Y

I
L

3
4

S
A
Y
I

3
9
9


I
S
S
N

1
3
0
0

-

1
5
6
6
h
I
8
A
h

2
0
1
2
Arz u sema hep pervaneler glbl dnor,
Semazen de bu henge dem IuIup gldlor;
Pervanelerln tqta koqIuklart glbl,
O cezbele dnenler de blze blr qe dlor..!
F|Ineye Yen|| Y|||ar
Neyve he Zaman Yenme||?
8aar|n|n Z|rves|nde|||er ve Ya|n|t|||
|rI|a| 8|n|r|n|n h||meI|| Yer|e|m|
Fas|I 8a|d|rgan|||
itneye; deneme, test etme, potadan
golrmo, hosr homdon, oltrnr toton-
toprokton o,rrmo donobllocogl glbl;
korgoo rkormo, bozgunculuk ,op-
mo, horcumorco sobobl,ot vormo vo lnsonlo-
rr blrblrlno duurmo,o do lltno donogolmltlr.
A,rrco, blzlm lln bozon blr rlsk do llodo odon
bodonl vo clsmonl ,onlorrmrzrn vo mol-mulk,
ovld u l,ol, srhhot, oll,ot, gonllk, mokom, mon-
srp turu o,lorln ,onrndo, lokr u zorurot, hostolrk,
,olrlrk hllorl; gunohloro ork ortomdo bulun-
mo, nols-l ommronln gudumundo olmo, lnsl-
clnnl o,tonlorrn tuzogrno dumo; ohl-l kulur vo
ohl-l llhodrn zulum, lkonco vo boskrlorrno moruz
kolmo; dogllk do,otmolorlo dlno-dl,onoto o,krrr
o,loro zorlonmo; Muslumonco ,oomodon tu-
ru mohkomolordo surunmo, zlndonloro otrlmo,
surgunloro gndorllmo; ,okrnlorrnrn, hususl,lo
do kondl ovltlorrnrn lnon vo duunco lstlkomo-
tlnl bozocok coro,onlor korrsrndo soglom durup
duromomo; munolrk gurhun lorklr ,ollorlo mll-
lotln blrllk vo boroborllglnl bozmo go,rotlorlno
korr do,onmo... ovot, bunlorrn homon hopsl do
blror lltnodlr vo bu lltnolorln bozrlorr, Kur`n`rn
llodosl,lo, lnson ldurmodon doho bu,uk blr cl-
no,ottlr.
1
Aslrndo Kur`n-r Korlm lmtlun oluruk
sz erle Je lutrlu Ju Jenerz.
2
bu,urorok blzo
lltnonln oltllllglnl hotrrlotrr vo ,urudugumuz
F
16$1 399 106
,olun ulu`l-ozmno blr motonot lstodlglno dlk-
kotlorlmlzl okor.
Evot, lnson, bodonl vo clsmonl orzulo-
rr,lo lmtlhon oldugu glbl, bozon dun,onrn
czlbodor guzolllklorl,lo, moddl lmkn vo
sorvotlo, lktldor vo kuvvotlo, bozon bol vo
muslbotlorlo, dogllk lhtlll vo lltlroklorlo, bo-
zon do ltlmol duzonln bozulmosr, toplumun
onorl vo korgoo,o glrmosl. glbl hususlorlo
do lmtlhon olur.. vo bunlorrn butunu do lltno
kotogorlslno glror.
Blr toplum vo ulko lln lltnonln tohrlbo-
tr, horlcl dumonlorrn o ulko,l lgol odlp o
toplumu oslr olmolorrndon doho tohllkolldlr.
Mlllotlor, ,oboncr mustovlllor korrsrndo hor
zomon dorlonlp toporlonmr, blr copho olu-
turmu vo onlorr ulkolorlndon surup rkormr-
lordrr omo, kondl llorlndokl lltno vo losodr
omodo o kodor boorrlr olomomrlordrr.. vo
holo bu lltno, ,oboncr ldoolojllorln gudumun-
do, dogllk koslmlorln blrblrlorlno korr klnlorl,
nolrotlorl, krskonlrklorr kruklomoslno do,o-
nr,orso.. ovot, b,lo blr lltno,l omok hl do
kolo, olmoso gorok. Hor o,don ovvol lko,
nolrot, hozrmsrzlrk vo llhod duuncosl ok dolo
lozllot hlslorlnl boskr oltrno olrr; toplum lortlo-
rl orosrndo ovronsol lnsonl dogorlorl ,ok odor
vo lortlorl lnson bozmosr blror conovor hllno
gotlrlr. Hor ,ondo lhtlll vo lltlrok hrrrltrlorr
du,ulmo,o bolor; zo,rl koroktorlor torro su-
ruklonlr. Bozon do hor o, ,loslno lrozodon
rkor kl, mosolo korkun blr horcumorcln hor
torolr sormosr,lo kolmoz, onorl dolgolorr pok
ok klmsonln lmon vo umldlnl do olrr gturur.
