S.M.M. M.

YETERLİLİK SINAVI

MALİ TABLOLAR ANALİZİ

ÇIKMIŞ SORULAR VE CEVAPLARI

Hazırlayan

Kadir YUMUŞAK

www.kadiryumusak.com

www.muhaseberehberi.com -1-
 24 EKİM 1998

* Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nin ( Muhasebe sistemi uygulama genel tebli ğleri )

öngördüğü fona akım tablosunu kısaca açıklayınız.

Fon akım tablosu; i şletmenin belli bir hesap döneminde sa ğladığı fon kaynaklar ını ve
bunların kullanım yerlerini gösteren tablodur. Haz ırlanmasındaki amaç i şletmenin yatırım ve
finansman faaliyetlerini ve dönem içerisindeki finansal durumda meydana gelen de ğişiklikleri
kapsayan bilgileri mali tablo kullan ıcılarına sunmaktır. Bu tablo gelir tablosu ve bilânçonun
bir k ısmı de ğildir. Bu iki temel tabloyu tamamlay ıcı bir tablodur. Fon ak ım tablosunun
hazırlanmasında mukayeseli gelir tablosu ve bilânço ile kar dağılım tablosundan yararlanılır.

2 temel kısımdan oluşur.

A ) Fon kaynaklar ı; Aktiflerdeki azal ışlar ile borçlardaki ve özkaynaklardaki art ışları temsil
eder.
B ) Fon kullan ışları; Aktiflerdeki art ışlar ile borçlardaki ve özkaynaklardaki azal ışları temsil
eder.

29 MAYIS 1999

* Tekdüzen muhasebe sistemine esas al ınan bilânço tipinin temel özelliklerini

açıklayınız.

TMS’ye esas alınan bilânço tipinin temel özellikleri;

TMS’nda bilanço net de ğer esasına göre haz ırlanmaktadır.Düzenleyici kalemler, ilgili
oldukları kalemin alt ında indirim kalemi olarak yer almaktad ır.Bunun yan ında bilanço
düzenlenirken likidite esasına uyulmaktadır.Bilançonun aktifi en likit olandan en az likide
doğru s ıralanmaktadır.Başka bir ifade ile paraya en çabuk ve de ğerinden kaybetmende
dönüşebilen varlıklar önce yer almaktad ır.Aktif tarafta dönen varl ıklar ve duran varl ıklar
şeklinde sıralanmıştır.

Pasif taraf ı ise, ödeme özelli ğine göre en çabuk ödenecek olandan en son ödenecek
olana göre s ıralanmaktadır. Pasifte k ısa ve uzun vadeli yabanc ı kaynaklar ile özkaynaklar
yer almaktadır.

Bilançoda rakamlar cari y ıl ve önceki yıl verileri olarak yer almaktadır. Bu dönemlerin
mukayese edilebilirliği mümkün kılmaktadır. Aynı zamanda bilânçoda yer almayan ancak
açıklanması gereken bilgiler dipnotlarla gösterilmektedir.

25 EYLÜL 1999

* Yönetim analizlerini kısaca açıklayınız.

Firman ın yönetim faaliyetini etkin bir şekilde sürdürebilmesi ve dolay ısıyla yönetim
kararlarında kullan ılması için yap ılan analizdir. Yönetim analizinde hem statik hem de
dinamik analizinden yararlan ılır. İşletmenin sürekli biçimde ba şarılı faaliyetlerde bulunmas ı
ve sa ğlam bir finansman politikas ına sahip olmas ı için mali tablolar ile bunlar ın analiz ve

www.muhaseberehberi.com -2-
yorum sonuçlar ının yönetim taraf ından tamamen anla şılması ve etkili bir biçimde
kullanılmasını içerir.

18 ARALIK 1999

* Tekdüzen muhasebe sisteminde şüpheli ticari alacaklar ile kar şılıklarına ili şkin
esasları ve muhasebeleştirilme yöntemlerini açıklayınız

Tekdüzen muhasebe sistemi şüpheli alacaklar ve kar şılıklarına ilişkin getirdiği esaslar
iki grupta toplanabilir.

1. Vergi mevzuat ına da uygun olarak ödeme süresi geçmi ş ve vadesi birkaç kere
uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla kez istenmi ş ya da icra evresinde
bulunan senetli ev senetsiz alacaklar için tahsil edilememe riskine göre şüpheli alacak
karşılığı ayrılır ve bu karşılık giderleri kanunen kabul edilen gider niteliğindedir.

Kredili sat ışta bulunmayan riski bu alacaklar ın vadesinde veya hiç tahsil
edilememesidir. Kredili satış yapılınca her yıl doğan alacaklardan bir kısmının belli bir
kısmı tahsil edilememe riski vard ır.Bu risk geçmi ş y ıl fiili durumlar ına göre
saptanır.TMS bu konuda perakende satış yöntemini kabul etmiş bulunmaktadır.

Şüpheli alacak karşılık oranı yöntemi = Vadesinde tahsil edilemeyen alacaklar

Kredili sat ışlar

Yukarıdaki formüle göre şüpheli alacak kar şılığının saptanaca ğı y ıldan önceki 2 y ıla
ilişkin ayrı ayr ı şüpheli alacak kar şılık oranları saptanır. Bu iki oran ın basit aritmetik
ortalaması al ınır, bulunan bu oran şüpheli alacak kar şılığı hesaplanacak, y ılın kredili
satışlarına uygulanarak o y ıl ayr ılması gereke şüpheli alacak kar şılıkları saptanm ış
olur. Bu karşılık tutarı tüm karşılıkları içerdiğinden kanunen kabul edilmeyen giderleri
saptamak için birinci esasa göre belirlenen kar şılık tutarlarının bu tutardan dü şülmesi
gerekir.

