Professional Documents
Culture Documents
წიგნიდან:
გიორგი ლეონიძე
საქართველოს ცრემლები
ლექსები
თბილისი
2000
ISBNN99928-0-063-1
ელეგია
1914 წ.
შემოდგომის ფიქრი
საბრალო არის ჩვენი აქ ყოფნა,
მარად თან დაგვდევს ვაება მწარე.
შვებას, სიყვარულს, მიჯნურის ალერსს,
ყველას გააქრობს ბნელი სამარე...
მოჭედილია მიწა ძვლებითა,
როგორც ვარსკვლავით ლაჟვარდი გრილი,
უთვალავია მსხვერპლი დროისა,
მაგრამ არ კმარობს მაინც სიკვდილი!..
მოვა დრო, ძნელი - ჩემთვის სასტიკი,
მეც ისე წავალ, ვით წინაპარი,
და ის არ ვიცი, ჩემს სამარეზე
ვარდი ამოვა თუ ეკალ-ნარი!..
მხოლოდ ის ვიცი, რაც მარად ხდება,
რომ გადვიქცევი ისევე მიწად -
და ჩემი ხატიც ამოიშლება!..
დე, ასეც იყოს... ამას არა ვწუხ!..
ფიქრით დამწვარი, ფიქრით უჭკნობი...
ოღონდ სამარეს არ მომემატოს,
სევდა ახალი, სევდა უცნობი!..
1914 წ.
ცას
1915 წ.
უკვდავება
ეძღვნის ნარ-კანს
1915 წ.
შავთვალა შველი
1915 წ.
შემოდგომა
1915 წ.
ღამის ჩვენება
1915 წ.
უხილავის სიმღერა
1916 წ.
ვარსკვლავიდან ვარსკვლავამდე
(ყვავილები)
1916 წ.
1916 წ.
დაჭრილი სული
ნიკოლოზ ბარათაშვილს
1916 წ.
ლელის
1917 წ.
თვალთა ბრძოლა
(პირველი იანვრის ღამის არშიებიდან)
1917 წ.
ტყის ტრიოლეტები
ციცაგის ასულს
1
დაჭორფლილი ყვითლად მეფისქალები,
ახალგაზრდა ბატონიშვილს ელიან;
მათი ფიქრი ზაფხულივით მწველია.
მოლოდინში ჭლექი მეფისქალები
გაჰყურებენ გზას მიქანცულ თვალებით -
თმახუჭუჭას ელიან და ელიან:
ქარვას ჰშლიან ჩუმად მეფისქალები
ბაღდადებში ბატონისშვილს ელიან!
2
იღლებიან ფარჩის საბნის სწორებით,
ცხელ სიზმრებში შიშველ უბეს ჰფარავენ;
შარაგზაზე, ჯერ არ მოსჩანს არავინ!
ისევ დაღლა... ისევ საბნის სწორება...
ახ! დურბინდში მარიხს მიესწორება,
მას ტიროსის ქსოვილები ჰფარავენ -
ზურნით მოდის! თავის ამაყ სწორებით
მივეცემით!
და თეთრ სხეულს ჰფარავენ!..
1917 წ.
თეთრი დროშა
(საქართველოში)
1917 წ.
ლურჯი თვალი
წახველი...
და წახველი, დამიტოვე ნაღველი.
ცისკარი-ღა მშთენია, შენი გამომსახველი.
1917 წ.
თაისი
სონეტი
1917 წ.
თამარ!
რა ტკბილ არიან სასასა ჩემსა სიტყვანი ჩემნი - ოდეს კრძალვით ვახსენებ შენს
გვირგვინოსანს სახელს, ჰოი, თამარ!
გაზაფხულს ესწორე და ვარდებში განეწესე. ყირმიზის იაგუნდის გაღიმებით
სამშობლო განინათე!
შენი სახე საქართველოს სანთელია, თვალმშვენიერო!
ვაჰ მე! ვაჰ მე! საქართველოსთვის მხიარული დღენი ვერ მიპოვნია. შენც
უდაბნოს ვარსკვლავივით გაიელვე ლურჯ უფსკრულში და ვგოდებთ, რომ კვლავ
ვერ შევესწრებით სხივთა დღესასწაულს...
ჩვენ ვიცით, რომ ორჯერ ვარსკვლავი არ გაგვინათებს! - და კვლავ შეგნატრით,
გაუმეორებელო მზევ, გაზაფხულის ღელის ყვავილო!
აჰა, სამშობლო ჩემი, როგორც ანგელოსი სუსტფრთებიანი, უიმედოდ აწყდება
წყვდიადს, მაგრამ შენი შორიელი სახე თეთრ-ვარდიან ბრწყინვალებით უნათებს
აღთქმულის გზა-ბილიკს!
მოუვალ გზისკენ წასულან სამშობლოს ვარსკვლავები. ბრწყინვა და
შარავანდედი შეახუნდა საქართველოს მზეს... არ გაიშალა ჩვენთვის სხივთა მარაო და
დღეს მტრის შვილდოსნისაგან დაკოდილი ქართლოსიანი სასოებით მხოლოდ შენ
შემოგძახის: თამარ! ჰოი, თამარ!
ჰყვავის და ჭკნება საუკუნე; ჰყვავის მწუხრი და განთიადი, ხოლო სახე შენი
ჰგიებს დაუმჭკნარი, ღიმილის ელვით ოქროცურვილი.
საუკუნეთა ბინდში მხოლოდ შენ გპოვა ერის სალამურმა, მხოლოდ შენ მოგკრა
თვალი საქართველოს დედამ!.. და გიხმობთ შველად: თამარ! ჰოი, თამარ! ივერია
იავარ იქმნა!
მეც ძაძით შევიმოსე გული. მე ღამის სიჩუმეში ვარ - ღამეში ჩამარხული, და
სიჩუმით ვახსენებ შენს სახელს. მე არ მაგიჟებს დროშების ჟღრიალი და შენი სახელის
ხსენება საგმირო სიმღერაში, მე მხოლოდ ჩუმად გლოცულობ შენ!
მთვარის ნაპერწკლებით და ოქროს ძაფებით შენს მზიურ სახეს შავ ნისლებში
ვქარგავ, ჰოი, თამარ!
მე მიხარიან, რომ საქართველო შენის სახელით შეიმოსა. მე მიხარიან, რომ შენ
ედედოფლე მას - უკვდავი მშვენიერება და სიხარული! და კვლავ თაყვანსა გცემ,
თამარ! შენით ჰსუნთქავს საქართველო!
გულს ვეღარ შემიზარავს ჩემს წინაშე აღმართული შავი აჩრდილი
სიკვდილისა. უკვდავია ერი ჩემი, სანამ უკვდავობს თვალშეუდგამი შენი სახე, -
უკვდავია, რადგანაც შენით უჭკნობ მშვენიერებას ეზიარა -
ჰოი, თამარ!..
1917 წ.
მკრთალი იაშმა
აწ ენკენისთვეც არ შეგვიბრალებს,
გაგვიხუნდება სხივთა ჩანჩქერი,
ვეღარ ვიპოვი შენს ლამაზ თვალებს,
ფირუზებად რომ ახლა ჩამცქერის.
ხვალ ტყე გახდება ქარვით ნაფერი,
ცას გადეცლება იაგუნდები:
აღარ დამრჩება აღარაფერი -
უძვირფასესო! არ დაბრუნდები!..
1917 წ.
საქართველოში
სონეტი საქართველოს
1917 წ.
საქართველოში
სონეტი მეორე
1917 წ.
თავადინა
(წიგნიდან „ყაბახები“)
1918 წ.
სონეტი როდენბახს
1918 წ.
სონეტი ქართველ ჰუსარებს
სონეტი, სონეტი ქართველ ჰუსარებს!
პაოლო იაშვილი
1918 წ.
26 მაისი
1918 წ.
ქართლი
1919 წ.
ოფორტი
ათოვლებული ტორეადორი
ხელსარკიანი დადის გოტიე.
სჭამს სურავანდი და თიადორა
ჩამპალ ბუზებში ტაძარს გოტიურს.
1919 წ.
1919 წ.
ატილლა
1920 წ.
ავტოპორტრეტი
1921 წ.
***
1922 წ.
***
1922 წ.
***
გახსოვს, ტაბახმელავ,
ბრძოლები გმირული
და მკერდი მრავალის
შენთვის განგმირული.
ქალებო, შეამკეთ
მათი საფლავები,
საქართველოსათვის
ვინც დადეს თავები.
1922 წ.
საღრჩობელიდან
1922 წ.
მზე ტაბასტა
1922 წ.
ექსპრომტი ვაჟა-ფშაველას
1922 წ.
ლიტანია
1922 წ.
ეკლოგა
1922 წ.
საქართველო
1922 წ.
აზნაურ ასულს
1923 წ.
იალქანებო! რა გეჩქარებათ,
ერთს გადავხედავ სამშობლო მხარეს,
ვაკოცებ მიწას, დედას მწუხარეს!
გინდ ამომართვით მერე ბეჭები
და გინდ მიმეცით გენიის ხანძარს!...
1923 წ.
1923 წ.
ტფილისის სასაკლაო
1923 წ.
ბარბაროსული ელეგია
1923 წ.
ჩათახი
(პოემიდან)
*
ყანავ, კახურო, ათქვირებულო,
და ყამირებო ყარაიისა,
დახორცებულო იალაღებო,
ვაზო თორმეტი ფურის ნაწველო,
დასხმული ოქროს ბარძიმივითა,
წინანდლის ღვინო, დედისრძიანო!
1924 წ.
ვეფხი
1924 წ.
ციცარი
„გადამაგდე და დამკარგე,
როგორც ჩერქეზმა ისარი“,
ასე გავარდა სამგორში,
ცას დაეხალა ციცარი.
ის ბაზიერი გიყვარდეს,
გაჭმევდეს აღჯანაბადსა;
მე ჩემს გზას გამოვუდგები,
ცხენზე დავაკრავ ნაბადსა.
სათათრეთს გადავარდები,
დამკვრელად ვივლი თარისა;
ჩოხა წვიმისა მეცმევა
და ყაბალახი მთვარისა...
1925 წ.
ღამე ივერიისა
ისევ აყვავდა გული ვარდივით,
და ისევ მინდა შენზე დავწერო...
დარიალიდან გადავარდნილი
ხაზარეთისკენ მისცურავს წერო.
1925 წ.
მთებში
მთები... მთები...
მახარებს ცისარტყელა -
ლაჟვარდების საყურე,
გულის ნაწვეთს მე ვუერთებ
მთაში ამტყდარ წვიმას
და მძულს... ორტაბახურებრ
ვისაც გულში სძინავს!
1925 წ.
უჯარმის ნანგრევები
ქვაკუთხედი ლოდები...
ნამტვრევი ნანგრევები...
აქ ცხოვრობდნენ ოდესღაც
მორკინალი დევები.
1925 წ.
მარტოდმარტო შრიალებდა
შავი ზღვის პირს შავი მუხა,
და რამდენიც ჰქონდა ბზარი,
ცას იმდენჯერ დაექუხა.
1925 წ.
განწირულო, ცხოვრებას
ოცნებანი არჩიე,
ხეზე სჭრიდი ფრინველებს,
ყვავილებს და არშიებს.
არ იცოდი, დიდებას
ბევრი ცრემლი სჭირდება?
გადაგჩეხეს, დაგღუპეს,
წითელგულა ჩიტებმა!
იალქნების მკერვალი,
ჯეჯილების დარაჯი.
რა ცახცახით დამიწდი
დახეულ სუდარაში!
უძეგლო მომღერლებო,
თქვენს სახელს ვინ გამთიშავს...
მტვერიმც მომენატრება
თქვენი ჩოხის კალთისა!
1925 წ.
ძველი საქართველო
ეს ეკლესია
ერეკლესია!...
ამბობს წარწერა ზედ ამოჭრილი.
არ ჩანს არავინ ეკლესიაში,
არც დაჩოქილი მოჩანს მორჩილი...
1925 წ.
ლოჭინის მწუხრი
1925 წ.
წარწერა თასზე
მთის იქით ჩასჭკნა ყვავილი
ნაქროლი ნიავქარისა;
ჩუქურთმა გამოყვანილი
ვიყავი მინანქარისა.
ტაძარზე
რაინდის ეპიტაფია
ვიცოდი მიჯნურისათვის,
ცრემლთაღვრა, გაჭრა, ხელობა,
რაზმის გაპობა სეტყვისებრ,
ყაბახზე ცხენფიცხელობა;
ივრის ღამე
და უწმინდესი ტაძარი,
არხზე წისქვილი პატარა:
შენმა ტინებმა სიმაგრე
ლექსებში გამამატანა!
1925 წ.
1926 წ.
და ვარდ-მარგალიტ-ნაფრქვევმა,
ერთი არჩია ყველაში:
ან მზის ჩახჩახში ბრწყინავდეს,
ან გადნეს ცისარტყელაში!
1926 წ.
ეს თოვლია, თუ მიმინომ
დააფეთა მტრედები?
ვარსკვლავთა ოთახებში
ჩათვლემილებს ეძინათ,
ეხურათ ხავერდები...
ჩქარა,
მინდა ვუყელო,
მესმის მათი თქერანი...
სავსე თოფი მომეცით
და ცხენი ნაქერალი!
წასულა და წასულა,
ნეტავ საით წასულან
ის პატარა სიზმრები?
სიჭაბუკის დღეები
შორიდან მომბღავიან,
როგორც მთიდან ირმები...
და როგორც
ციცნათელა
აბედს არ ეკიდება,
სიჭაბუკის გარეშე,
ლექსს ვინ მისცა დიდება?
- ეს ცრემლია, თუ გულმა
დასძრა ლექსის მტრედები? -
ვარსკვლავთა ოთახებში
ჩათვლემილებს ეძინათ,
და ჰქონდათ იმედები...
- ეს ლექსია, თუ მღერის
გავლილ დღეთა კრებული?
გულია თუ მინდორი,
დილას მოფუტკრებული?
- არა!
ეს თოვლი არი
ვარსკვლავების ქაფითა;
არა, ეს მტრედებია,
მიმინომ დააფეთა!
ჩქარა!
მინდა ვუყელო,
თოფი ვტყორცნო ხმიანი,
ჩქარა, ზარით მარხილი,
ოქროს ჩარდახიანი!
ორმა გუნდმა კიდევაც
მდინარეში გასტოპა!
ჩქარა,
თორემ წასულა
ჩემი ახალგაზრდობა!
1926 წ.
ოქროს წვიმა
1926 წ.
1926 წ.
და გულის ნამეტნაობით
ზღვა სიყვარული ამტყდარი...
ლექსი, ოცნებით ნაომი.
მზე - ჭიმჭიმაზე დამდგარი...
1926 წ.
მეცამეტე საუკუნე
და კალია მჭამელი
უკან სვეტად მისდევს,
მუზარადის მტვერით
დაბნელებულ მინდვრებს!
*
ხვალ ნახავთ კალიებს -
მინდვრების დალაქებს,
გაშანთულ მიწის ქერქს,
დათხრილ ქალაქებს...
ცხენის ქაჩაჩში
ჩარჩენილ თავთავს,
უზანგში - მტევანს,
ვენახში - სამარეს...
ნაფუძრებს - თეთრი ძვლით მოთესილს,
მეწყერებს,
ტრამალებს,
ტრამალებს...
ხვალ ნახავთ, სისხლით აივსება
წყაროზე ტაგანი
და ვერცხლით ნაჭედ
იატაგანით -
კეთრით,
ბუგრით ივლის -
მხარგრძელი ანგელოზი,
მონგოლური ანგელოზი
დაადგება თბილისს.
ქალაქის გულს დაბეჭდავს,
გულში სიკვდილს დათესს
და ქართლი განკვართული -
ნაპრალებში,
მღვიმეებში
ჩააყენეს ნათელს!
1926 წ.
***
1926 წ.
შავლეგო
შავლეგ, შენი ყაწიმი,
დედის ცრემლის ნაწვიმი,
ისევ მზეზე პრიალებს...
შენი ბასრი მახვილი
და ლომური სახელი
გულს კვლავ გვილამპრიანებს!
შენი სისხლი ვაჟური,
სამშობლოსთვის ნაჟური,
კვლავ ჩვენში ჩქეფს ქართულად.
შენი მკლავი მედგარი,
ომში დაუდეგარი,
მტერზე კვლავ შემართულა! -
რომ არავინ წაგვლეკოს...
შავლეგ, ბიჭო შავლეგო,
შე შავლეგო,
შავლეგო...
1926 წ.
1926 წ.
მოფრიალე მანდილებით
მოფრინავდა ქარი,
ქალაქს ქარი მოარბევდა -
მთათა სერასკირი!
იღვიძებდნენ პოეტები
გამომშრალი პირით,
იღვიძებდა მემწვანილე
გიშერთვალა ვირით,
იღვიძებდნენ საზანდრები
ქვეყნის სადიდებლად,
შევარდენმა შეისროლა
ცაში ოქროს წკეპლა.
თბილისი კი - ისუნთქავდა
მზის შუქს გამაკურნელს
და ჰყნოსავდა ლექსებისა
და ტარხუნის სურნელს!
1926 წ.
თბილისური გაზაფხული
ცისარტყელა!
ჩქარა, ბოძი -
ცისარტყელის დასარჭობლად!
მოერიდე, ნუ შეხედავ
მახათის მთას ნასახრჩობლარს.
მაგრამ მე თავს არ დავიხრჩობ,
გინდაც იდგეს სახრჩობელა,
რადგან მთები და ბაღჩები
ჩახჩახებენ მზეში - ყველა.
1926 წ.
1926 წ.
ქილილა და დამანა
1926 წ.
1926 წ.
ნინოწმინდის ღამე
1926 წ.
„ხელსახოცსა გადმოგიგდებ“
- „ხელსახოცსა გადმოგიგდებ,
ოქრომკედით მოქარგულსა“.
- შიგ დამწვარ გულს ნუ გამიხვევ.
იოლად ნუ გზავნი ნურსად;
მე ისედაც ტვირთი მაწევს,
გზას ვერ ვიგნებ ბაიბურსა,
შენი გული რისთვის მინდა,
ჩემი როცა ჩაილურსმა!
- „ხელსახოცსა გადმოგიგდებ...“
- ნუ, ნუ მახვევ ოქრომკედსა,
ნუ დამახრჩობ ხელსახოცით,
ლექსის ძარღვს ნუ დამიკეცავ.
სიმღერების ბოლი მახრჩობს,
მოგუბდა და ყელს მილეწავს;
შენი ოხვრა რისთვის მინდა.
შენი ტკბილი სინაზეცა!
- „ხელსახოცსა გადმოგიგდებ,
ოქრომკედით მოქარგულსა“!
- ნუ იმეტებ, მშვენიერო,
ნუ გაუშვებ მარტოს ნურსად,
თუ იმეტებ, გაიმეტე,
წყალს მიეცი ჩაილურსა,
შენი გული რაღად მინდა,
როცა ჩემი ჩაილურსმა!
- ხელსახოცსა...
- ხელს გაკოცებ,
თუ გამიხვევ მუჭა ნუშსა!
1926 წ.
დილა ნარგიზნარევი
დილა ნარგიზნარევი,
ვენახი, ნიგვზნარები,
და მზის ცვარის მწოვარი
მხიარული მინდვრები -
ჩემი სამშობლო არი,
ჩემი ნამემკვიდრები,
ჩემი გულის მეგზური
და ოცნების მანძილი...
ჩემი სიტყვა ლექსური
არი მისი ნაწილი...
სიტყვას რომ შუქს ვადენდი, -
მისი შარავანდედის
არი გამონაჭვირი...
1926 წ.
შემოდგომა
რა მწუხარეა და რა ოცნებით
ოქროს ფოთლები მტვერში რეული...
ეს შემოდგომა თვისი ძონძებით,
წვიმა-ტალახში შემოთრეული.
ეს შემოდგომა შემოთრეული
რა მწუხარე და რა შიშველია...
მზე იბჟუტება რქამომტვრეული,
სარკმლიდან მოსწვიმს...
სულიც სველია...
1926 წ.
ბიბლიური ჩვენება
1927 წ.
უტრუხუნე
მასპინძელი:
- ყელი თუ ჩამაჭრებია
და ხილი მოაპრიანა,
- ხონჩა ვარსკვლავით გაუვსეთ,
დანაც მიართვით პრიალა!
საზანდარი:
1927 წ.
1927 წ.
ზამთარი
მარმარილოს ნაწურივით
მოიმცვრევა ბროლის ქულა;
მთას ირემი დაცემული,
მთას ირემი დაცემულა!
სადღაც ტურფა და ლამაზი
ანაზდეულ დაღუპულა...
მთის მწვერვალებს ცის სიწმინდე -
თოვლი დასდით ფეხბუმბულა;
ხეობებში გასძახიან:
მთას ირემი დაცემულა!
1927 წ.
მეტივეები
შალვა აფხაიძეს
და გაუღიმეს ერთიმეორეს...
და როცა ტალღამ დაჰკრა ყვირილით, -
მეტივეები ჰგავდნენ მეომრებს,
ტალღას აპობდნენ ორთაყვირებით.
მოსაღამურდა.
ხვადი მგლები დასხდნენ შავადა,
ლუკმას ხლეჩავენ დამკლავებითა;
ღვინიან ჯამში
ნარგიზივით მთვარე ჩავარდა,
ივსება მტკვარი ვარსკვლავებითა...
1927 წ.
მყვირალობა
1928 წ.
წეროს თოვლი
მზემ შეალბო შეყინული ბზარები,
დნება წეროს თოვლი:
რეკენ ყინვის იისფერი ზარები
უკანასკნელ თრთოლვით.
1928 წ.
ყივჩაღური ღამე
1928 წ.
ყივჩაღის პაემანი
- ხოხბობას გნახე,
მიწურვილ იყო
როცა ზაფხული რუსთაველისა,
ნეტამც ბადაღი არ დამელია
და იმ დღეს ხმალი არ ამელესა!
მოდი!
გეძახი ათას წლის მერე,
დამნაცროს ელვამ შენი ტანისა;
ვარდის ფურცლობის ნიშანი არი
და დრო ახალი პაემანისა!...
1928 წ.
გადაივლიან ღრუბლები,
დაჰყრიან ოქროს ქვიშასა;
წავა ლექსი და წაიღებს
ახალგაზრდობის ნიშანსა!
წავა და არ დაბრუნდება
დაფეთებული ჯერანი;
იმ ღამის თრთოლა თან წაჰყვა,
იმ დილის გულის ძგერანი!
1928 წ.
გომბორიდან
ამოითეთრა კავკასიონმა...
ცივგომბორიდან კახეთს დავყურებ,
თითქოს თავს ოქრო გადამაყარეს,
ვარ თეთრ ვაშლის ქვეშ გაღვიძებული.
1928 წ.
1928 წ.
სადაც ჩანჩქერებია,
ყინვის ლატანებია,
ბევრჯერ ირმის ყვირილში
დილა დასტანებია.
ის აქ ვინ დაასვენა,
რომელ დამნაშავემა?
მთა უნდა მთასთან იყოს,
ზევით - ვაჟა-ფშაველა!
1928 წ.
სულხან-საბას
1928 წ.
1928 წ.