Butun bunlorrn ,onr srro blz, dln vo dl,o-
not odrno moruz kolrnon o,loro do lltno do-
rlz. No vor kl b,lo blr lltno, ohl-l lmon lln blr
mndo bol so,rlmosrnrn ,onrndo, ok dolo
onlorrn lmon lrodolorlnl gulondlrdlglndon,
muslbotzodolorln pok ogunu ohlkl orrnmo-
16$1 399
,o gturdugundon vo hotoloro kollorot olmo
zolllgl tordrgrndon dolo,r ,ororlr do so,rloblllr.
Holo b,lo blr lbtllnrn rzdrror dlll,lo Conb-r
Hokk`o tovoccuho vosllo olmo glbl blr ,onr vor-
drr kl, lnson bu oklldo blr duo ulkunu oncok
dogllk bol, muslbot vo lltnolorln ponoslndo
krvronrrkon ,okolo,oblllr vo nur-u tovhld
llndo srrr-r ohodl,ot tocolllslndon no lltllotlor
no lltllotlor grur.
A,rrco, oktll sobrr vo kodoro rrzo orovo-
slndo lltnolor lmblglndon gomonln, ok dolo
lorklr movhlbo sogonoklorrno vosllo oldugu do
srk grulon hdlsolordondlr. Ancok konu,o, llt-
no,o moruz kolon vo borno golonlorl Alloh`rn
tokdlrl do,lp gnul honutlugu,lo korrlo,on
dogll do, ono sobobl,ot voron, onu kruklo,on
vo onunlo blr ,orloro vormok lsto,on zollmlor
vo tlronlor orsrndon bokrldrgrndo, durum to-
momon lorklrlrk orz odor; ovot, o, mu`mlnlor
lln lzoll blr rohmot olmosrno korrlrk, Kur`n-r
Korlm`ln do pok ok ,t-r bo,,lntr,lo llodo
bu,urdugu glbl, lltno,o sobobl,ot voron god-
dor vo hottr klmsolor zovl,oslndon blr o,ton
ll, kulro donk blr losot omoll,osl, ohl-l lmono
korr mulhldlorln kulurlorlnl llodo otmolorlnln
unvonr, lmonsrzlorrn, mu`mlnlorl ,uruduklorl
,oldon soptrrmo cohdl, lblls`ln, lnsonlor lln-
dokl ,ordrmcrlorr vosrtosr,lo o,tonl o,unlorr
vo bunlorrn, zo,rl koroktorll vo hor zomon uno
buno lot olobllocok vo,o provoko odllobllocok
klmsolorl, ,orlndo korgoo,o, ,orlndo onorl,o
suruklomo go,rotl olorok ,orumlonmrtrr.
Bunlorrn ,onrndo, gunumuzdo ldoolojlk,
sl,osl vo llhod-lnkr ko,noklr blr lltno doho vor-
drr kl, zonnrmco on tohllkoll olonr do lto budur.
Bu tur lltnolor bozon butun toplumu tomollndon
sorsocok ,lo gonl olonlr horcumorloro sobobl-
,ot vorlr kl, hlblr o, ,orlndo kolmoz. Top,okun
dogorlor oltust olur, hor ,ondo kol gozon onorl
korrsrndo kuvvo-l mnovl,olor krrrlrr, lrodolordo
otrrtrlor du,ulmo,o bolor vo toplumu/toplum-
lorr blr boton blr boo ,ols koplor.
Buguno kodor golml-goml toplumlorrn on
gzdosl vo guzldosl Asr-r Soodot lnsonlorr dohl
-bolll ludo do olso- horcumor ,oomr vo l
lo lltnolorlo kon oglomrlorso, bu dovvr u god-
dordon bugunku noslllor do, ,orrnkl kuoklor do
doho ok okocok domoktlr. Blr krsrm olumsuz
toslrlorl,lo to gunumuzo kodor golon vo lmdl-
lordo do bozr osobl ruhlorr horokoto golron o
kodlm lltno, hl bozr mulhldloro, munolrkloro
vo lslm`rn lkbollnl hozmodomo,on dln dumon-
lorrno molzomo tokll otmokto vo onlorrn oll,lo
,onl ,onl losotloro sobobl,ot vormoktodlr. Hodls
kltoplorrndo, ol-Flton vo`l-Molhlm bolrgr,lo
vorllon lltno, hlr zomon hdlsolorlnln on bu,uk-
lorlndon blrl vo kr,omotln do on bollrgln olmotl
olorok zlkrodllmoktodlr.
3
Konu,lo olkolr go,bl hoborloro mohrutl vo
kulll blr nozorlo bokobllonlor, bu lltno/lltnolorlo
bu,uk ludo lslm`rn otrolrndokl surlorrn ,r-
krlocogrnr, mu`mlnlorln poromporo olocogrnr,
dlnln lnkr odlllp dl,onotln zoolo ugro,ocogrnr,
hor torolto ,oloncr tlronlorrn soslorlnln du,ulo-
cogrnr, lslml cogrol,odo rrz, ho,sl,ot vo nomu-
sun p,lmol olocogrnr, olrp rrpmonrn ohvl-l
dl,odon so,rlrp, holl vo moru mulhozolorrno
ltlbor kolmo,ocogrnr, lkl, zlno vo dogllk clno-
,otlorln horkosl conrndon bozdlrocok oklldo
,o,grnloocogrnr, horkosln ho,vonl hlslorlno
,onlk duup sodoco kondlnl duunocoglnl g-
rur vo urporlrlor.
