DR.

HKMET KIVILCIMLI BTN ESERLER:

TARH YAZILARI

NDEKLER YAYINEVNN NOTU NSZ TARTIILACAK TARH TEZ ZR DLE GR TABAT VE TAR H TARHN VE TABATIN DENK GDLER TOPLUM VE CORAFYANIN KARILIKLI ETKLER DNYA LE TOPLUMUN TARH NCES VAHET. Aa Vahet Kona TARH NCES ve ANTKA TARH (ZETLER) MEDENYETTEN NCEK GD Medeniyet ve Tarif Glkleri Vahet-Paleolitik, Barbarlk-Neolitik Vahet a (Eskita a) Barbarlk a (Yenita a) MEDENYET GDNDE TCARET. Medeniyet bresi Ticaret Kahramanlktan Bezirganla Babahanlktan Efendilie Medeniyet pular BRNC SONU GENEL TEZ Tarihin pular: Ticaret Yollar-Sosyal Tezatlar. Ticaretin Olumlu Sonular Ticaretin Olumsuz Sonular Medeniyetin ve D Tezatlar 3 11 19 31 41 49 51 67 87 91 91 117 119 119 120 126 127 129 129 131 132 134

139 139 143 146 148

7

Tarihin Bilimsel Kaynaklar (Toynbee) Toynbee(Franszcas) Eski Takvimler. Cennet Nedir? bniHaldun Osmanl Tarihi in Kullanlmam Bir Sunu Tarih ve Sosyalizm ) Dnmz le Bugnmz )

151 171 189 201 227 237 243 275

NSZ
Benzerliinden de anlalaca gibi "Toplum Biimlerinin Geliimi" kitabna yazlm olmas pek muhtemel olan bu nsz, nedense kullanlmam, "Tarih Devrim Sosyalizm" kitabndan ayrlan notlarla birlikte daktilo edilip ayrlmtr.

Marx (ve Engels) hi kimseden tapn konusu olmay beklememi seyrek yaratklardandr. Olsa olsa olduu gibi anlalmak ister. Daha dorusunu ister misiniz? Marx bizden hi mi hi bir ey beklemeyecek kadar ne ise odur. Marx 14 Mart 1883'ten beri duygu, dilek biimlerinin hepsinden syrlm, bir lmsz DNCEDAVRANI olarak tarihte yer almtr. Marx btn mrnce bir ey diledi: u insan denilen yaratk hayvanlndan kurtulsun. Nasl olur? Marx materyalisttir. Bilim ta bn-i Haldun'dan beri insann maymundan geldiini sezmi, Darwin, Marx'n "Ekonomi Politiin Eletirisi" ile ayn ylda o seziyi ispatlamtr. Bilim ve Madde d hi bireye deer vermeyen Marx, insann bir hayvan olmamasn isteyebilir mi? Metafizik mantka isteyemez. Diyalektik: Hayvann insanda yeni bir Kalite'ye (Nitelie) sradn bilir. Marx, insann bir yol erdii yce nitelikten gerisingeri hayvanla dnp drlmemesini hep candan istedi. O istek uruna, insanlndan baka nesi varsa hereyini, btn ile kendini verdi. Ancak yle olduu iin kendisinden sonra gelenler Marx'tan her eyi isteyebilirler mi? Marx (ve Engels), Emperyalist Evren Savalarn, bu savalarda Rusya da arln "iddetli halk hareketleri" ile devrileceini, Bat Avrupa dnda biri Amerika, tekisi Rusya diye iki Yeni Dnya doduunu nceden grdler, gsterdiler. Bir gn sava aralarnn dehetinden savan olanakszlaacan belirttiler. Irak balklar altnda ilk Medeniyetin yattn ne srebilirler miydi? nsandan insana kalbin nasl taklacan, tepkili uakla Ay'a hangi gn gidileceini ispatlamaya kalkabilirler miydi? Nkleer

enerjiyi kimin nerede ilkin kullanacan aklayabilirler miydi? O zaman Marx-Engels'e insan deil, en sakndklar insanst gzyle baklmas gerekirdi. Bu, Marx-Engels'in, her eyden nce kendi kendilerini olmama evirmeleri demek olurdu. Antika Tarih para para edilmi bir ceset (l varlk) gibi verilir. Oysa o paral grnn stnde Tarih dinastike bir btnlk yaar. Bu gereklik zerinde 1926 ylndan beri yeri geldike aratrma yapmaktan geri kalmadk. Engels'in Amerikal Morgan'dan alp iledii Tarih ncesi kefini o adan inceledik. Konu olaanst aydnla kavutu. 1940 yl konuyu yazl biime soktuk. Aratrmalarmza "Tarih Tezi" demitik. O tez asndan, gerek Trkiye gerekse slam Tarihleri ok ilgin teorik ve pratik aklamalara kavutu. Bu aklamalarn yazl biimlerine: "slam Tarihinin Maddesi" ve "Osmanl Tarihinin Maddesi" adlarn vemitik. Hatta 1935 yllar kurulan "Marksizm Bibliyotei" (Tarihi Maddecilik Ktphanesi) serisinde bu son iki kitab yaynlamak zere basl biimde ilan bile edip sraya koyduk. 1939 [1938] Yavuz davasnda gerek Osmanl, gerek slam "Tarihinin Maddesi" zerine olan el yazmalar gizli polise birer su belgesi imie gaspedildi. Ve bir daha, o el yazmalarnn tek tk, eksik taslaklarndan baka izini tozunu bulamadk. Hele Kuran- Kerimi satr satr izleyerek zenle temiz ettiimiz "slam Tarihinin Maddesi" kitabnn birinci cildi, barta arta yok edildi. Sz verilmiken, yllarca sonra bulunamad gerekesiyle geri verilmedi. Bylece 1926'dan 1965 ylna dek 39 yllk emekler ya gizli polisin, yahut Marx ve Engels'in, "Alman deolojisi" adl yazlan iin syledikleri gibi - "Farelerin Kemirici Eletirisine" brakld. Kendimiz kurbanlk kotuk, yazlarmz, emeklerimiz mi kurtarlrd? Ancak 1965 yl son bir aba ile, "Tarih Tezi"nin "Bakyyets Suyf"unu (Kl artklarn) bin tela ve acele ortasnda yaynlama frsatn karmadk. kan kitap: "Tarih-Devrim-Sosyalizm" oldu. Kimi genler, kitabn "ok etkisi" yapacan ummulard. Kendilerine: "grrsnz!" demitim. Beklediim oldu: Tez bir zindan kuyusunun ya ve ta duvarna vurulmu yumruk gibi yanksz kald. Emperyalizm bunalmlarna girmi yal Kapitalizm anda idik. Tekellerin ar krna yaramayacak her sosyal aratrma hiti. "Hrriyet" maskeli kltr kargaal her sosyal emei kim vur-

duya getirmek iin birebirdi. Karnca kaderince yeni bir ey sylemek giriimini baltalayan kastl ktlkten ve sarlktan daha olaan bir ey bulunamazd. Egemen kltrn damar kirelenmesine uram beyninden baka tepki umulamazd. Ne var ki, kendisini gelecee adam gen "Sosyalist" kesim de Tarih Tezini olmam sayd. Nedenleri ylesine ok ki, saymakla tkenmez. En bata geleni: "Sen de kim oluyorsun?" sorusudur. Ve byle bir soruya verilecek her karlk yalnz soruyu aanlarn daha susturucu kahkahalarna yol aabilir. nk, onlar "Otorite" isterler. Bilimcil Sosyalizm kyasya diyalektik bir doktrin olabilir. Onu kuran ustalar: Eletiri metodundan baka btn bulularnn "Dogm" olmadn syleyebilirler. renciler nlerine konulmu teorik ve pratik btn problemlerin bilimle atba birlikte yryp geliebileceini her gn syleseler bile, uygulamaya girmeyi, ustalara saygszlk, hi deilse, hele "bizde" kstahlk sayarlar. "Hele bizde": "Doktrin", Ortaan "Tarikat" ortamnda benimsenmitir. "Maazallah! Kfir Olursun" korkusu iliklerine ilemitir. Ustalarn "Kara kapl kitabnda" yazlmam sze az amak "Nezu billh (Tanrya snrz!) Hurcu alessultan" (Sultana silah ekip ayaklanma) saylr. Kimin haddine? "Sakn ha!", "izmeden yukar kma". Dnmek: "Hafzlk"tr. Ezbere ka kitap sayabilirsen, o kez forml tekerleyebilirsin. O denli "Otorite" geinirsin. "Otorite" nedir? Normal gelien toplumda gerekleri objektif ve somuta eletirmenin vard sentezlerdir. Geri lkede gelien, yalnz dogmatik skolastisizmdir. Osmanl yedi iklim drt bucaa nasl "Otorite" oldu? "stabl' Hmayn" da (Padiah ahrnda) beslenen 2000 katar Deve ve 400 katar katr srtnda. Osmanl otoritesi: Mansp, paye, mevki, rtbe, n ve pozdur. Birey dnp yapabilmen iin, hani senin niforman, apoletin, akan, hretin nerede? Yoksa, senin szne kim bakar? Bir yerden ama senin olmayan, bir yetki almalsn ki, otoritene inanlsn. Vaktiyle onu klc hakkna oban Padiah verirdi. imdi, kapitalist "Avrupa mal"ndan baka Otoriteyi "Piyasa" tutmaz. Biz, o Osmanl Toplumunun yadigarlaryz. Bezirgan aa da olsak; Acente-Kapitalist de olsak: "thal mal" satarsak "kr" edeceimize inanmz. Atalarmz Deve ve Katr stnde dnyaya "Otorite" kesilmediler mi? Biz Sosyalist de olsak, "Osmanl

Katrlmz"dan tutarl " otorite " tanmayz. Var m krbacn ve klcn ki, katrlmzn stne karp seni "otorite" tanyalm? Bu "dnce-davran" ortamnda, ya payeden, ya nden, ya pozdan gelmemi hereye, "otorite" taslayan Medrese Mollalndan baka tepki beklenemezdi. Bu siyasi, edebi vs. otorite dogmatizminin kanlmaz skolastik beyin kirelemesi idi. "Marksist" miydik? Dnk ocuk da, krk yllk sava da ayn Medrese rahlesine oturtulacakt. Kim daha iyi katr tekmesi atarsa, "otorite" o olurdu. Bu gne bugn, Allah'n izniyle sosyalist idik, hem de Bilimcil Sosyalist. Bir konu zerine Marx'n dedikleri varsa, ne ala. Metinlere, aprazlama "sadk" kalnrd. Onlar, eitim grm ilek bir Medrese bilgini almyla tatl tatl dktrlrd. Marx o konuda karanlka bir nokta grp ileride "derinliine ve ayrntlaryla" aratrma yaplmasn m not etmi? O notun anlam hi tartlamaz. Biimi, her tercme edenin "lema" tekmesine gre kaytarlr. Srf szde "Marksizmin yanlmazl" adna, Patrik latas gibi srta geirilmi delinmez bir "byklk manisi" ile susulurdu. Bu susu, "Stalinist" byklarmz lsnde uluslararas bir disiplin heybetine bile rahata sokulabilirdi. te hep o "Susu" yznden, Marx'n pek irendii "Susu Kumkumas" (Conspiration de silence) iine dek dld. Ustann olaanst ayk ve ngrlerle dolu en dinamik aratrma metinleri nemsenmedi. Yazldklarndan hemen seksen yl sonralara dek kskan arivlerde tozlandrld. Bu metinler basld zaman (1939-1942) kinci Emperyalist Evren Savann Kzlca Kyameti kopmutu. Faizm Moskova nlerine dayanm, Sosyalizmi Volga aalarndan evirip arkadan vurmak zereydi. Stalingrad savam dnyann yzn deitirirken hangi akla gelirdi o metinler? Marx onlar yzyl nce alakalem yazmt. Engels Kapital'in bile ancak II. ve III. ciltlerini yetitirebilmiti. Kautskylerin pas getikleri o derinliine teorik Antika Tarih aratrmas ile kim urard? Bilmiyoruz, "bilmemek cezay kaldrmaz", onu da biliyoruz. Bilmediimizi aklamaktan korkmamay renmedik. Sovyet Bilginleri, (Tarihcil Bilimler alanndan sz ediyoruz). Marx'n Grundrisse'deki "Kapitalist retimden nce gelen biimler" notlar zerinde yeterince durmular mdr? Bunu bilememekte hakl kabileceimizi sanyoruz. Hangi Sovyet bilgininin sosyal aratrmas bizim "Kmr

Perde"mizi aabilir? Trkiye yle dursun, en " Demokratik " ve "Hrriyeti Semi" Bat dnyas iin bile, Sovyetler hl iinden yedi bal ejderha frlayacak bir "Pandor Kutusu" gibi "Demir Perde" ardnda tutulur. Marx'n o nemli notlar zerine bir Sovyet incelemesi varsa bile, aldran olmamtr. Hele bizim ideolojice karantinaya alnm "Deliler Kouuna" hi ku uurtulur mu? "Bat", sosyal bilimler alannda ister istemez: Grmek istemeyen gz kadar kr davranmak zorundadr. Kapitalizm, ancak Toynbee apnda ntellicens Servis'ten diplomal tarihilere n salar, tarih bu mistik demagoglarn Doulcul Sosyalizm sektrnde teorisyen geinip at oynatacaklar bombo bir alandr. Bat patenti bulunmayan emee ise, "mterisiz matah zayidir" denir. Onun iin 1940 yllarnda yazlm: "Bay Mister Toynbee Tarih Bilimini Alt st Ediyor" yahut "Tarih ve Allah" polemik denememiz, "kursamzda kald". Kiicil ilikili bir iki edebiyat, bir iki kez okumakla kaldlar. Kimisi, bizim nasl olsa "otorite" olmadmz dnerek ltfettiler. Eletirinin kysndan kesinden kestikleri paralar, elerine dostlarna kendi orijinal bulular olarak sundular. Allah raz olsun. Emeimizi unutulmaktan kurtardlar. Aslyla hi ilgisi kalmam biimsizlikte niversite yanklarna kap atlar. Tarih tezimiz ve antika tarih zerine alm her problem l noktada kiiliksiz brakld. Konuya "sol" veya "sosyalist" yazarlarmzn ilgisi, "gmme treni" oldu. Antika tarih ne denli hamet taslasa en sonunda bir heybetli mezar deil miydi? i olmayanlar, yeraltna tkldka onu kurcalayabilirlerdi. Ne kapitalizmin, ne sosyalizmin, lleri diriltmekle uraacak vakitleri yoktu. Derken, "antika tarih mezar"nn, Birinci Emperyalist Evren Savanda aralanan kaps, kinci Emperyalist Evren Sava ile birlikte ardna dek ald. Sen misin gmdk, ldrdk, dirilemez diyen? Antika tarihte gml bilinen varlklar birer birer lmden sonra dirimle ba kaldrdlar. Kollarn kprdatamayacaklar sanlan mezarlarndan umulmaz canllkta aknc eilimleriyle frladlar. Gnein altndaki yerlerini istiyorlard. Uzun sal in'den, kvrck bal Afrika'ya, Amerika'dan Kba'ya dek, yeryznn "geri" yahut "Asyal" denerek "ant/'ka"lndan baka deer verilmeyen lkeleri maher yerine dnd. Tanrnn terazisi nnde hesap vermekten ok tartarak hesap soruyorlar-

d emperyalist anayurtlardan, stelik hi beklemeye gelmiyorlard. Bu "geri kalm" "az gelimi" lkelerde: nce "Bat kapitalizmi" dosun, "modern proleterya" bysn. Ondan sonra, Batl anayurtlarda "sosyalizm" kurulursa, ve emperyalizm buyrultu verirse antika tarihten kalm ynlar belki sosyalizme geer mi? Niin? nk klasik burjuva mukaddesatndan aziz "kii mlkiyeti" ve de "zel sermaye" gelimedike sosyalizm kuruntu olurmu. Sahi mi sylyorlar? Evet. En keskin mantk bunu emrediyor. "Bat"nn, burunlarndan kl kopartmaz deme sosyalistleri, en "ortodoks marksistleri bile, gerekince o kzl kapl "Das KAPTAL" kitabnn zerine el basarak yemin ediyorlar ki, bu byledir. Onlar and iedursunlar, "geri kalm" lkeler niin "az gelimi" bulunduklarn gene o Marksizmden renmilerdi. Bildikleri gibi, doru sosyalizme atlyorlard. Bu toptan bir "Mazlum Milletler; Ezilen Uluslar" akn idi. Avrupa, Ortaa'dan nce olduu gibi kapitalizmin sonunda da, tarihinde ikincidir, yeni bir "Muhaceret'i Akvam: Uluslarn G" lgarna, hi beklemedii ynlerden uramt. O zaman kafalara dank etti. Yeryznde 500 yllk "zel teebbs" cennetine bu geri "barbarlar" kulak asmyorlard. "Hrriyet iin hrriyet" gevii getiren Bat kapitalizminin, Osmanl kapkullar kadar ssl ve tkntl cret kleleri srlerini kendi aln yazlarnda uyarmann yolu, ite antika tarih gelenek grenekli smrge, yar smrgelerden geiyordu. 7000 yllk antika tarih yeni bir tufan yaratyordu. O kanlmaz hengame 7000 yllk yaantsn gnein altna seriyordu. Kimseden ne "kutsal kii mlkiyeti" bys, ne "vazgeilmez zel sermaye" buyrultusu sormuyordu. Kendi gbeini kendi kesiyor, kalknmann kapitalist olmayan yolunu deniyor ve ayordu. Ne idi bu, antika alarn barbar saldrlarn dndren nne geilmez davran? Nereden geliyordu o geri kalm uluslarn hi bir giriimde sosyalizmden geri kalmayan ayaklan, ahlan, sosyalistlenii? Soranlara bakan yoktu. Btn byk ideolojik sorularn karln olaylar veriyordu. in'den Msr'a, Cezayir'den Kba'ya dek tmyle smrge ve yar-smrge lkeler ynlaryla anszn kestirmeden sosyalizme atlyorlard. nce dudak bkld, sosyalizm olsa olsa zenginliklere boulmu,

Avrupa'da Bat'da beklenebilirdi. Aksine bakn ki, zrtlkten bunalm geri lkelerde sosyalizm beklenmedik zaferler kazanyordu. Hem yle ki, ya sosyalizm zafer kazanyordu yahut kazanmazsa, o lke smrgeden beter bir korkun klelie dyordu. Yani iin lkse, kuru manta dayanc kalmamt. Ya lm, ya sosyalizm! parolas "ya hrriyet, ya lm" parolasnn yerine gemiti. Bunun zerine "Bat" denilen emperyalist dnyann sal, sollu bilginlerinin gzleri falta gibi ald. zellikle, Marksizme iten inanm, sosyalizmi bir maske gibi kullanmayan batl dnrler doktrini bir daha kurcalamaya, elemeye giritiler. zellikle Marksizme unutulmu yahut zerine oturulmu veya "iine bir mezar gibi girilip" gmlnm bulunan kimi metinleri yokladlar. Smrlen geri lkelerin gzkarartc gidiine, Marksizm metinlerinde acep bir enek, benek, belge, iaret yok mu idi?... Onlar, mslmann ua ve radyoyu Kur'n ayetlerinde araynn saf ve iyimser mantna yatkndlar. Marx'n dnda bir "hakikat" kalabilir miydi? Tam o sra "Grundrisse"nin farkna vardlar. Varr varmaz ona sk skya drt elle sarldlar. "Hakikat" orada kat kat maden filizi gibi yl duruyordu. Geri lkeler zel mlkiyete metelik vermezse sosyalizme mi gidiyordu? Bu eilimin kk "Grundrisse"de anlatlan "Doulu" yahut "Asyal" bir retim ve mlkiyet tipinden kaynak alyordu. Demek "Batl" (kapitalist) toplumu anlamak iin olduu gibi "Doulu" (antika) toplumu da anlamak iin Marx' okumal idi.

TARTIILACAK TARH TEZ TARH VE TEOR Bilimcil Sosyalizmin yolu: Diyalektik Maddeciliktir. Diyalektik Maddecilie gre, olaylar boyuna deiirler. Onun iin gereklik, yalnz btn elikili gidileri iinde ele alnrken, pratikle deitirilmek zorundadr. Her ey gibi insann ve toplumun kendisi de deiir. Ve bu deime insanla ilgili olduu lde insann dncesi ve davran ile yaplr. Toplum gereklii -SON DURUMADA- hangi mekanizma ile deiir? Toplumun MADDE RETM temelinde DOLAYSIZCA etki yapan RETC GLER'le deiir. retici Glerin banda ne gelir?... NSAN gc... der demez, iki karakter gz nne gelir: 1- nsan nce planlad tasar ile yapacan DNR, 2- Sonra, o tasarnn dorultusunda DAVRANIR. Marx'n dedii gibi, insan emeinin hayvan abasndan (Mhendisin ardan ve rmcekten) ayrm: Yapacan nce kafasnda tasarlaynda toplar. Engels'in dedii gibi, insan yemeyi imeyi bile nce kafasndan geirerek yapar. Yaplacak iin kafada BLNLE tasarlanna ve planlanna TEOR denir. Pratiksiz teori, YARAMAZ KURUNTUCULUK olduu gibi, Teorisiz pratik de, bir ustann deyimi ile "KAFASIZ GZARLIK"tr. imdi Teori nedir? Gereklii deitirmek zere tasarlanan planl dncedir. Bunu syler sylemez, gznne iki trl GEREKLK gelir: 1- Yaanan gereklik, 2- Yaanm bulunan gereklik. Asl insana yararl olmak zere deitirilecek olan gereklik, elbet iinde bulunduumuz MDK olaylardr. Ancak, imdiki olaylardan hibirisi daha NCEK olaylarn diyalektik rn bulunmaktan kamaz. Her imdiki olay, gemi olaylarn sonucudur.

BUGNN gereklii, ister istemez DNN gerekliklerinden kagelmitir. Bugne dek gelmi gemi gerekliklerin topuna birden bilim dilinde TARH ad verilir. Demek, nasl teorisiz pratik ve pratiksiz teori olamazsa tpk yle gerekliksiz Tarih ve Tarihsiz gereklik de bulunamaz. Bir lkenin TARH (dnk olaylar) GEREG GB bilinmedike, o lkenin GEREKL (bugnk olaylar) iyi kavranamaz. Kavramak iddiasna kalklnca, gsterilen aba veresiye al-verie benzer. Teori ezbere kuruntuya dner, Pratik karanla kubur skmaya. Onun iin, Bilimcil Sosyalizmin soyad TARHCL MADDECLK'tir. Onun iin TARH incelenimleri, kimi alkanlklarn yaktrd gibi: Bir eksantrik mzecilik merak, bir eskiler alaymclk hevesi deildir. Tam tersine insancl dnce ve davrann Z gereklik ise, gerekliin KK Tarihtir. Tarihi unutmak, Teorinin ve Pratiin kkn kurutmak olur. Trkiye'de Dnce ve Teori basmakalpl ve dolaysyla da Pratik davran tkezleyileri en yaygn hastalmzdr. Bunun OBJEKTF nedeni: Egemen evrelerin her dnce ve davran ya Nemruta kknden kazma, yahut kendi yozlatrcl altnda anszn martma eiliminde olmasdr. Ama, bir de SBJEKTF neden var: Tarihcil Maddeci olduklarn aklayanlar, genel olarak TARH ve zellikle Yakndou ve TRKYE TARH zerinde, bir YABANCIDAN gelmeyen sabrl abaya dayanamyorlar. O zaman, azdan dolma toplar gibi, kulaktan kapma, hele airane destan dzmeciklerini yahut nlendirilmi acayip romantizmleri Tarihle kartryorlar. Oysa, KLASSFKASYON bilimi olarak TARH henz dnyada kurulamamtr. Tarihi dnyada geliigzel olaylar krkambar: BRKM bilimi olmaktan kurtarmadka, geri lkeler iinde zellikle Trkiye'nin Tarihini anlamak g oluyor. Trkiye Tarihini anlamadan, Trkiye Gerekliini anlamak ise, ondan da daha gleiyor. Bu yzden Teori topal kalyor, Pratik aksyor. TARHN GELM Btn bilimler gibi, elbet Tarih bilimi de geliir. Tarihi: Nasl olsa deimez, bilinen eylerin ezberlenip tekrarlanmas saymak kadar gln bir yanlma olamaz. Hele: "Marks-Engels ustalar bir yol Tarihcil Maddecilii kurduktan sonra kimin haddine dm Tarihte

orijinal aydnlatmalara varmak" diyen o dindarca alakgnlllklere sapmak, bilimcil sosyalizmi kaamaa evirmekten baka sonu veremez. Bylesine "sureti haktan grnmeler" her eyden nce ustalara kar, tapn perdesi altnda en iflah olmaz yobazca saygszla dmek olur. Ustalar " Hafz' Kapital" mez papaanlar deil, Teoride, Pratikte kyasya sava raklar iin yolu amlardr. Karl Marx, Das Kapital'in nsznde belirttii gibi balca plann "Modern toplumun yzndeki peeyi kaldrma" urunda toplad. Ayrca, ANTKA TARH zerine klasik Tarihcil Maddeciliin yapt dahiyane notlar, Marx-Engels andaki Tarih ve nsan bilimlerinin veri snrlar tesine kamazd. 1887 yllar Tarihcil bilimlerin bellibal iki byk eksii var idi: 1- TARH NCESNN bilinmeyii: Tarihi deimez kurallarn ve kurullarn "TEKERRR" klna sokuyordu. Tarihcil Maddeciliin kknden rtmek istedii GENEL ELM bu idi. 2- YAKINDOU TARHNN bilinmeyii: Tarih gereklii gibi Tarih bilimini de Herodot'lar ve Beroz'larla balatmak zorunda brakyordu. O zaman Tarih, Akdeniz evresinden Bat Avrupa'ya doru ( KLELK-DEREBEYLK-KAPTALZM ) geniyle tekerlenmi bir ZEL ELMden kurtulamyordu. Bu EMA: Bat Toplumunun GEREKL iin gerekli TARH gerekliini az ok sunabiliyordu? Nitekim Bat'da Sosyal Devrimciliin Teorik ve Pratik btnl yeterince salanabiliyordu. Ne var ki, Trkiye Orta Asya'dan gelmi insancl glerin, derin kkleri Yakn douda olan Kk Asya toplumu idi. Dalbudaklarmz Akdeniz telerine, Orta Avrupa'ya dek uzanm olsa bile, Marx'n pek gzel belirttii gibi, Tarihcil Kkmz her zaman ANADOLU (Kk Asya) oldu. Spesifik olarak TARH bilimi -bilebildiimiz kadaryla, bilmediklerimizi her zaman, herkesten renmekle mutluluk duyarz- bugn Klasik Tarih Bilimi Bat'da (Kapitalizm'de) ve Dou'da (Formel Sosyalizm'de) henz yukarda dediimiz iki genel ve zel eilimden kurtulamamtr. Tarih bilimi, 19. yzyln armaan ettii tutunmu, sevilir emalardan bir trl syrlamyor. Yaanm gerek Tarihin KIYASIYA MADDEC DYALEKTK gidii, okul kitaplarnn mitolojik masallar ile rtlyor. 19. yzyln insancl bilimleri: Antropoloji, etnoloji vb. alanlarnda hayli malzemeler ymt. Bu verilere 20. yzylla gelien: Arkeoloji, Tarihncesi vb. bilimleri katld. Marx'n o verileri ile-

meye mr yetmedi. Engels, "adeta bir vasiyeti yerine getirirce" Morgan'n keiflerini alabora etti ve "Menei vb." [Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Kkeni] eserinin zerinden 7 yl geer gemez, Tarihncesi biliminde "adamakll ilerlemeler" olduunu belirtti. Ya Engels'ten beri geen 70 ylda ylm veriler, rafta m kalacakt? Elimize geenlere gre, Tarihcil Maddecilik rencileri, hakl haksz nedenlerle, Tarih bilimi yolunda ustalarnn dn, bir dua gibi "Amin!" demekle izlediler. Ustalarnn metinlerini ezbere tekrarlamakla Usseverliin ycesine kanat gerdiklerine inandlar. Bu Marxizm deil Mistisizmdi. TARHTE BATA - IKA GD Marx'tan beri edinilmi insancl Bilim kazanlar asndan btnlemesine bir Tarih determinizmi ile baklnca u gereklik gze batar: Tarih ncesi ile Tarih (Antika ve hatta Modern alar) arasnda, inanlmayacak kertede DYALEKTK etki-tepki ilikileri vardr. Bu kanlmaz bir olaydr. nk, Tarih ncesine son veren ve YAZILI Tarihi aan Medeniyet, ilkin Gney Irak'n sbtropikal Irmak dklmlerinde tek tk KENT (Cite)lerle dodu. O kentiklerin dndaki usuz bucaksz Dnya Tarih ncesi (Barbar) Toplumlarla kaplyd. Onun iin Tarih-ncesinin nicelii (kantite'si, kemmiyeti), amza dek, Tarih (Medeniyet) niteliine (kalitesine, keyfiyetine) etki yapmaktan geri kalamazd. Tarm ekonomisine dayanan Kent iinde Toprak ilkin TANRININ yani TOPLUMUN, (slamlk'ta: "Beytl mali Msliminin) idi. Yani ORTAK MLK idi. Kent iinde Tefeci-Bezirgan zel sermaye geliince: Toplum sosyal snflara blnd. Toprak mlkiyeti ZEL K MLK olmaya doru geliti. Geri kalan Kent d dnya ise ORTAK MLKYET temeline dayal kald. Bu durumun elikisi, 7 bin yllk Antika medeniyetler Tarihi boyunca, ta kapitalizme dek toplumu bin bir emberden geirip, yaz-boz tahtasna evirdi. Kadim tarih Kapitalizme gelinceye dein, medeniyetlerin bata-ka gidileriyle yrd. Neden bata-ka gidildi? undan: Medeniyet, snflar greiyle eridike, grbz evre barbarlarnca yenildi. Barbarlkla Medeniyet arasndaki temel eliki MLKYET ilikilerinde toplanyordu. Barbarlkla Medeniyet arasndaki art-eksi atmalar: ORTAK MLKYET

ile ZEL MLKYET arasndaki savatan kaynak alyor, st yaplarn btnn, zaman zaman eliik anslarla yangn gibi saryordu. zel K MLKYETne dayanan Medeniyet: lkin bir avu olan sonra oalan, ama sosyal snf elikileri yznden retim temelini de yozlatrarak, bir ka kuakta kolayca yklabilir hale gelen bir toplumdu. ORTAK MLKYETe dayanan Barbarlk: Gittike azalmakla birlikte, ilkin yeryzn kaplam ve ierisinde snf ekimesi bilmeyen bir kardeler toplumcuklar dnyasyd. Barbar insanlar, eit kankardeleri olarak, lesiye dayanmal taze, esen gtler. Medeniyet: Devlet, Para, Yaz gibi silahlaryla ilkin, barbarla kar teknik, sosyal, tekilat stnln kazanyordu. nk Barbarlk dnyay kaplam bir byk ounluk olduu zaman bile, Barbarlardan her biri ufak Airet, Kabile, ve Kan tekilatlaryla dank ve zerk yayorlard. Bata ka her gn biraz daha dnyaya ya damlas gibi yaylan Medeniyete kar Barbarln btn olarak birlemesi olaan deildi. O yzden Medeni Devlet, Barbar Airetleri, kimi karla, kimi zorla teker teker bozguna uratabiliyordu. Ancak bu ok uzun sremiyordu. Medeniyetin iinde zellikle Kle-Efendi elikileri azttka, Barbarlkla ilikiler tersine dnyordu. Nicelik (miktar) olarak kleler, efendilerin on, yz, bin kat artyordu. O zaman ya Grekler'in Isparta Kenti'nde olduu gibi, her dnemde kleler, fazla ky kpekleri gibi kltan geirilip azaltlyordu; yahut Atina'da olduu gibi: Demokrasiyi demagojiye eviren soysuzlamalar, Kent iinde dirlik brakmyordu. Kent'ten byk imparatorluklar konana ykselmi toplumlarn urasnda burasnda st ve alt snflarn ayaklanmalar hereyi rtyordu. Bu durum, Bezirgan medeniyetin kendi kendisini inkara balad DEREBEYLEME kona oluyordu. O zaman st snflar birbirine dm, kimsenin kimseye gveni kalmam bulunan Medeniyet: evre Barbarlardan nce medet umuyor, aylkl asker yetitiriyor, "kendi mezar kazclarn" hazrlyor; sonra yar arl Barbar basknlarna uruyordu. rnein Makedonya Barbarl skender'in kiiliinde Grek Medeniyetinin altndan girip stnden kyordu. "ULUSLARIN G" Roma mparatorluunu tuzbuz ediyordu... Derken Barbar Madekonyalnn veya Hun-Cermen'in iine dald geni medeniyet nimetleri ve bozuk insan srleri: Parasyla, yazsyla, devletiyle, kltryle, alkan-

lklaryla gelenleri etkiliyordu. Fatihlikten Efendilie, (valyelikten Derebeylie, Gaazi-lb'likten Beylerbeyilie, Paala, Ayanla) doru kayan barbarlar, "MEDENLETRYOR"du. Ve bu ember bylece "TEKERRR" edip duruyordu. TARHN DETERMNST BTNL Tarihin bata-ka gidiine Akdeniz Medeniyetlerinden rnek verdik. nk klasik Tarihte en iyi yazl ve herkesin her an az ok rendii olaylar Greko-Romen Medeniyetinde belirlidir. Medeniyet Tarihi biraz i yznden incelenirse adm adm ayn gidiin kanlmazl grlecektir. Yakndou'nun Irak, Msr, Uzakdou'nun in, Hint Medeniyetlerinin alnyazlar: Hep o Barbarlarla Medeniyetler, yahut: Ortak Mlkiyet ile zel Mlkiyet arasndaki denizlerle karalar arasndaki Med ve Cezirleri andran elime ve ekimeler ile izildi. Klasik Tarih Bilimi o sikllerin (dnemlerin) farknda olmazlk edemiyor. Ancak Medeniyetlerin alt stlklerini: Tarihin insanlk lsnde diyalektik bir btnlk ve determinizm momentleri olarak ele almyor. Ya kiilerin beceri ve beceriksizlikleri, ya kurum ve kurallarn baar veya baarszlklar yznden kagelmi kr tesadfler, kanunsuz kargaalklar, iyi olmu yahut yazk olmu uygunluklar veya terslikler sayyor. O zaman Tarih, Kaza ve Kaderin cirit att bir kr dvleri alanna, airce kahramanlklar, yahut haince daltabanlklar edebiyatna dndrlyor. Tarih, artk kanunluu ve determinizmi kavranr insancl olaylarn bilimi olmaktan karlyor. Bat Kapitalizmi iin, Tarihi Maher yerine evirme nyarglar beslemek yahut paradoksla ho vakit geirmek gibi karlar salayabilir. Dou iin bu teorik bir boluk ve karanlk olur. zellikle Trkiye'nin ve Osmanl mparatorluunun, genellikle "GER LKELER"in ekonomik ve sosyal gerekliklerini gerei gibi dnmek ve hele davranmak istedik mi, her eyden nce: O klasik burjuva Tarihiliinin SOSYAL DETERMNZM DMANLII diyebileceimiz eilimini gidermek zorundayz. Organizma, tek hcrelilerden maymuna ve insana doru evrim yapm canl tiplerdir. Antika Tarihin tek hcresi KENT'tir. Yazl Tarih Kent'ten kp canl tipler gibi eitli medeniyetlerle bata ka gelimitir. Her k kendinden nceki batla ilgili bir evrim zincirinin halkasdr. Tarih zinciri iinde batlarn da, k halkalar

kadar nemleri vardr. Batla kn elikili parall Tarih diyalektiinin btnln ve kanunluluunu belirtir. O kanunlarn gtt gemi gereklikler olduklar gibi kavranlmazsa, bugnk ve yarnki sosyal gerekliklerin (gerek Kapitalist Anavatanlarda, gerek Geri ve Smrge lkelerde) Teorik bakmdan deerlendirilmesinde eksiklerden kurtulunamaz. Toynbee gibi, ntellicens Servis'in Sosyalist "Byk Tarihci"leri de: Tarihe bir determinizm arar grnrler. Onlarn aratrmalar: Klasik Tarihin yozlatrlm parallndan usanan kimselere, filozof ceplerinden karp sunduklar YAKITIRMA "Determinizmlerdir. nk, bilinen snf nedenleriyle, uydurukulua en elverili alan, derme atma klasik Tarih bilimidir. Oysa uydurukulua hi gerek yoktur. Tarihin kendi gerek gidi kanunlar her kuruntudan gldr. Yeter ki, onlar izlerken skolastie ve metafizie kamayalm. TARHCL DEVRM KANUNU Antika Tarihin en byk gidi kanunu: Barbarlkla Medeniyet arasndaki elikilerde yatar. Kadim Tarih manivelasnn ksa momenti Medeniyet, uzun momenti Barbarlk gcyle ar basar. O iki manivela kolu EKONOM adl dayanak sivrisi zerinde, kimi o yana, kimi bu yana alalp ykselerek iler. Antika Tarihte, bir Medeniyet dodu mu, lnceye dein geen olaylarn temel retici gleri, kurulu niteliin (dzen keyfiyetinin) dengeliliini az ok korurlar. Genel olarak EKONOMK diye adlandrlan madde ilikileri, -hi deilse son durumada- Medeniyetin STYAPI ilikilerini belirlendirirler. Kurulu dzenin retici glerinden Corafya ve Teknik adl maddecil retici gler evevesinde, belirli insancl gelenek-grenek ve kollektif aksiyon retici gleri belirli bir geliim biriktirir. Bu birikim, Toplumun EVRM (Tekaml) adr. Klasik Tarih anlay, bu a olaylarnn determinizmini, daha Tarihcil Maddecilik doarken benimsemi olmal idi. Burjuva Tarihiliinin kyamad bu i, ancak gene Tarihcil Maddecilike yapld. Kadim Toplumun deimez retim temeli: Toprak ekonomisine dayanr. retimle btn ilikisi, uzaktan araclk ve smrclk yapmak olan TEFEC-BEZRGAN sermaye: Olaylarn itisiyle, ok gemez, Toprak mlkiyetine de sinsice el atarak EFENDLER, DE-

REBEYLER. Derebeyilemenin azdrd sosyal snf elikileri: Bir zm yolu olan SOSYAL DEVRM biimine ba vuramaz. nk Antika Toplumda, ne Kapitalizmin yapt gibi RETM SOSYALLER ne iveren snfnn kendisine "Mezar kazc" olarak yetitirdii bir sosyal devrimci SINIFI (Proletarya) geliir. O yzden, Kadim medeniyetlerden her biri, hep iinden klmaz kr dvleriyle, nce, arteryosklerozlu hayvan gibi duralayp talarlar. Sonra kurulu medeniyet, eskimi bir yap, yahut kangrenleen bir organizma gibi yer yer atrdayp dklr. Birikim sona ermi, Toplum DEVRM (NKILAP) ana girmitir. O zaman eski medeniyet ker, yeni bir medeniyet doar. Tarihin bu geit kona zerine, Klasik Tarih pek ok olaylar anlatr. Ama, eski medeniyetin batyla, yeni medeniyetin k arasnda bir determinizm aramaz. Bu tutum, az ok anlayla karlanmaldr. Engels, geit olaylarnn belirlendiriliindeki glkleri Anti Dhring'in nsznde pek gzel aklar. Yaam ile lm, Salkla Hastalk, ocuklukla Erginlik ve ilh. gibi herkesin aka grp bildii tabiat olaylarndaki NTELK (KEYFYET) deiiklikleri bile metafizik mantkla kestirilip attrlamaz. ok ksa ve nazik GET olaylarnda yatan SIRAMA ancak diyalektik momentinin yakalanmasyla kavranlabilir. Antika Tarihte, bir Medeniyetten tekine geii salayan nitelik sramas: Araya Barbar adl taze insancl retici gler girmedike gerekleememitir. rm bir medeniyetin DEVRLP ortadan kaldrlmas hep barbarlarn aknyla kesinlemitir. O ykllara Smer'lerden Grek'lere dek "TUFAN" denilmi, slamlk'ta "KIYAMET" ad verilmitir. Biz basite "TARHCL DEVRM" terimini uygun buluyoruz. nk medeniyetin ykl da bir DEVRM'dir. Ama, SOSYAL DEVRM: Ayn Toplum iinde bir Sosyal Snfn tekisini kaldrmasdr. Tarihcil Devrim: Toplum dndan gelen daha geri, bir BAKA TOPLUM insanlarnca yaplr. S rf SOSYAL DEVRM olamad iin, onun yerine TARHCL DEVRM gelir. Tarihin yzeyinde Medeniyetle Barbarlk arasndaym gibi geen Tarihcil Devrim etki-tepkileri, gerekte en derin retici glerin ynettii ZEL MLKYET ile KAMU MLKYET arasndaki karlkl etki-tepkilerdir. Bu elikili gidi btn Antika Tarih boyunca, Hi aman vermeksizin srp gittii iin bir sosyal kanun gcn tar. Buna TARHCL DEVRM KANUNU denebilir. Tarihcil Devrim Kanunu, Medeniyetin balad gnden, Kapi-

talizmin SOSYAL DEVRM'ler an at gne dek dzgn bir saat almasyla iler. Klasik Tarihte, birbirinden kopmu, birbirine benzemez, hatta birbirinin zdd olarak anlatlan btn Medeniyetlerin birbirlerine balln, "Tekerrr" saylan benzerliklerini ve elikileriyle bir arada btnlk tekil ettiklerini Tarihcil Devrim Kanunu belirlendirir. Bu kanun bilimcil dnceyle incelenip uyguland m, Tarih zincirinin btn halkalar eksiksizce ve aksakszca birbirlerine balanm bulunur. imdiye dek zm askda kalm, hatta "Esrar", "Gayya kuyusu" saylm nice problemlerin i zemberekleri yakalanm olur. Bu gerei iki zm yaplmam byk olayla rnekleyelim: TARHCL DEVRM NN OLUR? Barbarlk geri ve insanlk evrimince ALT ve LKEL bir Toplumdur. Medeniyet ileri, STN ve daha OLGUN bir Toplumdur. Nasl olur da, geri barbarlk, ileri medeniyeti yener? Burjuva Tarihcilii bunu kasla kasla bir iine ilenilmez bilmece-bulmaca saymaktan pek holanr. O bilmecenin zerine sryle yalan dolan aldatmacalar kuracaktr. Ancak Sosyalistler, hatta Plehanof gibi skolastikce marksistler bile o konuda bocalar. Yanln nedeni, Tarihcil Maddeciliin verdii RETC GLER iyi deerlendirememekte toplanr-. ou Maddecil retici Glere: Corafya ve Teknie ar deer vereyim derken, nsancl retici glerin canl deeri kmsenir: nsann Tarihcil Gelenek ve Grenek, Kollektif Aksiyon gibi retici gleri gzden karlr-. Tarihi yapan NSAN soyutlatrld m, yahut otomatlatrlp glgeletirildi miydi: Ya insanst glere yahut insan hayvan yerine koyan srf mekanik glere kayp, kaba burjuva materyalizmine dmekten kurtulunamaz. Tarihte, insancl gleri en byk direnle savunan kimseler, barbarlar olmutur. Barbar, ilkel de kalsa "SOSYALST" bir KAMU dzeninin ocuu idi. Eitsizlik bilmiyordu. O yzden yalan ve korkuyu kendi toplumu iine sokmayan alabildiine lkc yiitti. Byle yce karakterli kiilerden derleik olan Barbar topluluu, ne denli az kalabalk olursa olsun: Var olan btn yeleriyle bir tek vcut gibi dnp davranyordu. Medeniyet insanlar ise, ne denli okluk olursa olsunlar, ilerine kurt dm kuru kalabalktlar.

Binbir elikiyle birbirlerine dmlerdi. lkel Kamu dzeninin katksz: Eitlik-Doruluk-Yiitlik gelenekleri ve Kankardeliinden doma yaman Kollektif aksiyon gleri Medeniyet insannda tkenmiti. Yalnz K IKARI, PARA, DALAVERE, YOBAZLIK, ZORBALIK ile klah kapp smr srdryorlard. nsanlk geliiminin, Tarihcil gidiiyle tuttuu ynde, YEN Corafya ve Teknik retici glere gebe olan yerlerde: rm medeniyet insan ile grbz barbar insann attklar gz nne getirilsin. Medeniyet, st Snflarnn kendi efendiliklerini yalnz zorbaca srdrebilmek zere, kendi yurttalarna gvenemedikleri iin, o bedeni ve ruhu salam Barbarlar Medeniyete doru ister istemez arm, onlara medeniyet bozgununun btn i yzlerini retmi bulunduklar dnlsn. nsancl retici glerin, Diyalektik Srama momentinde (Marx'a pek gzel iaret edildii gibi) SAVAI keskin bir EKONOM gc yapt sralar sk sk patlak verirler. ylesine neyrenk Tarih noktalarnda: kkn Medeniyetin corafyas anm, yeni corafyalar ve medeniyete gelitirilmi teknikler barbarn eline gemitir. En yksek kertesinde bunalm, ortada, insancl retici glerden baka tutamak brakmamtr. Bu artlar ortasnda Medeniyet insan, hi beklemezken, anszn Barbar insana yenilecektir ve yenilmitir. SOSYAL DEVRM'ini baaramayan Medeniyet TARHCL DEVRM'le yklacaktr. TARHCL DEVRM NASIL OLUR? Medeniyetlern yklp kurulmalar ka trl olur? Kadim Tarih gereklii, yakndan izleyince, orada balca iki trl TARHCL DEVRM tipi karakteristiktir: 1) Orijinal bir yeni Medeniyet douran Tarihcil Devrim; 2) Eski Medeniyetin Rnesansn douran Tarihcil Devrim. Her Tarihcil Devrimin bir ARTLARI bir de SEBEPLER vardr. Tarihcil Devrim artlar: Toptan nsanln ulat GELM AININ artlardr. Tarihcil Devrimin Sebepleri: Yeni geliimlere gebe Corafya ve Teknik retici glerle, o gleri ele alabilecek TARH ve NSAN retici glerle, o gleri ele alabilecek TARH ve NSAN (Gelenek, Grenek, Kollektik Aksiyon) retici gleridir. ki tr olan Tarihcil Devrimin: ORJNAL bir Medeniyet mi, yok-

sa bir MEDENYET RNESANSI m douraca: Bir yandan Medeniyetin ulat Tarihcil dzeye te yandan devrimi yapan barbarln ulat Sosyal dzeye gre belirlenir. 1- ORJNAL MEDENYETE VARAN TARHCL DEVRM: Medeniyet: Arapann pek bilinen deyimi ile "MEDNE"den (Trkesi KENT'ten, Franszcas C/'te'den) kar. Medeniyetin birinci a, ilk dzeyi: KENTLEME (Medineleme-Siteleme) konadr. Medeniyet, Kentleme ann TARHCL DZEYNDE ise, Medeniyeti ykmaya arl barbarlarn ncl ve gdm YUKARI BARBARLIK KONAInn SOSYAL DZEYNDE bulunuyorsa; Medeniyetle Barbarlk arasnda patlak veren sava zerine olan Tarihcil Devrimin sonucunda ortaya bir ORJNAL MEDENYET doar. Smerleri ykan Semit Barbarlarnn AKKAD medeniyetini kurmalar gibi. Acem medeniyetini ykan Hicaz Araplarnn SLAM medeniyetini kurmalar gibi. Yukar Barbarlk: Tarm kefetmi, Kent kurabilmi toplumdur. Bu toplum kendi Kentinin kurullar ve kurallaryla orijinal bir medeniyet kurar. 2- MEDENYET RNESANSINA VARAN TARHCL DEVRM: Kentlerde doan medeniyet zamanla Kent birimini andrr-. O zaman Kentlerin santralizasyonu balar. O klasik anlamyla "MPARATORLUK" ad verilen kentlerin allar ana gelmi bir medeniyetin TARHCL DZEYNE gelinmi ise, medeniyeti ykmaya arl Barbarlarn ncl ve gdm ORTA BARBARLIK konann SOSYAL DZEYNE ulam bulunuyorsa: Medeniyetle Barbarlk arasnda patlak veren sava gene bir TARHCL DEVRM yapar. Ancak bu devrimin sonucu olarak doan ey, yeni bir medeniyet olamaz; eski yklm orijinal medeniyetin bir RNESANS olur. Trk ve Moollarn slam medeniyeti sonunda kurduklar "TAVAF'UL MLUK" adl, slamln DRL devletleri gibi! Cermenlerin, Macarlar'n yktklar Roma medeniyeti zerinde kurduklar "FEODALTE" adl Kadim Romann DRL devletleri gibi. Orta Barbarlk: obanl kefetmi, Gebe toplumdur. Kendisinden iki Tarih basama yukarda bulunan eski medeniyetin usuz bucaksz tarm ve kltr ilikilerini kapsayacak kurul ve kurallar Orta Barbarlkta yoktur. Onun iin km medeniyetin deerlerini kurtarp, barbar as yaparak diriltmekle yetinir. Her kanun gibi, Tarihcil Devrim Kanunu da, genel izileriyle

verilirken, az ok soyutlatrld. Marx da, Kapitalist dzeni bir "MATAHLAR YIINI" olarak anarken bir soyutlatrma yapmt. Kapitalizmin egemen olduu her lkede ise, en baka eitli kapitalist ve sosyal biimler vard. Tpk yle, Tarih boyunca Tarihcil Devrimin ana kanunu srp gitmekle birlikte, her lkede ve ayr zamanlarda en eitli somut ilikilerde katk bulunmutur. Nans ayrmlar tayan saysz orijinal medeniyetlerin ve medeniyet rnesanslarnn sonsuz trleri, genel Tarihcil Devrim Kanununu rtemez: Tersine, btn zenginlikleriyle somutlatrp ispatlar. Gryoruz. Konu, yeryznn ileri yahut geri btn lke insanlarna ak aratrma alandr. 20. yzylda Tarihcil Maddecilii kavram bir insann orijinal aratrma yapmas hem hakk, hem grevi ve gc iinde saylmaldr. Trkiye aydnnn, Batl Bilgin nnde yamyass AAILIK DUYGUSU kadar, kendi toprandaki dnre kar, karl dalar ben yaratrm sanan AAILIK KOMPLEKS artk Trk MLLYETNE samaz. Bu alanda, btnlne tutarl baka aratrmaya rastlamadk. nallah vardr. Varsa, karlatrmalar yaplmas iin ne mutlu eydir. Yoksa, Osmanl yobaznn "BD'AT"tan rkt gibi srf "gavur icad" olmad iin deil, gereklere uyup uymadna gre eletiriye uratlmaldr bu gr.

ZR DLE "Tarihte yeni bir gr" iddiasna kalktmdan tr zr dilemekten kendimi alamayacam. Trkiye'de "Perpet-Mobil" (motorsuz ileyecek makina) kefedenler oldu. Tarihteki yl saylarnn insanlk alnyazsn etkilediini, elde rakam ispata alan kitaplar kt... Yllar yl uzun emek de yetmiyor. Geende okuduk: Tarihte ad anlm btn kiilerin tm ecerelerini alt alta dizip listeler yapan yurttamz, bizden de ar: Tam 50 yl aratrma yapm!.. Pirin tanesinin zerine "Yasin-i erif" yazm insanlar lkesindeyiz. Harflerin bysne gnl ve mr vermi "Hurufiyun"lar iklimindeyiz. Daha dn evren kltrne nmzde diz ktrp, yer ptrm resmi "Gne Dil Teorisi" bu topran rndr. Ve ilh., ve ilh... Bunca trl abalar esirgemeyen o ok artc emeklerden "biri de benim!" dercesine, antika tarihin gidi kanunlarn konu edinmek, hele ne srmek hi de deme babayiitin gze alabilecei kadar kolay olmayacakt. Biraz mesleimdir, bilirim: En hafifinden "Paranoid hezeyan" sulandrmas ile damgalanmak iten deildi... O gl de en sonra gze almak gerekti. Aratrmann alan antika tarih: .. (sa'dan nce) 4-5 bin yllarnda balar, .S. (sa'nn doumundan sonra) 14. yzylda biter. Bu alanda aratrlan balca konu: 6-7 bin yldr. nsan umutsuzlua dren bir saat intizam ile boyuna "tekerrr" eden medeniyet" "ykl" ve "yeniden kurulu"lardr. Ancak, 70 yzyllk Dou da, her emein bir "trajedi"si olmutur. Bizim tarih emeimizin trajedisi udur: Konumuz bilginler lsnde tartlrsa aydnlanabilir. lkemiz, niversite dnda "bilgin" kabul etmez. niversitemizin "bilgin"i ise, rencilerine Bat bitiklerinde basl dersler okutmaktan baka eyle ilgilenmez. Spor totocu yarlarda boulup, Holivud sularyla kafa ykama ameliyesine uratlmak istenen genlik, azck dnmeye kalksa, okul kitabndan tesine kartrtlmaz. Onun iin; gerek bilgi ktlnn

stnde ta ve taht kurmu felsefe derebeyliinden getik, iir yahut roman dzeyini amak kstahln deneyecek herhangi bir dnce, masallarn: "Ata et, ite ot" vermek deyimine dnyor. O zaman kiminle konuulacak? Aadaki emein trajedisi burada: nsanolu sosyal hayvan. lla birisiyle konuacak... Dinleyen varm gibi... TARH NCESNN NKARI Tarihcil Devrim: nsanolu eline kalemi ald gnden beri yazlm, zerinde dnldke heyecan uyandrm, en byk konu. En byk dinlere temel olmutur. Tam izahna kavuamaynn birinci sebebi: nsanla iinden kageldii kendi kaynann, tarihncesinin unutturulmasdr. Bu unutturulu: Tpk, bugn Amerikan prosperitesinin kendi yurttana yksek cret salayabildii iin ve baka milletlerin gzn o maddi yaama standard ile kamatrabildii iin sosyalizmi yadrgatp unutturabilmesine pek benzer. Medeniyet, birdenbire tekelinde tuttuu bol rnler ile yle insanst inanlar yaratmt ki, evresindeki barbarlarn yoksulluunu, o inanlarn yokluundan ileri geliyormu gibi gsterebilmiti. Sonra, medeniyete inanc yok olan barbarlarn kendilerini de yok etmeye girimeyi, dnyann en tabii gidii saymt. Keldan rahibi Berose anlatyordu: Karga bal, kpek vcutlu, balk ayakl vs. acayip yaratklar yeryznn ilk varlklaryd. Allahlar, (medeniyet mmessilleri) onlar yok ettiler. Bu yok edilenler, karga, balk, kpek vs. Totemli medeniyet ncesi KAN tekilatlaryd. Irak'taki olayn tpks Msr'da baka eit oldu. Tanr Oziris'in krp geirdii, bazs ile uzlat, bazs tarafndan parampara edildii "kt" hayvan - tanrlar da ayn tarihncesinin Totem - Kan tekilatl barbar toplumlaryd... Irak ana, Msr kz medeniyetlerinden sonra gelenler, daha aa kalmadlar: slamlk "mrik"lii, hristiyanlk "payen"lii ayn mutlak yok edilile talad. "Mrik"te, "payen"de, Tarihncesindeki kan tekilatl ilkel sosyalist toplumlard. Bylesine "tanrcl" bir hrsla, yok etmecesine yasak edilen tarih ncesi tam 6 bin yl drld sansrden kurtulamad. Medeniyette, nereden geldii bilinemedii iin, iine drld izahszlktan ve mistifikasyondan kurtulamad. Tarihcil devrimin hala

iyice kavranamaynn mekanizmas bu NKAR sansrdr. Batda sanayici kapitalizm, Antika medeniyet geleneklerini temizleyip, tabiat ve tarih gereklerini henz aydnlatmaya, sansr kaldrmaya giriiyordu ki, byk sanayinin ekonomi ve toplum krizleri bagsterdi. Kapitalizm kendi yapt sosyal devrimle ykt antika bezirgan an tarihcil devrim geleneklerni ve sansrlerini diriltmek zorunda kald. 19. yzyldan beri insan kltr, tarih bilimlerinde ileriye deil, geriye evrilmek istendike, tarihcil devrim erevesinden baka tutar, speklasyon yaplacak yer kalmad. Medeniyetlerin insan uuruna smazlnda, hemen tabiatst (surnaturel), madde-tesi (metafizik), insanstlkler arand ve yaktrld. O bakmdan yce modern bat bilginlii dururken, tarihcil devrim kanunlarn bulmak: "Sana m kalm?" diyecek, sal-sollu erbap aydn yurttalarmn yksek aflarn dileyerek: "te, bize kalm!" diyebiliriz. DNYADA TARH SENTEZ MMKN M? slam medeniyeti bn-i Haldun'la birlikte orijinalitesini bitirdi. Trkiye, slamln yalnz rnesansn yapmakla yetindi. Yeni orijinal medeniyet Bat'da kuruldu. Trkiye'de, batnn sezemedii ar bilim gr, ekzakt bilgi ve teknik bulgu kolayca gze alnamaz. Tarih bilimleri bakmndan, hele tarihcil devrim kadar "sehl'i mmteni" [Kolaym gibi grnen aslnda ok g olan] bir olay iin i deiir. Antika medeniyetler tarihinin btn "sr"lar ve anahtarlar tarihncesindedir. Tarihncesi ise, daha dnk "keif" olmutur. Morgan'n tarihncesini ilk defa im iy aydnlatan "Ancient Society (Kadim Toplum) adl eserinin kt ylda, Petersburglu banker Schliemann'n yeraltndaki Mycenes medeniyetine ilk kazmay vurduu yl da: 1877'dir. Tarih ncesinin yer stnde ve yer altnda belgeleriyle kefinden onlarca yl geti. 1- "Morgan'n keifleri, imdi ngiliz tarihncecileri tarafndan evrencilce kabul edilmi bulunuyor. Ama, o tarih ncesi bilginlerinden hibirisinde, bu fikirler devrimini Morgan'a borlu olduumuzun itiraf edildii grlm ey deildir." (F. Engels, "L'Origine. etc..., kinci nsz, XXXII, 1891). "Hatta denilebilir ki, o byk ilerleyiinin mellif titrleri? (kimin tarafndan yapld) gizli tutul-

duu lde, kendisi herkeste kabul yz gryor." (age, XXXV.) 2- "Schliemenn Mycenien medeniyetinin Arslanlar Kaps'n kazmalarken: ada arkeologlar onu manaszlk yapyor saydlar." (C. W. Ceram, L'Aventure de 1'Archeologie, Franszcas: H. Daussy, Basm: Londra 1957, Kolonya 1958, s. 63). Adam bizim Hisarlk kynde Truva ykntlarn bulal aradan 20 yl gemiti. "Dar kafal ve inat bir Alman kapiteni olan Ernest Boettischer'e baklrsa, Hisarlk'ta ortaya karlan kalntlar, eski bir mleki frnndan baka bir ey deildi. 1899 yl Schliemenn, Boettischer'i Hisarl ziyarete ard. nadndan dnmez adam, mahallinde hazr bulunan birok arkeologlarn ne srdkleri argmanlara (belge sonularna) kar sesini karmaya cesaret edemedi. Ama, Almanya'ya dner dnmez, eski tezini, tekrar ele ald bir risale yaynlad." (C. W. Ceram, age, s. 58). Tarih olaylar karsnda "modern" bilim namusu biraz byleydi. tede aratrmalarla yeni bulular durmad. Troie 1872'de bulunmu idi. Mineonne medeniyetini Evans 1900 yl kefetti. "ngiltere'de 1924 yl ndus vadisindeki ehir ykntlarnn terekeleri zerine Sir John Marshall'ca yaplan yaynn neticesi daha hayret uyandrc oldu" diyen Edinbourg niversitesinde tarihncesi arkeoloji profesr V. Gordon Childe, 1935 yl u satrlar yazd. "5 yl nce bilinmeyen Asurya ve Blucistan tarih ncesinin etd taslaklatrld." "Yakndounun kltr geliimi, 5 yl nce bizim sanm olduumuzdan ok daha karmaaldr. Onun iin biz, cevap vermeksizin meseleler koymaya, yorumlamay denemeksizin olaylar sunmaya mecbur kaldk." V. G. Childe, "L'Orient Prehistorique", Paris 1935, s.12). Burada iki k nmze kyor: 1- Bay Childe gibi, ngiliz agnosticisme'ine (bilmemci felsefesine) uyup beliren en besbelli mnasebetleri, dilimizin ucuna gelmiken saklayp sylememek... Byle bir davran hcre zerine her gn yaplan yeni keiflerin sonu alnmadka, Darwin'in bulduu "Struggle for Life" (Yaama Kavgas) ve "Natrel Seleksiyon" kanunlarn mesele yapmamas ve yorumlanmamas olurdu. Darwin bile, btn canllar nev'ilerinin nasl birbirlerinden milyonlarca yllk "Tabii Arnm" yoluyla ktn ispat ettikten sonra, her gn "Yehuva Tanr insan kendi suretinde yaratt" (Genese, I/27), "Ezeli Tanr insan topran tozundan biimlendirdi" (Ge-

nese, 2/7), "Tanr yapm olduu eseri yedinci gn baard: Ve yedinci gn yapm olduu btn eserlerinden tr dinlendi." Amin! (Genese, 2/2) diyerek kilisesine devam etti. Fakat, bulduu "Nev'ilerin Tekaml"[Trlerin Evrimi] hakikatini, ne kadar eksik olursa olsun yaynlamaktan geri kalamad. Matematik ve fizik gibi keskin olayl bilimler dahi, her gn yenilenen ipotez (faraziye)ler, teori (nazariye)ler zerine basa basa yrr. Dalar gibi ylm tarihncesi bulgular ile, ktphaneler dolusu tarih belgeleri arasndaki mnasebetleri ve balar, bir gr olann yorumlamamas ve bunu srf yeni keifleri beklemek bahanesi ile yapmas, ilkin grnebilecei kadar savunulacak bir bilim drstl, yahut bilgin iffeti deildir. Yorum varsa, gerekse yaplr. Eksii karsa dzeltilir. 2- Tarihncesi bulularnn 1935 yl bile dncelerde devrim yapacak seviyededir. Arkeoloji o kadar yeni bir bilimdir. Bilimse, oktan "bir tek dnya" olmutur. Hi deilse tarih bilimleri bakmndan ileri lkelerle geri lkeler arasnda, antika an Hint, in, Yakndou medeniyetleri arasndaki gibi mesafe ve habersizlik kalmamtr. Tarih laboratuvarlar yeralt kazlarnda iler. Bu kazlar bizim topraklar eer. Biliyoruz. ndus vadisinde, Aryenlerden nceki Hint kltrn 1921 yl bir Hintli: Daya Ram-Sahni tarif ettii halde, bu kefin Bat'da "hayretuyandrmas" iin. Bir ngiliz'in: Sir John Marshall'n 1924 yl yayn yapmas gerekir. Geri lkenin sesi ksa bile, kolay duyurulamaz. Gene de, kk ve geri lke aydnlarnn yapaca i yok, denemez. 1876 Austos gn: "Arslanlar Kaps"na ilk kazmay vuran Scheilemann 5 mezar buldu. 1877-78 yl: Yunan konservatuvar Panayotes Stamatekes, altnc bir ukurlu mezar (tambr a fosse) kefetti. Daha sonra, Chrestes Tsountas olaanst deerli tasrihler yapt. Mycenien medeniyeti zerine nisbeten sarih ilk gr Tsountas'a borluyuz." (C.W. Ceram, Avent. d'Archeo., s. 63). Tarihin bata ka gidiinde,dnyann gece ile gndz gibi sebep netice zincirlenii gsteren bir kanunluluk grmek ve bu kanunluun en canl yayn medeniyetle barbarlar arasndaki ztlkta bulmak, geri bir lke insanndan da gelse yadrganmamaldr-. TRKYE'DE BUNA LZUM VAR MI?

Geri kalmln en yakc problemleriyle kvranan bir lkede 500 yl nce sona ermi bir a gnn meselesi olabilir mi? Geri lkelerde antika tarih sanld kadar uzak deildir. Smrgelerin "gelimemi lke" durumuna itilmeleri, yeryznn bete drdnde antika tarihin kalntlarn gnn konusu olmaktan karmamtr. Hemen hemen (Hint ile in bir yana braklrsa) btn antika medeniyetler tarihi, Osmanl lkesinin tabii snrlar iinde olmu bitmitir. Osmanl toplumu ise, antika tarih cycle'n kapam, antika toplumlarn kumkumasdr. Trkiye Cumhuriyeti, Osmanl mparatorluunun beyni olan stanbul ile, yrei olan Anadolu topraklar zerine kuruldu. Bat kapitalizminin 500 ylda gelitirdii mnasebetleri, Batl hukuk normlarn 5 ylda Trkeye evirmek ve 50 yl yrrle geirmek: 5000 yllk antika ekonomi, politika, kltr, din, ahlak ve ilh. gelenek-greneklerini, toplumumuzun enkonsiyanna [alt uura] pskrtmekle kald. O bakmdan, Trkiye'yi antika tarih kadar canevinden ilgilendirecek ikinci bir konu bulunamaz dersek, paradoks yapm saylmamalyz. Bamzda estirdiimiz hava ne olursa olsun, toplumumuzun ii, genel olarak antika medeniyetlerin zellikle Osmanl antikalnn antlam rneidir. En modern millet, hereyden nce bir tarihcil oluumdur. Maddemize ve ruhumuza en ar basan gereklik, antika tarihtir. En az 200 yldr ne idin bir trl bilemediimiz "Batllamak" szc: Antika toplumdan yakamz kurtarmaktr... imdi, burada nmze kan ey, sosyal psikanaliz oluyor. Hekimlikte, psikanalizle deliliin tedavisi: Enkonsiyana (alt-uura) pskrtlm etkilerin mhi basksndan kurtulmak iin, o etkileri uura karmaktr. nk, bir temayl alt-uura pskrtmek yok etmek deildir: Tersine, pskrtldke daha yaman tepki yaparak en korkun infilaklara kap aan bir dinamizm kazandrmaktr. Bizim hep bir azdan: "Oldu da bitti, Batllatk: Maaallah!" temposuyla antikalmz enkonsiyanmza pskrtmz yle bir sonu vermemezlik edemezdi. Sosyal hastalklarmz tedaviden nce ve tedavi iin doru tehis etmeliyiz. Bu tehiste en byk yardmcmz antika tarih incelenimi olur. EKONOMK LG ki ksa karlatrma yapalm: RETM TEMEL: Btn kadim imparatorluklar gibi, Osmanll da toprak meselesi kurdu, toprak meselesi ykt. Osmanoullarnn (herhangi sosyalist bir uur iddias dnda) Srf tarihncesi il36

kel sosyalizminin toprak zel mlkiyetine nem vermeyen gebe toplumundan geldikleri iin, yaptklar tarihcil devrimcik yoluyla kendiliinden uyguladklar DRLK DZEN kkl toprak devrimi oldu. Gittike derebeyileildi. Dirlik dzeni kankranlat. Dirlik dzeni yerine szde derebeylemeye are olarak: Kesim dzeni geti. Mukataaclk kamu topraklarn Bezirgan-Tefeci sermayenin emrine verdi. Roma'nn, Bizans'n bir trl tam gerekletiremedii para iradi uyguland. Kamu topraklar "malikane" adyla Tefeci-Bezirgan nsermayenin nce szde gelge ve kirac olarak tasarrufuna, sonra ebediyyen tasarrufuna, en sonra, "Batllamak" parolas ile mlkiyetine aktarld. Hazinesi toprak gelirine dayanan Osmanllk, bara ara kt. Bugn Trkiye'de toprak meselesi budur. Cumhuriyetin tarih geliimi bakmndan birinci vazifesi; "Mtegallibe" elinde krdm olmu toprak meselesini zmekti. 40 yl kylye uzaktan platonik ak ilan edip, "Efendi" ad okuduk. Bu durum, alan kyly Antika Eti, Asur, Babil mnasebetleri iinde, fakat Babil'in sulama kanallar bulunmad iin, gittike "Erozyon" (anma, verimsizleme) gsteren susuz lde "yeil kurbaa" iniltisiyle brakt. Demokrasi sayesinde, "Hacaa" adn alan "Eraf ve Mtegallibe"ye "oy davar" saladk. Hala kyde kalknmay 5 bin yllk Tefeci-Bezirgan eliyle yapacamz umduk. "Toprak Reformu" szc kara kapl kitaba girince, mesele kalmad. Ky faciamz budur. Modern Bat medeniyeti, Avrupa'daki Antika Tefeci-Bezirgan sermayeyi kknden kazyan sanayi sermayesi girikinlii ile dodu. Demek, sahiden "Batllamak" istiyorduysak, hereyden nce topramz ayrk otu gibi brm ve yabanc sermaye ylann cangahmza iletmi bulunan o Acente - Bezirgan, Tefeci - Banker nsermayeyi tasfiye etmekti. Tasfiye yle dursun, milli sanayimizin can dman, rakip ecnebi irketlere nclk ve ardclk eden, byk ehirlerin smrge art kodaman bezirganlarna "kaytsz, artsz egemen" akl hocas ve gdc olmay saladk. ehir faciamz budur. Ekonomi temellerimizdeki kmaz, bylece antika medeniyetler tarihinin bitmez tkenmez ikenceli kadim kmaz olur. STYAPI LGS SOSYAL STYAPI: Kadim tarihte galip gelen aknc aznlk stsnf olmadan nce, devlet snflarn tekil etti. Osmanlda "Devletlu" drt snf oldu: lmiyye (bilim snf), Seyfiyye (sava snf), Mlkiyye (idareci snf), Kalemiyye (maliyeci snf). Bu drt devlet

bl dnda kalan "Reaya" yurttalar "ecnebi" sayld. Osmanl idaresi, drdzl devletlular arasnda oynanan bir oyun, satrant. ok gemedi: Devletlular "hadem, haem" lksn arttrdka hdayinabit sosyal adalet gitti. st tabakalar derebeiletike tepimeler artt. "lmiyye" ile "Seyfiyye" gndelik "alfe" ile geiniyordu. Derebeyileme ve Tefeci-Bezirgan apulu toprak gelirini budadka, masraflar iin "zyuf aka" (kalp para) karld. "Alufe"ler bu alm gc dk para ile dendiinden, Seyfiyye ile lmiyye ikide bir "kazan kaldrd". Birka vezir kellesi uuruldu. Ayaklananlara "ihsan' ahane", "mansp" datld. Gelge olarak mesele rtld. Trkiye Cumhuriyeti: Osmanl sosyal mnasebetlerini rktmeksizin, srf siyasi yzeydeki reformlarn tutunabileceine inanm' "zafer" yiitlerince kuruldu. Halka "ecnebi" denilmedi. "Saray"n kayrmad aydnlar, memurlar ve halk siyasete "yabanc" tutuldu. Tek parti devri gzde mtekait ve byk memurlar politikasn yaatt. "Zafer" yiitleri, Mustafa Kemal'e "Gazi" denildii ilk lkc gnlerde kadim tarih mtegallibesini "vesayef'le idareye altlar. ok gemedi, Osmanl slahatlarnn ykla tek sebep saydklar "Kapkulu" oalmasn andran, memur okluu lat. Artan "Devletilik" yknden honutsuzlaan halk, kadim Osmanl stsnflarnn d yardmlara tutunarak "artsz kaytsz" iktidara gitmelerine ("denize denin ylana sarlmas" kabilinden) oy verdi. ok parti oligarisinin azttrd vurgun ve pahallk altnda maa ve ereflerinin yprandn gren "niversite" (bilim snf "lmiyye") ile "Silahl Kuvvetler" (sava snf "Seyfiyye") elele verip bir eit ieriden "tarihcil devrim" yaptlar. 27 Mays'la birka bakan (vezir) idam edildi. "Tasarruf bonosu", "permi" vs., gibi eyler icadedildi. "Sosyal Adalet" slogan anayasaya girmekle yetinildi. Sosyal st yapmzdaki kmazn kadim tarih amaz olduunu Alaska Senatr Ernest Gruening raporunda yle yazd: "Sa kanadn feodalist ve zengin unsurlar 1960 askeri darbesinden hemen hibir zarar grmeden kurtulmulardr ve parlamentoda temsil edilen 5 siyasi partinin hepsini de skca avularnn iine almlardr." Ekonomik temel ile sosyal styaps kadim tarih damgasn tadn gze batrmak iin emalatrabiliriz. TRKYE OSMANLI YZLETRMES

OSMANLILIKTAN IKAMADIIMIZIN EMASI

OSMANLILIKTA EKONOM 1- ltizam 2- Tefviz 3- Mrabaha 4- Tefecilik 5- Miri mal deniz MALYE 1- Kapkulu oalr 2- Zyuf aka 3- Rvet 4- rtikap 5- Suistimal DARE 1- eriata aykr fetva (Kanun diye kanun tepelendi) 2- Krtasiyecilik 3- ltimas 4- Suba falakas stibdat 5- Tabiiyet (vasalite) SYASET 1- Kerametli eyh 2- Dalkavuk mrit 3- Tarikat gayreti 4- Ummeti Muhammede eriat isterz! 5- Katliam KLTR 2345(leri savsaklama) (Ad am n bul) (Kanunsuz bask) (Sk kii ynetimi) (Kiiye zora tapma) OLAYIN ANLAMI (Toplum ilerini devlet parasyla zel kiilere yaptrmak) (Devlet imtiyazlarn kiilere balamak) (Mallar pahalatarak zel kii zenginliini arttrmak) (Faiz ve komisyon ykselterek zel kiileri iratlatrmak) (Devlet, gelirini israf) (Devletten geinenlerin nfus ve milli gelirden ok artmas) (Para deerinin resmen alnmas) (i denden kanunsuz faydalanmak) (Kamu malndan kanunsuz faydalanmak) (Devlet yetkisinden kanunsuzca faydalanmak) BUGUNKU GNDE hale Tahsis Vurgun Faizcilik "Devletiyiz"

Memur oalr Enflasyon Rvet rtikap Grevini ktye kullanmak Anayasaya aykr kanun Brokrasi Kayrma Karakol daya Geri kalm lke kompleksleri Yanlmaz nder Alk mensup Partizanlk Kuru kalabala Halkyz! "Tedip" (Bayar)

(Taplan ulu) (ahsiyet yerine kulluk) (Hak deil karclk) (Prensip yerine demagoji) (kna yerine yldrma zoru)

1- Medrese kafas

Skolastik Kitabn uydur Taassup (Dnce zrtl - Fikir yasa) ovenizm Ar dil uydurcas Divan Osmanlcas (Halk dman kast dili) Prensipsiz itaat Emir kulluu (Fikre deil mevkie nem) Tekilat, kitaplk, Kitap ve dnr (Toleransszlk) yakma basma (Yaratclk yerine karakapl)

GR Birka szle ele aldmz konuda klasik bilimin henz aka ve kesince belirtmedii sonularla karlaacaz. Bu sonularn bilimlere dank belgelerini bu yazya sdramazdk. Bilimle azck ilgisi olanlarn o belgelere az ok yabanc kalmayacaklar umudu ile konuya girdiimiz iin -biblografya severlere- zr dileriz. TARHNCESNN YASAKLANII Bir "tarih" bilimi var. Henz BRKM (accumulation) bilimi olmaktan kp, BLNM (classification) bilimi olamad. nk, tarih olaylarnn "KANUN"lar bilinmez deniyor. Gerek tarih olaylarndaki kanunlarn bilinmeyii, gerekse tarih biliminin teki bilimler kadar BLNM bilimi olamay, en sonunda gelir, insann ve insanln BTN ile ele alnmayna dayanr. Ne demek istiyoruz? Aklayalm. Hayvan trnden ayrlm ilk insann bugne dek bandan geenler btn ile izlenmedike birbirinden kopmu paralara ayrlyor. Tarih yalnz MEDENYET'leri ele alyor; medeniyetlerden ncesine TARHNCES karyor. Bylece, ilk insandan bugne dek insanlk bir tek NSANLIK olduu halde, bandan geenler birbiriyle ilgisiz konularm gibi ortaya konuluyor. Hele gittike derinleen UZMANLIK tanr kuyusuna dnyor. nsanlk, hep belirli bir sre iindeki durumu ile llyor. Her a uzmanndan soruluyor. nsanln belirli bir adaki durumuna uymayan daha nceki alar ya unutuluyor, yahut en kr zlgtlarla unutturuluyor. Smer medeniyetinin geleneklerinden kalabilmi olanlar derleyen Berose tarihi iin, medeniyetten nceki insanlar (barbarlar): Tanrlarn bire dek kltan geirdikleri hayvan klkl anormal varlklard. slamlkta "mriklik" (oktanrl bedevilik), "Kafirlik" (Peygamberi inkar etmek)ten de korkun, tartlmas deil, konu-

ulmas haram ve hemen kltan geirilecek bir anormallikti... Tek szle, btn medeniyetler kendilerinden nceki insan yaayn aza alnmaz yasak bildiler. Yaz l tarih baka trl davranamazd. Tarih denince, yalnz 7 bin yldr kullanlan YAZI ile kitaba gemi insan olaylar ele alnd. "Kitapsz"lar adam yerine konmad. Bylece medeniyet kt yeri inkar etti. Asl bilinmeyen medeniyet gkten inmie dnd. Medeniyetten nceki insanlarn yaay kavranlmaynca, medeniyetin ne douu, ne gidii, ne yaay kanunlar aydnlanamad. Tarih olaylar gibi, tarih kitaplar da bir karanlkta kr dv oldu. Gerek tarihte: Medeni insanln karsna medeni olmayan bir insanlk knca, ya medeniyet medeni olmayan yok etti: O zaman medeni olmayan insanlk bir var imi, bir yok imie evrildi; yahut medeni olmayanlar medeniyeti yokettiler: O zaman da, eski medeniyeti ykanlarn kendileri gitgide medeniletikleri lde, demek, gene medeni olduklar iin tarihe girdiler. Her iki durumda da, medeniyeti douran daha nceki alar kitaba gereince giremedi. Medeniyetin n sonu bilinemedi, yenmesi ve yenilmesi anlalmaz kald. Bu anlalmazlktan kurtulmak iin tarih insan d, insan st glerin cirit oynadklar cinci meydanlarna evrildi. Tarihte efendilerin ok ilerine yarayan bu anlay, yani anlayszlk, tarihin kendileriyle balad yalann da salad. YAZILI TARHTE: MEDENYETLE BARBARLIIN "KOEKZSTANS"I Tarih Yaz'nn rndr. "Yaz olmadka tarih de olamaz; nk tarih, adlarn (kiilerin, yerlerin) anlmasndan ve olaylarla vukuatn saylmasndan domutur. "Muallafat-Yarno kurumlarndan (VI. binyl sonu ile V. binyl balangc) yaznn kefine (IV. binyl sonu) kadar yle byle iki bin yl iin, demek ancak bir PROTOHISTOIRE'dan (ntarih'ten) sz edilebilir." (Andre Parret, "Sumer", Paris,1960, Gallimard, s. 39) Bylece, yeryznde medeni insanln dou yllar, bugn artk Arkeoloji belgeleri sayesinde, birka yzyl yanl payyla iyice kestirilebiliyor. Bu medeni insanlk kendiliinden ve bir rpda domad gibi, medeni olmayan insanlk da kendiliinden ve medeni-

yet doar domaz lvermemitir. Gelenekler, mitolojiler ve tarihler aka gsteriyor ki, 15. (sa Doumu) yzylna gelinceye dek, medeniyet insanl ile medeni olmayan insanlk ayn zamanda ve bir dnya zerinde birlikte yaamlardr. Yalnz, bu antika COEXISTANCE (bir arada var olma), barl deil, kyasya dvl olmutur. Tmyle insanlk: Medeni olanlarla medeni olmayanlar diye iki byk kampa ayrlmtr. Zaman zaman bu kamplardan birisi stn gelince, tekisi alt edilmitir. Medeniyet tarihi: Yekpare bir medeni insan stnl gstermemitir. Geceyle gndzn birbirini kovalad gibi, medeniyetle barbarlk alt-st gelerek birbirlerini kovuturmulardr. Metafizik tarihiler 19. yzylda bu gidie: "Zekay ve ruhu rkten felaket" (C. de Gobineau: Introduction a lEssai sur I'Inegalites des Races Humaines", s. 35) diyorlard. 20. yzylda gene o gidii: Bilimcil kanunlara boyun emez insan ileri" (A. J. Toynbee, "Cequej'ai essaye de faire", Janv.1956, Diogene, s.13-14) sayyorlard. Medeniyet tarihi 7 bin yllk bir sre tutuyor. Bu 70 yzyldan 65'i: Medeni insanlkla medeni olmayan insanlk arasndaki birlikte var olu sava maskesinden kurtulamad. yleyken, yazl tarih, srf ve yalnz ve dpedz bir medeniyet tarihi olmaktan kmad. Medeni olmayan insanlar, ancak "medeni" olduktan sonra tarihe geebildi. Medeni olmadklar srece, yazy kullanamadklar iin, kendi tarihlerini yazamadlar. Balarndan geenler azdan aza (ifahi) ve atalardan torunlara aktarlan (nakli) masal oldu. Kendilerinden nce gelmi medeniyet yazs ile alanan Grekler gibi toplumlarda, o masallar derlenip toplanarak MTOLOJ (esatir, efsane, masalbilim) biimine girdi. Mitoloji: Tarihncesindeki yazsz insanln bandan geenlerdir. Tarih: Yazl insanln bandan geenlerdir. Tarihi iyi anlamak iin, Mitolojiyi duruca kavramak gerekir. nk medeni insann bana gelenler, gkten inmemi, medeni olmayan insanlktan kmtr. Medeniyet, medeniyetsizlikten geliini inkar edeceim diye, kendi geliimine ve tarihin gidiine baka kaynaklar, insana yabanc sebepler, tabiatst (metafizik) izahlar, olmaynca da kemiksiz diliyle drtba mamur sz yaplan kayagan kuruntular uydurmaktan kendini alamamtr ve alamyor. Aacn toprak altna gml duran kk bilinmezse, yeryznde

ykselen gvdesi, dal yapra, iei sihir ve kerametten baka ne ile ayakta duruyor sanlabilir? Klasik "medeniyetler", tohum ve filizken deil, "eflake ser ekmi" olduklar zaman, kkleri unutularak, birbirlerinden ayr trde aalar gibi ele alnmtr. Medeniyetin medeniyetsizlikten kageldii, alkanlmza "mantksz" grnmtr. Bugn nee zengin bulularla dolu olan en son Arkeoloji ve tarihncesi aratrmalar da, o ileyen eski kltr yarasn henz kapatamad. Belge yetersizliinden deil. Bir yanda yaray iletmekle yararlananlarn uurlu uursuz eginlikleri, te yanda her biri ayr telde alan "uzmanlk" Babil kulesinin blblleri, tarihi kkleri havada tuba aacna evirmek iin yetip artmaktadr. Geri biz burada: sa'nn doumundan 5000 yl ncesiyle, 1500 yl sonras yllarnda geen ANTKA MEDENYETLER tarihinin balca gidi kanununu belirteceiz; ne tarihncesi insanln, ne Mitolojiyi zet olarak dahi verecek yerimiz yok. Bununla birlikte, anlatacamz izlemek iin, bir gdc iplik (fil conducteur) izmeliyiz. Yoksa medeniyet tarihi tek bana kavranamaz. TARHNCESNDE NSAN Tarihncesi iki byk aa ayrlyor: Birincisi PALEOLTK (Eskita) a, kincisi NEOLTK (Yenita) a... Arkeolojinin Paleolitik dedii Eskita anda insanlk, sosyolojinin VAHET adn verebilecei toplum biiminde yaard. Arkeolojinin Neolitik dedii Yenita anda insanlk, Sosyolojinin BARBARLIK adn verebilecei toplum biimine girdi. H. Morgan ("Ancient Socety, or Researches in the Lines of Human Progress from Savagery fhrough Barbarism to civilization", London,1877) gerek Vahet, gerekse Barbarlk alarn (aa - orta - yukar) olmak zere ayrca er Konak (Stage) blmne ayrr. Yz yldan beri elde edilen bilgiler bu salam blmlemeye aykr dmedi. Kolay anlalmak iin, allm sz ve deyimleri sralayalm. lk insan, yer kabuunun en istikrarl (deniz dibine batmam) ve en elverili (sca, besisi bol) blgelerinde: TROPKAL iklimli Malezya ve Afrika karalarnda, PTEKANTROP (dik-yryen, maymuninsan) biiminde belirdi. (Bir Cava, bir Afrika pitekantropu bulundu). Pitekantrop, vahet ann AAI konanda yaad. Tropikal iklim dna kamad. Ate kefedilince, insanlk ORTA Vahet kona-

na ykseldi. Ate sayesinde tropikal iklim dnda yaayabildi. Yer kabuunun ou kuzey yarmkremizde bulunduu iin, insanolu eski dnyann kuzeyine doru yayld. Bu yayln getii yollar braklm insan izlerinden belli. Sinantropus-Pekinensis (pekinli-maymun-insan) ilkin Cava'dan kalkp Kuzey in maaralarnda ate yakarak varolmutur. Bu birinci adm, Gneyden Kuzeye ktr-. kinci adm Doudan Batya atlr-. Dou in'den kalkt anlalan insan, Orta Asya'da o zamanlar bulunan byk gl-deniz yollarn aarak (ileride Hunlarn gidecekleri) geitleri aar, Avrupa'ya girer. Eoantropus (Tan-adam: nsanafa): Almanya'da Heidelberg- insan, ngiltere'de Piltdown-insan denilen biimleri alr. En son gelien iri ve yakkl Neanderthal-insan, Orta Vahet konann en olgun halkasdr. Drdnc buzullar denilen yerkabuu tarihi iindeki an sonlarnda Avrupa'ya anszn yepyeni bir insan tipi kageldi. Bilim, o zamana dek grlm insanlarn en ilerisi ve aklls olan bu insana: Homo-sapiens (Us-insan) adn veriyor. Us-insan Avrupa'ya, Asya dan deil Afrika'dan belki o zaman henz talya izmesi ile bitiik bulunan karalar aarak, Akdeniz stnden gelmi gibidir. zleri o yollarda bulunuyor. Us-insan, Yukar Vahet Kona'nn rnek adamdr-. Onunla, 500.000 yldan az srmemi olan Vahet a sona erer. PALEOLTK NSAN: VAHET Bilginler, bugn yukarda ad geen varlklara insan demeli mi, dememeli mi sallantsndadrlar. Bu tartmalar, insan, mlek gibi balktan Adem biiminde yaratveren medeniyet geleneklerine almaktan ileri gelse gerek. Balktan yaratma fikrinin insan kafasnda yer etmesi, toplumda mlekiliin remesi ile mmkn olabilirdi. mlekilik ise Vahet ann kapanp barbarlk ann ald gn balamtr. Geleneklerin "Adem"i, mlekiliin yaratt barbarlk konaklarndan birine uyabilir. mlekilii bilmeyen vahiye insan dememek, insann oldu olasya bugnk biimiyle gkten yere inmi bulunduunu, hi deimediini sylemeye varr. Gerekse, bunun tersini gstermektedir. nsan: ki aya stnde yryp, iki eliyle alet kullanan ilk yaratksa, ilk vahi de, Pitekantrop da insandr. nsan her zaman toplum ortamnn yaratdr. Yalnz, vahet

anda yzbinlerce yl dorudan doruya plak tabiat etkisi altnda kald iin, btn canllar gibi Darwinizmin "Tabii Seleksiyon" kanunlarna daha ok uram ve deiegelmitir. Bugn yeryznde szn bilim anlamyla vahi insan yoktur. Vahet ann btn insan tiplerini ancak fosil olarak yeraltnda bulabiliyoruz. nsan, Pitekantrop tryle Aa Vahet konana girmi, Sinantroptan Neandertal trne dek Orta Vahet konan yaam, Sapiens tryle Yukar Vahet konana kmtr. Bu ayr vahet konanda gelien her ileri tr insan, kendinden nceki geri insan trn yok etmi grnyor. Yeryznn u veya bu kesinde Neandertal veya Sapiens tipini andrr tek tk insan biimlerine rastlanmas kural deitirmez. Neanderthal insanlarn kendilerinden nceki insan tiplerini ortadan kaldrdklar, Sapienslerin de sonradan gelip, teknik stnlkleri yznden, beden yapsnca kendilerinden daha gsterili olan Neanderthal insanlar avlayarak yok ettikleri Antropoloji ve Arkeoloji bulularyla anlalmtr. Demek, vahet anda insan, teki canl tr (espece: Nevi)leri gibi, nevi deitirerek gelimitir. Bugn yeryznde hibir toplum rnei kalmam olan vahet a; tarih bakmndan, yazl tarihte rol oynamad iin, bizi ilgilendirmez. NEOLTK NSAN: BARBARLIK Arkeolojinin Neolotik (Yenita), sosyolojinin barbarlk diyebildii ada, vahet ann "Tabii Seleksiyon"u grlmez. Barbarlk, vaheti yenmi, barbar insan tipi yaylabildii kadar yeryznde vahi insan tipini gidermitir. mleki barbarlarn, bugnk insan trmze en yakn olan Us-insann yokettii bir gerektir. Barbarlkla birlikte: mlekilik, gelge ekim ve yerleimcikler gibi nispeten yksek teknik ve metodlar insanl vahet anda grlmedik bir retim tarzna kavuturdu. Vahet anda geim, tabiatta kendiliinden remi, hazr bulunan nesneleri benimsemekle olurdu. Barbarlk anda geim: Bugnk anlamyla sahici RETM'e dayand; tabiatta hazr bulunmayan nesneleri insan kendi toplum teknii ve metodu ile retti. Bu artlar iki byk sonu getirdi. 1- nsan trn corafyann belli blgelerine bal kalmaktan kurtard. Tabiatn kendiliinden hazr rn vermedii semtlerinde insan geimi saland. Bylece insan, yeryznn her bucana

yaygn, dnyay kaplam oldu. 2- Barbarlk retimi, insan trnde deiiklik olmayacak kadar ksa zamanda abuk ilerlemeyi gerektirdi. Vahet en az 500.000 yl srd halde, barbarlk 50.000 yl srd. Bu iki sonula, insanlkta tr deiiklii ve ondan ileri gelme "genocide" (insan trn yok etme) tabiat kanunu olmaktan kt. Barbarlkla birlikte yeryznde bir tek insan tr vard. Yalnz, TR (Nevi) bakal yerine, sosyal ve natrel etkilerle beliren IRK (Race) bakal grlebildi. Fakat, insanln tr birlii ve sosyal dzen yaygnl, insanlar arasnda ldresiye yok etmenin yerine, rklarn kaynamn ve katmn geirdi. Vahet anda baka baka trden insanlar birbirlerini yok etmeyi baardlar; barbarlk anda baka baka rktan insanlar birbirlerini yok edemediler. Bir sosyal dzenden tekine gei, insan rklarn kolayca birbirlerinden ayrt edilemez duruma getirebiliyordu. Onun iin, yeryznde barbarlkla birlikte; insan trnn deil, toplum dzeninin deiimi problemleti. Barbarlk ortasnda doan medeniyet, iki ayr insan trnn deil, iki ayr toplum dzeninin karlamasn getirdi. Medeni de, barbar da ayn insand. Medeniyet doduu gn, yeryznn oturulur her yan en az 50 bin yldan beri neolitik barbarlarca kaplanmt. TR YERNE SOSYAL DZEN DEKL "Modern a" dediimiz kapitalizmin tohumlar bile en ok 500 yl nce dnyaya gelmitir. Modern adan nceki 6500 yl srece medeniyet usuz bucaksz barbar ynlar ortasna skk, ufack blgelerde debelenip durdu. O blgeciklerden drt bucaa medeniyet tohumlar sat. Aznln aznl medeniyetle, ounluun ounluu barbarlk: 6500 yl bitmez tkenmez med ve cezirlerle birbirlerine girdiler. Yer kabuu ile medeniyet tarihi arasnda inanlmaz gidi paralellii grld. Yerkabuu nasl, gah en derin denizlerin dibi, gah en ulu dalarn tepesi olarak batp ktysa, tpk yle, insanlk da yazl "tarih" boyunca amaz altstlkler geirdi; gah medeniyet stn gelip ahikalat, gah barbarlk stn gelip o ahikay yerin dibine geirdi. Yeryznde: Clyptogenetic (tedrici anma) ardndan Epeigenetic (anszn kt'alarn yer deitirmesi) biiminde birbirini kovalayan, karalarla denizlerin batp

kmalarndaki tektonik kanunlar, toplum tarihinde hemen hemen aynen "tekerrr" etti. Medeniyet uzun sren her tedrici TEKAML ardndan, anszn kopuvermi barbar aknlaryla (sosyal devrimden bambaka) bir DEVRM (nklap) ile devrildi. Buna TARHCL DEVRM diyoruz. Bylece tabiat da, toplum da varln en byk DYALEKTK kanunu ile ilemi bulunuyor. En sonunda 6500 yl sonra, medeniyet barbarla kesince stn geldi, denilebilir. Tarih ncesinde barbar insanlar vahi insanlar kesince yenip insan tr olarak yok etti. Tarih'te (insanlar birbirlerini deil), dzen olarak medeniyet dzen olarak barbarl yendi; medeniyet barbarl REJM OLARAK kesince yok etti. Bu da, unun uras, birka yzyldr oldu. Medeni de, barbar da ayn insan tr idi. Yalnz dzen: REJM deimiti. Hatta buna btnyle rejim deiiklii bile denemez. Medeniyet dzeni barbarlk dzenini ALT etmiti... O kadar. Medeniyet bugn stn dzendir. Alt barbar dzenini tmyle yok edebilmi midir? Hayr. Hemen her kapitalist lkenin EHR'leri medeni ise, KY'leri barbar durumundan kurtulamamtr. Toprak aalarna denen RAT harac, sermayenin tarm alanna girmesini kstekledii iin, KY barbar Ortaada pinekler. Bununla birlikte, dzen olarak barbarlk kesince yenilmitir. Tarihte artk Ortaavari kylerin ehirlere stn gelecei dzen geri dnemez. Gdc st zmreler, skkanlktan azdka, kydeki fosillemi barbarl, -antika ada medeni efendilerin d barbarlardan aylkl asker tuttuklar gibi- ehirlere musallat edebilirler. leri lkelerin szde "devrimci" insan avcs FAZM'leri: Geri lkelerin szde "demokratik" oy avcs DKTATRLK'leri gnn politikas olabilirler. Hepsi eskilerin deyimiyle: "Eyyam efendilii"dir. Btn gericilikler, deli akan selin girdaplarndan teye gemezler: Nicelike tm insanl kavramaktan uzaktrlar; Nitelike gelge olup, ileri ak durdurmaktan uzaktrlar.