2. Birinci yöntemde vergi mevzuat ına göre ayr ılan kar şılıklarda ilgili alacaklar belirgin
olduğundan hem şüpheli ticari alacaklar hem de şüpheli ticari alacak karşılık hesapları
muhasebeleştirilir. Perakende sat ış yönteminde ise şüpheli alacaklar hesab ının
açılması mümkün değildir.

01 TEMMUZ 2000

* Tek düzen muhasebe sistemi hangi muhasebe kavram ve ilkelerine dayanarak

alacak senetleri ile borç senetlerinin reeskonta tabi tutulmas ını öngörmü ştür;
reeskont işlemlerinin finansal ( mali ) tablolar için taşıdığı önemi nedir.

Tekdüzen muhasebe sisteminde alacak senetleri ve borç senetlerinin reeskonta tabi

tutulması muhasebenin tam açıklama ve dönemsellik ilkelerine dayanarak yapılmaktadır. Tam
açıklama ilkesine göre, i şletmelerin haz ırlayacakları finansal tablolar ın i şletmenin gerçe ğe
uygun de ğerlerini yans ıtması ve i şletmenin gerçekle ştirdiği tüm de ğer hareketlerinin
sonuçlarının finansal tablolara yansıtılmasını sağlayacaktır. Bu açıdan bakıldığında, alacak ev

www.muhaseberehberi.com -3-
borç senetlerinin reeskonta tabi tutulmas ı durumunda finansal tablolar ın haz ırlandığı tarihte
işletmenin alacak ve borç senetleri gerçek de ğeri ile gösterilmesi sa ğlanacaktır. Alacak ve
borç senetlerinin vadelerinin i şletmenin birden fazla hesap dönemini içermesi durumunda
alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulmas ı durumunda i şletmenin alacak borç senetlerinin
tutarı ile gelir ve giderler ( faiz gelirleri ve faiz giderleri ) dönemin finansal tablolar ında
raporlanmış olacaktır.

16 EYLÜL 2000 ( AF )

* Tutarlılık kavramı ile mali analiz arasındaki ilişkileri açıklayınız.

Tutarl ılık kavram ı, muhasebe uygulamalar ı için seçilen muhasebe politikalar ının,
birbirini izleyen dönemlerde de ğiştirilmeden uygulanmas ı gere ğini ifade eder. İşletmenin
finansal durumunun, faaliyet sonuçlar ının ve bunlara ili şkin yorumlar ın kar şılaştırılabilir
olması bu kavram ın temel amac ıdır. Tutarl ılık kavram ı, benzer olay ve i şlemlerde kay ıt
düzenleri ile de ğerleme ölçülerinin de ğişmezliğini ve finansal tablolarda biçim ve içerik
önünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulundu ğu durumlarda i şletmeler;
uyguladıkları muhasebe politikalar ını de ğiştirebilirler. Yap ılan bu de ğişikliklerin ve neden
oldukları parasal etkilerin finansal tablo dipnotlarında açıklanması zorunludur.

Tutarl ılık kavram ı, ba şarılı bir finansal ( mali ) analizin yap ılması bak ımından
gereklidir. Finansal analizin önkoşullarından birisi biçim ve içerik bakımından benzer finansal
tabloların bulunması ve benzer finansal tablolar ın tek düzen mant ığı ile haz ırlanmasıdır. Bir
işletmenin geçmiş dönem muhasebe verilerinin ( finansal tablolar ının ) kar şılaştırılması veya
bir i şletmenin muhasebe verilerinin ( finansal tablolar ının ) ba şka bir i şletme ile
karşılaştırılmasının anlamlı bir şekilde yapılabilmesi için karşılaştırmaya konu olan tablolar ın
tutarlılık kavramına uygun olarak hazırlanmaları gerekir.

30 EYLÜL 2000

* Tek düzen muhasebe sistemi’nin çeklerin muhasebele ştirilmesine ili şkin olarak
öngördüğü esasları ve bu konunun, özün önceliği kavramı ile ilişkisini açıklayınız.

Tek düzen muhasebe sistemi ( TMS ) çeklerin muhasebele ştirilmesinde al ınan ve

verilen çekler olarak ikili bir ayr ıma tabi tutmaktad ır. Bir döneme arac ı olarak i şletmelerin
sattıkları mal ve hizmetler kar şılığında ald ığı çekler ibraz süresi içinde 101 Al ınan Çekler
Hesabında izlenmektedir. Tahsili için ibraz edildi ğinde ilgili tutar al ınan çekler hesab ından
çıkarılmaktadır. İşletmelerin mal ve hizmet sat ın alması kar şılığında verdi ği çekler ise ibraz
süresi içerisinde 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesab ında izlenmektedir. Bu hesap
aktifi düzenleyici hesap olarak aktifte negatif de ğer ile yer almaktad ır ve bankalar hesab ını
düzenleyici niteliktedir. Her ne kadar çekler bir ödeme arac ı olmasına karşın, bir kredi arac ı
olarak ülkemizde vadeli çek yayg ın olarak kullan ılmaktadır. Muhasebe kuram ı aç ısından
değerlendirildiğinde bu tür vadeli çeklerin bir ödeme arac ı olarak muhasebele ştirilmemesi
gerekir. Buna ba ğlı olarak bu tür çekler şekil olarak çek niteli ğinde olmas ına kar şın, özü
itibari ile kredi arac ıdır. Muhasebele ştirirken bu şekilde dü şünülmesi ve kredi arac ı olarak
değerlendirilmesi özün önceliği ilkesinin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır.

www.muhaseberehberi.com -4-
 2 ARALIK 2000 ( AF )

* Tutarl ılık kavram ını aç ıklayınız ve bu kavram ın finansal tablolar analizi ile
ilişkisini tartışınız.