olmonrn rrpmonrn ,o,grnlotrgr, hor-
tumlo,on hortumlo,ono mlllot molrnrn orur
odlldlgl, horomrn-hollln unutuldugu, ,olonrn,
luhun muboh so,rldrgr, dlnln tohklr odlllp dl-
,onotln gorokslz gruldugu, hor ,ordo kon d-
kulup kon llldlgl, drt blr ,ondo lltno orklorr-
nrn dnup durdugu, gucu-kuvvotl tomsll odon
bozr klmsolorln bu lltno vo losot orklorrno su
tordrklorr u mo`um dnoml ol-Flton vo`l-
Molhlm loslrnrn noroslno ,orlotlrocoglmlzl
bllomo,ocoglm omo, dun,odo hor o,ln lrozo-
don rktrgr vo bu,uk ludo lnsonl dogorlorln
oltust oldugu muhokkok.
Alloh`rn lno,otlndon hl umlt kosmodlk; on bu-
,uk sormo,omlz do lto bu umlt.! Kosmo,ocoglz
do, zlr oktll sobrrmrzrn uzorlndo tomollondlgl ruh
do lto bu ruhtur.
* 8u uzt Yen Umt Jergsnn Nsun-Muts-Huzrun
z006 turll 7z. sutstnJun ultnmtttr.
Dipnotlar
1. Bkz.: Bokoro srosl, 2/11.
2. Enbl, srosl, 21/35.
3. Bkz.: Eb Dvd, molhlm 14; lbn Ebl o,bo, ol-
Musonnol 7/488; ot-Tobornl, ol-Mu`comu`l-koblr
18/220-221.
107
vruu'du 20J0 kii uIiiImudik derecede so-
guk buIudi. $ehirIer yogun kur yugii ve
rekor seviyede dk sicukIigu muruz kuI-
di. HuvuuIunIuri ve tren istusyonIuri kuu-
tiIdi, yoIIur buzen binIerce yoIcuyu yoIdu birukuruk
gnIerce kuuIi kuIdi. UrnIer dondu ve bIgenin
gidu teduriki tehIikeye girdi. YzIerce insun dondu-
rucu sogukIurdu huyutini kuybetti. IIim udumIuri ise,
0ne'teki hdiseIerin yeryzndeki urtIuru nusiI
tesir ettigini urutirmuktu ve toIudikIuri veriIerIe
Dnyu ikIiminin nusiI degitigine iik tutmuktudirIur.
0ne'in munyetik uIuninduki bu degiikIikIer,
kendi yuisinu ve etruIinduki gezegenIere degiik e-
kiIIerde tesir etmektedir.
Ien/ /nscn, /n |u|unc sc|/ |e
|e| |0||0 c||oncu|uun /c||s|nJcJ||. O:e scy|s| //nJe
/enJ/n/ yen/|emes/n/, |J/se|e|e s: J/n|e|mes/n/ |/|/|.
\e |e yccJ|| Je||/n n0nJe y0|0|.
Mustafa ERDEMLI
A
Dnyu gibi, 0ne de munyetik bir uIunu ve ut-
mosIer oIuruk udIundiriIubiIecek bir tubukuyu
suhitir. 0ne'in utmosIeri uiri sicuk guzIur-
dun oIuun tubukudun meydunu geImekte-
dir. 0rIebiIen en derin tubuku fotosfer
3.900 iIu 5.550 C, ikinci tubuku kro-
mosfer 4.J50-9.700 C uruIigin-
dudir; en di tubuku korona ise
birku miIyon dereceye uIuu-
biImektedir. 0ne'in munyetik
uIuni, girduIur oIutururuk du-
kiku dukiku ve bIge bIge de-
gimekte, bundun doIuyi sicuk
guzIur uzuyu kuumumuktudir.
0ne utIumuIuri iIe koronudun
ktIe kouIurinin sebebi, 0ne
IekeIeri ekIinde gzIenen mun-
yetik uIun degiikIikIeridir. 0ne
IekeIeri, buzen urIuk IotosIer urku
Inindu grIebiIen, yksek iddet-
te munyetik uIunin sebe oIdugu so-
gumu guz girduIurinin koyu izIeridir.
0ne IekeIeri iIe uIkuIi gI munyetik
uktivite uIunIuri, Dnyu'nin kendi mun-
yetik uIunindun 4.000 kutu kudur duhu byk
oIubiImektedir. 0ne utIumuIuri, munyetik
ener}i dugiIiminin serbest kuImusi sebebiyIe
ortuyu ikun, rudyo duIguIuri ve x-iinIuri uru-
16$1 399 108
I
K
L
I
M

\
|
,

I
,
I
K
L
I

I

v
e
sindu degien duIgu boyunduki rudyusyon utIumu-
Iuridir. Koronudun ktIe ikiIuri ise, 0ne'in mun-
yetik uIunIurinin yeniden dzenIenmesi sirusindu
ortuyu ikun byk guz utIumuIuridir. Dnyu'dun
J50 miIyon kiIometre uzuktu oIsu du 0ne'in utmos-
Ierindeki uktivitesi Dnyu'yu tesir etmektedir. 0ne
utIumuIuri neticesinde tuinun ener}i, dnyu utmos-
Ierindeki urucikIuri iyonize ederek utmosIerin ge-
niIemesine sebe oImuktudir. Bu geniIeme, utmos-
Ierde iIetiIen rudyo duIguIurini bozuruk iIetiimi en-
geIIer ve uydu iIetiimini de durdurubiIir. 0eniIemi
utmosIer; uyduIurin yrngeIerini yuvuIutubiIir ve
utIumunin kendisinde buIunun rudyusyon, uydu-
duki eIektronik donunimIuri devre dii birukubiIir.