TABAT VE TARH nsanlk her zaman tabiat anaya gbek bayla baldr. Hele ilk insanlk, bsbtn plack tabiat ocuudur. Tabiatn insanlk zerine yapt etki ilk toplumlarda bsbtn ycedir. Ona ramen, insan topluluu, cansz maddenin yanndaki canllar gibi, tabiattan apayr, bamsz bir evrendir. Ana, canl varlklardan daha az tabiatn etkisine ve kanunlarna uymaz. Ana izgilerinde toplum ile tabiatn karlkl bantlarna ksaca demeden geemeyiz. Bu konuda u bantlar inceleyeceiz: 1- Tabiatn ve Tarihin Denk gidileri; 2- Tarih ve Corafya... Buna gre, tabiat ve tarih blmnde iki ayrm olacaktr-. I- TABATIN VE TARHN DENK GDLER Bu ayrmda, tabiattaki biimleme ve gidi kanunlaryla, toplum ve tarihteki biimleme ve gidi kanunlar arasnda gze arpan paralellikler anlatlacaktr. Tabiat tarihinde Dnyann teekkl Tektonik karakterler Kt'alarn klar ve batlar Gliptojenetik konak Tektonik konak Kt'a douruculuu Da douruculuu Souma etkileri Orta ekirdek Hayatta hcre Bitkiler Hayvanlar II- TOPLUM VE Toplum tarihinde Medeniyetin Douu Tarih gidileri Medeniyetlerin klar ve batlar Medeniyet tekaml a Tarihil devrim Orijinal medeniyet Medeniyet rnesans Ekonomi mnasebetleri retici gler Toplumda Kent Bitkicil medeniyet Hayvancl medeniyet YANIN KARILIKLI ETKLER

Bu ayrmda, corafyann tarihte oynad rolle, toplumun corafyay retici g olarak kullan anlatlacaktr-. KONULAR: Toplum Corafyas-Anatomik Deime, Fizyolojik Deime-Vahet oktan Kapanmtr-Irk, Barbar Toplumun Eseridir-Aktif Uyu, Pasif Uyu-Tabiatla Toplumun Karlkl EtkileriTarih ncesinde: Yenidnya Durdu-Tarihte: Eskidnya Yrd-Yakndou lnsanl-Afrika-Asya Corafyas (Afrazi)-Yenidnya, Eskidnya-Co rafya ve Toplum Mnasebetleri...

I. AYRIM TARHN VE TABATIN DENK GDLER DNYANIN TEEKKL - MEDENYETN DOUU Tabiat ana ise, toplum (cemiyet) onun ocuudur. ki alann ayrdedici zellikleri vardr. Bununla beraber, genel gidilerinde, eit saylmasa bile, paralel kanunlara uyarlar. Tabiat iinde Gne sistemi, hayat iinde insan toplumu ile atba gider. 1- Gne sistemi nce NEBLZ halindedir. "yle bir a oldu ki, orada gne sistemi gaz halinde idi."(2) nsan toplumu iin o neblz hali, medeniyetten nceki TARHNCES (Prehistorique)tir. nsan o ada geliigzel danktr. 2- Neblz iinde gneleme balar. "lkin hibir hendesi [geometrik] biimi bulunmayan molekller, sonralar (cazibe kanunu ile) kre biimini alrlar." (3) "Bu koyu neblz, bilinmez alarda kendi zerinde yava yava dnerken, evresi Neptn yldz deirmisinin (orbitinin) hayli tesinde idi." (4) nsan toplumu tarihncesinde yeryzne yaygn airetler halinde iken Frat-Basra krfezi evresinde kentlemelerin balamas, snrlamas, neblzn bu koyulap dnmesi gibidir. 3- Sonra gneten yldzlar kopar. "Gne haline gelmesi gereken ekirdek, dn abukluunu arttrdka, etki alan iinde bulunan molekller ynn kendisi ile birlikte srkledi; bu etki alan tesinde bir gaz halkas kald, o halkann dn abukluu daha azd ve halka kendi zerinde bzldke ilk planeti (gezegeni) biimletirdi ve ilh." (5) nsan toplumunun Irak kentleri iinde tezatlarn hzlan, evre lkelerde medeniyet etkileri ile yeni kentlemeler, gneten kopma yldzlar gibi ilk ana kentlerden ayrlm koloniler bam-

szlatlar. Bu kyaslama, medeniyet douncaya kadar geen ntarih (protohistoire) iindir. ntarih, vahet (eskita) ve barbarlk (yenita) alarn iine alr-. Tarih; yalnz medeniyet alarn iine alr. Tarih ncesi ile tarihi birbirine hi kartrmamaldr. Yldzlar biimleninceye dek, tabiatn geirdii deiiklikleri belirtecek yertabakalar elimizde yoktur. Medeniyetler kuruluncaya dek, Vahet ve Barbarlk alarn anlatan yazl belgeler de elimizde yoktur. Dnya yldzmz souduka bandan geenleri sadakatle kaleme alan yerkabuunun biim ve tabakalar belirdi. Medeniyetler kurulduka, erimi lava benzeyen barbarlklardan ayr oturuk kentlerde yaz icat edildi; insanln bandan geenler kaleme alnd. Yerkabuunun kitap sayfalarn andran tabakalar yeryz tarihini okumamza yarad. Yer tabakalarn andran yazl sayfalar insanlk tarihinin belgeleri oldular. TEKTONK HAREKETLER-TARH GDLER Tarih'in tmne, bugne dek gemi btn tarihe baknca, iki byk a gryoruz. Bu iki ulu a, olduu gibi insanln; 1) geirdii altstlkler, 2) Ulat olgunluk bakmndan birbirinin zdddr. Biz ard arda gelen bu iki uluadan birincisine "TARHCL DEVRMLER", tekine "TOPLUMCUL DEVRMLER" a adlarn veriyoruz. Sadece adlarn koyuyoruz. Gerekte TARH byledir. 1- Tarihcil Devrimler a: Tarihncesinin ilk kamu andan Bat Avrupa da kapitalizm denilen modern aa dek sradalar gibi uzanan sra uygarlklar zinciridir. Bunlarn hepsinde maddi temel, " BEZRGAN EKONOMS"dir. Modern aa dek bu medeniyetler, "Tarih bir tekerrrdr" szne kaynak olacak kertede "sil batan yaz" biimi, ana insan mnasebetlerinde kkten ykl ve yeniden kurulularla ilerlemi, gelimitir. Bu uluada yeryz insanlnn bir bl uygar, br bl barbar kalmtr-. 2- Toplumcul Devrimler a: Modern kapitalizm adr-. Adndan da anlalaca gibi, bu ada toplumun temeli: Gene Bezirgan, yani arz ve talep kanunu ile iler olmakla birlikte, eski ekonominin temel talar olan "TEFEC-BEZRGAN" ikiz karde sermayeleri kklerinden kazyan, modern igcn gndelikle kullanan, ondan doma tezatlar zembereiyle teknik geliimi grlmedik

abuklukta gelitiren, modern sanayi ile modern toplumu kuran MODERN KAPTALZM'dir. Bu ada, uygarlk yeryzne batan baa ve kesin olarak egemendir. Artk, medeniyete kar tarihcil bir rol oynayabilecek barbarlk yeryznde yoktur. Bu yzden, istense de Tarihcil Devrim olamaz. Onun yapclar Barbarlar, 14. yzyln gerilerinde kalmlardr. Medeniyetin yklp yerine yenisi kurulamaynca, i ztlklarn zm, modern snflarn barbarla dnmeksizin baardklar TOPLUMCULDEVRM'le yaplan kabuk deitirme biiminde olur. 17. yzyl ngiltere'sinde balayp, 18. yzyl Fransa'snda "ULU DEVRM: htilali Kebiyr" adyla kesin baarsna ulaan, 1848'lerde Karaavrupa'sn kaplayan, 1905 ile 1917 aras ran, Trkiye, Rusya adl lkelerde yerleen ve hergn bir ktaya doru yaylan altstlklerdir. Bugn yerkabuunun geliimini, tabii yeryznn tarihini inceleyen bir bilim domutur. Ona "TEKTONK" veya "Arz kresinin mimarisi" ad veriliyor. Tektonik bilimi de, insanlk tarihinde grlenin hemen hemen ayn olan yeryz tarihinin iki byk uluan kefetmitir. Yalnz bu ulualar henz tarihcil anlamda kavramyor: Zaman iinde olan birer gelime a gibi deil de, ayn zamanda imie iki deiiklik biimi sayyor. (At. L. s. 8/2) (6) Biz olaylar metafizik soyutlatrma ve duralatma dnda kendi gerek gidileri iinde ele alnca "Techtonique" iki tip gelime seiyoruz. 1- "Buruma Mimarisi" a (L'Architecture plissee): "zellikle da s/'ls/'leler/'"nin dou adr. Bu zamanlar yerkabuumuz kimi yerinde medeniyetler gibi "sert ktalar" halinde oturakllamtr; kimi yerinde barbar oymaklar gibi akc elastiki kalmtr. Bu iki blge yerkabuu arasndaki zt durum, medeniyetlerin zaman zaman batp kmalar gibi, aralarda denizlerin batp kmalarn gerektirir: Alpler, Apeninler, Roz dalar, ve ilh.. tpk insanlk tarihinin Irak, Msr, Yunan, Roma, Hint, in ve ilh... medeniyetleri gibi ykselirler. Bylelikle yerkabuu tarihinin ardarda gelen drt a, birbirlerinden yz milyonlarca yllk ara ile deie gelir. Tarihcil devrimler a gibi, Buruum Mimarisi a da sonsuz grnmyor. Tarih nasl .. 5000 yllarndan, sa'dan sonra 1400 yllarna dek mutlak tarihcil devrimlerle yrrken, ondan sonra stn

karakteri toplumcul devrimler olan uluaa girdiyse, tpk yle: "Yerkabuu boyuna salamlatndan ve her gn daha az elastiki olduundan (yerkabuunun kimi blmlerinin nispeten plastik kalmasn isteyen) buruumlar evriminde (tekamlnde yerkabuu gittike daha az byk rol oynamaya egin bulunur. yle grnyor ki, sonjeolojik devirlerden beri, (yerkabuu deiiminde Buruum deil) kntler stn olsalar gerektirler." (At. L.,10/1)(7) nsanl, btn yeryznde medeniyet sarnca, tarihcil devrim imkanszlar. Yerkabuunun her yann elastiki olmayan sert ktalarn kabuu sarnca Buruum Mimarisi imkanszlar. 2- "Tablo Mimarisi" (L'Architecture tabulaire): "kntlerle kesik yaylalar" (At. L.,10/1) (8) adr. Burada, insanlk iin barbar ynlarnn yok olduu gibi, yerkabuu iin elastiki blgeler kalmamtr. Yeryznn tmn medeniyet nasl kapladysa, yerkabuunun her yann salam, sert karaktalar kaplamtr. Bir alt-stlk olacaksa, artk (medeniyetin iinde grlen sosyal devrim gibi) sertlemi yaylalarn kendi kara yaplar iinde atlamalar ve atlaklar boyunca "BASKL HAREKET" gibi inme kmalar biiminde olacaktr. Afrika, Dekkan, Avustralya, Brezilya, Kanada, Skandinavya, Rusya yaylalar, uygarlklarn kendi ilerinde grlen toplumcul devrimleri andran (terazi kefelerinin inip kmas gibi) altstlkler geirmilerdir. "Buruum hareketini takip edememi olan her sert yn bir takm krklar herkletirir (ift srerce oyuklatrr). Bu harklarn en nemlileri boyunca kntler olur. Kat blokun bir bl yukardan aaya alalrken, teki bl kntlar." (At. L., s. 10/1) (9) Bu ksa karlatrma, yerkabuu tarihi ile insanlk tarihinin ana izgileri arasndaki ulu gidilerin ne ok benzetiini, taslak biiminde olsun gstermitir, sanrz. KITALARIN VE MEDENYETLERN IKI-BATILARI Bizim asl konumuz, iki ULUA'dan zellikle, "Tarihcil Devrimler" adr-. phesiz, insanlk tarihinin en ilk "Tarihcil Devrim"leri anda ("Toplumcul Devrim" adn almasa bile) toplumcul altstlkler nasl Tarihcil Devrimlerle birlikte olmusa tpk yle, yer kabuunun buruma mimarisi andaki altstller srasnda tab-

lo mimarisini andrr karaktalarnn atlamalar da vardr. Bizim iaret ettiimiz; bu iki tip altstlklerden birinin veya tekisinin egemen, stn bulunuudur. Yoksa, elbet her iki devrim de, az ok birbirlerinden karlar. Modern ada bile, d harplerin i ihtilalleri kkrtt gibi, yerkabuunun Buruum altstlkleri, tablolam kara ktalarnn atrdamalarn gerektirmitir. zellikle yerkabuunun "Buruum Mimarisi" andaki gidile, insanlk tarihinin Tarihcil Devrimler andaki gidiinin genel kanunlar ve ileyileri arasnda i benzerlik, yukarda anlatmz d benzerlikten hi aa kalmaz. nsanlk tarihinde uygarlklarla barbarlklar arasndaki batp kma mnasebetleri, modern aa dek uzanan btn byk eski uygarlklar tarihinin GET yerlerini dolduran (UYGARLIK-BARBARLIK) atmalar biiminde grlr. Yerkabuu tarihinde bu olaya "BURUUM MMARS" ad verilmi bulunuyor. Buruum mimarisinde yerkabuunun geliimi, birbirini kovalayan iki zt konan ardarda gelii biiminde gzkr. Bu iki zt konan mekanizmas, tabiatst veya insanst glerden deil, o zamanki yerkabuunun yapsndan ileri gelir. Her iki BURUUM konanda dahi yerkabuu yeknesak, monolit bir tek kvamda deildi, iki eit zt blgelerden derlenmedir. En eski medeniyetler tarihindeki insanlk gibi, ilk yerkabuu da her yeri bir esneklikte veya bir sertlikte olmayan yaplta idi. Yeryznn her yan ayn derecede donmu, katlam deildi: "uras kabul edilebilir ki, jeolojik zamanlarn balanglarndan beri, ar sathnn baka baka noktalarnda baz kat ve masif (yncl) bloklarn salamlamas, jeologlar gibi sylersek: "lerinden metamorfizm (yani: Eriyik kayalarn camlarca madenleme deiiklii) ve erimi kayalarn rnga edilmeler ile imentolanm", aralarnda "mutavasst fze halinde mntkalar" bulunan baz byk kabart (voussoire)lar meydana geldi. (De Launay, Histoire de la Terre). Demek, daha anlalrca konumak iin, yerkabuunu bir eit zrha benzetebiliriz. Bu zrh, bir tek paradan deil, belki birbirlerine nispetle oynayabilen ve topu birden dikliine (akuliliine) ve dzlne (ufkiliine) hareketler yaparak yer deitirebilen bir takm plakalardan imal edilmi saylabilir. Bu plakalarn, burumaya ve biimsizlemeye elverili bir plastik maddeyle birletiklerini farzedersek, o zaman

yerkabuu tarihi bizce bilinen hareketlerine balad zaman ne durumda idi, onun hakknda aa yukar bir fikir edinmi olabiliriz." (At. L., s. 8/1-2) (10) Yerkabuunun bu "durum"u, yeryznde insan topluluklarnn medeniyet doduktan modern aa gelininceyedek srm zamanlardaki durumunun ayndr. Bir yanda ziraat retimi yznden oturuklam kentler ile, "kat, yncl bloklarn salamlna ermi" byk uygarlk "kabart"lar; te yanda, bu kabartlar evrelerin de drt bucaktan sarm "eriyik kayalar" gibi "burumaya elverili plastik madde" halinde oynak barbarlar vardr. Bu iki zt tabaka arasndaki mnasebet, "BURUUM MMARS" gibi "TARHCL DEVRM" ann iki zt konandaki gidileri belli eder. ki zt konak yle geer. GLPTOJENETK KONAK-MEDENYETN TEKAML 1. KONAK: GLYPTOGENETIQUE (mhr kazmn dourucu) a: ok uzun srer. Yeryznde balca iki blk zrh paralar grlr. a) Buruum kntlar (anticlinal) blmleri: nsan tarihinin ilk kentlemi medeniyetleri nasl, denizler gibi evrelerini sarm barbarlk ummannn iinden bavermi yksekliklerse, tpk yle, bu anticlinal buruum kntlar da, yerkabuunun sular, okyanuslar dnda kalp sivrilen ilk karakesimleridir. b) Buruum ukurlar (synclinal) blmleri: Medeniyetlerin evrelerini sarm oynak barbar ynlar gibi, buruum kntlarn evreleyen ve ileri su ve denizlerle dolmu, elastiki yerkabuu blgeleridir. Bu konak sresince, kntl yeryz, bir eit mhr gibi kaznr durur. Hava, su, s, elektrik, yerekimi, hayvan, bitki gibi canllar, ve ilh., ve ilh... durmakszn hareket eden tabiat gleri, sular dnda ykselen buruum kntlarn, yeryznn ilk Karakesimlerini (ktalarn) yava yava andrrlar. Karalardan kopup gelen dknt ve antlar yer, su, hava ekim ve itimler ile, yksek karalardan aa deniz diplerine doru tanp kertilirler. nsanlk tarihinde bu "mhr kazma' antlar ve tantlar olayna karlk den olay, bir yandan medeniyetin kendi i tezatlaryla anrken, te yandan, medeniyet krnt ve etkilerinin evre barbarlar iine gidip ylmalardr. Medeniyet geliip geniledike,

(hele ilk Irak gibi hemen btn ilenecek endstri maddelerini dardan getirme gerei altnda) ham madde tedariki ve ticaret mnasebetleri, asrlarca sre, barbarlarn denizler gibi oynak toplumlar iine ve derinliklerine doru, ister istemez birok maddi, manevi medeniyet nesne, etki ve olaylarn tayp gtrrler. "Jeologlar bunun mekanizmasn yle izah ediyorlar: kertiler (rsuplar) tabiatyla yerkabuunun kntleri (ukurlar) iine, ve zellikle yerkabuunun iki salamlam blgesi arasnda iki komu kompartmann biimletir dikleri iki sedef kabuu (ecaille) plakas arasnda kazlm bulunan deniz ukurlar iine birikmeye egindirler. Da silsilelerinin biimlemesini izah iin pek nemli olan bu kntlere bugn geocynclinal (yerburuumu ukurlar) ad veriliyor." (At. L., s. 8/1) (11) Medeniyetler geniledike barbarlar iine yeni ve ileri mnasebetler yaylr. Medeniyetle barbarln karlkl etkileri organlar. Medeniyet andka, yerbilimindeki "metamorfizm"e benzer kayalamalar, tabakalamalar artar. Yerkabuunun gliptojenetik kona, insan toplumunda stn bir uygarlk ann tam karldr. Burada DEVRM yoktur EVRM (tekaml) vardr. Medeniyet yaad srece, gliptojenetik devir devam ettike gze batmayabilecek deiimler geliir. Denizin dibine kara dkntlerinin, kaya krntlarnn kertilen, barbarlarn iine uygarlk nesne dnce ve mnasebetlerinin etkileri ancak "tedrici", yava yava bir BRKM yapar. Fakat, nasl medeniyetin anmas bir snra dek varnca, orada artk daha ok birikime yer kalmayp, anszn kopan barbar aknlaryle medeniyet kerse, tpk yle, ilk buruum kntlarnn yaratt karakesimlerinin anmas da bir hadde kadar tedrile ilerler. Elastiki "buruum ukurlar"nn biimledii deniz diplerinde kara kertilerinin gittike ylp artan birikii, gn gelir ylesine ar basarki, o anda, gliptojcnetik (mhr kazml) konak durur onun yerine (tektonik) (yermimarisi) kmltlar kona bagsterir. Bu uygarlklarn Tarihcil Devrim konaklarnn ta kendisidir. TEKTONK KONAK - TARHCL DEVRM 2. KONAK (TECTONIQUE (yer mimarisi) a) Bundan nceki uzun biriki olaylar yerine anszn kopan bu atlaylar konanda iki tip kmlt grlr: a) Dzlne (ufki) hareketlerle BURUUKLAR (dasilsileleri)

doar. b) Dikliine (akuli) hareketlerle KITALAR (Yerkesimleri) doar. (Yerkmltlar Yerkabuunda): "ki baka biimde grnrler: Birileri, iki kat kabark (voussure) arasnda, kabuun esnek (flexible) blmlerini sktrmaya egin dzlne (ufki) hareketlerdir; tekileri, dikliine hareketlerdir ki, etkiler ile yerkabuunun byk kompartmanlarndan birisi tekine nispete yer deitirir; kompartmanlardan biri ykselir, tekisi alalr; yahut hareket her iki kompartman da krp, onlar kre sathndan ksmen veya tmyle yitirmiye yol aar. "Birinciler, da silsilelerini yaratan buruumlar (plissements)dr; tekiler, kta yaratc (epeirogenique) adn alan hareketlerdir. Bu kmltlar, ktalarn ykselme veya alalmalaryla, buna uygun olarak deniz seviyelerinin deimesiyle ve eski ktalarn yerleri stnde deniz ukurlarnn oyulmasna varan kntler (effondrements) ile kendilerini gsterirler." (At. L., s.10/1) (12) "Epeirojenik (kelime: Ktalar dourucu, demektir) hareketler, kendiliklerinden ve kendilerine yoldalk eden denizlerin gerileme (regresssion) ve ilerleme (transgression)laryla byk nem kazanrlar. Bir yandan, kabarklklar tadil ederler, ve ilkin buruukken tablolam blgelere dalk bir gidi verirler. tede, sularn ynlerini deitirirler." (At. L., s. 10/2) (13): Fransa'nn Loire rma vaktiyle Seine rmann bir kolu iken, Fransa'nn Bats epeirojenik bir hareketle alalnca bamszlamtr. "Bazen (kta douran kmltyla), Skandinavya ve Britanya'da olduu gibi, nbet nbet ykselmeler ve alalmalar grlmtr." (At. L., s.10/2) (14). Fransa da Voges'lar, Masif santaral, Kanada byk glleri, Balkan yarmadas gibi. Daha anlatrken, kendiliinden beliriverdii gibi, tektonik kmltlar eski tarihin "Tarihcil Devrim" adn verdiimiz altstlklerinin tabiatta yryen tam karlklardr. Bu hareketler, neden olurlar? "En geni blgeleri ilgilendiren hadiselerden saylmasalar bile, en gze arpar hadiseler demek olan buruumlar, pek kark bir mekanizmayla olurlar. Ama, o mekanizma zerine yle bir fikir verilebilir; Yerkabuunun iki istikrarl kompartman arasnda, az dayankl, daha ok plastik ve aslnda knt olan bir blge

vardr. Bu kntnn iine, nceden varolan topraklardan koparlm kertilerle deniz hayvanlarnn artklar birikir. (nsanlk tarihinde barbarlar iinde medeniyet etkilerinin katlmasyla beliren biimlemelerin birikmesi gibi). Bu knt, bu ukur jeosenklinaldir: Da buruumunun ilk meneidir, nk, bir yerbilgininin gze arpc tarzda deyimlendirdii gibi "Btn baya grnlerin zddna olarak, knt bir delikle balar." (Diyalektiin jeolojide aklanmas). "kertilerin birikimi ile gittike daha ok arlaan bir yk altnda nispeten plastik kalm olan peosenklinal blge gitgide derinleir. O srada je(R)senklinal ukuru snrlandran yerkabuunun iki istikrarl, oturakl ksm birbirlerine gittike daha ok yaklaarak, ukur dibine birikmi topraklar bir mengene iindeymie skarlar. Hem yklendii o pek byk basncn ve hem de ukur dibinin iine batt eriyik haldeki maddelerin, ve grdmz gibi, kertileri erime (fzyon) noktasna ulatrmaya elverili yksek snn etkisiyle ukurlarn zeminleri plastikleir." (Barbarlarn medeniyetlere saldracak duruma gelmeleri gibi). "te kritik an buradadr; knt ortadan kalkp kabark halka (bourrelet) durumuna girer: Bunun zerine en derin tabakalarn urad buruukluk biiminde bir da bilkuvve vardr artk. O buruuk ilkin yzeyde, ancak birka kanbur veya vadilemelerle gzkr, bunlar ilkin i tabakalardaki kvrmlarn kat kat yln hi belli etmezler. "Derken jeosenklinal ukurun dibi (anszn) ykseliverince, deniz ortadan kalkar ve buruuun tepesi yan kabart (voussoire)lar zerinde sivriliverir." "Himalaya dalarnn yeraltnda bir tiyatro dekoru gibi batan baa kotarlm bulunduunu kabul etmek az cesaret istiyecektir." (Launay: "Histoire de la Terre") (At. L., s. 8/2, 9/1) (15) Barbarlarn, yktklar bir medeniyet zerinde veya yanbanda, kendi yabanlklarn brakp yeni bir medeniyet yahut baka devlet kumalar gibi, jeosenklinal ukur, ortadan kaldrd karakesiminin yanbanda, denizi yitirip yeni bir karakesimi kurar. Jeosenklinal ukuru, barbarlara denk grdk. ukurun iki yanndaki karaktalar eski medeniyetlerdir. Irak medeniyeti ile Msr medeniyeti arasnda Semit barbarlar, Hiksoslar (obanlar), Asur-

lar, Etiler, Traslar (Frijiya, Lidya), Fenike Giritliler, nihayet Grekler ve Romallar; Yunan medeniyeti ile Pers medeniyeti arasnda Makedonyallar; Hint ve in medeniyetler ile Roma medeniyeti arasnda kuzeyde Hnler, Cermenler, gneyde Araplar; slam medeniyeti ile in-Hint medeniyetleri arasnda Moollar, Trkler ve ilh... gibi. Uygarlk-barbarlk mnasebetleri, jeolojinin tektonik altstlklerine denk tarih gidileridir. KITA DOURUCU: DA DOURUCU YEN MEDENYET: MEDENYET RNESANSI Buruum mimarisindeki: DA DOURUCU dzlne (ufki) kmltlarla; KITA DOURUCU dikliine (akuli) kmltlarn, insanlk tarihindeki tam karlklar, byk TEKTONK hareketlerin tam karl olan BARBAR AKINLARI'ndan sonra beliren iki bambaka tip gelimelerde gzkr. Bu gelimeler, ya eski medeniyetin ok defa az tesinde yepyeni bir medeniyet dourur, yahut eski medeniyetin hemen zerinde yklan dirilie (rnesansa) uratr. 1- MEDENYET DOURUCU BARBAR AKINI: Barbar akn, Yukar barbarln KENTLEME andan geliyorsa, dikliine tektonik hareketler gibi, eski medeniyet ktasn batrp, az tede yeni bir medeniyet ktas dourur. Smer uygarl yerine Akkad medeniyetinin, Babil medeniyeti yerine Asur medeniyetinin, Asur medeniyeti yerine Pers medeniyetinin gelii gibi. Eski orijinal medeniyeti ykp, yeni orijinal medeniyet kuran Yukar barbar kentlerinden doma hareketler arasnda: Smerlerden sonra Msr-Hint medeniyetleri, Eti-Finike, Girit-Ege, Yunan-Roma, in-slam medeniyetleri de girer. 2 - MEDENYET DRLTC BARBAR AKINI: Barbar akn, Orta barbarln henz kentleememi GEBE-OBANLIK andan geliyorsa, -dzlne tektonik hareketler gibi, eski medeniyet ktasn atlatmakla birlikte, ykt yerde yeniden yaparak bir eit rnesansa uratr. Onun eskiyi tm grp ortadan kaldracak kendi KENT seviyesinde messeseli gelenekleri bulunmad iin, baka trl davranamaz. Zaptettii medeniyetin bir dal, ubesi ve devam ettiricisi olur. Eski medeniyet izgisi stnde sradalar gibi ard arda benzer devletler kurar. Babil medeniyetinden sonra Anadolu'ya akn eden Cimmerler, Skitler, Traslardan sonra grlen

irili, ufakl (Truva, Frijya, Lidya, Karya, Mizya, Bitinya) gibi sra devletikler; Yunan medeniyetinden sonra daha ncekileri de yer yer dirilten skender arkas devletikleri; Roma medeniyetinden sonra Hn-Cermen aknlarndan doma Ortaa devletikleri; slam medeniyetinden sonra Mool-Trk aknlarnn rn "Tavaiflmlk" adl mrleri 100 yllar g aan devletikler gibi. Bat Avrupa'daki Bezirgan temelli (antika yapl) Ortaa srada-devlet tipi "Tavaiflmlk"leri temizleyen veya kerten tarihin en son barbar aknlar NORMANLAR'dan sonra artk "Buruma Mimarisi (Tarihcil Devrimler)" a bitti; "Tablo Tektonii: Toplumcul Devrimler" a balad. SOUMA: ORTAEKRDEK EKONOM: RETC GLER Btn bu ok yanl deiikliklerin ve altstlklerin, en son durumada varp birletikleri tek sebep nedir? Tektonik bilimi yeryz altstlklerini tabiatta tek sebebe balar; "Bu hareketlerin hepsinin menei, souma tesiriyle eriyik (fzyon) halinde kalm malzemelerin gittike bzlmesi, arz kresi hacminin ufalmas ve ayn yzeyi rten yerkabuunun, merkez nve (orta ekirdek) zerine uymaya devam etme zaruretidir." (At. L., s. 8/2) (16) nsanlk tarihinde ayn monizmi (birincilii) buluyoruz. Yukarki yerkabuu olaynda " souma " szcnn yerine " ekonomi " karl geirildi mi, btn teki geliimler ister istemez birbiri ardndan birbirine uyarak yrrler. Tarih, eriyik yerkabuunun donmas gibi, Bezirgan medeniyetinin toplum yzeyine eite dank zenginlikleri yer yer biriktirip istikrarl Kentlemeler yapmas ile balar. Medeniyet kabuu, yerkabuu gibi ilkin pek clzdr. Bir sre insan geliimine elverir: Bir avu insan elinde birikmi zenginlikler, retimin azok belli bir snra dek geliimini salarken, "souma' balar. Btn zenginlikleri tekellerinde tutanlar Karunlatka aznla derler; byk ounluk, medeniyetin ister istemez yaratp arttrd boyuna daha eitli ve daha geni ihtiyalarn basks ve kendisi gibi insandan baka birey olmayan aznln madde ve manaca insanstlemesi altnda gah "bzlr", gah "fkrr". Uygar toplum iinde saylar azaldka bu azaln sakncalarndan kurtuluu dardaki barbarlar-

dan kle ve aylkl asker, insan, ham madde alveriinde bulan st katlar, kendi elleriyle kendi "mezar kazclar"n, medeniyet eiinde sra bekleyen barbarlar yetitirirler. Barbarlarn "jeosenklinal" birikii arttka, toplum kabuu "insan mnasebetleri" ile merkez nve (orta ekirdek) olan "retici gler" arasndaki dengelilik bozulur. Tefeci-Bezirgan bantlarn yer yer katlamas, ynlarn geimindeki souyup bzlmeyi, o souyup bzlme, katlam bantlarn uygunsuzluunu (intibakszln) arttrr. Yeryznn clz kesimlerinde birikmi jeosenklinal barbarlar yn, hi gze batmad halde (gerekince yanarda lavlaryla kaynamaya elverili ekonomi "merkez nve"si ile eski kabuk arasndaki dengesizliin itii yznden) bir gn bentleri ykar. Tarihcil Devrimin "tufan" balamtr-. Bu ok yanl tek sebep, varln genel gidi kanununa uygun kavranmadka, tarihi (tabiatta ve toplumda) kavramaya yer kalr m? "Ya uygarlk eitlerinin birbirlerinden o kerte ayrtl okluu?" denecek. Bu soru, canl tabiatn gz karartc zenginliklerini, tpk saniyede 30 bin kilometre abuklukla yol alan dnyamz yerinden kmldamaz sanmz gibi, grememekten, grmeye "dayanamamaktan" ileri gelse gerektir. Gerekte, medeniyetlerin eitlilikleriyle, tabiatnkiler arasndaki paralel ve denk gidi hibir yerde bilgisizliimizden baka engele uramaz. BTK-HAYVAN HCRESBTKCL-HAYVANCIL KENTLEME Ayr toplum bantlar altnda 7 bin yllk "medeniyet" basamaklarnn gsterdii tipleri, "cansz" dediimiz tabiat iindeki "canl" adn verdiimiz tabiatn gsterdii tiplerde bulabiliriz. Hayatn birikimi "hcre": Snr belli bir varlktr. Medeniyetin her yanl tm anlamyla hcresi, "Kent"tir. Buna Frenkede "Cite" (site) denir. Arapa'da oturukluk anlamna gelen "medine" ile daha ok insan emeinin etkisi, eseri saylan "emin, gaaret olunmaz" (apul edilmez) "belde" vardr. Kimin uydurduu bilinmeyen "uygarlk"tan ok, "MEDENYET" (KENTLEME) yerinde bir szdr. nk hayat nasl hcre ile baladysa, medeniyette tpk yle KENT ile balamtr. Hcre bilrlamalardan farklysa, kentte ylece Orta Barbarlktan beri grlen kyleme ve insan kmelemelerinden bambakadr. Gene hcre nasl "doku" (ne-

si: Tissue)den farkl ise, tpk yle kentte ondan sonraki Ortaa ve Modern a ehirlerinden bsbtn fakldr. Yalnz bu "terim" yerletirmesi bile, hayat "HCRE"si ile toplum "KENT" arasndaki organik, iten benzerlii belirtmeye yetebilir. Hcrenin zar kent'in "Sur"u, hcrenin "nvesi" kentin ortasnda kutsal tapna, ve ilh... diye kyaslamalarmz herkes az ok yapabilir. Bir yol "hcre" dounca, hayatn nasl alabildiine gelitii ve bu geliimdeki kanunlar Darwinizm 100' akn yllardan beri belirtmi bulunuyor. Hemen hemen ayr "Yaama iin savama" ve "Tabii eleim" (Selection Naturelle) kanunlar, hi deilse modern aa dek (insan uurunu insan toplumuna dzen verecei aa dek, demek daha doru olur) medeniyetin gidiini yneltti. Burada rk sapkln insanl ortaaa smarlayan kalp mistifikasyonundan (insan budala yerine koyuundan) ekinecek yer yok. Modern ala birlikte, insan uuru, hi deilse verim ve etki bakmndan tarihin "kr" denilen genel gidi kanunlar ile paralellemitir. nk o gidi artk insanlarn zmleyebilecekleri problemler durumuna girmitir. lm pahasna da olsa, geri tepmeye hi kimsenin gc yetemez. Binlerce yldan beri ahlat armut yapabilmi insan toplumu, insan maymunlamaya doru gtrmemenin yolunu oktan bulmutur. lk hcrede balayan hayatn gelimesi balca iki blmde zelleti: 1) Hayvanlar, 2) Bitkiler... Modern adan nceki medeniyetleri de yakndan izleyince iki byk tipe ayrabiliriz: 1) Hayvancl Medeniyetler, 2) Bitkicil Medeniyetler... Bu terimlerin allm mantklar iin ne ok aykr yorumlara kaldrlabilecei besbellidir. Ama, toplumcul gerei tabiat gerekleriyle kyaslamadka elle tutulur klamamak durumu, szden korkmamay gerektirir. Bildiimiz gibi BTK olduu yerde byme, HAYVAN yer deitirerek bymedir. Kadim medeniyetlerde bu iki tip gelime kanlmaz olmutur. Medeniyet ayn kara kesiminin iinde kaldka, bitkicil medeniyet tipini vermitir. Irak medeniyeti, Basra krfezi kysndan, Frat-Dicle rmaklar boyunca ayn kara kesimi zerinde geniledike, gneyden kuzeye bir bitkinin ayn kkten filiz, gvde, dal, budak salmas gibi uzam ve yaylmtr. Tek balarna alnnca btn orijinal karakesimi medeniyetleri byle bitkicil geliim gstermilerdir. Msr, Hint, in medeniyetleri gibi... Msr medeniyeti,

Irak'n tersine kuzeyden gneye (Aa Msr'dan Orta ve Yukar Msr'a) doru aalat. Hint medeniyeti batdan douya, in medeniyeti doudan batya doru bitkicillemitir. Bu ilk gze arpan zelliktir. Hayatn bitki kolu gibi, bitkicil medeniyetler kkten gvdeye, dala, budaa, yapraa, meyvaya doru bymlerdir. Medeniyetin nne kendi zaman iin "almaz" gibi gelen denizler knca, medeniyet orackta kalmamtr. Hayvancl tip geliim balamtr. Barbar aknlar deil, medeniyetin kendisi, uzun mesafeler iinde daha geni aralkl hareketler, sramalar yapmtr. Klasik kadim tarihte buna KOLONLETRME ad verilir. Modern tarihin "smrge" adyla daha iyi anlatlan koloniletirmeleri ile kadim koloniler birbirlerine taban tabana zddr. Elbet modern kolonilemeler gibi kadim koloniler de i tezatlarn sonucuydu. Ama, kadim koloniler tpk canl bir hcrenin skizogeni (blnmle reyim) tipinde, eit kromozomlara iki "Santros evresinde kutuplaarak ayrlmas gibi, kentin eit hak ve grevli kiilerinin birer "Eponim (kahraman) (yeni kente adn vercek yiit) evresinde tm tekilatlanarak baka lkelerde, ana kentin hayatn srelendirip gelitirmek zere btn messese ve tekilatlaryla yola kmas idi. Bu gidite ilk bitkicil medeniyet ana olmu, yeni hcreler dourunca "koloni"ler koparp uzaklara gndermitir. Ayrlan kolonlarn gittikleri yer artlarna gre, baka bitkicil medeniyetler yaratmalar mmknd. En ilk ana Irak medeniyeti, gneye doru Acem krfezi ile karlanca, Umman denizinden atlayarak, sptropikal Sind rma boyunca, Hint medeniyetinin tohumlarn att. Ayn Irak medeniyeti, kuzeybatda Akdeniz kylarna varnca, oradan Frat-Dicle'ye eit Nil rma boyuna srayp Msr medeniyetini dourdu. Sind ve Nil sptropikal medeniyetleri, kendi karakesimleri iinde kaldka, tpk tohum aldklar ana Irak medeniyeti gibi bitkicil tipte geliimlere daldlar. Basamakl geliimlerini en iyi izleyebildiimiz hayvancl tip medeniyet biimleri Akdeniz corafyas iin biilmi kaftan oldu. Burada Irak yetitirdii koldan: Kuzeyi gney Anadolu, gneyi kuzey Afrika, dousu Suriye kylarn kaplam Anadolu-Finike-Msr medeniyetlerinin apraz atei altnda Akdeniz yeryznn hayvancl tipte en hareketli, dolaysyla da en bereketli medeniyetlerini

vermekte gecikmedi. Anadolu-Finike-Msr, nce Girit medeniyetini dourdular. Girit medeniyeti Avrupa karakesiminde Yunan yarmadasnn dou ky krfezlerinde Nisenya medeniyetini, Asya karakesiminde, Anadolu yarmadasnn boazlara beki bat girinti kntlarnda Truva medeniyetini fkrtt. Bylece gelien EGE medeniyeti, tarih sahnesine srayan Greklerce tasfiye edilirken, Grek kar saldrs btn Anadolu kylarn kolonileriyle kesti. Hayvancl tip medeniyetler kkrtmakta en kkl olan Finike, Bat Akdenize doru Tyr (Sr) prensesi Didon ynetiminde Kartaca kolonisini kurdu. Sicilya'dan spanya'ya dek Bat Akdeniz ky lkelerini medeniyet erevesine soktu. Greklerin yktklar Tuva medeniyeti, talyan yanmadasnn koloniletirilme an olgunlatrd. Girit medeniyetlerinde tramplen bulmu Anadolu medeniyetinin, daha Misen medeniyeti srasnda, talyan yarmadasna sratt Etrsk medeniyeti, Truva bozgunu zerine talya'ya gelen ikinci byk Anadolu medeniyeti kolonizasyon iin kotarlm bir zemindi. Acemcenin yanltmas ile "Yunan" dediimiz Grek medeniyeti, ada Kartaca gibi srf Bezirgan imtiyazll zrhna brnm yerinde yadrg kent gibi kalmad. Eriebildii Ege, Marmara, Akdeniz, Karadeniz kylarn bol bol koloniledi. Makedonyal skender kkn Asya ve Afrika medeniyetlerini Hint snrna dek tasfiye eden Yukar Barbar akn ile Grek medeniyetine son verdii zaman, Grek ve Kartaca mirasna konacak hayvancl tip Roma medeniyeti nbet yerine geti. Demek insan toplumu, kopuuksuz karakesimleri stnde bitkicil medeniyet eitleri yaratarak, aralkl denizar lkelerde koloniler yoluyla hayvancl medeniyet eitleri dourarak, tabiat anann bitki ve hayvan nevileri gidiine de uymutur. Tabiatta hayatn bitki ve hayvan tipinde geliimi "nev'i: Espece" basamaklarn retti. Toplum tarihi de, gerek hayvancl gerek bitkicil medeniyet tiplerinde, tarihcil geliim basamaklarna uygun ok eitli "medeniyet nev'ileri" gsterdi. Hayvan ve bitki nevileri nasl Darwinizmin bulduu kanunlara gre gittike daha gelikin (mtekmil: Evrimli) nev'iler trettiyse, tpk yle, bitkicil ve hayvancl medeniyet tipleri iinde gittike daha gelikin medeniyet nev'ileri dodu. "Tekerrr" gibi grnen ardarda geliler, toplumcul devrimler ana doru ykselen kemiyet birikii konaklar oldu. Hayat, btn bitki ve hayvan nev'ileri iinde, arasnda ve

zincirleniinde az ok gelimelerden sonra, kopumalar, yitmeler, yeniden bitmelerle sregeldi. Toplum da, btn o her tip "medeniyet"ler ve "devlet"ler dediimiz birbirini dourup deviren tip ve nev'ilerin kopumal (yitme-bitme)ler zincirlenii ile yrd. Hayatta bir nev'in lm tekinin doumu oldu. Medeniyetler iin de ayn kural egemendi. Hayat lmle dekalkt. Medeniyet barbarlkla dekalkt. Btn ortasnda hayat nasl durmadysa, toplum da, btn medeniyet ykllar ve barbarla dnler ortasnda yok olmad. Bitmi sanld yer ve zamanda yeni atllar iin dinlendii grld. "Bildiimiz biricik tek bilim tarih bilimidir. Tarih iki ynden ele alnnca, tabiat tarihi ile insan tarihi diye ikiye ayrlabilir. Bununla birlikte, o iki blm birbirlerinden ayrlabilir deiller. Yeryznde insan bulunduka tabiat tarihi ile insanlarn tarihi karlkl olarak birbirlerini artlandrrlar. Burada konumuz tabiat tarihi, zellikle tabiat bilimi deildir; ama insanlarn tarihi iine girmemiz gerekir. nk her ideoloji en sonunda ya o tarihin kalp yorumuna, yahut bu tarihin tm soyutlatrlmasna varr: deolojinin kendisi o tarihin bir yannda baka birey deildir." (K. Marks, "Die Deutsche Ideologie", s.10) (17)

II. AYRIM TOPLUM VE CORAFYANIN KARILIKLI ETKLER TOPLUM CORAFYASI Toplumun tabiatla sk ball ve hemen hemen denk kanunlarla genel gidii hereyi yapan corafyadr anlamna m gelir? Bu gibi sorular hep olaylarn gerek gidiini (prosesini) metafizike kavramaktan ileri gelir. ki ztt bir arada grdk m, sentezin gerekliini yok sayabiliyoruz. Maddenin atomu msbet elektrik yk olan protonla menfi elektrik yk olan elektron ztlarnn bir arada bulunmasdr. Proton da, elektron da (klasik ve metafizik deyimiyle) "madde" deil " kuvvef'tirler . yle ise, madde denilen elle tutulur nesne yok mu, atom yok mudur? Gerekte vardr. Bu var olan msbet elektrik proton mudur yoksa menfi elektrik elektron mudur? kisi de deil, onlarn sentezi olan atomdur. Tpk bunun gibi, canl insann cansz tabiatla, hatta teki canllarla atmasndan toplum adl sentez domutur. Toplumda canl cansz tabiatn da, insann da etkisi bir arada bulunan ztlar durumundadr. Bunlardan biri tekisiz olmaz diye, toplumu srf tabiat etkisine balamak olur mu? Bugn artk insan saran tabiat olarak corafyay yapan kimdir, sorusu ile kar karyayz. Yani insann corafyas da, kendi toplumunun etkisi ile domu bulunuyor. Tabiat iinde insana yarar corafya, toplum aracl ile tabiattan koparlm, insan eliyle deitirilerek benimsenmi bir tabiat parasdr. Dne dek ekime konusu olan bu gerei, toplum bilimi (sosyoloji) artk doktrin rkntleri dnda bir olay gibi pekitirmitir. nsan corafyas da, toplumun hereyi gibi, insan emeinin rn durumundadr: "nsann tabiat zerine tepkisini burda zellikle kaydetmelidir. Monteskiy, "Esprit des Lois" (Kanunlarn Ruhu) kitabnda, "insanlarn uramalar"na bir fasl ayryordu. Buffon da yazsnda

unu belirtiyordu, "Arzn tm yz bugn insan greinin damgasn tayor." "Blge monograflar ayn fikri ok daha aklkla a kardlar. M. Demangeon bize diyor ki, 'yalnz Seine departman deil, hemen btn imdiki peysaj insanlarn eseridir.' Ayn corafyac, La Piordie etdnde yazyor, 'Smrgelerimizin topraklar uzun bir intensive (koyulgun) tarm devresinden sonra girecekleri kla ne kadar az benzerlerse, ekincilerimizin terkettikleri toprakta ilk hasat vermi topraa o kadar benzer.'Bylece bizim tabii saydmz birok peysajlar, tabiatn vermi olduundan ok daha fazlas ile insann eseridir. Bugn bize bir ayrlar ve imenler lkesi gibi grnen Normandiya, sylendiine gre tarla alm bir ormandr. Daha geni olarak, Fransz krlarnda rastladmz balca iki peysaj var: Birisi koca kyler olarak kmelemi meskenleriyle ak peysajlar, tekisi dank meskenli, bocager (koruluk) kyleridir; bunlarn ikisi de tarmcl medeniyetin pek farkl iki tipine karlk derler. Bunlar, M. Marc Bloch o gzel "Les Caracteres Originaux de l, Histoire Rurale Franaise" (1931) (Fransz Kr Tarihinin Orijinal vasflar kitabnda tarif etmi ve Henry Hubert "Les Celtes" (Keltler) zerine yazd eserinde bunlarn menelerini aklamtr. Ksacas, saf corafya bulacamz sandmz yerde, btn bir insancl gemi, btn bir tarih temeli kefediyoruz. "Frederic Rauh, "Etudes de Morale"inde kaydediyordu: "nemli olan toprak deil, topra kullanan insan tekniidir." M. Lucien Febvre daha baka trl sonu karamyor, yle yazyor: "nsan emei, insan hesab, insan hareketi, insanln durmak dinmeksizin med ve ceziri; ilk plnda toprak ve iklim deil, daima insan, "Geographie Humaine" (nsancl Corafya)nn, hele sosyoloji iin, iyice ilgi eker kavran bundandr." "nsan, hi de azmsanamayacak bir corafya yaps (ajan)dr." nsancl corafyann balca konusu zellikle "bu, insann tabiat zerine yapt aksiyonu, etkiyi" etd etmek olacaktr. Corafyann blgelerden isteyecei ey, "u (insan kmelemelerinin) evrimi iinde yerin payna deni renmek deildir. Corafya artlarnn zamanlar akmnca uluslarn kaderleri ve bizzat tarihleri zerine yapabildii etkiyi, tesiri renmekte deildir. Uluslarn, insan kmelemelerinin ve toplumlarnn ortam zerine yapabildikleri ve yapm bulunduklar aksiyonu be-

lirlendirmekte kendisine yardm edilmesidir."(Febvre). Daha tede yle denir: Toplum gruplar, "ekonomik ihtiyalaryla geni lde determine (belirlenmi)dirler; ... bizzat o ihtiyalar yoluyladr ki, insann bu ihtiyalarn gidermek iin insanlarn abalar yoluyladr ki, nce gzmz nnde insan toplumlar zerine corafyann yapt derin tesir izahn bulur." (C..S., s.178-179) ANATOMK DEME - FZYOLOJK DEME Tabiat btn canllar zerine etki yapar. Ama, tabiatn ayn etkisi hayvana dorudan doruya, insana toplum dolaysyla tepki yaratr. Dorudan doruya etkiyi fizyoloji (grevbilimi) iindeki veraset olay ile aklayabiliriz. "Edinme (acquis) karakterler iki dzende olabilirler: Birileri bir arzadan ileri gelmedirler, bunlar intikal etmezler; tekileri bir grevcil (fonetionelle) deiiklikten ileri gelirler, bunlar rsdirler. Bu bizi u sonucu karmaya gtrr; rsiyet, anatomik (terihi) deiikliklerin deil, grevcil (fonksiyonel) deiikliklerin intikaalidir. "Edinme karakterlerin intikaalini inkr edenler, daima Yahudi rk rneini ne srerler. te 3000 yldan ar zamandr ki snnet yaplr da, gene bakarsnz ocuklar bir prepsle (kabuklu olarak) dnyaya gelirler. Tpk onun gibi, baz kpeklerin kuyruklar ve kulaklar kesildii halde, yavrularnn bu ekleri daima ayn derecede gelikin olur. "Tersine, bir grevcil bozukluu gz nne getirelim. Bu ynde Brown-Sequard'n tecrbesinden daha reticisi olamaz. Kobayn siyatii kesilir, hayvan sar'al olurlar. iftletirilir, doan yavrular da sar'al olur. yleyse bu vak'ada intikaal eden nedir? Sakatlanma m? Hi deil; yavrularn siyatii tamamyla normaldir; rsiyete pekitirilen ey yalnz grevcil bozukluktur. "Bir organn geliimini grevi dzenlediinden, intikaal eden grevcil deiikliklerin sonucunda anatomik deiiklikler yapabilmesi anlalr eydir. Mesela insann, irsiyet yoluyla stn bir zekal olabilecei anlalr; bu insan zel istidatlarla dnyaya gelecektir ve bu istidatlar onun beyin hcrelerinde daha belirgin bir gelime kkrtacaktr. Baka deyimle, beyin ok gelikin olduu iin zeka gze arpc deildir; kii stn bir beyin grevlenii mirasna konduu iin, o greve zemin (substratum) hizmetini g-

ren merkezler l ar gelimilerdir." "zet olarak, tohumcul (germinatif) plasma deime eginlii gstermeksizin alar ap geer; nev'in kiiliini salar. Bedencil hcreler ise, tersine evrimin etkisine urarlar; d amillerin (etkisiyle) izlenimlenerek, kendi yanlarndan tohumcul hcreler zerine tepki gsterirler ve onlar yeni bir ynde izlenimlendirirler. Bu sefer tohumcul hcreler ilkel tipi deiiklie uratrlar." "Atacl tipin muhafazas kanunu tohumcul hcre plasmasnn bekas ile izah edilir; "Evrim (tekml) kanunu, bedencil hcrelerin deiikliklere uramalar ile izah edilir." (R..M., s. 291-292) Tabiat biliminin belirttii diyalektik veraset kanununu buraya almz, arca unutulmasndandr. ki zt ynde ileyen kanuna gre, btn canllar iin: evre artlarnn edindirdii grev deiiklikleri, sonraki kuaklara organ deiiklii eklinde gei sentezini verir. Bir organ deiiklii, bir hayvann nev'ini deitirir. Tabiatn dorudan doruya etkisi altnda pasife deiiklie uramak dediimiz olay budur. Btn hayvanlar ve bitkiler gibi insan da bu pasif deiiklikten payn almaz m? Alr. yle ise, insan teki hayvanlardan ayrt eden AKTF uyu nedir? nsann, kendi bedeninde organ deiikliine gitmeksizin tabiata kar gsterebildii tepkidir. Sosyolojinin belirttii insancl corafya, insann evresine aktif uyu (etkili intibak) gsterdiini ispat eder. VAHET OKTAN KALKMITIR nsann da teki hayvanlar gibi pasif intibakla nev'i deitirdii bir a olmutur, denilebilir. Bu a, bugnn deil, tarihncesinin VAHET a veya PALEOLTK a olabilir. Fakat o insanlk devri oktan gemitir. Frazer yle yazar: "Bugn vahi, mutlak anlamda deil, ancak izafi anlamda ilkeldir. Meneideki (orijinal) insana, yani srf hayvancl var olu seviyesinin ilk defa stne kmak zere ykseldii zamanki insana nispetle o ilkel deildir. Olaya baknca, ilk halindeki insana kyaslannca, bugnn en geri vahisi byk geliimli ve yksek kltrl bir varlktr." (C..S., s.148) M. Mauss yle yazar:

"lkel (iptidai)lerden konuuluyor. Bence yalnz paleolitik an tek kalntlar olan Avusturalyallar bu ad almaya lyktrlar. Btn Amerika ve Polinezya toplumlar Neolitik adadrlar ve tarmcldrlar, evcil hayvanlar vardr. Onun iin bunlar vahilerle bir tek ve ayn pln zerine dizelemek imknszdr." (C..S., s. 149) Vahet a yzbinlerce yl ncelere kar. Aa Vahet kona saylacak tip: Caval Dik-pitekantrop, inli Sinantrop, Avrupal Heidelberg insan ile Piltdown insann iine alan Eoantrap (afakinsan) yeryznden ylesine silinmitir ki, bugnk insan onu insan bile saymyor. (Metafizik bilginler insan, bugnk tipiyle sanki gkten inmi sayyor, tarihlii yadrgyor!). Avrupa'da Orta Vahet kona saylacak Nesnderthal insanla, gene Avrupa'da Yukar Vahet kona saylacak iki zt tipli Sapiens-insan da dl tkenmi "fosil insan" durumundadrlar. nsann geirdii bu nevi deiiklikleri, bugn yeryznden rnei silinmi tipler olduklarna gre, pasif intibak hissini verebilir. IRK: BARBAR TOPLUMUN ESERDR Gerekte insan, insan olal aktif intibak gstermi olmaldr. Yarm ila bir milyon yl iinde en aktif intibak bile byk nev'i deimeleriyle sonulanmamazlk edememi grnyor. Modern istatistikler birka on yl iinde harp veya bar gibi sebeplerle, insan boylarnn birka santim uzayp ksaldn buluyor. lk Vahet ann 500 bin yllk uzunluu dnlrse, Pitekantroptan Homo-Sapiens'e dek grlen tip deimesi aktif insan, intibakl bir varlk iin bile kanlmaz saylmaldr. Bu ekimserliklerden sonra, insann neden aktif uyarlkla pasif uyarlkl hayvanlardan ayrld ksaca gz nne getirilebilir. Tabiat, hayvanlarn stne dorudan doruya etki yapar. Canllarn nce fizyolojilerinde bir deime yaratr. lk atalarn bu fizyoloji deiiklikleri, sonraki dllere anatomi deiiklikleri biiminde geer. Yani, yeni uzuvlar (organlar) dourtur. Uzvu deien hayvan, baka nev'i bir canlya dner... Hi deilse Homo-Sapiens (Us insan) zamanndan beri demek 40-50 bin yldan beri, insan iin byle bir organ (uzuv) dolaysyla nev'i deimesi yok gibidir. Bugnk olumlu bilim delilleri ile ispat etmitir ki, rk deiiklikleri diye o kadar ok demagojiye kap aan farklar, hatta ham corafya etkisi bile olma-

yabilir. Ortaa balangcnda Avrupa Cermen ve hele Latinlerine o denli korkun gelen Hnlerin yzleri, bugnk zenci yzleri gibi, Totem inanc ve tekilat iin yaplm entiklerle izah edilebilir. Demek, rk ayrdnda dahi, toplumun en az maddi saylan etkileri, insana altrd grevler ve artlarla, bambaka rk vasflar verir. Jean Bruhnes yle yazar: "imdiki Besarabya, Ukrayna ve Polonya Yahudileri (geri hemen hemen bilmeksizin, engel burunlar, Levit denilen uzun kara redingotlar, yzn iki yanna den kvrml khklleriyle sahici Filistinli Semit sraillilerin bedencil ve toplumcul ehrelerini, kyafetlerini ve zel davranlarn benimsemilerse de) ounluklaryla slvlardan ve Turanllardan baka birey deildirler. Bin yl oluyor, kendileri Turanl iken Yahudi olan, ve amzn drdnc yzylndan onuncu yzylna dek byk Dnyeper mparatorluuna egemenlik etmi bulunan Hazarlarn askeri ve siyasi etkisi altnda Yudaizm dinine dnmlerdi! uras, insan ne kadar akna evirirse de, gene itiraz gtrmez olaydr: Krakova ve Varova Yahudileri bize, Kudsl Yahudilerin kendilerinden daha ok Yahudi grnrler!" "Bundan karlan sonu dupdurudur: 'Irk' denilen ey bize aradmz 'toplumcul z substrat sociale'i vermek yle dursun, tersine, genel olarak tasavvur edildiinden ok daha geni pay ile, bizzat rkn kendisi toplumla yaamnn bir rndr." (C..S., s. 169) AKTF UYU - PASF UYU nsann aktif uymas, btn etkilere kar tek kii olarak deil, tek bana olduu zaman dahi, toplum aracl ve aralar ile tepki gstermesi anlamna gelir. Hayvan sryle yaad zaman bile, tabiate ve hereye kar tek bana kalr, organlar, uzuvlar ile arpr. nsan tabiata kar teki insanlarla ibirlii durumundadr, ve toplumun kendisine salad aygt ve metod'larla davranr. Yaama savanda, hayvann bir nesil sonra vcudu deiir; insann kuaklar boyu vcudu ayn kalrken, teknii (aletleri ve usulleri) deiir. Teknik deitike, toplumun biimi, canl hayvanlarn nevileri gibi, kalptan kalba girer. Ama, nasl bitki ve hayvan nevilerinin okluuna ramen HAYAT bir tekse, tpk yle domu batm medeniyet eitlerinin okluuna ramen TOPLUM bir tektir. Pasif bir uyuta evre ARTI da, grev deiimi SEBEB de

tabdir. Tarihin gidiinde, tabiat ART, cemiyet (toplum) SEBEP roln oynar. Tekniin geliiminde tabiat artlar, ancak toplum sebepleri ile bir araya gelirse yeni bir senteze varp, insanl ilerletir. Tabiata hayvann pasife, insann aktife uymas bu anlamdadr. Gerekte aktif olan tek ikisi deil, o kiiyi aygt, metod, gelenek, grenek, dil, dnceyle cihazlandrm olan toplumdur. nsan, tabiat toplum sayesinde deitirerek ona uyar. Canllar, ancak yz milyonlarca yl ylan leleri ile tabiatta deiim yaparlar. Yalnz insandr ki, bir veya birka kuakta, toplum manivelasna dayanarak dnyay kaldrr ve kendisine yararl biime sokar. Onun iin peysaj, tabiatn deil insan toplumunun yaratdr. Toplum yaamasnda rol oynayan tabiat, ancak toplumun aygt ve metodlar iin eriilebilir olan tabiattr. nsana dorudan doruya etki yapan corafya: lenmi, deitirilmi, topluma mal edilmi tabiat parasdr. Irak'ta ilk uygarl Smerler kurdu. Smer oymaklar FratDicle balklar zerine geldikleri vakit, tarm iini baarabilecek bir toplum dzeyine erimemi olsalard, kendilerinden nce gelmi gemi nice gebeler gibi geer giderlerdi. lk Smerlerin yerleik yaadklar yerler ise, tabiatn verdii hazr toprak deil, Smerlerin kendi elleri ve emekleri ile yarattklar yer oldu. "(Smer lkesi) ilk tarihcil zamanlarda yaratc merkez oldu, tarih ncesi devrinin sonunda yaznn beii oldu. Bu yaratclar ve icatlar Smerler idiyseler, kendilerinden nce gelmi olupta, el-Obeyd anda bizzat Smer lkesini "yaratm" olanlara nsmerler ad verilebilir. "brani Genese (Tekevvn: Olu efsanesi)nin yanklad Smer geleneinde; yarad topra sudan ayrmaktan ibaretti. Baka deyimle, biimleme durumunda bulunan Frat ve Dicle deltasnn kurutulmas demekti. Bu yarat emei el-Obeyd devrinde balam olmak gerekir. Zira n-smerler daha nceden hububat ekiyorlard bile: Hububat ise, ne bir sazl bataklkta, ne de sulama yaplmam bir lde bitemezdi. nsanlar Erech'te, zerinde yaadklar yeri yarattlar. Mesken arsas ile batakln dibi orasna hakiki platformlar sralanmt: Bunlar, muntazam tabakalar halinde havri dizilmi ve ayak ile inenmi kamlardan yaplmaydlar. Erech, IV. Bericht, Abhand, Preuss. Akad Wissen. phil. Hist.,

(Kl,1932, 2) Smerler belki ekime elverili adalar kulubeleri ile doldurmamak iin, bu yapma yeri kendilerine amurlu batakln stne kurmulard." (Ch. OP., s.129) Demek insann tabiat etkisi altna girebilmek iin bile, nce toplumun tabiat zerine aktif etki yapabilecek ara ve yol (vasta ve usul)lar bulmu bulunmas gerektir. Bulamamsa ne insan tabiata etki yapabilir, ne de dolays ile tabiatn toplumu deitirip gelitirecek bir etki yapmas elverir. Bunun tersini dnmek (Tarihi srf corafya ile nitelendirmeye kalkmak), insan pasif hayvan yerine koymak olur. nsann iledii ve faydalanabildii tabiat, toplum teknii ile tekilatnn seviyesine gre deiir. nsanlar ancak toplumcul teknik ve metodik seviyelerinin elverdii tabiat paras zerinde srekli mnasebetler kurabilirler Avc oymaklar iin orman yaanlacak umak yerdir. Van gl evrelerini brakp Irak llerinde medenilemiye inen Semitler, kutsal kitaplarnda Van gl evresinin aalklarn ve orada geen kardee eit kandalk yaaylarn yakc hasretle CENNET'letirdiler. Tarm anda ise, demir baltayla ormann kk kaznmadka tarla alamad. TABATLA TOPLUMUN KARILIKLI ETKLER Hangi adan baklrsa baklsn, tabiatla toplum arasndaki etki tepki ancak bir arada ele alnrsa anlalabilir. Ancak o zaman tabiatla toplum arasndaki olaanst diyalektik karlkl sebep-netice mnasebeti aka grlebilir. Tabiat, insana engel kard zaman da, kolaylk gsterdii zaman da ayn tabiattr. Toplumun ondan faydalanmas, tabiat (moda deyimi ile) " deerlendirme"si , kendi geliim basamana baldr. Neanderthal insan, buzullarn saldrsna uramasa, lk ak havay brakp, aylar kard inlerde yaamaya balamazd. Ama, toplum daha nce atei iyice kullanmay renmemi olsayd, Neanderthal insan da buzullar Avrupa'snda tutunamaz, Eeontropus (afak-insan) gibi yeryznden silinip gidebilirdi. Gerekten vahet a byle oldu. Barbarlk (Neolitik) ada, obanlkla geinen oymaklar iin toprak mlkiyeti gibi, toprak vatan da yoktu. z Trke'de: "Yurt" szc "adr" demekti. Savalar lkeler ele geirmek iin deil, ok defa talan iin yaplrd. obanlk balca geim yordam

kaldka, en ufak bir skma, en byk ulus ynlarn bir lkeyi brakp tekine kolayca gemeye gtryordu. Anadolu'da Pelaj'lar Tras'lar, Tras'lar Grek'ler kovalad durdu. Cimmeryen'lerle Skit'ler, yeri yurdu bilinmez ecinni taifeleri kadar oynaka "yurt" deitirebiliyorlard. Roma medeniyeti gerken Hnler nnde Gotlar ve btn teki gmen uluslar ksa zamanda dnyay bir utan tekine arnlayveriyorlard. Kayhan Trkleri obanlkla geindikleri sra, Mool basks altnda Orta Asya'dan Anadolu'ya dek, bir daha geri dnmemecesine katlar. "Yurt"lar tadklar adr ve otalar idi. Btn bu gebeler, geimlerini tarmla salamaya baladklar zaman, yerletiler. Yurtlar adr yerine toprak oldu. Sava, topra savunmak, arazi fethetmek iin yapld. Toprak mlk ve yurt oldu. Medeniyet binlerce yl Yakndou topraklarnda bocalad. Okyanuslar yeryznn bitimi almaz teki dnya engini sayld. Uzakdou'dan ilk Neolitik insanlar, Uzak Bat'dan Norman barbarlar boyuna Amerika'ya gittikleri halde, Eski Dnya, Yeni Dnya'nn var olduunu dahi bilemedi. Kolomb'un gemisi San Salvador'a ulat gn, Amerika Hint sayld. Engine alan aralar okyanuslar kesin olarak yenince, Amerika "kefedildi. Bat Avrupa'da sermayenin birikii kapitalizme, modern Avrupa medeniyetine geii hzlandrd. Amerika diye bir corafya paras var oldu. Tabiatla insan toplumu, birbirlerinin hem sebebi, hem neticesi olan, gh dosta (olumlu ynde), gh dmanca (olumsuz ynde) karlkl etki-tepki gsterdiler. Bu gerein en gze arpan gsterileri, insanln bir tarihncesinde (Yeni Dnyada) ve bir de tarihte (Eski Dnyada) yapt iki byk gei srasnda bulunur. TARHNCESNDE: YEN-DNYA DURDU Amerika karakesimi, Eski Dnya'dan (Asya-Avrupa- Afrika'dan) ayr, uzak, habersiz, kendi bana kald srece, Orta Barbarlk konandan teye geemedi. Eski Dnya'da insanlk Yukar Barbarla, oradan medeniyete, medeniyetin antika tarihi kaplayan basit Bezirgan ekonomisi temeli zerinde uzun ve nbet nbet Tarihcil Devrimler andan sonra, modern kapitalizm ana ykseldi. Amerika bu tekml basamaklarndan hibirisini atlayamad. nkalar, Aztekler gibi yerli Amerika toplumlar, bir eit Hiyerolifi andran yazya doru gelimi grlyorlar. Yalnz bu gelimelerde dikkati ekmesi gereken bir yan var: O gelimeler Yeni-

Dnya'nn hep Pasifik kylarna bakan yksek yaylalarda belirirler. Sonralar daha doudaki kara ilerine doru yaylp ilemi olsalar bile, hep bat kylarndan gelmedirler. O toplumlarn bu durumlar, kendileri ile Pasifik Okyanusu teleri arasnda bir mnasebet bulunabileceini hatra getirir. Bu yzden onlar, yerli ve balbana gelimi kltrler saylamaz. Eldeki son belgeler, ("tarihin balay" srasnda greceiz.) Uzakdou'dan Bat Amerika kylarna gelinmi bulunduunu sezdirmilerdir. Ancak dardan szma uygarlk unsurlar bile, geldikleri Amerikan corafyasndan destek bulamam grnrler. Onun iin, Amerika'da gelieceklerine, sz yerinde ise dumurlatlar ktletiler denilebilir. Geni Amerika karakesimlerinin insanl, uygarlk yle dursun, Yukar Barbarlk konana bile kamadlar. Neden? nk, Orta Barbarlktan Yukar Barbarla ykseli ancak SRmanivels ile elverdi. Amerika'da ise sr hayvanlar yoktu. Koyun, kei, sr, beygir cinsleri "Eski-Dnya'nn varlklarydlar. Srye yer vermeyen corafya iinde kalan Amerikal insan, Avclktan ileri bir retim artn bulamad. Dolaysyla da, Amerika'nn yerli toplumlar, belki Uzakdou'dan sram medeniyet elemanlarn bile, Akdeniz kolonileri gibi gelitiremedi, tersine Orta Barbarlk seviyesi evresinde dondurabildi. Yukar Barbarlk manivelasn Amerika ART'lar iinde bulamayan insanlk, Orta Barbarlk SEBEP'leriyle uygarla srayamad. TARHTE ESK-DNYA YRD "Eski-Dnya" dediimiz Asya-Afrika kara kesiminde evcilletirilebilir sr hayvanlar boldu. Srnn getirdii toplum zenginlii ve kiiliin geliimi, elverili blgelerde Yukar Barbarlk Tarm retimini, medeniyetin canl hcreleri durumuna girecek Kentleri ve bir eit KENTLEME demek olan uygarl ardarda gerektirdi. Ama, btn Kadim uygarlklar, Asya-Afrika blgeleri iinde kaldklar srece, belli bir retim yordamndan ileriye geemediler. Bu retim yordam tek szle BEZRGAN EKONOM'nin ilkel biimi idi. Bu ekonomi bir snra dek geliince, retim temeli olan toprak ekonomisini iinden klmaz bir kargaala sokup geriletmeye kadar varyordu. Bu kmaza girilince, evre barbarlarn aknlar, ryen ve insanln ileri gidiini engelleyen eski uygarl yk-

yorlard. Fakat, yeniden doan medeniyetler, gene ayn Bezirgan temeller zerine dayanyordu. Ayn kmaz, tekrar gelip atyordu. O yzden, stnkr bakanlar iin "tarih bir tekerrrdr" dncesi, neredeyse, tarihin ilerleyiini yok saymaya dek vard. Asya-Afrika uygarlklar Avrupa'ya geti. Yunan-Roma Akdeniz uygarlklar tarihi "tekerrr" ettirmekten kurtaramadlar. Ancak medeniyet Avrupa'nn bat ucuna dedii zaman, insanlk Ortaa'dan modern KAPTALZME atlayabildi. O yzden kapitalist uygarla, dar anlamyla "AVRUPA medeniyeti" ad takld. Burada Bezirgan uygarln, geni yeniden retim dzeni olan kapitalist uygarlna atlatan corafya ART'lar nelerdir? nsanlk in lkesinden Atlas kylarna dek btn yeryzn uygarlk balantlarna amt. Bu byk KEMMYET BRK, Bat Avrupa'da anszn, kimseye sezdirmeden yeni bir KEYFYET'e srad. Modern anlamda "Dou Hint Kumpanyas" biimiyle, o aa dek grlmemi bir byk sermaye birikiini, baka birok (Avrupa'da Norman aknlar, Akdeniz'de Osmanl aknlar gibi) sosyal, tarihcil, siyasal ve ilh. sebeplerle, kanlmaz kld. Ayrca, Bat Avrupa ucunun corafya ART'lar da byle modern sermaye birikimi iin ideal elverililikte bir KEYFYET tayordu. Bu keyfiyetin banda; "Estuaire" denilen deltasz rmak azlar gelir. Bu rmak azlar, en byk deniz tatlarnn rmak yolu ile karalarn en derin ilerine dek ticareti sokabildi ve sermayeyi byk emniyet altna ald. Atlas Okyanusu, ok ar med ve cezirleriyle, kendisine dklen rmaklarn azlarnda delta biimlerini silip spryordu. Modern sermaye birikiini ilk temsil eden Dou Hin Kumpanyalar, Ren ve Taymiz esterlerinde belirdiler. Elbet, yalnz bana in ile Atlas kylar arasnda gidip gelmeler, hele Atlas Okyanusunun esterleri, hibir toplumu kendiliinden kapitalist uygarla geirmeye yetemezdi. Avrupa'ya evel ezel ilk insanlar Orta Asya ve in'den gelmi grnrler. 250 bin yl ncelerine kan Sinantrop'larn Pekin'den kalkp Avrupa'ya Heidelberg insan biiminde geldii olmayacak ey deildir. 100 bin yl nceki Avrupal Orta Vahi Neanderthal insanla, Yukar Vahi Grimaldi insann ise, Asya'dan Avrupa'ya geldikleri, artk bilimce belgelenmi saylabilir. Hepsi bir yana, tarih iinde Hunlar, in ile Fransa arasnda mekik dokumu aknclar oldular. Btn bu mnasebetler, hi-

bir zaman Orta Barbarlarn bir srayta kapitalizme varmalarna elvermedi. Batda kapitalizmin domas iin, toplumun nce orada prekapitalist (sermayedar-ncesi) basamaa varmas, Yakndou ve Akdeniz'de 6 bin yllk bir medeniyet fonunun ylm bulunmas gibi toplumcul ve tarihcil baka pek ok maddi manevi SEBEP'lerin gelimesi gerekmitir. Bat uygarlndan nce Bat-uc ile Douuc arasnda tarihin en ulu ve geni medeniyet kprsn nce slamlk kurmutur. slam uygarlnn "BURUUM" (plissement) da silsilelerinden en sonuncusu Osmanllk, anszn Avrupa'da gelimi Ortaa bezirgan prekapitalist ve taze insan malzemeli topluma, buzullarn saldrmas gibi yaman ve kesinlikle Akdeniz ve Yakndou'nun gelenekcil ticaret yollarn tkamtr. O zaman, atei bulmu Neanderthal insann son drdnc buzullar basknnda yok olacana maaralarda yeni bir yaay a aabilmesi iin zaruretlerle, Bat Avrupa n sermayecileri, UZAK-DI TCARET iin Hint yollarn aramaya km ve Amerika'y Hindistan niyetine kefedip, n-kapitalist karakterde srf bezirgan sermayeyi modern ilerici kapitalizm mnasebetlerine yneltip gelitirebilmitir. YAKIN-DOU NSANLII Toplumun srf corafya kanunlar ile gdld sans ne kadar metafizik ve asosyal bir kuruntu ise, corafyay toplumcul ekonominin ARTI gibi ele almamakta en az o kadar skolastik bir yanlma olur. Corafya retici glerin darsndan evreleyip artlandrd toplum zerine nasl kesin etki yapt "Eski dnya" geliimi ile "Yeni dnya" geliimi arasndaki farktan belli olur. Klasik tarih, Yakndou'daki toplum geliimini basit bir yayla olayna balar: "Katerner (drdnc) yeryz ann balangcndan beri, yalnz kuzey Afrika ile gney n-Asya'da fizik artlar insann abuk ilerlemesine elveriyordu. Paleolitik (Eskita a) sanayi izlerine bilhassa Lbnan ve Suriye'de rastlanyor. Bu blgelere yerleen insan yava yava ate, ss, elbise kullanmay becerdi, ta yontmay, sonra cilalamay, en sonunda da toprak vazolar ve madeni silahlar yapmay rendi. "Bununla birlikte Suriye kltr oca olma bakmndan, Msr'n aasnda kalr. "Fakat iklim artlar deiti. Ykseklikler kurudu. Byk rmak

vadileri ekillendi. nsan daha eitli, daha bol zenginlik kaynaklar buldu. O zaman Libya'da oturanlar Nil'e doru indiler. Suriyedekilerden kimileri daha barnabilir ksmlarda oturdular, kimileri ise, Frat vadisini takip ederek, Acem krfezi zararna teekkl eden milli ova iinde yerlemeye gittiler. Ve orada baka rktan kimselere, ran yaylasnn bat sathmilleri yoluyla kimbilir nereden gelmi bulunan Smerlilere rastladlar. Onlarn ibirliinden, drdnc bin ylda daha sonra Babil adn alacak olan Smer-Akkad medeniyeti dodu." (M.P.: H.G. des P.C.1 s,13) Krk yl nce tarihin balangc byle grlyordu. 20 yl sonra o iklim deiiklii Avrupa buzullar kalknca, Atlantikten Afrika kuzeyini aarak t nds rmana dek giden yamur dolu siklonlarn, buzullar ekilince, yolunu deitirerek Avrupa zerine gemesiyle izah olundu. AFRKA-ASYA CORAFYASI Edinbourgh niversitesi ntarih ve Arkeoloji profesr V. Gordan Childe, hangisinin daha nce geldiini kestirmekten ekine ekine balca 3 "hakiki medeniyet" merkezi seer: Msr, Irak, Hint. "Bunlar 25. ile 35 derece paraleller arasna yerletirilir. Bu blgeler, imdiki dnyada, en scak ve en kuru iklim mntkasn tekil eder." "Msr, Smer ve Pencap, az ok srekli ve tabiata belirli arzalarla (engellerle) aralanm (faslalanm) bir l yaylasn yarp geen byk rmaklarn vadileri iinde yaylrlar." (Ch. OP, s. 33). "Hint okyanusu bu mntkann gney snrn tekil eder. Bu blge ndus tesinde yeniden (gney Arabistan ve Habeitan'da olduu gibi) Mossunlar (Mevsim yelleri) orman ile temasa geer" (age) Kuzey ynnde "fizyografice (Balkanlar) silsilesi bir i denizden (Akdenizden) daha net snr izisi verir. Byle Anadolu masifi (yndalar), Kafkas, Elburuz, sonra Hindiku ve Himalyalar iindeki ayn buruum izileri (Yerburuumlar) mntkamzn kuzey snrn tekil ederler." "Bu blgenin, hi deilse Atlantik ile Dicle arasnda yerlemi birliini, topyekn belirtmek iin genel olarak AFRAZ termini kullanmay hakla karmaya elverilidir." (age, s. 34) "imdiki durumda btn bu blge yaman bir yamur yetersizliinden muztariptir. Bu hal, byk rmaklar tefcir eden sulama kanallar ebekesi dnda kalan o yerleri pratikte oturulamaz klar. Kuzey

ve merkez Avrupa'y sulayan Atlantik siklonlar Akdenize yazn ular. Sahara'ya (Afrika lne) asla varamazlar. Ayn k yamurlar Irak'a, ran yaylasna ve hatta ndus vadisine eriir. Ama, yksek Filistin ve Suriye yaylalarndan geerken ylesine seyrekleirler ki, darack bir kuzey Suriye eridi dnda, yalar yetersiz olur. Bizzat ran'n merkezinde ykselen yayla, bilfarz llerden ibarettir. "Bundan baka, bir sra kark sebepler, Mossun yamurlarnn ndus havzasna yana engel olur, bu yzden oras da batnn siklonlu yamurlaryla yetinmek zorunda kalr." (Antiquity, IV, s. 327 vs.) Fakat, Afrazi kesimi "imdi" byledir. Medeniyet yeryznde domadan nceleri durum tam tersineydi: "Tarihimizin balad ada Kuzey Avrupa Harz'a dek buzlarla kapl, Alpler ile Prineler byk buzullarla tal bulunurken, byk kuzey kutbunun (Arktiin) basnc Atlantik boralarn gneye yneltiyordu. (Q. I. Met. Soc., Londra, XLVII de Brooks), tarih ncesinin eitli safhalarnda boralarn farazi yolunu gsteren levhalar verir. (age, bakla: The Evolution of Climate, 2. Bask,1934, s. 278). Bugn merkez Avrupa'y yarp geen kasrgalar (siklonlar), o zaman Akdeniz ve Kuzey Sahara zerinden aarak ve Lbnan geidinde zrtlemeksizin Irak ve Arabistan' ayor, ran'a ve Hind'e dek varyordu. orak Sahara dzenli yamurlar alyordu. Ve ne kadar ok douya gidilirse o kadar daha ziyade, saanaklar yalnz bugnknden bol olmakla kalmyorlar, yl boyunca da leik bulunuyorlard. ran yaylas zerinde geni buzullar beslemeye yetersiz olan yalar, bugn tuz l olan byk kntleri dolduruyor, iklimin etinliini mutediletirmeye yetecek az derin, kk i denizler meydana getiriyordu." "Demek, Kuzey Afrika'da, Arabistan'da, ran'da ve nds vadisinde, otlaklara, savan (aasz bol otlaklara) rastladmz zaman, Avrupa'nn en byk ksm zerlerinde loess (tabakasz ve fosilsiz mil) tekil edecek tozun yld, yellerin sprd tundra (yosunlu kutup ayrlar) ve steplerden ibaretti." "Hi deilse Sahara'nn kuzeyi Akdeniz yamurlarndan faydalanyordu... Bu blgenin bereketli ayrlar ve gene gney Asya ayrlar elbet Avrupa'nn buzlu stepleri kadar sk bir nfusu barndryordu. Ve bu elverili, kamlayc ortamda insann buzlu kuzeyde

olduundan daha abuklukla ilerlemeye doru tekml edeceini farzetmek akla yakn gelir." (Ch. O.P., s. 35-36) YEN DNYA: ESK DNYA Bu izah, in bir yana braklrsa, Msr, Irak, nds medeniyetlerinden her nn de bu Afrazi blgesinde doduklaryla dorulanr. Yalnz, medeniyetlerin ilk beikleri gz nnde tutulunca, u olay ortaya kar; Medeniyetler Afrazi blgesinin gelii gzel herhangi semtlerinde deil, bilhassa ve dorudan doruya byk rmak boylarnda domulardr. Siklonlar mekanizmas, Afrazi blgesinin insanlarn cilal ta (neolotik) ana dek getirmitir. Fakat ondan yukarya, medeniyete gei iin rmaklarn corafya retici gleri kesin rol oynamtr. Bu rmaklar asl medeniyetlere kaynak olduklar yerlerde, byk Sbtropikal (Tropikalimsi, Yakcms iklim) ulu rmaklardr. Eski dnyada Sbtropikal ulu rmaklarn hepsi de, kendilerine gre birer orijinal medeniyet dourmulardr-. Dourduklar medeniyetler o kadar birbirlerine benzerler ki, onlar, daha sonraki orijinal medeniyetlerden ayrmak iin Bitkicil yahut Irmakcl medeniyetler diye adlandrmak gerekir. Yeni dnyadan Avustralya rmaksz gibidir. Amerika'da iki ulu rmak var: Gneyde yeryznn en geni rma Amazon, Kuzeyde dnyann en uzun rma Misisipi. Fakat bu iki rmakta, Eski dnyadaki eleri gibi bitkicil byk ziraat medeniyetlerine beik olmadlar. Neden? nk Amazon Sbtropikal deil, hatta sadece tropikal bile deil, sanki dpedz Ekvator (hattstva) zerine izilmi akan bir rmaktr. Bu rmak boyunda scak her mevsim 25 derecenin altna dmez. Mevsimin ne demek olduu bilinmez. Yamur boldur. Ylda ortalama bir buuk metre, ok defa 3 ila 4 metre yaar. Ya d yerde kalsa adam boar. Bu scak ve su banyosu iinde bitkiler bereketten ldrr. Tarla amak iin temizlenmesi gereken ormanlara "balta girmez". Eski dnyada da Tropikal iklim medeniyet yaratamamtr. Msr'la o kadar kap komu olan Habeistan, M s r olamam t r. Nitekim Kristof Kolomb'un ilk vard Antil adalar, 23 ile 27 paraleller arasndaki Tropikal iklimli Cennet gibi yerlerdi. Fakat orada yaayan Arvaklar, pek geri tekilatlydlar. Cilal ta iinde bile

baltadan ok gzel ilenmi mcevher ve gerdanlk yapyorlard. Teknik seviyeleri dk, ilkel, zrt sakin balklard. Amerika yerlilerinin en ileri topluluklar; Meksika'da Aztekler, Bolivya ve Arjantin'de Liyagitler, Peru ve Bolivya'da nkalar, Guatemala'da Maya Kielerdir. Bunlar da Tropikal paraleller arasndadrlar. Ama, hepsi yayla insanlardr. Tropikal yaylalar ise yakc deildirler. Amerika'nn Misisipi ulu rma sbtropikal topraklarda akar. 300 kilometre tutan deltasyla denizden her yl 100 metre yer kazanan ve dnyann en geni vadisini yaratm bulunan "Irmaklarn babas" Misisipi, ana Nil arkada kadar medeniyet gelitirici olamad. mlekilik ile birlikte insanlk btn dnyada Yukar Vahet konandan (Paleolitik: Eskita andan), Aa Barbarlk konana (Neolitik: Yenita a balangcna) geti. Fakat bu Morgan'n Aa Barbarlk kona, Amerika yerlileri iin alamaz bir snr olarak kald. Bunun sebebi de gene corafya retici glerinin determinizmidir. Amerika'nn en ileri yerli ulusu nkalar idaresindeki Kiualardr. Kiualarn stnlkleri, Gney Amerika'nn Peru ve Bolivya dalarnda az ok evcilletirilebilecek Lama adl hayvancazn bulunmasndan ileri gelir. Amerika'da Kiualardan sonra gelen ikinci derece ileri ulus Meksikal Azteklerdir. Onlar dokuma iin ancak ku tynden faydalanabildiler. Tyden pek ince, ssl, mozayikler yaptlar. Ama, dokuma sanayii saylabilecek bir retim dal yaratamadlar. te Amerika'nn kendi bana kaldka Aa Barbarlk konandan yukar kamaynn tezatl engeli bu corafya zelliine dayanr. Gney Amerika'nn nkalarnda, sr teekklne elverili olmamakla birlikte, hi deilse Lama gibi evcilletirilecek bir yk hayvan vardr. Ama Gney Amerika'da Amazon tropikalimsi rmak deildir. Kuzey Amerika'da dev gibi Tropikalimsi Misisipi rma vardr; ama Meksikal Azteklerde sr olacak koyun, sr deil yk tayan bir Lamack bile yoktur. Asya'da, Koyun, kei, domuz gibi sr olacak hayvanlar boldu. O sayede insanlk sry kefederek gebe obanlk ekonomisiyle nce Orta Barbarlk konana, sonra davar yemi tedarik ederken ziraati kefederek kentler kurma yoluyla Yukar Barbarlk kona-

na, en sonunda da, ziraatla sanayinin iblmleri gelitike ortaya kan arac, alverii bezirgan snfla medeniyet ana basamak basamak ykseldi. Amerika'da sr hayvanlar bulunmaynca, Gebe obanln Orta Barbarlk kona basamana klamad. Dolaysyla Ziraatn gelitii Kentli Yukar Barbarlk kona basama hi gerekleemezdi. Bu iki sosyal geliim basama bulunmadka ise, medeniyete eriilemedi. CORAFYA-TOPLUM MNASEBETLER "Tarihin ve toplumun tayin edici temeli diye baktmz ekonomi mnasebetleri adyla demek istediimiz ey, belirli (muayyen) bir toplumda insanlarn geimlerini reti tarzlar, rnlerini (iblm bulunduu lde) mbadele edi tarzlardr. Demek bu mnasebet iine btn retim teknii ile tat teknii girer. Bizim kavraymza gre, bu teknik rnlerin mbadele ve tevzi tarzn da, dolaysyla, Kanda toplumun eriyiinden sonralar, snf blmn de, gene dolays ile Devleti, siyaseti, hukuku ve ilh.' da tayin eder, belirlendirir. Ondan baka, ekonomi mnasebetleri iine, o mnasebetlerin zerinde aktklar corafya temeli de girer; ok defa yalnz gelenek gereiyle veya visinertiae (atalet hassasiyle) korunulan daha nceki geliim basamaklarnn gerekten kalagelmi izleri de girer, ve elbet o toplum biimini dardan evreleyen ortam, evre de girer. Btn idrostatik (akclarn dengelemesi kanunlar) (Torielli vs.) 16. ve 17. asrlar talyasnda da sellerinin dzenlendirilmesi ihtiyacndan kt." (F.E.: Heinz Starkenburg'a Londra'dan yazlm 25 Ocak 1894 gnl mektup). Toptan insanln bandan gemi olaylarn btnn tabiatla mnasebetine gre gz nne getirirsek, iki byk blme ayrrz: 1- Tarihncesinde insan toplumu tabiatta KLM'e uymutur. 2- Tarihte insan toplumu tabiatta TOPRAK'a uymutur. Bu uyu (intibak)lar yle zetleyebiliriz: N-TARHTE: Toplumun geliimi tabiatn iklim deiikliklerine uyarak deiti. Balca iki byk a geirdi: 1) Vahet (Paleolitik) a, 2) Barbarlk (Neolitik) a. 1- Vahet a: Deyince, bugn "vahiler" diye adlandrlm insan kmeleri aklmza gelmemeli. Onun iin o ilk insanlk ana lk Vahet ve Gerek Vahet a adn vermek daha doru olur. lk vahet anda iklimin insan zerine etkisi dorudan do-

ruya denecek yamanlkta ve kesinliktedir. Onun iin iklim deimeleri insann NEV'lerini deitirir; Caval Dik-Pitekantrop, Pekinli-Sinantrop, Heidelberg-insan, Piltdown-insan, (afakinsan = Eoantropus), Neanderthal insan, Us-insan (Home sapiens; Grimaldi, Kromanyon tipleri) gibi. lk vahet a ok uzun, en az 500 bin yl srer. nsanlk bu ada tabiata pasif uyutan kurtulup aktif uyua doru geer. 2- Barbarlk a: Vahet ana nispetle ok ksa, ancak 50 bin yl kadar srer. Burada insan tabiata kar bsbtn aktif uyu gsterir. klime kar ballk daha kvraklar. Neolitik Barbarlar, yeryzn oynak atllarla yeniden fethederler. ylesine ki, barbarlktan stn bir dzen olan medeniyet bile onu btn en byk a boyunca dzen olarak bile hi yenememi, insan bakmndan ise, tersine medeniyet ancak barbar as ile yok olmaktan kurtulabilmitir. Barbarlk anda iklimin insan zerine etkisi pek dolaysyla olmutur. Onun iin iklim deiiklikleri ancak toplum kanalndan IRK denilen tipleri yaratabilmitir. TARHTE: Toplum geliimi YER veya TOPRAK deiikliklerine uyarak deiir. Balca iki byk a geirir: 1) Tarihcil Devrimler a (Bezirganlk a), 2) Toplumcul Devrimler a (Kapitalizm a). 1- Tarihcil Devrimler a: ntarihin vahet a gibi nispeten ok uzun: (5-6 bin yl) srer. Bu ada topran insan zerine etkisi dorudan doruya denecek kadar yaman ve kesindir. Medeniyetin retim temeli TARIM'dr; hemen btn ekonomi ve politika Toprak-Yer evresinde dner. Medeniyet, filiz verdii yerden bir bitki gibi ayrlamaz, ancak dal budak salar ve orackta lr. Toprak ekonomisi ve toplumcul mnasebetleri yznden (vahet andaki insan nevi'leri gibi) bir sra, birbirinden ayr, hatta birbirlerini yokeden medeniyet NEV'leri trer: (Irak, Msr, Hint, in, Yunan, Roma ve ilh. uygarlklar gibi...) Adlarna uygun olarak her bir YER'in, hatta bir KENT'in tipinde olurlar. Her uygarln kendi zel bir corafyas bulunur. 2- Sosyal Devrimler a: Tarihcil devrimler ana nispetle pek ok ksa: 5-6 yz yl srer. nsann topraa ball ok daha kvraktr. O yzden artk bir yere saplanm, baka hayvan

ve bitki nevileri gibi ayr ve zt medeniyet NEV'lerine yer kalmaz. Yeryzne tek tip medeniyet yaylr. Medeniyet nevileri yok, REJM (dzen)leri vardr. Uygarln zel bir corafyas kalmaz. Geri sanayi belirli blgelerde toplar. Kyler sszlap ehirler Babil kuleleri gibi ykselirler. Ama bu "Tabii" deil, Tarihcil devrim andan kalntlarn yeni smrmle eletirilmesinden doma bir ucubedir. Geri kutuplara ve tropik izgiye yaklaldka modern uygarlk azalm grnyor. Ama, bu da, tabiat ve corafya gerei olmaktan ok, gene Tarihcil devrim ann geleneiyle yaatlmak istenen bir blge tekelinin sonucudur. Yoksa, tabiatn etkisi medeniyetin KEYFYET'ine deil, kemmiyetine dokunur. klim, olsa olsa nfus azlna, okluuna, ehrin byklne, kklne tesir eder.

DNYA LE TOPLUMUN TARH NCES Yeryznn tarihinin 16 ile 25 milyar yl hesaplanan drdnc aa kadarki geliiminde, henz bugnk hayatn canllar bile grnmemiti. En n lk a: Hayat deil, bugnk kayalar bile biimlememitir. Bu an birinci Fundamental (temelleme) konanda ancak Cristallophyllienne adl: Billri istten: Gneiss micaschist kayalar grlr. (Alp ve Britanya'da rastlananlar gibi). kinci konanda Azoique (canlsz) temel depo yerine geen ilkel zemin (terraine primitif) balar. n lk a: Buna Age Primordial, yahut Protozolque (n-canl) a denir. Granit kayalklar rten kerti tabakalar iinde alg denilen su yosunlar ile ilk kabuklu (crustaces)larn izlerine rastlanr-. lk a: Canl olarak en eski baln belirdii bu a da konaa ayrlr: 1- Silryen zemin trilobit ( fsl) canl yeridir. (Bretanya). 2- Devonyen zemin ilk baln grnd yerdir (Arden'ler). 3- Karbonifer zeminde amfibyen (hem karada hem denizde yaar) canllarla, bugnk maden kmrlerini yapacak olan bitkiler egemen olur. Bu ilk aa Palezoique (Eski canllar a) da denebilir. (Age Primaire). kinci a (Age secondaire): Kozalakl (conifere) bitkilerle, kertenkelemsi (Sauriens) srngenlerin gzkt yerdir. O da konak zemine ayrlr: 1- Triassique ( katl) koca kertenkelemsi fosillerin bulunduu katl zemin biimlemesi. (Fransa'da Voges blge dalar). 2- Jurassique 3- Crtace (tebeirimsi) zeminleri, Fransa'nn kerti havzasn kaplayan yerlerdir. Burada milimetrenin onda birinden kk Foraminiferlerden 40 metre boyunda Atlantosaure'lara dek hemen hibiri zamanmzda yaamayan canllar belirir. Eski trilobit, spirifer gibi kabuklularn yerini bol bol Ammonit ve Belemnit'ler, ift valvl mollskler (nime: Yumuakgiller), Ekinoderm (kaln derili) kabuklular tutar. Ve ilk defa, srngenlerden yukarya devekuunu andrr yarm ila 2 metrelik kantllarla, boylar ortalama 2 santimi

gemeyen kstebek-kanguru-fare aras ilk memeliler ortaya kar. Onun iin bu aa Mezozoik (aracanl) ad verilir. nc a: Bugn yeryznde yaayan canllarn belirip, drt konak sresinde gelie gelie en sonunda ounluu almalar devridir. nsan yok, fakat insann tanaca hayvanlar yer ve yol aarlar. 1- Eocne: Gece-gndz eit. Tapir, kirpi gibi imdiki kularn afa sker. 2- Oligocene: imdiki canllar tek tktr. Dev domuz, Titanon fili, maymun, 3- Miocene: imdiki canllar aznlkta. l at, uzun hortumlu fil, deve, zrafa. Burada yaz ksalm, k uzamtr. 4- Pliocene: imdiki canllar ounlukta, imdiki iklimler egemendir. Mamut, krkl gergedan grlr. nsan maaras sezilir. Ama insana benzer ey yoktur. Cainozoique adn alan nc ada "Ongicule" (trnakckl) denilen Primate (maymun)lar, bcek yiyenler, st kpekdileri uzam etyiyenler, cepliler (marsupiaux); "Angule" (trnakl) denilen, ve trnakkllardan kamak iin yaplma benzeyen tapirden, at, sr, geyik, rinosero cinslerine dek, ayak parmaklar birleme zorunda kalan canllar byk bir abuklukla geliirler. Grlyor ki: Yeryz Tarihi, hayat ortaya kmadka, zaman bakmndan kolay seilemiyor. Onun iin, yeryznn geliim alarn, canllarn evrim (tekaml) alarna gre sralamak daha belirli oluyor. Bu sra yledir:
BM-SSTEM SRE (Milyon Yl) LKA (Urzeit): Azoik (Canlsz) zaman ERA yahut Arkeozik (Eneskicanl) YALIA (Altertum): Paleozoik Herbiri er konakl: 100 mil.yl Kambrium 70 mil.yl Silur 80 mil.yl Devon 75 mil.yl Karbon 75 mil.yl Perm ORTAA (Mittelalter): Mezozoik (Ortacanl) yahut Sekonder (kinci a) Herbiri 3 konakl: 80 mil.yl Trias 70 mil.yl Jura 20 mil.yl Tebeir YENA (Neuzeit): Kainozoik (Yenicanl) 60-65 160-180 Araik (Eneski) 500-1000 Prekambriyan 300 400-500 (Fruhzeit): Eozoik (Canl afa) Algonkik veya

A- 60 milyon yllk nc a (Tersi yer) 1. Paleojen (Yal nca): Paleosen Eosen Oligosen 2. Neojen (Gen nca): Miyosen B- 1 milyon yllk Drdnc a (Katerner) Plisen

Yeryznn nc a ile Drdnc ana YENA denmesi, bu iki ala birlikte, bugne dek yaam canl nevilerinin ilk grnmeye balamalar ve gitgide, canllar iinde ounluu kazanmalar yzndendir. Yenian btn, yeryz alarnn krkta birine yakn ksalktadr. Bu ksa zaman iinde en byk sre Tersiyer denilen nca'da geer. Corafyamzn btn byk da zincirlemeleri (Atlas, Siyernevade, Pirene, Alp, Alpenin, Karpat, Kafkas, Hindiku, Himalaya zinciri Tethys jeosinklinali evresinde Japon, in, Avustralya kordilyerleri ile Rosoz dalar, And Kordilyerleri aralarndaki Uzakdou jeosinklinalin evresinde) ykseldiler. O byk buruumlarn eski kat karakesimlerinde yaratt krlmalar ve uuntular byk okyanuslar (Gondwana ktas yerinde Hind, Lemurien ktas yerinde Pasifik, Atlantid ktas yerinde Atlas, Tethys ktas yerinde Akdeniz) yaratt. Masif santral, Voj-Karaorman masifi ykselirken, Renanya ukuru, Kzldeniz, Afrika glleri, Lt denizi ve ilh.ler belirdi. Drdnc aa kalan btn ve en nemli yerkabuu deiiklikleri, Fransa ile ngiltere arasndaki berzahn batmas, Hazer ve Aral denizlerinin Akdeniz'den ayrlmalar, Dou Akdeniz'in teekkl, Antil adalannn paralanmas ve skandinavya ykselirken Felemeng'in alalma tahterevallisi gibi nispeten ufak deiikliklerdir. nsann tanyaca yeryz olmutur. nsan beklemektedir. nsann yeryz biimlemesi ve gelimesini yaratacak tezatlar, byk tektonik altstlklerin yerine geecek olan muazzam iklim altstlkleridir. Bunlara BUZULLAR (Glasyeler) devri ad verilir. nca, dalar okyanuslar, volkanlaryla birlikte Drdnc aa atlamadan nce ortalama 12 derece sdayd. Onun iin, imdi kutuplarn balad buzlar burunu Spitzberg'te o zamanlar kavak, nar, ceviz, fndk, karaaa yetiiyor idi. nc an sonunda, Drdnc an yal drdnc veya PLESTOCENE denilen Buzullar a yahut Tufanlara (Diluvium) balang-

larnda " anszn " s dt ve yalar tufan andrd. "Her nedense, eitsiz iddette iki fazl olan buzullar devri sralar, kuzey yarmkrenin kutup evresindeki kadim ktalarn artklar, kalnl yzlerce metreyi aan buz klahlarla rtld. Bu buzullar, komu ktalara tap, oralar igal etti." "Ayn zamanda, hatta mutedil ve tropikal blgelerde dahi da buzullar lszce yayldlar" (At. Lar., s.10/2) te ilk insanlama bu devirlerde belirdi: "yle geliyor ki, insan ilkin nc ada gzkt. Bu faraziye (ipotez)e uygun olarak, hele Thenay (Loir-et Cher) de Miyosen ann (Fransa'nn Beauce) kalkerleri iinde, biimi maksatlca yontulduklarn belgelendiren akmak tandan baltalar ve baklar gibi nesneler bulunmutur." (B. Pal., s. 79) "Bugn hemen herkese, insann nc a sonuna doru gzkt kabul edilir." (AT. Lar., s.14/2) Hayat, daha ilkinden; Bitki-hayvan gibi iki zt tiple balad. Sonra tezat hayvan nevileri iine girdi. Ot yiyenlerle, et yiyenler birbirlerine dtler. Hem ot, hem et yiyen sentez, nsan olacakt. nsan kskvrak yakalayan tezat ise, buzul basamaklarnn bir baskn edip bir ekilmeleri oldu. nsann balktan yaratld efsanesi, phesiz Irak'n bataklklarnda doan ilk medeniyet iin sylenmitir. Fakat, yerkabuu tarihi bakmndan da bu szn doru olduu anlalyor: Zengin tropik bitkileri (palmiyeler) ile memelileri ve kular yaratan nc a ile drdnc an Tufan devri, yeryzn ondan nce grlmedik llerde mil ve balkla svad. Bu balklar dnyas stnde ardarda drt Buzul (Glasye) devri geldi. Memelilerin en yksei, bu yaman iklim diyalektii altnda, elle tutulur basamaklar atlad.