იმ ცრემლებს შეუკრეფია
ქართლის ცივტკბილი წყარონი,
იმ ცრემლში გულის ღველფია
და მებრძოლ ხმალთა წკარუნი...
1928 წ.
სვეტიცხოველი
1928 წ.
თბილისის ოსტატები
1928 წ.
წინაპრებს
*
ისევ გაბრწყინდა ცანი ცათანი:
მზეს ვერ ჩაყლაპავს ლევიათანი!
და ისევ ისე ჭანდრების ჩრდილში
ხმები გმირული დააგუგუნეთ
და გააგრძელეთ კვლავ საუკუნე!
*
თქვენ აღარა ხართ, მშვიდობა თქვენდა!
გადაგეყარათ გულზე ნაცარი.
დაირღვა, რაც კი თქვენით აშენდა,
მიყუჩდა თქვენი ნაავკაცარი.
*
მზე თქვენი წილი ჩამქრალი არი
და გულზე ცეცხლი მოჭიდებული...
მზე დღეს ჩვენია... გააქვს ბრიალი,
ბრწყინავს სხივსავსე და დიდებული!
არ გვეშინია მზის ჩაქრობისა,
ჩვენ მზე არასდროს დაგვიბნელდება!
არა გვჩვევია ბუნების შიში,
წარკვეთილება, არც დაფეთება!
1928 წ.
ჰგავდა შურისძიებას,
ზღვა არ იყო ჭკუაზე;
თითქოს იგი მიებათ
დამფრთხალ ცხენის ძუაზე.
გვიყურებდნენ ვარსკვლავნი,
როგორც ჯიხვის თვალები;
თვლემდა გაუნასკვავი
ტალღა ნაბურთალევი...
1928 წ.
მოგზაურობა სამშობლოში
1. წერილი კახეთიდან
2. ანანური
გამოშიშვლებულ აკლდამის
ძვლები ჭირნავაგლახარი,
გვერდით რომ ხმლები უწყვიათ,
პირდაჟანგული ლახვარი...
ქვისაგან გამოკვეთილი
ძეგლად ნადგომი ქურანი...
მათი ნაკვეთი კლდეები
და მათი ნასადგურალი...
5. ქართლის ღამე
1928-1929 წწ.
1929 წ.
1929 წ.
ზამთრის დილა
დროშის ბრდღვიალა ფარჩითა
მზე ბრწყინავს ნარგიზნარევი,
ყინვამ ფანჯრები დაჩითა
ფოთოლნარ-ყვავილნარებით.
1929 წ.
1929 წ.
ზღვის ქაფისაგან
ცხენი შემდგარა,
მიწის წვეთიდან -
ფიჭვი მაღალი,
ზეცას მიარტყამს
ოფლი ხალხისა
ერთ საგუბარში
ჩამონაღარი.
აქაფებული
სიმღერა მინდა
და მოჩეხილი
სიტყვის ლაწანი,
როცა მამითადს
უწვება ყანა -
ნამგლების ცეცხლით
გადასაწვავი!
...მშვიდობით,
სოფლის ორღობეებო,
აღარ შეგრჩებათ
არც ერთი ღობე
და ვეღარაფერს
ვეღარ გაჰყოფენ.
გადიხსნებიან
ვიწრო ეზონი,
ვით მშობიარე
ქალის თეძონი.
როგორც მუწუკი,
ამოვარდება
ჩაფესვებული
შავი ყორღანი,
რამდენი იყო
ამ ერთ ქვისათვის
მკვდარი, ნაცემი,
ნაკატორღალი!
და კვირისტავებ
გადამტვრეული
დაეყრებიან
ოფლგადენილი,
მამაპაპური
კავი, გუთანი,
როგორც მკვნესარე
პაპა, ბებია,
როცა თავს ადგათ
სულთამხუთავი!
დაჩუმდებიან
ზარებთან ერთად,
ვინ ეყოლებათ
მათ შემნახველი,
დე, თან წაიღონ,
გამოიტირონ
ქართლის მინდორთა
წყნარი ნაღველი!
ახალი მდევი
გასთქერავს მინდვრებს,
და ჩაულეწავს
ნეკნებს ტრამალსა,
ამოაბრუნებს საბუდრიანად
კორდებს, ხარვეზებს
და ნატამალსა!
და პარტახები
უძოვრიანი
ჭაობი, შქერი,
ბრწამლის რტოება,
მსხმოიარობით
გადაიხდიან
საუკუნებრივ
გამარტოებას!
გემშვიდობებით,
კალოვ ძნიანო,
გამოფილწულო
ხვავის ნიავო,
ათასი წლობით
კევრზე ვზუზუნებ,
ოროველათი მიტირნიაო!
მშვიდობით, ჩემო
ქოჩორა ჭალავ,
წისქვილის თავზე
წნორო მწუხარევ,
დაჟანგებული
ფურცლები ქარსა
უკანასკნელად
გადაუყარეთ!
ჩაგაფრინდებათ
კაპასი ცული
და ნაფესვარებს
გაჰგლეჯს ნიჩაფი,
ნაოხარ მიწას
რკინამ
ურქინა,
როგორც ზღვის მუცელს
ურქენს ვეშაპი!
შავო კამეჩო,
შავად დამწვარო
ჩემო ბეხია,
ეხ მწვანიანო,
მყუდრო ალაგო!
სოფლის ლაჟვარდი
ჩამოგვეხია,
ახლა კი დროა
ჩავიქალაქოთ!
1929 წ.
1925 წლის ერთი დილის სახსოვარი
მოვიგონოთ, თუ გიყვარდეთ,
იმ წარსულის ყველაფერი,
მოვიგონოთ იმ ოქროში
გადამდნარი დილის ფერი.
გრიალებდნენ ჩანჩქერები
აზელილი მარჯნის სხივით.
ხმა მყივარი ჯიბრაილი
აყრუებდა ჩანჩქრის შხივილს.
ავადმყოფი აბესალომ
ჩვენ მოგვყავდა ნამტკივარი;
მხოლოდ მოხუც მებადურსა
იმედად-ღა ჰქონდა მტკვარი.
გამარჯვებას მოელოდა
ახლა მხოლოდ ნაუცბადევს,
ღამე-ბინდზე ცახცახითა
წყალს ესროდა გაშლილ ბადეს.
1929 წ.
თბილისის პოეტები
ის თაობა ჩონგურებით
სამოთხეში შავა,
ჩვენი ყელი შაშხი არი,
გაბოლილი შავად.
მშვიდობა, ვინც შენს ბაღებში
ტკბილად იბულბულა,
არა ჰყიდდა სულის ნაშრეტს
სტრიქონობლივ ფულად!
მიგვრიყავს და მიგვათესავს,
ყველას მისცემს ალაგს,
სოღანლუღს და ყარაიას
და ზოგს ბოსტან-ქალაქს,
1929 წ.
და იაფერი, მარადის
გულიდან დაუთხოვნელი:
„მშობლური, ტკბილი, მოწყალე,
ცა წყალობისა მთოველი!“
1929 წ.
წარსული
1929 წ.
რა საჭიროა ლექსისთვის ტაში
1930 წ.
ივრის პირად
არც დაშორება,
არც დაბრუნება...
ნუთუ აქ დარჩა გული
დარგული?..
*
შენთან მოველი, რომ გავიხარო,
შენი ზვირთები გულზე მებუროს,
ქალამნის წყალო, წნორების ღვარო,
მდინარევ, ჩემო შეყვარებულო!
*
ქალამნის წყალო, წნორების ღვარო,
შენ მარგალიტის ნაფოტიანო,
ვით უსინათლო, უწინამძღვარო,
კლდიდან კლდეებზე დაბოტიალობ.
*
...არც დაბერილი იალქანები,
ტივზე ტივები, გრძელი ბორანი;
აღორძინებულ სამშობლოსათვის
შენ უსარგებლოთ მიექანები
და ნისლებიდან მოგყეფს ყორანი!
*
აღსდექ, მდინარევ, დაცხედრებულო,
გვაჩვენე შენი ახოვანება;
შენი ტალღების დაქუხებაში
ისმოდეს დროსთან თანხმოვანება!
1930 წ.
საათნავა
ეს საწყალი საათნავა
სიყვარულმა გაათავა!
უძილოდ ღამეს ათევდა,
„ვით ვარსკვლავი მთვარისათვინ, -
ზარუ -
ზარბაბ -
ზარისათვინ“.
მისხალივით გული სტკივა,
მისი სიტყვა ცაში მივა:
„არ გეწყინოს, ჩემო კარგო,
სიტყვაშიაც იგავი მაქვს,
რომელ ერთხელ გენაცვალო.
განა რამდენი თავი მაქვს?“
*
ხეივანში ჩადგა მთვარე,
აივანზე ოხრავს ქალი,
ტირის თარი დამარხული,
მიზრაფს სცვივა ნაპერწკალი.
- რად აღსდეგი, რად მეძახდი,
რა ოცნებას მიპირებდი?
თარი ტირის... რად უნდოდა,
ჩვენ ისედაც ვიტირებდით...
*
შენ იტირებ, არ მოკვდები,
შენ იმღერებ დღე ათასი.
ქუჩებშია ჩირაღდანი,
აბრეშუმის ფიანდაზი.
სიმღერებიც არ იქნება,
თუ არ ცრემლის შარბათითა;
ცხრა კუბოში რომ იძინო,
გასძლებ ლექსის მჟავბადითა.
შე საწყალო ფეიქარო,
ხმადამთვრალო საათნავა,
ჭიანურო, ცეცხლის მყრელო,
რა ნაღველმა გაგათავა?!
გადეყარა ნარიყალას
ნაცრიანი ბური...
ხაში,
ხილი
და თონიდან ამოყრილი პური.
თაბახი და საზანდარი,
მზე შინა და გარეთ -
ეგებება მზეს თბილისი
თავის ექვსი კარით...
*
მიეგებეთ,
ვინც დამწვარა,
როგორც საათნავა!
განა გიცდის სიყვარული,
ადგება და წავა!
მაგრამ ისევ ილაპლაპებს
მტკვარის ლურჯი გავა,
ქაშუეთის ჩუქურთმები
ფასკუნჯების თავად!
*
განა გასძლებს სიჭაბუკე,
ვაი, შენი ბრალი!
ხელებშუა გაქანდება,
ვით ნიაღვრის წყალი,
ისევ ისევ დამწიფდება
ვერის ბაღში ბალი,
აბანოდან ამაივლის
თვალციმციმა ქალი.
*
განა ლექსი ლექსი არი,
თუ დარჩება მუნჯი?
პოეტებო,
გულსაც უნდა
ბერტყვა, როგორც ხურჯინს!..
ჰკივის თათრულ სიმღერებით
მწველი იეთიმ-გურჯი,
სწვეთს ღვინოში ჩაწობილი
ფიროსმანის ფუნჯი.
*
მიეგებეთ ოქროს მტვერში,
სიტყვა უნდა განდაგანა,
ბესიკსა და საათნავას
სიყვარული სწამდათ განა?
ხმაში უნდა ვეფხვის ძალი, -
სამაია სამთაგანა!
*
მაგრამ ლექსი გადურჩება
იმ ძველ ნააჩრდილარს?
სახედარზე წითელ ბოლოკს
და ჭიანურს მტირალს,
მეტივეს და თივის ურემს,
წყნეთურ მაწვნის ქილას? -
1930 წ.
ოცნებათა ციცნათელები
- ვარდყვავილებით,
ცისარტყელებით,
ძმებო, არასდროს გიოცნებიათ?
მაშ, ოცნებათა ციცნათელები
ნაწვიმარ შტოზე არ გიძებნიათ?
1930 წ.
სიჭაბუკე და ლექსი ერთია
1931 წ.
პოეტის შენიშვნები
კარგია,
საღამოთი
გაქვს დახუჭული თვალები.
სიმშვიდის მალამოთი
ცვივა
მწუხრის ნაფერთალები.
ჩაიდე გასაღები!
როგორ მოიგდო ოთახმა
ბინდის ნაღები?
სწევხარ -
კაცი ოტროველა,
გაფხრეწავ ჯავშანს, -
როგორც თხის გუდას,
რკინას რკინაზე...
.........................
გადაიქცევი
შვიდი წლის ბავშვად,
გულში გწოვს რაღაც
იის სინაზე.
შეგეპარება
და ტვინს მობუდავს...
რძე შეფრქვეული
ბავშვობის ქარი
ოქროს არტახში
გარწევდეს, მგონი:
ჩაგშრიალებენ
ლერწმოვანები,
გულზე ავარდა
ოცნების ბოლი.
II
დაგვავიწყდება
ქუჩა - საზვავე,
ქუჩა - საღვარე.
გახურია ოთახი,
როგორც ბალდახინი,
ბინდი კი მოდის ზამბახივით,
ირმის რძეებით...
მთვარის შაქარით...
შენ - დანეშტებული,
ნამუთაქარი,
ვით უნამუშავრო
მიწის ნაკვეთი,
გდიხარ...
და ოცნებას ვეღარ ელევი.
ბინდი კი მოქშუის
მწივანი გველივით,
გალესავს ფანჯრებს
და კარებს დაკეტილს,
ბეჭის ფრთებიდან
მოკიდებული
სხეული
ტკბილად ჩაგინახშირა.
...ასეა ხშირად!
III
შემოვარდება ელექტროშუქი,
ნათელი, მხიარული,
როგორც ჭაბუკი...
დაჯდება მაგიდაზე,
ხელთ აგიტაცებს,
დაგლამპრავს, დაგწვამს,
და ყოველ მხარეს
შეგიშხაპუნებს
დღევანდელ ჰაერს,
გაჰფანტავს ზამბახს
და ატავიზმსაც,
უცებ შეგრცხვება
შენი თავისა...
IV
შემოიხუვლა,
გადასწია ლექსის წერტილი.
დაჯდა, ჩაგცქერის:
შემოგაჯახა
ნაჯიხვარ მთებიდან
გამოვარდნილი ტახივით
ჩანჩქერი!
მუცლიან ღრუბლებს
ჩამოწყვეტილი...
შემოგაჩქეფა
დღევანდელი მზე,
მთებში რო ჩაეცა,
დაგცხრილა,
და გული
დაგიპო ცხრაკეცად...
ავარდი!
ფანჯარას ეცემი ქუჩისკენ, -
იქაც -
მჩქეფარე ჩანჩქერებია,
ხალხი სიცოცხლეს დასჩქარებია,
იქაც ცახცახებს
სიცოცხლის სული
და შენი ლექსიც
თვალს აბრიალებს,
სიტყვა ნიშანზედ არი მისული!
მგოსანო,
პირი გაქვს ოქროს მწვეთავი,
ჩანგი -
ვარდის წყალში იადონის გული!
ხალხის მელამპრევ,
რათა გაქვს ნეტავი
სკამი სულ ბუხართან დგმული...
ჯდომით გასუქდები,
ბუხარს რომ უყურო,
„პოეტი არ ვარგა
ცხენზე მსუქანი“.
არ მოგეწყინა
მყუდრო და ფუღურო,
პატარა სიტყვის
პატარა დუქანი?
მღამიობი ხარ,
თვალგაფიცრული
ბუხართან ოცნებას იგონებ?
თქვი, ჭკვაგარკვევით,
დღევანდელ მზეს უმზერ,
თუ
ვარსკვლავებზე
დამდნარ ლითონებს?
იცი, რომ
თოვლში დამწყვდეულ ყანასებრ
შენც დამწყვდეული
გექნება გული,
თუკი, -
მგოსანო, ხალხის მელამპრევ,
ბუხართან სკამი გექნება დგმული?
ბუხარმა იცის:
დარდი რტოებად,
დამბლა,
ფილენჯი,
ნეკრესის ქარი,
იცის ლექსების გატოროლება,
ცრემლის მაწონი
და ნალექარი...
VI
მოკვდა ოთახი!
გვამი გაჭიმა
კელაპტარიდან - კელაპტარამდე.
გაციებულან
ტკბილი ბუხრები,
სადაც გაძარცულ სულს
აფარებდენ...
არ გვყავს ოთახი,
არც გვეყოლება,
ჩალეწილია
ყველა ნიშნებით,
ვაი, ოთახი, ოთახიანი, -
ბაღლინჯოებით,
ყურთბალიშებით!
ვაი, ოთახი,
ხალიჩის შუქით,
სახლის მერცხალი
და ხეივანი...
გოგირდის ბუქით
შიგ დაჭიხვინებს
ქარი მხვივანი...
.......................
მგოსანო, შესდექ,
საითღა ილტვი?
ოთახს ხანძარი გადაებურა,
ამოჭვარტლულა
ბულბულის ფილტვი,
შროშნის გალობა
გათავებულა!
VII
მგოსანო,
ლექსის მერძეულო,
სიტყვის მეკალმახევ,
რამდენი გუგუნი,
რამდენი სიმღერა
უდროოდ დამარხე?
მრავალი ლექსი
კალამს მოეჭრა
და სიმღერებშიც
ბევრი იოფლე.
საზანდარს
არ ჰქონდა
მაზანდა,
ტიროდა სიობლეს.
საზანდარს
გულშიგნით
ჰქონდა ჭრილობა,
დაშინებული
ლექსის სახსარი.
ლექსთაშენის რაშს
დაგიწუნეს დახედნილობა,
როდესაც სიტყვა
სათქმელად აღძარი...
გითხრეს,
გქონია ვადა გასული,
დაფესვებულა
შენი წარსული,
მოგიწოვია ძველი ჯიქანი.
წარსულში დგეხარ
სიგრძე-სიგანით
და ხელუხლებლად,
დატვირთული ხარ
ძველ სიმღერებით,
როგორც ხე
მუმლით შეიხურხლება.
ჩამოიბღერტე
მუმლი და ყარტლი,
თორემ გახმები,
გელის გაქრობა!
ახალ ცხოვრების
ახალი მადლით
ასწიე ლექსის მოქალაქობა!
VIII
1931 წ.
ძველი პოეტები
მეჩვენებიან მე პოეტები,
ვინც საქართველოს ხმით შეაბერდა.
ზოგი მღეროდა ბულბულის ბაღში,
სხვა უნაგირის ტახტაზე სწერდა.
ხმალმა, ხანძარმა,
კალიამ, ჭირმა
მათი სიმღერა ვერ შაანელა, -
შოთა,
ბესიკი,
გურამიშვილი,
ჯიხვტყავიანი ვაჟა-ფშაველა!
1931 წ.
ოლე
გელანდება ნაჯახები
და გრიგალი დამჯახები
მწარედ აგათროლებს.
ცას ჯანღების აჯანყებით,
სეტყვას, მბრწყინავ თოვლებს,
დამდნარ ძვლებით ეგებები,
მარტოხეო ოლე!
თუ მოწამლეს საყვარელი
შავი დარიშხანით,
და მის პერანგს აფრიალებს
გზაზედ ქარიშხალი!
წადი, ძებნე მეგობარი,
ვინმე წაიყოლე;
სხვა რომელი დაგიძახებს
მცირე სახელს - ოლე!
ტყე გეძახის მწვანე მხრიდან,
თავქოჩორა ღელე;
ტყეს უნდიხარ დიდი ხნიდან
გიქნევს ათას ხელებს.
დაგესივნენ ვარსკვლავები,
დაირით და დოლით,
გაკვრევინეს სალამური,
გათამაშეს გოლი,
სთქვეს:
ნურც გტკივა, ნურცა გცივა,
ნუღარც აგათროლებს, -
ტოტზე ტოტით გადამხვეო,
მარტოხეო ოლე!
ოლე,
ოლე,
მე ლიახვზე
დაგინახე წამით,
შიგნიდანვე გამომწვარი
მარტოობის შხამით,
შიგნი-შიგან დახლეჩილი
შრეებად და კეცად,
ყორანისგან ჩაყეფილო,
ხეო, ერთო ბეწვა!
*
მაღლა ზეცა პრიალებდა.
ძირს კავკასის მთები.
დაკიდებულ არწივს ჰგავდი
გაწყვეტილი ფრთებით...
მოდი ჩემთან,
ვიდრე მეხი
დაგკრავს,
აგაბოლებს,
ტყავდამსკდარო,
ნაოხარო,
მარტოხეო
ოლე!
1931 წ.
გაუქმებული ახალგაზრდობა
გულზე მეთრია, როგორც სიმძიმე;
ყველა დღეები იყო მჩვრიანი,
ყველა ლექსები გამოვიძინე.
5
ოცდათერთმეტი წელი გასულა,
ვიხსენიები უკვე წარსულად,
და სიჭაბუკეც მიდის ვერაგი,
ძმებო, გამყიდეთ იოსებივით,
მამას უჩვენეთ სისხლში პერანგი.
1931 წ.
პიიტები ბატისფრთიანი
და პიიტები ბატისფრთიანნი,
მუხამბაზების მთვრალი დარაჯა.
წვანან სიჩუმის ნავსადგურებში
და კალმის შუქი მათი არა ჩანს...
1931 წ.
1932 წ.
ანდერძი
ეს გახსოვდეს გარიგება
ძველის მოუსმინარესა, -
აკვნის დაწვა -
არ იქნება,
წყალს მისცემენ მდინარესა,
ან დასჭრიან,
ან ჩაჰფლავენ,
დაძველებათ მჩინარესა...
საფლავის ხვნაც -
არ იქნება,
მითუმეტეს - წინაპრისა...
1932 წ.
ნიტას
არ დაიჯერო, არ დაიჯერო,
რომ ჩვენ შეგვეძლოს ლექსის ჭენება,
ჩვენ კუბოს მაშინ გამოგვიცვლიან,
თუ მოხდა ჩვენი გადასვენება.
1933 წ.
თბილისის განთიადი
გამოველ,
მსურდა ყვავილი
ლამაზ ქალისთვის მეყიდნა.
დაჭრილ ხევსურის თავივით
მთვარე მთებს გადმოეყვინთა.
მე გავიგონე დაირა,
ხმა ხაბარდიან ტაშისა,
იადონს გაეშაირა
მღერალი ყიზილბაშისა.
მე გავიგონე, მთვარეში,
როგორ ყიოდა მეტივე:
- თბილისისაკენ დავეშვი,
ვეღარ კი შემოვეტივე!
ვიჭერდი უანკესოდა,
მთვარის ნამქრალი ზოლითა,
და ძველი მიწა კვნესოდა:
სისხლით, ცრემლით და ბოლითა.
*
გადმოვიხედე თბილისზე,
თითქოს აენთოთ ხონჩები,
შემოჰხვეოდა დილის მზე
ყვითელი ოქროს ფოჩებით.
1933 წ.
ტყუპი იაგუნდები
გაზაფხული მახარა
ნიაღვარის ყვირილმა!
გულს ია დამახალა,
დასტა-დასტა გვირილა!
დავძრათ ბედაურები,
გავჰყვეთ მზის ნაკვალევსა,
ქარებს გავჰყვეთ, ნიაღვრებს.
ცისარტყელის მკლავებსა!
ყველაფერი ჩავთვალოთ
სიყვარულში ნარგებად, -
ვაშლის თეთრი ყვავილით
ქვეყნის მოპერანგება;
ოქროში გადამდნარი
გაზაფხულის დილები
და ფრთებით პეპელისა
გზები ნააჩრდილევი;
მე ეს მინდა გახარო,
ჩემო თეთრო ნარჩიტა,
ყველაფერი ჩახჩახებს
სიყვარულის ხარჯითა!