Uzuydu geneIIikIe 0ne utIumuIuri iIe birIikte mey-
dunu geIen koronudun ktIe utimIuri uyduIuru zurur
verebiIir, geici oIuruk Dnyu'nin munyetik uIunini
bozubiIir, ener}i ugIuri ve boru hutIurindu eIektrik
ukimi oIutururuk kesintiIere sebe oIubiIir. MeseI
J989 yiIindu koronudun bir ktIe komusi sebebiyIe,
uIti miIyon KunuduIi bir sre kurunIiktu kuImitir.
1

0ne uktivitesinde, dzenIi devridimIerin mi-
nimum oIdugu iki evrim urusinduki sre 8-16 se-
nedir, bu sre ortuIumu 11 yiIdir. Bundun uyri ortu-
Iumu 80 yiIIik bir evrim duhu vurdir. Bu minimum
evrimIerin en ok biIineni, IngiIiz ustronom, 0ne
Iekesi uzmuni Edward Maunder'in udini tuiyun
Maunder Minimumudur. Bu sre, 1600'Ierin ortu-
Iurindun 1700'Ierin buinu kudur srmtr. Maunder
Minimumu; LondruIiIurin 1humes Nehri zerinde d-
zenIedikIeri "buz festivalleri iIe, Munhuttun sukin-
Ierinin, donmu Stuten Adusi iIe donmu New York
Iimuni urusindu yry yutigi Avruu ve Kuzey
Ameriku'duki Kk Buz ugi'nin en soguk bIm
iIe uyni zumunu rustIumuktudir (Bu siruIurdu kitIik,
hustuIik ve sogugu bugIi ImIerde urtmu gzIenmi-
tir).
Bunu gre 0ne uktivitesindeki degiikIikIer,
Avruu'du soguk kiu sebe oImuktudir. 0ne uk-
tivitesi dk oIdugundu, huIiI gneybuti rzgrIuri
yerine soguk oyruz ekIindeki rzgrIur meydunu
geImekte, bu du huvunin sogumusinu sebe oImuk-
tudir.
CoIorudo Universitesi'nden ustroIiziki Daniel
Baker, 0ne kubugundu meydunu geIen bu degi-
ikIikIerin en nemIi sebebinin munyetik uIun idde-
tindeki oynumuIur oIdugunu beIirtiyor.
2
Bu konuduki
degerIendirmesini, "Manyetik alanlari kim kontrol
altinda tutuyorsa, koinati da O idare ediyor. diyerek,
kuinuttu hibir zumun tesudIe yer oImudigini vurgu-
Iuyuruk bitiriyor.
merdemli@sizinti.com.tr
Dipnotlar
1. CeIestiuI Suerower, Science Illustrated, Muyis-Huzirun
2011.
2. mer A. Ergi, 0une Firtinasi, 4[OU, Ocuk 2001 YiI: 23 Suyi: 264.
Gne patlamalar ile
koronadan ktle kopularnn
sebebi, Gne lekeleri eklinde
gzlenen manyetik alan
deiiklikleridir.
16$1 399 109
2000
200
100
0
1950 1900 1850 1800 1750 1700 1650 1600
150
50
16$1 399
hmet Bey ve arkadalari bir araya gelmiler, eitli meseleler uzerinde
konuuyorlardi. (aylar iildike muhabbet koyulaiyor, zamanin nasil
getigi anlailmiyordu. Saatler ilerledike konudan konuya geiyorlardi.
Ronumalarin iine karian dedikodular ise genellikle fark edilmiyordu.
PsikounuIitik teoriIere gre, insunin iindeki suIdirgunIik hissi, IurkIi tezu-
hrIerIe diu yunsir. Bu uidun beIki de Iurk etmeden evremizdeki insunIuru kur-
i yikici oIubiIiyor, kendimize ve evremize menI tesir edebiIiyoruz. PsikounuIiz
enceresinden bukiIdigindu Ahmet Bey ve urkuduIuri dedikodu yuuruk usIin-
du Iurkindu oImudun gizIi bir suIdirgunIik gsteriyorIurdi.
0nIk huyutimizdu uik veyu gizIi suIdirgun duvruniIuru uhit oIuruz.
Insun tubiutinin en zor kontroI ediIen ynIerinden birisi; Ike-kizginIik, kin, in-
tikum, neIret hisIeri zemininde ortuyu ikun suIdirgun tutum ve duvruniIurdir.
SuIdirgunIigin kuynugindu Ike, kin ve intikum hisIerinin kuriimi (kuvve-i gu-
dubiye) vurdir. Insunduki bu his; usIindu zururIi, tehIikeIi eyIerden korunmu-
yu vesiIe motive edici bir hususiyete suhitir. Aursuk, insunin muIini, cunini,
110
Do. Dr. Hasan AYDINLI
A
lerindeki saldrganlk hislerini
konuma ve davranlaryla da vuran kiiler, kendileri
bile fark etmeden gybet, kskanlk, ypratc tenkit girdabna
girecek ve zamanla bu davranlar, kiinin karakter ve ruh
dnyasnda bozulmalara sebep olacaktr.
