uurumu amt. Terapinin balangcnda, Elva'yla bir saat zorlu bir alma demekti. Onu bekleme odasndan alp getirmeye giderken admlarm srrdm. Ama birka ay sonra her ey deiti. Birlikte geireceimiz zaman drt gzle beklemeye baladm. Seanslarmzn hibiri kahkahasz gemiyordu. Sekreterim glmsememden o gn Elva'y grm olduumu her zaman anlayabildiini sylyordu. Birka ay sreyle her hafta bulutuk, terapistle hasta birbirinden tat ald zaman genellikle olduu gibi, terapi iyi gidiyordu. Elva'nn dulluundan, deien sosyal rolnden, yalnz kalma korkusundan, bedenine hi dokunulmayndan duyduu hznden sz ediyorduk. Ama her eyden ok fkesinden - bunun nasl ailesini ve arkadalarn ondan uzaklatrdndan - konuuyorduk. Yava yava kendini brakt; daha yumuak ve lml oldu. Looney Tunes, Uyuyan Gzel, Dame May Whitey ve Alzheimerli bri ekibi hikayelerindeki aclk azald. Uzlamalar oldu; fkesi geri ekildike ailesi ve arkadalar yaamnda yeniden belirdiler.

yle iyi gidiyordu ki, tam anta arptrma olayndan nce terapiye son verme konusunu gndeme getirmeyi dnyordum. Ama Elva soyulunca sanki her eye en batan balyormu duygusuna kapld. Bu soygun her eyden ok onun sradanln ortaya karmt, --Benim bama geleceini hi dnmemitim-deyii kiisel zelliine olan inancn kaybediini yanstyordu. Kukusuz kendine zg nitelikleri ve yetenekleri, ei benzeri olmayan gemii, imdiye dek yaam hibir insann tam tamna onun gibi olmay bakmndan yine de zeldi. zel oluun aklc yan budur. Ama bizde (bazlarmzda dierlerinden fazla) ayn zamanda akld bir zel olma duygusu da vardr. Bu bizim belli bal lm yadsma yntemlerimizden biridir ve aklmzn, grevi lm dehetini yumuatmak olan blm bizim yaralanmaz olduumuza ilikin inanc retir; yallk ve lm bakalarnn yazgs olabilir ama bizim yazgmz deildir, biz yasann, insan yazgsnn ve biyolojik yazgnn tesinde yaarz. Elva anta arptrma olayna akld grnen ekillerde tepki gsterdiyse de (rnein, evinden kmaya korktuu iin yeryznde yaayabilecek durumda olmadn iddia ettiyse de), aslnda akldln elinden alnmas nedeniyle ac ektii akt. O zel olma, byl bir gcn etkisinde olma, kurald olma, sonsuza dek korunuyor olma duygusu - ona bylesine yararl olan tm bu aldanlar ikna etme glerini anszn yitirmilerdi. Artk kendi yanlsamalarnn tesini grebiliyordu ve daha nce yanlsamalarn kalkan gibi koruduu ey imdi nnde btn plakl ve korkunluuyla uzanyordu. Yasnn yaras imdi tamamen aa kmt. Onu iyice amann, iini temizleyip doru drst iyilemesine olanak vermenin zaman olduunu dndm. --Bunun senin bana geleceini hi dnmediini sylerken tam ne demek istediini biliyorum,-- dedim. --Tm bu belalarn - yalanma, yitirme, lm - benim bama da geleceini kabul etmek bana da ok g geliyor.-Elva ban sallad, kaslan aln benim kendi hakkmda zel bir ey sylememe ardn belli ediyordu. --Albert hayatta olsayd bunun senin bana hi gelmemi olacan hissediyorsun herhalde.-- Albert hayatta olsayd o ihtiyar tavuu yemee gtrmeyecei yolundaki kstaha yantn duymazlktan geldim. --O halde bu hrszlk onun gerekten gitmi olduu gereini aka ortaya koyuyor.-Elva'nn gzleri doldu, ama ben devam etme hakkna, yetkisine, sahip olduumu hissettim. --Biliyorum, bunu daha nce de biliyordun. Ama senin bir paran bilmiyordu. imdi onun ldn gerekten biliyorsun. Avluda deil artk. Arka taraftaki atlyede de deil. Hibir yerde deil. Yalnzca senin anlarnda.-Elva imdi gerekten alyordu, tknaz gvdesi dakikalarca hkrklarla sarsld. Daha nce bunu benim yanmda hi yapmamt. Orada ylece oturmu, --Peki imdi ne yapacam?-- diye dnyordum. Bereket igdlerim bana bir ilham verdi. Gzm antasna - o alnm, hayli hrpalanm antaya - iliti ve --ansszla szm yok,-- dedim, --ama bu kadar byk bir eyi tayp gezmekle sen de ona davetiye karmyor musun?-- Elva

her zamanki kabadaylyla, benim tka basa dolu ceplerime ve koltuumun yanndaki masann stndeki hengameye dikkat ekmekten geri durmad. Sonra antasnn --orta boy-- olduunu beyan etti. --Biraz daha byk olsayd,-- diye yantladm, --onu saa sola tamak iin bir yk vagonuna ihtiya duyacaktn.---stelik,-- dedi, dalga gememe kulak asmadan, --indeki her eye ihtiyacm var.---aka ediyor olmalsn! Bir grelim bakalm!-Elva havaya girerek antasn kaldrp masamn stne koydu, azn iyice ap iindekileri boaltmaya balad. lk kanlar bo yiyecek torbasyd. --Acil durumlar iin fazladan iki taneye mi ihtiyacn var?-- diye sordum. Elva ks ks glerek antann karnn demeye devam etti. Her kan birlikte inceleyip tartyorduk. Elva, paket kat mendilin ve on iki tane kalemin (bir de kk kurunkalem parasnn) gerekten fuzuli olduunu kabul etti, ama iki ie kolonya ve adet sa fras konusunda dn vermedi ve kocaman el feneri, kaln bloknotlar ve muazzam bir deste fotorafna ilikin itirazlarm mtehakkim bir el hareketiyle safd brakt. Her ey iin didiiyorduk. Ellilik bozuk para destesi. torba eker (elbette dk kalorili). --Elva, bunlardan ne kadar yersen o kadar zayflayacana m inanyorsun?-- diye sorduumda kkr kkr gld. Bir torba dolusu kurumu portakal kabuu (--yle ya, bunlarn ne zaman ie yarayaca hi bilinmez, Elva--). Bir demet rg ii (--Kendilerine bir kazak arayan alt tane i,-- diye dndm). Bir paket hamur mayas. Kat ciltli bir Stephen King romannn yars (Elva okuduu blmlerin sayfalarn koparp atyordu: --Saklanmaya demezlerdi,-- diye aklyordu bunu). Ufak bir tel zmba (--Elva, lgnlk bu!--). adet gne gzl. Ve en dip kelerde eitli bozuk paralar, tel raptiyeler, kskal trnak kesiciler, zmpara kad paralar ve kuku uyandracak kadar kuma tiftiine benzeyen bir madde. Koca anta nihayet her eyini teslim edince, Elva'yla birlikte masamn zerinde sra sra dizilmi duran eyalara hayretle bakakaldk. anta artk bo olduu ve boaltma ii sona erdii iin zgndk. Elva bana dnp glmsedi ve birbirimize efkatle baktk. Olaanst mahrem bir and bu. Daha nce hibir hastamn yapmad bir ekilde bana her eyini gstermiti. Ve ben her eyi kabul edip daha da fazlasn istemitim. Onu her keye kadar izlemi ve yal bir kadnn antasnn hem bir yalnzlk hem de bir yaknlk arac olabilmesine sayg ve hayranlk duymutum; varoluun ayrlmaz bir paras olan mutlak yalnzlk ve yalnzlk gereini deilse de korkusunu gideren bir yaknlk. Dntrc bir seans olmutu bu. Yaknlk zamanmz - ak m desem, sevimek mi - kurtarcyd. O bir saatte Elva bir terk edilmilik konumundan bir gven konumuna ilerlemiti. Canlanm ve kendi yaknlama yeteneine bir kez daha inanmt. Sanrm mrmde verdiim en iyi terapi saatiydi bu.

::::::::::::::::: --Usulca Gitme-(ada ngiliz ozan Dylan Thomas'n (1914-1953) lm hakknda bir iirinden alnt. (.N.) Nasl yant vereceimi bilemiyordum. Daha nce hibir hastam benden ak mektuplarn muhafaza etmemi istememiti. Dave nedenlerini ak ak syledi. Altm dokuz yandaki erkeklerin anszn lvermeleri grlmemi bir ey deildi. Byle bir durumda kars mektuplar bulacak ve onlar okuyup ac ekecekti. Dave'in onlar muhafaza etmesini isteyebilecei hi kimsesi, bu ak macerasn anlatmay gze alabilecei hibir arkada yoktu. Ya sevgilisi, Soraya? Otuz yl nce lmt. Doum yaparken. ocuun kendisinden olmadn abucak ekledi Dave. Tanr bilir onun Soraya'ya yazd mektuplara ne olmutu! --Onlar ne yapmam istiyorsun?-- diye sordum. --Hi. Hibir ey yapmayn. Yalnzca muhafaza edin.---Onlar en son ne zaman okudun?---En az yirmi yldr hi okumadm.---Tehlikeli grnyorlar,-- diye ansm denedim. --Hi saklamasak daha iyi olmaz m?-Dave inanamyormu gibi bakt bana. Galiba iinden bir kuku rpertisi gemiti. Gerekten bu kadar aptal mydm? Benim kendisine yardm edecek kadar duyarl olduumu dnmekle hata m etmiti? Birka saniye sonra, --O mektuplar hibir zaman imha etmeyeceim,-- dedi. Kelimelerinde bir hrnlk vard, son alt aydr kurmakta olduumuz ilikideki ilk gerginlik iaretleriydi bunlar. Bir gaf yapmtm; hemen daha uzlamac, ucu ak bir sorgulama tarzna dndm. --Dave, bana bu mektuplardan ve senin iin ne anlam ifade ettiklerinden biraz daha sz etsene.-Dave, Soraya hakknda konumaya balad. Birka dakika iinde gerginlii kaybolmu ve kendinden emin, rahat, kaygsz tavr geri gelmiti. Soraya'yla bir Amerikan irketinin Beyrut'taki ubesini ynetirken karlamt. mrnde fethetmi olduu en gzel kadnd o. Fethetmek onun kelimesiydi. Dave beni her zaman byle yar masum yar mstehzi ifadelerle artrd. Nasl olur da fethetmek diyebilirdi? Sandmdan daha da az m farkndayd kendinin? Ya da, benden ok daha ileride olmas ve kendisiyle - ve benimle de - ince bir istihzayla dalga geiyor olmas mmkn myd? Soraya'y sevmiti - ya da en azndan o kendisine, --Seni seviyorum,-demi olduu tek sevgilisiydi (ve saysz sevgilisi olmutu). Soraya'yla drt yl sreyle nefis gizlilikte bir macera yaamlard. (Nefis ve gizli bir macera deil, nefis gizlilikte bir macera, nk gizlilik - birazdan bu konuda daha ok ey syleyeceim Dave'in kiiliinin ekseniydi ve baka her ey onun evresinde dnyordu. Gizlilik onu tahrik ediyor, dayanlmaz bir zorunlulua dnyor ve Dave ou kez byk lde kiisel zarar

gze alarak gizlilik peinde kouyordu. Birok ilikisi, zellikle iki eski karsyla ve imdiki karsyla olan ilikileri, hibir konuda ak ya da drst davranmaya istekli olmay nedeniyle bozulup hrpalanmt.) Drt yl sonra Dave'in irketi onu dnyann baka bir yerine atam ve Soraya'nn lmne kadar geen alt yl iinde birbirlerini yalnzca drt kez grmlerdi. Ama hemen her gn mektuplamlard. Dave Soraya'nn (says yzleri bulan) mektuplarn iyi saklamt. Onlar bazen bir dosya dolabnda tuhaf kategorilere koyuyordu (sululuk iin S harfine, depresyon iin D harfine - yani derin bir depresyon annda okunmak zere - yerletiriyordu). Bir defasnda onlar yl boyunca kiralk bir banka kasasnda tutmutu. Karsyla o kiralk kasann anahtar arasndaki ilikiyi merak etmi ama sormamtm. Gizlilik ve entrikaya olan eilimini bildiimden, olacaklar hayal edebiliyordum: karsnn kazara anahtar grmesine olanak verip sonra da onun merakn tahrik etmek iin aslszl besbelli bir hikaye uyduracakt; sonra, kadn giderek kayglanp meraklannca da ilerine burnunu soktuu ve yakksz kukuculuuyla kendisini sktrd iin onu hor grmeye kalkacakt. Dave sk sk bu tr bir senaryoyu oynuyordu. --Artk Soraya'nn mektuplar konusunda gitgide daha ok huzursuz olduumdan onlar muhafaza edip edemeyeceinizi bilmek istedim. Bu kadar basit.-kimiz de Soraya'nn ak szckleriyle imi kocaman evrak antasna baktk - oktan lp gitmi, beyni ve akl yok olmu, dalan DNA moleklleri tekrar topran teknesine szlm ve otuz yldr ne Dave'i ne de baka bir eyi dnm olan sevgili Soraya! Dave bir adm geri ekilip kendisine tank olabilir miydi acaba? Ne kadar gln, ne kadar dokunakl, ne kadar putperest olduunu grebilir miydi? Tkezleyerek lme yaklarken yalnzca bir tutam mektupla, bir resmi geit bayra gibi, bir zamanlar, otuz yl nce sevmi ve sevilmi olduunu ilan eden mektuplarla avunan ihtiyar bir adam. Bu imgeyi grmek Dave'e yardmc olur muydu? Hem kendisini, hem de mektuplar aaladm hissettirmeden onun --kendine tank olma-- konumuna gemesine yardm edebilir miydim? Benim anlayma gre --iyi-- bir hastayla yrtlen --iyi-- terapi (bunu etkin ya da hatta, sylemek ac geliyor ama, yardm eden terapiyle deil de, derin veya ie ileyen terapiyle eanlaml gryorum) temelde gerei arayan bir giriimdir. Acemilik dnemimde araym, gemiin gereine ynelikti; bir yaamn tm koordinatlarnn izini srp o suretle bir insann imdiki yaamn, hastalnn seyrini, gdlerini ve eylemlerini belirleyip aklamakt. O kadar emindim ki. Ne haddini bilmezlik! Ya imdi ne tr bir gerein ardndaym? Sanrm ardna dtm ey yanlsama. Byye kar savayorum. nanyorum ki yanlsama ou kez avutup rahatlatsa da er ge ve deimez bir biimde ruhu zayf drp sktrr. Ama zamanlama ve yarg da vardr. Sunacak daha iyi bir eyiniz

yoksa hibir zaman eldekini almayn. Gerein souuna dayanamayacak bir hastay rlplak soymaktan saknn. Ve dinin bysyle ak atmaya kalkp kendinizi tketmeyin: onun dengi deilsiniz. Dine olan susuzluk ok iddetli, kkleri fazla derin, kltrel pekitirilmesi fazla gldr. Ancak, ben de inansz deilim, benim Meryem Ana duam da Sokratvari byl szlerden oluuyor: --ncelenmemi bir yaam yaanmaya demez.-- Ama Dave'in inanc bu deildi. Bu bakmdan merakm dizginledim. Dave, o bir tutam mektubunun nihai anlamn hemen hi merak etmiyordu ve imdi, gergin ve krlganken, byle bir soruturmaya ak deildi. Hem bunun yarar da olmayacakt - imdi ya da belki hibir zaman. stelik sorularmn itenlikten uzak bir yan da yok deildi. Dave'de byk lde kendimi gryordum ve ikiyzllmn de bir snr vard. Benim de oktan yitirilmi bir aktan kalma bir uval mektubum vard. Ben de onlar kurnazca saklyordum (benim sistemimde, Dickens'in en sevdiim roman Kasvetli Ev iin K harfinde, hayatn en kasvetli olduu anlarda okunmak zere). Ben de mektuplar artk hi okumuyordum. Ne zaman denesem avuntu deil ac veriyorlard. Orada on be yldr hi dokunulmadan duruyorlard ve ben de onlar imha edemiyordum. Kendi hastam (ya da kendi terapistim) olsaydm, --Mektuplarn yok olduunu, imha edildiini ya da kaybolduunu dn -derdim, --Ne hissederdin? O duygunun iine dal, aratr.-- Ama yapamyordum. ou kez onlar yakmay dnyordum, ama bu dnce her zaman anlatlmaz bir sz uyandryordu. Dave'e duyduum byk ilginin, merak ve bylenme dalgasnn nereden geldiini biliyordum: Dave'den benim iimi benim iin yapmasn istiyordum. Ya da bizim iimizi bizim iin. Dave'de batan beri beni eken bir eyler vard. Alt ay nce ilk seanslmzda, biraz hobeten sonra, --Derdin nedir?-- diye sormutum. --Artk onu kaldramyorum!-- diye yantlamt. armtm. Ona - uzun, yasz, atletik bedenine, parlak gr siyah salarna ve altm dokuz yan yalanlayan canl muzip gzlerine - baktm ve, --Bravo!-- diye dndm anmsyorum. Babam ilk enfarktsn krk sekizinde geirmiti. nallah ben de altm dokuzuma geldiimde --onu kaldrmay-- dert edecek kadar canl ve zinde olurum diye dnmtm. Dave'de de bende de cinsellii vurgulama eilimi fazlayd. Ben bunu ondan daha iyi denetliyordum ve bunun yaamma egemen olmasn engellemeyi ok nce renmitim. Bir de Dave'in gizlilik tutkusu bende yoktu ve her eyi paylatm, karm dahil pek ok arkadam vard. Mektuplara dnelim. Ne yapmalydm? Dave'in mektuplarn muhafaza etmeli miydim? Peki neden olmasn? Ne de olsa, bana gvenmeye istekli olmas hayrl bir iaret deil miydi? Hibir zaman hi kimseye fazla gvenememiti, hele bir erkee, kesinlikle. Beni grmeye karar vermesinin ak nedeni iktidarszlk olmakla beraber, terapinin asl grevinin onun bakalaryla ilikilerini iyiletirmek olduunu hissediyordum. Gvene, sr paylamaya dayanan bir iliki her trl terapi iin bir n kouldur ve Dave'in terapisinde bu onun gizlilie duyduu patolojik ihtiyac deitirmekte

yararl olabilirdi. Mektuplar muhafaza etmek aramzda bir gven ba oluturacakt. Belki de bu mektuplar bana fazladan bir g salayabilirdi. Hibir zaman Dave'in terapiye salam bir biimde yerletiini hissedememitim. ktidarszl konusunda iyi almtk. Taktiim, evlilikteki uyumazla odaklanmak ve bu kadar fke ve karlkl phenin bulunduu bir ilikide iktidarszln bekleneceini ne srmek olmutu. Ksa bir sre nce (drdnc kez) evlenmi olan Dave, bu evliliini de tpk daha nceki evliliklerini anlatt gibi anlatyordu: kendini hapiste hissediyordu, kars da telefon konumalarn dinleyen, mektuplarn ve zel evraklarn okuyan bir gardiyand. Onun, kendini hapiste hissettii lde bunun kendisinin yaratt bir hapishane olduunun farkna varmasna yardm etmitim. Elbette kars onun hakknda bilgi edinmeye alyordu. Elbette onun hareketlerini ve yazmalarn merak ediyordu. Ama yaam hakknda en masum bilgi krntlarn bile paylamay reddederek onun merakn kamlayan Dave'in kendisiydi. Dave bu yaklama iyi yant vermi, yaamn ve i dnyasn karsyla daha fazla paylamak iin etkileyici giriimlerde bulunmutu. Bu davran ksrdngy krm, karsn yumuatm, kendi fkesini azaltm ve cinsel yaamn yoluna koymutu: Ben imdi, tedavide bilind gdlenmeyi ele almaya ynelmitim. Dave bir kadn tarafndan hapsedildii inancndan ne kar salyordu? Gizlilik tutkusunu krkleyen neydi? Bir kadn ya da erkekle bir tane bile cinsellik d yakn iliki kurmasn engelleyen neydi? Yaknlk zlemlerine ne olmutu? Bu zlemler imdi, altm dokuzunda bile, kazlp karlabilir, canlandrlabilir ve gerekletirilebilir miydi? Ama bunlar Dave'in olmaktan ok benim projelerim gibi grnyorlard. Bilind gdleri incelemeyi bir bakma yalnzca beni ho tutmak iin kabul etmi olmasndan kukulanyordum. Benimle konumaktan holanyordu ama sanrm bunun asl ekicilii, mutlu cinsel zafer gnlerini anmsama ve canl tutma frsatnda yatyordu. Onunla ilikimde bir geicilik duygusu yayordum. Srekli, ok fazla deersem, kayglarna ok fazla yaklarsam, ortadan kayboluvereceini - bir dahaki randevusuna gelmeyeceini ve onunla bir daha hi balant kuramayacam - hissediyordum. Mektuplar muhafaza edersem bir tr halat ilevi grebilirlerdi: Dave aklara srklenip ortadan kaybolamazd. En azndan terapiye son verme konusunda ak davranmas gerekecekti: benimle yzlemek ve mektuplar geri istemek zorunda kalacakt. Ayrca, kendimi mektuplar kabul etmeye mecbur da hissediyordum. Dave ar duyarlyd. Kendisini reddettiim duygusuna kaplmasna yol amadan mektuplar nasl reddedebilirdim? Yaplacak bir hata vahim olurdu: insanlara nadiren ikinci bir ans tanyordu. Ne var ki, Dave'in istei konusunda tedirgindim. Mektuplarn kabul etmemek iin geerli nedenler dnmeye baladm. Kabul edersem onun glgesiyle bir antlama - patolojiyle bir ittifak - yapm olacaktm. Bu talebin su ortakln artran bir yan vard. Aramzda iki kk yaramaz olan gibi bir iliki kuracaktk. Byle entipften temeller stnde salam bir terapi ilikisi kurabilir miydim?

Mektuplar muhafaza etmemin Dave'in terapiye son vermesini gletirecei yolundaki dncemin sama olduunu abucak fark ettim. Bu gr asn yalnzca bir a - benim her zaman geri tepen budalaca, ku beyinli, hileli manevralarmdan biri olarak safd braktm. Alar ya da yutturmacalar Dave'in bakalaryla dorudan ve gerek ilikiler kurmasna yardmc olmayacakt: benim ak, drst bir davran rnei vermem gerekirdi. Ayrca, eer Dave terapiye son vermek isterse mektuplar geri almann bir yolunu bulabilirdi. Yirmi yl nce grdm ve terapisi ikiyzllkle delik deik olan bir hastay anmsyorum. ift kiilikli bir kadnd ve sahip olduu iki kiilik (onlar Utanga ve Utanmaz diye adlandracam) birbirlerine kar hilekarca bir sava srdryorlard. Tedavi ettiim kii iffet taslayan, skm bir gen kadn olan Utanga idi; pek seyrek karlatm Utanmaz ise kendinden --cinsel spermarket-- diye sz ediyor ve Kaliforniya pornografi kralyla flrt ediyordu. Utanga sk sk --uyanp-Utanmaz'n, banka hesabn boaltm, uh gecelikler, krmz dantel i amarlar ve Tijuana ve Las Vegas'a geziler iin uak biletleri alm olduunu grp akna dnyordu. Bir gn Utanga, tuvalet masasnn zerinde bir dnya turu uak bileti bularak telaa kaplm ve Utanmaz'n uh giysilerini benim ofisime kilitleyerek yolculuu engelleyebileceini dnmt. Ben de, biraz akn ve her eyi bir kez denemeye gnll, raz olmu ve giysileri alma masamn altna saklamtm. Bir hafta sonra bir sabah ie geldiimde kapmn krlp aldn, odamn talan edildiini ve giysilerin yerinde yeller estiini grmtm. Hastamn yerinde de yeller esiyordu. Utanga' (ya da Utanmaz') bir daha hi grmemitim. Ya Dave bu arada lverirse? Sal ne denli iyi olsa da sonuta altm dokuz yandayd. nsanlarn altm dokuz yanda ldkleri vakidir. O zaman bu mektuplar ne yapacaktm? Hem zaten onlar nerede saklayacaktm ki? Be alt kilo arlnda olmalydlar. Bir an iin onlar kendiminkilerle birlikte gmmeyi dndm. Bulunmalar halinde beni de kamufle edebilirlerdi. Ama mektuplar saklamak konusunda asl nemli sorun grup terapisiyle ilgiliydi. Birka hafta nce Dave'e bir terapi grubuna katlmasn nermitim ve son seansta bunu uzun uzun tartmtk. Gizlilik tutkusu, kadnlarla her trl ilikiyi cinselletirmesi, btn erkeklere duyduu korku ve gvensizlik - bana yle geliyordu ki tm bu nitelikler grup terapisinde zerinde allacak mkemmel konulard. Benim terapi grubuma katlmaya gnlszce raz olmutu ve o gnk seansmz son kiisel beraberliimiz olacakt. Dave'in mektuplar saklamama ilikin talebinin bu balamda grlmesi gerekiyordu. nce, talebinin ardnda ok yaknda gruba transfer olma durumunun bulunmas pekala mmknd. Kukusuz benimle teke tek ilikisini kaybetmekten znt duyuyor ve beni grup yeleriyle paylama fikrine ierliyordu. Bu durumda benden mektuplar saklamam istemesi, zel ve kiisel ilikimizi srdrmenin bir yolu olabilirdi. Dave'in ince duyarln tahrik etmemek iin son derece dikkatli bir biimde bu dnceyi dile getirmeye altm. Mektuplar bir amaca ulamak iin ara olarak kullandn ima ederek onlar kltmemeye zen gsterdim. Ayn zamanda, ilikimizi kl

krk yararak inceliyormuum izlenimini vermemeye de dikkat ettim: ilikiyi besleyip bytme zamanyd bu. Terapiyi yalnzca kullanmay renmek iin uzun sre terapi grmesi gereken bir insan olan Dave, yorumumda bir gerek pay olup olmadn dnecek yerde ona dudak bkt. Mektuplar saklamam benden imdi istemesinin bir tek nedeni olduunda srar ediyordu: kars bugnlerde etrafl bir temizlik yapmakta olup amaz ve emin admlarla, mektuplarn saklanm olduu alma odasna doru ilerliyordu. Yantn yutmamtm, ama durum yzlemeyi deil sabretmeyi gerektiriyordu. zerinde durmadm. Mektuplar saklamann terapi grubundaki almasn er ge sabote edebilecei konusunda daha da ok kayg duyuyordum. Grup terapisinin Dave iin yksek kazanl ama yksek riskli bir giriim olduunu biliyor ve bu ie girmesini kolaylatrmak istiyordum. Kazanc byk olabilirdi. Grup, Dave'e kiileraras ilikilerdeki sorunlarn belirleyebilecei ve yeni davran tarzlarn deneyebilecei gvenli bir ortam salayabilirdi. rnein, kendini daha fazla ortaya koyabilir, dier erkeklerle yaknlaabilir, kadnlarla cinsel elerden ok insanlar olarak iliki kurabilirdi. Dave bilindnda bu eylemlerden her birinin bir felaketle sonulanacana inanyordu: grup bu varsaymlar rtmek iin ideal bir arenayd. Birok risk arasnda zellikle bir senaryo beni korkutuyordu. Dave'in kendi hakknda nemli (ya da nemsiz) bilgileri paylamay yalnzca reddedeceini deil bunu nazlanarak ya da kkrtc bir biimde yapacan hayal ediyordum. Grubun dier yeleri daha fazlasn nce rica sonra da talep edecekti. Dave buna daha da az paylaarak yant verecekti. Grup fkelenecek ve onu kendileriyle oyun oynamakla sulayacakt. Dave incinecek ve kendini kapana kslm hissedecekti. Grup yeleri hakkndaki kuku ve korkular dorulanm olacak ve gruptan, baladndan daha da yalnz ve cesareti krlm bir halde ayrlacakt. Bana yle geliyordu ki eer mektuplar muhafaza edersem, Dave'in gizlilik tutkusuyla, tedaviye kart bir biimde su ortaklna girecektim. Daha gruba balamadan benimle, dier yeleri dlayan bir fesat anlamas yapm olacakt. Tm bu dnceleri tartarak nihayet yantm setim. --Dave, bu mektuplarn senin iin neden nemli olduunu anlyorum ve onlar emanet etmek istediin kii olmaktan da memnunluk duyuyorum. Ancak, deneyimlerime gre grup terapisi, gruptaki herkesin, grup lideri de dahil olmak zere olabildiince ak davranmas halinde en iyi sonular verir. Grubun sana yardmc olmasn gerekten istiyorum ve sanrm bunu u ekilde yapmamz en iyisi olacak: mektuplar istediin kadar uzun bir sre gvenli, kilitli bir yerde memnuniyetle saklarm, ama bir artla, gruba bu pazarlmz anlatmay kabul edeceksin.-Dave irkilmi grnyordu. Bunu ummamt. Bu hamleyi yapacak myd? Birka dakika dnp tand: --Bilmiyorum. Bu konuda dnmem gerek. Sizi yine ararm.-- Evrak antas ve evsiz kalan mektuplar yedeinde olarak ofisimden ayrld. Dave mektuplar iin beni bir daha hi aramad - en azndan

benim bekleyebileceim bir biimde. Ama gruba girdi ve ilk birka toplantya sadakatle katld. Hatta cokusu beni artmt: drdnc toplantda bize grubun, haftasnn en yksek noktas olduunu ve kendini bir sonraki seansa kadar olan gnleri sayarken yakaladn syledi. Cokusunun ardndaki neden, heyhat, kendini kefetmenin ekicilii deil, ekici kadn yelerden oluan bir drtlyd. Dave yalnzca onlara odaklanyordu ve sonradan rendiimize gre iki tanesiyle grup dnda sosyal bir beraberlik ayarlamaya almt. Beklediim gibi, Dave grupta kendisini gayet iyi gizliyor ve hatta bu davran iin bir baka gizlilik yanls yeden, onun gibi yandan on yllarca gen grnen gzel ve marur bir kadndan destek gryordu. Bir toplantda ondan ve Dave'den yalarn sylemeleri istendi. Her ikisi de, yalarna gre snflandrlmay istemedikleri yolundaki ustaca savuturmayla, yant vermeyi reddettiler. ok eskiden (reme organlarndan --edep yerleri-- diye sz edildii dnemlerde), terapi gruplar seks hakknda konumaya isteksizdi. Ama son yirmi yldr gruplar seksten daha kolaylkla sz ediyorlar ve bu kez de para mahrem bir konu haline gelmi durumda. Binlerce grup toplantsnda, gya her eylerini ortaya dken grup yelerinin kazanlarn akladklarn henz duymadm. Ama Dave'in grubundaki yakc sr yat. Dave ya hakknda akalar yapyor ama onu sylememekte inatla direniyordu: gruptaki kadnlardan birinin gnln kazanma ansn tehlikeye atamazd. Kadnlardan birinin ona yan sylemesi iin bask yapt bir toplantda Dave bir deitoku nermiti: srr, yani ya karlnda kadnn ev telefonunun numaras. Gruptaki diren konusunda kayglanmaya balamtm. Dave terapide yalnzca ciddi bir alma yapmamakla kalmyordu; akalar ve flrtl, terapi grubunun tm konumalarn yzeysel bir dzeye kaydrmt. Ama bir toplantda, konumalarn tonu derin bir ciddiyet kazand. Kadnlardan biri erkek arkadann ok ksa bir sre nce kansere yakalandn renmi olduunu aklad. Doktorlar bedenen kuvvetten dm olmasna ve ilerlemi yana (altm yandayd) karn durumun umutsuz olmadn ne srmekle birlikte, kadn onun yaknda leceine inanyordu. Dave hesabna irkilmitim: --lerlemi-- yataki o altm lk adam yine de ondan alt ya kkt. Ama Dave gzn bile krpmad ve hatta ok daha drst bir biimde konumaya balad. --Belki bu benim grupta konumam gereken bir ey. Bende hastalk ve lm -fobisi var. Doktora, gerek bir doktora-- - bana muzipe bir iaret yaparak - --gitmekten hep kanrm. Son muayenemi on be yl akn bir sre nce yaptrmtm.-Bir baka grup yesi: --Yan ne olursa olsun ok formunda grnyorsun, Dave.---Teekkr ederim. Bunun iin aba harcyorum. Yzerek, tenis oynayarak ve yryerek, gnde en az iki saat egzersiz yapyorum. Theresa, erkek arkadan ve senin iin zlyorum, ama nasl yardm edebileceimi bilmiyorum. Yalanma ve lm hakknda ok dnrm ama dncelerim zerinde konuulamayacak

kadar marazi eyler. Drst olmak gerekirse, hasta insanlar ziyaret etmekten ya da hastalk hakknda konumalar dinlemekten bile holanmyorum. Doktor-- - yine beni iaret ederek --grupta her eyi hafife aldm sylyor hep - belki de bu yzdendir!---Ne bu yzdendir?-- diye sordum. --Yani, burada ciddi olmaya balarsam yalanmaktan ne kadar nefret ettiime, lmden ne kadar korktuuma ilikin eyler sylemeye balayacam. Bir gn size karabasanlarm anlatrm belki.---Byle korkular olan bir tek sen deilsin, Dave. Belki herkesin ayn teknede olduunu kefetmek ii kolaylatrabilir.---Hayr, kendi teknende yalnzsn. lmn en korkun yan bu - onu yalnz yapmak zorundasn.-Bir baka ye: --yle bile olsa, teknende yalnz da olsan, yaknlarda inip kan br teknelerin klarn grmek her zaman avutucudur.-Bu toplantya son verirken fazlasyla umutluydum. Bu seans bir dnm noktas gibiydi. Dave nemli bir ey hakknda konuuyordu, etkilenmiti, gerek biri olmutu ve br yeler de ayn ekilde yant vermilerdi. Bir sonraki toplantda Dave geen seanstan sonraki gece grm olduu arpc bir d anlatt. D (bir gzlemci renci tarafndan kelimesi kelimesine kaydedilmi ekliyle) yleydi: lm tm evremi sarm. lmn kokusunu duyabiliyorum. ine bir zarf tktrlm bir paketim var ve zarfn iinde de lme veya bozulmaya ya da rmeye kar bakl olan bir ey bulunuyor. Onu gizli tutuyorum. Paketi alp elimle yokluyorum ve anszn zarfn bo olduunu gryorum. Buna ok canm sklyor ve zarfn kesilip alm olduunu fark ediyorum. Daha sonra, zarfn iinde olduunu varsaydm eyi sokakta buluyorum: taban alm pis ve eski bir ayakkab. Bu d beni afallatmt. Sk sk Dave'in ak mektuplarn dnyor ve onlarn anlamn Dave ile aratrma frsatn tekrar bulup bulamayacam merak ediyordum. Grup terapisi yapmay ne kadar sevsem de bu dzenin benim iin nemli bir sakncas vardr: ou kez varolua ilikin daha derin konularn aratrlmasna olanak vermez. Bir grupta ou kez beni bir insann iinin derinliklerine gtrecek gzel bir patikaya zlemle bakakalr, fakat kiiler aras allklar temizlemek gibi pratik (ve daha yararl) bir grevle yetinmek zorunda kalrm. Ancak, bu dten kendimi yoksun brakamazdm; bu, ormann kalbine giden yoldu. Bilind bir bilmecenin yantn bu kadar saydam bir biimde gzler nne seren bir de pek az rastlammdr. De ne anlam vereceklerini ne Dave ne de grubun dier yeleri biliyorlard. Birka dakika bocaladlar ve sonra ben Dave'e dnde sr olarak tuttuu zarf imgesine ilikin bir arm olup olmadn rasgele bir tarzda sorarak onlar biraz ynlendirdim. Riske girdiimi biliyordum. Dave'i zamansz aklamalara zorlamam ya da gruba girmeden nce kiisel almamzda bana

vermi olduu bilgileri benim aklamam bir hata, belki de vahim bir hata olurdu. Sorumun gvenlik snrlar iinde olduunu sanyordum: somut olarak d malzemesine bal kalyordum ve Dave uygun armlar bulamayarak kolaylkla iin iinden syrlabilirdi. Cesaretle, ama her zamanki gibi nazlanarak, belki de bu dn sr olarak saklad birtakm mektuplar - --bir ilikiye-- ait mektuplar - ima ettiini syledi. Merak kabaran dier yeler ona sorular sormaya baladlar ve Dave sonunda Soraya ile gemiteki ak maceras konusunda ve mektuplar iin uygun bir dinlenme yeri bulma sorunu hakknda birka ey syledi. Macerann otuz yl nce bitmi olduunu sylemedi. Benimle yapt pazarlktan ve benim, her eyi grupla paylamay kabul etmesi halinde mektuplar onun iin saklamay nermemden de sz etmedi. Grup - tedaviye ilikin bir konu olmakla birlikte u anda beni en ok byleyen konu olmayan - gizlilik konusuna odaklanmt. yeler Dave'in gizlenmiliini merak ediyorlard; bazlar onun mektuplar karsndan gizli tutma isteini anlayabiliyordu ama hi kimse onun gizlilikte arya kamasn anlayamyordu. rnein, Dave terapiye gittiini neden karsna sylemiyordu? Terapiye gittiini bilmesi halinde karsnn kendini ok fazla tehdit altnda hissedecei, nk Dave'in kendisinden yaknmak iin oraya gittiini dnecei ve ayn zamanda her hafta grupta konutuu eyler hakknda bann etini yiyerek hayatn zehir edecei yolundaki clz mazeretini kimse yutmuyordu. Eer gerekten karsnn huzurlu olmasyla ilgileniyorsa, diyorlard, onun her hafta nereye gittiini bilmeyiinin ne denli daha fazla rahatsz edici olduunu dnn. Her hafta gruba katlmak iin evden karken karsna uydurduu sakat bahanelere bakn (Dave emekliydi ve evin dnda srekli bir ii yoktu). Ve her ay terapi faturasnn denmesini gizlemek iin evirdii dolaplara bakn. Tm bu casus entrikalar ne iindi? Sigorta formlar bile onun gizli posta kutusu numarasna gnderilmek zorundayd. yeler Dave'in gruptaki ketumluundan da ikayetiydiler. Onun kendilerine gvenmeye gnlsz olmasyla uzaklatrldklarn hissediyorlard. Toplantda daha nce neden --bir ilikiye ait mektuplar-- demek zorundayd ki? Ona dorudan doruya meydan okuyorlard: --Haydi Dave ortaya kp 'ak mektuplar' demek sana ne kadar daha pahalya mal olurdu?-Grup yeleri, Tanr onlardan raz olsun, tam yapmalar gerekeni yapyorlard. Dnn, Dave'in kendileriyle ilikisine en uygun parasn - gizlilik temasn - semi, gzelce didikliyorlard. Dave biraz kaygl grnse de canlandrc bir biimde ilgiliydi bugn oyun oynamyordu. Ama benim gzm doymuyordu. Bu d saf altnd ve ben kazp karmak istiyordum onu. --Dn geri kalan blm hakknda herhangi bir tahminde bulunacak olan var m?-- diye sordum. --rnein, lm kokusu ve zarfn iinde 'lme, bozulmaya ya da rmeye kar bakl olan' bir ey bulunmas hakknda?-Grup birka dakika sessiz kald, sonra Dave bana dnp, --Siz ne dnyorsunuz, Doktor?-- diye sordu. --Dncenizi gerekten duymak isterdim.--

