DR.

HKMET

KIVILCIMLI

BTN ESERLER:55

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

NDEKLER Konunun Metodolojik Belirlenmesi sa'dan 300 Yl nceki Ve Sonraki Kyametler. Sosyal Kyametler Ortasnda Trkler - Moollar. Trk Szc Nereden Gelir? Trkler Hangi Yllarda Tarihe Girdiler? "Trk Toplumu" Ve Din "Trk Dini" Nuh - Tufan - Trkler Trkler Dinsiz, Ya Da Tabiata Tapcyd Tarih ncesinde Ouz Mitolojisi Trk: Kan - Han rgtlenii Allah Says - Kan Says amanlk: Anahan Dini l Dini : Anahan + Babahan Dini lhanlk Dini : Babahan Dini obanlkta Demir a Devlet Var m? Yerin Ge k Trklerde Kentleme Trk - Mslman Silah Arkadal - Dmanl Trkler Ne Zaman, Nasl Mslman Oldular? Trk Toplumunun slam Dinine Tepki Ve Katklar Dinin Trk Toplumuna Etkileri D Din Etkisi : evre Medeniyet Etkisidir. slamln Trk Toplumunda Kanbalarn z slamln Trk Toplumuna Toprak Dzenini Verii 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 33 35 39 .43 47 49 53 55 59 61 63 65 67 71 75

KONUNUN lk

METODOLOJK BELRLENMES gereken konu "TRK T O P L U M U " ile

belirlendirilmesi

"DN" denilen olaylarn

kendi anlamlardr.

"Trk toplumu ne-

dir?" gibi genel bir soru alrken, ister istemez baka sorular ortaya karlm bulunur. Aratrlacak olan, hangi Trk toplumudur? Hangi dindir? Herey gibi, Trk toplumunun da, Dinin de birer Tarihleri vardr. Yani, zaman iinde geirdikleri deiiklikleri vardr. Sonra, her Toplum ve her Din yeryznde olup bittiine gre, Trk toplumunun da, onu belirliyen Dinin de birer -sz yerinde ise- Corafyalar> vardr. Yani, mekan iinde geirdikleri deiiklikleri vardr. Yeryznn hangi corafya blgesinde, ne zamanki tarihe den Trk toplumu, neredeki ve ne zamana rastgelen hangi Dinin etkisi altnda kalmtr? Buna kesin ve belirli bir snr izmedike, ne srlecek dnceler, ne Trk toplumunu ve ne de onu etkileyen Dini bize iyice aydnlatm olmaktan uzak kalacaktr. Trk toplumu ve onu etkileyen Din diye, Tarih iinde bir yol belirledikten sonra, artk bir daha nerede bulunursa bulunsun, ne zaman olursa olsun, hibir deiiklie uramakszn ve yerinden oynamakszn, ebedi ve ezeli mutlak bir varlk olarak srp gelmi birer gereklik yoktur. lk Trk toplumu Ortaasya'da de gelimitir. belirmitir. Trkiyemiz, Kk Asya denilen Anadolu ile Avrupa'ya giren Rumeli lkelerinBugne dek deie gelmi bulunan Trk toplumunu, Ortaasya'da da etkileyen dinlerle, Anadolu ve Rumeli'de etkileyen dinler de zaman zaman baka olmulardr.

SA'DAN 300 YIL NCEK VE SONRAK KIYAMETLER lk bilimcil ant-yaz olan mu'ndan Herodot Tarihi, bize sa Dou-

be alt yzyl nceleri,

btn Ortaasya toplumlar

iinde "Trk" adyla anlan bir topluluktan konu amyor. Yalnz, Ortaasyal grnen ve Trk-Mool atalarna alan iki insan kmelemesi anyor: 1- MESAJETLER: Bugnk Trkistan telerinde yaarlar. Persleri tarihe soKiyumres) adl kahBalar Tomris adl kahraman Ana-handr. kan Babahan Sirs (Cyrus; Osmanlcas: raman yakalayp, kan dolu kpn

iinde boan yiit hatun kalan bir

Tomristir. Tomris'in Mesajetleri, Tarih ncesindeki KADIN egemenliini yayan ve henz mlekilik dzeyinde Aa Barbarlk kona iindedirler. ANAHANLIK andadrlar. 2- SKTLER: Tuna, Dinyeper'den, Volga, Seyhun, Ceyhun rmaklarna ve Alplerden Altay dalarna, in, geldiklerine gre, Orta skit savalar Hind snrna Herodot, dek uzanan alanlarn insanlardrlar. Henz obanlk retimine Barbarlk konan yaarlar. iinde kadn klkl ve grnl askerler de

anlatr. Bu bakmdan, skitlerde henz kadn hukuku silinmemie benzer. Ama, egemen skit toplum tipi BABAHAN'dr. skitler bir ulus olmaktan ok bir dnya olduuna gre, onlar, Anahanlk'tan Babahanlk'a doru yelpaze gibi alm bir sra basamakl toplumlar saymak en dorusudur. Biz bugn, Mesajetler toplumunu da, skitler toplumunu da Tarihten ok, Tarih ncesi efsaneler alacakaranlnda tanyoruz. Onlar ancak, Corafya yerlerine ve insan tiplerine bakarak, kyaslama yoluyla, "Trk-Mool" toplumlar ile ilgili sayabiliriz. Balca kaynak olan Herodot, belirli yl says vermiyor. Anlatndan, Sar Irmak in'ine dein uzanan Ortaasya lkelerinde saval insanlar kaynarlar. in henz bilinmez. Orta-

dou Medeniyetleri'ne (Irak - Msr'a) doru, arka arkaya, dalga dalga med ve cezirler halinde saldrp dnen insanlar farkedilir. Bunlar balca adla Tarih sayfalarna girerler: 1) MEDLER toplumunu ykan Cimmerler, 2) CMMERLER toplumunu nlerine katarak Medler zerine sren skitler, 3) SKTLER'i nlerine katma Cimmerler zerine daha dorusu Irak ve Msr medeniyetleri zerine iter grnen Mesajetler. Bu insanlara ne oluyordu byle? "ULUSLARIN G" denilen eyi yapyorlard. Yazl Tarihin aka konu ettii ve sa'nn doumundan birka yzyl nce ile birka yzyl sonra grlen, bir deil, iki Uluslarn G vardr: nce, lar; Uzakdou 2) sa (in) Medeniyeti 1) sa Doumundan (Irak-Msr) (in-Hind) araile Yakndou

Medeniyetleri arasnda Herodot' un anlatt Barbar ulus aknDoumundan sonra, gene Uzakdou Akdeniz (Yunan-Roma) Medeniyetleriyle, Medeniyetleri

snda klasik Tarihin anlatt ve sanki ilk defa grlyormu gibi, zel "Uluslarn G" adyla and Barbar ulus aknlar... Herodot'un anlatt Barbar aknlaryla, klasik Tarihin anlattklar arasnda dr. kyaslamaya elverili benzerlikler gze batc1) Volga'y aarak Bat'ya saldran Atila adna bal Hn-

ler, tpk Tomris' in Mesajetleri gibi, en geride iten ilk vurucu g oldular. Hnler nnde Slavlar ve Ostrogotlar ezilince, rkp, 2) Trakya, Makedonya, Yunanistan, talya, spanya, Afrika' ya dek uzanan Vizigotlar, bir eit skitler durumunda idiler; 3) Bu aknlar nnde km Roma topraklar benziyorlard. zerine yerleen Cermenler, skitler nnde balarnn aresine bakan Cimmerler ulusuna

SOSYAL KIYAMETLER O R T A S I N D A TRKLER - MOOLLAR Btn bu sa'dan be yzyl nce ve sonra grlm altstlkler srasnda, "Trk toplumu" adn alm insan kmeleri var m? Tarih belirli bir kayt drmemi. Yalnz Herodot, Ceyhun tesindeki altnc tip skitleri "Asya'ya sahip" skitleri sayarken "yass burunlu" (V. diye tanmlar. belki Al(Herodot, "Yayvan ve tay dalarnn tesinde, berisinde: 4/12, 3/105, "enesi uzun, zel dili olan"

1965). Sonraki tarihler de Hnleri: Duruy:

geni burunlu" olarak anlatyorlar. bir benzeyi belgesi yok.

Histoire Gene-

rale, s. 216, Paris 1891). Yakn-dou kaynaklarnda daha ak Uzakdou (in) kaynaklar ise; bsbtn efsane karanlndadrlar. na nucu tn di. mn "Bir inli rk yoktur. da, C. I. ahalinin s.32). dncesi, Sar in inliler, 'Sar rk'a ve Mool rkGener. yerletirhk'Drt Debalanyorsa olduu Ortaasya' dan gelmi bir istila sobir hipotezdir." fHist. orta akm zerine "Anarik in efsaneleri, hemen bMool tipi olduklar tesinde 373). s.

sadece Irman

des Peuples, ...

kahramanlarn verdirtti.

Neolitik in'de

oturanlarnzn (Keza, C.I.

Konfederasyonunun

niz'in Barbarlar yayordu."

TRK S Z C

NEREDEN GELR?

Tarihin o kargaal kyametleri ortasnda "Trk" szc ne zaman, nasl dodu? Ve o szcn anlam nedir? Trkl ideal ediinden kimsenin kukulanamayaca Ziya Gkalp'e gre: "Trk" szc "Tre" szcnden gelir. (Mes"TrkmesLugat-> Thomsen ("L'Inscription de l'Orkhon", s. 98) Orkhon Kitabelerinde yazl "Tre" szcn, "Kanun", "Kurum" sese: Institution) anlamnda tercme eder. Kitabede: budun ilinin, trnn kim aktard" (Sizin devletinizi ve Divan'>

seselerinizi kim ykard?) cmlesinde yazl hem "Trk", hem "Trn" szckleri "Treli" anlamna gelir. diini belirtir ve "Tre"nin: mek olduunu aklar. raklr, tre braklmaz.) Ziya Gkalp, o anlama dayanarak yle der: "Trk tresi, rn gibi, fi, ca topu birden olmas bir zden eski da Trklere hatra atalarndan kalan btn kurallayazdm (K) hardemektir. Tre kelimesinin, Baka anlamna Bu Trk kelimesiyle yerlerde gelebilir? Trk (C. III, s.167), Dou Trkesi'nde "Tre" ve "Tr"denil"Resim-Kaaide" (Tren-Kural) detrn braklmaz" (lke b"l braklr,

gelebilir.

Sagadak szc Tre szcnden

nasl Sagal kmtr.

nispet ve karakteristik ekidir. kabul edilmedii iin

Bu ipoteze gre, ipotez henz ibarettir."

Trk szcTrkiyatlar(Z.Gkalp,

ahsi bir fikirden

Trk Tresi, s.4. stanbul 1339 [1923]) Gkalp ipotezine gre: Ortaasya' da Trke konuan uluslardan bir bl, "Trk" uluslara "TAT" bir tarihte "Tre"lenmi; Trkler, Araplarn, kendi "Treli" anlamna olmayan olmayanlara diye adlanm. derler. trelerinden

kendilerinden

"ACEM" dedikleri gibi, Trkler de, tresizlere, Uygurlara, Acemlere (Perslere) "Tat" adn verirler. Trklere Uygurlar kadar yakn olan Moollara da, TAT-ER (Tatar) deyileri bundandr.

Neri, "Trkmen" ad iin baka "slame gelp m'min Terk-iman man'n denildi.

bir sz oyunu ne srer. Ondan tr buna Trks. 14,

aman inanc tayan Trkler, ilk Mslman olduklar zaman, ve mttaky oldular. hafifletilip (inan Lafzda Trkman (Neri dediler. Tarihi,

ad ol vakitten beru konuldu." iman"dan

TTK yayn)."Terk-i

brakmaktan)

Trkman

gelir mi, gelmez mi?.. nemli olan gerek udur: lardan bir blne sonradan verilmitir. rin Tarihe girileri zamandr.

Btn ara-

trmalara ve tahminlere gre, TRK ad, Ortaasya'daki insanBu "sonra", Trkle-

T R K L E R HANG Y I L L A R D A T A R H E GRDLER? Uygur ve Tatar gibi en yakn akraba uluslar arasnda Trkler ne zaman ve nasl Tarihe girmilerdir? Bir ulusun Tarihe girmesi, yazl Tarihte anlmasdr. Bu da, SINIFSIZ bir toplumun, Tarih ncesinden, sosyal snfl Medeniyete demesiyle balar. lkel toplum, o zaman, YAZI'nn bilindii Medeniyette, yazarlarn ve kaleminden sayfalara geer. ilikiler Trklerin, Yakndou Trklerin sayarlar. ce egemen zamannda bir prenses Yue adndaki Uzakdou ilikisi medeniyetleriyle

kurmas, Tarihte Trk adnn iitilmesine yol amtr. ilk Medeniyetle in'de olmu grnyor. milattan adndaki in'den giden 200 yl nTrk devleti Trk Hanna Cung-Hangkar gsBu zat, dnin'e Trkler, in'i "TAVGA" yani Ulu, Kadim, Teknie Fenne sahip "Trklerin olan vardr. inlilerle mnasebeti, 174 yl nce, Trk sarayna in "Hynong-nu" yani Hn Milattan zere

getirmek

inli eli,

Trklerin Trk hayat

medeniyetine Bir daha

terdikleri taklit eilimini Trkleri sevdii iin ler, inlileri

iin zararl grd. kald.

Trk saraynda

medi." (Z. Gkalp: Trk Tresi, s.7). "slamlktan nce Trkbiricik ayk ve bilgili olarak tanyorlard. Orkhon Kitabesi, inlilerin Trklere kendi Ayk ve Bilik'lerini verdiini sylyor. Thomsen, ayk szcn "Medeniyet" olarak, Bilik szcn "Bilgi" olarak tercme etmitir." (Orkhon Kitabeleri, s.4) (Z. Gkalp: Keza, s.) "Kitab'l lm'n Nfi" bu yan daha ak koyuyor: "Uygarlarn pa daki mtr. la bilginlerince elyazlarnn Ve eski edebiyatndan hepsi, (Keza). pek az ey kalmtr. yazlm I. bu sonra Avruyazlbilinen Uygur lehesinde slamln en az say-

kabulnden

elimizde bulunan

eski el yazs,

miladi yzy-

dek kabilir."

Trkiye'nin Trkleri

iinde en

byk Trkiyat olan

Ziya

Gkalp'e gre, Trk'n Tarihncesinden Medeniyete el uzat, sa Doumu'ndan 2 yzyl nceleri olmutur. Trklerce, Medeniyetin en gze arpan aygt ve belgesi olan Yaz'nn kullanl ise, ondan ancak 700 yl sonralar grlr.