16$1 399
inundigi degerIeri korumu sz konusu oIdugundu
ortuyu ikmusi gereken bir histir. Ancuk terbiye
ediImediginde insunin btn huyutinu menI tesir
ederek suIdirgun tutum ve duvruniIurin ortuyu ik-
musinu yoI uur. Bu hissin, suIdirgunIigin uktiI ekIi
diyebiIecegimiz kubu kuvvet ve szI iddetIe diu
vurumu du sz konusudur. IIeri boyutIurdu ise si-
kouti ve sosyouti egiIimi gze urur. Psikouti
egiIimi, sikiyutride emuti ve vicdun eksikIigi ile
kurukterize olun kiilik bozuklugunu turiI iin kul-
lunilir. Bu tr bir suldirgunlik; ldrme, yurulumu,
Iizik iddet uygulumu, bukulurinin temel huklurini
igneme gibi su duvrunilurini ortuyu ikurir. Bu
duvrunilur kununlur turuIindun kesin bir ekilde
cezulundirilmuktudir. Cemiyette ok duhu yuygin
olun ve zor Iurk edilen diger bir suldirgunlik ise, u-
siI ekilde ortuyu konun gizli duvrunilurdir. Bu tr
duvrunilur pasif saldirganlik olarak tariI edilir.
0iybet, hasetlik, kiskanlik, kin, dmanlik, Ike,
kizginlik, kIrl konuma, bakalarina gvenme-
me, iyiligi Iark etmeme, dilamaya alima, alay
etme, yiratici tenkit bu tr davranilara misl ve-
rilebilir. Bu davranilarin gerisinde, insanin mahi-
yetinde mevcut olan terbiye edilmemi saldirganlik
hissi yatmaktadir.
Saldirganligin terbiye edilmesi, bir baka deyile
Ike, kin ve intikam hislerinin kontrol edilebilmesi,
insanin sosyallemesine ozitiI tesir eder. Aksi tak-
dirde Ike ve kin hissi; saldirganligin kontrolsz e-
kilde ve gereksiz yerde dia vurumunu tetiklerse, bu
antisosyal bir davrani olur. Itima mnasebetleri
zedeleyen, insani yalnizlatiran ve kiinin bakalari
taraIindan dilanmasina sebe olan bu davranilar,
hesiz en byk zarari kiinin bizzat kendisine
daha sonra da yakin evresine verir. Ilerindeki sal-
dirganlik hislerini konuma ve davranilariyla dia
vuran kiiler, kendileri bile Iark etmeden giybet, ha-
setlik, kiskanlik, yiratici tenkit girdabina girecek
ve zamanla bu davranilar, kiinin karakter ve ruh
dnyasinda bozulmalara sebe olacaktir.
Bir mevzuu gndeme getirme niyetiyle balayan
dedikodu, bazen dedikodusu yailan kiiye zarar
verebilir. NBN (B[[M, dedikodu yamanin te-
melinde yatan sikolo}ik milleri yle siralami-
tir: intikam duygusunu tatmin, iinde bulunulan
ortama uyma, gsteri ve byklk, bakalarini
kltme, kiskanlik, hoa vakit geirmek, gldr-
mek iin bakalarinin ayi ve kusurlarinin ortaya
sermek, kk drmek iin alay etmek. Ustad
#FEJ[[BNBO giybet konusunda unlari sylemi-
tir: 0iybet, ehl-i adovet ve hased ve inadin en ok
istimal ettikleri alak bir silohtir. zzet-i nefis sahibi,
bu pis siloha tenezzul edip istimal etmez Nasil me-
hur bir zot demi: Dumanima giybetle ceza vermek-
ten nefsimi yuksek tutuyorum ve tenezzul etmiyorum.
(unku giybet; zaif ve zelil ve aagilarin silohidir.
0iybet odur ki: 0iybet edilen adam hazir olsa idi ve
iitse idi, kerahet edip darilacakti. Eger dogru dese,
zoten giybettir. Eger yalan dese; hem giybet, hem ifti-
radir. ki katli irkin bir gunahtir. (22. Mektu)
Keudi hata ve eli;kiriti fark etrek
Iimizdeki saldirganlik drtlerini, sadece kaba
kuvvet ve iddetle gstermiyoruz. Eark ettirmeden
yailan dedikodu ve gizli kaakli konumalar-
la iimizdeki kt duygulari da yansitmi oluyo-
ruz. Bu davranilarin ho olmadigi muhakkaktir.
Hayatimizdan giybet, hasetlik, kin gibi kalbi yarala-
yan kt huylari ikarmak iin, mnevyatimizi ge-
litirici ibadetlere ve neIis terbiyesine ihtiya vardir.
Namaz kilan, oru tutan, Islm'in temel prensipleri-
ni yaamaya alian kiilerin bile zaman zaman de-
dikodu yaptiklarini gryoruz. Bu byk bir eliki-
dir. Yaratici'nin i ve diimizdaki her eyi bildigini
bile bile, giybet yapmanin izahi yoktur.