Yakalandm hissettim. Dave'in kiisel seansmzda benimle paylat baz eyleri aa vurmadan gerekten de yant veremezdim. rnein, gruba Soraya'nn otuz yl nce lm olduunu, kendisinin altm dokuz yanda olup kendini lme yakn hissettiini, benden mektuplara bekilik etmemi istemi olduunu anlatmamt. Ancak, bunlar aklarsam Dave kendini ihanete uram hissedecek ve belki de terapiyi brakacakt. Bir tuzaa doru mu yryordum? Mmkn olan tek kar yol drst olmakt. --Dave, soruna yant vermek benim iin gerekten g,-- dedim. --D hakkndaki dncelerimi, gruba girmeden nce benimle paylatn bilgileri aa vurmadan anlatamam. Senin mahremiyetine ok nem verdiini biliyorum ve gvenine ihanet etmek istemiyorum. Bu durumda ne yapaym?-Kendimden honut, arkama yaslandm. Mkemmel bir teknik! Tam rencilerime anlattm gibi. Bir amaza derseniz ya da birbiriyle atan iki gl duygu arasnda kalrsanz, yapabileceiniz en iyi ey amaz ya da her iki duyguyu hastanzla paylamaktr. Dave, --Lanet olsun! Haydi buyurun,-- dedi. --Size grnz iin para dyorum. Saklayacak hibir eyim yok. Size sylediim her ey ak bir kitaptr. Mektuplar hakkndaki konumamzdan sz etmemitim, nk sizi g durumda brakmak istemiyordum. Benim sizden talebim de, sizin kar teklifiniz de biraz lgncayd.-Dave'in iznini alm olarak, ikimizin arasndaki konumann esraryla artk kafalar karm olan grup yelerine konunun arka plann vermeye giritim: mektuplarn Dave iin tad byk nem, Soraya'nn otuz yl nceki lm, Dave'in mektuplar saklayacak yer konusundaki amaz, onlar benim saklamam yolundaki talebi ve benim, mektuplar ancak gruba tm bu ilem konusunda bilgi vermeyi kabul ettii takdirde saklayacam yolundaki ve Dave'in imdiye dek reddetmi olduu teklifim. Dave'in yan ya da konu d baka bilgileri aklamayarak onun mahremiyetine saygl olmaya zen gsterdim. Sonra de dndm. Dn, mektuplarn Dave iin neden byle ykl olduu sorusuna yant getirdiini dnyordum. Ve tabii benim mektuplarmn da neden benim iin ykl olduuna. Ama kendi mektuplarmdan sz etmedim: cesaretimin snrlar vardr. Elbette manta brndrme abalarm da yok deildir. Hastalar benim terapim iin deil kendi terapileri iin burada bulunuyorlar. Bir grupta zaman deerlidir - sekiz hasta ve yalnzca doksan dakika - ve hastalar terapistin sorunlarn dinlerlerse bu sre yerinde harcanm olmaz. Hastalar, terapistlerinin kendi kiisel sorunlaryla kendilerinin yzleip onlar hallettiklerine inanmak ihtiyacndadrlar. Ama bunlar gerekten de bahaneden ibaretti. Asl sorun yreksizlikti. Her zaman amaz bir biimde, ok fazla almaktansa ok az alma ynnde hata yapmmdr; ama ne zaman kendimi byk lde paylasam, hastalar her defasnda benim de onlar gibi, insan olmann sorunlaryla cebellemek zorunda olduumu renmekten yarar salamlardr. Bu dn lm hakknda bir d olduunu syleyerek devam ettim. --lm tm evremi sarm. lmn kokusunu duyabiliyorum,--

diye balyordu. Ana imge zarft, iinde lme ve rmeye kar bakl olan bir ey bulunan bir zarf. Bundan daha ak ne olabilirdi? Ak mektuplar bir tlsm, bir lm-yadsma aracyd. Yalanmay defediyor ve Dave'in tutkusunu zaman iinde donduruyordu. Gerekten sevilmek, anmsanmak, bir bakasyla sonsuza dek birlemek lmsz olmakt ve varoluun canevindeki yalnzlktan korunmakt. Dn devamnda Dave zarfn kesilip alm ve bo olduunu grmt. Neden kesilip alm ve bo? Belki de bakalaryla paylarsa mektuplarn gcn yitireceini hissediyordu. Mektuplarn yalanmay ve lm defetme yeteneinde aka ve kiisel biimde mantksz bir ey vard - aklcln souk aydnlnda incelendii zaman uup giden bir kara by. Bir grup yesi, --Ya taban alm o pis, eski ayakkab?-- diye sordu. Bilmiyordum, ama ben daha herhangi bir yant veremeden baka bir ye, --lm simgeliyor bu,-- dedi. --Ayakkab, tabann, yani ruhunu yitiriyor.-Elbette - sole deil soul!-- (ngilizcede sole (taban) ve soul (ruh) kelimeleri ayn ekilde okunur. Bilinaltnn bu tr kelime oyunlar d simgelerine yansyarak ilgin yorumlara yol aabilir. (. N.) Bu ok gzel! Neden bunu daha nce dnmemitim? lk yary kavramtm: Pis, eski ayakkabnn Dave'i simgelediini biliyordum. Birka durumda (rnein, kendinden krk ya gen bir kadn yeye telefon numarasn sorduunda, grubun Dave'e neredeyse, --pis ihtiyar,-- diyeceini dnmtm. Dave iin acyla irkilmi ve bu sfatn yksek sesle telaffuz edilmeyiine memnun olmutum. Ama gruptaki tartmada Dave bunu hemen stne alnd. --Tanrm! Ruhu kendisini terk etmek zere olan pis bir ihtiyar. Bu pekala benim ite!-- Kendi buluuna ks ks gld. Kelimelere tutkun biri olarak (birka dil biliyordu), soul ve sole kelimelerinin yer deitirmesine hayran kalmt. akac tavrna karn Dave'in kendisine ok ac veren eyleri ele ald akt. yelerden biri ondan kendini pis bir ihtiyar gibi hissediini onlarla biraz daha paylamasn istedi. Bir dieri mektuplarn varln gruba aklamann ona neler hissettirdiini sordu. Bir bakas ona herkesin yalanma ve kme olaslyla kar karya olduunu anmsatarak onu bu duygu kmesine ilikin daha ok ey paylamas iin sktrd. Ama Dave konuyu kapatmt. O gn yapaca tm almay yapmt. --Bugn paramn karln aldm. Btn bunlar hazmetmek iin biraz zamana ihtiyacm var. Zaten toplantnn yzde yetmi beini alm bulunuyorum ve bugn dierlerinin de biraz zaman istediini biliyorum.-Gnlszce, Dave'i braktk ve gruptaki dier konulara dndk. O zaman bunun nihai bir veda olacan bilmiyorduk. Dave bir daha hibir grup toplantsna gelmedi. (Sonuta benimle ya da bir bakasyla kiisel terapiye dnme istei de gstermedi.) Hi kimse benden fazla olmamak zere herkes kendini epey sorgulad. Dave'i uzaklatracak ne yapmtk? Onu ok fazla m

soyup akta brakmtk? Budala bir yal adam akllandrmak iin ok mu acele etmitik? Ona ihanet mi etmitim? Bir tuzaa m dmtm? Mektuplardan sz etmemek ve d kendi haline brakmak daha m iyi olacakt? (D yorumlama almas baarlyd ama hasta ld.) Belki ayrlmasnn nne geebilirdik, ama bundan kukuluyum. Dave'in kurnazlnn, kanma ve yadsmasnn er ge ayn sonuca yol aacandan artk emindim. Gruptan ayrlma olaslndan batan beri iddetle kukulanyordum. (Ne var ki, peygamberliimin terapistliimden iyi olmasi bana pek az teselli vermiti.) Her eyden ok, znt duyuyordum. Dave iin, onun yalnzl, bir yanlsamaya tutunuu, cesaret eksiklii, yaamn plak, hain gerekleriyle yzleme konusundaki isteksizlii iin znt duyuyordum. Ve sonra kendi mektuplarm hakknda hayale daldm. Eer (--eer--ime glmsedim) lseydim ve onlar bulunsayd ne olurdu? Belki onlar saklamalar iin Mort'a, Jay'e ya da Pete'e vermeliyim. Neden onlar yakp kendimi tm bu skntlardan kurtarmyorum? Neden imdi olmasn? Hemen imdi! Ama bunu dnmek ac veriyor. Gsme bir bak saplanr gibi. Ama neden? Sararan eski mektuplar iin bu kadar ac neden? Bunun zerinde almam gerekecek - bir gn. ::::::::::::::::: ki Tebessm Baz hastalar kolaydr. Ofisime deimeye hazr durumda gelirler ve terapi kendi kendine yrr. Bazen benim harcamam gereken aba o kadar az olur ki, srf bu srete gerekli bir kii olduuma kendimi ve hastay, inandrmak iin bir soru sorarak ya da bir yorum ne srerek i yaratrm. Marie kolay hastalardan deildi. Onunla birlikte geen her seans byk bir aba gerektiriyordu. yl nce beni grmeye ilk geldiinde, kocas leli drt yl olmutu ama Marie kederinin iinde donup kalm durumdayd. Yz ifadesi, d gc, bedeni, cinsellii - yaamnn tm ak - donmutu. Terapide uzun bir sre cansz kalmt ve ben iki kiinin iini birden yapmak zorunda kalmtm. imdi bile, depresyondan kurtulmasndan uzun sre sonra, hala almamzda bir katlk, ilikimizde hibir zaman deitiremediim bir soukluk ve uzaklk vard. Bugn bir terapi tatiliydi. Bir uzman danman, Marie ile mlakat yapacakt ve ben hem onunla bir saati paylama hem de --izinli-- olma lksnn keyfini yaayacaktm. Haftalardr onu bir hipnoterapistle konsltasyon konusunda sktryordum. Marie hemen her yeni deneyime direnmesine ve hipnozdan zellikle korkmasna karn sonunda, benim btn seans boyunca hazr bulunmam kouluyla, buna raz olmutu. Bana gre hava hotu; hatta arkama yaslanp ii arkadam ve meslektam olan Mike C.'ye brakma fikri houma da gidiyordu. Ayrca, gzlemci konumunda olmak bana Marie'yi tekrar deerlendirmek iin bulunmaz bir frsat verecekti. nk yl iinde benim ona ilikin grmn sabitleip daralm olmas mmknd. Belki Marie nemli lde deimiti ve ben bunun

farkna varmamtm. Belki de bakalar onu benden ok farkl bir biimde deerlendirecekti. Onu bir kez daha yeni bir gzle grmeye almamn zaman gelmiti. Marie spanyol asllyd ve on sekiz yl nce Meksiko'dan g etmiti. Meksiko'da niversitede renciyken tanm olduu kocas cerraht ve bir akam acil bir ar zerine hzla hastaneye giderken araba kazasnda lmt. Olaanst gzel bir kadn olan Marie, uzun boylu, heykel gibi vakarlyd; keskin hatl arpc bir burnu ve bann arkasnda burulup dmlenmi uzun siyah salar vard. Ka yalarndayd? Yirmi be tahmin edilebilirdi; belki, makyajszken, otuz. Krk yanda olduunu dnmek imkanszd. Marie'nin rktc bir havas vard; gzellii ve azameti ou insann cesaretini kryordu. Bense ona doru iddetle ekildiimi hissediyordum. Beni duygulandryordu, onu rahatlatmak istiyordum, ona sarlmay ve bedeninin kollarmn arasnda zlmesini hissetmeyi hayal ediyordum. Duyduum ekimin gc hakknda sk sk dnyordum. Marie, bana salarn onun gibi yapan ve ilk genliimin cinsel fantezilerinde nemli bir rol oynayan gzel bir teyzeyi anmsatyordu. Belki mesele buydu. Belki de yalnzca bu grkemli kadnn tek srda ve koruyucusu olmamn gururumu okamasyd. Depresyonunu iyi gizliyordu. Yaamnn bittiin hissettiini; umutsuzca yalnz olduunu; her gece aladn; kocasnn lmnden sonraki yedi yl iinde bir erkekle deil bir ilikisi, kiisel bir sohbeti bile olmadn hi kimse tahmin edemezdi. Kaybn izleyen ilk drt yl boyunca Marie kendini erkeklerce kesinlikle eriilmez bir konumda tutmutu. Son iki yl iinde, depresyonu hafifledike, tek kurtuluunun yeni bir romantik iliki olduu sonucuna varmt, ama ylesine marur ve rktcyd ki erkekler onu yaklalmaz bir kadn olarak gryorlard. Birka ay sreyle, yaamn, gerek yaamn, insan ancak bir erkek tarafndan seviliyorsa yaanabilecei yolundaki inancna kar kmaya kalkmtm. Onun ufuklarn geniletmesine, yeni meraklar gelitirmesine, kadnlarla ilikilere deer vermesine yardmc olmaya almtm. Ama inanc ok kklyd. Sonunda bunun rtlemeyeceine karar vererek dikkatimi onun erkeklerle tanp onlar cezbetmeyi renmesine yardmc olmaya evirmitim. Ama tm almamz drt hafta nce, Marie'nin San Francisco'da bir tramvaydan dp enesini krmas, yz kemiklerinde ve dilerde hasarn yan sra yznde ve boynunda derin yaralar olumasyla sonulanan bir kazayla kesintiye uramt. Marie bir hafta hastanede yattktan sonra dilerinin onarm iin bir ene cerrahyla tedaviye balamt. Marie'nin acya, zellikle dilerden kaynaklanan acya direnci dkt ve ene cerrahna yapt sk ziyaretler ona dehet veriyordu. Ayrca, yz sinirlerinden biri hasar grmt ve yznn bir yannda iddetli, amansz arlar oluyordu. lalar etkisiz kalmt ve ben hipnotik konsltasyonu bu ary hafifletmek iin nermitim. Olaan koullarda Marie g bir hasta olabilirdi, ama hele kazadan sonra alacak kadar direngen ve ineleyici olmutu. --Hipnoz aptal ya da zayf iradeli insanlarda sonu verir. Onu bu nedenle mi benim iin neriyorsunuz?--

--Marie, hipnozun irade veya zekayla hi ilgisi olmadna seni nasl ikna edebilirim? Hipnotize olma yetenei yalnzca insann doutan gelme bir niteliidir. Ne riski var bunun? Arnn dayanlmaz olduunu sylyorsun - bir saatlik bir konsltasyonun seni biraz rahatlatmas kuvvetle muhtemel.---Size basit grnebilir ama ben aptal yerine konulmak istemiyorum. Hipnotizmay televizyonda grdm - kurbanlar geri zekallara benziyor. Kuru bir sahnedeyken yzdklerini, ya da sandalyede otururken sandalda krek ektiklerini sanyorlar. Bir kadnn dili dar uramt ve onu ieri sokamyordu.---Bu tr bir eyin bama geleceini dnseydim, ben de senin kadar kayglanrdm. Ama televizyon hipnozuyla tbbi hipnoz arasnda dnyalar kadar fark vardr. Sana ne bekleyebileceini tam olarak anlattm. Esas olan u ki hi kimse seni denetim altna almayacak. Tersine sen kendini, arn denetim altna alabilecein bir zihinsel duruma sokmay reneceksin. yle grnyor ki hala bana ve dier doktorlara gvenmekte glk ekiyorsun.---Doktorlar gvenilir olsalard, sinir cerrahn zamannda armay akl ederlerdi ve kocam hala hayatta olurdu!---Bugn burada ok ey olup bitiyor, yle ok konu var ki arlarn, hipnoza ilikin kayglarn (ve hatal grlerin), ve ben de dahil olmak zere doktorlara olan fken ve gvensizliin hangisine ncelik vereceimi bilemiyorum. Sen de byle mi hissediyorsun? Sence bugn nereden balayalm?---Doktor ben deil sizsiniz.-Ve terapi bu ekilde srp gitmiti. Marie krlgan, fkesi burnunda, bana aka itiraf edilmi minnetine karn ou kez alayc ya da kkrtcyd. Dikkatini hibir konuda toplayamyor, hemen baka yaknmalara geiyordu. Ara sra kendini toparlyor ve irretlik ettii iin zr diliyordu, ama her defasnda birka dakika sonra bir kez daha o fkesi burnunda ve kendine acyan Marie oluveriyordu. Biliyordum ki, zellikle bu kriz dneminde yapabileceim en nemli ey ilikimizi korumak ve onun beni uzaklatrmasna izin vermemekti. u ana dek sebat etmitim ama sabrm snrsz deildi ve yk Mike ile paylamak beni rahatlatmt. Ayn zamanda bir meslektatan destek de istiyordum. Konsltasyona ilikin gizli gdm de buydu. Marie'yle neler ektiime bir bakasnn da tank olmasn, birinin bana, --etin bir kadn: Onunla baya iyi bir i yapmsn,-- demesini istiyordum. Bu muhta tarafm Marie'nin karlar dorultusunda hareket etmiyordu. Mike'n kolay ve przsz bir konsltasyon geirmesini istemiyordum: Onun da benim gibi uramasn istiyordum. Evet, itiraf ediyorum, bir tarafm Mike'a glk karmas iin Marie'ye destek veriyordu: --Haydi Marie, yap yapacan!-Oysa seansn iyi gitmesi beni artacakt. Marie iyi bir hipnotik denekti ve Mike onu ustalkla ikna edip kendini trans haline geirmeyi retti. Sonra anestetik bir teknik kullanarak Marie'nin arsna odakland. Onun kendisini diinin koltuunda oturmu novokain inesi olurken hayal etmesini nerdi. --enenin ve yanann gitgide uyutuunu dn. imdi enen

gerekten hissiz. Ona elinle dokun ve ne kadar hissiz olduunu gr. Elini bir hissizlik deposu olarak dn. Hissiz yanana dokunduunda o da hissizleiyor ve bu hissizlii bedeninin herhangi bir yerine aktarabiliyor.-Bu noktadan hareketle Marie'nin uyuukluunu yznn ve boynunun tm arl blgelerine aktarmas kolay bir adm oldu. Mkemmel. Yzndeki rahatlama ifadesini grebiliyordum. Ardndan Mike onunla ar hakknda konutu. nce arnn ilevini anlatt: onun, enesini ne kadar hareket ettirebilecei ve ne kadar kuvvetle ineyebilecei konusunda bir uyarma grevi yaptn syledi. Bu, tahri olmu zedelenmi sinirlerden kaynaklanan ve hibir yarar olmayan arnn kart olan gerekli, ilevsel aryd. Mike'n nerisine gre Marie'nin ilk adm arlar hakknda daha ok ey renmekti: ilevsel ve gereksiz ary birbirinden ayrt etmekti. Bunu yapmann en iyi yolu doru sorular sormaya balamak ve arsn ene cerrahyla derinlemesine konumakt. nk yznde ve aznda olup bitenleri en iyi bilen oydu. Mike'n szleri harikulade berrakt ve profesyonellikle babacanln en dozunda karmyla dile getiriliyordu. Marie ve Mike'n baklar bir an iin birbirine kenetlendi. Sonra Marie glmsedi ve ban sallad. Mike onun mesaj alm ve kaydetmi olduunu anlad. Sonra, besbelli Marie'nin yantndan honut, son grevine dnd. Marie ok sigara iiyordu ve Mike ile konsltasyonu kabul etme gdlerinden biri de sigaray brakma yolunda onun yardmn salamakt. Bu alanda uzman olan Mike, iyi hazrlanm parlak bir sunula balad. ana noktay vurguluyordu: Marie'nin yaamak istemesi, yaamak iin bedenine ihtiya duymas ve sigarann bedeni iin bir zehir olmas. Mike bunu bir rnekle aklad: --Kpeinizi dnn, ya da u anda bir kpeiniz yoksa ok sevilen bir kpek hayal edin. imdi de 'zehir' diye etiketlenmi kpek mamas kutular dnn. Kpeinize zehirli kpek mamas yedirmezdiniz, deil mi?-Bir kez daha Marie ile Mike'n baklar kenetlendi ve bir kez daha Marie glmseyip ban sallad. Mike hastasnn durumu kavradn bildii halde yine de fikrini srarla onun kafasna sokmaya alyordu: --O halde neden bedeninize, kpeinize davranacanz kadar iyi davranmayasnz?-Mike, kalan srede kendi kendini hipnotize etme konusundaki derslerini pekitirdi ve Marie'ye, sigara isteine otohipnozla ve yaamak iin bedenine ihtiya duyduu ve onu zehirliyor olduu gereine ilikin artan bir bilinle yant vermeyi retti. Mkemmel bir konsltasyon olmutu. Mike fevkalade bir i yapmt: Marie'yle iyi bir iliki kurmu ve tm konsltasyon hedeflerine etkin bir biimde ulamt. Marie, ondan ve birlikte yaptklar almadan besbelli honut olarak ofisten ayrld. Sonradan, mzn paylat saat hakknda dnceye daldm. Konsltasyon beni mesleki bakmdan tatmin etmekle birlikte aradm kiisel destek ve takdiri bulamamtm. Elbette Mike'n

kendisinden aslnda ne istediim konusunda hibir fikri yoktu. Benden ok daha gen bir meslektama hi de olgunca olmayan gereksinimlerimi kolay kolay itiraf edemezdim. Ayrca, Mike Marie'nin ne kadar etin bir hasta olduunu ve benim onunla insan gcn ne denli aan bir i yapm olduumu tahmin edemezdi - Marie onunlayken, belki de srf aksilik olsun diye, rnek bir hastay oynamt. Tabii bu dnceler Mike ve Marie'den gizli kald. Sonra onlarn ikisini dndm - konsltasyon hakknda gizli dnce ve grlerini, gereklememi dileklerini. Bundan bir yl sonra Mike, Marie ve ben, birlikte geirdiimiz sreyle ilgili olarak anmsadklarmz yazsaydk, acaba ne lde uyuurduk? Sanrm her birimiz, geirdiimiz saati bir dierinin anlatmndan tanmakta glk ekerdik. Ama neden bir yl? Diyelim ki bunu bir hafta sonra yazdk? Ya da hemen bu anda? Bu saatin gerek, kesin ve eksiksiz tarihesini tekrar yakalayp kaydedebilir miydik? Hafife alnacak bir soru deildir bu. Terapistler, hastalarn ok eskiden olup bitmi olaylar hakknda vermeyi setikleri bilgileri temel alarak, bir yaam yeniden kurabileceklerine inanma alkanlndadrlar: ilk gelime yllarnn can alc olaylarn, anne ve babayla ilikilerin, anne ve baba arasndaki, kardeler arasndaki ilikilerin gerek niteliini, aile sistemini, yaamn ilk dnemlerindeki korku ve zedelenmelere elik eden i yaantlar, ocukluk ve ilkgenlik arkadalklarnn dokusunu kefedebileceklerine inanrlar. Oysa tek bir saatin bile gereklii yakalanamyorsa, terapistler, tarihiler ve biyografi yazarlar bir yaam herhangi bir kesinlik derecesine ulaarak yeniden kurabilirler mi? Yllar nce, bir hastamn ve benim, terapi seanslarmzdan her birine ilikin kendi grlerimizi yazdmz bir deney yrtmtm. Daha sonra notlarmz karlatrdmzda, zaman zaman ayn saati anlattmza inanmak g olmutu. Neyin yararl olduu konusundaki grlerimiz bile farklyd. Ya benim k yorumlarm? Onlar hi duymamt bile! Onlarn yerine, sylemi olduum rasgele, kiisel, destekleyici szleri anmsyor ve onlara deer veriyordu. (Bu farkl grler daha sonra bir kitap haline getirilip yaymlanmtr: Every Day Gets a Little Closer: A Twice Told Therapy (New York: Basic Books, 1974). Byle zamanlarda insan bir gereklik hakemine ya da seansn bir tr resmi, kesin imgeli enstantanesine zlem duyuyor. Gerein bir yanlsama, en iyi olaslkla katlmclarn oybirliine dayanarak algnn demokratikletirilmesi olduunun farkna varmak ne kadar tedirgin edici! Eer o saati ben zetleyecek olsaydm, zetimi zellikle --gerek-iki --an--n evresinde kurardm: Marie ve Mike'n baklarnn kenetlendii ve Marie'nin glmseyip ban sallad iki an. lk tebessm Mike'n Marie'ye arlarn ene cerrahyla ayrntl olarak konumasn salk vermesini izlemiti; ikincisi ise Mike'n, Marie'nin kpeine zehirli mama vermeyecei hususunu kukuya yer brakmaz biimde vurgulayn izlemiti. Daha sonra Mike ile o seans hakknda uzun bir konumamz oldu. Mike mesleki adan bunu baarl bir konsltasyon olarak gryordu. Marie iyi bir hipnotik denekti ve Mike konsltasyon hedeflerinin tmne ulamt. Ayrca bu, iki hastay hastaneye

yatrd ve blm bakanyla att kt bir haftann ardndan iyi bir kiisel deneyim olmutu. Onun iinin ehli oiarak etkin bir tarzda almasn benim izlemi olmam da onu tatmin etmiti. Benden genti ve almalarma her zaman sayg duymutu. Hakknda olumlu dnmem onun iin ok ey ifade ediyordu. Benim ondan istemi olduumu onun benden alm olmas kaderin bir cilvesi gibiydi. Ona o iki tebessm sordum. Onlar iyi anmsyor, etki ve balant anlam tadklarna inanyordu. Konumasnn gl noktalarnda beliren tebessmler, Marie'nin onun mesajn anlad ve etkilendii anlamn tayordu. Oysa Marie'yle olan uzun ilikimin sonucunda, ben bu tebessmleri ok farkl yorumlamtm. Mike'n, Marie'ye ene cerrah Dr. Z.'den daha ok bilgi istemesini nerdii zaman beliren ilk tebessm ele alalm. Marie'nin bu doktorla ilikisinin ardnda yle bir yk vard ki! Marie onunla yirmi yl nce, Meksiko'da niversitede ayn snfta okurken tanmt. O zamanlar Dr. Z. yorulmak bilmeden ona kur yapmaya alm ama ilgisine karlk grememiti. Marie, kocasnn geirdii araba kazasna kadar, onunla temasn kaybetmiti. Dr. Z. de ABD'ye gelmiti ve Marie'nin kocasnn kazadan sonra getirildii hastanede alyordu. Kocasnn, banda lmcl bir yarayla komada kald iki hafta boyunca, Marie iin bir destek ve tbbi bilgi kayna olmutu. Marie'nin kocasnn lmnden hemen sonra Dr. Z., karsna ve be ocuuna karn, Marie'ye yeniden kur yapmaya girimi ve ona cinsel yaklamlarda bulunmaya balamt. Marie onu fkeyle reddetmiti ama Dr. Z. ylmyordu. Telefonda, kilisede ve hatta mahkemede (Marie, kocasnn lmndeki ihmali nedeniyle hastaneyi dava etmiti), gz krpyor ve ehvetle bakyordu. Marie onun bu davranlarn iren buluyor ve reddedileri giderek sertleiyordu. Dr. Z., ancak Marie ona kendisinden tiksindiini, dnyada bir gnl macerasna girecei son erkek olduunu ve eer onu taciz etmeyi srdrrse durumu karsna - ki korkulacak bir kadnd - bildireceini syleyince srarndan vazgemiti. Marie tramvaydan dtnde ban arpm ve bir saat kadar baygn kalmt. Olaanst iddetli bir aryla uyandnda kendini umutsuzca yalnz hissetmiti: hi yakn arkada yoktu ve iki kz da Avrupa'da tatildeydi. Acil servis hemiresi ona doktorunun adn sorduunda, --Dr. Z.'yi arayn,-- diye inlemiti. Dr. Z.'nin blgedeki en yetenekli ve deneyimli ene cerrah olduu konusunda herkes hemfikirdi ve Marie ansn mehul bir cerrahla deneyemeyecek kadar tehlikeli bir durumda olduunu hissediyordu. Dr. Z. balangtaki nemli cerrahi mdahalelerde (grne gre mkemmel bir i yapmt) duygularna hakim olmu, ama ameliyat sonras dnemde hepsi boanvermiti. Alayc, otoriter, ve sanrm sadiste davranyordu. Marie'nin isterike ar tepki verdiine kendini inandrmt ve yeterli ar kesici ya da yattrc ila yazmay reddediyordu. Laf arasnda tehlikeli komplikasyonlardan ya da yzde kalabilecek arpklklardan sz ederek Marie'yi korkutuyor ve bu denli yaknmay srdrmesi halinde tedaviyi brakmakla tehdit ediyordu. Onunla ar kesici ihtiyac hakknda konutuumda kavgac bir tavr taknm ve bana cerrahi arlar konusunda kendisinin benden ok daha fazla bilgi sahibi

olduunu hatrlatmt. Belki de konuma tedavilerinden usanm olup uzmanlk deitokuunda bulunmak istediimi ima etmiti. Bu durumda Marie'ye gizlice msekkin yazmaktan baka arem kalmamt. Marie, arlarndan ve Dr. Z.'den (imdi bile, az ve yz ardan zonklarken, cinsel tekliflerini kabul etmesi halinde onun kendisini daha iyi tedavi edeceine inanyordu) yaknrken onu uzun saatler boyunca dinlemitim. Dr. Z.'nin muayenehanesindeki seanslar onur krcyd: asistan ne zaman odadan ksa Dr. Z. cinsel imalarda bulunuyor ve elleri sk sk Marie'nin gslerine srtnp geiyordu. Marie'ye Dr. Z. ile durumunda yardmc olmann yolunu bulamaynca, ona doktorunu deitirmesi iin iddetle srarda bulunmutum. En azndan bir baka ene cerrahna danmasn srarla sylemi ve ona mkemmel uzmanlarn adlarn vermitim. Marie olup bitenlerden nefret ediyordu, Dr. Z.'den nefret ediyordu, ama her nerim bir --ama-- ya da --evet ama--yla karlayordu. O hatr saylr ustalkta bir --evet ama'c-- idi (meslekte ayn zamanda --yardm kabul etmeyen yaknmac-- olarak bilinir). Balca --amalar--, ie Dr. Z. balam olduundan, aznda olup bitenleri gerekte onun - ve bir tek onun - bilmesiydi. Marie kalc bir yz ya da az deformasyonundan ok korkuyordu. (D grnne her zaman ok nem vermiti, hele imdi, bekarlar dnyasna girerken daha da fazla nem veriyordu.) Hibir ey - fke, gurur, ya da gslerine dmanca srtnler - ilevsel ve kozmetik iyilemesinden daha nemli olamyordu. Bunun yan sra gz nne alnacak nemli bir durum daha vard. Tramvay tam Marie inerken anszn sarslarak onun dmesine neden olduu iin Marie belediye aleyhine bir dava amt. Yaralanmasnn sonucunda iini kaybetmiti ve mali durumu kritikti. Olduka byk bir tazminat almay umuyor, bu bakmdan da urad zararn ve ektii aclarn boyutlarna ilikin gl tankl davann kazanlmas iin ok gerekli olan Dr. Z.'yi kendi aleyhine evirmekten korkuyordu. Ve bylece Marie ile Dr. Z., hakaretle reddedilmi bir cerrah, bir milyon dolarlk bir dava, krlm bir ene, birka krk di ve srtnlen gslerden oluan admlaryla karmak bir dansta kenetlenip kalmlard. te Mike - tabii bunlarn hibirini bilmeden - Marie'nin arlarn anlayabilmesi iin doktorundan yardm istemesine ilikin masum ve mantkl nerisini bu olaanst arapsann ortasna brakvermiti. Ve o zaman, Marie glmsemiti. Marie'nin ikinci kez glmsemesi Mike'n ayn saflkla sorduu, --Kpeinize zehirli mama yedirir miydiniz?-- sorusunun yantyd. O tebessmn ardnda da bir yk vard. Dokuz yl nce Marie ve kocas Charles, Elmer adn verdikleri hantal, ksa bacakl bir Alman kpei edinmilerdi. Elmer aslnda Charles'n kpeiydi ve Marie kpeklerden pek holanmyordu, ama bu kpei giderek sevmi ve Elmer yllarca onun yatanda uyumutu. Elmer yalanp huysuz ve artritli bir kpek olmu ve Charles'n lmnden sonra Marie'den o kadar ok ilgi istemiti ki bir bakma ona iyilik yapm saylabilirdi - zorunlu meguliyetler ou kez byk kayplara urayanlarn dostu olup yas dneminin ilk safhalarnda ilgiyi baka taraflara ekmek gibi hayrl bir i yaparlar. (Bizim kltrmzde bu meguliyeti cenaze hazrlklar

ile sigorta ve veraset konularnn halli iin gerekli yazmalar salayabilir.) Yaklak bir yllk psikoterapiden sonra Marie depresyondan km ve dikkatini yaamn yeniden kurmaya yneltmiti. Mutlulua yalnzca eleme yoluyla ulaabileceine inanyordu. Bunun dnda her ey bir balangt; baka trden arkadalklar, tm dier deneyimler, Marie yaamna bir erkekle yeniden balayana dek yerinde saymann yollaryd yalnzca. Ancak, Elmer Marie'yle yeni yaam arasnda esasl bir engel olarak ykseliyordu. Marie bir erkek bulmaya kararlyd; oysa grne gre Elmer evde erkek olarak kendisinin yeterli olduunu dnyordu. Yabanclara, zellikle erkeklere hrlyor ve onlar sryordu: drarn huysuzca tutmaz olmutu: dardayken iemeye yanamyor, eve girinceye kadar bekleyip oturma odasnn halsn srlsklam ediyordu. Hibir eitim ya da ceza sonu vermiyordu. Eer Marie onu darda brakrsa yle ard arkas kesilmez bir ekilde uluyordu ki birka kap tedeki komular bile telefon edip bir eyler yapmas iin rica ya da talepte bulunuyorlard. Eer Marie onu herhangi bir biimde cezalandrrsa, Elmer dier odalardaki hallar da sulayarak alyordu. Elmer'n kokusu btn eve sinmiti. Bu koku misafirlerin burnuna daha n kapda arpyor ve ne hava, ne ampuan, ne de deodorant veya parfm Marie'nin evini temizleyebiliyordu. Evine konuk armaya utand iin Marie balangta davetlere restoranlarda arlama yoluyla karlk vermeye almt. Ve giderek gerek bir sosyal yaamdan umudunu kesmiti. Ben zaten kpeklere dkn deilimdir ama bu kpek hemcinslerinin oundan da beter grnyordu. Elmer'la bir kez Marie onu ofisime getirdiinde karlamtm - seans boyunca hrlayp grltl bir biimde reme organlarn yalayan grgsz bir yaratkt. Belki de Elmer'n gitmesi gerektiine orada ve o anda karar vermitim. Onun Marie'nin yaamn mahvetmesine izin veremezdim. Benimkini de. Ama almas g engeller vard. Sorun Marie'nin kararl olamay deildi. Daha nce apartman kokutup havasn bozan baka biri daha olmutu, Marie'ye kalrsa kokmu balkla beslenen bir kiracyd bu. O durumda Marie atik davranmt. Benim dorudan yzleme tavsiyeme uymu ve kirac yemek piirme alkanlklarn deitirmeye yanamaynca da hemen hi duraksamadan evden kmasn istemiti. Ne var ki, Marie kendini Elmer'la kapana kslm gibi hissediyordu. Elmer Charles'n kpeiydi ve Charles'n bir paras hala onda yayordu. Marie'yle ben bkp usanmadan seenekleri tartyorduk. Veterinerin geni kapsaml ve pahal idrar karma tehis almasnn pek yarar olmamt. Bir evcil hayvan psikolou ve eiticisine yaplan ziyaretler de sonu vermemiti. Marie yava yava ve kederle (tabii benim su ortaklmla), Elmer'dan ayrlmas gerektiini anlamt. Btn arkadalarn arayp Elmer' isteyip istemediklerini sormutu ama kimse bu kpei kabul edecek kadar aptal deildi. Marie gazeteye bir ilan vermi fakat bedava kpek mamas rveti bile olas bir mteri yaratmay baaramamt. Kanlmaz karar yaklayordu. Marie'nin kzlar, arkadalar,

veteriner, tm Elmer'n uyutulmas iin onu sktryordu. Ve tabii, perde arkasnda, ben de kurnazca onu bu karara sevk ediyordum. Marie sonunda raz olmutu. lm iaretini vermi ve kasvetli bir sabah vakti Elmer' son ziyareti iin veterinere gtrmt. Ayn zamanda bir baka cephede de bir sorun ortaya kmt. Marie'nin Meksika'da yaayan babas o kadar dknlemiti ki Marie onu gelip kendisiyle birlikte oturmas iin davet etmeyi dnyordu. Bu bana Marie asndan kt bir zm olarak grnyordu nk Marie'nin babasn sevmemesi ve ondan korkmas nedeniyle yllardr onunla pek az iletiimi olmutu. Hatta on sekiz yl nce Amerika'ya g etme kararnda babasnn despotluundan kurtulma istei nemli bir rol oynamt. Onu kendisiyle birlikte yaamaya davet etme fikri, ilgi ve sevgiden ok sululuk duygusunun uyarmasyla ortaya kmt. Buna Marie'nin dikkatini ekerken ayn zamanda seksen yanda, ngilizce bilmeyen bir adam kendi kltrnden ekip almann tavsiye edilebilirliini de sorgulamtm. Marie sonunda fikrimi kabul etmi ve babasnn bakmn Meksika'da bir huzurevinde salama yoluna gitmiti. Ya Marie'nin psikiyatri hakkndaki gr? Arkadalaryla sk sk akalard, --Bir psikiyatra git. Harikadrlar. nce kiracn evden kartman sylerler. Sonra baban bir huzurevine koydururlar. Sonunda da sana kpeini ldrtrler!-Ve Mike ona doru eilip nazike, --Kpeinize zehirli kpek mamas yedirmezdiniz, deil mi?-- diye sorduunda, Marie glmsemiti. Bu durumda, benim amdan Marie'nin iki tebessm Mike ile fikir birlii anlarn belirtmiyordu, tersine, bunlar --Bir bilseydiniz ...-- diyen mstehzi tebessmlerdi. Mike ona ene cerrahyla konumasn sylediinde bence Marie, --Dr. Z.'yle uzun uzun konumak ha!-- diye dnyor olmalyd. --Lafa bakn! Tabii konuacam! yiletiim ve davam sonuland zaman karsyla ve tandm herkesle konuacam. O alak herifi yle bir tefe koyup alacam ki kulaklarnn nlamas hi dinmeyecek.-Ve kukusuz zehirli kpek mamas hakkndaki tebessmde de ayn istihza vard. Marie, --Ah, elbette ona zehirli kpek mamas vermezdim,-- diye dnyor olmalyd, --yani biraz kocayp keyfimi bozmad srece. O zaman icabna bakverirdim - derhal!-Bir sonraki kiisel seansmzda konsltasyon hakknda konuurken, Marie'ye o iki tebessm sordum. Her ikisini de gayet iyi anmsyordu. --Dr. C. bana arlarm hakknda Dr. Z. ile uzun uzadya konumam nerince birdenbire ok utandm. Sizin ona Dr. Z. ve benim hakkmda her eyi anlatm olup olmadnz merak etmeye baladm. Dr. C.'den ok holanmtm. ok ekici biri, hayatmda olmasn istediim trden bir erkek.---Ya tebessmn, Marie?---Eh, belli ki mahcup olmutum. Dr. C. benim ahlaksz bir kadn olduumu mu dnecekti? Eer bu konuda gerekten dnecek olursam (ki dnmyorum), sanrm her ey bir deitokua indirgenebilir - ben Dr. Z.'nin davamdaki yardmna karlk nabzna gre erbet verip o ufak tefek iren dokunularna izin veriyorum.--