დაე ფერფლმა ნუშისა
ჩვენი მხრები მოთოვლოს;
გაზაფხულო,
აპრილო,
დაწვიმულო ფოთოლო!..
1934 წ.
პირანთებული ჰშვენოდი,
გადაქნეული ხმალივით,
შავთმაჩაშლილი ქალწული
მოჰქროდი ქარიშხალივით.
1934 წ.
ვაჟა-ფშაველას
1934 წ.
მუხა და მეხი
.............................
უცებ მოსწყდა ნაპირთან, -
დაისარტყლა, გაფითრდა
დიდროვანი ღრუბელი, თითქოს რკინის ნახარში,
ყაყაჩოსფრად მახვილი
მუხას დაუპრიალა,
დაჰკრა ზურგის ბაწარში!
1934 წ.
ხეებზე წარწერილი ლექსები
*
მთელ ცხოვრებას შენზე ფიქრით გავივლი,
უშენობას გული ვერ შეეთვისა,
ნუშის წვერში რომ იფეთქებს ყვავილი,
იქ მაქვს გული შენახული შენთვისა.
*
შენ სუმბული ხარ, ნაზი, რტოვანი,
შენ, ვით მაისმა, შემომისწარი,
შენი სიწმინდის შუქის თოვანი
გულში ბრწყინვალებს, როგორც ცისკარი.
*
სად არი ტილო ან მარმარილო,
ბრინჯაო, რვალი, ქვა და ქაღალდი,
რომ დაიტიოს შენზედ ოცნება,
ჩემი მდუღარე სულის ღაღადი?!
*
მოგუბდა ლექსი შენს სიყვარულზე
და ლამის ყელში გადაილეწოს.
ერთხელ დახარე ჩემსკენ წამწამი,
რომ ჩემმა ჩანგმა შენზედ ილოცოს...
*
სატრფოვ, გაფანტე ფიქრები,
ეჭვიანობის არაკი,
სულ მუდამ ერთად ვიქნებით,
როგორც მტკვარი და არაგვი!
1935 წ.
მცხეთის მთებში
*
არ მინდა ჩანგი მე ხელნაჭერი,
ნარტყამი ხმალი სააკაძისა;
არ მინდა სირჩა სხვისი ნასვამი,
ვარსკვლავი სხვისი შარავანდითა,
სხვის იალქანი ათრთოლებული!
მე მიპოვნია ჩემი სიმღერა,
ჩემი სიტყვები გამაპობელი, -
სიტყვა ამტყდარი წვიმასავითა,
ცისარტყელებით ვარაყფრქვეული!
სამშობლოს
1935 წ.
დავით-გარეჯა
გადარუჯული დავით-გარეჯა...
ამწვარ ტრამალზე ბზინავს ავშანი...
ამ ველს, ამ სივრცეს ვინც უდარაჯა,
ვინც შეიმსხვრია მკერდზე ჯავშანი, -
1936 წ.
ვუმღერ სამშობლოს
სულ ჩემი გულის მონაწურია,
რაც დაეპწკარა ქაღალდს ლექსები,
ვუმღერ სამშობლოს, კიდევ მწყურია,
და მის სიყვარულს დავემწყემსები.
1936 წ.
1936 წ.
არწივები
1936 წ.
მთები
აქ ჰფლობს ტიტანი.
ცეცხლის მიმტანი,-
ღმერთი პრომეთე.
სოფოკლე
აქ იზრდებოდა მრავალი
თავისუფლების მფიცარი,
აქ, ჯამში მაჯას იპოხდნენ,
სტკიოდათ გულის ფიცარი.
*
აქ, ვეფხვის ჯიში, ხმლის ჯიში.
სწამდათ უმეტეს ყოვლისა;
აქ, თაყვანს სცემდნენ მოდგმობით
ხმალს, ბრძოლით ცეცხლგამოვლილსა.
შიშველ ხმალს ხელში აძლევდნენ
სულთაბრძოლის დროს ვაჟკაცსა,
რომ სიკვდილისთვის დაეკრა,
მზე არ დაეთმო კაშკაშა!
და გაისმოდა ანდერძი,
ხმა მხედრის ღაღადებისა:
- „ერთი დღე სიკვდილისა გვაქვს,
მეორე დაბადებისა!“
*
მთებს მკერდს უხრავდათ სურვილი
ათასი წლობით მძინართა,
ხან იღვიძებდნენ, ცეცხლს ჰყრიდნენ -
იალბუზი და მყინვარმთა.
*
აქ დაბინავდა ახალ კერაზე
ხეთის ქვეყნიდან მოსული ხალხი;
გამოქროლილი ფრთიან მერანზე,
გამოტყორცნილი მრისხანე ტალღით.
*
აქ მტაცებელთა იყო სადოღე
და სარბიელი მათი ხმალისა,
შუბის წვერებით მიწა გათოხნეს,
ამტვრიეს სალტე დარიალისა!
1936 წ.
ქართლის ბაღი
1936 წ.
აი ქალაქი შემოჭანდრული,
ვერხვის ფოთლებში გამოხვეული;
აქ ზენაქარი ჟღერს, ვით ფანდური, -
თავყინულიან მთაში რხეული...
დაჩუქურთმული აივანები,
ზედ ხეივნებად ვაზი გასული;
ზოგან კრამიტი, ზოგან ბანები,
ძველი კედლები ჩამოგაზული...
1936 წ.
1936 წ.
ლექსო!
1936 წ.
ვარდი
1936 წ.
ავადუღოთ მარგალიტი
ციცნათელას შუქზე ვთბები,
მინდა მწვავდეს ცეცხლის ალი,
მარგალიტი ვერ ვადუღე,
გადმოვიდა გუბე წყალი,
მაგრამ გული დავადუღე
ოცნებათა ნაპერწკალით...
1936 წ.
პოეტის დედა
1936 წ.
1936 წ.
სიმღერა თარზე
1937 წ.
„ვეფხისტყაოსანს“
გკითხულობენ და გმღერიან
ლხენით გულ-დამერცხლებული;
შენგან ჰყავს ხალხის სიცოცხლეს
სიკვდილი დამარცხებული!
*
უთენებელი ბნელეთის
შენ ერთი გვყავდი მთეველი;
სიმდიდრე ბევრი წაგვართვეს,
შენ დაგვრჩი წაურთმეველი!
გწვავდნენ და არ იწვებოდი,
ცეცხლში დიდების მხვეჭელი.
ვერც ქარიშხალი გფანტავდა,
ხეების ამომგლეჯელი.
შენ ხმალის ღარზედ ეწერე,
ანდერძი ოქროსხმოვანი:
„სჯობს სიცოცხლესა ნაძრახსა
სიკვდილი სახელოვანი!“
*
წიგნო, წინ მიუძღვებოდი
ხალხს უკვდავების ნაღარით;
შენ გწერდა დიდი რუსთველი,
თავსოქროგადანაყარი.
აახმაურე სამშობლო,
კარისკარ ჩამოიარე;
ზოგს პურმარილზე შეესწარ
და ზოგს უხვევდი იარებს.
მიჯნურს გულადუღებულსა,
სიცოცხლეს დაუელვარებ;
ლაშქარს უსარდლებ სარდალი,
ხელში ხმალს აძლევ მღელვარეს.
სიყვარულს სიყვარულითა,
ძმობით ძმას ეპასუხები,
დიდ ჭირში დაგვაფოლადებ,
დავდგებით, როგორც მუხები.
*
შენ ხელსატაცი სიტყვა ხარ,
დიდია შენი სახელი;
მთების სიბრტყენი გადასჭერ,
სამშობლოს გარეთ გახველი.
გაქანდი, ოქროსფრთიანო,
გასცდები ქვეყნის ნაპირსა, -
შენ, დედაჩემის მზითევო,
ფარ-ხმალო მამა-პაპისა!
1937 წ.
ვეფხისტყაოსანს
საუკუნეთა წყვდიადი
რუსთველმა გადაანათა,
მის ლექსის გული დამაგრდა,
გულს ვაჟკაცობა ანატრა; -
ოქროა კერას ნადები,
შრომაში ვარდათ გვეფრქვია,
ბრძოლაში გვემუზარადა!
ათასობით და მეტობით
ეს წიგნი იწერებოდა, -
გადამწერლების კალმები
ყვავილად აყვავდებოდა, -
ქალების მზითევს ამკობდა,
გამზრდელად თან მიჰყვებოდა,
ომში გმირ ვაჟკაცს უძღოდა,
ტყვიის წინ ემღერებოდა!
და წიგნი „ვეფხისტყაოსნის“ -
სამშობლოს დიდი სახელი -
არის სიმღერა ხალხისა,
ხალხთა საბრძოლო ძახილი!
ხალხის ერთობის, გმირობის,
მხნეობის გამომსახველი -
ამოსაფხვნელად უნდოდათ,
თვით გახდნენ ამოსაფხვნელი!
ცეცხლში სწვავდნენ და გლეჯავდნენ,
სდევნიდნენ ჩინგის ხანები -
ხონთქარ-ყეინი-ნოინი,
მონგოლ-სპარსელი ხანები;
კვლავ ეკლესია ებრძოდა,
კითხვა აკრძალა ბრძანებით,
რომ არ ჰქონოდა ხალხს წიგნი -
ოცნების ამამწვანები!
*
სიტყვა დამჭერი ცეცხლისა,
სიმღერა დამადნობელი,
ხალხმა ატარა გულითა,
ის იყო მისი მკობელი...
ვარდი დაჭკნება, ზაფხულიც
თვით რჩება დაუჭკნობელი,
გამოგვებულმა დასძლია
სიკვდილი დაუნდობელი!
ხალხმა თავის თავს ამსგავსა,
სიტყვა სთქვა რა დიდებულად,
„შავ ხეობაში მრისხანედ
ვეფხ-ლომნი წაკიდებულან,
ვეფხვი სცემს, ლომი უფარებს,
ერთურთზე გამწარებულან,
იმათ შუაში ტარიელ
გმირობით გახელებულა!“
რა ძლიერებით ისმოდა
ეს წიგნი ათასხმიანი
შრომის და ნიჭის მიხედვით
ცხოვრობდეს ადამიანი!
გულს ახალ ცეცხლით აფეთქებს,
თუმც ძველი ამბავი არი...
მზისა და სიბრძნის ჩანჩქერი
მოსჩქებს დიდების გრიალით!
*
ტურფაა ჩვენი სამშობლო;
მშვენება მისი მდელოსი,
მისთვის გვებრძოდა სუყველა
ეშმაკი თუ ანგელოზი...
1937 წ.
ილიას სურათზე
ახმიანებ საუკუნეს,
ძველ ნახმევმა მოგვცა ბანი,
და ვემთხვევით ხალხის პოეტს,
შუბლგახვრეტილს, ცრემლგაბანილს...
1937 წ.
ანგელოზის ფრესკა
1938 წ.
მე რომ მიყვარხარ...
1938 წ.
თოლია
დამიელვარე ფრთამარგალიტი,
თავს დამნათოდე, თეთრო თოლია,
ჩემი აფრაა თოლიას ფრთები,
ცის თეთრ ვარდებში რომ უქროლია.
1938 წ.
ტოროლების ოროველი
ტოროლების ოროველი
გვისმენია ქართლის ველზე,
იმ ხმას ვეძებთ ორივენი
დიდ მინდვრებში, ვეძებთ, ვეძებთ...
1938 წ.
ნისლები
არა!
მიწას რომ აკოცონ,
კაცის დანახვა სწყურიათ;
ხეებს ემთხვიონ, რიყის ქვას,
სად კაცის ნაფეხურია!
1938 წ.
მაგონდება ჩუქურთმაში ყვავილი
1938 წ.
ორი დღე
1938 წ.
ძველი წიგნის მწერალი
1938 წ.
მეტეხის თავზე
*
გავღვიძებულვარ მეც სიყვარულით,
მეც მარხევს მისი ქარი მქუხარი.
ვარდით ივსება ჩემთვის ქვეყანა,
როცა ჩემთან ხარ სახემშუქარი,
მე მხოლოდ შენი შუქი მეყოფა,
განა რად მინდა სხვა საჩუქარი?!
1938 წ.
1938 წ.
პოეტს
ეს თქმულებაა დაუსტამბავი,
თუ ვით ადიდა ხალხმა გენია,
ეს გაიხსენე, ძველი ამბავი,
რაც გულს ხალხისას დაუდგენია.
1938 წ.
დავით გურამიშვილს
ვაჟა-ფშაველას
მეტკბობი, გურამიშვილო,
გენდობი, ვაჟას ჩონგურო,
გთხოვთ წინაპრებო, მიშველოთ,
სათქმელი გამილომგულოთ!
იქ ჟღერდეს ჭეშმარიტებით
ეს ლექსიც ანაზდაითი,
სადაც მღეროდნენ დიდებით
ვაჟა და დიდი დავითი...
1938 წ.
ნიკოლოზ ბარათაშვილს
1938 წ.
სად ინავარდებ...
1938 წ.
ბედი ქართლისა
მაგრამ არ დაგვიკვნესია,
თუმცა ვიყავით თელილი,
ბევრჯერ აღგვილნი მიწიდან,
ცხრამთის იქითაც დევნილნი,
ის არაერთხელ ყოფილა
მკლავით და აზრით ქებული,
დამშვენებული ძეგლებით,
მარმარით ამოგებული.
აჰფურცლე ხელნაწერები -
თავსამკაულად მტრედები,
ასომთავრული - შემკული
ბრწყინვალე კამარედებით,
ან შალვა ახალციხელსა,
ზეზვას - მტრის სისხლის მთრობელსა,
სამას არაგველს - კრწანისში,
მკერდზე სისხლშეუშრობელსა!
უმადურობით სავსეა
მათი ნაღვაწის რვეული,
მოწამებრივი ცხოვრება
მათ წილად იყო ჩვეული.
1938 წ.
საყურე
„ჰოჲ, საყურეო...“
ნ. ბარათაშვილი
ნეტამც რისათვის,
ნეტამც რისათვის
იყო სასტიკი და უმადური! –
საყურისათვის,
საყურისათვის,
ნემსით დაჩხვლიტეს
ყური ვარდული!
როგორ გაბედეს,
ვინ არ დაინდო?
ვინ გაიმეტა
და არ ინანა?
მაგრამ ალმასად
ცვარი აინთო,
საყურის თვალში
ჩაჯდა სხივნარა.
პოეტის ცრემლო,
ეგებ, შენ იყავ,
მდუღარებაში ქცეულო
ცეცხლად:
მაშ, უკვდავება
შენი გამიყავ,
რაც ოქროდ სჭედე,
რაც დაგივერცხლავ!
ეგებ შენ იყავ
გულის ნამწვავო.
მიცვლილ ოცნების
ანაპერწკლებით,
იქნება უნდათ,
რომ გამამწარონ,
არ მომცენ სხივნი,
მომცენ ეკლები?
იქნებ ასეა,
იქნებ, ვიცი მე
სიყვარულიც და
ძველი მტერობაც,
ვიცი, რად ბრწყინავს,
თუ რად ციმციმებს
საყურის
ნაზი უდარდელობა!
შენ გამინათე
სევდის ნისლები,
შენი ნათელი გადამახურე,
ვიდრე სიმღერით
არ დავიცლები,
და სიყვარულით... –
ჰოი საყურე!
1938 წ.
1938 წ.
ნინა ჭავჭავაძეს
1939 წ.
წვიმიანი დღე...
1
წვიმიანი დღე...
წვიმიანი დღე...
ძვირფასო,
მხოლოდ ახლა შევიტყე,
რომ ჩემი გული -
არი შენი ტყვე...
2
მე გადავლახე ბევრი ხეობა,
გადამხდა ბევრი გადანახდომი;
გამოვაღწიე, მოვრჩი ტყვეობას,
იცი რით? –
ლექსში ვეფხვის ნახტომით!
1939 წ.
თუ წავიდა გაზაფხული
გაზაფხულის ცის ნაცრემლმა,
წაიარა წვრილმა წვიმამ;
თითქოს ათას ციცნათელამ
იცელქა და იყმაწვილა!
თუ წავიდა გაზაფხული,
მშვენიერი, მზის დამფრქვევი, -
გზა არ დასთმო ზამბახური,
არ მოეშვე, თან წაჰყევი!
1939 წ.
სოლომონ ლეონიძე
1939 წ.
„დედა ენა“
იავნანის ნიავში
ჩვენს ყურთან რომ გაისმა,
ყრმობა რომ გვისურნელა,
როგორც ბაღი მაისმა.
1940 წ.
ჩემი იადგარი
ნუთუ არ დაიელვარებს?..
ერთ გულს ვერ დავწვავ მაინცა?
აჟღერდი ლექსო, მღელვარე,
მიშველე შენსა რაინდსა!
შავკაბიანი მზრდიდა მე
გუთანი ტრედა ხარისა,
რაც მათი ღვაწლით ვიწამე,
კაცად მან დამახარისხა!
1940 წ.
ჯაფირი
1940 წ.
ფანასკერტელს
1940 წ.
ქართველ ოსტატებს
*
ნაცრად აქციეს თქვენი ტაძარი,
დასცეს ბჭეები და საფუძველი,
იყო ბნეული და ნატაცარი
თქვენი ეტრატის ყველა ფურცელი.
1940 წ.
1940 წ.
აკაკის
დღე-ღამის სიგრძე-სიმოკლემ
გზა გასჭრა - სავსე ეკლითა;
დღეს ჩვენს ჩანგებზე, პოეტო,
მზის სხივი გადმოგვეკიდა.
1940 წ.
გამოტბორილი გულიდან,
გამონაჟური გარეთა,
ჩანჩქრებს გადაეც, ნიაღვრებს,
დიდ ქვებზე მოჩანჩქარეთა!
და თუ ფრთამ დაგაღალატა,
თუ დაგელეწოს ძვალმძივი,
არ შეკრთე, დღესაც ხვალაცა,
შეგეშველება არწივი!
1940 წ.
ეს წიგნი
1940 წ.
ქართლო
1940 წ.
ფრაგმენტი
იმ ხმლის ნატეხი
ნახე, მოზარევ,
მარაბდაში რომ გადამსხვრეულა;
მოჭრილ ძუძუთა სისხლს ეზიარე,
რომელშიც ერის ცრემლი რეულა.
არ გიტირნია
შოთას საფლავზე? –
იქიდან ლექსი ამორხეულა!
ისევ გრძელდება „ქართლის ცხოვრება“,
ერთი ფურცელიც არ მოხეულა!
1940 (?) წ.
კახეთი
ოქრომზიური შხეფები
მწვერვალებს დაეწვეთება
და განთიადი თამარის
ნათელ ღიმილით ენთება.
ბროწეული და ატმები
შუქს უმატებენ დილასა;
სამასწლოვანი კაკლები
ისვრიან ნააჩრდილარსა.
თანცისკროვანობს ვაშლის ხე,
შუქი მტრედული მოება,
სინაზით აფეთქებულა
ნუშების გადმოთოება.
გადამარჯნული ბაღები -
ოქროში ლალით ნაღები...
ანაზებული, მცინარი,
ლაჟვარდის წმინდა მინარი.
იაგუნდების წკარუნით
მოწანწკარენი წყარონი,
ზურმუხტის ტევრის ბიბინი,
ვაზფურცლის ნიავქარობა,
დურაჯის ცეცხლებრ ბრიალი,
წინანდლის გედის გალობა...
ნაცისარტყლევი ჩანჩქერები
ფირუზფრად ნახუჭუჭარი,
დაღისტნის მთები, გაშლილი,
ვით უკვდავების გუჯარი.
შაბაშ!
იდინე,
გაბრწყინდი
გაფრქვევით, ოქროს დიელო!
დე, შენმა გამოსხივებამ
ჩემს სიყვარულში იელვოს!
1941 წ.
ჰეი, არწივნო!
1941 წ.
დავით აღმაშენებელს
1941 წ.
დიდ თამარს
1941 წ.
არა, არ არი!
1941 წ.
მე ახლა მივხვდი
1942 წ.
მაისური
1942 წ.
სამშობლოს გმირებს
ქართველ ქალს
1942 წ.
ქეთევანის წიგნი
დედოფლის შესამოსელში
ხელთ წიგნი გამოატარა,
ვიცი, წიგნებში სიტკბოა,
რად მწვავს ეს წიგნი პატარა?
1943 წ.
მიჰყავდი იერიშებზე
სამშობლოს, ვინც შენ დაგბადა,
დედის ლეჩაქს და ყრმის აკვანს,
საფლავებს მამა-პაპათა.
დაგბაასობენ გუგუნში
ალერსიანი მადლობით,
რომ დაუბრუნე სიცოცხლე -
ნართმევი უსამართლობით.
1943 წ.
1943 წ.
სამგორი
1943 წ.
საქართველო
1943 წ.
არ დაიდარდო, დედაო
ნუ დაიდარდებ, დედაო,
მწარე სიკვდილის სევდასა,
დღეო, გადიდდი, გადდიდი,
შვილი ეყრება დედასა!
არ დაიდარდო, დედაო,
რაც მე სიკვდილით გაწყინე;
მე შენი ძუძუს ნათელი
საქვეყნოდ გამოვაბრწყინე.
მე გაგიხუნე ლეჩაქი,
მაგრამ დაგხურე შუქური,
სამშობლოსათვის დავთხიე
სისხლ-ცვარი სიჭაბუკური.
მე არ დამკარგავს სამშობლო,
სულ ვეხსომები ლევანი,
სანამდის საქართველოში
იწურებოდეს მტევანი...
თუ გაუჭირდა სამშობლოს,
კვლავ ცეცხლით დავიდაგებით,
ჩვენ გამოვამტვრევთ საფლავებს,
ხმლით ქართლის მთებზე დავდგებით.
არ დაიდარდო, დედაო,
ნუ მიეცემი სევდასა,
დღეო, გადდიდი, გადდიდი,
შვილი ეყრება დედასა!
1944 წ.
შინმოსულისა
გიორგი ნატროშვილს
მე მოვდიოდი შორიდან,
იერიშიდან მოველი,
შენ დაგიბრუნდი პირნათლად
მე, შენი ძუძუს მწოველი.
1944 წ.
წარწერა წიგნზე
1944 წ.
ბარათაშვილი
*
რა მოჩვენებამ დაგაარტახა
და რა შესძახე ახლა მთვარესა?
რომელ ანგელოზს მკერდს უშვერ ახლა
ან რომელ მახვილს გამკვეთარესა!
*
ტახტზედ იწექი და გედო თავქვეშ
შენი მერანის თოქალთო სველი;
წინ რა გელოდა, წინ სხვა რა იყო? -
გზა დახვეული ობობას ქსელით.
*
ლოგინთან მთვარის მარგალიტებით
შეფიფქულია ცივად სარკმელი,
ელავს ციმციმით ოქროს საყურე,
შენი ოცნების გადამსარკველი!
*
- ნუ გძინავს! - აკი შეგძახა გულმა
და დიდებისა ანთე ლამპარი!
- ბედმა დამიხშო ნუგეშის კარი
და დავალ მწირი, მიუსაფარი!
*
უკვე გათავდა... კმარა, სიკვდილო,
შენთან კამათი და საუბარი...