Tutarl ılık kavram ı, muhasebe uygulamalar ında kullan ılan muhasebe politikalar ının (
stok de ğerleme yöntemi, amortisman hesaplama ve kaydetme yöntemleri, ticari mal
hareketlerinin muhasebele ştirme yöntemleri v.b. ) de ğiştirilmeden devam ettirilmesini
gerektirir. Bu de ğişikliğin yap ılmasını gerektiren geçerli bir neden ortaya ç ıkarsa de ğişiklik
yapılabilir ancak bu de ğişikliğin mali tablolar üzerinde yapt ığı etkiler dipnotlarda
gösterilmektedir.

Mali analizin ön ko şullarından biri mukayeseye elveri şli tablolar ın kulaln ılmasıdır.
Tutarlılık kavram ından sapmalar mali tablolar ın özelikle dinamik analiz yöntemi ile analiz
edilebilirliğini olumsuz yönde etkilemektedir.

16 ARALIK 2000

* Tekdüzen muhasebe sistemindeki “ Özkaynaklar “ hesap s ınıfında yer alan hesap

gruplarını ve mahiyetlerini açıklayınız.

Özkaynaklar hesap s ınıfı, i şletmenin sahip veya ortaklar ının bilânçonun haz ırlandığı
tarihte işletmeye yapmış oldukları sermaye yat ırımlarının izlendi ği hesap s ınıfıdır. Bu s ınıfta
iki temel alt grup bulunur.

A. Sermaye yedekleri
B. Kar yedekleri

Sermaye yedekleri, sermaye hareketleri sonucu ortaya ç ıkan ve işletmede bırakılan değerlerin
izlendiği hesapt ır. Sermaye hareketleri sonucu ortaya ç ıkan de ğerlere; yeniden de ğerleme
artışları, hisse senedi iptal karlar ı gibi kalemler örnek olarak gösterilebilir. Kar yedekleri,
yasa, i şletmenin ana sözle şmesi veya i şletmenin ( ortakl ıkların ) yetkili organlar ı taraf ından
verilen kararlar gere ği olarak da ğıtılmayarak i şletmede al ı konulan de ğerlerin izlendi ği
hesaplardan oluşur.

8 NİSAN 2001

* Uzun vadeli amaçlarla yapılan hisse senedi yatırımlarının muhasebeleştirme

ilkelerini ve hangi hesaplarda muhasebeleştireceklerini, Tekdüzen Muhasebe
Sistemi’ni göz önünde bulundurarak açıklayınız.

Bağlı menkul kıymetler

İştirakler
Bağlı ortaklıklar

Hesapları uzun vadeli ve genellikle stratejik amaçlarla yap ılan hisse senedi yat ırımlarının
izlendiği hesaplard ır. Bu hesaplarda izlenecek hisse senedi yat ırımları, yap ılan hisse senedi
yatırımlarının ilgili oldu ğu şirketin sermayesi içindeki oran ına göre de ğişik isimler
almaktadır.

www.muhaseberehberi.com -5-
 %10 ve altı, Bağlı menkul kıymetler
%10 ile %50 ( dahil ) arası; İştirakler
%50’nin üzeri; Bağlı ortaklıklar

1 TEMMUZ 2001

* “Borç ve gider karşılıkları “ kalemini , “ Ticari borçlar “ ile “ Ödenecek vergi

ve fonlar “ kalemleri ile karşılaştırarak, aralarındaki farkları açıklayınız.

Borç ve gider kar şılıkları; Bilânço tarihinde belirgin olarak ortaya ç ıkan ancak
tutarının ne olaca ğı kesin olarak belli olmayan veya tutar ı bilinmekle birlikte ne zaman
tahakkuk edeceği bilinemeyen borçlar ve giderler için ayr ılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
Bu grupta yer alan karşılıklar aktifi düzenleyici nitelikte değildir.

Ticari borçlar; Kuru şlun ticari ili şkileri nedeniyle ortaya ç ıkan senetli ve senetsiz
borçların kaydedildiği hesaptır.

Ödenecek vergi ve fonlar; İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmas ı sonucu ilgili

mali mevzuat uyar ınca mükellef veya sorumlu s ıfatı ile i şletmenin kendisine, personeline ve
üçüncü kişilere ilişkin ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların izlendiği hesaptır.

Ödenecek vergi ve fonlar ile ticari borçlar hesaplar ı bilânçonun haz ırlandığı tarihte
tutarı kesin olarak belli olan i şletmenin yükümlülü ğü niteli ğindeki hesaplard ır. Buna kar şın
borç ve gider karşılıklarının bilânçoda yer alan tutarları kesin tutarlar de ğildir ve ya ne zaman
ödeneceği belli değildir.

4 KASIM 2001

* Dönemsellik ilkesinin finansal tablolar analizi açısından taşıdığı önemi tartışınız.