--O halde tebessmn diyordu ki ...?---Tebessmm diyordu ki - Neden tebessmmle bu kadar ilgileniyorsunuz?---Devam et.---Sanrm tebessmm -diyordu ki, --Ltfen, Dr. C., baka bir konuya gein. Bana Dr. Z. hakknda daha fazla soru sormayn. Umarm aramzda olanlar bilmiyorsunuzdur.-Ya ikinci tebessm? kinci tebessm hi de benim dndm gibi kpeinin bakmyla ilgili kinayeli bir iaret olmayp bsbtn baka bir eydi. --Dr. C. kpekle zehir hakknda konuup durduka kendimi bir tuhaf hissettim. Ona Elmer'dan sz etmemi olduunuzu biliyordum - yoksa szlerini aklamak iin kpek rneini semezdi.---Ve ...?---Yani, btn bunlar sylemek kolay deil. Ama pek fazla belli etmiyorsam da - teekkr etmeyi hi beceremem - bu son aylarda benim iin yaptklarnz gerekten takdir ediyorum. Siz olmasaydnz baaramazdm. Size psikiyatrlarla ilgili esprimden sz etmitim (arkadalarm buna baylyorlar): nce kiracnz, sonra babanz ...daha sonra da size kpeinizi ldrtrler!---O halde?---O halde, bir doktor olarak belki de rolnzn snrlarn atnz diye dnyorum - size bu konuda konumann g olacan sylemitim. Psikiyatrlarn dorudan doruya tavsiyelerde bulunmamalar gerektiini sanyordum. Belki de kpekler ve babalar hakkndaki kiisel duygularnzn rndan kmasna izin veriyorsunuz!---Ve tebessmn diyordu ki ...---Tanrm, ne inatsnz! Tebessmm diyordu ki, 'Evet, evet, Dr. C., ne demek istediinizi anlyorum. imdi hemen baka bir konuya geelim. Bana kpeim hakknda daha fazla soru sormayn. Dr. Yalom'u zor durumda brakmak istemiyorum.-Marie'nin yant beni kark duygular iinde brakmt. Hakl myd? Kendi duygularmn ie karmasna izin mi vermitim? Bunun zerinde dndke geree uymadna daha ok inanyordum. Babama kar her zaman scak duygular beslemitim ve onu evimde yaamaya davet etme frsatn memnuniyetle karlardm. Ya kpekler? Elmer'dan holanmadm doruydu ama kpeklere olan ilgisizliimi biliyor ve kendimi dikkatle denetliyordum. Durumu bilen herkes ona Elmer' bandan atmasn tavsiye etmiti. Evet, onun karlarn dnerek hareket etmi olduumdan emindim. Bu bakmdan Marie'nin benim profesyonelliimi korumasn kabul etmek beni rahatsz ediyordu. Sanki aramzda bir fesat anlamas varm, sanki saklanacak bir eyim olduunu kabul etmiim gibi bir durumdu bu. te yandan, Marie'nin ayn zamanda bana olan minnet duygularn ifade etmi olduunun da farkndaydm ve ite bu bana iyi gelmiti. Tebessmler hakkndaki konumamz terapi iin yle bol malzeme

karmt ki gerein farkl grnlerine ilikin dncelerimi bir yana brakp Marie'ye Dr. Z. ile uzlama tarzndan kaynaklanan kendini hor grme duygusunu aratrmas iin yardm etmeye giritim. Marie ayn zamanda bana olan duygularn da gemie oranla daha drste inceledi: bamllk korkularn, minnetini, fkesini. Hipnoz, onun ay boyunca, krlan enesi iyileene, dileri zerindeki alma tamamlanana ve yz arlar hafifleyene kadar arlara dayanmasna yardm etti. Depresyondan kt, fkesi azald; ancak, bu gelimelere karn Marie'yi hibir zaman istediim gibi deitiremedim. Marur, biraz yarglayc ve yeni fikirlere kar direnli kald. Bulumaya devam ediyorduk ama giderek konuacak daha az ey varm gibi grnyordu; ve nihayet, birka ay sonra, almamzn sonuna gelmi olduumuz konusunda anlatk. Marie drt yl sreyle birka ayda bir, ufak tefek krizler iin beni grmeye geldi ve bundan sonra da yollarmz bir daha kesimedi. Dava yl srklendi ve Marie dkrkl yaratacak kadar kk bir miktara raz oldu. O zamana dek Dr. Z.'ye olan fkesi paslanp gitmi ve Marie sesini onun aleyhinde ykseltme kararn unutmutu. Sonunda yalca, sevimli bir adamla evlendi. Bir daha gerekten mutlu olup olmadndan emin deilim. Ama asla tek bir sigara daha imedi. SONSZ Marie'nin konsltasyon seans, bilmenin snrlarna ilikin bir kant niteliindedir. Marie, Mike ve ben ayn saati paylamakla birlikte her birimiz birbirinden ok farkl ve nceden bilinemeyen deneyimler yaamtk. Seans kanatl bir tabloydu: her bir pano, yaratcsnn perspektifini, renklerini, kayglarn yanstyordu. Belki Mike'a Marie hakknda daha ok bilgi vermi olsaydm panosu benimkine daha ok benzeyecekti. Fakat Marie'yle geirdiim yz saatten neleri paylamam gerekirdi? Sinirleniim? Sabrszlm? Marie'yle taklp kaldm iin kendime acym? Gelimesinden duyduum zevk? Cinsel heyecanm? Entelektelce merakm? Marie'nin grn deitirme, ona ieriye bakmay, hayal kurmay, ufuklarn geniletmeyi retme arzum? Yine de, Mike ile birlikte saatler harcam ve tm bu bilgileri onunla paylam olsaydm bile, deneyimimi yeterince aktarm olmayacaktm. Benim ona ilikin izlenimlerim, benim duyduum zevk, benim sabrszlm, bildiim baka duygularn hibirine tam tamna benzemiyor. Kelimelerden, mecazlardan, benzerliklerden medet umuyorum ama hibiri tam anlamyla ie yaramyor; bir zamanlar aklmdan akp geen zengin imgelere en iyi olaslkla gszce yaklamaktan ileri gidemiyorlar. Bir dizi arptc prizma bir bakasn tanmamz engeller. Stetoskop icat edilmeden nce bir doktor yaamn seslerini, kulan hastann gs kafesine dayayarak dinlerdi. ki zihnin birbirine smsk yaptn ve mikro-ekirdek deitokuu yapan terliksi hayvanlar gibi dnce imgelerini dorudan birbirlerine aktardn dnn: benzersiz bir birleme olurdu bu. Belki birka bin yl sonra byle bir birlik gerekleebilir - yalnzln nihai panzehiri, mahremiyetin nihai felaketi olur bu.

imdilik byle bir zihin elemesinin nnde almas g engeller bulunuyor. nce imge ve dil arasndaki engel var. Zihin imgelerle dnr ama bir bakasyla iletiim kurmak iin imgeleri dncelere, sonra da dnceleri kelimelere dntrmek zorundadr. mgeden dnceye, dnceden dile doru bu ilerleyi ihanetlerle doludur. Kayplar olur: imgenin zengin, yumuak dokusu, olaanst esneklii ve yorulabilirlii, zel nostaljik duygusal renkleri - tm, imgenin dile tktrlmasyla kaybolup gider. Byk sanatlar imgeyi dorudan imayla, mecazla, okurda benzer bir imge uyandrmaya ynelik dil ustalklaryla aktarmaya alrlar. Ama sonunda onlar da yaptklar i iin kullandklar aralarn yetersizliini fark ederler. Flaubert'in Madame Bovary'deki yaknmasn dinleyin: Gerek u ki ruhun doluluu bazen dilin mutlak yavanl halinde taabilir, nk hibirimiz ihtiyalarmzn ya da dncelerimizin ya da kederlerimizin tam lsn hibir zaman ifade edemeyiz ve insan konumas, biz yldzlar eritecek bir mzik yapmay zlerken, aylarn dansetmesi iin zerinde kaba vurularla tempo tuttuumuz atlak bir dmbelee benzer. Bir bakasn hibir zaman tamamen tanyamaymzn bir nedeni de neleri aa vuracamz konusunda seici oluumuzdur. Marie, Mike'n yardmn, ary denetlemek ve sigaray brakmak gibi kiisel olmayan amalar iin istemiti ve bu durumda kendisini pek az aa vurmakla yetinmiti. Bunun sonucunda da Mike onun tebessmlerini yanl yorumlamt. Ben Marie ve onun tebessmleri hakknda daha ok ey biliyordum. Ama ben de onlar yanl anlamtm: onun hakknda bildiklerim, onun bana kendisi hakknda anlatmak istediklerinin ve anlatabildiklerinin yalnzca kk bir parasyd. Bir defasnda bir grupta, iki yllk terapi sresince pek seyrek olarak dorudan bana hitap eden bir hastayla almtm. Bir gn Jay, grupta sylemi olduu her eyin - dierlerine verdii tepkilerin, kendisi hakkndaki aklamalarnn, tm fkeli ve sevecen szlerinin - aslnda benim iin sylenmi olduunu ilan ederek (kendi deyimiyle --itiraf ederek--) beni ve br yeleri artmt. Jay grupta aile iindeki yaam deneyimlerini zetleyerek babasnn sevgisi iin yanp tututuunu ama bunu hibir zaman istememi - isteyememi - olduunu anlatmt. Grupta birok dramda rol alm ama bunu her zaman benden ne alabileceini dnerek yapmt. Grubun br yeleriyle konuur gibi yapyorduysa da srekli benim onaym ve desteimi aradndan aslnda onlarn araclyla benimle konuuyordu. O itiraf annda, kafamda kurmu olduum Jay tmyle yklp gitmiti. Bir hafta, bir ay, alt ay nce onu iyi tandm sanyordum. Oysa hibir zaman gerek, gizli Jay' tanmamtm ve itirafndan sonra onu kafamda yeniden oluturmak ve gemi deneyimlere yeni anlamlar yklemek zorunda kaldm. Ama bu yeni Jay, bu gizlice bakasyla deitirilmi bebek, ne kadar kalacakt? Yeni srlar eklenmeden daha ne kadar? Bu yeni katman aa vurmadan daha ne kadar? Gelecee doru uzanan sonsuz sayda Jay olacan biliyordum. --Gerek-- olanna hibir zaman yetiemeyecektim.

Bir bakasn tmyle tanmaya bir nc engel de paylaan kiide deil, paylaann izledii sray tersine evirip dili imgeye - zihnin okuyabilecei metne - tercme etmesi gereken br kiide, tanyanda bulunur. Alcnn imgesinin gndericinin zgn zihinsel imgesine uymas lgnca olanak ddr. eviri hatas nyarg hatasyla karr. Bakalarn kendi yelediimiz fikir ve gestalt'lara (Gestalt: Oluturduu paralar ve ilikilerin toplam ile aklanamayan ve bunun stnde bir btnl olan, grnm ya da yap. (. N.)) uydurmak iin zorlayarak arptrz. Proust bu sreci ok gzel anlatr: Grdmz yaratn bedensel hatlarn, onun hakknda nceden biimlendirdiimiz tm fikirlerle bir araya toparlarz ve onun zihnimizde oluturduumuz tam resminde asl nemli yeri tutan da kesinlikle bu fikirlerdir. Bunlar sonunda yanaklarn kvrmn o denli eksiksiz doldururlar, burnun izgisini o denli kesin bir biimde izler, sesin tonuyla o denli ahenkle karrlar ki bu nitelikler artk saydam bir zarftan ibaret kalr ve bir yz her grmzde ya da bir sesi her duyuumuzda, tandmz ve dinlediimiz eyler bizim o kiiye ilikin kendi fikirlerimiz olur. --Bir yz her grmzde ...tandmz ey o kiiye ilikin kendi fikirlerimizdir-- - bu kelimeler hsranla sonulanan birok ilikinin anlalmas iin bir anahtar verir bize. Hastalarmdan biri olan Dan, bir meditasyon snanda --treposa-- denilen bir meditasyon yntemi uygulamt; iki insan birka dakika sreyle el ele tutuuyor, baklarn kenetliyor, birbirleri zerinde derin bir meditasyona dalyor, sonra bu ilemi yeni elerle tekrarlyorlard. Bu tr pek ok etkileimden sonra Dan eler arasnda aka ayrm yapabilmiti: bazlaryla pek az, dierleriyle ise gl bir ba hissediyordu, bu yle gl, yle dayanlmaz bir bad ki Dan kendine benzeyen bir baka ruhla manevi bir balantya girdiine inanyordu. Dan ne zaman byle deneyimlerden sz etse, kukuculuumu ve aklclm bask altnda tutmak zorunda kalrdm: --Manevi balant ha! Dan, burada yaanan otistik bir iliki. Bu insan tanmyorsun. Proust'un dedii gibi bu yarat o ok arzuladn niteliklerle tka basa doldurdun sen. Kendi yarattn eye ak oldun.-Elbette bu dnceleri hibir zaman ak ak sylemedim. Dan'in bu denli kukucu biriyle almak isteyeceini sanmyordum. Yine de grlerimi birok dolayl yoldan aktardma eminim: tuhaf bir bak, yorumlarn ya da sorularn zamanlamas, baz konularla bylenirken dierlerine ilgisiz kalm. Dan bu imalar alglam ve kendi savunmasnda Nietzsche'den alnt yaparak, insann biriyle ilk karlatnda onun hakknda her eyi bildiini, daha sonraki karlamalarda ise kendini, kendi bilgeliine krletirdiini sylemiti. Nietzsche benim iin byk nem tar ve bu alnt beni duraksatmt. Belki de bir ilk karlamada korumalar iniktir; belki insan karsndakine henz ne tr bir kiilik giydireceine karar vermemitir. Belki de ilk izlenimler gerekten ikinci ve nc izlenimlerden daha dorudur. Ama bu, bir dier insanla ruhsal sohbetten ok uzak bir eydir. Ayrca, Nietzsche pek ok alanda bir kahin idiyse de kiileraras ilikiler konusunda rehber olamazd - ondan daha yalnz, daha

yaltlm bir insan yaam mdr hi? Dan hakl myd? Bir tr mistik kanal yoluyla br insan hakknda can alc ve gerek bir ey mi kefetmiti? Yoksa yalnzca kendi fikir ve arzularn bir insan profiline - yalnzca scak, sevecen, besleyici armlar uyandrd iin ekici bulduu bir profilemi yerletirmiti? Treposa durumunu bir teste tabi tutamayz nk bu tr meditasyon snaklar genellikle --soylu sessizlik-- kuraln izlerler: hibir konumaya izin verilmez. Ama Dan birok defa toplum iinde bir kadna rastlayp, onunla baklarn kenetleyerek bir tr ruhsal birleme yaamt. Az grlr istisnalar dnda ruhsal birlemenin bir serap olduunu renmiti. Genellikle kadn, onun aralarnda bir tr derin ba olduu varsaymndan aknla ya da korkuya dyordu. ou kez Dan'in bunu grebilmesi uzun zaman alyordu. Bazen onu, gereklie kendi bakmla yzletirirken gaddarca davrandm hissediyordum. --Dan, Diane'e kar hissettiin bu youn yaknlk ... belki gelecekte bir gn bir iliki olasl imasnda bulunmutur, ama gereklere bak. Telefon ettiinde seni aramyor; bir adamla yayordu ve imdi ondan ayrlrken baka birinin evine tanma planlar yapyor. Onun sana sylediklerini dinle.-Ara sra, Dan'in gzlerinin iine bakt kadn da ayn ruhsal ba hissediyor, o zaman birbirlerine ak oluyorlard - ama bu ak her zaman abucak geip gidiyordu. Bazen ac vererek eriyip gidiyor, bazen iddet dolu kskan sulamalara dnyordu. ou kez ya Dan, ya sevgilisi, ya da ikisi birden depresyona giriyordu. Akn geip gitmesi hangi yolu izlerse izlesin, sonu aynyd; hibiri dierinden istediini alamyordu. una inanyorum ki akllar batan alan bu ilk karlamalarda Dan ve kadn, birbirlerinde grdkleri eyler konusunda yanlyorlard. Her biri kendi yalvaran, yaral baknn yansmasn gryor, onu arzu ve btnlk sanyordu. Her biri kanad krk bir yavru kutu ve baka bir kanad krk kua sarlarak umaya abalyordu. lerinde boluk hisseden insanlar hibir zaman bir baka eksik insanla birleerek iyileemezler. Tersine, iki krk kanatl kuun elemesi hantal bir uua yol aar. Umasna yardma sabr yetmez; er ge birbirlerinden ayrlmal ve yaralar ayr ayr sarlmaldr. br insann bilinemezlii yalnzca anlattm sorunlarn - imge ve dilin derin yaplarnn, bireyin gizlemeye ilikin maksatl ve maksatsz kararnn, gzlemcinin kr noktalarnn - deil, ayn zamanda her bireyin varlndaki usuz bucaksz zenginliin ve karmakln doal ve gerekli bir parasdr. Geni kapsaml aratrma programlar beynin elektriksel ve biyokimyasal faaliyetlerinin ifresini zmeye almakla birlikte, her bireyin deneyimlerinin ak o denli karmaktr ki kulak kabartma abasndaki yeni teknolojinin her zaman tesinde olacaktr. Julian Barnes, Flaubert'in Papaan'nda, bir insann bitip tkenmek bilmeyen karmakln ho ve ilgin bir biimde aklamaktadr. Yazar, gerek Flaubert'i, toplumdaki imgenin gerisindeki etten kemikten adam kefetmeye giriir. Geleneksel dolaysz biyografi yntemlerinde hsrana urayan Barnes, Flaubert'in zn dolayl yollardan, hazrlksz yakalamaya alr: rnein,

onun trenlere olan ilgisini, kendini yakn hissettii hayvanlar ya da Emma Bovary'nin gzlerini betimlemek iin kulland farkl yntemlerin (ve renklerin) saysn tartr. Tabii ki Barnes hibir zaman insan olarak Flaubert'in zn yakalayamam ve sonunda kendine daha alakgnll bir grev bimiti. ki Flaubert mzesine - biri Flaubert'in ocukluunu geirdii, dieri bir yetikin olarak yaad evde - yapt ziyaretlerde, mzelerin ikisinde de, her birinin Flaubert'in --Saf Bir Kalp--inde gze arpan Lulu adl papaann modeli olduunu iddia ettii, doldurulmu birer papaan grmt. Bu durum Barnes'n aratrma reflekslerini harekete geirmiti: Tanr'nn izniyle, gerek Flaubert'i kefedemese de en azndan hangisinin gerek papaan hangisinin sahtekar olduunu belirleyecekti. ki papaann d grnleri yardmc olamazd: birbirlerine ok benziyorlard; stelik her ikisi de Flaubert'in yaymlanm Lulu betimlemesine uyuyordu. Sonra, mzelerin birindeki yal beki kendi papaannn gerek olduunu kantlamaya kalkmt. Papaann tneinin zerinde bir damga vard - --Rouen Mzesi--; beki Barnes'a, Flaubert'in yz yl akn bir sre nce belediye mzesinin papaann kiraladna (ve daha sonra iade ettiine) ilikin bir makbuzun fotokopisini gstermiti. zme yaklat iin coku iinde br mzeye koan Barnes, rakip papaann tneinde de ayn damgann bulunduunu grmt. Sonralar Flaubert'in Dostlar Dernei'nin hayattaki en yal yesi, ona papaanlarn gerek yksn anlatmt. Bu iki mzenin kurulu dneminde (Flaubert'in lmnden ok sonra), her iki mze mdr de ayr ayr, ellerinde makbuzun birer kopyasyla belediye mzesine gitmi ve kendi mzesi iin Flaubert'in papaann istemiti. Her iki mdrn de gtrld geni, doldurulmu hayvan odasnda, birbirinin gerekten tpatp ayns olan en az elli tane doldurulmu papaan vard! Her birine, --stediinizi sein!-- denilmiti. Gerek papaan bulmann olanakszl Barnes'in --gerek-Flaubert'in ya da --gerek-- herhangi birinin yakalanabilecei yolundaki inancna son vermiti. Ama pek ok kii byle bir arayn lgnca bir ey olduunu hibir zaman kefetmez ve yeterli bilgi olduu takdirde bir insan tanmlayp aklayabileceklerine inanmaya devam eder. Psikiyatrlar ve psikologlar arasnda, kiilik tansnn geerlilii hakknda hep bir tartma sregelmitir. Bazlar bu giriimin yararlarna inanr ve kariyerlerini hastalklarn daha da hassas bir biimde snflandrlmasna adarlar. Dierleri, ki ben de onlarn arasndaym, tanlarn bu denli ciddiye alnabilmesine, onlarn yalnzca bir belirtiler ve davransal zellikler kmesinden fazla bir ey olarak grlebilmesine aarlar. Bununla birlikte kendimizi, bir insan tansal bir ibare ve saysal bir kategori halinde zetlemek iin (hastanelerden, sigorta irketlerinden, devlet dairelerinden) srekli artan bir bask altnda bulmaktayz. En liberal psikiyatri terimleri sistemi bile insann varln zorlayp bozmaktadr. nsanlarla, onlar kategorilere yerletirebileceimize inanarak iliki kurarsak onlarn kategorileri aan can alc ynlerini ne belirleyebilir ne de besleyip gelitirebiliriz. Gl klan iliki daima dier kiinin hibir zaman tamamen tannamayacan varsayar. Eer Marie'ye resmi bir tan etiketi koymaya zorlansaydm, DSM-IIIR'de (cari psikiyatrik tan ve istatistik elkitab) salk verilen forml izler ve alt blmlk kesin ve resmi haval bir tanya ulardm. Ama biliyorum ki bunun etten kemikten

Marie'yle, beni her zaman artan ve kavraym aan Marie'yle, o iki tebessml Marie'yle, pek az ilgisi olurdu. ::::::::::::::::: Almam Mektup --Birincisi bir pazartesi gn geldi. O gn herhangi bir gn gibi balamt. Sabah bir yaz zerinde alarak geirdim ve le sularnda postay almak iin bahe kapsna kadar yrdm - mektuplar genellikle le yemeini yerken okurum. Sebebinden emin deilim ama her nedense o gnn sradan bir gn olmayacan sezinliyordum. Posta kutusuna vardm ve ...ve ...-Saul daha fazla konuamad. Sesi atallat. Ban nne edi ve kendini toplamaya alt. Onu hi daha kt bir halde grmemitim. aresizlikten imi yzyle altm yandan ok daha yal grnyordu; i, rkek gzleri kzarmt; lekeli teni terden parlyordu. Birka dakika sonra devam etmeye alt. --Postada onun gelmi olduunu grdm ...ben ...devam edemeyeceim, ne yapacam bilemiyorum ...-Saul, ofisimde bulunduu drt dakika iinde kendini derin bir tedirginlie kaptrmt. Ksa ve s soluklarla kesik kesik, hzl hzl solumaya balad. Ban dizlerinin arasna alp soluunu tuttu ama bir yarar olmad. Sonra sandalyesinden kalkt ve havay byk yudumlarla yutarak ofisimde bir aa bir yukar yrmeye balad. Bu durumun biraz daha srmesinin Saul'n baylmasna yol aacan biliyordum. Keke iine soluyabilecei bir kesekadm olsayd diye dndm ama elimde bu kocakar ilac (ki bu durumda herhangi bir baka yntem kadar etkilidir) bulunmadndan konuarak onu sakinletirmeye altm. --Saul, sana hibir ey olmayacak. Yardm almak iin bana geldin ve ben de tam bu i iin eitilmi bulunuyorum. Bunu birlikte halledeceiz. Senden unu yapman istiyorum. u kanepeye uzanp dikkatini soluman zerinde younlatrmakla bala. nce derin derin ve hzl hzl soluk alp ver; sonra bunu giderek yavalatacaz. Bir tek ey zerinde odaklanman istiyorum, baka hibir ey dnme. Beni duyuyor musun? Yalnzca burun deliklerine giren havann burun deliklerinden kan havadan daha serin olduuna dikkat et. Hep bunu dn. ok gemeden, daha ar soluk alp verdike, dar verdiin havann daha da sndn hissedeceksin.-nerim umduumdan etkili olmutu. Saul birka dakika iinde gevedi, solumas yavalad, panik hali kayboldu. --imdi daha iyi grndne gre almamza dnelim, Saul. Unutma ki biraz bilgi almaya ihtiyacm var - seni yldr grmyorum. Tam olarak ne geldi bana? Bana her eyi anlat, btn ayrntlar duymak istiyorum.-Ayrntlar harikadr. Bilgi verirler, yattrrlar ve yalnzlk kaygsnn iine ilerler: hasta, ayrntlar rendiiniz anda onun yaamna girdiinizi hisseder. Saul bana konunun geri planna ilikin bilgi vereceine yakn gemiteki olaylar anlatmay srdrp hikayesine kald yerden

devam etti. --Mektuplarm alm eve doru yrrken bir yandan da her zamanki vr zvr destesini - reklam brorlerini, ba taleplerini - kartryordum. Sonra onu grdm - Stockholm Aratrma Enstits'nden gelen byk boy, kahverengi, resmi bir zarf. Nihayet gelmiti! Haftalardr bu mektubu almaktan korkuyordum ve sonunda gelmiti ya, imdi de onu aamyordum.-- Duraklad. --Sonra ne oldu? Hibir eyi atlama.---Galiba bir mutfak sandalyesine yldm ve orada ylece oturup kaldm. Sonra mektubu katlayp pantalonumun arka cebine tktm. le yemeini hazrlamaya baladm.-- Yine bir duraklama. --Devam et. Hibir eyi atlama.---ki yumurta haladm ve yumurta salatas yaptm. Gln ama yumurta salatal sandviler beni her zaman yattrmtr. Onlar yalnzca sinirli olduum zaman yerim - ne marul, ne domates, ne de kylm kereviz veya soan. ok yumuak beyaz ekmein zerinde yalnzca yumurta presi, tuz, biber, mayonez.---e yarad m? Sandviler seni yattrd m?---Onlara ulamam kolay olmad. nce, o zarf beni rahatsz ediyordu - sivri keleri kalama batyordu. Mektubu cebimden kardm ve onunla oynamaya baladm. Bilirsiniz - kaldrp a tutmak, arln tartmak, ka sayfa olduunu tahmin etmek gibi. Bir eyi deitireceinden deil ya! Mesajnn ksa - ve acmasz olduunu biliyordum. Merakma karn Saul'n hikayeyi kendi tarznda ve kendi hzyla anlatmasna izin vermeye karar verdim. --Devam et.---te, sandvileri yedim. Hatta onlar ocukluumda yaptm gibi - iindeki yumurta salatasn emerek - yedim. Ama bir yarar olmad. Daha kuvvetli bir eye ihtiya duyuyordum. Bu mektup fazla eziciydi. Sonunda onu yazhanemin bir ekmecesine koydum.---Almam durumda m?---Evet, almam durumda. Ve hala da almam durumda. Neden aaym? inde ne olduunu biliyorum. Kelimeleri okumak yalnzca yaray daha da yarp aacakt.-Saul'n neden sz ettiini bilmiyordum. Stockholm Enstits'yle olan ilikisini bile bilmiyordum. Artk meraktan kanyordum ama kamamaktan tuhaf bir zevk alyordum. ocuklarm bana verilen bir hediyeyi elime alr almaz yrtp am konusunda bana hep taklrlar. Kukusuz o gnk sabrm bir lde olgunlam olmamn bir gstergesiydi. Aceleye ne gerek vard? Saul beni yeterince abuk aydnlatacakt. --kinci mektup sekiz gn sonra geldi. Zarf birincinin tpatp aynsyd. Onu da, yine almam durumda, ayn ekmeceye, birincinin zerine koydum. Ama onlar saklamak hibir eyi halletmemiti.

Onlar dnmeden edemiyordum ama dnmeye de katlanamyordum. Keke Stockholm Enstits'ne hi gitmeseydim!-ini ekti. --Devam et.---Son birka haftann byk bir blmn hayallere dalarak geirdim. Btn bunlar duymak istediinizden emin misiniz?---Eminim. O hayalleri anlat bana.---yle, bazen yarglanmakta olduumu dnyordum. Enstit yelerinin karsna kyordum - peruklu ve cppeli oluyorlard. ok parlak bir savunma yapyordum. Avukat istemiyor ve her sulamay yantlaymla herkesin gzlerini kamatryordum. ok gemeden gizleyecek hibir eyim olmad ortaya kyordu. Yarglar karmakark oluyordu. Birer birer yerlerinden kalkp, beni kutlayan ve benden af dileyen ilk kii olabilmek iin acele ediyorlard. Bu, hayallerin bir tanesi. Birka dakikalna kendimi daha iyi hissetmemi salyordu. brleri bu kadar iyi deil, ok marazi.---Bana onlar anlat.---Bazen gsmde bir skma hissediyor ve bir enfarkts, sessiz bir enfarkts geirdiimi dnyordum. Belirtiler unlar - ar yok, yalnzca solunum gl ve gste skma. Nabzm tutmaya alyordum ama o lanet olas eyi istediim zaman hi bulamyordum. Sonunda bir vuru hissettiimde de bunun radyal atardamarmdan m yoksa bileimi skan parmaklarmdaki klcal damarlardan m geldiini kestiremiyordum. --On be saniyede yaklak yirmi alt vuru duyuyordum. Yirmi alt arp drt, dakikada yz drt eder. O zaman yz drdn iyi mi yoksa kt m olduunu merak ediyordum. Sessiz bir enfarktse hzl bir nabzn m yoksa yava bir nabzn m elik ettiini bilmiyordum. Bjrn Borg'un nabznn elli olduunu duymutum. --Sonra o damar kesip basnc hafiflettiimi ve kan akttm hayal ediyordum. Dakikada yz drt vurula, karanla dalmak ne kadar srerdi? Sonra kan daha hzl aktmak iin nabzm hzlandrmay dnyordum. Sabit bisikletimde alabilirdim! Birka dakika iinde nabzm yz yirmiye karabilirdim. --Bazen kann bir kat barda doldurduunu hayal ediyordum. Her fkrta kann bardan mumlu kenarlarna sradn duyabiliyordum. Belki de yz fkrta bardak dolacakt - bu yalnzca elli saniye eder. Sonra bileklerimi nasl keseceimi dnyordum. Mutfaktaki bak? Kara sapl kk keskin bak? Ya da bir tra ba? Ama artk o kesen tra baklar yok - yalnzca o makineye taklan jiletler var. Tra baklarnn lp gittiini daha nce hi fark etmemitim. Ben de byle lp gideceimi dnyordum. Ne bir dalgack ne bir ey. Belki de birisi olmadk bir anda beni dnecek, tpk benim o soyu tkenmi tek kenarl tra ban dndm gibi. --Ancak, tra bann soyu tkenmi deil. Benim dncelerim sayesinde hala yayor. Biliyor musunuz, ben ocukken yetikin olan hi kimse imdi hayatta deil. Bu durumda ben de, bir ocuk olarak, lym. Yaknda bir gn, belki krk yl sonra, beni

tanm olan hi kimse sa kalmayacak. te o zaman gerekten lm olacam - hi kimsenin belleinde varolmadm zaman. ok yal bir insann, bir kiiyi ya da bir grup insan tanm son yaayan birey oluu zerinde epey dndm. O yal insan ld zaman btn grup da lr, yaayan belleklerden silinir. Benim iin o insann kim olacan merak ediyorum. Kimin lm beni gerekten ldrecek?-Son birka dakikadr Saul gzleri kapal olarak konuuyordu. Gzlerini birdenbire ap beni yoklad: --Bunu siz istediniz. Devam etmemi istiyor musunuz? Hayli marazi eyler bunlar.---Her eyi anlat, Saul. Neler yaadn tam olarak bilmek istiyorum.---En kt eylerden biri de konuacak hi kimsemin, bavuracak hibir yerin, bir srdan, bunlar kendisiyle konumaya cesaret edebileceim gvenilir bir arkadamn olmayyd.---Peki ya ben?---Anmsayp anmsamadnz bilmiyorum, ama sizi ilk kez grme kararn vermem on be ylm almt. Tekrar sizi grmeye gelmenin utancna katlanamazdm. Birlikte ok baarl olmutuk, yenik durumda dnmenin utancyla baa kamazdm.-Saul'n ne demek istediini anlyordum. Bir buuk yl boyunca birlikte ok verimli bir alma yapmtk. yl nce terapiye son verirken ikimiz de onun gerekletirdii deiimlerden byk bir gurur duymutuk. Son seansmz cokulu bir mezuniyet treniydi - eksik olan tek ey Saul'n darya, dnyaya doru muzaffer yryne elik edecek bir bandoydu. --Bu nedenle bunun stesinden kendi kendime gelmeye altm. Bu mektuplarn ne anlama geldiini biliyordum: onlar benim hkm gnm, kiisel kyametimdi. Sanrm altm yldr onlarn hemen nnde gidiyordum. imdi, belki de yavaladm iin - yam, kilom, anfizemim - bana yetitiler. Her zaman yargy geciktirme yollarm olmutur. Onlar anmsyor musunuz?-Bam salladm. --Bazlarn.---Bol bol zr diler, yerlere kapanr, ileri safhada kanser hastas olduuma ilikin imalarda bulunurdum (bu hi boa gitmezdi). Ve her zaman, baka hibir ey ie yaramamsa, her zaman parasal rvet vard. Sanrm elli bin dolar bu Stockholm felaketini toptan halleder.---Fikrini deitiren neydi? Neden beni aramaya karar verdin?---nc mektup: kinciden on gn kadar sonra geldi. Her eye, tm planlarma, herhangi bir kurtulu umuduna son verdi. Sanrm gururuma da son verdi. Onu aldktan birka dakika sonra sekreterinizle telefonda konuuyordum.-Gerisini biliyordum. Sekreterim telefon ettiini sylemiti: --Doktor beni ne zaman grebilirse. Ne kadar megul olduunu biliyorum. Evet, haftaya sal gayet iyi - acil bir durum yok.-Sekreterim bana birka saat sonraki ikinci telefonunu syleyince (--Doktoru rahatsz etmeyi katiyen istemiyorum, ama acaba

beni biraz daha nce, birka dakika iin olsun, bir araya sktrabilir mi, diyordum--) Saul'n aresizlik sinyalini tanm ve onunla derhal bir grme ayarlamak iin telefon etmitim. Sonra, son karlamamzdan bu yana hayatnda olup bitenleri zetlemeye giriti. Baarl bir nrobiyolog olan Saul, yl kadar nce, terapinin sona ermesinden ksa bir sre sonra, sekin bir dle layk grlmt - sve'teki Stockholm Aratrma Enstits'nde alt aylk bir aratrma bursu. dln koullar cmerteydi: hibir ekilde snrlandrlmam elli bin dolarlk bir bursun yan sra, kendi aratrmalarn yrtmekte ve istedii kadar az ya da ok ders verip ortak almalar yapmakta serbest olacakt. Stockholm Enstits'ne vardnda nl bir hcre biyolou olan Dr. K. tarafndan karlanmt. Dr. K.'nin etkileyici bir kiilii vard: kusursuz bir Oxford aksanyla konuuyor, yetmi be yln arlyla eilmeyi reddederek boyunun yz doksan santimetresinin her birini dnyann en azametli durularndan birini biimlendirmek iin kullanyordu. Zavall Saul enesini ve boynunu zorlayarak gbela yz altm be santimetreye ulaabiliyordu. Modas gemi Brooklyn aksann bakalar sevimli de bulsa, Saul kendi sesinin tonundan irkiliyordu. Dr. K. hi Nobel almam olmakla birlikte (iki defasnda kazanan en yakndan izleyen aday olduu gayet iyi biliniyordu), defne dallarndan ta giymeye layk olanlarla tartmasz ayn hamurdan yorulmutu. Saul ona otuz yldr uzaktan uzaa hayranlk beslemiti ve imdi, onun huzurunda, bu byk adamn gzlerinin iine bakacak cesareti bulamyordu. Saul yedi yandayken anne ve babasn bir araba kazasnda kaybetmi ve bir teyzeyle enite tarafndan bytlmt. O zamandan beri yaamndaki ana motif, bir yuva, sevgi ve onaylanma iin aralksz bir aray olmutu. Baarszlk onda daima korkun yaralar am ve ok ar iyileen bu yaralar onun deersizlik duygusunu ve yalnzln derinden derine younlatrmt; baar ise sersemletici fakat uucu bir coku veriyordu. Ama Saul Stockholm Enstits'ne vard anda, Dr. K. tarafndan karland anda, hedefinin eriilebilir olduu, nihai bir huzur iin umut bulunduu yolunda garip bir inan duymutu. Dr. K.'nin gl elini skt anda Saul ikisinin, Dr. K. ile kendisinin, yan yana, tam bir ibirlii iinde alt, kurtarc ve kutsayc bir hayal grmt. Birka saat iinde ve yetersiz bir planlamayla, kendisinin ve Dr. K.'nin, kas hcresinin farkllamasna ilikin dnya literatrn birlikte tarayp eletirmeleri iin bir teklif ortaya koymutu. Saul, yaratc bir sentez ne srmelerini ve gelecekteki aratrmalar iin en ok umut vaat eden ynleri belirlemelerini neriyordu. Dr. K. onu dinlemi, sakngan bir onay vermi ve ktphane aratrmasn yrtecek olan Saul ile haftada iki kez bir araya gelmeyi kabul etmiti. Saul bu alelacele tasarlanm projeye hararetle sarlmt; ilerleyiini Dr. K. ile birlikte gzden geirip tamamen farkl temel aratrmalarda anlaml rntler aradklar danma saatlerine byk bir deer veriyordu. Saul bu ibirlii ilikisinin scaklyla ylesine keyiflenmiti ki ktphane aratrmalarnn verimli olmadnn farkna varamamt. Bu nedenle, iki ay sonra Dr. K.'nin bu almaya ilikin dkrkln ifade edip onun braklmasn tavsiye etmesi Saul'de