VAHET 19. yzylda insanln Vahet Hali (Etat Sauvage) yle zetlenir: "Vahet hali, tabiat rnlerini hazrca benimsemenin ar bast devirdir. nsann yapma (sun') rnleri bilhassa o benimseyie yardmc olan aletlerdir." (E. FA, s.10) Morgan, ondan sonra gelecek barbarlk a gibi, vahet a da, Aa, Orta, Yukar olmak zere Konak (Stad)a ayrr. Vahet ann kona ATE'e, gre ayrlr-. Aa Vahet Kona: Atein kefinden ncesi idi. nsan, ister istemez. Tropik denilen yakc scak iklimlerde yaar. Cava ve Afrika'da izleri bulunan Pitekantrop (Dik Maymunadam) gibi. Orta Vahet kona: Atein kefedildii konaktr. nsan, sca yanna alarak, yeryznn buzlu iklimlerini amaya doru uzun maceralara atlr. in'den Britanya adalarna dek uzanan bu konakta Pekin Sinantropu, Heidelberg, Piltdown insanlar ve Neanderhal insanlar basamak basamak modern insana doru geliirler. Yukar Vahet kona: Atein kefinden sonrasdr. Burada okla yayn kefi toplum zenginliini gzel sanat ve l gmme derecelerine ykseltir. AAI VAHET KONAI Yeryznn tabiat tarihini belirten haritaya baklrsa ta EN N LK A'dan beri "kara"ln, salam, batmam toprakln yitirmeyen pek az yer bulunur. Oras da, iklimi memeli hayvanlarn yaamasna birinci kertede elverili bulunan Malezya adalardr-. Ondan sonra Afrika gelir. lk insanms maymun buluntularna buralarda rastlanmas, o bakmdan tesadf saylmayabilir. Pitecantropus Erestus (Dik Maymunadam), yeryznn birinci andan beri yeryznde kalabilmi en istikrarl blgesi Cava adasnn ortalarnda Trinil kasabasnda hkmet tabibi Eugene

Dubois tarafndan 1891 yl bulundu. Solo veya Bengawan rmann sol kysnda mavi bala 18 metre derinlikte, baka hayvan kemikleriyle yanyana gml idi. Ele geen, 1 uyluk kemii, 1 kafadam, 2 (CMY) veya 3 (W.M.A.) inemeye yarar azdii idi. Daha sonra gene o civarda 1 insan enekemii, 1 yandii, 3 uyluk kemii daha bulundu. ok sonra, 1935 yl, Hans Weinert, Afrika'nn Niarasa gl civarnda Dik Pitakantropun pek benzeri Afrikantrop'u buldu. Dubois 1924 yl bulduu yarata " homidae " (insancl) Pitekantrop adn verdi. Rudolf Virchow bulunan kafay insann deil, empanze, goril, jibon gibi insanms (antropoid) maymunlann bir fasilesi sayd, ve 1937'de pitekantropu byk bir jibon yerine koydu. Kafa bakmndan, Almanlarn Kallottenhheit (kafakubbesi ykseklii) dedikleri kafann nden arkaya en uzun kutru ile bu kutra dik gelen en yksek tepe mesafesinin 100'le arps rn blnnce elde edilen endeks empanzede 32.5 iken, 1. pitekantropta 37.9, Afrikantropta 39.2'dir. Demek empanze ile Pitekantropun arasnda 5-6 endeks derecesi fark vardr. Ondan sonra, insanmslnda kuku olmayan Neanderthal tipin endeksi de 39.1 (La quina) ile 50 (Ehringsdorf) arasnda olduuna gre, kafa bakmndan Pitekantropu maymunla insan aras geit tipi saymak yerinde olur. Beyin kutusunun maymundaki gibi yass ve kk oluu, ka kemiinin (torsus supraorbitalis) ok kntl bulunuu Pitekantropu maymuna yaklatrr. Fakat, uyluk kemii antropoid (insanms) maymunlarda yumurtams (beyz) kesintili iken, insanda menurumsudur; Pitekantropta da menurdur. Pitekantropun uyluk kemiinde sarp izi (linea aspera) kuvvetlidir, uyluk uzunluu 45.5 santim olduuna gre Pitakantropun boyu da 1.65 ile 1.76 santim aras olmaldr. Bu durum Pitekantropu insan gibi hep iki ayak stnde gezer klarak, insanms maymunlardan aka ayrdeder. Kalot ykseklii bakmndan fosil insan endeksi 48.2 (Gally Hill) ile balar ve 60.6 (Oberkassel) ile biter. imdiki insanda endeks ortalamas 59.8'dir. Kalot yksekliince imdiki insann fosil insanndan hemen hi bir fark yok gibidir; Neanderthal insandan en ok 20.7, en az 9.8 endeks yksektir. Pitekantroptan da en ok 21.9, en az 20.6 endeks yksektir. Demek, Kalot ykseklii bakmndan Pitekantropla empanze

arasnda anszn 5.4 ila 6.7 endeks derecelik bir atlama vardr-. Pitekanpropla imdiki insan arasnda ise Sinantrop ve Neanderthal tiplerinin tedrili basamaklar hi atlamasz, yarmar derece endeks farkl muntazam ykseli grlr. Bu durum, Pitekantropla insan arasndaki zincirin kopmadan gelitiini belirtir. Pitekantropun kafa tipi zerindeki karakteristikleri, sonra yaplan aratrmalar biraz daha aydnlatt. 1936 Gamegie kurumundan Dr. G.H.R. von Koenigswald, Cava'da sistemli aratrmayla 3 dili alt ene ve daha kk bir kafa buldu. aka ve kula bulunan bu kafa Pitekantropun ayn idi. lksel insan demekti. 1938 yl, Sangirand'da gen bir kafa daha bulundu. lk iki kafaya benziyordu. 1939 yl bir st ene ile beyin kutusunun birer ksm bulundu. Sa-nden sol-arkaya doru yarlm olan kafa ezikti; aln yok, alt ve arka yan vard. Bu yeni buluntulara gre Pitekantropun kafa tipi yle zetleniyor: 1- Kafa delii (sukbei kafaviye) iki ayakl Sinantropunkinden daha ileride bulunuyor. 2- Yz prognat (ne frlak)tr. 3- Kpekdii, biimce inasnnkine benzemekle birlikte, teki dilerin seviyesini aar. 4- Antropoid (insanms) maymunlarda st ikinci kesicidi (esnn kaata) ile st kpekdii arasnda, alt kpekdiinin girmesine yarar bir boluk vardr. Buna " diastema " denir. Pitekantropta da bu vardr. 5- ene knts yok, maymununki gibi arkaya kaktr. 6- Alt azdileri insanda nden arkaya gittike byrler. Antropoidlerle Pitekantropta birinci azdiinden ncye dou byr. 7- Alt kpekdii ile premolaire (azya yakn di) arasndaki boluk, antropoidlerde olduundan daha kktr. Beyin hacmi: Gorilde en ok 600 santimetre kb, Pitekantropta: 900, imdiki insanda: 1250'dir. Pitekantrop ne zaman yaam? 1901 de Amsterdam niversitesi profesr olan Dr. Eugene Dobois'ya gre nc an son kona Pliosen balarnda, bundan 1 milyon yl nce. Daha sonrakiler pitekantropu st Pliosenden alp orta Pliosene getirdiler. Bu 300 ila 400 bin yl ncesidir. (W. M. A.). Onu 500 bin yl nce, ilk Buzul devri Cava'da yaam insana benzer ilk yaratk sayan var

(C.M.Y). Drt byk buzul devrinden saysz yllarca nce yaam sayanlar da var. Genel olarak "Ya Pliosen balangc, ya Amerikan ile Avrupa'nn ilk buzul a" (V.E.H., s.35) yaam saylr. Onun "uyluk kemii, insan kadar ayakta durmaya ve komaya elverili, dolaysyla da ellerini kullanmakta serbest bir yaratn uyluudur" (age). Kafa, empanze ile insan arasndadr. Bu durum, insann alet kullanma grevinin kafa yapsndan nce geldiini ve Lafargue'n belirttii gibi, dik yrmenin insan beynindeki byk gelimeyi gerektirdiini aklam olur. "AAI VAHET KONAI: nsan eidinin ocukluudur. Bu konakta insan hi deilse ksmen aalar stnde yaar. -Byk yrtc hayvanlar nnde var olmakta devam edebilmesi baka trl izah edilemez. - Henz tropikal ve yartropikal ilkel barnaklarda konaklar. Kabuklu kabuksuz yemiler, kkler besi yerine geer. Bu an balca rn heceli bir dilin hazrlanmas olur. Her ka bin yl srm olursa olsun, bu konan varln dorudan doruya tanklklarla ispat edemiyoruz. Ama, insan varlnn hayvancl alemden indii bir yol kabul edilince, birinden tekisine gei, nne geilemez bir olay olur." (E. FA., s. 2). Aa Vahet konanda ilkel lobut ve kaba akmak tandan aletler insann bedenini (iki ayak stne dikleip, iki el sahibi: Aygt kullanc organ sahibi olmak zere) maymundan ayrrken, ilk cinsel yasaklarn yaratt Ts (TOTEM) ayrd insan beyninde "RUH" denen ENKONSYAN' (insann iinde ikinci kiilii), ve insanla insan arasnda LSAN dediimiz "soyut dilleme=Langage abstrait"yi gelitirir. Klasik bilim Totemin hangi toplum konanda ktn belirtmez. Yerinde greceiz. Toplum varlnn geliiminde Totem, insann hayvanlar aleminden ayrlnda, insan oluunda en az aygt kullan kadar nemli rol oynar. Bugn maymunlardan ve baka hayvanlardan geliigzel sopa, ta vs. cansz nesne kullananlar grlyor, Totem grlmyor. Totem cinsel yasaa dayanan ilk sosyal dzen kuraldr. Totemin temsil ettii yasaklar, toplum iinde blnmeleri ve rgtlenmeyi yaratt gibi, kii iinde de birbirinden habersizmice iki ayr dnya kurar; Cinsel arzularn ie pskrtm ile doan bilinmez enkonsiyon dnyamzla, yzeyde grnen bilinir ve bildirir uur (konsiyan) dnyamz... Hibir hayvanda bulunmayan bu ikilik tezadd: nsan kadar ay-

dn uurlu bir varlkta uursuzluun (enkonsiyann) rgtlemesi, insan davranlarnda uur d, elde olmayan glerin rol oynadn insana sezdirmekte gecikmedi. lk insanda bedenden ayr bir ruh dncesi bu mekanizmann yaratdr. Klasik bilimin "ikilik" gibi grd ve bu vzden binyllardr iinden kamad, "muamma" sayd problem, insan varlnn i dinamizmindeki o tezatl birliin metafizie smayndan ileri gelir. Onun iin bedenle ruh tezaddn lm veya rya ile izaha kalkmak, netice ile sebebin karlkl bantlarn unutmak olur. Dpedz lm olay, hibir hayvanda bedenden "ayr" bir ruh sezii yaratamaz: Tersine insan, hayvanlar aleminden uzaklatka, lm olayna daha byk nem verir. lm, bedenden ayr ruh sezisi vermemi; tersine, daha nce insann: kendi iinde ve toplum iinde bilinirle bilinmezin, konsiyanla enkonsiyann rgtlendiinin grmesi, lmn de baka bir yaantya dirili olabilecei kavramn ortaya karmtr. Rya ise, psikanalizin belirttii gibi, enkonsiyann sembol ve iidir. nsanda lm gibi ryann da sosyal llerde nem kazanmas, ancak enkonsiyann rgtlenmesiyle uura kabilir. Ancak insanda enkonsiyan, Freud'un yapt gibi, mutlak ve bamsz bir zat, bir tek bana "Entite" saymak yanltr. Enkonsiyan bir tabii cevher deil, tarihi olay'dr. Dorudan doruya tabiattan deil, toplumdan gelir. Toplumda ilk cinsel yasaklarla birlikte, kiinin kafas, uurun eremeyecei bir enkonsiyan dnyasnn etkileri altna girer. nsann iinde uura zt ama onsuz olunmaz bir enkonsiyann, insanlar arasnda kiiye zt ama onsuz olunmaz bir toplumun domalar, birer szckle: nsan RUH'unun ve insan TOPLUM'unun rgtleri TOTEM'in rnleridir. nsann dnen varlk oluu da byle balar. Dnce: Yanla kar sava demektir. nsann btn hayvanlardan farkl olan bu sava, dncenin zeka (intellekt) ve akl (raison) ile ilemesinden ileri gelir. Zeka, Tezatlar kuran, akl o tezatlardan ister istemez kacak sentezi, gerek sonucu bulan bir abadr. nsann kendi iinde uur-Enkonsiyan rgtlenmemi olsa, tezatlar kurma grevi, yani zeka bulunmaz ve bu grevin gerek sonucunu karan akln sentezleri imknsz kalr. Onun iin ilk insann o sapsalam zekas,

drst akl, binlerce yl boyu totemden kopuamaz. nsann konuan varlk oluu daha baka trl mekanizmaya dayanmaz. Freud, "Soyut dil" sayesinde insann "i proseterini verbal tasavvurlarn kalntlarna balamaya msteit" (F. TT) bulunduunu yazar. imizde geenleri "szck" biimine sokup kendimizden darya, bamsz varlklar gibi fkrtmamz, ilkel yasaklarn (cinsel elemanla enerji kazanp elektriklemi sosyal yasaklar btnnn; yoksa, Freudizmin metafzike soyutlatrd mutlak cinsel yasaklarn deil) iimizde yaratt (Konsiyan Enkonsiyan) tezatl olularn kiileerek d dnyaya kmalardr-. Demek konuma (Dil = Lisan) zekamzn kurduu Bilinir-Bilinmez (Konsiyan Enkonsiyan) ztlarn, aklmzn ulatrd dnce sentez sonularna verilmi sezilir totem biimleridir. Sz, Duygu, dnce, dileklerimizin bir eit totemlemesidir. Sosyal yasaklar kii iinde (Konsiyan-Enkonsiyan) ztlklarn, toplum iinde Kan=Gens ztlklarn yaratt gibi, o tezatl RUH ve TOPLUM rgtleri iindeki insanla insan arasnda da kii ruhunun totemlemesi, biimleip, kiilemesi demek olan DL (lisan) yaratm olur. O zaman, srden ayr rgtl-toplum, btn teki hayvanlardan bambaka davranl - insan ortaya kar. I. BUZUL: Sinantropus Pekinensis Pitekantropustan sonraki gelime jeologlarca 1 milyon yl amaz. Bu sre, ondan nceki tarihin iki binde biri bile deildir. 1 milyon yln 500 bini birinci Buzula dek geer. Ondan sonra her Buzul devrinde insan izlerinin sanki silindii, ardndan gelen Buzul aras devrinde ise yeniden ve daha evrimli (tekmll) biimde ortaya kt grlr. A) Birinci Buzul Kona: 500 bin yl nce gelmi saylr-. sve, Norve, Danimarka, Kuzey Almanya, Kuzey ve Orta Rusya, Britanya adalar, Dou Sibirya, Kanada, Birleik Amerika'nn kuzey yars, tm Labrador buzlarla kaplanr. Byk dalarn buzullar normalden ar yerlere iner. Alpler svire'yi, gneydou Fransa'y ve kuzey talya'y sarar; Himalayalarn buzullar Hint Ganj ovasnn bir ksmn kaplar. And ve Kilmanjaro buzullar yamalardan 35004000 metre aalara sarkar. AA) Birinci Buzullararas Kona: Avrupa'da hava yumuar.

Bugnk arslan, kaplan yoktur. En ok grlen kl dili kaplandr. Onun egemenliinde, dev ipototam, dev kunduz, gergedan, yaban at ve davar, bizon ve mamutlar yaar. lk defa o zaman "Elle tutulmak zere ok kaba yontulmu sileks" ta baltams EOLTH (Taafa) bulunur. "500.000 yl nce bu aletleri kullanm ve biimlendirmi olan insanms yaratklara dair en ufak bir iz yoktur. O yaratklar bu nesneleri eki gibi, belki silah diye kullanyorlard." (W. E.H., s. 34/2). Ama, 100 bin yl srd anlalan bu birinci buzullararas devirde, Asya'da Pekinli Maymunadam (Sinatropus Pekinensis) vardr. 1927 yl, Pekin e yakn bir maarann tepesinden 33 metre aasnda, birinci buzul devrine ait iki ton hayvan kemii ile yanyana 10-11 insan dii ve paralar bulundu. Yannda kaba yontulmu bir ok ta vard. Ele geen 2 kafatas Cava'da bulunandan daha byk, aln daha genikindi. Ama, n ve yanlarndaki keskin inilerle maymunu andrmaktan geri kalmyordu. (C.M.Y.) 1929 yl, Pekin'e yakn Cho-Ku-Tieri de bulunan kafa genel karakter ile Pitekantroptu. Sonradan ele geen bacak, kol ve gvde kemikleri ilkel insan, "muhakkak insan" olduu fikrini verdi. Baka baka 40 iskelete yaplan incelemelere gre "Sinantropun ate yaktn ve alet kullandn kalntlar ile anlyoruz." (W.M.A., s. 348) Sinantropun Kalot ykseklii endeksi: S. II de 37.7; S. IlI'te 39.7; S. I'de 43.1'dir. Avrupa'da ancak IV. Buzullararas devirde rastlanan Neanderthal tip insann 11 eidinden ilk 6'snn kafataslar Sinantropunkinden daha aa karinelidir. Demek ilkel insan Avrupa'dan yzbinlerce yl nce in'de yaar. in'in Pekin civar, yeryznde Cava'dan sonra batp kmam blgedir. Pitekantrop ve Sinantrop olaylar unu gsteriyor: Pitekantropun bulunduu Malezya, yerkabuunun ilk anda gzken Tethys ktasnn Uzakdou'daki ucudur. Gene, Afrikantropun grnd Afzka blgesi de, Tethys ktasnn Afrika kesim ile ilgilidir. Malezya adalar ile Afrika'nn bir kesimi ilk yerkabuu andan beri deniz dibine batmamtr. Pekin civan in kesimi de byledir. Hayatn yeryznde balad gnden beri batmam karakesimi demek, canl eitlerinin sreklice deiikliklerine yer vermi istikrarl blge demektir. Bu duruma gre, insanms yaratk, bugnk maymunlarn hl

yaadklar iklim ve yerde belirmi ve oradan, iklim ve yer elverililiine uyarak kuzeye, in'e doru yaylmtr. Kuzeyden gneye inilmemi, gneyden kuzeye klmtr. Onun iin, Birinci Buzul ve Birinci Buzularas devirlerin Avrupa'snda ne insan, ne insanms yaratk yoktur. Avrupa'ya ilk insanms yaratk, ancak kinci Buzul ve Buzularas devirlerde ulamtr. II. BUZUL B) kinci Buzul Devri: Birinci Buzul ve Buzularas devirlerden belki 200 bin yl sonra Avrupa'y yeniden baskna uratr-. BB) kinci Buzularas Devir: Bu devrin zamanmzdan ncelii 250 bin yl (V.E.H) ile 100 bin yl (C.M.Y.) arasna drlr. Avrupa'da iklim yeniden snr. Birinci Buzularas hayvanlarndan kl dili kaplan azalr, yerini arslan kaplar. O devre ait bir depoda, Fil, ay, gergedan, bizon ve bir sr (kuzey geyii) kemikleri bulunur. te Homo-Heidelbergensis denilen kii, ya kinci Buzul (C.M.Y) yahut kinci Buzularas (W. E.H.) devre girer. 1907 yl, Almanya'da Heidelberg akllarnn 24 metre derinliinde (C.M. Y), Heidelberg civan kumluunun 37 metre derinliinde (W. E.H.), iki dii krk bir enekemii bulundu. Bu kemiin biimi daha masif olmakla birlikte insan ene kemiine benzer. Yalnz enesi yoktur. ene kemiinin kafaya taklan yeri ok geni (C.M.Y), ard ksm, artikle lisan konumas iin dile serbestlik vermeyecek kadar dardr (W. E.H.). Diler insan dii gibi tcdr. Byk maymun diinden apayrdr. Yz ok genitir. Belki tyl, iri kollar pek gelikin, ama Cava Pitekantropundan ileri bir yaratktr. Aygtlar artk Birinci Buzularasnda grlen EOLTH (afakta) tipinden ok ileri, tam PALEOLTK (Eskita) veya Yontmata, Cilaszta ann aletleri saylrlar. leen (Cheleen) veya Aleen (Acheleen) adn alan bu tip aygtlar, "hibir insan elinde grlmemi derece ok hacimli" (W. E.H.) badem biimi akl ta (eclat: Yarma)larndan en ok 8-10 santim, bazan 25 santim boyunda (B. Pal) ilenmilerdir. ncir, defne gibi bitkiler ve mamut, burnu perdeli gergedan gibi hayvanlar aleen devrinde yaamlardr-. leen aletler ne kadar ok ve sk bulunursa, insan kemii o kadar seyrek grlr. Bu da, o devir insannn ak havada, avla geindiini belirtir; iklimin kinci Buzularas devri olduunu gsterir.

Bylece 100 bin yl daha geer. III. BUZUL C) nc Buzul Devri: kinci Buzul devri 100 bin yl, nc Buzul devri 50 bin yl srm saylr. (C.M.Y.) Kuzey dnyay yeniden buzlar kaplar. Herhalde bu buzul devrinde, biimlenen muazzam buz tabakalar sular hapsettii iin, okyanuslarn sular ekilir. Kuzey denizi ile rlanda denizi, iinde rmaklarn akt birer vadidir. Akdeniz, birbirinden ayr iki gl bulunan alak bir vadidir. Sahara (Afrika byk l) inadna bereketlidir. Kara Avrupa, Mz rma ile Alpler arasnda en kt iklim ortal kasar kavurur. Souk iklime uygun canllar belirir. Tyl gergedan, tyl fil, ren geyii gibi. F. Cooper-Cole, ngiltere'nin Sussex semtinde Charles Dawson'un bulduu Piltdown insann nc Buzul devrinde sayar. ok kaln bir kadn kafas kr, 1 enekemii empanzeyi andrr ise de, Heidelberg insanndan daha ileri kafatasl insanms maymun gibidir. Belki henz ngiltere ile Fransa'y birletiren kara daralts denize batmadan nce, dik gezen st memeli yaratk ngiltere'de yaylmtr-. CC) nc Buzularas Devri: kinci Buzularas devirden beri 100 bin yl sonra, zamanmzdan 100 bin yl nce gelmitir. 50 bin yl srm grnr. Avrupa'da gergedanlar, mamutlar, filler yaar. Kl dili kaplan yitmek zeredir. Wells'e gre: "Sussex'in Piltdown semtinde kefedilen (kum ocandan paralar karlp kurulan) kafatasnn yaps, alt insanlardan hafife ilerilik gsteren bir yarata aittir." "Bugn yaamakta olan rklardan hi birinde grlmedik kalnlkta bir kafadr." (Bulunduu deponun) "Kumu belki sularn daha eski kumlu tabakalar zerinden gemesiyle remitir ve bu kafatas belki Birinci Buzul devrine kadar pekl karlabilir."(Bu konuda en yetkili saylan Dr. Keith'a baklrsa Piltdown kafatas) "enekemii olarak ok daha eski, Heidelberg insannkinden daha az insan vasfldr, ama, dileri, baz bakmlardan insannkine daha yakndr." Bu tip yaratk, insann dorudan doruya atas, selefi deildir. Hatta, Heidelberg insan ile Neandert-

hal insan arasnda bir geit de deildir. Pitekantropla insan arasnda bir konaktr. (W. EH., s. 36/1). Bu anlat, konunun ne denli esnek olduunu gsterir. F. Cooper-Cole'e gre: nc buzularas devre Almanya'nn Dsseldorf semtindeki buluntular girer. O devir Avrupa'snda kaba yontmata aletlerin ok bol oluu, insanlarn da ok bulunduunu sezdirir. 18 metre derinlikte, avclarn yaktklar ate bulunmutur. Sonra bu yer, yamurlarn tad kire (travestin) tabakas ile rtlmtr. Sanki bizim iin saklanm olan bu tabakada, 1 insan enekemii, 1 ocuk iskeleti, 5 yaral kafatas, 41 eit hayvan ve bitki kmtr. Zaman ve biimi ne olursa olsun, o buluntular bir olay belli ediyor: nc Buzul ve Buzularas ada yeryz, artk bugnk insana en yakn EONTHROPUS (insan afa) denilebilecek yarat yaratmtr. Bu insan, atei de kefettiine, belki kullandna gre, bu ilk insan, daha sonra gelecek buzullara kar, yok olmadan dayanma gcn deneyebilecektir. Gene Sussex kumluunda: Gergedan ve ipopotam dileri, bir benekli geyik (daim) baca kemii ile "Fildiinden yaplm yarasa biimini andran alelacyip (singulier) bir alet"(W. EH., s. 31/1) de ele geirilmitir. Bu belki de, ilk cinsi yasaklarn toplum iinde Toteme doru gidii, Orta Vahet konana geii sezdiren iaretlerden biridir. Herhalde, tarihncesinin Aa Vahet kona insan afa (Eoanthro-pus) ile sona ermitir. IV. BUZUL D) Drdnc Buzul Devri: 50 bin, belki daha ok yl nce dnyamz basar. Buz ikliminden mamutlar, gergedanlar yeniden tylenirler. Arslan, ay, srtlan maaralara snr-. Ama, bu sefer hi deilse atei bulan ilk insan gafil avlanmamtr. Geen asrlar boyunda akmakta aletler gittike mkemmellemitir. Belki kk kmeler halinde Eoanthropus ile yanyana yeni bir yaratk "Muhakkak nsan" saylan Homo Neanderthalensis (Neandertal Adam) kmtr. Buna Antika insan (Homo Antiquus) ve lkdou insan (Homo primigenius) adlar da verilir. Hrvatistan'n Krapina semtinde, Almanya'nn Dsseldorf semtinin Neanderthal yerinde olmak zere Avrupa'da 42, Filistin'de 14 iskeleti bulunan ilk insan, Neandertal adyla nldr. Uzun, dar,

bask ve ne frlak ban dik tutamaz. Uyluk kemii eri, ne doru eik dolar. Aln ak, boyu alak, gs geni, boynu maymununkini andrmaktadr. Ka lar kk, gzleri ufalm, dilerinin minesi ve kkleri bizimkilerden farkl, dama daralmtr. Solak deil, bizim gibi salaktr. Kafas arkada byktr. Grme, deme, beden gcnn ok olduunu gsterir kafas nde kktr: Dil ve dnce ile ba ho deil. "Demek lisana benzer hibir eyleri yoktur" (W. EH., s. 39/1). Baparma, imdiki insannki kadar esnek deil. Onun iin, belki de konuamaz. El insan olmadka, dil de insan olamaz! Drdnc Buzul devrinde en kaba Yontmata (Pelolitik) aletler ortadan kalkar. Bu da, etin souklara dayanamayan ilk alt-insanlarn yok olduklarn gsterir. Ama, atei bulanlar koca aylar, hatta arslanlar, srtlanlar atele maaradan urattlar. "Atei artk tanr grnen Neanderthal insanlar kaya safihalar altna ve maaralar iine snmaya baladlar." (W. EH.) Drdnc Buzul a olaanst etin noktasna vard. nsan maaralara snp orada her eit izler brakt." "Birka asr iinde balta biimlerine hissedilir dzeltmeler uyguland."(W. EH., s. 36/ 2) Mousterienne devrinin bir yz eklal sileksi, giyinme zorunu ve gereini gsteren deri kazma aleti (rkloire), kemik zmba (poinon), testere, balta gibi aletler, lmlar geliti. Daha ileri Solutreenne devrinin bir yan bir vuruta olmu, br yan ilenmi defne yapra biiminde akmakta aletler, keskin baklar yapld. Mamut, ay, benekli geyik, mske kz, bizon avndan ok, tavan, fare, adatavan peinde kouluyordu. Avc olmaktan ziyade kk, meyva, ot yumurta, bal, semender, kurbaa, balk, ku, memeli, ylan, ve bcekler, maaraya tadklar kemiklerin iliklerini yedikten sonra ezdikleri kemik hamuru ve bulurlarsa zayf insan ve ocuk yiyip geiniyorlard. Balca aletleri Solutreenne baklar yannda Musteryen ve hatta leen devrinin lobut ve yaban domuzu avnda kullanlan karg (episux) idi. Neanderthal insan kafa yaps, Pitekantropla Homosapiens arasndaki boluu basamak basamak doldurup ykseltir. Balca 11 tipinin Kalot ykseklii yle sralanr: La quina 39.1 Neaderthal La chapelle-aux-saints 40.4 40.5

Sply I Krapina D Ngundong Sply II Rhodesia, Gibraltar 45.4 Krapina C Le Moustier Ehringsdorf

50.9 42.3 42.5 44.3 46.0 46.9 50.0 (W. M. A)

Neanderhal devri ne kadar srd? Ayn yazar, bir yerde: "Neanderthal tip insan Avrupa'da en az 10 binlerce yl egemen olmutur" der; baka yerde: "Eer, Heidelberg enekemii bir Neanderthal enekemii ise, ve bu enekemiinin an deerlendirmekte yanla dlmediyse, denilebilir ki, Neanderthal rk 200 binden ar yl srmtr." (W. EH., s. 41/1 ). Bu durum, ar lokalist ve uzmanclk kuyusunun derinliinde kaybolmamak iin bir sebeptir. Pitekantroptan sinantropa dek olan geliime tarihncesinin LK VAHET AI dersek, Neanderthal a, Sinantropun Avrupa'ya doru yaylm ve geliimi ile varlm ORTA VAHET AI saylabilir. O zaman, yuvarlak rakamlarla, ilk vahet konan 300-800 bin yl, ikinci vahet konan 50-200 bin yl nce gelmi ve o kadar srm gibi grebiliriz. nsan Aa Vahet konanda, Pitekantroptan beri, baka hayvanlar (maymun, ay, at, kedi vs.) gibi gelge durumlarda ahlanmakla kalmaz, btn mr boyunca iki aya stnde yrr bir yaratkt. Bu, hayvanlar iinde tek sekinlik, iki kolunu ve iki elini serbeste iletmesine, alet kullanmaya grevlendirmesine dayanyordu. Sknca goril, hatta ay da taa, dala yapyordu. nsan her iinde aleti ara etti. nsann btn teki hayvanlardan ilk byk ve KEYFYETE ayrl, kendi canl aletleri (uzuvlar) yerine tabiattan kopard ve iledii paralar CANSIZ UZUV yerine geirebilmesiyle balad. Fakat bu birinci insanlk (Aa Vahet) konanda, tabiattan koparlan ey, kolayca, her yerde, her zaman ele geirilebilen, istenilen biime sokulduu gibi, o biimini kendiliinden deitirmeyen madde, varlk nesnesi idi. akmak tandan, aatan, tatan, aletler yapmakla kald. Homo Neanderthalensis'le birlikte, insan ilk defa, ele avuca

smayan, her yarata korkun, canl bir varlk gibi bamsz grnen, bir Varlk gcn emrine ald. Orta Vahet konann kullanmay bildii bu g, ATE'ti. Ate denilen varlk gc, ta, aa gibi cansz, uslu, pasif bir varlk nesnesi deildi. Kendisine gre yaayan, len, ldren eydi. Cansz varlk nesnesinden yaplm cansz uzuvlar (aletler) kefedilmedike, insan atee dokunamazd bile. Aletler sayesinde, bir defa insan emrine girmek zere yakalanan ate, toplum iin inanlmaz ihtilal yangnlar kopard. Bugn, onbinlerce yllk alkanlk, atei bize baya olaan ey gibi kmsetmemelidir. Atein toplum yaayna getirdii devrim yannda, yirminci yzyl ortasna dek yaplm btn keiflerin devrimleri ocuk kalrlar. nsann Aa Vahet konanda Alet'i kefetmesi, modern an MAKNA'y icat etmesinden farkszdr-. nsann Orta Vahet konanda ATE'i "kefetmesi", ancak o zamandan beri yapt en byk icad olan ATOM gcnn kefi ile kyaslanabilir. Buharn mekanik gc, hatta elektriin akm ve yldrmlar, en son durumada, KEYFYETE atein baka biimlere girmi darlanndan baka birey deildir. nsanln toplumcul ate ana girmesi, tabiatta canl yaratn girdii ilk atom a oldu. Ateten sonraki hemen btn keif ve icatlar, ate gcnn eitli alet ve usullerle u veya bu biimde yeni kombinezonlar ve sentezler yaratmasndan teye gemedi. Anlalan, Sinantrop insan gibi Eonthrop insan da atele tant. Onlarn kemikleri yannda ocams, kl kalntlar bulundu. Ama, atein insan yaayna yeni bir eki dzen verici g oluu, baka deyimle; atein tabiat gc olmaktan kp toplum gc durumuna girmesi besbelli, Neanderthal insanla birlikte geliti. Neanderthal insan, belki kendisinden nce ellenmi, ele gemi olan atei, toplum yaaynn vazgeilmez temeli durumuna getirdi. Ate, ondan sonraki btn keiflerin anas oldu. Daha ilk konakta, mlekilik ve madencilik iziyle ate, insanl vahet andan kurtarp, barbarlk ana geirecekti. Ama, btn o daha sonraki keif ve icatlara kap almadan nce dahi, ate, srf toplumcullam ate olarak, bugne de belirlenmi insanln btn ana ihtiya ve eginliklerini yneltti. Cansz tabiata kar dayanma, canl varlklara kar savunma, barnma, giyinme, pimi yeme,

gmlme kullanmlar atein gerekleri oldu. Bu etkileri basamakta sralayabiliriz: I. Basamak: a) Ate, cansz tabiatn en sert saldrlarna kar insana delinmez bir zrh oldu. Neanderthal insan Drdnc Buzul ann Avrupa'snda yok olmaktan kurtard. Bylece ate, insan her iklimde yaar tek yaratk yapt. b) Atee uzvuyla dokunan her yaratk yanyordu. Yalnz insan, aleti sayesinde, atee yanmadan dokunmann srrn zd. nsandan baka her hayvan atei grnce kayordu. nsanln, maara ve meskenden daha salam barna kendisine ktan bir ato, aydnlk bir in Seddi kuran ate oldu. En yrtc hayvan ateten kat iin, ate, insan btn canl varlklar ortasnda ilk dokunulmaz yaratk yapt. II. Basamak: a) Soua kar atee gvenen insan, atele kartt yrtc hayvanlarn yerine atele temizledii maaralar kendisine barnak durumuna soktu. Ate, insan srekli oturduu yeri bulunan ilk barnakl yaratk yapt. b) Maara ve baka yerlerde sreklice barnan insan, souk havada dar karken, uzvi eksiini hayvan postuna sarnmayla giderdi. Ate, insan ilk giyinen yaratk yapt. III. Basamak: a) Barnandaki ate banda yaayan ve iyi havada bile avnn kemiini olsun barnana getirip iliini yemeyi, kemik hamuru yapmay renen insan, atete pimi yiyecek kullanmna alt. Ate, insan ilk yemek piiren yaratk yapt. b) Yeni yaay, atein snmemesi iin ocaa, ocak temsilcisi douran kadna nem verdirdi. Ocan srklendirdii insan mnasebetleri lmden sonra anlacak gce erdi. Toplum gelenei l gmme adetine yol at. Bu, itin doyunca yiyeceini toprak altna saklamasndan bambaka bir grevdi. Ate insan ilk mezar olan yaratk yapt. Bylece, Orta Vahet, Neanderthal anda insan, beikten mezara dek imdiki insann yaayn uygulad. Yaama grev'lerindeki bu derin deiiklikler, sonraki kuaklara organ (terih) deiiklikleri biiminde geti. Pimi yiyen diler, ilk Neanderthal diindeki mine

ve kklerden baka olan bugnk insan dii minesine ve kklerine kavutu. Barnma ve giyinme alkanlklar, yeni aletlerle birlikte insan imdiki gibi oynak baparmakl, tysz yaratk haline getirdi. Ondan beri artk insann dorudan doruya tabiat etkisi altnda organlaryla deiip baka hayvan nevi olmasna yer kalmad. Toplum ortam dolaysyla alet ve usul deitirerek, insanolu en etin tabiat artlarna kar korunma ve gelimesini baard. Onun iin Neanderthal insan dl tkenmi son insan nev'i oldu. SAPENS DD) Drdnc Buzul Sonras: Avrupa'sndan en son ve kesin byk iklim deimeleri belirir. Buzlar yeniden gittike zlr. Ren geyikleri kuzeye doru ge balarlar. Yerlerini ayr ve ormanlar kaplar. "En sonra, bundan 40-50 bin yl nce, Drdnc Buzul a daha mutedil iklim artlar nnde gerilerken, baka tipte bir insan sahneye girdi, ve yle geliyor ki Homo-Neanderthalensisi yok etti." (W. EH., s. 41) Bu yeni insan tipi, Homo-Sapiens (Us-insan yahut Bilgeinsan)d. Sapiens insan, "Homo-Neanderthalensis'i maaralarndan ve taocaklarndan kovdu." (W. EH., s. 43/2). Homo-sapiens, kendisinden nce Avrupa'da yaam olan Neanderthal insandan ayr "Koca maymunlarn tekmlnden" (W. E.H.) bir nev'i saylyor. Sapiens insan, el ve kolca olduu gibi, dolaysyla beyince de Neanderthal insandan stndr. Us-insannn eli, boynu, dileri, aln, beyin kutusu, di biimi ve zekas ile artk bugnk insann tpksdr. Geri, Us-insannn incelendii o zamanki Avrupa'da birka rk deil, birok rkn karmndan baka ey grlemez. "Burada konu edilen iki rktan ziyade birok rk grlebilir. Ara tipler de olabilir." (W. E.H., s. 43/1). Ama, bilim yalnz elindeki olayla yetindii iin, ele geen malzemeye gre, balca iki tip Sapiens-insan ayrmak gelenee daha uygun der: 1- Cro-magnon insan, 2 - Grimaldi insan. Cro-magnon: Fransa'nn bat gneyinde Dordogne vilayetine bal Tayac komnnde Eyzies'e komu Cromagnon adl yerden gelir. Orada nemli tarih ncesi kalntlar veren bir istasyon bulun-

mutur. Buluntular, Paleolotik (Eskita) a sonuna ait; 1 kadn iskeleti, 1 daha yal adam iskeleti, 1 ocuk iskeletinin paralar, 2 gen adam iskeleti, ve sileks (akmakta) aletlerle delik deniz kabuklulardr. Cro-magnon (Kromanyon) insanda, boy uzundur. Ba grlmemi biimde ("progidieusement", W. EH.) byktr. Kafa, uzun, dar ve yksektir. Elmack kemikleri (mogol) ok geni, yz yassdr; ama hayvan mzolar gibi ne frlak deildir. ene, tam bugnk insan enesidir. Grimaldi: Kuzey talya'nn Menton ehrine komu Grimaldi maarasndan ad alr. Bu maarada 2 iskelet bulundu. Onlarn yzleri Kromanyon, havsalalar zencidir. Grimaldi insan: "Birok zellikler ile zenci tipini dndrr." (W E.H., s. 43/1.) Bu iki tip baka insan nereden ktlar? Grimaldi insanlar, gney ve tropikal insan tipindedirler. Zenci tipini andrdklar iin, talyan izmesinin bir zaman (Akdeniz iki ayr gl olarak kaldka) Tunus-Malta-Sicilya-Sardonya-Korsika kara kprsnden Afrika ile bitiik bulunduu gz nne getirilirse, talyan kprsnden veya gene Afrika ile Avrupa'y bititiren Cebelttrk kesiminden beri Avrupa'ya gemi olabilirler. Haritada Grimaldi'nin talya kuzeyinde, Kromanyon'un spanya kuzeyinde Fransa'da bulunmalar, hatta her iki rkn veya tipin gneyden Afrika'dan Avrupa'ya getikleri, sonra orada onbinlerce yllk yeni iklim artlar ile rk deiimlerine uradklar akla gelebilir. Bu grmz destekleyen bir belge de; Sapiens-insann yapt ta heykelciklerdeki anaah tipinin tpk bugnk Boshiman kadn olmalardr. Grimaldi tipi zenci olunca: "Demek, son Buzulun bitiminde talya bir zenci istilasnda" (C.M.Y.) saylr-. Cro-magnon insann bulunduu Dordogne blgesi pek kuzey olmamakla birlikte, o zamanki Avrupa iklimi (Buzullar Avrupas) pekl bugnk kutup iklimi idi. Onun iin Cro-magnon insan, zamanla rk deiikliine uram bir Grimaldi tipinin dal mdr? Yoksa, Grimaldi'den bamsz olarak, baka bir tropikal olmayan kesimden mi gelmedir? yle olsa bile, ilk Pitekantropun Cava'da bulunmas, insann gneyden kuzeye geldiine belgedir. Ancak toplum seviyesi (atei tanmaya balamalar) bakmn-

dan sinantrop tiple Heidelberg insannn birbirlerine yaklak bulunmalar, Buzullar anda Baykal glnden Akdenize dek tek bir i deniz kuann uzanmakta bulunmu olmas, Kromanyonun dorudan doruya gneyden gelip Avrupa'da deimi bir zenci tip olmaktan ziyade, Cava'dan in'e doru km ilk insanms tipin, Buzullar anda in'den Avrupa'ya doru yaylm bulunacan dndrr. Grimaldi insann corafya zerindeki ayak izleri de, bu sonucu bir bakma belgeliyor. Kromanyonlar, Akdeniz'in kuzeyinde Avrupa'ya Moravya yoluyla gelmi grnyorlar. Moravya, Kromanyonlarn " ideal geidi" (C.M.Y.) olarak biliniyor. nk o yol stnde 1000 mamut belkemii ve mamut iskeletleri, Kromanyonlarn eseridir. Mamutlarn krek kemiklerinden yaplm mezarlarda 20 insan iskeleti bulunur. Bu bakmca, Kromanyonlar Orta Asya gmenleridir. Paleolitik a sonundaki dnya haritas aka gsterir; Karadeniz-Akdeniz-Hazer denizi-Aral-Baykal gllerine dek, tek bir byk ideniz uzanr. Ayrca, Baltk denizi-Gney Finlanda-Estonya-Leningrad blgeleri ikinci bir byk i denizle kapldr. Sonra Baltk'tan Diyeperpetrovsk'a dek, bugn Dinyeper rmann kollaryla getii btn Ukrayna-Litvanya -Letonya alanlar da sular altndadr-. Kuzeyde Baltk i deniz sistemi ile gneyde Hazer ideniz sistemi arasnda, doudan (in'den), batya (Avrupa'ya) gei iin tek corafya yolu, Krm'n kuzeyindeki dar blge ile Moravya'dr. Demek, onbinlerce yl sonra, Roma mparatorluu kerken, doudan batya akacak olan Hn ve teki barbar gmen ynlarna geecekleri yolu ilk aanlar Kromanyonlar olabilir. Hatta, iaret ettiimiz gibi, elmack kemiklerinin ok geni oluu ve yass yzllk, Kromanyonlarla Moollar arasnda ayn iklim artlarnn yaratt 40-50 bin yllk arayla bir akrabalk yaktrlabilir. Neticede bu, medeniyet iin daha doru olan: "Hepimizin anas Havva, babas Ademdir!" geleneinde adamcl birlie daha uygun debilir. Burada olaylar, ikinci bir soruyu ortaya atyor: Sapiens-insan Neanderthal insanla hi karmadan, olduu gibi snp gitti mi? Bir teze gre: "Yenilen tarafn kadnlarn ele geirip onlarla birleen vahi fatihlerin tersine, bu ilk insanlar (Sapienler) Neanderthal erkek ve kadnlarla her trl mnasebetleri reddettiler.

Anlalan, modern anthropolojistlerimizle onlar, Neanderthal adam kendilerinden farkl bir rk saymakta kan birliinde idiler. Bu iki rk arasnda hibir tesalp [aprazlama, kaynam] olmad. (Neanderthal insan manzarasna dair hibir ey bilmiyoruz) ama, bu her trl tesalp yokluu bize kabul ettirebilir ki, Neanderthal insan tyl, irkindir, ve bask aln, sk kalar, maymun boynu, alak boyu ile acyip ve iren bir eydir." (W. E.H., s. 43/2) Bu gr, biraz da bugnk insann duygu ve dncesi iin sadece mantk gereidir. Olaylarn byle getiini gsteren pek belge yoktur. Onun tersini gsteren izler ise eksik deildir. Brnn kampnda bulunan birka iskelet, ilk kk Buzul devrinden nce grlm ve kafataslar Neanderthal ile Cro-magnon karm saylacak karakterde bulunmutur. (C.M.Y.) Nitekim, Sapiens'in Neanderthal'le hi karmad tezine uyanlar da, baka bir notunda, Neanderthal'in Sapiens'le mnasebetini, dolays ile kabul ederken, dorudan doruya reddeder: "Neanderthal rkn (Homo-Neanderthalensis'in) hakiki insanlarla (Homo-Sapiens'le) tesalp etmeyen snm bir rk olduu Profesr Osborn'ca desteklenir ve bu kitabn mellifi o bakma egin olduunu belirtmitir. Ama unu da belirtmek doru olur ki, birok bilgin bunun tersi olan kany benimserler. Onlar musr ahali iinde "Neanderthalien"ler bulurlar. Birisi rlanda'nn batsnda, baka birisi Yunanistan'da Neanderthal insan kefetti. Bu szde "yaayan Neanderthalien"lerden hibirisinde, insann zuhurundan nceki Neanderthal rk ayrt eden boyun, baparmak veya dilerin zellikleri yoktur... phesiz, Homosapiens (Tasmanyallar iine alan nev') Homo-Neanderhalesis'e pek yakn bir yaratkt. Ve biz, Neanderthal insana, dorudan doruya Neanderhal insana deil ama "Neanderthaloide!" (Neanderthalimsi)lere bal btn tipleri bir yana atacak kadar bu atalardan uzak deiliz. O gibi tiplerin varoluu ise, leen ve Musteryen aletlerin mellifi olan Neanderhal nev'in Avrupa karakesimi zerinde Homosapiens'le tesalp ettiini de ispat etmez. Nitekim, maymunumsu yzl insanlarn varl insanla maymun arasnda tesalp olduunu, at yzl kiilerin bulunuu nfusumuz iinde at kannn bulunduunu ispat etmez." (W. E.H., s. 41/2) Bu iddia, Neanderthal'in bir rpda Sapiens'lerce yok edildiini

ispata yeter mi? Bir defa, o iddiay yapann kendisi Sepiens'lerin baskn g ile deil, yava szmayla Avrupa'ya yayldklarn kabul eder: "Bu yeni gelenler, kelimenin kesin anlamyla Avrupa'ya gmezler, fakat iklim dzeldike, geliebilecekleri yeni blgelerde alk bulunduklar hayvan ve bitkileri kovutururlar. Buzul geriliyordu, bitkileme her gn yer kazanyordu, byk av hayvanlar daha bollayordu. Stepler ve otlaklar byk yabani at srlerini besliyordu." (W. E.H., s. 34/1) Bu yava ilerleme ka yzyllarca srd? ki tip arasnda nasl hi, temas olmad. Bilinemez. Bugn, kimsenin ikillenemeyecei bir gerek var: "nsanlarn ilk gelitii yerler Avrupa'nn daha gneyinde ve daha dousunda olduunu, Avrupa'ya insanlarn buralardan gtklerini tahmin edebiliriz." (C.M.Y.) "Asya'dan bat Avrupa'ya giden yol."(C.M.Y., s. 23) zerinde ise 352 fosil insan bulunmutur. Bunlar Neanderthal tiptedirler. Demek Cro-Magnon'ardan nce gelen Neanderthal'ler, ayn geli yolunu ilk aanlardr. Bu yol stnde Sapiens insann yaylmas ile Neanderhal insann Sapienslemesi yanyana da olsa geliemez mi? "uras kuku gtrmez ki, bu a (Homosapiens'ler zaman) birbirine zt, belki daha ar iki insan rk tand. Bu rklar, birbirlerinin zerinden geebildiler; belki Cromagnon insanlar Grimaldi rknn torunlardr ve biz pekl en sonuncu Neanderthal insanlarn kendi muasrlaryla da kar karya bulunabiliriz. Bilginler bu noktada baka baka kanlar kabul ettiler. Ama bunlar ne de olsa kandrlar." (W. E.H., s. 43/2) Bu eit "kan" atmalarna metod ve mantk anlamazl sebeptir. Bu sebepler yznden: 1- nsan nevinin kayna dnda, srf Avrupa aratrmalaryla hkme balanyor; 2 - nsann, her varlk ve yaratk gibi gelitii deiik biimleri insan saylmayp, yalnz bugnk biimi insan saylyor. Sapiens-insan dnyaya ne getirmitir? Daha dorusu, Us-insan Tarih-ncesinin hangi toplum konan temsil eder? Sapiens insanlara sahici "Ren avclar" (W. EH.) deniyor. Kendilerinde, evcil hayvan (ne davar, ne it), mlek, ok-yay yoktur. Demek, Sapiensler henz barbarlk ana ermemi vahilerdir. On-

lara " ilkel avc" (C.M.Y.) deyimi de yeterli ad olamaz. Neanderthal de kendine gre ilkel avcyd; Ren geyii avlamad sylenemez. Sapienslere, toplumcul alar bakmndan VAH AVCI demek yerinde olur. Bu ad onlar ok-yayl barbar avclardan ayrr. Atei Sapienslerden nce Neanderthaller kullandklar iin, Sapiensler orta vahetten ilerideki, YUKARI VAHET kona toplumuna girerler. Yukar Vahet konanda insann ekonomik temeli mnasebetleri ile bu temele yaslanan styap mnasebetleri belirlice blmlenebilir. A: Sapiens-nsann Ekonomi =Yaay: u zellikler grlr: ALETLER: Tatan ok kemiktendir. Kemikten bak, sopa, zpkn, mzrak ucu, ine ve dmeler yaplr. Aletlerin maddesi gibi kullanm da yeni bir metoda uyar. Kromanyonlar, tpk bugnk Eskimolar gibi uzaa atlan denek ve zpkn benzeri aygtlarla avlanrlar. Bu durum, Us-insannn Neanderthal insana ak stnln getirir. Elbet, ta aygtlar ortadan kalkmaz. Ama, ta aygt yapm ile eskisi kadar zerine dlerek uralmaz. "Ta aletler, Neanderthal'nkinden aa olmakla birlikte ok imal edilir." "Ta ileri zanaati geriler." (C.M.Y.) Bu da alacak ey deildir. Yeni ham madde ve yeni teknik eskileri ihmal ettirmitir. Eski leen ve Musteryen aletlerine yenileri katlmtr. (Deri kazyc lm, mil (burin), haner sap, dikenli ok, zpkn ular gibi... ) GEM: Sapiensler, grne gre, Neanderthal'lerden boalttklar maaralara yerletiler. Ama, "hayatlarnn epey ksm ak havada geiyordu." (W. E.H. s. 44/1) Sapiens'ler, Neanderthal'ler gibi ot ve bcekle geinmeye katlanmadlar. Avrupa krlarn yeniden kaplayan, ve uzaktan vurabildikleri byk av hayvanlarn yerler. Mamut, bizon, ren geyii boldur. Yaban at srleri ortalkta dolar. "Auroche" denilen ve Romallar ana dek Germanya ovalarnda grlen yaban srlar, omuz balarnda 3.5 metreye ykselirler. Yzleri ve belki kaynaklar ile benzedikleri Moollar gibi Sapiens'ler de at etine dkndrler. Yzyllarca sre, her ylki toplantlarna alan olmu Soltre kampnda 100.000 at iskeleti

saysz ren, bizon mamut kemii doludur. Yalnz, bu atlar, ok sonraki Mool torunlarnki kadar olsun binek olamazlar. nsan tayamayacak ufaklkta sakall midilliciklerdir. B: Sapiens-nsann Toplum Mnasebetleri: O zamana dek grlmedik gelimeler yapar. Kemik kadar dayankl aygtlarla, uzaktan vurma usul ile byk av hayvanndan bol et yemeye balam insan topluluu elbet kendi maddesi (uzviyeti) kadar ruhunda da (toplum mnasebetlerinde de) umulmadk sentezlere ular. Bu sentezleri monizme ulatrmak istersek, diyebiliriz ki, ilk toplumcul dzen: nsan insan, topluluunu toplum (cemiyet) yapan g Cinsel yasak'la balad. Alet nasl hi bir hayvanda grlmeyen sonsuz geliimli uzuv olduysa insan bir anda btn teki uzuvlu hayvanlarn stne kardysa, tpk yle, cinsel yasakta insan hibir hayvanda grlmeyen sonsuz geliimli ruha kavuturdu. Sry toplum yapan madde aletse, ruh da cinsel yasaktr. Cinsel yasan toplum iindeki etkisi, Totem tekilat; kii iindeki etkisi, btn toplumcul heyecanlarn gergin yay olarak pusuda yatan UUR-ALTUUR tezadddr. nsanda kiiyi haberi olmakszn iteleyen o yaman dinamitli ve inanlmaz patlangl Altuur (inconsieent), her hayvanda kii lsnde israf edilen nev'i yaran (dl yetitirme) igdsn toplum yararna yneltti. Cinsel yasak yznden,Totem tekilat su szdrmaz elik bir kap, altuur o kabn iine hapsedilmi barut oldu. Bylece hem hayvan cinsel igdsnden, toplumcul TEKLT ve LK sentezleri dodu. lk insanda, bugn toplumcul psikoz sanlacak kesinlikte arca etkili bulunan TOTEM NANLARI ancak cinsel yasakla izah edilebilir. Cansz maddede proton-elektron tezat ATOM tmn yaratr-. Canl varlklarda er-dii biim ile en yksek tipine varan, tek canl hcrede kromozomlarn iki zt kutba blnp HAYAT birimlerini yaratt. nsan topluluunu blnmez gelen atom gibi, canl hcre gibi organik varlk haline getiren i g, toplumu i tekilatna, kiiyi i ruhuna kavuturan g, bu ilk cinsel yasak oldu, denilebilir. Hangi ada hangi yasan baladn kestirmek iin elimizde ak belgeler yok. Ama, daha ilk Aa Vahet konandan beri insann cinsel yasaklara balad sylenebilir. Yukar Vahet konanda cinsel yasak gerei byk in-

sancl sentezle sonulanm grnyor: 1- Kadncl dzen (Anaahlk!); 2- Gzel sanat; 3- l gmme... Bu alanda da insann tek kii olarak i ruhu gibi, toplumun tmyle i tekilat ve mnasebetleri de hep bir TOTEM damgasyla damgalanmtr. KADINCIL DZEN: Buna yanl olarak bugn "Anaahlk" ad veriliyor. Erkek, kendisi topluma ba olunca, sahiden zorba "ah" kesildii iin, zamanmzn "erkek" ilmi, Yukar Vahetin Totemci kadncl dzenini "Anaahlk" sayyor. Yukar Vahet konanda kadnn gdc rol oynadn, ve bu roln barbarlk ana dek geirdiini ilk Girit Medeniyetinde tanrlarn hep kadn olmas aka ispat eder. Yeri gelince greceiz.[TarihDevrim-Sosyalizm Kitabnn 2. kitap VI. blme baknz.] Burada kadncl stn dzenine Cro-magnon'lar devrinden belgeler eksik saylamaz. Kromanyonlarn, spanya'da daha acemice izdikleri, "Kadnl erkekli harp sahneleri" (C.M.Y.), Sapiens kadnnn sava alannda erkekle boy ltn ispat eder. nsann ilk yazl tarih tutabildii alarda, bizzat Herodot kadncl dzenli pek ok toplumlar sayar. Amazonlar ve Syrs' yenen Asya'l mthi kadn hikyeleri, medeniyetten 3-4 bin yl sonralara dek kadncl dzenli toplumun ayakta durabildiini gsterir. Sapiens insanlarn, kemikten, fildiinden, steatitten, bazen balktan yapt heykelciklerin hep kadn olmas tesadf deildir. "Fildiinden, steatitten heykelcikler de iml ediyorlard. Bunlar arasnda pek iman kadn heykelcikleri vard. Bu kadn heykelciklerini Cro-magnon'dan ok Grimaldi tipini dndryor. Boschiman kadnlarn andryorlar." (W. E.H., s. 46/1). "Bir kk fildii ba bulunmutur. Bu komplike (girift) kuvafrl bir gen kz badr." (age) Sapiens insanlarnn yaptklar btn resim, heykel, desenler iinde hemen hemen hi erkek bulunmay, o toplumda kadnn ba rol oynadndan baka bir eyle izah edilemez. Yukarda sylediklerimiz totemle kark manevi belgelerdir. Kadncl dzenin ve o zamanki kadn stnlnn maddi belgesi daha gldr. "Maarada bulunan kadn kafa kutusunun hacmi, bugnk er-

kek kafas hacminin ortalamasndan stndr. Bir vurula kafa kertilmi grnyor." (W. EH., s. 43/1) Bugnk kadnn tipini ele alp, erkein "stn cins" olduunu ispata kalkanlara, Us-insan kadnnn erkekten "kafal" olduunu, belki de erkekler dururken krlm bu kafatas arca belgeler. Bugn, ayn a fosil insanlarndan bir kadnla bir erkein kafa lleri, ayn gerei belirtir. Redsmot erkeinin Kalot ykseklii 55.5 iken kadnnn Kalot ykseklii 58.3'dr. (W.M.A.). Demek, Tarihncesi kadn erkekten 3 derece daha beyinlidir. Bugnk kadnda bir eksiklik varsa, bunu tabiatn gerei saymamal, erkein 10 bin yldr kadn iine drd kmazda, baskda ve ezgide aramaldr. Sonradan, erkek kafasnn ve gvdesinin de, daha iri olmas nasl erkein toplum dzeninde stn Babaah kesilmesiyle izah edilebilirse, Vahet andaki kadn kafasnn daha hacimli olmas da, tpk yle, o zaman toplumu gden kadn, "Anaah" olduunu gsterse gerektir. GZEL SANAT: nsan toplumunda gzel sanat emei, pskrtml cinsel igdnn, kii stnde toplumcul aka doru yneli ve yceli sentezidir. Onun iin, gzelsanat izlerinin balad toplumda, cinsel dizginsizliin nne geilmeye baland anlalabilir. Yukar Vahet konann Us-insan, ky yarlar, maara duvarlar zerine desenler izmekle kalmad. Kemii de, aygt yaptktan baka gzel sanat alanna soktu. Kemik, boynuz, fildii zerine oyma resimler gravrler, heykeller iledi. Ak, kara, al, sar boyalarla resimler yapt. lk tasvirler ocuk resimlerini andrd: Profilden ve grnen tek ayak alnyordu. Sonra deme stdlara parmak strtacak beceriklilie dek kt. (Homo-Sapiens'ler) "Ressamlar tiryakisi idiler". "Her iki rkta (Kromanyon ve Grimaldi'ler) artc bir mkemmellikte resim izer grnyorlard. Bunlar, her bakmdan vahi idiler, vahi artisttiler... Tarih balangcmza dek haletlerinin daha iyisini yapamayacaklar resimler izdiler... Falezlerin ve Anderthal insanlardan kopartp aldklar maara duvarlarnn zerine desen iziyorlard, renkli resimler yapyorlard." (V. B.H., s. 44/1) (Pirene dalarnn Comte de Berguen maarasnda) "hareket

halinde 3 bizon kzn gsteren heykelcikler vard ki, bugnn en iyi sanatkr artistleri ancak bu kadar yapabilirlerdi" (C.M.Y., s. 25) Vahi gzel sanatn, biri zerinde durulan, tekisi aldrlmayan iki z karakterilii vardr; 1- Biimlerin gerekilii (Realizm); 2- Hayvan resimleri. Vahi sanatn insan en ok artan yan ar gereki ve tabiat oluudur. "En sonra, hayvanlarn temsili, insan hayretten donduracak (stupefiant) bir realizm gsterdi." (W. EH., s. 45/1) Neden? nce Yukar Vahet konann realizmine biz Totemci gerekilik adn verebiliriz. nk, ilk gzel sanat gds ilk cinsel yasa elle tutulur kanun ve sembol haline getiren Totem'den domutur. Btn paleolitik belgeler, nesnelerin susturulamaz diliyle hep kimsenin aldrmad bu gerei haykrrlar. Zamanmzdaki vahi kabilelerden biliyoruz. Totem, geri bitki de olabilir. Ama, en ok grlen ve en ar basan Totem, ata sembol bir hayvandr. Fransa aratrmalarna gre adlandrlm Eskita ann Solutrenne devri, Orta Vahet sonu ile Yukar Vahet balangcna karlk der. Solutre, Paris'in 441 kilometre dou gneyindeki Son ilinin Mon kasabasna yakn bir yerdir. nsanlk Tarihncesinde ilk "gzel sanat eseri" bu yerde rastland. Burada hi insan yok, sadece hayvan, ren geyii vard: "Bu an ren heykelcikleri ilk heykeltralk denemelerine iarettirler." (B. Pal., s. 81) Demek ilk insan gzel sanat denemesi insanla deil, hayvanla ilgilidir. Solutreenne devrinden sonra, Paleontolojinin "drdnc devir" dedii Magdalenienne devri gelir. Fransa'nn gney batsndaki Perigord ehrine komu La'Magdaleine maarasndaki buluntulara bu ad verilir. Ancak Magdelenienne adl devrin resim ve ekilleri arasna insan da girmeye balar. "Ta veya fildii zerinde, ren boynuzlar zerinde temsil edilenler mamutlar, atlar, renler, insann kendisi idi. nsann artistik ilerlemesi Paleolitik an sonuna doru gittike daha net olarak kendini belirtir." (B. Pal., s. 81) Ama gene de insan pek seyrek ve nemsiz kalr: (Homo-sapiens'ler) "kendi benzerlerinin portrelerini pek seyrek yapyorlard. Desenlerinin byk ounluu hayvanlar temsil ediyordu. nsan heykelcii, karikatre egindi, ve genel olarak insan ekli hayvan eklinden ok daha az hakikate yaknlk gcyle

temsil ediliyordu." "Sonralar insan vcudunun temsilinde daha ok zarafet ve daha az kabalk grld." (W. E.H., s. 46/1) Buzullar eridike; "Solutreenne ve Magdalenienne ulusuklar Ren vadisi iine szdlar. Nitekim orada an karakteristii olan kumanda ass bulundu." (B. Pal., s. 82) "Kumanda ass" ad verilen bud kemii stnde, arka arkaya dizilmi tipik plak atlardan baka bir ey grlmez. Yukar Vahet konandaki gzel sanatta insana baskn kan bu hayvancklar, ilk insann bo vakit geirmesi veya elenmesi iin yaplamazd. Vahet toplumu iin Totem, btn kandalara eite uygulanan en kesin, ineyeni lmle cezalandran bir kurald. phesiz, btn resimler, heykeller, gravrler, ancak Totemi temsil ettiklerinden o kadar nem kazanmlard. Yapldklar yerler, aletler ve aslar ancak bunu ispat eder. Onlar, bugn sanld gibi "estetik", "zevk" iin deil, Totem tekilatnn damgalar olarak toplumcul grevliydiler. Vahet a gzel sanatnn bu Totem karakteristii anlalnca, akllar durduracak saylan "realizm" iin zm bulmak kolaylar-. Totem gibi, anaahlk da mutlak eitlik dzeniydi. Totem bir kanun deildi. "Anaah", kandalar zerinde imtiyazla sivrilmi bir zorbalk deil, tabii i blmnn gereiydi. Byle normal mnasebetler iinde, insan insana ikence yapmad gibi, insan mnasebetlerinin sembollerini de anormalletirip korkunlatrmaya lzum grmyordu. Onun iin yaplan resim ve ekiller normal, gerein tam karl oluyordu. Fildiinden gen kz ba, imdiki kadn berberinden km uzun sal bir kyl kzd. Vcut yuvarlaklar gllelemi, taan "Anaah" heykelcikleri, bugnk rlplak Boschiman kadnn ta kendisidir. Hele hayvanlar, insana heyecan veren hareketlilikte canl, gerek birer veya birok at, ay, geyik, fildirler. Tahrifin zerresi yoktur. nk Vahi iin Totem hayvan, kutsal atadr-. Klna kimsenin dokunamayaca en saygdeer varlktr. Toplumun sembol, can, ruhudur. Temiz Totem mnasebetinde insann insan zerine yalan, ikiyzll bulunmad iin, gzel sanat da yalnz gerekidir. Ancak sonralar, toplum barbarlk ana girince, kandala kimse dokunamad ise bile, insann insan zerine imtiyazcklar balad. Bu imtiyazlar tutundurabilmenin tek yolu yalan ve hileydi. Tabu (dokunulmazlk) icat edilecek, babaahlk totemin temiz gereini kendi basks altna alarak, uydurma biimlere sokacaktr.

Barbarln varlk zorunu kullanan babaahlk, tabu emrine giren gzel sanat gerei biimsizletirmekte alet edecektir. Vahi gzel sanatnn srf Totem kutsallndan kaynak aldn, ve ilk insan inanlarna yol atn, resimlerin bulunduklar yerlerden de karmak mmkndr: "Bu pentrlerden ou karanlk maaralarn derinliklerinde bulunur. ou, bunlara ulam gtr. Artistler ilerini yapmak iin lamba kullanm olsalar gerektir. Steatit iine oyulmu lmbalar kefedildi. Bunlarn ilerinde iya yaklm olmaldr."(W. E.H., s. 46/ 1 ) Bay Cooper-Cole, vahi resim ve heykellerinin sihir ve by iin yaplm olabileceklerini dnr. Sihir ve by, Totem'in (vahet ann) deil, Tabu'nun (barbarln) iidir. nsann insan aldatmaya balayaca barbarlktr. Totem, vahi toplumun ak tekilat ve gelenek semboldr. L GMME: Neanderthal maaralarnda leni gmme adeti balam idi. Sosyal anlam gelikin l gmme olay Sapiens-insannda yepyeni bir biime girer. Aa Vahet anda leni kendi cinsleri baka yrtc hayvanlara brakyorlar myd? Yeryznde o adan kalma ne kadar az fosil insan bulunmas dndrcdr. nsan topluluunda leni yrtc hayvanlara yem etmeyip gmmek, toplumda lene kar belirmi zel bir sayg ile balanabilir. Moravya'da, mamut krek kemikleri altna gmlen Kromanyonlar, o toplumda otoritenin doduunu andrr. Spiens'lerde daha ileri bir gelime gze arpar. l basite gmlmez, alet ve ssleri ile birlikte gmlr: "llerini ok defa ssler ile birlikte gmyorlard. Ve hi phesiz cesetleri boyalarla svyorlard."(W. E.H., s. 45/I) lenle birlikte gmlen eyler yalnz ss eyas deildi: Deniz kabuklusundan, tatan, kemikten yaplm balk, bilezik gibi ziynet eyalarndan baka kaba aygtlar da vard. Bu, lene, ldkten sonra kullanabilecei eyler vermek demekti. ldkten sonra bir ey kullanmak, br dnyada yaamak, lmszlemek demekti... Bylece, ldkten sonra dirilme, yahut, bedenden sonra ruhun yaamas gibi inanlar 40-50 bin yldan beri balam oluyordu.

TARHNCES VE ANTKA TARH "ZETLER" Tarihncesi ve Antika Tarih blm: Tarihncesi ile Antika Tarihin balca karakteristiklerini zetleyecektir. Bu statik zetleyi drt ayrmda yaplacaktr. 1- MEDENYETTEN NCEK GD: ayrmnda, tarihncesi toplumunun tabiat iinden ka geli konaklar zetle anlatlacaktr. Konular: Medeniyet ve Tarif Glkleri-Vahet=Paleolitik, Barbarlk-Neolitik-Avrupa Monomanisi yerine Bilim Tasnifi- Vahet Kona- Barbarlk Kona-Tabiat Sosyalletirme Gidii-Gei karakteristikleri-Vahet a (Eskita devri)-Barbarlk a (Yenita devri). 2- MEDENYET GDNDE TCARET: ayrmnda, medeniyet toplumunun tarihncesinden ka gelip ticaret mnasebetleri ve yollar zerinde ynelii anlatlacaktr. Konular: Medeniyet bresi Ticaret-Kahramanlktan Bezirganla-Babahanlktan Efendilie-Medeniyetin pular-Ticaretin Olumlu Sonular-Ticaretin Olumsuz Sonular-Medeniyetin ve D Tezatlar. 3- BARBARLIK AKINLARINDA TCARET: ayrmnda, Barbar aknnn nasl medeniyete gelitirilmi ticaret yollar zerinde ve en sinik ticaret uruna ynelii zetle anlatlacaktr. Konular: Bezirganln retime Baskn k-Barbarn Medeniye stnlkleri-Tipik bir Barbar Akn-Barbarlk ve BezirganlkBezirganl Barbarn Tekilatlandr-Barbarn Amad yerle Kyaslan-Medenilerden Barbarla vg. 4- TARH ZNCRNN HALKALARI: ayrmnda, Antika Tarih boyunca medeniyetlerle Barbarlklarn gecelerle gndzler gibi birbirlerini kovalaylar zetle anlatlacaktr. Konular: Tarih Konaklar-Kadim ada ortaalar oktur. An-

tika medeniyetler birbirlerinden karlar-ki Zt Tarih Anlay Zt Anlaylarn zm-Medeniyetin Evrim Basamaklar-Orijinal Medeniyet rnei-Medeniyet Rnesans rnei-Sonu.

BRNC AYRIM MEDENYETTEN NCEK GD MEDENYET VE TARF GLKLER slam tarihilii, slam medeniyetinin snrlarn aamazd. Be zirgan ekonomi temeline dayanan antika medeniyetlerin nne geilmez bir fatalizmle doup, zorlu lmlerinden baka sonu grmemiti. Antika tarih bitmemiti ki, onu btnyle kavrayp izah etmek slam Tarihilerinin ellerinden gelebilsin. slam Tarihilii, Tarihcil Devrimler ann yazarlar kaldlar. slam Medeniyetinin brakt yerden balayp gelien Modern Bat Medeniyeti, Sosyal Devrimler an amt. Tarihcil Maddecilik balca konu olarak "modern toplumun gidi kanunlarn rten peeyi kaldrma"y hedef tuttuu iin, ona gre antika tarih bitmiti. Yldrm abukluuyla ilerleyen Sosyal Devrim'lerin srkleyici akm iinde, o imdilik kapanm antika tarihe dnemezdi. slam Tarih bilimi ile Tarihcil Maddecilik biliminin verilerine gre, Tarihcil Devrimlerin izahna gtrecek ksa bir zet yaparken, ilk glk "medeniyet" szcnn tarifinde kar. zellikle tarih ve toplum bilimlerinde, ou bilginler, kimi szleri diledikleri anlamda kullanrlar. "M. Marcellin Boule, "fosil insanlar" eserinde yazyordu: Uzun zamandan beridir, Fransa'da tarihiler kampnda olduu gibi, natralistler kampnda da iyi niyetli zekalar, Irk, ulus, millet, dil, medeniyet (buraya snf kelimesini de katmak gerekiyor) szlerinin olaanst bir kargaalk gsterdikleri zerinde durdular. Bununla birlikte, bugn dahi en sekin ve akademik yazarlar insan kmelemelerini incelerken, gelii gzel rk kelimesini tm ile kalplam bir anlamda kullanyorlar" (C..S, s.163). Bu sz, term ve anlam kargaal, tarih ile "medeniyet" sz-

leri iin bsbtn tehlikeli oluyor. Hi deilse medeniyet teriminin hangi toplum biimi iin kullanlabilecei bilinmedike, tarih ve tarihncesinde aydnla varlamyor. Bu yzden, insanln bana gelmi gemileri ksaca gznnden geirmek ayr bir kitap tutacaktr. Burada, zetin zeti yaplarak, ilkin tarihncesi a ve konaklarnn karakteristiini, sonra medeniyete geiin trifini bir kaar satrla olsun zetlemeliyiz. VAHET = PALEOLTK, BARBARLIK = NEOLTK Bugne dek toplum, yeryznde drt byk ayrtl a geirdi: 1 2 3 4 - Vahet a (Paleolitik) - Barbarlk a (Neolitik) - Tarihcil Devrim a - Toplumcul Devrim a 500.000 yl 50.000 yl 5.000 yl 500 yl

Bu dizi, rakamlar biraz zorlasa bile, kolay bellemeye yarar. ou bilginler, yalnz bugnk insan tipinin tpks olan sonuncu fosil insann, Homo-sapiens'i adam sayarlar; ondan nceki tiplere insan ad vermekten ekinirler. Cava'da bulunan PitekantropusErekts (Dik-maymun insan) bir "yryen maymun" saylr: "Buna insann dorudan doruya atas diyemeyiz" (W. E.H., s. 35) denir. Sinanthropus-Pekinensis (Pekinli-maymun insan), hatta "homo" (insan) sfat taklan Ecanthropus (afak insan)lar, Homo-Heidelbergensis Piltdown insan, hatta Homo Neanderthalensis (Neanderthal insan) bile "soushommes" (alt-insanlar) saylr. Oysa, bugnk insan gkten zembille inmemitir. Her yaratk gibi, bir sra deiiklikler geirerek, Pitekanthrop'tan imdiki biimine ulamtr. Bu srada insan btn teki hayvanlardan ayrteden ey, Uzuv'lar yerine aygtlar geirmesi alet kullanmasyla balar. Yalnz alet kullanacak uzuv, EL haline gelince, insan iki aya stnde, "EREKTS" (dikine) yrmtr. Bu gelime Caval Dik-Pitekanthropla balar. Sonra, insan beyninin gelimesi, insan elinin gelimesiyle paralel gider, Elin baparma esnekleip ideal aygt kullanc gce eritike insann kafatas arkadan (be duygu beyninden) ne (dnce ve dil beynine) doru geniler. Onun iin, Pitekanthroptan Sapiens-insana dek geen a, insanln geirdii VAHET AI saylabilir. Atei hi kullanmayan Pitekanthropla, pek az tanr grnen Sinanthrop, hatta Eonthrop,

Aa Vahet konana girebilir. Buzullara kar koyacak kertede ateten faydalanmay bilmi Neanderthal insan, Orta Vahet; ilk realiste gzelsanat yapan, Totem tekilat sezdiren Sapiens insan, Yukar Vahet konaklarnda gryonz. Bylece Paleolitik a, sahici VAHET AI, Neolitik a ise BARBARLIK AI oluyor. AVRUPA MONOMANS YERNE: BLM TASNF Toplum ve insan bilimi, douundan beri Avrupa bilimi olduu iin, yerin karnn oyan sanayi de Avrupa'da gelitii iin, en ok yoklanan toprak ister istemez Avrupa blgesidir. lk ntarih buluntularna verilen "Chelleanne", "Achelleenne", "Mousterienne", "Solutreenne", " Magdalenienne " devirleri, btn Avrupa bile deil, yalnz Fransz semt adlardrlar; Canstadt-insan, Heidelberg-insan, Piltdovn, Neanderthal, Grimaldi, Cromagnon insanlan hep Avrupa semtlerine gre tannrlar. Avrupa'daki bu insan belirtileri ve snleri, hep Avrupa dndan beriye tam dalgalardr. Avrupa'nn kendisinden km yerli bir "nevi" yahut "rk" insan ve toplum biimi yoktur. O birbiri ardndan med ve cezirlerle gelip birbirlerini yok etmi grnen insan dalgalarn Avrupa'ya gnderen insan denizi nerdedir? Dik-Pitekanthrop Cava'da, Afrikanthrop Afrika'da bulunmu en ilk insan tipleridir. Bulunduklar yerler, yerkabuunun, ilk zamanlardan beri deniz altna gmlmemi en eski paralardr. Sonralar batan Tethys ktasnn ve tropik izgisinin gneyindeki Afrika ve Endonezya'dr-. lk insanlk ister istemez, yerkabuunun bu en istikrarl, srekli yaama savana sahne olabilmi semtlerinde gelimi grnyor. Beliren insan nevii, iklim etki ve tepkileri altnda yarm ila bir milyon yl oralardan kuzeye, dou ve bat kuzeylere doru itilip ekilmitir. Besbelli, insan Cava'dan in'e, Afrika ve Ortaasya'dan son buzullara dek Avrupa'ya, son buzullardan sonra Amerika'ya doru, tabiatn kara kprlerinden ve deniz yollarndan aa ge, getii her konakta deie deie gelmitir. Onun iin, tarihncesinin insan gibi, devirlerini de Avrupa lke ve semtilii (lokalizmi)nden daha anlalr tasnife uratmak doru olur. leen, Aleen devri; Aa Vahet kona, Musteryen ve Solutreen devirleri Orta Vahet, Madalenien devri Yukar Vahet konaklar olabilir. Medeniyet barbarlktan, barbarlk vahetten dodu. ntarih

veya tarihncesi dediimiz Prehistorik, 3 vahet ve 3 barbarlk olmak zere, 6 konakta derleniyor (Morgan blmleyii). VAHET KONAI 1- Aa Vahet Kona: Avrupa'da leen ve Aleen devirleri. Dnyada Cava'l Dik-Pitekanthrop, Afrikanthrop, Pekinli-Sinanthrop, Eoanthropus denilen Heidelberg ve Piltdown insanlar. nsan cansz tabiattan NESNE alr (ta, aa, kabuklar gibi). Bu nesnelerin zleri deitirilmeksizin, biimleri yontulur. Ta yarlr aygt yaplr. Bu nesnelerin biimleri tabiatta grlmedik ey deildirler. Bugn Microlithe denilen Hint'de, Suriye'de, Afrika'da Avrupa'da bulunmu Ufakta kalntlar, eer pek ou sistemli olarak bir arada bulunmasalar, insan eseri olup olmadklarndan phe edilir. Cansz aygt, dorudan doruya insan EL ve GC ile kullanlr. Ayg tla insan uzvu arasnda (yay, sapan, gibi) baka bir ara mekanizma yoktur. Bu olay da, insandan baka hayvanlarda grlmedik ilem deildir. Goril kznca, herhangi bir nesneyi yakalayp tesadfen kullanr. Hibir hayvanda grlmedik olan ey, insan iin aygt kullanmann balca geim yordam oluu, aygtn bir retim arac durumuna girmesidir. 2- Orta Vahet Kona: Avrupa'da Mousterienne ve Solutreenne dev/'r'leri. Belki Heidelberg insann da kaplayan Avrupal Neanderthal insan. nsan, cansz tabiattan G (tabiat kuvveti) alr. Bu g ATE'tir. Ate, deitirilmeksizin evcilletirilip KLM'e kar kullanlr. Bundan, barnak (maara, kulbe) iinde yaama deti kar. Barnak yaaynn, belki ilk Aa Vahet konanda beliren cinsel yasak tutumunu daha da genileterek, cinsel grenin bundan sonraki konakta olgunlaacak cinsel iblm (kadn-erkek iblm), tekilat blm (totem blmleri) ve insann ruh blm (uur-altuur blm) gelimelerine yol aar. Hibir hayvanda grlmeyen ilem, cansz uzuv demek olan aygt ve alet sayesinde insann atei elleyebilmesi, kullanabilmesidir. 3- Yukar Vahet Kona: Avrupa'da Magdalenienne devri. Avrupa'da ksa (Grimaldi) ve uzun (Cro-magnon) tipleriyle Sapiens- insan. Aa ve Orta Vahet aygtlar ile atein, barnan kullanm

yannda, bu konaa ait KEMK nesnesinden yeni aygt yapma teknii ile, byk av UZAKTAN vurma metodu kefedilmitir. TOPLUM iinde YETK kiiden stn g olarak ekilleir. Gelenekcil yetki TOTEM'dir, aktel yetki ANACIL dzendir. Bu yetkililerin K iinde cinsel yasakla domu RUH tezatlarn her ynde, hele toplumun yararna zemberek gibi yaylandrlp gelitirmesi, saken gzel sanat ve lnce gmlme gibi o zamana dek grlmemi SS ve NAN'lar yaratr. Burada teknik bakmdan PALEOLTK (Eskita veya Yontmata) a sonuna varr-. nsan kendisine (ss) ve topluma (totem tekilat) yollu eki dzen verdii gibi, aygtlarna da CL verecek duruma gelmitir. nsan bakmndan, artk FOSL NSAN dediimiz, birbirini yeryznden kaldrm ve yerkabuu iine gmm olan insan NEV'leri sona ermek zeredir. Vahet andan barbarlk ana gei iin zemin hazrdr. BARBARLIK KONAI 4- Aa Barbarlk Kona: Atein kullanm cansz nesneler alanna grlmedik rnler getirir. Balk piirilir. MLEK tabiatta grlm nesne deildir. Tek tk madenler de metal olarak tabii filizlerinden karlmaya balanr. Bunlar, tabiatta grlmemi madde'ler Barbarlk ann yeni TEKNK'ini aarlar. Cansz tabiatn yeni bir GC', mekanik kuvvet kefedilir. Ok artk elle deil, gerilen yay'la atlr. Ta kolla deil sapan manivelasyla atlr. Bu hibir hayvanda eine rastlanmam olan, barbarlk ann yeni retim METOD'unu aar. Ok-yayl Avclk geimi egemenleir. Artk insan cansz tabiat emrine almakla yetinmez, canl varlklar da toplumuna mal etmeye giriir. lk bitki ve hayvan yetitirme kullanmlar belirir. Bundan sonraki iki konak bu ilk kefin sistemlemeleri olacaktr. Aa Barbarlk konana tarihte en n salm adyla AVCILIK devri, teknik bakmdan MLEKLK devri adlar verilebilir. Neolitik (YENTA) a, teknii ve insanyla bilinen dzene girmitir. 5 - Orta Barbarlk Kona: Ksaca geim bakmndan O-

BANLIK, teknik bakmndan TUN DEVR adn alan toplum mnasebetleri zamandr. Burada evcil hayvan SR retimi biiminde yepyeni bir yaay getirir. Srnn yaratt yaman bolluk erkein mlk gibi gelitii iin, "Anahanlk" denilen kadncl dzene kar erkein sekinlemesi belirir. Kii imtiyazlar, bundan nce btn Kandalar iin eite kabul edilmi Totem tekilat ve inanlar zemini stnde, dolambal yoldan imtiyaz bekisi olan TABU kurumunu kkrtr. Toplum Totem (Trkesi: TOS) ile tabu (Trkesi: KRMOS) inanlarn manevi gds altnda BABAHANLIK dzenine doru yol alr. Toplum iinde bir ksm oymaklar (kabileler) obanlk gerei ile GEBELERKEN, onlara zt durumda teki oymaklar da OTURUKLAIR'lar. 6- Yukar Barbarlk Kona: Artk burada, zetlemeyi gerektirmiyecek denli herkese en ok bilinen nl TARIM ve KENT sistemlerinin doduu DEMR devri balar. Evcil bitkiler sulamal, sistemli tarla ZRAAT biiminde de retim konusu olurlar. Toprak mlkiyeti balca toplumcul dzen durumunu ve KENT yerlemelerini yaratr. Demir balta orman tarla ederken, demir kl sava zanaat haline sokarak KAHRAMANLIK devrini btn maddi ve manevi ekler ile fkrtr. Sanayi ile Ziraat gerek birbirlerinden, gerekse kendi ilerinde ayr, bamsz retim kollar, dallar halinde ayrlp blnrler. Medeniyetin ve tarihin afa skmek zeredir. TABATI TOPLUMCULLATIRMA GD Bu 6 basamakl tarihncesinde, her konakta toplumca kazanlan ey, ondan sonraki konaklarda daha gelikinleerek devam eder. Maddi grevini zamanla yitiren aygtlar, manevi grevler kazanr. Kabuklular ilk insann aygtlar iken, sonradan Orta Vahette ss nesnesi olurlar; Ok-yay medeniyete dek yaman bir retim ve sava aygt iken, zamanla rbab, saz biiminde telli alg eklini alr. Tersine, manevi kullanmlar da, gittike maddi aygtlara dnebilirler. lkin totem rnei olan nesnelerin, sonra gzelsanat, ev eyas durumuna girmeleri gibi. Btn bu, maddeden ruha (toplum maddesine) gidi-geliler,

canl bir hcrenin evresinden yiyecek maddeleri almas tarznda, toplumun tabiattan madde alveriidirler. Toplum geliiminde geirilen her basaman kendine has bir tabiat NESNE veya GC'n toplumcullatrdn ksaca zetledik. Bu toplumcullama insan yaaynda boyuna yeni TEKNK ve METOD gelimeleri yaratrken, ztlar bir arada tutan mspet-menfi sonularyla tarihncesi GD (Prose)sini gelitirir. Her sonu, bir snrlandrma ve snrszlandrma getirir. TABLO GRECEK(sayfa 146'daki tablo) GE KARAKTERSTKLER 1- Hayvanlktan Vahet ana Gei: Bir uzuvla bir nesneyi tutmak, hatta bir an iin kullanmak, tabiatta olaan eydir. Maymun sopaya sarlr, ay kaya devirir, karga cevizi havadan kayaya atp krar. Vahi insann btn stnl, bir an deil, btn mrnce aygd ve metodu retim ve geim tarz olarak iletmesindedir. Bu greve uygun olarak hibir hayvanda bulunmayan organik deimelere urar. El deiir, iki ayak st yrme kurallar, Beyin, boyun kaslar cende- resinden kurtulup byr. 2- Vahetten Barbarla Gei: Vahi insan, Yukar Vahet konanda kemik aygd uzaktan atp avlanmay renir. Ama bu avclkta at dorudan doruya insann kendi uzvu ile yaplr. (Ok, harbi, zpkn el gcyle frlatlr.) Aa Barbarlkta, Sapiens-insan fosile smarlayan Neolitik insan, artk el ve kol gc yerine yay veya sapan manivelasn geirir. Vahette insan steatit iine kandil oyuu gibi tatan kabms eyler yapar. Aa Barbar bal alr: Tabiatta grlmemi tula biiminde piirerek mlek yapar. 3- Barbarlktan Medeniyete Gei: Yukar Barbarlkta kle messesesi domutu. Ama, bu ya evlat edinmeyi andran yabancy himaye altna alma, yahut barbarn yalan sylemeyi bilmedii sznden dnmedii iin borcuna karlk kendi kendisini alacaklya teslim etmesi biiminde oluyordu. Kimse kimseye kar, dardan istemedii bir zoru uygulamyordu. Medeniyet, karlkl dilek zerine kurulmu o tbiiyet messesesini, kesin ayrtl (kle-efendi) snflarnn, Toplum st devlet zoruyla kanunlam mnasebetlerine evirdi. 6 tarihncesi konanda toplumcullama gidileri ile gei ka-

rakteristikleri, insanln tezatl geliimleri asndan, Ekonomi, iblm ve insan durumuna gre yle zetleneblir. VAHET AI (ESKTA AI) Vahet a'nda: nsan NEV'leri batar, kar. a) EKONOM TP: Tabiat nesnesi (kuvvet) zellii deitirilmeksizin, yani (ta, kemik, ate, uzuv kullanm, insan LUMCULLATIRILIRLAR. Bu prose Aa Vahete dek ilerleyip geliti. (madde) ile tabiat gc tabiatta naslsalar ylece gc olduklar gibi) TOPVahette balayp Yukar

b) BLM: lk defa kadnla erkek arasnda oldu. Kadn eride EV erkek darda AV iine ayrld. Bu insanlk toplumunda BRNC BYK TOPLUMCUL BLM oldu. Bu prose Orta Vahette balam olabilir. c) NSAN BLM: Hayvanla insan, erkekle dii arasnda olan bln, yakn akraba arasnda cinsel yasakla birlikte insann iine de girdi. Yasa benimseyen UUR, benimsemeyen ALTUUR! Bylece insan, kendisi de farkna varmakszn kendi iinde AYDINLIK-KARANLIK, yahut BLNR-BLNMEZ iki zt kutba blnd. Bu kutuplaan benlik, ister istemez insann bedeninden bambaka bireydi. Dardan (TOPLUMDAN) gelmiti; daha dorusu toplum ile organizma (uzviyet, hayat) arasndaki tezatn ycelmi bir SENTEZ olarak remi bir varlkt. Ona artk materyalist olsun, spiritualist olsun herkese gerekletii tartlmaz kalan bir insancl yahut toplumcul sentez anlamna gelmek zere, RUH ad verilebilir. Mutlak insan eitlii kimsenin tartmay bile aklna getirmeyecei kertede toplumun i kural saylyordu. Onun iin, kii dndaki toplum iin aile ve oymak tekilat sembol TOTEM (Trkesi: TOS) ne ise, kii iin de totemin tam karl olan sembol RUH ayn ey idi, nsan nce evresini, Tabiat nesne ve gcn toplumlatrd, sonra dolaysyla kendini ruh ile toplumcullatrd. Ne olsa bu bir ballk, kii iinde kiiden stnlkt. Demek, ilkin vahet anda NSANIN RUHU zerine. EGEMENLK balad. BARBARLIK AI (YENTA AI)

Barbarlk a'nda, nsan IRK'lar deiir. a) EKONOM KARAKTERST: - Vahet anda grlmeyen ey, barbarlkta oldu. Tabiatn nesnesi ve gc olduu gibi deil, zellii deitirilerek toplumcullatrld. Tabiatn bal, piirilip tulaya evrilerek mlekletirildi. Hemen btn madenler tabiatta birbirleriyle ve yar metallerle kark filiz halindeydiler. nsann kullanabilecei saf metali ilkin barbarlk buldu. Hayvan ve bitki, "hdayinbit" olarak tabiattan derlenip avlanlarak benimsenirdi. nsan tabiatta grlmemi (karnca igdsnden bambaka) metodlarla bitki ekimini, hayvan yetitirmeyi barbarlkta rendi. Vahet anda aygt dorudan doruya uzuvla kullanlyordu. Barbarlk, uzuvla aygtn arasna mekanik g ve aralar sokabildi. Ta sapanla, oku yayla atmay becerdi. Bu prose daha Aa Barbarlk konanda balad. b) BLM: Orta Barbarlk konanda SR retimi OBANLIK dzenini yaratnca, otlak ve mevsim gerekeleri gebelii kanlmaz, nbetlemi rakkas hareketi gibi ileyen bir dzen durumuna getirdi. O zaman sanki kendiliindenmie, insan topluluklarndan kimileri OTURGAN ve kimileri GEBE oldular. Gebelerle oturganlar arasnda toplum lsnde bir iblm dodu. Barbarln dourduu i blmne, KNC BYK TOPLUMCUL BLM denir. c) NSAN BLM: Tabiat nesnesinin insanca baka zellie evrilebilmesi, insan uzvu ile aygt arasna baka mekanizmalar sokulmas gibi baka baka toplumlar arasnda iblm olmas, insanl insan iin de yeni deer llerine gtrd. Vahette monolit, yekpare olan toplumun iine yabanc insan tipi sokuldu. Sr mlkiyetine egemen olan hr Babahan'n yannda evlatlk, mteri (client), kle gibi insanlar yer buldu. Bu sonuncular ilk defa, insann insan olarak baka bir insana tbi olmas demekti. Totem her tek kiinin eite ruhunu topluma ve btn teki kiilere ayrlmaz para gibi balamt. Toplum iinde sekin kii mlk ve yetkilerine, -Devlet ve Kanun bulunmad, toplum ii zor kullanlmad iin- dokunulmazlk salayan TABU (Knns), Totem'in tam zddn yapt. Eit kandalar arasna ayr sei koydu. Bir yanda totem balaryla birleik olan kiileri Tabu imtiyazlaryla birbirinden ayrd. Totem, kii (fert) stne RUH'u karmt; tabu, kiinin ve do-

lays ile toplumun stne SEKN K'yi kard. Yalnz, gerek Totem, gerekse Tabu kandalk temeli zerine kurulmu toplum kurallarydlar. O toplumda KANDA ETL'ni inkr etmek hi kimsenin en zorba, en "barbar" babahann bile aklndan geemiyordu. En sekin kii, ancak, Totem ve Tabu emrinde toplumun eite yaama savan gtme sorumluluunu tayordu. Bununla birlikte, insann hem lehinde, hem aleyhinde iki gelenek yerlemiti. Totem insann Ruh'una hkmetme geleneiydi; Tabu, insann tmne (ruhuna-bedenine) hkmetme gelenei oldu. Snf blm yoktu. Ama toplumda snf blmne zemin hazrlanmt. Medeniyet gelecek, sanayi ile ziraat arasndaki iblmn geniletecek, mal dei-tokuunu kanlmaz egemen ekonomi dzeni yapacak, kandalk mnasebeti yerine menfaat mnasebetini geirecek, ayn toplum iinde durumlar ve yararlar kutuplam insan kmeleri, yani Toplumcul SINIF'lar yaratacaktr... NC BYK TOPLUMCUL BLM insann geim ve kaderini MAL'larn dei-toku kurallarna balad iin, kiinin yaay gibi HRRYET'ini de sonucu kimsece kestirilemez bir gidie smarlar. Artk ne alt snf ne st snf toplumun tarihi aknda GEREKEN KAVRAMI NSAN UURU'ndan, yani HRRYET'ten bahsedemez. Tarih; onu yapan insana, insanst bir heyl gibi grnr. Tpk tarihncesi gibi tarihte iki aa ayrlr demitik. Tarihncesinin VAHET ana karlk, tarihin TARHCL DEVRM a vardr. Tarihncesinin BARBARLIK ana karlk , tarihin TOPLUMCUL DEVRM a vardr. Vah et anda NSAN NEVLER batp ktlar. Tarihcil Devrim anda MEDENYET ETLER batp kacaktr. Barbarlk anda NSAN IRKLARI deitiler. Toplumcul Devrim anda MEDENYET DZENLER (REJMLER) deiiyor.