"TRK T O P L U M U " ve DN Bat'da Akdeniz medeniyetinden ROMA mparatorluu kerken, ona "coup de grace" (son kurun)u indiren Barbarlar aknnn koba Hnler idi. Uzakdou'da Roma'nn karl demek olan in medeniyetinden T A N G L A R slalesi kerken, ona son kurunu vuran Barbar aknnn koba, slam kltrnde "Kyamet almeti" saylan Tibetli TUFAN uluslar oldu. (H. Kvlcml: Tarih - Devrim - Sosyalizm, s. 260). Yakndou'da Antika medeniyetler zincirinin son halkas olan SLAM medeniyeti kerken, ona son kurunu vuran Barbar aknnn koba, bir eit Tufan saylan, Hn torunlarndan Cengiz Moollar, Timur Tatarlar oldular. Roma medeniyetinin rnesans olan BZANS medeniyeti, Bat'dan gelme Hristiyan Barbarlarla, yalnz a edildi; kecei sra, Dou'dan gelme son Mslman kurunu vuran koba artk (Hn-Mool - Tatar deil) dorudan doruya TRKLER (Seluklu - Osmanl) oldu. nce Din nedir? En geni anlamyla, hereyden nce Toplumcul bir olaydr. "Toplum mu Dine etki yapar, Din mi Topluma?" sorusu nmze kmamazlk edemez. Toplum Dini yarattna gre, yaratan m yarat etkiler, yaratk m yaratan? Bu, metafizik "Yumurta m tavuktan kar, tavuk mu yumurtadan?" sofizmidir. Gerekte, hem tavuk yumurtadan, hem yumurta tavuktan kar. Dolaysyla, Toplum Dine etki yapt gibi, Din' de Topluma etki yapar. Mesele, hangi elle tutulur, somut artlar iinde, Toplumun Dine ve Dinin Topluma neden ve nasl etki yaptn aratrmak ve bulmaktr. zel anlamyla Din Nedir? Toplumda, insan kiilerin dnce ve davranlarna, kiiler st glerin etkilerini yorumlayarak uygulayan, teorik bir dnya gr ve pratik bir evren dzenidir. sa'nn doumu sralarnda doduu anlalan "Trk toplumu"na, hangi kiiler st etkiler, ne gibi yorumlamalara ve uygulamalara yol aan dnya grleri getirmitir?

"TRK

DN"

Ziya Gkalp bir "Trk dini"nden bahsederken, o dinin Trk sosyal yapsnn bir rn olduunu yle aklar: "Trk dininin de Tanrlar, mutlaka Ogan, atini 4 Bu ce lar, lenie genel izah bize gsterecektir ki, sembolleri temsil gibidir. eder. Batnlar eski TrklerTanr timsali docemasosyal zmrelerin vicdann Ogan'n Her

bir zmrenin Batnlarn orduya

Airetin airetten Buguhan, bekisi

timsali ayrm,

Yersu'lardr.

duklar gibi, sosyal Tanr

Yersular da, rgtn Gk,

oullardr.

her birini bir cihetin in'ikasndan Kara

tantmt. aynasna Sonrablmtabi ol-

lahuta Kzl, Ak,

(gkyz

arpmasndan):

Han'lar diye 4 ikinci dereoullar sayld. says Yersu 29). da ad o

vcuda

geldi.

Bunlar Ogan'n Bu tanrlara ve

sosyal zmreler blndke, paralel olarak artt. toplantlarnn Burada vahalara

Tanrlarn

verilmesi,

Trklerin

byk rmaklara

masndandr." (Z.Gkalp: Gryoruz.

Trk Tresi, s.

Dinin Trk toplumuna etkisinden ok,

Trk toplumunun Din zerine kesin etkisi vardr. Geri bir yol domu bulunan Din'in, ondan sonra karlkl olarak Trk toplumuna yapmad etki kalmyacaktr. rnein: "Trklerin doruya vard. snda, stn kan lkelere bal Yersu la r olmak C = olduu zere, gibi, dorudan Tanrs ki srahangisi Bylece, seher Boy'un koruyucusu sava onun zel bir gece

Mahmud-u Kagari bunlara zaman, o kabilelerin Cv'lar

Cv adn veriyor. nceki Bunlardan karm.

Boy savaacaklar gelirse,

gnnden stn

savarlarm. Boy'u kabile

sabahleyin

davalarnn,

gazvelerin,

savamalarnn Bir kabileden O halde,

balca

beplerinin

Cv'lar olduu onun taptn

anlalyor.

bir tek kiitek kiinin Bu suretle, Aile da-

ye saldrmak, cn almak; kadn dininin

taptna saldrmakt.

cn almak demek olurdu. ortaya

bir asabiyet dini olduu

kyor.

yanmasn su'lardr.

var eden Ogu ile

ve boyuna

kuvvetlendiren Bunlarn 30).

Cv'larla, dayanmas,

Yerai-

Boy ilk ailelerdir. Keza, s.

le asabiyetidir." (Z. Gkalp:

Bu szlere baklrsa, "Savaanlarn balca sebebi Cv'lar" sanlr. Ama, daha nce Z. Gkalp'in kendisi, Cv'larn da Yersu'lar ve Ogan'lar gibi, "Gk aynasnda grnen" sosyal rgt sembol olduklarn akladyd. deil; kndou'nun slamlndan ve Demek Cv'lar savan sebebi Uzakdou'nun Budistliinden Kabile, Boy, Aile savalarnn sadece bayradrlar. Ya-

nceki Trk toplumu, kendi NORMAL Tarihncesi an yaarken, yapt btn kii st etki yorumlarnda, yani Din kavramlarnda kendi z yapsnn gerekleriyle sk skya bal kalmtr. Dinin Trk toplumu zerine etki yapmasndan ok, Trk toplumunun Din zerine yapt etki gze arpm, idealistler dahi bu yan saklayamamlardr. Trk toplumuna Din dardan gelmemi, kendi iinden domutur. Dinin etkisi toplumun etkisi ile kaynak bulunmutur.

NUH - TUFAN - T R K L E R Trk toplumuna dardan geldii iin "etki yapm" saylabilecek iki Din vardr: u'da slamlk. toplumuna 1- Uzakdou'da Budizm, 2- Yakndobir anket, "Trk ne Tarihncesindeki, "Yeryznn TrkiBugnk Trkiye'de yaplan

Dinin etkileri"ni aratrnca,

ne Uzakdou'daki Trk toplumlar muradedilmemi saylabilir. O zaman konuyu yle belirlendirmeliyiz: etkileri nelerdir?" Semit gelenei, ilk insan biimde, ye denilen toprak blmndeki Trk toplumuna slam dininin Trklerin slam dininden etkilenmeleri, Cermenlerin Hristiyan diniyle etkilenmelerini andrr. Smer medeniyetini, Adem ile Havva'ya balad. Bunun anlam ayr bir konudur. lk slamln Tufan adn verdii sularn basmas gibi basan Semit Barbarlar akn zerine insanlk Nuh oullarna baland. Tarihte ve mitolojilerde anlan Nuh oullarnn adlarna bal uluslar gz nne getirilirlerse, alacak bir gerekle karlayoruz: dan iliki Btn ad geen uluslar, Baka deyimle, onyallar, Tufan olay srasnda, Yakndou medeniyeti ile uzaktan yaknkurmu Tarih ncesi toplumlardr. Frigyallar, Cimmerler, skitler, oullar; "Nuh Oullar" denilen insanlar, Tarihe demi Barbar ynlardrlar: Medler, beryallar, Toormanlar JAFET'in Ermeniler, Aramllar v.s. Msrllar, Libyallar, oullar sayldlar. Tufan'dan sonra Tarihe (ama, Yakndou DENYET siciline geirilmi bulunan medeniyetlerinin batarihine) giren btn o ad geen uluslar, Tufan srasnda MESemit jenealojisine lanmak zorunda kaldlar. Yakndou medeniyetleri evresinde Tarihe giren Trkler, Nuh olu Yafes dlnden sayldlar. Mslman Pers tarihileri o kadarla da yetinmediler. Trkleri MuFasllar, Elamlar, Asurlar, Ken'anllar, SAM'n

HAM'n oullar Keldanllar, Araplar, Nmidler,

hammed

peygambere yaklatrmak iin, Araplarn

balandk-

lar SAM adndan kartmaya altlar. Bu kadarna kar artk Trk Mslman yazarlar bile kar ktlar: "Ouz sdr dr. rinde ki, Khan, kinci brahim Aleyhisselam Yanl yaptlar. Rum'dur. nk, Sam olu olu, shak olu, Iys'in oludur dediler. Ouz ile Iys Kk - Rum ataErfahad dlndendir. tarihle(Ne-

Trk ve Mool, ama bu

Birinci - Rum gibi Yafes ocuklarndanular demek, eni kimi Pers taassuplarndandr."

Seluklular dahi brahim'e anlr, Perslerin

ri Tarihi, C. I, s. 56).

T R K L E R DNSZ YA DA TABATA TAPICIYDI

slam tarihleri, ou,

Mitolojilere

kark ve

karanlktrlar.

Ravzat's Safa'ya gre, Yafes Pers kahraman Cyrus (Kiyumres) gibi, sa'dan 600 yl nceleri yaamtr. Yafes 240 yandayken Zib Bakuy sahneye kar. Cyrus'ten 170 yl sonra Ouz grnr. Hangi rakam doru? Neri, tarih kargaalna Yafes'e larn balad Bulcas'la bir dzen vermek iin, Trk Tarihini Nuholu nce, oulBu balatyor.

"Bulcas'n iki olu vard: Biri Trk, biri Mool" diyor.

kum gibi, aa yapra kadar kalabalk dlleri bulundu"Bulcas lnce, byk olu Zib ve saltanat Bakuy yerine geti" ve evketi ve me-

unu anlatyor. Daha bu sz bitirmeden, Bulcas'n iki olunu unutuyor. diyor. sayyor: Kara "Bunun atasndan mlk

habeti ve askeri ok" bildirisi Han, "Dinsiz,

ile, Zib Bakuy'un u drt olunu cebbardr. Trkistan'dan Kara Han'n Dou ken"Ouz birliiyaman

1) Kara Han; 2) Or Han, 3) Gz Han, 4) Gr Han. kafir ve

ve Kuzey lkelerini ele geirdi" (Neri, 1/10). Mslman adnda ne) sava udan olan bir oldu. Bu, harika halk oldu. ocuu an

disi "dinsiz" iken, bir de bakyoruz, anasndan doar domaz dnyaya Tevhid'e geliyor. (Tanrnn atasyla bir olu Hak teala hakka

irad etti.

davet edince,

(vahet-i azim) Bat'ya varnca

Ouz'la atas arasnda ele geirdi."

75 yl ldOuz Do-

rme (ktal) yapld...

En sonra Kara Han ldrld. yeryzn

(Neri, 1/10):

TARH N C E S N D E OUZ MTOLOJS Ouz kimdir? Btn Trk ve Mool geleneklerinin en byk mitoloji kahramandr. Herey, hatta Trklk onunla balama benzer. O ne zaman yaad? Neri'ye baklrsa, Kara Han ile Ouz arasndaki sava, "Bu kaziyye, Hakkn bu ola brahim Aleyhisselam (Neri, 1/12). Kadim'inde (Keza). Kelam' derlerdi." zamannda "Trkler yle and idi. Ouz ona iman ki, meer getirmiti." zulum ederlerdi

skender Zlkarneyn

brahim, Smer Kenti Ur'dan Msr'a gm Semit'tir. Arap ve srail uluslarnn balca atalardr. Cyrus, Med'leri yenerek Pers'leri Medeniyete geirmi balca atalardr. skender, Grekleri ve Persleri yenip Makedonya'llar Medeniyete ulatrm atalardr. brahim, sa'dan binlerce yl nce; Cyrus, 560-523 yl nce; skender, 356-323 yl nce yaamlardr. Ouz, bunlarn her ile de bir zamanda yaam olamaz. Ouz'la bu Tarihcil Devrim kahraman arasnda eitlik, olsa olsa, Ouz'un da brahim - Cyrus - skender ile rol benzerlii olabilir. Akkad medeniyeti sonunda brahim, Med medeniyeti sonunda Cyrus, Pers medeniyeti sonunda skender, Ortaasya insanlarnn besbelli, sosyal yaplarnda deilse bile, dncelerinde byk yanklar uyandrmtr. Bu kutsal yanklar, Trk ve Mool geleneklerinde, Ouz Han tipinde bir mitolojik kahraman biimini yaratmtr. Bu kahraman slamlar kendi Arap srail geleneklerine uyarak brahim'e, Acemler kendi Pers geleneklerine uyarak Cyrus'e kartrm oluyorlar. Yalnz, "Trkler yle zulum iin Ouz: ederler" denildiine gre, Trklerin kendileri "skenderin ta kendisidir." Hakikate en yakn olan Nitekim Grek tarihi-

da, Trklerin, sa Doumu'ndan nceki 4. yzyllarda Pencap'a dek giden skender'le ilikili olmalardr. si Pltark, skender'in Persleri devirdikten sonra Amazonlarla

karlatn

masal

gibi

anlatr.

Ortaasya'nn

"Amazonlar",

Tomris'in Mesajetler'inden baka kim olabilir? Ouz Han, yalnz brahim, Cyrus ve skender gibi Yakndou kahramanlarn deil, Uzakdou'nun in ve Hint kahramanlar gibi, Bat Roma medeniyetine son kurunu vuran Atl Han' (Atila) da kendi kiilii iinde toplar: "Mverrih Hind, Hicaz, yine Ay, Sind, asl Habe, ider: Vakta ki Ouz: Babil, n, Krtak'a in, Htay, Gr, Gazne, am Gn, Dingiz Trkistan, Yemen, Deylem, Berber.. ve Rum, Efren, Rus,

bu denli illeri ele geirdi, dnp, ocuklar Tak, Gk,

vatanna, yanna

Ortak

Yldz Hanlar sa yanna sol

(Meymeneye), yerletirdi."

Hanlar

(Meysereye)

(Neri, 1/14).