აღარც განჯა და ავი ციება,
არც ანჩისხატის ვიწრო უბანი!
*
დავიემბაზეთ შენი ნათელი,
შენს დაუჭკნობელ სახელს ვიფიცავთ,
განჯას დამწვარმა გულის ნამწვავმა
ქართლში კოცონად გამოიღვიძა.
*
ნაცისკრალია.
უკანასკნელი
შხამის წვეთები სულმა დალია,
თეთრი შროშანა დაგეცა გულზე
და ლურჯი ფერით თვალი მთვრალია.
*
უკვე სარკმელში შემოინათლა,
რა ახლოს იყო წეღან ცისკარი!
შენი ვარსკვლავიც სულ ახლოს იყო,
ოღონდ შეგეღო მისი ბჭისკარი.
მაგრამ ახალი გზა გეძახოდა
განათებული ირმის რძის ღვარით.
1944 წ.
ანდერძი
მსუყეა განა?
სისხლზე მოსულა,
როდი სთესავდნენ სირინოზები!
და ავსებული ბარბაროსულად
მიყვარდა სიტყვა მიმინოსებრი.
***
1945 წ.
მესხი ვარ!
და თუ დატრამლდა სახლ-კარი,
თვალს დამეფარა უკუნი,
დათხრილი საძირკველიდან
ისევ გაისმა გუგუნი!
1945 წ.
ნისლაურა
1945 წ.
მესხეთი
ისე დავბერდი,
ვეღარ ვნახე ტბეთი, შატბერდი...
ვერც არტანუჯი, ოშკი, ხახული...
როდის მოუვა მათ გაზაფხული?
ბუმბერაზები, გოლიათები,
გორგასლანიდან ვიდრე ჩვენამდის,
ყველა ფეხზეა, ერთის გაფრენით,
რომ შენთან გაჩნდეს მტრის გაჩენამდის...
მამამთავრები, მაკურთხეველნი,
ოქროს ენა და სულის მხილველი...
მგოსნები ალურ-სიმებიანი,
როგორც ათასი ოქროს ფრინველი...
ოპიზარები... საბანისძენი...
დიდოსტატები... გადამწერლები...
შენთან არიან, ვით შენთან არი,
მათი სიმღერა, ღვაწლი, ცრემლები.
1946 წ.
ნუთუ?
1946 წ.
ივანე თარხნიშვილს
1946 წ.
ორი ფრინველი
1947 წ.
ზამბახი
თვალს რად დამყრია ეს თოვლის ხვავი,
ამ ჭაღარისა მე რა მემართა?
გუშინდელ დილას,
გუშინდელ ყვავილს,
გუშინდელ ჭაბუკს
რა დამემართა?
მე მაინც ისევ მემკრთოლვარება
გადახუნებულ ზამბახის კვალი!
და იმ ჩემ ზამბახს, ცისფერთვალებას,
კიდევ ვდარაჯობ ოცნების თვალით.
1947 წ.
სამშობლოვ,
შენი კერის მეკვლე ვარ,
შენი ლამაზი მიწის მკოცნელი,
ათას ჩანგსა და ათას სიმებზე
ამოგაჟღერო მინდა ოცნებით,
1947 წ.
დღევანდელ დღეს,
დღეის დილას
პირმზიანი სიჭაბუკით,
დროშები რომ შრიალებენ
ნაბრწყინვალი ნათლის შუქით...
*
მე შემოველ კახეთიდან,
თან შემომყვა მისი შუქი,
მე სავსე ვარ ივრის ჯანით,
ალაზანის სიჭაბუკით!
ნინოწმინდის ნანგრევებო,
დამილოცეთ სიტყვის მადლი,
შენ, გომბორის ტკბილო ძუძუვ,
გადამისხი გულში თაფლი!
მომაფრქვიე გვირილები
შენ, სამგორო, უვიწყარო!
კიდევ ერთხელ,
ლექსო, კიდევ,
სიტყვას ცეცხლი შევაყაროთ...
*
პირველ სიყვარულს ვერ გავექცევი!
თუ ჩემი თვალი სამგორს უტკბება,
ყოველდღიურად ჩემი ლექსები
სამგორის ყანებს შეეფუტკრება!
*
დე, ნიავმა სამგორულმა
დედაჩემის საფლავს დაჰკრას,
ძეძვის ფესვქვეშ, სადაც ჩემი
მშობლიური ძუძუ დაჰქრა!
მზეკაბანი! მზეკაბანი!
გაქროლილი ყანის რაში!
მაისობას რომ ვხტებოდი
ცისარტყელის კამარაში!
*
ვინ გაიმეტებს სამდუღრავ
ცრემლებს, გმირებზე დახარჯოს?
ყურღანზე ია ამოდის,
შავდაღიანი ყაყაჩო.
*
მაშ, სულ ამაოდ შეღება ველი
გმირთ სისხლმა, ქაფად ნახუჭუჭარმა.
მაშ, მოჰკლეს ვახტანგ, დასცეს უჯარმა?
გაჰქრა მიწიდან რუსთავ-ქალაქი?
გახმა სამგორი თვისი ბარაქით?
1947 წ.
„გაიპარა ქლიავი“
მე მიყვარდა ელვაქალი,
ლამის თავი შევაკალი,
სიყვარული დამიბარა,
მაგრამ ბოლოს გაიპარა.
ვერაგულად გაიპარა...
და ქლიავის ანაბარა
ბოლოს დავრჩი ბარდიბარა,
როცა მიველ შესარხევლად,
მითხრეს: უკვე გაიპარა!
1948 წ.
კომუნიზმის ხარაჩოები
სიცოცხლის ჟღერა
წვიმის წვეთის ხმაში მსმენია,
ფესვის ჩურჩულში,
არა მარტო დროის შრიალში,
მშვენიერების,
უკვდავების ტურფა გენია
დამინახია ცისარტყელის დიდ არშიაში.
მე მყვარებია
ლურჯ ყანებში ყაყაჩოები,
მე ვარდიც მიყვარს,
უფრო მიყვარს ქარიშხლის შეხლა,
მაგრამ უმეტეს ოცნებებზე
მე მიყვარს ეხლა
საქართველოში
კომუნიზმის ხარაჩოები.
გავალ ქუჩებში...
და მღერიან ფილაქანებიც
თითქოს იმ სიტყვას,
რაც მე გულში გადამიწურავს,
ვხედავ, ჩემს სახლზე
ფრიალებენ იალქანები!
ფიქრიც, ვით აფრა,
ხალხის გულში
მიჰფრენს, მისცურავს.
1948 წ.
ნუ გათათრდები
„ნუ გათათრდები, - ეგვიპტის მტრედი, მომცრო ფრინველი, მსგავსი გვრიტისა; მისრსა (ეგვიპტე) და შირაზში
(ირანი) ცხოვრობს. ესენი ოდეს მგზავრს კაცს ნახავენ, იწყებენ ძახილს ქართულის ენით: ნუ გათათრდები! და ამ
მიზეზით თათარნი უწოდებენ გიაურყუში, ვითომც უსჯულო ფრინველი“. საბას ლექსიკონი
გაზაფხული
სალამი,
ასჯერ სალამი!
შენ, გაზაფხულის დგრიალო!
ყინულს დალეწავ, ხმატკბილად
წყარომ რომ დაიწკრიალოს...
მე გულს დავლეწავ,
ნაკვესარ
ლექსმა რომ დაიძგრიალოს!
შორიდან გეხარხარები:
- მოდი, სულ ერთად ვიაროთ!
1950 წ.
მე გული წმინდა ვერცხლივით
1950 წ.
პატარძეული
1950 წ.
აფხიარცა
1950 წ.
1952 წ.
1954 წ.
წყალი იყავი?
სად გაიპარე?
ქარი იყავი?
გადიგრიალე?
სადა ხარ, სადა,
პირს რად იფარებ?
მზე მარჯნისფერი ისევ ბდღვრიალებს!..
1954 წ.
ნაკადული
ნაკადული მორბოდა,
ვით ირემი ქორბუდა.
ნაკადული მოქროდა,
გადამდნარი ოქროდა.
კოკორგახსნილ ვენახებს,
ყანებს ეჩქროლებოდა,
პირნათელა, მზეთვალა,
ზღვისკენ ეჩქარებოდა.
დალიეთ, შეიშხეფეთ
შემრგო, ტკბილი, ანკარა;
თვისი წმინდა გულიდან
ხალხმა ააწანწკარა!..
1954 წ.
1954 წ.
ბრილის წყარო
ბრილი...
ბროლი დატბორილი,
უშრეტელი ვერცხლის წყარო,
წმინდა, როგორც ხალხის გული,
სადღაც ქართლში მოცინცხალობს.
*
წყაროსავით მეც მყოლოდეს
ბევრი, ბევრი მეგობარი.
რომ მასავით ვატრიალო
ლექს-წისქვილის მე ბორბალი...
და რომ ყველას, ყველას გული
იყოს წმინდა, როგორც არი
ოქროს ცვარი...
*
ნეტამც ნატვრა ამისრულდეს,
სანატრელი, მე რომ მინდა,
ამოდუღდეს წყაროები,
წკრიალა და გემოწმინდა.
ჩუხჩუხუბდნენ, კაშკაშებდნენ
თვით სამშობლოს გარისგარად
ჩქარა,
ჩქარა!
*
ბრილი...
ბროლი თუ ჩაირხა,
მოსჩქებს,
მოშხეფს უთავებლად...
შესვი
პეშვი
უკვდავი ხარ,
რაღად გინდა უკვდავება!
1955 წ.
გაზაფხული კახეთში
გაზაფხულია, თუ საყვარელი
ქალი მოსულა ხელში იებით?
როგორ არ არი გასახარელი,
როცა ყვავილად ბრწყინავს მთიები?
გამოზაფხულდა და სიჭაბუკემ
თავისი ნიჭი ჩამოარიგა,
ვისმენთ ჭექის და ქუხილის ბუკებს
და ნიაღვარი ყვირის: „ჰარიქა!“
1955 წ.
ოქროს ფრინველი
1955 წ.
თბილისო!
1955 წ.
პატარძეულის იები
პატარძეულის იები...
დილა ბროლშენაციები...
დილა ღმერთმოჩვენებული
შანთივით ჩამრჩა ხსოვნაში,
და ფიქრი მოჯერებული
პირველი სიტყვის პოვნაში.
ო, მას აქეთ ვარ მსურველი,
მტანჯოს, დამფერფლოს ძიებამ;
მაფრქვიონ შუქი - სურნელი
პატარძეულის იებმა.
1956 წ.
სიმღერა
ჩაჰქრა სხივი...
ქარი ჰხვივის...
დაცემულა ფურცელი!
ირმის ყვირილს,
გულის ტკივილს,
მოდი და გაუძელი!..
მზის ღადღადს
და მთვარის ქათქათს,
მთების ლაპლაპს ვუცქერი;
საქართველოს სილამაზეს,
მოდი და გაუძელი!
გულის ძგერა,
ჩანგის ჟღერა,
მე სამშობლოს ვუძღვენი!
1956 წ.
საავადმყოფო...
ბედგაცხელებულს
ფიცხი სიკვდილი გადაგეღობა...
გცხელა. წყაროს წყალს ითხოვ ჩვენებურს,
სიცოცხლედ ერთი პეშვი გეყოფა.
ეჰ, შე ტკბილო! -
სთქვა შენზე სოფელმა
და გულის ჟანგი ცრემლით მოფერა:
- ამაგიანო, განა გაქრები?
შენზე სიკვდილი ვერ იბატონებს!..
პირველად გნახე ხელებდაკრეფით,
გადახმა ბაღჩა...
გაცივდა თონე.
გულშეწყვეტილი და უსავანო,
უკან მოგდევდი, მძიმედ, ბორძიკით,
საით წახველი, მოუსავალო?
ცათა ბროლს იქით?
ცათა ბროლს იქით?
არა!
აქვე ხარ, შენს წყნარ ეზოში,
ფშატის შრიალში ხარ ნიშნეულად,
ამ კვირტში გხედავ, ყვავილის ზროში,
სიცოცხლის ნიშნად, რაც მიჩნეულა!
აქვე ხარ, -
შრომის ღაღადებაში,
წინდის ქსოვაში, ყურძნის კრეფაში,
გაზაფხულების დაბადებაში,
ნაკადულების ოქროჩქეფაში!
6
ეკალსა ზედან აღსრულებული,
ვიცი, ცისკრისას ვარდზე იღვიძებ,
რადგან სამშობლო სპეტაკ ლეჩაქით,
ცრემლით და ღვაწლით გამოიფიცე!
1956 წ.
მე მიყვარს
1956 წ.
ალამდარი
ტყემალს დასცვივდა,
ვაშლსაც დასცვივდა
ფანტელი მძივთა...
თოვლიც მდნარია...
არ დნება ჩემი ჭაღარის ჭირხლი.
ნეტავ, რა ქაჯმა თმაში დარია?
რა უნდა ჩემთან,
რა თავში ვიხლი,
თუ იგი ზამთრის ალამდარია...
1956 წ.
მხედრის ანდერძი
მე ვიზრდებოდი
არწივების გადაყივილში,
სიკვდილი მკერდში
მეცა ქერჩში
ზღვასთან, ყირიმში.
წილი დამიდე,
სამშობლო, შენთან
შენს სიხარულსა და შენს ტირილში,
მარად მაცოცხლე მე შენს ღიმილში...
ალისფერ ვარდად
ჩემი წყლული
ჰყვავის ყირიმში;
მე მოკირწყლული
ვიყავ ტყვიით ცეცხლის ყივილში
1956 წ.
***
მე მიყვარს ლაჟვარდების
დარაია შრიალა,
ზედ ღრუბელი - ნაფანტი
ჯეირანის ჯოგებად,
მირჩევნია ვიარო
თავშიშველა-მშიერმა,
ვიდრე მე ცხოვრებასთან
მომიხდეს დაჩოქება!
1956 წ.
***
1956 წ.
ეს ვარდი
ეს ვარდი,
მართლა ჩემი ვარდია,
ეს მისამართი
ახლა შევიტყე...
გულს გაზაფხული შემომვარდნია.
მსურს, ლექსში დარჩეს
დღევანდელი დღე...
მიტომ ძვირფასო,
მინდვრის ხავერდზე,
ელვის კვესაში,
წვიმის ჟღარუნში,
მე ვეძებ ოქროს,
ფოლადს დავეძებ,
რომ გადავჭედო შენს სიყვარულში...
1956 წ.
მხოლოდ შენ...
მხოლოდ შენ -
მინდა,
ჩემს ჩანგურს
უკვდავი სული მობერო,
ჩემო ცავ,
ჩემო ქვეყანავ,
ჩემო გულგაუყოფელო!
1956 წ.
ქართულო სიტყვავ!
1956 წ.
***
გაქრა, წარვიდა,
უცბად განივლტო,
ყრმობის დღეები
სამარგალიტო,
ყვავილიანი,
სიმღერიანი, -
სამაგალითო...
სამაგალითო...
ჰეი, ამინდო,
ეჰეი, ამინდო,
ნუთუ ჭაღარამ
მეც არ დამინდო?!
1956 წ.
სამშობლოვ!
სამშობლოვ,
ისევ შენ ხარ პირველი!
ვტორტმანებ შენით, როგორც მეწყერი...
შენი, შენდამი ვარ შემწირველი,
მღაღადებელი, ლექსით მეტყველი!
1956 წ.
რემინისცენციები
გამეპარე, სიჭაბუკევ,
მომეპარე, ჭაღარავ;
იმ ჩქროლვის, იმ ქარბუქის,
მითხარით, შემრჩა-ღა-რა?
იმ ჩქროლვის სიჩაუქის
ნეტავი შემრჩა-ღა-რა?
დამიმოწმე, სიჭაბუკევ,
გამინათე, ჭაღარავ!
1957 წ.
თელავის ნაკერჩხალი
ბერო და აბეჩხარო,
თელავის ნაკერჩხალო! -
საით მიერეკები
გრძელ ფიქრების ქარავნებს?
ათასწლეულ ტოტებზე
რა სევდას აქანავებ?
1957 წ.
მხოლოდ ვხედავდი,
სივრცეში, იქით,
ელვათა ცეცხლში იჭედებოდა
ის გზა სავალი,
იგი ბილიკი...
და ქარიშხალი ყალხზე დგებოდა...
1957 წ.
ჩარგალში
ყვავილთა გამოსაზრდელად,
ფესვების შესაწოვარად...
ვეაჯე შენსა ნათელსა,
როგორც მშიერი მთხოვარა.
მწვერვალნი საარწივონი
არწივთა მოსარეწია;
ჩვენ კი, შენს უბეს გაზრდილნი,
ვწივით, ვით ჩიტი მზეწვია.
1957 წ.
დიდო აჩრდილო,
რას დაგვიბარებ,
წარბშერჭმით მდგარო,
სევდით მღიმარო,
შუბლსა და მკერდზე ხელებს იფარებ,
ალბათ გსურს წყლული რომ დაგვიმალო:
მდინარეებზე ბაბილონისა
ცრემლით სტიროდა შენი თაობა,
სწყუროდა შუქი ალიონისა,
სძულდა ცხოვრება მდგარი ჭაობად.
1957 წ.
კესანე
კესანე,
შენი კვნესა მე,
სევდა შეგატყე კილოში, -
პატარა, მორცხვო ყვავილო,
გაზრდილო საინგილოში.
ნუ გეშინიან სიობლის,
მე არ დაგტოვებ, კესანე...
კიდევაც გნახავ მრავალჯერ,
მეორედაც და მესამედ...
კესანევ,
შენი კვნესამე,
შენთვის სიყვარულს ვკვესავ მე.
1958 წ.
არაგვის პირად
ჩვენ მივდიოდით
არაგვის პირად,
მზე ჩადიოდა
სხივების პენტვით,
შენ შავ წამწამებს
მიშენდი, ტურფავ,
მე -
საქართველო მინდოდა შენთვის...
...ან რა მოგიძღვენ
ნაცვლად ამისა?
მარტოდენ -
მწუხრით სავსე საღამო,
ვით ჩემი სევდის
ნაზი ნაჩრდილი,
დაუსაწყისი,
დაუსაბამო...
1958 წ.
სულამით
გედისებური მღელვარებით
მთვარე მისცურავს,
ეს მღელვარება - ცხოვრებაა,
მე ვცოცხლობ ამით,
დრონი წარვიდნენ
და შუადღეც თუ მიიწურა,
მაინც ვენახში გელოდები,
ჩემო სულამით!
1959 წ.
პოეტს
შენ უკვდავება
თუკი მიგელის,
შენი ღვაწლი თუ
არ არის კვეხნა, -
სპეტაკი ფერფლი
წმინდა სიმღერის -
უნდა დასტოვო,
პოეტო, ქვეყნად!
1959 წ.
ტბათა მვერცხლავი
მთვარე ბრწყინავდა,
ურმული
ზურმუხტს
ჰფანტავდა ველად;
ჭაბუკურ დღეებს
გადამყივართა
და წარსულს -
ვმზერდი დაჭრილ თაველად.
თუ გარდასული დღე
დაიჭიშკრა,
თუ შემიბერდა
ხე რტომრავალი,
ვარსკლავთა ცრემლებს
დავწურავ ცისფრად,
რომ გავიშუქო გზა მომავალი.
მე - მომღერალი დიდ ნახმევების,
ძველ ნახმლევების მწველი სიმღერის,
მომავალ დღეებს ვესახელები,
დღეის ჟრუანტლის დენის მიმღები.
1959 წ.
სვეტიცხოველო,
დიდო საყდარო,
ლომკაცურ მოდგმის,
ოცნებავ ქვისა...
წარსულ ქარების ქროლვით გამხმარო,
ძველო ხომალდო სისხლიან ზღვისა!
1959 წ.
ლადო გუდიაშვილს
1959 წ.
ადგილის დედა
1959 წ.
***
- ვეღარ განუძლებს
ქვეყანა ძველი
განახლებისა ქარისა
ქროლვას! -
სთქვა ერთმა, როცა ყური დაადო
მიწას და იგრძო
ახალი თრთოლა.
და მეორემ სთქვა,
როდესაც ხალხმა
ცხელი ვაზნები
თოფში ჩაყარა:
- ნეტავი სისხლით
შემაღებინა ჩემი ჭაღარა!
1959 წ.
მე ხეკორძულას წყალი შემისვამს
1959 წ.
ჩემი ბაღი
ამ ნიავით ვთრთი,
ამ სიყვარულით,
შენს მთა-გორებზე რომ დარხეულა.
მან შენი სუნთქვა განასხეულა
ჩემი ლექსების ზამბახეულად.
*
ხომ საუკუნეს გაეკამათა,
სოფლის ხეებს რომ მორცხვად ეფარვის, -
დაძველებული სახლი მამათა,
გახუნებული, დანაფერფლარი.
ნაზვაურები,
ნაგზაურები,
მოეხეთქება ხეობის ქარი,
გაუძლებს ახალ გაზაფხულებით
დედის ლეჩაქის ფუძეზე მდგარი:
და ჩემს კერაზე სხივით ულევი
ისევ ენთება მამათა კვარი!
*
...რბენა სამგორის ღია მზვარეში,
მზე ოქრომდნარი გრილ ნიგვზნარებში...
ვსდევ ყრმობის ირმებს კვალის-კვალათა...
შენ ხარ პირველი იის კალათა!
ჩემი პირველი ლექსთა რვეული...
(რა მკაცრად მზრდიდნენ ეს ნანგრევები,
ძველი ნაშთები ქვადამსხვრეული).
*
...მე მახსოვს შენი ლეგა მერცხალი,
შენს ვენახებში ოქროს გვრიტები,
შენი იების ლურჯი ფერ-წყალი...
ჩემს ძველ ეზოში შევიჭვრიტები.
აქ ოცნებანი, გულის ვნებანი,
მოშრიალებენ აბრეშუმებად;
ჟღერენ პატარა მოგონებანი
და აღარ უნდათ წამს გაჩუმება.
იამორეულს
ნიამორეულს,
შემოურგვალა რომელ გრიგალმა?
ვინ დაუძახა, რომელ მებრძოლის
და მეოცნების ნაბილიკარმა?
*
„ქართლის ცხოვრება“...
ქართულ მხედრობის
ყარაყორუმში თავის დადება...
წივის, იწვება მონღოლთ ტრამალი
უკვე მესამედ ყივის მამალი
და მთვარე წიგნზე შემომადნება.
*
შევალ ჭიშკარში... მომესევიან
წიწილებივით ყრმობის დღეები:
ყველა ტოტებით მომეხვევიან,
ყველა ფოთლებით - ეზოს ხეები.
*
ვარხევ ფშატის ხეს თოვლით დაზვინულს,
ეგებ მეც ისე დამცვივდეს წლები?
შევივერცხლები? თუ გავტეხ ყინულს?
თუ ახალ ფოთლით ავიფურცლები?
*
თუ დღე მრავალი მენადიმება,
ხვალინდელი დღე რაღას მპირდება?
ბევრჯერ მზე ჩავა დაჭრილ ირემად
და ოქროს ხოხბად ამოფრინდება.