KNC AYRIM MEDENYET GDNDE TCARET MEDENYET BRES TCARET Medeniyet iin, tarm (Ziraat) retimi temelli arttr. Ama uygarln asl sebebi tek bana tarm deildir. Tarm, daha geni anlam ile Yukar Barbarlk konanda balar. Medeniyetin karakteristii tarm ile sanayi kollar arasndaki iblmnn gelimesine bal olan TCARET'tir. Toplumda, al-veri araclar olan tccarlar toplumcul bir SINIF haline geldikleri zamanda ve yerde MEDENYET balar. Medeniyete gemek iin; 1- Tropikalimsi rmaklarn tarma elverili ve ok bereketli topraklarda, 2- Yukar Barbarlk konana varm bir toplumun bulunmas gerekmitir. Irak'ta Ur, Uruk uygarl, Msr'da Buto medeniyeti, tabiatla toplumun sulamal gelikin ziraat ve geni ticarete en elverili bulunduklar yerlerdi. Oralarda, kurak l iklimi topraklar tabiatn bereketli taknlar gc ve toplumun byk kanallatrma kollektif emei ile mil ve suya kavuturmak gerekmi, o ok verimli retim temeli ilk sanayi ve ziraat i blmn arttrarak, ticareti belli bal bir ekonomi grevi durumuna getirmitir. lk medeniyet beiklerinin hele gelien toplumda artan hammadde ihtiyacn kendi topraklarndaki tabiat kaynaklaryla karlayamamalar, ticareti en geni d ticaret biimi ile bsbtn kkrtmtr. Onun iin daha ilk gnden, uygarlk ticaretsiz yaayamaz durumda domutur. Ticaret: blm yznden ayr ve birbirinden habersiz, bamsz retimlerle elde edilen rnlerin, insanlar arasnda deitoku edilmesidir. Ama her i blm birbirinden ayr, bamsz retimi gerektirmedii gibi, her dei-toku da ticaret deildir. Nitekim ilk iblm vahet anda oldu. Kadn ieride ev ii,

erkek darda av ii ile uzmanlarken, hibir alveri yaplmad. Vahi ekonomisinin aile iblmnde herkes gerekeni kavrad iin, retim ve tketim arasna, uur ve hrriyet kstlayc bir dei-tokua yer yoktu. Bu cinsel iblmnde, ev toplumun orta mal olmakla birlikte, bakm ve eyaca kadnn elindeydi. Eve hkmeden kadn, topluma egemen bir yetki kazand. Buna "Anahanlk" deniyor. Paleolitik ada bulunan ilk insan heykelcikleri hep kadndr. Fosil insanda kadn kafa kalot ykseklii endeksi erkeinkinden byktr. Btn ilk dinlerde ilk tanr ana tanradr. lk ana hukuku tarih alarna dek yaamtr. Her iblm ticareti gerektirmedii gibi, her alveri de ticaret olamaz. Evcil hayvann sr biiminde retimi ve obanlk toplumu ile birinci byk toplumcul i blm meydana geldi. O zaman gebe oban uluslarla, gebe olmayan oturuk uluslar arasnda al-veri kendiliinden balad. Ama, bu toplum iinde srf al-verile geinecek bir snf insan yaratmad. Barbarlkta dei-toku, gerek kemmiyete, gerekse keyfiyete ticaret adn alacak dei-tokutan bambaka hatta onun tam zdddr. Barbar al-verileri, btn bir oymak (kabile) ile tekiler arasnda toptan yapld. Bu al-veri, oymak balarnn yetkisi ve aracl ile olsa bile, efler srf kendi kiilikleri iin davranmazlard. Btn ile toplumun yararn gderlerdi. Barbarlar, hatta Msr ve Bbil gibi iki kurulmu byk medeniyet arasnda gebe gidip geldikleri zaman, kendiliinden baardklar al-verilerde bile, efler, uluslarnn tm adna davrandlar. srailoullarnn tkenmez maceralar bunun belgeleri ile doludur. Peygamberler, oymaklarn i ve d mnasebetlerinde ve al-verilerinde hibir zaman, sonra gzken tccar veya bezirgan kii olmadlar. Kutsallklar da buradan geldi. Toplum iinde ticaretin douu ancak KNC BYK TOPLUMCUL BLM sonular iinde grld. O da uygarlk ncesinde egemen olan KANDALIK dzeninin kmesi ile zafer buldu. k, Kan'da ana yerine baba hukukunun gemesiyle balad. Yukar barbarlkta, mutlak insan eitliine dayanan kandalk kurallarn koruyacak hibir toplumcul savunma tekilat ve zoru yoktu. Herey hr kandalarn tutumlarna, grlerine, vicdanlarna braklmt. Toplumun gdm, Totemi soysuzlatrma TABU (Knns:

Grmez) cihazn tekellerinde tutan ve Srat kprs inceliinde ve keskinliinde bir her yana iler Acem klc gibi kullanan byclerin, sihirbazlarn eline gemiti. Byle bir dzende, sr yerine geen tarmn getirdii ekonomi, obanlktan kat kat ar bir ihtilal idi. Tarm dzeni kandalk balarn temellerinden uuracak artlar yaratt. Eski kardelik toplumunu alt st etti. Ortal kaplayan altstl ekip evirecek g toplumda yoktu. Kiiler ise, klhn kurtaran kaptandr durumunda blndler. Byle bir ortamda, gc gcne yetene kendi kuraln kanun diye dayatrken karsnda hep tek tek kalm kiileri buldu. Onlar da, kimi ayartma, aldatma, kimi kandrp satn alma, kimi kallelik ve arkadan vurma yollaryla teker teker avlayabildi. Kadim Yunan kentlerindeki Tiranlk hikayeleri ve hegemonyalar, yzyllar saran trajediler ile, hep eit ve demokratik kandalk dzenine kar oynanm oyunlardr-. Kanda eitliinin karde toplumundaki bu knn ticaretle uygarl getirii, srf ekonomi ve sosyoloji bakmndan yle zetlenebilir. KAHRAMANLIKTAN BEZRGANLIA Ekonomik Geliim: obanlkta: St, et, deri, yn, kl, Aa Barbarla nispetle grlmedik rn bolluu salamt. Bu artan zenginlik, davarclk dndaki abalar da besledi. Sr retimine paralel olarak, dokumaclk, madencilik zanaatleri ilerledi. Ta aygtlar ve silahlardan daha dayankl olduklar iin daha ekonomik gelen maden aygt ve silah yapm, maden iini demirin kefine ve kullanm eitlerine dek ykseltti. Arkeloji buluntularna gre, insan demiri nce pek deerli ss eyas yapt. Demirin teknik ve sosyal kullanmlara elverili ara z olmas iin, Yukar Barbarlk seviyesinde bir ekonomi gerekti. Demirden yaplan aygt ve silahlar tarm ve sanayii byk rmak mili bulunmayan yerlere doru gtrmeyi salad. Demir BALTA, topra aacn elinden kurtararak, her lkede orman tarla yapt. Demir SABAN en etin, en sert topraklar kanrta kanrta srd. Demir KILI, slam iryla: "El Cennet tahte-zilal-ssyf: Umak kllarn glgesi altndadr!" dedirterek, dnyay, hireti "glgesi altna ald" ve salad apulla, barbarlar ileden karan KAHRAMANLIK AGI'nn kanl destanlarn yazd. lk sbtropikal rmak boylarnn deniz kylarnda domu uy-

garlk, ilkin demirsiz dodu. Ama demir balta, demir saban, demir kl olmasa, ziraat Frat ve Dicle ile Nil boylarndan darya kmaz, belki orada gmlr kalr, ve dnyay saramazd. Yeni, ziraat adn almaya elverili olan tarm retimi, topra geliigzel apalayp ekmek, verimsizleince brakp gitmek deildir. Ziraat, topra onarm ve sulaym gibi toplumcul emein en geni biimlerde tekilatlandrlmas ve bir eit "sanayiletirilmesi" demektir. lk medeniyet byle bir ekincilik zerinde dodu. Yeni dzenin getirdii bolluk, gebe obanlk rnlerini glgede brakt. Hububat, sebze, meyva, arap ve baka her trl yiyecek, iecek, giyecek, barnacak, savunacak, taplacak, dvecek nesneler ald yrd. lerinde lk yceliklerine kanlar oldu. Kur'n- Kerim, "Et-tiyri i vez-zeytun"u (hurmay ve zeytini) bu dnyada kutsallatryor, inananlara br dnyada "ahiret"te bile, "az mhrl" "kevser" araplar smarlyordu. Bu yldrm gidii, her gn artan ve birbirinden gittike daha ok ayrlarak bakalaan bir sr retim kollar, i blmleri yaratt. Her retim dalnda insanlarn birbirlerinden habersizce yaptklar ve elde ettikleri mallar, ancak birbirleriyle dei edilebildikleri iin ve dei edilebildikleri lde eitlenip artabiliyorlard. Demek bu mallar, yalnz yapmak (retim) yetmezdi, toplum iinde datmak (TEVZ), deitirmek (MBADELE) nemli olduu kadar kesintisiz bir ekonomi grevi olmutu. Artk herkes, geimine yetecekten stn retimini bakasyla deiecekti. Bu dei yerleri gelge panayr, srekli pazar oldu. Al-verie en elverili yerlerde, u veya bu sebeple anlaan birka kol insan veya oymak KENT adl yerleim kurulunu baard. Kent, tapna ve hisar ile ilk ehir tasla oldu. Kentte sanayi kollar geliti. Kyler daha ziyade ziraatla urat. Sanayi ile ziraat i blm, kentle ky iblm biimine girdi. Btn bu eitli i blmleri ticareti kanlmaz, hayati bir hale getirdi. BABAHANLIKTAN EFENDLE Sosyal Geliim: Ekonomi geliimine paralel olan barbarlk ann toplumcul geliimleri balca iki sonuca vard: 1) Anahanlk dzeni yerine Babahanln geii; 2) Airet tekilat zerinde kentleme (Cite'nin kuruluu). Kentleme gidiini, bundan sonraki (barbarlk ve uygarlk) blmnde zetleyeceiz. Burada, baba-

hanln geliimine iaret edelim. 1- KADININ ALT EDLMES (Alt-insan): Eskiden (Aa Barbarlk konanda) btn var: "pi ile kua" anlamnda oku ile yayndan teye gemeyen erkek, dar iinde srsn byttke nem kazand. Kontrol ettii zenginlikleri ve yetkileri artt. Karsnda Orta Vahet konandan beri kutsallam anacl hukuk vard. Ana dzeni oban erkein egemenliine engeldi. Onun iin, ekonomi gc artan erkein ilk ii anacl dzenin kaytlama ve ksntlarn andrmak oldu. Eski Yunan mitolojisi, anacl Girit toplumuna kar barbar srlerinin babahan dzenini dayatlaryla doludur. Kahraman Thesee'lerin, Tanr Zeus'larn balca sosyal ve tarihcil grevleri, Anahanl ykmak ve ktlemektir. Toplumda, saygdeer Ana-tanrlar yok edilemedii zaman alt edildiler. Kuaklara masal biimli eitimle, hep "Devanas" gibi, "Meduz" gibi adlarla iren ve korkun gsterilen varlk, Orta Barbarla dek taplan; ondan sonra da halk inancnda bir trl sklp atlmayan kadn-ana idi. Erkek, anacl dzeni ykmak iin, yapmadk zorbalk, gstermedik kancklk brakmam grnyor. Tanrlarn atas yldrml Zeus, kadndan tohumunu alacak, kadn yerine kendisi gebe kalacak ve ocuk douracak kertelere dek, Anaah en tabii grevlerinde bile ortadan kaldrmaya abalar. En sonunda, kadn alt oldu. Fakat bu, kanda eitliin iinde alm bir gedikti. Kadn sindirilirken, gelecek kuaklara, toplum iinde bir insann ikinci ve alt edilebilecei retilmi ve sindirilmiti. Sekin kiiler, kadna kar kazandklar zaferle, toplumda artk eskisi kadar hr ve eit olmayan insanlarn bulunabileceini, ezilebileceini, smrlebileceini ahlklatrdlar. Yeni retim gelimeleri, sekinler evresinde ve emrinde yanama, eri, oban gruhlarnn beslenebilmesine elveriyordu. Artk kle edinilebilirdi. 2- TOPLUMUN ALT EDLMES (st-insan): Yukar Barbarlk konana dek kabile, eit kiilerin hr toplumuydu. "Kahramanlk a" denilen dzen, at sonsuz savalarla, oymak tekilatn bir sava ve apul tekilatna evirdi. Kabile efleri nce yalnz sava zaman seilerek ba tutan kiiydi. Trke'de

Babu, Arapa'da Reis, Latince'de Rex, Yunanca'da Basileus, sonradan onlara verilen anlamda mutlak kudretli, imtiyazl st deillerdi. lk islamln "Hlefyi-ridiyn"i gibi, kabile yelerince "Biat" edilerek, hr oy verilerek seilirlerdi. Sonraki smrc ve zalim krallarla veya halifelerle, o ilk barbar ef Peygamberler ve Halifeler arasnda, gece ile gndz arasndakinden ok fark vardr. apullar ve ftuhat geniledike, mal ve yetkilerini arttran babular, her trl alakl, ikiyzll kullanarak, ilkin kendilerini " kayd'i hayatla" (mr boyunca) ef yaptlar. Demokratik seimle iktidara gelen efin yerini zorba "deimez ef"ler tuttu. evresinde peyledii aznln imtiyazlarn savundu. Bu aznlk kent(cite)lerde toprak sahibi (patrici, Kurey), gebe aknlarnda, harplerde muzaffer veya galip "Gaazi", "lb" eflerdi. Zamanla, teki kandalara veya kent halkna sr gzyle bakan bu aznla "Asalet: Aristokrasi" denildi. MEDENYET PULARI Yukar barbarlk konann sonlarna doru, gze batan ekonomik ve sosyal gelimeler, toplum iinde btn kandalk mnasebetlerini param para ediyor idi. Her yeni retim kolu, o paralanmay biraz daha arttryordu. Paralanmay kim nleyebilirdi? Kent iinde iki tip insan vard: 1- Yerli asil tabaka: Bunlar, cenneti bile kllarn glgesinde bilen gz dnm apulcu babahanlardr. Toplumun demokrasi geleneklerini diriltmeleri, uurlu insan dzeni kurmalar dnlmezdi. 2 - Yabanc sntlar: ok defa "ipten kazktan kurtulma kiilerdi. Yeryznde topraklar bulunmad iin, Ali'nin klhn Veli'ye giydiren al-veriten baka yapacaklar yoktu. Ancak ticaret'le geinebilirlerdi. Toplum retiminin aksamadan gelimesi iin kalan tek yol, kr "arz ve talep" kanunu ile, kendiliinden, yani insan uuru ve iradesi dnda ileyen mbadele, TCARET idi. Barbarlkta dei-toku, retim yapan kiinin, kendi ihtiyacndan fazla gelen maln, baka bir retmenin fazla mal ile trampa etmekti. Ticaret bunun tam tersidir 1- Tccar hibir retim yapmaz. (Bakalarnn rnlerini de-

itirir). 2- Tccar, kendi ihtiyac olan mal kullanmak zere satn almaz; tekrar satmak iin satn alr. 3- Tccar, bir mal retenle tketenin birbirlerinden habersiz olularndan faydalanarak, iki retici zararna arada KR eder. Medeniyet byle bir tccarlar snfnn bulunduu toplum biimidir. Ticaret grevi, toplumun hemen btn teki organ ve grevlerinde kkten deiiklikler yapt. Zenginliin en byk kayna ticaret oldu. Toplumdaki canlcansz her varlk, ticaret yznden alnr-satlr mal, matah durumuna girdi. En sonunda insann kendisi de matahlat. Yalnz kr iin alnp satlan kle haline geldi. Medeniyetten nce de "kle" adl kiiler grlmt. Ama bunlar, barbar toplumda henz aile yelerinden biri gibi karlanrd. Barbarlarn klesi, ilkin yardmc evlatlk saylrd. Al verii ticaretletiren sanayi ve ziraat geliimi, kleyi aileden ayrd. Bir eit smrlr canl ve akll alet gibi alnp satlr kld. retim kle ii haline geldi. Bylece, medeniyetin durumlar ve yararlar birbirine zt iki snf, KLELER ile EFENDLER ortaya kard.. Ticaret, insanlar ziraatle balandklar toprak kklerinden de skt. lk kentlere yerleik eski kanda toprak sahiplerinin yanlarnda, zamanla birok toprakszlar tredi. Bunlar yabanc, kle, azatl kalabalklarydlar. lk "asil" kent yerlileri; Roma'da Patrii'ler, Yunanistan'da (bizim "Aa" szmze kaynak olan) "Agadoi"ler, Mekke Araplar iinde mslmanlar, Hz. Muhammedi ge zorlayan "Kureyi"ler zamanla aznla den imtiyazl toprak sahipleri idiler. Bu "asil"lerin gc topraktan geliyordu. Medeniyet ilerledike, toprak gibi artp eksilmesi pek insann elinde olmayan bir nesnenin getirdii zenginlik ikinci basamaa dt. Ticaret, ucu buca bulunmayan bir kr ve zenginleme kayna idi. Nitekim, nceleri kent yerli asillerine snt, kent varolarnda dknt gibi yaayan toprakszlar, azatl kleler Roma'da "Pleb", Yunanistan'da "Hahoy", Mekke'de "Mslim'ler arasnda ticaretle zenginleenler kt. Bunlar tredi zenginlerdi... Ama, eski toprak sahiplerini varlka glgede braktlar. Eski toprak asilleri karsnda, zt bir para zenginleri kalabal dikildi. Toprakl zrtlemi "asil"lerle, paral "zpkt"lar arasnda atmalar bagsterdi. Bellibal orjinal medeniyetlerin

balang tarihleri, parallar ile toprakllarn, karlkl etki ve egemenlik ekimeleriyle sarsld. Ve ancak bu tezatlar bir senteze vardrabilen kentler, tarihte orijinal medeniyet adn alabilecek ana uygarlklar kurabildiler. En ok bilinen iki rnek, Roma ve slam medeniyetleridir. Roma'da Patriiler'le Plebler arasndaki dvler, birok siyasi uzlama yollarndan yryerek nl ROMA HUKUKU'nu yaratt, Roma medeniyeti bu "hukuk devleti" sentezinin rndr. Mekke'de Kurey eraf (Kent patricileri) ile Hz. Muhammed'in tarafllar (Mekke'nin tccar Plebleri) arasnda, kanl gazvelere son veren "Hudeybiyye bar anlamas" yaplabildii iin, Arabistan ynlar slam medeniyetinin Uzakdou ile Bat arasndaki ticaret kprs olmasna politik zemin buldular. Bunlar, en ok bilinen iki klasik rnek diye verdik. Ticaret para zerinde dner. Para, Deer ls, dei toku arac gibi grevleriyle iblml toplumun candamar olan arz ve talep kanununu elle tutulurlatrr. Orta Barbarln sr ekonomisinde para, davard. Yukar Barbarlkta ziraat kefedilince: Altn ve gm gibi deerli madenler para yerine getiler. Para madenler Smer'de "sikke" (basl para) deildiler. Kle olarak tartlaryla para iini grrlerdi. Ancak daha sonra, egemen devlet damgas yiyen maden kleleri belirdi. "Sikke" denilen basl, resm ayarl bildiimiz para dodu. Para, hereyi satn alan, genel karlk olma gcyle dayanlmaz ekicilik kazand. Mal ticareti yannda, bal bana para ticareti de geliti. Herkesin rzk ona baland. htiyac olanlar, hatta tccarlar bile, dn para peine dtler. Ticarete yatrlan para kr getirdii iin, ticarete yarayan ve dn verilen parann da kr getirmesi gerekti. Para ticaretinin getirdii kra, FAZ denildi. Al-veri ilerledike, faizcilik "Tefecilik=Mrabahaclk, Kur'an- Kerim'de ate pskrlen RIBA'clk" alp yrd. nk zamanla, btn kk retmenler borlandlar. Borlular fakirletiler. Borcunu deyemeyen, -lkel Komuna ahlknda yalan bilinmedii iin- kendi kendisinin kle olarak satlmasna katland. Borlular fakir dtkleri lde, alacakl tefeciler zenginletiler. Bylece, hr olan yurttalar arasnda dahi zengin-fakir ayrd belirdi. Gerek ayr hr tccarlar snf, gerekse zengin-zrt biimin-

deki sosyal farkllamalar, Toplumun btn teki bant ve kurumlar, kurallar zerinde yanklar yapt. Orta Barbarlkta lenin mal dorudan doruya topluma kalrd. Yukar Barbarlkta, Babahanlk dzeni serteldike, mlk babann mal oldu. Ama gene de len babann mal btn topluma deilse bile, ailenin btnne ortaklaa varlk (mterek mlk) olarak kald. Medeniyet bu son adeti kaldrd. Atina kentinde Solon, Mekke-Medine kentlerinde Muhammed MRAS usullerini kanunlatrd. Miras, toplum iinde zenginleen kiinin, elde ettii var, ldkten sonra dahi topluma sormadan istedii gibi kullanmas demektir. Toplumla aile yeleri arasna giren ayrt, ailenin kendi iine de ilemekten geri kalmad. Babahanlkta kuvvetlenen monogami (tek kocallk), erkein kadn zerinde mlk kertesine varan egemenliini kesinletirdi; erkein karna, u veya bu maske altnda poligamiyi (ok karll) getirdi. Bay (efendi) ile kul (kle), patrii (asil) ile pleb (snt), zengin ile zrt, toplum ile yuva (aile), yuva iinde kadnla erkek, baba ile ocuklar, yuva dnda tccarlarla tccar olmayanlar, retmenlerle tketmenler (mstahsillerle mstehlikler), kiilerle kiiler (fertle fertler) arasndaki uygarlk bantlarna (medeni mnasebetlere) yakndan baklacak olursa, bunlarn bir kutuplama ve kartlama (TEZAT) yaratt apaktr. Eski ilkel toplumun, birbiri iin kendilerini hi dnmeksizin atee atmaya hazr (kan davas) iten gelme mutlak eit KAN KARDELER yerine, "bir kayann stnde oturduklar halde krknn da kuyruu birbirine demeyen 40 tilki" durumundaki kiiler (hr fertler) geti. Bu ayrt ve kartlklar, patlangsz ve srekli toplum geliimine elverilice bir arada birlikte var olmaya zorlamak iin, ok eitli moral balarn bekiliini yapacak genel bir siyasi g gerekti. O g medeniyetin tac; DEVLET oldu. te, tarihin herhangi bir basamanda uygarlk, medeniyet var m, yok mu denince, orada, ticaretten devlete kadar uzanan ve birazn yukarda saydmz toplum kurul ve kurallar aranr. Nerede onlar varsa, medeniyet de vardr, denir. Paleontolojide nasl yalnz en dayankl ta alet ve kemiklere bakarak bir aa dair hkm veriliyorsa, biz burada medeniyetin en temelli ve elle tutulur belirtilerini andk. Btn bu belirtileri ta devrinin ta baltas

gibi deyimlendiren ve medeniyetin byk zaafna tank olan byk imtiyazl, YAZI'dr. Tarihncesi toplumda sz, iki kii arasnda gese bile, insan sonraki kanunlardan daha kuvvetle balayc bir gt. Medeniyetle beraber yalan kefedilince, szn yerine inkr edilemez maddi delil gerekti. Bu keyfiyet deiimini belirtecek elle tutulur sz: Yaz olabilirdi. Keza, medeni yalan dolanlar ortasnda yaman oal ve sonsuz karmaa gsteren al-veriin maddi manevi her biimi aklda tutulamayacak kadar birikmiti. Onlar derleyip hazineletirecek tek ara gene, Yaz oldu. PARA, Yaz idi. Onun iin medeniyet z (teslisi): 1- Genel olarak sosyal SINIFlarn zel olarak balca geimi TCARET olan Tccar snfnn bulunmas; 2- Toplum iinde doup etinleen medeni tezatlar son kerteye dek denetleyip dengeletirecek silahl adamlar ve cezaevleri bulunan DEVLETin kurulmas; 3- Medeniyetin art eksi btn olaylarn kii sznden ok daha mrl ve bir eit szn kemiklemesi demek olan YAZI'nn sosyal ara durumuna girmesidir. Bu z olan yerde TARH ve MEDENYET vardr. Ondan ncesi; TARH NCES, barbarlk veya vahettir. Tarih ncesinin, Paleolitik, Neolitik, Heliolitik (Eski, Yeni, Ik ta) alarndaki insan olaylarn hl en bilimcil evrelerde medeniyetle kartrld iin bu ksa kayd yapmadan geemedik.

BRNC SONU: GENEL TEZ TARHN PULARI: TCARET YOLLARI- SOSYAL TEZATLAR Konumuz ne tarih ncesidir, ne modern tarihtir. Tarihncesi ile modern tarih arasna giren, en ok 7 bin yllk TARH iindir, dedik. Tarihi anlamak iin medeniyeti anlamak gerekiyor. Ama bildiimiz okuduumuz tarihlerde medeniyet bir tek deil, bir ok grnyor. Btn o medeniyetler, sradalar gibi, modern aa gelinceye dek, uzun geliimlerle bin bir tecelli gsteriyor. Geliim, hi deilse eski dnyamzda, birbirlerinden uurumlar ile ayr grnmelerine ramen, hem birbirlerine sanldndan ok bal olan, hem birbirlerinden netice, sebep bantl mantki sonula, ister istemez kan uzun zincirleme gidi basamaklar gibi tek bir btn olarak vardr. Tarih zincirini olduu gibi kavramak iin bir usul, bir yol, bir pusula gerekir. Tarih gidiini, detaylara boulup saptmadan izlemek iin elimizde bir "fil conducteur": (p ucu) bulunmaldr. O ne olabilir? "ktisad sebep!" demek yetmez. O, iin alfabesidir. Tarih denilen alnyazmzda bu alfabenin nasl uyguland nemlidir. "Ekonomi" (iktisadiyat), retim (istihsal), leim (tevzi), deiim (mbadele), tketim (istihlk) diye belli blklere ayrlr. Bu blkler iin TEMEL, elbet RETM'dir. Ortada yaplm bir rn bulunmadka ne leilecek, deiilecek, ne de tketilecek nesne kalr. Tarihncesinde retim tketimle yan yana idi. retimle tketimin arasna ne leim, ne deiim kesin bir art olarak girmemiti. retim KAPALI EKONOM iinde TAB yoldan yaplyordu. Her oymak, kendi iinde her yuva (aile) kendi ihtiyalar iin tabii bir i blm ile, kadn erkek arasndaki i blm ile alyordu. Genel olarak retmenler, diledikleri tketimleri iin retim yapyorlard.

Ve retim hereydi. leim diye bir problem yoktu. Herkes olduu kadar ve dilediince tketiyordu. rnlerin deiimi, sonradan, ikinci, nc kerte bir olayd. Hele ticaret denilen ey, akl ve hayale gelmiyordu. Osmanl lgt son zamanlara kadar "tccar" demez, "H min huzur tccar" derdi. Ticaret, doduktan binlerce yl sonra bile ilkel toplum insanna o kerte yabanc ve kt geliyordu. yle iken, hor grlen alak gnll deiim durmad. Ziraatle sanayinin, kentle kyn retmenleri arasnda yerleen byk sosyal iblmleri zerine, baya dei-toku. Ticaret durumuna girdi. Medeniyete gelinceye dek, zenginlik yalnz retimle edinilirdi. Medeniyetle beraber tketim ihtiyac iin deil, kr etmek iin deiim, retmeden zenginlik edinme yolunu, yani ticaretle zenginlik kazanmay at. Medeniyetten nce yok olan TCARET bal bana bir ekonomi grevi oldu. Olur olmaz da, gerek retimin, gerekse toplumun yzne damgasn vurup, karakterini deitirdi. Ve ondan sonra tarih neredeyse bir ticaret tarihi ynne girdi. Yazl tarihin "iktisadi sebepleri" arasnda en gze batan, en yaygaral, muhteeminden kutsalna kadar btn maddi manevi toplum olaylarnda en inanlmaz rol oynayan sebep ticaret oldu. Ekonominin retim mnasebetleri glgede mi kald? stersek yle diyelim. Yalnz unutmayalm ki, "glgede kalmak" etkisini yitirmek deildir. retim, aslnda, frenklerin "eminance grise" dedikleri gizli kuvvet olarak her zamankinden daha iddetle etki yapar. retim mnasebetlerinin tarihteki roln, ekonomi temeli ile sosyal ve kltrel styap arasndaki mnasebetlere benzeterek anlayabiliriz. Nasl, temelle styap karlkl mnasebet halinde iseler ve nasl btn bin bir olaylar maher ile gze arpan hep styap iken, en son durumada styapy belli eden temelse; tpk yle, tarihte rol oynayan ekonomi mnasebetleri iinde en gze arpan ticaret mnasebetleri iken, en son durumada onlar tayin eden gene retim ve leim mnasebetleridir. Nitekim, bunlardan retim mnasebetlerine TOPRAK ve MEDENYET blmnde, leim mnasebetlerine ise BARBARLAR ve MEDENYET blmnde deineceiz. Ticaret: Ekonomi mnasebetlerinin styapsdr. Tarihe en yakn ekonomi mnasebeti ticarettir. O bakmdan tarihte en dorudan doruya etki yapan, yn izen ekonomi faktr ticaret oldu. Neden? Medeniyet ann byk sosyal i blmleri zerine retme-

nin durumu bambakalat. retmenler, kendi ihtiyalar iin deil ihtiyalarndan ar, ihtiya duymadklar nesneleri, bakalarnn ihtiyac iin retmeye giritiler. Ayrca, retmenler, birbirlerinden uzak ve habersiz, kimin neyi, ne kadar istediini kestiremeden, gtrye alr oldular. Bu yzden ticaret, arabuk araclktan, stnle geti. retmenler, kullanamayacaklar kendi ar rnlerini, kullanacaklar baka rnlerle deimek iin tccarn eline bakar kaldlar. Ticaret olmasa, yaplan mallar elden kmaz, retim dururdu. Ticaret, toplum iin HAYAT ZARURET idi. Medeniyetle birlikte, retimin yrmesi, hayatn durmamas iin, ticaret artt. Hele kadim ada, bezirganl ve ticareti retime, topluma ve tarihe stn klan karakterler yle sralanabilir: 1- retimin kendisi de bir tccar mal idi. retimi yapan kle'ler, bezirganlarca pazardan pazara gezdirilip, alnr, satlrlard. Byle bir toplumda retimle uramak kle ii, retmenlik aa, kt aba demekti. Fiilce retim yapan, kazanmyor, smrlyordu. Sonunda bu hl retimi ktlyordu. 2- Makine sanayine gelinceye dek, retim byk lde bir merkezde derlenemedi. Ziraat bile, kk retim biimiyle daha verimli kald. Onun iin, antik ada ve hatta modern Ortaada kazanc lsnde, -sz yerindeyse: SOSYALZE; TOPLUMSALLAMI- en byk "" ticaretti. Ticaret zenginliinin ucu buca yoktu. Para zenginlii, "her yerde hazr, nazr" ve "her derde deva", her zenginlik biimine kolayca geebilirdi. 3- Gene antika ada, rejim ne olursa olsun, acunun sonu nereye varrsa varsn ticaret hep ticaretti. retim, ister ilkel komuna, ister kle, ister kk kyl, ister kk burjuva (esnaf) retimi olsun, tccarn: "ktidar daima parann iktidar olarak mevcuttur. "Demek, retim ne kadar geliimsizse, parann iktidar (Geldvermgen) o kadar daha arca tccarn elinde santrallar, yahut tccar, gcnn zel biimi gibi grnr." (K. Marks: Das Kapital, Tom III s. 357, 358) Btn bu sebeplerle, antika zamann ekonomi artlar iinde, ticaretin her eye ve bir dereceye kadar (sonuna kadar deil) retime bile hakim olmas tarihi bir kanundu. Ancak, belli bir dereceden, bir hadden sonra ve "son durumada" retimin o grnmeyen yaman temel gcyle nasl hereyi bir anda alt st ederek durumu oldu bitti

haline getirdiini ileriki blmlerde greceiz. (zellikle toprak ve medeniyet blmnde daha iyi anlayacaz.)[Tarih-Devrim-Sosyalizm kitab VIII. blm] Ancak, buraya dek gelen izlere gre, eski tarihin GD'ni anlamak medeniyetlerin biim deitirmelerini anlamak demekse, medeniyeti anlamak da, bir szle zetlenirse, -biraz okca soyutlamay gze alarak, anlamay ve aratrmay kolaylatrmak iin- ticareti anlamak saylabilir. nk, retim yordam tabi ekonomi snrlarn ve surlarn paralad gnden beri, eski sosyal yordaml retimin yerine endividel yordaml retim gemi ve ekonomi maldeiimi ana- karakterini tadndan, BEZRGAN EKONOMS adn almtr. Geri, modern kapitalizm retimi de bir eit bezirgan ekonomisidir. Ama, burada, kapitalizm ncesinin grmedii bir SOSYALLEM retim yordam balad. El imalthanelerinin (manifaktrlerin) ilerinde beliren iblm, makineleme ilerledike retim bantlarnn (istihsal mnasebetlerinin) tekcil (ferdi) karakterine zt olarak retim yordamn (istihsal tarzn) inanlmaz lde sosyalletirdi. Antika medeniyetler tarihi ile modern tarih arasndaki temelli ayrd; her ikisi de bezirgan ekonomisi olduklar halde, retim yordamlar temelinde grlen bu zt karakterle aydnlatlabilir. Modern tarih, Sosyal retim yordaml bezirgan ekonomisine dayanr; antika tarih, Tekcil (endividel) retim yordaml bezirgan ekonomisine dayanr-. Onun iin, kapitalizm ncesindeki antika tarihte medeniyetlerin niin u veya bu yolu tuttuklar, neden beriki veya teki biime girdikleri, hepsinde az ok ayn kalan retim yordam ile retim mnasebetlerinden ziyade, ancak o medeniyetlerde ticaretin corafya ekonomisince tutturduu GD ynne ve dourduu sosyal sonulara gre belli olur. 1- Ticaretin ARTI (mspet) sonucu: Medeniyetin gitgide kem miyet ve keyfiyete geniliyerek yeryzn her gn biraz daha kaplamasdr. 2- Ticaretin EKS (menfi) sonucu: Medeniyetin gitgide kem miyet ve keyfiyete byyen ve toplumu her gn daha yaman altstlklere uratan tezatlar yaratmasdr-. Ticaret mekanizmas ile gelien bu iki zt, fakat birbirinden hi

ayrlmaz prose (gidi), bize tarihin nasl nceden izilmi mantki ynlere uyarca douya, batya dalbudak salaraktan, niin grdmz basamaklar aa ka ilerlediini olduka anlatr. TCARETN OLUMLU SONULARI Bezirganln mspet gidii ve sonucu boyuna yaylmaktr. Bu yaylmann ynn kendiliindenmie, ticaret yollar izer. Ticaret bir yerden baka bir yere, bir lkeden tekisine mal gtrp getirirken, farkna varmakszn, canllarn yeryznde doup lrken kendilerinden sonraki daha ileri gelikinliklere ms tabakasn hazrladklar gibi, ister istemez ve bilmeyerek, medeniyet tarlasn srer. Her insan kurumunda olduu gibi, ticaretin de bir madde temeli, bir de sosyal mns vardr. Ticaretin sosyal anlam, nsanla insan arasnda mnasebet (deiim bants) olmaktr. Ticaretin madde temeli, tatlarla yollardr. Eer ticareti sanayiye benzetirsek; madde temeli sanayi sermayesinin deimez (invariable) blmne karlk der. Tatlar, deimez sermayenin elden ele geer (mtedavil) paras, yollar da durur (fixe: Sabit) paras demek olabilir... Bu benzetiten yle bir sonuca varabiliriz; Sermayenin gcn gsteren (uzv terkip) nasl durur sermaye parasnn nemi ile llrse, ticaretin gcn gsteren ey de, ticaret yollarnn nemi ile llr. Hele geni kazanlar getiren byk ticaret, ancak uzun ve emin yollarla gerekleebilir. Yol, medeniyetin tabiattan koparp ald en tipik sosyalletirilmi corafya parasdr. Medeniyetler, gttkleri ticaret yollarn tabiatn corafya iktisad elverililiklerine gre aarlar. Ticaret yollar, hangi tabiat ve corafya artlar iinde en ekonomik, en verimli iseler medeniyetle oralarda en ekonomik ve en verimli gsterilerini yapar. Bylece, uygarlklarn genileme ve gelime ynleri ticaret yollarn kovuturur. Ticaret deyince, Antika zamanda, -son durumaya dein- retime de karlk etki yapmak zere btn zenginlik imknlarna hkim olan mekanizmay anlyoruz. Sosyal zenginliklerin birikii ve geliimi o bakmdan ticaret yollar zerinde aratrlmaldr. Ticaret yolu ise, Yeni retici gler ve retim alanlar ynnde belirlenir. Antika uygarlklar, bilerek bilmeyerek, hep antika ticaret yolla-

r evresinde dodular, dvtler, ldler. Antika uygarlklardan her biri, bir canlnn i gdsyle, boyuna ticaret bantlarn yeryznn drt bucana ulatracak yollarla uratlar. Antika uygarlklarn neden falan veya filan ynde aldklarn anlamak istedik mi, ticaret yollarna bakmamz gerekir. Ticaret yollar, ne gibi corafya evrelerinden, hangi lkelere doru eiliyorsa, uygarlkta o ynde yol almtr. Bu bakmdan, medeniyetlerin gidiinde yn belirtimine yarayacak pusula ticaret yoludur. Tarihte ticaret yollarn arayp bulmak, ekonomik ve sosyal uygarlk geliiminin yeryzn dolama rotasn izmeye yarar. Ticaretin rotasn ise. retici gler (tabiat) izdi. rnek: Irak medeniyeti, yanbandaki Arabistan, hatta Suriye'ye, yani hemen yanbanda bulunan gney ve batya uzanacak yerde, daha nce kuzeye Akkad, Asur medeniyetlerini; douya Elm, Med medeniyetlerini ekti; oralardan Eti ve Fars medeniyetlerine tohum att. Neden? nk, elbet ilkin o blgelerde uygarla yeni ve ilerici retici gleri bulunuyordu; ondan sonra bu elemanlara doru en elverili ticaret yollar uzanyordu. Bbil, (imdiki Badat'a yakn) Akak, Assur, Niniv kentleri, gneyden kuzey batya doru izi zerinde kan Frat Dicle'nin tabi, kolay ve emniyetli ticaret yolunu tuttular. Frat-Dicle'ye paralel olarak kuzeyden gneye inen Zaros da zincirleri iki sra duvar gibiydi. Ama iki sra Zaros dalar arasndaki dalgal yayla, maden, meyva ve orman doluydu. Elbniz tepelerinin bakt Rumiye glnden, Elamllarn Suz blgelerine dein uzanan yerlerde eskilerin iledikleri bakr, demir, kurun, mermer, lcivert ta gibi, arslan, kaplan, leopar yannda hemen btn sr hayvanlar Kei, deve, at, eek, manda, hecin devesi ve ilh. bulunuyordu. Irak'n hemen bats ve gneyi ise Arabistan ve Suriye lleriyle kesilmiti. Fenike ve Msr kylarna Frat yukarsndan inildi. Msr medeniyeti baka trl davranamad. Sanda ve solundaki geni Sina ve Libya lkeleri dururken, ancak Nil vadisi boyunca Orta ve Yukar Msr'a doru gneye indi; fakat en verimli gelimelerini Akdeniz dousu kylarnda verdi. Kuzey karsnda Girit adasna atlad. Gemicilikte pek deerli kerestelik ormanlara sahip Lbnan k-

ylarnda, tarihilerin yuvarlak bir szle "finike" adn taktklar Laodicle'den Yafa'ya kadar 25 ky kenti ieklendi. Umman denizi kylarnda Sind, Main, Hadramavt, Katban, Seba kolonikikleri hemen hemen ayn zaruretlerle belirdiler. Yakn llerde ne Umman kylarnn baharat, kokular, inci, mercan, ne Zagros ve Toros dalarnn zengin madenleri, ne Lbnan'n sekin kerestesi vard, ne de rmak ve deniz yollarna geit veren vadiler kervanlara elveriliydi. lde ticaret yolu hem g, hem faydasz ve hedefsizdi. Onun iin medeniyet, kendisine en kolay ve en faydal ticaret yollar arad ve bunlar nce kuzeyde buldu. Irak'ta doan uygarlk neden nce boyuna daha ok kuzeye doru yol ald? nk, Frat'la Dicle'nin kendileri gibi, aralarndaki dz yerler de, ta imdiki Trkiye snrlarna dek hep karadan kervan, rmaktan su yollaryla ticaret iin biilmi kaftand. Ve tarihte en byk ahdamar grevini yapan Irak ana ticaret yollar tkand zaman, cihan ticareti kendisine yeni yollar arad vakit bile, gene l ortasnda deil, Cidde-Mekke-Medine-am izisi zerinden ky kervan yollarnda islam medeniyetini yaratt. Lkin, slamlk ana yolu aar amaz, medeniyet merkezleri Irak-SuriyeMsr blgelerine tand. O kadar ki, islamln beii Mekke-Medine unutulmak, ln tozu altnda bunaltlmakla kalmad; am, Badat, Kahire saltanatlarnca taa tutuldu, zaman zaman yaklp ykld. nk l ortasndaki o kutsal kentlerin ticaret yollar bakmndan nemi kalmam, retimce ise rolleri hi olmamt. Bu rnekleri btn tarih boyunca aramaktan geri kalmayalm. Bulacamz sonu hep ayndr. Medeniyet ilk doduu eski yerinden, daha ileri ve gelikin retici glere ulaabilecei yeni lkelere doru uzanp yayld. Yayl srasndaki batp kmalar bizi aldatmasn. Hepsinde ayn insanlk, iki adm geri, adm ileri atan zikzaklarla, yoklamalar yapa yapa yrd. Bu gidiin hibir basama ve kona gelii gzel, kr tesadfle olmad. nsann o adaki madde ve mna imknlaryla snrl bir ister istemezlik, bir determinizmin iinde geliti. Bu gelimenin, tarihte medeniyet sradalar bakmndan gidi yn, genel olarak ticaret yollar zerinde tutundu. Tarihin, neden u veya bu noktada balayp, falan yerlere doru ilerlediini kavramak ve izlemek iin, elimizden hi karmayacamz BRNC P UCU, Ticaret yoludur. TCARETN OLUMSUZ SONULARI

Bezirganln

menf

gidii

ve

sonucu,

boyuna

tezatlar

byltmek'tir. Tabi burada sosyal tezatlar bahis konusudur. Bu tezatlar, TARHCL DEVRMLER (tarihi nklaplar) diye ayrt edip adlandracamz medeniyetlerin batp kma prosesini aydnlatr. Cemiyetin retici gleri her defasnda velev arpa boyu artt halde, retim bantlar hemen hemen ayn kalrken, tezatlarn artmas ve kmaza girmesi altstlklerin kayna olur. Medeniyet dodu demek, ticaret dodu demekse; medeniyet gelimeleri ticaret yollar zerinde yeni retici gler ynnde ilerliyorsa; bu gidi neden dmdz iziyi gtmemitir? Medeniyet pekl zaman ve mekn iinde arasz ve kopuksuz akabilirdi. Ve tarihte birbirinden ayr, sanki birbirinden habersizmice sra MEDENYETLER var da, neden insanlk gibi tek bir tip uygarlk yokmua benziyor? Medeniyet Irak'ta balad. Niye oradan evrelerine doru, gittike byyerek, isterse ticaret yollar ynnde, bir dzeye uzayan bir tek btn "MEDENYET" olarak yaamad? Yaln manta gre bu daha doru idi. Irak uygarl, kendisi lmeksizin, Frat boylarndan Anadolu'ya, ran yaylasna, Hindistan'a, Akdeniz'e, Uzakdou'ya, Bat Avrupa'ya ve ilh., dosdoru, batp kmasz, kopumasz, aralksz bir byme ve genileme yordam tutturabilirdi. Oysa, ne gryoruz? Tarih, hi de bizim antika "mantk"mza uyup, biteviye byme ve oalma biiminde gelimiyor. Tersine, yeryznn batp kma katastroflaryla, medeniyetlerden biri lrken tekisi douyor; medeniyetler birbirlerini ekitirip yiyor. Neden? Genel gr bakmndan, ne tabiatta, ne tarihte formel mantka "doru" saylabilecek bir gidi aramann yersizliini biliyoruz. Tabiatn zaman iinde deiimi gibi, toplumun tarih iindeki geliimi de, genel diyalektik kanunlar ile: uursuz altstlkler, "katastrof: (Ykl)"larla birbirinden ayrlm belli srede DZGIDILER gsterir. Bu genel kural tarih alannda gerekletiren zel sebepler hangileridir? Bu sebeplerin retim temelindekilerini TOPRAK blmnde, leim bantlarndakileri BARBARLAR blmnde greceiz, demitik. Burada, problemin yzeyde de olsa en grltc grnn aklayan deiim bakmndan TCARET ekonomisinin eksi (menfi) sonularnda arayabiliriz. Bu sonular,

medeniyetlerin ilerindeki ve dlarndaki sosyal tezatlardr. Srnn bulunuu ile birlikte avc oymaklarla oban oymaklar arasndaki tezatlar az ok tabi sonular verebilirdi. oban ekonomisi, mutlak avc ekonomisinden stnd. Bu stnlk herkese benimseninceye kadar, obanlkla avclk bir arada yaayabilirdi. Yahut, Avrupa'da paleolitik avc Kromanyonlarn (daha parlak bir rk grnmelerine ramen) daha ileri ekonomiye dayanan neolitik uluslarca yeryznden kaldrlar gibi, obanlk eriebildii yerlerde avcl temizlerdi. Son durumada, obanlk avcln yerini kesin olarak, bir daha geri dnmemecesine ald; ondan sonra, (her gerek fonksiyonunu yitiren ekonomi aracnn gzel sanat aleti durumuna girdii gibi) avclkta toplumda bir spor veya elence ii olurdu. Medeniyet gelince, yeni ve stn ekonomi ile eski alt ekonomi sistemlerine dayanan topluluklarn karlkl mnasebetleri ve ulatklar sonular TAB olmaktan kt, altstle urad. Medeniyetten nceleri insan topluluklar, kaos bulutu iindeki atom zerreleri, veya kolloit cisimler iindeki miseller gibi, hep birden, birbirleriyle atma ve bir olua doru toptan gidi halinde idiler. Medeniyetin ticaret mnasebetleri, insan mnasebetlerinde o zamana dek grlmemi bir keyfiyet ve kemmiyet deimesi yaratt. Tarihncesinde insan toplumu ierisinde yalnz tabi tezatlar var idi. Kadn-erkek, bykkk gibi. Toplumlarn birbirleriyle olan d tezatlar da tabi, yaama sava kanunlarna uyard. Ticaret, az ok tabiata bal bulunan retimden kopmu, yapma geim tarz ile insan mnasebetlerindeki tabilii sanki kknden kazd. Ve birdenbire, insan tezatlar u karakterde olaanst yamanlat: 1- Tabi tezatlar, keyfiyet deimesiyle SOSYAL tezatlar biimine girdi. 2 - nsanla insan arasnda toplum d tezatlar TOPLUM 'ne de girdi. 3 - Gerek i, gerek d tezatlar pek geni ve belli blgeler lsnde KUTUPLATI. Toplumun iini dn sarm bulunan bu (SOSYALLEM + KUTUPLAMI) tezatlar medeniyetin hem doup bymesini, hem hastalanp lmesini gerektiren sebepler arasna girdi. nsanlk artk kendi kendisi iin dahi anlalr ey olmaktan kt. Tarihncesinde istenecek ey ktt. Medeniyette insan ne istediini bilemez oldu.

Akl iin doru drst ileri gitmek varken, ne oluyordu da ters yz dnlyor, gerisin geriye tekerlendikten sonra, gene davranlp eski yokulara trmanlmaya allyordu. MEDENYETN VE DI TEZATLARI Dnce alanndaki btn sembolizmlere, idealizmlere, spiritualizmlere ve mistisizmlere kap aan derin sebep, hep medeniyetin ticaret bantlar dolaysyla azdrd o sosyalleip kutuplam i ve d tezatlard. 1- Medeniyetin Tezatlar: Bunlara "uygarln douunu" belirtirken ksaca iaret etmitik. Eraf-Avm, Fakir-Zengin, Efendi-Kle, Byk-Kk, Kadn-Erkek, Kii-Toplum (Cemiyet-Fert) ve ilh. diye sralayabileceimiz btn medeni snf, zmre ve sair blmleri arasndaki sosyal bantlar birer kutup haline gelirler. Sosyal kutuplamalarn en genii ve btn tezatlarn zeti SINIF zddiyetlerinde toplanr. lk sosyal snf tccarlardr-. Snf tezatlar, toplumda ticaret bantlar ile birlikte yaylp artar. Eski kanbalar silindike, yerini -uurlu veya uursuz: (Modern aa dek daha ziyade uursuz)- snf balarna brakt. Tarihncesinin en ilkel tabi ekonomisindeki kadar olsun insanlarn eylere hkmetmesi yerine, eylerin, kr arz ve talep kanunu kadar (elle tutulup gzle grlemez, fakat her yerde hzr ve nzr, mutlak ve kadir) bir gle insanlara hkmetmesi geti. Artk insan, szde uurunun hayrn grsnd. nsanln aln yazs, insan - st, sanki tabiat st kanunlarla yediliyordu. 2- Medeniyetin D Tezatlar: Genel olarak medeniyet dzeyine km toplumlarla, uygarlk d kalm ynlar arasndaki bantlar, ticaretin byl denei ile arabuk kutuplat. Medeniyet teknik bakmdan dndaki barbar ynlara stn olduu halde, iaret ettiimiz i tezatlarn, Zamanla zlemez kr dmlemesi, bezirgan mekanizmal uygarln sosyal, moral deerlerini kmaza, soysuzlamaya gtrd. nsan medeniyetten ne kadar uzakta ise o kadar daha az ambale, daha az dejenere oluyor, i tezatlarn irade ve uurunu fel etmesinden daha uzak bulunuyordu. Kollektif aksiyon retici gc o lde stn oluyordu. Bylece, tarihncesinde, bin bir airet, kabile, kan gibi toplum-

larn hep birden birbirlerile boyuna d atmalar biiminde geen d tezat ve bantlar deiti. Ticaretin top atei nerelere kadar varyorsa oraya ulaan SINIR'laryla bir ana medeniyet KUTBU'na kar ona zt (barbar sosyal dzenli toplum veya yeni bir medeniyet toplumu) biimlerinden geri kalan kutup meydana geldi. Fakat biz bu ikinci kutba basite BARBARLAR diyeceiz. nk esas zddiyet kutuplamasnn sosyal kkleri, Barbarlkla medeniyet arasndaki kollektif aksiyon farkndan ileri gelir. Eski ana medeniyetin, -tpk bittesir elektrikte olduu gibi- kendi tohumunu atana zt (dman) kesilen yeni, taze, gen medeniyet barbarlktan yeni kmtr. Yekpre tarihncesi toplumundan uzaklamas, soysuzlamas eski ana medeniyete nispetle henz pek azdr-. Kollektif aksiyon kabiliyeti daha yksektir. te medeniyet yolu zerinde ticaret manivelsnn bylterek izdii o tarih zikzaklarn; ieride SOSYAL SINIF ve darda MEDENYET-BARBARLIK tezatlarnn oluu aydnlatr. Barbarlk problemi snf probleminin ikinci derece rndr. Ama antika tarihte (yani modern aa gelinceye kadar geen zamanda) sathta en ok gzken ve insan servenini ikide bir kalptan kalba dken barbarlk problemidir. Onun iin sosyolojide snf problemi dorudan doruya izaha, tarihte ise (kadim medeniyetler tarihinde) barbarlar dolays ile izaha yarar. limde SINIF probleminin, Bat Avrupa modern burjuva inkilaplar ile birlikte domu olmas bundandr-. Modern adan nce siyaset temeli snf problemine dayand halde bu temel o kadar derinde, karanlk ve kargaalkta kalyordu ki, hi kimse kp, aka tarihte snflarn roln belirtemedi. Tarihte snf tezatlarna "vekaleten" o kadar yaman rol oynayan barbarlar problemini unutmak bu bakmdan kadim tarihi anlamamak olur. Kadim bezirgan medeniyetinin yaratt yukardaki ili dl tezatlar hep birden karlkl bamllk halinde kavranlamadka, tarihte bir medeniyetin durup dururken niin ve nasl battn, yerine baka bir medeniyetin niin ve nasl getiini anlamamza imkn yoktur. Doan, gelien, yeryzne bambaka bolluk, gzellik, zenginlikler getiren medeniyet gitgide niin duralayp, ihtiyarlar, hastalanp, yatalaklar? Bunu o medeniyet iinde bezirgan mnasebetlerin alabildiine uursuzca arttrd i tezatlar kurdu, mikrobu izah eder. tezatlar kabna smayacak gerginlie erdi

mi, sosyal patlamalar balar. Bunlar tarihin usuz bucaksz isyan ayaklanma tedip, katliamlarna yol aar. nsan ballklar, "asayi" bozulur. Toplumun yaps sarslr. Eski medeniyet lm deindedir. Onu btn i tezatlaryla shhate kavuturmann, yaatmann imkn yoktur. Eski tezatlar bir n iin de olsa temizleyip kaldracak i gler de medeniyette yoktur. Ancak darda nbet ve sra bekleyen barbarlar, d tezat mmessili olarak sahneye karlar. Kzlca kyamet kopar. Kan gvdeyi gtrr. Eski medeniyet yklr-. Yerine, ama ok defa tam eski yerinde deil, biraz tesinde, ticaret mnasebetlerinin at retici gleri taze ve ileri olan lkede baka, yeni bir medeniyet kurulur. Eskisi neredeyse unutulur. Kadim medeniyet dpedz yrmez, bata ka ilerler. Bir medeniyet lrken bir baka kar. Her yeni medeniyet kendinden ncekini ykarak kurulur. Bu tarih prosesinin olduu gibi tezatl, gelimeli, didimeli akn kavuturmak iin elimizden karmayacamz KNC P UCU; Ticaretin toplumda yaratt o ve DI tezatlardr. Ticaret yollar uygarlk geliiminin iktisat temelindeki ynelilere ibre ise, medeniyetin snf, siyasi, hukuk kltrel btn styap ynelilerine ibre olan da bu i ve d tezatlardr-. Tarihte, BTN medeniyetlerin genel GELM YNLER'ni ticaret - yollar izer; BEHER medeniyetin tek bna DOUP L'n i d tezatlar gerektirir. Tezatlar, ticaret yollarn gelitirir. Gelien ticaret, i d tezatlar arttrr. Onun iin her iki ip ucunu, her iki pusulay ayn zamanda gz nnde tutarsak, tarih gemisinin, insanl nereden alp nereye doru, niin ve nasl gtrd anlalr. Basitten mrekkebe gidiyoruz. Onun iin, kadim ada retimin temeli olan toprak mnasebetlerinden, tarihin zn belirten i tezatlardan nce d tezatlarn dinamiini, Barbarlarla Medeniyetler arasndaki etki-tepkileri gzden geireceiz.

TARH'N BLMSEL KANUNLARI Ve Mr. A. TOYNBEE'NN "ELT" (Mr. Toynbee Tarih Bilimini Altst Ediyor)
Bat'nn sosyal bilimler alannda oynad bu "grmek istemeyen krlk" rol, sahici krlkten daha arca grmezlikler yaratyordu. Bat, Toynbee ayarnda Entelijans Servis'in doucul sosyalizm sektrn yaratmt. O sektrde teorisyen geinen burjuva ideologlarna rahata at oynatacaklar bombo alanlar braklmt. Bizim, "Mister Toynbee Tarih Bilimini Altst Ediyor" eletirimiz, o kpeksiz kyde deneksiz gezenlere kar deneme idi. Birka edebiyat bu denemeyi yle okuyup geti. lerinden o denemenin lanetlenip unutulacan dnen birisi, denemede yazlanlar anlayabildii kadar biimsizletirerek eine dostuna, hatta niversitemizin bilginlerine kendi orijinal bulular diye, ucuz pahal, toptan perakende satmakla yetindi. (Dr. Hikmet Kvlcml, Toplum Biimlerinin Geliimi, Sf. 12) Fransz Diyogene Dergisi'nde 1927 ylnda yaynlanan, Arnold Toynbee'nin "Yapmaya altm ey" yazs zerine Kvlcml, Toynbee'nin dier eserlerini de gzden geirerek aadaki eletiri yazsn yazarak yaynlanmak zere Diyogene Dergisi'ne gnderir. Trkesini hi bulamadmz bu metnin Franszcasn mikrofilerde bulup evirisini yaynlyoruz.

Tarihi, en canl isel ilikileri iinde, olduu gibi yeniden kurmak ok byk bir itir. Onun genel ortak ruhu hakknda basit bir fikir verebilmek iin, baz noktalarda, bizim yaynlanmam aratrma sonularmz ile Mr. A. Toynbee'nin ciltler dolusu almalarn karlatrma yoluna gittik. Mr. A. Toynbee, bir yandan "kendi yeni biliminden" sz ediyor (A.T., "Ce que j'ai essay de faire", p.12 - Yapmaya altm ey, s.12), te yandan ise: "nsan ii", "bilimsel kanunlara tabi deildir" eklinde bir sonuca varyor. "Mister" Toynbee iin, her
151

ey "Mystres (yani Srdr)" ve bu yzden Tarihte herhangi bir determinizm mevcut deildir. Oysa, fazla nyargl olarak dnlmedii zaman ve nsel (a priori) olarak, insan olaylarnda, Doann geliimiyle Medeniyetlerin douu arasnda artc derecede paralellie sahip bir determinizm grmemek mmkn deildir. Medeniyetlerin zincirleme birbirini izleyii, tpk tektonik kanunlarn etkisi altnda yer kabuunun jeolojik kelme hareketlerine tabi jeomorfolojik dnemler gibi gelimitir. En yksek noktalaryla ktalar, kelimenin tam anlamyla en gelimi dnemini yaayan Medeniyetlere, okyanuslar ise, tarihte her defasnda bu Medeniyetlerin evresini kuatm ve onlarn snrlarn belirlemi olan Barbar ynlarna^ tekabl
< * > evirenin Notu. Bu yazda geen "Barbar" ve "Barbarlk" deyimlerinin ne olduunu gnmzde iyice mzminleen "entellektel srmenaj" yznden bir daha hatrlatmak gerekiyor: "Yunancada ' BARBAROS' szc ' YABANCI' anlamna gelir. (Bizim nl Barbaros da, kimi Frenke bilenlerin yaktrdklar gibi ' Kzl sakal' deil, yabanc demektir.) Sokrates, der ki: 'Ispartallara Helenlerden, ok kere de barbarlardan altn, gm akyor.' Buradaki 'Barbarlar'Perslerdir. Sokrates 'Barbar' dedii Perslerin medeniyetlerini vmek iin unu gze batrr: 'Ispartallarn zenginlii Helenlerinkine gre bykse, Perslerinkine gre hitir.' (Eflatun, Alkibyades, s.48-49). Demek, Yunanllar kendilerinden ok zengin ve stn bir medeniyetin insanlarna 'Barbar' diyorlard. Bu kitapta kullandmz ' Barbar' szcnn ' Yabanc' anlamyla hibir iliii yoktur. Bugn Batllar, beenmedikleri uluslara svmek iin ' Barbar' diyorlar. Bu kitapta yle pejoratif (ktleyici) anlama gelecek ' Barbar ' szc de akldan geemez. ' Barbar' srf bilimsel sosyal anlamda kullanlabilir. Amerikal Morgan, Medeniyetten nceki Toplumda iki sosyal a ayrr: Birincisi VAHET, ikincisi BARBARLIK adr. Yeryznde, ilk Medeniyet doarken Vahet an yaayan toplum kalmamtr. Btn dnyay kaplayan insanlar: (Aa-Orta-Yukar) olmak zere konaa ayrlan BARBAR toplumlardr. Bizim bu kitapta sylediimiz Barbarlk, Medeniyetten nce insanln geirdii o hayat biimidir. nsan olarak Barbar, Medeniden ok stndr: nk yalan, korku ve eitsizlik bilmez. Medeni: birbirinden d kopan, eitlik bilmeyen, yalansz konumayan insandr. Bu bakmdan Tarihte bir ulusa Barbar denirken, insan olarak onu, Medenilerden ok stn karakterli buluyoruz. Ve greceiz, gerekte de Medeniler her zaman Barbarlardan ok daha gaddar, zalim, mstebit, alak, yrtc, ykc insanlardr. lkel de olsa Sosyalist bir toplum olan Barbarln insan ise yiit, cmert, toleransl; Frenklerin valye, Araplarn Gaazi, Trklerin Alp dedikleri temiz lkc kiilerdendir. Bunu byle bilelim. Yanl anlalmasn." (Dr. Hikmet

eder. Yine de her Medeniyet ile dnyann geri kalan arasnda, olduka istikrarl evrim dnemlerinde olduu gibi, zaman zaman btn dnya haritasn deitiren devrimci ykmlar ile kesintiye urad dnemlerde de, karlkl ve yakn bir etki-tepki ileyii vardr ve bu durum o derece ve o kadar srarl bir determinizm ile bir takm neden-sonu ilikilerine baldr ki, sonunda bu dramatik ritim, sk sk u mehur "Tarihin Tekerrr" kavramyla kartrlmaya varmaktadr! Konuyu sonsuza kadar yayarak tarihi manieizmin en bulank kaosuna ba aa dalmamak iin, Mr.Toynbee'nin, hem dnya gerekleri tarafndan uzun zamandan beri alm olan szde gncel siyasi tlerini, hem de son dnemdeki arkeolojik aratrmalar tarafndan kkten rtlm olan (Baknz, Bay Robert Heine-Geldern'in deerli makalesi) Tarihncesi toplumlar zerine dile getirdii sama teorileri bir kenara brakalm ve biz asl TARHTE: Medeniyetlerin yazl tarihinde kalalm. (Mr. A.T.'nin ilham ald) Batnn Thucydide'inden(*) ve (Mr. A.T. tarafndan hi anlalmam olan) Dounun bni Haldun'undan(**) itibaren, hayatmzn canl roman: somut Tarih, pratikte ve teoride imdiye kadarki en byk geliimini salad. Ve zellikle de XIX. yzyln ikinci yarsndan beri st ste ylm pek ok tarihi belge, tarih bilgimizdeki btn boluklar yeterince doldurmu bulunuyor ve bylece bizim sbjektif kaamaklarmzn dokusunu tekil eden eski metafizik varsaymlarmzn hibir varlk nedeni kalmyor. Bugn, bizim iin ne malzeme, ne de yntem eksiklii sz konusudur. Tarih bilgimiz, yeni bir biim kazanabilir ve kazanmal, Niceliksel bilim (Engels'in tabiriyle "Birikim" bilimi) durumundan, Niteliksel bilim (Engels'in tabiriyle "Tasnif" bilimi) durumuna sKvlcml, Tarih Devrim Sosyalizm, s.18-19. Sosyal nsan Yaynlar) < * > Thucydide: M.. 460-395 arasnda yaad. Grek tarihisi. "l'Histoire de la guerre du Ploponnse" adl eserin yazardr. Bilimsel ciddiyetle olaylar anlatt ve olaylarn derin nedenleriyle ilgilendi. "Temiz gereki Herodot metodu" ile yazd eserinde, Herodot'tan farkl olarak yapt ey, ekonomik ve sosyal olaylara gerek deerini ve nemini vermeye almasdr. (evirenin Notu) (**) ibni Haldun: Tunus 1332 - Kahire 1406. Kadim ada Arap dnyasnn yetitirdii en nemli Tarihi ve filozoflardan biridir. Tek szckle bni Haldun, "slm Medeniyetinin Aristotalisi" ve Modern Sosyolojinin "mjdecisi" olan byk bir dnrdr. (evirenin Notu)

rama yapabilir ve yapmaldr. Okullarda okutulan rastgele klasik kitaplar bile, ok kaba bir ekilde tahrifat iermedii zaman, hi deilse iinde bizim iin, sonuta tek bir tane olan ve ayn zamanda da 7.000 yldan beri, pe pee o muhteem ve acmasz kalbin arpntl kaslmalar tarafndan, o kadar onurlandrlm ve aalanm, o kadar st ste ylm ve paralanm Havva ve Adem'in ocuklarnn alnyazsn birletiren, o derece ok balanlan ve adna MEDENYET denilen Evrensel Tarih'in bir sentezinin ortaya konmasna imkan salayabilecek yeterince malzeme saklyor. [Medeniyetin] KKENNDEN... tiraz edilemeyecek bir gereklik var. Laik ve dini mitolojilerden son arkeolojik kantlara kadar btn tarihsel mktesebatmz, medeniyetin kkeninin yeri ve zaman konusunda neredeyse hemfikirdir: Yakn-Dou. "Kukusuz, .. drdnc binylda Yakn-Dou'da var olan artlar iinde, medeniyetin meydana gelip gelimesi pratik olarak kanlmazd." (Robert Heine-Geldern, "Eski Medeniyetlerin Kkeni, vs.", s.125). Bu artlar nelerdi? Bay R. H.-Geldern'in altn izdii iki unsur: "ekilebilir bitkiler" ve "srekli mbadele", Tarihncesinde insanln, otomatik bir biimde, direkt olarak "Tarih"e, zmni olarak da medeniyete gemesini aklayamaz. Bizzat bu unsurlarn roln iyice anlamak iin, nsanlk Tarihi'nin iki kutbunu: Bir yandan jeofizik ortam, te yandan da sosyal ortam, birlikte ele almamz ve bunu da soyut olarak deil, fakat aralarndaki karlkl ve srekli ilikiyi gz nnde bulundurarak yapmamz gerekir. Medeniyetin doabilmesi iin, Doa ve Toplum arasnda, -deyim yerindeyse- karlkl bir "kavray" gerekecektir. Eer kendi gelimilik derecesiyle, bizzat kendi ilerlemesi iin gerekli olan unsurlar sahiplenebilecek yetenekte bir toplum biimi, ayn yerde ve ayn zamanda yok ise, en elverili doa tek bana hibir ey douramaz. Medeniyetin en gze arpan belirgin karakteri, toplumun i ve dzenli bir fonksiyonu olarak Ticaretin kurumsallamas ve bu greve dayanan bir tccar snfnn ortaya kmas olmutur. Para ve yaz, ayn ticari doumdan dnyaya gelen iki ikiz kz kardeten baka bir

ey deildir. Medeniyetten nceki iki byk sosyal iblmnn temeli zerinde, hem tccar snf ile ticaretin gereklilii, hem de medeniyetin o iyi bilinen btn sosyal-politik styaps ykselmitir. Demek ki, ilkel toplum, medeniyet dnemine ulamadan nce, bu iki byk sosyal iblmnden gemek zorundayd. Birincisi, gebe ve yerleik kavimler arasndaki iblm: DI MBADELE. kincisi ise, genel olarak tarm ve sanayi, zel olarak da btn retim dallar arasndaki iblm: MBADELE. Birinci iblm, hayvan srlerinin oluturulmasn kapsar (Orta Barbarlk dnemi). kinci iblm ise Demir'in kefini kapsar ki, bu sayede bakir ormanlar yok edilebilmi (balta), tarlalar alp ekilebilmi (saban), eitli zenginlikler, ktalar, kle igc fethedilebilmi (kl), vs., vs. (Yukar Barbarlk dnemi)... Ancak gerek anlamyla tarmn gelimesinden sonradr ki, (Toynbee tarafndan kmsenen) "yn"dan ayr bir sosyal snf, birbirlerini tanmayan ve birbirinden kopuk reticilerin rettiklerinin mbadelesiyle geinebilmeye balam ve o znde zorlayc ve o gne dek grlmemi DEVLET kurumunu kurarak onu kendi tekeli altna almay baarabilmitir!
Birinci kilometre ta: Yerkremiz zerinde, corafya olarak tarma en elverili blgeler, byk sbtropikal rmak boylardr: Amerika'da Missisipi nehri, in'de Sar ve Mavi nehirler, Hindistan'da Sind ve Ganj akarsular, Yakn-Dou'da attlarap ve Nil nehirlerinin bulunduu blgeler. Fakat tek bana sbtropikal alvyon, yalnzca mlekilii tevik eder (Aa Barbarlk dnemi) ki o da ancak, ayet o toplumda Ate kefedilmise (Vahet dneminden Barbarlk dnemine gei) mmkn olur.

Bunun en inandrc kant Kolomb ncesi Amerika'da mevcut sosyal durumdur. Yeni dnyann hibir Kzlderili kabilesi hibir zaman Orta Barbarlk dneminin tesine geememitir. Niin? Engels'in "Ailenin vs. Kkeni" eserinde bunu gsterdii gibi, birinci byk iblmnn bilinsiz gerekletiricileri olan gebe barbarlara beklenmedik bir servet salayan evcilletirilebilir trden hayvanlar -Lama hari- Amerika'da yoktu. Tam tersine, Orta Asya'nn steplerinde, zellikle de Hazar Denizi ve Aral Denizi arasnda yer alan Amu-Derya ve Sri-Derya vadilerinde bu tr hayvanlar bol miktarda mevcuttu.

Yerkremiz zerinde, yalnzca YaknDou blgesi, Orta Barbarlk dneminden bir yukar aamaya geilmesi iin kaderi nceden belirlenmi gibiydi. Peki niin in veya Hindistan deil? nk bu kara paralar, dnyann en alamaz dalarnn ardnda, Orta Asya'ya doru neredeyse smsk kapal bir konumda bulunmaktayd. Buna karlk, Orta Asya hemen hemen doal olarak doruca Yakn-Dou'ya alyordu. Onun iin, Pan-Babilci olmay reddeden Bay R.H.-Geldern u hususlar belirtirken "Pan-Msrc" Sir G. Elliot Smith'den daha hakldr:
kinci kilometre ta:

"Belki ancak Uruk dneminde, yeni uyarc unsurlarn ortaya kp hakimiyet kurmalar nedeniyle, yani'tarihsel bir kaza' denebilecek bir ey nedeniyledir ki, belirleyici dnemeci ilk geen Msr veya Suriye deil, Babil olmutur. Fakat i Babil'de gereklemi ve dnyann btn teki medeniyetleri, belli bir lde, dorudan doruya ya da dolayl olarak, o medeniyetten tremitir." (R. H.G, age, s.125). Eklenecek tek ey udur ki, bu "yeni uyarc unsurlar" yle ans eseri ve tesadfi "bir kazann" deil, bir takm st ste birikmi elverili durumlar ve koullarla birbirlerine duyurularak Tabiatn ve nsan Tanrlarn setii o zorunlu yerde oluan inkr edilemez bir iktisadi-corafi determinizmin sonucudur. Mazdeizmin lmsz Ate'i (Petrol), gksel bir en byk g haline gelmeden nce gemite, Ortadou'nun mitolojik rmaklarnn alvyonlarn yakarak (Seramik) ve zekann besleyici rnlerini aydnlatarak (Hayvan srs), Yakn-Dou'da toplumun temelini oluturan l maddeyi, l-taban, bize gsteren dnyevi bir retim aracndan baka bir ey deildi ve bu tabanda u olaylar oluyordu: "Bir byk tarihi hareketlilik veya daha dorusu birbirlerine zincirleme bal bir hareketler silsilesi", Babil'in "yaz ncesi medeniyetinin ncesinde oluan" "bir takm kltrlerin karlkl ilikileri." (R. H.-G., age, s.124-125). Birka yzyl iinde, Eridu'nun [Abu Sharia] avc oymaklar (Metal, .. 4000), Uruk'un ikinci dnemine ve Cemdet-nasr [Asurlular zaman Ki] dnemine gemiti bile. (Evcilletirme ve Yaz, .. 3900) ...GELMNE Medenileen hcre, artk bir defa olutuktan sonra, iinde do-

duu alvyonlara gmlp kalmamtr. Hatta onun ilk kalntlar kumlar altnda gml olduu zaman bile, Medeniyetin daima yeniden dirilen can, -tpk kutsal tarihin Adem'i gibi-, yerden yere, aama aama dnyay devrimle sarsarak, birbiri ardndan yenmek ve yenilmek iin tehlikeli bir geziye balamtr. Bu kesintili aamalardan her birisi, corafi olarak snrl bir ad alm ve bu yzden de o aamalar, tek bir insanlk tarihinde, tpk hayvan ve bitki trlerine benzer, her biri tekilerden tamamen bamsz bir takm "trler" gibi grlmeye varlmtr-. Kukusuz trlerin evrimi ile eski medeniyetlerin evrimi arasnda inkr edilemez bir benzerlik vardr. Onlarn dou kanunlarnda, ayn zamanda hem birlik, hem de eitlilik hkm srer. Birlik: genel olarak hayatn, zel olarak da toplumun birliidir. eitlilik: genel olarak trlerin, zel olarak da medeniyetlerin eitliliidir. Eer olaylarn diyalektii ciddiye alnmazsa, bile bile ayn olayn sadece u veya bu yzne kaplp gidilir. Medeniyetlerin "Birlii" veya "eitlilii" ya da "emalar" zerine tek tarafl ve sze dayanan tartmalar asla kuruyup gitmeyecektir. rnein: "Bay Toynbee, tarih sahnesinde tam gelimi yirmi bir tane toplum veya medeniyet, onun yannda yaklak alt yz elli kadar da hakknda bir takm verilere sahip olduumuz kavim eklinde toplum tespit ediyor." (Lewis Mumford, "Une tude de l'histoire", p. 23 - Tarih zerine Bir Aratrma, sf.23) "Tarihin sap eklindeki bu emas yerine, biz kendimiz iin aa eklinde bir ema oluturuyoruz, vs.." (Arnold Toynbee, 1. c. p.12) Derin bilginler aras tartmalarda sistematik olarak unutulan ey, Tarih'in, "sap" veya " aac" keyfi olarak "kendimiz iin oluturulacak" bir "ema" deil, fakat aslna sadk kalarak naslsa yle gzlemlenmesi ve objektif olarak aklanmas gereken "kendiliinden" gelimi canl bir sre olduudur. Tarihin inkar edilemez geliimi, dmdz bir hat izmemi, tam tersine, devresel eriler halinde doruklar ve uurumlar izmitir. Her medeniyet bir kez geliti mi, -tpk "tmevarm yoluyla" olduu gibi-, kendi tarafnda bizzat kendisine zt bir baka medeniyet dourtur. Birbirine bal bu iki medeniyet arasnda kurulan ve her eyden nce Gebe barbarlarn dzenli olarak araya girmesiyle gerekleen maddi ve manevi ilikiler, zamanla bir dizi

bitmez tkenmez savaa yol aar. Biri olmakszn tekisi var olamayan bu iki zt Medeniyet, hassas bir "struggle for life" ["Yaam mcadelesi"] iinde iki badamaz hasm haline gelir. O zaman, onlarn bou bouna boazlamalar, onlarn "Gordion dm", Barbarlarn arkaik [eski tarz] kahramanlndan baka bir ey olmayan skender'in hareketini* bekler. Bu barbarlar, elde kl, sras gelen kendi medeniletirici rollerini yerine getirmek iin Tarihin saflarna atlrlar. "in Seddi" onlarn arl altnda ker. "Tufan" balar. Eski medeniyetin muhteem doruklar yklr. Uurum alr.. Fakat sonsuza kadar deil... Btn eski medeniyetlerin ortak alnyazs olan bu trajik sona biz ok yaln bir ekilde: modern Sosyal Devrimin tersine TARHCL DEVRM adn veriyoruz. Her elikide olduu gibi iki terim kendi arasnda her zaman pek yakn bir ilikiyi kapsar; bu iki trden DEVRMLERN adlandrma kartl, onlarn aralarndaki ok sk tarihi bamll ve sosyal kkeninin bir olduunu grmemizi engellememelidir. Yoksa TARHCL Devrim, eer deyim yerindeyse, SOSYAL Devrimin "Ersatz"dr [bu deyim (daha az kaliteli ikame mal ifade etmek iin kullanlr -.N) baka bir maln yerini alabilen mal iin kullanlr], onun yokluunda onun yerini alr, onun ikamesi, yeniden deerlendirilmesidir. Bizzat DEVRM, kendi tanm itibariyle, "EVET"ini de ieren bir "HAYIR"dr. Ne TARHCL devrim, ne de SOSYAL devrim mutlak bir sondur. Onlar birtakm balanglarn badr. Her devrim, hangisi olursa olsun, bir insan probleminin sadece kaba bir zmdr. Sosyal Devrimde, o gne kadar egemen konumda olan bir snf, yerini bir baka snfa brakmak zere ortadan yok olur. Tarihcil devrimde ise bu defa -eer deyim yerindeyse- o gne kadar egemen konumda olan bir "rk"(**), eski medeniyete yabanc, bir baka rk tarafndan yeri doldurulmak zere ortadan yok olur. Her iki devrim olaynda da, kanl alt stln belirleyici gc, kaynan her zaman medeni toplumun i elikilerinden alr. kisi
(*) "Nud de Gordien": "Gordion dm" ve skender tarz zm, krdm olmu, zm mzminlemi bir sorunu, bir kl darbesiyle kesip atacak kertede yaln bir g ve metotla, pratik ve kkl bir ekilde zmek. (evirenin Notu) < * * > Burada "Irk", -sylemek bile gerekmez- srp giden ve kusursuz saylan faist bir tabu deil, fakat tamamen tarihsel bir corafi-sosyal gerekliktir. (Dr. Hikmet Kvlcml'nn notu)

arasnda var olan tek fark urada bulunur: Sosyal Devrimde elikilerin dm i gler tarafndan zlr, oysa Tarihcil Devrimlerde keskin kl dardan getirilmek zorundadr. Sosyal devrimler, Modern aa zgdrler. nk modern toplum, hayati atmalarn zmek iin, reel ve yeterli gleri bizzat kendi i organlar iinde bulabilmektedir. Fakat Tarihncesi ile Modern a arasnda insanlk, ister istemez, ileri sraylarn baka bir biimde, tkenmi medeniyete sosyal olarak yabanc gler tarafndan gerekletirilen artc TARHCL Devrimlerle yapmak zorundayd. TARHCL DEVRMLERN DERN SEBEPLER NELERDR? Byk medeniyetler arasnda araclk yapan o evcil hayvan obanlarnn ve terbiye edilemez ruhlarn papazlarnn rn olan ve stn vasfl tccar barbarlar tarafndan icat edilen tek tanrl dinler, tarihsel felaketlerde, sapkn medenilerin arlklarn cezalandran bir ilahi alnyazsndan baka bir ey grmyordu. Sosyolojinin dahi mjdecisi bni Haldun, kendi doulu tarihiler topluluu tarafndan dizginlenmi bir halde, medeniyetlerin durmadan tekrarlanan lm nedeni olarak "Devletlerin" "doal hayatn" gsteriyordu. Bay A. Toynbee'nin sylediine inanlrsa, tarih sahnesi yalnzca bir oyun masasdr ve onun zerinde: "balangta, toplumun nder ksm olan elit, ynlar zorla deil ama onlarn serbest rzasyla, peinden srkleme yetenei gsterdi." Bu Rousseau'cu safa "Sosyal Anlama" hikayesi gerek mi? Ve gerekse niin? Sanki burada, tesadfen veya ans eseri "elit" kazanyor. Ve daha sonra: "Bir an geliyor, artk yn elitin gdmn takip etmez oluyor." Bu beklenmedik, umulmayan dik kafallk nerden geliyor? Bilinmez. Yine tesadfen ve bu anlalmaz dik kafalln mantksal sonucu olarak: "Yaratc aznlk baskya bavurmaya mecbur kalyor". "Toplum, biri egemen teki ezilen, birbirine dman snflara blnm oluyor." Yani, ynlarn direniini ve dolaysyla "zora bavurmay" douran neden, toplumun snflara blnm olmas ve egemen snfn son derecede iddetli smrs deil, fakat saygdeer Bay Toynbee'ye gre tam tersi: Durgun ynlarn belli bir sebebe da-

yanmayan dncesizce direnii, "yaratc aznln" "zora bavurmasn" hakl klyor ve "toplumun snflara blnmesini" gerektiriyor! O zaman da : "Artk kendisine yaplan meydan okumalara karlk verme yetenei kalmayan ve aresi bulunmayan bir k iine giren medeniyetin bnyesinde mukadder bir kopu -Breakdown- meydana geliyor." (Jacques Madaule, "Une Interprtation Biologique et Mystique de l'Histoire": "Tarihin Biyolojik ve Mistik bir Yorumu", c.13, s.48). eyleri "mukadder bir ekilde" tersine evirip ba aa koyan bu gr, dzinelerce ciltlerden derleme vr zvr ile tka basa doldurulmu yzylmzn entelektel srmenajnda, srf tesadf bir izahtan da te, ayn zamanda dnyann en emperyalist misyonerliine soyunmu bir dnek ve emperyalizmin en maneviyat bir eski hizmetkar tarafndan, bilime kar yaplan kinci bir "meydan okuma" deil midir? Her eyden nce, Mr. Toynbee'nin en gze batan hatasnn, iki eit insan devrimini birbirine kartrma temeli zerine oturduunu apak gryoruz. O, tarihcil devrim ile sosyal devrim arasnda hibir fark grmyor. Dolaysyla da, doast efsanelerin alacakaranlk bulutlarnda eski a ile modern zaman tamamen birbirine kartryor. Bu yzden, bize, banda saygdeer Papa Hazretlerinin ve Mr. Arnold Toynbee'nin ulu muammalarnn k halesinin bulunduu, mkemmel bir din devri getireceini syledii Ortaan yeniden bir diriliini bekliyor. Bizi, kendi yar tarihsel mucizeleriyle bulutlara ykselterek, eski an doast tekerrr delillerinin tehdidi altnda Toynbee'ci itibarl gerek inanca aracak. (e bakn, kaprisli bir tesadf ile isminin Trke anlam udur: TOY=Yeniyetme, NEB = Peygamber!) Halbuki bir tek evrensel medeniyet altnda kesin olarak birlemi gezegenimizde, medenilemi dnyamz bir vuruta istila edecek ve mehur "Breakdown" [Kyamet-Tufan] yerine getirebilecek bir "D Proletarya " (Barbarlar) "yn" bulmak mmkn deildir. " Proletarya"ya gelince, o, yoksul durumuna ramen, son derece duru bir bilin ile kendi elleriyle kurduu medeniyete yabanc ve dman bir barbar yn deildir. Avrupa'nn Ortaandan beri, -ne kadar medeniyet varsa o kadar da Ortaa vardr-, "Breakdowns"lar ["Tufan-Kyamet"ler], artk

mmkn deildir. nk sanayi devrimi ve snf ilikisinin ve bilincinin aydnlanmas sayesinde, sosyal devrim, sadece mmkn olmakla kalmam, ayn zamanda kanlmaz bir gereklilik olmutur. Dier yandan, gerek tarih bize, "zorlamann", duruma gre, somut bir medeniyetin bazen boazlaycs [celld], bazen de dourtucusu [ebesi] olarak ortaya ktn gsteriyor. Olduka uzakta kalm olan Zagros ve Babil barbarlar arasndaki, Hixos ve Msr barbarlar arasndaki ilikiler zerine tartmalar bir yana brakalm. Onlarn "mare nostrum"undan, bizim ana denizimiz Akdeniz'e doru, rol sralarna gre, pe pee tarih zerine ullanm, medeniyetimize en yakn-akraba olan, bize en yakn "elitler"i: Yunanllar, Romallar, mslman Araplar ele alalm. Birbiri ardndan gelen bu medeniyetlerin douu ve ykselii esnasnda, onlarn "elitleri", bu son derece kahraman yukar barbarlar, kesici ngres kemanlarn, zorlu-kllarn olduka kabaca almadlar m? Kukusuz, onlarn ilkel ve soylu barbar atlmlarnda, ieride ve darda yenilmi olanlara, ister istemez, kendi anlaylarn belli bir lde zorla benimsetmeleri vardr. Fakat, hangi gven ve hangi mekanizma ile, verili bir toplumda, "tccar aznlk" geride kalan ounlua zorla tahakkm edebilir?.. "Kapasite (Yetenek) ile" diyor Mr. Toynbee. Peki o zaman, ufak ufak buharlaan "elit"in bu ncelikli kapasitesi nereden geliyor? Acaba bir defa daha, sadece mutlak surette bireysel, sbjektif ve psikolojik bir allama pullama ile yetinebilir miyiz? Biz, tarihte medeniyetlerin douunu hem ok somut, hem de genelletirerek iki eide ayrdk: 1- Antik STE iinden KENDLNDEN veya "ENDKSYONTMEVARIM YOLUYLA" doan medeniyet; 2- Bir barbar akn zerine KNCL olarak veya "ZOR YOLUYLA" gelien medeniyet. Birinci durumda, bir tccar snfnn ahsnda somutlaan dank kk retim anarisinin yaratt mbadele ilikileri, bir snfn egemenliinin artlarn hazrlar, hakl gsterir ve salar ve hemen hemen kimsenin haberi olmadan, olup bitti yoluyla ve hissettirmeden, ancak ounlukta bulunan "ynn" karlarn savunmak iin iinde hibir zel tekilatn bulunmad bir toplumda yaratlabilecek bu mthi devlet politik aracnn yaratlmasna kat-

k vererek, "elitler"in ekonomik-sosyal durumunu salamlatrr... Burada, "zorlama" (Devlet) kanlmaz ekonomik, sosyal ve politik gerekliliklerin altnda gizlenmitir. kinci durumda ise, zorlama, Barbarlarn iki yz keskin klc eklinde, olaylarn grnen yzndeki yerini alr. Fakat ekonomik ve sosyal gereklilikler de, olaylarn tarihsel zn oluturmaktan geri kalmaz. Ancak, bu artlar, zellikle de ekonomik artlar, grnrdeki zorlamann altnda ok iyi gizlenmi bulunur. Bu grn altnda, ayn tccar etkisi inanlmaz derecede arlkl bir rol oynar. Bu konuda en azndan ok yaygn olan bir tarihi tavr, Babil ve Msr arasnda gidip gelen Barbar Semitlerin urad etki ve tepkileri, Uzak-Dou ve Yakn-Dou arasnda gidip gelen Trk-Mool kavimlerin urad etki ve tepkileri rnek olarak hatrlayalm. Adem'den brahim'e kadar Yakn-Dou dinlerinin kutsal ve ortak tarihi, -Musa'nn, sa'nn, Muhammet'in bilinen kaynaklarna gre- gebe Semitlerin ve onlarn tarihi kervan-toplumlarnn, reye reye oalan Yakn-Dou medeniyetlerinin iki kutbunu (harekete geirici ve harekete geirilen): Mezopotamya ve Msr' birbirine balayan eski an ticaret yollar zerinde sava baarlarnn srekli bir hikyesidir. Cengiz Han ve Timur, Uzak ve Yakn-Dou'nun eski nemli medeniyetleri zerine gaddarca atldklar zaman, acmasz kararlarnn deimez gerekesi, sadece o medeniyetleri ynetenlerin Mool tccarlara kar gsterdikleri kt davranlara dayanyordu. Onlarn istila yollar, hi amadan adm adm ayn yn, pek Yolu'nu ve Zaroslularn, Hiksoslarn, Asurlularn, Hititlerin, Sartlarn, Perslerin vs., vs., en azndan 6 [alt] bin yldan beri aralksz olarak Dou'dan Bat'ya ve Bat'dan Dou'ya, zerinde vzr vzr gidip geldii Yakn-Dou kervanlarnn geleneksel anayolunu izliyordu. Timur, zmir'e hcuma hazrlanrken, Fransa kralna: "Dnya ancak tccarlar sayesinde mreffeh ve medeni (abad) olur" diye yazyordu. Bu olgular ve binlerce daha baka rnek, sosyoekonomik konjonktr (eski ada ticari konjonktr) imdada yetimedii zaman, gerek Mr. Toynbee'nin "kan"snn, gerekse de "elit"in zora bavurmasnn, herhangi bir aznla hibir "kapasite" veremediini tartmasz bir biimde kantlamaktadr-.