bir ok etkisi yapmt. Hayatnda asla bir projeyi yarm brakmamt ve ilk tepkisi onu tek bana srdrmeyi nermek olmutu. Dr. K., --Size engel olamam elbette,-- demiti, --ama bunu tavsiyeye deer bulmuyorum. Hem ne olursa olsun, ben bu almayla ilikimi kesmek istiyorum. Saul (bibliyografyasn 261 maddeden 262 maddeye karacak) bir baka yaynn, bu byk doktorla ibirliinin devamndan ok daha az doyurucu olaca yolunda acele bir sonuca vararak birka gn dndkten sonra bir baka proje nermiti. Bir kez daha, Saul iin yzde 95'ini yapmaya talip olmutu. Bir kez daha Dr. K. sakngan bir onay vermiti. Stockholm Enstits'nde kalan aylar boyunca Saul lgnca almt. Programn zaten verdii derslerle ve daha gen meslektalara danmanlk balantlaryla haddinden fazla yklemi olduundan, Dr. K. ile seanslarna hazrlanmak iin geceleri uzun sre almak zorunda kalyordu. Alt ayn sonunda proje henz bitmemi durumdayken, Saul Dr. K.'ye onu tamamlayp nde gelen bir dergide yaymlanmasn salayaca yolunda teminat vermiti. Saul'n aklnda, kendisinden sk sk makale isteyen, editrln eski bir rencisinin yapt bir dergi vard. ay sonra, Saul makaleyi tamamlam ve Dr. K.'nin onayn aldktan sonra onu dergiye vermi, ancak on bir ay sonra, editrn kronik bir hastalk nedeniyle ciddi biimde rahatsz olduu, yaynclarn zlerek derginin yaynn srdrmeme kararn aldklar ve bu nedenle teslim edilmi olan tm makaleleri iade ettikleri kendisine bildirilmiti. Saul artk telaa kaplarak makaleyi derhal bir baka dergiye gndermiti. Alt ay sonra - yirmi be ylda ilk defa olarak - bir red mektubu almt; mektup, yazarlarn deerini gz nne alarak saygl bir ifadeyle derginin makaleyi neden yaymlayamayacan aklyordu: son on sekiz ay iinde ayn literatrn yetkili kalemlerden eletirisi yaymlanmt ve ayrca son birka ay iinde yaymlanan n aratrma raporlar Saul ile Dr. K.'nin bu alanda umut vaat eden ynler konusunda ulatklar sonular desteklemiyordu. Bununla birlikte, makalenin gncelletirilmesi, temel vurgusunun deitirilmesi ve sonularla tavsiyelerin yeniden biimlendirilmesi halinde memnuniyetle tekrar dikkate alnaca bildiriliyordu. Saul ne yapacan bilemiyordu. Dr. K.'ye imdi, on sekiz ay sonra, makalelerinin yaymlanmak iin henz kabul edilmediini sylemenin utancyla yzleemiyor, yzlemek istemiyordu. Saul, Dr. K.'nin mrnde hibir makalesinin reddedilmemi olduundan emindi - yani bu bodur, saldrgan New York sahtekaryla bir ekip oluturana kadar. Saul, zellikle hcre biyolojisi gibi hzla gelien alanlarda eletiri makalelerinin abuk eskidiini biliyordu. stelik yayn kurullarnda, derginin editrlerinin yalnzca nezaket gsteriyor olduklarn bilecek kadar deneyimi olmutu: makale, kendisi ve Dr. K. tarafndan ok fazla zaman harcanarak gzden geirilip dzeltilmedii srece kurtarlamazd. Ayrca, bu gzden geirme iinin lkeler aras bir yazmayla tamamlanmas g olacakt: yz yze bir ibirlii gerekliydi. Dr. K.'nin ok daha fazla ncelik tayan ileri vard ve Saul onun bu beladan tamamen syrlmay yeleyeceinden emindi. Ve ite kmaz buydu: herhangi bir kararn verilebilmesi iin Saul'n olanlar Dr. K.'ye anlatmas gerekiyordu - ve Saul bunu yapmay bir trl gze alamyordu. Bu durumda Saul, byle durumlarda

adeti olduu zere, hibir ey yapmamt. Saul'n ilgili bir baka konuda yazd nemli bir makalenin yaymlanmak zere hemen kabul edilmesi de hepsinin stne tuz biber ekmiti. O makalede Saul ifade edilen fikirlerin bazlar iin Dr. K.'ye atfta bulunmu ve imdi baslmam olan makalelerini zikretmiti. Dergi Saul'e yeni politikalarnn, bir kimseye, o kimsenin yazl onay olmadan atfta bulunulmasna (nl adlarn dzmece kullanmn engellemek iin) izin vermediini bildirmiti. Ayn nedenle, baslmam makalelerden, ortak yazarlarnn yazl onay olmadan alnt yapmasna da izin veremiyorlard. Saul aklp kalmt. Dr. K.'ye mektup yazp - ortak almalarnn akbetinden sz etmeden - kendisine atfta bulunmak iin iznini isteyemezdi. Bir kez daha, Saul hibir ey yapmamt. Birka ay sonra, Saul'n makalesi (Dr. K.'ye ve ortak almalarna hibir atfta bulunulmadan) kalburst bir nrobiyoloji dergisinde bayaz olarak kmt. --Ve bylece,-- dedi Saul, derin bir i ekile, --bugne gelmi bulunuyoruz. Bu makalenin yaymlanmasndan ok korkuyordum. Dr. K.'nin onu okuyacan biliyordum. Benim hakkmda ne dnp ne hissedeceini biliyordum. Onun gznde ve tm Stockholm Enstits camiasnn gznde bir sahtekar, bir hrsz, hrszdan da beter biri olacam biliyordum. Ondan bir haber bekledim ve ilk mektubu makalenin yaymlanmasndan drt hafta sonra aldm - tam zamannda - derginin skandinavya'ya ulamasna, Dr. K.'nin onu okumasna, yarglamasna, hkmn bildirmesine tam yetecek bir sre iinde. Mektubunun Kaliforniya'da bana ulamasna tam yetecek bir sre iinde.-Saul burada durdu. Gzleri bana yalvaryordu: --Devam edemeyeceim. Bunun hepsini alp gtrn. Bu acy alp gtrn.-Saul' hi bu kadar perian grmemi olmakla birlikte ona abucak yardm edebileceime inanyordum. Bu bakmdan ibilir, greve ynelik ses tonumu taknarak ne gibi planlar yaptn, ne gibi admlar attn sordum. Saul duraksad ve sonra elli bin dolarlk bursu Stockholm Enstits'ne iade etmeye karar verdiini syledi! Daha nceki almalarmzdan, onun g durumlardan syrlma yolunu satn alma eilimini onaylamadm bildiinden, yant vermeme zaman brakmadan aceleyle devam ederek en iyi ynteme henz karar vermemi olduunu syledi. Paray, enstitdeki burs sresini verimli bir ekilde kullanmam olduu iin iade ettiini belirten bir mektup yazmay dnyordu. Bir baka olaslk da Stockholm Enstits'ne dorudan bata bulunmakt - baka bir eyle ilgili grnmeyecek bir ba olacakt bu. Byle bir ba ustaca bir hamle olabilir, diye dnyordu davranna ynelik olas eletirileri yumuatmak iin bir tr sigorta poliesi. Bu planlar bana aklarken Saul'n huzursuzluunu grebiliyordum. Benim ayn fikirde olmayacam biliyordu. Hi kimseyi gcendirmek istemiyordu ve benim onaym da hemen hemen Dr. K.'ninkini istedii kadar istiyordu. Benimle bu kadar ok eyi paylamaya istekli olduu iin rahatlamtm - seansta u ana dek grdm tek parlak nokta buydu. Ksa bir sre iin ikimiz de sessizlie gmldk. Saul tkenmiti

ve bitkin bir durumda arkasna yasland. Ben de koltuuma gmlp durumun muhasebesini yaptm. Btn bu hikaye komik bir karabasandan ibaretti - Saul'n sosyal beceriksizliiyle bu inanlmaz belaya her admda daha da sk yapt bir katran bebek destan. Ne var ki, Saul'n grnnde gln olan hibir ey yoktu. Berbat grnyordu. Acsn her zaman nemsiz gsterirdi - hep beni --rahatsz etmekten-- korkard. Her sknt iaretini onla arparsam acsn ancak bulabilirdim: elli bin dolar demeye hazr oluu; marazi intihar dnceleri (be yl nce ciddi bir intihar giriimi olmutu); itahszl; uykusuzluu; beni daha erken grme talebi. Tansiyonu (bana daha nce sylediine gre) 12-19'a kmt; alt yl nce de stresli bir dnemde, iddetli, neredeyse ldrc bir enfarkts geirmiti. Bu bakmdan durumun ciddiyetini hafife almamam gerektii akt: Saul en u noktadayd ve ona derhal yardm etmeliydim. Ar heyecanl tepkisinin tmyle akld olduunu dnyordum. Tanr bilir o mektuplarda neler vard - herhalde konuyla ilgisi olmayan, bilimsel bir toplantya ya da yeni bir dergiye ilikin bir duyuru. Ama emin olduum bir tek ey vard: bu mektuplar, zamanlamann uygunluuna karn, Dr. K.'den ya da Stockholm Enstits'nden gelen sulayc mektuplar deildi ve kukusuz Saul onlar okur okumaz sknts uup gidecekti. Daha ileri gitmeden nce, seenekleri dndm: ok mu aceleci, ok mu sabrszdm? Ya benim kontr-transferansm? Saul'n sabrm tard gerekti. Bir tarafm, --Btn bu mesele gln,-demek istiyordu. --Eve git ve u lanet olas mektuplar oku!-- Belki de onunla daha nceki terapimin anma belirtileri gstermesi canm skyordu. ncinen kibrim mi Saul'e kar sabrsz olmama yol ayordu? O gn onu bir budala gibi grdm doru olmakla birlikte, genel olarak ondan hep ok holanmtm. lk karlatmz andan beri holanmtm ondan. lk randevumuzda syledii eylerden biri onu bana sevdirmiti: --Yaknda elli dokuz yanda olacam ve bir gn Union Caddesi'nde gezinip le sonrasn vitrinlere bakarak geirebilmeyi istiyorum.-Benim uratm sorunlarn aynlaryla uraan hastalarn beni her zaman cezbettiini hissetmiimdir. Bir le gezintisine duyulan zlemi ok iyi bilirim. Kimbilir ka kez, San Francisco sokaklarnda kaygsz bir aramba le sonras yrynn lksn zlemiimdir! Oysa Saul gibi ben de, o gezintiyi olanaksz klan bir profesyonel programn basks altnda yaamay ve engellenemez bir drtyle durup dinlenmeden almay srdryordum. Biliyordum ki ikimiz de ayn silahl adam tarafndan kovalanyorduk. Kendi iime baktka, Saul'e kar olumlu duygularmn hala zedelenmeden durduundan daha da emin oluyordum. tici d grnne karn ona scak duygular besliyordum. Onu kollarma alp korumay hayal ettim ve bu fikir houma gitti. Sabrszlk iindeyken bile Saul'n karlar dorultusunda hareket edeceimden emindim. Haddinden fazla enerjik davranmann birtakm dezavantajlar olduunun da farkndaydm. Fazla igzar bir terapist ou kez

hastay ocuklatrr: Martin Buber'in deyimiyle, kiiye --almas-iin yol gstermek ya da yardmc olmak yerine kendi yolunu zorla kabul ettirir. Her eye ramen, btn bu krizi bir veya iki seansta halledebileceime inanyordum. Bu inancn nda ar igzarln tehlikeleri clz grnyordu. Bunlarn yan sra (ancak sonralar, kendimi daha nesnel bir biimde grebildiim zaman deerlendirebildiim gibi), Saul'n bana meslek yaammn sabrsz ve ynetmeye eilimli olduum ve hastalarn lm dahil her ey hakkndaki duygularyla derhal ve tam olarak yzlemeleri konusunda (bu onlar ldrse bile) srarl davrandm bir safhasnda bavurmas onun asndan ansszlkt. Saul beni hemen hemen Thelma'nn saplantsal akn (bkz. --Akn Cellad--) dinamitlemeye giritiim dnemde aramt. Bu ayn zamanda Marvin'i, seks takntsnn aslnda yolundan sapm lm korkusu olduunu grmeye zorladm (bkz. --Sahibini Arayan Dler--) ve Dave'in, eski ak mektuplarna ballnn fiziksel k ve yalanmay yadsmak iin beyhude bir aba olduunu anlamas iin aklszca bann etini yediim (bkz. --Usulca Gitme--) zamand. Ve bylece, sonu ne olursa olsun, dikkatimi mektuplar zerinde younlatrmaya ve onlar bir ya da en fazla iki seansta atrmaya karar verdim. O yllarda sk sk, hastanede kalma sreleri genellikle ksa olan hastalardan oluan terapi gruplarn ynetiyordum. Onlarla yalnzca birka seans birlikte olabildiimden, hastalara tedavi hedeflerine ulamalar iin uygun ve gereki bir gndemi sratle biimlendirmeleri ve onu etkin bir biimde gerekletirmeleri konusunda yardm etmekte ustalamtm. Saul ile seansmda da o tekniklere bavurdum. --Saul, bugn sana nasl yardm edebileceimi dnyorsun? En ok ne yapmam isterdin?---Birka gn iinde iyi olacam biliyorum. Yalnzca berrak dnemiyorum. Dr. K.'ye hemen yazmalydm. imdi olup bitenlerin tm ayrntlarn adm adm gzden geiren bir mektup zerinde alyorum.---Plann bu mektubu o mektubu amadan nce mi gndermek?-Saul'n budalaca bir hareketle kariyerini mahvedecei dncesi beni ok rahatsz ediyordu. Dr. K.'nin, hibir zaman ne srmemi olduu sulamalara kar Saul'n kendini savunduu uzun mektubu okurken yznde belirecek aknl hayal edebiliyordum. --Ne yapmam gerektiini dnrken ou kez sizin mantkl sorular soran sesinizi duyuyorum. Netice itibaryla, adam bana ne yapabilir? Dr. K. gibi bir insan dergiye beni aalayan bir mektup yazar m? Bunu yapmaya asla tenezzl etmez. Etseydi kendini de benim kadar lekelemi olurdu. Evet, soracanz trden sorular duyabiliyorum. Ama tamamen mantkl bir biimde dnemediimi de unutmamalsnz.-Bu szlerde st rtl ama kuku gtrmez bir serzeni vard. Saul her zaman insanlarn gzne girmeye alrd ve daha nceki terapimizin byk bir blm bu niteliin anlam ve dzeltilmesi zerinde younlamt. Bu bakmdan bana kar gl bir tavr almas houma gitmiti. Ama ayn zamanda bana sknt iindeki insanlarn mantkl dnemeyebileceini anmsatmak gereini duymasna zlmtm.

--Pekala, yleyse bana mantksz senaryonu anlat.-Lanet olsun, diye dndm, bu pek de ho gelmemiti kulama. Burada benim hi de hissetmediim bir yukardan alma vard. Ama szlerimi dzeltmeye zaman bulamadan Saul itaatkar bir tavrla yant vermeye girimiti. Genellikle terapide mutlaka geri dnp bu ksa blmn zmlemesini yapardm ama o gn bu tr inceliklerin zaman deildi. --Belki bilimden vazgeerim. Birka yl nce iddetli bir ba arm olmutu ve nrolog, bunun kukusuz bir migren olduunu ama kk bir olaslkla da bir tmr olabileceini syleyerek beni rntgen ektirmeye gndermiti. O zamanki tepkim, teyzemin hakl olduu yolundayd: temelde gerekten bir sorunum var benim. Sekiz yalarndayken onun bana olan gvenini yitirdiini ve bana kt bir ey olursa aldrmayacan hissetmitim.- yl nceki almalarmzdan, onu anne ve babasnn lmnden sonra byten bu teyzenin amansz ve kinci bir kadn olduunu biliyordum. --Seni bu kadar deersiz grd doru olsayd,-- dedim, --kzyla evlenmen iin sana o kadar bask yapar myd?---Bu ancak kz otuzuna geldii zaman oldu. Hibir yazg - benim onun damad olmam bile - evde kalm bir kz olmasndan daha kt deildi.-Uyan! Ne yapyorum ben? Saul istediimi yapt ve mantksz senaryosunu benimle paylat ve ben o senaryonun iinde kaybolacak kadar budala olabiliyorum. Sakn dikkatini datma! --Saul, ne tr bir program iindesin? Kendini gelecee yerletir. u andan bir ay sonra, mektuplar am olacak msn?---Evet, kukusuz, bir ay iinde alm olacaklar.-yi, diye dndm, bu da bir ey! Umduumdan daha iyi. Biraz daha fazlas iin uratm. --Mektuplar Dr. K.'ye o mektubu postalamadan nce aacak msn? Dediin gibi, mantkl davranyorum, ama ikimizden biri mantkl olmak zorunda.-- Saul glmsemedi. Mizah duygusunu tamamen yitirmiti. akalamaktan vazgemeliydim, artk onunla bu ekilde iliki kuramyordum. --nce onlar okumak mantkl gibi grnyor.---Emin deilim. Kesinlikle bilmiyorum. unu biliyorum ki Stockholm Enstits'nde bulunduum alt ay iinde yalnzca gn tatil yaptm. Cumartesi ve pazarlar altm. Birok defa, hatta bazlar Dr. K.'den gelen sosyal davetleri reddettim, nk ktphaneden ayrlamyordum.-Oyalamaya abalyor, diye dndm. Beni ayartmak iin ufak, leziz erezler atp duruyor. Sakn dikkatini datma! --Ne dnyorsun, elli bin dolar geri gndermeden nce mektuplar am olacak msn?--

--Ap amayacamdan emin deilim.-Paray zaten gndermi olmas da hayli muhtemel diye dndm, ve eer yle ise, almamz gerekten tehlikeye atacak bir yalanlar ana dolap kalacak. Gerei renmek zorundaym. --Saul, eskiden olduu gibi gvene dayanan bir temelden yola kmamz gerekiyor. Ltfen syle bana, o paray gnderdin mi?---Henz deil. Ama drst olacam - aklma hayli yakn geliyor ve bunu herhalde yapacam. Ancak, o kadar paray toparlamak iin nce bir miktar hisse senedi satmam gerekiyor.---Pekala, ne dndm syleyeyim. Beni grmeye geli nedeninin o mektuplar amak iin yardm istemek olduu ak gibi grnyor.-- Burada ie biraz hile kartryordum - aslnda tam byle sylememiti. --kimiz de biliyoruz ki eninde sonunda, kukusuz gelecek ay-- - biraz daha hileli ynlendirme: Saul'n kabaca tahminini kesin bir balantya dntrmek istiyordum - --onlar aacaksn. Yine ikimiz de biliyoruz ki - senin aklc yanna hitap ediyorum - onlar amadan nce geri alnamaz nemli admlar atmak akllca bir davran olmaz. Bana yle geliyor ki gerek sorular, ne zaman - onlar ne zaman aacaksn? - ve nasl - sana en iyi nasl yardm edebilirim? - sorular. --Bunu ylece yapvermeliyim. Ama emin deilim. Kesinlikle bilmiyorum.---Onlar buraya getirip ofisimde amak ister miydin?-Acaba imdi Saul adna m hareket ediyordum yoksa yalnzca bir rntgenci gibi mi davranyordum (TV'de Al Capone'un ya da Titanic'in kasasnn aln seyreder gibi)? --Onlar getirip burada sizinle birlikte aabilir ve eer ylp kalrsam kendimi sizin ihtimamnza brakabilirdim. Ama istemiyorum. Bunu bir yetikin gibi ele almak istiyorum.-Tam isabet! Buna bir diyeceim olamazd. Bugn Saul'n kendine gveni etkileyiciydi dorusu. Byle bir direnii ummamtm. Ama keke bu direni mektuplar hakkndaki bu lgnl savunmaya hizmet etmeseydi! Saul gerekten direniyordu ama ben, dorudan yaklam tercihimi sorgulamaya balamakla birlikte, stelemeyi srdrdm. --Yoksa seni evinde ziyaret etmemi ve onlar orada amana yardm etmemi mi isterdin?-- Bu incelikten yoksun baskdan pimanlk duyacamdan kukulanyordum ama kendimi tutamyordum. --Ya da bir baka ekilde? Eer birlikte geen zamanmz planlayabilseydin, sana yardm etmemin en iyi yolu ne olurdu?-Saul kprdamad. --Kesinlikle bilmiyorum.-Zamanmz hemen hemen on be dakika amtk ve bir baka hastam - o da bir kriz yayordu - beklemekteydi, bu yzden seansa isteksizce son verdim. Saul hakknda (ve setiim strateji hakknda) o kadar kayglydm ki onu ertesi gn tekrar grmek istedim. Ama programm dolu olduundan iki gn sonras iin bir seans ayarladk.

Bir sonraki hastamla grmem srasnda Saul' aklmdan karmakta glk ektim. Gsterdii diren beni hayretler iinde brakmt. Defalarca beton bir duvara toslamtm. O benim tandm, her zaman hastalk derecesindeki uysallyla pek ok kiinin kendisini smrmesine neden olan Saul'e hi benzemiyordu. ki eski kars, Saul'den hi itirazsz, mthi cmerte boanma tazminatlar almlard. (Saul bakalarnn talepleri karsnda kendini ylesine savunmasz hissediyordu ki son yirmi yldr bekar kalmay yelemiti.) renciler ondan srekli ar iltimaslar koparrlard. Profesyonel danmanlk hizmetlerine de hep az deer bierdi (ve hep dk cret alrd). Bir anlamda ben de Saul'n bu niteliini smrmtm (ama onun iyilii iin, diyordum kendime): beni honut etmek iin hizmetlerine uygun bir cret istemeye ve kabul etmek istemedii birok talebi reddetmeye balamt. Davranlarndaki deiim (benim sevgimi kazanmak ve korumak gibi nevrotik bir istekten de kaynaklanm olsa), bir uyarlama sarmal balatm ve dier baka salkl deiimlere yol amt. Mektuplarla da ayn yaklam denemi ve Saul'n benim ricam karsnda onlar hemen amasn beklemitim. Ama belli ki yanl hesap yapmtm. Saul, bir yerlerden, bana kar bir tavr alma gcn bulmutu. Hizmet ettii ama kendisi iin bu denli ykc olmasayd, onun bu yeni gc beni ok sevindirirdi. Saul bir sonraki randevusuna gelmedi. Seanstan yarm saat kadar nce sekreterime telefon edip belini incittiini ve yataktan kalkamadn sylemiti. Onu hemen aradm fakat ancak telesekreterine ulaabildim. Beni aramas iin mesaj braktm ama saatlerce hi ses kmad. Tekrar telefon edip hastalarn kar konulmaz bulduu bir mesaj braktm: beni aramasn isteyen nk ona syleyecek ok nemli bir eyim olduunu bildiren bir mesaj. Saul o akam daha sonra aradnda, sesinin karanlk ve uzak tns beni telalandrd. Belini incitmediini biliyordum (naho yzlemelerden ou kez hastalk numaralaryla kanrd) ve o da benim bunu bildiimi biliyordu; ama sesinin kesin tonu amaz bir biimde artk benim bu konuda sz hakkm olmad iaretini veriyordu. Ne yapmalyd? Saul iin korkuyordum. Acele ve dncesizce kararlar hakknda kayglanyordum. ntihar konusunda kayglanyordum. Hayr, onun terapiyi sona erdirmesine izin vermeyecektim. Onu tuzaa drp beni grmesini salayacaktm. Bu rolden nefret ediyordum - ama baka are gremiyordum. --Saul, sanrm yaamakta olduun acnn derecesini tam kestiremedim ve mektuplar aman konusunda sana ok fazla bask yaptm. Nasl almamz gerektii hakknda daha iyi bir fikrim var. Ama kesin olan u ki, seanslar karabileceimiz bir zaman deil bu. Sen buraya gelip gidebilecek kadar iyileene dek seni evinde ziyaret etmeyi neriyorum.-Saul tabii ki bir sr saknca ileri srerek itiraz etti, tahmin edilebilir sakncalard bunlar: tek hastam o deildi, fazlasyla meguldm, zaten artk kendini daha iyi hissediyordu, acil bir durum yoktu, ok yaknda ofisime gelebilecekti. Ama ben de onun kadar inatydm ve caydrlmay reddediyordum. Nihayet ertesi sabah erkenden beni evinde kabul etmeye raz oldu. Ertesi gn Saul'n evine giderken kendimi keyifli hissediyordum. Neredeyse unutulmu bir role dnmtm. Bir ev ziyareti

yapmayal ok olmutu. Tp rencilii gnlerimi, Gney Boston'da ev ziyaretlerindeki asistanlm, oktan lp gitmi hastalarn yzlerini, rlandallar'n oturduu ucuz apartmanlarn kokularn - lahana, bayatlk, dnn biras, yatak lazmlklar, yalanan et - dndm. Vizitelerimde grdm, iki baca da kesilmi, ihtiyar, gedikli bir eker hastasn dndm. Sabah gazetesinden seilip okunmu yeni bir habere dayanarak beni snava ekerdi: --En fazla eker hangi sebzede bulunur? Soanda! Bilmiyor muydun? Bugnlerde sizlere tp fakltesinde ne retiyorlar?-Saul'n evine vardmda, soanda gerekten de ok eker bulunup bulunmadn dnyordum. n kap bana sylemi olduu gibi aralkt. Eer yataa mahkumsa kapy kimin aralk brakacan sormamtm. En iyisi Saul'n bana olabildiince az yalan sylemesi olduuna gre, gerek beli, gerekse nasl bakld konusunda pek az soru sormutum. Yaknlarda oturan evli bir kz olduunu bildiimden, laf arasnda, ihtiyalaryla onun ilgilendiini varsaydm ima etmitim. Saul'n yatak odas ok sadeydi: sval plak duvarlar ve ahap bir zemin, ne bir ssleme abas, ne aile resimleri, ne de bir estetik duygusunun (ya da bir kadnn varlnn) izi. Saul srtst, hareketsiz yatyordu. Telefonda szn ettiim yeni tedavi plan hakknda pek az merak belirtisi gsterdi. Hatta o kadar mesafeli grnyordu ki ilk yapmam gereken eyin ilikimizi kollamak olduuna karar verdim. --Saul, sal gn mektuplar hakknda, bir cerrahn byk, tehlikeli bir ban hakknda hissettiini sandm eyleri hissettim.-Saul gemite cerrahi kyaslamalara yatknlk gsterirdi, onlarla (aratrma kariyerine karar vermeden nce gitmi olduu) tp fakltesinden ainal vard; ayrca olu da cerraht. --bann yarlp aktlmas gerektiine ve yapmam gerekenin de seni bunun iin bana izin vermeye ikna etmek olduuna inanyordum. Belki acele etmitim, belki ban henz u vermemiti. Belki snn ve sistemik antibiyotiklerin psikiyatrideki edeerini deneyebiliriz. imdilik mektuplarn almasn tartmamzn dnda brakalm; belli ki hazr olduun zaman onlar aacaksn.-Sanki Saul resmen bir balantya girmi gibi bir aylk bir zaman erevesinden sz etmenin ekiciliine kar koyarak durakladm; hileyle ynlendirme zaman deildi - Saul her trl kurnazln tesini grrd. Bana yant verecek yerde, Saul gzlerini kararak kprtsz yatyordu. --Anlatk m?-- diye steledim. Yarm yamalak bir ba sallama. Devam ettim: --Son birka gndr seni dnyorum.-- imdi cazip numaralar repertuarmn derinliklerine uzanyordum! Deneyimlerime gre, terapistin randevu saatleri dnda hastay dnyor olduunu sylemesi, her zaman hi amadan hastann ilgisini uyandrmtr. Oysa Saul'n gzlerinde hibir ilgi kvlcm yoktu. te imdi gerekten tasalanmtm, ama bir kez daha onun iine kapan zerinde yorum yapmamaya karar verdim. Bunun yerine onunla

balant kurmann bir yolunu aradm. --Dr. K.'ye gsterdiin tepkinin ar olduunu ikimiz de kabul ediyoruz. Bu bana senin sk sk dile getirdiin, hibir zaman hibir yere ait olmadn yolundaki gl duyguyu anmsatyor. Teyzenin, seni bir yetimhaneye brakmak yerine bakmn stlenmeyi kabul ettii iin, ansl olduunu sana ikide bir anmsatn dnyorum.---Beni hibir zaman evlat edinmediini size hi sylemi miydim?-Saul anszn yine benimle birlikteydi. Hayr, tam deil imdi birlikte konuuyorduk ama yz yze deil, paralel olarak. --ki kz hastalandnda aile doktoru eve gelirdi. Ben hastalandmda ise beni ile hastanesine gtrr ve 'Bu yetimin tbbi ilgiye ihtiyac var!' diye barrd.-Saul'n nihayet, altm yanda, bir doktor tarafndan evinde ziyaret edildiinin farkna varp varmadn merak ediyordum. --Yani hibir zaman hibir yere gerekten ait olmadn, hibir zaman gerekten 'evinde' deildin. Teyzenin evindeki yatan hakknda bana anlattklarn dnyorum da - her gece oturma odasnda atn o portatif karyola.---En ge yatan, en erken kalkan bendim. Geceleri herkes oturma odasndan kana kadar yatam aamazdm, sabahlar da kimse kalkp ortalkta dolamaya balamadan nce kalkarak onu katlayp kaldrmak zorundaydm.-Meksika'daki ikinci snf bir otel odas kadar sade olan yatak odasnn imdi daha ok farkna varyor ve Wittgenstein'n Cambridge'deki kire badanal plak hcresi hakknda okuduklarm dnyordum. Sanki Saul'n hala bir yatak odas, kendisine mal etmi olduu, kuku gtrmez bir biimde ona ait olan hibir odas yoktu. --Acaba Dr. K. ve Stockholm Enstits gerek bir sna temsil etmiyor muydu, diye dnyorum. Sonunda nereye ait olduunu, her zaman aradn yuvay ve belki de babay bulmutun.---Belki de haklsnz, doktor.-- Hakl olup olmadm nemli deildi. Saul'n saygl davranyor olmas da nemli deildi. Konuuyorduk - nemli olan buydu. Kendimi daha sakin hissediyordum, aina sularda kydan kydan gidiyorduk. Saul konumaya devam etti: --Birka hafta nce kitapda 'sahtekarlk kompleksi' hakknda bir kitap grdm. Bu bana ok uyuyor. Ben her zaman kendimi yanl tanttm, her zaman kendimi bir sahtekar gibi hissettim, her zaman foyamn meydana kmasndan korktum.-Olaan laflard bunlar, bu malzemeyi birok kez tekrarlamtk ve Saul'n kendine ynelik knamalarna kar kma zahmetine girmedim. Bir anlam yoktu bunun. Gemite sk sk yle yapmtm ama her ey iin hazr bir yant vard. (--Hayli baarl bir akademik kariyerin var.-- --kinci snf bir niversitenin nc snf bir departmannda.-- --ki yz altm yaynn var, ha?---Krk iki yldr yaymlyorum, ylda sadece alt tane eder bu. stelik ou sayfadan az. ou kez ayn makaleyi be ayr ekilde

yazdm. Hem bu rakamn iinde zetler, kitap eletirileri ve blmleri var - hemen hemen hi zgn bir ey yok.--) Bunun yerine (onun hakknda olduu kadar kendi hakkmda da konuuyor olduum iin yetkili bir tonla), --Bu mektuplarn seni mrn boyunca kovaladn sylerken bunu demek istiyordun!-dedim. --Ne kadar baarl olsan, adama yetecek kadar i yapm da olsan, daima eli kulanda bir yarglanma ve tehirden korkuyorsun. Bunun zehrini nasl giderebilirim? Bunun ortada bir su olmadan sululuk olduunu grmene nasl yardm edebilirim?---Benim suum kendimi yanl tantmak. Sahamda elle tutulur hibir ey yapmadm. Bunu ben biliyorum, imdi Dr. K. de biliyor ve nrobiyoloji hakknda biraz bilginiz olsayd siz de bilirdiniz. Hi kimse benim almalarm hakknda benden daha doru hkm verecek durumda olamaz.-Sonra, Saul huysuzlat zaman ne kadar eletirel bir havaya girdiimi fark ettim. Neyse ki bunu tmyle kendime saklyordum - bir sonraki szm de orada saklamalydm. --Saul, eer sylediin kadar ktysen, eer, srar ettiin, gibi, tm erdemlerden ve tm ayrt edici akli yetilerden yoksunsan, nasl oluyor da verdiin hkmlerin, zellikle kendi hakknda verdiin hkmn eksiksiz ve kusursuz olduunu dnebiliyorsun?-Yant yok. Gemite Saul'n gzleri glmseyip benimkilerle karlard, ama belli ki bugn hi de kelime oyunlarna yatkn bir ruh hali iinde deildi. Seans onunla bir szleme yaparak kapattm. Ona bu bunalm atlatana kadar elimden gelen her ekilde yardmc olmay, gerektii srece onu evinde grmeyi kabul ediyordum. Karlnda, ondan geri alnamayacak hibir karar vermemeyi kabul etmesini istedim. Ondan, kendine bir zarar vermeyeceine, Dr. K.'ye (nce bana danmadan) yazmayacana, ve burs parasn Stockholm Enstits'ne iade etmeyeceine dair aka sz aldm. ntihar etmeme szlemesi (hastann kendini ldrme eilimini tehlikeli derecede hissettii zaman terapiste telefon etmeye sz verdii, terapistin de hastann bir intihar giriimiyle anlamay bozmas halinde terapiye son vermeye yemin ettii yazl ya da szl bir szleme) bana hep gln gelmitir (--Kendini ldrrsen seni bir daha asla tedavi etmem--). Yine de hatr saylr lde etkili olabilir ve Saul ile byle bir szleme yapm olmak bana hayli gven vermiti. Ev ziyaretlerinin de yarar vard; her ne kadar benim iin zahmetli olsalar da, Saul' bana borlu duruma sokuyor ve szlemenin gcn artryorlard. ki gn sonraki seans da benzer bir yol izledi. Saul elli bin dolar gndermeye ok istekliydi, bense o plana muhalefetimi sebatla srdrdm ve onun sorunlardan k yolunu satn alma eiliminin gemiini aratrdm. Bana parayla ilk temasnn rpertici hikayesini anlatt. On yandan on yedi yana kadar Brooklyn'de gazete satmt. Saul'n pek seyrek szn ettii, kaba, ters bir adam olan enitesi ona bir metro giriinde bir yer ayarlamt ve onu her sabah be buukta oraya brakp saat sonra da okula gtrmek zere alyordu Saul'n srekli 10-15 dakika ge kalmasnn ve her okul gnne

bir azarla balamasnn nemi yoktu. Saul her ne kadar yedi yl boyunca kazancnn her kuruunu teyzesine vermise de hibir zaman yeterli katkda bulunamadn hissetmi ve her gn kazanmak zorunda olduu miktar iin ulalmaz hedefler belirlemeye balamt. Bu hedeflere ulaamad zaman kendini akam yemeinden ksmen ya da tamamen mahrum ederek cezalandryordu. Bu amala yava inemeyi, lokmasn yananda saklamay ya da tabaktaki yemeini azalm gibi grnecek ekilde dzenlemeyi renmiti. Teyzesinin ya da amcasnn bakyla lokmasn yutmaya zorlanrsa (onun beslenmesine aldrdklarna inand yoktu ya), yemeklerden sonra tuvalette sessizce kusmay da renmiti. Tpk bir zamanlar aileye girme yolunu satn almaya kalkt gibi, imdi de Dr K.'nin masasnda ve Stockholm Enstits'nde kendine salam bir yer satn almaya alyordu. --ocuklarmn paraya ihtiyac yok. Olum bir bypass ameliyat iin iki bin dolar alyor ve ou kez gnde iki tane yapyor. Kzmn kocasnn da alt haneli bir geliri var. Bu paray daha sonra eski karlarmdan birine kaptrmaktansa imdi Stockholm Enstits'ne vermeyi tercih ederim. Elli bin dolarlk bir ba yapmaya karar verdim. Neden olmasn? Buna gcm yeter. Sosyal sigortadan ve niversiteden aldm emekli ayl yaamak iin bana bol bol yetiyor. Havale makbuzunu saklayabilirim ve en kt ihtimalle paray iade ettiime dair bu kant her zaman ortaya koyabilirim. Eer bu gerekmezse, yine sorun deil. yi bir ama iin bu - benim bildiim en iyi ama.---nemli olan karar deil, onu nasl ve ne zaman verdiin. Bir eyi yapmak istemekle onu (bir tehlikeden kanmak iin) yapmak zorunda olmak arasnda bir fark var. Sanrm sen u anda 'yapmak zorunda olmak' tarznda hareket ediyorsun. Eer elli bin dolar vermek iyi bir fikirse, bir ay sonra hala iyi bir fikir olacak. nan bana, Saul, fazla stres altnda olduun ve (senin de belirttiin gibi) tamamen mantkl hareket edemediin bir srada en iyisi, geri alnamaz kararlar vermemektir. Senden yalnzca zaman istiyorum, Saul. Yalnzca bu ba imdilik ertele, bunalm geene kadar, mektuplar alana kadar.-Bir kez daha ban kabul anlamnda sallad. Bir kez daha elli bin dolar gndermi olduundan ve bana sylemek istemediinden kukulanmaya baladm. Ona uymayacak bir davran olmazd bu. Gemite, onu skntya sokabilecek eyleri paylamakta o kadar glk ekerdi ki her seansn son on be dakikasnda, ondan bir hamle yapmasn ve terapi saatinin daha nceki blmnde saklam olduu srlar benimle paylamasn aka istediim bir --srlar-- zaman tesis etmitim. Saul ve ben birka seans bu minval zre devam ettik. Sabah erkenden evine gidiyor, gizemli bir biimde aralk braklm kapdan giriyor ve Saul'n, her ikimizin de uydurma olduunu bildiimiz bir hastalkla yamyass yatt yatann yannda terapi yapyordum. Ama almamz iyi gidiyor gibiydi. Onunla gemitekinden daha az ilgilenmekle birlikte, terapistlerin geleneksel olarak yapmalar gerekeni yapyordum: rntleri ve anlamlar aklyordum; Saul'n, mektuplarn kendisi iin neden lm kalm nitelii tadn, onlarn nasl yalnzca gncel bir mesleki talihsizlii deil de mr boyu sren bir kabul edilme ve onaylanma arayn simgelediini anlamasna yardm ediyordum.