ერთხელ ივრის ცაც გადაირევა,
მოვლენ ღრუბელნი დასატირებლად;
ფშატის ხე სარკმელს ტოტებს მიახლის
ყინულს აისხმენ სალამურები,
ეზოს ატყდება ცრემლი, კრიახი,
მიყუჩდებიან ტაშფანდურები...
რა დააბნელებს
ცელქ ციცინათლებს? -
ჩაიწვებიან შავ ალმურებით!
გადაიხსნება შავი მაღაროც...
მაგრამ ის ცეცხლი, მე რომ ამანთო,
არ ჩაიწვება, ცაო მაღალო,
ნუმც მისი ფერფლი გადამაყარო!
*
მაგრამ შენთან ვარ,
მარად გვერდ ხლებით,
ვით მოსრიალე შენი მერცხლები,
ავედევნები შენს გაზაფხულებს,
შენს უმანკო ცას შევევერცხლები...
1959 წ.
მუხის ფოთოლი
1959 წ.
შენი სახელი
1959 წ.
საიხვე ტბა
1959 წ.
სიზმარი
წუხელ,
სიზმარში,
მე ხე ვიხილე,
მზის შარავანდის
შუქით ჰშვენოდა.
ხე დიდებული,
ჯავარიანი
ქვეყნიერებას
გადაჰფენოდა...
ახოვანი
და ჰაეროვანი
მოირხეოდა
ნიავქარობით.
მის ქვეშ
მრავალი იდგა ხარატი
და ხიდან აკვნებს
სთლიდა გალობით.
ხეს კი ტოტები არ აკლდებოდა,
პირიქით,
უფრო ემატებოდა;
და ბურბუშელა
ხის გარეშემო
ვარდის ფურცლებად
იფანტებოდა...
უცბათ მოვარდა
კუბოს ოსტატი,
კიდეც გათალა
ორი ფიცარი.
ხემ შეიკვნესა...
მე ყელში ვეცი,
ის კუბოს მთლელი
მყისვე ვიცანი!
და შემომესმა
ბავშვთა ჟივილი,
ათი ათასი იდგა სულიკო,
ზეცას შესთხოვდნენ
ხელებგაწვდილნი,
ციდან ცეცხლი
არ წამოსულიყო!..
1959 წ.
1959 წ.
* ლეონიძეთა გვარი მესხეთიდან მოდის. დღესაც ტბეთის განთქმულ ტაძრიდან სამი-ოთხი კილომეტრის
მანძილზე არის სოფელი ლეონიძე. იქიდან ვართ ლეონიძეები წამოსულები მე-17 საუკუნეში, როცა მესხეთი
ოსმალეთმა დაიპყრო. ამჟამად ლეონიძეების ერთი შტო ცხოვრობს აჭარაში - ერგეში (ზემო ჯოჭო).
**ლემადე - შავი ნისლი.
თვალები
1959 წ.
მე მათზე ვფიქრობ,
მათს ათოვლებულ
ჭაღარა შუბლზე, მაშვრალ ხელებზე,
და სამშობლოში - მათს დატოვებულ,
სისხლგადანთხეულ საკურთხევლებზე...
1959 წ.
1959 წ.
ტოპონიმიკა
და უცბად შემომანათებს
დიდი სადროშო პირიმზის, -
ბარათაშვილის, ბესიკის,
ორბელიანთა - თბილისი.
1959 წ.
ჩემს იუბილეზე
ყველა ძმობილი,
ყველა დობილი
ამ დღეს მილოცავს...
ტკბილი ძღვენია! -
თითქოს მომავალს ვემშვიდობები,
ნეტავ იცოდეთ,
რა საწყენია!
ვდგევარ და ვფიქრობ,
- ეს როგორ არი,
მე ჩემთვის ვაზი გადმიწვენია,
გამონაფიქრი და ნაგონარი,
გულის ფსკერიდან -
ვის შესწვდენია?
1959 წ.
მაჭახელა
(ექსპრომტი)
აჭარლებმა ჩემი დაბადებიდან 60 წლისთავის იუბილეზე საჩუქრად გამომიგზავნეს ძველი თოფი - მაჭახელა
წარწერით:
„ამ თოფით ვიცავდით აჭარლები სამშობლოს მტრებისაგან“.
ამა თოფისა მსროლელი
არა ყოფილა ლაჩარად,
თავისუფლების წყურვილის
მეტი მას არა დარჩა რა!
თოფი ესროლა, ხმალი სცა,
მტერს შუბი მკერდში გასჩარა!
ისევ დგას გონიოს ციხე,
და კახაბერიც დამრჩალა!
ამაყად ბრწყინავს ბათუმი, -
მტერს პირში ბურთი ჩასჩარა.
1960 წ.
აკაკის
მიყვარხარ,
კიდეც მიყვარდი,
ესა მაქვს ტკბილად სამხელი;
ბრწყინავს უჭკნობად, ვით ვარდი,
სხივნართი შენი სახელი!
1960 წ.
რა მარგალიტს ვეძებდი...
რა მარგალიტს ვეძებდი
წყალვარდნილთა ნანჩქრევში?
რა სევდას, შემოდგომის
ჩამოცრემლილ ფანჯრებში?
რა სიხარულს ვეძებდი
შენს უძირო თვალებში?
ან ალვისხე წერწეტი
რას მიჰქროდა მთვარეში?
მე ვეძებდი სიმღერას,
იმ უცნაურ სიმღერებს, -
ვერ ვიპოვე იმჯერად,
ახლა ვინ შემიფერებს?
1960 წ.
ეკატერინე ჭავჭავაძეს
1960 წ.
მთვარის ჩრდილებში
1960 წ.
რუსთაველს
თუ დაგხედავდა თამარი
კუბოზედ ელვა-თვალებით,
ალმურში გადადნებოდნენ,
რუსთველო, შენი ძვალები!
დამყურებულო მწვერვალო,
დაჰხედე საქართველოსა,
ილოცოს ერმა ქართველმა,
რაც ძველად ჩოქით ელოცა!
არ დაშრა შენი სიმღერა,
არც სიმი დასწყდა სანთურსა,
ნუ მოშლი საქართველოში
სიტყვას და ლექსსა ქართულსა!
დაბრძანდი მთაწმინდაზედა,
გაყაროთ ლალი, ფაზარი,
მოდი, მონახე აკვანი
და შენი ნაემბაზარი!
ან როგორ გაისაძლისე
შორყოფნა, სევდა ღამური? -
შვიდასი წელი დაქანდა
არ გინახია მამული!
1960 წ.
„ჩარი-რამა“
მოვიარე ცისქვეშეთი,
ყველას სჯობდა საქაშეთი!
იქ მე ვსვამდი სადღეგრძელოს
შენი ტუჩის ძოწის ჭიქით,
ფანცქალებდა
ნაპერწკალა
ციცნათელა ღობის იქით...
მერე ჩაჰქრა...
სიყვარულმაც
გულში ელვად ჩაიარა;
სხვის სუფრაზე დავინახე,
იმღეროდა „ჩარი-რამას“...
1960 წ.
ვაზის რტო
1960 წ.
აკაკი წერეთელს
იყავ ბულბული, გედი იყავ და ორთეოსი,
შენი სიმღერა - ლოცვა იყო საქართველოსი!
1960 წ.
თავმომწონარი,
სხივმომფინარი,
მითხარ, ვინ არი,
ტკბილი სახელი,
მისთვის რომ ვარდი შეიკონება? -
შენა ხარ, ჩემი გულის გამხსნელი
ბედნიერების
მოსაგონებლად...
შეყვარებული -
ღმერთს ვეტყვი უარს,
უშენობით კი -
მტვერი ვარ, მტვერი!
და შენს სახეზე
ღიმილი თუა,
მაშინ დამტკბარი
სილაღით ვმღერი!
1960 წ.
მე მოვდივარ ყანებიდან...
მე მოვდივარ ყანებიდან
ქუდში ყვავილგარჭობილი,
მე ვემთხვიე მზის თავთავებს,
ვაზთან ვიყავ დაჩოქილი!
მე მოვდივარ ყანებიდან,
გულს თავთავი მივიკარი,
და ხმასავსედ მემღერება -
ხე, ბალახი, ცეცხლი, ქარი!..
1960 წ.
ბაზალეთის ლერწმოვანები
1960 წ.
დოღზე
1960 წ.
მაინც არ გავცვლი
1960 წ.
ცვარი ბრწყინალებს,
ფოთოლი მღერის,
ქათქათებს ზეცის იდუმალება,
დამეფინება მთვარის ნამქერი,
შენზედ ოცნება დამევალება.
ბევრი მაისი,
გარდამაისი,
მე მასთან ერთად დამეთვალება,
მე ისე მიყვარს ჩემი თაისი,
ვერც უდაბნოში დამემალება!
1960 წ.
1960 წ.
მაშინ
1960 წ.
გოგონა
1960 წ.
წიწამური
1960 წ.
***
ლექსის ფოლადი
არ დამიჩლუნგდა,
არც ნიშანი აქვს დაუძლურების,
სულ მღერის გული, განა მიჩუმდა?
მესმის მუსიკა დაუსრულებლივ.
ვუმღერი ხალხის ოცნების სუნთქვას,
საქართველოსთვის ვიბრძვი სიმღერით.
მე - მომღერალი ძველ ნახმლევების,
ლექსის ჟრუანტლის
დენის მიმღები.
1960 წ.
ვაჟა-ფშაველა
ლექსით მდიდარი,
ღარიბი ვაჟა,
თავისს ჩოხაზე უფრო ღარიბი,
მოზღვავებულა თვალმარგალიტის
ღვართქაფიანი ნიაღვარებით...
ვიცი,
არწივი კალამს აწვდიდა,
ვეფხვი - სიტყვას
და არაგვი - სიმებს
და მთანი,
მთანი, -
ცად რომ აწვდილან, -
ცეცხლს,
შთაგონებას,
მომავლის იმედს!
*
მან ქართლს უმწუხრა
ხმლით და გალობით;
წევს მთაწმინდაზე
ლომის ცალობით...
*
როგორ იცოდა -
ჩაჩქნის პატრონმა -
ღვია,
ფათალო,
ხევნარის ენა!
იქნებ ვაჟაის დედა ნატრობდა
შვილს დაჰყოლოდა ჩანჩქრების სმენა!
უკანასკნელ წამს, -
ჩვენც გვყავს ნანახი, -
რომ სიცოცხლის მზე გადაერჩინა,
შტოფურცელი და ფშავის ბალახი
გაყინულ ხელში ისევ ეჭირა!
ალბათ მით სიკვდილს იგერიებდა,
სასტიკ მეხს მუხა არ წაექცია...
ყველა ყვავილი, მთაში გაშლილი,
დაუწერელი ვაჟას ლექსია...
1961 წ.
შენ და სვეტიცხოველი
ცაღია დღეა,
შუქი დგა სვეტად,
მომწონს და მიყვარს
მზის ქვეშ ყოველი...
მაგრამ ამ დილას,
ყველაზე მეტად,
მიყვარხართ შენ და სვეტიცხოველი!
სიწმინდე შენი,
სიმაღლე მისი, -
სხვა რა ვიწამო,
განძი რომელი?
ჩაწნულხართ სულში
უკვდავ ჩუქურთმად,
ძვირფასო, -
შენ და სვეტიცხოველი!..
1961 წ.
მოხუცი ვერხვის
ტოტის ქანება
ხან ჩემს ოცნებას
მიემგვანება!
1961 წ.
ელეგია
გაზაფხულის ნიავივით
სიყმაწვილემ ჩაიარა...
წყალს ჩავარდნილ ფოთოლივით
გაცურდა და დაიმალა.
მოსწყდა ოქროს ეჟვანივით,
შორი მთები გადიარა...
1961 წ.
მამულიშვილი, ქართლის მხატვარი
მიხეილ ჯავახიშვილის ხსოვნას
მამულიშვილი,
ქართლის მხატვარი! -
სიტყვები ვარდით შესაკონია...
თუმც ხანგრძლივ გზაზე იყავ ნატარი,
წინ მომავალიც დიდი გქონია!
1961 წ.
ქართული სიტყვა
1961 წ.
ზღვა და მედეა
რა სიყვარული დაარიალა,
ამაყი, როგორც კლდე დარიალის...
.....................................................
1961 წ.
აჭარაში
1
დაფნა და ვარდი...
რა საამო დღე...
ო, რა ლაჟვარდი...
ო, რა სამოთხე...
მოღელავს ტალღა,
მოშრიალებს ტყე...
აი, სამშობლო!
აი, სამოთხე!
2
მაგრამ ბუჩქები რას ჩურჩულებენ,
ნანგრევნი რაღას მეუბნებიან.
შავი ზღვა რისთვის გადალურჯულა,
ჩანჩქერი რისთვის მოჰქუხს ვნებიან!
ციხე-კოშკები, ნატაძრევებში,
დიდი წარსული ჩუმად ქვითინებს,
და ვერვინ იტყვის: ცრემლის ხევებში,
გვეყო, რაც წარღვნა ჩამოვიდინეთ!
1961 წ.
ჩამობრიალდი, ჩემო არწივო!
1961 წ.
დასცქერის თბილისს
მზე თერმოპილის,
მაგრამ კრწანისი უფრო მწველია,
თუმცა დღეც, ღამეც დაგვიბალღამეს,
კვლავ ამირანი ჩვენი მცველია!
დავკიდებულვარ თბილისის ფანჯრებს,
ჩვენს ცას ვდარაჯობ, ვიდრე იალებს;
გადაიწურა ყველა ვარსკვლავი,
ჩვენი ვარსკვლავი უფრო ბდღვრიალებს!
*
არ დაგვითმია
ჩვენ სიცოცხლე
არც ერთი წამით,
თუ მოგვინდომეს ჩვენ აღსასრული, -
თქვენ საქართველოს ვენახებო,
გაივსეთ შხამით,
დაათვრეთ მტერი თქვენი ნაწურით!
ცივწყარო
სურით,
ჯამით,
თუ პეშვით,
შენ უნდა შემიწყალო!
ჩამისვი ლურჯ უბეში,
წყაროსთვალო,
ცივწყარო!
მოწკრიალებ უჩუმრად,
ხეები თავს გიხრიან,
ფერისულა,
ლუსუმა
თავზე გადაგიყრია!
იას თუ დაეწიე,
ია თუ დაგეწია?
იას, ბროლსაც, ფირუზსაც
ერთად შეუძერწიხარ;
გამისრიე ბურუსი,
მაჟღერე უჩვეულოდ,
ფარფარით და ფუსფუსით
ამოფუჩფუჩებულო.
რა იცოდი, ცინცხალო,
გული მემხურვალება,
რა იცოდი, ცივწყარო,
ჩემი დამწყურვალება?
რა იცოდი, მიყვარდა
მე შენსავით ლურჯთვალა;
გზა ვინ გადამიხლართა,
გული ვინ აბურთალა?
დამიშხეფავ საყანეს,
ფირუზებს აწკრიალებ,
ბაღებს ამიღაღანებ,
ფურცელს დაამცვრიანებ!
წამითაც არ ისვენებ,
არ იღლები, არ წვები,
სახეს ცრემლით ისველებ,
ნაღარი გაქვს ღაწვები.
იები იძინებენ,
ვერ მოგდევენ გვერდს ხლებით,
მუხა წავა სიზმარში,
მიფრინავენ მერცხლები!
და თუ მტერმა, ვერაგმა,
არ მოგწამლა ბალღამით,
გასძლებ ჩითის პერანგით,
ძველი წამოსასხამით,
მაპატიონ, ვუსუსტე
ერის მწყობრს და გალობას:
ჩემმი სიტყვის ძუძუსმტემ
მომცეს რძის უმშრალობა!
შემავედრე სამშობლოს,
თუ მისი ხმა არ მახსოვს,
მიწის ძარღვის ნაშობო,
თავ-ფეხამდის ალმასო!
ბაღს ნუ გადამიქელავ,
მინდა - გადამიქარგო;
შემინახე სიმღერა,
ლექსი არ დამიკარგო!
მომავალში გამიძეხ
ცისფერ ზვირთთა მტრედებით...
სიმღერები დამირწყე,
ვიდრე აგიმტვერდები!
1962 წ.
ორბი
გაენთო ტატნობს,
გასჭრა ფარგალი,
ახალ ოცნების საფარფაშებლად
ცის მარმაშებში ეძებს მარგალიტს,
თან ცისარტყელას ეთამაშება.
მიამსხვრევს ბორკილს,
მირეკავს წყვდიადს,
ჰა, მეხის ლურჯ ფრთას ფრთებით მიება,
რა ენატრება: მეგობრის ტყვია,
სიყვარული თუ შურისძიება?!
სისხლი და ვნება,
აზრი და ნება,
ლტოლვა, ძიება, -
ორბად ქცეულა!
თვით ბრძოლის დროშა,
თვით შთაგონება
ალმასასხმული ცად აღწეულა!
ფრთენი დამიწდეს?
როგორ იწამებ?
გაქარწყლდეს ფიქრი გულის მზარავი!
არ შემხვედრია დედამიწაზე,
არ მინახია ორბის საფლავი!
1962 წ.
ქართლო,
შენ მართლა ბედი ხარ ჩვენი,
ჩვენ ვიცით, რაა ბედი ქართლისა!
თუმც ისტორიას დავესარჩლენით,
სუნთქვაც მივეცით არაქათისა.
1962 წ.
1962 წ.
1962 წ.
ეს იყო კახეთი
ეს იყო
კოცნა მთების და ცის...
ეს იყო
„დამტერფე“
„დამფერფლე“
„დამწვი“!
მღეროდნენ ღრუბლები:
- ეშხს ნუღარ მიშენ!
ცას ვესაუბრები,
მგონიხარ შენ!
მაკოცე... გავხევდი...
გამლეწე ბზედ... -
ეს იყო კახეთი,
ეს იყო მზე!...
1962 წ.
ზღვა
1962 წ.
ვერის წყალზე
ამ კიდეზე,
ამ წყლისპირად,
გზას რომ ზვირთი აკეტინებს,
ბავშვობისას მე დავრბოდი
და ვკბილავდი გაკვეთილებს.
მომძახოდა ვერისწყალი...
- აგრე რბენით ვერ ისწავლი!..
............................................
მახსოვს ჩამჭრეს... და რა მწარედ...
დღეს, ჭაღარამ, დავიჯერე,
რომ ცხოვრება ვერ ვისწავლე,
ბევრჯერ, ბევრჯერ ჩავიჭერი!
1962 წ.
სოლომონის განძს,
კრეზის სიმდიდრეს,
ლეგენდად ოქროს,
ლალს მობდღვრიალეს,
მე მირჩევნია ერთი ხოხობი,
ალაზანზე რომ შეიფრთხიალებს.
მის შუქს მივყვები
ხელის ცეცებით,
მისით ჩემ სიტყვას
ოქროს დავადენ;
და თუ ოდესმე ძირს დავეცემი,
შემომაშველებს თვისს შარავანდედს...
1962 წ.
გაუფრენელი მერცხალი და
გაფრენილი სიცოცხლე
მებრალება და მეწყალვის,
საცოდავია, იცოდეთ,
გაუფრენელი მერცხალი
და გაფრენილი სიცოცხლე!
ჩამორჩენილი მერცხალი
ვერ ჩაფრინდება ინდოეთს...
თუ გადაიმსხვრა ლერწამი,
სიმღერას ვინღა ინდომებს?
1962 წ.
ღამე ფშავში
1962 წ.
ოლოლები
1962 წ.
შემოდი მეკვლევ!
შემოდგი ფეხი,
შენი კვალი - შემოქმედისა!
ბედნიერება მოგვილოცე,
ნუ დავბერდებით...
არ გაგიკვირდეს, სურვილები თუ მაქვს მეტისა,
თუ სიყვარული არ მაძინებს
ჩემი ბერდედის...
ააჩინჩხალე ჩიჩილაკი:
ამდენი პური...
ამდენი ღვინო...
მარგალიტი...
ლომი და ვაჟი...
დავუძმობილდეთ სიმაღლეებს,
სიტყვა ღველფური
სთქვი და ჩაატკბე სიყვარული, ვით თაფლი სკაში!
არ გამშრალიყოს რძიანობით
სამშობლოს ფესვი,
იყოს უბინდო ცა მშობლიური - იით ნათესი,
ხიან-მიწიან-წყლიან-ტყიან - ქართლი ხარობდეს.
მთანი და ბორცვნი,
კლდეები და ქვებიც გალობდნენ...
ღრუბელთ ზესკნელის კიდევ იქით გავინავარდოთ
და მზის მწვერვალთან იყოს მოდგმა ნებისმყოფელი,
გვქონდეს სახლყოფა უჭირველად,
საიავარდოდ,
მზით გასირმული
ჩახჩახებდეს ქალაქ-სოფელი...
მე მიყვარს მეკვლე -
დღეწავლილი, ხანმოთეული,
რამდენი შრომით და ჭაღარით ნატვირთალია!
ნაპერწკლის ელვა ჩიჩილაკის გამოტეული
გავარვარებულ ოცნებათა ნატვრისთვალია!
ლარნაკი - ვარდულ შუქ-ელვათა მკამკამებელი,
ყურძნის ჩხის ქება,
კოლხურ ოქროს სხივი მკრთოლვარე,
ზამბაკი ზღვისა...
მარმარილო, როგორც მთოვარე...
შემოდგი ფეხი, სთქვი დალოცვა საამებელი.
დალოცე კერა
და აკვნები ტკბილი ბედისა...
შემოდგი ფეხი,
შენი კვალი - შემოქმედისა!
შემოდგი ფეხი,
ისევ გული გამიბალღურე,
მზეზე ადრე ხარ დასანახი,
მეკვლევ კარისა!
შენ მათქმევინე ის, რაც ვერ ვთქვი,
ვერ ვახალხურე,
გამონაჟონი წყაროსთვალის, თავანკარისა...
ვთქვა გულის სიტყვა,
ცერზე მიზის ლექსის მიმინო,
რომ საქართველოს მაისურ ცით ჩავიღიმილო...
ასწი ჩიჩილაკს,
ბღუჯა ცეცხლი შემომაყარე,
გაჰკარ ნაპერწკალს,
გული ცისკრით აანარეკლე,
დღეს საქართველოს გამარჯვებით
შენ გამახარე,
მოგელი ხონჩით,
კარი გავხსენ,
შემოდი, მეკვლევ!...
1963 წ.
მინდვრის ყვავილი
მეფური ვარდი
აქეს მგოსნებმა,
სხვა შუქი მინდა
გულში გავივლო...
შენი სურნელი
რად მეყნოსება,
მორცხვო, ღარიბო,
მინდვრის ყვავილო!...
ვინ გამოგგზავნა,
რა დაგაბარა,
და რას გადმომცემ
ღიმილის შუქით?
შენგან ეს გული
ბევრჯერ გამთბარა,
მაგრამ განა ვარ
კვალად ჭაბუკი?
როცა ყოველი
შენი ჩურჩული,
ნაზი ხმა,
მე გულს მიტრიალებდა;
წინ დგა სიბერე,
როგორც ურჩხული,
დღეებს ნუმც მომცემს
მომტირალეთა!
ბეწვით ჰკიდიხარ,
ციულავ, ცასა.
ვისთვის წარმოსთქვამ
ციურ ლოცვასა?!