Son olarak, Mr. Toynbee iin bir baka bilinmezlik veya "muamma" udur: Tarihin hangi akasyla ayn "elit", daha nce o kadar "yetenekli" iken, bir gn hangi talihsiz kaderle "aresi olmayan bir k iine giriyor", "yeteneksiz" hale geliyor ve hatta ilk yllarnda kendisine bal "yn" nnde sulu hale dyor? "Bencillik, budalalk veya metanet eksiklii yznden" diyor Mr.Toynbee (Cilt VI). Bir kere daha, soyut kiisel kk psikolojik anlay, tarihin byk kanunlarnn yerine konuyor. Ama bou bouna. nk, ayn adamlar veya onlarn yakn kuaklar, nasl onmayacak kertede "egoist-benci" iken bakalarn dnen insanlar haline gelebildiler, lanetlenmi bozguncu iken kendilerini "yaratc" insanlara dntrebildiler? Hi nedensiz, objektif bir gereke yokken mi? Mr. Toynbee'nin bizzat kendisi kn sebebini budalala mal etmemeliydi. nk o, tarihte Yunanl bilge kiiler tarafndan bir imparatorluk birliinin gereklilii zerine hi duyulmam, dahiyane tler gibi birok olaanst aklllk rneklerini sayp dkyor. Bu rnekler, tarihin geliiminde en bilinli dahileri strese sokan ezici bir eylerin var olduunu gsteriyor. Bu bir eyler peneleriyle doal olarak kiilerin ruhlarn da biimlendiriyorlar, fakat bu peneleri bir uydurma psikolojik laf ebelii ile aklayamayz. Antik medeniyetin "elit"i, tpk belirttiimiz gibi, "yryen" kiiden ok "tccar" kiiydi. O, kendisinin retmedii mallar satmak iin insan kervannn nnde yryordu. Bu artlar altnda, kendisi kelimenin maddi anlamyla "yaratc" deildi. Antik medeniyetlerin gerek yaratm, onlarn retimi, esas olarak toprak zerine dayanyordu. Tarihncesinin antik sitesinde, toprak, eit yurttalar arasnda, hakkaniyetli olarak bllmt. Antik medeniyetin "Zwillingbruder" ("kiz kardeleri") -Ticari sermaye ve Tefeci sermaye- ancak bu hr ve eit kk reticileri borlandrarak ve iflas ettirerek geliebilirdi. Daha Yukar Barbarlk dneminde balayan bu sre, medeniyet dnemi iinde eytani bir hal ve hz ald. lkel para sermayesinin gitgide byyerek birikimi sonsuza dek nakit para halinde kalmad. Gemi zamann tarm toplumunun maddi ve manevi mknats olan toprak, hem insanlar, hem paray, hem de erefi srarla kendisi zerine ekti. Bu arada topraksz eski tccar ve asiller snfna mensup olmayan tefeci, -tpk Roma

ve Osmanl plepleri gibi- nce toprak sahibi, daha sonra da byk toprak ve mlk sahibi haline geldi ve kendi politik ve sosyal iktidar ile birlikte, iflas etmi kk reticilerin mlklerini hi zaman tanmadan amanszca ellerinden alarak topraklarnn snrlarn geniletti. "Grtlana kadar" borlanm olanlar, borlarn demek iin ellerinde kendi canl bedenlerinden baka satacak ey bulamayanlar, drstlklerinin zoruyla kesilip biilmeye ve tepe tepe kullanmaya elverili kleler haline geldi. "Elit"in refah, "trnaklarna" ve beynine kadar silahszlandrlm "yn"n srekli yoksulluu ile ters orantl olarak artt. Yoksullar ile onlarn zengin efendileri arasndaki gerilim, Site devletleri arasnda her zaman tten dmanl alevlendirdi. retim ilikileri ve mlkiyet ilikileri arasndaki atma, zel mlkiyet iin ve zel mlkiyete kar amansz mcadeleler, bir dizi i ve d savalar dourarak, btn bireysel ve sosyal ve Site devletlerinin kendileri arasndaki artlar zehirleyerek berbat etti. Toplumda ve bilinlerde, bir "kr dv" iddetlenip rndan kt. "Feti haline getirilmi" ve tanrsallatrlm Para tapnaklarda, eski an "ilahi noksanlklarnda" hazine eklinde birikirken, (tpk eskiye ait btn kutsallklar gibi) btn erdemlerin lanetli ve kutsal sembol haline geldi. Sermaye, daima daha dorudan doruya ve geri dnmeksizin topraa ynelerek eski canl toplumsal zenginlikleri talatrd ve Dnyay ve Gkyzn btnyle derebeyliletirdi. te bylece, yeryznn en unutulmu meselesi olan toprak, eski medeniyetlerin btn ululuunun ve knn byk bir problemi haline geldi. LKEL KOMN NSANININ YKSEK NSAN VASIFLARI ZERNE kmekte olan byle bir medeniyetin lm, doal bir lm olamaz, fakat hemen hemen her zaman kaza eseri bir lm olur. "Kaza", gene daima umut krc bir tekdzelikle evre barbarlar tarafndan gelir ve onlar, iyice hak edilmi olan bu vuruu, ldrc darbeyi var gcyle gerekletirir. Niin? nk her eyden nce, antik toplum, bir geni yeniden retim biimine sahip deildi, sanki bu geni yeniden retim bi-

imi, btn evreleri itibariyle modern medeniyet iinmi gibiydi. O [antik toplumun basit-dar yeniden retimi], arabuk d ve i sarsntlarla paralanm, dayanksz bir styap ile durgun ve hatta gerileyen bir ekonomi sunuyordu. Yetersiz bir maddi temel zerine dayanan ve elle tutulur ileri bir sentez oluturulmasna yol aamayan mulak, kksz ve korkudan titreyen bir styapnn i karartc labirentlerinde yolunu arm olan snflar sava, "kanlmaz olarak" ksr ve bitkin bir hale geliyordu. Pratik ve ideolojik giriimler, en dahiyane emeller gibi en kahramanca hareketler, toplumsal taban yokluu yznden, tpk Rnesans dnemlerinde ve Fransz devriminin papaz ve asiller snfna mensup olmayan halkn devrimci hareketleri ve ada proletarya iin olduu gibi ne bilinli ve sonu veren bir harekete ne de kitleler iin net ve kurtarc bir ideale ulayordu. Bu kkn toplumun mevcut erevesi iinde kendi yerli gleri vastasyla hibir ey zmlenemiyordu. Artk kimse, var olan bunalm ve eli kulanda bir sosyal felaketi, aresiz alnyazs saymaktan baka bir ey ne yapabiliyor, ne de hatta yaplmasn tasavvur etmeyi istiyordu. leri tasfiye etmek iin, -nk insanln geliimi daima her kmazda ve doal olarak kendi tarznda bir tasfiye dayatr,- dnyada ancak bir tek g vard: Medeniyete yabanc ve d g olarak ounluktaki barbar insanlk... Nitekim barbarlar, zellikle de gebe barbarlar, bu tasfiye grevi iin tevik edilen bir topluluk oluturuyordu. Onlar medeniyetin eiine gelmiler ve hatta baz noktalarda bu eii yapay olarak amlard. Ayn eii kesin olarak amak iin, medeniyet cephesinden sadece bir iaret bekliyorlard. Ve medeniyetin bizzat kendisi de bu zayflnn iaretini, yabanc barbarlar paral asker olarak alma zaafyla oktan vermiti, zira egemen snfn, (Mr.Toynbee'nin "elit"inin) ne kendi maiyetindeki adamlara, ne de bizzat kendine bir gveni kalmt. Bylece, olaylarn ak iinde, barbar insan, medeniyete boyun eip onun klesi olduu zaman bile, nceki medeniyetin ksa hayat zerinde, hi bilmeden nce askeri daha sonra da sosyal ve politik bakmdan, gitgide artan tehlikeli bir nfuza sahip olmutur. Aslnda, barbar insan sadece kaba bir g deildir. O, son derece enerjik ve kusursuz bir savayd. O, demirden

ve kandan oluan destannn takn kahramanlk an yayordu. O katksz fedakrla ve saf zafere tutkun bir doutan idealistti. Ve ayn zamanda da, medeniyetin byk problemlerine mkemmel surette zm getiren iki stn karaktere sahipti: O, 1- Snfsz, 2- Toprak zerinde zel mlkiyet olmayan bir topluluktan ( * geliyordu. SINIFSIZ demek, onun topluluu iinde: eitsizliin olmamas, korkunun olmamas, yalann olmamas, hakszln olmamas, basknn olmamas demektir. MLKYETSZ demek: Btn zenginlikleri yalnz kendisi iin sahiplenmeyi ve fethedilen topraklar kendi elleri arasnda tekelletirmeyi henz bilmiyor demektir. O, btn bunlar, son ganimet parasna kadar, gnll olarak, kendi adamlar arasnda ve hatta fethettii kimseler arasnda, hibir art niyet tamadan, hayranlk uyandrc bir hakkaniyetle datr. te, gayr ahlaki ve kt emeller besleyerek biriktirilen varlklarn peinde koan, arlk ve parazitlikle dejenere olan medeni efendilere kyasla barbarlarn maddi ve manevi esiz stnlkleri bunlardr... lkel Komn insannn yksek insani vasflar konusunda, btn tarafsz eski tarihiler ve modern etnograflar alacak derecede hemfikirdir. te lme noktasna gelen medeniyete saldranlar bu insanlardr-. Medeniyeti parampara ediyorlar (Mr. Toynbee'nin Breakdown').
< * > Burada "communaut: topluluk" olarak anlan gereklik lkel Sosyalist Toplum'dur: "lkel Sosyalist Toplumda bir tek insan yoktu ki, KAN tekilat dnda kalsn. Kan tekilat iinde yaayan her kii ise, hi kimsece kle edilemez idi. Onun iin, KAN rgtnden darya atlmak (Bat Ortaanda aforoz edilmek, bizim Alevilikte boykota uramak) lmden beter saylrd. 'KAN TEKLATI' ise : lk insanlar snflara blnmeden nce 'KAN' denilen rgtlere ayrlrlard. O KAN bir tek Airet iinde herkesi iine alan kankardelerin belli sayda rgtdr. Trkedeki damar KANI da, ilk beylere verilen HAN ad da, o lkel Sosyalist insan rgt olan KAN'dan gelir." (Dr. Hikmet Kvlcml, Trkiye Halknn Tekilatlandrlmas-Halk Savann Planlar) Tarihncesi ve Tarihte "Barbar" olarak bilinen SINIFSIZ TOPLUM NSANI yzbinlerce yl, Snfl Toplum pisliklerini H BLMEDEN, eitsizlik ve smrnn, hakszlk ve basknn, yalan ve korkunun olmad; her insann iliklerine dek eit ve hr, diinden trnana dek rgtl ve silahl, hakgder ve drst olduu bir KANDA TOPLUM iinde yaamtr. (evirenin Notu)

Onun tozunu savuruyorlar. Her yerde ve herkes iin hkmn yrten bu kanun, hala hem de en medenilemi milletlerde bile ar basan sava kanunudur, ne istiyorsunuz?.. Bylece, onun adalar tarafndan inanld gibi "rnei olmayan" deil, tasvir edilemez bir kaos nnde kalnr. Bu, genel olarak medeniyetin asla kesin sonunu getirmeyen, tam tersine... slamiyet'in belirttii "Kyametlerden (Dnyann nihai olarak yklmas) sadece biridir. Toplumun toptan bir geri ekilmesidir bu. Homo sapiens insan tarafndan bir baka blgede daha dev bir baka adm atlmas iin, dnyann sras gelmi yerinde, geriye doru atlm dev bir admdr.. Kyamet, -Breakdown-, yani felaket, bize barbar madalyonunun yalnzca olumsuz yzn, btn klasik sbjektivist tarihileri akna eviren dehet verici ehresini gsterir. Biz onun teki yzn evirelim: Barbar insan, unu bir daha tekrar edelim, sevginin manev anlamnda hemen ate alabilen ve byk lde patlayc bir idealisttir. O, bireyin (karn) korunmasnn, komn topluluunun korunmasn (Sevgi) yz kademe geriden izledii bir toplumdan geliyor. Gce duyulan sevgi (asalet tamayan zayflklardan tiksinme), sadelie duyulan sevgi (Gordion dmlerinin kesilip atlmas), dnyevi ak (an etkili ak hikayeleri), semavi ak (ilk gelen her dine hemencecik inanp.. kitle halinde katlma), hayata duyulan sevgi (her eye cokun atl), lme duyulan sevgi (hi uruna ehit olma), deyim yerindeyse, ksaca ak iin ak. Agzllk ve fedakrlk, fanatizm ve tolerans gibi barbar insandaki btn bu benzeri psikolojik ve manevi elikiler, olgulara ba ktlk (kiisel gdler) deil, doutan gelen ve hayali olmayan telakkilerle balantl olmayan, tam aksine doutan yaratlmann z olarak dou halinde braklan erdemlerdir (toplumsal igd). Barbar insan, insanln ocukluk ve kahramanlk ann gnl yceliini kendinde tar. O, kolayca inanr ve en bo inanlar iin bile yine daha da kolayca lr. Topraklar zerinde bir o yana, bir bu yana babo dolar, kendisi iin deil de, mutlak tanr, sonsuz adalet adna ve en stn derecede yceletirilmi iyimser bir altrizm [bakalarn dnen zgecilik] iin. O, Trklerin "Alp"i ya

da "lb"i, Araplarn "Gazi"si, Batllarn "valye"sidir.. Glnle katlanamayan lmsz Don Kiot'tur. Savan kazand zaman, genelde alld gibi tanr olmak iin iinmez ve btn ulu ermiler nnde sofuca eilir. Eski ileticiler tarafndan deeri ktlenen topraklar ve Aksak Timur'un, Yldrm Beyazt'n Timurta Paa'snn hazineleri nnde dedii gibi, "bouna" biriktirilmi ve kendisini byk hayrete dren deerleri yeniden paylatrr. Bizzat kendisi kanlmaz bir ekilde derebeyi haline gelmeden nce, eski medeniyetin tembel derebeyleri tarafndan tkanm, kendi ann ticaret yollarn aar. Grnte kendisinin ykc aralarna ve imekler aktran askeri glerine, gerekte ise kimlii belirsiz tccarlarn sonu gelmeyen kervanlarna yol amak iin yeni kral yollar yaptrr... Btn bunlar, cehennem gibi sorunlar iin beklenmedik basitlikte zmler ve tarihsel kmaz iin bir are, bir k yoludur. Yeni bir devir balar. Dinler ve tarihilerin ou tarafndan mistik zellik atfedilen TARHCL DEVRMLER'in somut ve unutulmaz grnm ksaca byledir. Mr. A. Toynbee, bu heyecan verici olaylar grmezlikten gelmemeliydi. Ama kendisi, tarihcil devrimlerin ncelikle sadece olumsuz ve pek zc karamsar zelliklerine bakmakla kalmyor; fakat orada durmayarak, tarihcil devrimlerin olumsuz yanlarn genelletiriyor ve sonra da bu genelletirmeyi istismarc bir ekilde insanlk tarihinin sonsuzluuna ve modern zamanlara temil ediyor; halbuki bir toplumda felakete yol aan bir kaos, tarihin belki uzun sren ama esas olarak zel bir dnemine ait bir gerekliktir ve hibir zaman ne Tarihncesine ne de modern zamana yanstlmaldr-. Bizim modern amzn, XIV. yzyldan beri, ulusal planda ve dnya apnda kanl vahi savalara ramen, artk bir daha Breakdown'a (Tarihcil Devrime) ihtiyac yoktur. Bunun nedeni basittir, yle ki XIV. yzyldan beri, hepimize ait olan olan toplumumuz, Avrupa'da, medenilemi olan ve olmayan insanlarn saylamayacak kadar ok deneyimleri ile hazrlanm bir platform zerinde kulukaya yatm ve be kta insanlnn aktif yahut pasif katklar sayesinde mkemmel bir alm salam ve bylece, gittike genileyen bir yeniden retim tarz temelinde modern

retim biimini gerekletirebilmitir. Dolaysyla da, snf ilikilerinin ve modern zamana ait insan, nesne ve fikir ilikilerinin, ok daha basit ve ak olmas ve de anlalmas, toplumun salam ve kalc temeline gre greceliliinin bilincinde olarak toplumsal resim paralarnn [puzzles] uygun bir ekilde birletirilmesine imkan salamtr. Bylece insanln ounluu, kendi alnyazsnn ve dier eylerin az ok farknda olan "yn", gerekst bir doast kaderin etkisiyle, btn Gordion dmlerine, ruhsal ve bedeni olarak lnceye kadar boyun emek yerine, kendi medeni zellikleriyle inandrc bir zm bulmak istedi, bu zm arad ve bulabildi. 1748'de, 1789'da, 1848'de vs., miad dolmu bir toplum biiminin kabuklarn yard ve halen de yarmaya devam ediyor. Modern toplumumuzun ileri gleri, son medeniyetimizi btnyle yok etmek (buharlatrmak) yerine, insanlarn ounluunun arkasnda abrakadabra "meydan okumalar" yapmak yerine, daha lml ve daha mantkl hareket ediyor; onlar "meydan okumay" sadece tembel ve lzumsuz, ayn zamanda da ekilmez hale gelen bir "aznla" kar, donmu ve boucu ilikilere kar, abuk sabuk yahut sama sapan fikirlere kar, kendi siyasi partileri vastasyla, Toynbee'ciler tarafndan son derece hor grlen "ynn" katksyla, mevcut tepkiye kar gerekli ve kanlmaz deiiklikleri yaparak, net planlar ve somut programlar belirliyor ve bilinli ya da bilinsiz "Breakdown"c kadercilere zevk vermemek iin SOSYAL DEVRM gerekletiriyor. TARHCL DEVRMLER a yaklak 5000 yl srd. Dileyelim ki, SOSYAL DEVRMLER a da 500 yldan fazla srmesin ve yar bilinlilik devri yerini modern insana ve onun duru bilincine yarar bir aa braksn. Dr. Hikmet KIVILCIMLI

LES LOS SCENTFQUES DE L'HSTORES ET L'ELITE de Mr. A. TOYNBEE

Yukarda evirisini verdiimiz yaznn orjinal olarak Franszcasn da ekliyoruz. belge

La reconstitution de l'Histoire (de reconstituer l'Histoire) telle quelle est, dans ses rapports intrinsques le plus vivantes, c'est une besogne immense. Pour en donner une ide simple sur son essence commune (dans son essence gnrale), nous prfrons comparer sur quelques points les volumineux travaux de Mr. A. Toynbee avec nos dductions indites. Mr. A. Toynbee parle, d'un part, de sa science nouvelle (A . T. : Ce que j'ai essay de faire, p.12), et conclut d'autre part que : les affaires humaines, ne sont pas soumises aux lois scientifiques. (p.14). Tout est Mystres pour Mister Toynbee et de ce fait, on exclut tout dterminisme de l'Histoire. Or, quand on ne prjuge pas trop et priori les vnements humains, il est impossible de ne pas voir un dterminisme tonnement parallle entre la marche de la Nature et la naissance des Civilisations. L'enchanement des civilisations se droule tout comme les priodes go morphogniques qui se soumettant aux mouvements gosynclinaux de la surface terrestre sous l'influence des lois tectoniques. Les continents avec leur cimes, correspondent littralement aux civilisations dans leur apoges [Deux mots pas lisible] ; tandis que les ocans aux masses barbares, environnent dans l'histoire chaque fois ces civilisation, toujours circonscrites. Entre chaque civilisation et le reste du monde quand mme, il existe une rciprocit imminente d'actions et de raction, pareille aux priodes d'volutions assez stables, entrecoupes par des cataclysmes rvolutionnaires, modelant de temps en temps la mappemonde toute entire qui se soumissent aux causes et

effets, bien dtermines, tel point et avec une telle insistance qu'on fini enfin, par confondre couramment leur rythmes dramatiques avec la clbre Rptition de l'Histoire ! Pour ne pas plonger, la tte en bas, dans le chaos la plus nbuleux du manichisme historique en parpillant le sujet l'infini, laissons de cot, et les conseilles politiques soi-disant actuelles de Mr. Toynbee, dpasses depuis longtemps dj par les faits mondiaux, et ses lucubrations tales sur les socits prhistoriques, djoues radicalement par les recherches archologiques rcentes (voir l'excellent article de M. Robert Heine-Geldern) et restons dans l'HiSTOiRE proprement dite : L'histoire crite des civilisations. Depuis Thucydide (*1) de l'Occident (qui a inspir Mr. A.T.) et ibn-Khaldoun (*2) de l'Orient (jamais compris par Mr. A.T.) notre roman vivant : L'Histoire concrte, a fait ses plus gigantesques ralisations pratiques et thorique. Et depuis la deuxime moiti du XIXe. Sicle surtout, les documents historiques surabondamment empils, remplissent suffisamment toutes les lacunes de notre savoir historique, ne laissant ainsi, aucune raison d'tre nos antiques conjectures mtaphysique, tissu des subterfuges subjectifs. Aujourd'hui, il ne nous manque ni les matriaux, ni la mthode. Notre savoir historique peut et doit tre transform et faire un bond de son tat de science quantitative (science d' accumulation d'Engels) l'tat de science qualitative (science de classification d'Engels). Mme des livres classiques quelconques des coles, quand' ils ne sont plus grossirement falsifis, nous cachent assez des matriaux, au moins permable faire transparatre une synthse de l'Histoire Universelle consquemment unique en mme temps qu'unifiant le sort des enfant d'Eve et d'Adam... si glorifis et humilis, si conglomrs et disperss successivement, depuis 7000 annes, par les contractions convulsives de cet magnifique et cruel cur qu'on est tellement tributaire et qu'on appel : la CiViLiSATiON.
DE L'ORiGiNE

Il y a un fait incontestable. Depuis les mythologies laques et

religieuses, jusqu'aux dernires preuves archologiques, toutes nos acquisitions historiques, sont quasi unanimes sur le lieu et le temps de l'origine de la civilisation : Proche-Orient. Certes, dans les conditions qui existaient en Proche-Orient au quatrime millnaire avant J.C., le dploiement de la civilisation avait pratiquement invitable. ( R o b e r t Heine-Geldern :
L'Origine des Anciennes Civilisation, etc. , p.125)

Quelles taient ces conditions ? Les deux lments souligns par M. R.H.-Geldern : gramines cultivables et changes continus , ne peuvent pas expliquer, d'une manire automatique, le saut de l'humanit prhistorique directement L'histoire, sous entendu la civilisation. Pour bien comprendre les rles de ces lments mme, il nous faut envisager conjointement les deux ples de l'Histoire humaine : milieu gophysique d'un part et milieu social d'autre part, et cela non abstraitement, mais dans un rapport mutuel et continu entre eux. Pour que la civilisation puisse natre, il faudra une, --si l'on peut dire,-- rceptivit rciproque entre la Nature et la Socit. La nature la plus propice ne peut rien engendrer elle seul, s'il n'existe pas, en mme temps et en mme lieu, une forme de la socit, qui est capable, par sa degr de dveloppement, d'en approprier des lments ncessaires pour sa propre progrs. Le caractre le plus saillant de la civilisation fut, tablissement du commerce comme une fonction interne et rgulire de la socit, et l'apparition d'une classe commerante, support de cette fonction. La monnaie et l'criture ne son que deux surs jumelles nes du mme accouchement commercial. Sur la base des deux grandes divisions sociaux de travail, antrieur la civilisation, s'rige et la ncessit du commerce avec sa classe des marchands, et tout cette superstructure politico-sociale bien connue de la civilisation. Donc, la socit primitive, avant d'atteindre la phase de la civilisation, devait passer par ces deux grandes divisions sociaux de travail. Primo, division entre les tributs nomades et tablis : ECHANGES EXTEREUR. Secondo, division, gnralement entre l'agriculture et l'industrie, particulirement, entre toutes les

branches de la production : ECHANGES NTEREURS. La premire division implique la constitution des troupeaux (L'tape moyenne de la barbarie). La deuxime division implique la dcouverte du Fer, au moyen duquel on arrive dtruire les forts vierges (la hache), ouvrir et cultiver les champs (le socle : le soc de charrue), conqurir des richesses, des continents, des mains d'uvres esclaves (le sabre), etc. etc. (L'tape suprieure de la barbarie)... Ce n'est qu'aprs le dveloppement de l'agriculture proprement-dite qu'une classe sociale distincte de la masse (mprise par Toynbee) peut vivre par les changes des produits des producteurs spars, inconnus les uns des autres, et arrivs construire et monopoliser entre ses mains cette appareil de coercition intrinsque indite qui est L'ETAT ! Premier jalon : Sur notre globe, les rgions gographiquement les plus propices l'agriculture, sont celles des grands fleuves subtropicaux : Mississippi en Amrique, les fleuves Jaune et Bleu en Chine, Sind et Gange en Inde, Chtel-arabe et Nil en Proche-Orient. Mais, la seule alluvion subtropicale, ne favorise que la poterie (L'tape infrieur de la barbarie), et cela seulement si on a socialement invent le Feu (passage de l'tat sauvage l'tat barbare). La prouve la plus convaincante en est l'tat sociale dans laquelle se trouvait l'Amrique prcolombienne. Aucune tribu indienne du nouveau monde n'tait jamais passe au del de la phase moyenne de barbarie. Pourquoi ? Comme Engels le montre dans son Origines de la Famille, etc., en Amrique, --except lama,-- n'existaient pas ces genres des animaux domesticables que font la fortune inespre des barbares nomades, ralisateurs inconscients de la premire grande divisions de travail. Ces espces des animaux abondaient, au contraire, dans les steppes de la l'Asie Moyenne, en particulire dans les valles d'Amu-derya, Sry-derya, entre la mer Caspienne et la mer d'Aral. Deuxime jalon : sur notre globe, seul le Proche-Orient tait comme prdestin pour le passage de la phase moyenne de la barbarie, sa phase suprieure. Pourquoi pas la Chine ou bien l'Inde ? Parce que, ces dernires continents, se trouvaient peu

prs hermtiquement clos envers L'Asie-Moyenne, derrires les montagnes les plus infranchissables du monde. Au contraire, l'Asie-Moyenne se dbouchait presque naturellement juste au Proche-Orient. C'est pourquoi, M.R.H.-Geldern, qui se refuse d'tre pan-babylonien, a plus de raison Sir G. Elliot Smith pan-gyptien , quand il remarque que : Ce n'tait peut-tre qu'en raison de l'avnement de nouveaux stimulants au cours de la priode d'Ourouk, donc en raison de ce qu'on pourrait appeler 'un accident historique', que la Babylonie fut la premire prendre le tournant dcisif et non l'Egypte ou la Syrie. Mais, le fait reste la Babylonie et que toutes les autres civilisations du monde sont dans une certaine mesure, directement ou indirectement, drives de la sienne.
p.125). ( R . H . - G . : ibid.,

La seul chose ajuter est que, ces nouveaux stimulants ne venaient pas d' un accident chanceux et hasardeux, mais bien d'un dterminisme conomique-gographique irrcusable, localis ncessairement d'en ces lieu lus de la Nature et des Dieux humaines, communiqus entre eux par des prdispositions et condition superposes. Le Feu ternel du Mazdisme (Le Ptrole) avant d'tre le tout puissant cleste, n'tait dans le temps, qu'un moyen de production terrestre, qui en allument les alluvions des fleuves mythologiques du Moyen-Orient (La Cramique) et en clairant les biens nutritifs de l'intelligence (Le Troupeau) nous avait montr la trinit matrielle, la trinit-base de la socit au Proche-Orient, sur laquelle se droulait : Un grand mouvement historique ou, plus exactement, toute une srie de mouvements enchains l'un l'autre , des contactes mutuels de toute une srie de cultures qui avaient prcd.. la civilisation proto-littraire de la Babylonie.
p.124, 125). (R.H.-G. : bid.

Dans quelques centaines d'annes,

les tribus chasseuses

d'ridou [Abu Sharia] (Le mtal, 4000 av. J.C.), ont passes la deuxime priode d'Ourouk et la priode de Djemdet-nasr [Ki] (Domestication et l'criture, 3900 av. J.C.) A L'EVOLUTON

Un fois constitue, la cellule civilise ne s'enlise pas dans les alluvions natales. Mme quand ses premires vestiges sont ensevelis sous les sables, la vie toujours renaissante de la Civilisation, commence, --comme L'Adam de l'histoire sainte,-- a un priple prilleux, pour conqurir et succomber successivement, en rvolutionnant le monde d'tape en tape, lieu par lieu. Chacune de ses tapes saccades, prend un [Pas lisible.] spcial, gographiquement circonscrit, de tel sorte qu'on en finit ne voir dans l'histoire unique de l'humanit, que des certaines espces totalement indpendantes les unes des autres, semblable aux espces des animaux et des vgtaux. Il y a, certes, une analogie indniable entre les volutions des espces et des antiques civilisations. C'est l'unit, en mme temps que la diversit qui rgne dans leurs lois originaires. Unit : de la vie en gnrale, de la socit en particulire. Diversit : des espces en gnrale, des civilisations en particulire. Si on ne prend pas au srieux la dialectique des vnements, on s'prend, volontiers, seul l'une ou a l'autre face du mme procs. Des discussions unilatrales et verbales sur l' Unit , ou bien sur la Diversit des civilisations de leur Schmas , ne seront jamais taris. Par exemple : M. Toynbee discerne, sur la scne de l'histoire vingt et une socits ou civilisations pleinement dveloppe, ct de quelques six cent cinquante socits tribales sur lesquelles nous possdons des donnes. (Lewis Mumford : Une tude de
l'histoire , p.23)

Au lieu de ce schma de l'histoire en forme de tige, nous avons constituer pour nous mme un schma en forme d'arbre,
etc. ... (Arnold Toynbee : 1. c. p.12)

Ce qu'on oublie systmatiquement dans les discussions rudites c'est que, la tige ou l' arbre de l'histoire, n'est pas un schma arbitraire constituer pour nous mme , mais un procs vivant volu par soi mme , qu'on doit observer fidlement tel quel est, et expliquer objectivement. La marche authentique de l'histoire, ne dessine pas une ligne droite, au contraire, elle trace des cimes et des gouffres en courbes cycliques. Chaque civilisation une fois dveloppe, fait natre de son cote,

--comme par induction --, une autre civilisation oppose elle-mme. Des relations matrielles et morales institues entre ces deux civilisations affilies, excutes tout d'abord rgulirement par l'intermdiation des barbares nomades, engendrent, entre temps, une srie des guerres interminables. Les deux civilisations opposes, tout on ne pouvant pas tre l'une sans l'autre, devient deux antagonistes incompatible dans une struggle for life strile. Leurs gorgements inutiles, leur nud de Gordien attend son geste d'Alexandre, qui n'est autre chose que l'hrosme archaque des barbares. Ils se lancent, ces barbares, le sabre la main, accomplir leur tour de rle civilisateur dans les rangs de l'histoire. Le Muraille de Chine s'effondr sous leur pois. Le Dluge commence. La cime magnifique de l'ancienne civilisation s'croule. Le gouffre s'ouvre.. mais, non l'infini. Cette fin tragique, commune toutes les civilisations antiques, nous l'appelons tout simplement : La REVOLUTiON HiSTORiQUE, l'encontre de la rvolution sociale moderne. Comme chaque contradiction implique toujours une relation imminente entre les deux termes, l'antinomie de ces deux sortes de REVOLUTiONS ne doit pas nous masquer leur interdpendance historique trs intime et leur communaut de l'origine sociale. La rvolution HiSTORiQUE n'est que l' Ersatz , si l'on peu dire, de la rvolution SOCiALE, un remplacement, un substitution, un remploi de celleci, faute de quoi. La REVOLUTiON elle-mme est, par sa dfinition, un NON impliquant sa OUi . Ni la rvolution HiSTORiQUE, ni la rvolution SOCiALE ne sont pas des fins absolues. ils sont les dbuts de quelques commencements. Chaque rvolution, quelle qu'elle soit, n'est qu'une solution brutale d'un problme humains. Dans la rvolution sociale, une classe, dominante jusqu'alors, s'vanouit pour laisser sa place une autre classe. Dans la rvolution historique une race --si l'on peut dire-- (*) cette fois, dominante jusqu'alors, s'vanouit pour tre remplace par une autre race, trangre l'ancienne civilisation. Dans les deux rvolutions, la force dterminante des boule-

versements sanglants prend toujours sa source dans les contradictions internes de la socit civile. La seul diffrance qui existe entre elles rside en ceci : dans la rvolution sociale le nud des contradictions est rsolu par les forces intrieures, tandis que chez les rvolutions historiques l'pe coupante doit tre apporte du dehors. Les rvolutions sociales, sont l'apanage du temps moderne. Parce que la socit moderne, pour rsoudre ses conflits vitaux, a pt trouver des forces relles et suffisantes dans ses propres entrailles. Mais, entre la prhistoire et le temps moderne, l'humanit devait faire des bonds autrement dconcertants des rvolutions HSTORQUES, raliss, bon gr mal gr, par des forces socialement trangres la civilisation dfunte. (*) La race, ici, --cela vaut sans dire--, n'est pas un tabou fasciste immuable et irrprochable, mais une ralit gographique-sociale totalement historique. (Not de Dr. Hikmet Kvlcml.) Quelles sont les causes profondes des rvolutions historiques? Les religions monothistes, forges par des barbares marchands par excellence, intermdiaires entre les grandes civilisations, produits de ces bergres des animaux domesticables et pasteurs des esprits indomptables, ne voyaient dans les catastrophes historiques qu'une fatalit divine, punissant les excs des civiliss abusifs. Le prcurseur gnial de la sociologie, bn-Khaldoune, refrein par sa pliade des historiens orientaux, attribuait la cause de mort des civilisations sans cesse rpte La vie naturelle des tats. l'en croire Mr.A.Toynbee, la scne historique n'est qu'une table de jeu, sur la quelle : l'origine, l'lite, la partie marchante de la socit, s'est montre capable d'entraner la masse aprs elle, non par la force, mais par libre consentement. Est-elle vraie cette idylle la Contrat Social Rousseaueniene ? Et pourquoi ? C'est comme par hasard ou par chance que l' lite gagne ici. Et puis aprs : Un moment vient, ou la masse ne suit plus l'impulsion de l'lite. a, d'o vient cette rcalcitrante inopine ? On ne sait pas. Toujours par hasard et

par la suite logique de cette rcalcitrante inexplicable que : La minorit cratrice est oblige de faire appel la contrainte. La socit se trouve divise en classe hostiles, dont l'une est dominante et l'autre opprime. C'est dire, ce n'est pas la division en classe de la socit, et l'exploitation outrance de la classe domine qu'engendre la rsistance de la masse et par consquent, l'appel la contrainte, mais, selon le vnrable Mr. Toynbee, tout au contraire : la rsistance sans raison apparente et irraisonne de la masse inerte justifie l'appel la contrainte de la minorit cratrice et ncessite la division en classe de la socit ! Alors : Une rupture (Breakdown) fatale s'est produite au sein de la civilisation, qui n'est ds lors plus capable de rpondre aux dfis qui lui sont proposs et entre dans une irrmdiable dcadence. ( J e a q u e s
Madaule l'Histoire, : Une D.13, Interprtation p.48) Biologique et Mystique de

Cette vue fatalement renverse des choses, compile en des douzaines des tomes rembourres dans notre sicle de surmenage intellectuel, n'est elle pas plus qu'une explication hasardeuse, un dfi vindicative contre la science, faite par un ex-sujet de l'imprialisme le plus spiritualiste et un converti au missionnaireisme le plus imprialiste du monde ? Tout d'abord, nous voyons bien que la faut la plus flagrante de Mr. Toynbee se base sur la confusion des deux sortes de rvolutions humaines. Il ne recle aucune diffrance entre la rvolution historique et la rvolution sociale. Par consquent, il confonde totalement l'antiquit avec les temps modernes dans des nbulosits mythiques surnaturelles. C'est pourquoi, il attend une rsurrection de Moyen-ge qui nous apportera une re religieuse parfaite, en tte de laquelle Sa-Saintet rvrend et le rverbrant des nigmes transcendants Mr. Arnold Toynbee, nous exhaussant aux nuages ses miracles para-historiques, nous invitera, sous le menace des preuves de rptitions surnaturelles de l'antiquit, la vraie croyance prestigieuse Toynbeen. (Comme par un hasard capricieux la signification de son nom veut dire en turque : TOY=Novice, NEBi = Prophte !) Or, sur notre plante dfinitivement unifis sous une seul ci-

vilisation universelle, on ne peut pas trouver une masse du Proltariat externe (Barbares) capable envahir d'un coup notre monde civilis et accomplir la clbre Breakdown. Quand au proltariat interne, lui, malgr son tat ncessiteux, il n'est pas une masse barbare trangre et hostile la civilisation, qui est btie par ses propres mains avec une conscience incomparablement lucide. Depuis le moyen-ge de l'Europe, --il y a autant de Moyen-ge que des civilisations,-- les Breakdowns ne sont plus possibles. Parce que, grce aux rvolutions industrielles et clarification des rapports et des consciences de classes, la rvolution sociale n'est pas seulement possible, mais fut une ncessite invitable. D'autre part, l'histoire relle nous montre que la contrainte s'avre, selon le cas, quelquefois gorgeuse et quelquefois accoucheuse d'une civilisation concrte. Laissons d'un ct les discussions sur les rapports entre les barbares de Zagros et Babylonie, entre Hixos et l'Egypte, qui sont assez lointains. Prenons les lites les plus proches nous, qui ont successivement s'acharnes sur l'histoire de leur mare nostrum, notre mer-mre mditerrane, pour instaurer, tour de rle, nos civilisations les plus proche-parents : Les grecs, les romaines, les arabes muslements. Pendant la naissance et l'ascendance de ces civilisations conscutives, leur lites, ces hauts barbares minemment hroques, n'ont-ils pas jou assez brutalement leurs violons d'Ingres coupantes, leur contrainte-sabres ? Il y a, certes, dans leur lans noblement barbares et primitifs une certaine part de conviction imposes, bon gr mal gr, aux vaincus intrieurs et extrieurs. Mais, par quel assurance et par quel mcanisme, dans une socit donne, la minorit marchante peut s'imposer la majorit suivante?.. Par capacit dit Mr. Toynbee. Et d'o vient cette capacit primordiale de l'lite, qui s'vapore petit petit ? Peut on se contenter, encore une fois, d'une panache psychologique subjective, absolument individuelle seul ? Nous dmes sparer, dans l'histoire, deux sortes trs concrte en mme temps que gnralises de naissances des civilisations : 1- La civilisation SPONTANEE ou PAR INDUCTION nat de la

CITE antique ; 2- La civilisation SECONDAIRE ou PAR FORCE, volue sur une invasion barbare. Dans le premire cas, les rapports des changes suscits par l'anarchie de la petite production disperse et incarns par une classe commerant, conditionne, justifient et assurent la domination d'une classe, peu prs l'insu de tous, consolident la situation conomico-sociale des lites en imposant le fait accompli et en contribuant insensiblement la cration de cette appareil politique formidable d'Etat, l'appareil qui ne peut tre innov que dans une socit ne contenant aucune organisation spcifique intrieur pour la dfens des intrts de la masse majoritaire... Ici, la contrainte (L'Etat) s'est camoufle sous les ncessits inluctables conomiques, sociales et politiques. Dans le seconde cas, la contrainte, le glaive des barbares, occupe la surface des vnements. Mais, les ncessits conomiques et sociales ne constituent pas moins l'essence historique des choses. Seulement, ce sont les conditions surtout conomiques qui se trouvent bien camoufles sous la contrainte apparente. Sous cette apparence, les mmes impulsions marchandes jouent un rle incroyablement pondrant. Rappelons, au moins comme chantillon d'un genre historique trs rpandue, les actions et ractions des Smites barbares entre la Babylonie et l'Egypte, celles des TurcoMongoles entre l'Extrme-Orient et Proche-Orient. L'Histoire sainte et commune des religions Proche-Orientales depuis Adam jusqu' Abraham, --source reconnue des Mose, des J.C. et de Mohammed,-- n'est qu'un rcit ininterrompu des exploits des Smites nomades et leur socit-caravanes historiques sur les routes commerciales de l'antiquit, reliant les deux ples (inducteur et induit) prolifrants des civilisations ProcheOrientales : La Msopotamie et l'Egypte. Djingizhan [Gengiz Khan] et Tamerlan [Timur Lang], quand' ils se lanaient impitoyablement sur les anciennes civilisations importantes de l'Extrme et Proche-Orient, le motif inchang de leur dcisions cruelle ne se basait que sur les malveillances montr par les dirigeant civilis envers les marchands mongols. Leur route d'invasions suivaient pas pas et impeccablement les mmes ori-

entations : celles des Routes de Soies, des grandes routes traditionnelles des caravanes Proche-Orientales, sillonne de l'Orient l'Occident et de L'Occident l'Orient incessamment depuis au moins 6 [six] milles annes par les Zagrossiens, Hixos, Assyriens, Hittites, Sarts, Perses, etc., etc... Tamerlan, se prparant l'assaut de Smyrne, crivait au roi de France que : le monde n'est prospre et civilis (bdn) que grce aux marchands. Ces faits, et mille autres exemples, prouvent incontestablement que, la persuasion de Mr. Toynbee ni la contraient de l' lite ne peuvent donner aucune capacit une minorit quelconque que quand les conjonctures socialo-conomiques (marchandes pour l'antiquit) se reviennent leur rescousse. Enfin, une autre lacune ou l'nigme pour Mr. Toynbee : par quelle ironie de l'histoire la mme lite, tellement capable auparavant, devient un jour incapable ou mme coupable devant la masse inhrente dans ses premires ges, par quelle malencontreuse malchance entre dans une irrmdiable dcadence ? Par gosme, sottise, ou manque de fermet (Volume VI) dit Mr. A. Toynbee. Une fois encore, la petite psychologie individuelle abstraite remplace les grandes lois de l'histoire.. vainement. Parce que, les mmes hommes ou leur gnrations immdiates, peuvent ils se transformer des altruistes qu'ils taient en goste incurables, des cratrices qu'ils taient en dfaitistes maudits.. sans causes ni motifs objectifs ? Mr. Toynbee lui-mme ne devait pas attribuer la sottise la cause de la dcadence. Parce qu'il cite plusieurs exemples d'intelligences extraordinaires dans l'histoire, telles que les recommandations gniales, jamais entendues, faites par les sages Grecs sur la ncessit d'une union impriale. Ces exemples montrent que dans la marche de l'histoire il y avait quelques choses crasantes qui tordaient les gnies les plus consciencieux. Ces quelques choses, empreignent naturellement les esprits des individus aussi par leurs griffes, mais nous ne pourrons pas expliquer ces griffes avec une tautologie pseudo-psychologique. L'lite de la civilisation antique tait, comme nous l'avons

indiqu, plus marchande que marchante . Elle marchait devant la caravane humaine pour vendre des marchandises qu'elle n'avait pas lui-mme cre. Dans ces conditions, elle n'tait pas cratrice au sens matriel du mot. La vraie cration des anciennes civilisations, leur production, reposait essentiellement sur la terre. Dans la cit antique prhistorique, la terre tait quitablement divise entre les citoyens gaux. Le Zwillingbruder de la civilisation antique, --le capital marchand et le capital usurier,-- ne pouvait se dvelopper qu'en endettant et en ruinant ces petits producteurs libres et gaux. Le procs, commenc dj dans la haute barbarie, a pris une allure diabolique pendant la civilisation. L'accumulation progressive du capitale argent primitif ne continu pas indfiniment sous sa forme liquide. La terre, aiment matrielle et morale de la socit agricole d'antan [annuelle ; ancienne et pure], attire opinitrement sur soi et les hommes et l'argent et l'honneur. L'ancien marchand ou usurier roturier sans terre, devient entre temps, --comme les plbes Romains et Ottomans,- d'abord propritaire de la terre, ensuite le grand propritaire foncier, l'expropriation sans terme et acharne des petits producteurs ruins augmentant sa frontire terrienne, conjointement avec ses pouvoirs politico-sociaux. Les endetts jusqu'au cou, pour payer leur dettes, ne trouvait autre chose eux pour vendre que leur corps vivants, deviennent, leur force de honntet, ils des esclaves taillables et corvables. La prosprit de l' lite s'augmente en proportion inverse avec le pauprisme de la masse dsarme jusqu' ses ongle et jusqu' son cerveau. La tension entre les pauvres et leur riches matres, exagr l'hostilit toujours fumante entre les Cits. Le conflit entre les rapports de productions et les rapports de l'appropriation, des luttes sans merci pour et contre la proprit prive empoisonnent toutes les conditions individuelles et sociales et inter-cits, engendrant par sries des guerres civiles et extrieures. Une lutte des borgnes s'exaspre dans la socit et dans les consciences. L'argent, ftichis et difi, se thsaurisant dans les manques divines de l'antiquit, dans les temples, devient (comme toutes les divinits antiques) le symbole maudit

et sacr de toutes vertus. Le capital, en se retournant toujours plus directement et sans retour vers la terre, ptrifie les vives richesses sociales fodalise entirement et la Terre et le Ciel. C'est ainsi que, la question la plus oublie de la terre, est devenue le problme majeur de toutes les grandeurs et dcadences des anciennes civilisations. Sur les hautes qualits humaines des communards primitifs La mort d'une telle civilisation dcadente n'a pas put tre une mort naturelle, mais une mort presque toujours accidentelle. L'accident vient, avec une monotonie dsesprante encore toujours du ct des barbares environnants, qui frappent vigoureusement le coup bien mrit, le coup de grce. Pourquoi ? Parce que, avant tout, l'ancienne socit n'avait pas une forme de la reproduction largie, comme si cela est pour la civilisation moderne dans toutes ses phases. Dchire par des secousses internes et externes, elle [la reproduction simple-troit de l'ancienne socit] prsentait prcipitamment une conomie stagnante et mme rtrograde, avec une superstructure chancelante. Les luttes des classes qui se reposent sur une base matrielle dficiente et qui s'garent dans des Labyrinthes lugubres d'une superstructure floue, tremblante et sans racine, ne pouvant induire une synthse avance palpable, devenaient fatalement striles et mornes. Les dmarches pratiques et idologiques, les entreprises les plus hroques comme les aspirations les plus gniales n'aboutissaient, faut de fondement sociale, ni un mouvement conscient et consquent ni une idale nette et salutaire pour les masse, comme cela fut dans les renaissances et pour la tiers-tat rvolutionnaire ou pour le proltaire contemporain. On ne peut plus rien rsoudre dans les cadres existants de cette socit dcadente par ses forces autochtones. Personne n'a plus ni pouvoir ni vouloir mme d'imaginer autre chose que la fatalit incurable d'un marasme endmique et d'une catastrophe sociale imminente. Pour liquider, --parce que la marche de l'humanit s'impose toujours une liquidation dans chaque impas-

se, et cela naturellement sa faon--, il n'existait dans le monde qu'une seule force : l'humanit barbare en majorit.. comme force extrieure et trangre la civilisation. En effet, les barbares, surtout nomades, constituaient une communaut presque promues pour cette liquidation. ils taient venu au seuil de la civilisation et mme franchi sur quelques points ce seuil artificiellement. Pour sauter le mme seuil dfinitivement, ils n'attendaient qu'un signe du ct de la civilisation. Et la civilisation de son ct, avait depuis longtemps donne cette signe de sa faiblesse en empruntant des mercenaires trangers barbares, la classe dominante, (l' lite de Mr. Toynbee) n'ayant plus aucune confiance ni envers ses sujets ni envers soi-mme. Ainsi, par le droulement des faites, le barbare, mme quand il se soumet et devient l'esclave de la civilisation, a eu sans le savoir, une emprise dangereuse de plus en plus ascendante sur la vie d'abord militaire, puis politico-sociale et sur la vie tout courte de la civilisation antrieur. En vrit, le barbare n'est pas seulement une force brute. Il tait un guerrier impeccable d'une nergie outrance. Il vivait sa priode d'hrosme dbordante, son pope de fer et de sang. Il tait l'idaliste-n, pris d'abngation et de gloire pure. Et il avait en mme temps deux qualits fondamentales ingalables qui rpondaient merveilleusement la solution des problmes majeurs de la civilisation : Il venait d'une communaut ; 1) sans classe, 2) sans proprit individuelle sur la terre. SANS CLASSE veut dire : sans ingalit, sans peur, sans mensonge, sans injustice, sans oppression.. dans l'intrieure de sa communaut. SANS PROPRiETE veut dire : qu'il ne sait pas encore s'approprier pour soi-mme seul toutes les richesses et monopoliser les terres conquises entre ses propres mains. Il les distribue tous, bnvolement, jusqu' dernire butin entre ses hommes et mme entre ses conquis, avec une quit surprenante, sans arrire panse. Voila, des supriorits morales et matrielles incomparable des barbares sur les matre civiliss, avides des avoirs accumuls cyniquement ou sournoisement, dgnrs par les dbauches et parasitismes... Tous les anciens historiens et les ethnographes

modernes impartiaux, sont d'accords avec un tonnement confus, sur les hautes qualits humaines des communards primitifs. Ce sont ces hommes qui assaillent la civilisation moribonde. Ils la brisent (Breakdown de Mr. Toynbee). Ils la mettent en poudre. C'est la loi rgnante alors partout et pour tous, la loi de guerre mme encore prpondrante chez les nations les plus civilises, que voulez-vous ?.. On se trouve ainsi devant un chaos indescriptible, non toujours sans prcdant comme on croit par ses contemporaines. Ce n'est qu'une de ces Kyamet, (La bouleversement final du monde) de l'Islamisme, n'apportant jamais la fin dfinitive de la civilisation en gnrale, tout au contraire... Cela est une rgression en bloc de la socit. C'est un pas gant fait en arrire, dans le lieu du monde.. pour en faire un autre plus gant encore dans une autre localit par l'homo sapiens. La Kyamet, -Breakdown-, catastrophe ne nous montre que la face ngative de la mdaille barbare, la figure terrifiante qui mduse toutes les historiens classique subjectivistes. Retournons l'autre face : le barbare est, rptons le, un idaliste couramment inflammable et grandement explosif, au sens spirituel de l'amour. Il vient d'une socit, o la conservation de l'individu (L'intrt) poursuit des cents lieus en arrire la conservation de la communaut (l'amour). L'amour de la force (rpugnance de faiblesses mesquines), L'amour de la simplicit (trancher les nuds de Gordion), L'amour terrestre (idylles saisissantes de l'ge), L'amour cleste (conversion en masse.. chaque religion premire-venue), L'amour de la vie (l'lan enthousiaste pour tout), L'amour pour la mort (le martyre pour rien), L'amour pour l'amour tout court, si l'on peut dire. L'avidit et l'abngation, fanatisme et la tolrance et toutes les contradictions psycho-morales semblables chez le barbare, ne sont pas des vices factices (impulsions individuelles), mais des vertus innes (instincts sociaux), non inhibes par des considrations fictives, au contraire laisse en tat de naissance comme des ressorts des crations originelles. Le barbare porte en soi la magnanimit de l'ge hroque et enfantine de l'humanit. Il croit facilement et il meurt plus facilement encore pour sa foi la plus superstitieuse. Il erre sur la terre,

non pour lui-mme, mais au nome d'un dieu absolu, de la justice ternelle et pour un altruisme optimiste sublimant par excellence. Il est l' Alp ou bien l' ilb des turques, le Gzi des arabes, le Chevalier des occidentaux.. Le Don Quichotte immortel ne supportant pas le ridicule. Quand' il gagne sa lutte, il ne se gonfle pas ordinairement pour tre dieu, mais s'incline pieusement devant touts les saints. Il partage de nouveau les terres avilies par des exploiteurs anciens et les valeurs qui l'tonnent fort, qui sont accumules vainement, comme le dit le boiteux Tamer devant les trsors de Timourtache Pacha de Bajazet le Foudre. Il ouvre les routes commerciales de son poque, obstrue par les fodaux fainants de l'ancienne civilisation, avant d'tre soi-mme un fodal fatal. Il construise des nouvelles routes royales, en apparence pour faire avancer ses engins destructeurs et ses troupes fulgurantes, en fait pour les ternelles caravanes des marchands anonymes... Ces sont des solutions d'une simplicit inattendue pour des problmes infernaux et une issue pour l'impasse historique. Le nouveau cycle commence. Tel est l'aspect concret et inoubliable en bref des REVOLUTiON HiSTORiQUES, mystifies par les religions et par la plupart des historiens. Mr. A. Toynbee, n'aurait pas put ne pas voire ces vnements sensationnels. Mais, il ne les regarde que de leur ct ngatives et dsolment pessimistes d'abord ; et ne restant la, il les gnralise, ces cts ngative de la rvolution historique, ensuite, pour toute l'ternit de la l'histoire humaine, et abusivement pour le temps moderne aussi ; alors que le chaos catastrophique d'une socit n'est rel et possible que pour une priode, long peut tre, mais essentiellement spcifique de l'histoire, et ne devait jamais empiter ni la Prhistoire, ni au temps moderne. Notre temps moderne, depuis le XIVme sicle, n'a pas eu plus besoins d'un Breakdown (La Rvolution Historique), malgr les guerres farouchement sanglantes nationales et mondiales. Par la simple raison que, depuis XIVme sicle, notre socit nous tous, a couv sur une plate-forme prpar par des innombrables expriences humaines civilise et non, en Europe, et a trouve sa

parfaite panouissement grce aux concours actifs ou passifs de l'humanit des cinq continents, et a put raliser ainsi la forme de la production moderne qui a une base de la reproduction de plus en plus largie. Par consquent, les rapports des classes, incarnations des rapports des hommes, des choses et des ides modernes, deviennent de plus en plus simples et clairs et des plus comprhensible possibles, ayant la conscience de leur relativit par rapports la base solide et viables de la socit, ont permis des synthtisations des puzzles sociaux les plus anarchiques. Ds lors, l'humanit majoritaire, la masse plus ou moins conscient de sa sort et des choses, au lieu de se plier jusqu' mort dans l'me et dans le corps sous une fatalit surnaturelle invraisemblable voulut et put chercher et trouver par ses propres civilises une solution convaincante pour tous les nuds de Gordion. Elle a fait craquer en 1748, 1789, 1848, etc. et fait craquer encore de jour en jour depuis une sicles les corces surannes d'une forme de la socit. Au lieu de pulvriser notre dernire civilisation toute entire, au lieu de faire des dfis abracadabrantes en arrire la majorit humaine, les forces avances de notre socit modern se comportent plus modestement et plus rationnellement ; ne font leur dfis qu'envers une minorit devenue fainante et superflue en mme temps qu'insupportable, envers des rapports figs ou suffocants, envers des ides notiques ou dlirantes ; dsignent des plans nets et des programmes concrets par ses Parties politiques, faisant des changements ncessaires et invitables, malgr la raction, avec la contribution de la masse si mprise par les Toynbees, laissent les lites dcadentes en panne ; ralisent la REVOLUTiON SOCiALE, pour ne pas donner des plaisirs Breakdowniens aux fatalistes conscients ou inconscients inconnus. L're des REVOLUTiONS HiSTORiQUES a dure peu prs 5000 ans. Souhaitons que l're des REVOLTiONS SOCiALES non plus, ne dure pas plus de 500 annes, et qu'elle laisse sa place demie consciente une re plus digne de l'home moderne et de sa conscience lucide. Dr. Hikmet KIVILCIMLI

ESK TAKVMLER
Bu yaz daha nceleri Tarih Bilimi Yaynlar tarafndan "Cennet Nedir?" bror iinde ve Emin Karaca'nn "Sosyalizm Yolunda nadn ve Direncin Ad KIVILCIMLI" adl kitabnda (ksmen) yaynlanmt. Ayrca Bilim ve Gelecek Dergisi'nin 28. saysnda "Irak Medeniyeti Ana, Msr Medeniyeti Yavrudur" balyla yaynlanmt.

Tarih (yazl medeniyet Tarihi) ka yl nce balad? Bu soruya okul kitaplarnda verildii kadar basite sunulacak tam karlk yoktur. "Takvim" denilen eyin ne kadar izafi olduu ise, yzlerce yl ncesinden beri biliniyordu. Hac Halife (Takvimttevarih, elyazmas, nsz) 22 eit tarih balangc sayar: 1) Adem'in hbut- (gkten inii), 2) Tufan, 3) brahim Alh.n doumu, 4) Halil Vedud'un doumu, 5) Nemrud atei, 6) Beyt-i atiyk'in yapl, 7) Yusuf'un Peygamber oluu, 8) Musa'nn Peygamber oluu, 9) Firavunun bouluu, 10) Sleyman'n hkmdarl, 11) Mesih'in ortaya k, 12) K'b bni Levi'nin lm [Burada 12'den 16'ya atlanyor], 16) Habee'nin zuhuru, 17) skender'in zaferi, 18) sa'nn doumu, 19) Cemid, 20) Yezd'i Cerd, 21) Bahri Tarih, 22) Celli tarih... Aa yukar her ulusun bandan geen byk olaylar veya her benim diyen kodaman, tarihin balangc saylvermitir. Hac Halife 17. yzylda bu takvimlerden altsn yrrlkte bulur: Trk takvim: (in, Htay, Mool, aatay): in. Kpt takvim: (Msr hkmdar Klitanus'un skenderiye'ye seferi): Msr. Rum takvim: (nce skender'in zuhuru iken, sonra sa'nn doumu olur): Grek. Fris takvim: (Yezd'i Cerd, ehryr, Cemid balangl): Pers.

Hicr takvim: (Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye g): Arap-slam. Cell takvim: Celalettin Melekah bin Alpaslan, mer Hayyam): Seluk Hac Halife: (Adem) " Hbutnden Musa'nn lmne kadar geen sre Tevrat'tan bilgi edinmeye kalm olup, Tevrat dahi Smiriye, braniye, Yunaniye nvanlaryla birbirine aykr eliik nsha id sbut buldukta" (Takvimttevarih. K.Meh 1064 nefis elyazma mukaddemesi) der, yl says "Mekk" olur. Ama, bir rakam gerekir. Krt Eyyub Hkmdarlnda Melikl Meyyed "Muhtasar fi ahvrl beer" adl eserinde, Yunanca Tevrat'a ve Gk hareketlerine bakarak 6216 yl koymu. Sonrakiler de ona uymu (Adem, Rum 5281, Celli 6698'de der). Sebebi: "Uluslararas anari[fetret]lerde yeni tarihler koymak"tr (Katip elebi: Tak.Tev. Mukaddeme). Baka deyimle, her yeni medeniyet, n ve tarihi yazya girmemi bir toplumdan geldii iin, her ulus tarihe giriini Tarihin balangc saymtr-. Heredot'a gre Tarihler yle balar: 17570 yl nce (En eski Allahlardan 8'inin byk rahipleri ne zaman iktidar ele almlar bilinmez): Onlardan sonraki Allahlarn 12 byk rahibinin iktidar zaptedileri. 15570: nc derece Allahlarn rahipleri gelir. Oziris'in byk rahibini Orus'n byk rahibi iktidardan indirir. 12356: Allahlar iktidar biter. Msr'a Menes kral olur. 12294: Menes'ten sonra gelen 329 kraln sonuncusu Moeris iktidara geer. 2760: Tyr (Sr) Kenti'nin kuruluu (Asurlular'a gre). 2328: Evrensel Tufan (Larcher, Hist.D'Her. 1850, Paris, 93 s.lk kronoloji). Besbelli, Tufandan ncesi masal-tarihtir. Tufan (Barbar akn) ile medeniyete giren uluslar, az ok doru bir yl rakam ortaya atarlar. 19. yzyl sonuna dek Bat Medeniyeti'nin yeryzndeki btn tarihler zerine yapt derlemeler daha mutlu sonu getirmez. Kadim uluslarn efsane kronolojisi yle bulunur: 4.000.000 yl: (Hind: Brahmann egemenlii) 2.362.000 yl: (Japon Diri'si: Tensio-dai-tsin'in egemenlii)

2.276.449 yl: (in: Ki peryodlarnn balangc) 720.000 yl: (Kaldeen: mondaine a) 470.000 yl: (Babilonyallar'n monden a) 100.000 yl: (Pers mage'larnn monden a) 30.000 yl: (Finikeliler'in monden a) 21.000 yl: (in anallerince Tuhi'nin egemenlii) 6.800 yl: (Finike'de dev Misor ve Syndie'lerin egemenlii) 6.333 yl: (Msr'da Oziris'in egemenlii, Thebes'in kuruluu. 5.684 yl: (Msr'da Menes'in egemenlii, Memphis'in kuruluu) 4.217 yl: (Msr'da Nitocris'in egemenlii) 4.059 yl: (Herakleopoliteler slalesi, 19 kral verir) Bu rakamlarda yukar kldka efsanenin snrszland besbellidir. YEN KRONOLOJLER 20. yzylda btn abalar efsaneler altnda gizlenen gerek olaylar bulmaya yneldi. O zaman kararszlk bsbtn artt. imdi en ciddi bilginler, kadim bir olay iin tek rakam atmaktansa, "La date la plus haute: En yukar tarih" ile "La chronologie courte: Ksa kronoloji" ne srlyor. Kronolojiler (tarihteki zaman sras) ancak ipotezlere (faraziyelere) dayanyor. Bu ii en ok elle tutulur belgelere dayamak lzumunu duyan arkeoloji oldu. Arkeolojide en elst tutulan ipotez Sir Flinders Petri'nin Sra-Tarih (sequence-date) (ksaltlm: S.D.) adl zaman dizisidir. SD'ler 30 ile 80 rakam arasnda deien zaman basamaklardr. Kplerde, nceleri tutmaya yarayan dalgal kenarlar, zamanla tutma grevini yitirerek dekorasyon biiminde soysuzlaarak gittike silinirler. te bu soysuzlama-dekorlama derecelerine gre o kplerle ayn zamana rastlam nesnelere birer sra numaras verilir. Her SD rakam numarasnn ka yl tuttuu bilinemez. Yalnz, zaman iinde o nesnelerden hangisinin daha nce, hangisinin daha sonra geldii belirlendirildi. Bu "point de repere"ler, zaman ve yl deil, zamann ayak izleri demekti. SD sra tarihlerinin 30 ila 77 numaralar (47 tanesi) zaman Msr Tarihindeki Predinastik (slale ncesi) adl, medeniyetten nce gelen aa girer. SD 30: sa'dan nce ka ylna der? 1) Petrie'ye gre 9000 yl. 2) Ksa kronolojiye gre 7000 yl.

Aradaki fark 2000 yl! 3) Peake ile Fleure'e gre 4500 ylla 3500 yl arasdr-. Ksa kronolojiden fark: 4500 ile 3500 yldr. 4) Mac ile Mace'a gre SD 30, 2000 yldr. Bundan nceki ile fark gene 1500 ile 2500 yldr. 9000 nerede 2000 nerede? Bu rakamlar nnde, Edinbourg niversitesi tarih ncesi arkeoloji profesr V. G. Childe ne diyor? Eserinin 26. sayfasnda unu yazyor: "Topyekn olarak bu rakamlar makul grnyorlar ve biz SD'nin 5000 ylma denk deerde olduunu kabule hazrz." (An.Eser, 26) Bu bir ihalede arttrann cesaretini gsteren davran deil midir? Ayn bilgin ayn eserinin 24. sayfasnda da yle demiti: "Predinastik (slaleler ncesi) diye anlan Msr zerine bildiklerimiz, hemen btnyle bize bir tarih belirtmeye elverili hibir yazl belge dayatmaz. O mezarlklardan her birisinin temsil ettii zaman mesafesine dair ise, ipotezden baka bir ey bilmiyoruz." (Ch. age, 24) Madem "bilmiyoruz" neden 5000 yln "kabule hazrz"? nk, Msr' Irak'tan daha eski kentleme ve medeniyet yapm saymak gibi bir aziz "ipotez"imiz vardr. O da, Msr takvimindeki bir yanla dayanr-. Dnyada insanln "Takvim" ihtiyac; ziraat retimi ile ekme, bime mevsimlerini bilme zaruretinden domutur. Ziraat yukar barbarlkta balamtr. lk Barbar takvimi "Computation lunaire" denilen ayla yaplan hesaba dayanr. Ay 29 buuk gnde bir dner. Onun iin ayla hesap edilen yl 2 (11) gn eksiktir. Ziraat'n ayarlanmasnda ayn Epok'a (gn gnne) ancak 29 ylda bir rastlanrd. Msr'n ziraati ise, her yl saat gibi ileyen Nil taknna balyd. Nil deltas geninin gney sivrisine den Memphis ve Heliopolis kentlerine her yl Nil tamnn ilk dalgas ile, gkte sothis (bugnk Sirus) yldznn belirmesi ayn gne rastlar. Bir yldzn gkte dou ve batna Helyak denir. Sothis helyak, Msr ekinciliinin bayram ve ylba olur. O hesapla takvim 365 gn sayld. Fakat bu yl hesab da, gerek gne ylndan 6 saat ksayd. O yzden mevsimlerin ayn epoka rastlamas ancak 1451 ylda bir olabilirdi. Sothiak cycle'lerden bir tanesi sa'dan sonra 139 ylnda balad. "Bu sonuncu mlhazadan u netice kar ki, Zodyak takvimin kabul daha nceki bir Zodyak cycle, ya 2776 ylna, yahut 4-36

ylna konulmak icap eder. Oysa takvim daha nc slalenin ehram inaatlar zamannda kurulmutu. Bu slale firavunlar yerli anal fragmanlarna (yllk tarih yazlarna) dayanan compitationlara (takvim ayarlamalarna) baklrsa, 2776'dan nce egemen olmulardr. mdi yaklatrma bir hesapla elde edilmi bulunan ehramlar tarihi kabul edilirse, sistem 4-36'dan beri kurulmu olmak icap edecektir ki, bu tarih Menes'ten, yahut yazl ilk alntlarmzdan bin yl nceye der. Bu tarih, insan tarihinin en eski belirli tarihi safn tutar." (Ch. age, s.20) Bu satrlardaki hesabn -keyfilii deilse- izafilii gze batmyor mu? Btn yarg, Slalelerin sreleri zerine kurulur. O sreleri veren Manethon ise, en az Keldan papas Berose'un Irak slaleleri zerine syledii kadar yuvarlak bir takm kararlar ortaya atmtr. Msr slalelerinin 5 tanesine 50 rakamnn, 14 tanesine 60 rakamnn arpm ile elde edilmi yllar bimitir. Bu da o rakamlann gerek yldan baka anlama geldiklerini gsterir. Msr tarihinde iki gerek rakam: Elenler'in Msr'la temasndan sonraki Said Devri .. 336 yl, Makedonya Devri .. 299 yl srer. Yalnz bu iki slale yllarnda ksurat bulunur. Onlarda bile Said Devri gene 6 rakamnn 56 ile arpmndan kmtr. Btn Berose'un sayd Irak efsane krallarnn sreleri de hep 6 rakam ile arpl ksuratsz rakamlardr. (Bir ssse: 60 yl, bir nere: 600 yl, bir sar: 6x60=3600 yl hesabna uyar). Btn yllarn hep 5, 6 ve 10 rakam kadar srmeleri elbet baka eyi: lk kabilelerde kan tekilatnn blmlerine gre ayarlanm rakamlar hatra getirir. Eer 6 rakam gerek yl olsayd, Msr' 5000 yl nceye karan hesap, Irak' 402.200 yl daha eski zamana karm olurdu. Demek arkeologlarn kp hesaplar gibi, takvim hesab da, belki bir ileri veya geri srada olmay gsterir ama sahici yl rakam olmaktan uzak bulunur. Srf o rakamlarn mantyla Msr'n eskilii ispat edilemez. Olaylara gelince, hayvanlar (Fon), bitkiler (Flor), ticareti kanlmaz klan tabiat tezatlar, hammadde (maden, ta, kereste) bulma glkleri, insan harman olu gibi corafya ve tarih retici gleri, Irak' aka Msr'dan daha nce medenilemeye iter. Bu-

rada, bir yol takvim rakamlarnn abstre mantyla Msr' Irak'tan nce medenilemi gsterdikten sonra, tarih ncesi uzmanlarnn nasl kendi bakmlarn rten ynla malzeme saydklarn, arkasndan da, sanki onlar syleyen kendileri deilmie, eski fikirlerine dndkleri pek ibret verici bir bindii dal kesen modern bilim Nasreddin Hoca'l olur. Mnasebetleri tersine evirme Bay Childe nl eserinin IV ve V. fasllarnda u iki sonuca varr: I- Msr'da ticaret zerine kurulmu sulamal ziraat ile geni iblml sanayi seviyeli, yaz tekniine ve devlet tekilatna ermi toplum biimi Dynastie (slale)ler ile balar: "S.D. 63 ile 76 arasnda bulunan devir iindedir ki kyler ehirler biimine girerler, mahalli efler Tanrsal, krallk hametinin tevcih beratn elde ederler ve saval klanlar (kanlar dememekte srar eden ingiliz okulu!) bir tek devlet halinde birleirler." (Ch.104) Bu aka: Kan tekilat yerine devlet tekilatnn, barbarlk yerine medeniyetin gemesi demektir. Ondan ncesi medeniyet ncesidir. Msr'da "protodinastik: Slale n", daha ncesi de "Predinastik: Slale ncesi" adlarn alr. II- Bu medeniyet balangc ile birlikte Msr'da, o zamana dek bu derece sistemli grnmeyen bir sr elemanlar, teknikler, aygtlar, antlar, bayndrlklar ve inanlar anszn Msr' kaplam grnr. Bunlar (yani medeniyet) Msr'a nereden gelmitir? "Genel olarak kabul ediliyor ki, Yukar-Msr' orta-predinastik safhada ayrtlandran elemanlar, kuzeyden ve kuzeydoudan gelmilerdir. Hi deilse bu elemanlar Petrie tarafndan dou lnde oturanlara atfolunur; dou lndeki fizik artlar, vazolar yapm iin ta kullanmn kolaylatrr. Firavunlara hara olarak ta vazolar getiren salar kuyruk halinde birleik insanlar oradan gelir." (Ch. 98) "Ondle kulplu kpler de Patrie, Frankfort ve Scharff tarafndan Filistin ile Suriye'ye yaklatrlr. Herhalde, Asya ile muhakkak temas var idi. Armut biimi lobut (masse), teryomorf (canl biimi) vazo, gagal vazo ve belki de ak fon zerine koyu dekorasyon yapmann teknik muameleleri hep n Asya ilerinde Ki'e (Akkade) ve Suse'a (Elam'a) kadar yaylm byk kltr eyaletine mensup olan elemanlardr. zerinde ilkel bir tahrir (yaz) bulunan bir silindir (Irak balk mhr) numunesi (SD: 46) dahi bizi ayn yne iter."(Ch. 99)

Bu iki yndeki ak itiraflar neyi gsterir? Msr'da gerek medeniyet ncesi (Predinastik ve Protodinastik alar), gerekse medeniyet balarken kuzeydoudan hi deilse Sina l ve Suriye araclyla Irak Medeniyeti'nin inkr edilemez etkileri belirmitir. Ona ramen, bilgin tam tersine bir sonu karr: "Gerzeen Medeniyeti'nin, dorusu Asya ile akrabal (affinitesi) var ama onun Asya'ya olan borcunu hibir ey ispat etmiyor ve Irak paralelleri, hi deilse nazariyece, Msr'dan gelmi bir medeniletirici akmn neticesi olarak yorumlanabilir." (Ch. 102) Kereste, malait (bakrta), baharat ve baka hammaddelerin Msr'a dardan geliinde ticaretin roln grerek ilave eder: "Ondan baka, henz Atlas denizinden Zagros'a dek uzanan ayrlar igal etmekte olan gebe kabileler, danklklarna ramen, bir kk continuum (devamllk) tekil etmeliydiler. Her ne olursa olsun, Msr Lahitleri iinde bulunan yabanc cevherler ran'a, Ermenistan'a ve Kuzey Suriye'ye kadar yaylm ticaret mnasebetlerine delildirler. Demek, icat ve keiflerinin ran yaylas-Kkasya ve Girit zerinde diffzyon (intiar) ve taklit edilmesi frsat eksik deildi." (Ch. 103-104) Bylece konu aydnlatlacana alabildiine kartrlm bulunur. Bu da her tarihncesi bilgininin Morgan'ca yzyldr yaplm ak tarihncesi blm ile medeniyeti geliigzel kartrmasndan ileri gelir. O hl bir "Gerzeen Medeniyeti"nden dem vurur. Gerzeen kltrnn medeniyet deil, Msr tarih ncesinde "parlak bir Neolitik a" olduunu baka yerde kendisi de sylemitir. Oysa burada aranmas gereken ey, karlkl mnasebetler iinde ilk etkinin nereden doduudur. Elbet Msr ile Irak arasnda insan geli gidileri, hele o zamanlar imdikinden daha ok g deildi. MISIR MEDENYET NCESNE IRAK ETKS Msr Medeniyeti'nin yavru, Irak Medeniyeti'nin ana olduunu en ok ispatlayan belgeleri gene arkeoloji verir. Msr'da dinastiler (medeniyet) balamadan nce Irak etkileri balamtr. "Msr'da son predinastik ve protodinastik safhalar Nil zerinde Irak asll nesnelerle teknik muamelelerin ortaya kmas ile ayrd-

lanr. Bu eyler Msr'da uzun bir sre yaarlar ama kendilerine yalnz yer yer rastlanlr yahut ancak gel ge bir elstnde tutulmadan faydalanrlar." (Ch. 104) Bu aklama, Msr'da Predinastik denilen 3 basamakl ala birlikte Irak etkileri yava yava szmaktadr. Bu uzunluu henz ylla kestirilemeyen ilk hazrlk anda Msr, besbelli (Osiris efsanesinin anlatt gibi) belki Suriye-Finike aracl ile Irak ana medeniyetinin top atei altna girmitir. Predinastikten sonra gelen ikinci hazrlk konana Protodinastik deniliyor "Irak'la az ok muhakkak olan temaslar bylece ifa edilmi bulunan ticaret mnasebetlerinin altnda incelemelidir. Protodinastik Msrllar tarafndan Irak medeniyetinin daimi elemanlar olan artistik muamelelerle motiflerin kabul bunun mutlak delilidir. Bulunmu nesnelerden hibirisi Babilonya'da yaplm olamazlar. Irak metodlar mutlak surette Msr tarznda uygulamlardr. Srf Msrl nesneleri Irak motifleri ssler ve temaslar son predinastik ve protodinastik alarn topyeknu zerine inksam etmi (letirilmi) bulunur." (Ch. 115-116) "Bu devrin hemen balangcnda, SD 63'lere doru, mutlak surette Msrl olan iki ant zerinde temsil edilmi btn bir grup yabanc nesnelere ve motiflere rastlyoruz. Bu iki ant Cebel-elArak'ta bulunmu fildii bak sap ile, Hierkonpolis'in pentrl mezardr. Bu keiflerin yerleri de zel anlam tar: Her ikisi de Kzldeniz'e doru yola kacak kervanlarn tuttuklar iyi izilmi yollarn bitim durana yakn yerlerde bulunmulardr. "O iki dokman, allm antlarca bilinmez bir gemi ile, pentrl vazolar stnde o kadar sk rastlanlan bir Nil kay arasndaki savamay temsil ederler. Yabanc gemi, her eyden nce provas ve pupas ile papirs kayklarndan ayrt edilir. Bu tip gemi, artk bir daha ondan sonraki pentrl vazolardan ancak iki tanesi zerinde ve birinci slalenin baz tektk (izole) antlar zerinde gzkecektir. Bu gemiyi kadim papirs kayndan itikak ettirmek [kagetirtmek] g olurdu, ama en kadim Irak dokmanlarn ssleyen gemi tipinden pekl itikak ettirilebilir. Dorusu, u bizimkine pek yakn gemi temsilleri nc slale balangcndaki Smer vazolar zerinde bulunur.

"Cebel-el-Arak bak sapnda da, kadim Msr zaar tipinden ok baka, ama en kadim Babilonya kpeinin tpks bir kpek boy gsterir. "ki aslan zapt etmi bir kahraman temsil eden bir grup, gene o ayn sap ile cenaze petrleri zerinde bulunur. Bu tema, Msr gzel sanat iin yabanc olup, Babilonya'da pek harclemdir. Kahramann uzun sakal tad ve kuvafr ile sarnd uzun elbisesinin tipik Asyal olduu gz nnde tutulunca, burada Irak'tan gelme bir ilham intiba ile mcadele etmek imknsz oluyor. Tmyle sahnenin Glgame destann sslemesi gerekirdi. Nitekim Hall hakl olarak u kayd yapyor: 'Kahraman bir Glgame veya bir Elaml'dan ziyade Nil ve Kzldeniz arasndaki ln bir tanrsna daha ok benziyor: Bu sahile (Magan'dan?) deniz yoluyla getirilerek Predinastik bir Msrl artist tarafndan biimlendirilerek, tapclar tarafndan Irak ve Elam kavraylarnn kuvvetlice etkisi altnda kalnarak benimsenmi bulunan bir tanry daha ok andryor." (Ch. 116-117) "Cebel-el Arak sapnda temsil edilip de, Irak'ta yrrl bulunan baka temalar arasnda, boay sarsndan yakalam aslan ve boyunlar birbirine dolanm canavarlar, ift bal hayvan gibi hayvan teorilerini ve bir bak sap zerine, daha sonra da Menes'in ist paletleri zerine eklpte edilmi fiyangolar (rozetleri) kaydedelim. "Predinastik sonu plastiinde, yeni gelmi gibi boy gsteren hayvanlar srasnda: Btn aslanlara, maymunlara, yeil kurbaalara (krapo), akreplere hep Irak'ta rastlanr. Msr'daki ilk aslan sklptrleri, Sse ve Babilonya tarznda: Aslan eneleri ak olarak temsil ederler. Bu ileyi daha sonralar Msr'da terk edildi." (Ch, 117-118) Btn bu olaylar, ilk etkisinin Irak'tan geldii gibi Msr'da nce aynen taklit edildiini, sonra, orijinal Msr Medeniyeti kendi artlar iinde gelitike, yava yava Irak etkisinden syrlarak kendi kiiliini nasl bulduunu aka ispat etmekten baka neyi gsterir? MISIR MEDENYET IRAK ETKSNDE Msr'n medeniyet ncesinde balayan Irak'tan etkilenmesi, medeniyet ile birlikte, daha dorusu medeniyete geerken neredeyse srama biiminde daha ak ve kesin belirtiler verir. Bunu

da gene baka hi kimse deil, aksini savunan bilginden daha iyi kimse aklamaz. Msr'da tarihncesinden (Predinastik ve Protodinastik alardan) Tarihe (Medeniyet Slalelerine) geiin ne kadar hareketli olduu, on kadar S.D. basama sresi iinde, be alt trl hayvann yani Totemin ve dolaysyla ayr kan tekilatnn sahneye egemen oluundan anlalr: "Kpeler, uur (amlet) talar, oyun piyesleri her trl yeni hayvanlar yeniden retirler. S.D. 64'ten sonra aslan, 65'te kurbaa yahut yeil kurbaa, 70'ten sonra akrep, 77'den nce maymun, 77'den sonra ku (belki gvercin)... Btn bu tiplerin az ok ayn olan karlklar (contre-partieleri) Irak'ta vardr." (Ch. 113) Demek Msr'n medeniyete giri gnlerine ar basan hengmelerde, Irak toplumlarnn derin ayak izleri besbellidir. Onun iin Msr'da (ondan sonraki a medeniyetine girecek barbar lkelerinde de olduu gibi) grlecek barbarlkla katk medeniyet elemanlar, hemen grld yerin kendi orijinal rn saylmamal ve barbarln orada medeniyete gemi bulunduu ne srlmemelidir. "(Msr'da) S.D. 65'ten sonra uurta biiminde silindirler gzkrler. Bunlarn zerinde daha birinci slale zaman yazlar bulunuyordu ve kendileri normal olarak balk kpleri mhrlemeye yaryorlard" ( Ch., 113, 114) Silindir, Irak balk medeniyetinin en "Nev'i ahsna mnhasr" tipik belgesidir. Yeryznn neresinde silindir bulunduysa, oraya Irak bezirgnlnn aya ulam, damgas vurulmu demektir. S.D. 65 Msr'nda silindir bulunmas u iki gerein belgesidir: 1) Msr henz medenilememiken oraya Irak bezirgan ayak basmtr. 2) Irak bezirgnl, Irak'ta medeniyetin var olmu bulunduu anlamna gelir. Yalnz bana bu iki olay; Irak'n Msr henz barbarken, oraya bezirgan damgas, yani medeniyet eleman bastrdn ispat eder. Ve ayrca dikkate deer: Silindir medeniyetten nceki barbar Msrl iin esrarl bir uurta (amlet) mahiyetinde kalr: Birinci slale (Msr'n medenilemesi) ile birlikte silindir artk Msr'da da sosyal ve ekonomik bir grev kazanr: Kpleri mhrlemeye yarar. Tarihsel ehreli ilk kahraman Menes'le balayan Msr slaleleri Medeniyetin rnleri oldular. Birinci slale zaman: "Yaz genel kullanma eriti."(Ch., 114). Gene ayn devir: "Kyn ehir olma-

s, zerine Devletin kurulmas ile balar." "Btn o devir srasnda, fakir yurttalar gene hl basit istihkamlar iine gmlrler ama zenginler ruhlar iin daha itinal bir mesken isterler." (Ch., 105) Yass balta, yuvarlak ulu karg daha nce balar. "Bu tiplerin zuhuru ile birlikte Suriye ile muntazam ulatrmalarn kurulmas yznden ortaya kan kereste ileme gzel sanat bir rnesansa kavuur... Bakr olta ilk defa ancak Menes slalesi zamannda ortaya kar." (Ch., 109) Bakr aygtlar ilerledike ta aletler ve seramik geriler. Al ve bazaltn yerine, Irak'ta olduu gibi obsidyen ve kaya kristalinden eya yaplr. "Birinci slalenin zuhuru ile birlikte, kadim Irak rf ve adetleriyle daha da ok sayda uygun dmeler (konkordanslar) gze batar. En eski slale antlarndan bazlar sklpte (kazmal ilenmi) lobutlardr (massue). Bunlardan birisi, birinci Firavun olarak kutlanan Sed'in bayramlarn temsil eder. Oysa armut biimli lobutun Irak'ta pek uzun bir tarihi vardr ve bu lobutlarn stnde sk sk grlen adak sklptrleri bulunurdu. Barlyef halinde sklptrl biimler tayan iki vazo da, Irak'n etkisini telkin ediyor; nk bu teknik ilk Smerlerde ok yaygn idi ve Nil Vadisinde hibir vakit kkleemedii halde Dicle ve Frat Vadisi'nde uzun bir el stnde tutulutan yararland. Pimi topran tp biimi dayanaklarndaki Asyal karakter daha da nettir. gen delikle delinmi buna benzer nesneler, Asur'da, Farah'da ve Irak'n baka noktalarnda bulunmutu". "lk mastabalarn (trbe kmbetlerinin) ve kral mezarlarnn baz mimari izilerine de byk bir nem atfedildi. Girintili kntl mimari, Babilonya'da en eski zamanlardan beri tannr ve hatta ada Irak'ta bile hl yaamaktadr. Ancak uras kaydedilmelidir ki, bu tip cephe ilkin aatan yaplm bir inaatn tulayla kopya edilmesinden baka bir ey deildir. kntl ve girintili duvarlar, aralarna hafif ahap kaplar taklm stunlu bir salonun cephesini tasvir etse gerekti. Sonraki Msr sarkofajlarnda (sandukalarnda) ona benzer bir ey gze arpar. lk tatan yaplm mastabalarn sahte kaplar elbet ahab taklit iin boyanmt ve Tarkhan'da taklnca sarih olarak ayn intiba veren panolar bulundu. te yandan Saqqarah'ta Hesy mezarnn girinti pentrleri ve ayn Zoser mezarnn kiremitleri gsteriyor ki, baz hallerde, stun aralar saz hasrlarla kapatlmt ve Wollay bu hasrlarn Suriye

ve Msr motifleriyle sslenmi bulunduunu kaydetti. Ayn yazar, Smer tula mimarisinin asln poteau (kazk)larla desteklenen hasrlardan yaplm Tufan ncesi kulbelerine dek karabildi. Demek, Msr ve Irak'taki tula inaatlarndaki benzerlik dorudan doruya bir taklitten ileri gelmese bile, daha nce varolmu benzer mimarlk tiplerinden kaynak alm olurdu. Bununla birlikte sazdan ahap ilk rnekler (prototipler) predinastik a yaayan Msr Vadisi'nde bilinir ey deildir." (Ch., 118-119) "lk Msr mezarlar yalnz arz izgiler ile Irak mezarlarna benzemekle kalmazlar. Menes ile haleflerinin lahitlerinde inaat, byk bir kuyunun dibinde ufack bir kral sarayn kopya etmeye yeltenir. Ayn maksat Ur ve Ki kral mezarlarnda da aklanr. Menes'in kurtizanlarnn (saray mensuplarnn) cesetleri, mezarnn eki iinde defnedilmitir. Tpk byle Ur'da kraln btn maiyeti ldrlerek kendisiyle birlikte gmlmtr. Bir Tarkhan mastabasnn koridoru iine gml iki eekle hizmeti, Ki ve Ur mezarlarnda kefedilmi samal eeklerle srclerini hatrlatr. Gerek inaatta, gerekse ayinlerde (rites) rastlanan bu konkordanslar elbet srf birer tesadf saylamazlar." (Ch., 118-119) Bu "Konkordans"ta Irak'n ana kaynak olduu her eyden bellidir. Msr'da Horus Tanrnn tapnana bitiik mezar gibi, Birinci slale mezarlar da, tpk Irak'taki kral mezarlarnn ayndr; nce kerpiten kubbeli mastabadr. Sonra, ikinci slale zaman tatan styap ile ehramlara doru gider, Msrllar. Bu da Msr'a (Oziris, Horus, Menes gibi) medeniletirici kahramanlarn dardan; Irak gelenek ve grenekleri ile geldiklerini belirtir. "Birinci Msr slaleleri zamannda, mhr hizmetini gren silindirler, daima Msr harfleri ile yazlm enskripsiyonlarna ramen Irak'a has olan ve Nil kylarnda terk edildikten sonra Irak'ta daha uzun sre baki kalm bulunan bir muameleyi temsil ederler. Hiyeroglif yazsnn kendisi dahi, elemanlar Nil bitki ve hayvanlarndan mlhem olsalar bile, ok dikkate deer tarzda fonetik iaretlerin ideograflarla ve determinatiflerle mezcedilmeleri bakmndan o iki sistem yaznn mnasebette bulunmadklarn tasavvur etmek imknszdr." (Ch.,120)

CENNET NEDR?
Tarih Bilimi Yaynlar tarafndan bror biiminde ilk defa yaynlanan "Cennet Nedir?" daha sonra Diyalektik Yaynlarnca yaplan bir derlemede de yer ald. Bilim ve Gelecek Dergisi'nde de yaynlanm olan bu yazy derlememize alrken, iinde geen ayet metinlerini ve isimlerini dzelttik.

"CENNET" SZC NEREDEN GELR? Btn dinlerde "CENNET" demek: Tanrya inanmlar iin, usuz, bucaksz mutluluun, hazzn, ehvetin (Latince: "Deliciac"nin) en ycesine (Latince: "Beatus" kertesine) eriilecek yer demektir. Bu deyimleme: Cennetin moral ve soyut kavrandr. Cennet szcnn bir de objektif ve somut anlam vardr-. Cennetin Hristiyanlk kltrndeki karl "PARADS" szc, Greke: "Paradeisos: Bahe" anlaml szckten kar. slam kltrnde "Paradeisos" szc tmyle tercme edilmitir: "El-Cenne": "Bahe ve bostan ve kimine gre bostan iinde yetimi aalar olsa ana Cennet derler; eer zm aalar olsa ana Firdevs derler. (Mustafa bin emsddin el-Karahisari, Ahter-i Kebir, stanbul 1900) Greke'den gelme "Paradis" szc, sa dini olan Hristiyanla, "Ancien Testament" (Eski Ahit)ten, sa'dan nceki kutsal Semite kitaplardan aktarlmtr. Bugn Hristiyanln "BBLE" (Greke: "Biblim: Kitap, mkemmel kitap"tan) ad ile anlan kutsal kitab, biri ESK, br YEN olmak zere iki "Testament: Ahit'i bir araya toplar. Testament, Greke "Diatekes", szcnn, Latince "testament" szc ile olduu gibi evrilmesidir. Anlam, aka, "Alliance: ttifak, Ahit"tir. Kutsal geleneke: Tanrnn ulusu ve peygamberi ile szlemesi, ahitlemesi demektir.

Btn kutsal kitaplar gibi Tevrat'ta da, Allah'la kullarn ahitlemeleri sk sk grlr. "Abram doksan dokuz yana gelince, Ezeli (Yahve), Abrama grnd. Ve ona dedi: "Ben tm greli Tanrym. Yzm nnde yr ve doru ol. Seninle benim aramda ahit kuracam ve seni sonsuz oaltacam." (Genese [Tevrat'n TEKVN blm y.n.], 17/1,2 LA SANTE BBLE, Par Louis Segond, Paris 1962) "Seninle ve senden sonraki torunlarnla, kuaklarna gre, aramda ahdimi kuracam. Bu ebedi bir szleme olacaktr. Bu ahit gereince ben senin ve senden sonraki dlnn Tanrs olacam." (Genese, 17/7) "Ey srail oullar! Size sunduum nimetlerimi, AHD'imi yerine getirin ki, bende AHD'imi yerine getireyim." (Allah'n, Kur'an Kerim'de Muhammet Peygambere kar direnen Yahudilere eski Ahdi anlt). (Bakara Suresi, 40. Ayet) skenderiye'de nl Deniz fenerini yaptran Ptolemee II.Philadelphe, .. (sadan nce) 283-246 yllar, Eski Testament'i (Tevrat'), 72 brani bilgininin eliyle Greke'ye (Yunanca'ya) evirtti. Btn Bat dillerine yaygn, "PARADS" szcnn, tercme edildii branice aslna ne denli uygun decei bunda anlalabilir. Bylece Musa ve sa dinlerindeki (Yahudilik ve Hristiyanlk'taki) Cennet anlamnn ayn BRANCE szck olduu ikircilik gtrmez. Mslmanln Arapa "CENNET" szc nereden gelir? Araplarn da braniler gibi Semitti (Sam oullar) rkndan geldikleri bir yana, slam dini, btn ana prensiplerini dorudan doruya brahim Peygamberden aldn saklamad. Buna en deerli belge Kur'an'dr. "Onlar: Yahudi (Musa dininden) ve Nasrani (sa dininden) olun, hidayet bulursunuz' dediler. Sen onlara de ki: "Hayr biz temiz tek tanrc (muvahhid-i pk) olan brahim dinine uymuuzdur. brahim oktanrlktan (mriklerden) deildir." (Bakara Suresi, 135. Ayet) Muhammed yalvaca, Musa ve sa'nn tek tanrl dinleri dururken, yeni bir slam dini kurmaya niin kalkt ok sorulmu olacak. Kuran durmadan karlk verir.

"Yoksa brahim, smail, shak, Yakup ve Esbah, Yahudi veya Nasrani mi idiler dersiniz?" (Bakara Suresi, 140. Ayet) "brahim, ne Yahudidir, ne Nasranidir, ama temiz tektanrc bir MSLM'dr." (Al-i mran Suresi, 67. Ayet) slamlk kendisine kaynak bildii brahim geleneinin, Tevrat ve ncil'den daha ilk ve orijinal olduunu Yahudi ve Hristiyanlara mutular: "Ey Kitapllar! brahim hakknda niye ene alp duruyorsunuz? Tevrat da, ncil de ancak brahim'den sonra indirilmitir. Hala buna akl erdiremiyorsunuz..." (Al-i mran Suresi, 65. Ayet) Kur'an, brahim'den sonraki katmalar, yazma, bozmalar hep kukuyla, hatta paylayarak karlar: "Kitab elleriyle yazp da, karlnda onu biraz pahayla satmak iin: 'Bu Allah tarafndandr', diyenlerin vay haline!" (Bakara Suresi, 79. Ayet) Yahudilik ve Hristiyanlk, oka al veri yapt kkn Msr ve Irak, daha sonra Grek ve Roma medeniyetlerinin ar soysuzlamalarna bulamt. slamlk, en basit l bedevisi brahimin brani geleneini, iinde doduu Arabistan toplumlarnn yapsna daha uygun buldu. Allah o ilk, saf gelenei tapryordu: "Biz brahim'e ondan nce iyilik (hayr) yolunu vermitik. (Enbiya Suresi, 51. Ayet) Muhammed dininin hemen btn ekonomik (Zekat, vs.) ve sosyal (Namaz, vs.) davranlar brahim geleneine dayanyordu: "Onlar (brahim vs. yalvalar) buyruumuzla yola getirici kldk; onlara iyilik ilerinde bulunmay, Namaz dosdoru klmay, zekat vermeyi vahyettik." (Enbiya Suresi, 73. Ayet) slamln kmak zere bulunduu gnlerde, Musa ve sa dinlerinin oktan iine dtkleri kmaza kar da kacak yeni bir gidi aranyordu. Musa dini srail lkesinde, sa dini Bizans mparatorluunda, ununu elemi, eleini asmt. 7. yzyl balarnda en ilek Cihan Ticaret yolunun Hicaz'dan geii, ylesine yaman bir geliim yaratmt ki, "Hanef" adn alan kiiler, adm bana hep o yeni yolu semeye alyorlard. Mekke ve Medine KENT (Cite)'leri o zamanki yeryznn en byk kervan konaklar olmulard. Kur'an "Li iylafi Kurey'in iylafihim rhletes sitai ves ve dzeltim (salah) Onun buna yeterli (ehil) olduunu biliyorduk."

sayf: Kurey binleri, yaz k kervan gren binler" diyordu. Bu kervan g ve medeniyetler aras evrensel alveriin rolne en uygun gelenek, brahim peygamberinkiydi: "Terah, olu brahim'i, torunu ve Haran'n olu Lot'u ve olunun kars olan gelini Sare'yi ald. Birlikte Keldan'daki Ur'dan ktlar. Ken'an lkesine geldiler." (Genese 11/31) "brahim, gneye doru ilerliyerek yoluna devam etti." (Genese 12/9) "lkede bir ktlk oldu; ve brahim oturmak zere Msr'a indi." (Genese 12/10) "brahim koyunlar, kzler, eekler, er hizmetiler ve kadn hizmetiler, kanck eekler ve develer ald." (Genese 12/16) "Abram Msr'a, gneye doru kt; kars, kendisinin olan her ey ve Lot ile birlikte." (Genese 13/1) "Abram srce, gme, altnca pek zengin olmutu. Gidiini gneyden Bethel'e dek, ilkin adrnn bulunduu yere, Bethel ile Ay arasna dek yneltti."' (Genese 12/2-3) Bu sosyal ve tarihsel parelellik Hicaz yollarnda herkesi brahim geleneine itiyordu: "Bir ok rivayetlere gre Mekke ve Medine ahalisinden bir oklar, Hazreti brahim'in dinini yenilemeye kavuturacak bir Yeniliki (Mceddit)nin ortaya kmasna yaklaldn syleyerek Hz. brahim'in dinini aryorlar idi." (A. R., Genel Tarih, cilt 5, s.149) "Welhausen, Allah szcnn eskiden eitli tanrlklara verildii, sonralar Zat' Ecell'i Tealaye ait bir z ad (has isim) olarak kullanld sonucuna varyor." (A. R., Genel Tarih, cilt 5, s.14 ) Hatta, "SLAM" szc, brahim'in kendisine tabi olmak anlamna geldi. Al-i mran suresinin 67. ayetinde: "brahim' kane haniyfen, msliman brahim.. HANF (erilikten dnm) ve MSLM (yaramazlktan rak, uysal, alak gnll) idi."denilii de bunu gsterir. Arabistan, hele Hicaz halk, en eski alardan beri byk kervanc smail oullarndan olmakla tannr. Yakup oullar, babalarndan kskandklar Yusuf'u satmak istedikleri vakit, smailleri grdler: "Gzlerini kaldrnca, Galaad'dan gelen bir smailliler kervann grdler; onlarn develeri, Msr'a tamakta olduklar trlar, balsam ve mirsafi ykl idi." (Genese 37/20)

smail, Tevrat'a gre brahim'in Msrl cariyesi ("servante": hizmeti kadn) olan Hacer'den doar. Msr, Kadim Yunanistan'da Delf tapnan kurmak iin, Greklerin iine, siyah kadn misyonerler gndermiti. Hacer de, Hicaz'a ulam yle misyoner bir kadndr. lk Kabe yerine kurduu ardakta smail'i dourdu. Semit gelenei Hacer'i brahim'e balyor. Sonra, brahim'in z kars Sare'nin errinden le kam gsteriyor: "Sare Hacer'i hrpalad ve Hacer ondan uzaa kat. Ezeli'nin melei, Hacer'i ldeki bir su kayna yannda, Schur yolu zerindeki kaynan yannda buldu... Ezeli'nin melei ona dedi: te sen gebesin ve sen bir oul douracaksn, o ocua smail adn vereceksin... smail bir yaban eei gibi olacaktr. Onun eli herkese kar olacak ve herkesin eli ona kar olacaktr. Ve o btn erkardelerinin karsnda oturacaktr. Hacer, kendisiyle konumu olan Ezeli'ye, "Atta-El-Roy" (Acep grdm m?) adn verdi; nk Hacer: O beni grdkten sonra, acaba ben bir ey grdm m? dedi. Onun iin bu kuyulara "Lasay roy: Bir ey grmedim" kuyular denildi. Bu kuyu Kade ile Bared arasndadr." (Genese 116/6-7-11-12-13-14) Kade, Lut gl ile Akabe krfezi arasndaki mesafenin orta yerine der. Sonradan "Abram" nasl "Abraham" olacaksa, ylece ilkin "Saray" iken sonra "Sare" olan Sare, brahim'in hem kars, hem kzkardei durumundadr. Sare, ilkin Msr'da Firavun'un, sonra Kenan lkesine dnnce Abi Melik'in koynuna girecektir. Hacer'i brahim'in koynuna sokan da o Sare'dir. Sare'nin kskanlk karmas, bu gerekler nnde, gelenein smail'i brahim'e teyellemek ihtiyacndan domua benziyor. Gene de, Tevrat Hacer'i tek bana le kartyor; ve Kade'ten pek aalara indirtmiyor. slam gelenei bu kadarla yetinmiyor. brahim, smail doduktan sonra, Haceri oluyla alp, eliyle ta Mekke'ye dek getiriyor: "brahim Hacer'i tesarruf eyledi. Gebe olup, smail aleyhisselam dodu... Hacer'le smail'i ta yanna (Mevzi'i Hacer'e) iletip indirdi. Ve evin yeri ("Mevzi'i Beyt": Kabe'nin kurulaca yer) bir kzltepe idi." ("Tarih-i Mekke-i Mkerreme" Bezmialem Sultan Yazmas, s.9) Btn ayrntlar gsteriyor ki, Hristiyanlkta olduu gibi, slamlkta da balca ilkeler: Genellikle Semit barbarlarn, zellikle b-

rahim adna balanm bulunan brani'lerin geleneklerinden kar. Dolaysyla, her kutsal kavram ve eylem gibi Cennet szcnn de, tek doru asl branice'den alnmadr. lk branice'yle yazl kla giren Tevrat geleneinin, "Tekvin" blm yle der: "Ezeli Tanr (Yahve) Edende bir bahe aalandrd." (Genese 2/7) Cennet, Franszca'ya ,"Jardin d'Eden", Almanca'ya "Edensche Garten" diye evrilen o "Eden'deki Bahe"dir. branice'de "EDEN" szc "Fruchtland: Meyva lkesi"dir. (Das Kluge Alphabet, Berlin 1935, cilt: 5, s.72) Cennet szcnn harfi harfine karl: "Meyva lkesinde bahe" demektir. sa'ya adanan "NCL", yalnz sa'nn bandan geenlerle doludur. Ahiret ve Cennet zerine, Eski Testament'te (Tevrat'ta) yazlanlar olduu gibi benimsenmekle yetinilir. Bugn Hristiyanln kutsal kitab: Hem ncil'i, hem Tevrat' rahatlkla iine alan "BIBLE" adyla ellerde dolar. Hristiyan Cenneti, Tevrat'n "Eden Bahesi"nden bakas olamaz. slam Cenneti'nin, ayn Tevrat'taki "EDEN" olduunu, en ufak bir kukuya yer brakmayacak biimde aka ortaya koyan ve bu gerei, yedi Sure'de yedi kere tekrarlayan en byk belge Kur'an- Kerim'dir. "'Aden cennetlerinde, temiz pak barnaklar adamtr." (Tvbe Suresi, 72. Ayet) " 'Aden Cennetleri de vardr." (Ra'd Suresi, 24. Ayet) "Aden Cennetleri altnda rmaklar akar." (Kehf Suresi, Ayet) 31.