Aray o kadar lgnca, ihtiyac o kadar acildi ki, kendi kendini bozguna uratyordu. rnein, bu durumda Dr. K.'nin onayna bu denli umutsuzca muhta olmasayd, bir bakasyla birlikte alan herhangi bir insann yapacan yaparak - sadece dier yazar, ortak almalarndaki tm gelimelerden haberdar ederek btn bu sorundan kanabilirdi. Bu rntlerin daha erken dnemlerdeki gelimelerini izleyip kardk. Belli sahneler (her zaman --en ge yatan, en erken kalkan-ocuk; yeterince gazete satmamsa lokmasn yutmak istemeyen gen; --Bu yetimin tbbi ilgiye ihtiyac var-- diye haykran teyze), younlam imgeler - Foucault onlara episthemes adn vermiti - olup tm bir yaamn rntlerini billurlam bir biimde temsil ediyordu. Ne var ki Saul, geleneksel bakmdan doru terapiye yant vermiyor, her seansta biraz daha umutsuzlua gmlyordu. Duygusal tonu canszlayor, yz hatlar donuklayor ve Saul giderek daha az bilgi vermeye talip oluyordu - tm mizah duygusunu ve oran kavramn yitirmiti. Deersizlik duygusu dev boyutlara ulamt. rnein, seanslardan birinde ben ona Stockholm Enstits'ndeki bursiyerlere ve gen retim yelerine ne kadar ok karlksz ders vermi olduunu anmsatrken, bu parlak gen rencilere yapm olduklarnn sahasn yirmi yl geriye gtrmekten baka bir ie yaramadn sylemiti! O konuurken trnaklarm inceliyordum ve bam kaldrrken yznde akac bir ifade grmeyi umarak glmsemitim. Ama ortada bir aka olmadn anlaynca rpermitim: Saul lmne ciddiydi. alm olduu aratrma fikirleri, mahvetmi olduu yaamlar, yklan evlilikler, snavlarda haksz yere braklm (ya da geirilmi) renciler hakknda bitmez tkenmez, ipe sapa gelmez konumalar giderek sklayordu. Ktlnn kapsam ve yaygnl tabii ki tehditkar bir stnlk duygusunun kantyd ki bunun altnda da daha derin bir deersizlik ve nemsizlik duygusu vard. Bu konuma srasnda ihtisas dnemimde bana havale edilen hastalardan birini anmsadm - krmz yzl, sarmtrak kzl sal, psikozlu bir iftiydi ve nc Dnya Sava'n kendisinin balatm olduunu iddia ediyordu. Bu iftiyi - adn unutmuum - otuz yl akn bir sredir hi dnmemitim. Saul'n davrannn aklma onu getirmesi bal bana uursuz bir tansal iaretti. Saul'n ciddi bir itahszlk sorunu vard; hzla kilo kaybetmeye balamt, uykular fazlasyla bozulmutu ve kendini yok etme fantezileri zihnini srekli ypratyordu. Artk tedirgin, kaygl, ac eken bir insan psikozlu bir hastadan ayran kritik snr geiyordu. likimizdeki tehditkar iaretler hzla oalyordu: ilikimiz insancl niteliklerini yitiriyordu; Saul ve ben artk birbirimizle iki dost ya da mttefik olarak iliki iinde deildik; birlikte glmsemeyi ya da birbirimize - gerek psikolojik gerekse fiziksel olarak - dokunmay brakmtk. Saul' nesnelletirmeye balyordum: O artk kederli, skntl bir insan deil bir --depresyon-- vakasyd - kesinlikle, Akl Hastalklar Tan ve statistik Elkitab'nn tanmyla, kaytszlk, psikomotor yavalama, enerji kayb, itah ve uyku bozukluklar, paranoya ve intihar tasavvurlar belirtilerini gsteren, iddetli, tekrarlayan, melankolik tipte --nemli-- bir depresyon (DSM-III, kod 296.33). Ne tr bir ila denemem ve onu hangi hastaneye yatrmam gerektiini

dnyordum. Snr geip psikoza giren hastalarla almaktan hibir zaman holanmammdr. Her ey bir yana, terapi srecinde terapistin varlna ve katlmna byk deer veririm, ama imdi Saul'le benim aramdaki ilikinin - benim tarafmda da onunki kadar gizleyilerle dolu olduunu fark ediyordum. Onunla bel incinmesi masal konusunda bir dankl dv iindeydim. Eer gerekten yataa mahkumsa ona kim yardmc oluyordu? Kim ona yemek veriyordu? Ama hi sormuyordum, nk byle sorularn onu daha da uzaklatracan biliyordum. En iyisi ona danmadan harekete gemek ve ocuklarn durumdan haberdar etmek gibi grnyordu. Elli bin dolar konusunda nasl bir tavr almam gerekirdi acaba? Eer Saul paray oktan Stockholm Enstits'ne gndermise, onlara ba iade etmelerini mi tavsiye etmeliydim? Ya da onu geici olarak tutmalarn m? Bunu yapmaya hakkm var myd? Ya da sorumluluum? Bunu yapmamak grevimi ihmal etmek mi olurdu? Hala sk sk mektuplar dnyordum (ama Saul'n durumu o kadar ciddilemiti ki o cerrahi --ban aktma-- benzetmeme artk daha az gveniyordum). Saul'n evinin iinden yatak odasna doru yrrken etrafa baknp mektuplarn sakland yaz masasnn yerini kefetmeye alyordum. Acaba ayakkablarm karp ayaklarmn ucuna basarak - btn psikiyatrlarda biraz polis hafiyelii vardr ya - o mektuplar bulana, yrtp aana ve iindekilerin yardmyla Saul' tekrar akl salna kavuturana dek ortalkta dolasa mydm? Sekiz dokuz yalarndayken bileimde oluan bir sinir dmn dnyordum. Sevecen aile doktoru elimi usulca tutmu muayene ediyordu - sonra anszn, br elinde gizlice tuttuu ar bir kitab hzla bileime vurarak dm patlatmt. Bir anlk gz karartc bir acyla tedavi sona ermi ve kapsaml bir cerrahi ilemin nne geilmiti. Psikiyatride byle iyilikseverce bir despotluun yeri olabilir miydi? Sonular mkemmeldi ve sinir dmnden kurtulmutum. Ama ben bir daha bir doktorla el skmaya gnll olana dek yllar gemiti! Eski retmenim John Whitehorn, bana --psikoz-- tansnn terapi ilikisinin niteliine bakarak konulabileceini retmiti: eer terapist, artk hastayla kendisini, hastann akl saln iyiletirmek iin birlikte alan mttefikler olarak alglayamyorsa, hastann --psikozlu-- kabul edilmesi gerektiini belirtmiti. Bu kstasa gre Saul psikozluydu. Artk benim grevim, ona o kapal mektubu amas veya haklarna daha iyi sahip kan biri olmas ya da kendine bir le gezintisi ikram etmesi iin yardm etmek deildi: onu hastanenin dnda tutmak ve kendini ldrmesine engel olmakt. Ben byle bir kmaz iindeyken umulmadk bir ey oldu. Bir ziyaretimden nceki akam, Saul'den belinin daha iyi olduu, artk yryebildii ve benimle randevusu iin ofisime gelecei mesajn aldm. Onu grdkten sonra birka saniye iinde, o tek kelime bile sylemeden, son derece deimi olduunu fark ettim: eski Saul birdenbire tekrar benimle birlikteydi. Umutsuzluk iinde boulan, insanln, glmesini, benlik bilincini yitirmi olan adam gitmiti. Haftalardr, pencerelerine ve duvarlarna lgnca vurup durduum bir psikoz iinde hapsolmu durumdayd. imdi, umulmadk bir biimde, onu krp dar km ve kendiliinden

tekrar bana katlmt. Bunu yalnzca bir tek ey yapabilir, diye dndm. Mektuplar! Saul beni uzun sre merakta brakmad. Bir gn nce bir meslekta telefonla arayarak ondan bir burs bavurusunu incelemesini istemiti. Konuurlarken, arkada laf arasnda Dr. K. hakkndaki haberi duyup duymadn sormutu. Saul, korku iinde, son birka haftadr yataa mahkum olduunu ve hi kimseyle temas olmadn sylemiti. Meslekta, Dr. K.'nin bir akcier ambolisi sonucunda aniden ldn sylemi ve lmnn evresindeki olaylar anlatmaya balamt. Saul onun szn kesip haykrmamak iin kendini g tutmutu: --Yannda kimin bulunduu, nasl ld, nereye gmld, anma treninde kimin konutuu umurumda bile deili Bunlarn hibiri umurumda deil! Bana yalnzca ne zaman ldn syle!-- Sonunda, Saul lmn tam tarihini renmi ve, hzl bir hesapla, Dr. K.'nin dergi kendisine ulaamadan lm ve bylece Saul'n makalesini okuyamam olduunu belirlemiti. Saul'n ne mal olduu ortaya kmamt! Mektuplarn verdii dehet duygusu bir anda kaybolmu ve Saul onlar yaz masasndan karp okumutu. Birinci mektup Stockholm Enstits'nde doktora sonras almalar yapan ve Saul'den bir Amerikan niversitesinde retim yelii iin bavurusunu destekleyen bir mektup yazmasn isteyen bir bursiyerden geliyordu. kinci mektup Dr. K.'nin lmne ve cenaze treninin programna ilikin sade bir duyurudan ibaretti. Stockholm Aratrma Enstits'nn gemiteki ve imdiki tm bursiyerlerine ve retim yelerine postalanmt. nc mektup Dr. K.'nin dul einden gelen ksa bir nottu ve kadn, Saul'n imdiye kadar Dr. K.'nin lmn duymu olduunu varsaydn yazyordu. Dr. K. Saul'den her zaman sitayile sz etmiti ve ei, Dr. K.'nin masasnn zerinde bulduu bu bitmemi mektubu onun Saul'e gndermesini isteyeceini biliyordu. Saul merhum Dr. K.'nin elyazsyla yazlm ksa notu bana uzatt: --Aziz Profesr C., On iki yldr ilk kez ABD'ye bir seyahat planlyorum. Seyahat programma, orada olmanz ve beni grmek istemeniz halinde, Kaliforniya'y da dahil etmek istiyorum. Sohbetlerimizi ok zledim. Her zamanki gibi burada kendimi ok yalnz hissediyorum - Stockholm Enstits'nde profesyonel mesai arkadal hemen hemen yok gibi. Ortak giriimimizin belki en mkemmel abamz olmadn ikimiz de biliyoruz, ama benim iin nemli olan bunun bana, almalarnz otuz yl boyunca izleyip sayg duyduktan sonra, sizi ahsen tanma frsatn vermi olmasdr. Bir baka ricam da ...-Mektup burada kesiliyordu. Belki de satrlarn gerisinde orada olmayan eyler okuyordum, ama bana yle gelmiti ki Dr. K. de Saul'de bir ey aryordu, onun iin tpk Saul'n onda arad onay kadar can alc olan bir ey. Ama bu tahmin bir yana, u kadar kesindi: Saul'n tm felaket kehanetleri yalanlanmt; mektubun

tonu su gtrmez biimde kabul edici, hatta sevecen ve sayglyd. Saul bunu kaydetmekte gecikmemi ve mektubun derhal saaltc bir etkisi olmutu. Depresyonu, tm meum --biyolojik-belirtileriyle birlikte birka dakika iinde kaybolmutu ve Saul imdi son birka hafta iindeki dn ve davranlarn egosuna yabanc ve tuhaf olarak grmeye balamt. Ayrca, eski ilikimizi sratle yeniden kurmutu: bir kez daha bana kar scak duygular besliyor, onu terk edip gitmediim iin teekkr ediyor ve son birka haftadr bana bu kadar zorluk karm olduu iin zntsn dile getiriyordu. Sal yerine gelen Saul, terapiye hemen son vermeye hazrd, ama iki kez daha gelmeyi kabul etti - bir sonraki hafta ve bir ay sonra. Bu seanslar bayunca, olup bitenlerden bir anlam karmaya altk ve gelecekteki olas stresli durumlara uygun stratejik bir yant ayrntlaryla planladk. Onun beni rahatsz etmi olan tm ynlerini aratrp inceledim - intihar eilimleri, grkemli bir ktlk duygusu, uykusuzluu ve itahszl. yilemesi dikkate deer bir biimde gvenilir grnyordu. Bundan sonra yapabileceimiz baka bir ey yok gibiydi, biz de ayrldk. Sonralar, Saul Dr. K.'nin duygularn o kadar hatal deerlendirmise, belki benim duygularm da yanl yorumlamtr diye dndm. Acaba onu ne kadar ok sevdiimi, zaman zaman iini unutup Union Caddesi'nde bir le sonras yrynn keyfini karmasn ne kadar ok istediimi fark etmi miydi hi? Benim de ona katlmay ve belki birlikte abucak bir cappuccino imeyi ne kadar ok istediimi fark etmi miydi? Bunlar Saul'e hi sylememi olmaktan pimanlk duyuyorum. Bir daha hi karlamadk; yl sonra, ldn rendim. Ksa bir sre sonra da, bir partide Stockholm Enstits'nden henz dnm olan bir gen adamla tantm. Bir yllk bursu ile ilgili uzun sohbetimiz srasnda, bir zamanlar Saul adnda bir dostumun da orada tatminkar bir ikameti olmu olduundan sz ettim. Evet, Saul' tanmt. Aslnda, garip bir biimde, kendisinin bursu da ksmen --Saul'n niversiteyle Stockholm Enstits arasnda tesis ettii iyi niyet-- sayesinde gereklemiti. Saul'n vasiyetinde Stockholm Enstits'ne elli bin dolarlk bir miras braktn duymu muydum acaba? ::::::::::::::::: Terapide Tek Elilik --Ben bir hiim. Bir sprnt paras. Bir srngen. Bir sfr. nsan kamplarnn dndaki plklerde sinsice dolanyorum. Tanrm, bir lsem! lm olsam! Safeway otoparknda yamyass ezilmi ve sonra bir yangn hortumunun suyuyla srklenip gitmi olsam. Geride hibir ey kalmadan. Hibir ey. 'Bir zamanlar Marge White adnda bir hi vard' diye tebeirle kaldrma yazlm szler bile.-Marge'n gece yars telefonlarndan biri daha! Tanrm, bu telefonlardan nefret ediyordum! Hayatma zorla girildii iin deil - bunu beklemeyi renmitim: etkinlik alanyla birlikte gider bu. Bir yl nce Marge' bir hasta olarak ilk kez kabul ettiim zaman, telefonlar olacan biliyordum; onu grr grmez bama

gelecekleri sezmitim. Derin sknt belirtilerini tanmak iin fazla deneyim gerekmiyordu. Sarkan ba ve omuzlar --depresyon-- diyordu; kocaman gzbebekleri, kpr kpr elleri ve ayaklar --kayg-diyordu. Ona ilikin tm dier eyler - ok sayda intihar giriimi, yeme bozukluklar, babas tarafndan erken yata cinsel istismar, aralkl psikotik dnme, yirmi yllk terapi - --snrda-diye baryordu; orta yal, huzur arayan bir psikiyatrn yreine dehet salan kelimeydi bu. Otuz be yanda bir laboratuvar teknisyeni olduunu; on yldr terapiye gittii psikiyatrn ksa bir sre nce baka bir ehre yerletiini; umutsuzca yalnz olduunu; er ya da ge, bu yalnzca bir zaman sorunuydu, kendini ldreceini sylemiti bana. Seans boyunca hrsla sigara imiti; ou kez iki nefes ektikten sonra sigaray fkeyle sndryor, sadece birka dakika sonra bir tane daha yakyordu. Seans sresince yerinde oturamam, kez kalkp bir aa bir yukar yrmt. Birka dakikalna odamn kar kesinde yere oturmu ve bir Feiffer karikatr karakteri gibi kvrlp kalmt. lk drtm, ne olursa olsun ekip gitmek, ok uzaklara gitmek - ve onu bir daha grmemekti. Bir mazeret bul, herhangi bir mazeret: zamanm tamamen doldu, birka yl iin yurtdna gidiyorum, tam gn bir aratrma kariyerine balyorum. Ama ok gemeden ona bir randevu daha veren sesimi duydum. Belki de gzelliiydi aklm elen; alacak kadar beyaz, kusursuz yzn peremlerle ereveleyen simsiyah salaryd. Ya da bu benim bir retmen olarak mesleime kar tadm ykmllk duygum muydu? Son zamanlarda kendime, bir yandan rencilere psikoterapi yapmalarn retmeyi srdrrken bir yandan da, drstlkle, g hastalarn tedavisini nasl reddedebileceimi sormaktaydm. Sanrm Marge' pek ok nedenle bir hasta olarak kabul etmitim; ama bunu her eyden fazla, utan nedeniyle yaptma inanyorum, kolay yaam semenin, bana en ok ihtiya duyan hastalardan kanmann utanc nedeniyle. Bu durumda bunun gibi imdat telefonlar geleceini ummutum. Kriz stne kriz kacan ummutum. Bir noktada onu hastaneye yatrmaya gerek duyacam da ummutum. Neyse ki bundan kanabilmitim - kou personeliyle afak skerken yaplan toplantlar, talimatlarn yazlmas, baarszlmn aleni teslimi, her gn ayaklarm sryerek hastaneye gidiler. Yalanp yutulan koskoca zaman paralar! Hayr, nefret ettiim ne hayatma zorla girilmesi, hatta ne de telefonlarn verdii rahatszlkt: yalnzca konuma tarzmzd. Bir defa Marge her kelimede kekeliyordu. Kafas kart zaman hep kekelerdi - kekeler ve yzn arptrd. Onu, gzel yznn bir yan arplma ve spazmlarla korkun derecede irkinlemi olarak gzmde canlandrabiliyordum. Sakin, durulmu olduu zamanlarda Marge ile yz spazmlar hakknda konumu ve bunlarn bir tr kendini irkinletirme abas olduuna karar vermitik. Cinsellie kar apak bir savunma olan bu spazmlar, dardan ya da ieriden cinsel bir tehdit olduu zaman ortaya kyorlard. Bu yorum pek de ie yaramt dorusu - bir gergedana akl talar atmak gibi: srf seks kelimesinin telaffuzu, spazmlar davet etmeye yeterli olmutu.

Kekelemesi her zaman canm skard. Ac ektiini bilirdim ama yine de, --Haydi Marge!-- dememek iin kendimi g tutardm, --Devam etsene! Bir sonraki kelime ne olacak?-Ama bu telefonlarn en kt yan benim beceriksizliimdi. Marge beni snyordu ve ben hep yetersiz kyordum. Geen yl beni yirmi defa byle telefonla aramt ve bir defasnda bile ona ihtiya duyduu yardm vermenin yolunu bulamamtm. O geceki sorun, Stanford Daily'de karm hakknda bir yaz grm olmasyd. Karm, on yl sonra, Stanford Kadn Aratrmalar Merkezi'nin yneticiliinden ayrlyordu ve kampus gazetesi onu gklere karmt. Bu yetmiyormu gibi Marge o akam, son derece berrak konuan, gen ve ekici bir kadn filozofun verdii bir halk konferansna gitmiti. Marge kadar kendinden nefret eden pek az insan tanmmdr. Onda bu duygular hi kaybolmuyor ama en iyi zamanlarnda yalnzca arka plana ekilip geri gelmek iin uygun bir iaret bekliyorlard. Kendi yandaki baka bir kadnn herkese alklanan baarsndan daha gl bir iaret de yoktu: o zaman, kendine olan nefreti onu dalga dalga saryor ve Marge her zamankinden daha ciddi bir biimde intihar dnyordu. Rahatlatc szler bulmaya abaladm. --Marge, neden kendine bunu yapyorsun? Hibir ey yapmam, hibir ey baaramam olmaktan, yaamaya layk olmamaktan sz ediyorsun, ama ikimiz de biliyoruz ki bu bir ruh halinden ibaret. Gereklikle hi ilgisi yok! ki hafta nce kendini ne kadar harika hissettiini hatrlasana. D dnyada deien hibir ey yok ki. Sen imdi de tpatp o zaman olduun kiisin!-Doru yoldaydm. Dikkatini ekmitim. Dinlediini duyabiliyordum ve devam ettim. --Bu kendini bakalaryla olumsuz bir tarzda kyaslama ii sana her zaman zarar verir. Bak, kendini biraz rahat brak. Kendini belki de tm niversitedeki en parlak konumac olan Profesr G. ile kyaslamay seme. Hayatnda onurlandrld o bir tek gnde karm seme. Kendine ikence etmek istiyorsan, kendini olumsuz bir biimde kyaslayabilecein birini bulmak her zaman mmkn. Bu duyguyu biliyorum, ben de ayn eyi yaptm. --Bak, neden bir kez olsun senin sahip olduklarna sahip olmayan birini semiyorsun? Sen her zaman bakalarna merhamet beslemisindir. Evsizler iin yaptn gnll almalar dn. Bundan hi pay karmyorsun kendine. Bakalarn zerrece umursamayan biriyle kyaslasana kendini. Ya da neden o yardm ettiin evsiz insanlardan biriyle kyaslamayasn? Bahse girerim ki hepsi kendilerini seninle olumsuz bir biimde kyaslyorlardr.-Kapanan telefonun sesi, annda fark ettiim eyi dorulad: Muazzam bir hata yapmtm. Benim bu gafmla tam ne yapacan bilecek kadar iyi tanyordum onu: gerek duygularm aa vurduumu, kendisinin ancak yeryzndeki en talihsiz insanlarla olumlu ynde kyaslanabilecek kadar umutsuz bir durumda olduunu dndm syleyecekti. Bu frsat karmad ve bir sonraki terapi saatimize - neyse ki ertesi sabaht - tam bu duyguyu dile getirerek balad. Sonra tc

bir ses ve kesik kesik bir ritimle bana kendisi hakkndaki --gerekleri-- aktararak konumasn srdrd. --Otuz be yandaym. Hayatm boyunca hep akl hastasydm. On iki yamdan beri psikiyatrlara gidiyorum ve onlarsz hibir ey yapamyorum: Geri kalan mrmde de hep ila almam gerekecek. Umut edebileceim en iyi ey bir akl hastanesinin dnda kalmak. Hibir zaman sevilmedim. Hibir zaman ocuklarm olmayacak. Bir erkekle hibir zaman uzun sreli bir ilikim olmad ve olmas umudu da yok. Arkada edinme yeteneinden yoksunum. Doum gnmde hi kimse telefon etmez. Bana ocukluumda tecavz eden babam ld. Annem ise aclam, deli bir kadn ve ben her gn ona biraz daha benziyorum. Aabeyim hayatnn byk bir blmn bir akl hastanesinde geirdi. Hibir yeteneim, hibir zel becerim yok. Hep sfli bir ite alacam. Hep yoksul olacam ve aylmn ounu hep psikiyatrik tedaviye harcayacam.-Durdu. Bitirdiini sanyordum ama bunu anlamak kolay deildi nk bir hayal gibi konuuyordu - tekin olmayan bir durgunluk iindeydi, dudaklar dnda hibir yeri, soluu, ya da elleri, ya da gzleri, ya da hatta yanaklar, hareket etmiyordu. Birdenbire, hala son bir enerji spazm kalm kurgulu bir oyuncak gibi, tekrar balad: --Bana sabrl olmam sylyorsunuz. Bana hazr olmadm - terapiyi brakmaya hazr olmadm, evlenmeye hazr olmadm, bir ocuu evlat edinmeye hazr olmadm, sigaray brakmaya hazr olmadm - sylyorsunuz. Bekledim. Btn mrm bekleyerek geirdim. Artk ok ge, yaamak iin ok ge artk.-Bu nakarat boyunca gzm krpmadan oturdum ve, bir an iin, etkilenmeyiimden utan duydum. Ama duyarszlk deildi bu. Bu nakarat daha nce de duymutum ve onu ilk kez sylediinde nasl altst olduumu, duygudalk ve kedere garkolup Hemingway'in deyimiyle --sulu-dnen bir Yahudi psikiyatr-kimliine brndm anmsyordum. Daha da beteri, ok daha beteri (ve bunu itiraf etmek hi de kolay deil), onunla ayn fikirdeydim. --Gerek vaka dosyasn-- o kadar dokunakl ve inandrc bir biimde sunmutu ki tamamen ikna olmutum. Gerekten ciddi biimde zrlyd. Herhalde hi evlenmeyecekti. Gerekten uyumsuzdu. Bakalarna yakn olma yeteneinden gerekten yoksundu. Belki yllarca, belki de her zaman terapiye ihtiya duyacakt. Umutsuzluunun ve karamsarlnn o denli derinlerine ekilmitim ki intiharn cazibesini kolayca anlayabiliyordum. Onu rahatlatacak hemen hibir sz bulamyordum. Bu nakaratn depresyon rn propagandadan ibaret olduunu anlamam, bir sonraki seansmza kadar geen bir haftam almt. Konuan onun depresyonuydu ve ben de buna inanacak kadar aptaldm. Tm u arptmalara bakn, sylememi olduu eylere bakn. Marge olaanst zeki, yaratc, gayet ekici bir kadnd (suratn arptmad zaman). Onu grmeyi, onunla birlikte olmay drt gzle bekliyordum. ektii aclara karn daima zveride bulunmu, kendini topluma hizmete adam olmas bende sayg uyandrmt. Bu durumda imdi nakarat tekrar duyunca, onun bu ruh halini nasl deitirebileceimi dndm. Gemite benzer durumlarda ar bir depresyona girmi ve haftalarca o durumda kalmt.

Derhal harekete geerek onun byk bir dertten kanmasna yardmc olabilirdim. --Konuan senin depresyonun, Marge, sen deilsin. Depresyona her gmlnde tekrar trmanp yukar ktn anmsa. Depresyonun iyi bir yan - tek iyi yan - her zaman sona ermesidir.-alma masama doru yrdm, onun dosyasn atm ve topu topu hafta nce, yaama kar coku doluyken yazm olduu bir mektubun baz blmlerini yksek sesle okudum: --...Harika bir gnd. Jane ile birlikte Telegraph Avenue'den aa doru yrdk. Eski elbise maazalarnda 1940'larn gece elbiselerini denedik. Birtakm eski Kay Starr plaklar buldum. Golden Gate Kprs'nde kotuk, Greens Restoran'da kahvalt ettik. San Francisco'da hayat varm sonu olarak. Size hep kt haberleri veriyorum - baz iyi eyleri de paylamay dndm. Perembeye grmek zere ...-Ama ak pencereden ieriye esen lk bahar rzgarlarna karn, ofisimde k hkm sryordu. Marge'n yz donmutu sanki. Gzlerini duvara dikmiti ve beni hemen hi duymuyor gibi grnyordu. Yant buz gibiydi: --Benim bir hi olduumu dnyorsunuz. Benden kendimi evsizlerle kyaslamam isteyen szlerinize bakn. Deerimin bu kadar olduunu dnyorsunuz.---Marge, bunun iin zr dilerim. Telefonda yararl olma konusunda ortalamam pek yksek deildir. Beceriksizce bir abayd o. Ama inan bana, amacm yardmc olmakt. O sz syler sylemez bir hata olduunu fark etmitim.-Bunun yarar olmu gibiydi. Marge'n soluunu braktn duydum. Gergin omuzlar gevedi, yz zld, ba belli belirsiz bana doru dnd. Ona birka santim yaklatm. --Marge, sen ve ben daha nce de krizler geirdik, kendini tpk imdiki kadar berbat hissettiin dnemlerdi onlar. Gemite neyin yarar oldu? Ofisten kendini girdiinden daha iyi hissederek ktn zamanlar anmsyorum. Fark yaratan neydi? Sen ne yapmtn? Ben ne yapmtm? Gel bunu birlikte dnelim.-Marge ilk nce bu soruyu yantlayamad ama ona ilgi gsterdi. Daha fazla zlme belirtileri: boynunu trdatt ve uzun siyah salarn bir yana savurup sonra da parmaklaryla tarad. Ayn soruyla defalarca bann etini yedim ve sonunda bu soru zerinde birlikte alan aratrmaclara dntk. Marge, dinlenmenin kendisi iin nemli olduunu, aclarn anlataca benden baka hi kimsesi, ofisim dnda hibir yeri olmadn syledi. Bir depresyonu hzlandran olaylar dikkatle incelememizin de ona yardmc olduunu biliyordu. ok gemeden haftann tm tedirgin edici olaylarn birer birer gzden geirmeye balamtk. Bana telefonda anlatt stresler dnda baka eyler de olmutu. rnein, alt niversite laboratuvarnn tam gnlk bir toplantsnda, profesyonel ve akademik personel belirgin bir biimde, onu umursamaz bir tavr sergilemiti. Marge'n duygularn paylatm ve onun durumunda - karm dahil - pek ok kiinin olduunu duyduumu syledim.

Ona karmn, Stanford'un retim yeleri dndaki elemanlarna snrl ayrcalklar tanma ve pek az sayg gsterme eiliminden rahatsz olduu srrn verdim. Marge yeterince baarl olmay ve otuz yandaki patronunun kendisinden ok daha baarl oluu konusuna dnd. --Neden,-- diye dnceye daldm,-- bu olumsuz kyaslamalarn ardna deriz? Bu ylesine kendini cezalandrc, ylesine sapkn bir ey ki - aryan bir dii gcrdatr gibi.-- Ona benim de kendimi pek ok durumda bakalaryla olumsuz biimde kyaslam olduumu syledim (Belirli ayrntlar vermedim. Belki de vermeliydim. Ona eitim gibi davranm olurdum.) zsaygy dzenleyen bir termostat mecazn kullandm. Onunki ilevini iyi yapmyordu: bedeninin yzeyine fazla yaknd. zsaygsn dengede tutmuyor, tersine d olaylarn etkisiyle lgnca dalgalanyordu. yi bir ey olduunda kendini harika hissediyordu; birinden bir eletiri gelsin, gnlerce keyfi kayordu. Termostat pencerenin fazla yaknna konulmu bir sistemle evini stmaya almak gibiydi bu. Seans bittiinde bana kendini ne denli daha iyi hissettiini sylemesi gerekmiyordu: ofisten ayrlrken soluk alp veriinde, yrynde, glmseyiinde grebiliyordum bunu. Bu iyilik devam etti. Marge mkemmel bir hafta geirdi ve bana gece yars kriz telefonlar gelmedi. Onu bir hafta sonra grdmde neredeyse ii iine smyor gibiydi. Her zaman birini neyin iyiletirdiini anlamann, neyin ktletirdiini belirlemek kadar nemli olduuna inanmmdr, bu bakmdan ona bu fark neyin yarattn sordum. --Her naslsa,-- dedi Marge, --son saatimiz her eyi tersine evirdi. Beni o kadar ksa bir sre iinde o dehetten ekip karm olmanz hemen hemen bir mucize. Psikiyatrm olduunuz iin gerekten memnunum.-ten komplimanndan son derece holanmakla birlikte her iki dnce de beni rahatsz etmiti: u esrarengiz --her naslsa-- ve benim bir mucize yaratcs olarak grlmem. Marge bu tabirler erevesinde dnd srece iyileemezdi nk yardmn kayna ya kendisinin dnda ya da kavraynn tesindeydi. Benim bir terapist olarak grevim (bir anne veya babannkinden pek farkl olmayarak) kendimi kullanm d brakmak - hastann kendi kendisinin ana babas olmasna yardm etmekti. Ben onu iyiletirmek istemiyordum. Onun kendi kendisini iyiletirme sorumluluunu almasna yardm etmek istiyordum ve istiyordum ki bu iyileme sreci ona olabildiince berrak grnsn. te bu yzden onun --her naslsa--sndan rahatsz olmu ve bunu aratrmaya girimitim. --Son saatimizde sana yardmc olan ey tam olarak neydi?-diye sordum. --Hangi anda kendini daha iyi hissetmeye baladn? Gel izini birlikte srerek kefedelim unu.---Bir tanesi u evsizler konusundaki konumay ele alnzd. Sizi srekli cezalandrmak iin kullanabilirdim onu - hatta gemite bunu psikiyatrlara yaptm biliyorum. Ama siz doal bir biimde niyetinizin ne olduunu ve beceriksizce davranm olduunuzu

syleyince, bunun iin fke nbetleri geiremeyeceimi anladm.---Szlerim senin bana bal kalmana olanak vermi gibi grnyor. Seni tandmdan beri en srekli depresyonda olduun zamanlar, herkesle balarn koparp gerekten yalnz olduun zamanlard hep. Burada nemli bir mesaj var - hayatn insanlarla dolu tutman hakknda.-- Seans boyunca ona yardmc olan baka neler olduunu sordum. --Beni tersine eviren asl ey - yani gerekten yatmaya baladm an - karnzn ve benim i hayatnda benzer sorunlarmzn olduunu sylediiniz and. Ben ylesine iren, ylesine itici olduumu, karnzn ise ylesine kutsal olduunu hissediyordum ki ikimizden ayn solukta sz edilemezdi. Bana onunla benim ayn sorunlar paylatmz srrn vermeniz bana biraz saygnz olduunu kantlyordu.-tiraz etmek, ona her zaman sayg duyduumu sylemek zereydim ki szm kesti. --Biliyorum, biliyorum - bana sayg duyduunuzu sk sk sylyordunuz, beni sevdiinizi sylyordunuz, ama yalnzca szlerdi bunlar. Hibir zaman gerekten inanmamtm onlara. Bu kez farklyd, szlerin tesine gemitiniz.-Marge'n syledikleri beni ok heyecanlandrmt. Yaamsal sorunlara kendince bir parmak basma tarz vard. --Szlerin tesine-gemek, buydu nemli olan. Ne sylediim deil ne yaptmd. Bu aslnda hasta iin bir ey yapmakt. Karmla ilgili bir eyi paylamak, Marge iin bir ey yapmakt, ona bir armaan vermekti. Sz deil eylemdi tedavi eden! Bu fikir beni o kadar kamlamt ki onun zerinde daha fazla dnebilmek iin seansn sonunu zor edecektim. Ama imdi dikkatimi yeniden Marge'a vermek durumundaydm. Daha anlatacaklar vard bana. --Bir de bana durmadan gemite neyin yardmc olduunu sormanz ok yararl oldu. Sorumluluu bana ykleyip durdunuz, seansn sorumluluunu almam saladnz. yi oldu bu. Genellikle haftalarca depresyonda kalp surat asarm; ama siz, birka dakika iinde, beni ne olduunu bulup karmam iin altrmaya baladnz. --Hatta srf u 'Gemite ne yardmc oldu?' sorusunu sormanz bile yardmc oldu, nk bana iyileebilmemin bir yolu olduu konusunda gvence veriyordu. Ayn zamanda, yantlarn bildii sorular hakknda bana tahminler yaptran bir byc rolne girmeyiinizin de yardm oldu. Bilmediinizi itiraf edip beni sizinle birlikte aratrmaya davet etmeniz houma gitti.-Kulaklarma mzik gibi geliyordu bu! Marge ile bir yllk almam boyunca bir tek gerek kuralm olmutu - ona eitim gibi davranmak. Onu nesneletirmemeye, ona acmamaya ya da aramzda bir eitsizlik uurumu yaratacak herhangi bir ey yapmamaya almtm. Bu kural elimden geldiince izlemitim ve imdi onun yararl olmu olduunu iitmek gzel bir duyguydu. Psikiyatrik --tedavi-- projesi kendi iinde tutarszlklarla doludur. Bir kii, yani terapist, baka birini --tedavi-- ettii zaman, daha en batan tedavi iftinin, yani terapi ittifakn oluturan iki kiinin,

eit ya da tam mttefik olmad kabul edilmitir; biri sknt iinde ve ou kez akn durumdayken dierinin profesyonel becerilerini kullanarak bu sknt ve aknln gerisinde yatan sorunlar birbirinden ayrp nesnel bir biimde incelemesi beklenir. Dahas, hasta olan tedavi edene bir deme yapar. Tedavi kelimesi bile eitsizlik ima eder. Bir insan eiti gibi --tedavi etmek,-terapistin o insan sanki kendisinin eitiymi gibi davranarak alt etmesi ya da gizlemesi gereken bir eitsizlik ima eder. Bu durumda Marge'a eitim gibi davranmakla yalnzca ona (ve kendime) sanki eitmiiz gibi rol m yapyordum? Belki de terapiyi, hastaya yetikin muamelesi yapmak eklinde anlatmak daha doru olur. Bu akademik bir kl krk yarma gibi grnebilir, ama Marge'n terapisinde, beni onunla ya da herhangi bir hastayla nasl bir iliki kurmak istediim konusunda ok berrak dnmeye zorlayan bir ey gereklemek zereydi. hafta kadar sonra, yani benim terapi eyleminin nemini kefediimden hafta sonra, olaanst bir ey oldu. Marge ve ben sradan bir seansn ortasndaydk. Marge berbat bir hafta geirmiti ve bana baz ayrntlar anlatyordu. Cansz grnyordu, etei burumu ve arplmt, salar bakmszd, yznde cesaretsizlik ve bitkinlik izgileri vard. Atnn ortasnda birdenbire gzlerini kapad - bu kendi bana olaand bir ey deildi, nk seans srasnda sk sk otohipnotik bir duruma girerdi. ok nceden bu tuzaa dmemeye - bu durumdayken onun ardndan gitmemeye - karar vermitim, tersine onu dar arrdm. --Marge,-- dedim ve cmlenin gerisini sylemek zereydim: --Ltfen geri gelir misin?-- Ama o anda azndan yabanc ve gl bir sesin ktn duydum: --Siz beni tanmyorsunuz.-Haklyd. Konuan kiiyi tanmyordum. Ses o kadar farkl, o kadar gl, o kadar yetkiliydi ki, bir an iin odaya baka kimin girmi olabileceini grmek iin etrafma bakndm. --Sen kimsin?-- diye sordum. --Ben! Ben!-- Ve sonra deiik bir Marge ayaa frlayp odada marur bir tavrla dolaarak kitaplklara dikkatle bakmaya, tablolar dzeltmeye, mobilyalarm incelemeye balad. Bu Marge idi, ama Marge deildi. Giysileri dnda her eyi deimiti - tavr, yz, zgveni, yry. Bu yeni Marge yaam dolu, taknca ama ho bir ekilde iveliydi. O yabanc, tam kontralto ses, --Madem bir musevi entelekteli pozundasnz, bari ofisinizi yle biri gibi deyin,-- diye buyurdu. --Kanepenin rts Goodwill maazasndan - eer kabul etselerdi - ve u duvar panosu hzla ryor - bereket! Ve u Kaliforniya sahilinden fotoraflar. Psikiyatrlarn ev fotoraflarndan gna geldi artk!-Kvrak zekal, inat, ok seksiydi. Marge'n monoton sesinden ve amansz szlanmasndan bir an soluk alabilmek ne ferahlatcyd! Ama tedirgin olmaya balyordum; bu hanmdan ok fazla holanmtm. Lorelei hikayesini (Bir Alman masalnda arklaryla gemicileri ayartp lme srkleyen denizkz. (. N.)) dndm ve oyalanmann tehlikeli olacan bildiim halde yine de bir sre onunla kaldm.