Dönemsellik kavram ı i şletmenin süreklili ği kavram ı uyar ınca s ınırsız kabul edilen
ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlar ının diğer dönemlerden
bağımsız olarak saptanmas ıdır. Dönemsellik, finansal tablolar ın dönemler itibari ile
karşılaştırılması için gereklidir. Böylece dönemler itibari ile i şletmenin verimlilik ve karl ılık
yapılarının finansal durumu ile likidite durumunun analiz edilmesi mümkündür.

3 ŞUBAT 2002

* Menkul kıymetler ile mali duran varlıklar hesap gruplarını, özellikleri ve içerikleri
bakımından karşılaştırarak aralarındaki farkları açıklayınız.

İşletmelerin alım – satım amaçlı olarak geçici süre ile yapmış oldukları menkul kıymet
yatırımlarının izlendi ği hesapt ır. İşletmelerin k ısa vadeli fon fazlas ını de ğerlendirmek için
kullandıkları bu hususun içeri ğinde alacak hakk ı sa ğlayan ( tahvil, bono ) gibi menkul
kıymetlerin yan ı s ıra ortakl ık hakk ı sa ğlayan ( hisse senedi ) gibi menkul k ıymetlerde
bulunabilir.

Mali duran varl ıklar hesap grubunda ise genellikle i şletmelerin uzun vadeli ( stratejik )
amaçlarını gerçekle ştirmek için yapm ış olduklar ı ortakl ık hakk ı sa ğlayan menkul k ıymet
yatırımları izlenmektedir. Bu hesap grubun içeri ğinde, hisse senetleri sat ın alma ( hisse

www.muhaseberehberi.com -6-
senetlerinin yat ırım yap ılan ) şirketlerin sermayeler içinde sat ın al ınan hisse senetlerinin
oranına ( pay ına ) göre bu s ınıflandırma yap ılmıştır. Buna göre ortak olunan şirketin
sermayesi içindeki pay ı %10’dan küçük olan yat ırımlar , “ Ba ğlı menkul K ıymetler “ , %10-
%50 aras ında olanlar “ İştirakler “ , %50’nin üzeri, Ba ğlı Ortakl ıklar “ hesaplar ında
izlenmektedir.

30 HAZİRAN 2002

* Kredi analizlerini açıklayınız.

Kredi analizleri, i şletmenin likidite durumu ile k ısa vadeli borçlar ının zaman ında
ödenip ödenmeyeceğini saptamak amacıyla yapılan analizlerdir. Bu analizler kredi talep eden
işletmeler ve i şletmeye kredi veren bankalar ( Ticari bankalar ) taraf ından yap ılır. Kredi
analizlerinde, işletmenin kısa vadeli yabancı kaynakları ve dönem varlıkları üzerinde durulur.

10 KASIM 2002

* Ödenecek vergi ve fonlar ile dönem kar ı vergi ve di ğer yasal yükümlülük
karşılıkları hesaplarının özeliklerini ve birbirinden farklılıklarını açıklayınız.

Ödenecek vergi ve fonlar; i şletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmas ı sonucu ilgili

mali mevzuat uyar ınca mükellef veya sorulu s ıfatı ile i şletmenin kendisine, personeline ve
üçüncü ki şilere ili şkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonlar ın izlendi ği
hesaptır.

Ödenecek vergi ve fonlar ile ticari borçlar hesaplar ı bilânçonun haz ırlandığı tarihte
tutarı kesin olarak belli olan i şletmenin yükümlülü ğü niteli ğindeki hesaplard ır. Buna kar şın
borç ve gider kar şılıklarının bilânçoda yer alan tutarlar ı kesin tutarlar de ğildir veya ne zaman
ödeneceği belli değildir.

Dönem kar ı vergi ve di ğer yasal yükümlülük kar şılıkları; Kurumlar vergisi
mükellefleri cari dönemde elde ettikleri kar ın vergisini izleyen dönemde beyan ederek
beyannamenin verilmesinden sonra ödemektedirler. Ayr ıca dönem sonunda belirtilen dönem
karı henüz genel kurulca i şletme hesapları ibra edilmemi ş oldu ğu için kesin de ğildir. Genel
kurul toplant ısından sonra kesinle şecek dönem kar ı için muhtemel vergi tutar ı bir kar şılık
olarak ayr ılmakta bu kar şılıklar, dönem kar ından bir indirim kalemi olarak “ 691 – Dönem
karı vergi ve di ğer yasal yükümlülük kar şılıkları “ ve bu hesab ın kar şılı olarak k ısa vadeli
yabancı kaynaklar içerisinde yer alan “ 370- Dönem kar ı vergi ve di ğer yasal yükümlülük
karşılıklarıdır.”

9 MART 2003

* Yönetim analizlerini açıklayınız.

Yönetim analizleri, i şletme yönetimine bilgi sa ğlamak amac ıyla yapılan analizlerdir.
Yönetim analizlerinde, i şletmenin; likidite durumu, mali durum, karl ılık durumu ve faaliyet
etkinliği durumu analiz edilerek de ğerlendirilir. Bu analizler ile i şletmenin rakip i şletmelere
göre, sektöre göre, hedeflere göre ne ölçüde ba şarılı olduğu araştırılır. Yönetim analizleri ile;
işletme faaliyetlerinin ba şarı derecesi, hedeflerine ula şıp ula şmadığı, ula şılamamışsa
nedenlerinin neler olduğu ortaya konurken, geleceğe yönelik planlar için veriler de elde edilir.

www.muhaseberehberi.com -7-
 6 TEMMUZ 2003

* Tekdüzen muhasebe sisteminde öngörülen şüpheli alacaklara karşılık ayırma

esaslarını açıklayınız.