"Adad Aden Cennetleridir." (Meryem Suresi, 61. Ayet)" "Aden Cennetleri vardr." (Taha Suresi, 74. Ayet) "Aden Cennetlerine girecekler." (Fatr Suresi, 33. Ayet) "O da, Aden Cennetleridir." (Sad Suresi, 50. Ayet) Tevrat'taki ibranice "EDEN", Arapa Kur'an'da: (ayn ile) "ADEN" diye sylenir. Tevrat'ta "Eden Bahesi" bir tektir; Kur'an da birden ok "Aden Cennetleri" vardr. CENNET NEDR? Musa ve sa dinindeki Cennet, gemite yitirilmi bir ideal yer gibi kalr. Muhammed dininde Cennet, gelecekte kazanlacak lk

lkesi olur. Kur'an'n Cenneti anlat yzde yz pratik amalar gder. 113 suresinden 61'inde Cennet tam 99 kere anlr. Bu anllarn hepsi, Cenneti imrenilecek yer olarak gstermekle yetinir. Tevrat'taki tek Cennete karlk, Kur'an'da Cennet snflanmtr. Kimisi "En yksek Cennet" (M'min Suresi, 8-9. Ayet)'tir, kimisi daha alaktadr. "Bu iki Cennetten baka iki Cennet daha vardr." (Rahman Suresi, 62. Ayet) Bu da, brahim zamanndaki snfsz toplum (Orta Barbarlk Kona) iin bir tek Cennet yettii halde, slamlkta, Mekke ve Medine (Yukar Barbarlk Kona) Kentlerinden Medeniyete (Snfl Topluma) geilirken, Cennetin de birinci, ikinci, nc, drdnc "MEVK"lere ayrlmas gerektiini belirtir. Hangi mevkii olursa olsun, Cennetlerin hepsinde ayn tema ve nitelik durmakszn ilenir: "Cennetin nitelii udur: Altndan rmaklar akar. Yiyecekleri de glgeleri de bitmez, tkenmezdir." (Ra'd Suresi, 23-24. Ayet) "Orada (insanlar) tahtlar zerine kurularak altn bileziklerle bezenecekler, ince dibadan yeil elbiseler giyeceklerdir." (Kehf Suresi, 31. Ayet) "Onlarn giydikleri ipektendir." (Hac Suresi, 23. Ayet) "ncilerle ssleneceklerdir." (Fatr Suresi, 31. Ayet) (Cennettekiler) "lezzet iindedirler... Glgeler altnda tahtlara yan gelirler." (Yasin Suresi, 55. Ayet) "Pnarlardan dolu kadehlerle dolaacaklar... arap dup duru... Sarho da olmayacaklar. Yanlarnda yalnz gzel gzl vardr. Onlar sanki rtl bir devekuu yumurtadrlar. (Saffat Suresi, 41-49. Ayet) "Yanlarnda gzlerini dikmi yat kzlar vardr." (Sad Suresi, 49-52. Ayet) "Birbiri zerine yaplm ardaklar altndan rmaklar akar." (Zmer Suresi, 20. Ayet) "Altn tabaklar ve tepsiler iinde... pek ok mevyalar..." (Zuhruf Suresi, 71. Ayet) "Pnarlar evresinde ince atlaslar, srmal kuaklar giyecekler... Kendilerine ahu gzl, ak yzl kadnlar da yolda yapacaz." (Duhan Suresi, 51-57. Ayet) (Cennettekiler) "lk lmden baka lm acs tatmayacaklar." (Duhan Suresi, 51-57. Ayet)

"Adanan Cennetin nitelii udur: Orada bozulmam su rmaklar, tad deimemi st rmaklar, ienlere lezzet veren arap rmaklar, szlm bal rmaklar... her eit meyvalar... yarlanma vardr." (Muhammed Suresi, 15. Ayet) "Dokunulmam kadnlar... Yakut, Mercan..." (Rahman Suresi, 56. Ayet) "Onlar koyu yeil renkte karamtraktr." (Rahman Suresi, 6264. Ayet) "Hurma, nar..." Gzel huylu ve gzel yzl kadnlar, adrlar iinde, perde ardnda huriler vardr.""Yeilyastklara yaslanrlar." (Rahman Suresi, 66, 70, 74-76. Ayet) "Altndan rlm taht... Hep taze kalan ocuklar... Bir kaynaktan halis arap dolu srahiler, ibrikler, bardaklar... Ku eti... nci gibi, kara gzl hriler. Dikensiz Arabistan kiraz aac... Kat kat yksek yataklar." (Vaka Suresi, 27-40. Ayet) "Kimi yzler ter taze olacak." (Kyamet Suresi, 22-25. Ayet) "Ne gne ne de sert souk grmeyecekler. Gmten effaf kaplar, srahiler, selsebil adl zencefil katlm arap... Her yerde taze ocuklar dolaacaklar. Onlar grdn zaman salm inci gibi sanacaksn... zerlerinde ince ve kaln dibadan yeil giysiler gmten bilezikler..." (nsan Suresi, 19-20. Ayet) te Kur'an' Kerim'de Cennet zerine anlatlanlar bunlardr. Bu Cennet Baheleri yerde midir, gkte midir? Kur'an'da kesin hi bir aklama yaplmaz. Yalnz yerde u gerek belirtiliyor: 1- Cennet dzova deil, yayla gibi yksek bir yerdir: "Mey vatan yakn olan yksek bir Cennet..." (Hakka Suresi, 22. Ayet) denir. 2- Bu ykseklik gn altndadr: "Onlara melekler inecekler." (Fussulet Suresi, 30-32. Ayet) ayetinden bu anlalyor. 3- Cennetin yeri bildiimiz topraktr: "Cennete blk blk gnderildiler ve dediler: Hamdolsun Tanr adadn yerine getirdi ve bizi (Cennetin) toprana miras kld." (Zumer Suresi, 7374. Ayet) Bu belirti, slam ana kitab Kur'ann, brani geleneine ne kadar drste uyduunu, Cenneti Tevrat'ta olduundan baka trl bir yer saymaya kalkmadn ortaya koyar. Yalnz o yeri, kendi ann insanlarna daha ekici ayrntlarla bezer.

O gelenek saygs, Hristiyan kilisesinde titizliini yitirir. Tevrat'n Ptolemee anda branice'den Greke'ye evrilen "Version des Septante " (Yetmilerin metni) bile, .S. (sa'dan sonra) 383 yllar Saint Jerome'un rtuundan geerek, Katolikliin resmen ne srd "Vulgate" Tevrat biime sokulmutur. Yaplan haksz deiiklikler yznden, sraillilerle Protestanlar Tevrat'n "vulgate" evirisini "apochryphe": rtl (aslna uygunsuz) bulurlar. Bununla birlikte, o "apokrif" metin dahi, Cennetin asln aklamakta olduka aydnlktr. Tevrat'n Cennet tarifi, ksa ve zldr. "Ezeli tanr (Tanr Yahve), yerden, grlmesi ho ve gzelce yenilecek her eit aalar bitirdi", (Genese 2/9) "Eden'den bir rmak kyordu ve oradan drt kola ayrlyordu." (Genese 2/10) Kur'an, iirli bezeyileri dnda, Cenneti, her aza aldka, mutlaka Tevrat'n o kestirme zdeyiini: "Cennatn teori min tahtih-hel anhar: Altndan rmaklar akan Cennetler" lied-motifiyle deimez klie olarak hi bkmakszn tekrarlar durur: "Altlarnda rmaklar akan Cennetler vardr." "Gkler ve Yer kadar geni olan Cennete abuk olun!" "Altndan rmaklar akp, daim kalacaklar cennetine." (Al-i mran Suresi, 15, 133, 136. Ayet) En ksa karlatrma, Cennet'in szc gibi nitelii de, hi deilse Yakndou dinlerinde, hep Semit geleneklerini yazl biime aktarm olan Tevrat'a, yahut dorudan doruya azdan aktarlm mitolojiye dayandn belli eder. Homeros ve Hezyod'un mitolojileri: Yukar Barbarlk konan henz yaamam olan Grek KENT (Cite)lerinin, nisbeten pek uzaktan ve dolaysyla etkisi altnda kaldklar Irak-Msr ana medeniyetleri ile olan ilikilerini taslaklatrr. Tevrat "Pentateuque" (Musa'nn be kitab): Henz Orta Barbarlk Konan aamam Semit Gebelerinin pek yakndan ve dorudan doruya etkisi altnda kaldklar Irak-Msr ana medeniyetleriyle olan ilikilerini anlatr. H ristiyanln drt ncil'i, Grek ve Roma medeniyetlerinin tarihcil maheri iinde, k Cehennemiyle bunalmaktan, Cenneti dnmeye vakit bulamaz. Kur'an brani geleneklerinden binlerce yl sonra, kanksanm medeniyetlerin kutsal yazlar iine iledikleri bir ada geldii iin, Cennetin objektif gerekliinden ok,

prozelitizme (inan propagandasna) daha elverili den sbjektif ekicilii zerinde durmutur. O yzden, Cennet konusunda biricik z belge Tevrat'tr-. Testament'te kalabilmi izler zerine basa basa, Cennetin yoluna ve gerekliine ulalabilinir. Eski Testament, "Eden bahesi"nin yeryzndeki semtini en ufak bir mistifikasyona kamakszn, dpedz ve ak seik syler: "Sonra Ezeli Tanr (branicesi: Tanr-Yahve) dou yannda, Eden'de bir bahe aalandrd ve oraya biimlendirdii insan koydu." "Bahenin ortasnda Hayat Aac ile Hayr ve er Bilgisi Aac vard." (Genese 2/8-9) brahim, Irak ile Msr arasnda dolatna gre, onun iin "DOU": Kharkhar dalaryla Ararat da arasnda bir yerdir. Bu yer neresi olabilir? Tevrat, onu da alacak kadar net bir corafya snr olarak, izer. Bu snr, Eden Bahesini sulamak zere kan rman drt kolu arasnda bulunur. Drt rmak ise, ikircilie yer brakmayacak adlar ile bugn de herkesin tand yeryz akarsulardr: "Birinci rman ad Pishon'dur: Bu altn bulunan Havila lkesinin tmn kuatan rmaktr. O lkenin altn saftr, orada bdellium onix (yeim yakut) ta da bulunur. kinci rman ad Guihondur; o btn Gush lkesini saran rmaktr. nc rman ad Hiddekel'dir: Bu Asurya'nn dousuna akan rmaktr. Drdnc Irmak, Frat'tr." (Genese 2/11-14) Barbar gelenei, sonra medenileecek (yalanclaacak) dllerin neler katabileceini hi dnmeksizin bu kadar ak konuur. Karanlk ilka ve Ortaa insanlarn bir yana brakalm, bugne dek nice bilginlerin gzn krpmadan sylenmi ve esirgenmemi iliklerine kadar doru Barbar szne inanmamakta direnileri ibret alnacak bakarkrlklerdendir. rnein, spanya Kralnn 15. yzyl banda (1403 yl) Timurleng'e yollad eli-casus Ruy Gonzales de Claviho'nun anlarn aktaran Victor Chklovski, kendinden pek emin olarak unlar yazar: "Arzingan (Erzincan) ehri, Frat rmana yakn bir dz ovada yaplmt. Claviho, hi tkezlemeksizin der ki: Frat cennetten kaynak alp km rmaklardan birisidir." (V. Chklovski, Le Voyace De Marco Polo, s. 94, Paris 1939)

Evet: Frat'n Cennetten ktn sylerken tkezleyecek ne var? Claviho'nun sz unu gsteriyor ki: sa'dan binlerce yl nce olduu gibi, bin beyz yl sonralar da, Frat, Cennetten kaynak alan bir rmak saylmaktadr. Bugn Anayasas Tevrat ve ncile dayanamayan Sovyet lkesinden bir bilgin kyor: 1- Erzincan Kadim Kentini bir "EHR" sanyor. (Kadim "KENT" ile, sonraki "EHR" arasndaki derin sosyal ve tarihsel fark, hatta zddiyeti nemsemiyor. Tarih kimyas henz bylesine bir "Simya" bilimi durumundadr!) 2- O tersine Tarih kavray, Frat'n Cennetten ktn belirten gelenee inanmamak iin, Cennetin mutlaka gkte bulunduuna katlanveriyor! Yukarki rmak adlarna gre, Cennetin yerini bulmak g olmasa gerektir. Fr. Delitzsch (Wo Lag das Paradies, 1881) eserinde Cenneti Irak'n hemen dousuna koyar. "M. Delitzch Cihon ile Pishon'u, Babil'in Shatt-en N ve Pallcopas adl balca kanallar olarak kabul eder. Kendisi, Eden (Assur Edionou) deyince, bunun Ana ve Tekrit'ten Acem Krfezine dek uzanan Mezopotamya ksm olduunu seve seve belirtir." (Oppert'in Gttingische Gelehrte anzegien, 1881, s.801-851 eserindeki tenkite bakla) (G. Maspero, Histoire Ancienne Des Peoples De l'Orient, 1893, s. 145) Cennetin Irak topranda olmas btn tarihsel ve sosyal niteliklere uymad gibi, Delithzsch'in rmak adlarnda yanlmasndan da belli olmutur. Delitzsch'ten 33 yl nce, pek dindarca disiplinle bir Tarihsel Corafya Atlas yaynlayan Houze, Cennetin yerini ("Eden"i) tam bugnk Trkiye'nin Van gl evresine yerletirmitir. (A.Houze, "Atlas niversel Historiqu at Geographique) (Fransa niversitesinin byk stad "niversite Konseyinde mzakerelerde bu eser zerine olan raporu dinleyip, eseri kabul etti. 1 Haziran 1949" vs. kaydyla) Tevrat'n tek cmlesinden baka hi bir izahat vermeyerek, yalnz Harita zerinde Eden'in yerini yeille boyamakla yetinen Houze, 20. yzyln bilimsel aratrmalaryla hakl kmtr. Dicle'nin ilk ad "digna" yahut "dignou" idi. Semitler "digia"ya evirdiler. Zamanla, szck "diglat"tan "Dikkaf'a dnd. branice'de "Hiddegel" oldu. Persler Dicle'ye "Ok" anlamna

gelen "Tiygr" adn verdilerse de, Araplarda rman ilk Semitesi, "Dicla" olarak yaad. Dicle iin, A.Parrot: "Doudan Asurya'ya akar". (Andre Parrot, "Sumer" s. 38, Paris 1960) Diye tercme yapar. Louis Segond'un, branice'den tercmesinde ise: "Doudan Asrya'ya akar" (Louis Segond, La Sainte Bible, 2/14, Paris 1962) denir. Frat ad, Akkadca "Ulu Irmak", yahut "Yksek Kyl Irmak" anlamna gelen: Prahunu iken, Kaldeenler'de "Purat", sonra, "Paratou" oldu. [C. P. Tiele, "Histoire Comparee des Ancienne Religions de l'Egypte et Des Peoples Semitiques", s. 152,157 Paris 1882]. Cennetin Frat ve Dicle ile mnasebeti kimsece rtlemez. "Guihon" yahut "Gehon" Hazer denizine dklen ARAS rmadr. Tevrat'a gre, bu rman "sarp evreledii GUSCH" lkesi: Ermenistan kuzeyindeki Gkeoban gl ile, Azerbaycan gneyindeki Rumiye gl arasndaki blgedir. Houze atlasnda bu yere "CHUS" ad verilir. (A. Houze, Atlas Carte no:1) "Pishon" yahut "Pichon", Eden Bahesi'nden Semit geleneinin kartt birinci rmaktr. Frat-Dicle-Aras rmaklarnn kaynak aldklar blgede kan oruh rmann ad tutmuyor. Batum'un kuzeyinde Karadeniz'e dklen "Phasis, yahut "Phison" rmann ad "Pichon''u tutuyor. Kayna Kafkaslarda... Tevrat'taki Pichon rmann: Saf altn, bdellum, yakut, yeim bulunan "Havila" lkesini "sarp evreledii" yazldna gre, o deerli maden ve talarn Kafkas gibi sayl bir dada bulunaca anlalabilir. Limet, Irak medeniyetinin Bakr nerde bulduunu ararken, unu yazar: "Meluha, geree ok yakn olarak Necit yksekliklerini, belki eski eski Bible'nin Havilah'n temsil etse gerektir." (Henri Limet, "Le Travail du Metal au pays de Smer au temps de la IIl'eme Dynastie D'ur", s.92 Paris 1960) Bu kanya uyulsa, Cenneti Arabistan lnn ortasna getirmek icap eder. Bu ise, gene Tevrat'n tariflerine hi smaz. "Havillah" Gney Kafkas eteklerine yerletirmek, her bakmdan Cennet evresinin niteliklerine uyar. British Museum'da saklanan ve .. 3 bininci yllar ortasna ait olduu bilinen "Cylindre de Tentation: fal Silindiri" adl mhr Irak medeniyetinin rnek belgesidir. Bu mhrn stne Adem'in kandrl

sahnesi ilenmitir: Ortada dokunulmas yasak edilen aa; iki yannda iskemlesi kareler stne karlkl ilimi "Adem" ile "Havva"; kadnn arkasnda kandrc eytan ylan havaya doru ykselmitir.. A. Parrot diyor ki: "Tartmay daha fazla uzatmayalm. Yalnz u kadarn syleyebiliriz ki, bu 3. bin ylnn ekilletirmesi her hal ve krda Mezopotamya (Irak) dnyasna tamamiyle uygundur." "Orada insanlar, glgelikler altnda, alanlarn -hi de korkun veya tehlikeli grnmeyen-, hayvanlarla, kularla paylaarak, tanrlarla arkadaa yaarlar" ( A. Parrot, Smer, s.38) Arkeoloji bulularnn son sz gibi ileriye sunulan bu gr, 1960 ylnda bile, ntarihle Tarih arasndaki ilikinin ne kadar az kavranldn bir kere daha ispat eder. nk: 1- "mren Silindiri" (fal silindiri) elbet Irak'ta yaplmtr. Ancak o silindirde anlatlan sahne, Irak'ta gemi olamaz. Irak trl meyvalarla dolu Eden aal deil, tm l ortamdr. Irak'ta ne da, ne de gelenein anlatt madenler ve talar (altn, yakut, yeim) bulunur. Demek Sosyal ve Tarihsel ekonomiyi belirlendiren CORAFYA gerei, "ifal" sahnesini ister istemez Irak dnda brakr-. 2- nsanlarla hayvanlarn ve Allahlarn arkada olmalar da, ne hayvanlarn o zaman tehlikesiz bulunmalar gibi bir "tabiat" olaydr, ne de akaya gelecek kadar nemsizdir. M.Parrot'nun takld "hayvanlar": Tabii deil, sosyal hayvanlardr. Toplum iinde ilk cinsel yasaklarn yarat sosyal blnmelerin TOTEM'leri kadar ciddi sembollerdir. Onun iin, hepsi ayn toplum yarat olan Allahlarla, insanlar ve hayvanlar ylesine senli benli, ili dl yaarlar. Medeniyet (Smer'ler) o Totemli Barbar toplumlarn Irak'ta bire dek yok etmekle yaylmtr-. Ayn olay daha sonra Msr'da tekerrr edecektir. Bu olay renmek iin, son arkeoloji bulularn beklemeye bile pek hacet yoktu. Yaratl zerine lkin G. Smith'in bulup 1876 yl Londra'da yaynlad Kaldeen metinler (Chaldoean Account of Genesis)e gre: "Apsu (snrsz uurum) ili Mam mou Tiamat (deniz maheri) birletiler ve alelacayip l kuu gvdeli savalar, karga suratl insanlar, insan bal boalar, drt gvdeli ve balk kuyruklu kpekler dnyaya geldi. Bu ucube dl, tanrlarn etkisi altnda ortadan kalkt." (G. Maspero, age, s.144)

Buradaki "Tanrlar", tpk daha sonra Msr' fethedecek olan Byblos (Finike) asll Oziris tanr gibi "medeniletirici kahraman" drlar. "Alelacayip" yar-hayvan insanlar ise, medeniletirici kahramanlarn boyunduruklayp yok etmeye altklar Totemli barbarlardr. Irak'ta medeniyet kurulduktan sonra, evre barbarlarla uzun alveri ve sava mnasebetleri geliti. En aktif barbar toplumlardan Semit'ler: "Smerlerle bir ok kuaklar boyunca ticaret ve sava yaptlar." (H.G.Wells, "Esquiesse de l'Histoire niverselle", s. 76 Paris, 1948) Semitler, henz Avclk (Aa Barbarlk Kona) toplumlaryla, yaadklar cennet lkeden Irak medeniyetine ucuz hammadde ve i eli salayan kaynak oldular. Semitlerin lkesini, 19'uncu yzylda bile, ou bilginler Eden bahesi ynnde buluyorlard: "O acayip ulusun (Smerlerin) yanbanda, antlar bize, mizac ve eginlikleri bambaka olan bir baka rk tantyor. O rkn konutuu dil braniceyle, Arapayla ve teki Semitik lehelerle pek yakn akrabadr. Bilginlerin ou (Lenorment, Hommel, Sayce) bu rkn kuzeyden ve doudan kaynak aldklarna inanyorlar ve onu ilkin Ermenistan'da, Ararat dann eteinde, Dicle Kyros (Kurab, ren rma) ve Frat'n yukar mecralar arasnda yerlemi gsteriyorlar; baka bilginlerse, (Sprenger, Schrader) bu rkn ilkel oturduu yeri Arabistan yarmadas iinde gneylere doru koyuyorlar. En eski antlar, bu rkn, Dicle, Frat ve Acem krfezi zerine yerlemi gsteriyor. En nemli ksm, iki rmak arasndaki mesafede, lkenin ilk sahipleriyle yanyana yayordu. Sonra Kaldeen nfusunun stn eleman oldu." (G. Maspero, age, s.137,138) "Genese" : Adem'den Nuh Tevrat'na kadar 1654 yl getiini yazar. Semitlerin atas Sem, Adem'den sonraki 1656 ylnda domu gsterilir. Anlatlanlarn masal karanlndan tarihsel kiilie doru gelimesi, Adem'den sonra 1956 yl dnyaya geldii belirtilen Abram (sonra kutsallanca: "Abraham", slamlkta: "brahim") ile balar. Abram Irak'taki UR kenti ile Msr arasna gidip gelen bir gebe rneidir. Yolu stnde gzne kestirdii Ken'anllar ile Farizyen'lerin topranda, yeeni Lot (Lut) ile aras alnca, karde kan dklmemesi iin: "Avram, adrlarn kaldrd, Mamre meeleri arasnda oturmaya geldi." (Genese, 13/18)

brahim Aleyhisselam zamannda, oul kurban etme yerine, koyun kurban etme balar. Bu, brani'lerin artk Avclk (Aa Barbarlk Kona) ktlndan, obanlk (Orta Barbarlk Kona) bolluuna getiklerini gsterir. te o Aa ve Orta Barbar Semit uluslar, eski Smer medeniyetini drt yanndan evreleyip, Cennetin drt rma gibi sarmtr. Karlkl etki ve tepkiler, barbar Semitlerle Smer medeniyetini, tpk Cennetteki Barbar Adem'le, eytan Medeniyet klnda karlatrmtr. Greceiz: "Ylan" btn Barbar uluslarda Tarm ekonomisi balarken Bereket (yani toprak verimi) semboldr. Aa ve Orta Barbarlk Cennetinde yayan Semit Ademi, o gzelim yaylalardan Tarm bereketine dayanm Irak l ovalarna eken eytan o "ylan"dr. "Ylan"a (Tarm bereketine) kanarak Van yaylalarndan (Cennetten) Mezopotamya'ya (ifte rmak arasna) inen Semitler, Frat ve Dicle boyunca yeni yeni Kentler kurarak "Yukar Barbarlk Kona"na geince, Smer medeniyetinin art, eksi btn etkilerini ta ilerinde buldular. Eskiden beri medenilemi Smer Kentlerinde, ilkin "Damgar" adl bezirganlar: "Tapnaklarn hizmetinde idiler" (H. Limet, age, s.77). Sonra, Devlet koltuunda mteahhitlikle sivrilen modern bezirganlar gibi: "Damgarlar iyice ayr seci bir sosyal snf tekil ettiler." (H. Limet, keza) Ulusun ortak mal olan Tapnak zenginliklerini apul ettike: Fakir-Zengin, Kle-Efendi, Borlu-Alacakl ve ilh., kutuplamalar ve ekimeleri, Smer medeniyetini iinden rtt. Smer, evresini saran taze Semit Kentleri iin, i tezatlarla koflam Smer medeniyeti, elini uzatsan kolayca alabilecein olgun bir meyvaya benziyordu. Tevrat'n anlatt "Hayr ve er Aac" o rm Medeniyetti. Tevrat buradaki byk Tarihsel dilemmi [ikilemi] tertemiz ve dupduru anlatyor. "Ezeli Tanr insan ald ve onu eksin ve korusun diye Eden Bahesinin iine koydu. Ezeli tanr insana u buyruu verdi: Sen bahenin btn aalarndan yiyebilirsin; ama Hayr ve er Bilgisi Aacndan yemeyeceksin, nk onu yediin gn leceksin."(Genese, 2/15, 16, 17) Kimi geri kalm lkelerde "Batllamak" slogan ortaya atld zaman, tpk medenilemeye bakan Semit'e Ezeli Yahve'nin buyru-

unu andran tartmalar olmutur: "Batllaalm ama Batnn iyi yanlarn alp, kt yanlarn atalm!" Semit Barbar kendi kanda toplumunun eit kardelik dzenini bozmakszn medenileebilir miydi? "Ezeli Yahve", Barbar Semite onu buyuruyordu. Damgar soygunu ile kardei kardee, babay oula dren, insanlar zrt-zengin, kle-efendi, iyi-kt diye zt kutuplara blen "Hayr ve er Aacndan sakn yeme, lrsn!" Semit gelenei Barbarlktan Medeniyete geiini byle grd. Glgame Destan: "En eskiBabilyazmas... Hammurabizamannda (1800 yllarnda) meydana getirilmitir." (Ord.Prof.Landsberger, Giri, Glgame Destan. s.6) "12 tablet ise, sa'dan nce takriben 2 bin ylnda yazlm olan Smerce bir metnin sadk tercmesidir." (Keza, s.85, not) mren Silindiri, bu her iki metinden en az 500 yl daha ncelere der. Gerek tarihte, taze Semit kentlerinin btn Barbar Semitleri de peine takarak, Smer Medeniyeti'ni "Tufan"a boduu yllar, aa yukar "Sargon ncesi" denen yllardaki, .. 3 bininci yllardaki geliimin sonucudur. .. 2750, Sargon adl bir su yolcunun olu Semit, Basra krfezinden Akdeniz'e dek ilenmi lkelerin birliini gerekletirdi. "Akkad-Smer mparatorluu" ad verilen yeni medeniyet devletini kurdu. "Bu yeni-Smer devri, en sonunda . 3000 ylna doru balam bulunan endstri, medeniyetinin apojesini (son haddini) markalar." [H. Limet, age, s.78] brahim .. 2366 yl UR Kentinden ger (Houze). Tevrat'n insanla aktard gelenek, uydurma deildir. Semit geleneinde Cennet zlemi, bu tarihsel durumlarda domutur. Adem'in (ilk Semit Ata'nn) drt rmak kayna Van gol evrelerinde yaad mutluluk, medenileen Semit'in gznde ttmtr. nk, Semit Barbarn "Medeniyete Giri'i, hem maddi (Corafya), hem manevi (sosyal) bakmdan tam bir "Cennetten kovulu" olmutur. 1- MADD CORAFYA bakmndan: Meyvelik ve sulak Dou Anadolu yaylalar, kzgn kum l Irak ovas yannda gerekten bir Cennet iklimdi. O yksek yayla Cennetinden, gney aalara Cehennem gibi zift kaynyan scak petrol topra Irak dzne inmek, gklerdeki Cennetten kat yere dmekten acyd. Semit

insan, bana gelenleri bu iklim farkndan daha gzel maddeletirecek sembol bulamazd. 2) MANEV-SOSYAL bakmdan: Barbarlarn bir trl unutamad, boyuna dnp dolap tekrar yaad ntarih toplumu, ne kadar ilkel ve geri bir ekonomi dzeni olursa olsun, sosyal insan mnasebetleri ynnce, medeniyetle kyaslanamayacak kertede temiz ve yksek bir karde rejimi, kankardelii sosyalizmi idi. Barbarlkta medeniyetin imrendirici maddi zenginlikleri yoktu. Ama medeniyetteki korkun snf uurumlar, Klelik-Efendilik rezillikleri de yoktu. lkel sosyalizmin eit kardelik Cennetinden kp, petrollu Irak'n katran kazanlar gibi kaynayan medeniyet tezatlar iine girmek, gklerdeki Cennetten "Hayr ve er Bilgisi Aac"nn kaz ile kazklanmaktan ayrtszd. Bugn en basit ocuk Ansiklopedileri bile: "Cennet" szcnn karln yle yazar: "lk insan iftinin susuzluk (masumluk) ve enlik (nee) iinde yaad yer. [Maxime Petit, "Histoire Generale des Peoples" cilt. 1 s.16/2 Libr. Larusse, Paris] Van gl yaylasnn corafya nitelii, ilkel Sosyalizmin Toplum nitelii ile parelel dt iin, insan olu Semit, geride ve yukar yaylada brakt sosyal-corafik hayatn, ideal Cennet hayat olarak dinmez bir nostalji (sla acs) ile and. O hayattan ayrlmay ne aklna, ne mantna sdramad iin, olsa olsa bir, "eytan ivas" sayar. Medeniyet Bereketi gibi bir "Ylan"a kanp uyduunu, kendi kendine asla affedemedii iin, Hristiyan dininde byk bir dogma olan "Peche originele" (aslnda gnahkarlk) geleneini kuaktan kuaa kutsallatrr. Bylece en kutsal geleneklerin srarla deyimlendirdikleri Cennet'in yeri: Semitlerin Ergenekon'u, eski Ermenistan adl blgeden bakas olamaz. Trkiye'nin Adana blgesi olan eski Kapodakya'da bu ereveye girer mi? Orada, bugn Seyhan, Ceyhan adl rmaklar Tevrat'taki Gihon, Pion adlarn andrabilir. Seyhan: Eski Sarus'tur, Ceyhan: Eski Pyrans'tr. Orta Asya'dan oralara gelmi gebeler, anayurt Trkistan'daki Seyhun ve Ceyhun karde rmaklarn adlarn yeni yurtlarndaki benzerlerine vermi olabilirler. Nitekim Tevrat'taki Gihon rmann sonradan Aras olmas da, gene Trkistan'taki Seyhun (Siriderya) rmann eski ad "Arax" tan bu mekanizma ile km olsa gerektir. Seyhun

ve Ceyhun'un, Pion, Gihon'la kartrlmas, Cenneti, Trkistan gibi btn ideal sr hayvanlarnn kayna olan ve insanln, Engels'e Avclktan obanla geiinde nemli rol oynayan bir blgeye de gtrebilirdi. Fakat, Seyhun ve Ceyhun, Aral glnden kmazlar, tersine oraya dklrler. Maden zenginlii ancak Kafkaslarla Toros ve Antitoroslar semtinde bulunur. Btn bu sylediklerimiz ve Cennetin Kutsal kitaplarda tarifi, drt rman belirli adlaryla kt ve en zengin bakr ve kymetli ta madenlerinin bulunduu, yemi aalaryla dolu sulak yeillikler dnyas Van gl havzasndan baka yer uygun gelemez. CENNETN GE IKII lkin, basit bir yeryz meyval olarak bilinen ve kutsal kitaba da ylece geirilen CENNET, nasl olmu da gkyzne kmtr? Bu yukarya k, gklere ykseli prosesi: Yalnz Cennet iin deil, hemen btn insan st anlay, inan ve dinler iin de dorudur. lkin tapnlanlarda da, tapanlar gibi yerdedir. Sonra taplanlar yerden ykselirler: "Babil dini, en kadim biiminde, lokal (mahalli) tapnlar ve tabiat tapnc (klt) idi.. Daha sonra, tanrlk evreni paylatlar: Anu gkte, Ehil atmosferle yerde, Fa, en ilk okyanus sular zerinde egemendi." (Maxime Petit, age) Modern ada "Vahi" adyla anlan (gerekte Aa Barbarlk Konan henz aamam olan) toplumlar zerine yaplan aratrmalar da, ilk inan ve tapnlar yercil biimlerde bulur: "Vahi, kendisiyle u dnyada var olan teki eyler arasna bir snr iareti izisini ekmez." "Bu by ve sihirbazla inan... lmden sonra ruhun daha bir zaman var olduuna inanr... Ruh lmden sonra ou daha ktleir." (Onlara gre) "Bir kimsenin gc veya ruhu bbreklerinin iya veya yrei iinde, yahut da salarnn bir llesinde oturur... Kimi bir ku veya baka hayvan biiminde vcudundan ayrlp serbeste dolar." (A. Lang, "Mythes, Cultes et Religions", s.4, Paris.) Yerdeki ruhlarn ge kp Tanrlamas, insanst olmas, insann stne insan kmas ile balar. Irak'ta olanlarn tersine, Msr'da hi deilse stn inancn dorudan doruya Ra Tanr ile balamas, Msr'a medeniletirici kahramann dardan geldiini

ispat eder. Medeniletirici Kahraman, geri Totem inanl Barbara her zaman gklere kadar yksek Tanr gibi grnmtr. "Kba valisi Velazquez, Meksika uluslarn boyunduruklamay, gen muavinlerinden biri olan Hernan Cortez'e havale etti. Beriki 1519 yl balar balamaz seferini dzp batya doru yelken at. Sonra Meksika kys boyunca Cullua'ya (Franszlarn SaintJean-d'Ulloa'sna) kadar uzanp, yaylada yerleik Aztek'lerin hkmdar Montezuma ile mnasebetlere geti. Montezuma, Tanrs Guetzalacoalt'n Cortez de kiiletiini grerek Cortez'e erefler ve sunular sunmaya koutu." (M. Petit, age, cilt. 2, s.14/1) Cennetin ge k da, biraz deiik artlarla, aa yukar bu mekanizmaya uydu. Msr gelenei, dardan gelme "Medeniletirici Kahraman Tanrlarn bile, ilkin yerde, insanlarla senli benli olduklarn anlatr: "Tanrlar insanlarn eitimini zerlerine aldlar ve birbiri ardndan yeryznde gzktler. Egemenlikleri binlerce yl srd ve halef selef olular tanrsal slaleleri meydana getirdi." (G. Maspero, "Hist. Anc. des Peuples d'Orient", s.33) Tanrlarn yeryznde bulunduklar bir ada, Cennetin de baka yerde olamayaca kendiliinden anlalr. Cennetin sonradan gklere karlmasndaki sosyal ve tarihsel mekanizma, tanrlarn sonradan yerden ge klarna benzer. Fakat bu k veya karlta, baka bir ok teknik ve geleneksel gerekler de bulunur. Arapada "El-Cenne" szc iki enteresan anlama gelir: 1- "Bahe ve bostan" 2- "Kmbet derler" (M..K., "Ahteri-i Kebir", s.237) Bu iki anlam yan yana, daha doru iie ve organik balantl olarak insan kafasnda yerleince, brani geleneinden Arap geleneine geerken, Cennet szcnn "Kmbet Bahe" anlamna girmesi kendiliinden olabilir. "Kmbet", Acemcede "Kubbe, tersine tas biiminde yap" demektir. "lk Kaldeenler dnyay alt oyuk ve tersine devrilmi bir kayk biiminde tasavvur ederlerdi. Bu kayk, asrmzda kullanlan sbe [oval] kayklardan deildi. Kabartmalarn bize gsterdikleri ve aa Frat oymaklarnn bugn hala kullandklar trden, yusyuvarlak bir tekneydi. Kalde (Keldan lkesi), dnyann gbei (merkezi) saylyordu. Dicle'nin epey uzanda, yerle g birletiren lkelerin Da: Kharsay Kalamma, kutsal da, Tanrlarn

da dikiliyordu. Anna denilen gk, kocaman bir yarm kre biimi klaht. Alt ksmlar, okyanus rma tesinde yer kaynn kylarna dayanyordu." (G. Maspero, age, s. 134) , drt bin yl yeri g tersine dnm bir kayk gzyle gren gelenek iin, Medeniyet evresinde grlmeyen yeil Cenneti yalana sapmakszn gk kubbede saymak g olamazd. Hicaz gibi ilk Irak Medeniyeti de, l ortasndayd. Yemi aal Da: Medeniyet tekinlii iin lm kalm eleman olan Ta ve madenin kt kutsal kaynakt. Irak'ta: "Aasz milli (balkl) topraklar, rmaklarn iki yanlarnda kilometreler boyu uzanyordu. Geri kalker tepecikler kuartzit ile kt kaliteli bir yap ta sunuyordu; ama orada byk miktarda iyi sileks (akmak ta) bulmak imkanszd. Onun iin yalnz (palmiye gvdeleri dnda) keresteyi deil, iyi kalitede yap tan deil, en basit aygtlarn yaplmas iin gereken malzemeyi de dardan ieriye sokmak zaruri idi." (V. Gordon Childe, "L'Orient Prehistorique", s.124, Paris 1935.) "Aa Irak'n lahki topranda hi bir maden izi yoktu. Demek metali d blgelerden getirmek gerekiyordu."(H. Limet, "Le Travail du Metale etc...", s.77, Paris 1960) Bu eksiklikler nereden tamamlanabilirdi? Irak d yksekliklerden: "Dicle'nin dousunda Zaros dalarnn vadileri ile ran yaylas, kuzeyde Krdistan ve Ermenistan, vadilere tamaya egin, dl bol bir nfusu besleyecek kadar bereketli blgelerdir." (V. G. Childe, age, s.124) Bakr: Doudan, kuzeyden; altn: Gneyden ve Arabistan'dan; Kurun: "Ancak kuzeyden ve kuzey-doudan gelebilirdi." "Kalay: belki bat meneli kabul edilecek, ama daha doruya yakn olarak Kafkas ve ran yaylasndan gelir." (H. Limet, age, s.99) Bu maddelerden en deerli kullanm salayan Kalay, geldii dalara ve ilgili insanlara adn verecek kertede an damgalamtr: "Hrozny, Greke kalay demeye gelen "KA SSlTER O S "un Kassit'lerden gelmie benzediini" syler, "Ona gre Kassiteros'lar, Irak'n kuzeydousunda yerleik olup, Kafkas asll idiler. Ermenistan'da da kalay jizmanlar hala bulunmaktadr." (H. Limet, age, s.98) "yle grnyor ki, seyrek bulunduu iin pahal

olan kalayla yzde yz kr eden Kapadokyallar (Konya civarllar), pek de uzak olmayan karayollaryla ulalabilir Semitlerden tedarikte bulunurlar. phesiz, Smer "DAMGAR" iin de bu byle idi." (H. Limet, age, s.97) Kapodokya'nn bugn dahi tannm ehri TARSUS, besbelli adn kalaydan almtr: "ncil, metal ticaretinin ve bu arada kalayn (tersis), yani spanya ile yaplan bir alveri olduunu bize bildiriyor. Pline de bu ayrnty teyid ediyor... W.FAlbright (1914)'e gre, Tarsis Finikece bir szck olup "MNE" (maden filizi) veya "FONDERIE" (dkmhane) anlamna gelir. Bu szcn biimi: Tafil: Taraisu: Rasasu "fondre:Izabe: maden eritme" "etre coule: dkm yaplmak" demektir. Arapa Rass: bir akcnn akmas anlamna gelir" (H. Limet, age, s.9) Ahteri-i Kebir'e gre, "Rass": "Binay muhkem etmek ve birbirine darlk gtrmek ve bazsn bazsna ulatrmak" (bititirip kaynatrmak); Er-rassa (yahut Risas): Kalay'dr." Yak ndou toplumlarnda btn medeniyet mnasebetlerine bu kertede ilemi olan madenlerin balca kaynaklar yksek (Irakl iin "yerle gn birletii") dalardr. Ekonomi temelindeki bu nem, toplumun en st yap mnasebetlerinde yank yapacakt. Hele, Smer medeniyetine baskn yapan btn stn gelmi barbarlarn, hep o yksek dalardan inme olular, ister istemez btn insanst inanlar Irak toprandan yukarlara kartt. Bunu tapnaklarn yaplnda gryoruz: "Yeni gelenler fatih bir aznl tekil ediyorlarsa, gelileri byk iler iin gereken sermayenin birikiini martm bulunmaldr." "XII. Erech anda, yurttalar balktan yapma bir knty ykseltmeyi tasarladlar. Bu kntnn zerine tanr Anu yahut hakknda henz pek az ak bir fikir besledikleri (Anu'nun) selefi inebilirdi. Babil'in bellibal sankterlerinin (en kutsal tapnak yerlerinin) ve hatta Asur sankterlerinin btn tarihsel devre esnasnda bal bulunduklar bu ZKKURAT'n ilk tipi artk 12 metre ykseklikteydi." "Ak tapnak, 17 stne 22 metrelik bir sankterdi. ri balk tulalardan yaplm, kirele badanalanmt. Zikkurat'n tepesindeki platformun yarsndan azn igal ediyordu." (V. G. Childe, "L'Orient Prehistorique", s.140, 141, 142) Ondan sonra gelen btn medeniyetler, kaynak aldklar Irak medeniyetinin bu geleneini olduu gibi ele aldlar: Tanrlar "Yerle

g birletiren" da yksekliklerinde temsil edildiler. "Btn Allahlar da tepelerinde toplatrldlar. Yeryznden her medeniyet aya basan topraa Ana Irak'n damgasn vuran silindir mhrlerde tanr kiiler, hep st ste konulmu yuvarlak ta ynlar ile temsil edilen sembolik dalar arasnda gzktler. Smer tanrs Samas iki tepe arasnda idi." (A. Parrot, "Sumer", s.2) "Girit mhrnde yaban keileri (Totem tanrlar), tpk Smer mhrndeki tepe sembol olan, yalnz bu sefer bir tek kayalk stnde gzktler." (C. W. Cream, "L'Aventure de I'Archeologie", s.78, Londra 1957, Kln 1958) Dan kutsall, geleneklerin inip kitaplamas ile kitaplara da gemi grnr. Smerce, "KUR": Maden, "KUR AN NA": Maden da, demektir. (H. Limet, "Le Travail etc...", s.98). slamln kutsal kitab "KUR'AN" dr-. lkin daha ok ezberlemekle saklanan, hurma dalna yahut kabuuna, deriye, krek kemiine, taa izilen "vahiy"ler Kur'an adn tar. Ancak Peygamber Muhammet ldkten sonra, Yemame savamasnda 70 "KRRA" (Kur'an ezbercisi) lnce, Hz. Ebubekir'in peygambere vahiy katiplii ve tercmanlk etmi bulunan Zeyd bn-i Sabit-l-Ensari'ye derlettii kitaba "bir isim koymak" gerekmi, bn'i Mes'ut teklifi zerine toplantda ve danmayla; "Habe'te olduu gibi MUSAF ismi" konmutu. Ahteri-i Kebir Kur'an szcne: "Cemetmek ve kraet manasna da gelr" der. Oysa, "cem" edilmeden nceki vahiyler nasl "KUR'AN" idi? O bakmdan KUR'AN szcnn aslnn unutulmu "MADEN DAGI"ndan gelmesi dnlebilir. Nitekim, Kur'an iindeki en kesin blmlere verilen "SURE" ad, Ahteri-i Kebir'ce: "iddet ve kesret"tir. zmirli smail Hakk'ya gre: "SURE adlandrmasna gelince, bunda muhtelif izah vardr: YKSEK MENZL manasna veya eref ve an manasna veya alamet manasnn gelen "SU" veya memleketin etrafna evrilen hisar manasna gelen "SUR" mnasebeti gzetilerek tesmiye olunmutur." (zmirli smail Hakk, "Trke KUR'AN-I KERM Tercmesi", s.928, 929, 932, 933, stanbul 1932) KUR'AN szcnn, Irak medeniyetindeki en eski kltr diliyle ilgisi dnlebilir mi? slamlktan hemen nceki ada, kendilerine "ARAP" denilen iki Barbar toplum, Arabistan'n kuzeyinde iki snr devletii kurmutu. Suriye'deki Araplara Gassanoullar

deniyordu. Gassanllar: "Gney Arabistan ahalisinden Ezd kabilesine mensuptular." Irak'taki Araplara Mnziroullar deniyordu. Onlarn kurduklar ve Roma'ya kar Acem ahlarnn ncln yapan "Hiyre"liler de "Gney Arabistan ahalisindendiler... Bir ksm Tihan ye Bahreyn yanlarna yerlemi, bir ksm da KFE'den 3 mil mesafede "HYRE" ehrini kurmulard." (A. R., "Genel Tarih", cilt.5, s.11). te, Kur'an, bu Hiyre'lilerin yazs ile yazlmtr: "slamn zuhurunda Araplarda Nebati yaz ile, sonralar Kufi yaz adn alan Hiyri yaz vard. Bu yazlarda nokta yoktu. Kur'an' Kerim ve dini naslar Hiyri yaz ile, bildiri ve mektuplar gibi baya yazlar Nebati yaz ile yazlrd." (zmirli smail Hakk, "Trke KUR'AN", s.939) Mnziroullarnn kurduklar "Hiyre" ile slam Araplarn kurduklar "Kufe"nin, hemen hemen tam en eski "BABL" kenti topraklar zerinde kurulmu bulunduklar gz nnde tutulursa, Keldan medeniyetinde "KUR'AN NA" szcne ortadan kesintili syleniine dek tpk benziyen "KUR'AN" szc iin, bu tpklk bir tesadf saylmaz. Keldanca gibi Arapada da, Kalay szcnn "RASSAS" oluu da, 3 bin yl nceki Semit'lerle, 3 bin yl sonraki Araplar arasndaki dil ve kltr akrabaln belirtir. Ancak, btn medeniyetler tarihinde hemen hi aksamayan bir olay vardr: Medeniyetin bir konanda maddi retim arac olan eyler, retim alanndaki grevleri eski nemini yitirince, kltr arac durumuna geliirler. (Okla yayn gitgide btn telli alglara prototip oluu gibi). lk "Maden da: KUR'AN NA szc de, zamanla kutsallap Kadim Kltrnn z olan, "Zikkurat" yapma dann tepesine kondurulmu Tanr "ANU" szcne dnmtr. Bu bakmdan slam Araplara dek aktarlan en eski maddi retim kayna "Maden da: KUR'AN NA" nn, 3 bin yl kullanla kullanla byk medeniyetler geleneinin manevi kutsal kltr antlarna ad olmas, ilkin sanlabilecei kadar fonetik yaktrmas olmasa gerekir. lk Irak medeniyeti, maden filizlerini kervanla Smer Kentlerine dek tamaktansa, madenin bulunduu yerde, Da'da dkmhaneler amay, zamanla daha ekonomik buldu. Bu iletmeler, Medeniyet eytann evre barbarlarn iine ylan gibi sokturdu. Semit gelenei: Cennet, Adem, Havva, eytan, Ylan hikayesi ile bu ger-

ek olaylar sembolletirir. sa'dan sonraki 20. yzylda, kapitalizmin smrgelerde karlat ayaklanmalar gibi ama onlardan bambaka nitelikte Barbar uyan ve gelimeleri, Irak dznde i bunaltlarla ryen medeniyeti, 'TUFAN'' andrr aknlarla kaplad. Smer medeniyeti yerine Akkad medeniyeti byle geti. Basit yeniden retimli bezirgan ekonomisi erevesini bir trl yaramayan "kadim" insanlk iin bu gidi (modern kapitalizmin ekonomik, politik krizleri gibi, onlardan gene bambaka nitelikte), devir devir gelen Tarihsel Devrimler zinciri biiminde, "Fesat emberi" olarak gittike byd ve tarihsel helezon izisi ile yeryznde yaylarak, "Tarih bir tekerrrdr" kansna yol at. Btn o hengameler ortasnda, en yersel alaklkta aa, "Chtonien: Ylansal" denilen yerde srngen seviyesinden en ahikalam ycesine doru: DA KLT, basamak basamak GK KLT'ne ykseldi. Dinlerin yerden ge k basamaklar yle zetlenebilir: 1- Da: Irak dzndeki Medeniyet iin yerle g birletirir. 2- nce gelien medeniyetin can damar: Maden-kereste Dadan gelir. 3- Sonra i tezatla ryen medeniyete stn gelen Barbar Dadan iner. 4- Fatih barbar yendii insanlara stn geldii iin "NSANST" sayld. Bu grnyle medeniyette tapmaya hazr bulduu inanlara uyarak "BEY", "EFEND", "TANRI" oldu. 5- Beliren TANRI'nn (Rab, Sahib, Efendi, Bey) sfatlaryla insanst olduunu anlatmak iin, dz Irak ovasnda bile, teki insanlardan ayr ve yksek yapma DA: "ZKKURAT" stndeki tanr evine, "TAPINAA" yerletirilmesi gerekti. 6- Ondan sonra Medeniyete uyan btn Barbarlarn mitoloji denilen atadan toruna aktarma geleneklerden da tepeleri "OLMP'ler. Tanrlarn gkyzne klarnda ezeli duraklar oldu. 7- Btn Peygamberler DA stlerinde dorudan doruya Allahla yahut Tanr elisi ile bulutular. (brahim: Bethel dousundaki dada, Musa: Tu'u Sina'da tanryla konutu; sa eytann onu gtrd "Pek yksek da" da snavn kazand; Buda Magadha'da, Hz. Muhammed Hara danda ilk vahyi ald.) 8- Geleneklerce btn kitap ve sayfalar, GK'ten indi.

BRAHM: "More da zincirine dek yol ald. Ezeli, Abrama grnd... Abram Ezeli'ye bir mihrap kurdu.. Oradan Bethel'in dousundaki daa tand... Orada da Ezeli'ye bir mihrap kurdu." (Genese, XII/6, 7, 8) MUSA: "Daa kt ve bulut da rtt. Ezelinin an Sina dann stne yerleti... Ezeli ann grn, ocuklarn gzne dan stnde her eyi yutan bir ate gibi grnd." (Exode, XXIV/15,16,17) "Ezeli Musa ile konuup dedi: srail ocuklarna syle." "srail oullar bana sankter yapacaklar ve ben onlarn arasnda barnacam." (Exode, XXV/1, 2-8) SA'y, eytan gene pek ok yksek bir dan stne gtrd. Ona btn dnyann krallklarn gsterdi. sa ona: ekil eytan! dedi. nk yazlmtr: Sen Beye (Tanrna) tapacaksn ve yalnz ona hizmet edeceksin. "O zaman eytan onu brakt. Bir de ne grsn: Melekler sa'nn yanna gelip ona hizmet ediyorlar."(ncil, Mathieu, IV/8, 9, 10, 11) BUDA'nn doduu yer, "Nepal Teraii'nde ykntlar bulunan Kadilavastu"dur. Buda "Gezginlii ve inzivalar srasnda Gaya'ye yakn. Magadha'da, bir Pippala incir aac altnda iken, KANUN ona vahyolundu." [G. Courtillier, "Les Anciennes Civilisations de I'Inde", s.91, Paris 1930] MUHAMMED: "Hazret her yl ailesiyle, Mekke'ye 3 mil mesafedeki Hara dana ekilirdi. Bir gece Hara ortasnda murakabeye dalnca: ' Ya Muhammed: Sen Tanr elisisin, ben de cebrailim"denildi. Hatice'nin amcas "Varakat-bni Nevfil "Dinleri incelemeleriyle Mekke'de byk n yapmt, "Varaka: Musa'ya inen Cebrail'in Hz. Muhammed'e de indiini, demek, Muhammed'in bu millete Peygamber olduunu haber vermiti," (A. R., "Genel Tarih", cilt. V, s.30) Bu klasik rnekler, DA'n Irak medeniyeti ile Semit toplumlar ve dinleri iinde tad zel nemi, Dada ykseliin Tanr ile mnasebet kurma anlamna geldiini, bu yoldan tanrln yava yava insanlar arasndan gkyzne k mekanizmasn belirtir. Tabii ayn prose (gidi) ile, Tanr buyruundaki Cennet de, aslnda yayla meyval ve Da havas olarak, kendiliinden Tanrlar katna, ge kmamazlk edemezdi.

TARHSEL MATERYALZMN MJDECS BN HALDUN

lk olarak Bilim ve Gelecek Dergisi'nde yaynlanmtr.

Toplumlarn yapsnn ve gelimesinin incelenmesi alannda ayrc zellii olan. bilim adam, sanat, asker, hukuku ve filozof bn Haldun (1332-1406), dehasnn evrensellii ile 14. yzyl iinde bizim Rnesansmzn devleriyle kyaslanabilecek deerde olan ilerici bir yksek kiidir. bn Haldun iki bakmdan Cezayir'le ilgilidir: O sadece Buji Krall'nn, sonra da Tlemcen Krall'nn birinci babakan olmakla kalmad; daha nemlisi, o temel iki eserini, Evrensel Tarihinin Mukaddemesi'ni Cezayir'de, Duavida Kal'asnda (imdiki ad: Tiaret yaknnda Tuagzut Kal'as) 1374-1378 yllar arasnda drt sene iinde yazm olmasdr-. Byk toprak sahibi, diplomat ve kumandan durumlarnda bulunmu olan bn Haldun, ann byk politik olaylarnn tan olarak ve ok kez de bu olaylardan sorumlu bir hareket adam olarak yaad. Edinmi olduu bu grgler toplumlarn i mekanizmasn ve gelimelerini inceledii eserlerinde grlmektedir. Bu adamn karsnda cihangirlerin en amansz Timurlenk bile hayranlk ve saygyla durdu ve 1400 ylnda onun arkadalaryla birlikte am'dan ayrlmasna izin verdi. bn Haldun'un Mukaddeme'sini okuyan bir Batl, 14. yzyln iinde hmanizma yzylnn rn olan Descartes ve Montesquieu'nn ncsyle karlar. bn Haldun, "Egemenlik nasl kurulur? Hanedan soylarnn kayna nedir? Hanedan nasl kurulur?" gibi sorunlar somut ve bilimsel olarak koyduu zaman, 16. yzylda Machiavelli'in Prens'inde ulalmayan bir ustalk ve dnme gc gstermektedir.

TARH BLMSEL KAVRAMANIN VE SOSYOLOJNN GEREK KURUCUSU Bir bilimsel tarihin, bir sosyolojinin kurallarn ele ald zaman, daha o zamanda Montesquieu'nn Kanunlarn Ruhu'nu andrmaktadr. Avrupa'nn sadece vakanvisleri tand bir ada, bn Haldun ilk olarak tarihsel eletirmenin ne olduunu ortaya atyor. "Gdlen ama", yazyor o, "anlatlan tarihsel olaylarda gerek ile yanl birbirinden ayrmamz salayacak, gvenilir bir kural bulabilmektir... yle bir ara ki, o elimizde olduka olaylar yanlsz deerlendirebilelim; ite elde etmek istediimiz sonu budur. Tarih biliminin i karakteri, tarihsel olaylarn incelenmesi ve doru olup olmadklarnn aratrlmas, bu olaylar douran nedenlerin incelenmesi ve bylece olaylarn gerekte nasl getiinin ve hangi nedenlerden ileri geldiinin btn derinlii ile tespit edilmesidir. Bu bakmdan Tarih, felsefenin nemli bir kolunu tekil eder ve bilimler arasnda saylmaldr" (Cilt 1, s. 4). Mukaddeme'nin dili kanlmaz olarak Descartes'n Discours de la Methode'unu andrr. Tarihsel zmlemeden sonra onun vard sentez ilkesi udur: 18. yzyla kadar, tarihin, Avrupa'da olaylarn hikyesi olarak kabul edilmesine karlk, bn Haldun aklamal ve neden ve sonulu bir tarih yaratyor: "zel olaylarn incelenmesinde genel nedenlerin kapsndan ieri girerek nsanlk tarihinin tmn kucaklamaktaym... Politik olaylarn nedenlerini ve kaynaklarn belirtiyorum" demektedir. Metodunun orijinalliinden emin bulunan bn Haldun, yeni bir bilim kurmakta olduunu pek iyi bilmektedir: "Bu konuyu inceleyeceimiz aklamalar", diye yazyor o, "grlerinin orijinallii kadar yararll bakmndan nemli olan yeni bir bilim ortaya koyacaktr. Biz bu yeni bilimi, aratrma ve derin dnce sonucunda bulduk". "Uygarl ve kentlerin kuruluunu incelerken, insan toplumunun ayrc nitelikte koullarn gelitirdim. Bylelikle tarihsel olaylarn nedenlerinin anlalmasn salamaktaym." (Cilt 1, s. 9) bn Haldun'un tarihsel metodunu ann vakanvisleriyle, rnein ada olan Froissart'la karlatrdmz zaman, onun Bat'nn zmlemecilerini 400 yl geride braktn grrz. bn Haldun iin tarih, olaylarn ve prenslerin yaptklarnn hikyesi deildir, uygarlklarn zmlemesidir. "Tarih kendine zg bir bilimdir, nk tarihin zel bir konusu vardr: Uygarlk ve insan toplumu. Tarihin gerek amac, insann
228

sosyal durumunu anlatmaktr yani uygarl anlatmaktr ve vahet hayat gibi, rf ve adetlerin yumuamas, aile ve kabile ruhunun douu gibi, imparatorluklarn ve hanedan soylarnn meydana gelmesinin nedeni olan halklarn birbirine stnlk salamalarnn eitli biimleri gibi, rtbelerin birbirlerinden ayrlmas, kazan getiren iler, geim salayan meslekler, bilimler, sanatlar gibi insanlarn emeklerini hasrettikleri eitli megaleler gibi ve nihayet en sonunda eyann niteliinin toplum karakterinde yapabilecei her trl deiiklikler gibi doal olarak uygarla bal btn olaylar bize anlatmaktadr." Tarihi bilimsel kavramann ve sosyolojinin gerek kurucusu bn Haldun'dur. O, bu alanda ana prensipleri bulmutur: Tarihe neden-sonu ilikisini uygulamak 1) Sosyal olaylar ve bunlarn tarihi belli kanunlara tabidir. Tarihe, sistemli ve bilinli olarak, nedenle sonucu birbirine balayan "causalite" ilkesini ilk defa uygulayan bn Haldun'dur: "Dnyaya baktmz zaman, onda tam ve kusursuz bir dzen olduunu, dnyann dzenli bir sisteme bal bulunduunu ve her eyde neden ve sonu balants olduunu grrz". rnein bir askeri harektn szn ederken ve bir zaferin nedenlerini zmlerken yle yazyor: "Zafer bir talih, rastlant iidir. Ama benim bu szlerle neyi kastettiimi aklamalym. Zafer gizli nedenlere baldr; talih ve rastlant szleri bu anlalmayan nedenlere verilen addr." (Cilt 2, Sayfa 63) Talih ve rastlantnn bu tanmlamas Spinoza'nnkinin ayndr ve Spinoza bn Haldun'dan 300 yl sonra gelmitir. Ve tarihsel gelimeyi neden ve sonulara balama kavramn da 400 yl sonra Montesqueiu u szlerle ifade edecektir: "Eer bir imparatorluk bir savan talihsizlii ile yklmsa; demek ki, bu imparatorluun tek bir savala yklmasn mmkn klacak derin nedenler vard". unu da ekleyelim ki, bn Haldun'un forml, talih ve rastlanty "varolu ve gereklilik lemi" diye tanmlayan Marx ve Engels'i ok andrmaktadr-. 2) bn Haldun'da bu neden ve sonu kavramnn mekanik bir determinizm karakteri yok. O, daha o zaman diyalektik bir kavrama ulamaktadr. nk her eyden nce O, karlkl etkileri, tarihsel olaylarn birbiri zerindeki karlkl etkilerini hesaba katyor.

bn Haldun dnyay rastlant olarak bir yere toplanm eylerin topluluu olarak grmyor; o dnyay, olaylarn birbirini karlkl olarak etkiledii ahenkli bir btn olarak gryor. Birer kozmografya, dnyann jeografik bir tasviri, siyaset, iktisat incelemesi, bilimlerin rasyonel bir snflandrlmas, bir pedagoji, bir retorik blmlerini ihtiva eden El Mukaddeme'nin ansiklopedik karakteri bununla aklanabilir. Bu kitaptaki blmlerin saysn daha da arttrp unlar da ekleyebiliriz: Kimya, cebir, tarm, ehircilik, estetik, hukuk, teoloji, askerlik sanat vb. ... Btn bu eitli unsurlar mantkl ve politik, ekonomik ve sosyal olaylarn genel aklamasna yarayan tarihin sentetik ve global bir kavramna uygun olarak sralanmtr. Tarihilerin uzun zaman birbirinden ayrt etmeye altklar olaylar bn Haldun'un nasl birbirine baladn gsterir bir rnek verelim: "mparatorluun durumu, nfus says, bakentin bykl, halkn refah ve servet durumu gibi aralarnda sk ilikiler bulunan eyler vardr. Bu ilikiler vardr nk hanedan ve imparatorluk, milleti ve uygarl temsil eden biimlerdir ve tebaa olsun, kentler olsun, devletle bal her ey de, millet ve uygarln maddesidir." (Cilt 2, s. 299) "Din ve Mslman kanunlar, maddesi, milletin ve hatta imparatorluun varl olan bir biim olarak ele alnabilir."(Cilt 1, s. 263) TOPLUMSAL GELME HKMEDEN KANUNLARIN BLNCNE VARMAK 3) bn Haldun tarihsel alarn birbirinden farkl olduunun, toplumun durmadan gelitiinin ve bu gelimeye hkmeden kanunlarn bilincine varmtr: Bir uygarln sadece btn ynlerini incelemekle yetinmeyip, O, uygarlklar arasndaki ilikileri ele alyor ve bunlarn durmadan hareket halinde olularn, hangi kurallar altnda uygarlklarn birbirini izlediklerini tahlil ediyor ve bylece imparatorluklarn evrimi, meydana gelilerinin, gelimelerinin ve kmelerinin nedenleri teorisini ortaya atyor. O, bu tarih bilimine pratik bir rol de yklyor: "Bilgi, nceden grme ve harekete geme olanan salar". "Bu kitap, insan zeksnn kavrayamadndan kaan felsefe ilkeleri olarak ne varsa, bunlar gemleyen ve kavrayan bir kitaptr.

Bu kitap politik olaylarn nedenlerini ve kaynaklarn belirten bir felsefe incelemesi ve bir tarih kitabdr. mparatorluklarn kayna, eski milletlerin zaman birlii (senkronizmi), gemi kuaklarda ve eitli milletlerde toplumsal faaliyeti desteklemi olan ve deiiklikleri salayan nedenler, egemenlik, din, site, mesken, iktidar, nfusun azalmas ve oalmas, bilimler, sanatlar, kr gibi uygarlkla ilgili konular, devrimlerin meydana getirdii ve ok uzaklarda yanklar uyandran olaylar, gebe yaay, kent yaay, gereklemi olan olaylar ve bundan sonra olmasnn beklenmesi gereken olaylar. Btn konular ele aldm ve bunlarn ispatlarn ve nedenlerini aka ortaya koydum. ine, imdiye kadar bizden gizli kalm olan ama artk kolayca anlalabilen birok nemli kavram ve doktrin koyduuma gre, bu kitap ei bulunmayan bir incelemedir." (Cilt 1, s. 2) "Tarih yazmann yepyeni bir metodunu dndm ve okuyucuyu artacak olan bana zg yeni bir yol, yeni bir metot setiim iin izlemi olduum plan da tam olarak orijinaldir. Uygarl ve kentlerin kuruluunu incelediim zaman, insan toplumunda karakteristik olay olarak ne varsa ele aldm ve gelitirdim. Bylelikle tarihsel olaylarn nedenlerini anlatm oldum ve imparatorluk kurucularnn hangi yoldan ie giritiklerini aydnlattm. Artk kendisine tarih ad altnda anlatlanlara inanmaya mecbur olmayan okuyucu, bundan byle kendisinden nce yaam olan milletlerin ve yzyllarn tarihini doru olarak renme yeteneine sahip olacaktr. Hatta okuyucu gelecekteki olaylar da nceden grebilecektir."(Cilt 1, s. 9) TARHSEL MATERYALZMN NCS 4) bn Haldun, tarihsel materyalizmin bir ncs saylabilir. O, toplumlarn gelimesinin i diyalektii ile ilgili incelemesinde, iblmne byk nem veriyor, milletleri ve sosyal biimleri ekonomik retim tarzlarna gre snflandryor. Hatta tarihsel materyalizm ilkesinin u ilk formln bile ortaya atabiliyor: "Ayr ayr kavimlerin rf ve adetlerinde ve kurumlarnda grlen farklar, bu kavimlerin geimlerini salay tarzlarna baldr." (Cilt 1, s. 254) rf ve adetleri ve styaplar da bu tarihsel ilkenin iine alarak, O u szleri de ekliyor: "Bir insann karakteri rf ve adetlerden ve alkanlklardan ileri gelir, yoksa onda doutan bulunan zelliklerden deil." (Cilt 1, s.263)

bn Haldun, din, rk, a, lke bakmndan birbirinden ayr olan ama retim tarz bakmndan birbirine benzeyen toplumlar kyaslyor ve bunlar arasnda birbirine benzer yaplar ve gelimeler buluyor. "Gebe" kavimlerle "Kentliler" arasndaki atmada, O, feodallerle kentlerin ticaret "burjuvazisi" arasndaki atmay sezinler gibidir. ktisat alannda bn Haldun, Avrupa'nn 18. yzyl iktisatlarnn merkantilist grlerden kurtulmadan ok nce, emee dayanan bir deer teorisini zet olarak verebiliyor. bn Haldun, altn ve gm zenginlik olarak kabul etmemekte, bunlarn sadece birer deiim arac olduklarn ileri srmekteydi. "Deerli madenler, sadece ihtiyacmz olan eyleri elde etmemize yarayan aralardr ve bunlarn bolluunu ya da azalmasn tayin eden uygarlktr."(Cilt 2, s. 329) BLMSEL SOSYALZMN DAYANABLECE BR FKR KAYNAI Kabataslak halindeki bu tarihsel materyalizmin manas ve siyasi sonular derin oldu. bn Haldun insanlarn eitliini sadece metafizik ilkelere dayatmakla yetinmiyor. Yukarda grdmz gibi, O'na gre, insanlar birbirinden ayran doutan gelen zellikleri deildir, onlar birbirinden farkl duruma getiren eitim ve sosyal hayatlardr. Ve bundan hareket ederek u gerei formle ediyor: "Hi kimsenin bakalarn ezmeye hakk yoktur." (Cilt 2, s. 110) Ve en sonunda bn Haldun'un dnn esindiren derin rasyonalizm, sosyal hayatn temeli olarak emei kabul edii, zgrlk duygusu, halklarn ezilmesini reddetmesi, O'nu, politik bakmdan dncelerini, Avrupa'y 19. yzyla kadar heyula gibi sarm olan "hkmdarlarn Tanrsal hakk"na dayatmamaya kadar gtryor. Halifenin tayini onun iin zmni bir "anlama"nn akdi anlamn tar ki, bu Rousseau'nun "Sosyal Anlama"sn bize andrmaktadr-. "nsanlk" diyor bn Haldun El Mukaddeme'sinde, "Dinin bir emri deildir, tm halkn yarar iin kurulmu ve halkn nezareti altna konmu bir messesedir." Hi phe yok ki, bn Haldun'da ann ve kendi kiiliinin karakteristii olan elimeler bulmak da mmkndr; nk zamannn en ilerici tarihsel gereklerinin bilincine varm olan bu adamn kendisi bir derebeyidir ve snfnn pein yarglarnn stne

her zaman kamamaktadr. Ama buna ramen sosyal bilimlerin kurulularna son derece nemli bir katk olan onun eseri, yle derin bir rasyonalizm tamaktadr ki; bn Haldun, Descartes'n ve Montesquieu'nn ncs ve bilimsel tarihin ve sosyolojinin mjdecisi yerini her zaman muhafaza edecektir. P. K. Hitti'nin Arap Tarihi'nde ileri srm olduu gr biz burada ancak dorulayabiliriz: "bn Haldun slam leminin yetitirmi olduu en byk filozof ve tarihiydi ve tm insanln da gelmi gemi en byk dnrlerinden biridir". te amzn bilimsel sosyalizminin gururla dayanabilecei byk fikir kaynaklarndan birka bunlardr. Hi phe yok, bu, Mslman kltryle yetimi bir kimsenin, Descartes'ta ya da Hegel'de, Ricardo'da ya da Charles Fourier'de bilgilerini zenginletirme kaynaklar bulamayaca demek deildir; nasl ki Avrupa kltryle yetimi bir kimse de bn Sina'nn, bn Rd'n ya da bn Haldun'un zengin mirasn, ancak byk kltrel eksiklik pahasna grmezlikten gelebilecei gibi. SONU Bir Nehir Denize Doru Akmakla Kaynana Balln Gsterir Gemi zerinde, kltrel miras zerinde direnerek durmamzn nedeni, Cezayir kltrnn zgl kaynan ve yceliini, bu kltr inkr ya da tahrif etmi olan smrgeciliin zddna, anmak, belirtmekti. Ama, 20. yzyln bandan beri yeniden uyanmakta olan ve Cezayir Devrim Hkmeti'nin, btesinin yzde 25'ini milli eitime ayrmakla verdii takdire deer rnein de gsterdii gibi, bamszlktan bu yana kendisine alp gelime iin en elverili artlarn hazrland Cezayir kltrnn rnesansn mjdeledii ve hazrlad iin, bu anl gemi daha da derin bir anlam kazanmaktadr-. anl bir gemii devam ettirmek ve bunun mirasnn meyvelerini derebilmek iin, Cezayir halknn kendi iine kapanmaya ihtiyac yoktur. Onun ak denizlerde yelken aabilmek iin en yksek geleneklerine sadk kalmas yeter. nk baka kltrlere ak bulunmak, Mslman kltrnn her zamanki zellii olmutur ve iliki kurduu yabanc kltrleri canlandrd lde kendisi de bu iliki sonucunda zenginlemitir. Bu zellikle Cezayir iin dorudur.

Tarihsel olarak Tunus, Dou etkilerine her zaman ak kalm, Fas ise uzun sre Endls etkisi altndaki spanya'ya bal durumunu muhafaza etmitir. Cezayir'in kaderi, Dou katklarnn Endls'inkilerle birletii bir kavak olmakt ve ayn zamanda limanlaryla, Avrupa ile Byk Sahra'y aan kervan yollaryla da siyah Afrika ile ilikiler kurmakt. Dikkate deer bir olaydr ki, bu yzyln banda, Cezayir'in rnesans belirgin bir hal almaya balad zaman, nszlerinin her biri edebi eletirmenin birer rnei olan birok tarihsel, edebi ya da felsefi eser yaymlam olan Muhammed Bin enneb, bir yandan Cezayir Fakltesi'nde profesrken, te yandan am'daki Arap Akademisi'nin de yesiydi. ki Dnya Sava arasnda, eseri, Cezayir milli hareketinin ve Arap kltrnn tarihsel bir ann tekil eden eyh Abdlhamid Bin Hadis, yesi bulunduu Ulema Dernei'nin mmilie kar ve zgr medreselerin almas iin giritii savata, ilerici glerin milli isteklerini savunurken, te yandan slamln evrenselci yce geleneklerini hibir zaman unutmuyordu ve yle yazyordu: "Amacmz Cezayir halknn hizmetinde tm insanla hizmet etmektir." Son yar yzyl iinde Cezayir edebiyat bu ruha sadk kalmtr. Bu edebiyat derin bir milli sorumluluk tad iindir ki, evrensel, insanca bir karakteri de znde tar. Cezayir edebiyatnn bir zellii Mslman kltrne balldr ki, Cezayir'e ulusal kiiliini yitirtmek iin uraan smrge dzeni karsnda bu gerekliydi. 1951'den 1954'e kadar Arap dilini kullanan yazarlar tarafndan Cezayir tarihi yazld. Duygular dili olan iir de ayn ynde geliti. Cezayir iiri her zaman halka ve gnn tarihine bal kald. Bu iir sava bir iirdir. Bu edebiyat, Arapa yazlm olsun, Franszca yazlm olsun, onu dile getiren Cezayir halknn kitlesine hizmet etmek, bu halk anl gemiinin ululuunun ve kurmakla grevli bulunduu gelecein yceliinin bilincine ulatrmaktr-. 1953'de Nouvelles Litraires Dergisi'nin dzenledii bir ankette, "Bir Kuzey Afrika edebi ekol var mdr?" sorusuna, Muhammed Dib verdii karlkta, yeni bir ekoln sz konusu olmadn bildiriyor ve iirde, tiyatroda ve romanda yeniden alp gelimeye, vatann kaderine bal edebiyat olarak tarihsel anlamn veren u szleri ekliyordu: "Szcn en cmert anlamyla ulusal bir edebiyat meydana gelmektedir."

Bu yazarn, szcn en cmert anlamyla ulusal demekte hakk var, nk Arap kltr ve edebiyatnn en yksek doruklara eritii alarda temel izgileri yledir ki, bu ulu gemie sadk kalmak demek, bugn azimle gelecee ynelmek demektir. Jean Jaures'in dedii gibi gemie iten ballk, atalar ocann kllerini deil, canl alevlerini saklayp korumaktr. Bir nehir denize doru akmakla kaynana balln gsterir. Byk anda Arap Uygarlnn temel zellii, rasyonalist, ylmaz ve yaratc ruhun kendisidir. te o ruhladr ki, Arap dnrleri, 11. yzylda, teolojiye ve skolastie gmlm bir Avrupa'nn uyandrclar olabildi. Arap Uygarl'nn en yksek noktasnda ikinci ayrt edici izgisi, bu uygarln btn dn ve hareket akmlarna ak bulunuu, bunlar kabulleniidir. Bunun iindir ki Arap Uygarl hmanist ruhun yeni bir aamasnn hazrland pota grevini yerine getirebildi. Arap uluslar iinde zafere ulaan ilk milli bamszlk hareketleri bunun bilincine vard ve bunun gereini duydu. Msr'n bamszlna kavumasnn ertesi gn, Kahire niversitesi blteninde sevinle unlar okuyorduk: "Bugn yeniden hayata kavuan Msr halk, Bat ve Dou Uygarlklar'n birletirmek olan tarihsel roln yeniden benimsemi oluyor. Halkmz buna kendisine zg olan katacak ve iki uygarlk arasnda daha kusursuz bir anlama bir ahenk kuracaktr." EVRENSEL BR HMANZMAYA ULAMANIN YOLU Biz Marksistlerin candan istei, btn alarn, btn milletlerin en iyi katklarn tek bir btn iinde, bilimsel bir doktrin, eksiksiz bir hmanizma iinde birletirmektir. Marksizm, derdi Lenin, binlerce yldan beri btn insanlarn abasyla hayal edilmi, dnlm, yaratlm olan en iyi ne varsa, onun mirassdr. Her trl tekelcilik ve rk kmsemeye kar, Arap Uygarl'nn da zengin bir katksn iinde bulunduran, btn insanlarn ortak mirasn hep birlikte korumak ve gelitirmekle grevliyiz. u son yllar iinde, yalnzca bilimsel ve teknik bulgulardan tr deil, smrgeciliin ortadan kaldrlmas diye adlandrlan o son derece nemli gelime yznden de, ufuklarmz birdenbire geniledi ve tarihsel gelimenin ritminde niteliksel bir deime oldu.

Bat, yani Avrupa ve Kuzey Amerika, artk tarihsel inisiyatifi elinde tuttuunu ve biricik deer yaratcs olduunu iddia edemez. Asya'nn, Arap lkelerinin ve Siyah Afrika lkelerinin halklar yzyldan beri Bat'nnki kadar etkili bir teknoloji yaratmadlar diye, kendi zel gelimeleri smrge dzeni tarafndan durdurulmu ve tarihlerinden yoksun braklm bu halklarn yaratt deerleri aratrmamak ve bunlarn gerek hakkn vermemek, amzn hmanizmas iin korkun sonular olan bir yanllktr. Gemiin kltrnn tmnn mirass olduunu iddia eden Marksizm, bu kltr, Alman klasik felsefesinin, ngiliz iktisadnn, Fransz sosyalizminin, Yunan rasyonalizminin ve Rnesans'tan gelme teknikiliin kesin olarak Batl geleneklerin snrlar ierisine hapsedemez. Eer Marksizm "yresel" bir karaktere brnmek gibi bir duruma dmeyecekse, btn milletlerin kltrnde kk salmak zorunluluundadr. Siyah Afrika'da Marksizm'in yokluu ve Asya ile olan teorik ayrlk, tarihin rastlantlar saylamaz ve bu durum gerekten evrensel bir hmanizma sorununu koymaktadr. Sz konusu olan, rasyonalist ve tekniki gelenei brakp da akl reddeden bir gelenei benimsemek deildir, sz konusu olan, daha da zenginlemi bir rasyonalizme yeni hayat gleri katmaktr. "Zencilii", "Siyah Adamn Ruhunu" ululatrmak gibi bir bahane ile halklar gemilerine gtrp mhlama ile sonulanacak bir gericilie, bir tersine dnk rkla yardaklk etmek de sz konusu deildir. Sz konusu olan, akln elde etmi olduu kazanlardan hibir ey yitirmeyen ama yeni kltr ufuklarna kanat aan gerekten evrensel bir hmanizmann gelitirilmesidir. Biz inanyoruz ki, Marksizm, nitelii gerei, bu evrensellii baarabilecektir ve dne kadar smrge durumunda tutulmu halklarn milli kurtulu savalarnda ve bu halklarn her birinin kendilerine zg yoldan sosyalizmi kurmada edinmi olduklar grgler, sosyalist hmanizmay kesin olarak zenginletirecektir. Marksizm iin doru olan, herhangi bir baka doktrin iin de dorudur; bugn hi kimse, btn alarn kltrne ve btn halklarn uygarlklarna almadan gerekten evrensel bir hmanizmann kuruluuna katkda bulunamaz.

OSMANLI TARHNN MADDES N YAZILIP KULLANILMAMI BR SUNU YAZISI

Yeni harflerle elyazs olarak bulduumuz bu yaz, Kvlcml'nn yeni harflere evirerek basma hazrlad "Osmanl Tarihinin Maddesi" Cilt 1 ve 2 ile ayn tarihlerde yazlm. Her iki almann altnda da Ekim 1970 tarihi var. Nedense Kvlcml Osmanl Tarihi iin bu yaz yerine baka bir nsz yazp kullanm. Belge olarak sunuyoruz.

Tarihcil Maddecilik evrengrn kefetmi olan K. Marks 28 ve F. Engels 25 yana vardklar gn babaa verip "Die Deutsche deologie" (Alman Dnbilimi) aratrmalarn yaptlar. O zaman "ngiltere ve Fransa, yapmaktan dnmeye vakit bulamyorlard; Almanya ise tersine dnmekten yapmaya vakit bulamyordu. Daha dorusu yeterince yapamad modern geliimi "Fikir: Dn" alannda arpack kumrusu gibi dnerek ... duruyordu. O yzden, sanki Bat Avrupa insanlar adna Almanlar "Dnmeye memur" idiler. Pratikten kopuk dnceye, daha dorusu pratiin ve dolays ile bilimin eriip zemedii alanlarda dnceye dalmaya Felsefe ad veriliyor. ngilizler Ekonomici, Franszlar Toplumcu, Almanlar Dnc (daha akas: Felsefeci) rolnde idiler. O bakmdan Alman Felsefesini ve Dnbilimini (deolojisini) ele almak, biraz da gelien Modern an btn felsefe ve ideolojilerini "sygaya ekmek" oldu. Marks-Engels, yeni kefettikleri "Diyalektik-Tarihcil Maddecilik" metodunu ideolojiler alannda toptan bir uygulayp denemeye urattlar. Bu deneme iin en elverili tecrbe tahtas Alman Dnbilimi olabilirdi. Bu ii, iki yoldan, kendi aralarnda oturup yaptlar. Yaptklar genel olarak felsefe ile tam bir hesaplama oldu. Bu hesapla-

may ne yapacaklard? yle kl gibi keskin ve da gibi heybetli ve Dnce Tarihinde, Krallar, mparatorlar kadar dinasti (slale) kurmu "Byk Filozoflar" toptan bir kaleme izmilerdi. Henz 25-28 yanda "az st kokan" ocuk saylrlard. Kim alr, kim okurdu onlarn "Alman deolojisi" zerine yaptklar grlmedik eletirilerini? Ne var ki bu aratrma ile aradklar sonuca varmlar; Metotlarnn doruluunu geni lde hi deilse kendi kendilerine ispatlamlard ya. tesi (Basm, Yayn, n, falan) onlara gerekmezdi. Kendi deyimleriyle vardklar yazl sonular; "Sanlarn kemirici eletirisine" brakverdiler. Bizim Osmanl Tarihinin Maddesi incelememiz aa yukar biraz yle oldu. Bir "Tarih Tezi" bulduumuza inanyorduk. Bu tezin doruluunu yahut yanlln bize en iyi gsterecek "tecrbe tahtas" aslnda aratrmamza giri noktas olan Osmanl Tarihinden baka ne olabilirdi? Uzun yllar boyu, nankr pratikten be saniye bulduka hep o "Gz yal, bar tal TarihTezcii"miz uruna, yakalayabildiimiz son kerteye dek dank ve rtbas edilmi malzeme krntlaryla, Osmanl Tarihi zerinde aratrmalar yaptk. Bunlarn en son sar defter kad zerinde ift nsha olarak formllendiriliini 1940 yl ankr niversitesinde; (air'i Azam'la, Muharrir'i Mufahhan'n yaygaralar ortasnda) kaleme aldk. nmzde silme 15 yl"Babil esareti" idam ferman gibi dikilmiti. kinci emperyalist evren savanda, Edirne'ye kap komu gelen Almanya Hitleri, Boaziinden, yerli mal rk Turanc yaman Vatansever Milliyetilerimizle" el altndan kumpas kurarak stanbul'u basknla arkadan vurma plann uygulamak zereydi. O plan uyguland gn, Trkiye'de bu hesab grlecek o "komnist"lerin de bir listesi yaplmt. Listeyi gren ve ilk azda Byk Millet Meclisi'nin affna uramakla efendilerimizce ne denli saygdeer kii bilindii anlalan bir Nazi casusu sulusu, u Tarih Tezi yazarnn adn bir listenin banda grm olmakla ararak hatrlamt. Zamane iktidar ise, Tarih Tezi yazar gibilerin onlarca yl gmlmelerini az grp, haklarndan daha baka nasl gelinebileceini trl metotlarla denemekten bkmyor usanmyordu. (Hatayskenderun-Mersin-stanbul-ankr-Amasya-Krehir) niversi-

telerin birinden anszn yakapaa edip tekisine kargatulumba, snglerin glgesinde "muhafaza" ediyordu. te "Gzyal bartal Tarih Tezi" gibi "Osmanl Tarihinin Maddesi" yazlar da bu allak bullak baskn, srgn, ikence, msadere, angarya ve hepsinden stn sk sk casuslayc arama tarama yollarndan perseksyonun [eziyetin, zulmn] en inanlmazlaryla "kovuturuluyor"du. Onlar deil yaynlamak, gnnda tutmak bile, bir cinayet saatli bombas olarak, nce gasp, sonra yok etmeye kaptrmak olurdu. Braktk Tezleri ve Maddeyi zamann ve "zula"nn rtc ve "kemirici" san dilerine. Zaten amacmz bir tez herhangi bir "Tez" ve "Madde" gsterisi deildi. Snflar sava pratiimizde, som gerekliimizce aydnlanmakt. Vardmz genel tarihcil sonular, Trkiye'nin Ekonomi ve Toplum karakteristik zelliine yeterince k tutmutu. Bizim iin, "Bilginlerin kulaklarna frlecek" soyut bilimden ok, savan anlamna ve biimine yn verecek sonulard. Sonulara gre sosyal ve politik olaylarmz 30 yldr iledik durduk. Maval dinlendi. "Anladk." Biim zerine birka szck: Bu emek, Frenklerin "Compilation" dedikleri; nerede ne ele gemise hepsini stnkr dosyalayp bir uvala doldururca yn yapmak deildi. Bu emek ilk yazld gnlerde, benzer konular zerine (hi deilse Trkiye'de) yaplm hibir deneme yoktu. Derken, kimi yabanc tercmelerin Resmi Tarih Kurumlarnda yorumlanma hevesleri, niversite ulemamza bir kam oldu. Bir iki bilgin, "compilation" hi denemeyecek kertede zrt, birka makalecik, sonra o makaleleri aynen aktarp kimi dzeltmelere uratan bir veya iki formay gemez, nsz, sonsz, yaktrma yorumlu monograficikler denediler. Tabii hemen yazlar nemle basld. Zamane politikasnn "Devletilik" modeli deirmenine su gtrd lde, tartlamaz otorite-deer "Payesine" karld. Finans-kapital, devletilie pek yz vermek isteyemezdi. Daha dorusu, devletiliimizi yzde yz emrinde bir dilsiz gladyatr gibi kullanmaktan stn gstermek isteyenleri, ho tutsa bile, hogremezdi. O zaman Osmanl Toprak dzeni zerine yar yabanc taklidi, yar kapkulu yaranmas ile dlen yarglar mzede saygdeer raflarna oturtulup unutuldular.

Bizim emek yeraltna gml kalabilirdi. Gel zaman, Tarih Tezi asndan toplumu ele alan bir Vatan Partisi'nin k, konuyu anszn aktalize etmiti. Hele 27 Mays Komnizme kar son bend olarak sosyalizmi nerince, ne denli hazrlop "sol" varsa, hemen gnein altndaki yerleri kimseciklere brakmamak furyasna atldlar. Bu tiplerin daarcklarnda, Kemalizmin arabuk "saff' niale" [pabulua] att "Devletiliimiz"den baka sosyal-ekonomik nesne pek yoktu. Bilimcil sosyalizm zerine Eneski Sosyalizmin yer yer yapt yakc eletiriler, o taze bitmi "sol"lar sanki bir yerlerine gizli ine batrlma rahatsz etti. are? Eneski Sosyalizmin Trkiye Tarihi ve genellikle Tarih Tezleri zerine syleyip yazdklarn bir duman perdesi altnda olmama evirmeliydi. Bu ara, "Nazimizm"in airane politika patetizmi yannda, dehetli etken edebiyatl dalbudaklar arabuk "imdade" yetitiler. Ve Eneski sosyalizm Tarih tezlerinin -en Zalolu Rstem'ce- "iflahn kestiler." Tezlerin asllar nasl olsa yeryzne kacaa benzemiyorlard. Onlar stste yllarca azdan dinlemi ve yazl biimlerinden okumu bir "Romanc" neden Orman Kanununa uratamasnd? Hi asln diline almakszn, konu zerine kulaktan ne kapabildiyse onunla, tm Tarihe deilse bile, bari Osmanl Tarihine "edebi" bir "orijinal" aratrma ans verilemez miydi? Bu yaplm. Tabii, Roman-iir-Edebiyat "romantizmine" hi gelemeyen bilim alannda iin iinden klamaynca ne yaplabilirdi? Eneski sosyalizmle her sarma dola oluta, bir yol daha -aktrmadan!- Tezin alt, st, sa, solu kurcalanmakla dze klamyordu. imdi ne olacak? Anadoluyu Antika "Yonga" sayp, o "Megola dea" ile fethe km Yunan Bakumandan Papulas'n Mehmetikten dayak yeyip, gerisin geri kuskunlar koparrca kaarken harcad "Tarihi" bir laf vardr: "Marurane Ricat"ettiini ilan etmitir. "Elinin hamuru ile erkek iine kartna" piman olan bizim "Dev-Romantik-Romanc" da (Bizde hi bir ey "ccelii stne almaz): yle bir "bilgincil" "Marurane Ricat" borusu alm kendi kendine. Derin Tarihcilik "Megola dea" (Ulu Dn) lks ile bir trl fethedemedii Osmanl Tarihi zerine, bo vakitlerinde kabak ekirdei tlatmak sand aratrma kabuklarnn tmn, btn

dosyalar ile toparlam, dehasnn topuuna yz sren bir kalem niversite "retim yeleri"ne sunmu. Ve "Byk Adamlara has bir alakgnlllkle: "-Aln! Demi. Benden bu kadar... Osmanl Tarihini uraca dek getirdim. Ordan tesi siz sayn Akademik kariyerli bilginlerin bilecei itir. Aratrmalarm, hi iddiasz, siz Trkiye biliminin umut tomurcuklarna sunuyorum. Dilediinizce yararlann. Mal benim deil, sizin. Tepe tepe kullann. Ama konu arafatta kalmasn. Verdiim elemanlar ileyerek gerekli bilgincil sonulara ulan ve ilh..." Bu yaman byk Altruizm rnei nnde, gelecein bilgin tomurcuklarn grmek ve dinlemek ho olurdu. Nasip olmad. Yalnz, Eneski sosyalizmin, genellikle tarih, zellikle Osmanllk zerine, srf pratie yararl yorumlar, ideolojik sapknlklara bir dzelme frsat vermek istedike, tuhaf tepkiler szd. Bilim yuvamz niversite ulu otoriteleri de kalkp "ne id belirsiz", alnp satlmaya ve die dokunmaya elverisiz "pratisyen"lerin yce "Bilim" dana trmanma heveslerini de ciddiye mi alacaklard. "Susu kumkumas" mutlakt. nversite "Baba Zes"leri, nne gelen Tarih Tezine metelik vermeye tenezzl edemezlerdi. Ya neyderlerdi? ok sktrc gen sorular karsnda: "Sama" derlerdi. "Deli Samas" Ve bir daha Emrah'n sevgilisi gibi "Yoh, yoh!" bile "sylemezlerdi." te bunlarn zerine, bir Osmanl Tarihi "Ba's' Ba'del Mevf'i (lmden sonra dirilii)dir bagsterdi. "nc Dnya"nn devrimleri ve Kurtulu Hareketleri de, kimi Frenk "Marksolog" veya "Marksist'leri yannda ilgi uyandrmt. Oradan, Batdan Eski Sosyalizmin 30 yl nce yazlca koyduu Tarih ve Osmanl tezlerinin ufak tefek ayrntlar zerine, tek tk yoklamalar, hemen yazlp basld gibi, Trkiye'ye de geliyordu. Bizim "sol" "mtefekkir ve mnevver insanlk" mal bulmu Maribiye dndler. Kimi ATT dedi, kimi ATB dedi. Osmanl Tarihi zerine bir heyecan furyas kaplad ki ortal: can dayanmaz. Eline kalemi alan niversite heveslisi Asya Tipi retim ve Osmanl Tarihi adna eserler deyip dayad. Kim varm, yani, "bu memlekette" batan bilim yapacak? "Batl"ya szmz yok. lla bir Trkiye'nin Trk' kp, "Bat"dan intihal etmedii yorum yapmaya kalkrsa, o, haddini bilmemek ki,

Had: Bat biliminden intihal snrnda dolamalyd. O snrn tekeli ise ancak Akademik kariyerin elinde tannrd. Onlar hadlerini bilirlerdi. Daha ne istenir? Marks'n Grundrisse'sinde herey saptanm sylenmiti. "Formen" notlarndan baka yerde doru aranamazd. Bilemediniz. kinci Emperyalist Evren Sava nceleri mahzene atlm Osmanl Toprak Dzeni zerine yazl monograficikler de arivlerden tozu silkilerek piyasaya srlebilirdi. Sayn bilim adna bundan tesi "var m?" Bu eit aceleye getirilmi telal veya iddial Osmanl Tarihi ve Toprak Dzeni aratrmalarndan birka elimize geti. Kimisi, bilinen btn normlar ve terimleri el abukluu ile 90 derece yana saptrtma deil, dpedz alt stne getirilmek akyla tam tersine evirmekle ne yapyordu? Marifet mi, provokasyon mu? Allah bilir. Gel, o tr kitaplarn en ciddisi de; "Compilation"dan teye gemiyordu. Compilation'u ktlemiyoruz. Onun da kendine gre bir deeri hatta rol vardr. Olaylar unutulmaktan kurtarr. Objektif ve somut olmak artyla, olaylar el altnda bulundurur. Baka hibir ii bulunmayan, btn glerini ve zamanlarn kitaba veren niversite yetkilileri, bo durmaktansa, iyi, geni, doru, kompilasyon'lar olsun yapmaldrlar. Bundan tr onlar en az yadrgayacak birileri varsa, o da mumla malzeme aramakla, kan kusmu Eneski sosyalistlerdir. En kk Compilation'dan bile yararlanmay karmazlar. Ancak, bu Emek, bir compilation, krkambar eseri deildir. Gztepe 20-10-1970

TARH VE SOSYALZM
Mikrofilerden kardmz bu yaz, "Tarih Devrim Sosyalizm" kitabndaki "Toprak ve Medeniyet" blm iin yazlm gibi.