TRK: KAN - HAN R G T L E N Tarihte Atila, in'den Fransa'ya dek, Cengiz, Uzakdou dan Yakndou'ya dek byk lkeleri, ancak Roma ve slam medeniyetlerinden sonra kaplamlardr. Ama Asya' y, Afrika'y, Avrupa'y batan baa fethetmi hibir kahraman yok. Bu bakmdan Ouz Han, TARH iin olduu denli, CORAFYA iin de gerek kii olamaz. Belki skender, belki Atila, belki Muhammed gelenekleri hep birden Trk toplumlar iine OUZ biiminde Kiilemi olarak girebilir. Baka deyimle, Ouz, btn bandan geenlerden de aka anlalaca gibi, Tarih ve Corafya ile hi iliii bulunmayan, sadece bir efsane yiitidir. Trklerin "Trk" adn aldklar yani "Treli" olduklar ada, Tabiata ve Atalara tapan Toplum, kendi treleni yapsn KUTSAL anlamda OUZ bir ATA klna sokmutur. Ouz Han'n Homer ve Hezyod'daki Zeus Tanr gibi bir mitoloji yarat olduu, ondan sonraki geliimle de aklanr. Oul diye adlar konulan "HAN"lar da gerek Tarihcil kiiler deildirler. Btn ilkel Toplumlarda grlen Kan (Gens) tekilatnn sembolleridirler. Gens ile Kan ve Han (Khan) szcklerinin birtek insancl kkten ktklar ortadadr. Sosyal akrabalk ilikilerini snrlandrma rgt olan Gens - Kan blmleri, nasl tek Aile kknden 2'ye, 4'e ve ilh. ayrlarak blnme ile geliirse, ilkel Trk toplumunda Tarihe gemi HAN saylar ve blnmeleri de, tpk yle gelimitir. Bulcas'n Trk - Mool diye yalnz 2 olu vardr. Ama, Bulcas lnce, yerine ne Trk, ne Mool adl olu gemez: Zib Bakuy geer. nk Trk ile Mool, gerek kii deil, bir Toplum rgtdrler. O rgt iinde, anlalan ilk Babahan tipi Bulcas'tr. O kii lnce yerine Zib Bakuy gemitir. Ravzats Safa'ya gre, "DB" szc "TAHT" demektir, "BAKUY" szc "ULU" demektir. Bu bakmdan Zib Bakuy'un kendisi bile,

bir gerek kii olmaktan ok, ilk Babahanlk denemesine verilmi, "ULU TAHT" anlamna gelen bir mitolojik addr. Zib Bakuy'un 4 olu olur. Zamanla Toplum bym, ilk 2 Kan, yeniden ikier blnerek 4 olmutur. Her Han uyarak: (btn (ciGens = Kan rgtlenmelerinde olduu gibi) bir Totemle belirtilir. Totemler, Trklerin tabiat inanlarna Yn het), Mevsim, Da adlarn alrlar. Zib Bakuy'un drt olundan Kara, Trklerde Kuzey yn demektir; Gz, bildiimiz sonbahardr; Or Han ile Gr Han, Ouz' un, efsanece dnyay fethettikten sonra "vatan aslisi" olarak ekildii Ortak (Or Da) ile Kurtak (Gr Da), yani iki kutsal Da'dan (taktan) baka ne olabilir? Ouz Han'n babas diye gsterilen Kara Han "Kuzey" insan olarak, Bat - Gney'e den Trkistan Trkleri kadar Medeniyete dememi olduundan, "DNSZ" kalm Toplum semboldr. Mekan iindeki ayrlk, zaman iinde de farkllamalarla devam etmitir. (Khan)l (Trk Mool) Bulcas anda Trk toplumu 2 Kan iken, Zib Bakuy anda 4 Khan

(Han)ldr. Ouz anda Kan (Khan) rgt birden ikiye ayrlmtr. Sacl: Gn - Ay - Yldz totemli Kan'lar yeryznden eriilemiyecek denli yksek, neredeyse Tabulam olurlar; Solcul: Gk - Tak (da) - Dingiz (Deniz) Totemli Kan'lar, daha elle tutulur dnyamzn paralar olurlar. Trk toplumu, inan bakmndan henz yar yerde, yar gktedir. Uzak Umman ve l - Kervan yolculuklarnn beii olan Irak medeniyetinde inanlarn nasl yerden ge kt, gkte Ay - Gn - Yldz sembollerine Toplumdaki Kan blmlenilerini (7'li Kan ve Hafta gibi) aksettirdii gz nne getirilsin. Yakndou medeniyetiyle ilikilerin brakaca etkiler sezilebilir. Ouz Han, Kara Han'la Zib Bakuy Han'n Kan blmleniini ok daha geni llerde gelitirmitir. Ouz Tresi budur. Ouz'la birlikte Trklerin Trk (Treli) olular ondandr. Ouz dnyasnn 6 airetinden her biri, ayr ayr hep 4'er Kan (Khan)lara blndler. Ouz Kan', nce Bulcas Kan' gibi 2 ble (Meymene: Sacl ve Meysere: Solcul) ayrlm en her biri byk Konfederasyon'dur. lar.
30

Ouz Konfederasyonu'nun

3'erli Kan topluluklarn iine alm 2 byk Federasyon'u kapHer Federasyonun 3'erli ana Kan'lar, yeniden Zib Bakuy

Kan' gibi, 4'erli Kan'lara ayrlr: (Baknz Tablo: Sayfa 31) Bylece, Ouz Yrm' (Menkbesi) ile anlatlan ey, btn bu 24 Kan' iine alm en byk Kandalar Konfederasyonu'dur. Yalnz bugnk Trkiye haritas iinde, o 24 Kan'dan ounun adlar birok yerlerin adlar olarak yaamaktadr. Yazr, Dudurgu, Avar, Karkn, Bayndr, Anamur, Alayund, Yreir, dir, Burdur, Knk gibi... Anlalyor: nin k aamalarndan hemen slam medeniyetibtnyle Ouz oymaklar

(ve Kan'lar) Ortaasya'dan kalkp, Totemleri, Tabular ile bugn yaadklar Kkasya'ya akn etmilerdir. slam Tarihi bu olay pekitirir: "Btn bu Trkler, mvahhid fTanr ki, Trkistan'da ve Irak'ta, Azerbaycan'da, Diyarbakr, Ve birliine inanmj am, dirler MMaverannehir'de, Horasan'da, Rum, Fars'da,

Ermeniyye,

sr ve Marip'te oturanlar... yetindendir ve a'mam'nn[amca dahi Ouz ile oullarnn]

Ouz'un bu 24 ocuunun zrilkelerine kaan ebna'i (Neri, 1/12).

Trkistan

neslindendir."

TABLO
Konfederasyon O U Z K H A N

Federasyon

MEYMENE

(SAGCIL)

M E Y S E R E (SOLCIL)

....Kol

Kabile

GN

A^

YILDIZ

GK

T A A|

D N G Z . . . .Budun

Kan

Kay Bayat Alka Karaveli

Yazr Der Dordurga Yabrl

Avar Kartk Bigdili Yarkn

Bayndr Becenek Cavundur ebni

Salur Aymur Alayundlu regir

ngildir Bldr Yive Knk

. ...Boy

A L L A H SAYISI - KAN SAYISI lkel toplumlardan Medeniyete dek aktarlm kutsal rakamlar, hep Toplum rgtne giren Kan'larn saysna uygundur. Trklerde Boy adn da alan Khan saysna uygun rakamlar kutsallamtr. Belli bir Trk Toplumunun sosyal geliim ko-

naklarna gre, Boy'larn normal saylar 2-4-8-24 olarak oalr. Kimi savalarda bir Boy tm yok edilebilir. O zaman Toplum ikiye blnmeden domu ift rakamlar yerine; bir eksii ile, 7-9-17 gibi tek rakaml olur. Onun iin, ka trl Trk toplumu varsa, o kadar eitli rakam, say gsteren Kan kmelemeleri, Tanr saylar bulunur. "TSN (Kan'a dininde denilmek Dou'nun istenir) ortaya 4 Yersu'su vardr ki, 4 Batn'a ki karlk dyordu. OUZ'larda:

Tsin'in birlemesiyle (ayrlmasyla demelij 4 Tanr, 4 Yersu olmak zere 8 Allahn bu Ama, karlk ktn grmtk. birlemesinden YAKUT dininkt. olursa ALktol(Z. 17 says ve de 8 says da sol Kol olmak zere yeni bir snflama TAY Trklerinde n gryoruz. sun, rn Batn'lara iki saynn Kol'lara 2 kola dmesi, ait Allahlarn says ne ayrlm bulunmas l dininde genel

daima Allahlarn

bu Allahla-

kuraldr."

Gkalp, Trk Tresi, s. 44) slam Tarihine drdzl Ouz Kan tekilat ve kabile Konfederasyonu dnda giren iki tip Toplum daha vardr: 1- Ouzlarn dman olmakla birlikte, onlar arasnda yaamaya katlanan 7'li Kan tekilatna "Kabile" ad veriliyor: "Ve ledir: dahi Ouz'la 1/12). dman olup Trkistan'a geldiler; 7 KabiUygur - Kaykle - Kpak - Karluk - Kala - Agaceri - Ay-

feri" (Neri, saylyorlar.

Bunlar, Ouz tresine katldklar iin olacak, Trk (Treli)

2- Ouzlarla badamyan Moollar. "Ve ol taife ki Ouz'a Dou blgelerine kap, letiler. imdiki halde, boyun emediler. 7. Onlar, iklimine derler. " Kuzey ve varp yer(Keza). baka beldelerin

ol yerlere Moolistan

Byle Etnograf'k blmleme yerine Sosyolojik blmlemeye bavurursak: Ortaasya Trk toplumu iinde genellikle ulalm sosyal geliim basamaklarna gre, "DNSZLK" bir yana braklrsa, tip DN belirdi: 1- AMANLIK; 2- L dini; 3 LHANLIK dini. En orijinal, Trk toplumu yapsndan kaynak alan din amanlk'tr. ne giren Sosyoloji bakmndan amanlk, l dini ile Morgan'n snflalhanlk dini, Trk masna gre Aa Barbarlk Kona'ndaki ANAHANLIK dzeniinanlar sistemidir. toplumunun Uzakdou'da az ok medenilemi in toplumu ile olan ilikilerinden kaynak alma benzer. Daha dorusu, evre etkisi altnda amanln geirdii deiikliklerle olmulardr. Sosyoloji bakmndan L dini de, LHANLIK dini de Orta Barbarlk Kona'na girerler. Ama bunlar iki ayr aamadrlar. L dini: amanln temeli olan Ananahanlk (Ana hukuklu Kan rgt) ile, onu erkek yararna deitirmeye alan Babahanlk (Baba hukuklu Kan sistemi) arasnda kurulmu, eit hakl bir uzlama dinidir. Onun iin Ziya Gkalp, hakl olarak u gerei belirtir: "Ouzlarn adlarndaki zere L iki tekilat airetin incelenince birbirinin Ouz li demektir. grlr ki, eit ve var olmutur. Filan BOZOK ve tamamlaycs L bey, falan OK olmak Dibeyle

birlemesinden, BARI yapt

szc

van- Lugat'a gre oldu

BARI anlamndadr. Keza, s. 36).

LC deyimi ile BARII anlaYenilgin

mnadr." (Z: Gkalp:

LHANLIK dininde: mutur: "Mkafat ve

Artk Anahanlk yenilmitir.

olarak ktlenmi ve Babahanln zt kutbu durumuna sokulCeza verme Allahlarnn iki tabakaya ay(Keza, s. 53). rlmasndan, lhanlk dini vcuda gelir."

AMANLIK: A N A H A N

DN

lk cinsel yasaklar ile, KAN kutsallnn sembol olan Totemler dinidir. "Tsinler, derleikti. tahsis dr. tn daha airet cihetler, hayat yaarken, ordugahn bir airet 4 Batndan kendisine boyalHer baToolan has Her Batn (karn), cihetini

ettii iin,

Batnlarn

sembol

renklerle

Her Batn'n bir Totemi vardr ki, kendisine (tapacana)

bir hayvan addr. saydndan, gene her kendine biri, kz'dr. kz kurban Orkhon 34). ayr ve

bir mevsimi kutsal zaman eder. 4 Elemanlardan

kendi

temini zel mabuduna mevsimde dolay, "4 kurban birinin semboldr. yl ortasnda elemann

Batn'lardan Bundan edilir."

Tm airetin tapacan ettii

Totemi ise babasna

(Z. Gkalp: Keza, s.16). temsil tapacaklara, Kitabesi'nde daha son"Renk delk zaortak viccihetYERSU'lar ad yimleri manlar, dan, lerden, den verir. Yersu'lar ilkin 4 iken sonra 3'e, kutsalln lks

ra 8'e ve en sonra da 17'ye ktlar." (keza, s. vaktiyle airet 4 ayr birer ayr Batn'a ayr ayrlmt. Her Batn'n vard.

sembolleriydiler. Bu ayrlklar Bu 4 4

dayanmas, 4

mevsimlerden,

elemanlardan, vardr. Batn,

hayvanlardan, eidi,

renklerBatn'dan bu 4

edinilmi

eit sembollerde

gryoruz. Kutsalln

her birinin

ayr bir kutsall (Keza,

eit sembollerden tecelli eder. yk dairesidir." s.20).

ailenin en eski ve en b-

Burada Arapa BATIN denilen aile, Morgan'n Gens dedii KAN (KHAN)dan baka birey deildi. Toplum Kan rgtl, Din o rgte Yersu'lu ve Totem'lidir: "Tsinlerin dini, lendiren sudur, bal bir dindir. has tanrsdr. zellikle aile dayanmasn Her Bu Yersu din bir yandan var eden zel ve ve gkoruyucuTotemizme Bukendi Batn'nn aileye NESEB'e

olduu halde,

te yandan ANACIL

dayanr.

na, DN ya

kadn de

elemanna denilebilir.

balad Avrupallarn

imtiyazlardan AMANZM (Keza,

tr, dedikleri s.20-21).

KADIN din,

Trklerin "Bu szc rilir ki, ce, kut'larda yaptklar kadn lk, man, olur. yete

yalnz bu dinin

Kadn

Dini sisteminden, ibarettir." aman'a KAM'lar, yahut ile

yani 4'l KAMAN'lardr.

snflamaaman veYaiin, sesle baok cinsiByle-

dayanm

TSN dininden ruhanileri, kmtr.

bundan

Yakut'larda ayn olduu baar

OYON ad anlalyor. kazanmak ince birtakm o denli ters

Ouz'lardaki kadim yahut kadn dini

OZAN szc zamanda sihircil ODAKAN kadn gebe eyler

asldandr.

OZAN'n

AMAN trenlerde

aman'a

derler...

Erkek amanlar da

gibi salarn hatta ve ne karga, kadna Bu

uzatrlar, kendilerinin ilh. denli gibi din

elbisesi giyerler, kaldklarna, deeri dourduklarna manevi s.

konuurlar,

inanrlar....a-

benzerse,

kadnlama

mecburluunun (Keza,

amanlar 21-22).

dek gtrd syleniyor."

Babahanlk'ta nasl Baba hukuku egemense, Anahanlk dini olan amanlk'ta da Ana hukuku egemen olmutur. "Yakut'larda AYE: ka, ki, Ana hayvan besinde her aman'n K LA: AYEKLA Hayvan Totem adl bir Totemi AYEKLA: Bundan Orkhon vardr. AnabaKitavardr demektir. demektir. demektir. vardr.

anlamndadr ki, bu maddeden

Anacl

her aman'n AMAGAT adl Thomsen'ce de TANRIKIZ diye

bir mz bir de tercme mahsus AYE:

kk alm aman'lara

OMAY szc edilmitir. deildir. Ana Bu

"Dii koruyucular, laiklerin ZT: nizm hep (ci) ruhtur ki, edatdr. laik olan bu

Yakut'larda HEamaruhlar sabittir." da dii bir

birer AYEHEZT'i kiinin gerek kadn

vardr.

demektir.

AYEHEZT: Anac Totemler,

demektir. gerek

koruyucusudur. dini olduu

Grlyor ki, Koruyucu da bununla

tekilatndaki diidir,

dinin

(Keza, s.22). lk Trk dini, ilk Trk toplumu gibi, eitliin, kardeliin ve mutluluun dinidir. nk iine snf ve imtiyaz kurdu girmemitir. Ztlklarn iledii in toplumu ile Trk toplumu arasndaki balca fark budur. "in'lilerde sebeple, (Uursuz, lar iin YANG ile olan saylr.. YEN deerce birbirine (Uurlu, Yce), rnein, eit deildir. YEN olan YANG Bu YANG alak) Yce, eyler eyler oldukKad-

erkek ile sa

kadn ile sol YEN olduklar iin alaktrlar.

nn suz

in'de haklarnn tannmas "Trk'lerde bu

erkekten

aa

olmas

ve sol yann baka olmakla

uurbes. yok-

snflamayla (neelike) hi bir ey Trke

ilgilidir. birbirine lakutsi lakutsi denktirler." (kutsal (Keza,

iki snfn gre

deeri birbirinden

raber, 35). Bundan

kemmiyete "Trk'e dolaydr ki,

deil)

olamaz.

szcnn

karl

tur." (Keza, s. 49). Yce ve alak bulunmayan Toplumun dininde, ne gkler tesi, ne yerin dibinde ayr evren de yoktu. Bir tek herkesin

grd u dnya vard: Trkler hereyini eit, canl ve kutsal bildikleri varla, olduu gibi: "ORTA DNYA" diyorlard. "lkin budun anda yalnz 79). orta dnya vardr. Yersular yeryznde Orta devrinde ortasndaki dnyann 4 byk eski kuridiler." (Keza, s. nflamadaki Trkesi mahsus kutsal JN, kurban "Orta dnyaya mensup ruhlar, ilkin 4 sayrlmtr. amanizm ile, senenin 79-80). mevsime

eitlere trenleri

ACUN'dur.

ban treni vard." (Keza, s.