--Neden geldin?-- diye sordum. --Neden bugn?---Zaferimi kutlamak iin. Biliyorsunuz, ben kazandm.---Neyi kazandn?---Bana aptal rol yapmayn. Ben o deilim, biliyorsunuz! Sylediiniz her ey haaaaarika deil. Marge'a yardm edeceinizi mi dnyorsunuz?-- Yz harikulade deikendi, kelimeleri bir Victorian melodramnn hain karakterinden beklenecek snrsz istihzayla dklyordu dudaklarndan. Alayc, eytanca bir tavrla devam etti: --Onu otuz yl terapide tutabilirdiniz, ama yine de ben kazanrdm. Bir yllk almay bir gnde ykabilirim. Gerekirse onun kaldrmn kenarndan hareket halindeki bir kamyonun nne inmesini salayabilirim.---Ama neden? Bundan ne elde edersin? O kaybederse sen de kaybedersin.-- Belki onunla kalmam gerekenden fazla kalyordum. Onunla Marge hakknda konumak yanlt. Marge'a hakszlk oluyordu bu. Ama bu kadnn gl, neredeyse dayanlmaz bir ekicilii vard. Ksa bir sre iin rpertici bir bulant dalgas hissettim, sanki gerein bir yrtndan gzetliyormuum, yasak bir eye, nesnelerin doal dzeni iinde tamamlanm insanda grlmesi sz konusu olmayan hammaddelere, atlaklara ve diki yerlerine, embriyonik hcrelere ve blastulalara bakyormuum gibi geldi. Tm dikkatim ona ivilenmiti. --Marge iren biri. Onun iren olduunu biliyorsunuz. Onunla birlikte olmaya nasl katlanabiliyorsunuz? ren! ren!-Ve sonra, mrmde grdm en artc tiyatro gsterisiyle, Marge' taklit etmeye balad. Aylardr tank olduum her jest, Marge'n her yz buruturuu, her hareketi, kronolojik srayla nmden geti. te benimle ilk kez rkeke tanan Marge. te ofisimin kesinde kvrlm duruyor. Ve ite, kocaman, panik dolu gzlerle bana ondan umut kesmemem iin yalvaryor. te kendi kendine girdii bir trans halinde, kapal gzleri, gzlerinin REM (Rapid Eye Movements: uyku srasnda zaman zaman beliren hzl gz hareketleri. (. N.)) benzeri lgnca hareketini rten kpr kpr gzkapaklaryla. Ve ite yz Quasimodo'nunki gibi, spazmlarla korkun bir biimde arplm, neredeyse konuamaz durumda. te Marge'n korktuu zamanlar yapma alkanlnda olduu gibi koltuunun arkasna sinmi duruyor. te melodramatik ve alayc bir tavrla karnnda ve gsnde bak saplanrcasna korkun bir ardan yaknyor. te Marge'n kekelemesini ve en bildik szlerinden bazlarn alaya alyor. --Psikiyatrm olduunuza yle m-m-m-memnunum ki!-- Diz km durumda: --B-b-b-beni seviyor musunuz, D-D-D-Doktor Yalom? B-b-b-beni b-b-b-brakmayn, siz b-b-b-burada olmaynca k-k-k-k-k-kayboluyorum.-Gsteri olaanstyd: bir gecede birka rol oynam bir aktrisin alklarla tekrar sahneye arldnda, rollerin her birine ksaca, belki yalnzca birka saniye iin girivererek seyircileri elendiriini izlemek gibiydi. (Bir an iin bu tiyatroda aktrisin gerekten aktris deil yalnzca rollerden biri olduunu unutmutum. Gerek aktris, sorumlu bilin, kuliste gizlenmi durumdayd.) Virtozca bir gsteriydi. Ama ayn zamanda --Ben-- (ona baka ne ad vereceimi bilemiyordum) tarafndan ortaya konan tarif

edilemeyecek kadar acmasz bir gsteri. Tedavisi olanaksz, umutsuz ve ackl bir durumda olduunu syledii Marge' aalamay srdrrken gzleri alev alevdi. Marge, diyordu --Ben--, otobiyografisini yazmal ve ona (burada ks ks glmeye balad) --Acnmak in Domu-- adn vermeli. --Acnmak in Domu.-- Elimde olmadan glmsedim. Bu Belle Dame sans Merci (Acmasz gzel kadn. (. N.)) mthi bir kadnd. Rakibesini bu kadar ekici bulduum, onun Marge' taklidiyle bu kadar sersemlediim iin kendimi Marge'a sadakatsizlik etmi gibi hissediyordum. Anszn - ne abuk! - gsteri bitti. --Ben-- bir iki dakika iin gzlerini kapad ve tekrar atnda o kaybolmu, Marge dehet iinde alayarak geri gelmiti. Ban dizlerinin arasna koydu, derin derin soludu ve yava yava tekrar skunet buldu. Birka dakika hkrd ve sonra nihayet olanlar hakknda konutu. (Az nce cereyan eden sahneyi gayet iyi anmsyordu.) Daha nce hi byle olmamt - ah evet, bir zamanlar Ruth Anne adnda nc bir kiilik vard - ama bugn gelen kadn daha nce hi ortaya kmamt. Olup bitenler beni akna evirmiti. Tek temel kuralm olan --Marge'a eitin gibi davran--, yeterli deildi artk. Hangi Marge? u nmde szlanp duran Marge m, yoksa o seksi, pervasz Marge m? Bana yle geliyordu ki nemli olan benim kendi hastamla aramdaki ilikiydi - Marge ile benim --arasndalmz-(Buber'in snrsz hantal tabirler deposundan bir tane). O ilikiyi koruyamadm, ona sadk kalamadm takdirde terapi umudu kaybolup giderdi. --Hastaya eitin gibi davran-- eklindeki temel kuralm --Hastaya sadk ol-- eklinde deitirmem gerekiyordu. Her eyden nce, o br Marge'n beni batan karmasna izin vermemeliydim. Bir hasta, terapistin hastaya ait olan saat dnda sadakatsiz olmasn hogrebilir. Terapistlerin baka ilikileri de benimsemi olmalar ve darda seansn bitmesini bekleyen baka bir hastann varl kabul edilse de, ou kez terapide bunu sz konusu etmemek yolunda sessiz bir anlama vardr. Terapistle hasta, gizli bir su ortakl iinde, ilikileri tek eli bir ilikiymi gibi davranrlar. Hem terapist hem de hasta, giren ve kan hastalarn birbirleriyle karlamamalarn gizliden gizliye umut ederler. Hatta bunu engellemek iin baz terapistler ofislerine biri girmek br kmak iin olmak zere iki kap yaptrrlar. Ama hasta, seans sresince sadakat bekleme hakkna sahiptir. Benim Marge ile szlemem (tm dier hastalarmla olduu gibi), aka dile getirilmese de, onunla birlikte olduum zaman tmyle, itenlikle ve yalnzca onunla birlikte olacam eklindedir. Marge bu szlemenin bir baka boyutunu da aydnlatmt: onun en merkezi benliiyle birlikte olmam gereini. Ona tecavz eden babas bu yekpare benlikle iliki kurmak yerine, sahte, cinsel bir benliin gelimesine katkda bulunmutu. Ben o hatay yapmamalydm. Kolay deildi bu. Gerei sylemek gerekirse --Ben--i tekrar grmek istiyordum. Onu bir saatten ksa bir srede tanm olmakla birlikte, ondan son derece holanmtm. Marge ile harcadm dzinelerce saatin kasvetli arka perdesi, bu ekici hayaletin gz kamatrc bir berraklkla belirmesini salamt. Bu tr karakterler hayatta pek sk kmaz karmza.

Adn bilmiyordum ve fazla bir zgrl de yoktu, ama o da ben de birbirimizi nasl bulacamz biliyorduk. Bir sonraki seansta birka kez bana tekrar gelmeye alt. Marge'n gzkapaklarnn seirip sonra da kapandn grebiliyordum. Yalnzca bir iki dakika daha geince tekrar birlikte olabilecektik. Kendimi budalaca hevesli hissediyordum. Huzur veren eski anlar zihnime doluuyordu. Karayiblerde palmiyelerle evrili bir havaalannda bir uan inmesini ve sevgilimin bana katlmasn bekleyiimi anmsyordum. Bu kadn, bu --Ben,-- beni anlyordu. Usandm biliyordu, Marge'n szlanmalarndan ve kekelemesinden, paniklerinden, kelerde kvrlp masalarn altna saklanmasndan, clz, ocuksu sesinden usandm biliyordu. Gerek bir kadn istediimi biliyordu. Marge'a yalnzca eitimmi gibi davrandm biliyordu. Eit olmadmz biliyordu. Marge ylesine deli gibi hareket eder ve ben onun deliliini hogrerek byklk taslarken nasl eit olabilirdik? --Ben--in, Marge'n davranlarnn tm bu krpntlarn kusarak gerekletirdii tiyatro gsterisi, onun Marge'dan neler ektiimi her ikimizin de (ve yalnzca onun ve benim) anladmza beni inandrmt. O bu filmi yaratan parlak ve gzel ynetmendi. Marge hakknda bilimsel bir makale yazabilir ya da meslektalarla terapinin ak hakknda konuabilirdim, ama onunla geirdiim deneyimin zn hibir zaman gerekten aktaramazdm. Anlatlmas olanakszd bunun. Oysa --Ben-- biliyordu. Tm bu rolleri oynayabiliyorsa, onlarn hepsinin gerisindeki gizli, yol gsterici zeka olmalyd o. Onunla dilin tesinde bir eyi paylayorduk. Ama sadakat! Sadakat! Kendimi Marge'a adamtm ben. Eer --Ben-- ile dost olursam bu Marge iin bir felaket olurdu: bir figran, yerine bir bakasnn konulabilecei bir karakter haline gelirdi. Ve tabii --Ben--in istedii de tam tamna buydu. --Ben-- bir Lorelei idi, gzel ve akl elici, ama ayn zamanda ldrc - Marge'n tm fkesinin ve kendinden nefretinin cisimlemesiydi. Bu durumda sadk kaldm ve --Ben--in yaklatn sezdiim zaman - rnein, Marge gzlerini kapayp transa gemeye baladnda - derhal, --Marge, geri dn!-- diye barmak suretiyle onu sarsp uyandryordum. Bu birka kez olup bittikten sonra, son snavn hala nmde olduunu fark ettim. --Ben-- amanszca g topluyor ve lgnca bana dnmeye alyordu. Bu an bir karar gerektiriyordu ve ben Marge'n yannda kalmay setim. Rakibesini ona kurban edecek tylerini yolacak ve onu paralayp lokma lokma Marge'a yedirecektim. Yedirme teknii bir tek standart soruyu yinelemekten ibaretti: --Marge, eer burada olsayd, 'o' ne derdi?-Marge'n yantlarndan kimileri umulmadk, kimileri ainayd. Bir gn onu ofisimdeki eyalar rkeke gzden geirirken grnce, --Haydi konu, Marge,-- dedim, -- 'onun' iin konu.-Marge derin bir soluk ald ve sesini glendirdi. --Madem bir Musevi entelekteli pozundasnz, neden ofisinizi yle biri gibi demiyorsunuz?-Marge bunu zgn bir dnceymi gibi sylemiti; --Ben--in syledii her eyi anmsamad belliydi. Glmsemekten kendimi

alamadm: --Ben-- ile benim baz srlar paylamamzdan honuttum. --Tm nerilere am, Marge.-Birka iyi fikir vererek beni artt. --Dank masanz ofisin geri kalanndan ayrmak iin bir blme koyun, belki sarkan bir kpeiei, belki dikey bir paravan. u sahil resmi iin - eer onu mutlaka istiyorsanz - sade, koyu kahverengi bir ereve aln ve hepsinden nemlisi, u uygunsuz, tapa bezi (Pasifik adalarnda baz aalarn lifli i kabuu slatlp ezilerek yaplan dokunmam bir tr kuma. (. N.)) duvar panosundan kurtulun. O kadar kalabalk ki bam artyor. Kendimi hipnotize etmek iin kullanyordum onu.---nerilerin houma gidiyor, Marge, ama duvar panoma fazla ykleniyorsun. Eski bir dost o. Otuz yl nce Samoa'dan almtm.---Eski dostlar evde, ofiste olduundan daha rahat edebilirler.-Bakakalmtm. yle hzlyd ki. Gerekten Marge ile mi konuuyordum? ki Marge'dan bir birlik kurmay ya da bir bileim oluturmay umut ettiimden her birinin olumlu tarafnda kalmaya dikkat ediyordum. --Ben--i herhangi bir ekilde karma alrsam o da cn Marge'dan alrd. Bu durumda, rnein, Marge'a (--Ben--in her eyi duyduunu varsayyordum) --Ben--in pervaszlndan canllndan, kstahlndan ne kadar holandm anlatmaya ok aba harcyordum. Ama etin bir yol izlemem gerekiyordu. Fazla drst olursam Marge br Marge' ne kadar tercih ettiimi grecekti. --Ben-- zaten bu konuda Marge'a satam bile olabilirdi, ama bunun bir kantn grmemitim. --Ben--in, yani br Marge'n bana ak olduundan emindim. Belki de beni davranlarn deitirecek kadar seviyordu! Kukusuz uar bir ykcln bende nefret uyandracan bilmeliydi. te bu, psikoterapinin eitim dneminde renmediimiz bir cephesidir: hastann en kt dmanyla bir ak maceras yaamak, ve sonra, dmann seni sevdiinden emin olunca da, bu ak onun hastana saldrlarn etkisiz klmak iin kullanmak. Bunu izleyen birka aylk terapi boyunca Marge'a sadk kalmaya devam ettim. Bazen bana Ruth Anne'den, nc kiilikten sz etmeye ya da transa geip daha kk bir yaa dnmeye alyordu, ama ben bu kkrtmalardan hibirinin beni batan karmasna meydan vermiyordum. Her eyden fazla, onun yannda daima --hazr-- bulunmaya karar vermitim ve ne zaman baka bir yaa ya da role kayarak benim varlmdan ayrlmaya kalksa onu derhal geri aryordum. Terapist olarak almaya ilk baladmda gemiin deimez ve bilinebilir olduuna; eer yeterince keskin zekalysam o ilk yanl dnemeci, ters gitmi bir yaama uzanan o uursuz patikay kefedebileceime; ve bu kefe dayanarak her eyi yeniden dzeltebileceime safa inanyordum. O gnlerde olsaydm, Marge'n hipnotik durumunu derinletirir, onu yaa geriletir, ondan erken dnemlerdeki travmalar - rnein, babasnn tecavzn aratrmasn ister ve onu duruma ilikin tm duygular, korkuyu, uyan, fkeyi, ihaneti, yaamas ve boaltmas iin zorlardm.

Ama yllar getike, terapistin iinin hastay ortak bir arkeolojik kazya ekmek olmadn rendim. Eer bu ekilde yardm edilmi hastalar varsa, aratrma yapld ve o yanl patika bulunduu iin deildir bu (bir yaam hibir zaman yanl bir patika yznden ters gitmez; ana yol yanl olduu iin ters gider). Hayr, terapist bir hastaya gemii inceleyip soruturarak deil, onun yannda sevgiyle var olarak; gvenilir ve ilgili olarak; onunla ortak faaliyetlerinin er ge kurtarc ve saaltc olacana inanarak yardmc olur. Ya geriletme ve ensest zetleme dram (ya da terapiye ilikin, boalm salayc veya zihinsel herhangi bir proje) yalnzca terapinin gerek gc - yani iliki - olgunlamaktayken, terapistin ve hastann paylat ilgin bir faaliyet olmas bakmndan saaltcdr. Bu bakmdan kendimi Marge'n yannda olmaya ve sadk kalmaya adadm. br Marge' mideye indirmeye devam ettik. Ben yksek sesle dnceye dalyordum; --Bu durumda ne derdi o? Nasl giyinir ya da yrrd? Denesene. Bir iki dakika iin sen oymusun gibi davransana, Marge.-Aylar getike Marge, br Marge'n zararna olarak tombullayordu. Yz yuvarlaklayor, korsaj dolgunlayordu. Daha iyi grnyor, daha iyi giyiniyordu; dik oturuyordu; desenli oraplar giyiyordu; benim anm ayakkablarma laf atyordu. Zaman zaman almamzn yamyamca olduunu dnyordum. br Marge' psikolojik bir organ bankasna koymu gibiydik. Ara sra alc ortam tamamen hazr olduunda, --Ben--in bir parasn transplantasyon iin ekiyorduk. Marge bana eiti gibi davranmaya balamt, sorular soruyor, hafiften flrt ediyordu. --Bu i bitince bensiz nasl yapacaksnz? Eminim kk gece yars telefonlarm zleyeceksiniz.-lk defa olarak bana kiisel sorular sormaya balamt. --Bu sahaya girmeye nasl karar verdiniz? Hi piman oldunuz mu? Cannz hi sklr m? Benimle birlikteyken? Kendi sorunlarnz ne yaparsnz?-- Benim tevikimle, Marge br Marge'n cesur tarafn kendine mal etmiti ve benim de onun sorularna ak ve saygl olmam nemliydi. Her birini olabildiince eksiksiz ve drste yantlyordum. Yantlarmdan etkilenen Marge, benimle konumalarnda giderek cesurlayor fakat ayn zamanda da yumuuyordu. Ya br Marge? Acaba ondan ne kald imdi? Bir ift bo sivri ke? Marge'n kendine mal etmeye henz cesaret edemedii fettan, kstah bir bak? Hayal meyal bir Cheshire kedisi (Lewis Carroll'un Alice Harikalar Diyarnda adl yaptndaki glmseyen ve sonra ortada yalnzca bir tebessm kalana dek yava yava silinip giden kedi. (. N.)) tebessm? Marge' ylesine parlak bir yetenekle oynayan aktris nerede? Eminim ki o yok artk: o gsteri byk, yaamsal bir enerji gerektiriyordu ve Marge ile ben tm o zsuyu emip bitirmitik artk. --Ben--in ortaya kt seanstan sonra birlikte almamza aylarca devam ettiimiz ve Marge da ben de sonunda ondan sz etmeyi braktmz halde, onu hibir zaman unutamadm: hala umulmadk zamanlarda aklma girip girip kyor. Terapiye balamadan nce Marge'a bir yllk akademik izin planlarm nedeniyle en fazla on sekiz ay sresince buluabileceimizi bildirmitim. Artk zaman doluyor, almamz sona eriyordu. Marge deimiti: panik nbetleri yalnzca seyrek olarak geliyordu; gece yars telefonlar maziye karmt; kendine bir

sosyal yaam kurmaya balam ve iki yakn arkada edinmiti. Her zaman yetenekli bir fotorafyd ve imdi, yllardr ilk kez, fotoraf makinesini alm, bir kez daha bu tr yaratc anlatmn tadn karyordu. almamzdan honuttum ama onun artk terapiyi tamamlam olduu dncesiyle kendimi kandrmyordum, ne de son seansmz yaklarken eski belirtilerinin nksettiini grmek beni artyordu. Hafta sonlarn tmyle yatakta geiriyordu; uzun alama nbetlerine tutuluyordu; intihar anszn yine ekici grnmeye balamt. Son seansmzdan hemen sonra ondan u satrlar ieren hznl bir mektup aldm: Benim hakkmda belki bir eyler yazacanz hayal ederdim hep. Yaamnzda bir iz brakmak isterdim. --Yalnzca herhangi bir hasta-- olmak istemiyorum. --zel-- biri olmak istiyorum. Bir ey olmak istiyorum, herhangi bir ey. Hibir ey, hi kimse deilmiim gibi hissediyorum kendimi. Eer yaamnzda bir iz brakmsam, belki de biri, unutmayacanz biri olabilirdim. O zaman varolurdum. Marge, senin hakknda bir yk yazdysam da, bunu senin varolabilmeni salamak iin yapmadm anla ltfen. Sen, ben seni dnmeden ya da senin hakknda yazmadan da varsn, tpk sen benim hakkmda dnmediin zamanlar da benim varolmay srdrdm gibi. Yine de bu bir varolu yks - ama br Marge iin, artk varolmayan Marge iin yazlm bir yk. Onun cellad olmaya, onu sana kurban etmeye hazrdm. Ama onu unutmadm: hayalini belleime nakederek cn ald. ::::::::::::::::: Sahibini Arayan Dler --Her eyin kknde seks vardr. Sizlerin hep syledii bu deil mi? Eh, benim durumumda hakl olabilirsiniz. una bir bakn. Size migrenimle seks hayatm arasndaki baz ilgin ilikileri gsterecektir.-Marvin, evrak antasndan ekip kard kaln bir rulonun bir ucunu tutmam istedi ve zerinde son drt ayn her migreninin ve her seks deneyiminin titizlikle kaydedilmi olduu bir metre uzunluunda bir izelgeyi dikkatle at. Diyagramn karmakl bir bakta anlalyordu. Her migrenin iddeti, sresi ve tedavisi mavi renkle kodlanmt. Her cinsel hamle krmzyla gsterilmi olup Marvin'in performansna gre birle be arasnda bir deer verilerek iaretlenmiti: erken boalmalar ayrca kodlanmt, iktidarszlk da yle - ereksiyonu srdrememekle ereksiyona geememek arasnda bir ayrm yaplmak suretiyle. Bir bakta sindirilebilecek bir ey deildi. --zen isteyen bir alma,-- dedim. --Gnlerce uram olmalsn.---Severek yaptm. Bu ii iyi yaparm. nsanlar biz muhasebecilerin vergi almalarnda hi kullanlmayan bir grafik becerileri olduunu unuturlar. u temmuz ayna bir bakn: drt migren var ve her biri ya iktidarszl ya da bir veya iki deerindeki cinsel performans izlemi.--

Marvin'in migren ve iktidarszlk noktalarn gsteren parman izledim. Haklyd: korelasyon arpcyd, ama ben giderek sinirleniyordum. Zamanlamam altst olmutu. lk seansmza henz balamtk ve kendimi Marvin'in izelgesini incelemeye hazr hissetmeden nce bilmek istediim ok daha fazla ey vard. Ama onu ylesine zorla nme srmt ki geen temmuzun ak artklarnn izini sren kt parman seyretmekten baka seeneim kalmamt. Altm drt yanda olan Marvin, alt ay nce birdenbire, mrnde ilk kez fevkalade ypratc ba arlar ekmeye balamt. Bavurduu bir nrolog Marvin'in ba arlarn kontrol altna almay baaramaynca onu bana havale etmiti. Marvin'i ilk kez yalnzca birka dakika nce, bekleme odamdan onu almaya gittiimde grmtm. Orada sabrla oturmu bekliyordu - kocaman, parlak krom gzlnn arkasndan hi krplmadan dikkatle bakan bayku gzleri ve parlayan kafasyla, dazlak, bodur, tknaz bir adam. Marvin'in gzlklere zellikle merakl olduunu ok gemeden renecektim. Benimle el sktktan sonra koridor boyunca birlikte ofisime doru yrrken ilk szleri gzlmn erevesine iltifat edip markasn sormak oldu. malatnn adn bilmediimi itiraf edince sanrm gznden dtm; sapndaki markay okumak iin gzlm karp da gzlksz okuyamadm fark edince iler daha da sarpa sard. br gzlm u anda evde olduuna gre Marvin'e istedii basit bilgiyi vermeme imkan olmadn anlamam uzun srmedi, bu durumda markay okumas iin gzlm ona uzattm. Heyhat, o da miyoptu ve birlikte ilk dakikalarmzn bir ksm daha onun okuma gzlne geme ilemiyle tketilmi oldu. Ve imdi de, bundan birka dakika sonra, onunla altm tarzda bir mlakat yapamadan, kendimi Marvin'in titizce hazrlanm krmzl mavili izelgesiyle kuatlm bulmutum. Hayr, bu hi de iyi bir balang deildi. Bu yetmiyormu gibi, az nce, yaknlarda antasn aldrmasyla akl bandan gitmi olan yal bir dulla hayli youn ve tketici bir seans geirmitim. Dikkatimin bir blm hala oradayd ve Marvin'e hak ettii ilgiyi gsterebilmek iin kendi kendimi uyarmam gerekiyordu. Nrologdan yalnzca ksa bir konsltasyon notu alm olduumdan Marvin hakknda hemen hemen hibir ey bilmiyordum ve o gzlkl al trenini tamamladktan sonra, --Derdin nedir?-diye sorarak balamtm seansa. te o zaman --bizlerin her eyin kknde seks olduunu dndmz-- kendiliinden ne srmt. izelgeyi rulo yapp kaldrdm, Marvin'e onu daha sonra ayrntl olarak incelemek istediimi syledim ve hastalnn tm hikayesini en bandan anlatmasn isteyerek seansn ritmini yeniden yerletirmeye altm. Marvin alt ay kadar nce mrnde ilk kez ba arlar ekmeye baladn syledi. Belirtiler klasik migren belirtileriydi: uyarc bir grsel atmosfer (yanp snen klar) ve onu saatlerce gsz brakp ou kez karartlm bir odada yatak istirahati gerektiren, tek tarafl dayanlmaz bir ar.

--Ve sen de cinsel performansnn migreni atelediine inanman iin yeterli nedenlerin olduunu sylyorsun, yle mi?---Size garip gelebilir - benim yamda ve konumumdaki bir erkek iin - ama gerekleri reddedemezsiniz. te ispat!-- Masann zerinde imdi sessizce duran ruloyu gsterdi. --Son drt ayn her migreninden nceki yirmi drt saat iinde bir cinsel baarszlk vard.-Marvin kelimelerin zerine basa basa, ukala bir tavrla konuuyordu. Belli ki nceden provasn yapmt. --Son bir yldr iddetli ruh hali deimeleri yaamaktaym. Kendimi iyi hissetmekle dnyann sonu gelmi gibi bir duyguya kaplmak arasnda hzla gidip geliyorum. Ama hemen bir sonuca atlamayn.-- Burada daha gl bir vurgu iin parman bana doru sallad. --Kendimi iyi hissediyorum derken mani derecesinde demek istemiyorum, bana manik depresif tansyla lityum tedavisi uygulamaya alan nrologlarla getim o yoldan - bbreklerimi mahvetmekten baka bir ie yaramad. Doktorlarn neden dava edildiini anlayabiliyorum. Siz hi altm drt yanda balayan bir manik depresyon vakas grdnz m? Sizce lityum almam gerekir miydi?-Sorular sinirime dokunuyordu. Dikkatimi datyorlard ve nasl yant vereceimi bilemiyordum. Nrolounu dava ediyor muydu? Bu ie karmak istemiyordum. Uraacak ok fazla ey vard. Bir verimlilik arsnda bulundum. --Bu sorulara daha sonra memnuniyetle dnerim ama bugn nce u klinik hikayeni bandan sonuna kadar dinlersek zamanmz en iyi biimde kullanm oluruz.---Haklsnz! Konuyu datmayalm. Evet, sylediim gibi, kendimi iyi hissetmekle kaygl ve kederli - ikisi bir arada hissetmek arasnda gidip geliyorum ve ba arlar her zaman ben kkn durumdayken geliyor. Alt ay ncesine kadar hi bam armamt.---Ya seksle depresyon arasndaki ilinti?---Ben de ona geliyordum ...-Dikkatli olmalym, diye dndm. Sabrszlm belli oluyor. Benim tarzmda deil kendi tarznda anlataca ak. Allahakna adam itip durmaktan vazge! --Ne diyordum - buna inanmakta glk ekeceksiniz - son on iki aydr ruh halim tmyle seksin denetimi altnda. Karmla seks iyi olursa dnya parlak grnyor. Olmazsa, tam isabet! Depresyon ve ba arlar!---Bana depresyon halini anlat. Nasl bir ey?---Sradan bir depresyon gibi, Kendimi keyifsiz hissediyorum.---Biraz daha anlat.---Ne syleyeyim? Her ey karanlk grnyor.--

--Depresyondayken neler dnyorsun?---Hibir ey. Sorun da bu ya. Depresyon da bu deil mi zaten?---Bazen insanlar depresyona girdiinde baz dnceler kafalarnda dolanr durur.---Ben kendimi yerden yere vurup dururum.---Nasl yani?---Sekste her zaman baarsz olacam, bir erkek olarak hayatmn bittiini hissetmeye balarm. Depresyon bir kez bastrd m yirmi drt saat iinde mutlaka bir migren balayacak demektir. br doktorlar bana bir ksrdng iinde olduumu sylediler. Dur bakaym, nasl iliyordu bu? Depresyona girdiim zaman iktidarsz oluyorum ve sonra, iktidarsz olduum iin daha ok depresyona giriyorum. Evet, tam byle ite. Ama bilmek bunu engelleyemiyor, ksrdngy kramyor.---Peki ne kryor?---Alt ay sonra artk yant bileceimi sanrdnz, deil mi? Olduka gzlemci biriyim, hep yleydim. yi muhasebecilere bunun iin para denir. Ama emin deilim. Bir gn seks iyi oluyor ve her ey yoluna giriyor. Neden o gn de baka bir gn deil? Elimde bir ipucu yok dorusu.-Ve seans bylece srp gitti. Marvin'in yorumu kesin fakat yeterli olmaktan uzak, biraz sinir bozucu ve klielerle, sorularla, baka doktorlarn yorumlaryla sslyd. Olaanst nesnel bir tavr vard. Cinsel yaamnn ayrntlarndan sz etmekle birlikte hibir utanma sklma ya da daha derin bir duygu belirtisi gstermiyordu. Bir noktada bu zorlama --hey ahbap-- samimiyetinin altna inmeye altm. --Marvin, hayatnn mahrem taraflar hakknda bir yabancyla konumak senin iin kolay olmasa gerek. Daha nce bir psikiyatrla hi konumadndan sz etmitin.---Sorun konularn mahrem oluuyla deil daha ok psikiyatriyle ilgili - psikiyatrlara inanmam ben.---Bizim varolduumuza m inanmyorsun?-- Clz bir espri iin budalaca bir abayd - ama Marvin aka yollu konutuumu fark etmemiti bile. --Hayr, yle deil. Onlara gvenim yok benim. Karm Phyllis'in de yok. Evlilikte sorunlar olup psikiyatrlara giden iki ift tanyorduk, ikisi de boanmak iin soluu mahkemede ald. Tetikte olduum iin beni sulayamazsnz, deil mi?-Saatin sonunda henz bir tavsiyede bulunacak durumda deildim ve ikinci bir danma saati belirledim. El sktk ve Marvin ofisimden ayrlrken gitmesine sevindiimi hissettim. Onu tekrar grmek zorunda olduum iin zlyordum. Marvin sinirime dokunmutu. Ama neden? Yzeysellii mi, ineleyii mi, parman bana doru sallay m, yoksa u --siz

psikiyatrlar-- tonu muydu beni rahatsz eden? Nrolounu dava etme konusundaki imalar ve beni de olayn iine ekme abas m? ok denetleyici olmas m? Seans devralmt benden: nce o budalaca gzlk faslyla, sonra da ben istesem de istemesem de o izelgeyi elime tututurma kararllyla. izelgeyi parampara etmeyi ve her annn tadn karmay dndm. Ama bu kadar sinirlenmek? Pekala, Marvin seansn temposunu bozmutu. Ne kard bundan? Tok szlyd, derdinin tam ne olduunu elinden geldiince anlatmt bana. Kendi psikiyatri kavramna gre sk almt. izelgesi ne de olsa yararl saylrd. Benim fikrim olmu olsayd houma giderdi. Belki de bu ondan ok benim sorunumdu. O kadar yalanm mydm, o kadar geri kafal m olmutum? lk saat tam istediim gibi yrmezse huysuzlanp ter ter tepinecek kadar alkanlklarna saplanm, kat biri miydim? O akam arabam eve doru srerken onun hakknda biraz daha dndm. ki Marvin vard - insan olarak Marvin, fikir halindeki Marvin. Sinirime dokunan skc Marvin etten kemikten olanyd. Ama bir proje olarak Marvin aklm eliyordu. u olaanst hikayeyi dnn: sradan da olsa dengeli, o ana dek salkl, altm drt yanda bir adam ayn kadnla krk bir yllk cinsel ilikiden sonra anszn, mrnde ilk kez, cinsel performansna son derece duyarl bir hale geliyor. ok gemeden tm ruh ve beden sal cinsel performansna tutsak dyor. Olay iddetli (migreni fevkalade hrpalaycyd); umulmadk (daha nce seksle ilgili olaand sorunlar hi olmamt); ve ani idi (tam alt ay nce olanca gcyle patlamt). Alt ay nce! Besbelli anahtar oradayd ve ben ikinci seansa alt ay ncesinin olaylarn aratrarak baladm. O srada Marvin'in hayatnda ne gibi deiiklikler olmutu? --nemli bir ey olmad,-- dedi Marvin. --mkansz,-- diye steledim ve ayn soruyu pek ok deiik biimde sordum. Sonunda, alt ay nce Marvin'in emekli olma ve muhasebe irketini satma kararn alm olduunu rendim. Bu bilgi ortaya yava yava kmt, Marvin bana emeklilikten sz etmeye isteksiz olduu iin deil, bu olaya pek az nem verdii iin. Bense baka trl hissediyordum. nsann yaamndaki evrelerin iaretleri daima nemlidir ve bunlarn pek az emeklilikten daha fazla nem tar. Emekliliin, yaam yolculuuna ve yaamn geiine ilikin, insann tm yaam projesinin anlam ve nemine ilikin derin duygular uyandrmamas mmkn mdr? Kendi iine dnp bakanlar iin emeklilik, yaam tekrar gzden geirme, zetleme zaman, fanilik ve yaklaan lm bilincinin derinlemesi zamandr. Marvin iin yle deildi. --Emeklilie ilikin sorunlar m? aka ediyorsunuz herhalde. Bunun iin alyordum ben - emekli olabilmek iin.---inle ilgili hibir eyin eksikliini hissetmeyecek misin?---Sadece ba arlarnn. Ve sanrm onlar yanma almann bir

yolunu bulduumu syleyebilirsiniz! u migreni kastediyorum.-Marvin bir espriye rastlam olduu iin besbelli kendinden honut, srtt. --Ciddi sylyorum, iimde yllardr yoruldum ve skldm. Neyi zleyeceimi sanyorsunuz - yeni vergi beyannamelerini mi?---Bazen emeklilik nemli duygular harekete geirir, nk hayatta ok nemli bir kilometre tadr. Bize hayatn safhalarn hatrlatr. Ne kadar zamandr alyordun? Krk be yl m? Ve imdi anszn duruyor, yeni bir safhaya geiyorsun. Ben emekli olduum zaman, sanrm hayatn bir balangc ve bir sonu olduu ve benim de yava yava bir noktadan brne gemekte ve artk sona doru yaklamakta olduum gerei, her zamankinden ok daha ak bir biimde kafama dank edecek.---Benim iim parayla ilgili. Oyunun ad bu. Emeklilik aslnda artk daha fazla kazanmaya gerek duymayacak kadar ok para kazandm anlamna geliyor. Daha fazla kazanmann ne anlam var ki? Faiz gelirimle gayet rahat yaayabilirim.---Ama Marvin, tekrar almamak ne anlam ifade edecek sana? Btn mrnce altn. Hayatn anlamn almakta buldun. Bana yle geliyor ki ondan vazgemekte rktc bir eyler var.---Kimin ihtiyac var ona? Baz arkadalarm faizlerinin faiziyle yaayabilecek kadar para biriktirebilmek iin kendilerini helak ediyorlar. Delilik diye buna derim ben - asl onlarn bir psikiyatra gitmesi gerek.-Sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip geip gidiyordu. Tekrar tekrar Marvin'i kendi iine bakmaya, bir an iin bile olsa kozmik bir bak as edinmeye, varoluunun daha derinlerdeki kayglarn - fanilik, yalanma ve kme duygularn, lm korkusunu, yaam amacnn kaynan - belirlemeye davet ettim. Ama sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip gidiyordu. Marvin duymazlktan geliyor, yanl anlyordu. Yzeye yapp kalm gibiydi. Bu kk yeralt gezilerinde tek bama yolculuk etmekten usanarak Marvin'in ilgi alanlarnn daha yaknnda kalmaya karar verdim. i hakknda konutuk. ok kk yalardayken annesinin, babasnn ve baz retmenlerinin onu bir matematik dehas olarak grdklerini rendim; hatta sekiz yandayken radyodaki --Quiz Kids-- yarma programnn elemelerine katlm fakat baarsz olmutu. Hibir zaman da o ilk beklentilere uygun bir yaam srmemiti. Bunu sylerken iini ektiini duyar gibi oldum ve, --Bu senin iinde byk bir yara am olsa gerek,-- dedim. --Ne kadar iyileti?-Marvin belki de benim ka tane sekiz yanda ocuun --Quiz Kids--in elemelerinde baarsz olduunu bilmeyecek kadar gen olduumu syledi. --Duygular her zaman mantkl kurallar izlemez. Hatta genellikle izlemezler.---Her inciniimde duygularma teslim olsaydm bugn hibir yere varamazdm.---Gryorum ki yaralar hakknda konumak sana ok g geliyor.--

--Yzlerce kiiden biriydim. Byk bir mesele deildi.---Ayn zamanda gryorum ki ne zaman sana yaklamaya alsam bana hibir eye ihtiyacn olmadn bildiriyorsun.---Yardm almak iin buradaym. Btn sorularnza yant vereceim.-Dolaysz bir yaklamn yarar olmayaca akt. Marvin'in incinebilirliini paylamas hayli zaman alacakt. Geri ekilerek somut verileri toplamaya baladm. Marvin New York'ta, yoksul, ilk kuak Musevi bir ana babann tek ocuu olarak bymt. Kk bir ehir niversitesinde matematik okumu ve ksa bir sre iin lisansst renimi dnmt. Ama evlenmek iin sabrszlanyordu - on be yandan beri Phyllis'le flrt ediyordu, ve maddi olanaklar elvermediinden lise retmenlii yapmaya karar vermiti. Alt yl trigonometri okuttuktan sorira Marvin skp kaldn hissetmi ve hayatta tek nemli eyin zengin olmak olduu sonucuna varmt. Otuz be yl daha o clz lise retmeni maan alma fikri katlanlr gibi deildi. retmen olma kararnn ciddi bir hata olduundan emindi ve otuz yanda bu hatay dzeltmeye girimiti. Hzl bir muhasebe kursundan sonra rencilerine ve i arkadalarna veda etmi ve sonunda hayli karl olacak olan bir muhasebe irketi kurmutu. Kaliforniya'da akllca gayrimenkul yatrmlaryla, varlkl bir adam olmutu. --Bu bizi u ana getiriyor, Marvin. Hayatta buradan nereye gideceksin?---Eh, sylediim gibi daha fazla para biriktirmenin anlam yok. Ne ocuum var-- - burada sesi karard - --ne yoksul akrabalarm, ne de param hayrl davalar iin harcama arzum.---ocuk sahibi olmayn hakknda konuurken hznl bir halin vard.---Gemite kald o. O zaman dkrklna uramtm ama ok nceydi, otuz be yl nceydi o. Bir sr planm var. Seyahat etmek istiyorum. Koleksiyonlarm geniletmek istiyorum - belki de benim iin ocuklarn yerini tutuyor onlar - pullar, politik kampanya rozetleri, eski beyzbol formalar ve Reader's Digest'ler.-Ardndan, Marvin'in karsyla olaanst uyumlu olduunu srarla syledii ilikilerini aratrdm. --Krk bir yl sonra hala karmn mkemmel bir hanmefendi olduunu hissediyorum. Ondan bir gece iin olsun uzak kalmay sevmiyorum. Hatta gnn sonunda onu grnce iimin sndn hissediyorum. Btn gerginliim kayboluyor. Belki de onun benim Valium'um olduunu syleyebilirsiniz.-Marvin'e gre cinsel yaamlar alt ay ncesine kadar harikayd: geen krk bir yla karn parlakln ve ihtirasn korumu gibi grnyordu. Marvin'in dnemsel iktidarszl balaynca Phyllis nce byk bir anlay ve sabr gstermi ama son birka aydr o da sinirli olmutu. Daha birka hafta nce, uyarlp uyarlp sonra da tatmin edilmeden braklmaktan usand yolunda homurdanmt.

Marvin Phyllis'in duygularna ok nem veriyor ve onun cann sktn dndke derinden derine dertleniyordu. Bir iktidarszlk olayndan sonra gnlerce kara kara dnyor ve dengesini yeniden bulabilmek iin Phyllis'ten medet umuyordu: o da bazen sadece Marvin'i hala gl bir erkek olarak grdn syleyip gvenini tazeleyerek moralini ykseltiyordu, ama Marvin genellikle bedensel rahatlatlmaya ihtiya duyuyordu. Phyllis onu duta sabunluyor, tra ediyor, masaj yapyor ve yumuak penisini azna alp, zonklayarak canlanana kadar efkatle ylece tutuyordu. lkinde olduu gibi ikinci grmede de, Marvin'in kendi yksne amay bana ok arpc gelmiti. Yaamnn bylesine dramatik bir biimde deimi olmas; yn duygusunun, mutluluunun, hatta yaama arzusunun imdi tmyle penisinin ikinliini srdrp srdrememesine bal olmas konusundaki merak neredeydi? Artk Marvin'e tedaviye ilikin bir tavsiyede bulunmann zaman gelmiti. Derinlere inen, kurcalayp aa karan trden bir psikoterapi iin iyi bir aday olacan dnmyordum. Bunun birka nedeni vard. Bu denli az merak olan birini tedavi etmek her zaman g gelmitir bana. Merak uyandrmada yardmc olmak mmknse de bu uzun ve incelikli sre, Marvin'in ksa ve etkin bir tedavi isteiyle uyumayacakt. Geen iki saati tekrar dndmde, duygularna daha derinlemesine dalmas iin yaptm her arya direnmi olduunu da fark etmitim. Anlamyor grnyordu, sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip gidiyordu, olaylarn isel anlamyla hi ilgilenmiyordu. Ayn zamanda, daha kiisel ve dolaysz bir biimde dikkatini ekme giriimlerimi de direnle karlamt: rnein, ona yaras hakknda soru sorduum ya da benim kendisine yaklama abalarm grmezlikten geldiini belirttiim zaman. Davran terapisine (davranlarn somut taraflarn, zellikle evlilikte iletiimi, cinsel tavr ve uygulamalar deitirmeye dayanan bir yaklam) balamas yolundaki resmi tavsiyemi sunmak zereydim ki Marvin, neredeyse sonradan aklna gelmi gibi, hafta boyunca birka d grm olduunu syledi. lk grmemizde dleri hakknda sorular sormutum ve dier hastalarn pek ou gibi o da her gece d grmekle birlikte tek bir dn ayrntlarn anmsayamad yantn vermiti. Dleri kaydetmek iin yatann yannda bir bloknot bulundurmasn nermitim ama o kadar az ie dnk grnyordu ki bunu uygulayacandan kukuluydum ve ikinci seansta da bu konuyu sormay ihmal etmitim. imdi ise Marvin bloknotunu karm ve bir dizi d okumaya balamt: Phyllis bana iyi davranmam olduu iin lgna dnm bir haldeydi. Eve gitmek zere ayrld. Ama onu izleyip oraya vardmda, gitmiti. Onu yksek bir dan tepesindeki o byk atoda l bulmaktan korkuyordum. Sonra cesedinin bulunabilecei bir odann penceresinden girmeye abalyordum. Yksek, dar bir kntnn zerindeydim. Daha ileri gidemiyordum ama knt o kadar dard ki dnp geriye de gidemiyordum. Dmekten korkuyordum ve sonra atlayp intihar etmekten korkmaya baladm.