0iybet, kiskanlik, hasetlik, yipratici tenkit gibi
davranilar siradan hle gelmi ise, bunlari yapan
kii iin tehlike anlari aliyor demektir. nk bu
alikanliklar, insani yava yava daha saldirgan
111
Saldrganln terbiye edilmesi, bir baka
deyile fke, kin ve intikam hislerinin
kontrol edilebilmesi, insann
sosyallemesine pozitif
tesir eder.
16$1 399
hle getirecek ve pasiI saldirganlik daha zararli
neticeler doguracaktir. Alikanlik hline gelmi bu
davranilar, kiiyi esir alacaktir. Bunlara duar ol-
mu Iertler, zamanla degitiklerinin ve bazi insan
hasletleri kaybettiklerinin Iarkina varamayacaklar-
dir. Merhamet, muhabbet, hogr, aIIetme, em-
pati, vicdan hassasiyet gibi mspet hasletler yava
yava kaybolmaya balayacaktir.
Keudirite tarar verdiiritiu farkiuda ri,it!
PasiI saldirganlik hisleri ile hareket eden Iert-
lerin nce kendilerine zarar verdiklerini unutma-
malari gerekir. Bu zararli hisler, zamanla kiinin
yalnizlamasina sebep olur. nk bu hisler, Ierdin
davranilarina tesir edecek ve diyaloglar zamanla
bozulmaya balayacaktir. Bir kii saldirganlik duy-
gulariyla birilerine zarar vermeye aliiyorsa, bu-
nun mutlaka menI geri dnleriyle karilaacak-
tir. Sevmedigi kiiye zarar vermeye alian bir kii,
sosyal olarak dilandiginda, yakinlari kendinden
uzaklatiginda bu zarari daha net Iark edecektir.
Saldirgan duygular, kiiyi strese soktugundan
kiinin biyolo}ik dengesi de zamanla bozulacaktir.
Bakasina zarar verme hissi, kiide gerginlige, hu-
zursuzluga, his ve dnce karmaasina yol aar;
bu da kiinin gnlk hayat dzenini bozar. Bunu
neticesinde ba agrisindan yksek tansiyona, sindi-
rim sistemi problemlerinden yorgunluga kadar bir-
ok psikosomatik belirti ortaya ikabilir.
Insanlarin birbiri ile olan diyalogunu bozan,
Iertler arasinda atima ikaran, Iitneye sebep olan
bu alikanliklar itima hayatta ciddi bozulmalara
yol amaktadir. Bu tr davranilarla bakalarina
zarar verme hedeIinde olan kiiler, itima hayatta
bozulmaya sevgi ve muhabbetin azalmasina sebep
olmaktadir. Elerin arasinin bozulmasina, alima
ortaminda insicamin kaybolmasina, insanlarin bir-
birinden uzaklamasina, kavga ve huzursuzluga yol
aan bu davranilari sergilerken bir kere daha d-
nmek gerekiyor.
Bu hastaliktau bir au ouce kurtulrak ereki,or
Vicdan mekanizmasinin neIsin kontrolne ge-
mesi durumunda, Iertlerde daha saldirgan davrani-
lar grlr. Bunu mnev bir hastalik olarak grmek
ve bu hastaligin tedavisi iin tedbirler almak gere-
kir. Bakalarina zarar vermeye alimak, dinimizde
kesin olarak yasaklanmitir. Bu hastaliklar kalbi
112
Gybet, kskanlk, hasetlik, ypratc tenkit gibi davranlar sradan
hle gelmi ise, bunlar yapan kii iin tehlike anlar alyor demektir.
16$1 399
ldrmekte, kiinin ruh dnya-
sinda yaralar amaktadir. Bu tr
davranilar devam ettirildigin-
de sevgi, hogr, muhabbet ve
huzur kaybolur. Eerd ve itima
huzur iin, pasiI saldirganlik dav-
ranilarini sergilememek ve sergi-
leyenlere prim vermemek gerekir.
Hads-i erIte; Her kim giyabin-
da kardeinin kusurlarini soylet-
mezse, kiyomet gununde Allah da
onun kusurlarini ortmeyi tekefful
eder. buyruluyor.
PasiI saldirganligin esas sebe-
bi, mneviyat eksikligidir. Bunun
yanisira yetersizlik duygusu, ma-
kam arzusu, daha Iazla menIaat
elde etme istegi, kendini oldu-
gundan yksek gsterme teli,
bakalarinin zor durumundan
memnun olma, empati eksikligi,
bencillik gibi durumlar da bu ra-
hatsizligin sebepleri arasindadir.
Szkonusu problemin zm,
kiinin mnev ynne daha da
dikkat etmesinden gemektedir.
Bunun yanisira kiskanlik hisse-
dilen kiilere dua etmek, ok ko-
numamak, giybet ortamlarindan
kainmak, gzel eylerle megul
olmak, kusurlari aIIetmek, ena-
niyetten kainmak, ncelikle neI-
simizin ktlklerini grmeye a-
limak, karimizdaki kiilerin iyi
ynlerini Iark etmek, mspet ten-
kit yapmaya alimak alinacak
nlemlerden bazilaridir. Bilerek
veya bilmeyerek gsterilen bu
mnev hastaliklarin tedavisinde
hepimize mhim vaziIeler dt-
g muhakkaktir.
haydinli@sizinti.com.tr
Kaynaklar
- 0azzl, hyou Ulumiddin, 1rc: Ali
Arslan, Istanbul 1972; VI, 522 vd.