L DN : A N A H A N + BABAHAN DN Ouz adna olan Toplum dzeni, Toplum iine bir ikilik soktu. Bu ikilik BARI anlamna gelen L iinde, eski Anahanlkla yeni Babahanl uzlatrmak, barl yoldan badatrmak sayld. Topluma ikilik girmiti, ama henz biri tekine bask yapp stnlk gsteremiyordu. Belki 4 mevsim dnda airetin ortak yl ortas treni KZ tanr, OUZ tresinin kk oldu. Kadn egemenlii ile Erkek egemenlii in'deki gibi ztlk iinde saylmad. "in snflamasnda (Ak ve Kara) adlaryla iki eit olmayan tabakaya ayrlyordu. kinci (l) snflanmasnda ise, zmreler ve fertler, SA ve SOL adlar ile, birbirine deerce eit ve birbirinin tamamlaycsdr. Bundan baka, kadn ve erkek cinsleri ak ve kara snflamasna deil de, SA ve SOL snflamasna sokulduklar iin, iki cins birbirinin eiti ve tamamlaycsdrlar." (Keza, s. 35). l toplumu Trk toplumunun anahanc eilimine kar henz aka kmak cesaretini bulamaz. Ancak, erkein dtan, zorba egemenlik eilimini, Ouz kutsallnn perdesi ardnda kadna kar yerletirmekten de geri kalmaz. "Ouz birleiminde BOZOKLAR Sa kolu, OKLAR Sol kolu tekil ettiler. ki yoldan bylece birleerek L'i var ederlerken, bunlarn tapacaklar da birleerek 7 HODAY' vcuda getirdiler. Bu birleim yle oluyor: Sol kolu tekil eden airet, eski din tekilatn muhafaza ederek L'e sol kol oluyor. Biliyoruz ki, eski BUDUN'n 4 Yersu'su vard. Bunlardan yalnz DEMRHAN ile SUHAN kalyor. Ama bunlar da, Ouz'larda adlarn deitirerek, DAHAN ve DENZHAN oluyorlar. Yersu'lar, Orta dnya gkyznn, yani hava kresinin oullardr. Yersu'larn babasna Al tay Trkleri OGAN derler. Ouzlar ise buna GKHAN adn veriyorlar. te bu suretle, Sol kolun Allahlarn (Gkhan, Dahan, Denizhan) adndaki 3 Yersu'dan ibaret gryoruz.

"Sa kol ise, eski Yersu'larn atarak, bunlarn yerine gkcl tanrlar kabul etmitir. Bunlar da: Gkhan, Ayhan, Yldzhan'dr. Demek asl biim deiimi sa kolu tekil eden bu 4' te olmutur. Sol kol, kadn dini sistemini muhafaza ettii halde, Sa kol bir erkek dini sistemini ibda etmi, ve bu iki sistemin iftlemesinden Ouz dini domutur." (Keza, s. 36-37). "Kadn dini, sonradan erkek dini sistemiyle birleerek, l dinini vcuda getirmitir." (Keza, s. 21). Bylece l dini: Anahanlk'la Babahanln melezidir. "Ouz'larda din bakanlar siyaset bakanlarndan ayr deildi. 24 Boy beyi hem siyasi, hem dini bakandlar. Bunlar len'de toplanarak ellerini birlikte ge kaldrdklar zaman, altlar alt ve kartlar kartt, yani dualar dua, beddualar beddua idi. Ouz'larn bu 24 beyden baka, Ozan adyla hem kahin, hem air, hem sihirbaz olmak zere ruhanileri de vard. Bunlar len'de Ouzname'yi okuyarak kobuz alarlard. " (Keza, s. 42). L dini de, gene Gkalp'in "BATIN" dedii, Gens = Kan tekilatnn rn oldu. Yalnz, Kan iine yar kadn, yeri erkek hukuku girmiti: "ONGUN szc, Cam i t Tevarih e gre OYTUN szcnden kk alr. OYTUN, mbarektir... Bir hayvan, bir zmrenin Ongun'u olunca, o zmrenin kiileri o hayvan ldremezler, etini yiyemezler ve ona hibir yolda taarruz etmeyip tefe'len [uurlu sayarak] mbarek tanrlarm." (Keza, s. 39). "Ouz'larda len adl milli bir ziyafet vardr ki, bunda 24 Ouz beyi hazr bulunurlar. Ama kesilen kurbann etlerini geliigzel yemek olmaz. 6 oktan her birine mensup olan beylerin ayr Sk (yani yiyebilecei et ksm) vardr." "OK'larn, ONGUN'larn SK'leri olduu gibi, BOY'larn da Tamgalar vardr. Camit Tevarih, her BOY'un kendi hayvanlarn ve hazinesini kendine mahsusu Tamga ile iaretlediini bildiriyor." (Keza, s. 40-41). "Yakut Trklerinde L dini iki koldan derleiktir. Sa kol: DOKUZ AA UZA, Sol kol: SEKZ AA UZA adn alr. AA UZA, Yakuta'da BABA SOYU anlamndadr. AYE UZA da, ANA SOYU'dur. Yeryzndeki BATIN'lar sada 9 ve solda 8 Batn'a ayrld gibi, gkteki Allahlar da, tm buna paralel olmak zere, gkyznn 9 tabakasn, yeryznn 8 blgesini tutmulardr. Gkyz Sa Kola, Yer Sol Kola karlk gelir. Gkteki Allahlara Yakutlar TANGER, yani Tanr derler. Yerdeki Allahlarn ise bildiimiz YERSU'lar olduu bellidir." (Keza, s. 43).
40

Gryoruz, amanlk'ta Allahlkla hi ilgisi bulunmayan erkek cins, toplumda srnn kendisine getirdii g arttka, nce kadn taklit ederek, bir hayli erkekliini inkar ederek, kendisini Allahlar srasna sinsice kartmay becermitir. Bu sinsi egemenliini dokunulmaz klmak iin de, yerden ge kartm, ykseltmitir. Kadn kahin, erkek ruhani bakan yaplmtr. "Eski Trkler, L dinine KOM adn verirlerdi. l dininin din kitabna da NOM derlerdi. L dinin ruhani reislerine KOYUN, kahinlerine KAM adn verirler." (Keza, s. 80). Kan rgtnn bir zellii de kapal dnya oluudur. "l dinindeki ONGUN'lar da ayr mukaddes nevileri gsterir. Bu nevilerden her biri ayr bir alem olduu iin, dierleri iin kapal gibi idi. Binaenaleyh, her biri kendini sayarak, teki neviye DI adn verir. Mesela, imdiki tarikatlar gibi." "La-kutsi mefhumu olmamakla beraber, DI L, bir nevi kutsilie nazaran la-kutsidir." (Keza, s. 79) l dininin ANAHANLIK toplumundan BABAHANLIK toplumuna geit basama olduunu gsteren geliimler saymakla bitmez. rnein, l dinindeki Gk, dnya tesindeki eriilmez gkyz deil, iinde yaanlan atmosferdi: "Yersularn babas olan Ogan, arzn gbeinde otururdu. Bunun Ouz'larda mradifi [e anlamls] olan Gkhan'dan mrad Kre-i havalyye [gk kubbesi] idi, asl sema deildi." (Keza, s. 79)."Yukar Sema'y il dini ilkin 3 kat sayd. Ouz'un sa kolu 3 oktan derleik olduu iin, yukarki Sema'nn da 3 kat olmas tabii idi." "Orta Dnya'nn blgeleri nce 4 iken, sonra 8, daha sonra 17 oldu." "Bilahare bunlar da AK ve KARA cinsleriyle ayrldlar. O zaman AK olanlar YUKARI YKSEK, ve KARA olanlar AAIK GK'n hkmne uydular." (Keza, s. 80). Erkek, toplumda egemen olmaya balaynca, Tanrlar arasna da erkekler katlmtr. Bu katl Z. Gkalp yle aklyor: "Byle bir zamanda (Batnlarn hususi vicdanlar ikinci dereceye dm), halkn arasndan bir evliya zuhur ederek, mensup olduu halkn kollektif vicdann iddetle duymaya balad. Bu kollektif vicdan, daha yce bir Allah sembol altnda tecelli etti. Daha yce Sema'dan baka ne olabilir? O halde, bu yeni Allah, TANRI yani GK adn ald. Eski Allahlar, adlarnn da delalet ettii gibi, HK (yercil) idiler. imdi, Batn lksnden daha yksek bir lk, Bar lks (bir halkn airetleri ve batnlar arasnda kan dklmemesi lks) dou-

yordu. Bu lk dounca, l dini de kendi kendine biimlendi. Bu lky ilk duyana TANRI KUTU nvan verildi. Bu zat, Bar dinini kurmaya ve bunu gerektiren Devlet tekilatn vcuda getirmeye kendini memur ve mebus biliyordu. Hkmdarlara TANRI KUTU KN YZ denildiini Deginyi yazyor. TANRI KUTU, Allahn glgesi, Allahn ruhu anlamlarndadr. KN YZ ise, geni yzl demektir. Cengiz szcnn, Moollarca bu deyimden deiik olmas muhtemeldir." (Keza, s. 46-47). "TANRl, bir dnyalarn Allah deildi. Belki bir Trk Uruunun kavm- ilah (tanrcl) idi. Hakan'n da Tanr tarafndan gnderildii Orkhon kitabesinden anlalyor: "Fakat, yukarda Trk tanrs ve mbarek Trk Yersular yle yaptlar: Trk budunu yok olmasn diye, yeniden bir Budun olsun diye, babam il besleyici Hakan ile anam l bilici hatunu ykselttiler, gn tepesinde tutup yukar karttlar." (Orhon kitabesi, s. 100101; Z. Gkalp: Trk Tresi, s: 47). Erkek, sr sahibi olarak "L BESLEYC" ama kadn da: Geleneksel Anahan olarak "L - BLC" durumundadr. Kadn - Erkek dengesi, L - BARI ve birlik getirmitir. Ouz onun semboldr. Kii veya Allah olmaktan ziyade, "Bir Trk Uruunun" semboldr. Osmanl Padiahlarnn hem siyaset, hem din bakan (Halife) olular zerine, "Zlll lah fil erz" (tanrnn yeryzndeki glgesi) olular da. Bylece Trklerde (Treli insanlarda) L = Sosyal bar dininden kalma bir deyimdir. Tekrar edelim: l toplumu gibi, l dininde de, henz Babann diktatrl yoktur. Anahanla eitlik vardr. Aile ARDI aac ile, Kadn AM (FUSUK) aac ile, Erkek HO aac ile sembolldr. Tren: Ho ormannda yaplr, ve am yerin gbeinde bulunur. Ama ycelikte birdirler: "Tarih-i Cihanka, Uygur evlerinde duvara izilmi bir "Mel'un aa" bulunduunu anar. Altay Trkleri, erkek dinine mahsus erkekcil trenleri yalnz Ho aacnn ormanlarnda yaparlar. Yine Altay Trkleri iin, arzn merkezinde Yersularn bakan olan Oan'n makamnda 6. gke kadar ykselmi bir am aac vardr. Bu aacn ykseklii Ogan'n 16. gkte yerleik bulunan BAYLKEN'e eitliini gsterir... Ho aacnn (eski Trklerde ad: Sumu) erkek, am aacnn (eski Trklerde: Fusuk) dii olduu sanlr. Mahmud'u Kagari'ye gre Fusuk kadn adlarndandr. " (Z.Gkalp: Trk tresi, s. 24-25).

LHANLIK DN : BABAHAN DN amanlkta ve l dininde bulunmayan iki zt kutup, birdenbire lhanlk dininde grlr. Daha dorusu, lhanlk dini, o zamana dek toplum ve tabiatta hep eit saylan eylerin birbirlerine ztlamas ile bu ztln gkyzne aksetmesi yznden dodu. Toplum iinde ztlk belirince, onu yattracak AHLK kurallar gerekti. nsanlar artk sandan-solundan zel bekilerle kolland. O zamana dek her yer bu dnya cenneti iken, bundan byle, Mkafat-Ceza bu dnyada nasl icat edildiyse, br dnyada da Cennet-Cehennem icat edildi: "Mkafat ve mcazat Allahlarnn iki tabakaya ayrlmasndan, lhanlk dini vcuda gelir. l dinine SYASAL SSTEM denilebilecei gibi, llhanlk dinine de AHLK SSTEM ad verilebilir. nk Ahlk grevlerinin meyyidesi bu Allahlarn faaliyetleridir. Altay Trklerine gre, bir ocuk dnyaya gelecei zaman, Baylken, olu Yayk' bu ie memur eder. Memur, st glnden bir damla alarak, bununla ocuun ruhunu yaratr. Yedeindeki meleklerden bir Yayucu'yu, sevaplarn yazmak zere bu ocua tahsis eder. Bir ocuun dnyaya geldiini haber alnca, derhal Erlik Han da bir Krmz gnderir. Birincisi ocuun sanda, ikincisi solunda durur. Birincisi sevaplarn, ikincisi gnahlarn yazar. Bu iki melek, o adam lnceye dek takip ederler. lnce, Krmz derhal bu adamn ruhunu kaparak yeraltna gtrr. Erlik Han, yeraltndaki Semada siyah bir taht zerine oturmutur. Onun daha altndaki katta, Kazrgan adl Cehennem vardr. Burada bir kazann iinde erimi katran kaynamaktadr. Krmz, ruhun gnahkar olduunu ispatlarsa, onun emriyle bu ruhu kazana atar. Ancak, Yayucu da ruhu yalnz brakmam, beraber gelmitir. Erlik Han'n mahkemesinde, lenin sevaplarn sayarak hukukunu savunur. Eer, sevab gnahndan daha oksa, kazana atlmasna engel olur.

Kazan kalr. batar. ru

adaletli ise,

olduu yalnz

iin,

ruh azca

onun ise,

iinde kalr.

ancak gnah yz darda do-

derecesinde oka

yanar... gnah

Gnah

gzleri, yine

tepesi darda

Kimisi bsbtn yukar

Fakat,

kadar yandktan yayan Bunlar, Mensup

sonra,

kmaya nc ve olan

balar. gkte, ilgisiz Cennette vardr. kalamazlar. Ou'lar, yaarlar. Yay ucu'yu ba Aktu'lar arasnda kendi olduklar ruhlar, l'lerden yerdeki ve dllerinin Ou'un Cennette dlleriyle, bu bunlarn zdrap korude, koruAllahlar, adamn cezaBa dbnineleri allaha

dedeleri ekmesine yucusu yal

bavururlar.

len

dnyadaki Boy'lar, tekilat halinde olan aracl tm ile yucular Yayk gnah sn arya

Kol'lar, Bunlar,

derleik sos-

Allahlar

arasnda beklemeye

efaatilik

yaparlar. Yay ucu nk,

sktrrlar. katrandan

kadar yanmasn ekmedike knca, bunun (Eski

mecburdur. darya

kmaz. sa

meydana rakmalar "Eski

Yayucu, iindir.) hemen Yayucu, yani, AK'a toplanrlar.

tepesindeki satan

tutarak ruhu

karr.