Tekdüzen muhasebe sisteminde öngörülen şüpheli alacaklara kar şılık ayırma esaslar ı
aşağıdaki gibidir:

“ Şüpheli ticari alacaklar “ için ayr ılacak kar şılıklarla, perakende sat ış yöntemi
kullanarak bilânço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilmeyen
alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli sat ışlara oranlar ının ortalamas ının; de ğerleme
dönemindeki vadeli sat ışlara uygulanmas ı suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayr ılan
karşılıkları kapsar. Teminatl ı alacaklarda kar şılık teminat ı a şan k ısım için ayr ılır. Bu hesap
amaca uygun olarak bölümlenebilir.

İşleyişi;

Hesaplanan kar şılık tutarı bu hesaba alacak , “ 654 – Kar şılık giderleri hesabına “ borç
kaydedilir. Şüpheli alaca ğın tahsiline ba ğlı olarak, tahmin olunan zarar ın k ısmen ya da
tamamen gerçekle şmemesi halinde gerçekle şmeyen k ısım “644 – Konusu kalmayan
karşılıklar hesab ı” alaca ğına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alaca ğın
tahsilinin imkâns ız oldu ğu kesinle ştiği takdirde bu hesaba borç ilgili hesaba da alacak
kaydedilir. Gerçekle şen zarar ın ayr ılan kar şılıklardan fazla olmas ı halinde, ayr ılan kar şılık
kadar bu hesaba borç, zarar fazlas ı ise “ 681 – Önceki dönem gider ve zararlar ı” hesab ına
borç, tahsil edilmeyen tutar ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.

Perakende sat ış yönteminin uygulanmas ı sonucunda bulunan, dönemin kar şılık

tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar kar şılığı tutarından az olmas ı durumunda aradaki fark “
644- Konusu kalmayan karşılıklar” hesabına aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır.

Daha önce alacaklardan dü şülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacaklar ın tahsili söz
konusu oldu ğu takdirde, olu şlarına göre “ 671 – Önceki dönem gelir ve karlar “ hesab ına
alınır.

23 KASIM 2003

* Kredi analizlerinin amacını ve kapsamını açıklayınız.

Kredi analizleri; i şletmenin kredi talebinde bulundu ğu banka ve benzeri finansal

kuruluşlar taraf ından yap ılan analizlerdir. Kredi analizlerinde i şletmenin özellikle likidite
durumu hakk ında de ğerlendirmeler yap ılmaktadır. Kredi talebinde bulunan i şletmelerin
öncelikle k ısa vadeli borçlar ını ödeyebilme gücüne sahip olmalar ı gerekir. Şüphesiz,
işletmenin k ısa vadeli borçlar ını ödeyebilme gücüne sahip olmas ı yeterli de ğildir. Karl ılık
durumu, finansal durum, verimlilik gibi durumlar ının da yeterli kabul edilebilecek düzeylerde
olması gerekir.

Kredi veren kurulu şlar i şletmenin likiditesinin yüksek düzeyde olmas ına özen
gösterirler, bir ba şka ifade ile likiditesinin yüksek olmas ını isterler.Yüksek likidite i şletmenin
karlılığı üzerinde olumsuz etki yapaca ğından i şletmelerde yüksek likidite durumunu

www.muhaseberehberi.com -8-
kabullenmek istemezler.Kredi veren kurulu şlar, net i şletme sermayesi düzeyini artt ırmak
isterken; i şletmelerde daha fazla i şletme sermayesi bulundurman ın kar ı azaltaca ğını
düşünerek bu talebe direnç gösterirler. Kredi veren kurulu şlar ile işletme arasında var oldu ğu
ileri sürülen bir talep – direnç s ınırının bulundu ğu ve bu s ınırın “ kredi pazarl ık do ğrusu “
olarak adlandırılması gerektiği ilgili kaynaklarda yer almaktadır.

Kredi analizlerinde yaln ızca finansal tablolar ın analizi ile yetinilmez. İşletme
büyüklüğü, yasal şekli, organizasyon yap ısı, muhasebe sistemleri, personel yap ısı, kapasite
kullanımı, personeline e ğitim durumu, sat ıcılara ba ğımlılık, hammaddeye ba ğımlılık, kalite
kontrolü, ta şıma olanaklar ı, depolama durumu, rekabet yo ğunluğu, fiyatland ırma, da ğıtım
kanalları türü, ödeme ve tahsilât politikas ı, di ğer bankalarla ili şkiler gibi çok say ıda durum
göz önünde bulundurulabilir.

4 TEMMUZ 2004

*Yapılma amaçlarına göre mali analiz çeşitlerini kısaca açıklayınız.

1) Yönetim analizleri;

Finansal tablolar analizinin ba şlıca amaçlar ından biri yönetim kararl ına destek olacak
şekilde saptamalarda bulunmakt ır. Yönetim analizleri, yönetsel amaçlar ile yap ılan
analizlerdir. Yönetim analizleri; hem iç analiz hem statik analiz hem de dinamik analiz
şeklinde yap ılabilir. Yönetim analizlerinde i şletmenin verimlilik, karl ılık, likidite, finansal
durum gibi durumlar ı hakk ında saptamalar yap ılır. Bu saptamalar, di ğer i şletmelere göre,
geçmiş dönemlere göre, bütçe hedeflerine gör e kar şılaştırılır.( Mukayese edilir.)
Karşılaştırmalar yoluyla i şletmenin planlanmas ı ve kontrolünün daha etkili bir şekilde
yapılmasına çalışılır.