- Hasan Aydinli, nsan ve Siddet,
4[OU, Ocak 2010.
- Bedizzaman Said-i Nursi, II. Iema.
- Bedizzaman Said-i Nursi, 22.
Mektup-Hotime.
Semalar gzaqt dkmee durmuq,
Yerle gk arast blr ark kurulmuq;
Bu henge cmlemlz selm durmuq,
Ve kasveI gldlp dugular durulmuq..
113
16$1 399
cektir. Bunlarin inIak yariindaki model davranilari
o kadar gldr ki, birkaini hatirlamak bile bizi bu
konuda ikna etmeye yeter.
1opraktan yaratilan insan, tevazuu temsil etme-
si gereken, Allah'in inayeti olmazsa elinden hibir
ey gelmeyen aciz, zavalli bir varliktir. Bir musibe-
te, hastaliga maruz kaldigi zaman acizligini hemen
idrak eder. 0el gr ki; imandan mahrum olu, onun
bunu Iark etmesini engelliyor. Neticede bu konuma
den insan, Rabb'ini bilmez; kanun, nizam, hukuk
tanimaz; kendi ikari ve menIaati ugruna her eyi
yakar, yikar; kendine ve topluma byk zararlar ve-
evmek, gerekten tanimaya baglidir. 1ani-
madan sevgi olumaz. Eedakrlik yapila-
maz. En byk inIak kahramanlarinin,
Allah (celle cellh) ve Reslllah (sallalla-
h aleyhi ve sellem) sevgisini her eyin stnde tutan
kimseler oldugunda phe yoktur. Onlar, Allah'in
ltIettigi ilim ve itibarlarini, haysiyet ve ereerini
insanligin dnya ve hiret saadetine adami en b-
yk Iedakrlardir. Onlar vesilesiyle hakikate uya-
nan nice kahraman vardir. InIak noktasinda rnek
Iedakr davranilari, hem tarihe gemelerine vesile
olacak hem de, br taraIta kendilerini mesrur ede-
S
114
Topraktan yaratlan insan, tevazuu temsil
etmesi gereken, Allahn inayeti olmazsa elinden
hibir ey gelmeyen aciz, zavall bir varlktr.
16$1 399
rir. Sahip oldugu, Allah'in muvakkaten emanet etti-
gi imknlari, Iirsatlari, nimetleri, ihsanlari, ltuari
ve kabiliyetleri Karun gibi hep kendinden bilir ve
Bunlari ben kendi gucumle elde ettim. der, Rabb'ine
kari ba kaldirir, isyan eder. Karun'un en nemli
zelligi, sahip oldugu her eyi kendi neIsine harca-
masi ve inIaka kapali olmasidir. O, Allah'in kendisine
ltIettigi hibir nimeti, hibir kimseyle paylamak is-
temez. Byle bir konumdaki insan, neIsinin esiridir
ve neIsinin arzularini tatmin diinda hibir ey d-
nmez. Bundan dolayi bu tr insanlar, tarih boyun-
ca ve gnmzde, ortaligi Iesada vererek, en kk
menIaatleri iin dnyayi kana bulamilar; barii, hu-
zuru, adaleti ve insanligi yok etmilerdir.
Hayatin kendine ait olmadiginin Iarkinda olan,
aczini, zaaIini, Iakrini Allah'a arz eden kullara gelin-
ce onlar; dnyayi Iesada vermek isteyen mIsitlere
kari, islahi bir rol oynamilar; dima, iyiden, g-
zelden, dogrudan, haktan, hukuktan, bari ve sevgi-
den yana olmular; gittikleri her yere, huzur ve mut-
luluk gtrmlerdir.
Bunun en taze, en gzel misli 'Rimse Yok Mu
Avrupa temsilciliginin balattigi inIak hareketidir.
Dnyaya rnek olacak bu gzel inIak yarii, Avrupa
Samanyolu 1V'de yayimlanmitir. Allah (celle cellh)
ve Reslllah'i (sallallah aleyhi ve sellem) honut ve razi
edecek bu inIak programini seyreden herkesin gzle-
ri yaarmitir. Bu programda Asya ve AIrika'da bir tas
orba iemeyen, bir ayakkabi alamayan, baini so-
kacak bir evi olmayan, hastalarina il bulamayan,
bulsa dahi alamayan, ayagina giyecek orabi, sirtini
rtecek bir battaniyesi bulunmayan her yatan bir-
ok insanin, gzyalarini silecek, magdur, mazlum
kardelerimizin yzn gldrecek rnek bir yar-
dimlama tablosunu heyecanla takip ettik. Dnyanin
ve Mslmanlarin gelecegi adina umutlandim ve ok
sevindim.
Bu vesileyle milletimizin inIak yariinda gster-
digi centilmenlik ve Iedakrlik konusunda iki rnek
vermek istiyorum.