Trklerin

tepelerindeki bir tutam Ruh vcudun

Toplumlarn

hepsinde, ruhun ruhu getirir. da

biiminde olmakat akraCenne-

tasavvur edilirdi. sna amamaldr. gkteki balar tin larla tatldr. Cennete, evresine Yine o

Dolaysyla,

sahibi gibi sal uarak 3.

ele geirince,

Oradaki Aktu'lardan vardr. vardr. Suyu

Kendisine ziyafet ekerler.

yannda

Stgl adndaki bir gl civarda Srve da ederler."

Kevser kadar

Glde altn sandalUZAGK ASRA Tanr YAIZ Yakut = (yani Tanr Ayzt, gibi

seyahat Gk

"Orhon yukardaki (yani Tanrlar

Kitabesi'nde, Tanr), kara

mkafat Allahna Mcazat Allahna Tanr) ve adlar Tanr vardr ki, olduu

aadaki arasnda ve

veriliyor.

mkafat

bir Dii

ad Ayzt'tr. Vens'

Keldan'llarn doruculuk tin Aklara yrten dman

Istarta's gzellik deildir."

Yunanllarn Afrodit halde,

tanras "Trklerde k Yakuta'da

onlar gibi ismeeitlidir. veriHatta yaz trenini Yaznki ad

trenler ak ve kara Saynki yani

yaz treni,

karalara

treni denir.

ak aman'a

lir." (Keza, s. 53-55). Bylece, zorbalaan babahan, toplumdaki egemenliini tesadfe brakmaz. Anahana aka saldrmazsa bile, her insan doduu gnden, ldkten sonraya dek, sal sollu nbet-

iler altnda omuzlarndan yakalayp gder. lhanlk dini srasnda, Trk toplumunun, yakndou medeniyetiyle, masal biiminde de olsa temas kurulmutur. Irak inanlar'nn Mslmanla yanklanan "Mnkir - Nekir"i: Yayucu-Krmz adyla, "Cennet-Cehennem"i, ak - kara adyla Trk toplumuna ilemitir. Trk illerinde bulunmayan katran kazanlar (Kazrganlar)dan Istarte - Ayzt'a dek btn Medeniyet sembolleri Trk toplumu iine srlmtr. kendi Bu bakmdan lhanlk dini, Trk paraleline alan toplumunun i geliimini abuklatrp

d etkilerle ok ilgilidir.

OBANLIKTA

DEMR AI

Irak'ta yahut in'de toplum Tarm ekonomisine girmitir. Trk ili henz obanlk ekonomisini aamamtr. Tanrlar da, onun iin, Grek dnyasndakiler gibi oban klklarn saklarlar. "Ayzt'n halini ilahiler u suretle tasvir ederler: "Banda krkten bir kalpak, plak omuzlarnda beyaz krkten bir psteki, ayaklarnda baldrlarna kadar siyah izmeler. Bu hal ile bir kayaya yaslanarak uyuduunu, yahut ormanda dolatn grenin nasl akl banda gitmez?" (Keza, s. 56). Akdeniz'in Afrodit'i ile Ortaasya' nn Ayzt' arasnda, iklim deiikliklerine uygun bu kadarck farklar olur. Btn o d etkilere ramen, Trk toplumu iine d Medeniyetlerin kertici ve aalatc snf ztlklar sokulamaz: "inliler ifti bir millet olduklar halde, Trkler oban bir ulus idiler. inlilerde cinsel bir i blm olduu halde, Trklerde, tersine her i ancak erkekle kadnn ortakl ile tamam olabilirdi. Trklerde kadn tabu deildi. eriden evlenme bunun belgesidir." (Keza; s. 57.) Ayrca, yukar Barbarln bile yalnz Demir gibi teknik eleman Trk toplumuna girdi. Byle demirden bir tekniin erkek eline geii Babahanl mthi glendirdi. Ouz tresince kurulmu az ok barl ilkel sosyalizm dzenini bsbtn saval kld. O zaman sosyal yap ile st kat ilikilerinde, demire paralel yukar Barbarlk deilse bile, lhanlk dnya ve din dzeni dodu. LHANLIK POLTKASI : Aka L'lerin birbirlerini boyunduruklamas idi. "lhanlk dini, bir l'in teki l'leri ve Budunlar cebren kendisine tabi etmesiyle balar. nk bu siyasi deiiklikten, toplumlar iinde, hakim ve mahkum, hr ve esir olmak zere iki eleman rer. Hakim olan L Ak'tr. Kiileri de Ak Kemikliler zmresini tekil eder. Mahkum olan Budunlar karadr. Bunlara kara Ulus, Gn, oymak ta denilir. "l'in ulusunu ald gitti, ile Gne kar, il oymak" gibi.

"Bir l'in hakim te AK olan ve

baka L'in KARA

l'lere kiileri

hakimiyeti lhanlktr. SU'dur. bu Vatanda tekilattan (Keza,

lhanlkta haklarna sonradr ki,

yalnz Trk

sahiptir.

kavramlar

tekilatnda

uygulama yeri bulabildi."

s.

59-60).

LHANLIK DN: Yukardaki siyasi zorbalk ve hakimlik mahkumluk fiili bir durumda olunca, neden ona uygun bir DN gerekti? O durumu muhafaza etmek iin. Btn sosyologlar gibi, onlar az ok aktarmaya alan Ziya Gkalp de, toplumun geliim basamaklarn gznnde tutmad iin, her olay tersine yorumlar. halde, eski etmilerdi. rnein, Trkler Eski "inliler kadna gayet az hukuk kadna tamamiyle erkei bu eit nokesas verdikleri

haklar kabul

Trk feminizminin 53) der.

tada aranmaldr." (Keza, s. miler. Oysa Trkler; daki "ALTIN

Sanki Trkler oturmuhak ver-

lar, "feminist" bir ince eilimle ve sonradan kadna

belki Trk olmadan nce, ANAHANLIK yaamlard. "Feminizm" Trklere

hukukunu yayan lkel Sosyalizmin Aa Barbarlk konanA"larn sonradan gelmedi, "anadan doma" bir dzendi.

DEVLET V A R MI? Bunun gibi, lkel Sosyalizm'de uzaktan yakndan DEVLET

ad verilebilecek bir tekilat yokken, gene Avrupal stadlarnn ateine yanan Z. Gkalp'imiz, daha L tekilat srasnda, iaret ettiimiz devlet tekilatn RI KUTU gibi, "Bar dinini kurmaya "Peygamber", ZOR, ve bunu gerektiren s. 47) TANRomenlerin vcuda getirmeye mepus" (Keza,

adl, Araplarn

Greko -

"Yarmtanr" Kahraman saydklar kiilerden konu aar. Oysa, nerede devlet varsa, orada se, yar Anahan, yar devlet rgt DEHET, SVL SAVA KARvardr. L szcnn BARI anlamna geldiini belirten kimBabahan uzlamas olan L KAN DEL tekilatnn doduunu bilmeli ve KAN RGT'nn ile taban tabana zt bulunduunu gerekse LHANLIK dininin anlamaldr. ortaya k Devlet ancak KAN tekilatnn yok olduu yerde sahneye kar. Gerek L dininin, nedenlerini ararken bu sosyal gerek unutulamaz. Trk toplumunun ne L tekilat, ne LHANLIK tekilat DEVLET deildir. Btn insanlarn eite silahl bulunduklar ve katldklar KAN tekilatdr. Trk toplumunda, Devlet bulunmad iin, henz kimse, kimsenin zerinde zorla egemen olamaz. Yenilen L, ya bire dek yok edilir, yahut yenen L iine katlr. Katld zaman da, silahndan tecrit edilmesi akla gelher KAN' (Batn'), yenilince, miydi? Tanrlar arasn"Her Batn'n idi. ve zel Gazve Ogan, kendi mez. Yalnz, Trk toplumunun

bunu insanst bir alnyazs sayard. Y e n e n de, yenilen de, daha nce Allahlar: Y E R S U L A R deil disini, ne bakasn airetin sorumlu da gemi bir hesaplamadan, ne yenilen, ne yenen, ne kensaymazd: daha Kan davas Yersu'su, direler Ogan'ndan Hatta, ok nfuzlu Bundan gibi baolan airetin

dolaydr ki, eksik

Batn'lar arasnda olmazd. akna,

Batnlar,

Allahlar

YERSUlar gazveye,

muharebeye

iterdi.

sembol r her

olmakla

beraber, olmak kendi

bir Bar Allah onun Batn'nn rol zel

deildi.Ondan Buna s. dayanmasna (Keza,

tdeer 46).

kavgalara YERSU,

engel yalnz onun

deildi.

karlk,

verdii iin,

stn gelmesine

alrd."

Hani burada DEVLET? lhanlk andaki Trk toplumu iin de devlet yoktur. Devlet olmaynca, toplum insanlarnn ounluunu silahszlandrp, bir avu aznl silahlandrmak ve

kar geleni sindirecek Hapishaneler bulundurmak, o zamanki Trk toplumunun bilmedii eydi. Allah ile birlikte yenilip, yenen Kan'n iine katlm Kan, onunla bir Federasyon kurard. Anahanlk anda, bask ve zor Toplum iine smad iin, yenen BOY "Sa" Kol, yenilen BOY "Sol" Kol saylmakla yetiniliyordu. lhanlk anda, Demiri de ele geiren Babahan, L andaki yumuak, kadn - erkek melez gdmnden ok daha bask ve zor kullanma firsatn bulmutu. Ama, SOY egemenliini srdrecek hibir siyasi tekilat yoktu. Devleti yoktu. Kan tekilat vard. Kan kardeleri arasnda stlk, astlk silah gc ve hapishane zoru ile salanmazd. Tek yol kalyordu: TANRICILIK, DN.. nsanlar Toplum kurallaryla SLAHSIZLANDIRMA imkansz olunca, "Kafadan gayrmsellah" yapmak halk deyimi ile, RUH ve DNCE, Mantk ve ahlk bakmndan altlk - stlk dzenine altrmak gerekiyordu. Din, manevi Devlet'ti. Trk toplumunda sosyal snf olsa, hemen o adan kanunlar karlr, Yunan kentlerindeki ne sTiran oyunlaryla, Kle, ne bir avu silahl adam, nfus ounluunu bir Y E R S U bir SOY'un

Kle durumuna getirir ve idare ederdi. Trk toplumunda Efendi yaayamazd. Geriye, yenenlerin veya SOY stnln tanmak ve srdrmek kalyordu. tn geli, Tanrcl bir olay deil miydi? Toplumda kardei sayldi

st sayl da, Allahn izdii aln yazs olabilirdi. Herkesin Kan bir Toplum dzeninde stlk, astlk kimseyi smrme arac olmad, tersine, her an kopabilen savalarda bir disiplin ve tekilat hiyerarisi salad iin, SOY stnl, yenilmi alt insanlarca bile, tabii ve yararl bir kutsallk saylabilirdi. Yersu'lar, Ongun'lar ile varln natrel ve sosyal drt bucan canlar, Allahlarla doldurmu bulunan ilkel Trk toplumu mazd. Onun iin L dini gibi, lhanlk dini de, neredeyse kimsecikkadar bu ynde gelimeye elverili toplum buluna-

leri tedirgin etmeden, yenilenlerle yenenleri alnnca, olaanst ak bir geliim gsterir. "lhanlkta, olan l, velayet] iin tr. mi de, Allah, de bir L, bu AK l'in KEMK tannyor. uyduluu altna

birbirlerine

kat-

makszn kaynatran yaama yasas oldu. Konu bu adan ele tekileri KARA giriyorlar... -

KEMK saylarak,

Hakim

velayet-i ammeyi [btn haiz olmak zere, bir Totemin bir insan veya kadnlara ya Bunlardan

mallara ve kiilere uygulanan Kutsal olmak ve kislalesinden gelmesi artKadn, Allah-ocuklar

kutsal olmak gerekir. bir Allahn tecelli bir L,

bir nur stunu yahut bir hayvan eder. hakimiyeti

biiminde treyen

dourur.

velayet'i amme-

yi haiz saylr." (Keza, s.

75).

Y E R N GE IKII Toplumdaki yeni dzen arabuk, Homer'in, Heziod'un, Yunan Tarih ncesinde yaptklarn tekrarlar.Ozanlar, Kamlar, Koyunlar, Ongun (Totem)lar, Alp (Kahraman)lar, Yersular, lar, ar (Yabanc ruh)lar, Syek (Kemik)ler, Yatr (Eik)ler, Tin (Fizyolojik can)lar, E (Tm varlktaki can)ler, Sr (Soluyan varlktaki can)ler, Atasaun (Beden hekimi: Otac)lar, r (sr: cin)ler; Mana (Kutsallk)lar ne gne duruyor? Hepsi birbirine karr. Tavuk - At - Tavan - kz - t (pars) - Domuz (san) - Maymun - Ylan - San - Pars-Koyun - Timsah gibi ou hayvan, Fusuk (am) - Ho - Ard gibi aa Totem'lerin bin yllardan beri iledii cinsel yasaklardan doma duygu ycelileri, AK ve LK arl, arabuk yerden ge ykselirken, yeryznden yerin dibine de alaltmalar: KN ve LANET'ler belirir. amanlkta her yer ACUN (Orta dnya) ve herey MANA (Kutsal) iken, L Dini'nde ACUN'a AAI GK deyip, KARA kiiler oturtuldu. AK kiiler (Babahan hukuklu Kan'lar) iin ayr bir Y U K A R I GK icat edildi. Kutsallk bakmndan yeryz ile gkyz arasnda pek ak fark konulamyordu. LHANLIK Dini'nde Babahanlk artsz kaytsz egemen olduu tiklerini pskrtecei, medeniyetin "cehennem"ini bir kapkara AAI GK icat etti: ekkl katlar gnei saar." ettikten vardr. (Keza, sonra Fakat, s.80). henz Gebelik dzeyinde bulunduu Medeniyetbu sayl Babahanlk, ilikili 7 yahut 9'dur. tasavvur edildi. bunun Altay da iin, alt ethazrlayan, bunun mahsus nurlar

"aa sema, lhanlk dini teTrklerinde kendine siyah olup,

Aadaki Sema'nn rengi kapkara

lhanlk anda, Trk toplumu Kent ana girmek zereyken, lerce gelitirilen egemenlik silahn da

DEMR'e kavumutu.

kutsallatrmakta ve trenlemekte ge-

cikmedi. amanlkta 4 mevsimde bir yl ortas kurbanlar iin, l dininde 24 boya kendi ayr Skn'nden yediren len iin trenler yaplrd: byk ibadetler olup, lirdi." (Keza). "lhanlk devrinde ayrca da demir ayini vard. iin Bunlar her Allah kurbanlar kesi-

TRKLERDE Hz.