Phyllis ve ben sevimek iin soyunuyorduk. Ortam olan yz on kiloluk Wentworth da odadayd. Annesi de dardayd. Devam edebilmek iin Wentworth'un gzlerini balamak zorunda kaldk. Dar ktmda gzlerini neden baladmz konusunda annesine ne diyeceimi bilemedim. Ofisimin tam n giriinde bir ingene kamp kuruluyordu. Hepsi kir pas iindeydi - elleri, giysileri, tadklar torbalar. Erkeklerin tehditkar bir tavrla fsldap kumpas kurduklarn iitiyordum. Yetkililerin onlarn akta kamp kurmalarna neden izin verdiklerini merak ediyordum. Evimin altndaki yer svlayordu. Dev bir matkabm vard ve evi kurtarmak iin altm be ayak derinlie kadar delmem gerekeceini biliyordum. Delerken sert bir kaya tabakasna arptm ve titreimler beni uyandrd. Olaanst dler! Nereden gelmilerdi? Onlarn Marvin'in dleri olmas mmkn myd? Bam kaldrp karmda neredeyse bir bakasnn oturmakta olduunu grmeyi umarak baktm. Ama o hala oradayd; parlayan gzlk camlarnn ardnda bo gzleriyle, bir sonraki sorumu sabrla bekleyerek oturuyordu. Yalnzca birka dakikamz kalmt. Marvin'e bu dlerin herhangi bir ynyle ilgili armlar olup olmadn sordum. Sadece omuzlarn silkti. Onun iin bir muammaydlar. Ben dlerini istemitim, o da onlar bana vermiti. te o kadard. Bu dlere karn, belki 8-12 seans srebilecek bir evlilik terapisi tavsiye etmeye giritim. Birka seenek neriyordum: her ikisini de benim grmem; onlar baka birine havale etmem ya da Phyllis'i birka seans iin bir kadn terapiste havale etmem, sonra da drdmzn - Phyllis, Marvin, ben ve Phyllis'in terapisti ortak seanslarda bulumamz. Marvin sylediklerimi dikkatle dinledi fakat yzndeki ifade o kadar donuktu ki ne hissettiine ilikin en ufak bir iz bulamadm. Tepkisini sorduumda tuhaf bir biimde resmileerek, --nerileriniz zerinde dnp size kararm bildireceim,-- dedi. Dkrklna m uramt? Kendini reddedilmi mi hissetmiti? Emin olamyordum. Bana o an iin doru tavsiyede bulunmuum gibi geliyordu. Marvin'de akut bir ilev bozukluu vard ve ksa bir bilisel-davransal yaklama yant vereceini sanyordum. Ayrca, bireysel terapiden yarar grmeyeceine de inanmtm. Her ey bunun aleyhineydi: fazla direnliydi; meslek dilinde sylenecek olursa, --psikolojik yatknl-- pek azd. Yine de onunla derinlemesine alma frsatn kardm iin zgndm: durumundaki gdleyici gler beni bylemiti. lk izlenimimin hedefe yakn olduundan emindim: eli kulanda emekliliinin, fanilie, yalanmaya ve lme ilikin ok fazla temel kaygy krklemesi ve Marvin'in cinsel hakimiyet yoluyla bu kayglarn stesinden gelmeye kalkmas. Cinsel eyleme o kadar ok ey balanmt ki, ar yklenmi ve sonunda ezilip gitmiti. Sorunlarnn kknde seksin yattn sylediinde Marvin'in tamamen yanldna inanyordum; tersine, seks yalnzca daha temel kaynaklardan fkran kayg dalgalarn emmeye almak iin devreye giren etkisiz bir arat. Bazen, ilk kez Freud'un bize

gsterdii gibi cinsel kaynakl kayglar dier dolambal yollardan ifade edilir. Belki bunun tam tersi de ayn derecede geerlidir: dier kayglar cinsel kayg kimliine brnmektedir. Dev matkap hakkndaki d daha ak olamazd: Marvin'in ayaklarnn altndaki yer svlayordu (temelsizlik iin esin dolu bir grsel imge) ve o da penisiyle altm be ayak (yani altm be yl) aaya doru delerek bununla mcadele etmeye alyordu! br dler Marvin'in sakin d grnnn altnda vahi bir dnyann varln kantlyordu - lm, cinayet, intihar, Phyllis'e kar fke, kendi iinden pskren pis ve tehditkar hayaletlere ilikin korkularla kaynayan bir dnya. Phyllis'le seviecei odadaki gzleri bal adam zellikle merak uyandryordu. Cinsel sorunlar aratrrken, sevime srasnda ikiden fazla insann hazr bulunup bulunmadn sormak daima nemlidir. Bakalarnn - anne ve babann, rakiplerin, baka sevgililerin hayaletlerinin - varl cinsel eylemi byk lde karmaklatrr. Ama hayr, davran terapisi en iyi seimdi. En iyisi bu yeralt dnyasnn kapan mhrl tutmakt. Bu konuda dndke, merakma gem vurduum ve hastann karlar adna, kendimi dnmeden, sistematik biimde hareket ettiim iin daha da memnun oluyordum. Oysa psikoterapide aklclk ve kesinlik pek seyrek dllendirilir. Birka gn sonra Marvin telefon edip bir randevu istedi. Phyllis'in de ona elik edeceini ummutum ama tek bana geldi, kaygl ve bitkin grnyordu. O gn al treni yoktu. Hemen sadede geldi. --Kt bir gn bu. Kendimi berbat hissediyorum. Ama nce geen haftaki tavsiyenizi minnetle karladm sylemek istiyorum: Drst olmak gerekirse, bana nmzdeki drt yl boyunca haftada drt kez sizi grmeye gelmemi tavsiye edeceinizi ummutum. Sorun ne olursa olsun siz psikiyatrlarn byle yaptnz konusunda uyarlmtm. Sizi suluyor da deilim - ne de olsa bir i yrtyorsunuz ve hayatnz kazanmak zorundasnz. --ift olarak terapi grme tavsiyeniz bana makul geldi. Phyllis'le benim gerekten de baz iletiim sorunlarmz var, size geen hafta anlattmdan fazla. Aslnda durumu olduundan hafif gsterdim size. Yirmi yldr ruh halimde ini klara neden olan baz cinsel glklerim - imdiki kadar kt deilse de vard. Bu bakmdan sizin tavsiyenize uymaya karar vermitim. Ama Phyllis ibirliine yanamyor. Bir psikiyatr, bir evlilik terapistini, bir seks terapistini - her kimse onu - grmeyi kesinlikle reddediyor. Bugn bir defalna gelip sizinle konumasn istedim ama inatla direndi.---Neden dersin?---Ona geleceim, ama nce bugn ele almak istediim baka iki ey var.-- Marvin durdu. nce soluk almak iin durduunu sandm; ok hzl konumutu. Ama aslnda sakinlemeye alyordu. Ban br tarafa evirdi, smkrd ve gizlice gzlerini sildi. Sonra devam etti. --Hi keyfim yok. Bu hafta gelmi gemi en kt migrenimi yaadm ve nceki gece ine olmak iin acil servise gitmek zorunda kaldm.--

--Bugn szgn grndn dnyordum zaten.---Bu ba arlar beni ldryor. Ama daha da beteri, uyuyamyorum. Dn gece grdm karabasan beni sabaha kar iki sularnda uyandrd ve btn gece onu yeniden oynatp durdum. Hala da kafamdan atamyorum.---unu bir gzden geirelim.-Marvin d ylesine mekanik bir biimde okumaya balad ki szn kesip u eski Fritz Perls yntemini kullanarak ondan tekrar balamasn ve d tam u anda yayormu gibi imdiki zamanda anlatmasn istedim. Marvin bloknotunu bir kenara brakt ve ezbere anlatmaya balad: Uzun boylu, solgun ve ok zayf iki adam var. Karanlk bir ayrda sessizlik iinde kayp gidiyorlar. Tepeden trnaa siyahlar iindeler. Yksek siyah silindir apkalar, uzun kuyruklu ceketleri, siyah tozluklar ve ayakkablaryla Kralie Victoria devrinin cenaze grevlilerine ya da alkol aleyhtar hareketin iilerine benziyorlar. Anszn abanoz siyah bir arabaya rastlyorlar, arabann iinde siyah tllere sarlp kundaklanm bir kz bebek var. Tek sz sylemeden adamlardan biri arabay itmeye balyor. Ksa bir mesafe gittikten sonra duruyor, arabann evresinden dolanp ne doru yryor ve imdi akkor halinde parlayan bir ucu olan siyah bastonuyla eiliyor, tl aralyor ve beyaz ucu metodik bir biimde bebein vajinasna sokuyor. Dn etkisiyle donup kalmtm. Hain imgeler benim zihnimde de derhal biimlenmiti. Hayretler iinde bam kaldrp Marvin'e baktm; o, kendi yarattklarnn gcnden etkilenmiyor bu gc takdir edemiyor gibi grnyordu. Birden aklma bu dn onun d olmad, olamayaca fikri geldi. Byle bir d ondan fkrm olamazd: o yalnzca dudaklarnn arasndan dn dile getirildii medyumdu. Dn sahibiyle nasl tanabilirdim acaba? Gerekten de Marvin'in tavr bu tuhaf fikri pekitiriyordu. Dle hibir ainalk duygusuna sahip deildi ve onunla yabanc bir metinmi gibi iliki kuruyordu. Onu naklederken hala korku duyuyor ve dn kt tadn azndan atmaya alyormu gibi ban sallyordu. Dikkatimi kayg zerinde topladm. --Bu d neden bir karabasand? Korkutucu olan blm tam neresiydi?---Onun zerinde imdi dndmde, bebein vajinasna sokuluu - korkun yle deildi. O zaman bunun dndaki admlar, karanlk, o derin uursuzluk yklyd.-son blm - bastonun geliyor. Ama d grrken her eydi, sessiz duygusu. Dn tm korku

--Dn iindeyken bastonun bebein vajinasna sokuluuna ilikin nasl bir duygu vard?---Eer herhangi bir duygu var idiyse, o blm hemen hemen yattrcyd, sanki d sakinletiriyormu - ya da, daha ziyade, sakinletirmeye alyormu gibi. Aslnda yle yapmyordu. Bunun hibir taraf bir anlam ifade etmiyor. Dlere hibir zaman

inanmammdr.-Bu dten ayrlmak istemiyordum ama o ann gereklerine dnmek zorundaydm. Phyllis'in, artk dayanma gcnn snrna gelmi olan kocasna yardm iin bir kez olsun benimle konumaya gnlsz oluu, Marvin'in anlatt saf ve uyumlu evlilii yalanlyordu. Burada Marvin'in, terapistlerin evlilik sorunlarna burunlarn sokup onlar krklediklerine ilikin (besbelli Phyllis'in de paylat) korkusu nedeniyle, incelikle ilerlemek zorundaydm ama nce Phyllis'in evlilik terapisine amanszca kar ktndan emin olmam gerekiyordu. Geen hafta Marvin'in kendisini benim tarafmdan reddedilmi hissedip hissetmediini merak etmitim. Belki de bu, benim onu bireysel terapide grmemi salamak iin yaplm bir manevrayd. Acaba Marvin Phyllis'i tedavide kendisine katlmaya ikna etmek iin gerekten ne kadar aba harcamt? Marvin, beni onun kendi bildiinden kolay kolay amadna ikna etti. --Psikiyatriye inanmadn sylemitim size, ama bu kadarla da kalmyor. Hibir doktoru grmek istemiyor, on be yldr nisai muayeneden gemedi. Btn yapabildiim dii ard zaman onu diiye gtrmek.-Birdenbire, Phyllis'in katlna baka rnekler istediimde baz umulmadk eyler boanverdi. --yisi mi size gerei syleyeyim. Hem para harcayp hem de burada oturup size yalan sylemenin anlam yok. Phyllis'in de sorunlar var. Esas derdi evden dar kmaktan korkmas. Bir de ad vard bunun. Unutmuum.---Agorafobi?---Evet, o ite. Yllardr onu ekiyor. Evden hibir nedenle kolay kolay kmaz, yani-- - Marvin'in sesi bouldu ve gizli bir fesat tonu ald - --baka bir korkudan kamad srece.---Nasl bir baka korku?---Eve misafir gelmesi korkusu!-Marvin szne devam ederek yllardr - hatta on yllardr evlerinde misafir arlamam olduklarn anlatt. Durum gerektirdiinde - rnein, aile fertleri ehir dndan gelmilerse Phyllis onlar bir restoranda arlamaya hazrd: --Ucuz bir restoranda, nk Phyllis para harcamaktan nefret eder.-- Marvin onun psikoterapiye kar olmasnn bir nedeninin de para olduunu ekledi. Ayrca, Phyllis Marvin'in de misafirlerini evde arlamasna izin vermiyordu. rnein, birka hafta nce, ehir dndan baz misafirler politik rozet koleksiyonunu grmek istemilerdi. Marvin Phyllis'e sormak zahmetine bile girmediini syledi: onun kyameti koparacan biliyordu. Eer zorlasayd, --onunla bir daha yatana kadar,-- diyordu, --bir ay dolusu pazar geerdi.-- Sonu olarak, daha nce pek ok kez yapm olduu gibi, bir gnn byk bir blmn, btn koleksiyonunu ofisinde sergilemek zere paketlemekle geirmiti.

Bu yeni bilgiler Marvin'le Phyllis'in evlilik terapisine ok ihtiyalar olduunu daha da ak bir biimde ortaya koymutu. Ama imdi yeni bir durum vard. Marvin'in ilk dleri ilkel tasvirlerle ylesine doluydu ki, nceki hafta bireysel terapinin bu fokur fokur kaynayan, bilindnn mhrn krmasndan korkmu ve evlilik terapisinin daha tehlikesiz olacan dnmtm. Oysa imdi, ilikilerindeki bu ciddi patolojinin kant karsnda, ift olarak terapinin de eytanlar serbest brakp brakmayacan merak ediyordum. Marvin'e, her eyi gz nnde tutarak, seilecek tedavi ynteminin davrana ynelik evlilik terapisi olduuna hala inandm tekrarladm. Ama evlilik terapisi bir iftin katlmn gerektiriyordu ve eer Phyllis gelmeye henz gnll deilse (ki Marvin bunu hemen dorulad), Marvin'le bir bireysel terapi denemesi yapmaya hazr olduumu syledim. --Ama nceden uyaryorum, bireysel tedavi byk bir olaslkla aylarca, hatta bir yl ya da daha fazla srecek ve bir gl bahesi de olmayacaktr. Ac veren dnceler veya anlar ortaya kabilir ve bunlar geici olarak seni u anda olduundan daha rahatsz bir duruma sokabilir.-Marvin bunu son birka gn boyunca dnm olduunu ve hemen balamak istediini syledi. Haftada iki kez bulumay planladk. Her ikimizin de ekinceleri olduu akt. Marvin psikoterapiye ilikin kukular tamaya devam ediyor ve bir i yolculua pek az ilgi duyuyordu. Terapiyi kabul etmiti nk migreni onu dize getirmiti ve baka aresi kalmamt. Benim de kendi hesabma ekincelerim vard nk tedavi konusunda ok karamsardm: onunla almay kabul etmitim nk uygulanabilir baka bir terapi seenei grmyordum. Ama Marvin'i baka birine havale edebilirdim. Bunu yapmaymn bir baka nedeni vard - o ses, o artc dleri yaratan varln sesi. Marvin'in duvarlarnn arasnda bir yerde gml biri, darya acil varolusal mesajlar gnderip duruyordu. Bir kez daha o dn ortamna, o zayf adamlarn, o siyah ayrn ve siyah tll kz bebein sessiz ve karanlk dnyasna srklendim. Bastonun akkor halindeki ucunu ve seksle ilgisi olmayan, yalnzca deheti defetmek iin beyhude bir aba olan o cinsel eylemi dndm. Merak ediyordum, maskelemek gereksiz olsayd, dn yaratcs benimle hilesiz konuabilseydi, neler sylerdi acaba? --Yalandm. Hayatm adadm iin sonuna geldim. Hi ocuum yok ve dehet iinde lme yaklayorum. Karanlktan bouluyorum. lmn sessizliinden bouluyorum. Sanrm bir are biliyorum. Karanl cinsel tlsmmla delmeye alyorum. Ama bu yetmiyor.-Ama bunlar Marvin'in deil benim dncelerimdi. Ondan bu dle iliki kurmasn, onun hakknda dnmesini ve aklna gelen her eyi sylemesini istedim. Hibir ey gelmedi. Marvin yalnzca ban sallad.

--Ban hemen hi duraksamadan hayr diye sallyorsun. Tekrar dene. Kendine bir ans ver. Dn herhangi bir blmn al ve brak hayalin onunla gezinsin.-Hibir ey. --Beyaz ulu bastona ne anlam veriyorsun?-Marvin, kendinden honut, srtt. --Ben de buna ne zaman geleceinizi merak ediyordum! Siz psikiyatrlarn her eyin kknde seks grdnz daha nce sylememi miydim?-Sulamas zellikle ters dyordu duruma, nk eer onun hakknda bir tek kanaatim varsa o da skntsnn kaynann seks olmadyd. --Ama bu senin dn, Marvin. Ve senin bastonun. Onu sen yarattn, ondan ne anlam karyorsun? Ya o lm alametlerinden ne anlam karyorsun - cenaze grevlileri, sessizlik, karanlk, tm o dehet ve uursuzluk atmosferi?-D lm ya da seks asndan tartma tercihi verilince Marvin abucak ikinciyi seti. --ey, dn leden sonra - yani bu dten on saat kadar nce cereyan eden, sekse ilikin bir olay ilginizi ekebilir. Yatakta yatm hala migrenimden toparlanmaya alyordum. Phyllis geldi ve bana bir ba ve ense masaj yapt. Sonra devam edip srtma masaj yapt, sonra bacaklarma, sonra da penisime. Beni soydu ve sonra o da btn giysilerini kard.-Bu olaand bir durum olmalyd: Marvin bana cinsel ilikiyi hemen her zaman kendisinin balattn sylemiti. Phyllis'in bir evlilik terapistine gitmeyi reddetme suunun kefaretini demek istediinden kukulanyordum. --nce karlk vermek istemedim.---Nasl olur?---Doruyu sylemek gerekirse, korkuyordum. En kt migrenimi henz atlatyordum ve baarsz olup bir migrene daha yakalanmaktan korkuyordum. Ama Phyllis penisimi emmeye balad ve beni sertletirdi. Onu hi bu kadar srarl grmemitim. Sonunda, 'Haydi,' dedim, 'bu gerginlikten biraz kurtulmann yolu iyi bir sevime olabilir.--' Marvin duraklad. --Neden durdun?---Onun kelimelerini tam tamna hatrlamaya alyorum. Her neyse, sevimeye baladk. Gayet iyi gidiyordum, ama tam gelmeye hazrlanrken, Phyllis, 'Sevimek iin gerginlikten kurtulmak dnda nedenler de vardr,' dedi. te bu yetti! Onu bir saniyede kaybettim.---Marvin, Phyllis'e zamanlamas hakknda ne hissettiini tam olarak anlattn m?---Zamanlamas iyi deildir - hibir zaman olmamtr. Ama ben konuamayacak kadar sinirlenmitim. Syleyeceklerimden

korkuyordum. Yanl bir ey sylersem hayatm cehenneme evirebilir - seks musluunu bsbtn kapatabilir.---Ne gibi bir ey syleyebilirdin?---Drtlerimden korkuyorum - ldrme ve seks drtlerimden.---Ne demek istiyorsun?---Hatrlar msnz, yllar nce, karsn zerine asit dkerek ldren bir adam hakknda bir gazete haberi vard. Korkun bir ey! Ama ben sk sk bu su hakknda dnmmdr. Bir kadna duyulan fkenin nasl byle bir sua yol aabileceini anlayabiliyorum.-Tanrm! Marvin'in bilinalt sandmdan daha yaknd yzeye. Byle ilkel duygularnn zerindeki kapa - en azndan tedavinin bu kadar erken bir dneminde - kaldrmak istemediimi anmsayarak cinayetten sekse getim. --Marvin, cinsel drtlerinden de korktuunu syledin. Ne demek istiyordun?---Cinsel itkim hep fazlasyla gl olmutur. Bunun birok dazlak erkek iin geerli olduunu sylemilerdi bana. Ar erkeklik hormonu iareti. Doru mu bu?-Konuyu datmasn tevik etmek istemiyordum. Omuz silkerek soruyu geitirdim. --Devam et.---mrm boyunca onu dizginlemek zorunda kaldm nk Phyllis'in ne kadar ilikide bulunacamz konusunda kat fikirleri vardr. Ve bu hi deimez - haftada iki kez, doum gnleri ve tatillerde baz istisnalarla.---Bu konuda birtakm duygularn var m?---Bazen. Ama bazen de snrlamalarn iyi olduunu dnyorum. Onlar olmasa bsbtn rmdan kabilirim.-Tuhaf bir yorumdu bu. -- 'rndan kmak' ne demek? Evlilik d maceralar m kastediyorsun?-Sorum Marvin'in zerinde ok etkisi yapmt. --Phyllis'e hibir zaman ihanet etmedim ben! Hibir zaman da etmeyeceim!---Peki 'rndan kmak'la neyi kastediyorsun?-Marvin'in nutku tutulmu gibiydi. Bana yle geliyordu ki bu konular daha nce hi konumamt. Onun adna heyecanlanyordum. Bu bir saat mthi bir alma olmutu. Devam etmesini istiyor ve yalnzca bekliyordum. --Neyi kastettiimi bilmiyorum ama zaman zaman, cinsel itkisi benimki gibi olan bir kadnla, seksi benim kadar isteyen ve ondan benim kadar zevk alan bir kadnla evli olmann nasl bir ey olabileceini merak etmiimdir.---Peki ne dnyorsun? Hayatn ok farkl m olurdu?---Bir dakika geriye gideyim. Birka dakika nce zevk almak tabirini

kullanmamalydm. Phyllis seksten zevk alr. Yalnzca onu hibir zaman ister gibi grnmez. Daha ziyade ...nasl sylesem? ...para para verir - eer uslu olursam. Kendimi aldatlm ve fkeli hissettiim anlar bunlar ite.-Marvin duraklad. Yakasn gevetti, ensesini ovdu ve ban boynunun evresinde dndrd. Gerginliini atyordu, ama sanki baka hi kimsenin dinlemediinden emin olmak ister gibi odaya epeevre bakyor olduunu hayal ettim. --Rahatsz grnyorsun. Kendini nasl hissediyorsun?---Sadakatsiz. Sanki Phyllis hakknda bu tr eyleri sylememem gerekirmi gibi. Hani neredeyse onun kulana gidecekmi gibi.---Ona ok fazla g atfediyorsun. Er ge tm bunlar bulup karmamz gerekecek. Marvin terapinin ilk birka haftasnda canlandrc bir biimde ak olmay srdrd. Her eyi hesaba katarsak, umduumdan ok daha iyi gidiyordu. birliine hazrd; psikiyatri hakkndaki hrn kukuculuundan vazgemiti; ev devini yapyor, seanslara hazrlkl geliyordu ve, kendi deyiiyle, yatrmndan iyi bir kazan salamaya kararlyd. Terapiye olan gveni, umulmadk, erken bir kar payyla desteklendi: tedaviye balar balamaz ba arlar esrarengiz bir biimde ve tmyle kayboldu (ama sekse bal iddetli ruh hali dalgalanmalar devam ediyordu). Terapinin bu ilk aamasnda iki konu zerinde younlatk: evlilii ve (Marvin'in direnmesi nedeniyle daha az derecede olmak zere) emekliliinin olas sonular. Ama ok ll davranmaya dikkat ediyordum. Ameliyat alann hazrlayan ama derin kesimlerden kanan bir cerrah gibi hissediyordum kendimi. Marvin'in bu konular aratrmasn, ama ok da fazla incelememesini istiyordum - Phyllis'le kurmu olduu netameli evlilik. dengesini bozacak (ve bylece onu derhal terapiden darya srecek) kadar ve daha ok lm korkusu uyandracak (ve sonuta daha ok migreni ateleyecek) kadar olmamalyd bu. Marvin'le bu nazik, bir lde somut terapiyi idare ederken, ayn zamanda da dlerin sahibiyle byleyici bir sohbeti srdryordum. Marvin, kendi iine yerlemi - ya da hapsedilmi - bu ermi kk adamn varlndan ya habersizdi ya da iyi huylu bir aldrmazlk ruhu iinde onun benimle iletiim kurmasna izin veriyordu. Marvin'le ben yzeysel alanlarda dolap rasgele konuurken, dlerin sahibi derinlerden srekli bir dizi mesaj gnderiyordu. Belki de benim onunla sohbetim, amac baltalar nitelikteydi. Belki de onunla karlamam nedeniyle Marvin'in daha ar ilerlemesine izin vermeye razydm. Her seansa Marvin'i grme heyecanyla deil, dlerin sahibinden gelecek bir sonraki bildirinin beklentisi iinde baladm anmsyorum. Bazen dler ilk batakiler gibi varolu kayglarnn rktc anlatmlaryd; bazen terapide gelecek olan eyleri sezdiren belirtilerdi; bazen terapinin altyazlar gibi, Marvin'in sakngan szlerinin canl bir evirisini sunuyorlard. lk birka seanstan sonra umutlu mesajlar almaya balamtm:

Bir yatl okulda retmen byk ve bo bir tuvalin stne resim yapmakla ilgilenecek ocuklar aryordu. Daha sonra bunu kk, iman bir olana - besbelli kendime - anlatyordum. ocuk o kadar heyecanland ki alamaya balad. Mesaj kuku gtrmezdi: --Marvin, kendisine birisi - kukusuz sen, yani onun terapisti tarafndan her eye en batan balamak iin bir frsat sunulduunu seziyor. Yaamn bo bir tuvale yeni batan resmetmek iin bir ans daha verilmi olmak ne kadar heyecan verici!-Bunu baka umut dolu dler izledi: Bir dndeyim ve bir kadn bana yaklap kendisinin benim oktan unuttuum kzm olduunu sylyor. aryorum nk bir kzm olduunu bilmiyordum. Kadn orta yal ve parlak kahverengi tonlarda giyinmi. Konumak iin yalnzca birka saatimiz vard. Ona yaam koullar hakknda sorular sordum ama bu konuda konuamad. Gittii zaman zldm ama yazmaya karar vermitik. Mesaj: --Marvin ilk defa olarak kzn - kendisinin dii, yumuak, duyarl tarafn - kefediyor. Byleniyor. Olaslklar snrszdr. Onunla srekli iletiim kurmay dnyor. Belki kendisinin bu yeni kefedilmi adacklarn smrgeletirebilir.-Bir baka d: Pencereden bakyorum ve allklar arasnda bir grlt duyuyorum. Bir fareyi kovalayan bir kedi bu. Fare iin zlyorum ve dar kp ona doru gidiyorum. Bulduum ey henz gzleri almam iki kedi yavrusu. Phyllis'e haber vermek iin kouyorum nk kedi yavrularna ok dkndr. Mesaj: --Marvin u ana dek gzlerinin-kapal olduunu ve nihayet onlar amaya hazrlandn anlyor, gerekten anlyor. Phyllis iin de heyecanlanyor nk o da gzlerini amak zere. Ama dikkat et, Marvin senin bir kedi-fare oyunu oynuyor olmandan kukulanyor.-ok gemeden daha baka uyarlar da aldm: Phyllis ve ben harap bir restoranda yemek yiyoruz. Servis ok kt. Garsonu istediin zaman hi ortalarda yok. Phyllis ona pis ve pasakl olduunu sylyor. Yemein ok iyi olmasna ayorum. Mesaj: --Marvin senin aleyhine bir dava gelitiriyor. Phyllis hayatlarndan kman istiyor. kisi iin de bir tehdit oluturuyorsun. Dikkatli ol. Bir apraz atee tutulma. Yemein ne kadar iyi de olsa bir kadnla ak atamazsn.--

Ve sonra belirli yaknmalar getiren bir d: Bir kalp transplantasyonu izliyorum. Cerrah uzanm yatyor. Birisi onu yalnzca transplantasyon ilemiyle ilgilenmek ve kalbin vericiden alnna ilikin tm o pis ve kark olaylara ilgisiz kalmakla suluyor. Cerrah bunun doru olduunu itiraf ediyor. Bu ayrcala sahip olmadn syleyen bir ameliyathane hemiresi vard - o tm pislik ve karmaaya tank olmak zorunda kalmt. Mesaj: --Kalp transplantasyonu tabii ki psikoterapi. (Sana apkam karyorum, dlerin sahibi aziz dostum! 'Kalp transplantasyonu' - psikoterapi iin ne esin dolu bir grsel simge!) Marvin senin souk ve ilgisiz olduunu, onun yaamna - bugnk kiiliine nasl ulatna - pek az kiisel ilgi duyduunu hissediyor.-Dlerin sahibi bana nasl ilerleyeceim konusunda tavsiyede bulunuyordu. Hi byle bir denetim olmamt. Beni o kadar bylemiti ki, gdlerini gzden kaybetmeye balamtm. Benim Marvin'e yardm etmeme yardm etmek iin Marvin'in vekili olarak m hareket ediyordu? Marvin deitii takdirde kendisinin de onunla btnlemek yoluyla zgrlne kavuacan m umut ediyordu? Yoksa esas itibaryla kendi yalnzln hafifletmek iin mi benimle ilikisini srdrme zahmetine giriyordu? Ama gdleri ne olursa olsun, tavsiyeleri bilgeceydi. Haklyd: gerekten de Marvin'le megul olmuyordum! O kadar resmi bir dzeyde kalmtk ki birbirimize adlarmzla hitap etmemiz bile yakksz kayordu. Marvin kendini ok ciddiye alyordu: hi akalaamadm ya da taklamadm tek hastam saylabilirdi. Sk sk ilikimize odaklanmaya alyordum ama ilk birka seanstaki baz ineli szler dnda (--siz psikiyatrlar her eyin kknde seks olduunu dnrsnz-- trnden) bana hi ilgi gstermiyordu. ok saygl davranyor ve bana kar duygularna ilikin sorularm genellikle, hala migrenden kurtulmu durumda olduuna gre, ne yaptm biliyor olmam gerektii yolunda ifadelerle yantlyordu. Alt ay geride braktmzda Marvin'e biraz daha fazla ilgi duyuyordum ama hala ona kar derin bir sevgim yoktu. Bu ok garipti, nk dlerin sahibine tapyordum: yrekliliine ve dalayc drstlne hayrandm. Zaman zaman dlerin sahibinin aslnda Marvin olduunu, onun Marvin'in zndeki ekirdee - benliin mutlak bilgelie ve z bilgisine sahip olan halkasna ak bir kanal saladn anmsatmak iin kendimi drtmek zorunda kalyordum. Dlerin sahibi, benim transplantasyonu yaplacak kalbin kaynana ilikin kark ayrntlara dalmam olduum konusunda haklyd: Marvin'in yaamnn ilk dnemlerindeki deneyimleri ve rntleri fazlasyla ihmal etmitim. Bu nedenle, o d izleyen iki seans Marvin'in ocukluunun ayrntl olarak incelenmesine hasrettim. rendiim en ilgin eylerden biri, Marvin yedi sekiz yalarndayken gizli bir afetin ailesini paralamas ve annesinin babasn yatak odasndan temelli srmesiyle sonulanmasyd. Olayn mahiyeti Marvin'e hibir zaman aklanmam olmakla birlikte, imdi, annesinin tek tk szlerine dayanarak babasnn ya sadakatsizlik ettiini ya da slah olmaz bir kumarbaz olduunu

sanyordu. Babasnn srgnnden sonra, annesinin srekli yolda olmak en kk erkek evlat olan Marvin'e dmt: annesine tm sosyal faaliyetlerde elik etmek onun greviydi. Yllarca arkadalarnn, annesiyle flrtne ilikin alaylarna katlanmt. Marvin'in yeni aile grevinin babasnn nezdinde poplerliini artrmadn sylemeye gerek yok tabii. Baba evde clz bir varla, sonra da yalnzca bir glgeye dnm, ok gemeden de temelli buharlap gitmiti. ki yl sonra Marvin'in aabeyi ondan iyi ve hayatta olduunu ve ailenin onsuz daha iyi olduundan emin olduunu bildiren bir kart almt. Belliydi ki Marvin'in kadnlarla ilikilerinde esasl oedipal problemlerinin temeli hazrd. Annesiyle ilikisi darya kapal, uzun bir yaknla dayanan, fazlasyla mahrem bir ilikiydi ve Marvin'in erkeklerle ilikilerinde ykc sonulara yol amt, hatta Marvin, babasnn ortadan kaybolmasna elle tutulur bir biimde katkda bulunmu olduunu sanyordu. Bu durumda, Marvin'in erkeklerle rekabette sakngan ve kadnlara kar ar ekingen olduunu renmek artc olmamt. Phyllis'le ilk gerek randevusu, ayn zamanda son ilk randevusu olmutu: Phyllis'le evlenene kadar srekli bir beraberlikleri olmutu. Phyllis ondan alt ya kk, ayn derecede ekingen ve kar cinsle ilikilerinde ayn derecede deneyimsizdi. Gemiin anmsanmasna ilikin bu seanslar bana gre makul lde verimli olmutu. Marvin'in zihnini dolduran karakterlerle tanm ve baz nemli, yinelenen yaam rntlerini belirlemitim (ve bunlar onunla paylamtm): rnein, Marvin anne ve babasnn yaad rntnn bir blmn kendi evliliinde yeniden yaratmt - onun kars da babasnn kars gibi cinsel ltuflar keserek denetim salyordu. Bu malzeme kat kat aldka Marvin'in u andaki sorunlarn birbirinden ok farkl ayr adan yorumlamak mmkn oluyordu: varolusal (burada odak, yaamn nemli bir kilometre tan gemenin uyandrd ontolojik kayg zerindeydi); Freud'cu (burada vurgu, cinsel eylemin ilkel felaket kaygsyla kaynamasyla sonulanan Oedipus kaygs zerindeydi) ve iletiimsel (burada vurgu, dinamik evlilik dengesinin yakn gemiin olaylaryla altst oluu zerindeydi. Yaknda buna ilikin daha fazla ey ortaya kacakt). Marvin her zamanki gibi gerekli bilgileri salamak iin ok almt, ama dleri bunu talep etmi olmakla birlikte, ok gemeden imdiki yaam rntlerinin gemiteki kklerine olan ilgisini yitirdi. Bir defasnda bu tozlu olaylarn baka bir aa, neredeyse baka bir yzyla ait olduunu sylemi, kendisi dnda tm karakterleri l olan bir dram tartmakta olduumuzu da dalgn dalgn eklemiti. Dlerin sahibi ok gemeden tarihsel aknlarmza Marvin'in tepkisi konusunda bana bir dizi mesaj verdi: Byk, uzun, tekerlekli bir kutuya benzeyen garip biimli bir otomobil grdm. Siyaht ve rugan gibi parlakt. Beni etkileyen, pencerelerin yalnzca arkada bulunmas ve ok arpk olmasyd yani pencerelerden dar baklamyordu aslnda.