2) Kredi analizleri;

İşletmenin kredi talebinde bulundu ğu banka ve benzeri finansal kurulu şlar tarafından
yapılan analizlerdir. Kredi analizlerinde i şletmenin özellikle likidite durumu hakk ında
değerlendirmeler yap ılmaktadır. Kredi talebinde bulunan i şletmelerin öncelikle k ısa vadeli
borçlarını ödeyebilme güçlerine sahip olmalar ı gerekir. Şüphesiz, i şletmenin k ısa vadeli
borçlarını ödeyebilme gücüne sahip olmas ı yeterli de ğildir. Karlılık durumu i finansal durum,
verimlilik gibi durumlar ın da yeterli kabule dilebilecek düzeylerde olmas ı gerekir. Kredi
veren kuruluşlar işletmenin likiditesinin yüksek düzeyde olmas ına özen gösterirler, bir ba şka
ifade ile likiditesinin yüksek olmas ını isterler. Yüksek likidite i şletmenin karl ılığı üzerinde
olumsuz etki yapaca ğından i şletmelerde yüksek likidite durumunu kabullenmek istemezler.
Kredi veren kurulu şlar net i şletme sermayesi düzeyini artt ırmak isterken; i şletmelerde daha
fazla i şletme sermayesi bulundurman ın kar ı azaltaca ğını dü şünerek bu talebe direnç
gösterirler.Kredi veren kurulu şlar ile i şletmeler arasında var oldu ğu işleri sürülen bir talep –
diren s ınırının bulundu ğu ve bu s ınırın “ kredi –pazarl ık do ğrusu” olarak adland ırılması
gerektiği ilgili kaynaklarda yer almaktadır.

www.muhaseberehberi.com -9-
 3) Yatırım analizleri

Yat ırım analizlerinin ba şlıca yap ılma amac ı, i şletmenin gelecek dönemlerdeki
kazanma yeterliliğinin ortaya konulmasıdır. Yatırım analizleri, işletmeye borç vermek isteyen
veya işletmenin hisse senetlerini satın almak isteyen veya halen i şletmeden alacaklı olan veya
işletmenin hisse senetlerini sat ın alm ış olan taraflarca yap ılmaktadır. Yat ırım analizleri,
özelikle uzun vadeli olarak i şletme finansman ına katk ı sa ğlayanların veya sa ğlayacakların
yaptıkları analizlerdir. Bu bakımdan işletmenin ihraç ettiği veya edeceği hisse senetlerini veya
tahvilleri satın almış olan veya sat ın alacak olan yat ırımcıların yapt ıkları analizlerde yat ırım
analizi olarak kabul edilmektedir. Yat ırım analizlerinde finansal tablolarda yer alan veriler
başta olmak üzere i şletmenin içinde bulundu ğu sektör ve ekonomik ortama ili şkin koşullarda
analiz edilir.

* Dönemsellik kavram ını aç ıklayınız, bilânço ve gelir tablosu aç ısından ta şıdığı önemi
tartışınız.

Dönemsellik kavramı;

İşletmenin süreklili ği kavram ı uyar ınca s ınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere
bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlar ının di ğer dönemlerden ba ğımsız olarak
saptanmasıdır. Gelir ve giderlerinin tahakkuk esas ına göre muhasebeleştirilmesi, hâsılat, gelir
ve karların aynı ödeme ait maliyet, gider zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. Bu
kavramın, i şletmeler açısından geçerlili ği bulunmad ığı veya ortadan kalkt ığı durumlarda ise
bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

13 MART 2005

* Maddi duran varl ıkların hizmet süreleri s ırasında yap ılan giderlerin
muhasebeleştirme yöntemlerini açıklayınız.

Maddi duran varl ıkların hizmet süreleri sırasında bunlarla ilgili olarak yap ılan giderler
iki grupta toplanır.

1. Hâsılat Harcamalar ı ( Ola ğan giderler ) , i şletmelerin maddi duran varl ıklardan tam
olarak yararlanabilmek için yapt ıkları normal bak ım, tamir ve temizleme giderleridir
ve bunlar genel giderler ( genel yönetim giderleri gibi ) hesaplar ında
muhasebeleştirilir.

2. Sermaye harcamaları ( Olağandışı giderler ) , maddi duran varl ıkları genişletmek veya
ekonomik de ğerini sürekli olarak artt ırmak amac ıyla yap ılan giderlerdir ve bunlar
varlıkların maliyet bedellerine eklenirler. Yat ırım giderleri, genellikle ilgili maddi
duran varlığın mevcut hizmet süresini de artt ırdığı için yeni hizmet süresi göz önünde
tutularak yıllık amortisman tutarları yeniden hesaplanır.

17 TEMMUZ 2005

*Muhasebenin temel kavramlar ından i şletmenin süreklili ği kavram ı ile dönemsellik

kavramını açıklayınız; iki kavram arasındaki ilişkileri tartışınız.

www.muhaseberehberi.com - 10 -
 İşletmenin sürekliliği ve dönemsellik kavramlar ı; İşletmenin süreklili ği kavram ı,
işletmenin faaliyetlerini sonsuz ve s ınırsız şekilde devam edece ği görü şünü esas al ır. Böyle
bir temel varsay ım olmadan i şletme yöneticileri her an i şletmenin tasfiyeye gidebilece ği
düşüncesinin bask ısı alt ında i şletmede bulunan bütün varl ıkları piyasa de ğerleri ile
degerlendirecektir. Hâlbuki bu varl ıklar i şletme amaçlar ının gerçekle ştirilmesinde
kullanılmak üzere sat ın al ındıkları için i şletme ile ilgili olanlara bu varl ıkları sürekli piyasa
değeri ile raporlaman ın bir anlam ı yoktur. İşletmeler sonsuza kadar devam edecekleri
varsayımı alt ında temel amaçlar ı olan kar ı elde edebilmek için uzun dönemli faaliyetlere
girişir, yatırımlar yapar, uzun dönemli krediler sağlar ve sözleşmeler yapar.