KENTLEME

Muhammed, slam dinini "Mvahhid" (tek tanrl) sayKur'an'n bu metodunu, suyguladbir "Mvahhid" Mslman olarak Trk toplumlarna

d brahim geleneine balad. lam tarihileri,

lar. Trkler iin Araplarn brahim'ini andran

icat etmek zorunda kaldlar. Onu, atalara tapan Trk toplumu geleneine uyarak, Ouz Han diye kiiletirilen, OUZ Kan'nda buldular. ylesine ki, Ouz Kan'n brahim ile yat yapmaya dek gittiler. Ouz adl gerek bir kahramann etiyle kemiiyle yaayp yaamamas nemli deildir. Ouz varl, Uzak-Yakn Dou medeniyetleri arasndaki al - veri yollar zerine (tpk Irak - Msr medeniyetleri arasndaki brahim adna bal Semit Orta Barbarlar gibi) ylm Gebe toplumlarn sembol idi. Yaz binlerce yl nce kefedilmi olabilir. Ortaasya toplumlar o dzeye, yazy kullanmaya varabilmek iin, nlerinde alacak bir toplum basama ile karlatlar. O basamak, Akdeniz Greko - Romen toplumlarn Yukar Barbarlk konanda iine girdikleri KENTLEME adr. Tarih ncesindeki kutsal toplum Ulularn, snfl Medeniyetlerin zorba krallar ile kartranlar, Trk toplumunu sosyal deiiklik sembollerin, kral slalelerinin deimesi biiminde gsterirler. "Mslman" saylan Ouz Han zamannda "Mvahhid"lie (tek tanrla) benzeyen ey, 24 Kan'n birlemesiydi. Ouzlar, Mslman olmak yle dursun, henz Kentlememi Gebelerdi. Trk toplumu iin kentleme, slam tarihilerine de, Ouz tresinden balamtr. En byk olu Gn Han, [adaletle] imaret edip, atas vasiyeti ile TrkisVe dahi atas itikad zere idi. Kuzey ve Do"Ouz Han ld. onun yerine geti. u lkelerini adl ile (Trklerin Trk adn allarndan) ok sonra

onun zaman,

tan'da

ve baka yerlerde nice ehirler yapld saltanat trenini ve hi tertibini Tamga koydu.

ve bu ol kraldr ki, tayin edip teki hibir ite buna ol dahi

Trkistan'da

kardelerinin orta yerinde muhalefet itmiyeler." bekaa evine gt. rine geti...

Ta ki,

"Vakta ki Gn elinde

70 yl padiah oldu, ve ocuklar

Ann dahi en byk olu Kay Han atas yeelinde karndan Tarihi, s. 14). Ba-

Saltanat bunun

karna batndan batna kalup..." (Neri

Ouz ad gibi Gn ad da gerek kii deil, teki Kan'lar L lsnde birletirmi, Anahanln egemenliine erkein drler. Ouz Kan'ndan bir kuak sonra, Trk toplumu bahanln da katm birer Kan tekilatna ve tresine sembolKentlemeye balar. Henz ortada slamlk bile yoktur. Ancak sa'nn doumundan sonraki 7. yzyl 622 yl Hz. Muhammed'e Tanr elilii (Resalet: balarnda, Peygamber-

lik) geldi. Bu elilik, yeryznn Yakndou ana medeniyetlerini boan ve dnya ana ticaret yollarn leleriyle tkayan Fars ve Bizans mparatorluklarn temizlemek iin verilmi bir kutsal grevdi. Bizans, sk sk Barbar alar ald iin, arasra dirilie uratlyordu. Fars, hem Yakndou medeniyetinin ticaret ahdamar zerine oturmu, hem yzyllardan beri Barbar as yemedii iin kankran olmutu.nce Tarih sahnesinden Fars kaldrlacakt. nk yeryznn en byk iki kadim medeniyet oca almadka (Yakndou ve Uzakdou) arasndaki tkanklk te o zaman, insanlk rahat nefes alamyacakt.

birbirlerinden hi haberleri yokken, gneydouda Hicaz Arapl ile, kuzeydouda Ortaasya Trkl arasnda, konuulmadk bir ibirlii ba gsterdi. Tkanan en byk Orta Cihan Ticaret Yolu'nu gneybat ucundan Araplar, kuzeydou ucundan Trkler zorlamaya giritiler. Araplar da, Trkler de anszn Bat dnyasnn Tarihine giriyorlard. Araplar nde, Yukar atlamak zere idiler. Trkler, Sosyal dzey bakmndan Medeniyete bir basamak geride, Barbarlk konana erimi, onlardan

Gebe obanlk konanda, henz Kentlemeye gemek zere idiler. Bu sosyal ve tarihcil ve corafyacl nedenlerle, Orijinal slam medeniyetini kurmak Araplara, bu kuruluu bilmeden de olsa savunmak Trklere dyordu. O zaman, Ouz Han, Gn Han gibi efsane kiilikleri yerine, ilk gerek Trk kiilerinin adlar belirdi. yazdlar: "Sonraki zamanlar Meysereden Bunu slam tarihileri Ouz olu Salur nes-

line da

(saltanat?)

geip,

bunlarla

Fars krallarnn

Kisralar arasnok sava-

Muhammed peygamber gnlerinde,

cahiliyette

lar oldu." (Neri, Keza). lk Tarihcil Trk toplumu - Arap toplumu bulumas byle oldu. En byk Cihan ticaret Kervanlarnn gneybatdaki UMMAN YOLUNDAN Araplar, kuzeydoudaki PEK yolundan Trkler davrandlar. Trkler, brahim zamanndaki Gebe Semitler'in sosyal dzeyinde idiler. Araplar, kendilerinden nce Greklerin, Romallarn ulatklar bezirgan Kentlerdeki dzeyde idiler. Trkler, airet gleriyle, Toplum olarak, brahim Sptlar gibi, iki Uzak-Yakn Dou medeniyetleri arasnda geliigzel trampa yapc idiler. Araplar, Finikeliler, Grekler, Romallar gibi, dzenli, srekli ve bilinli yar korsan, yar gazveci byk ticaret alverii yapyorlard. Irak ve Suriye snrlar stnde, Gassan ve Hyre adl serhat Arap devletikleri zans Fars kurulmutu. Bu Arap devletikleri, Bibyk medeniyetleri arasndaki ksr savalarda

paytak roln oynayp, taban hazrlamlard, Yeryznde en ilek ticaret yollarnn ahdamar IRAK - SURYE iinde atar. Bu iki geleneki drtyol az Araplarn elindedir. slamlk, ilek ticaret antreposu ve kervansaray olan hicaz kentlerinden kalkp yrynce, kendiliindenmie nlerinde alacaktr. zellikle Fars medeniyeti, slam yumruu ile, bir vuruta iskambil kadndan atolar gibi yklverdi. Bu ykl tesadf deildir. "Mucize", iki yanl vurula baarlmtr. slam Arapl, Yakndou medeniyetlerinin gelitirdii evrencilik lksn bayraklatran Yukar Barbarlk savalnn yaman dinamizmi ile atlrken, Ortaasya' da Gebelikten Kentlemeye doru gelien taptaze Trk gcn, kendiliinden, pek dnmeden, fakat sezerek kendisiyle ortak bulmutur. Muhammed'in doduu gn slam efsanesinin sayd olaanst olaylar (gllerin kurumas, rmaklarn yatak deitirmesi, ve ilh.), o sezginin zamane alametleriydi. Gneybatdan Arap-slam, kuzey doudan Trk-aman aknlaryla iki ate arasna den Fars imparatorluu, yldrm savalar ortasnda yklmayp da ne yapacakt? Mekke Medine gibi Suriye ile Irak yollar

TRK - MSLMAN SLAH A R K A D A L I I - DMANLII Arap slaml ile Trk amanl, sava alannda, dankl imie ve andlama birbirlerine omuz verdiler. Peygamber Muhammed'in Trkler zerine iyi eyler syleyen Hadis'leri anlamldr. Arada, szleilmemi bir Arap - Trk ittifak vard. Ortak d m a n Fars imparatorluu yklr yklmaz, Arap dini ile Trk dini birbirlerine dost ve mttefik ellerini uzatm durumda idiler. ki taraf da, insanln, temiz, gl lkel Sosyalist gelenek ve greneklerini yayorlard. km Medeniyet maddesini apul etme pratii, karlkl lkclklerini kaynatracak myd? lk silah arkadalnn balay abuk geti. Araplarla Trkler arasnda talan edilen Acem mparatorluu yklnca, iler deiti. slamln ilk lkc a olan Hulefa-i Raidin zaman, Halife Osman, kumandan Said bnl As'a para ile bar yaptrtt. Bu Arap - Trk silah arkadalna kar gsterilmi son sayg oldu. Bezirgan saltanatn btn kallelii ve korkunluu ile hortlatan Emeviye hkmdarl ile birlikte iler tersine dnd. Arap slaml, Acem saltanatn Ortaasya'dan geen pek Yolu'nu amak iin yenmiti. imdi ise bu yolun stnde Trkler duruyordu. Araplar, Trklere kar hemen Acemlerle elele verdiler. Halife Yezid zaman, Crcan lkesi sava alan oldu. Kar taraf, zerlerine gelmi bulunan "Yezid'in askerinden bulduklarn katlettiler." (Ravzatl Ah bar, s. 301). Buna karlk, Yezid taraf, kale kapclarn parayla satn almann yolunu buldu. O sayede esirler, mallar, kumalar "Acem bakanlarnn ve Arap kumandanlarnn ellerine geti." "Be fersah mesafeye dek daraalar diktiler... Esirleri bir deirmenin hark kenarna gtrp, koyun gibi boazladlar. Akan kanla deirmen dnd ve ol deirmenin unundan ekmek piirip Yezid'e yedirdiler." (Keza, s. 303).

Yl 680'den sonralaryd. slamln kuruluu zerinden yz yl gememiti. slam Arap - Acemler kan cmb ile Trk avna kmlard. Henz Cengiz ve Timur'larn kar taarruzlarndan uzakt. Fakat, slamlk saltanata dtke, kendi mezar kazclarn Trkler arasndan armamazlk edemeyecekti. Hiam Hazer bin Abdl varp, giri binden (Keza, Melik zamannda, ok kimseleri dndke, ziyade s. yardm katl "Cerrah bni Abdullah, ve gaaret Hakan ve ve olu esir ve tebile Hakan'a vilayetine

idp Azerbaycan'a Trk snflarna ki Trkler 100 (birlik)

Gor hkmdar istedi. topland... uradlar.

haber gnderip...

Hakan'n

idi...Mslmanlar yenilgiye

Trk askeri Azer-

baycan'a geldiler."

333).

Mslmanlkla Trkler arasnda o kanl med ve cezirler Cengiz ve Timur ana dek srecektir. Ve Arapa tarihler Trkleri Cengiz anda tasvir edeceklerdir: drlar. kimleri, taparlar: ne dinleri, bile "soysuz" olmakla sulayacak ve yle "Trk adn alan ne itikatlar vardr. Ye'cc Mecc'n artklarTopunun Abbas da ne ha, Puta, gnee, s.284). yldzlara

Yabani hayvan gibi kolay yaarlar. Haram', helal'i bilmezler."

(E'bi-I

Ahmed

A h b a r u d Dvel ve Asarud Dvel Fit Tarih

T R K L E R NE ZAMAN, NASIL MSLMAN O L D U L A R ? slam medeniyeti, Emevi ykln geirdikten sonra, Eba

Mslim gibi yaman bir Trk ihtilalcisinin kurduu Abbasiler ana girmiti. Ancak o zaman slamlk Trkler iine ileme yollarn buldu. Bu gerei, Trklere kar hi sayg beslemeyen slam tarihileri aklarlar: "Ve fil-cmle zaman getikten Tak (Da sonra, olu mmin ve Abbasiye devletinde Trk neslinden Salur bin i kral oldu ki, ret'in 300'nde hargah dediler. nk ile tr buna ona Sal ur) Han'dan bir kiolan oldur. oldular. Ve Ve HicOndan Trkman sonra,

anak Han derlerdi ve Kara Han lakab alr. 9-l0uncu yzyl) mmin denildi. vakitten ol Lafznda beru Trklerden 2000 kii, hafifletilip konuldu.

Trk Hanlarndan ilk slama gelen, (Milad: slama girb ad ld,

mttaki

Terk - man

Trkmann anak Han

yerine Musa Han geti...

Etraftan iittoplayp, Mesen sonra varnca andan Trkler-

tii lemay ve fukaray (bilginleri ve dervileri) cid ve medrese lnce, du. Kagar ve (okul) amcas Bura Hicret 389 bin

ve Zaviyeler (tekkeler) yapp, ta Kasm Htay 12 ve in Ekim snrna 14) geti.

Han Harun bin Sleyman yerine kral ol(999 Ebu Samaniyan Trklerin

Balasaun'a, Buhara'y

malik idi.

devleti knce, sonra Ahmed Han kafirlerine ulu

ele geirdi. Ve

Ol dahi lnce, zamannda

Nasr bin Ali tahte bunun

savalar aard.

den ok taife imana geldi.

Dindar ve fazl ve ilim

ve dinsever

idi." (Neri Tarihi C. I, s.16). Bu, Arap ve Acemlerin Tkleri deil, Trklerin Trkleri Mslman etmesiydi. nanta zor skmemiti. Nasl Avrupa'da Hristiyan Havarileri ve Ayos'lar Cermen ve ilh. barbarlarnn

nce elebalarn (din ve idare eflerini) kazanp, km Roma medeniyeti tertibinde birer "Kral" uydurmaya baladlarsa,

tpk yle, slam Aziz'leri, Dervi'leri, Bilginleri, "Kafir" Trklerin ulularndan, Han'larndan ie baladlar. Avrupa tarihi ile Asya tarihi paraleldi. Cermenlerin Hristiyan olular ile Trklerin Mslman olular ayn determinizme uyuyordu. Aradaki 900 yl sonra, evrencil modern tarihte tek fark, slamln Hristiyanlktan 622 yl sonra balamasnda toplanyordu. Trkler, Cermenlerden sistem durumuna girmi bir tek Tek tanrl dine giriyorlard. Bu farkn olumlu ve olumsuz sonularn, aramak ilgintir.

SLAM Hicret'in 300.

TRK T O P L U M U N U N DNNE TEPK VE KATKILARI Milad'n 1000 yllar, slamlk, biri Emeviler,

tekisi Abbasiler olmak zere, iki Saltanat batp kmasn geirmiti. Yani, Mslman Arap-Acem toplumu, snf ekimeli Antika Medeniyetin, artk kr dv alarndan birini yayordu. lkel Sosyalist toplumun ocuklar olan Trkler ve Moollar, inandklarndan zorla dnecek insanlar deillerdi. stelik, karlarndaki Medeniyeti yenmek zereydiler. Ona esir dtkleri zaman bile, efendilerinin her emrine ve dinine hemen boyun eecek, satn alnverir, hatr iin inanverir kle olmadlar. Salur olu Musa Hann uzun propagandalar, Bura Hann in snrndan Buhara' ya dek ftuhat bile Trk toplumunu eski inanlarndan koparamad. Ancak Salur'dan drt kuak sonra, adn Arapa'ya eviren Ahmet Han, klcn ikna yoluyla atba birlik yrtnce, "Trklerin kafirlerini" oka Mslman etti. O da kendisi Trk olduu iin. Trk toplumu, dardan kendisine doru szdrlan tek yanl din etkilerine pasife katlanmad. amanizminden kalma ynla gelenek ve greneklerini slamla aktard. Trklerin dinlerinde yzde ka Mslmanln, yzde ka amanizmin yaad aratrlacak eydir. Trkler Atalara tapyorlard. Atalara tapncn en byk sembol Ouz Han efsanesi oldu. slam dncleri, hemen Ouz Han' daha anasndan doduu gn konuturup "Mvahhid" yaptlar. Tektanrl dine inanm gsterdiler. Trk' baka trl dek Mslman yapamayacaklard. Emevi Hasan ykllarndan dnyas Sabbah'a, beri, Horasan'dan Anadolu'ya doldu. Eba MsBedrettin'e dek, sarsntl slam Tarikatlarla Daha lm'den

Mansur'dan eyh

dnce ve davran kaynamalar Trk toplumunun gelenek

ve greneklerinden kaynak ald. rd zaman Seluk saltanatn ykan Bahailer, Anadolu'da berbat derebei dankl herkesi kasp kavururken "Birlik" lksn aran Ak Bee'ler, Osmanl imparatorluunu kuran Ky retmenleri rgt Bektailer, ehir retmenlerinin rgt Ahiler... Mevleviler, Rfailer, Yunus Emreler, Sleyma n elebi'ler... Hep, islam dininde Trk toplumunun davranlar, inan gcyle Rnesanslar yapm dncelerdir.