Burada en basit okuryazarn edinebilecei "bilim"lerle konuuyoruz. Maksadmz bilginleri hayran etmek deil, konumuzun alfabesini belirtmektir. Tarih biliminin "classification: tasnif ilmi" olmay ve kanunlarnn bulunamay, gelir bir noktaya dayanr: Yeryznde insann btn ile ele alnmay, tarihte insan d, insanst glerin bulunduu sezisini yaratr. "nsann btn" sz sakn soyut bir metafizik terim sanlmasn. Pek somuta anlamna dokunuyoruz. nsan Malezya-Afrika blgelerinde ilk pitekantrop (dik yryen maymundan) biimiyle gelitikten sonra, Ate'i kefettii Orta Vahet kona ile birlikte gneyden (tropikal iklimden) kuzeye doru btn Eski Dnyay (Asya'y-Afrika'y-Avrupa'y) kaplad. Paleolitik (Eski ta denilen) Vahet ann balangcnda Sinantropus-Pekinensis (Pekinli maymun-insan) biimiyle, daha ziyade in lkesine doru gt. Oradan, doudan batya, Orta Asya-Byk Gl-Deniz boylarndan Karadeniz stndeki geitleri aarak Sinantropus (insan-afa) ile Almanya'da Heidelberg-nsan' ngiltere'de Piltdown-insan tiplerini gsterdi. Neanderthal insan Orta Vahet konann en son ve en olgun rnei iken, drdnc buzullar sonras anszn, daha ok izleri Akdeniz gney arsndan gelme Homo-Sapiens (us-insan): btn Orta-Vahet insan tiplerini temizleyerek, yava yava snan Avrupa lkelerini tuttu. Arkeolojinin Paleolitik, sosyolojinin vahet a, bylece yeryznn hemen btn kara kesimli eski dn-

yasn insan durumuna soktu. Ondan sonra gelen, arkeolojinin Neolitik, sosyolojinin Barbarlk a da btn o kendinden nce gelen Vahet ana ve insanlarna son verirken, Vahi atalarnn en az 500 bin yl ilemi olduu yeryznn tm yerine yerleti. Medeniyet doduu gn yeryznde hemen her yer Neolitikbarbarlarca en az 50 bin yldan beri tutulmu bulunuyordu. Bizim Modern a dediimiz, en ok 5 yz yllk zamanmza gelinceye dek yeryz, tam 5 bin yl kk bir blgede debelenip, drt bucaa tohumlarn saan Medeniyet ile, yeryznn en geni blgelerinde oturan Barbarlk arasnda paylald. Bu birlikte var olma (Coexistance) ileri insan dzeni olan medeniyetle, geri insan dzeni olan barbarlk arasnda hi de barlc gemedi. Tersine: Denizlerle karalarn med ve cezirleri (gel-git) gibi medeniyetle barbarlk boyuna birbirine girdi. Corafyada nasl yer kabuu kh deniz dibi, kh daba olarak bata ka geliti ise, tpk yle insanlk da kh medeniyet kh barbarlk stn gelerek, o Modern adan nceki 5 bin yln geirdi. En sonunda, nasl neolitik barbarlk insan, Paleolitik Vahet insann kesince yok ettiyse, tpk yle Medeniyet-Dzeni, barbarlk dzenini yok etti. Modern ala birlikte, artk yeryznde, tarih ncesinden kalm gc hesaba katlarak; daha dorusu insanlk tarihinde rol oynayabilecek bir barbarlk dzeni kalmad. Bununla birlikte medeniyetin geirdii ilk 5 bin yllk tarihte, barbarlk, iaret ettiimiz gibi muazzam vurucu g olmaktan hibir vakit kmad. Gelin grn ki, Tarih dediimiz a Medeniyet ile balar. Medeniyetten ncesine: Tarih ncesi (Prehistorik) ad verilir. Medeniyet, Barbarlkta bulunmayan balca eyi getirdi: PARA-YAZI-DEVLET. Arada geen 5 bin yln hikyesi, Yaz olmasa, ondan nceki barbarln hikyesi gibi Hirafe (Mitoloji) geleneklerinden ibaret kalrd. Tarih'i Masal'dan ayran ey yazl oluudur. Yaz ise medeniyetin silah ve mal olduu iin, barbarln eline geer gemez onlar da medeni ettii iin, 5 bin yllk insanlk servenleri yazl tarihe yalnz medeniyetin servenleri gibi geti. Barbarlk hi hesaba katlmad. Yahut, medeniyet iinde grlm bir aksaklk, gel ge bir taknt gibi grld ve gsterildi. Barbarlarn tarihleri "masal" diye ocuk oyunca edildi. Medeniyetin ilemleri Tarih'i doldurdu. Daha nce yaz, Fenikelilerce Grek barbarlar iine sokulup, barbarlarn
244

kullanabilecei kertede basitletirilerek ileklenmi bulunmasayd, Grek Yukar-Barbarlk tarihini anlatan Hesiod ile Homeros'un derleyip sistemletirdikleri tarih ncesi olaylar, btn teki uluslarn mitolojileri gibi azdan kapma masallar halinde unutulmaya yz tutard. Ege'de Herodot'un ve Babil'de Berose'un Gereke yazlaryla Tarih'in balam olmas da bundandr. te, bizim Tarihte insanln btn ile ele alnmadn belirttiimiz bu anlama gelir. Tarihin, yani 5 bin yllk tarihin, yani medeniyetin balangcndaki insanl gznne getirelim. Yeryz Tropikallerden kutuplara dek barbarlkla kapldr. Frat-Dicle rmaklarnn Basra krfezine dkldkleri yer henz "yer" bile olmadan, oradaki Smer ncesi bir avu insan, petrol anas zift ile buladklar bataklk sazlarn st ste geirerek su iinde, neredeyse su altnda ilk medeniyetin yapma arsasn kuruyorlar. Irak medeniyetinin birinci beii olan Ur kentiinin tasla byle douyor. Demek btn yeryz insanl Barbar, yalnz Ur kentiini kuran birka bin kii medeni! Dnyada, barbarlk: Deniz; medeniyet; o denizin ortasnda bir adack bile deil, Karikatrlerde kazaya urayanlarn, canlarn kurtardklar tek hurma aacna bal bir tmsekciktir. Ama yaz o tmseciktedir. Onun iin o tmsecii anlatmaz, iaretler. Sonra medeniyet, karncalar gibi o ilk Kent adl amur yuvacna uzak dalardan keresteleri, madenleri tadka, alp ilerler. Frat-Dicle boylarndan kuzeye, Aada ve Ninovi'yi kuracak barbar semitlere kol atar. Asi rmaktan Dou Akdeniz kylarnda Fenike ve Msr'a, Doukuzeyde, Nr Mazratuya (Basra Krfezine) dklen Oulni-Kerka gibi rmakklardan Suz kentinin kurucular Elam'llara, bsbtn daha douda Sind rma boyunca Harappa ve Hint ilerine yaylr. Babil ve Msr kentlerinin en parlak imparatorluklar zamannda bile Medeniyet ne kadarck ufak bir Yakndou yeryz parasn sarar? Barbarlk hala tm yeryz insanldr. Ama dev tapnaklarla, o ejderha antlar zerindeki yaz, srf medeniyetin ve henz belge durumuna gememi tarihini izer. Yeryznde o kadar ok yer tutan, hele medeniyetin o kerte gelime basamaklarn ykseltmekte en byk geit ve atlama roln oynam ve oynayacak bulunan barbarlk (Yunanca: "Yabanc" anlamna gelen "Barbar" deil, sosyal geliimin Vahetle Medeniyet alar arasnda yaayan toplum insanl) varl ile
245

yokluu bir saylan karanlk, iine girilmi bilinmezliktir. Tarih onu ancak yanlp da azna alr. Bunun zerine yle bir eliimle karlar-. 1- Tarihin Kendisi: Byk ynlarn kmltsdr. 2- Tarihin Yazl kk aznlklarn hikyesidir. Gerek tarihle yazl tarihin bu kerte birbirine aykr oluu, Tarih dediimiz bilgilerin bir trl modern bilim olamayn kanlmazlatrmtr. Bu aykrl gidermek iin tutulacak yol basittir: 1- Gerek tarihe, 1748 ylna gelinceye dek en byk geitlerin tek vurucu gc ve yn olan barbarl Yazl tarihe de olduu gibi sokmak. Yahut Medeniyet tarihinde Barbarln byk rolne yer vermek. 2- Srf Medeniyet tarihinde de, balca gidii salam bulunan ekonomi ve halk yn hareketlerinin, bir avu "gdc" aznla has, yzeyde kalm gsterilere nasl yn verildiini belirtmek. 3- Bu ikinci yol yzyllardan beri en vurdumduymaz tarihiler iin bile kanlmaz olmutur. Tarihi gder grnen aznl Tarihin nasl srkleyip gttn, kendi "tesadf", "tarih", "kaza", "kader" gibi gsterilerinden daha iyi hibir ey aklayamaz. Medeniyet tarihinin gidiinde Barbarln oynad rol deyince neyi anlyoruz? Barbarln Tarihteki roln daha iyi gze arptrmak iin, nce sosyal Tarih bakmndan olaylar, ama olduklar gibi ksaca hatrlayalm. Barbarlk, bildiimiz gibi, MLEKLKin icadyla girilen toplum biimi olarak 3 konaa ayrlr. Medeniyet doduu zaman VAHET, tarihi anlamyla yeryznden silinmiti. Buna karlk, barbarln her konanda yaayan toplumlar vard. Heredot'un Tarihi, Aa Barbarlk konan henz gememi toplumlarla doludur. Ancak, Medeniyete dorudan doruya deen ve etki-tepki gsteren barbarlk, Tarihte en az Medeniyet kadar rol oynayan Barbarlk son iki konaktaki barbar toplumlardr. Onlara OBANLIK ekonomisine bal GEBE yaayan ORTA BARBARLAR ile TARIM (tam ziraat) ekonomisine ulam, KENT (Cite-Medine) kurabilmi YUKARI BARBARLAR denir. Bu ayrmn Tarih aknda nemi byk olduu iin zerinde gereince durulmaldr. I- ORTA BARBARLIK: rmeye yz tutmu eski medeniyetleri yaman seller, "TUFAN"lar gibi ykan aknlar iin yaratlm G246

EBElerdir. Tarihte en ok tannan, en byk gkgrltleriyle yeryzn kaplayan Orta Barbar aknlar sonsuz efsanelerin kayna olmutur. En iyi bilindii iin en az efsanelenen Orta Barbar Tufanlar en sonunculardr. Batda Hunlar nnde "ULUSLARIN G" (muhaceret'i akvam) adyla orijinal Roma Medeniyetini ykar. Douda, Moollar nnde "YE'CC-MECC TAFES" saylan ardarda gelmi gemi Cengiz ve Timur "KIYAMET"leri orijinal in ve slam medeniyetlerini ykar. Ykmakta o denli esiz olan Orta Barbarlk, ykt Medeniyetin yerine o zamana dek grlmemi tipte "ORJNAL" bir yeni Medeniyet kuramaz. Tersine, zerine yok etme hncyla saldrd eski Medeniyet tarafndan kolayca yumuatlarak, iine ilenerek, emilerek, temizledii eski Medeniyetin kalbna dklr. Sonunda, eski medeniyet bir eit BARBAR AISI yemi gibi olur. Gebe barbar akn altndan, yklm eski Medeniyetin, budanan yal aa gvdelerinde grlen filizlerine benzer yandan fkrm dallar peyda olur. Buna, nl deyimi ile km Medeniyetin lmnden sonra DRL'i, yeniden douu, RNESANS' diyebiliriz. Attilla'nn Hunlar, Roma-Bizans adl slamlktan nceki orijinal Akdeniz, Medeniyetinde stnkr bir Rnesans bile yaratamadlar. Sonraki Macarlarla Cermenler, ancak km Roma medeniyetinin manevi fosili olan Hristiyanla kaynaarak, yani eski orijinal Roma medeniyetine uyarak, Roma heylas PAPAnn elinden ta giymekle yeni krallklar yaratabildiler. Orta Barbar aknlarnn sonucu, Avrupa Ortaa iin topra srmek oldu... Mool ve Trk aknlar daha baka trl sonulanmad. En eski orijinal in-Hind-slam medeniyetlerinde ancak Avrupa Ortaa krallklar gibi az ok DRLler salayabildi. in'de, Hun atalarn geleneini ele alan Timuin, Cengiz Han (Hnlarn Hn) olup ykt medeniyetin mirasn brakt Kubilay zamannda bile; Trkistan (aatay)a, Kuzey Karadeniz (Kbak)a, ran balbana kald. in'deki BYK HANlarn kurduklar YEN slalesi, ykt TANG slalesinin geleneksel in medeniyetini rnesansa uratt. Hint'te Trk Mahmut Gaznevi'nin srd eski Hint medeniyeti toprandaki Mslmanlk sabannn izleri boyunca yerleen Mool gebelerinin BYK-MOOLLAR a, km orijinal Hint medeniyetini Dirilie kavuturdu. lk Ana Medeniyet kayna Yakn Dou'da, Orta Barbar (gebe) aknlarnn ykntlar zerinde, Avrupa Derebeyliklerinden hibir ey renmeye hacet gsterme247

yen TAVAFL-MLK" (Kral kalabalklar) ve en son Seluk, Osmanl topluluklar, slam "RNPAPA"s yerinde olan ve orijinal slam Medeniyetinin heyulas, fesili rolndeki Badat "HALFE"si elinden "MENUR" alarak slam rnesansckl saltanatlar kurdular. Orta Barbarlk niin ORJNAL Medeniyet kuramaz? nk o ada insanlk, Tarihin kurulu basamaklarn, sosyal toplum konaklarn; uurla ikier ikier atlayabilecek olgunlua gelememitir; ancak yoklayarak teker teker kabiliyordu. Orta Barbarlk basama ile Medeniyet basama arasnda zerine baslmadan geilemeyecek bir yukar barbarlk kona vard. Tabii, insanlar bunu dnerek yukar barbarln hatrn saymak iin yapmyorlard. yle olmaktan baka trls ellerinden gelmiyordu. Sosyal determinizm ve ekonomik determinizm yle gerektiriyordu. Orijinal bir Medeniyet kurmak iin Orta Barbarlk konanda ne maddi ortam (Tarm adn alacak Tarm ve Kent iinde i blmlerini gelitirmi sanayi), ne de manevi ortam (Kentleme derecesinde sistemlemi kendisine has kurumlar ve kurallar) yoktu. Btn o eyleri, ykt eski yerli-kkl medeniyetten olduklar gibi edinmeye, renmeye ve almaya mecburdu. Orta barbar, ykntlar iinde yeniden kurduu toplum ekline, devlet ekline kendi damgasn vuramazd. nk onun Kent gibi bir yaps yoktu. Ve devlet denilen eyi bilmiyordu. Kendisi kkn Medeniyetin gz kamatran, tamah uyandran arca ileri ve stn retim, leim, tketim, geim, dn, davranm mhrleriyle damgalanacakt. Avrupa'da gebe Macar ve Cermenlerin Hristiyanlar, km Roma Medeniyetinin ekonomik, sosyal, politik, ideolojik, ahlaki, dini, kltrel ve ilh. Gelenek ve greneklerini hi deitirmeden, kendilerini o ynde deitirerek benimsemeleri ve DRLTMe uratmalardr. Asya'da gebe Mool ve Trklerin mslmanlamalar, km slam Medeniyetinin ekonomik, sosyal, politik, ideolojik, ahlaki, dini, kltrel ve ilh. Gelenek ve greneklerini hi deitirmeden, kendilerini o ynde deitirerek benimsemeleri ve RNESANSa uratmalardr-. Hi mi bir deiiklik olmaz? Bunu ancak "Tarih bir tekerrrdr" demek cesaretini cehaletlerinden alanlar syleyebilirler. Elbet Tarih bir sre de bylece yol alr, baka basamaklar atlar, az ok deiegider. Sylemeye altmz ey, Tarihin deimedii deil, orijinal bir Medeniyet deiikliine Orta Barbarlkla neden varamaddr-.
248

II- YUKARI BARBARLIK: Orta Barbarlk kona ile Medeniyet arasnda iblm TARIM ve ENDSTRyi keif veya icat edecek kadar ilerlemitir. Medeniyetin toprak ekonimisi zerindeki oturukluunu yerletirip kkletirecek olan Kent (Cite-Medine) hcresini btn zel kurumlar ve kurallar ile btn tapnaklar, hisarlar, Allahlar, kahramanlar, yaamay ve almay tkenmez bayramlara eviren sonsuz trenleri ve lenleri ile yaratmtr. Bu durumu ile Yukar Barbarlk, Medeniyetin btn maddi, manevi, ekonomik, sosyal temellerini, daha dorusu, imknlarn ortaya atmtr. Medeniyet o temeller zerinde, hi yoktan bir araclk grevinden mteahhitlie sivrilerek bezirgn snfn, onunla birlikte yazy-paray-devleti hazrca fkrtacaktr. Yukar Barbarln balarlar gibi iledikleri Kent kovanlarnda piirilip kotarlm imknlar gelimemi olsayd, Eski Dnyann barbarl, tpk Yeni Dnyadaki (Amerika'daki) toplumdalar gibi Orta Barbarlktan yukarya kamam olurdu. Yukar Barbarlk o kertede, Medeniyetin eiine varm, kapsn alan artlar ve mnasebetlerle doludur. En son arkeoloji aratrmalar, Grek tarihilerinin ve mitolojilerinin drste pekitirdikleri gelenek ve greneklerle karlatrlrsa daha duruca grlr ki, Yukar Barbarln Kentleri, bir kere Irak'n Kzldeniz (Eritre-Basra Krfezi) kysnda amurdan ziftten ilk UR kenti doduktan sonra tpk Darwinizmin canllar "Nevi"lerinde bulduu prose ile hep o ilk Kent hcresinin skizegonisi (yarlp blnmeyle oal) veya evresine tohumlar sa ile reyip tremitir. Bu gelimeyi kaba benzetile daha kolay anlalr klmak iin, Modern tarihteki bambaka tip gelimeyle yzletirebiliriz. lk modern Bat Avrupa ANAVATANlar, kendi hammadde-Pazar ihtiyalarn, ekonomik ve sosyal i ufunetlerini giderme igdleriyle, Avrupa dndaki geri kalan yeryzn smrgeletirdiler. Fakat bu smrgeler daha kurulurken balayan etki-tepkiler sonucunda, hatta Amerika Birleik Devletlerinde olduu gibi Anavatanyla ayn dil, din, kltr ve ekonomi ortakln tadklar halde, ilk Anavatana kar direndiler, ayaklandlar ve kendileri birer modern VATAN olmann yolunu tuttular. Bat smrgeciliine kar kurtulu savalar aarak bamsz toplumlar ortaya kardlar. Kadim alarn ilk medeniyet ocaklarndan uzaklarda filizlenen kentlemeleri, "Kolonilemeleri", onu andrr bir merkez-kaa (santrifj) olup,
249

"adem"i merkeziyet: desantralizasyon" ile yrmtr. Mitolojilerin TANRIlar, hep eski Ana-Kent'in mmessilidirler; Yarm-Tanrlar, Kahramanlar Yavru-Kent'in kurucu yiitleridir. Modern an Kadim alardan ayrd undandr: 1- Modern ada ekonomik ve sosyal temel MODERN SERMAYE'ye dayanr. Modern toplumda SERMAYEden stn hibir ey yoktur. retime sermaye artsz, kaytsz egemendir. Tanr, sermayedir. Kadim ada ekonomik ve sosyal temel TOPRAK EKONOMSne dayanr. Geri toprak ekonomisini allak bullak eden arz ve talep, elikten sert grnmez cenderedir. retime uratmadk ikence brakmaz. Modern'i gibi bir BEZRGN EKONOM yaratmtr. Ama kadim sermaye srf BEZRGN sermayedir. RETM sermayesi deildir, yalnz TEFEC BEZRGN SERMAYEdir. O sfatla, dorudan doruya RETM tekeline geirmi Modern Sermayenin taban tabana zdd ve can dmandr. Tefeci-Bezirgn sermaye yaratt bunca Tek Tanrlara ramen, Modern sermaye gibi toplumun tanrs olamaz. Toplumun rzk ve kaderi Toprak retimindedir. Topran efendisi olan, toplumun tanrs saylr. Onun iin toprak efendilii ve toplum tanrs, daima demoklesin klc gibi, Tefeci-Bezirgn sermayenin ba ucunda durur. Gene onun iin Kadim Tefeci-Bezirgn sermaye, frsatn bulur bulmaz kendisini topraa yatrr. Bezirgn sermayenin sahibi, egemen olma yolunu toprak efendiliinde bulup derebeyleir. 2- Modern ada, Sermaye yalnz iinde gelitii topluma deil, tm evrene de artsz, kaytsz egemendir. Hi deilse be alt yzyllk modern gelime sonunda, yeryznn her kar topra, 20. Yzyla girilirken, Kapitalizmin ekonomik ve sosyal egemenlii altna girmitir. Bu yzden modern sermayenin kurduu medeniyete KAPTALZM denilebilirdi. Milyarderler kalesi ABD'lerinde bile, "Bir Tek Dnya" kaderini kanlmaz bulan Vandel Vilkiler kt. Yarm yzyl iinde, btn dnya uluslar, "TM NSANLIK" dncesi demek olan SOSYALZM nnde salavat getirmedike, en keskin demagojileri bile ele alnmaz buluyor: "Nasyonal Sosyalizm", "Hristiyan Sosyalist" vs.. gibi. Kadim alarda ne o gelikin ve retime dayanan sermaye ekonomisi, ne de yeryzn batan baa tutmu bir tek toplum dzeni veya politika sistemi vardr. "Cihangir" (evreni tutmu) saylan en
250

byk imparatorluklar, bugn en snepe generalin dudak bkecei kadar skk, dar blgeler iinde mekik dokumulardr. Bylesine kk ekonominin, skk sosyal dzenin manevi alanda "BR TEK DNYA" arayan TM NSANLIK dncesi, tpk "Cihangirleri gibi ancak kapal blgeler iinde lokal kalm tektanrl DNler dzeninden ve dzeyinden teye geememitir. Modern Sermaye (KAPTALZM) ile Kadim Tefeci-bezirgn Sermaye (BEZRGNLIK) arasndaki bu ve benzeri kesin ayrtlar gznnde tutulursa, Modern medeniyetten nceki Kadim Medeniyetlerin alnyazlar daha iyi okunur. Gelmi gemi "MEDENYETLER" diye says oaltlan batp kmal gidi, sosyal ve ekonomik alanda bir tek medeniyetin, Tefeci-Bezirgn medeniyetinin gidiidir. Eski Medeniyet, iinden doduu Kentin (Diyelim ki Atina'nn) geleneksel Kurum ve kurallar ile (Diyelim ki Klenizm kadar) saf, temiz bir gne gibi doar. lk saf Bezirgn mnasebetleri, zamanla (Diyelim ki, Fenike, Msr, Anadolu, Akdeniz lkelerini ele geirince) topraa egemen olmak zoruyla DEREBEYleince, dourduu ar artlarla maher yerine dner. Btn Grek kentlerinin "Tiranlar" (Kalle mstebitler) ve dolays ile i mstebitlerin dta destek bulmak iin kendilerini parayla sattklar d mstebitlerin, Acem Ksklarnn oyunca olurlar. ounluu Orta Barbarl henz iyice gememi bulunan Makedonyal ift Boynuzlu gen skender'in kkn Yunan Orijinal Medeniyetine getirdii "BARBAR AISI" da, Msr', Irak', Acemi ele geirmekle bezirgn ekonominin Derebeyleme prosesini biraz daha aceleletirmekten baka bir sonu getiremez. nk skender'le yola km Orta Barbarlarn Orijinal bir Yeni Medeniyet kurmalar imknszdr. O zaman Greklerin yktklar Truva Medeniyetinden, ilk Ana Grek Medeniyetinin Ene eliyle karlp ekildii uzak topraklardaki nispeten gen bir baka Kent, ipten saptan kurtulma aventryelerin Osti azndan getirdikleri bezirgn apullarna daha emniyetli depo hizmetinde (Tpk bir vakit ki Atina gibi) kullandklar Roma Kenti Tarih sahnesine kar. Kendi orijinal kurumlar ve kurallar ile eski Grek Medeniyetini siler, atar, onun yerine, birok bakmlardan Kadim Grek Medeniyetinin hem ayn, hem gayr, hem dostu, hem dman, hem benzeri, hem zdd olan nl "orijinal" Roma Medeniyetini kurar.

Kadim Tarihte saylar ok grlen btn orijinal Medeniyetler byle ardarda, batp kmalarla yrmlerdir. Gerekte insanlk ve medeniyet de kalka ilerlemitir. nsanln ve medeniyetin BR TEK olduu halde, BROK orijinal tiplerde basamaklanmas bundandr. Ve bu yalnz Yunan Medeniyeti ile Roma Medeniyeti arasnda geen bir mnasebet deildir. Btn Kadim Medeniyetlerin ister istemez gidiidir. Orijinal ilk Smer Medeniyetini ykmakla kalmayp yerine yenisini kuranlar, Yukar Barbarlk konana eriirken Agade Kentlerinden bir su yolcunun olunu babu edinerek insanln en nl ilk "TUFAN"n dourmulardr. Onlar, yukar Barbarlktan geldikleri iin, orijinal Akdeniz Medeniyetini kurabilmilerdir. Ondan sonraki her orijinal medeniyet, hep yle Yukar Barbarln gelimi bulunduu yeni bir BAKENTten fkrmtr. Az ok orijinal Elam medeniyeti "SUZ" kentinden Fenike medeniyeti SUR, SAYDA kentlerinden, Msr medeniyeti ilkin -Irak'n Ur kenti gibi- Nil aznda, rmakla denizin bulutuu yerde Buto, sonra, Delta tepesinde On kentlerinden yaylmtr. Gney Irak'ta doan Medeniyet, denizde kklerini Arabistan ve Hindistan hammadde kaynaklarna uzatmtr. III. Ur Slalesi zamannn bakr, kalay gibi hammaddeleri al ile yaplm nesne ve besi taneleri verii efsaneler ykl UMMAN denizinden olmutur. Ama medeniyet aacnn asl karalara yatkn gvdesi, nce dik yukar, Frat Dicle boyunca Kuzeye ykselmi, Semitlerin "Cennet" Van gl evresini bulmutur. Kargamtan Batya, Fenike ve Msr kylarna inmitir. Dou rmakklarn gderek Elam ve ran yaylasna trmanp orta ve Uzak Asya'ya kolatmtr. Bu yaman Ortadou ana-uygarlklarndan sonra Dou'nun byk karakesimlerinde Hint, in medeniyetleri, Batnn Akdeniz kesimlerinde Grek ve Roma medeniyetleri, hep rmak veya deniz boylarnda irili ufakl ham creler gibi tremi yukar barbarlk kentlerinde mayalanp almlardr. En son "kr" kadim orijinal slam Medeniyeti de, bildiimiz adn Medeniyet szne takm "Medine" ile Mekke kentlerinde Yukar barbarlk kabuunu atlatm, Cihan medeniyetinin ilk byk kprsn kurmutur. Gerek Tarih yle geti. Yazl Tarih, Barbarln medeniyet tarihindeki byk roln nemsemedi. O yzden, Tarihin gidi kanunlar kavranamad. Tarihte hibir kanun bulunmad iddiasna dek sapld. Nasl her toplumun tarihi bir avu imtiyazlnn kanl
252

yahut ikili ziyafet sofras gibi yazld ise, tpk yle, her Medeniyetin Tarihi de, yeryznn bir avu medeni insannn hikyesi gibi anlatld. Tarihin yzeyde grnmese de -kir, ya iinde kayp otomobil motoru gibi- insanl gtren motoru; halk ynlar ve ynlar ikide bir durgun bataklk lmnden, drtp kmldatan barbar ynlar hesaba katlmaynca, koca Tarih, kr tesadflerin cirit oynad bir esrarl mucizeler ve kyametler alanna dndrld. Doruyu ve gerek yiitlii boarak insanln grtla stne oturmu yalan aznl, kendi stnln dayatmak iin, Tarihin "insanst" glerle gdld masaln kuaktan kuaa belletmekle geindi. Tarihse, ne dpedz, ne tersine spiritalizmlere aldrmakszn, konkret insan ynlarnn ve barbarlarn dinmez vurularyla yolunu ald. Tarihte geri bir toplum olan Barbarlk, nasl oldu da ileri bir toplum olan Medeniyeti hem de o kadar sk sk, rakkas dzeniyle alt edebildi? "Tarihi maddecilik" adna konuanlarn bile "Kitapta yazmad" iin "tabu konu" saymaktan kurtulamadklar bu sorunun tartmas uzun srer. Barbarl medeniyete stn getiren gc, Tarihncesi toplumu ile tarihi toplum arasndaki sosyal yap ztlndan ileri gelir. ki dzenin binbir ve sonsuz ayrtlar uzun srer. Ksacas: Medeniyet kii karcln (individalizm) "Hrriyet" gibi gzel bir szle giydirip kuatm bir dzendir. Barbarlk geri ve ilkel de olsa Toplum karcln (kolektivizmi) savunmaya bile kalkmakszn yaayveren bir rejimdir. Nedense zerinde hi durulmak istenmeyen bu gereklik, btn Tarih kilitlerini aacak biricik anahtardr. Barbarlk yrtcl ile yahut insanst, talihi ile deil, elinde bilmeyerek tuttuu o "ilkel sosyalizm" adl altn anahtarladr ki, Tarihin binbir ihtiaml Medeniyet kaplarn amtr. O barbar alarn, (FETHlerini) bugn en basit ilkokul kitaplarnda bile izlemek g saylmaz. Burada uzun teferruata girmemek iin, Barbarln Medeniyeti yenmesine balca sebep olan en karakteristik, en ilgin iki olay belirtmemiz yetecektir. 1- Barbarln "manevi gc", sosyal gcdr. 2- Barbarln "maddi gc", ekonomik gcdr. 1) BARBARLIIN MANEV-SOSYAL GC: Sosyalist bir toplumun yaratt insan kiilii ile zetlenebilir. Heredot'tan beri olaylar olduklar gibi yazmaktan ekinmemi btn namuslu tarih yazarlarndan ve grdn saklamayan yazarlardan hibirisinin
253

gznden kamamtr. Barbar Toplumu, bedence ve ruha esiz deerde stn insan yetitirir. Medeniyet toplumu ise, -btn o kiiyi (individy-ferdi) mbalaalandrma abasna ramen, daha dorusu dahhameletirme (hypartrophie'ye uratma) abas yznden- insan bedence alaltr. Barbarn insanlndaki stnlk: Eit ve doruluundan gelir. Medeninin insanlndaki alaklk: Eitsizliinden ve yalanclndan ileri gelir. Barbar toplumda btn kiiler grevlerindeki ayrtllk ne olursa olsun normal bir vcudun her canl hcresi gibi birbirleriyle eit hakl kardeler durumundadrlar. nsan bnyesinde olan Medeniyet Toplumunda tpk kiiler gibi bir vcutta birka hcresinin tekiler zararna alabildiine "Hr" ve "ahbaz" davranmalardr ki, bunun adna hekimlikte "UR" denir. Medeniyet bir aznln "Kiiliini" bylteceim diye kanserletirir. Kanser nasl, bir sr iri, yaman hcrelerin vcudu haraca kesmesi ve arca bymesi iken en sonunda hem vcudu, hem de dolaysyla kendisini yok olmaya srkleyen bir hastalksa, medeniyetin ortaya kard imtiyazl kiiler de, insan toplumu iine cngl kanunlar sokmakla, insanln i mnasebetlerini hayvanlatrp, kiilii gelitirmekten ok kankranlatrr. Yalan dorunun yerine, kurnaz kallelii yiitliin yerine geirinece en sekin kii alaklklaryla rr. nsann medeniyetteki soysuzlama mekanizmas aktr. Yalan niin sylenir? Karsndakini aldatmak iin. Bir insan neden aldatlmak istenir? Onun menfaatine aykr davranld ve gcnden de korkulduu iin. Bir insann yaad ayn toplum iinde teki insandan ayr menfaatli ve ayr gl olmas nedendir? Aralarnda sahici kardelii srdrecek olan bir eitliin bulunmamasndan. Demek, barbar insan ile medeni insan kiilikleri arasnda alan derin uurum en bata sosyal eitsizlikten doar. Medeniyet, insanlar KLEler ve EFENDler diye ikiye ayrd gn, ne klede ne efendide doru ve yiit insanlk kalmaz. Barbar toplumda kle ya yoktur yahut aile iinde eksilmi bir kiinin yerini tutan yedir. Aileler ise, mutlak bir eitlik kaynamas yaadklarndan, barbar insanlar hep birden karde durumdadrlar. Kan davas, barbar toplumda tek kiinin devletten ayrt edilmediini, btn toplum kiilerinin kan kardei olduklarn ispat eder. Medeniyet, eit kardelie dayanan her trl mnasebetleri ykt, toplum iinde zt ve dman mnasebetleri, kanun ve ahlak halinde yayd iin, insanlar korkuya kaplp, yalana bavururlar.
254

Barbarlar hi mi yalan sylemezler? Tabii burada, katksz Tarihncesi insan olan barbar gznnde tutuyoruz. O sosyalist dzenin kiisi barbar, kendi toplumu iinde, kendi kandalarna kar yalan sylemeyi bilmez. O yzden de toplum iinde sihirbaz ve byc gibi ileriki snf ayrlklarna yer yapan kiilerin szlerine bile, srf kendisinden olduklar kolayca inanr. Ancak kendi toplumu dndaki dman yabanclarla savarken "Harp hilesi" kullanr. O hilede dahi, barbarlarn Medeniden her zaman daha yiit ve cmert davrand her tarih sayfasnda aka okunur. Sava hilesi, baar kazanncaya dek ksa bir sre, ac ila gibi kullanlr. Dman yenildi mi, ona kar dahi, harp kanunlar dnda hep balaycdr. Dostluu gibi dmanlnda dahi dorudur. Bylece tarih TARH (Unutmayalm: yazl tarih) sahnesinde, yeryzn tutan iki zt tip insan ortaya km bulunur. 1) Yalanc-korkak medeni insan. 2) Doru, yiit barbar insan... Kaytsz artsz btn Tarih yazarlar bu gerei rtbas edemezler. Bu neden byle olmutur. Elbet, boyuna iddia edildii gibi, K olarak kendi "Tabiatndan", "Cibiliyetinden" deil. nsan hep ayn "Tabiat" varldr. inde yaad toplum deimitir. Barbar toplumda insanlar eite yaadklar iin karde olurlar. Medeni toplumda insanlar, zt menfaatl eitsizlie dtkleri iin, birbirlerine dman kesilmilerdir. Nitekim Tarihte, dnk karde tutumlu, doru-yiit barbarlar, Medeniyet eiini atlayp, azck ayr sei geirerek medeniyetine bulatlar myd, gittike, eitlikleri ve kardelikleriyle birlikte, ister istemez, doruluklarn, mertliklerini, yiitliklerini de yitirirler. Gn gnden, birbirlerine yan bakan yalanc, korkak ve bu ruh aalnn bedene vurmasyla, daha hastalkl, daha az sa, esen daha ok gebe veya clz olurlar. Bunun zerine, artk en mkemmel teknik ve tekilat imkanlar medeni insann elinde bir ie yaramaz, Mehmet II'nin stanbul'u fethinde grld gibi, Tarihncesi gelenek ve greneklerini, barbarlk tutumunu daha az yitirmi olan toplum insanlar, ok eski ve yksek medenilerin ellerindeki teknii de, tekilat da onlardan alp onlara kar baaryla kullanrlar. Barbarlkta, ilkel de olsa, sosyalist bir topluma doru yiit yetitirdii her kii kendiliinden kahramandr. Medeniyette mumla yiit aranr. En ucube kiilerden zorla kahraman kartlmaya a255

balanr. Orhan Gazi'nin btn yoldalar kendisi kadar Gazi idiler, Makedonyal skender Avrupa'dan Asya'ya gemeden, btn varn eit arkadalarna datt. Osman oullarndan Fatih Mehmet Asya'dan Avrupa'ya geite skender'e karlk davrandn belirtirken varn younu evresinde lkletirdii ilplerine letirdi. Her iki "Cihangir" de, bu davranlaryla, hibir eski medeninin (Ne Acem Kisrasnn, ne Bizans Kayzerinin) yapmad eyi yapmlar: Barbarln, Mal da ortak, Can da ortak diyebilen Tarihncesi sosyalizminin geleneini diriltmilerdir. Medeniyette "mal cann yongas" olup, can da alnr satlr nesne durumuna girince, ne doruluk kald, ne yiitlik. Kendilerini Allah sanan dleklerle, insanlktan kardklar kul kleler, "K" haysiyetini sfra indirdiler. Jan Jak Ruso'nun, modern a aan nl tezi, medeniyetin insan ykseltmeyip alalttn ispat ettii iin dl kazanmtr-. nk o zaman, "doruyu syleyeni dokuz kyden kovmaya" iyi bakmayan yeni bir snf insan yeni bir ekonomi dzenini, retimi sosyalletirecek gidii savunuyorlard. Kadim toplumlarda, Medeniyet ilerledike, insann daha ele alnmaz kertede yaratc olan zeksnn dman KURNAZ, kalle, alak ve hain, korkak duruma getirdiini Tarihler aklamakla bitiremezler. Tersine btn Barbar Toplumlar, bir yol, eski eit karde ilkel sosyalist dzenlerini yitirip Medeniyete kardktan sonra: Kendilerini, anszn "CENNETTEN KOVULMU" bulurlar. Gebe Semitlerin ezeli geleneklerinde ac ac anlatlan dem'le Havva'nn "EYTAN"a uyuu: Barbarn medeniyete giriini bir trl kendi kendisini af edemeyiinin lmez belgesidir. 2) BARBARLARIN MADD-EKONOMK GC: Doru, yiit Barbar insan, yalnz o manevi gcyle kalsayd, koca koca medeniyetleri ykabilir miydi? Asla. Medeniyet, bir bakma doruyu yalanla bomak, yiidi kallee yenmek, arslan tilkiye yedirtmek dzenidir. O hi, saf barbarn manevi gcn, ilkel sosyalist ahlakn, stn sosyal davrann yok etme kolayn m bulamazd? Ka defalar defas, "te yana bile gemiti". Geiyordu, geecekti. Yeter ki, "eytan"dan daha aldatc maddi temeli Medeniyet nimetlerinin gz kamatrc bolluunu salayan maddi temeli ekonomisi kmesin... Demek, barbar insann medeniyete stn gelmesi iin birinci art, medeniyet temeli olan kandrc ekonomi geliiminin durmas ve k256

mesidir. Yalnz bu art, tarihte medeniyetlerle barbarlklarn altst gidileri iindeki akmn olumsuz (menfi) kutbudur. Soyut menfi kutup, bir elektrik akm iin nasl yetersiz ise, tpk yle, Tarih altstlklerinin gidii iin de tek bana medeniyet ekonomisindeki k yetmez. Barbarln, o ykla kar, mspet elekrik kutbu gibi, olumlu bir ekonomi gc getirmesi gerektir. Ve nitekim getirmitir de... nsanlk tarihi sosyal-ekonomik determinizm kanunlaryla yrr. Bu determinizm RETM temeline dayanr. retimin iinde yalnz yaayan bir kuan geim maddeleri yoktur; gemi gelecek kuaklarn geinen insanlar da vardr. Maddi ekonomik mnasebetler deyince: 1) Maddi retim kadar, 2) nsan retimi de akla gelmelidir. Geim maddelerini yoktan var etmeye basite RETM dersek, geinen insanlar yoktan var etmeye REYM adn verebiliriz. Barbarlk da iki alanda, reyim ve retim de olumlu olduu iin maddi g ve tarihsel rol oynar. Barbarn insan retimi, bundan nceki "manevi" dediimiz sosyal olumundan anlalr. Barbarlk, doru, yiit insan retir. Doru, yiit insanlardan kurulmu salam barbar tekilat, bir sr yalanc, korkaklarla dolu ordular bozguna urataca bir ortamda, ekonomi temelleri ken Medeniyet nnde Tarihsel grevini baarr. Medeniyet ekonomisi verimli kald srece, ilkel sosyalizmin insan reyii, medeniyet nimetleri denilen eytann "iva"sna urar. Gelir, medeniyet zalimlerinin emrinde aylkl asker olur. Onun iin, insan uurunun arz ve talep kanunu ile nesnelerin gidii stne kamad, "matahlar fetiizmi"nin hereye ar bast kadim medeniyet alarnda, insan retimi ne kadar deerli olursa olsun, maddi retimine bir kar yol getirmedike etkili olamaz. Maddeler insan ezer. Barbarln, kmaza girmi kadim medeniyet ekonomisine getirdii maddi retim gc, gene Tarihncesi toplumunun ilkel sosyalizm yapsndan ileri gelir. Her ekonominin bir retim, bir de mlkiyet mnasebetleri olur. retim: Ekonominin z, mlkiyet ekonominin biimidir. z m nemlidir, biim mi? Muhteva (ieride olan) m esas rol oynar, ekil mi? Zarf m zarflanan (mazruf) mu? Ancak skolastik ve metafizik dnce iin tkenmez ekime konusu olur. Gerekte her iki kutup en az birbiri kadar "nemli", "esas"tr. z biimden, biim zden ayr dnlemez. Varln, canl-cansz, maddi-sosyal her alannda ol257

duu gibi ekonominin de z ile biimi, zarf ile mazrufu, muhtevas ile ekli arasnda ayn nemde karlkl ETK-TEPK vardr. Biim nasl i z ekip evirirse, ylece z de biime kendi dzenini verir. zn (muhtevann) biime etkisini imik elemanlarnn iyzlerini bilen herkes tanr-. Kurun atomu iinde, (protonlar deil, hepsi de protonlarn 2 binde biri kadar tutmayan) elektronlar 82 tanedir. Bu elektronlardan, ok deil iki taneciini kartrsak, kurun cva olur, tanesini kartrsak kurun altn olur. Demek madde varlnn i zne, muhtevasnda 164 binde 1 ila 3 derecesinde ufak deime, maddenin biimi olarak kavradmz gerekliinde kurunla cva ve altn arasndaki deiiklikler derecesinde yaman bakalklar yapar. Tersine, biimin (eklin) ze (muhtevaya) etkisi daha az olmaz. Gene kimya bakmndan elmas da, grafit de ayn KARBON elemanlarndanlar. kisinde de ne proton, ne elektron saysnda en ufak deime yoktur. Bu protonla elektronlarn iinde bulunduklar biimler bakadr. Rntgen, ile baklyor. Elmas atomlarnn biimi "tetraedre" (drtyzl) denilen gen piramitleri eklindedir. Onun iin elmas pek sk yapldr: dansitesi 3514'tr, en byk lde serttir, effaftr ve elektrii geirmez... Grafit, otura "hakzagonlu" (alt keli ortas kalkk) (decale) prizmalar biiminde atomlardan yaplmtr. Onun iin dansitesi 2000'e der, kolayca pul pul, emdiinden kapkaradr, elektrii geirir. Bir szle, ilerindeki protonlar ve elektronlar ayn olan ayn karbon eleman, ald biime gre elmas iken, srf biim deitirmekle kmre dner. Bu en yaln kat ve en yce varlk kanununu, canl, cansz varlklar ve insan toplumlar gibi, ekonomi mnasebetleri iin de aynen yrrlktedir. Toplum ekonomisinin z retim, biimi MLKYETtir derken bunu anlamalyz. Toplum retiminde ne zaman deiiklikler olsa, er ge, toplum ekonomisine biim veren mlkiyet de ona uygunca deimitir. Tarm ve sanatlar iblm, Tarihncesi ekonominin zn, muhtevasn deitirir deitirmez, o barbar sosyalist Toplumunun ORTAK MLKYET biimi yerine, gnete karn erimesi kadar grltszce tabiilikle ZEL MLKYET K MLKYET denilen ekonominin biimi, zn deiimine uymazsa, btn kadim Medeniyetlerin balarna gelen olur. Elmas parlaklnda gz kamatran bir Medeniyet gitgide kmrleiverir.
258

Bu gn insanlk atom ekirdeini zecek kadar ilerledi. Henz grafiti elmasa evirmenen yolunu bulamad. Ekonomi zn biiminin soysuzlatrmas o kadar yamadr. Yedi bin yldr elmas gibi insan kuaklarn yalan, korku kmrne evirmi ilk sosyalizm biimindeki deime, ancak farkedilebilip uura karlyor. Geen uzun ikence yllarnda insanolu, hep Cennet lks ile yeni ZEL, K biiminin uratt biimsizlie kar savamaktan bir trl geri kalmad. Kadim ekonominin zn modern ekonomi zne evirinceye dek, elindeki aralarn elverdiince, bir eit simyakar abasyla, grafiti elmasa evirmenin yolunu zorlamtr. Bir kere grafitleen eski medeniyeti elmaslatrmamsa da, medeniyet dndaki yeralt elmas madenleri gibi duran az ok krpe barbar ynlarndan her defasnda ald elmas elemanyla, yeni ve azck daha ileri bir baka Medeniyet prlantasn ilemitir. Sonra o prlantada, biimi i z deimeleri kapsayamad iin, kmrlemi, ama insanlk barbarln gittike azalan elmas madenlerinden taze elemanlar alarak, daha baka medeniyet prlantalar yaratmaktan bkmamtr... Edebiyat yapmyoruz. En kark Tarih olaynn anlalr olmas iin en basit Tabiat olay ile paralelliini belirtiyoruz. Barbarln, kmrlemi bir medeniyet ekonomisindeki iflasa ramen ylmayp Tarih alanna koyduu doru-yiit insan elmasndan baka, retim zn yeniden prlantalatracak, insanl yeni ve daha ileri bir medeniyete ulatracak olan ekonomi biimi, Medeniyetin iinden klmaz krdme evirdii Toprak dzeninde anszn baarverdii sosyal rnesanstr. Barbarlk o rnesans, bugn bile deme geri kalm lkenin gze alamayaca derinlikte "toprak reformu"nu, "insan reformu" ad verilebilecek devrimle birlikte gerekletirir. Btn gc ve btn baars buradadr. Barbarlk toprak ve insan reformunu, bugnk anlamyla bilerek veya dnerek deil, sz yerinde ise "incenscient" olarak (uursuzca), daha dorusu iinden kageldii Tarihncesi toplumunun hem otomatik hem ayk davranl bir eit uykuda gezeri, yahut cezbeye kaplm, kendinden gemi misyoneri gibi yapar. Hun ve Cermenlerin yar a, yar plak ordular halinde, en iyi silahlara, zenginliklere bilgi ve tecrbelere, dnce ve kltrlere sahip muazzam Roma mparatorluunu talana gidii gz nne
259

getirilsin. Moollarn in snrn llerinden, Trklerin "Horasan illerinden" "yaradana snp" ok ve yayla, yayan "Kzl Elma"l Bizans vurmaya gelileri gznne getirilsin. Bu iki gebe aknn Tarihe ortasnda, cinlerin aklna gelmez Hicaz llerinde unutulmu Mekke kentinden krk kiicikle, "El'Arab'l eedd minennas (Arabistan'n gebe barbar bedevileri insanlarn en yamanlar) dediklerini kervana katp, bilmedii yazyla zamann en kudretli mutlak imparatorluklarna aka "dine davet" etmek erliini de nceden gstererek haberlice saldran, Orta Barbarl (Bedevileri) peine takm slam Yukar Barbarln Tanr adna Bedir'de be on kiiyle babalar oullara kestirerek ilkin kendi z kentinin kervanna basknla ie balayan, sonra binlerce "M'min: nanm"a, yzbinlik medeniyet ordularn bozduran "mucize" dolu "Gazve"leri, (kutsal ete savalar) gznne getirilsin. Btn o inanlmaz hengamelerin hep DOU BATI byk kervan yollar stnde tozu dumana kattklar hi gzden karlmasn. Bat Ortaann zlnde srlar hala zlmemi ve zlemez gibi duran "Hal Sefer"lerinin gz dnm Hac-ovalyeleri de ncekilere katlsn. Bu gidiler, insan ynlarnn, akl, fikir, dnce, mantktan ok, nden ekici, arkadan itici grnmez glere uyup akan, deli sellere dnd, kolay anlalr-. Barbar aknnn ele geirdii, daha dokunakl deyimi ile "FETH ettii (yani barbar sosyalizmine at) lkeler, hep DEREBEYLEM daha nceki kadim Medeniyet topraklardr. Bir avu ve saylar azaldka soygunlar ile basknlar (slam deyimiyle: "Zulm"leri) artan imtiyazl efendiler o topraklar orak le, alanlarn (Osmanl deyimiyle) "Yerlerinin Esiri"ne evirmilerdir. Bu prlantann kmre dn: kadim medeniyetin ZEL MLKYET anlayndan kma bir biim yznden zn boulmasdr. lkel sosyalizm dzenli Tarihncesinden gelen barbarda yle bir K MLKYET kavram -iyi midir? Kt mdr? Gevezelii bir yana- tek szle YOKtur. Barbar, zapt ettii yerleri kendisine "ZEL MLKYET" yapmay umursamaz. Barbar, benliinde lkletirip sosyalletirdii, yani barbar toplumunun btn kiilerine mal ettii ortak "eref" duygusu yahut "din" abas iinde can verip, an almaya kanmtr. ok defa z ekirdei -Namk Kemal'in "400 arslandan bir Vatan kald bize yadiar!" arksndaki kadar k260

k bir ilbler (Gaziler) topluluudur. O bir avu denecek gz pek ama medeniyetin bir avu imtiyazls gibi yalnz kendi vurgununu ve toplum zararna keyfini dnmeyen -zel kii karcln bilmedii iin tarihncesi toplumunda yle eyleri pek renmedii iin nne gelene gven, sempati ve antuzyazm (sevgi, sayg ve evk) veren vurucu gtr. Bir vuruta, koca koca lkeleri, ktalar nne seriveren itir. Nasl olduunu kendisinin de bilmedii, ancak kutsal gizli grevlerin kendisine balandn inand btn o biraz da gkten inerce kazanlm nimetlerin hepsini ZEL cebine mi indiriverecek? Byle kk bir K IKARCILII ("ahsi mlkiyet" anlam) barbar insan iin, ilbliinin (ovalyeliin) anna yakmaz, deer alaltc haysiyet krc bir hrszlk gibi gelir. Doru-yiit toplum ncln, peygamberlii gnl krleten dnya malna parayla pulla satmak, her kutsall hiten yitirmek yahut tanrya isyan etmek, ykt zalim inanszlarn alak durumuna dmek, dolays ile de Gklerin Gazabna uramak gibi gelir. Barbarn ok alakgnll benimseyim ve tketim alkanlklar iinde ZEL K tamahkrl anlalmaz bir medeniyet illetidir. Timur, ezdii Osmanl paas Timurtan hazinelerini grnce savaa tedarik yapacana bunca mal yan, tiksintiyle knar. "Ne verirsen elinle, o gider seninle" slam prensibi, barbar sosyalizminin ldrlememi geleneidir. Onun iin zafer kazanlr kazanlmaz, km medeniyetin temizlenen bir avu stn zalim derebeyi tabakasnn ZEL MLKYET altndaki topraklar bir vuruta hrletirilir. Kii takntlarndan kurtarlr. Namuslu ve erefli ilbler, Toplum mlkiyetli Tarihncesi sosyalizminden geldikleri iin, medeniyetleri o kerte gz kararm duruma sokan Kii Mlkiyeti hastalna bulamadan, geni topraklar ZEL MLKYETleri altna sokmay gayrimeru, "eriata aykr" sayarlar. Kimin olacak bunca yerlerin MLKYET? Barbara gre hi kimsenin, daha dorusu, iinden gelinen ilkel sosyalizm grenek ve geleneklerince, herkesin yani toplumun ORTA MALI olacaktr yerler. Arap Yukar Barbarlnn mslman dsturu ile Gazilere bir kuru geimlik tek tk paylar dnda kalan geni topraklar, "RAKABE"si (MLKYET) "Beytlmal'i mslimin"e (Btn mslmanlarn mal evine) der. Osmanl gebeliinin Anayasa bildii eriat "Fkh" (Medeni Kanunu) gereince Mslmanlarn orta mal (Toplum Ml261

k) olan "Miri Toprak"lara Padiah bile sahip kamaz. Barbarlk, toplum mlkiyetine adad topraklarn yalnz mlkiyetine deil, tasarrufuna (kullanlp iletilmesine) dahi el atma hakkn kendinde grmez. Mademki kendisi, ilb de olsa, grevi insan yaaynda hak ve adaleti salamaktr, topra bilfiil ilemeyecektir. Topran tasarruf hakk topra bilfiil ileyenlerindir. Medeniyet illetine tutulmadan nce barbarlarn ne ZEL MLKYET, ne de KSEL TASARRUF sahibi olmay akllarndan geirmezler. Btn istedikleri, mrlerini at stnde zulm dnyasna adalet saabilmek iin, yalnz bir lokma ekmekle stnde pala sallayaca atn beslemeye ancak yetecek (Osmanl eriatnda Zaime (Byk beylere) 5000, Timarluya 3000 aka.. 100 aka 1 kuru, 100 kuru 1 gm lira hesabyla, yll 50 lira) bir "Dirlik"tir. Fazlas gelirse, onun da akasna dokunulmaz. Ayrca, ayn lde beylerle mulak surette eit aka ile yetiecek bir "Cebel" halk ve hak bekisi "eriat" fedaisi daha beslenir. Barbarln derebeylemi saltanatlarn ykntlar zerinde kalan halka getirdii sosyal dzen budur. Sonraki soysuzlamalar bir yana daha nceki medeniyetin KSEL-ZEL TOPRAK MLKYET o an iin yeryznden topluca kaldrlmtr. Yerine Barbarln iddias, karsz LKEL SOSYALST MLKYET kendiliinden geirilmitir. Buna biz, Modern SOSYAL DEVRMin karl olmak zere TARHSEL DEVRM adn veriyoruz. Tarihsel devrimle, nceki medeniyette yerlerinin klesi olmu halk ynlar bir anda, mutlak surette eit toprak tasarrufu bulunan, imanszca soygun ve baskdan kurtulmu retmenler durumuna girdikleri iin, barbarlara kucak amazlarsa, kafa da hi tutmazlar. Tarihsel devrimle, nceki medeniyette derebeyliin KSEL-ZEL mlkiyet kabuu altnda, kaln elik pabu iindeki inli kzn aya gibi skp dumurlaan RETM z, yeni batan kurulmu sosyal dzene kavuur. Tarihsel Devrimlerin, btn insanl harman yangn kadar artc abuklukla sarp kaplaynda ve yeni doan medeniyetin, km medeniyette artk durmu bulunan gelimeyi yeniden ele alndaki "MUCZE" belirir. Bylece manevi MLKYET mnasebetleri ile maddi RETM mnasebetleri arasnda zaman zaman grlen birbirini NKR ve sonra NKARIN NKRI biiminde ETK-TEPKler, Kadim Medeniyetler tarihinin, daha dorusu, Modern medeniyetten nceki insanlk tarihinin gidiini bellilendirir.
262

DAR YENDEN RETM ki adm ileri, bir adm geri yapan zikzaklarla Tarihin gidiinde hep bir barbarlk, khneleen eski medeniyeti yorar. Sonra kendisi kurduu medeniyet de kmaza girince baka barbarlara yenilir. Bylece Kadim Tarih: Barbar ynlarnn dalga dalga med ve cezirlerle Medeniyete allar tarihi olur. Bu gidite barbar, srf BARBAR (yabanc yrtc g) olduu iin deil, Tarihncesi toplumunun sosyalist insan olarak rol oynar. Rolnn uuru, kafasnda BLNten ok NANa dayanr. Davrann ne sebeplerini, ne sonularn kavrayamad iin, yalnz mistik (gerekle ba belirli olmayan) bir: insanlar yola getirmek, "Dnyay dzeltmek" bysne kaplr. Kadim toplumun, barbar olsun, medeni olsun batp kmalar (TARHSEL DEVRMLER) her trl nda bir FATALZM gibi gelir. Ama tarihin kendisi bir fatalizm yok, en kesin DETERMNZM vardr. Kadim toplumun RETM temelinden ileri gelir. her insan iin o determinizm diin, ortada hiO determinizm,

lk Smer Kenti UR'dan beri, her medeniyetin (Modern Medeniyet dndaki btn medeniyetlerde) balca retimi bezirgn mnasebetli TOPRAK ekonomisine dayanr. Modern Kapitalizm de bir bezirgn ekonomisidir; insan uuru ile deil, mallarn arz ve talep kanunlaryla gdlr. Ancak, Modern retimle antik retim arasnda taban tabana ztlklar vardr. Kadim medeniyetin bezirgn ekonomisi; tarih ncesinden gelme SOSYALST mlkiyet dzeni iinde doan kk kyl ve esnaf ii olarak KK RETM olmaktan bir trl kamaz. Kk retimin tek kiilik i oluu, kanlmaz KSELL: Bir yandan retimin verimini tek kiinin gelenek ve grenei erevesinde snrlandrr, tek kiinin emeini kk aygtlar ve dar usuller erevesi iine hapseder, te yandan herkese yontulduu iin kimse farkna varmadan andrlan Tarihncesinin sosyalist mlkiyetini paralayp yok eder. Modern medeniyetin kapitalist ekonomisi, tersine geleneksel kk retimin kendi boyuna gre bitii K MLKYET, dokunulmazlam zel mlkiyet mnasebetleri iinde doar, fakat retimi sosyalletirmekle ie balar: KOOPERASYON yolu, daha birok esnaf bir at altnda blml i paralarna gre, uzmanlatrrken, bir yandan iin sosyal (topluca yaplan) vasf VERMni artrr. te
263

yandan ayn iyerinde gelien iblm her gn gelien uzmanla uygun yeni yeni aygt ve avadanlklarn keif ve icadna yol aar, byk retime, makinelemeye gider. Demek, Kadim bezirgn ekonomisi kk retimin yerinde saymas yznden bir DAR YENDEN RETMdir. Modern kapitalizm, gittike byyen ve makineletike sosyalleen byk retim sayesinde daima genilemeye egin bir GEN YENDEN RETM salar. Modern kapitalizm de, insan uuruyla dzenlenmekten uzak, mallarn arz ve talep kanununa gre urad inip kmalara, yaratt krizlere, snrlandrmalara, tekellere ramen, retimin sosyal karakteri, geni yeniden retimin yalnz hzn kesebilir, ama gidiini, her gn yeni keif ve icatlarla daha bol ve ar retim yaratan verimini durdurmaz. Kadim bezirgn ekonomisinde, tersine retim temeli, her orijinal medeniyet iin zel apta belirli snrlar bulunan dar yeniden retim olduu iin, topran ve endstrinin salad rnler, her medeniyette bir hadde kadar geliir. O hadde gelindii, ne maddi RETM, ne manevi MLKYET mnasebetlerinde medeniyetin hibir sosyalleme imkn kalmaz. Tersine, kk retimin zrhlatrd kiisel mlkiyet kabuu hergn biraz daha kalnlatrp katlaan derebeyleme ile retim zn biraz daha skp ezerek dumura uratr. Artk ilerlemek yle dursun, herey de gerilemek, ksalmak aztr. Kadim medeniyetlerin btn trajedisi gelir, hep dar yeniden retim alnyazsna dayanr-. Aradan binlerce yl getii halde: lk Smer kentindeki ziraatla, Msr, Babil, Fenike, Med, Fars, Eti, Girit, Ege, Grek, Yunan, Hint, in, Roma, slam "orijinal" medeniyetlerinde olduu gibi, ana medeniyetlere nispetle bir gerileme olan ARAAlarda ve onlardan sonra gelen RNESANSlarda en sonuncu Avrupa Ortaa ile Osmanllkta toprak retimi TEKNK bakmndan hemen hemen farksz denecek durumdadrlar. VERM bakmndan durum daha da ackl olur. Her medeniyet, zerinde gelitii topra, modern deyimiyle "EROZYON"a uratt iin, ilerleme abuk gerilemeye yz tutar. Ve insanlk, yeni bir medeniyet kurabilmek iin, az ok ziraatn toprak verimini telafi edebilecek, taze "EROZYONSUZ" topraklara doru alr. Tabiatn Sbtropikal rmak boylarndaki cmertlii, daha sonraki medeniyetler iin yoktur. Her yl, rman tad takn millerle topran tabia olarak gbrelenmesi, gr264

bzletirilmesi, Irak, Msr, Hind, in ana rmaklar dnda grlmez. Onun iin bu lkelerin zenginlikleri ve bolluklar Modern aa dek dillere destan olmutur. Fakat oralardaki medeniyet kr dvleri, sulama kanallar gibi ileri teknik elemann bile insanln bana "TUFAN" aar hale sokmutur. Bereket, bir kere Smer'de ve Babil'de at alan insanlk skdar' gemitir. Irak'n madencilikte baard gl gelime, sbtropikal iklim dnda tarm mmkn klan demirin kefiyle demir balta ve saban, insan ve topra anm yerlerden telerde tarma yol amtr. Ancak, yeni yerlerde, az ok daha yeni tek tk teknie dayanan orijinal medeniyetlerin, sbtropikal rmak imtiyazlar bulunduu iin, "erozyon"lar daha abuk grlmtr. Medeniyetin doduu noktada durmayp, yeryznn daima daha kzolankz blgelerine doru, basamak basamak g etmesi gibi, sonraki medeniyetlerin sbtropikal (Irak, Msr, Hint, in) rmaklar boyunda domu medeniyetler kadar uzun mrl olamamalar da bu mekanizmaya dayanr. Bugnk Trkiye ile, dnk Osmanl snrlar iinde yedi bin yldr domu, lm btn Kentlemeler ve medeniyetlemeler birka kuak sonra, demirin kazd ormandan kalma toprak verimini arabuk tketmitir. Her ilkel sosyalizmden gelmi yeni insanlarn sosyalletirici toprak dzeniyle yeni yerlerde alan tarlalar, tarihte "tavaiflmlk" dediimiz devletiklerin mrleri kadar ksa sreli birer tarm verimi salayabilmilerdir. Kk retimin topra gbreleme abalar ve nadasa brakmalar, ilk sosyalist barbar insana zel mlkiyeti, kii derebeyliine kardrdka daha yetersiz kalmlar, eski orman anann yaratt bereketli ekin topran bir daha geriye getirememitir. Tarlalarn verimi tkendii oranda insann emeine ullanan gdc st snflarn, bezirgnlkla el ele vererek mal iradn para iradna ve tarlacklar "Malikane"lere, (Latifundia tipinde byk kesim (Mukataa) iftliklerine) evirmeleri, kle ekonomisinin ksrlatrc basksn ve ktlklar arttrmaktan baka sonu vermemitir. Kadim ada en byk, en yaygn geim yolu olan ana retim, "TARIM" bu olunca, tarmn st snf lksne yarar bir eki gibi kalm, esnaf ii olmaktan teye geememi bulunan sanatlar, kk retim karakterini loncalar tipinde kastlatrp dondurmutur. Ss veya sava endstrisi, kk sanatlar, byk bir toplumun geimi265

ni properite, refah derecesine ulatrmam, ounluun yaama standardn ykseltmemitir, bir avu imtiyazlnn lkse ve israfna dahi gn gelmi yetmemitir. Byle kt, gdk bir RETM temeli stne, bcekler, karasinekler gibi m TEFEC-BEZRGN mnasebetlerini gznne getirelim. En ilki Smer kentinde henz eit toprak ve hak sahibi kan kardeleridir. Toplumun elbirlii ile byk iler baarma ruhunu sembolletiren tapnaklar, kk retmenlerin hammadde bulma ve alm, satm ihtiyalarn organize eden kutsal kooperatiflere benzerler. Kentte, medeniyet geliiminin fazla rnlerini uzak "barbar" lkelere gnderip, oralarn maden ve talarn, kereste ve baka hammaddelerini getirtmek grevini organize ederler. Bu organizasyonda alan retime yaramaz kiiler, tapnak idaresiyle uyuarak, o kutsallam sosyal-ekonomi grevlerini zerlerine alrlar. O zaman, III. Ur Slalesi zamannda grlenler olur. Kutsal tapnaklarn toplumsal alverilerini srekli bir grev olarak zerlerine alan laik kiiler nce basbaya birer toplum hizmetkr, araclardrlar. Gittike, tpk bugn geri kalm lkelerdeki "mteahhi"lerin Devlet koltuunda: kaaklk, kara borsa, tahsis, himaye, hava oyunu, kumar, rvet, irtikp, suiistimal gibi "meru", "gayrimeru" yollardan "ZEL SERMAYE" biriktirdikleri ortam geliir. Kaldrdklar her kervanda, tapnak bapapaz ve adamlar ile anlaarak, toplum zararna "AHS TEEBBS"lerini nalnc keseri gibi hep kendilerine yontmay becerirler. Toplumun orta maln, btn yurttalarn, Tapnakta birikmi ortak zenginliklerini kimsecikler sezmeden ara ara Toplum Mlkiyeti dnda, toplum mlkiyetine zt bir KSEL MLKYET yabilirler. Okuryazarln, "Hr" basnn, Dnyay cin gzyle kollayan Radyonun bunca ilerledii amzda ulu orta yaplabilen eylerin ilk Kentlerde -insan yalana ve eitsizlie ne kadar almam olursa olsun- yaplamayaca ne srlemez. Hele o alarn, zamanna dek ar basagelen korkun batl itikatlar, gz gz grmez bilgisizlii, tapnaklara ve tanrlarna inanm ounlua, vurguncularn el altndan ydklar zenginlikleri "ALLAH VERGS" olarak gstermeye bsbtn elverilidir. Bezirgn snf arkasn tapnaa dayayarak, varln kendisine Tanrdan geldiini "ispat" etmekte herhalde imdikinden daha ok glk ekmez. nk dpedz
266

tapnan ulusu ve ulusun beyi olan Tanrnn ta kendisi, barahip eliyle onlara grev, yetki, baht ve hak sunmutur. Sunduuna en byk ahitleri: Tanrnn yakn hizmetkrlar: Kentin barahibi (ilkin Peygamber, sonra mam, sonra Sultan, Kral olacaktr), onun kars ve yamaklar, Kehanet (Orakl) gsteren Tanr szcs kam, daha eskiden beri halk iine yaygn, imdi tapnak glgesinde geinmeye mecbur bycler, sihirbazlar, kerametli kiiler, cinler, eytanlar, periler, devler, hep tefeci bezirgnln su ortaklardr. En gz pek eli silahl krallar bile, Tarih sahnesinde tutunabilmek ve zorbaln kutsallatrabilmek iin, Tapnak rgtl tefeci-bezirgn a ortamnda, sk sk danmalar, snmalarn sunu (kutsal hediye) ile bezer, tanr haracn derse tutunur. Medeniyetin ilk Tefeci-Bezirgn snf geri kalan insan ounluunun RUHunu, krdm olduu Kehanetli Tapnaklarla silahszlandrr. BEDENini, seimle gelmi krallarn yerine oyunla geirttii mstebit yrtc komutanlarla kul kle eder. Bezirgan sermaye kehanetli tapnan manevi zrhlarna brnr, silahl ve hapishaneli mstebitlerin maddi silahlaryla savunur; Toplumun kl kmr geimine g yetecek kk retimli kadim ekonomiyi alabildiine smrr. Modern sermaye de: Emei emdike ien, itike daha ok emen slktr ama geni yeniden retimi yznden, teknii boyuna gelitirmek, fiks sermaye yatrmn boyuna arttrmak yoluyla, kiisel mlkiyet kabuunu yer yer atlatr. Kadim TefeciBezirgn sermaye sistemi kadim clz ve dar yeniden retimli ekonomiyi emdike halkn kann kuruttuu gibi, toplumun maddi temellerini de, -Arap mitolojisindeki Yemen surlarn andran fareler gibi- kazyp kertirler. Toplum geliiminin duralayp gerilemesi pahasna, tefeci-bezirgan sermayenin toprak beyliini azttrmas, yalnz tapnak ve saray hazinelerini ve sslerini arttrr. zel mlkiyetin bezirgn kabuunu grzle krlmaz, kaln derebey kaarlanmasyla bsbtn yaanmaz bask ve soygun ikencesine evirir. lk eit topra ileyen, eit hakl, eit haysiyetli, doru, yiit, kankarde kentdalarn (Orta Barbarln tarihsel devriminden sonraki Ortaa Rnesansnda ise: Toprak zerinde eit tasarruflu, eit hakl, er'i r ve insafl haracndan baka vergi basks bilmeyen az ok mreffeh iftilerin) yerlerinde yeller eser. retmenler ounluu oktan, grtlana dek tefeci borlaryla
267

soyguncu bezirgan "mltezim" (eski mteahhit) "muhsil" ve avane, uak, eri, obanlarnn vurgunculuundan, alt, tarlasn nce ipotek etmi sonra kitabna uyduran tefeci-bezirgan "eraf", ve "Ayan"a kaptrmtr. Geinmek iin kendi etinden derisinden baka satacak eyi kalmad iin, kendi kendisini topraa "bend" etmi, toprakla birlikte yahut ayrca satlm, yerlerin yahut beylerin, aalarn klesi olmutur. Medeniyet doarken salad teknik ve tekilat stnl ile, evre barbarlar vura kra, yn yn esirler getirdike, medeni toplum zenginlikleri, hrslar artt lde saylar gibi ruh ve beden gleri de eksilen bir avu imtiyazl soyguncu zalim EFEND (BEY-AA) ile onun kapsn kollayan KULLARI ve her trl vergiye angaryaya, kesilip biilmeye yatknlatrm (cerveable ettaillable) KLE-TEB'Alarn kaynat, birbirlerini yiyip kemirdii bir "MAHER" yerine bir "BABL KULES"ne dner. Tarih ncesi toplumunun ilkel sosyalist mlkiyeti ve kan balar iyice paraland, ZEL mlkiyetin gc gc yetene can dmanl K HRRYETini cngllerdeki orman kanununa evirdii iin btn insan mnasebetleri sr igdl hayvan mnasebetlerine dnmtr. Yerlilerle yabanclar, yallarla genler, babalarla oullar, alarla toklar, zenginlerle zrtler, toprakllarla toprakszlar, ehirlilerle kyller, ustalarla kalfalar, kayrlanlarla yadrgananlar, silahllarla silahszlar, klelerle efendiler gz atrmamacasna birbirlerine girerler. Adm banda deien Allahlar, Tap naklar, Kehanetler, Tarikatlar, misterler bu zlemez kargaal bsbtn krdme eviren yol balar ve gz balar haline gelirler. Bir "Anack baback gn"dr ki, ne Atina Arhontu Drokan'un insan kanyla yazd z lgd, ne us peygamberi Solon'un getirdii toleransl reform, ne Lakrg'n sparta'ya uydurduu demir disiplin derde srekli deva olabildi. Yeryznn dzelmesi iin gkyznden ie balayan Konfys'n in Medeniyetine, Buda ve Brahmalarn Hint Medeniyetine, Musa'nn Kadim Msr Medeniyetine, sa'nn Kadim Roma Medeniyetine, Muhammed'in AcemBizans Medeniyetine ve Medeniyetler harman Ortadou insanlna sat TEK TANRIc Dinlerin "vahiy"leri, "ayet"leri, sayfalar, kitaplar, insanl birka kuaktan daha uzun sreli gel ge olmayacak kesin bir istikrara sokamadlar. slamla gelinceye dek, tefeci-bezirgn snfn iten, dtan sunular ve adaklarla, gizli, ak
268

"stihbarat" ebekeleriyle "yola getirip" hazineletirdii Tapnak ve Orakl (kehanet) kurullarn ve kurallarn, her Kentte "ZEL"liin ve "KSEL"liin en insafsz ve hayszca daniskasn temsil eden ideal "K", yalan ve korku "kahraman" tiranlar, kk mstebitler, Kent zalimcikleri tretti, birok Kentleri ve Allahlar devriip ayn Panteonda (Tanrlar karargahnda) bir hizaya getirip hiyerarilendiren Krallar, mparatorlar, ahlar, Padiahlar, Hanlar, Hakanlar, Cengizler fkrttlar. Medeniyet snrlar geniledike, insan ezilip soyulmas ve sossuzlamas, her snfta kullama ve klelemeyle orantl olarak dayanlmaz kertede artt. kide bir, toplum kazann patlayacak hale getiren basn, yukardan ihanetler, aadan mezbuhane ayaklanmalar biiminde sonu gelmez sarsntlara yol at. nl deyimiyle "HUZUR" kuu medeniyet yuvasndan geri gelmemecesine utu, her yerde, her ite "EMNYET" kalmad. Kimse kimseye gvenmiyordu. stikrar zorla salamak isteyen medeniyet gdc snflar, medeniyetin iinde "sadk" beki kpeklii edecek adam bulamaz oldular. Medeniyet dnyasnda doru, yiit insann ktlna kran girmiti. imdi ne olacakt? O zaman, Tarihin diyalektii zembereinde yayland. Soyguncu zalimler medeniyet iinde bulamadklarn medeniyet dndan aldlar. Kendilerini, kendi vatandalarna kar koruyabilmek iin, kendi "mezar kazclarn" kendi elleriyle kotardlar. Yalnz bu mezar kazclar medeniyetin iinde yetimedikleri iin dardan geleceklerdi. Doru, yiit olduu iin gvenilir insan, medeniyeti epeevre saran ilkel sosyalist toplum Barbarlkta vard. Yakalanm veya satn alnm barbar esirler ve kleler, inanlmaz lde drst ve sadk kullar oluveriyorlard. Ayrca, barbar insan, medeniyet nimetlerinin bolluunu tatmad iin, ok aza kanaat eden alakgnll fedailer oluyorlard. Modern an, ya benzemesin zengin anavatan ordular nasl smrge ve yar-smrge ordularndan altm kere pahal olduundan, geri memlekette altm tmen beslemek, anavatanda bir tmen ayakta tutmaktan daha "ekonomik" ise ve anavatan ahalisini daha ikin bir rahatlkla oyalayabiliyorsa tpk yle, btn kadim medeniyetler, son demlerinde canlarna okuyacak yabanc "aylkl askerler yahut stn unsura dman devirme "yenieri" tutmaya balad. evre barbarlar veya barbar duruma sokulmu kiiler, ufak bir geimle, kafasnn iine sokulacak bir iki yce Tapnak inanc ve
269

gsne taklacak bir iki muhteem saray ss ile, medeniyet efendilerinin elinde korkun bir silah oluveriyorlard. Ne are ki, o korkunluk iki yz kesen bir silaht. Kle vatandalar ounluunu ezmeye pek elverili beki kpei, medeniyetin tefeci-bezirgn virs zehirini bulatrdka, sk sk kudurup sahibini de sryordu. "mera" (komutanlar) isyanlar, Yenieri kazan kaldrmalar, "Kapkulu" ihanet ve basknlar, ilk zamann masum kle ayaklanmalarna ta kartt. nk bunlar hem silahl, hem klahl tekilatlydlar. Medeniyetin btn kilit noktalarn tutmu, biricik savunma gcydler. Tefeci-Bezirgan soygunun kendi "ulufe"lerini (gndelik ve aylklarn) trtklamasana gz gre gre seyirci kalamaz, efendi yamalarndan yal pay almamazlk edemezlerdi. nk kadim toprak retimine tefeci-bezirgan sermayenin iyice iledii para irad anda "Zyf aka" oyunu halk kadar kap kullarna da trpan atyordu. Medeniyet efendileri, derebeylemi tefeci-bezirgn ekonomisi, bir kere daha bindii dal kesiyordu. Medeniyet, Kent iinde iken "sivilce" idi, bir blgenin kentlerini kaplayan krallkta "kanban" oluyordu; bilinen evreni tutmu imparatorluklarda "irpene"ye evriliyordu. Medeniyet insanlar, irin, cerahat iindeki vcut hcreleriyle mikroplara dnmlerdi. Ne hcrelerden bir hayr beklenebilirdi, ne mikroplardan. Derebeyleen imtiyazl st snflar, mikroplar kadar uursuzca yalnz kendilerini, kendi rahatlarn, keyiflerini yaayarak zehirlerini samaya ve srdrmeye bakyor medeniyet vcuduna verdikleri hastal, dnyann en tabii, en faziletli, en erefli, en doru, en iyi, en gzel dzeni sayyorlard. Medeniyet nfusunun byk halk ounluu, cerahat iinde mikrop zehiriyle boulmu yar l ak yuvarlacklara ve soysuzlam parankim hcrelerine dnmlerdi. Medeniyet, mikrobuyla, hcresiyle atlacak bir ur olmu kmt. nsanlk gvdesindeki bu cerahat, cerahatn kendisi atamazd. Yani medeniyet kendi kendisini temizleyemezdi. Derebeylemi mikrop EFENDler snf: Likrglerin, Solonlarn, Muhammed'lerin reform veya devrimlerine gnl holuu ile katlanamazlard. Ekonominin eksildike eksilen DAR YENDEN RETM temeli, toplum gelirini st snflarn arttka artm ihtiyalarn giderdikten sonra, ar artan fazlasyla alt snflar oyalayacak bir tutam ot vermek zere yeniden letirmeye gittike daha elverisiz kalyordu.
270

Derebeyi dzeniyle turuya dnm halk: Binbir basamakl, her biri tekini atlatmaya yatkn, birbirini tutmaz kemirir, "Klahn kurtaran kaptandr" diyen bir ayak takm kara kalabalktr. Bu ayak takmnn tutunduu kk retim kadar kk gr ufku gerek hibir lk ve davrana elvermez, en kahredici ksrlkta en alak bencilliklerle vnr en sonu gelmez ve olmaz pis karclkla avunur. Ne maddi ne manevi durumu uurlu ve tekilatl bir yeni dnya kuracak dzeye eriemez. Onun iin, ikide bir kopard ayaklanmalarla, herhangi SOSYAL DEVRM yapmak yle dursun, eski sallanan yapy bile ykamaz, yalnz gerilemeyi ve gericilii kolay bir zaferle daha tavlandrmaya yarar. nk, o kk ve dejenere mazlumlarn eski sonusuz talanc eilimi, ortalkta var you dzenlemek deil, hemen apul edip, ne yaptn bilmeyen hrs ve korku ile kararas inine ekilivermektir. Niin kapldn bilmedii birka mazlum elebasn, daha zalimce yeni bir saltanat kurmaya brakvererek, onun anak yalaycs dalkavukluu ile taban yalama tapncn gklere karr. Sonra da, "Gelenin, gideni arattn" grerek ktmser umutsuzluun en derin kuyusunda kendine en ufak gvencini de gmer. Bylesine rm medeniyet kalabalndan daha ne bekleyecekti insanlk? Medeniyet ilerledike irini ve ufuneti artyordu. "Yok, idi kurtaracak baht kara maderini" medeniyetin, kendi iinden. nsanlk yan karalarla lecek miydi? Hayr. Dardan bir cerrah bekliyordu. Tarihin kadim cerrah Medeniyete bulamad lde doru yiit kalabilmi olan ilkel sosyalist evre barbarlkt. evre Barbarlk, medeniyetle uzun sre bouna deimemiti. Olumlu olumsuz nice maddi, manevi, teknik, kltrel alverilerinde bulunmutu. En elverili hammadde kaynaklar blgelerinde, srekli kervan yollarnn kavaklar, Yukar barbar kentlemeleriyle noktalanmt. Bu gelimeyle barbarn hem gc artm, hem gz almt. ine gidip geldii, medeniyetin zenilecek ve irenilecek btn i yzn, her srrn kavramt. Atila'nn rehin olarak gtrld Ulu Roma Medeniyetini, ksk Mool ocuu gzleri incelerken, khne medeniyetin btn zayf ve kuvvetli yanlarn incelemi, tartmt. Muhammed'in Mekke'den kalkan kervanla kutsal Kuds bezirgnl yollarnda, maaralara medeniyet errinden kam kei "RAHP BUHEYRA"lardan mbarek beli altndaki "Mhr' nbevvet"i gstererek ocuk yata ren271

dikleri: Btn kadim medeniyetlerin, Msr'n, Babil'in, Bizans'n, Acem'in, Yemen'in, Habe'in, "ULULUK ve KKNLK" ("grandeur et decadence") dolu i yzleriydi. Atila orta barbarl (gebe Hun oymaklarn) Hz. Muhammed Yukar Barbarl (MekkeMedine Kentlerini) temsil ediyordu. skender ikisi ortasyd. nk Makedonya barbarl ile kknlemi "sivilce"lemi Yunan kent medeniyeti karmasyd. ok daha khne imparatorluklar "irpencelemi" Yakn Dou medeniyetler kumkumasn gene ouk yata, Grek kltrnn ansiklopedisini yapan "Hace'i evvel: ON RETMEN" Aristoteles'ten bellemiti... Demek, btn mrleri sona ermi toplum ve topluluklar gibi, kadim medeniyetler de kendi azraillerini, can alacak "kendi mezar kazclarn" insanln cerrahbalarn kendi elleriyle yetitirdi. Bir yanda hasta (Medeniyet) i illetleri, barsak sanclar ile inler, kvranr, haykrr, her vesile ile operatr bekler, bazen arr, bazen ayaklarna kapanrca karlar. tede cerrah (Barbarlk), hep medeniyetin eline tututurduu neteri bileyip salam, yapaca ameliyettan (Tarihsel Devrimden) dnyalar, ahiretleri, anlar, erefleri kazanacak. Daha durulur mu? Frigya'da eski kan boyunduruuna Gordice krdm atmtr. Bu, insanln boazn gittike daha ok skan, boan eski medeniyet i tezatlarnn idam ilmiidir. Onu, medeniyetin en dahi bilgini, en ince sanatkrst eli oturup ince eleme sk dokumalarla zemez. skender semboll Makedonyal barbar klc gerektir. O kl, Truva nlerinde, skender'e snma teklifi yapan aceme aylkl asker yazlm Grekleri bire kadar dorad gn, Gordiyos'un krdm kesilip atlmtr. Barbar, satlk adam kendisinden de olsa, istemiyor. Uzak Dou ile Akdeniz arasnda, cihan bezirgnlnn en byk, en ilek, en geleneksel ORTA YOLu Makedonyallarn geecekleri yollardr. Bu Orta Yol Ege Denizinden Orta Asya ve Hint boylarna dek medeniyet derebeylemelerinden temizlenip alacaktr. Davran, olduka melez bir yukar barbarlk ve Kent girikenliidir. Onun iin Umman Denizinden Akdeniz'e dek yaygn topraklarda "orijinal" bir medeniyetten ziyade yer yer dank, Cengiz han sonras gelimeleri andrr, ELENZM rnesanscklar yaratacaktr. Grek topraklarndan (Gerek medeniyetine daha bulak yerlerden) uzakta, talyan yarmadas ortasnda, btn kendi bamsz yukar barbar geleneklerini yaayan bir kent: ROMA
272

sahneye kacak byk orijinal medeniyetinin top atei altnda, bat barbar ynlar ve "erozyonsuz" topraklar iine kaldrmlar, kprler, kemerli Kervansaraylar, su yollar ile kadim bezirgn mnasebetlerini uzatacak, byk Britanya'dan Afrika ilerine dek yaylacak sonra kendi i tezatlaryla bunalacaktr. Ortasnda atlam kvanodon adl ilk yeryz dev canavar gibi rpnan yolu, Tarih ncesinde Orta Vahet Kona insanlarnn Dou'dan (in'den) Bat'ya (Avrupa'ya) atei tadklar geleneksel tabii g yoludur. Ama medeniyet iin epey sapa, en az ilek KUZEY YOLUDUR. Kuzey yolu, Akdeniz tmyle medeniyet gl olduktan sonra, Uzakdou medeniyetlerini, Hazar, Karadeniz, Tuna stlerinden Ortadou ve Akdeniz medeniyetlerine ulatrr. Getii Orta Asya'da, slamln Yecc-Mecc diyecei ufak tefek boylu Hun-Mool ve Trkler otururlar. Yakn-Dou'da en ilk Irak ve Msr medeniyetleri arasndaki gebe ve barbar Semitler ne rol oynadlarsa, Orta Asya'daki Mool ve Trk gebeleri de Uzak Dou ile Yakndou'nun en eski medeniyetleri arasnda ayn rol oynarlar. Roma'nn son gnlernide ORTA YOL (Anadolu-ran-Ortaasya) kprs yklmtr. Ne kadar Cermen barbar varsa nne katan Hun gmenleri, Uzakdou medeniyetinden, Orta yola uramakszn, ban bezirgnlna Kuzey yollarn ama bahasdr. Bat tarihilerinin biricik sandklar Avrupa Orta an amakla yetinir. Uluslarn G, Yakndou medeniyetlerinde ka defa yaptklar gibi, eski dnyaya yeniden BARBAR AISI yapmlard. Barbar alarnn lokal rnesanslar ile Kadim Roma ve Babil medeniyetlerinin bir eit hortlaylar demek olan, Dou'da Sasani, Bat'da Bizans mparatorluklar arabuk kutuplatlar. skender'in am bulunduu Orta Yol'un iki ban kestiler. Kuzey Yolunun Avrupa derebeylii tkanmt. Cihan bezirgnl iin hangi yol kalyordu? GNEY YOLU: "Kaal bel!"dan beri vardr. lk Smer efsaneleri doldurduklar Umman ticaretini, sonra Msrllar organize etmilerdir. Ana medeniyetlerce ikisi de KIZILDENZ (ERTRE) adn alan Acem ve ap denizleri, Umman bezirgnlnn Yakndou ana medeniyetlerine ulaan iki ucudur. Bu iki u arasndaki Arabistan yarmadas tekin deildir. Bugnk petrolnden nce zengin yeralt madenleri binlerce yl medeniyetleri beslemitir. AcemKzldeniz'i, ksa orta yola bal ve Irak medeniyetinin elinde ol273

duka, ap Kzldenizi Gney yolu olarak Msr ve Fenikelilerce kullanlmtr. Eti, Asur, Med, Pers aknlar Orta Yol yararna Gney Yolunu tkamlardr. O sra Sasaniler de, Bizansllar da, Orta Yolun iki ucuna Akdeniz'le Acem denizine egemen olmadklar iin, Gney Yolu zerinde de ekimektedirler. Umman ticaretinin ap denizine girdii Aden boaznn dousunda Yemeni Acem kisras, batsnda Habei Bizans Kayseri kendine evirir. Onlar birbirleriyle uraadursunlar, Aden kilidinin az kuzeyinde bezirgnlk tarafsz bir geit bulur. Yunan Attik'inin Pire talyan Latiumunun Ostae limanlarna benzeyen Arabistan hicaznn Cidde Liman, Umman bezirganl iin ap denizinde en biilmi kaftandr. Yunanistan'n Atina, talya'nn Roma kentlerine tpk tpks benzeyen Mekke kenti o zamanki cihan ticaretinin antreposu olur. Rakip Habe'ten, Yemen'den gelmi saldrlar, ar "Fil" ordularna, kular kadar evik ele avuca smaz "ebabil" totemli Kervan kaldrclna alnan teri ve doru yiitlii ile ykselmi Hz. Muhammed "El'Emin", byk tarihsel grevini Cebrail vahyi ile duyar. Mekke-Medine toprak davalarndan g alarak Hicaz Kentlerinin Yukar barbarl ile Arabistan llerinin orta barbarlarn, "Bedevi"leri birletirir. Dine davet ltimatomlarn aarak hasralt eden khne krallklar ve imparatorluklar, Atilla ve skender yldrm savalaryla, iskambil kdndan atolar gibi devirir, Yukar barbarln btn Kent kurum ve kurallaryla "orijinal" slam medeniyeti doar. Eskilerin en eskisi btn Yakndou medeniyetlerin gelenek ve greneklerine dayand iin, slamlk kutsallarn en kutsal olur. Hazret'i Muhammed'in bir mucizesi daha gerekleir: "Hatemel Enbiya: Peygamberlerin sonuncusu" olduu bildirilir. nk yeryznde ondan sonra ne Kent kurulacak bir yer, ne Kent ulularndan dstur alm, orijinal medeniyet kuracak tarihncesinin tabii sosyalist insanlar kalmaz. slam medeniyeti kadim tipte orijinal medeniyetlerin en sonuncusu olur. slam medeniyeti de, btn kadim benzerlerinin yolundan kmeye yz tutunca, urad Orta barbar aknlar sayesinde birok barbar alar alarak rnesanslar geirir. En son ve en byk rnesanslar, Anadolu Seluk ve Osmanl mparatorluklar, Avrupa'da derebeyliin yklp, kadim bezirgn medeniyetleri ann sona ermesine ular. SOSYAL DEVRML modern Kapitalizm doar.
274

DNMZ LE BUGNMZ
["Dnmz ile Bugnmz" yazs "Tarih Devrim Sosyalizm" kitabnn "Toprak ve Barbarlk" blmnn benzeridir. Aadaki Kvlcml'ya ait kiisel not ve yaznn giriinden de anlalaca zere 1969 senesindeki bir yarma iin byle bir zet yaz hazrlanm. Herhangi bir yerde yaynlandn grmedik. Mikrofilerden karp yaynlyoruz.] KSEL NOT: 40 yllk bir TARH aratrmam var. Con Ahmetlerden baka "Orijinal Emek"e iltifat edenlerin ho karlamad bir lkede yeni bir TEZ ne srmenin gln gze alacam, msaadeniz olursa. Yazdklarmdan buraya ancak bir iki pasajn geirebileceim. Metinde anlacak kimi szckler Tezin TERMleridir. Yadrganmamasn dilerim.

TARH GR Yarma: "Memleket Gerekleri" zerinedir. Aratrma Trkiye Toprak Ekonomisinde dn ile bugnn aydnlatlma denemesi olacaktr-. yle bir Tarih problemi "Memleket gerekleri" srasna girer mi? Evet. Hibir olay anszn fkrmaz. Hep gze arpmayan uzun birikimlerin sonucu ile karlalr. Dn bilinmeyen hibir konu, bugn gerei gibi aydnlatlm olmaz. Bugnk Trkiye'yi iyice anlamak iin, dnk Osmanll gznne getirmekten baka kar yol yoktur. Osmanllk, orijinal slam Medeniyetinin bir RNESANS'dr. Onun iin Osmanll kavramak, slam Tarihini bilmeden baarlamaz. slam Medeniyeti ise: Protosmer'lerden beri Irak'ta balam orijinal Antika Medeniyetler serisinin en sonuncu rneidir. Bat Avrupa'nn 16. yzylna dek sren alt, yedi bin yllk Antika Tarih zincirinin son halkas slam Tarihidir. slamlktan bir nceki halka Roma ile onun Rnesans olan Bizans Medeniyetleridir.

Demek, Osmanl Tarihini iyi anlamak iin GENEL olarak bir halkas bulunduu Antika Tarih zincirini gerei gibi anlamak ilk arttr-. ZEL olarak Antika Tarihin Osmanllkla u uca deien Roma ve slam medeniyetlerinin ana izilerini duruca grmek ikinci arttr. Trkiye'nin en az iki yz yldr sren "MODERNLEME" ve "BATILILAMA" adl donuk amacn henz hi kimsenin kesince deyimlendirememi bulunmas, btn gnlk meselelerimizde yaya kalmz hep o iki art ciddiye alamaymzdan ileri gelir. nk btn Antika Tarih, eitli Medeniyetlerin ve Rnesanslarnn (Rnesans: Dirili, Bat Avrupa'nn tekelinde bir olay deildir.) birbirlerine sebep-netice gbek balaryla iliik, ana-yavru gibi ayrl ballnda sakl birer organizmalar zinciridir. Darvinizmin canllar zincirinde bulduu kanunlu neviler [trler] evrimi, seleksiyon kanunu tpk tpksna Tarihin Medeniyet geitleri arasnda olup biter. "Tarih bir tekerrrdr" sz ondan kinayedir. Antika Grek Tarihileri, iinde yaadklar KENT (STE)ler lsnde de olsa, Tarihin GDinde (Prosesinde) inip kmalar gden zincirleme ball sezmilerdir. slam Medeniyeti Mekke ve Medine gibi kentlerin kabuunu abucak yarp, kabuunu beenmezce evrenselletii iin, Tarihin gidiini daha geni insancl llere vurabilmitir. bn'i Haldun, slam medeniyetinin Aristotalesi olmu: Tarihsel Devrimleri ekonomik determinizme balayacak kadar gereki diyalektik tarih kanunlarn belirtmitir. Osmanl Tarihileri, bn'i Haldun'un kimi kanunlarn, modern "Organisizm" okullarnda ok daha namusluca ilemiler, gebe geleneinin Antika Tarihte oynad kesin rol aklamlardr. Bat Tarihilii, biraz sonradan grme bbrlenii, birok da sermaye birikimini Antika Medeniyet apuluna dayandrd iin, sulu kompleksi ile Tarih gereini ok ge anlamaya kayd. Anlad zaman ise, bulularn mantksal sonularna gtrmeye ya vakit bulamad yahut iine gelmez buldu. O zaman psdosiyantifik eginliklere alan brakld. 19. yzylda bir Kont d Gobineau, Tarihsel ykllar esrarengiz birer umac sanarak, en ak sosyal olaylar, "IRK" kadar ne id belirsiz en stnkr kabuk elemanlara kardrp brakt. 20. Yzylda, bir ngiliz entelijensinden gl Arnold Toynbee: "Breakdown" adn verdii Tarihsel devrimleri hi kukusuz "insanst" kuvvetlere maletti.

Bylece mesele btn ile ortada kald. O tartmalar bir yana... Trkiye'de bugn en aktel problem olan: "MODERNLEME" yahut "BATILILAMA" szcklerinin ak anlam, ksaca: Antika Tarihle kopumaktr. Kopumadk m? Bunu iki kere iki drt ederce basit olarak anlamak iin iki ak oturum yzletirmesi yapalm. TRKYE-OSMANLI YZLETRMES Osmanlln maddemiz ve manamz zerinde nasl bada kurup oturduunu uzun boylu ayrntlar ile aklamayalm. Hepimiz Trkiye'de yayoruz. Ekonomi, politika ve kltr aksaklklarmz az ok biliriz. Hep bildiklerimizi beer beer gruplarla daha didaktik bir rnekler emas olarak vermemiz yeter.
Dn Osmanllkta Olayn Anlam EKONOM:1-ltizam (Toplum ilerini Devlet pa ras ile zel kiilere yaptrtmak) 2- Tefviz 3- Mrabaha (Devlet imtiyazlarn kiilere balamak) (Mallar pahallatarak zel kiileri zengin etmek) 4- Tefecilik (RIBA) (Faiz ve komisyon gibi (Sarraflar saltanat) 5- "Miri mal deniz!" MALYE: 1- Kapkulu kalabalklar 2- Zyuf aka 3- Rvet 4- rtikab (Devletten geinenlerin nfusa ve milli gelire nispetle arlar.) (Para deerinin resmen alnmas) Kalplatrma (i denden kanunsuzca menfaat salamak) (Devlet veya kamu malndan: rtikap Osmanl'da Toprak ve gelirinden kanunsuzca yararlanmak) 5- Suiistimal DARE: 1- eriate aykr Fetva vermek (Devlet yetkililerinden kanunsuzca yararlanmak) Grevi ktye kullanmak Rvet iratlklar ykselterek zel kiileri zengin etmek) Yksek faiz ve komisyon (Bankalar saltanat) "Devletiyiz!" Memur kadrolar gittike byr Enflasyon Vurgun Tahsis Bugnk Gnde hale

(Fikretin: "Kanun diye, kanun Anayasaya diye kanun tepelendi!" l") aykr kanunlar karmak

2- Krtasiyecilik 3- ltimas 4- Suba falakas 5-stibdat-Tabiiyyet (Vasallik ruhu)

(leri savsaklama) ("Adamn bul") (Kanunsuz bask) (Sk kii ynetimi Keyfi idare zaaf)

Brokrasi Kayrma Karakol kencesi Dikta "Geri kalm lke" kompleksi

SYASET: 1- Kerametli eyh

(Yol gsteren deil, tapnlan ulu)

Yanlmaz nder

2- Dalkavuk mrit 3- Tarikat gayreti

(ahsiyet yerine kulluk) (Hak deil, karclk nemli)

Alk mensup Partizanlk

4- mmet'i Muhammede: "eriat isteriz!" 5- Katliam ve Te'dip

(Prensip deil, Demagoji)

Kuru kalabala: "Halkyz!"

KLTR: 1- Medrese kafas

(Yaratclk yerine "Karakapl"da bakalarnn dediine inan)

Skolastik (Kitabna uydurma)

2- Taassup

(Fikir yasa: dnce zrtl)

ovenizm (Fikir yasa) Okul ara dilcilii

3- Divan Osmanlcas (Halkn konumad, anlamad kast dili) 4- Emir kulluu 5- Kitap yakma (Fikre deil kiiye uy)

Prensipsiz itaat.

(Dnceye tahammlszlk. Tekilat, ktphane ve matbaa basknlar.

Dneni ykma ntolerans) v e ilh., v e ilh...