İşletmelerin süreklili ği varsay ımında faaliyetlerinin sonsuz ve sürekli oldu ğu

varsayılmasına kar şın i şletme faaliyetleri sürekli ve s ınırsız olarak devam ederken bunlar ın
ölçülmesi, kontrolü ve de ğerlendirilmeleri de gerekli olmaktad ır. Çünkü i şletme
faaliyetlerinin karl ı olup olmad ığını belirlemek, i şletme sahiplerine kazanç paylar ını ve
işletme çal ışanlarının ücretlerini ödemek, potansiyel yat ırımcılara karar verme imkân ı
sağlamak ve devlete olan vergi borcunun hesaplanabilmesi için i şletmenin sonsuz olan
faaliyet döneminin sonuna kadar beklemek imkâns ızdır. Bu nedenle dönemsellik varsay ımı,
işletme faaliyetlerinin zaman ında kontrolü ve de ğerlendirme ihtiyacı sonucu ortaya ç ıkmıştır.
Bu amaca uygun olarak da i şletmeler dönem boyunca yapt ıkları faaliyetler sonucu ortaya
çıkan gelirler ve bu gelirleri elde etmek için katlan ılan giderlerin kar şılaştırılarak sonuçları (
kar / zarar ) dönemler itibari ile belirler. Gelir ve gider tahakkuklar ı ilkesi de dönemsellik
kavramı gere ğidir. Böylece, i şletmeler faaliyetlerine belli dönemler ( normal faaliyet
dönemleri veya y ıllık dönemler ) itibari ile yürütürler ve faaliyetleri bu dönemler itibari ile
sona ermiş gibi mali tablolar düzenlerler. İşletmenin yaşam süresi uzun mesafeli bir maraton
koşusuna benzetilirse faaliyet dönemleri de bu koşudaki etaplara benzetilebilir.

20 KASIM 2005

* Tutarlılık kavramını ve mali tablolarda taşıdığı önemi tartışınız.

Tutarlılık kavram ı uygulamalar için seçilen muhasebe yöntemleri ile usullerinin,

birbirini izleyen muhasebe dönemlerinde değiştirilmeden uygulanmalarını ifade eder.

Muhasebede uygulamada kar şılaşılan bir çok konulara birden fazla yöntem ya da
usullerin uygulanması mümkündür.İlgili yöntemlerden biri seçilince tutarlılık kavramı seçilen
bu yöntemin sürekli olarak uygulanmas ını öngörür, tutarl ılık kavram ına uyulmay ınca
muhasebe yoluyla sa ğlanan verilerin kar şılaştırılabilme nitelikleri rotadan kalkar, ayn ı
zamanda bu verilere göre düzenlenen mali tablolar ı inceleyen ilgili ki şilerin yanılmalarına da
neden olur.Çünkü bir önceki muhasebe döneminde uygulanan amortisman ve stok de ğerleme
yöntemlerini değiştirmek yoluyla cari y ılın net gelirini önemli ölçüde art ırmak veya azaltmak
mümkündür.Bu de ğişiklikle ilgili bilgilere sahip olmayanlar net gelirin artmas ı veya
azalmasını, işletme koşullarının değişmesi veya yöneticilerinin performans ı ile ilgili bir sorun
olarak görürler.

Tutarlılık kavramı, işletmelerin uyguladıkları yöntem ve usulleri de ğiştiremeyecekleri

anlamına da gelmemektedir. Herhangi bir i şletme bir önceki muhasebe dönemine göre cari
dönemde uyguladığı yöntem ve usullerde yapt ığı de ğişiklikleri raporlarında açıklamalı ve bu
değişikliğin neden olduğu etkini parasal tutarını mali tabloların dipnotlarında bildirmelidir.

www.muhaseberehberi.com - 11 -
 ANALİZ ÇEŞİTLERİ

Yapılma amacına göre Analizin içeri ğine göre Analiz yapana göre

* Yönetim analizi * Dinamik analiz * D ış analiz

* Kredi analizi * Statik analiz * İç analiz
* Yatırım analizi

Analiz yöntemleri

1. Oran analizi ( Rasyo analizi )

2. Dikey analiz ( Yüzde yöntemi )
3. Yatay analiz ( Karşılaştırmalı tablolar analizi )
4. Trend analizi ( Eğilim yüzdeleri yöntemi )

1. Oran analizi

Mali tablolarda yer alan iki kalemin birbirleriyle ili şkili kalemlerin birbirlerine bölümü
ile yapılan işlemlerden elde edilen sonuçların incelenmesidir.

a) Likidite oranları
b) Mali yapı oranları
c) Faaliyet oranları
d) Karlılık oranları

A ) Likidite oranları

İşletmelerin kısa vadeli yükümlülüklerini zamanında yerine getirme gücünü ölçen oranlardır.