მითხარი, რატომ
არ გეშინიან,
რომ გაგიტანოს
უცბად სახნისმა,
ხომ სეტყვაც
შენზე დაგეშილია,
მრავალს ხომ
მტვერი გაუსახლისა!
თავს დაგკანკალებ...
ფიქრით ვითოვლებ,
რომ არ შეგეხოს
დღენი შავფერი;
ყვავილო,
შენთვის რა დაიტოვე,
როცა მომეცი სუყველაფერი!
1963 წ.
თოვლა*
საგურამოს მიმწუხრში...
ამდევნებია ნათელი
და ის მინათებს არესა,
ვერცხლიდან გადახატული
შესადარისი მთვარესა.
გულის დამჭრელი, დამლეწი
ვის ვპოვებ დასადარესა.
დღედაღამ იმას ვლოცულობ
ამ გულის გამკვეთარესა...
1963 წ.
გომბორიდან
რამდენი სილამაზენი,
რამდენი მშვენიერება...
ცხოვრების აღმართ-დაღმართი
შენს მჭვრეტელს ვეღარ მერევა!
1963 წ.
მზეო, იცინე
1963 წ.
სიყვარულის ალმური
შენს ლოყებზეც გამქრალა;
შენი წარბი ნამგალა,
აგანგალა-განგალა!
1963 წ.
დედობილი
მე ვიკრავ გულში, -
სწორედ ის არი,
ყბახავსიანი, ღონემიმძრალი:
- რა მიხარიან, რომ მოგისწარი,
დაბერებულხარ, ძლივსღა გიცანი!
მადლობელი ვარ ამაგისათვის,
არ დაიშურე ჩემთვის რძის ცვარი!
დამაპურადე, გამაძლიერე,
ამიყვავილე გულის ფიცარი!
რა დამავიწყებს მაგ შენს სიკეთეს,
მომდევს ამაგი შენი რძიანი.
მაგრამ რა ტვირთი შემომიკვეთე,
გზა მომინიშნე რა კორძიანი!
იცი, იმ ცვარს რა გამოაყოლე,
და რა დამადე გადასახადი? -
ასამღერი მაქვს ხალხის გულისთქმა,
მთელი სამშობლო მაქვს დასახატი!
როგორ არ შევკრთე, არ დავიდარდო,
როგორ არა მაქვს არ დასარიდი?
შენ მომიქსოვე
ქისა
ლექსისა,
შიგ ჩამიყარე თვალმარგალიტი;
რომ სამშობლოზე გადამეფანტა,
1963 წ.
არ უნახავს
ჩვენს თაობას
უქარიშხლო ოკეანე;
გვძაგრავდა
და
გვაძგერებდა
მოედნები მომკივანე!
ბრუტსაბძელას სიმყუდროვე
წამითაც კი არ იცოდა,
შემოგვასკდა ქვეყნის კლდენი,
გული ადრე დაიწოდა.
არ უნახავს
ჩვენს თაობას
უქარიშხლო ოკეანე.
დროშა, აფრა გვეძახოდა,
მოედნები მომკივანე!
1963 წ.
სამაისო
ამ დილას ვეთაყვანები,
აღარ მიდგება შინ გული!
დაწერილია ყანები
ყაყაჩოების სინგურით!
მიშალ-მოშალმა ნიავმა
მინდვრის უქსოვი ჩითები,
ასე ყოფილა ნიადაგ,
მეც, ამ სხივს მოვეჭიდები!
გული დუღს, სიტყვა ამოდის,
ზედ გულზე დასაჭედავი.
მე რომ სიმღერას ვამბობდი,
ნიავს მიჰქონდა ნეტავი?
თუ ჩარჩა ხალხის ხსოვნაში,
მის გულში სანიადაგოდ?
არა სახელის პოვნაში
მხოლოდ გული რომ დადაგოს!
ათას ყვავილით მეწეროს
მეც თეთრ ქაღალდის მინდორი,
მე მინდა მაისის ცეცხლმა
რომ სიტყვა გამავეფხინოს!
მე მინდა ათასი კოცნით
ხალხის გულს გადავეხვიო!
ახალ სიცოცხლით ვენთები,
აღარ მიდგება შინ გული,
დაწერილია მინდვრები
წითელ ყვავილთა სინგურით!
1964 წ.
თუ პოეზია სიხარულია,
ან ტანჯვით ქვეყნის გასუფთავება;
თუ პოეზია სიყვარულია, -
რა ცოტა არი მაშ უკვდავება!
1964 წ.
პოეტები
მე ყველა მიყვარს...
მე ყველას ვკოცნი, -
ცრემლის და მელნის დამანთხეველთა!
და მჯერა, ყველას ერთად მიგვიყვანს
სამშობლოს ცეცხლი საკურთხეველთან...
1964 წ.
კარმენ
და თუ ასეა...
გახსოვს მუხრანი?
დანაყულ ხმალზე სისხლის კურცხალი...
მთვრალი ყივჩაღი გზად მობუღრავე
მტვერში ღრიალით დანამუხლარი.
1964 წ.
თვირთვილა
1964 წ.
1964 წ.
წვიმა მთაში
ბორიაყია...
ნისლის ბავრაყი
მოიზლაზნება შავს ხეობაში...
მთები დამთვრალან ფშაურ არაყით,
ლაშარის ხატის დიდს დღეობაში.
მოდის ღრუბელი, როგორც ხევსური,
ზოზინით მოდის ნაცარხავსური...
...უცბად, ქისტივით შეჰკივლა ქარმა,
დასცა ყიჟინა. გამოჰკრა სარმა!
თითქოს გავიდნენ ორნივ ხმალდახმალ,
ელვები სჩეხენ ერთურთის აბჯარს...
აბა, რომელის სიცოცხლე გახმა,
ხმლის ნაპერწკალში სინჯავენ მაჯას...
ჰაერში სისხლი გადიშხეფება,
ხან თითქოს ლომი დაიყეფება...
ვნახოთ, რომელი დამარცხებულის
მარჯვენა კოშკზე დაეკიდება,
წამოვა წვიმა ალმასცხებული,
ზურმუხტი ფირუზს გაეკიდება...
1964 წ.
მცხეთური ელეგია
1964 წ.
შთაგონება
ალმურში ვდგევარ და ვიწვი,
ვერ გამაგრილებს ნამქერიც,
და რა დავწერო, არ ვიცი, -
წუხანდელ ღამის ნამღერი?
პირველ სიტყვების რამ თუ ვთქვა,
სარკეზე შემომტვრეულის?
ან გაღვიძებულ ყრმის სუნთქვა?
და იცდის ჩემი რვეული!
1964 წ.
სევდა მიწისა
1964 წ.
ვარსკვლავთა ფაფარს...
1964 წ.
სექტემბერი
დაქარვებული ტყეები...
და ოქროვანი ბაღები...
ლურჯგამჭირვალე დღეები...
სულ მცირე რაღაც ნაღველი...
ნაზი ხმით ვიღაც მეძახის,
თუა გომბორის
ამბორი?
გზაზე ფოთოლი გაწვება, -
მინაბვით, ატმის ღაწვება...
1964 წ.
***
ჩამოსჭკნებიან ეს ყვავილები,
ეს ჯამ-ჯიხვებიც დაიცლებიან,
დაეცემიან მთებში ირმები,
გულს სურვილები გაეცლებიან,
ალაზნის ვაზებს დასცვივათ ოქრო,
დადნება, რაც მთებს დაჰვერცხლებიათ,
ვინ იჯადოქროს?
უკვდავების დღეს
მხოლოდ ლექსები დაესწრებიან!
1964 წ.
თამარდედა*
ხეხილის შტო მსხმოიარობს,
ვაზი ჰშვენის შესახედად...
ცოტანი ვართ ქართველები,
გაგვამრავლე, თამარდედა!
მოღაჟღაჟე რიჟრაჟივით,
იხედები უკვდავებად, -
ვარსკვლავივით მოკამკამევ,
სული შენს სხივს გადაება.
თვალსათნეულს,
გულმტკივნეულს,
დარბაისელს,
თაფლით მეტყველს,
გჩვევია, რომ ხან ქვეყანას
დააჩოქებ მუხლზედ ერთ დღეს.
საკვნესარი, ჭირსაცემი,
ძველად ბევრი გვქონდა ალბათ.
ბევრმა მუხამ დაიმუხლა,
აკვანს კუბომ დააჭარბა!
უმზესო და უნაზესო
თავზე გადგა ნათლის შუქი.
შენ ხომ სავსე ვენახი ხარ,
დასხმულ მტევნის სიჭაბუკით.
1964 წ.
* თამარდედა ქართველი ქალის ძველი სახელია.
მატენდარანში*
მზის შადრევანი, -
ერევანი.
მატენდარანი.
თეთრ პერგამენტზე წამწამები შავათ დახრილი...
- უწყალო იყო ისტორია!
შველა არ არი!
ასსარგადონი...
ქალაქები ფუძედათხრილი...
შენც უწყალო ხარ,
შავს თვალებში არა თენდება!
შენ თვითონვე ხარ - ჯვარზემცმელი,
თავისმკვეთელი!
არეზის ზვირთებს,
ზვარტნოცის მტვერს ნისლი ედება,
ჰსწვეთს წყლულის წვეთი
და ქვითინების ანის კედელი...
დადე ეტრატი...
განკითხვანი შენი მწყურია...
დასტოვე ყველა ნაღმერთალები!
აქ მიწა ხანჯლის, შუბის წვერით
მოკირწყლულია,
მე კი დავმწვარვარ შავ თვალების
ნაღვერდალებით...
- დაიწვი ასჯერ, დაიბუგე,
შველა არ არი!
მეჩურჩულება სიჩუმეში მატენდარანი...
ასსარგადონი...
ქალაქები ფუძედათხრილი...
თეთრ პერგამენტზე წამწამები შავათ დახრილი...
1964 წ.
* მატენდარანი - სომეხთა ძველ მატიანეთა საცავი ერევანში.
ჩემი სოფელი
რაც იქ მე დავილამაზე,
გამიხდა სიტყვის ტალკვესი;
იებად მოიფანტება
ლექსში ფერ-უსპეტაკესი.
და მე მოვდივარ...
დიდ არწივთ
ვერც მომსწრე და ვერც ხლებული;
მე, ერთი უნარჩევესი,
თქმაში თმა-დავერცხლებული...
1964 წ.
ვინ მემდურება?
*
თქვენთვის ქართულ ჩანგს არ უმღერია,
არ უთქვამს ქება თქვენი სინაზის.
მხოლოდ მომღერლებს გაუმხელიათ
სტამბოლ-ქაიროს.
ბაღდად-შირაზის...
*
გმინავს წარსული ხანჯალ-გაჩრილი,
მისი ნაღველი, მომებურება...
ვინ მომაშოროს ძველი აჩრდილი,
დღეს შორეთიდან ვინ მემდურება?
1964 წ.
ალაზნის ველი
1964 წ.
შეხედე ტაძარს...
1964 წ.
მეკვლის სიმღერა
იაგუნდის მარანში თუ
ლალისფერი ღვინო დგება,
გულში მიდუღს თაფლის სიტყვა, -
მეკვლეს პირში დამიტკბება;
გაზაფხულის თანამეგზურს
გეტყვი: მე მსურს გულის ძგერით,
შენი ცეცხლი და სიცოცხლე
იყოს მარად ურიცხველი!
ნაპარტახალ ძველ მიწიდან
ველოდები სავსე მტევნებს,
მე თვითეულ ნარწევ აკვანს
შენს სიყვარულს დავადევნებ!
გაგიმრავლოს ძუძუს მუშა -
და შენმა რძემ სულ იჩქეფოს,
ჯანსაღური ძარღვის სისხლი
და ბარაქა დაგეკვებოს!
იყავ ნაღდი და გამრჯელი,
მეთაფლური ფუტკარივით,
ლაღი გქონდეს გონება და
გული მარად უტკივარი!
შრომითა და იერიშით
სულ მენახო დიდ-ნაშენი;
გრგვინვასავით შორს ისმოდეს
ზავთიანი სიტყვა შენი!
არასოდეს არ დაბერდე,
სულ დაესწარ ახალ წელით;
და სამოცდახუთი წლისაც
ტკბილად იყავ დამხარჯველი!
1965 წ.
- ლილე, ვარადა!
„გრძელი კახური“
სულ დარჩეს გრძლადა, არ
გამწყდარიყვეს!..
4
ქართლის მთებისა,
ჩანჩქრებისაგან,
ქართველთა გულთა
გუგუნთა მიერ,
მართლაც მეხური დაძგერებითა,
დაბადებულა მრავალ-ჟამიერ! -
ათას წლისათვის,
სიცოცხლისათვის,
სამშობლოს დღეთა გასაგრძელებლად!
სიყვარულისა და
ცეცხლისათვის,
დიდი სიმღერა არ გვეძნელება!
სანამ ცოცხლობენ,
ვიდრე სუნთქავენ,
იალბუზი და
ალაზნის ველი,
მზეს სადღეგრძელოს გამოუთქვამენ,
და ზოგჯერ თვალიც გვექნება სველი!
საქართველოში ყანწი მეტია,
სანამდის ვაზი! -
ასე იცოდეთ!
გულთ სიყვარული ვერ დამეტია,
ნარგები ყანწი გამომიწოდეთ!
ვთქვა: სადაც წახვალ ღვინო, ქართულო,
ძმობის ალავერდს ყველგან გადადი!
და საქართველოს ეშხის ღაღადი,
ყველას გადაეც სასიქადულოდ!..
1965 წ.
ბესიკის ღამე იასში
აქ რა უნდა ამ საღამოს,
რას წკრიალებს ჰაერიდან?
აკი მეფის რისხვის გამო,
შავ თვალთ სიღრმეს გაერიდა,
1965 წ.
თუშაია
1965 წ.
1965 წ.
წინაპართა შემოხედვანი
მწარედ მაწუხებს,
მამარწუხებს სიშიშვლე ძნელი!
სამშობლოს კოშკის გამოვდექი უღონო მცველი!..
დღითა თუ ღამით, მაინც ნობათს არ დავცდენილვარ,
ვდგევარ,
აჩრდილნი, სადაც ხმლებით გადაწვენილან...
1965 წ.
სამშვილდე
სამშვილდე...
სამშვილდე -
წინაპართ სიმაგრე...
რამდენი გამშვიდე,
გულო, დამშვიდდი,
ემაგრე...
ემაგრე...
მაგრა დგას...
მაგრა დგას...
ისევაც... ისევაც...
კვლავ იკრებს არაქათს,
კვლავ ღონით ივსება...
სამშვილდე...
სამშვილდე -
წინაპართ სიმაგრე...
რამდენი გამშვიდე,
გულო, დამშვიდდი,
ემაგრე...
ემაგრე...
1965 წ.
იკორთა
იკორთა! -
ცრემლი რათ დამიგორდა,
კრთის იკორთაში გმირთა ნათელი...
თითქოს მიწიდან ამოდის სხივი,
იისფრად ღვივის,
ვარდისფრად ღვივის...
ვხედავ, აჩრდილებს თითქოს სიზმარში,
ხმალაწეულნი
მოდიან მარშით, -
შალვა, ელიზბარ, ბიძინა... სხვანი...
შავს მუზარადზედ იელვებს ხმალი
გამოსახსნელად აკვნის ბავშვისა...
მიგორავს თავი ყიზილბაშისა...
................................................
იკორთა!
მკერდი ვინ დამიკოდა?
1965 წ.
1965 წ.
დავბერდი?
მე შემოდგომას არ ვჩივი,
გულო, ნუ ამიშფოთდები!
მიფარფარებენ აფრები,
ჩვენც, ალბათ, უნდა ვჩქარობდეთ!
მეძახის ჩემი არჩივი;
ფრთებია ჩემი ფოთლები!
ხალხმა ფრთა მომცა საფრენი
და არ დამცვივა აროდეს...
1965 წ.
ჭაღარა
სიყვარულის უსტარებით,
განთქმულია რუსთაველი!
და ბესიკი დანის ნამსხვრევს
წყლულში სტოვებს სატკივარად...
შენს სიყვარულს ვერც კი ვამხელ,
თუმც ზვირთივით მატრიალა!
1965 წ.
ფიროსმანის ბორანი
1965 წ.
მთვარე - ღამის თამადა
1965 წ.
***
1965 წ.
ექსპრომტი
პოეზიის დღე...
რუსთაველის დღე...
უკვდავების დღე...
რა საამო დღე...
მზით ეგებება ქართლი - სამოთხე...
ნაღდი თქვი, ძმაო, -
ლექსი, შოთას ძღვნად,
რომ მოხუციც კი ფეხზე წამოდგეს!..
1965 წ.
მე რო მიყვარდნენ,
მე რო მიყვარდნენ, -
ყველა ხეები დღეს ამიყვავდნენ!
ვეგურგურები ახალ გაზაფხულს,
ელავს ალმასი,
ცვივა ფანტელი,
ვიცი, მომარჩენს ზამთრის დაზაფრულს
აპრილის ჭექა-კორიანტელი!
1965 წ.
გადამივიწყე...
გადამივიწყე...
ახლა წვიმაა...
ვით გვალვა წვიმას, შენ მოგიწყურებ...
მე ვადღეგრძელებ შენს მოგრძო თვალებს
უხილავ სევდით ამოკირწყლულებს,
არაგვის გმინვას,
ჭადრის მჭკნარ ფოთოლს
და მთებში დაჭრილ არწივის წყლულებს...
1965 წ.
მოწოდება
არა
მგოსანი -
არაკოსანი
გულის გუნდრუკის უხვად მკმევარი, -
ისე მებრძოლი, ვით ნაღმოსანი,
მშობლიურ ზღვაზე მტერთა მდევარი
გვიყვარს პოეტი! -
ბევრმაც ანაღდა
დედობრივ ძუძუს შენაწოვარი,
ასხივებული მისთვის გალაღდა,
ჩვენი მთაწმინდა თავმომწონარი!
ეს დღე ჩემია!
ეს დღე ჩემია,
ეს დღე ჩემია,
არცა ბესიკის,
არცა ვაჟასი!
გული მათ გულზე მიმიბჯენია,
გავრთულვარ ლექსის გამოჩარხვაში.
1965 წ.
კატინა
ხმა საკრავისა
ნელ-ნარნარისა,
შორს, შორს გეძახის,
სად მისწყდა ბედი!
ხმა ვარსკვლავისა
გადამდნარისა
გაევლო ცაზე
ვით ოქრომკედი,
თაფლისფერ სხივთა
შარავანდედში,
იდგა კატინა,
ვით ოქროს გედი...
აღარ მღერიან
საზანდარები
და ბულბულები,
ფარვანასავით
სიყვარულში
დაღუპულები...
მაგრამ ხანდახან
გავიხსენოთ
მათი წყლულები...
იმ სიყვარულით
მაინც ვიყვნეთ
ნასულდგმულევი,
იმ ძველ თქმულებით...
რამდენია,
ეჰეი, ულევი!..
1966 წ.
ესენინი
მე კი მივძახი,
- რა გეჩქარება,
ვინ დაგვირჩინე ოცნების მზღველი?
ოქროს ქოჩორი რად მიე ყორანს,
თოკს რად აჩუქე ბულბულის ყელი!
და სიჭაბუკის დახარჯულ დღეთა,
გაფლანგულ დღეთა სევდა ტიალი
რით გსურდა გეზღო? - რაც
გქონდა ხელთა, -
ფრთამოტეხილი ფრინვლის
ფრტიალით?
სულს გიშანთავდა ცეცხლი
დამწველი
შენს ჭიქის ფსკერზე წყლული
მოჩანდა,
ესროლე ლექსი სისხლით ნაწერი
პოეზიის და ლექსის ოჩანთა!
*
დუდუკიანი თბილისის ღამე
შემოითენე სკვითურ ყიჟინით.
ტრამალურ სევდით გაასისხამე,
ვით სასიკვდილო ღამემისჯილი.
ვარდისფერ რაშზე თუ ალიონში
შეაჭენებდი და გადმოვარდი,
ისევ ადექი ბავშვურ ღიმილით...
ასე იმსხვრევა თურმე ხომალდიც...
*
ახლაც, არყის ხეს, სადაც შევხედავ,
ხელს გადავხვევ და შენა მგონიხარ...
და მჯერა, მარტი თოვლს რომ შეხვეტავს,
ამწვანებულ ხედ ისევ მოგვიხვალ!
გვიჭაბუკნია ერთად მე და შენ,
შენახული მაქვს შენთვის ზედაშე,
სანთელი ჭურზედ ასანთებარი...
ძმაო, შემტკბარო გულერთობაში,
გახსენე ქართულ შესანდობარით, -
ლექსში, ძმობაში, მზიურ თრობაში,
სულ სიყვარულით საამბობარი...
1966 წ.
***
1966 წ.
ვაზდაბურულო,
გაზაფხულურო,
სიკვდილისათვის გზადახურულო,
გთხოვ, ერთი სიტყვა მეც დამანებო...
ადგილის ფუძევ,
ჭყონდიდის მუხავ,
ბაზალეთურო ლერწმოვანებო!
მომძახის ზეცა მარაგიანი,
მტევანელვარე ვაზი ურიცხვი,
მიყვარს სიმღერა არაგვიანი,
არ ვიგვიანებ სიყვარულისთვის.
როგორც ზღვის წყალით ძღება ღრუბელი,
მეც მშობელ მიწის ორთქლით ვიზრდები,
გვალვა რას მიზამს გადამბუგველი,
მბანენ ჭოროხის
და მტკვრის ზვირთები.
ახლოს მოიწი, სამშობლოს გულო,
სითბო მსურს შენი...
მცივა უშენოდ,
ეგების მარგო რამ სავარგულო,
ადგილის დედას რითმე ვუშველო!
ფრესკათ ღიმილნო,
ცეცხლის თვალებო,
მე რომ ვერ ვთბები
ქვენს უალებოდ:
თბილისო
მსხვრეულ ნარიყალათი,
რომ არ იცოდა,
ერის ღალატი!
დედას თონეო,
რუსთავის ბრძმედო
და მოდანდგარე
ნავთსადგურებო,
თმოგვის,
ვარძიის
ჩაბდღვნილო მკერდო,
დიდოსტატების
ნასადგურალნო!
ქვებო, თამარის
სუნთქვით მსუნთქველნო,
მთებო, რომ ვერა ვმღერი უთქვენოთ...
ფიჭვის ძუძუვ და
ცაცხვის სურნელო,
მთაწმინდის იავ,
გმირთა მზრუნველო!
და, გორის ციხევ, გაუტეხელო,
არმაზო, დავლავ სალამანდრების,
სისხლო სულისა, გულის მერხევო,
ბროლნო,
ზურმუხტნო, წვიმა-ავდრების,
ჩონგურის ყელო,
აკვნის ფიცრებო,
ქალიშვილების ნაზნო მზერანო,
რუსხმულთ ჩქერანო,
ქართლის მერანო, -
მომეშველენით!
მას გეხვეწებით,
მინდა ვთქვა ლექსი
თქვენი შეწევნით!
წარსულის ცრემლო,
მომავლის ცეცხლო,
მამათმთავრებო, -
შუქის კაცებო,
წამით მაჩუქეთ
სიცოცხლე თქვენი,
და თუ ვერ ვიტყვი
სიტყვას აწეულს, -
მომეცით ნება,
მომეცით ნება,
თქვენი გულისხმა
ვაქვეყნიერო...