Bugn, Anadolu halkmz iinde yayan nice gelenekler ve greneklerin asllarn eski Trk-Mool inanlarnda buluyoruz. Cengiz zaman tenildii zaman duasna (13. yzyl sonlar), Trklerin talar can ve yamur yadrlrd" (ran Moollar>, s.191). tanr saydklar gnden kalma "Yamur ta" vard. Onunla "isAnadolu'da hala insanlarmz, sembolik kk talarla yamur Mslman olarak karlar. Moollarnda, (ran "gne ve ay tutulunca Trampet alMoollar, s. 193). Anadolumuzda tutulan Cengiz mak" adetti

ay veya gnei kurtarmak iin silah patlatmak, Mslmanca ilerden saylr... Romatizmay tezekle iyiletirme, cin arpmasna bin kar eitli tedbirler, lnn krkn kutlama ve ("Botak ilh., gibi lnce karlar 4 hafta yas tuttu") bir "Mslman" (Keza, s.194)

gelenek ve grenekleri, Trk-Moollarn (Smerlere bakla.)

nce ran'a oradan teki Mslman dnyasna tadklar tarih ncesi kalntlardr. Trkede en geni din propaganda kitaplar, Ahmediye'ler, Muhammediye'ler okunsun. Anlatlanlar slam dini zerinedir. Orada ruhlarn allahn ve melaikelerinin ilikileri, amanizm inan ve tasvirleriyle dopdoludur. Anadolu' yu kaplam silindir zerine konik oturtulmu knbetler, Krehir'in, Sivas'n, Kayseri'nin Seluk medrese, cami, yaplar gz nne getirilsin. Hepsi slam dininin ilhamyla yaplmlardr. Hindistan'a dek uzanan o mimarlk antlarnda ortak motif Trkmen adr'nn, Han ota'nn renk renk tala ilenmi biimleridir. Gebenin adr mslmanlkta ta olmu, ama kazklarla gerilii bile olduu gibi kalmtr.

DNN TRK T O P L U M U N A ETKLER Semitler, Yakndou'nun iki byk IRAK-MISIR medeniyetleri arasnda mekik dokurken etkilenmi gebeleri olarak, en saf TEKTANRILI din portrl yaptlar. Semit gelenek ve greneklerinin Yahudi Tevrat ve ncil'inden Arap Kur'an'na dek geliimi, o etkileniin lmez sembolleridir. Trk-Mogollar Din konusunda Semitlerin tpks oldular. Birbirine Msr'la Irak kadar yakn olmyan iki byk orijinal Medeniyet alan var: Yakndou medeniyetleri ile Uzakdou medeniyetleri. Trk-Mool toplumlar, bu iki medeniyet harman arasnda, pek Yolu zerinde mekik dokudular. O muazzam iliki ve dei-toku aracl, "ok uzun zamandan beri, Trk tefekkrnn kuvvetli tesiri altnda kalm olan Mool, dini" (Keza, a.187) biiminde sonular yaratt. Onun iin, "Moollar, bir tek tanrya inanrlard." (Keza, s: 188) "Yeryz hakimiyetinin kendilerine tanr tarafndan balanm olduu fikrinde idiler." (Keza, s. 187). Rus yazarlarnn aktardklar eski bir Trk duas aynen yle der: "Smer Ulan Taykam "St klm Smer Taykam" (A.V. Anohin: "Material po vb." den, LK, 8 Mart 1940) Burada "St Kl", st gl, "Tayka", buzul, cmudiye anlamn tar. "Smer" nedir? Irak'ta ilk Medeniyeti Kuran Smer'lerle ilgili midir? Bilinmiyor. Ancak gene ayn aratrmann, lhanlk dini dzeyine uygun aklamalarnda bir olay daha gze arpyor. Kara Ts'e kar kan Aruu Ts'n ad lgen'dir. (Latinlerin Vlken'ini andran bir ad.) lgen, Akdeniz Greko-Romen medeniyetinin baba Zeus tanrs gibi, parlak kl, yldrml bir Babahandr. Btn bu ve benzeri elemanlar, Trklerin, inanlar alannda, Uzakdou ve Yakndou tesi Akdeniz medeniyetlerine dek toplumlarla ilgilenmi bulunabildiini hatrlatr. O geni evrencil ilikilerin, Trklerle Moollar tek tanrl din inanlar-

na doru yaklatrmas yadrganamaz. Altay Trkleri'nde slamlktan nceye ait olduu anlatlndan belli olan bir Tufan efsanesi bile yayor: "Yayk (Tufan) olacan ilkin "Temr mst kk teke" (Demir boynuzlu gk teke) bildi. 7 gn dnyay dolat. Bard. 7 gn deprem oldu. 7 gn dalar ate pskrd. 7 gn yamur yad. 7 gn frtna oldu ve dolu yad. 7 gn kar yad. 7 aziz karde (by Erlik, tanrcl, nome: kitap, ehli lgen) gemi yaptlar. Her cins hayvandan birer ift aldlar. (Gemi Yal Mngk adl byk dada, yahut Kosaga'a yakn Iyk danda hala durur!) Tufan bitti. lgen gemiden bir horoz sald. O souktan ld. Kaz sald, o gelmedi. Kuskun (karga) salnd, lee dald. 7 karde gemiden ktlar... lgen, Nom'dan ald gle, insan yaratmaya giriti. Altn fincan iine kk iek koydu. Kardei Erlik, bu iein bir parasn alp gene bir insan yaratt. Ve ilh." (A.V. Anohin, Keza) Gryoruz. Trk toplumu, snger gibi hereyi emicidir. Akdeniz tesinden Altay dalarna dek yaylm Smer medeniyetine zg Tufan efsanesini, slamlktan nce, kendi evresine gre benimsemitir. slam medeniyeti ile karlanca, ondan da etkilenmemezlik edemezdi. "Cengiz Han'n 1289'da slaml kabulne ve o zamana dek atalarnn telakkilerine bal kalm olan son Moollarn da fiamanillikten yz evirdikleri an "(ran Moollan, s.187) olmutur. O anda bile, Trk ve Moollar, birbirleri ile "KANKARDE" olmak iin, birbirilerinin kann trenle ierlerdi. "Cengiz Han zamannda bu adet gittike kayp olmakta idi." (Keza, s. 189). Trk ve Moollar "ef mezarlarn gizli tutmaya abalarlard" (Keza, s. 195) "Mslmanl kabul ettikten sonra. Gazan, kendisine Tebriz'de muhteem bir trbe yaptrmtr. 1304 yl buraya gmlmtr." "Gazan, Mslman Kadlar Danimend vs.yi vergiden muaf etti. Muzaffer olmak g olmad." (Keza; s. 264). Moollarda, btn ilkel Toplumlarda olduu gibi, ad Kan rgtnn sembol olduundan, "Adlanmalara dini bir mahiyet verilmekte idi." O kadar ki, "Tannm kii lrse, onun adn tayanlarn adlar deitirilirdi." (Keza, s. 216). yle iken, Mslman olur olmaz bundan caydlar. "slamlk ise, bu dine girenlerin mutlaka bir slam adn takmasn istiyordu." (Keza, s. 218) Ve bu istek, en gl eflere kabul ettirildi. Tekdar, Ahmet oldu. Olcaytu, Mehmed oldu. Gazan, Mahmud oldu, Arpa, Meozddin oldu.
66

DI DN ETKS EVRE MEDENYET ETKSDR Bat'da yklm gibi evrene Roma mparatorluu'nun dini "RUH'u HABS"

yaylan,

HIRSTYANLIK

idi.

Hristiyanlkla

Cermen Barbarlar arasndaki iliki ne idiyse, slam saltanatlarnn andrp rtmeye urat SLAM dini ile Gebe Trk toplumlar arasndaki iliki, hemen hemen o oldu. Bu ilikiler ortamnda, girikenlik (teebbs), aksiyon, inisiyatif Trk toplumuna dt. Hristiyanla doru gerken, bedeni ryp, ruhu askda kalan Roma medeniyeti gibi, Mslman dini de, yalanm, kkn bir Ruh halinde kalmt. nk Arap-Acem toplumlar, kendi i ekimeleri yznden Tarihcil anlamyla ypranmlard. Dalga dalga gelen gen aknc Trk toplumu nnde, slam Arap ve Acemler yorgun, ylgn, yenilgindiler. Ancak tarm retimi gibi, yksek verimlilii kimse iin bilinmez kalamayan bir Medeniyet stnlkleri vard. Bu durumdan g alarak, altta green pehlivan oldular. Ayrca, Tektanrl dinler arasnda, bir toplum dinamizmine dayanan, en sade ve en yalnkatls slamlkt. slamln kendi aknclk a: Hlefa-i Raidin a vard. zellikle o adan kalma genel Mslmanlk prensipleri, Kent ana ynelmi Trk toplumunu etkiledi. Daha dorusu, bir dinin Trk toplumunu etkileyebilmesi iin, Trk toplumunun karsna kan dini yaratm bulunan

topluma az ok benzemek zere deimesi gerekti. Bunu, Tsin dini ile amanizmin karlkl etki-tepkilerinde grdk. slamlktan nce Trk toplumuna kesin etki yapt anlalan din, in toplumundaki Tsin dini oldu. Trk toplumu ile in toplumu karlanca, bunlardan hangisi, tekisine daha ok etki yapt, kestirmek hayli gt.

lk bilinen Trk Kadn hukukuna dayanyordu. ANAHANLIK sistemini kutsal latran bu dine amanlk denildi. Ouz Han uzlatrd. Ancak LHANLIK efsanesine balanan L dini, amanizm biimini klf gibi kullanarak, Anahanlkla Babahanl anda Babahanlk iyice glenince, inlilerin TSN dini Trklerin eski kadncl amanizmini etkileyebildi. amanlkla TSN dini arasndaki fark, Trk toplumu Anahanlktan getii lde silinmeye balad. Toplum iindeki varlk ve g farklar, insanlar arasnda ztlamalar ve sosyal kutuplamalar biimini alnca, o duruma uygun olarak Tsin dini de inananlar Y - KT diye ikiye ayrd. Trk toplumunda ilk amanizm ann ET kan kardelii, ancak lhanlk dini belirdii sralarda, sosyal ztlklara ve kutuplamalara doru paraland. O paralanp blne tpatp uygun dmek zere, lhanlk dininin inanlar su yzne kt. AYDINLIK - YUKARI bilinen gke kar ve zt olan, gnei bile kapkara bir renge boyayan bir AAI gk ortaya kt. Tek szle, in medeniyetinin Trk toplumuna doru gelen etkileri, Trk toplumunun kendi yapsnda, sosyal ilikilerinde Anahanlk yerine, Babahanlk ilikilerini (basit mlekilik ve apa ile kadnn iledii gelge ekincilik ekonomisi yerine, obanlk ve sr ekonomisini) Arap-slam toplumu erimi Arap kesinlikle geirmedike, Tsin dikarlaninde grlen ztlklar, Trk dininde domad. ile Trk-aman toplumunun insanln mas baka trl olmad. slamlk, yukar Barbarlk konana kentlerindeki Medeniyete gei akn idi. Baka deyimle, slamlk, Arap toplumunu, birden bire gelien (tarihcil kanlmazlkla evren ticaretinin anszn Hicaz'a ynelmesi zerine gelien) Ticaret mekanizmasna kaplarak, Yukar Barbarlk konandan snfl toplum biimine atlatmt. Trk toplumu ise, tam slamlkla karlat sralar, henz obanlk gebeliinden tarm ekonomisine iyice geememiti. slamln Trk toplumunu etkileyebilmesi iin, Trk toplumunun, kendi, snfsz, sosyal snf adn almaya elverili snf ayrlklar bulunmayan Babahanlk dzeninden, sosyal snfl Medeniyet dzenine sramas gerekti. Trklerin Mslmanlamalar iin, Mslman toplum dzenine kar bir alclk (radyo deyiminde:
68

Babahanla

reseptivite) kazanmas gerekti. Bu reseptivite,

alganlk, Trk toplumunun, Gebelik yle dursun, ana girmesi demekti.

Kent a-

ndan yukarya doru hzla ykselip sosyal snfl Medeniyet Demek, "Trk toplumu zerine dinin etkisi": Son durumada, Trk toplumuna evre Medeniyetlerin yaptklar etki ile llebilir. Trk amanizmine Tsin dininin etkisi, Uzakdou Medeniyetinin etkisi olmutu. Trk toplumuna slam dininin etkisi, Yakndou Medeniyetleri basamana erikin Arap-Acem medeniyetlerinin etkisi olacakt. Bu sonuncu etkiyi gze arptrabilmek iin, slam dini yolundan Trk toplumu zerine yaplm bir SOSYAL, bir de EKONOMK alanda etki rnei vermek yeterli olabilir.

SLAMLIIN TRK T O P L U M U N D A KANBALARINI Z slam, daha doarken, Tarihncesi Arap toplumunun Kan

balarn temizledi. Hazreti Muhammed'in Medine kentine gmesi bu r at. O zamana dek Arabistan'da, belki birka Yahudi dnda, herkes "Kankardei" idi. Yani insanlar, kendi kabile ve Kan rgtlerinin iinde olanlarla kan, can pahasna kardeti. Kendi kanndan olmayan karde sayabilmek iin, Trklerde grld gibi, birbirinin kann trenle imek gerekirdi. Yesrep kentine (Medine'ye) glnce, iki tip Mslman ortaya kt: "Muhacirin" adl Mekke kentinden gm MslMuhacirlere yardm eden Yesrepli'ler. Bunlar manlar, "Ensar":

ayr ayr Kentlerden, ayr kabileden, ayr Kan'dan gelme insanlar olduklar halde, aralarna kimi Habe, Acem gibi ta uzak lkelerden gelmi Yahudi ve "Mrik" gibi yabanc inanlardan yeni km kimseleri de alarak, hep birden "MSLMAN KARDEL" kurdu la r."nnemel mslimune ihve" (Hi kuku gtrmez ki mslmanlar kardetirler) diyorlard. O zaman insanl iin bu anlay ve davran, htilallerin en korkuncu ve by idi. lamnda larla Nitekim, artk lafn para etmediini grp, kll davrana giren Mslmanln ilk bykl ankalm birka yz kiilik Bedr gazvesi, Araplar iin o BabaGen Mslmanlar, yal "htimal ki, Kan byle gsterdi." hep zamana dek grlm, iitilmi olmayan bir sahne idi. oullar kl klca gelmilerdi. atalarn dize getirmilerdi. Onun iin, Lammens, hakl olarak unu yazar: vatandalar balarndan (H. Masse, arasnda baka Muhammed zerine ilkin Din balar kurmak "bilim iddiasn iffeti" kardeliini

L'slam 'dan)...