Cari Oran : İşletmenin 1 liral ık kısa vadeli yükümlülüklerine kar şılık ne kadar dönen varl ık
elide bulunduğunu gösteren orandır.Bu oranın standardı Tr için 1,5 Avrupa için 2’dir.

Cari oran = Dönen varlıklar

KVYK

Asit-Test oran ı: İşletmenin dönen varl ıklarından stoklar ı ç ıkarılmasından sonra halen ne
kadarlık bir tutar ın k ısa vadeli yükümlülüklerini kar şılayabildiğini ölçen orand ır. Standard ı
1’dir.

Asit – Test oranı = Dönen varlıklar – Stoklar

KVYK

Nakit oran: İşletmenin elinde bulunan nakit ya da nakde e şdeğer k ıymetleri ile k ısa vadeli
yükümlülüklerinin ne kadarlık bir kısmını yerine getirebilece ğini ölçen orand ır. Standardı 0,2
‘ dir

Nakit oran = Hazır değerler + Serbest menkul kıymetler

KVYK

www.muhaseberehberi.com - 12 -
B ) Mali yapı oranları

Mali yapı denince bilânçonun pasif kısmı aklımıza gelmelidir.

Finansal kaldıraç oranı ( Borçlanma oranı )

Finansal kaldıraç oranı = KVYK + UVYK Standardı 0,50 – 0,60

Aktif toplam ( P.T)

Varlıkların %kaç ını yabanc ı kaynakla finanse etti ğini ya da kaynak k ısmının % kaç ının
yabancı kaynaklardan oluştuğunu gösterir.3 çeşit finansman politikası uygulanır, tutucu, ılımlı
ya da sald ırgan. Finansal kald ıraç oran ının dü şük olmas ı tutucu finansman politikas ının
etkisidir. İşletmenin büyüme sürecini kısa tutmuş olabilir, istenen büyüme yavaş olur.

Özkaynak Oranı

Özkaynakların varlıkların finansmanı üzerindeki etkisini gösteren orandır.

Özkaynak oranı = Özkaynak Toplamı Standard ı 0,40 – 0,60

A.T ( P.T )

Kısa vadeli yabancı kaynak oranı

KVYK Oranı = KVYK Standard ı 1/3 , 0,33

A.T ( P.T)

Finansman Oranı

Finansman Oranı = Özkaynak Toplamı Standard ı1

Yab.Kay.Toplamı

Maddi duran varlık net

Maddi duran varlık net = M.D.V ( Net ) <1

Sürekli Sermaye

Sürekli sermaye: UVYK + Özkaynak

Net işletme sermayesi: KVYK – Dönen varlıklar

Kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirememe riski olur e ğer Birden büyük olursa.1’den
küçükse likiditesi iyidir. KVYK n ı zamanında yerine getirebilecek bir dönen varl ık yapısına
sahiptir.

www.muhaseberehberi.com - 13 -
C ) Faaliyet oranları

Faaliyet denilince devir h ızları akl ımıza gelmelidir. Firmalar ın verimli şekilde çal ışıp
çalışmadıklarını incelemeye yönelik oranlardır.

Alacak devir hızı

Alacak devir hızı = Net sat ışlar ( Kredili Satışlar )

Ortalama ticari alacak

Alacak Tahsil süresi: 360 / Alacak devir hızı

İşletme alacaklar ını ortalama kaç günde tahsil edebildi ğini gösterir, i şletmeden mal veya
hizmet alanlara tanınan ortalama vadedir. Etkin analiz için sektör ortalamasını bilmek gerekir.

Varlık devir hızı

Varlık devir hızı : Net satışlar

Ort.Varlık Toplamı

Varlık devir h ızı dü şmüşse at ıl kapasitesinin var oldu ğunu görürüz. Faturas ız mal sat ımı
olduğu anlaşılır.

Stok devir hızı

Stok devir hızı : Satışların maliyeti

Ortalama Stok

Borç Devir hızı

Borç Devir hızı : Kredili Alacaklar ( Net satışlar )

Ort.Ticari Borç

Borç ödeme süresi = 360 / Borç devir hızı

Borç devir hızının düşük olmasını isteriz, diğerlerinin ise her aman yüksek olmasını isteriz.

D ) Karlılık oranları

Gelir tablosu ile ilgili karlılık oranları

Brüt satış karlılık oranı : Brüt satış karı

Net satışlar

Faaliyet karlılık oranı : Faaliyet karı

Net satışlar

www.muhaseberehberi.com - 14 -
Olağan karlılık oranı : Olağan kar
Net satışlar
Dönem kar oranı : Dönem karı
Net satışlar

Dönem net kar oranı : Dönem net karı

Net satışlar

Bilânço ile ilgili karlılık oranları

Aktif karlılık oranı : Net kar

Aktif Toplam

Özkaynak karlılık oranı : Net kar

Özkaynak toplamı

Karlılık oranlarının hangisi olursa olsun yüksek olmasını isteriz.

Hisse senedi piyasa değeri = Piyasa değeri / Defter değeri

Hisse başına kar = Dağıtılacak kar / Hisse sayısı

Fiyat kazanç oranı = Hisse senedinin piyasa fiyatı / Hisse başına kar

Kolay çalışmalar.Bu sorular her s ınavda en az ından bir tane ç ıkmaktadır ve ortalama 20 – 30
puan verilmektedir.

İletişim ; http://entelektuel.com/iletisim , frekans@gmail.com

www.entelektuel.com www.muhaseberehberi.com www.kadiryumusak.com

www.muhaseberehberi.com - 15 -