Gryoruz, yzletirilen rneklerin hemen hepsi, Osmanlca szcklerin bugnk Trkeye tercmesidirler; ilerinden kimisi ise adn bile deitirmeksizin Osmanl kl ile yaamaktadr... Demek bugn drt yanmz sarp hepimizi zen, sosyal durumumuzu yprandran, ekonomi ve politikamz kmaza srkleyen mekanizma ve ou ektiklerimiz, hep Antika Tarih zincirinin son halkas Osmanlln yadigrdr. Batda her ey gl glistanlk m? Biliyoruz, Batda da sermaye birikimi, ieride insanlar kzgn demirle dalayan zorba dzeni, darda en ykc ve utanmaz korsanlkla baarld. Ama hi deilse sonunda modern sanayileme ve sanayiyle hayat standard nispeten olsun ykseltmi ve tekilatlanm halk ynlarna, ms-

tebitlere ramen az ok yaanlr demokrasiyi getirmiti. Bizimki "bitmeyen kavga", dinmeyen ardr. Osmanllk talaan istibdat kabuu iinde kt. Cumhuriyet, bir trl Batnn 19. yzyl kadarck bir "prosper (mreffeh) sanayi kalknmas yaratamad. Hl el sadakasyla Kbe'ye ulaabileceimizi umuyoruz. Sonu gelmez aksaklklar ve honutsuzluklar iliklerimizi kurutuyor. Batda Lui Napolyon gibi, onun taklidi Bismark dzenleri be yl vurdu, krd: Fransa ve Almanya'y modern byk sanayi eiine getirir getirmez cin arpma srra kadem basverdi. En son faizm ve Nazizm diktalar en korkun demagojilerine ramen be on ylda dktkleri kanla boulup gittiler. Btn bu tarih gerekleri gsteriyor ki, eski zaman istibdad ve keyfi idaresi ile en yabani modern diktatrlkler arasnda bile iten gelme, ORGANK denilebilecek, yap fark var: Batda sonradan haksz dme gze batyor. Antika mstebitlikte daha doutan haksz bir aznln hakl ounluu her ne pahasna olursa olsun bountuya getirme metodu ar basyor. Batda da bir nc aznlk byk ynlar peinden srklyor ama onlara hakl grnerek ve haklar adayarak srklyor. Antika istibdat, aldatma kabilinden bile uzun sreli bir hak iddia edemeyeceini biliyor. Hep kyasya toleransszdr. Bu nedendir? Ve nasl oluyor? te orasn, artk Osmanl yzletirmesi de bize yeterce aklayamyor. Osmanllk iinden henz ktmz bir dzendir; elbet bulak miraslar stmzde bulunacak denilebilir. Buna kar: Bat da nl Ortaandan kmt. Neden Antika mstebitliin amazna dmedi? sorusu evrilebilir. Soyut soyut tartmalar brakalm. Koca Antika Tarih, btn somutluu ve tkenmez belgeleriyle nmzde. Osmanl rnei bize pek yakn olduu iin deil, orijinal medeniyetten ziyade bir Rnesans olduu iin konuyu ilk balangcndan aydnlatmaya yetemez. Biz, problemi azck zmek zere daha eski, en eski ilk medeniyeti, Smer medeniyetini ele alalm. Antika istibdadn bys orada zlr. TRKYE-SMER YZLETRMES Trkiye Osmanl yzletirmesinde bir zellik gze batyor. Btn aksaklklar Devlet evresinde dnyor. Gene de Devlet, Bat-

dakinin binde biri kadar dokunulur olmaktan uzak, TABUdur. nsanst TAPIN konusudur. slamlk peygamberle kuruldu. Osmanl padiah "Zllllah fil" arz: Tanrnn yeryzndeki glgesidir. Fakat bu slamln deil, btn Antika medeniyetlerin zelliidir. Ta Smerlerden balar. "Smerliler, aa Irak'a IV bininci yllar ortalarna doru geldiler." (Andr Parrot, "SMER", sf. 95, Paris 1960) Demek olay sa'nn doumundan 4 bin yl, imdiden 60 yzyl nce bataklklar iinde doan medeniyetten beri yledir. Oluunu izleyelim ksaca. Irak topranda ne ta, ne maden vardr. Bitki ve hayvan rn mucizeli boldur. Onun iin, bu iki zt kutup (varlkla ktlk) ilk defa orada bir akm yaratr. "Aa Irak'n humuslu topranda hibir maden izi yoktu. Demek maden cevherini bezirganlarn aracl ile d blgelerden getirtmek gerekiyordu." (Henri Limet, "Le Travail du Mtal au pays de Sumer au temps de la III. dynastiie, d'Ur", s. 75, Paris 1960) Bu eit "d ticaret"i baaracak "bezirgan"lar nerede? Henz yeryznde yle bir tek "zel kii"nin ad iitilmemitir. Gebe oymaklar bir yerden tekine tanrken, toplum olarak alveri, trampa yaparlar. Tarihncesi, ET Kankardei insanlarn topluluudur. Bugn Frenke "Sosyalizm" ad verilen tipte mallarn ortakl zerine kurulu bir dnyada "zel girikinlik" olamaz. Oysa Irak'n gneyinde yaama ilkel geni d ticareti gerektiriyordu. O zaman, toplum adna yetkili katlar, gene toplum yararna olmak artyla bu ii organize ettiler: Ve toplum emrinde memurbezirgan tipi belirdi: "III. Ur Slalesi zaman, bezirganlar hkmetin ve tapnaklarn hizmetinde idiler; bununla birlikte kendi ahslar hesabna baz iler gerekletirmeye de izinli idiler." (Limet, age, sf. 77) Eer Ur Slalesi bir devlet saylrsa, bu ilk resmi grevli bezirganlar sistemine cumhuriyet Trkiyesinin "iktisadi devlet teekklleri" diyebiliriz. Unutmayalm ki, Medeniyetten nce devlet, yani toplum iindeki kiiler zerine silahl adamlar ve cezaevleri bulunan tekilat yoktur, herkes darya kar silahldr; kimse kimseyi toplum iinde silahszlandrp cezaevine atamaz. Kent (Site) kurulduktan sonra bile tek otorite Tapnaktr. Nitekim bura-

da Linet de "Hkmetin ve tapnaklarn" derken, tapnan hkmetten stn yetkili olduu ilk alarn durumuna uyar. Hkmet henz ve daha uzun sre tapnan "glgesinde" tutunabilir. Onun iin, Osmanlla dek btn Antika Devlet otoriteleri "Tanrnn yeryzndeki glgesi" olarak kalacaklardr. Bu artlar altnda, sonralar Antika Tarihi kurarak dnyay allak bullak edecek olan "zel kii" halinde etkili bezirganlar nasl trediler? "III. Ur Slalesi tabletlerinde saysz eitli mallar saylr. Bu mallar kolayca iki blme ayrlabilirler. Birinci blmde; arpa veya daryla deerlendirilen mallar ele alnmtr. Bu mallarn ihrac DAM-GAR (bezirgan, ithalat)a tevdi edilmiti. Onlar yerli ekimin ve hayvan yetitirmenin fazla rnleri; yn, deri, arpa, buday, hurma, balk, bazen de nceki muameleler sonucu kasada kalm bir gm mebla (S-M-B)dir, ki bu para aktifi (geliri) tekil eder ve (SA-GAR-GAKA-RA-KAM) szyle sonulanr. O sayede bezirganca: bitum, al, metaller, kokular, bir szle Irak'n retimini yapamad veya Irak topranda bulunmayan eyler satn alnacaktr. Bu eylerin gm veya arpayla hesaplanan deerlerinin bildirimi, metnin ikinci blmn tekil eder ve "sarfedilmi olan" (Z-GA-AM)dr, bilanonun pasif'i (gideri)dir. Kimi olur, aktif pasifle eit der, ama pek ok defa hesaplar bir "temett" (LALN) veya bir "ak"(DRG) gsterir." (Limet, age, sf. 76) Arada dokunalm: "Diri etme: Esirgeme" diye Divan edebiyatndaki "kibar" szck, besbelli Acemceye Smerlerin "Ak" (zarar, ziyan) deyiminden kalmtr. Bu 6 bin yl ncesine nece uzak ve nece yakn olduumuzun belgesidir.. Anlatlan Gelir-Gider hesab, o zamanki "D ticaret" bilanosunun ta kendisidir. O hengmeler anda, kurdun kuun hkmettii l ve umman yollarnda btn sorumluluu zerine alm bir "DAMGAR" (Antika bezirgan) Allahtan baka kim kontrol edecek? imdiki d ticaretimizin: Temsil-Komisyon-Rabat-MasrafKr ve ilh.. diye uzanan ve bin bir fatura oyunu ile en hafifinden Danae'nin dipsiz fs gibi dviz kaakl szdran mekanizmas gznne gelmiyor mu? En sonunda Allah da "Damgar" kontrolden cayarca, yani LAL-N'cikler ("temettler") bezirganla-tapnak ulularnn vicdan ve insaflarn andrrsa, sonu kolay kavranr-.

LAL-N'yi DRG gstermeyi nleyecek, Tapnak insanndan baka hibir g ve tekilat yoktur. "Varlk beyannamesi" ise, alt bin yldan beri henz "Meclis"ten ksa geri alnyor. Bezirganlarla Ulularn (rvet-irtikab-iltimas) z ile oynamayacaklar kumar ve suiistimal kalr m? Bizim bize benzediimiz kadar, Smerlere benzediimiz de sylenebilir. Aksak Timur, Fransa kralna yazd mekubunda: "Dnya bezirganlarla abadan olur (uygarlar). (Cevdet Tarihi, c. 3, Vesikalar) der. Dorudur. Timur da, Cengiz atas gibi "Mool bezirganlar" uruna evreni kana boyad. Bezirgann bulunmad ilkel sosyalist toplumda dar retimle edinilen rnler herkese eite leildike, kimsenin bir "ZENGNLK" biriktirmesi elden gelemedi. lkel toplumun byc yetkili ulular ile anlaan bezirgan, memleket, vatan grevi yannda, "bal tutan parman yalad", "kendi ahsi hesabna baz iler gerekletirdi" ve toplum iinde hi kimsede bulunmayan "zel zenginlik" biriktirdi. Bu grlmedik "girikin kii" zenginliinin ls: PARA, hesab: YAZI, savunulmas: DEVLET aygtlarn yaratt. O "snfsz" ilkel sosyalist toplumda, tereyadan kl eker gibi kaygan bir SOSYAL SINIF dodu. "Bylece damgarlar (bezirganlar) iyice ayrtl bir eit sosyal snf tekil ediyorlard. Bu snf yaratldka, sanayinin byk bir geliim kazand her toplumda karakteristik oldu. Damgarlar zellikle d ticaret zerinde bir eit tekel tutan resmi organizmalar, tapnaklar veya saraylar iin i yapyorlard. Sebebi udur: O derece nemli ilerin finansmann desteklemek ve btn muhtemel riskleri, zarar ziyan ve uzak seyahatlerin yksek masrafn zerine almak iin yeterli zenginlik kayna yalnz resmi organlar (Tapnak-Saraylarn) elinde idi." (Limet, age, s. 72) Alt bin yl ncesi iin, Trkiye'yi aklna bile getirmeyen bilginin bu yazdklar okunurken, u krknc ylna yeni ayak bastmz Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan bugne dek gemi ksa tarihesi gzmz nnde canlanmyor mu? Cumhuriyetin onuncu ylnda bile "imtiyazsz snfsz bir kitleyiz" arksn aryorduk. "nemli ilerin finansmann desteklemek ve btn muhtemel zarar ziyanlar zerine almak" henz "DAMGAR"larmzn harc olma-

d iin; "Devlet Baba"nn boynunun borcu oluyordu. Onun iin birok zenginlik kaynaklarmz "bir eit" deil dpedz, adyla sanyla "TEKEL TUTAN RESM ORGANZMALAR" "iin" de deil, sadece "tarafndan" yaplyordu.... ve yaplyor. Yalnz bir fark var: D ticaret devlet tekelinde deil. Ama bu: "D ticaret zerinde bir eit tekel" yok mu demektir? Bunu iddiaya kalkacak kalem efendisinin, kk bir "ithalat ve ihracat" firmas kurup "teehht miktar" ilerin ne olduunu namusluca ve yurtseverce grmesi yeter. hracatmzn "yeter dviz getirmedii"nden san ban yolanlarn, Trkiye'den, kodaman "damgar" olmadka, "ihracat birlikleri" denen en sinik fiili TEKELLERin, zel bezirgan sendikalarnn patentine girmedike hibir Trk'n u veya bu bahane ile darya zrnk kartamadn unutmalar, ancak Freud'un "Akt manke" dedii dnce srmesinden ileri gelebilir. Ve bu artlar altnda hepimiz -kahredici sosyal determinizmlesosyalist ve komnistimizden, liberalist ve faistimize kadar batan aa hepimiz, elbirlii, szbirlii, oybirlii ile Allaha kr: "DEVLETYZ!" Osmanllktan beri: "DEVLET MALI DENZ" anlamnda "YEMEYEN DOMUZ"; Tpk ilk Smerler gibi, Damgar (Smer Bezirgan) bir eit "Devletiliin" rndr. lkin toplum adna hammade kaynaklar ile yurt rnlerini dei toku etmeye "memur" kimsedir. Memurdan tek fark, o kimseye "maa" yerine "ahsi iler gerekletirme" kapc ak braklmtr. Bu durum, kendilerine "Rvet" vs. kapcklar resmen (o zaman yasak deildi) ak braklm bulunan Osmanl babacanlarnn geim yoludur. Biraz da, imdi "230 lira maa"la geindiini umduumuz kk memurun yoludur. Smer bezirganlar, toplum adna derlenmi, tapnaklarca ynetilir orta mal hazinelerin srtndan "zel zenginlik" salamlardr. Elini bezirgana kaptran toplum, sonra kolunu alamamtr-. Yava yava, kimse farkna varmakszn tm ekonomi, politika, kltr, ahlak, din vs. vs. alanlarnda "ABADANLIK" kurucusu ve szcs olan damgar-bezirgann yetkisi alm yrmtr. Bu yetki nnde, kimsenin kimseden bir lokma, bir hrka fazla var olmasna almam, dayanamaz olan ilkel sosyalist Tarihncesi insan Antika stibdat metotlarndan baka hangi silahla susturulup yatknlatrlabilir? Demokrasinin o illerde yelleri esebilir mi?

CHP VE DP'NN SMERCES Aratrmamzda bir basamak daha ilerleyelim. Trkiye'de Cumhuriyet kurulurken, Osmanl derebeylii kadar yabanc parabeyleri de kanl mdahaleye kalktlar. O yzden ecnebi sermayenin durumu bir an iin kuku uyandrd ve devletletirmeyle karland. Yerli sermaye ise, yetersiz olmaktan da kt; yabanc sermayenin Trkiye iinde acentesi, el ula idi. Lord Grzon, bar anlamas iin Lozan'a giden smet Paa'ya konferanstan karken, ba ve ahadet parmaklarn banknot sayarca oynatarak: "Para bizde; nnde, sonunda, tilkinin gelecei yer, krk dkkan" gibi laflar etmiti. Bir ey sylemeyi bilememi idi: "Trkiye Irak'la bitiik komudur: Damgarlar ise eli kulanda bekliyorlar" diyebilirdi. "Onuncu yldan" sonra "imtiyazsz, snfsz" trksn bir daha azmza alamadk. Devletiliimiz Smer "Tapnakl" roln oynad. Dnya ne denli deimi olursa olsun, biz ne kerte "Batlamak" uruna istavroz karrsak karalm, bankalarmza bile "Smerbank" adn verecek derecelerde, Smerlerin medeniyet kurma yollarn ufak tefek deiikliklerle "TEKERRR" ettirmekten kurtulamadk. nk Antika medeniyetler tarihini "O mahiler ki derya iredir, deryay bilmezler"ce bilemedik. Bamz o deryann dna karrsak, sudan km bala dneceimizden korktuk. Antika medeniyetler tarihinin sular galsamalarmzdan getike, Bat medeniyetinin serbest havasn lm saydk. Bat medeniyeti hava ise, antika medeniyet sudur; ikisi de effaf olduu iin biz, eski suyu, hava diye soluduk. Batdan aldmz bile sakladmz "Devletilik"imizin "Damgarclk" olduunu gremiyoruz. Keskin "DEVLET"ilerimiz, o "candan eden" yarm hekim pozlar ve "dinden imandan eden" yarm hoca kafalaryla son bir itiraz yapacaklar. "yi ama diyecekler, bugn Trkiye'de "DEVLET SEKTR" ile "ZEL SEKTR" diye iki birbirinden apayr gidi var. Evet, Smerler de ilkin yle idiler. Bunda hibir ciddi bilim adamnn kukusu yok. Btn ayrlklar; bu medeniyet douu anlarndaki ifte, melez veya moda deyimiyle "karma" gidiin tam hangi yllar olduunda toplanr. ki sektr Irak medeniyetinin Sargon'dan nceki anda m, Babil zamannda m? III. Ur slalesi zamannda m, yoksa Larsa devrinde mi oldu? Tarihiler yalnz orasn iyi kestiremiyorlar:

"Daha presargonik zamanlarda yle geliyor ki, iki mal akm kabul edilmek gerekiyor: Bir akmda mallar tapnaktan geiyor; br akmda zel kiiler arasnda dei ediliyor." (A. Schneider, Die Smmerische Tempelatadt, . 70) T. Fish, W. F, Leemens ve H.F. Lutz'a gre: "Babil'de iki cereyan ticareti paylayorlard: zel teebbsnki ve resmi tapnaklarnki, L. Oppenheim'e kalrsa, o, zel teebbse bal sermayedarlarca gdlen ticaret kavrayn Larsa devrine gtrr; III. Ur krallar zamannda ise, ithalatlar, trampa edilecek mallar stokunu mnhasran Tapnaklardan alyorlard."(Limet, age, s. 77) Bu bilginlerin kartrdklar nokta: Antika Tarihte Medeniyete bir tek giri deil, birok giriler oluunun mekanizmasdr. O yzden hepsi de Irak medeniyetini yekpare uzayan bir olu sanyorlar. Metafizik metotlar yle gerektiriyor. Oysa Batnn 16. yzylna gelinceye dek, Gobinau'nun "Tarihi ykl", Toynbee'nin "Breakdown: Alaa olmak" saydklar, bizim "sosyal devrim: timai inklap"tan bambaka ama onun vekili saydmz anlama gelmek zere "TARHSEL DEVRM" (Tarihi nklap)lar sk sk olagelmitirler. Tarihin byle tezatl, bata ka gidii, btn uursuz varlklarn diyalektik gidii, normal akdr. Her tarihsel devrim, yeni bir BARBARLIK ynnn, medeniyet nbetine girerce, Tarihi batt sanlan yerden ileriye doru yeniden gtrdr. u halde, Tarihncesinden geli bir tek defa deil birok defadr. lkel sosyalizmin Damgarlar (bezirganlar) medeniyeti tarafndan paralan s k sk "tekerrr" etmitir. Dolaysyla, bu sosyalizmden medeniyete geiin ilk ikiyzl, ifte sektrl safhalar, bir defaya mahsus deil, her basamakta grlen bir olaydr. lk Smer medeniyetinde olan ifte sektr, Smerleri ineyen barbar akn zerine (ki bu aknlara antika tarih: "Tufan" ya "Kyamet", "Maher", "Kaos" adlarn verir) kurulan yeni medeniyet gidii iinde bir daha grlr. III. Slale Ur zaman da, Larsa zaman da, Sargondan nce de, sonraki Babil anda da toplumda yeniden grlmtr. Yirminci yzyl Trkiyesinde bile melez biimi "tekerrr" ettii dnlrse, Irak toprana her taze toplumun "Barbar As" yapt ada, ilkel sosyalizm kalntlar byle tasfiye olunur demek caizdir. Antika medeniyet tarihinde ZEL-KAMUSAL kesim ikilii, toplum iinde "zelletirme" gidiini sindire sindire gelitirmenin geit basa-

madr. Toplumsal yzbin yllk bir dzeni, anszn Kiiselletirmek, buna engel olacak hibir g bulunmasa bile, insan alkanlklarn tedirgin ederdi. lkel sosyalizmin, o zamanlar, tapn konusu olan yekparelii nasl blnebildi? Tpk "Herey vatan iin", "Milletin li menfaatleri" parolalar uruna teori bakmndan kelleler uurulurken, pratikte "zel kii"lerin kyn kyn "girikinlikler: teebbsler" alannda artsz kaytsz "Hr" olmalarnn salanmasyla sermayenin birikimi gibi o zaman hibir savunma tekilat ve kandana kar zor yetkisi bulunmayan ilkel sosyalizm, gne gren kara dner: "Bu sistemin iinde ilk atlak u zamanda olur: "Pavesi"ler, kendi ticaretlerini tapnanki zararna gelitirmeye abalarlar veya tapnak idaresini karlar veya "sanga"lam oullar sayesinde kontrol etmeye abalarlar." (A. Schneider, age, s.289) Bu bizim, Birinci cumhuriyet anda, asker kaputu ve gveli kaputla yeni kazanlm "kurtulu sava" anlar henz dipdiri iken, kendilerini ortaya atamayan kimi otoritelerin, karlarn veya oullarn yahut sahici, yapma akrabalarn "emlak, akar", "i" kombinezonlarnda destekleyilerinin tpks deil midir? Yalnz, Smer etd iin konuan bilgin, ilkel sosyalizmde "ilk atlak" diye Tapnak Ulularnn ettiklerini anmakla, gene Tarihncesi toplum geliimi zerinde stnkr ve acele davranyor. Tapnak zaman olan: ilk atlak deil, belki son atlaktr. lkel sosyalizm yapsnn ilk atlaklar, Tapnak yaps Kent surlar iinde ykselmeden ok nce, toplumda Totemlerin kutsallndan yararlanlarak, yahut Totemler "zel kii" yararna ktye yneltilerek ortaya karlan TABUlarla balamtr. Klasik Tarihncesi bilginleri, birok zellikler gibi bu temelli sosyal zellii de alabildiine kartrrlar. Ayr ve uzun bir konu olan bu zellikler zerine yazdklarmzn ksa zetini dahi buraya sdramayz. Yalnz ilkel sosyalizm yapsndaki ilk olmayan, hsm akraba, e dost kayrma sistemiyle toplum zenginliklerini "zel girikin kii hrriyeti" adna birka imtiyazl tekeline szdrlma atla, bir yol ald m artk onun nlemeyeceini, orap sk gibi gideceini nemle hatrlatabiliriz. Burada ilk amacmz unu bunu tenkit etmek veya u bu gidi zerine "ah vah" etmek deil, inkrna kimsenin gc yetmeyecek olan "olay" adl "Tarih gerekleri"ni herkesin bildii "memleket gerekleri" ynnden aratrvermektir.

Elbet, Trkiye'de cumhuriyetin "sosyalist" bir dzen zerine kurulduu sylenemez. Ancak, Birinci Byk Millet Meclisinde Atatrk'n verdii sylevlerde, kurtulu hareketinin bir "emperyalizme ve kapitalizme kar" giri olduunu belirtmesi ile sonraki gidi arasndaki farkla, Smer Kentinin sosyal tapnak ve surlarnda beliren atlak arasnda alacak benzerlik hem ak, hem seiktir. Nitekim, "III. Ur krallar zamannda bezirganlarn trampa edilecek mallar stokunu mnhasran tapnaklardan al"malar ile, Smerbank kumalarn zel manifaturaclarmzn satmalarnda ad benzerliinden daha derin bir akrabalk bulunduunu sezmemek elden gelmez. Tarih gidiinin ve sosyal determinizmin cilvesi orackta kalmaz. Tapnak atla, Cumhuriyet balaynn samimi ili dll sona erer ermez balayan, CHP'nin TEKPART andaki "otorite" ("Kol krlr, yen iinde") metodu ve rndr. Bu srgit yle kalamazd. atlak szdka yol edecekti. Bir ara Devleti Zmrt Anka kuu sananlar "devletiliklerinde "Kadroculuk" kadrillerine dek heveslendiler. "Sosyolog Doktor" afii kesen nee smarlama "Devletileri atlatan atlak Antika Tarihin izdii yoldan amad. DP (Demirkrat) iktidarnn "OKPARTL" an 6 bin yl ncede merak m ediyoruz? "Bylece (ilk atlakla) balayan evrim, Ur krallar ile birlikte yoluna devam edecektir. Sivil iktidar, yersel (temporel: Dnyevi) ilerin idaresini gittike ele alacaktr. zel kiilere (partiklyelere) gelince, onlarn yabancs olduklar bir olaydr. Bunu nasl elde edebildikleri bilinmiyor. Kiilerin tarlalar yoktu. Toprak Kent (Site) tanrlarna aitti. Ama kiiler ev satn alyorlard. Tapnaa rdvans dedikten sonra, belki kiiler hasadn fazlasn ekonomi ediyorlard. Bylece zel ticaret "blans moubles" (emlak-akar) sayesinde domu olsa gerektir." (Falkenstein, age) u klasik bilginlerin "iffet"i, kimi olur, elleriyle koyduklar eyi bulamaz. Unuttularsa, gelsinler de grsnler. Btn Bat Ortaanda, biraz palazlanan Avrupa Damgarlar, parabeyi olur olmaz, arazi ele geirerek Toprakbeyi kesilmekte gecikmezler. retmen kylnn hasat, rn fazlas paraya dnmez ki para biriktirsin. Sermaye birikii, brakalm modern sermaye birikiini, her yerde her zaman damgarlarla tapnak otoritelerinin halka kar, belki aka szleilmeden, gizli anlamalarndan doar. Kyl, kentli

kk retmenin diinden trnandan sermaye birikmez. Hi deilse uzun Tarih yalnz bu gerei tekrarlar durur. Tarihleri yaz ile balayan, daha dorusu YAZI bezirgan kolaylna kavutuktan sonra medeniyete giren uluslarn kutsal KENT (Site) maceralar Glgame destanyla, Homer efsanelerinden sonra Heredot tarihinin aydnlna kavuur. Roma Kentinde toprak, " Patrici " adl asillerindi. Bezirgan "Pleb"ler alverile zenginleince, kendilerine benzer mlkszleri kkrtp kamu otoritesine ykseldiler, patriciler zrtledike onlar byk toprakbeyleri haline geldiler. Mekke kentinde toprak " Kurey " adl asillerindi. Bezirgan " Mslmanlar , Umman ve am ticaretiyle zenginleince, (Hazreti Muhammed ocukken deve oban kszd; peygamber olmadan Haticetl-Kbra'nn nce kervancs, sonra kocas olarak byk zenginlii grd, paraya tapmad) Mekke ve (Topraklar Evs-Hazre adl Yahudi tefeci oymaklarnca ipotek edilmi mlksz duruma dm) Medine fukaras ile elele verip, Kabe otoritesini Kurey'in tekelinden aldlar. Ftuhat, nicesini birer lke byklnde topraklara hkmettirdi. KENT-TOPRAK BARBAR KURDU-MEDENYET KELEBE Damgarlar (Bezirganlar) "zel para" edinip, toplum mlkiyetinde bulunan kamusal topraklara el atmaya baladklar vakit, Antika Tarihin nl: "TOPRAK MESELES" balar. Ve bir yol ortaya kan toprak problemi, medeniyetler boyunca bir trl zmn bulmakszn, arada bir skender klcyla kesilse de gene arabuk arapsana dndrlen Gordiyos'un kr dm olur, srp gider. Topran toplum hayatna karmas, medeniyetten bir basamak nce: YUKARI BARBARLIK konanda TARIM'n kefiyle balar, lm kalm meselesi olur. Tarih ncesinin Yukar Barbarlk son konandan bir nceki konak, "OBANLIK DEVR" denilen ORTA BARBARLIK konadr. Orta barbarln gebe obanlar iin topran TOPRAK olarak deil, ancak OTLAK olarak nemi vardr. Tarihte eidi ok olup, en son Batda "ULUSLARIN G" (Muhacereti Akvam) ad verilen olaylarda, uluslarn o kadar abucak ve kolayca lkeden lkeye kap kouabilmeleri ondandr. Tar m bir eyle kartrmamal. AAI BARBARLIK konanda, hdayinabit topra verimi tkeninceyedein gel ge apalamalar-

la en ok kadnlarn kk bahe ekimleri olur. Tarm adn alacak ZRAAT, bu deildir. Bu ilkel ekimler, verim tkenir tkenmez braklp gidilirler. Asl insan topraa perinleyen, topra ilkin topluma temel yapan, gittike insann stne karan TARIM (ZRAAT): yeryznde ilk defa Gney Irak'ta protoSmerler (Smerlerden nceki uluslar) zaman balar. Tarmla, toprak, ilenim, sulanm, bakm muamelelerine urar; bir yol balad m, bir daha braklmamak zere, nesilden nesile gelien balca geim kayna olur. Tarm toplumun DEMR kefederek balta ve sabanla tabiatta hazr bulunmayan tarlay amas; her yl tkenen toprak verimini yerine getirecek usulleri uygulamas; tabiat toplumun bir paras yapmas demektir. O zaman, insan emeiyle yaratlan, geim kayna olarak tarm ebediletiren TOPRAK ister istemez KUTSALLAIR ve lm gze alnarak SAVUNULUR. Topran kutsallatrmasndan; toplumu temsil eden Tapnak doar; savunulmasndan: zerine basacak kiiye lm getiren Snr doar. airin: "Toprak, eer urunda len varsa vatandr" dedii ey: VATAN kurulur. KENT (Cite) domutur. KENT: Toprann mlkiyeti Tapnaa adanm, btn kiilerin ortak mal olmu, yeleri eit hak ve grevlerle alan, hendekli, surlu kutsal snrlar ile savunulan, btn Kurucu Yiitleri (Kahramanlar) ve Tanrlar; bitmez tkenmez trenleri ve lenleri ile ili dl, en, disiplinli yaayan bir ayr ve tm dnyadr. Kent (Site) ne ehirdir, ne komn veya ky, yahut ortaa kasabasdr. inde yaayan kankardelerine Kentda (Citoyen: Vatanda) denir. Kent toprana zel izin ve trensiz bir yabancnn ayan deil, gzn atmas ldrlmesine yol aabilir. Yeryznn ilk kenti Gney Irak'ta dodu. Msr'n delta azndaki ilk Buto gibi Kentleri dahi, Byblos adl Finike kentiyle ilgili medeniletirici yiit Oziris Tanr geleneinden, yani ana Irak medeniyetinin tohumlarndan kmtr. Irak topranda tarmla gelien iblm ve bitumlu hasrdan arsa ve evli kent sanatlar, bir yandan kendi ar rnlerini artan ta ve undan, aa vs. hammadde ihtiyalaryla dei toku etmek zorunda kald. Bu zor, alveri grevini, "damgar"l gerektirdi. Kentin "yerli" yani "toprakl" asl insanlar yuvalarn pek brakamazlard. Finike harflerinin yazld alarda idik.

rnek: Atina-Roma-Mekke Kentleridir. Bu kentlerin kutsal snrlar dnda treyen "AYAK TAKIMI", topraksz yabanclar, Kentin koltuu altnda damgarlk (bezirganlk) grevini nce toplum adna, sonra kendi "zel kiilikleri" uruna baardka, "zel zenginlik" saladlar. Biriktirdikleri deerle, Tarm ve Sanayi iblmleri arttka farkllamalar artan Kent asillerine ("yerli" toprakllara: Roma'da Patricilere, Mekke'de Kureylilere, Medine'de Ensar'a) bor para verip ipotek ettikleri topraklara el koyar oldular. Vaktiyle yalnz "asil kiiler"e, Kente ilk yerleenlere has olan kutsal topraklarn elden ele gemesi, sosyal farkllamay bsbtn yamanlatrp kesinletirdi; Toplum iinde o zamana dek grlmemi SOSYAL SINIFLAR yaratt. (Kle-Efendi-Bezirgan) snflar ve (Para-Yaz-Devlet) kurumlaryla MEDENYET (UYGARLIK) belirdi. u birka iziyle anlalyor ki KENT: Tarihncesindeki YUKARI BARBARLIK bceinin kendi bana rd bir kozadr. Kent kozas iinde Yukar Barbar kurdu, yava yava medeniyet kelebei olur. Bu kelebek, Irak'ta "Damgar" adyla d ticaret kanatlar geliince Kent kozasn delecektir. Kent kozasna insanlk BARBAR girecek, oradan MEDEN kacaktr. YUKARI BARBARLIK KENTTE TOPRAK MESELES ORJNAL MEDENYET Kent iinde medeniyetle birlikte TOPRAK meselesi de balar. Btn Antika Tarih boyunca toprak meselesi her medeniyetin hem yapcs, hem ykcs olur; Antika Tarihte bitmez tkenmez toprak meselesinin iki balca zm yolu "tekerrr" edip durmutur: I- KENTLER andaki toprak meselesinin zm; II- MPARATORLUKLAR andaki toprak meselesinin zm. Kentler a, unu unutmayalm: Falan yldan filan yla dek srdrmeye altmz anlamda yekpare ve donmu, btn insanlk vb. btn yeryz iin bir kere olup, bir daha grlmemi tek tarih olay deildir. Yeryznn belirli blgelerinde, belirli uluslar iin, belirli Kent alar vardr. Bu bir. kincisi: Kentler a, Antika tarihin btn ORJNAL MEDENYETlerini iine aldndan be szckle zetlenmesi dahi gtr. ncs: Kentler a, bugn-

k Trkiye'yi douran Osmanl mparatorluu ile, dolaysyla da bu gnk Trkiye gerekleriyle dorudan doruya ilgili deildir. Ona ramen, Kentler a zerine iki szck etmeksizin, onun sonucu olan imparatorluklar an anlamak imkansz olacandan bu fasl ayoruz. Kent kozasn bezirgan kelebek delince, kentin alveri ettii ynlerle mnasebetler geniletilmitir. Kent iinde d alverii tekilatlandrmakta Tapnak ile Damgar nasl i birlii yaptlarsa, Kent uzaklarna doru alp yaylm da bu iki sosyal g: Tapnakla Bezirgan elbirliiyle baarrlar. TAPINAK: Kutsal-Gksel-Tanrsal gcyle, BEZRGAN: Baya-Yersel-Kiisel gcyle o atba birlik yrrler. Smerlerin Irak'tan kalkp, douda: Elam, Kuzeyde: Kalde, Batda: Finike, Gneyde: Sina (Harappa) ve ilh. Blgelerine tohumlar sap yayl, en eski ve ilk Kentler anda toprak meselesinin zmlerine rnektir. Sonralar, Irak'tan sonra Msr-Finike-Eti-Hint-in oriinal medeniyetleri ayn mekanizma ile ayn yolu tutacaklardr. O mekanizma ve yolu bize en iyi anlatan rnekler yazl biimlere girmemi deildir. Geleneklerin pek gzel ve aka yersel biimde anlattklar ama tarih yazarlarnn belirli sebeplerle gksel biimlere sokmaya altklar Oziris efsanesi, Irak'tan Finike sahillerine km medeniletirici aknn ilk byk yiit (kahraman-tanr) destandr. Ayn aknn en son ve en iyi bilindii iin en nl ve parlak rneklerini ise, Antika Grek Kentleri zerinde okuruz. Gidi aa yukar yledir: En eski, ta ilk Smer kentinde domu olan Tapnak, gze grnmez, slamlkta "n-cin tayfas" ad verilen, hem kutsal hem illegal (gizlilik) yollarndan eriebildii en uzak yeryz bucaklarna uzanr; btn evre barbar lkeler ve uluslar iine doru tanrsal rmcek alarn gerer. Bu MANEV istila, gerekte Damgar-Bezirganlarn alveri uruna atklar yollardan, MADD KERVAN izlerine basa basa ilerler. O zamanki bilinen cihann balca ticaret yollar ile barbar aknlar ynnde, gerek ekonomi gerek politika ve sava bakmndan en STRATEJK noktalar zerinde kendisine birer yavru-snak kurar. rnein, Herodot'un tatl tatl anlatt ilk Delf tapna bir al dibidir ve onun stne "dilleri anlalmayan" (Geldikleri medeniyet dilini konutuklar iin Greke konumayan) iki "siyah gvercin" (Besbelli:

Msr tapnaklarnn kzolan kz zenci misyonerleri) konar. Yzyllar boyu sonra Grek dnyasn allak bullak edecek olan "PYTHE" (tapnak kahinesi kadn)nin oraklleri (kehanetleri) bu tapnaktan fkracak ve Pythie'nin bys ancak deli dolu Makedonyal barbar skender Delikanl yakasna yapp srkleyinceye dek, binbir skandala ramen, etkilerinden geri kalmayacaktr. Irak veya onun uzand Msr-Finike-Eti vs. Kentlerinden beri kurulup gelen ve tabii, yere, ulusa ve zamana gre eitli katklarla zenginleen, btn antika TREN-LEN-BY-FAL-KEHANETGELENEK-GRENEKleri en ustaca ve en bezirganca kullanmay beceren TAPINAK ve ORAKL (Kehanet) yuvalar, bilinen dnyann drt bucanda, eli, gz, kula olan santrallardr. Bu yuvalar bir yol kuruldular m, artk evrelerindeki btn barbar glerini manyetize etmeye; nce KENTLEMEYE, sonra doan kentlerin alnyazlarn izmeye ve topunu birden, kah boua kah bara iterek GTMEYE giriirler. Yeni kurulan Kent iinde, kendi surlarn atlatacak i ekime ve atmalar byd myd, Kehanet (Orakl)li Tapnak harekete geer. Birbirine girenlerin yapabilecekleri ii ve davran, tanrsal metotlarla insanlara duyurur. Kk topraa dayanan tezatlarn zm ynnde tutulacak yol: Barl yada saval olur. I- BARIIL yolun klasik biimi basittir. Kent iinde eski Kankardeleri, birbirine dman iki ble ayrldlar m, Kentin i sava, kan ve atei iinde yok olmamas iin Tapnak bir Orakl (kehanet) buyurultusu ile, -Modern ada Avrupa din basksndan Amerika'ya, sosyal patlamalar nlemek iin, ngiltere'den Avustralya'ya yaplan gler gibi- ge yarayl dnyann henz kentsiz duran blgeleri esrarlca iaret edilir. Dman blklerden tanr buyruunu alan hazrlanr. Ana kentin btn kurum ve kurallarn gsnde tayacak bir g toplumu tekilatlanr. Ana Kentin z toprandan da bir para almay unutmakszn bu g toplumu, ilk Tanrlar ve kendisi de Tanrlaacak olan yeni Kent kurucusu Yiit'in (kahramann) babuluu altnda, kehanetin "anlam pek airin karnda" buyrultusu ile gsterdii yollara dlr. Aranan yer, belirli iaret ve uur, tren metotlaryla bulununca, oraca Romls'n Roma kentini, Kusay'n Mekke Kentini kurduklar gibi, gelinen Anakentin tpks, yavrusu yepyeni bir Kent kurulur.

Barl yoldan toprak probleminin Kentler andaki zmne -modern anlamdan bambaka anlamla- KOLONLEME denir. Bize en yakn bulunan rnekleriyle (Hint ve in'de baka trl olmamak zere): Irak'n, Msr'n, Finike'nin, Grek'in ve ilh. Umman denizini, Kzldenizi, Akdenizi, Karadenizi saran inci gerdanlklar gibi Kentlerle demeleri, hep Kent ann toprak meselesini MERKEZDEN MUHTE (Santrifj) akan Barl metotla zmlemesidir. II- SAVAIL yol. Tapnan ve bezirgann srtnda yumurta kfesi yoktur. Yeni ulat ve Kentletirdii BLGE ve ULUS'lar iinde, orijinal bir medeniyet belirtisi tutundu mu, ilk klan ana medeniyete, anakente srtn kolayca dnverir. O zaman, daha taze Kentler ile daha anm Kentler arasnda toprak ve ona bal ticaret probleminin zm saval metodsuz yryemez. Medeniyetin yayl yn, sanki tersine evrilir: MUHTTEN MERKEZE (Santriped) aknlar balar. Taze kentler, o zamanki evren ticaretinin en can alacak stratejik dm noktalar zerine drt elle sarlm ama eskiyen i ekime ve atmalarna paralanm Kentlerin tamah uyandran kutsal topraklarn ve zenginliklerini, krdm klla keserce, savala ele geirmek ister. Gene bezirgan ibrenin yneldii yerlere, en bata Tapnan tanr buyruu (Orakl-Kehanet) itii ile destanlar dolusu aknlar balar. Finike harflerinin bezirgan kolaylna henz tam eriemedii ada, MTOLO klna giren TRUVA sava; yaznn popler olduu ada TARH dolduran KARTACA sava bu tiptendir. En klasik byk ORJNAL medeniyetlerin doum sanclar ve kanlar bu yolda akm ve "tekerrr" etmitir. Medeniyetin ORJNAL oluu, YUKARI BARBARLIK konana ykselip, KENTLEM bulunan barbarlarn baard bir medenileme oluundandr. Smer, Msr, Kalde, Finike, Elam, Asur, Eti, Pers, Med, Grek, Roma, Hind, in, slam ve ilh. Medeniyetleri hep Yukar Barbarlk konana eriip Kentleebilmi ve Kent iinde "koza an tamamlam, sonra kendinden nceki toplumu savala yutarak kendi alarn amlardr. Orijinaliteleri; kentten kma olmalaryla izah edilir. Her Kent (Trke'deki "kendi" sznn tm anlamyla) "Kendi" Tanrsnn, yiidinin, tapnann, buyrultularnn, kural ve kurullarnn,

"Kendi" len ve trenlerinin ZEL DAMGAsn, btn kaplad alanlara vurarak, oralarda "KEND" benzer yeni bir dzen yaratr-. Orta Barbarlkta kalm, Kentten gelmemi bir ulus orijinal medeniyet kuramamlardr. Bugnk Trkiye'nin "Memleket gerekleri" Kentler andaki Toprak meselesinin zm ile dorudan doruya deil, dolaysyla ilgili bulunduundan, bu a zerinde daha ok durmayacaz. mparatorluklarn incelemeyeceiz. ORTA BARBARLIK Trkiye'nin toprak, ekonomi, politika gerekleri Osmanl mparatorluundan gelir. Osmanl mparatorluunun toprak meseleleri, Antika medeniyetlerin byk imparatorluklar andan sonraki ykl alarnda grlen zmlerdendir. Orta barbarlk anda OBANLIK ile geinen GEBE barbarlarn, Antika medeniyetlerdeki Toprak meselesini kknden zm yollar iki tipte grlr: 1- TUFAN tipi altstlkler, 2- DRLTM (RNESANS) tipi zmler. TUFANLAR: Antika ve kmek zere olan medeniyetlerin altndan girip, stnden kan devrimlerdir. Herkesin bildii "Byk Tufan", ilk orijinal Smer medeniyetinin, Kentlemeden ileri imparatorluklar kurup, i tezatlaryla kmaza girdii ada patlak verdi; Mitoloji ve geleneklerin o kadar gzel yersel slupla anlattklar ama ikinci derece kutsal tarihlerin srarla gksel biime sokmaya altklar tufanlarn ilki, Nuh'un adna balanand. Greklerin Dkalyon adna baladklar kendi tufanlar da, tanrsal klktan kamad. Sonra ilk harfler kutsal tapnak kastnn hesaplarndan, zel bezirgan defterinin kolay yazs biimine girince, insanlar, balarndan geenleri az ok grebildikleri gibi kaleme almaya baladlar. O zaman tufan olay "KAOS", "KIYAMET", "MAHER" karanlklarndan kurtuldu. "KATASTROF", "BREAKDOWN" (ALAAI OLMA) gibi insan ykllar klna girdi ise de, bu gne dek, amatrlerince "insanst" saylmaktan kurtarlamad. Tufanlarn da Antika Tarihte iki basama var: 1- Greklerin peine takldklar ifte boynuzlu SKENDERe kadar olan tufanlarda byk ynlarn ounluu Orta Barbarlar olduklar halde, ba ekenler skender gibi, Yukar barbarlktan medeniyete gei kozas olan Kentlerden kmlardr. Bu tufanlar, Kentler an bitirmi olan orijinal medeniyetlerin byk impara-

torluklar ana geii demektirler. Agadeli Sargon, Smer medeniyeti nnde, Heredot'un anlatt Cyrus, Babil medeniyeti nnde, Hazret'i Muhammet, Acem ve Roma medeniyeti nnde buna benzer "TUFAN"lar yaratmlardr. 2- skender ve slam "Tufan"larndan sonraki "laik-Tufan" adn verebileceimiz nispeten ok daha aydnlkta, yazl tarih nnde gemi bulunan tufanlar srf ORTA BARBARl gememi, OBANLIK ile geinen batan baa GEBElerin baardklar tufanlardr-. Yalnz onlara Tufan denmiyor. rm Roma orijinal medeniyetinin zerine yeryznn btn gebe Orta Barbarlarn uratan ATLLAlarn kendilerine "TANRININ KIRBACI" adn verdi Hristiyan kilisesi. rm slam orijnal medeniyetinin bana olduu kadar, rm in ve Hint orijinal medeniyetlerinin de bana btn Orta Asya gebe Orta Barbarlarn ullandran Cengizlere slam medresesi "FTNE ENGZ", Timurlara "PR R" gibi kafiyeli yetenekler yaktrd. "ster "Kyamet" gibi gksel, ister yersel olsun, btn "Tufan"larn ortak yn: Kentler ann BARIIL ve SAVAIL metotlarla Antika Toprak meselesi zmlerinden sonra, her trl hal aresinin tkendii bir kmazlar anda ortaya kmalardr. ryen, her zme elverisiz, ta kesilmi insanl ve tarihi durup gerilemeye zorlayan byk orijinal medeniyetleri bir vuruta krp atarlar. 19. Yzylda Gobineau kontlarnn, 20. Yzylda Mister Toyenbeelerin mthi esrarengiz "insanst" olay saydklar ey: Yollarn almas, buzlarn zlmesidir. Hele srf gebelerin rm medeniyet zerindeki etkileri iki merhale gsterir: 1- GEBE, MEDENYETE KAYNAMAMItr: kkn medeniyetin hibir sosyal kurum ve inancn benimsemez ne dinine, ne siyasetine, ne insanna inanmaz. Onun iin, kkn medeniyeti acmak bilmeksizin ta temellerinden ykar. Ayrntlar bir yana, o yaman Orta Barbar aknlar: Eski muazzam, orijinal medeniyetin kurabildii lmez grnl yapsn, srail peygamberinin Babil mparatorluu iin syledii gibi: "Ayaklar kilden dev" gibi devirip tuz buz ederler. Bu bir "Kyamet" IIdr. nne gelen hereyi ezer. Gz kamatran eski medeniyette btn merkeziyet ker. 2- GEBE, MEDENYETLE KAYNAMItr: Vurucu ykc n arddan, daha istikrarl gebe aknlar balar. Bunlar eski mede-

niyetin orijinal deerlerini kendisinden ok benimserler. Onun sosyal kurul ve kurallarn yerden kaldrrlar. Onun dini ile dinlenirler: Cermenlerin Hristiyan, Trklerin Mslman olular gibi... Eski orijinal medeniyet alanlarnda, yeni yeni merkeziyetli imparatorluklar denerler. Bunu onlardan, eski km medeniyetin RUHU olan din tekilatlar ister. nk ortalk, bn'i Haldun'un ve Osmanl tarihilerinin ortalama 100-150 ylk mr bitikleri, slamlkta "Tavaiflmlk", Hristiyanlkta " Feodalizm " adn alan irili ufakl derebeyliklerle dolmu, cihan bezirganl yollar almken, bsbtn tkanmtr. Burada Tapnak ile Bezirganlk yeniden ele ele verir. Dkntler zerinde derlenen eski medeniyet bir eit "DRL"e, "RNESANS"a uram olur. rnek: "Roma imparatorluu son gnlerinde Galya denilen bugnk Fransa eyaletine: Vizigotlar, Burgondlar, Franklar ve Galloromenler yerletiler. Bunlar iinde, Fransa kralln ilk kuran barbarlar, Franklardan, kilise ile en ok kur yapan Salyenlerdi: Salyenler Toprak iinde ne yaptlar? Hereyden nce unu: Btn Romal malikanelerini veya byk iftliklerini, btn taksim edilmemi lkeleri, hele btn ormanlar halk mlkiyeti millet mal, orta mal haline getirdiler. Ve barbarlk, Hristiyanln el altndan kkrtt egemen krallk haline gelinceye dein bu byle kald."(Tez, s. 76) Osmanl toprak dzeni de tpk byle balad. OSMANLI RNESANSI "MR TOPRAK"LAR Osmanl, iliklerine dek Mslman olmutu. Mslmanln ilk gnlerine has temiz insan demokrasisini ve Toprak-Mlkiyet-Sosyal adalet prensiplerini kendisine bayrak etmiti. Gelip yayladklar yer, serhatti; orijinal slam medeniyetinin rnesansn yapp artk ken Seluklularla, Orijinal Roma medeniyetinin rnesansn yapp artk kmek zere olan Bizansllar tam o noktada, ne ileri, ne geri gidemeyip yrtnyorlard. nlerinde: slam-Hristiyan iki Antika medeniyetin altn stne getirtmi Toprak meselesi ile ona bal sosyal adalet dm bulunuyordu. Onlar, Mslman oldular olal yeryzne "er'i erif"i yaymaktan baka hibir lk tanmayan Ouz LBleri (slam valyeleri: Gaziler) ile savata barta yanlarndan ayrlmayan Horasan Erleri (slam Havarileri) idiler. Kar karya gelip birbirlerini ve kendi

kendilerini yiyen (slam-Hristiyan) derebeyleri tutulur ey deillerdi. Yalnz nefislerini, sefahetlerini dnen, dnya varna gz dikmi, tanrnn kullarna adad kutsal topraklar gaspederek alan halk kleletirmi zalimlerdi. Osmanl, klca sarlp ykt her Tekfur'un (Bizans derebeyinin) yerine gemeyi, Toprak beyi olmay, tekfurlamak, gavurlamaktan daha iren bir alaklk ve erefsizlik sayyorlard. Yanbalarnda eksik olmayan slam Havarileri: "Anveten" (zorla) ele gemi topraklar stne, ilk slam "Hlefay'i Raidiyn" anda kurulmu "MR TOPRAK" dzeni prensiplerini yayma akyla dopdoluydular. slavlarda "MR" adyla "Kef"edilen kamusal toprak da bu olabilir. Tpk ilk Kentin mbarek topraklar gibi Tanrya adanm, "Beytl'mali Mslimiyn"in (Mslmanlar malevinin), btn Mslmanlarn ortak mal idi. zerinde her Mslman ehidinin kan, Kur'anda savunulan her dul ve yetimin gzya ve her Mslmann toplumsal mlkiyet hakk bulunan toprakta adam kayrmak, ahbaplar ift ubuk sahibi etmek, dalkavuk beslemek "NEUZBLLAH" kfrn en by olurdu. Namk Kemal'in arklatrd "400 arslan" (Yiit lb)le ie balanm idi. Onlarnsa "bir lokma, bir hrka" geimleri dnda dnya malna baktklar yoktu. Onun iin, hemen btn ele geen topraklar MR TOPRAK oldu. stitastik rakamlar ile sayfa doldurmayalm. Osmanl lkesinin byk toprak geniliklerinde miri topraklar, nice irtikaplara, kitabna uydurmalara, "vakf" hrszlklarna ramen, imparatorluun son gnlerine dek ounlukla kald. Onun iin, Osmanllk fiilen miri topraklar zerine temelleri atlm bir RNESANS oldu ve teki "Tavaiflmlk" gibi bir yzyl iinde silinip gitmedi. Miri topraklar stnde Osmanllk daha ilk gnden "Dirlik Dzeni" ile dodu. "Uzman" profesrlerimizin aa durduklar gibi, "Dirlik dzeni": "Ne zaman, kim tarafndan yapld veya yayldnn aratrlmas beyhude" esrarengiz bir kt tesadf eseri deildir. Osmanldan 9 yzyl nce, ta ilk Mekke-Medine Kentlerinde gelimi ve slamlktan 50 yzyl nceden beri her Kentte Tanrya adanm kutsal topraklar dzenidir. Ve bu dzen, Tarihncesinden medeniyete yeni giren her ilkel sosyalist toplum insanlarnca bir daha tekrar edilmi en eski kurumdur. Osmanllar, toprak zerinde kiisel "zel mlkiyet"i bilmeyen, ho karlamayan gebe gelenekleri ile, Tarihte Rnesans grev-

lerini yerine getirmekle yetiniyorlard. yle yapmasalar Osmanl olamazlar, cihan dengesinde klkuyruk bir ismi var cismi yok kk devletten teye geemezler, Tunalardan Ummanlara uzanm bir imparatorluu kuru szle hi kuramazlard. DRLK DZEN Dirlik dzeni nedir? drt szckle zetlemeye alalm. Dirlik dzeninin RUHU gerekten demokratik sosyal adalettir. Fatihin son ana kadar, Osmanl padiah, halkn emrinde sorumluluk tad. "Gedik Ahmet paa vezirliinde, ii denlerden bir aya arkl Trk (Devletl Hnkar kangunuzdur? ikyetim var, dey, suali galeyzane ile Divan' Hmayuna girivermekte" (A: Tarih'i Devlet'i Osmaniye) idi. Cumhuriyet kurucu bir tarihimize bile "Kaba sme" gibi gelen soru, ilk Osmanl adalet anlayn gsterir. Dirlik dzeninin Maddesi: Toprak meselesini alan halk yararna zmeyle zetlenir. Dirlik dzeni toprak dzeninde snflar lafta deil, fiilen kaldrmtr. nk miri topran mlkiyetine kimse sahip deildir. Toprak retiminde iki blk insan vardr: 1- FT: Bir FT kzle srlebilecek kadar topra ileyen hr ekincidir. ledii topran mlkiyetine: Mslmansa, btn Mslmanlardan her biri kadar sahiptir. Ama iledii yer kendisinin MALI, MLK deildir. ledii tarla sadece TASARRUFundadr. Geri 1917 Sovyet devrimi de toprak mlkiyetini kii elinden kaldrmtr. Ama topran millet mal oluu, sosyalist bir tedbir saylamaz. Belki ideal bir kapitalist adaletidir. Toprak gibi tabiat vergisi bir nesne zerinde, her kapitalist serbest rekabet kanunu ile eit kar salamak ister. Arsaya, topraa yatrlan deer, arazi sahibine denen bir fuzuli haratr. Toprak beyi denilen fuzuli igalci mtegallibelerin hazr yiyiciliini azdran o zorbaca tekelin harac, sermaye edilip daha yararl ilere yatrlabilir. Btn dnyann her memleketinde tarmn sanayiden geri kalmas, stnde ayrca bir de RAT denmesinden ileri gelir. Dirlik dzeni o bakmdan, sosyal bir grev karl olmakszn, tarmn geliimi zararna irat yiyenleri kaldrm, yeni bir kalknma a am olur. Osmanl dirlik dzeni ilk lkc ilbler derebeylemedike, mreffeh ifti yetitiren insancl bir sistem olmutur. O sayede, dini ayr Hristiyan halk, Osmanly kurtarc gibi karlamtr-.

ifti Mslmansa yalnz R der, bu aslnda " onda bir" demek olan ayni vergidir ve tektir. ifti Hristiyansa, rden baka bir de ba vergisi denilen il akayla dedii Hara verir. 2- DRLK: Toprak dzeninin devlet adna gdcsdr. "Sahibl arz" (Topran sahibi) diye de anlr. Gerekte topran deil mlkiyetine, tasarrufuna dahi el sremez. Tasarruf (topraktan ileyip yararlanma) kylnn, Mlkiyet: Btn Mslmanlarn hakkdr. Bugn bir eyin sahibi o eyin mlkiyetini elinde tutan kii anlamna geliyor. Oysa, Arapa "sahip" szcnn Trkesi "koruyucu"dur. (Sahabet: Korumak). Nitekim Dirlik dzenindeki "Sahibl arz"larn balca grevleri: Topra, toprak zerinde adaleti ve toprakta alanlar her trl hakszlktan korumaktr. Sahip szne bugn verilen anlam: O zamandan beri Trkiye'de yaplm toprak hrszlklarnn ok manidar karlk soysuzlatrmasdr. lk dirliki, aza kanaat eden, gz toprakta olmayan millet fedaisi bir halk memuru "valye"-ilbtir. rat toprak beyi saylamaz: a) Toprak mlkiyeti yoktur; b) Toprak zerinde tekelcilie kalkamaz; c) Topran tasarrufuna el atamaz; d) Toprak beyi gibi hazr yiyici de deildir. Sosyal grevlidir. Sosyal Grevi: Bar zamannda toprak retiminin " ehil " ellerde en verimli yoldan yrmesi, tarm ilerinin asayii, kyde sosyal adaletin salanmas gibi konular tutar. Sava zaman: iftiler tarm ileriyle rahata urarken dirliki, ilk arda atn, silahn kapp snr boyunda lme gider. Ve o zaman, bu gidiler hi de krk ylda bir olmaz. Dirlikinin btn hizmetlerine karlk ne ideal memur olduu geiminden bellidir. Bugnk memurdan, yalnz ar lkc ve cann sk sk atee atar olmasyla ayrlmaz; ald maa da, btn imparatorluk lsnde eittir. Ve yannda yetitirecei her cebel Ka aka yllk alrsa, dirliki de ondan bir aka fazla almaz. Sistem bu idi. yle kald m? KESM DZEN lk lkc, sapna kadar Mslman gaziler andka, dirlik dzeni de yprand. Yldrm Beyazt, dirlik dzeninin derebeylemesi yznden Timur'a yenildi. Fatih Mehmet, Dirlik dzeninde Rnesans yapabildii iin stanbul'u fethedip, mparatorluu cihangir etti. Kanunu Sleyman zaman, dirlik dzeni yeniden derebeyleti.

Miri toprak geliri devleti yaatamaz oldu. Bu itilme, devleti tefeci-bezirgan sermayenin kucana drd. Engizisyondan Osmanl adaletine snm Yahudi Nasi'ler, Madam Roksalanalar, Frenk Beyleri, Saray iine dii entrikalar sokup, "Dolap" adl bankalar kurarak, Devleti borca soktular. Byk toprak beylikleri kopardlar. Kesim dzeninin RUHU: Sosyal adaletin ald biimden bellidir. Padiah artk kafes arkasndan bile milletle karlaamad. Fatih zaman "Bir aya arkl Trkn" "Padiah ierlettii Ahmet paann gzne arpnca, bundan byle padiahmzn verayi kafesten (kafes arkasndan) dinlemesi" icat edilmiti. Kanuni dirlik dzenini kesim dzenine evirince, gya padiahn ihtiyarl yznden, gerekte halkn yzne kamad iin, gene bir paa: "Rstem paa ilkesiyle divana kmak adetini terk" etti. Kesim dzeninin maddi yapsn Koca Sekbanba yle anlatr: "Her bir mukataann (kesimin) aar kymetleri ne miktara bali olmu ise ol miktar mebla mal olmak zere beher sene taraf miriye eda (deme artyla irat kaydolunur ve rfi rsumlar ve kanuni avaidler malikane sahibine faiz terki". ("Hlasatlkelam fi Redd'l Avam") Bu deyime gre, Devlet eskisi gibi rn alacak, yalnz baka toprak gelirlerini "faiz olarak" kesimciye brakacak. Bu grnte tek aksayan yer: Kurann haram sayd "Rba" (Faiz)in, koyu Mslman Osmanlca artk resmen tanmasdr. Fakat iin i yzne inince, yaman bir ekonomi ihtilali nnde kalrz: Dirlik dzeni topranda yalnz iki zmre (ifti-dirliki) yayordu: Devlet hi aracsz, kendi dirlikisiyle iftiye balyd. Kesim dzeninde o ba anszn kopar, retmenle devletin arasna iki sr baka yabanc ve topran grevi ile ilgisi bulunmayan insan snf girer: 1- KESMC (Mukaatacaac) 2- TEFEC-BEZRGAN (Mltezim, sarraf ve aveneleri). Dirlik dzeninde ifti ile devlet (rn alr)ten baka, ekonomi kanunlarna gre eit arslan pay isteyen, fakat pratikte arslan pay stnde kaplan , srtlan, tilki paylarn da kopartarak retmeni bitkinletirecek olan iki yeni SOSYAL SINIF kalabal peydahlanr. 3- Kesim dzeninde toprak "Hkmen" gene "miri mal" saylr! steyene denirse de elbet kayrlana "malikane" olarak "tefviz" (tasarrufunu kiralama) ilemi yaplr. Tefvize karlk iki ey alnr:

1) "cret' muaccele" (erken kira): Topran "bedel'i misline yakn "para; 2) "cret'i meccele" (ge kira): Sonra her yl denen para. Pratikte; bu paralarn belirli ls insafa kalmtr. Tefvizin sresi, Koca Sekbanbann dokunduu gibi, eriata, kesimci devlete verdii paray geri alr almaz, toprak da devlet emrine gemelidir. Bu da, yaplan hesaplara gre be yl gemez. Oysa "Malikane"ler kesimciye "kayd' hayatla" yani mr olduka mal edilmitir. Kesimci onu, ldkten sonra dahi dilediince devretmenin yolunu bulacaktr-. Ayrca, hazine her tkezleyite resmi kalpazanlk demek olan "ZYUF AKA" karr, yani parann kymetli madenini alarak kalp para srer. O yzden, her eyrek yzylda Osmanl paras yzde yz deersizleir. O zaman, kesimcinin devlete dedii parann ad deimediinden, tefviz cretleri gerek deerinin ok altna der. Devlet kesimciler kazansn diye iflasa girer. Bylece Kesimci, bedavaya "Malikane" sahibi olur. Bunca imtiyazlarna karlk Kesimcinin hibir sosyal grevi yoktur. Topran ne asayii ile, ne devlet snrlarnn emniyeti ile kayglanmaz. Dirlikiden fark budur. Topraktan fuzuli "RAD" adl haracn alr, yer. Topran tasarruf hakkn ele geirmitir; ama iletimi ile yorulmaz, fiilen topraa el srmemekle iftiden ayrlr; ii tutup tarm iletmesi yapmamakla ziraatiden ayrlr. Topran iletmesiyle, bir eit "zel girikin" olan nsermayeci urar, ad MLTEZMdir. Kesimcinin devlete dedii cretleri, mltezim arar, bulur kesimciye verir. Sonra avenesi "evba" takmn kyl retmenlerin bana musallat ederek, Kesimciye verdiinin birka mislini karr. Mltezim paray nereden bulur? SARRAFtan. Tabii sarraf da babas hayrna para vermez: FAZ alr-. Bylece ortada Mltezim, sanda Kesimci, solunda Sarraf, Osmanl miri topraklarndaki verimden pay isterler ve alrlar. Bu yeni dzen iinde alan; gene ayn FTdir. Eskiden iftinin yaratt rnn, onda dokuz kendisi onda bir devlet almak suretiyle ikiye paylalrd. Hi deilse Osmanl ilblerinin lkc alarnda dirlik dzeni byle kurulmutu. Kesim dzeninde ifti, devlet pay olan VERG (r, hara)den baka eyi daha demek zorundadr: Kesimcinin RADn, Mltezimin KARn, Sarrafn FAZini. Yava yava bir eit Toprak beyi durumuna giren "Kesimciler" adl irad sosyal snfla, sermayeye Kar ve faiz alan Para beyi tefeci-bezir-

gan (Mltezim-Sarraf) ikiz n sermaye sosyal snflar trer. Bu iki sosyal snf, ok daha kark ayrntlar, ekleri, bkleri ile Osmanl toplumunu her gn biraz daha Babil Kulesine evirecektir. Kanuni anda toprak retiminin yzde 20'si Beytlmale, yzde 4' Kesimci, mltezim, sarrafa derken, ifti yzde 76 alyordu. 30 yl sonra Beytlmal % 3,3 devlet kastlar %4, kesim dzeninin snf ve zmreleri % 34 kyl % 50,6 nispetinde pay alrlar. Ve bu gidi, gittike ktye kararak Osmanl nesil ve miraslarna doru uzanp gidecektir. K TARH K GD Miri toprak ekonomisinin birka noktasna iaret ettiimiz 2 geliim kona, Antika Medeniyetler tarihinin hem batp kmalarnn mekanizmasn, hem de boyuna deitii halde boyuna "TEKERRR" ediinin sebeplerini ve biimlerini gsterir. Dirlik dzeni ekonomi politik bakmndan "Tabii Ekonomi"denilen retim yordam zerinde RN RADI biimidir. Birleik tarmsal ve endstriyel aile almasnn rn" milli gelir olarak Sosyal ve politik iblm yapm DEVLET-FT mnasebeti ilkin, o zamanki yeryznn en adaletli TOPRAK MNASEBETLERni temsil eder. Fakat topran topluma ait ORTAK MLKYET biimini korumakta, insanlarn geleneklerinden baka hibir meyyide yoktur. O yzden kutsal topraklarn ortak mlkiyeti arabuk anr btn sosyal mnasebetler derebeyleir. Devlet zmreleri kendi yaama temellerini kurtarmak iin, LKC LBlikten TOPRAKBEYliine doru kayan snfla, yeni sosyal kuruluun getirdii refah ve verimle gelimi TEFEC-BEZRGAN snfn belirttii ynde, baka kar yol kalmad iin, o zamana gre en rasyonal grnen bir toprak devrimi yaparlar. Bu, kanuninin adna katlan kanunlarla uygulad KESM DZEN olur. Kesim dzeni tabii ekonomiyi paralamaya en elverili olan "PARA RADI" biimini getirir. Bu biim, Antika tarihte birok medeniyetler tarafndan zaman zaman denenmi, sonra Roma'da grld gibi kanl gerilemelerle aksam bulunur. Yekpare ve hemen en son para irad biimine ancak Avrupa'da modern sermayenin afanda ular. Onun iin, para iradnn iki biimi ile kar karya gelinir:

I) BATI AVRUPA para irad "biimi ile birlikte dorudan doruya retmeyenlerin ekonomik durumlarnda byk farklar bagsterir. Hi deilse bu farkllklar mmkn olur. Ve bizzat dorudan doruya retmenlerin kendileri yabanc emei smrecek aralar elde etme imkann bulurlar." (Fasl, XIII) Batda ilk sermaye biriki temelleri byle atlm olur ve ondan modern kapitalizme yol kar. II) ANTKA MEDENYETLERDE para irad biimi, Osmanl Kesim dzeninin olduu gibi derebeyleme ve Tefeci-Bezirgan nsermayenin azgnca dahhamelemesi yolunu tutar. Mbalagal nsermaye geliimi, antika parabeylerini -ortaa Avrupasnda da grld gibi- toprak ve imtiyazlar parayla satn alarak toprakbeyliine evirir. Modern sermayenin en byk dman olan nsermaye, Antika medeniyetlerde kapitalizm geliimini imkanszlatrr. Osmanl toprak mnasebetlerinin bu gne dek sren zellii buradan gelir. Trkiye'nin iinde bulunduu sosyal ve politik bocalamalarn toprak ekonomisi bakmndan tarihsel sebepleri, en sonunda bu noktada toplanr. Gerek Dirlik dzenini, gerekse Kesim dzeninin nnde sonunda soysuzlamalar; biri sebep, tekisi netice olarak grnen, gerekte ise her ikisi de karlkl etki ve tepki yaparak iki bitiik prose ile zetlenebilir: 1- TOPRAKTA TOPLUM MLKYETNN eriyip kii mlkiyetine dnmesi; 2- TOPRAK MLL GELRNN gittike daha adaletsiz leime uramas. Bu iki gidi zerine birka iaret yapmadan bu ksa etdmze son vermeyelim. ORTAK TOPRAKLARIN ALINMASI "Koca Osmanl mparatorluunun byk "MR" topraklarna baknca grlen genel durum udur: "iftiler ileyen kyllerdir. Dirlik dzeninde Dirlikiler (Sipahiler) ileten durumda olmakla birlikte., her iki zmre de SOSYAL SINIF saylamaz. ki taraf da ilenen topran mlkiyetine sahip deildirler. ki taraf da, "Miri topraklar andrmakta zmni anlamaya varamazlar m?

"Padiahndan iftisine dek, herkesin ORTA MALI miri topraklar trtklayp andrmakta kiisel yararlk grd bir a ve dzendeyiz. Miri topraklar -bugn de kylmzn sk kulland deyimle- "SAHPSZ"dir. Btn Mslmanlarn ortak mallarn, ilk Mslmanlktaki Mekke ve Medine halklar gibi kontrol edip gden toplum gelenei silinmi gitmitir. "Osmanl imparatorluunun gerek sanayii, gerek ziraati kk retimdir. O zamanki teknik ve bilim, geni miri topraklar byk iletme usulleriyle deil, k retmen tarlacklar ile ekip bimeye elverilidir. Memleketi gden unsurlar, bezirgan dman deillerdi. Tersine, kendileri, gebe toplumlarn tarihsel eginlikleriyle, -Cengiz ve Timur aknlarnn balca zemberei olan- bezirganlk geleneine uyuyorlard. Orta Asya'dan getirdikleri ilkel sosyalizm ruhlar, Arabistan lne sinmi tanr buyruu Mslman prensiplerine tpa tp uygunca katarak, -nice hayalci sosyalisti imrendirecek- bir kk ekonomi adaleti kurmulard. Fakat bir yol oturuk yaamaya balayp gebe ruhunu yitirdike, stinsan olmann zehirleyici rahatna kavutuka, ilk "pi ile Kua"ndan baka var bulunmayan lkc lbler (idealist valyeler), eski medeniyetin kkn "efendi"lerinden kalma lks ihtiyalara altlar. Eski eit insan anlayl Gaziler durumundan imtiyazl kast haline getiler. Kk retimin danklndan, aczinden yararlanmay allah korkusundan baka hibir ey engellemiyordu. Vurgun ve fiili sorumsuzluk, zamanla derebeyleen zorbalar sultana olduu kadar tanrya kar da oyun oymamaya gtrd. eriatn sosyal buyurultular kitabna uydurulup, rafa kaldrld. lk Dirlik Dzeni bylece, sosyalizme deil derebeylie tekerlendi gitti. (s. 75-76) Kesim dzeni "sadre ifa" vereceine "beterin beterini" getirdi. Dirlik dzeninin derebeyi, toprakta ireti, devlet emrinde kastt. Onu padiah ferman ykabilirdi. Kesim dzeninin (Mukataac-Mltezim-Sarraf) z ki sosyal snf olarak devletin temeli olan topraa ve gelirine el koymu, yerli kkl "eraf-ayan" gibi sklmesi g mtegallibeler haline geldiler. Mtegallibeliin kk: Millet maln almakta toplanyordu. Onlarn btn Osmanl topluluuna, iftisinden padiahna dek herkese attklar iar: "Devlet mal deniz; yemeyen domuz!" parolas oldu.

Bu parola herkes gibi, belki en ok, iftinin de kulana ho geldi. nk Osmanl toplumu btn ile hele iftilerle kesimciler bsbtn ayn sathi... mailden kayyorlard. Kesimciler, miri toprak zerinde "TEFVZ" yoluyla tasarruf hakkn alnca, ifti ile benzer duruma girdiler. Kesim toprann tasarrufu: "zerine yaplacak bina veya dikilecek aalar ve balar yapann mlk olmak art ile bedel'i misline yakn muaccele denilen bir bedel ile yahut senelik muaccele denilen cret"karl ediniliyordu. u bina ve aacn mlk olmas ifti iin de aynen yle idi. Geri aralarnda dalar ve uurumlar kadar fark vard; KEMYET bakmndan FT bir ift kzn hak edebildii kadarck yeri (75 ila 150 dnm topra) elinde tutuyordu. "Berriyet am"lya gre, kesim "Malikaneler"i 10 bin reayay (iftiyi) iine alabiliyordu. Demek Kesimci: 750 bin ile 1,5 milyon dnm miri topraa konmutu. Keyfiyete fark daha az keskin deildi: ifti ileyendir; kesimci iletendir. Ve kesimcinin havale ettii mltezimmi penesi altnda alacak olan gene ifti olacaktr. Topran toplum mlkiyetinden kaymas, malikane sahiplerini derebeyletirecek, iftinin bana iler aacaktr. Buna ramen -bugnk "Demirkrat" oyununu andran bir igd ile- iki taraf su ortaklnda birleirler. Btn Mslmanlarn toprak zerindeki ORTAK Mlkiyetini kendi kii mlkiyetleri altna armak iin, oybirlii ederler. Aka TASARRUF (ileyip yararlanma) hakk nasl oldu da, daha dorusu hangi kaygan sath stnde itile itile MLKYET" deilse bile ona yakn bir hak durumuna sokuldu? Bu uzun arma prosesi, daha "Kanuni" denilen Sleyman I'in Budin'i ele geirir geirmez, Budin defterine Ebussuut eliyle yazdrd buyrultu ile balam saylabilir. Fermanda iki zt, birbirini rtecek hkm bir araya gelmi bulunur: 1- "Miri Toprak" kimsenin ahsi mlk olamaz. ifti bile fiilen ileyecei topran ancak tasarrufuna sahiptir: 2- "Menkule"ler, yani toprak zerindeki btn bayndrlklar (Osmanl iin av da "tanabilir" saylyor): Evler, balar, baheler vs. onlar emei ile yapan iftinin "ahsi mlkiyet"ine girer." (s.76) alann emeini bayndrlk iinde kullanmasn tevik iin konulduu besbelli olan bu kural, altranlar iin de otomatike yrrle girer.

"Kyl, btn mrnce iledii topraa kendinden ok eyler katmaktadr. Bunu bakanlarnn keyfine brakacaksa, topra gbrelemeye bile oka kalkmayabilir."(s.77) Onun iin "Kara saban ve kuru kzle kk tarla retimi sosyalleemez." yleyse ne yapmal? Kylnn yaln kat "tasarruf hakkn gittike biraz daha geniletmek icap eder." (s. 78) Kk retim yordam ile toplum mlkiyeti arasndaki: "Ekonomik tezata kar o zaman henz sosyal rol bulunan kan balar grevlendirilir. Tasarrufun mlkiyete yaklamas u basamaklardan geer: 1- "EHL"den "BYK OUL"a: iftiden boalan ifti topran, vaktiyle Dirliki yalnz "Ehil" olana, iftlii en beceriklice ekip evirene "TAPU" (Bat Ortaandaki "VASSALTE") ile devrederdi. iftinin olu "ehil" deilse babasnn yerine geemezdi. Miri toprak dzeninde ilk atlak, "ehil" art kaldrlarak topran "Byk Oul"a taplanmas ile balad. "Yakn Douda Osmanlln oynad rol, Bat Avrupa'da tekrarlayan Karolenjiyen Fransas gibi, Osmanllkta da "Le Droit d'ainesse" (byk oul hakk) konuldu". Bu ilk adm byk gle, ilk zamanlar hi uramad. nk "Kk oullar aabeyi babaah sayyorlard. Ama, bu srgit yryemezdi." (s.74) 2- BYK OULdan "KK OULLARA": Fransa'da sonradan doan oullara "apanage" (Trkesi "ekmeklik": lnceye dein geimine yarayacak gelir), yahut "donnation" (ba) verilmek suretiyle (byk oul ncelii) lmlatrld." (See: Hist.Generale des Peuples, c.1, s.185) Osmanllkta Ebusuut'un fetvalar, daha "Kanuni" adl Sleyman anda tasarruf hakkn teki oullara geirtir. 3- "OULLAR"dan "KIZLAR"a: 1378 (G, 775 yl: "Babadan ntikalin erkek evlade meccanen, kz evlade 'tapuy'u misli' ile i'ta (verilmek): (Atf: "Arazi kanunname'i Humayunu") usul kar. "Demek, Osmanl devletinin birinci yzyln sonlarnda, erkek evladn bedava toprak tasarrufundan faydalanmas hak tannmtr." 4- ANAdan OUL'a: 1567 (G: 975) ylna kadar anadan erkek evlada tasarruf intikali "Tapuy misliyle" olurdu. Bu a "Ukalay'i yehuddan (Yahudi aklllarndan) Yusuf Nasi'nin Osmanl sarayn "DOLAP"(banka) iine sokmaya balad adr." (s.80)

5- "BYK OUL" Kayd kalkan: "16. Yzyl balarndan beri byk oul"un toprak tasarrufunda ncelii kayd bsbtn kalkar. Hatta (ATIF'a gre) erkek evlat yoksa, iftlik kz evlada "Tapu'yi misli"ile geer. (s. 80) Bu birbirine gemi tarihli basamak basamak gelimelerde: "Artk ifti karnca olur, toplum mlkiyeti zahire ambar... Hakkn alnterinden, gcn ekonomi ve tarih ynnden alan "Mtesarrf" yava yava "malik"(mlkiyet sahibi) durumuna girer." (s. 80) "Dokunulmaz tm Mslmanlar malnn kutsalln ve btnln korumak ile grevli Devletlular neden susar ve gz yumar" sonra oldu bittiyi kitaba uydururlar? nk onlar da kesimci (MUKATAACI) greviyle sessiz halk ve Allah nnde bu yolu amakta hakl grnmeyi baka trl salayamazlar. Milyonluk topraklar, kutsal toplum ve kamu mlkiyetinden kendi "zel kii mlkiyetine" aktarmak iin kk retmen kylnn alnteriyle iledii tarlay benimseme igdsn hakl karr gibi davranp, "efkar' umumiye"yi hrszlklarna destek yaparlar. Daha batan, Kesim dzeni ile saladklar kamu topraklarna "tasarruf" sz dururken "Malikane"diye (mlk sahibi deilse de onun gibi bir eyin yeri) anlamna gelen yar arap, yar acemce bir kaypak ad takmalar niyetlerini gstermeye yeterdi. Bugn hepimiz biliyoruz: "Birinin malikanesi" denildi mi, kimse o yerin aslnda Mslmanlarn ORTAK MALI olduunu dnemez bile; Malikane sahibinin bal gibi "mlk"dr sanlr. Avrupa'dan tercme kanunlarmz bu oldu bittiyi tanmakta gecikmeyeceklerdir. O ok basamakl sosyal-ekonomik heyelanla, artk mlkiyet hakkyla, tasarruf hakk birbirine karmtr. Kimse iinden kamaz. Yalnz Mslmanln laf ortalkta dolarken, bu "eriate aykr" durumu, kapkulu hocalarmz kitabna uydurmulardr. Bildiimiz gibi MLKYET altnda (kiinin zel mlk) olan bir ey sahibi isterse: 1) CAR edilir (kiraya verilir); 2) "MRAS" braklan (len mlk sahibinin mal kendi zel dlne kalr); 3) "REHN" edilir (dn alnan bir paraya karlk gsterilir); 4) "HBE" edilir. (mlk sahibi maln dilediine bedava balayabilir); 5) "BEY" edilir (satlr). zel kii kendi mlk olmayan bir eyi bu be trl tasarruftan hibirisine sokamaz. Kutsal ERAT'a gre (Tanrnn

buyruunca) miri mallar (kamu mlkiyetinde olan topraklar) Padiah dahi olsa hi kimse, kii olarak zel dileiyle o be trl tasarrufa uratamaz. Karakapl yle yazar. Ama, ilitiimiz basamakl toprak hrszlnn kitaba uyduruluu ylesine alr yrr ki, en sonunda Tasarruf altnda bulunan toplum topraklarna, mlk (zel kii mlkiyeti altnda bulunan) topraklara yaplan herey, baka bir ad taklarak pekala yaplr. Bu olay yle adlarla kitabna uydururlar:
Topran Mlkiyeti car edilir. Miras braklr-. Rehin edilir. Hibe edilir. BEY olunur. Topran Tasarrufu "are" veya "Mzaraa" edilir. " ntikaal'i adi" ile geer. "Bera' bilvefa" ile verilir. "Meccanen fera" edilir. "Bedeli ile fera" olunur. Anlam Kiralanr-. Kiras olur. Rehin olur. Balanr-. Satlr-.

Bunun artk "Mlkiyet" veya "Tasarrufu" diye bir fark kalm mdr? Ama Allahtan korkulup, peygamberden utanld iin, yaplan ilere szde baka adlar taklarak " kutsal eriatn" afokonu bastrlr. Bir eyin adn deitirmekle, kendisi deitirilebilir mi? Kullar atlatanlar: Hem de Mslman kalarak, peygamberi kandracaklarna yahut Allah aldatabileceklerine nasl inanrlar? Olmu. "Mlkiyet: Proprit ile "Tasarruf: Possesion"aa yukar her dilde bugn karm bulunur. nk, btn dnya, bizim yoldan gemi, toprak zerindeki kutsal toplum mlkiyetini zel kii mlkiyetine evirmitir. Laik ada oldu bitti, daha aka "kanun" gcn kazand.. TOPRAK GELRNN LEM "Dirlik dzeninde toprak gelirinin paylalmas, sosyal iblm kadar basittir. Miri topran tasarrufu gibi ondan doan deerlerin mlkiyeti de, dorudan doruya retmene (iftiye, reayaya) aitti. Miri topran mutlak kamu mlkiyetini temsil eden devlet: kendi zmrelerine er'an ve kanunca snrlar belirtilmi bir DARE CRET (r, Mslman olmayanlardan ayrca hara) alr idi... Osmanl idaresi lkc ilblerin elinde kaldka, dirlikilerin toprak gelirinden aldklar pay devede kulakt. Sonra gittike arttrlan sryle vergiler ortaya kt." (s. 246) Kesim dzeni, ii bsbtn aztt.

Osmanl Miri topraklarnda milli gelirin eitli snf ve zmreler arasnda nasl paylald zerine daha ak fikir edinmek iin, modern Tarm (Ziraat ekonomisindeki deer leimi ile bir kyaslama yapmalyz. Bat toprak gelirleri, hi deilse klasik ekonomi bakmndan u blmlere ayrlr: 1- retmen iftinin zaruri geimi, modern ziraatte retmen: toprak iisi. 2- Arazi sahibinin irad (rant); 3- Sermayeye den pay; 4- Bu blmn ekonomi realitesinde yeniden ikier blme ayrld grlr. TOPRAK RETMEN'nin (ister ii, ister ifti olsun) ald geim cret, balca iki derecede olur: a) Yaatan geim: Bir alan insann kendisinin ve oluk ocuunun orta normal btn zaruri ihtiyalarn karlayacak cret veya kazan kadar pay toprak gelirinden almak; b) Srndren geim: Toprak retmeni bu seviyedeki cret veya kazanc ile lmez, yaar ama hep bildiimiz gibi, ona (modern insann yaama standartna baklnca) yaamak deil, srnmek denir. TOPRAK RADI: Hibir i ve sosyalca yararl grev grmedii halde, srf u veya bu yoldan topran mlkiyetini tekeline geirdii iin, ne dorudan doruya retmene (ii veya iftiye) alma ne dolaysyla retmen saylan kapitaliste iletme imkan vermeyen, vermek iin hara isteyen arazi sahibinin paydr. rat da iki derecede olur. c) Mutlak Irat(La Rante absolue): Ekilen en kt topraktan dahi arazi sahibine karlmas gereken pay demektir. d) Fark irad (La Rente differentielle): En kt topraa nispetle, daha iyi yahut daha "yerinde" olan topran salad fazlalktr-. Arazi sahibi sulu toprandan yararlanmay, orak topraktan daha yksek irat ile kiralar; ne kadar orak olursa olsun ehir iindeki arsasn ehire uzak toprandan ok yksek kiraya balar; ehir bydke arsa ihtiyac artt m, toprak sahibi de irad haracn arsann topranda hibir deime olmad halde, ate pahasna karr. te bu en kt veya en az yerinde olan topran getirdii irad stndeki ar irada fark irad denir. TOPRAK SERMAYESNN: Tarm gelirinden ald pay da ikiye blnr:

e) Faiz: Topra iletmek zere yatrm yapacak sermayeci (kapitalist) muhta olduu paray bakalarndan kiralar. Toprak kiralarken nasl irad demeyi gze alrsa, tpk yle, para dn alrken de para sahibine faiz demeye mecbur kalr. f) Kr: Sermayeci topra, alacak ielini, yatrlacak paray bir araya getirmekle gsterdii girikinlii, babas hayrna yapmaz. O da, kendisine CRET-RAT-FAZ dnda bir pay bekler, ki ona KR denir. Toprak ekonimisinde bugn insan olunun iletmeyle elde ettii gelir bu anlattmz 6 trl blme ayrlarak paylalr. Biz bu paylar, adalet zere ayrlm, yani her sosyal snf ve zmreye eite letirilmi sayar isek yle bir ema ile karlarz: Bu hesapta toprak retiminin, kyl geimi dndaki masraflar bulunmaz; artan-deerle, retmenin geimi birliktir.
ARAZ SAHBNE SERMAYECYE EMEKYE

Fark rad

Mutlak rat

Faiz

Kr

Yaatan

Srndren Kazan

"Burada srf ematik bir fikir vermek iin, toprak gelirinin blmlerini alt eit paraya ayrdk. Gerekte bu denli "adilane" eit blnm olamaz. Ama ideal kapitalizmde bu ema olduka hakikate yakn orantlar verebilir." (s. 249) Sonra, buradaki ema modern toplumdaki toprak gelirinin yalnz sosyal snflar arasnda yaplan ideal leimini gsterir. Medeniyet ayla birlikte, sosyal snflarn stne, her gelirden pay alan bir de DEVLET kmtr. Devlete de ayr bir pay gerekir. Bu altl gelir blm zerine gerek devletin gerek sosyal snf ve zmrelerin aldklar gelir paylar belirtmek ve uygulamak iin aadaki iaretleri kullanacaz: EMEKNN pay kara

DEVLETN pay

ak.

ARAZ SAHBNN pay

yatk iziler

FAZin pay

noktal

!!!!!!!!!!!!!! U

KRn pay

dikey izili

MODERN KAPTALZMDE TOPRAK GELRNN LEM

ARAZ SAHBNE Fark rad Mutlak rat SERMAYECYE Faiz Kr EMEKYE Yaatan Srndren Kazan

LER DEMOKRATK KAPTALZMDE

VERG

RAT

FAZ

KR

KYLYE

GER KALMI LKELERDE

VERG

RAD

FAZ

KR

KYLYE

DRLK DZENNDE TOPRAK GELRMZN LEM

ARAZ SAHBNE SERMAYECYE EMEKYE

Fark rad

Mutlak rat

Faiz

Kr

Yaatan

Srndren Kazan

LK LKC DRLK DZENNDE

VERG (Devlete)

Kylye

VERG

(DEREBEYLEEN DRLKYE)

KYLYE

KESM DZENNDE TOPRAK GELRNN LEM

ARAZ SAHBNE Fark rad Mutlak rat SERMAYECYE Faiz Kr EMEKYE Yaatan Srndren Kazan

LK K [ANUN KESMC L KTE

VERG (Devlete )

RAD

FAZ

KR

KYLYE

SON DER EBEYLE EN KES MCL KTE

VERG

RAD

FAZ

KR

KYLYE

(DEREBEYLEEN KESMCLE)

EMALARIN SONULARI "1- Tarihte kk retmen kyl iin en ideal a: Devletle iftinin (ama bugn Trkiye'de byk arazi sahiplerine sahtece verilen adla szde iftinin deil; Osmanl Dirlik dzeninde bir ift kzle geimini salayan kk retmen iftinin) babaa kaldklar normal (TARHNCESNDEN MEDENYETE) gei adr-. Orada Devlet, faraza ilk kanuni Kesimcilikte olduundan iki misli ve btn teki alardakinden (Derebeyleen Dirlikilik ve Kesimcilik gibi Demokratik ileri kapitalizmde olduundan) 4 misli fazla pay ald halde, retmen ifti bahtiyardr; nk o da, kanuni Kesimci dzende olduundan 2 misli, kapitalizmde olduundan 3 misli, Derebeylemi Dirlik dzeninde olduundan gene 3 misli, derebeylemi Kesim dzeninde olduundansa, tam 8 misli daha yksek oranda pay alr-. "Demek, Bat Avrupa'da Daha dorusu ngiltere'de Toprakbentliin kalkp da hr iftilerin kurulduklar 15. Yzylda oldu-

u gibi, Osmanl Dirlik dzeninin de ilk lkc balang anda yaama, dorudan doruya retmen kyl-ifti iin gerekten bir "ALTIN A"dr. Kylnn, GELENEK ve ESK ZAMANLARA HASRET oluu bundandr." (S. 50) Boyuna dokundurulduu gibi "geri kafal", "nettiini bilmez akn" oluundan deildir. "2- Fakat ilk lkc birlik dzeni, ister istemez abuk geen bir ara adr. ngiltere'nin 15. Yzyl tarmnda, derebeyi smrmesi yerine kapitalist ve orta Lord smrmesine gei konu idi. Osmanllkta, derebeyleip gm Antika bir medeniyetin yerine baka bir Antika medeniyete gei (bir Rnesans, slam Dirilii) konu oldu. Avrupa'da bamsz kk retmen ifti iletmesi bir "SOSYAL DEVRM" geidi, Osmanllkta bir "TARHSEL DEVRM" geidi oldu. Dirlik dzeni, ister istemez,kendinden sonraki geliim basamaklarna, eylerin akyla gidip soysuzlat. ngiltere'de byk derebeyi art arazi sahipleri, toprak beyleri bile "modern LORD" biiminde kapitalistleip, sermayeci aa oldular; Osmanllkta, tersine parabeyleen Tefeci-Bezirganlar, "ERAF", "AYAN"laarak TOPRAK BEYLNE soysuzlatlar. "Bununla birlikte, Dirlik dzeni, hatta derebeyletii zaman bile, kylye geri bir kapitalizmde veya derebeylemi Kesim dzeninde olduundan 2 misli yksek geim drdnden, kyl hala kendisine bir "SAHP" zlemektedir. Buradaki sahip, kle sahibi "EFEND" deil, Osmanl'nn lkc lb (valye-Gazi) kanaatkar ve fedakar, sosyal adaleti "SAHB'l ARZ"lardr." (s. 50) "3- Kesim dzeni hi deilse ilk normal "kanuni" konanda retmen kylye hi deilse yar yarya, yaatan geimden stn bir ey, Devlete de ondan ncekinin 2 misli bir gelir salyor grnmektedir. Bu grn sayesinde Devlet o reformu baar ile sonulandrabildi. Derebeylemi dirlik dzeninde "MEHD" aramak yolu ile gerekte derebeylie kar ayaklanma eginlii gsteren kyl, "CELAL"lere alet edilmek isteniyordu. Devlet, Anadolu kylsne ilk Kanuni Kesim yararlklarn gsterip, Anadolu syanlarn iinden fethetmi saylabilir. "Kesim dzeni, eski dirliki derebeylemesine ta kartacak smrs ile o yaman soysuzlamaya, ayanlamaya balaynca, halkn azndan "DEVLET BABA" sznn "ZALMLER"e kar dmemesi bu mekanizma ile domutur. Padiahlarn, saray

grevinde ve kapkulluunda boaz tokluuna yetimi vezirleri milyonluk hazine ve sefahatlerde yzer grnce "bire zalim ol mel'un) deyip kelle uurmalar ve sk sk "msaderelere girimeleri o bakmdan halka,hele kylce sosyal adaletin bir tecellisi saylm ve "DEVLET BABA"ya gveni artrmtr." (s. 250) "4- Kesimci Dzeninin karakteristii ilk KANUN ile son DEREBEYLEM Kesimcilik dzenine ait iki emada aka belirir. Kesimcilik balarken Devlete, ondan nceki (Derebeylemi Dirlik Dzenindekinin) iki misli kadar gelir, hem de pein parayla salanr. Devlet kastlar (LMYE-SEYFYE-KALEMYE-MLKYE) memnundur. Kylye, yle byle bir srndren de olsa geim braklr. Kyl, eskiden beri alt durumunda bir deiiklik olmadn grerek, st tabakalarda kann gvdeyi gtrmesine aldrmaz, taraf tutmaz. "KYL LAKAYTLII" denilen ey budur. Geri kalan toprak gelirinin yardan aa dmeyecek blmn stnleecek KESMCLK SINIFLARI: mukataac beylerle, tefecibezirgan sermaye sahipleri kendi aralarnda byk bir hakkaniyetle, (serbest rekabete yakn arz ve talep kanunu ile) leirler. an "KANUN"lii budur." "Lakin retimin kontroln bir yol ele geirip stn sosyal snflar durumuna giren sermaye sahipleri, arabuk, alttan, stten vurgunlar ile, zyf akay (enflasyonu) ve o kalpazanlk sayesinde uzun vade ile ellerine geirdikleri byk topraklardaki karunlamay hem devletin hem halkn ve kk retmen kylnn zararna ilerletirler. Kyl o zamane dek grlmedik yaman darla dp, "YERLERN ESR" dedikleri hale geldi. Kendisini yaatmaya deil, srndrmeye yetmeyen geimin altna inerler. Kesimci ile sermayeci arasndaki ilk "ADALETL KANUN" gelir leimi bile zedele., .mez." "Kylnn ses etmeye HAKKI yani GC yoktur. Ya en stteki Kesimci beyler neden susarlar? nk onlar da su orta olarak yaplan hrszlktan "KILI"larn, paylarn alrlar. Aada tefecibezirgan sermayeye kaptrdklarn, yukardaki Devletin payndan kendi hesaplarna geirirler. Devletse Kesimci bey ve efendilerin elinde bulunduundan ses karmaz." (S. 51) "5- Kesim dzeninin arabuk soysuzlamas, dirlik dzeninin en soysuz derebeyleme an bile aratmakta gecikmedi. Halk-

mzn bin yllk deneyimlerle "GELEN GDEN ARATIR"sz, 60-70 yzyldan beri srp gelen bu olu "TEKERRR"lerinden kmadr. Ne yaplabilirdi? "Kesimcilik, kylnn kleden aa geim yollarn kesmitir. Devletin payn yar yardan aalara doru budamtr. Ama artk Devlet eski ilk lkc LB'lerin, Mslman valye Gazilerin DRLK DEVLET Olmaktan km, KESMCLER DEVLET olmutur. Koltuu altda yetitirdii sosyal snflarn her gn biraz daha byk arslan pay almalarn salayacak iktidar durumuna girmitir." (s. 251) "Artk ii yoksa, imparatorluun her bozgunu zerine kan alayan, Hristiyanlktan dnme (belki "KOO" iken "KO" olmu) namuslu "KO BEY"ler yle haykrsnlar: Elhamdlillahi teala, Saadetlu Padiahm hazretlerinin ol makule ma ve modale ihtiyac yoktur ki mansp iin kimseden aka ala ve mahsus tevabii yoktur ki, yolsuz mansplar verilmek lazm gele. Cmlealem Seadetlu Padiahmzn kulu ve muti fermanberidir. Herbiri istihkak zere, yolu ile riayet olunur. Byle olacak, layk ve seza deildir ki memleket sahibi ve ibadullah hafz (tanr kullarnn koruyucusu) slam halifesi zerre kadar yararlanm olmaya da mansplar pulluk pulluk satlp, bir alay hain hazineler ve defineler derleyeler ve memleketi harap ve yebep ideler!" (Koibey Layihas, s. 7) Yahut Padiah Allahla korkutsunlar: "Zalimler senden sorulur, vekilinden deil!" (age, s. 48) "Ceza gnnde cmlesi seadetlu padiahmdan sorulur. Ol taktirde, bunlarn dzeni ile kaytlanmak farz ve vacip mesabesinde olmutur. Bir alay deersiz zevk ve sefada olup da, seadetlu padiahmz sorumlu olmak ne revadr?" (age, s. 75) "At alan skdar' gemitir. "Halkla Padiah arasna nce kafes, sonra duman ve kan perdesi inmitir. Kesim dzeninin yaratt "sosyal snf"lar, haddini bilmeyecek DEVLETLUyu Padiah da olsa Selim III gibi boar, hatta Gen Osman gibi rzna dek el attrp lsn bile lekelerler. Haki Krgz Mfthama, 52 Fatih stanbul