Burjuva

kukulu konuur. Ortada "ihtimal" veya "iddia'' yok. Saval

davran ve kutsal dnce akl vardr. slamlk, kan balarnn klla kesilip atldr. slam dininin Trk toplumuna etkisi daha baka trl olmad. Mslmanlk, Trk toplumunda, o zamana dek yaayan snfsz toplum davran ve dncelerini, sosyal snfl toplum davran ve dncelerine doru deitirdi. lkel Sosyalizm a olarak sosyal snflar bulunmayan Trk toplumunun yazlmam kurallar, KANKARDEL ANAYASASI idi. slamlkla birlikte, o yazlmam Trk Tresi'nin yerine, sosyal snf hakl karp dzenleyen yazl Domalar, Bezirgan mnasebetlerini

Naslar geti. Arap toplumu iin de, slamlk, Araplarn CAHLYET dedikleri yazsz Kankardelii dzenleri yerine, ilikilerinin en temiz ve en yceltimli Kur'an hkmleri olduydu. Bu olay Tarihte geliigzel serpilmi ynla ilikiler ispatlar. rnein Neri Tarihi'ne bakalm. lk Mslman anak Han'dr. Onun olu saylan Musa Han lnce, iktidara olu deil, amcas saylan Bura Han geer. Bura Sahiden Musa'nn amcas ise, anak Han'n kardei olmaldr. Oysa, Bura Han, "Harun" adn alr (Mslman olur) ve babas Sleyman (gene Mslman) saylr. Bu Sleyman, anak Han'n da babas olsa, ilk Mslman o olmalyd, anak Han ilk Mslmandr. Bu durum, aka gsteriyor ki, Mslman olunduktan sonra bile, henz babadan oula miras kalan bir egemenlik kurulamamtr. Nitekim, Bura'dan sonra gelen Ahmed Han da anak Han kadar slalesiz zpktdr. Ahmed' in babas Ali olu EbunNasr olarak anlr. Ahmed'le kendinden nceki efler arasnda irsi slale ba yoktur. Belirli artlar altnda, Tarihncesi "Askeri demokrasi"lerindeki usullerle iktidara gelmi kiiler vardr. "Mvahhid" saylan Ouz'un ana gidilince, Kan rgtnden baka hi bir eyle karlalmaz. Ouz rgt, aka 24 Kan (Han) rgtn iine alm, Sacl (Meymene: Babahan), solcul (Meysere: Anahan) ama hepsi eit 6 kabilenin Konfederasyonudur. Ouz'un gerek olu imi gibi gsterilen Gn Han, 4 Kan'l bir kabilenin semboldr. Gene gerek kii Kay olmaktan Kan' ziyade, Gn kabilesi Kan'dan birincisinin semboldr. ile birlikte Ouz Konfederasyonunun Kay Han, iindeki 4 ruhunu geiren yazl

Zamanla,

Sa kolu (Meymene) iktidardan der. Sahneye, Ouz Konfe-

derasyonunun Sol kanadndan (Meysere'den) Tak (Da) ortak semboll kabilenin Salur Kan' kar. Bylece egemenlik, slam tarihilerinin yaktrma deyimlerine gre kii Kan olarak ayr ayr elindedir. Onun in, Salur Kan'ndan sonra, olduk ki, ona anak Han derler" deniliyor. olduu halde, hala Mslman Mslman Han'larn deil, rgtlerinin ilk "Bir kii dahi kral ad tasemboller tayan Toplum

Bu anak Han, (Arapa)

maz,kendisine "Kara Han" lakabn yaktrr. Medeniyet tarihisi iin bu durum iinden klmaz bir karklk saylsa da, tarih ncesi bilimi iin realite udur: Medeniyet krallarnn mutlaklam olan ecere ve Hanedan imtiyaz, ilk Trklerde bulunmamaktadr; sonraki Medeniyet tarihileri ise, anlalr olmak iin, ilkel sosyalist eflere birer Slale yaktrmak zorunda kalmlardr. Bu "karklk" (Hanedanszlk) Seluklulara dek srp gider. Seluklularn Tarih sahnesine klar, ana izileriyle, Avrupa'da Cermen "Kral"larnn treyilerini andrr. Din adamlarnn efi, "Hidayet"e eritirdii sava yava yava kutsal Kral, Sol konfederasyonunun kuzey kafir ecaatli ve Barbar "Askeri sultan olur. kanadndaki Demokrasi" kDingiz reey Seluk'un 3'nc gelp,

k,Ouz

Kabilesinin KINIK Kan'na baldr. Bu Kan: "Yedinci iklimin ve tedbir sahibi, budur. gelen Trklerinden Beygur imana Trklere dilir olurlar. Ol taifeden ilk imana padiaht."

Bunun

zamannda

Bu padiah Dakak adnda birini Trklere kar savatryordu. Dakak' n Seluk adl olu vard. Dakak lrken "Asker ilerini ona ca, (Seluk' a) brakt. Trk kral bunun Kat" ve lar yapt. halkndan korMslman olunKafir Trklerle kup ldrmeye kalkt. "Kafir Trklerin Bu haber ald. lkelerine gaza"

dvrken,107 yanda ld, Mslman olduu iin, oullarna Semit-Arap adlarn, Arslan, srail ve Mikail diye koymutu. Bunlar Hint Kral Mahmut, sonra Mesut tarafndan zaman zaman esir edildiler. Kurtuldular. "Mikail lnce 2 Bey ve birisi Davud olu Ebu Selukiyye) olu kald. Cafer Bey. Talip Birisi Ebu Trklerin Talip Mehmet Turul (Ali'i ettiittiba Seluk kua

Mehmet

Turul Bey' e

ler." (Neri Tarihi, s. 24). Bunca altstlkler oldu. Dikkat edelim: Seluk oullar, hala, Mslman etkilerine ramen, eflerini "ittiba" yoluyla ikti-

dara getiriyorlar. Babadan oula miras otomatiklii ile iktidar gemiyor. Trk toplumu, tpk Ortaan'n Cermen kabileleri gibi, kan rgtl bir "Askeri Demokrasi" durumunu yayorlar. lerinden Sava Kumandan Bey olacak kiiyi, ilk Mslmanln "Biat" dedii oy verme usulyle seiyorlar. "ttiba ettiler" in anlam budur. slamlk dini, bu askeri demokrasinin yerine, Kan tekilatlarn erite erite, irsi hkmdarl geirdi. Seluklular Saltanat (Hicret: 477, miladi:1085) ylndan sonra, (tpk Papa'dan Takdis alan Cermen askeri efleri gibi), Badat'taki slam medeniyetinin sembol Halife'den MENUR alarak Sultan kesildiler. Drt yz yllk mrleri zamanla Sultan bitince, yerlerine geen, biimine evirerek, ayn bu yol slam Gn kabilesinin Kay Kan'na bal gsterilen Osman Oullar, Hanlklarn (Medeniyet dini) metodlaryla iktidar tuttular. nce BEY, sonra SULTAN, ve en sonunda HALFE durumuna geldiler.

SLAMLIIN T R K T O P L U M U N A T O P R A K DZENN VER slam dininin Trk toplumu zerindeki etkisi elle tutulurca bir madde zellii olarak Toprak dzeni alannda grld, Osmanl Trklerinin Anadolu'ya gtkleri zaman basit bir "Askeri Demokrasi" toplum dzenini yaadklar, Devrim - Sosyalizm, s. Naima Tarihi'nin 163-170, stanbul anlatt "Etvar" dan getikleri ortadadr. (Bakla: Dr. H. Kvlcml, Tarih runa 1965). lk Osmanl Trkleri, Gebe olduklar iin, srf Din uFtuhat yapmak zere lkeler, yerler ele geiriyorlard. Topraklar ele geince ne yaplacakt? Bunu, Trk toplumu olarak hemen hemen hi bilmiyorlard. Onlar iin toprak bir otlakt. Topran zerine yerleilip Tarm retimi yapmak, apayr bir i ve dzendi. Onu kendileri deil, "lmiye" adn alacak olan slam medeniyetinin yetitirdii din bilginleri bilebilirdi. Mslman bilginler eriat (anayasa) ve Fkh (Hukuk anlam) kurallaryla dzenleyeceklerdi. Osmanl Trklerine kalsa, tpk ilk Cermen valyeleri gibi, bu Trk Alpleri de, fethettikleri yerleri, hemen silah arkadalar arasnda paylap geiverirlerdi. rnein, "Devletin temellerini kuran" diye anlan Birinci Murat Gazi, andarl Gazi Halil Hayrettin Paa'ya, bir kalemde, Bursa, Glpazar, Kocaeli, znik, Grele, Bolu, Mudurnu, Gerede, Sultann, Eskiehir, Ktahya, Simav, Lazkiye, Hamid, Durdur, Sla, Malatya, Rumeli Vilayeti, Hayrebolu, Paa sanca, Serez, Ustrova gibi Sancak ve rnleri zere ve temlik kazalarda tm ve ihsan bulunan 38 klnp... 1331) ky birden, btn serbest dilerse "er'i olmak balarfi gelirlerile, her bakmdan isterse satup,

yp" tasarruf etmesi

iin vermiti. ("Mlkname'i

Hmayun",

Matbaai Ahmet Kamil,

Cermen Barbarlarnn iine eski Roma Hukukunu kutsal din kurallar biiminde sokan, Hristiyan kilisesi olmutu. Osmanl Trkleri iine de, eski Mslman hukukunu sokanlar: "lmiye snf" denilen din bilginleri oldu. Tarihin btn iinde incelenince ak seik grlr ki, hibir Medeniyet tekisine yeni bir geliim basama aktarmadan gememitir. slam toprak hukuku, sistem olarak, kendisinden bir nceki halka olarak gelip gemi Roma toprak hukukunu az ok netletirip gelitirmekle dodu. Yalnz, Roma hukuku deyince, onu ilk gnnden sonuna dek ayn kalm mutlak bir formller sistemi sanmamal. Roma hukukunun son derleyicisi Bizans oldu. Bizans ise, elbet Bat Roma tecrbelerini, ikide bir urad "Barbar alar" altnda kalplattrd. Bu bakmdan Bizans hukuk krkanbar, sk sk Barbar eilimlerinin imbiinden geti. slam toprak hukuku, dorudan doruya Bizans hukukundan ilham alrken, slamln iinden kt Kent eilimlerine gre ayarlad. Hicretin ikinci yzyl, slamlk, Roma hukukunu zel terimlerine dek slam hukukuna aktard. Ama bu aktarta, Arap kentlerinin doktriner ruhu egemenliini hibir zaman yitirmedi. Osmanl Trkleri, toprak ekonomisi kurallarn, slam imbiinden gemi olarak benimsediler. slam hukuku balca 6 kaynak tand:1- Kur' an: En bata ve en tartmasz kesin kurald. 2- Snnet: Muhammed'in davran, ilemi, sz, susuu olarak yzde yz Arap Kentinin ruhunu tayordu. 3- Medine gelenek-grenei (Coutume): Kendiliinden Arap Kentini kriteryum sayyordu. 4Hadis: Muhammed'den rivayetlerdi. Fakat uydurmay nlemek iin, heMedine doktorlarnn

men arkasndan, 5- stlah' getiriyordu. Hadis Kamu yararna ztsa, bu yoldan dzeltilebilir. 6- cma: bir konuda oybirlii (consensuz doctorum ecclesiae) dir. Bu alt kat szgeten gemi dnyann btn kurallarnda, artk ne Bizanslk, ne Romalk kalamazd. Ancak hayatn canll kendini dayatabilirdi. slam toplumunda Roma toplumunun benzeri ilikiler varsa, onlar Arap Kentlerinin insan dncesinde ilenerek gelitirilirdi. Alt hukuk kayna dnda, sa duyuya dayanan geni REY, KIYAS (analoji) ve STHSAN (dzeltme, iyiletirme, gzelletirme) mekanizmas da iletiliyordu. tihad, ilk slamlkta kapanmayan bir kapyd.

Yukarki hukuk kaynaklar, geni slam toplumlarnn eilimlerine gre deerlendirildiler. (tutulacak yol) denildi. Bu deerlendirmelere MEZHEP Mezhep kurucularndan Malik, Medine

doktorlarnn oybirlii dnda hkm tanmyordu. O, lden kamamt. Hanbeli, Malikiden de kat, dar kald. Hadisten aa hukuk kayna bilmedi. afii, slam doktorlarnn her zaman CMA yapabileceklerine inanyordu. Ama Re'y, stihsan ve istislah kabul etmiyordu. Trk toplumu, Seluklularla birlikte Hanefilii tuttu. Kendisi Acem olan Ebu Hanife, Trk'n eilimine uygun dt. lan durumda dolayssyla, Ebu Hanife' ye gre: kyas, femekan tarzda "Metn malum olduundan, faama ben daha evre artlar (AHSEN: giren yeni neririm. filan eyi gsterir;

davranmay Medeniyete

gzel sayarm)"

denebiliyordu.

canl bir toplum iin, bu daha kvrak mezhep yatkn geldi. "Seim" byle oldu. Her ulus kendince bir Mezhep seiyordu. Osmanllar, Seluk Ulemas ile yola ktlar. Btn o zamana dek gelmi gemi Medeniyet kurallarn, Bizans'n evre artlar ortasnda ilediler. Toprak mlkiyetini henz pek ciddiye almadklar iin, fethettikleri yerleri beendikleri yoldalarna peke ekiveren Trk alplerini, slam bilginleri ekip evirdiler. Ortaya, Osmanl damgasn yemi ezeli GANMET ve TOPRAK kanunlar kt. Trk toplumunun SAVA anlay, lk Mslman Arap toplumunun CHAD anlay gibi, "ASKER DEMOKRAS" kurallarna uydu. CHAD: Dine davet edildikleri halde bunu reddetmi bulunan KAFR' lere kar alan GAZA' dr. (V. R. Sevig). SAVA (CHAD), hr, salam ve hali vakti yerinde olan her Mslman iin farzdr. Cihad'la elde edilen eyler, Toprak olursa, ya Kii Fatihler arasnda paylalr, karlnda yalnz r alnr; Onlardan toprak bana Birinci Hara, (bausul ANVETEN MLKyahut eski ahalisine braklr.

bana Cizye (ba vergisi) alnr.

(zorla) zaptedilmi topraklara, ikincisi ok defa SULHEN rla) ele geirilmi topraklara uygulanr. Topraklarn

YET, lk Kent usulnce Tanr'nn olur, TASARRUF'u (kullanlp yararlanl), zerinde alanlara der. Topraktan baka Cihad'la ele geen mallar, ya FEY (Cizye, Hara, mrted kiinin var, mirassz len gayr mslimin mal) olur. NEFL (Ganimetler leilmeden nce kimi artlarla savaya braklm nesneler), yahut da GANMET olur. Ganime-

tin ilk Mslmanlkta hepsi, sonradan bete biri "Mslmanlarn mal evi"ne ayrlr. Bu ayrlanlardan yararlananlar, Allah ve Peygamberden sonra, YETM - ZRT - Y O L C U insanlardr. Allah gkte, peygamber lm bulunduu zaman ganimet ne olur? Malik, mam' n (Hkmdarn) emrine kayrr. Ebu Hanife, daha demokrata mal Yetim - Zrt - Yolculara drr. Ganimetin bete drd Gaazilere letirilir. Maliki, afii atlya 3, yayana 1 pay verir. Hanefi, daha demokrata, atlya 2, yayana 1 pay verir. te Antika Medeniyetlerin retim ve leim gibi btn ekonomi temel ilikilerini dzenleyen yukarki kurallar, "slam dininin Trk t o p l u m u n a etkisi" biiminde kutsallaarak, hemen hemen olduklar gibi uygulanrlar.