Dikiz aynasyla ilgili sorunlar olan bir baka araba daha vard. Onun da aa yukar kayan bir tr filtresi olan arka pencereleri vard ama filtre skp kalmt. Byk bir baaryla bir konferans veriyordum. Sonra projeksiyon makinesi sorun karmaya balad. nce makineye bir slayt koyacakken iindeki slayd karamadm. Slaytta bir erkein ba vard. Sonra slayd netletiremedim. Daha sonra insanlarn kafalar ekrann nn kapatp durdu. n ak bir grnm iin btn konferans salonunu dolatm ama slaydn tmn hi gremedim. Dlerin sahibinin bana gnderdiine inandm mesaj uydu: --Geriye bakmaya alyorum ama iyi gremiyorum. Arka pencere yok. Dikiz aynas yok. inde bir ba olan bir slayt gr engelliyor. Gemi, gerek hikaye, gerek olaylarn tarihi, bir daha ele geirilemiyor. Slayttaki ba - benim bam, benim grm, benim belleim - yolu kesiyor. Gemii yalnzca imdinin gzleriyle filtre edilmi olarak gryorum - onu o zaman bildiim ve yaadm ekliyle deil, imdi yaadm gibi. Tarihsel anmsama, kafalar gr alanndan ekmek iin yaplan beyhude bir altrma. --Sonsuza dek yitip gitmi olan yalnzca gemi deil, gelecek de mhrl. Rugan arabann, benim tabutum olan o kutunun n pencereleri de yok.-Yava yava, benden nispeten az bir tevikle, Marvin daha derin sularda dolamaya balad. Belki de benim dlerin sahibiyle konumalarmn krntlarna kulak misafiri olmutu. Arabaya, tekerlekler stndeki garip siyah kutuya ilikin ilk arm, --Bir tabut deil,-- demek olmutu. Banim kalarmn kalktn fark ederek glmsemi ve, --Fazla itiraz ederek insann kendi kendini ele verdiini syleyen siz psikiyatrlardan biri miydi?-- demiti. --Arabann hi n penceresi yok, Marvin. Bunun zerinde dn. Aklna ne geliyor?---Bilmiyorum. n pencereler olmadan nereye gittiini bilemezsin.---Bu sana, imdi nnde uzanan hayata, nasl uygulanabilir?---Emeklilik. Biraz ar gidiyorum ama anlamaya balyorum. Fakat emeklilik konusunda hi tasalanmyorum ki. Neden hibir ey hissetmiyorum?---Duygu orada. Dlerine szyor. Belki onu hissetmek ok fazla ac verecek. Belki de ac, ksa devre yapp baka eylere atlyor. unu ne kadar sk sylediine baksana: 'Cinsel performansm konusunda neden bu kadar altst olaym? Anlam yok bunun.' Bizim esas grevlerimizden biri de birtakm eyleri seip ayklayarak duygular ait olduklar yerlere tekrar koymaktr.-Marvin ok gemeden yalanma ve lme ilikin kesin ve ak ierii olan bir dizi d anlatt. rnein, dlerinden birinde byk, bitmemi, beton bir yeralt binasnn iinde dolamt. Bir d onu zellikle etkilemiti:

Susan Jennings'i grdm. Bir kitapda alyordu. Kederli grnyordu ve ben de ona biraz yaknlk gstermek iin yanna gittim. Ona ayn eyleri hisseden bakalarn, byle alt kiiyi daha tandm syledim. Ban kaldrp bana bakt, yz smk dolu iren bir kafatasyd. Dehet iinde uyandm. Marvin bu d zerinde iyi alt. --Susan Jennings? Susan Jennings? Onu krk be yl nce niversitede tanmtm. imdiye dek onu bir kez bile dndm sanmyorum.---Onu imdi dn. Aklna ne geliyor?---Yzn grebiliyorum - yuvarlak, tombul, kocaman gzlkl.---Sana herhangi bir kimseyi anmsatyor mu?---Hayr, ama sizin ne diyeceinizi biliyorum - bana benzediini sylerdiniz: yuvarlak bir surat ve kocaman gzlkler.---Ya br 'alt kii'?---Ha, orada bir ey var, tamam. Dn Phyllis'le, len btn arkadalarmzdan ve emeklilikten hemen sonra len kiiler hakknda bir gazete makalesinden konuuyorduk. Ona bir mezunlar blteni okuduumu ve niversitedeki snfmdan alt kiinin lm olduunu grdm syledim. Dteki 'ayn eyleri hisseden alt kii' onlar olmal. Byleyici!---Orada epey bir lm korkusu var, Marvin - bu dte ve tm dier karabasanlarda. Herkes lmden korkar. Korkmayan hi kimseye rastlamadm. Ama ou insan yllar boyunca dnp dnp onun zerinde alr. Sende ise birdenbire patlam gibi grnyor. Bunu ateleyenin emeklilik dncesi olduunu kuvvetle hissediyorum.-Marvin en gl dn alt ay nceki o ilk d, iki zayf adaml, beyaz bastonlu ve bebekli d olduundan sz etti. O imgeler tekrar tekrar zihnine dnyordu - zellikle Victoria dnemini anmsatan o zayf cenaze grevlisi ya da alkol aleyhtar ii imgesi. Bunun belki de kendisi iin bir sembol olduunu sylyordu: ll, ar ll olmutu hep. Son birka yldr biliyordu ki hayat boyunca kendini duyarszlatrmt. Marvin beni hayrete drmeye balyordu. yle derinlere inmeye kalkyordu ki adeta ayn insanla konumakta olduuma inanamyordum. Birka yl nce ne olduunu sorduumda hi kimseyle, Phyllis'le bile paylamam olduu bir olay anlatt. Bir diinin bekleme odasnda Psychology Today dergisinin bir nshasn kartrrken insann, yaamnda nemli olmu ve artk yaamayan kiilerin her biriyle son bir anlaml konuma yapmaya almasn neren bir makale ilgisini ekmiti. Bir gn yalnzken bunu denemiti. Babasna onu ne kadar zlediini ve onu tanm olmay ne kadar istediini sylemeyi hayal etmiti. Babas yant vermemiti. Karsnda o aina hezaren salncakl koltuunda oturan annesiyle son kez vedalatn hayal etmiti. Kelimeleri sylemiti ama onlarla birlikte hibir duygu gelmemiti. Dilerini gcrdatm ve duygularn zorla dar karmaya almt. Ama hibir ey gelmemiti. Dikkatini asla kelimesinin anlam zerinde younlatrmt - onu bir daha asla,

asla gremeyecekti. Annesi tabutunda yatarken onu ptnde alnnn soukluunu anmsayabilmek iin kendini zorlarken yumruunu alma masasna vurduunu anmsyordu. Ama hibir ey gelmemiti. Yksek sesle haykrmt: --Seni bir daha asla gremeyeceim!-- Hala hibir ey olmuyordu. te o zaman kendini duyarszlatrm olduunu anlamt. Marvin o gn ofisimde alad. Tm karm olduu eyler iin, yaamndaki tm cansz yllar iin alad. Ne hazin, diyordu, canlanmak iin imdiye dek beklemi olmam ne hazin. lk defa olarak kendimi Marvin'e ok yakn hissettim. O hkrarak alarken omzunu skca kavradm. Bu seansn sonunda kendimi tkenmi ve ok etkilenmi hissettim. Geit vermeyen engeli nihayet am olduumuzu dnyordum: Marvin'le dlerin sahibi sonunda birbiriyle kaynam ve tek bir sesle konumutu. Marvin seansmzdan sonra kendini daha iyi hissetmi ve birka gn sonra garip bir olay cereyan edene kadar son derece iyimser olmutu. Phyllis'le tam cinsel ilikiye balarken birdenbire, --Belki de doktor hakl, belki de tm cinsel kaygm aslnda lm kaygs!-- demiti. Bu cmleyi bitirir bitirmez - fo! - ani ve zevk vermeyen bir erken boalma olmutu. Phyllis, onun havadan sudan seks sohbetleri iin konu seimine haliyle sinirlenmiti. Marvin derhal ona kar duyarszl ve cinsel baarszl iin kendini azarlamaya balam ve tepetaklak derin bir depresyona yuvarlanmt. Az sonra dlerin sahibinden acil, tela ykl bir mesaj aldm: Eve yeni mobilyalar getirmitim ama sonra n kapy kapayamyordum. Biri oraya kapy ak tutacak bir dzenek yerletirmiti. Sonra kapnn dnda bagajlaryla duran 10-12 kii grdm. Kt, korkun insanlard bunlar, zellikle yz bana Susan Jennings'i hatrlatan disiz bir kocakar. Ayn zamanda ki ehrin Hikayesi filmindeki Madame Defarge'yi de hatrlatyordu - hani u giyotinde kafalar kesip derken rg ren kadn. Mesaj: --Marvin ok korkuyor. ok fazla eyin farkna ok abuk vard. imdi lmn kendisini beklediini biliyor. Bilincin kapsn am bulunuyor, ama imdi ok fazla eyin dar km ve kapnn skm olmasndan, onu bir daha kapayamayacandan korkuyor.-Benzer mesajlar olan rktc dler hzla izledi: Geceydi, yksek bir yerde, bir binann balkonunda tnemitim. Aada karanlkta kk bir ocuun alayarak yardm istediini duydum. Ona geleceimi syledim, nk yardm edebilecek tek kii bendim, ama karanln iine doru inmeye balaynca merdiven giderek darald ve entipften trabzan elimde kald. Daha fazla ilerlemeye korktum. Mesaj: --mrm boyunca gmm olduum ok nemli paralarm var - kk erkek ocuk, kadn, sanat, anlam arayan para. Kendimi duyarszlatrdm ve yaammn byk

bir blmn yaanmam olarak geride braktm biliyorum. Ama imdi o blgelere inemiyorum. Korku ve pimanlkla baa kamyorum.-Ve bir baka d: Bir snavdaym. Snav kadm veriyorum ve son soruyu yantlamadm anmsyorum. Panie kaplyorum. Kad geri almaya alyorum ama sre dolmu. Olumla srenin bitiminden sonra bulumak zere randevulayorum. Mesaj: --Yaammla yapabilecek olduklarm yapmadm imdi fark ediyorum. Ders ve snav bitti. Onu farkl yapm olmay isterdim. Snavdaki son soru, neydi o? Belki baka bir ey yapmak - bir lise retmeni, zengin bir muhasebeci deil de - baka bir ey olmak iin farkl bir yne sapabilirdim. Ama artk ok ge, yantlarmdan herhangi birini deitirmek iin ok ge artk. Zaman tkendi. Keke bir olum olsayd, onun araclyla kendimi lm izgisinin tesindeki gelecee frlatabilirdim.-Ayn gece, daha sonra: Bir da yolundan trmanyorum. Gece vakti bir evi yeniden ina etmeye alan birtakm insanlar gryorum. Bunun yaplamayacan biliyorum ve bunu anlatmaya alyorum ama beni duyamyorlar. Sonra arkadan birinin bana admla seslendiini duyuyorum. Bu bana yetimeye alan annem. Bana bir mesaj olduunu sylyor. Birinin lyor olduu mesaj bu. Biliyorum ki lmekte olan benim. Ter iinde uyanyorum. Mesaj: --Artk ok ge. Tam lm denizine girmeye hazrlanrken evini gece vakti yeniden ina etmek - belirlediin yolu deitirmek - mmkn deil. imdi annemin ld zamanki yandaym. Ona yetiiyorum ve lmn kanlmaz olduunu kavryorum. Gelecei deitiremem nk gemi bana yetiip karma kyor.-Dlerin sahibinin bu mesajlar giderek gmbr gmbr ykseliyordu. Onlara kulak vermek zorundaydm. Beni, ynm belirlemeye ve terapide olup bitenleri tekrar gzden geirmeye zorluyorlard. Marvin hzl, belki de fazla hzl ilerlemiti. Balangta igrden yoksun bir adamd: bakn ieriye doru yneltemiyor, yneltmek istemiyordu. Nispeten ksa bir dnem olan alt ay iinde muazzam keifler yapmt. Gzlerinin yeni domu bir kedi yavrusu gibi kapal olduunu renmiti. inin derinliklerinde zengin, kalabalk bir dnya olduunu, yz yze gelinirse bu dnyann mthi korkular getirdiini ama aydnlanma yoluyla kurtuluu da sunduunu renmiti. Yzeysel grnmler artk onu cezbetmiyordu: pul ve Reader's Digest koleksiyonlarnn bys azalmt. Artk gzleri yaamn varolusal gereklerine alm olarak lmn kanlmazl ve kendini kurtarma gcnden yoksun oluuyla cebelleiyordu.

Marvin umduumdan daha abuk uyanmt; kimbilir, belki de dlerinin yaratcsnn sesini dinlemiti. Balangta grmeye hevesliydi, ama ok gemeden cokunun yerini gl bir pimanlk duygusu almt. Gemii ve yaklaan kayplar iin yas tutuyordu. Her eyden ok, yaamnn usuz bucaksz boluklar iin yas tutuyordu: iindeki kullanlmam potansiyel, hi sahip olmad ocuklar, hi tanmad babas, hibir zaman aile ve dostlarla dolup tamayan evi, gereinden ok para biriktirmekten daha fazla anlam tayabilecek bir i iin. Nihayet, kendisi iin, dlerinin hapsedilmi sahibi iin, karanlkta alayarak yardm isteyen o kk olan iin yas tutuyordu. Gerekte istedii hayat yaamam olduunu biliyordu. Belki bu hala yaplabilirdi. Belki hala hayatn byk, bo bir tuval zerine yeni batan resmetmeye zaman vard. Gizli kaplarn tokmaklarn evirmeye, mehul bir kz evlada fsldamaya, sr olan babalarn nereye gittiini merak etmeye balamt. Ama haddini amt. Levazm hatlarnn ulaabileceinden daha uzaklara gitmeye kalkmt ve imdi her taraftan saldrya uruyordu: gemi alacakaranlkt ve bir daha ele geirilemezdi; gelecek ise tkalyd. Artk ok geti: evinin inaat tamamlanm, snav teslim edilmiti. Bilincin savak kapaklarn ardna dek am ama yalnzca lm korkusuna boulmutu. Bazen lm korkusu, evrensellii iinde, nemsizmi gibi safd braklr. Ne de olsa kim lm bilmez ve ondan korkmaz? Oysa genel anlamda lm bilmek, dilerini gcrdatp bir iki rperti geirmek baka eydir, kendi lmnn bilincine varp onu iliklerine kadar hissetmek baka ey. Byle bir lm bilinci ok seyrek, bazen yaam boyunca bir ya da iki kez yaanan bir dehet duygusudur - Marvin'in imdi art arda her gece yaad bir dehet duygusu. Bu dehet karsnda en olaan savunmalardan bile yoksundu: ocuksuz olduundan lmsz reme hcrelerinin hayaliyle avunamyordu; onu ayakta tutacak bir dini inanc yoktu - ne bilinci koruyup srdrecek bir br dnyaya, ne de her yerde her zaman hazr olan, esirgeyici bir kiisel tanrya inanyordu; ne de hayatta potansiyelini gerekletirmi olduunu bilmenin doyumuna sahipti. (Genel bir kural olarak, insann yaamlk duygusu ne kadar az olursa lm kaygs da o kadar byk olur.) En kts de, Marvin'in bu kaygnn ucunu bucan gremeyiiydi. Dteki imge ok canlyd: eytanlar zihninin odasndan kap kurtulmulard ve tehditkar bir biimde tam gr alanndaydlar. Marvin ne kaabiliyor, ne de skm olan kapy kapatarak onlar tekrar hapsedebiliyordu. Bu durumda Marvin ve ben bir dnm noktasna, tam bilinleniin kanlmaz sonucu olan kritik bir noktaya ulamtk. Bu, insann dipsiz bir uurumun nnde durup yaamn acmasz varolusal gerekleriyle - lm, yalnzlk, temelsizlik ve anlamszlkla - nasl yzleeceine karar verdii zamandr. Tabii ki zm yoktur. nsann yalnzca belli tavrlar arasnda seimleri vardr: --kararl,-- ya da --ilgili-- olmak, ya cesurca meydan okumak, ya metanetle kabul etmek, ya da aklclktan vazgeip hayranlk, korku ve gizem iinde ilahi bir kudrete gvenmek. Marvin'in ne yapacan da, ona baka trl nasl yardm edebileceimi de bilmiyordum. Her seans, onun yapaca seimleri

hayli merak ederek drt gzle beklediimi anmsyorum. Ne olacakt? Kendi kefinden kaacak myd? Bir kez daha aldann yorgann tepesine ekmenin bir yolunu bulacak myd? Sonunda dini bir zme mi sarlacakt? Yoksa Lebens felsefi zmlerinin (nsann varoluunu, deneyimlerini ve kayglarn, kltrel nesnellikle ele alan felsefi yaklam. (. N.)) birinde mi g ve snak bulacakt? Terapistin katlmc-gzlemci olarak ikili roln hi bu kadar youn bir biimde hissetmemitim. imdi duygusal bakmdan iin iine girmi olup Marvin'e ne olaca konusunu fazlasyla umursamakla birlikte ayn zamanda inancn embriyolojisini incelemek iin ayrcalkl bir konumda olduumun da farkndaydm. Marvin, kaygl ve kkn durumu srmekle birlikte, cesaretle terapiye devam ediyordu. Ona olan saygm giderek artyordu. Terapiye oktan son vermi olacan dnmtm. Hala gelmesini salayan neydi? Birka ey, diyordu Marvin. Birincisi, migreni hala yoklamyordu. kincisi, ilk bulumamzda ona terapide kendini daha da kt hissedecei zamanlar olaca yolundaki uyarm anmsyordu; imdiki kaygl durumunun terapide bir evre olduuna ve eninde sonunda geeceine ilikin szme gveniyordu. Ayrca, terapide nemli eylerin cereyan ediyor olmas gerektiine de inanyordu: son be ay iinde kendisi hakknda daha nceki altm drt ylda renmi olduundan daha fazla ey renmiti! Ve hi beklenmedik baka bir ey daha olmutu. Phyllis'le ilikisi hissedilir bir deiim geirmeye balamt. --Eskisinden daha sk ve daha drste konuuyoruz. Bunun ne zaman baladndan emin deilim. Sizinle bulumaya ilk baladmda, ksa bir konuma heyecan yaamtk. Ama aslsz bir alarmd bu. Sanrm Phyllis beni bir terapiste gitme gerei olmadan da konuabileceimize ikna etmeye alyordu yalnzca. --Ama son birka haftadr farkl bir durum var. imdi gerekten konuuyoruz. Phyllis'e sizinle benim her seansta neler konutuumuzu anlatyorum. Hatta benim seanslardan dnm kapda bekliyor ve anlatmay geciktirdiim zaman - rnein, ilgin bir sofra sohbeti olaca iin yemee kadar beklememizi nerirsem - can sklyor.---Ona en nemli grnenler ne tr eyler?---Hemen hemen her ey. Phyllis'in para harcamaktan holanmadn sylemitim - indirimli satlara baylr. Bir kii fiyatna iki kiilik kelepir bir terapi yakaladmz syleyip akalayoruz.---Byle bir kelepiri salamak beni ancak sevindirir.---Galiba Phyllis'i en ok etkileyen, iimle ilgili olarak sizinle yaptmz konumalar, yeteneklerimle daha fazla bir eyler yapmadm, kendimi yalnzca paraya adadm, dnyaya neler verebileceimi hi dnmediim iin kendi kendimi ne kadar dkrklna uratm olduumu anlatm oldu. Bu onu ok sarst. Eer bu benim iin doruysa onun iin haydi haydi doru olduunu - hep kendini dnerek, kendinden hibir ey vermeden yaam olduunu - syledi.---Sana ok ey vermi ama.--

--Ben de ona bunu hatrlattm. nce byle sylediim iin teekkr etti ama daha sonra, biraz daha sonra, pek de emin olmadn syledi - belki bana yardmc olmutu ama baz bakmlardan da benim yolumu kesmi olabileceini syledi.---Nasl yani?---Sizinle konutuum eylerin hepsinden sz etti: bakalarnn evimize gelmesini engelleyii; evimizi ziyaret etmeyi isteyebilecek dostlar edinme hevesimi kr; seyahat etmeyi reddetmesi ve benim seyahat etmemin de nne geii - bunu size hi sylemi miydim? Her eyden ok da ocuksuz olduu ve yllar nce ksrlk uzman bir doktora gitmeyi kabul etmedii iin pimanlk duyuyor.---Marvin, ardm kaldm. Bu aklk, bu drstlk! Siz ikiniz nasl yapyorsunuz bunu? Bunlar konuulmas g, ama gerekten g eyler.-Marvin szlerini srdrerek bu igrleri iin Phyllis'in de bir bedel dediini, zorlu alkantlar yaadn syledi. Bir gece Marvin uyuyamam ve onun odasndan fsltlar duymutu. (Marvin'in horlamas nedeniyle ayr odalarda uyuyorlard.) Ayaklarnn ucuna basarak ieri girdiinde, Phyllis'in yatann yanna diz km dua ettiini, ayn cmleyi ark syler gibi yineleyip durduunu grmt: --Tanr'nn anas beni koruyacak. Tanr'nn anas beni koruyacak. Tanr'nn anas beni koruyacak. Tanr'nn anas beni koruyacak.-Marvin bu sahneden ok etkilenmiti ama bunu kelimelere dkmekte glk ekiyordu. Sanrm ii merhametle dolmutu Phyllis iin, kendisi iin, btn kk ve aresiz insanlar iin. Sanrm Phyllis'in o szleri ark gibi sylemesinin bir tr by olduunu anlamt - hepimizin yzlemek zorurda olduumuz o korkun eylere kar kat helvas inceliinde bir kalkan. O gece nihayet tekrar uyuyakalm ve daha sonra da bir d grmt: Geni, kalabalk bir odada bir kaide zerinde bir tanra heykeli vard. sa'ya benziyordu ama zerinde uuk turuncu renkte, dkml bir giysi vard. Odann br tarafinda ise uzun beyaz giysili bir aktris vard. Aktrisle heykel yer deitirdiler. Nasl olduysa giysilerini deitoku ettiler, heykel aa indi ve aktris kaidenin zerine kt. Marvin nihayet bir d anlayabildiini syledi: d, onun kadnlar tanralara dntrd ve sonra onlarn gnln ho ederse gvencede olacana inand anlamna geliyordu. Phyllis'in fkesinden her zaman ok korkmasnn ve kaygl olduunda Phyllis'in onu seks yoluyla yattrarak rahatlatabilmesinin nedeni buydu. --zellikle oral seks - sanrm size sylemitim, panie kapldm zaman Phyllis penisimi azna alr ve kt duygularm hemen eriyip gider. Seks deil bu - siz bunu teden beri sylyordunuz ve artk hakl olduunuzu biliyorum - penisim tamamen yumuak olabiliyor. Bu yalnzca onun beni her eyimle kabul etmesi ve iine almas. Sanki onun bir paras olmuum gibi.--

--Ona gerekten byl gler yklyorsun - bir tanra gibi. Yalnzca bir glmsemeyle, kucaklamayla, ya da iine almak suretiyle seni iyiletirebiliyor. Onu gcendirmemek iin ok zen gstermene amamal. Ama sorun, seksin bir tr ilaca dnmesi - hayr, bu yeterince kuvvetli deil - seks bir lm kalm meselesi oluyor ve hayatta kalman bu kadnla birlemene bal oluyor. Seksin g olmas ok doal. Oysa sevecen, keyifli bir eylem olmal o, tehlikeye kar korunma deil. Sekse bu tr bir bakla herkesin - kukusuz ben de dahil olmak zere - iktidar sorunlar olurdu.-Marvin bloknotunu karp birka satr yazd. Haftalar nce ilk kez not almaya baladnda rahatsz olmutum, ama terapiden o kadar iyi yararlanyordu ki onun belleini destekleyen yntemlerine sayg duymay renmitim. --Bakalm bunu doru anlam mym? Sizin teorinize gre benim seks dediim ey ou kez seks deil - en azndan iyi seks deil - daha ok kendimi korkudan, zellikle yalanma ve lm korkusundan korumann bir yolu. Ve iktidarsz olduum zaman bunun nedeni benim bir erkek olarak cinsel bakmdan baarsz oluum deil, seksten yapamayaca eyleri isteyiim.---Aynen yle. Ve bunun pek ok kant var. O iki zayf cenaze grevlisini ve beyaz ulu bastonu grdn d. Evinin altnda yerin svlamasn dev matkabnla delerek nlemeye altn d. Az nce anlattn, Phyllis'le seks gibi grnen ama senin de belirttiin gibi hi de seks olmayan fiziksel bir balantnn seni yattrmasna ilikin duygular.---yleyse iki sorun var. Birincisi seksten gcnn tesinde bir ey yapmasn istiyorum. kincisi, Phyllis'e beni iyiletirmesi ya da korumas iin neredeyse doast bir g veriyorum.---Ve sonra, bir rastlant sonucu onun hznl nakaratn iitince her ey parampara oluyor.---te o zaman onun ne kadar zayf olduunu anladm - yalnz Phyllis'in deil, btn kadnlarn. Hayr, yalnzca kadnlarn deil, herkesin. Benim yaptm da tpk Phyllis'in yaptyd - byye bel balamak.---yleyse sen korunmak iin onun gcne gveniyorsun ve o da byl bir nakaratla korunmak iin yalvaryor - bu seni nerede brakyor, baksana. --nemli olan baka bir ey daha var, imdi durumu bir de Phyllis'in asndan dn: eer o, sana olan sevgisinin etkisiyle, kendisine verdiin tanra roln kabul ederse bu roln onun kendi gelimesine ilikin olanaklara ne yaptn dn. Kaidesinin zerinde durabilmek iin kendi acs ve kendi korkular hakknda seninle hibir zaman konuamyordu - ya da bu yaknlara kadar konuamyordu.---Biraz yava! unu yazaym. Btn bunlar Phyllis'e aklamam gerekecek.-- Marvin imdi lgnca bir telala yazyordu. --O halde bir anlamda, Phyllis kendi tereddtlerini aka dile getirmeyerek, hissettiinden daha glym gibi davranarak, senin sylenmemi dileklerine uyuyordu. Balangta terapiye gelmek istemeyiinin nedenlerinden biri buydu gibi geliyor bana

- bir baka deyile, senin, onun deimemesi yolundaki isteini sezinlemiti. Ayrca, ona imdi sorarsan buraya gelebilirmi gibi geliyor bana.---Tanrm imdi gerekten ayn dalga boyundayz. Onunla bunu konutuk bile ve Phyllis sizinle grmeye hazr.-Ve bylece Phyllis de terapiye katlm oldu. Bir sonraki seansa Marvin'le birlikte geldi - ho, zarif bir kadnd ve srf irade gcyle ekingenliini yenerek l seansmzda kendini cesurca ortaya koydu. Phyllis hakkndaki tahminlerimiz olduka isabetliydi: ou kez Marvin'i tedirgin etmemek iin kendi yetersizlik duygularn bastrmak zorunda kalyordu. Ve tabii Marvin skntlyken ona zellikle ihtimam gstermesi gerekiyordu - bu da demekti ki bu yaknlarda ona hemen her zaman ihtimam gstermesi gerekmiti. Ama davranlar tmyle Marvin'in sorunlarna tepki nitelii tamyordu. Ayn zamanda birok kiisel sorunuyla, zellikle eitim eksikliine ilikin ac veren duyarl ve entelektel bakmdan ou insandan, zellikle Marvin'den aa olduu inancyla cebelleiyordu. Sosyal olaylardan korkup kanmasnn bir nedeni de, birinin ona, --Siz ne yapyorsunuz?-- diye sormas olaslyd. Uzun sohbetlerden kanyordu nk niversiteye gitmemi olduu ortaya kabilirdi. Ne zaman kendini bakalaryla kyaslasa, amaz bir biimde onlarn daha bilgili, daha akll, daha ok sosyal beceriye ve zgvene sahip ilgin insanlar olduu sonucuna varyordu. --Belki de,-- dedim, --senin gcn koruyabilecein tek alan seks. Marvin'in sana ihtiya duyduu ve senin zerinde hibir denetim uygulayamayaca bir yer bu.-Phyllis nce duraksayarak yant verdi ama sonra szler aralksz boanmaya balad. --Galiba Marvin'in istedii bir eyim olmas gerekiyordu. ou bakmdan kendi kendine yeten bir insan. ou kez ona sunacak pek baka bir eyim olmadn hissediyorum. ocuum olmad, insanlardan korkuyorum, evin dnda hi almadm, hibir yeteneim ya da becerim yok.-- Duraklad, gzlerini sildi ve Marvin'e, --Gryorsun ya kafama koyarsam alayabiliyorum,-- dedi. Tekrar bana dnd. --Marvin ikinizin konutuu eyleri bana anlattn sylemi size. Ben de dolayl biimde terapide saylrdm. Konulardan bazlar gzm at, Marvin'den ok bana uygun dyorlard.---rnein?---rnein, pimanlk. Bu beni gerekten canevimden vurdu. Hayatmla ne yaptm, ya da daha dorusu, ne yapmadm konusunda ok pimanlk yayorum.-O anda yreim Phyllis'e doru akt ve yardmc olacak bir ey syleyebilmeyi lgnca istedim. --Gemie ok amanszca bakarsak pimanla kaplmak kolaydr. Ama imdi nemli olan gelecee doru dnmek. Deiim hakknda dnmemiz gerek. Olmamas gereken, be yl sonra geriye bakp bu gelecek be yl yaama tarzndan pimanlk duymaktr.--

Phyllis ksa bir duraklamadan sonra yant verdi: --Bir eyleri farkl yapmak iin fazla yal olduumu syleyecektim. Otuz yldr byle hissediyorum. Otuz yl! Btn mrm ok ge kaldm hissederek gemi. Ama Marvin'in u son birka hafta iinde deimesini izlemek ok etkileyici oldu. Siz farknda olmayabilirsiniz ama srf bugn burada, bir psikiyatrn ofisinde kendi hakkmda konuuyor olmam bile bal bana byk, ok byk bir adm.-Marvin'in deimesinin Phyllis'i deimeye tevik etmesinin ne kadar ansl bir durum olduunu dndm anmsyorum. Terapi ou kez byle ilemez. Hatta evlilikte gerginlik yaratmas az rastlanan bir ey deildir: eer hasta deiir ve ei ayn durumda kilitlenip kalrsa evliliin dinamik dengesi ou kez bozulur gider. Hasta ya gelimekten feragat etmek ya da gelimeyi seip birliktelii tehlikeye atmak zorunda kalr. Phyllis bylesine esneklik gsterdii iin minnet duyuyordum. Konutuumuz son konu Marvin'in belirtilerinin zamanlamasyd. Emekliliin sembolik anlamnn - yaamn bu nemli kilometre tann altndaki varolusal kaygnn - belirtilerin balangc iin yeterli bir aklama oluturduu yolunda kendi kendimi ikna etmi durumdaydm. Ama Phyllis --Neden imdi?-- konusunda ek aklamalar da getirdi. --Eminim ne sylediinizi biliyorsunuz ve emeklilik fikri Marvin'i sandndan daha fazla tedirgin etmi olmal. Ama akas onun emekli olmas fikri asl beni tedirgin ediyor - ve benim canm skldnda, herhangi bir ey hakknda canm skldnda, Marvin de altst oluyor. likimiz byle iliyor. Ben kayglanrsam, hi dile getirmesem de o bunu hisseder ve tedirgin olur. Bazen o kadar tedirgin olur ki benim tedirginliimi alp gtrr.-Phyllis btn bunlar ylesine kolaylkla sylemiti ki, iinde bulunduu byk gerginlii bir an iin unutmutum. nceleri birka cmlede bir Marvin'e bakyordu. Bunu onun desteini almak iin mi, yoksa sylemek zorunda olduklarn onun kaldrabilecei konusunda kendi kendini rahatlatmak iin mi yaptndan emin deildim. Ama imdi kendi szlerine kaplm, bedenini ve ban hi kprdatmadan konuuyordu. --Peki Marvin'in emeklilii seni neden tedirgin ediyor?---imdi, bir defa Marvin iin emeklilik demek seyahat demek. Size benim seyahatle ilikim konusunda ne anlatt bilmiyorum. Gururlanacak bir ey deil bu, ama dnyann yar evresini dolanmak yle dursun evden ayrlmak bile epey g geliyor bana. Ayn zamanda Marvin'in evi 'devralmasn' da drt gzle beklemiyorum dorusu. Son krk yldr o brosunu ynetti, ben de evi. Biliyorum, ev onun da evi. Aslnda onun evi diyebilirsiniz - onun parasyla alnd. Ama eitli koleksiyonlarn sergileyebilmek iin odalar yeniden dzenlemekten sz ettiini duymak beni altst ediyor. rnein, tam bu aralar politik kampanya rozetlerini sergilemek iin camdan yeni bir yemek masas yaptracak birini aryor. Ben politik rozetlerin tepesinde yemek yemek istemiyorum. Korkarm bamz derde girecek. Bir de ...-- Phyllis durdu. --Bir ey daha syleyecektin, Phyllis?--

--ey, en zoru da bunu sylemek. Utanyorum. Marvin evde oturmaya balaynca, her gn ne kadar az ey yaptm grp bana olan saygsn kaybedecek diye korkuyorum.-Marvin yalnzca onun elini tuttu. Yaplacak en doru ey bu gibi grnyordu. Aslnda seans boyunca da derin bir duygudalk iindeydi. Dikkati datan sorular, basmakalp espriler, yzeyde kalma abalar yoktu. Seyahatin kendisi iin nemli olduunu ama kars hazr olana dek bekleyemeyecek kadar da nemli olmadn syleyerek Phyllis'i rahatlatt. Ona kendisi iin dnyada en nemli eyin aralarndaki iliki olduunu ve hibir zaman kendini ona daha yakn hissetmemi olduunu aka syledi. Phyllis ve Marvin'le ift olarak birka seans daha bulutum. Yeni, daha ak iletiim tarzlarn pekitirdim ve onlara cinsel ilikinin baz esaslar zerine dersler verdim: Phyllis'in Marvin'e ereksiyonunu korumas iin nasl yardm edebilecei; Marvin'in erken boalmadan kanmasn nasl salayabilecei; Marvin'in sekse nasl daha az mekanik bir tarzda yaklaabilecei ve ereksiyonunu kaybederse Phyllis'i el ya da az yardmyla nasl orgazma ulatrabilecei gibi. Phyllis yllardr eve bal kalmt ve tek bana dar kmaya artk pek seyrek cesaret edebiliyordu. Bu rnty deitirmenin zaman gelmi gibi grnyordu bana. Agorafobisinin anlamnn ya da en azndan bir anlamnn artk geerli olmadna ve paradoksla etkilenebileceine inanyordum. nce Marvin'den Phyllis'in fobisini yenmesine yardmc olmak iin yapacam nerilere uyma sz aldm. Sonra ondan Phyllis'e, hi amadan iki saatte bir, eer iyerinde ise telefon ederek, tam u szleri sylemesini istedim: --Phyllis, ltfen evden ayrlma. Senin benimle ilgilenmek ve korkmam nlemek iin her zaman orada olduunu bilmeye ihtiyacm var.-Phyllis'in gzleri aknlkla ald, Marvin'in yzne inanmazlkla bakt. Ciddi olabilir miydim? Marvin'e bunun lgnca grndn bildiimi syledim ama onu talimatma sadakatle uymaya da ikna ettim. Marvin'in Phyllis'e evden ayrlmamasn ilk birka syleyiinde, birlikte kkrdamlard: gln ve yapay grnyordu bu; Phyllis zaten aylardr evden ayrlmamt. Ama ok gemeden kkrdamalar yerini sinirlenmeye brakt. Marvin, ona ayn budalaca laflar yineleyip durmaya sz verdirdiim iin bana sinirleniyordu. Phyllis, Marvin'in benim talimatm izlediini bildii halde, kendisine evde oturmasn emrettii iin ona sinirleniyordu. Birka gn sonra tek bana ktphaneye, sonra alverie gitti ve birka hafta iinde de yllardr gitmemi olduu kadar uzaklara gitmeyi gze ald. Terapide bu tr manevralara ok seyrek bavururum; genellikle bedeli fazla yksektir - terapi ilikisinin itenliini feda etmeyi gerektirir. Ama terapideki temelin salam olduu durumlarda bu tr bir yaklam etkili olabilir ve tembihlenen davran, belirtinin anlamn rtr. Bu vakada Phyllis'in agorafobisi onun belirtisi deil, onlarn belirtisiydi ve evlilik dengesini korumaya hizmet ediyordu: Phyllis Marvin iin sonsuza dek oradayd; Marvin dnyaya atlabilir, geimlerini salayabilir, ama Phyllis'in

onu daima orada beklediini bilerek kendini gvencede hissedebilirdi. Bu yntemi kullanmda bir tr eliki var gibiydi: varoluu yaklamla ynlendirici paradoks genellikle tuhaf bir ift oluturur. Ama burada izlenen sra doal grnyordu. Marvin, umutuzluunun derin kaynaklaryla yzlemesi sonucunda kazand igry Phyllis'le olan ilikisine uygulamt. Cesaretinin krlmasna karn (dlerinde gece bir evi ina edememek gibi sembollerle anlatlyordu bu) yine de karsyla ilikisini kkl bir biimde yeniden kurmak yolunda ilerlemiti. imdi Marvin de Phyllis de birbirlerinin varlna ve gelimesine o kadar nem veriyorlard ki, bir hastalk belirtisini yuvasndan skp atma srecinde itenlikle ibirlii yapabiliyorlard. Marvin'in deiimi bir uyarlama sarmal balatmt: kstlayc bir rolden kurtulan Phyllis, birka haftalk bir sr iinde muazzam bir deiim geirdi ve bu iyilemeyi ertesi yl bir baka terapistle srdrd bireysel terapide pekitirdi. Marvin'le ben yalnzca birka kez daha bulutuk. lerlemesinden honut olan Marvin, kendi deyimiyle, yatrmndan iyi bir kazan salamt. Terapiye bavurma nedeni olan migreni bir daha hi nksetmedi. Ruh halinde hala salnmalar oluyorsa da (ve bunlar hala sekse balysa da) bunlarn iddeti hatr saylr derecede azalmt. Marvin imdi bu salnmalarn son yirmi yl boyunca olanlarla hemen hemen ayn olduunu tahmin ediyordu. Ben de almamzdan tatmin olduumu hissediyordum. Her zaman yaplabilecek daha ok ey vardr ama genel olarak ilk seansmzda tahmin edebileceimden ok daha fazlasn baarmtk. Marvin'in keder ykl dlerinin kesilmi olmas da gven vericiydi. Son birka haftadr dlerin sahibinden hi mesaj almam olmakla birlikte bunun eksikliini hissetmemitim. Marvin'le dlerin sahibi kaynamt ve imdi onlarla bir tek kiiyle konuur gibi konuuyordum. Marvin'i bir dahaki grm bir yl sonra oldu: hastalarla her zaman bir yl sonra bir izleme seans iin randevularm - hem onlarn yarar hem de benim aydnlanmam iin. Bu arada hastaya ilk seansmzn bir blmnn ses kaytlarn dinletmeyi de adet haline getirmiimdir. Marvin ilk grmemizin on dakikasn byk bir ilgiyle dinledi, bana glmsedi ve, --Bu hdk de kim?-- dedi. Marvin'in akasnn ciddi bir yan vard. Birok hastadan ayn tepkiyi duymu olduumdan bunu deiimin geerli bir iareti olarak grmeye balamtm. Marvin aslnda yle diyordu: --Ben artk farkl bir insanm. Bir yl ncesinin Marvin'ini tanmakta glk ekiyorum. Eskiden yaptm eyler - hayatma bakmay reddetmek; bakalarn denetlemeye ya da sindirmeye almak; bakalarn zekamla, izelgelerimle, ayrntlara gsterdiim zenle etkilemeye almak - hepsi bitti. Artk yapmyorum bunlar.-Bunlar hi de ufak tefek dzeltmeler deildir: kiilikte temel deiikliklerin belirtileridir. Ancak, yle incelikli bir nitelik tarlar ki ou aratrma-sonucu anketlerinde genellikle gzden kaarlar. Marvin her zamanki zenli yaklamyla, terapide ele aldmz konular gzden geirip deerlendiren bir yllk izleme notlaryla birlikte, hazrlkl gelmiti. Hkm karkt: baz alanlarda

deiimleri koruyup srdrmt; dierlerinde biraz geriye kaymt. nce bana Phyllis'in gayet iyi gittiini bildirdi: evden ayrlma fobisi ok dzelmi durumdayd. Kadnlar iin bir terapi grubuna girmiti ve sosyal olaylara katlma korkusu zerinde alyordu. Belki de en etkileyici olan, eitim eksiklii konusundaki kaygsn, kendini evreye uydurma yoluyla - niversitenin renci olmayanlar iin at birka yardmc kursa kaydolarak - ele almasyd. Peki ya Marvin? Migreni artk yoklamyordu. Ruh halindeki salnmalar devam ediyordu ama onu aciz brakacak dzeyde deildi. Hala dnem dnem iktidarszd ama bu konuyu daha az dnyordu. Emeklilik hakknda fikrini deitirmiti ve imdi yarm gn alyordu, ama sahasn deitirmiti ve daha ok gayrimenkul gelitirme ve iletme konularnda - yani daha ilgin bulduu ilerde - alyordu. Phyllis'le ilikileri hala ok iyiydi ama zaman zaman karsnn yeni faaliyetleri nedeniyle kendisini madur ve ihmal edilmi hissediyordu. Ya benim eski dostum, dlerin sahibi? Ona ne olmutu? Bana bir mesaj var myd? Marvin karabasanlar ya da ok etkileyici dler grmemi olmakla birlikte gecelere zg fsltlar olduunun farkndayd. Bulumamzdan bir gece nce gizem dolu ksa bir d grmt. Bu d ona bir eyler anlatmaya alyor gibiydi. Marvin belki de benim bunu anlayabileceimi syledi. Karm, plak ve bacaklarn am, nmde duruyor. Bacaklarnn oluturduu genden uzaklara bakyorum. Ama btn grebildiim, uzakta, ok uzakta, ufukta beliren annemin yz. Dlerin sahibinden bana son mesaj: --Grm, yaammn ve d gcmn kadnlaryla snrlanm. Bununla birlikte yine de ok uzaklar grebiliyorum. Belki de yeterli bu.-:::::::::::::::::