თქვენი მკლავები
ჩემს გულზე დნება,
რომ ჩემი სიტყვა
გააფხვიერონ!
რომ იერიშით
ლექსი ავიღო,
აღტეხილებით,
გულახურებით:
სადაც გინდ ვიყო,
სადაც არ ვიყო,
მარად ჩემს მამულს
ვემსახურები!
დე, ჩემი სიტყვა
კრთოდეს უკუნში,
დე, ელვარებდეს
ქართლის მახვილში;
დე, მთებმა ჩართონ
თავის გუგუნში,
მინდვრებმა -
თავის გამოძახილში!
მეც ვაზის რქა ვარ,
ხომ, ნართვლევარი!
ლექსებზე ღამეგანათევარი!
თუკი ვიტყოდე
სამშობლოს სათქმელს,
მეც ავენთები
მცირე ცვილადო.
მზე ჩემი წილი
ნაფრქვევი სარკმელს -
ისიც სამშობლოს მივუწილადო!
1966 წ.
ოსტატის დაბადება
პაოლოს, ტიციანს...
***
ჭაბუკებო, ვაჟკაცებო,
ნუთუ თქვენ ხმას აღარ ველი?
ისევ ისე დგას სუფრაზე
ეს ჭიქები დაუცლელი...
***
საინგილო
(ექსპრომტი)
***
აქ ჯეჯილებში მყუდროდ ვიქნები,
ვერავინ აგყრის სახლის ანგელოზს,
მე თუ ქალაქში მკილავს მლიქვნელი
ან წერილს ჩემზე სწერს - უსახელოს,
თამარ
სვეტიცხოველი
საცრემლე
სამთავროს იყო...
გათხრები ვნახე...
გაშალეს მიწა გადამძვლეული...
და არქეოლოგს ხელში ეჭირა
საცრემლე მინა ათასწლეული...
- შიგ ნესტი არის!
ცრემლს გაუძლია!
ატაცებულმა თითქოს გვახარა...
მთხრელმა მიხომ კი,
თვალი მოჭუტა
და მერე ჭექით გადიხარხარა...
- უკან ჩააგდე,
არ დამანახო,
განა მაქვს ცრემლი შიგ ჩასასხმელი!
ემანდ, მიპოვე ღვინის ხელადა,
ეგების ჩარჩა ძველი სასმელი!
- არა, ნუ გინდა ცრემლი, ნურც ღვინო,
ჩამონაწური ძველი ჯანღების...
- ბარით ჩაჭეჭყე, გააცამტვერე,
ეშმაკი იყოს მაგის წამღები!
მე კი ვფიქრობდი გაკვირვებული,
ძველი ცრემლების რადა გვრცხვენია?
ცრემლი ნამია ისტორიისა,
ჩვენი წარსულის მძიმე ძღვენია!
და რამდენადაც იგი სხვილია,
მატიანისგან აღნუსხვილია...
იგი მამულის ფესვებს გვირწყავდა,
ცრემლმა გაზარდა ყველა ყვავილი...
ქართლის ცხოვრების ამაყ ფურცლებზე
უცრემლო კითხვით განა გავივლით?
***
***
***
თუ არ ვახსენეთ გმირ-მოწამენი
დაგვაწვებიან ბნელნი ღამენი...
რძეს ვეღარ შესწოვს ფესვი მუხისა,
ცეცხლი ინაცრებს, დვრიტა წახდება,
ცა გადმოუშვებს სეტყვა-ქუხილსა,
მტერი მტარვალი გაგვილაღდება.
ზვავი
მოგეპარება ვეფხვივით ლექსი,
გულზე დაგადებს ალმასის ტორებს,
გაავლებს კლანჭით სისხლიან ნაღარს,
თმაში - ჭაღარის ყინულებს სტოვებს.
ჩალმადადგმული იანიჩარი, -
მოქშუის მთვარე, გული გააპოს.
წარსული ტყვეა - მხოლოდ ანჩარის,
ყველა ფურცელზე შხამი ლაპლაპობს.
***
***
***
***
არ ეშინიან
მთვარეში ნიავს,
თარეშით მიაქვს
შენი მანდილი...
..........................
***
მას ვიგონებდეთ
ლხინში გართულნი,
ვინ აჩუქურთმა
სიტყვა ქართული,
ვინც არჩეულა
ქართლის ქადაგად,
ვინც ჩვენი ძარღვი
ლექსით დადაგა,
ვინც გულის ოქრო
დააბადაგა,
გულთან გული ჰყო -
გადახლართული!
ნატას
ალილო
***
***
***
***
ასაფრენად რა დამღლიდა,
რომ მე შენთვის შემეხედა
წეროების სიმაღლიდან,
განა ქარი მიმახლიდა,
დამენახა კიდევ მცხეთა -
კიდევ შენთვის შემეხედა,
მტკვარზე ნამწკრივ ალვის ხეთა...
***
***
მე - ქაღალდზე ალ აკრული -
განა ვიყავ დაკარგული...
ხომ გესმოდათ ჩემს ლექსებში
ირმის ჯოგის თქარათქური!
ასდიოდა ჩემს სტრიქონებს
ხოხბის ბურტყლი ათასფერი...
დასწეოდა ჩემი ლექსი
არწივს მთიდან გადაფრენილს...
ელვას ცეცხლი გამოვსტაცო,
სულ ვავსებდე მაჭრით ტაგანს,
სიტყვას ვწყვეტდე
მარჯანთაგანს;
რომ ქართველმა ჩემი თქმული
ყაბალახის ყურში გასკვნას,
ან, აბგაში ატარებდეს,
როგორც ახლად მოჭრილ
ვარსკვლავს...
მიგზავნიდეს ყველგან სალამს
მე - ლექსების მ ა თ უ ს ა ლ ა ს...
***
***
***
წინაპარ პოეტებს
როცა გულია აყვირებული,
მე დიდ აჩრდილებს
დავეწინდრები,
მასწავლონ, როგორ დავრაზმო
სიტყვა,
როგორ მ ო ვ გ ე თ ო ლექსის მინდვრები...
ფიროსმანი
(ფრაგმენტები დაკარგული პოემისა)
პირველი ვარიანტი
*
რქაწითლის ჭიქას
კახეთისა ადგა ნათელი,
ყანწი, შამფური...
ტოლუმბაშის სიტყვა ტრიალებს.
ბასტურმა. თევზი.
ხაშის ქვაბი ღამე-ნათევი,
ამ დუქნის ბუღში
ოცნებას ვინ გაიმტვრიანებს?!
- ადე, ნიკალა,
დამიხატე: რთველი, ქორწილი,
თამარი, შოთა, მთვარის წარბი,
ხე დაკორძილი;
და მარგარიტა,
სამოთხეში რომ ირგო წილი,
ოქროს ბუშტები,
ჯიქანი და მსუყე თაველი...
კალო ბზიანი,
სახედარი ბავშვის თვალებით...
- დავხატე... მაგრამ...
არაყზეა გაქვითებული...
- დოვლათდამწვარო,
სარდაფი გაქვს აკიდებული,
შენ კი დაგეძებს
ალაზანზე ხოხბის ყივილი,
ირმის ყვირილი,
ჩანჩქერების გადაშხივილი!
- შენ აქ რა გინდა,
ღრიანცელსა და ოშხივარში!
- შენ უნდა იჯდე
მოხასხასე ვერხვის შრიალში!..
თავად ჰკითხულობს
და თვითონვე ეპასუხება,
წასულა ბედი,
მის გზასავალს ვიღა მოძებნის,
პილატეს ცრემლი
დაქანცულ გულს ემარწუხება,
ფრთებდამსხვრეული
გაჰქცევიან ანგელოზები...
*
დამინახია ბნელ სარდაფში
მიმომზირალი,
კუთხეში მჯდარი ფიროსმანი,
სვამს მარტოდ-მარტო...
ირგვლივ,
სუფრებზე ჩაქინდრულან
მზისუმზირანი,
ტირის არღანი მოღრიალე,
ეძახის მარგოს:
შეშინებული ნიამორი
ჰკოცნის ცივწყაროს,
მოსწყდება, მოჰქრის,
სანამ ტყვიას შეეგებება.
ასწი, დალიე,
რომ ოცნება ააცინცხალო,
ნამარილევი ირემივით
სმა შეგერგება!
- დაბნეული ვარ
და უღმერთოდ გზადაბურდული,
ვით ქარხანაში
ჩარხებ-შუა მფრინავი ჩიტი!
ცხოვრების ქარო,
რათ დამიხშე კარი ურდულით,
რასაც ვხატავდი,
შავი ხელით მაშინვე ჰშლიდი!
გულში ჰყვავიან
ხარბ სურვილთა ყაყაჩოები,
დიდი ტაძრები ოცნებათა
ზღვაზე სცურავენ:
მოსახატავად
მეძახიან ხარაჩოები
და დიდთვალება ანგელოზი
მიქმნის სურათებს.
თავზე მათრახით
დამადგება წმინდა გიორგი:
- ნუ გეშინიან, ნიკალაი,
ის მახატვინებს...
როგორ იქნება, ხალხის ძალამ
რომ არ ივარგოს...
*
- ერთი უყურე ამ ქარიანს,
რამ გადარია!
არყის ჭიქების ცვლაში ჰხატავს,
ჯადოქარია! -
სთქვა მიკიტანმა,
წარბის ქვეშ რომ უზის სატანა.
- მართლაც კარგია,
ღირს ბაზარზე გამოსატანად!
*
შეჭვარტულ ჭერზე
მოღანცალობს ლამპის ნაშუქი,
ბუზების ხროვა
დღეის ქეიფს დაათარიღებს,
თარზე ყბებს იმტვრევს
ნათათრალი, მთვრალი აშუღი:
„წუთისოფელში ზღვამ მომაგდო
ქარი წამიღებს!
- ჰეი, გავთავდი,
სიყვარულის ავადმყოფობით,
გულიც შენ მოგე,
რაღა დამრჩა გაუცემელი?
ქაბაბად შეწვი,
საყვარელო, სულის ხოხობი,
და ზედ მარილად მოაყარე
ჩემი ცრემლები!..“
ცისარტყელაზე
ჩამოეშვა შენი ბავშვობა,
გულზე ბულბული დაიბუდებს,
სულში - ბადახში...
აქ რას შეგმატებს
კინტოების ტოლუმბაშობა,
ფოთოლს აკოცე,
გაეხვიე სოფლის ბალახში.
მისწყდა არღნის ხმა...
ცისკარს ღამე გაუწელია,
- ნუ ამაყენებ,
არ მასვენებს მიწის ღადარი...
გულს ვარსკვლავივით
მოსვენება არ უწერია...
ისევ მეძახის
ბროწეულთა ნაღაღადარი.
- დავასხი ვაზი,
საქართველო ვაპურმარილე...
ერთი კუფხალი,
ერთი ლუკმაც არა მრგებია,
არ მქონდა ტილო,
არც სახლისთვის მარმარილონი,
სამზეურის წილ -
სარდაფის ცა დამსარქლებია.
სულში ამოდის სუმბული და
მესურნელება,
გულში ირხევა კოცონი და
მწვავს უნელებლად...
მე ღმერთსაც ვხედავ!
ამას ვამბობ ნიკო ფიროსმან!..
............................................
- ადე ნიკალა,
გაათავე უნაპირო სმა!
- ნუ ამაყენებ,
ყელს მეხვევა ვაზის ბაბილო.
ასე მგონია, თითონვე ვარ
მე ვაზის რქაში!
საქართველოში ჩამოვივლი
მე ჩემს ალილოს,
გაშხეფებთ მირონს...
ჯერ ბევრი დგას ქართლის ჯიქანში!
ნუ ამაყენებ...
ღვინო ჩამრჩა მღვრიე ჭიქაში,
შიგ ჩემს ოცნებას
ფრთები მინდა ჩავაბანინო!..
*
მტკვარზე ღრუბლები
დაბურდულან, იალქანებად
დიდუბის თავზე
ლამპიონი ლიფლიფებს კრთოლვით,
ბოლო ტრამვაი
ყორანის ხმით მიექანება,
მოდის ნიკალა თავშიშველი,
მოჰბარდნის თოვლი...
დაეძებს სარდაფს,
თუ თვისს საფლავს უმისამართოს, -
თუ ძიმწარის წვენს,
გაათაოს ბარემ შავი დღე!
ერთ მუშამბაზე საქართველო
როგორ განმარტოს,
მალაკნის ქუჩით -
მთაწმინდაზე როგორ ავიდეს!
გული დაიწვა
და მაყალიც გაციებულა,
მთვარესაც სცივა, მოწანწალეს...
ჭირხლი გაუშვა...
ფანჯრის მინები ნაჭედ ვერცხლით
დამძივებულან,
ფუნჯშეყინული შეეხიზნე კიბეს,
რა უშავს!
თანამგზავრებად მოგყვებიან
შენი ფერები, -
სხივნარა დილა წიწილებით,
ვარდის ალმასი,
სავსე ქართული საწნახელი,
დაუბერები,
თავთუხის ყანა.
დურაჯი და ჭრელი კალმახი!
*
ჩარექა, ხონჩა.
ხოხბის ბაღჩა. ჯოგი მსუქანი.
გადმოფარჩული გაზაფხული
აღდგომის კვერცხით.
ტივი ჩირაღდნით.
დუდუკი და „თეთრი დუქანი“,
ვაზშემოკრული ეკლესია
ყურძნის ნაკვერცხლით.
ფრთასისხლიანი ფრინველივით
გულს ურტყამ სარდაფს,
ფართხალებს გული,
ვით ბადეში ლურჯი ჭანარი.
იქნებ ტკივილი საჭიროა?
ცრემლების ღვართქაფს
რომ შეუერთე ჭაობური
ფერი მსჭვალავი...
ფუნჯის სანთელი
სარდაფიდან დაიჩახჩახებს,
თუმცა მუშამბას
გაუვიდა ყველა ვადანი,
ვემთხვევით დამზრალს,
შენ დამაშვრალ ხელს, მოცახცახეს,
რომ ჯადოსნურად გადაგვიხსნა
ოქროს მადანი!
ძველმა აბრებმა,
დაცვარულმა ვარდის კონებმა,
გახსენეს ღიმით,
მოხეტევ და ბავშვო ძმობილო!
მე დავაწვეთე ღვინო პურზე
მოსაგონებლად,
გთხოვე, კალამი შენს მირონში
ჩამაწობინო!
ბრმებისთვის იყო
უხილავი შენი ნათელი,
აწ ოქროს პერანგს
შთაგონება იცვამს მჩვრიანი,
მიწას დაგვალულს
გაანედლებს შენი ჯანმთელი
რძიანობა და
შენი ძროხის ცურის შხრიალი!
შენ დაიკარგე,
შენ გადადნი ხალხში უჩინრად,
როგორც მწვერვალი დნება ხოლმე
ბინდში ხვეული;
რომ განთიადზე
აღიმართოს ახალ სიმაღლით,
შედედებული ბურუსიდან
ამორხეული...
შენი მარჯვენა
ქართულ მიწის სიმაღლე არი,
ბარაქის დამდე
და ამწევი საზეპუროდაც...
მონაგრებულა
შენი ფუნჯის ლუკმა მდღევარი,
გამოღალულთა,
უღალოთა დასაპურებლად.
არ გაფრენილან
არწივები საქართველოდან,
აქვე რჩებიან,
რათა სული მაღლა ასწიონ!
თუ საოცრებას ჩვენი სული
აღარ ელოდა,
შენ შეგვასწარი,
შენ, ქართული ფუნჯის არწივო!
დამტევნებული ვენახებით,
ვარდისუბნებით,
საწნახელებში
ოქროხმოვან ღვართა დუღილით,
ცეცხლით, ქარიშხლით,
სინათლით და თავისუფლებით,
სცოცხლობდეს შენი
ქართლის მიწა გულდაუღლელი!
ფიროსმანი
(ფრაგმენტები დაკარგული პოემისა)
მეორე ვარიანტი
*
გრგვინავს თბილისი, დიდი ბაზარი,
რა ღრიანცელი, რა ტკარცალია,
ბრძოლა გროშისთვის არის საზარი,
აქ ოცნებისთვის არა სცალიათ!
სიმსუქნისაგან დალექებული
და ჩაგოდრილი მუცელ-ფაშვები...
ვაჭრები ჯიბე გასუქებულნი,
ჩარჩები ბაზრის ყიზილბაშები.
ასე ჰგონიათ, საწუთროება,
რომ მათს გაქონილ დახლზე თავდება
და რომ სინდისი და სათნოება
მხოლოდ მათ ფულზე დახურდავდება!
ირგვლივ არტალის ოშხივარია
და შამაიის სუნი ტრიალებს,
აქ ოცნებისთვის არა სცალიათ,
აქ ყველას ფული სულს უმტვრიანებს.
*
ვის გაქვთ კედელი თავისუფალი
ღვინის სარდაფში! მე დაგიხატავთ!
ჰეი, ვის გინდათ, მოდით, დაგხატოთ,
მე ფუნჯის ერთი მოსმა მწყურია!
თუმცა, ქალაქი, თბილის-ქალაქი,
მისი ნახატით მოკირწყლულია.
დღე აღვსებისა ჰქონდა მარადის,
დიდ კოცონივით მუდამ იწვოდა.
დასრულებულ დღის სიცარიელე
არა სტანჯავდა, მან არ იცოდა!
წუთით არ ჰქონდა ცეცხლი დამცხრალი.
მზეს და ცხოვრებას ერთად იწოვდა
ნიკალას ფუნჯი გაუმაძღარი...
- ჩვენ ყველაფერი უნდა დავხატოთ,
რასაც კი ვხედავთ, რაც თვალწინ არი!
მუყაო, ტილო, ავაღაღადოთ,
ქარი მღვიძარი, ხალხი მძინარი!
ჩვენ ყველაფერი უნდა დავხატოთ,
და გულის ცეცხლით უნდა დავდაღოთ -
ზვირთი მდინარის, ცა მომცინარი,
ხალხი, ცხოვრება, რაც თვალწინ არი!
ხალხში და არა სახლში ტრიალი!
ერთად და არა ცალცალკეობით!
ავაგოთ სახლი სინათლიანი,
შიგ ვიმუშაოთ ძმებო, მხნეობით.
*
ნიკალას უკვეთავს მედუქნე რიხით,
რწყილიატყავე, ეშმაკის ბრიყვი:
- ეს დამიხატე, დამისურათე:
აქ უნდა ზღვაში გემი სცურავდეს.
აქ შესძახოდეს მთვარეს ბულბული,
აქ გამორბოდეს დათვი ბუბუნით.
იმ დათვს მე ვკლავდე, თოფი მეჭიროს,
თავი ვაჟკაცად გამომეჩინოს.
ცხელი ხარჩო და ხელადა ღვინო
ულუფად გქონდეს! მეტი რა გინდა?
მხოლოდ იცოდე, არ შემარცხვინო.
*
სძულს ყრიალი და აურზაური,
ქალაქის უხმო ამპარტავნება,
ბალახ-ბულახში გახვევა უყვარს,
ჩანჩქერი გულზე ეტორტმანება.
ყრმობის ბაღების ნასურნელები
ქალაქშიც ისევ მოედინება,
სოფლის მდინარე დედის ხელებით
ფიროსმანის გულს ეფოფინება.
ელამაზება მინდვრის ჩითები
ფერადფერადი, რა უფასური.
და გული ნაზად აუჩვილდება
თუ ნახა ვაზი - სვეტზედ ასული.
უყვარს კვირადღით სუფთა საცვალი,
უნაბქვეშ ჯდომა, ხალხის ყურება.
თბილისის ვარდი, დილის ნაცვარი,
გულს სისპეტაკით მოეწყურება.
რად ეძახიან მაშ, სარდაფები
ნესტით, ბუღითა და ოშხივარით,
ქუჩების მწვირე ნაღვართქაფები,
კირით, გოგირდით, ნავთით მქშინავი.
*
- აქ ვინ ჩააგდო, ვინ გაიმეტა
და რომელ ქაჯმა გამოატარა?
- საცოდავია! - ამბობს მოკეთე,
ლოთია! - იტყვის ენაჭარტალა.
- მღებავი არი! - სთქვა დიდმხატვარმა
თან პირზე შხამი გადაედინა.
ფუნჯის აღება ბავშვურ ნატვრამა,
თუ თავხედობამ გააბედინა?
*
- ლიტერატურულ ფარვანას ჰხედავ,
გათავხედებით როგორ ახევდა?
ღაღადებს: ნიჭის დიდი გვალვაა,
შემოქმედების არი შიმშილი!
თუმც გვერდით ჰყვანან - ვაჟა-ფშაველა,
ფიროსმანი და სულხანიშვილი!
- ჩვენ გვინდა ნიცშე!
ჩვენ გვინდა ნიცშე!
ზეკაცი გვინდა მაღლა ამწევი.
საქართველოში, კარგად იცი, შენ,
მეტად მომრავლდნენ ქონდრის კაცები,
ჩამორჩენაა! რა უნდა მოგვცენ!
დიდი აზრები გამოილია,
ჩვენი მგოსნები ვერ გავლენ დოღზე,
ხომ ყველა გზები გადაჭრილი აქვთ!
გამონაძალი საცოდაობა,
დაობებული სიტყვის მჭევრობა,
უიმედოა ჩვენი თაობა,
ჩვენი ხსნა არის - მხოლოდ
ევროპა!
რა ხალხურობა,
და ეროვნება?
ხალხურ-გლეხური
ერთფეროვნება!
*
ტვინგალაყებულ მოლაყბის ყბები
ასე ამკობენ ქართულ ნიჭს ყეფით:
- ბატონო, ნახეთ!
- ახ ფიროსმანი!
ნეტა ვინ არი,
ქურთი? ოსმალი? -
წამოთქვა მკვახეთ.
- არ ურიგდება დღეის ცხოვრებას,
მას ფეხქვეშ ხოხვით არ დაგებია;
გაუტანია ცეცხლის ცხროებას,
და მხოლოდ ფუნჯზე გადაგებულა.
დახეულებში დადის ამაყად
ჰხედავ, ის ფუნჯით, როგორ ამაღლდა...
მაგრამ გულზე კი ასი ლოდია!
ათასი წყლული მწარედ ატყვია,
გოლგოთას ოფლი
დასდის თქრიალა...
მჭლე გულით მოდიან,
მშრალ სიტყვას ეტყვიან,
იმედებს აძლევენ
და პურს კი არა!
*
გულქვა არი ქვაფენილი
ოფლის ჟანგით დაფერილი...
გულქვა არის ის ფანარიც
შემოდგომით მჟინჟლავ ნისლში
განა სხივებს?
ეკლებს ისვრის...
ობობაა, რომ ანათებს,
იგი მხოლოდ სიკვდილს მოჰქსოვს,
დაგიჭერს და მთლად გამოგწოვს...
ვერაგული მოღალატე.
*
ტიროდა ღამე შემოდგომისა
ნისლში ბჟუტავენ კრთომით ფანრები.
აღარ გაქვს ღონე ფეხზე დგომისა,
მთვარეზე მეტი ვინ გყავს მფარველი!
- ვინ გამოგაგდო?
კითხულობს წვიმის
შიშველი სული...
- ვის ეფარები?
- ახლა, ნიკალა, საით წავიდეთ
ხომ ვართ ორივე თანამგზავრები!..
ჩქეფით შესძახებს საწვიმე ღარი,
სახურავების გამდნარი შხამის,
ქალაქის ჭუჭყის გადამრეცხავი,
ეჩურჩულება, ესაუბრება,
ეჟღურტულება, როგორც მერცხალი:
- რად ხარ ფერმრკთალი?
არ გაქვს ფერწყალი!
აღარც კერა გაქვს,
არც ნაკვერცხალი!
საით წავიდეთ?
დავრჩით მე და შენ!
აღარც საფლავი, აღარც ზედაშე!
თავში ნაშენით მოსთქვამს და სტირის
ნოემბრის ცრემლთა საწვიმე ღარი.
ხან ლაზღანდარობს, როგორც სატირი,
ხან ფიროსმანის შავ ბედს შეჰხარის...
ვიღაც ეძახის: ბედს გაგინასკვავ,
ქუჩას მიგაკრავ, სიკვდიილს ინატრებ!
მე ამოგიჩენ ბედის სხვა ვარსკვლავს,
შავ სარდაფებში დაგაბინადრებ!
- ნუ დამისაზღვრავ ქუჩის ქვაფენილს,
მე საწყალი ვარ,
ნუ დამამწყრალებ,
ერთხელ მიყვარდა,
ერთხელ დავთვერი,
მარად მივტირი მთვარეს ნამცხრალევს...
სარდაფში სევდით სტირის არღანი,
საწუთროსავით დაიმკვნესარებს,
ფქვავს ძველ იმედებს,
ტალღა ტალღაზე,
სძირავს უფსკრულში ცრემლით მკვესარე.
მიჰქრიან დღენი ყორნის ფრთებივით
საწვიმე ღართან სტირის არღანი...
ცვივიან დღენი ნაფერთლებივით,
რა ჯილდო არი...
რა არმაღანი...
იწვიმოს წვიმამ...
იდინოს ღვარმა...
ცეცხლს ვერ ჩაგიქრობს ქვეყნის წარღვნანი...
*
რამდენი ჰხატა მთები და ზღვები,
ვარდი და ვაზი ააღაღადა,
ერთი სწყენია საწყალ ნიკალას, -
თავისუფლების ხე ვერ დახატა,
ხე - მწვანოსნობით სახელგანთქმული, -
ერის აღთქმული!
- მინდოდა მენახა სამშობლოს სიკეთე,
ბედნიერება,
დიდება მისი!
გზები ორთავეს გადაგვიკეტეს,
თავისუფლების ვერ გავხდით ღირსნი!
- და თუ დღეს ცრემლად სწვიმს ჩემი ერი,
და იწვის, როგორც ძველი აბედი,
წარსულით სავსე ჩემს ქვეყანაში,
ვიცი, მომავალს ექნება ბედი!
***
ორთაჭალა...
საზანდარი...
- აზამბარში!
- აზამბარი!
თაფლმოსხმული სიტყვა,
მოლიცლიცე ყანწი...
ჩაწითლებული მარწყვი - ორთაჭალის ტურფა...
აღარა აქვს ქანცი...
- არავინ არ მიდის...
დააბეს მერანი...
სავსეა სამშობლო სისხლის მოგონებით...
ნებით წასულა არც ტამერლანი,
არც შაჰაბაზი, არც მონგოლები...
***
ო, მარგო, მარგო,
სიყვარული განა ვინანე,
შენი თვალების ბნელ ხავერდში
დამაბინავე;
მე მცივა მარგო...
***
***
***
გამოიძინეს ვარსკვლავებმა.
საუკუნენი მომძახიან სიონის ხმაში,
მიჰქრიან ფარნები წყვდიადში,
მისდევენ წვიმას ციმციმით.
აწვიმს ნიკალას აჩრდილს
დატვირთულს ცხოვრების სიმძიმით.
***
მამლის ყივილი,
სიონის ზარი
დიდი ხანია, აღარ მსმენია
თბილის ქალაქში...
და რაოდენად ამაზრზენია
და უფრო მეტად არი საზარი, -
გაქრა მემწვანეც... მტკვარზე ტივები
და ორთაჭალის მულღაზანზარი!
ბიჭო-გოგია
***
***
***
***
დალალები... დალალები...
ჩემს ხელში ვინ მომიქუჩებს?
დანანებით, დანანებით,
მე შევყურებ მარწყვის ტუჩებს.
რა ვნახე და რა ვიპოვე
კოცნა მწყურის და ამბორი.
თუ არ გინდა სიახლოვე,
რაღად გინდა ყოფნა შორით.
მომაწოდე ტუჩის ლალი,
გაზაფხულის ნაბრწყინვალი,
უკვდავების ღვინოდ შევსვა
შენი კოცნის ნაპერწკალი!
დალალები... დალალები...
ეგ სიმდიდრე სად ვიშოვე?
გულში სევდა გადაზღვავდა,
ვაჰ, სიშორევ!
ეჰ, სიშორევ!
***
ბორჯომის ცაო,
კოცნად გახსნილო,
ცხრაწყაროს მზეო,
რქაცეცხლიანო...
კიდევ გახსოვარ -
ზოვრეთის დილავ?
დილავ, რა დილავ,
შე სატიალო!
მსურს,
ლექსის ქარში შემატრიალო!
***
***
***
***
ოქროს ჯვარი
***
***
ბაღს - შადრევანი,
რაშს - შატროვანი
და შენ კი - ღიმი მონავერცხლარი -
მიყვარს შენ შუბლზე წოლა მერცხალის...
მაგ თვალთა ია უნდა მახაროს,
რომ გაზაფხული კვლავ შემაყვაროს...
***
კანჯრის ჯოგი
მთაზე ჩხუბობს,
ძირს ნაჟური
მოდის ქვიშა.
დე, ღრანტეში
ჩაიღუპოს,
მონობისთვის
ვინც კი იშვა!
***
არ მეძინება...
სარკმელში ზღვა ჩანს...
ირმის ნახტომი
თუ ტალღა ღვივის...
ვით ვარსკლავებით აღსავსე თასი...
ტალღაა, ტალღა,
ფერი აქვს ღვინის...
არ მეძინება...
სარკმელში ზღვა ჩანს...
ვინ გაიღვიძა?
- ტალღაა,
ჰყივის!..
აქ ყველაფერი და ყოველივე
თითქოს თავიდან იწყება ისევ,
როგორც ეს დილა შუქმოლივლივე -
სხივნი რომ ვარდებს შემომისევენ.
თელავის ჭადარს
***
გარდასულს მეცნიერს
ცა წაიკითხე
და სიმართლე
ქვეყანას არქვენ...
ახლა ჭიები
კითხულობენ
შენს თავის სარქველს.
ფიფინურები
***
ეს ჭაობებიც
მათი ცრემლია,
მათი ვაების
ნაწვეთალები!
საღამური სიმღერა მონადირისა
***
ფერფლი
ვაჟა-ფშაველა
მე მინახავს თვალდათხრილი,
ჩოხა ეცვა მიწისფერი,
იდგა, როგორც მთების ჩრდილი,
როგორც მწყემსი, ხევისბერი...
შიო მღვიმელი
(ნაწყვეტები საყმაწვილო პოემიდან)
1. პროლოგი
*
წყნეთის ქუჩაზე
ბავშურ ღიმილით,
ვხედავ მიმელის
შიო მღვიმელი!
მართლაც მემღვიმე
სიღარიბისა,
რა გაჭირვების,
რა სიმძიმილის...
...მერცხლების მამა,
ჩიტების ელჩი,
კურდღლების ძია,
წყაროს ძმობილი,
იის ნათლია,
ყანის დარაჯი,
ხის და ხეხილის
ხმათა მცნობელი...
- ასე გვიყვარდა
შიო-მღვიმელი,
ბავშვების გულის
მიმომხილველი...
„გულთაფლიანო“, - ეტყოდა ვაჟა,
„ძიას“ ეძახდა
ამერ-იმერი...
*
წყნეთის ქუჩიდან მე რას მავალებს
და რას მაბარებს თქვენთან,
ბავშვებო? -
რომ ოცნებათა დილა ვაშენოთ,
რომ გაზაფხული იყოს გარშემო!
- თქვენ გიმღერეთ, მალხაზებო,
ენა გავამერცხალეო,
კუდრაჭებო, თქვენ სალხენად
არ მჭიროდა ხვეწნა, მეო;
ლერწამებო,
ვეწამეო,
უგოლგოთოდ ვერ წავეო!
*
- რომ აქანებ მწვანე წნორებს,
ჰე, ნიავო, მორხეულო,
მითხარ სწორე,
მითხარ სწორე,
უმიხვეულ-მოხვეულოდ -
ვინც ქვეყანა მისცა მძორებს,
რატომ არა რცხვენიანო?
ხალხი როდის გაასწორებს
საკუთარ ბედს, ჰე, ნიავო!..
*
ნიავო, ვარდზე ნუღარ ქანაობ,
და შენც, დაჩუმდი, ბულბულო
მთვრალო,
ნუღარ შრიალებ, ოქროს ყანაო,
მაცალე, ჩემი წყლულები ვთვალო!
შეიყვარეთ მამული,
ცრემლით მოცვარნამული,
ყვავილები, სიმართლე!
და გონების ალმურით
ბნელი გაასინათეთ!
*
ეს ანდერძი შიოსია,
ყვავილსა და ყვავილ-შუა.
ბედის უარშიოსია*!
ღვაწლი რომ არ დაიშურა!
*
- ჭიი-ჭიი, ჭიკჭიკაო,
გაზაფხულის შიკრიკაო!
*
გული გადიდნო კურცხლებად,
იმ ცრემლით ჩვენ გვაკურთხებდა...
დაგვაძმობილა მოლაღურს,
ნამილოკია კურდღლებსა!..
*
ბეღურები ნადირობენ
მზის სხივსა და ნამცეცებზე;
ქინძისთავის ტოლა თვალებს
ბურთის ტოლად აცეცებენ...
და თუ შიო გამოჩნდება,
ხელზე მიაფრინდებიან,
შეჟღივიან ძია-მგოსანს,
შთაგონებას ჰპირდებიან...
ბევრ სათქმელად ვერ მცალია,
ჩამოვთვალო ყველა რიგით,
შიოს მუზა - მერცხალია,
ეგზავნება აქეთ-იქით.
*
დამიბრუნებს ყრმობის აჩრდილს,
განედლდება მშრალი ფესვი.
ჩემს ბავშვობას დროსგან
წაშლილს
კვლავ აღმიდგენს შიოს ლექსი!
მომაწოდებს მოღიმარე
აკიდოს თუ ბლის კუნწულას...
შიოს მშობლად ვაღიარებ,
მისი მადლი დამეწურა.
*
...და მოდიან მწყობრი სვლითა
თაობიდან თაობები...
დაქანცულნი ოფლის ღვრითა,
ნაბრძანები, ნაომები.
*
შიო წავიდა,
მერცხალი დარჩა,
წავა მერცხალიც,
ლექსი დარჩება!
ვისაც ხალხისთვის
მიუძღვის გარჯა,
და ვინც ერის გულს
დაესარჩლება, -
მუდამ ვუმღერით,
მარად ვადიდებთ,
კიდევაც წამლად დავენაყებით!
*
მთების გზებით თბილისისკენ
დათოვლილი ნაბდით მოდის...
თოვლი მისდევს ორ-წყრთა სისქე,
და ზრიალით ქარაშოტი.
ნისლი მოსდევს სიმღერებით
არაგვის ჩქრო
სევდის ხმაზე;
და უთქმელ ლექსს გზად კითხულობს,
ვით წარწერას გორდა ხმალზე.
- ვაჟა, ვაჟა! - ხარობს შიო, -
მიყვარდი და გამიხარდი!
სად ხარ, სადა, უარშიო*,
აგრე უნდა? სად მიჰფარდი?!
როგორც მუხას მწვანე სვია,
შიო მკერდში ჩაეხვია:
- რასა იქ და რა ამბავი!
მოგაქვს ლექსი სასტამბავი?
ისევ გიჭრის ხომ ფარხმალი?
- მთას მივები ჩემი ფესვით,
არც ძველი და არც ახალი!
მარტო ხალხის კვნესა მესმის
და ჯიხვების რქის ჯახანი...
დაშარტული გულით ვმღერი,
წინ მიდგია თაფლ-ნაღველი,
თვალი მტკივა, მაგრამ ერის
წყლულების ვარ დამნახველი!
*
...და ჩვენ, ბავშვები თან ავყვებოდით,
ვაჟას და შიოს ქუჩაში, ჩუმად...
ორივე მგოსნის მზერით ვტკბებოდით,
მათზე ოცნება დაგვედო რჯულად.
ვით ქალაქელი და თავჩენილი,
შიო ქალაქის ამბებს ჰყვებოდა,
როგორც სოფლელი ჩამორჩენილი,
ვაჟა მორჩილად თან მიჰყვებოდა.
- ჰმ! - შესძახებდა ვაჟა-ფშაველა, -
მართლა? უყურე, როგორ გვბრიყვობენ!
რა მამული გვაქვს, ორი მტკაველა,
იმასაც მტრები ჩუმად იყოფენ!
ღმერთგადამდგრები! ჩვენი კარაქით
და ჩვენი თაფლით თუ ყელს იპოხენ,
ხმას რად არ იღებს თბილის-ქალაქი?
ჰხედავ, რომ სხვებმა გადაიღობეს!
ოჰ, რად არა ვართ ძალაძლიერი,
როგორც ვყოფილვართ, ერთხელ, ძველადა,
გამოჩნდებოდა პოლიციელი,
სუნს აიღებდა და შებღვერავდა...
...და შემამჩნიეს...
ამაკანკალა...
ჩამოიხედეს ალბათ გულშიგნი...
- მოდი, პატარავ, მოდი, ცანგალავ,
როგორა სწავლობ?
ხომ გიყვარს წიგნი?
ხომ გტანჯავს ფიქრი თავისუფლების,
სევდა სამშობლოს, ავადმყოფისა?
„ - თქვენგან მელები სურთ გამოწურთნონ,
ღონე იღონეთ ლომად ყოფნისა!“
- მთების სული,
იის თვალი,
დაწმენდილი ზეცის რკალი,
ლექსის ფუძე,
სიტყვის დედა, -
ყველა მთაში დამებედა! -
იტყვის ვაჟა! - სხვა ქონება,
ოცნება და შთაგონება,
მე აღარსად მეგონება!
ნამოს გული, - შებარდებულ
ბუერათი ტინის წყარომ;
მე ხმელ წიფელს შევბრალდები,
უნდა ქუჩმა შემიწყალოს!
მთის შვილები - ქართველები,
მთისგან ვსწავლობთ ამაღლებას,
ჟამთა ღამენათევები
მისთვის დავრჩით ამაყებად!
ალმასშხაპა მთის ჩანჩქრისებრ,
ყრმათა ბროლის დამხვეწელო,
ვით მშობლები, მთებიც ისე,
მოდი, შიო, ვადღეგრძელოთ!
*
ჭირსაცემი ფიქრი ჰქონდათ,
ახლაც მრავლად აუქროლდათ,
რომ გაჰქონდათ ქართლი ქორთა,
წინაპართ ძვლით დაჯავშნული...
და კიდევ სთქვა ვაჟამ სმური:
- სამშობლოს ღმერთებს მივცეთ სალამი!
მიგვემატება მუდამ ძალა მით...
თუ არ ვახსენეთ გმირ-მოწამენი,
დაგვაწვებიან ძნელნი ღამენი...
რძეს ვეღარ შესწოვს ფესვი მუხისა,
ცეცხლი ინაცრებს,
დვრიტა წახდება,
ცა გადმოუშვებს სეტყვა-ქუხილსა,
მტერი მით უფრო გაგვილაღდება!
*
ღარიბ ღუმელში არ ენთო ცეცხლი...
დარდის ლოგინში ორთავ ეძინათ...
ღამის ოსტატს კი, ნაწური ვერცხლით
შიოს ფანჯრები მოევერცხლინა.
რა ღამე იყო, - თავნამქრიანი...
გაუდიოდა გრიგალს გრიალი...
*
თავზე ხილაბანდწაკრული ვაჟა
უცბად შეშფოთდა დაძინებული,
- ვაჟავ, რა იყო, რა დაგემართა? -
აღვიძებს შიო განცვიფრებული.
წამოიფშმუვლა ვაჟამ, ეტყობა,
დაჩხვლეტილი აქვს გული ეკლითა:
- სიზმრად ირმები შემომბღაოდნენ,
გრძლად ყინულები რქებზე ეკიდათ!
- გვცივა, გვშიანო... რა მომივიდა?
თუ ვერ უთიბე, მაინც მეყიდა!
აბა მითხარი, რა მაქვს საქები?
ირმებს ვერ მივე ზამთრის საკვები,
ეჰ, ვერ დავუდგი თივის ზვინები,
მეცოდებიან, როგორც შვილები...
- ვაი ჯონქაო, ვაი ფიწალავ!
მიყუჩდა ვაჟა... ისევ წასთვლიმა,
თუმცა სიზმარში დიდხანს ეწვალა.
*
და განა მარტო შიო მღვიმელი,
უფულობის ღმერთს დაუსეტყვია!
ვაჟაც, თვით ვაჟაც გულთამხილველი...
რედაქციაში მასაც ეტყვიან:
- ჩვენი ხარ ვაჟა, განა სხვისი ხარ,
მოგვილოდინე... ფული გვექნება!
შენ ცოცხლივ ძეგლის დადგმის ღირსი ხარ.
განა არა გვაქვს ამის შეგნება!
მაგრამ ქაღალდი გვიჭირს ძალიან,
ვერც გავისტუმრეთ ასოთამწყობი...
ვაჟავ, ჯერ შენთვის არა გვცალიან,
ჯერ სხვა პური გვაქვს გამოსაცხობი!
*
...და ვაჟა დგას, როგორც ურჩი,
ვით ნაწყენი სოფლის ბავშვი,
ნავაჭრიან სავსე ხურჯინს
ვერ წაუღებს ცოლ-შვილს ფშავში!
- სულ ვშიმშილობ დღე ცისმარი,
მაგრამ სული არ დამემშა! -
სთქვა ვაჟამ და ვით ისარი,
კარის ზღურბლზე გადაეშვა...
*
დამჭირნეობამ დაამჭუნვარა,
რა ჰქნას, თუ ლექსებს ვერ შეელია,
და უბით დააქვს ფარატინები...
რად ვერ შველიან,
რად ვერ შველიან
საქართველოზე მექვითინენი?
ხომ არ უწყვიათ გულში ტინები?
არა უშავს რა!
ცრემლი და ლექსი
ერთად ივლიან მწყობრი დინებით...
*
მიდის ფშავისკენ ვაჟა-ფშაველა
და მუხლით არაგვს მიაჩქაფუნებს,
დე, გაუგრილონ შუბლი ფშანებმა,
იმ ცვრით ვაჟაი, ლექსებს აპურებს.
მაგრამ ჩარგალში ქოხი კვნესოდა.
აყრილ ლაფანის ჭრაქი ქრებოდა,
ხმა მომდურავი ვაჟას ესმოდა.
სარკმელი ფიქრით ენამქრებოდა;
ეზმანებოდა ლაშარის რაში,
დარახტული რომ ყალხზე დგებოდა,
იერიშის დროს ელოდა მაშინ
და მიწა ფეხქვეშ ეზნიქებოდა...
*
ხან არი თოფი
ვაჟას გამრთობი,
უხმობს ირმის ხრო ნამარილევი...
მაგრამ თუ შეჰხვდა სადმე ირემი,
თოფს ძირს დაუშვებს დამნაშავისებრ,
ნახვას სჯერდება...
მყის შეჩერდება...
არ ემეტება მისთვის შავი მზე!
*
მოკამკამეობს ჩარგალში ღამე,
ირმის ყვირილით, შველთა ხავილით...
არაგვს მოსწყდება ვაჟას სტრიქონი,
კლდეზე იშლება თეთრი ყვავილი...
*
სწერს და იგრძნობს ვაჟა
არწივს ბეჭის ფრთაში...
და გადაღმა მთაში
ისმის მეხის ტაში:
- ვაშა,
ვაჟა!..
*
...და ასე უცებ, რამ დაანელა?
ნუ თუ აკრიფა განძი სრულებით?
წევს ჰოსპიტალში ვაჟა-ფშაველა
და მთებს ეძახის განწირულებით.
იქ კენჭიც კი აქვს მოსაფერები,
იქ, თითო ბიჯზე მისი ტერფია!
იქ დარჩა ბევრი! უხვი ფერები,
ჯერ ყველა როდი აუკრეფია!
კედლებს ასკდება შევარდენივით,
მოწყალების და ვეღარ აჩერებს;
და მთაზე, მთაზე გულშევარდნილი,
ეზახის ნიავს, არწივს, ჩანჩქერებს,
ჩოქზე დამდგარი ხეს ეხვეწება,
მისცეს ფოთოლი ცვარნამცხებული...
და იატაკზე დაენარცხება,
როგორც სარდალი გამარცხებული!
*
- დეკას ყვავილი მოუთხოვია,
როგორ ვუშოვო? - შიო გმინავდა...
- მთაში იპოვი, საუცხოვოა!
და შიოს ნატვრა გულს უგმირავდა!
- წავალ, შავს კლდეებს დავებღატები,
შევთხოვ ქარაფებს, ჭიუხ-ნაპრალებს,
არ დამიჭერენ სალი ღრანტები,
ვაჟას სიცოცხლეს მათ შევაბრალებ!
*
მაგრამ დარეკეს ოქროს ზარებმა,
ვაჟა შოთასთან მიემგზავრება...
ეყო, რაც ვაჟამ მოხნა, დაბარა,
სამშობლოსათვის ოფლი იწურა,
შოთამ ბაღნარი გადააბარა
მოსავლელად და ვაჟამ ირწმუნა...
ერთად სხედან და ტკბილსაუბრობენ,
შოთა ჰკითხავს და ვაჟა მიუგებს
სამშობლოს ამბებს... ორთავეს სტკივათ,
და უკვირთ ქართლის ჭირთა სიუხვე...
დღე მომავლისა ერთად იწამეს
და სამშობლოს მზეს ერთად ჰფიცავენ...
სისხლით შეღებილ ველს თუ ჭიუხებს...
*
- შენ როდის გაჩნდი საძილედ?
გაყარე ცეცხლის ბურჯღალი!
ისევ ნაპერწკლით აზილე
ერის ბოღმაში კურცხალი!
ვინ დაგვიმღერა მაგდენი
ფოლადიანი სიმებით?
მიწასამც დაუმაგრდები! -
ხალხი მისძახდა იმედით.
ლექსის დაბადება
რასაც მღეროდა ჩანგური,
და რასაც სწერდა ბატისფრთა,
რაც გულში მქონდა ჩარგული,
ჩემში აჟღერდა, ატირდა.
საქართველოს
ქართველ ახალგაზრდობას
Bac k:
http://www.geocities.com/komblege/kavta.html
&
http://www.scribd.com/kavta
&
http://kavtaradze.wetpaint.com/?t=anon