Endonezya'nin Ae blgesinde vuku bulan tsuna-
mi hdisesinden sonra, 1rkiye'den inIak duygulari
coan, Ielli bir bacimiz, bana bir mektup gnder-
mi. Mektubu atigimda iinde 500 1L ile u notu
grdm: Ben bu parayi, yarim vucudumla, tek elimle
orgu yaparak kazandim. Ne olur, bunu Aeli karde-
lerimize ulatirabilir misiniz? Bacimizin pusulasiyla
beraber yardimini, eyalet valisine ulatirdim. Ae
Eyalet Valisinin, bu bacimizin Iedakrligi karisinda
televizyonda aglayarak: Su Turkiyeli kardelerimizin
fedakorligina hayranim. dedigini duydugumda mil-
letim adina ok duygulandim.
Bu konuda diger bir rnekle de Endonezya'da
karilatim. Oradaki bir }apon proIesr bana dedi ki:
Anadolu insani ne muthi bir millet, dunyanin nere-
sinde bir musibet varsa, onlarin orada olduklarini
goruyorum. Bu durum, beni bu millete, bu me-
deniyete ve bu guzel insanlara hayran ediyor.
Yukaridaki rnekler aika bir deIa daha
gsteriyor ki, dnya sadece kendimizi d-
ndgmz ve kendimize alitigimiz,
neIsan arzularimizi tatmin ettigimiz bir
yer degil; Allah'in rizasina uygun bir ha-
yat yaanilan ve O'nun verdigi nimetlerin
diger insanlarla cmerte paylaildigi
geici bir meskendir. Dolayisiyla insan,
btn bunlarin Iarkina varir ve Allah'in
emanet ettigi canini, malini, ilmini,
ener}isini, makamini, hatt yetitirdi-
gi evltlari da dhil her eyini, insan-
liga hizmet yolunda, Allah'in rizasi-
ni kazanmaya sarI ederse, bundan
byk bir mutluluk duyar. Ite bu,
dnyanin uIkunda yzyillar sonra bir
kere daha yeniden dogmaya balayan gerek insan-
lik ve gerek Mslmanliktir.
masengul@sizinti.com.tr
115
Endonezyann Ae blgesinde vuku
bulan tsunami hdisesinden sonra,
Trkiyeden infak duygular coan, felli
bir bacmz, bana bir mektup gndermi.
<HQLLQVDQELUIWLKYHNLIWLU
+HUJQEHQOLLQLQGHULQOLNOHULQGHYH
IH]DQQHQJLQOLNOHULQGH\HQL\HQLEXUODUDED\UDQGLNHU
INYHHQIVQVUONDSODUQ]RUODU
ve ekeri, galaktoz ise en Iazla stte oldugundan st
ekeri olarak adlandirilir. Eruktozun en nemli zelli-
gi, diger basit ekerlere nazaran daha tatli olmasidir.
1oklukta kanda glikoz miktari ykseldiginde,
pankreastan bunu drmekle vaziIeli inslin salgi-
lanir. Inslin, glikozun kandan ener}i ihtiyacini kar-
ilamak zere hcrelere geirilmesinde, dolayisiyla
kan ekerinin azaltilmasinda grev yapar; ayrica, ih-
tiya Iazlasi glikozun ncelikle karacigerde gliko}en
eklinde depolanmasinda da rol oynar. Karaciger ve
iskelet kasindaki gliko}en depolari dolduktan sonra
glikoz, yag olarak depolanir. Yag deposu uzun sreli
alik dnemlerinde ihtiya akesi olarak grev yapar.
fruktotuu, likot ve alaktotdau farklari
0likoz ve galaktoz tuza bagimli ve aktiI olarak
emilir. Yani tuz olmazsa bagirsaklardan emilemez.
Patates ve diger gidalardaki niastanin iinde bulu-
nan glikozun emilmesi iin tuz arttir. Bundan dolayi
ayatin devami iin gerekli artlardan biri,
protein, yag ve karbonhidratlari dengeli bir
ekilde almaktir. Halk dilinde karbonhid-
ratlara (sakkaritler) eker denir. 1ek eker
molekl ihtiva eden ekerlere monosakkarit, iki e-
ker molekl ihtiva edenlere disakkarit, ikiden fazla
eker molekl ihtiva edenlere ise polisakkarit denir.
Yedigimiz ekerler sindirim sisteminde glikoz,
fruktoz ve galaktoz monosakkaritlerine paralanir.
Ince bagirsaktan emilen bu monosakkaritlerin he-
men hemen tamami karacigerde nce glikoza evrilir.
Bu evrilme faaliyeti karacigerin nemli bir grevidir.
Kana geen ekerlerin % 80'i glikozdur. Bu sebeple
kanda ok az fruktoz ve galaktoz vardir. Dolayisiyla
normalde fruktoz ve galaktoz kanda yok kabul edi-
lir ve kan ekeri denince tamamen glikoz akla gelir.
0likoz, en fazla zmde bulundugundan zm eke-
ri, fruktoz en fazla meyvelerde bulundugundan mey-
H
16$1 399 116
16$1 399 16$1 399
patates tuzla yenildiginde patatesteki glikozun kana
gemesi kolaylair. Hlbuki fruktozun bagirsaklar-
dan emilmesi iin tuz gerekli degildir. Meyvelerde
bulunan fruktozun bagirsaklardan emilimi, meyve-
nin iindeki lierden dolayi yavatir. nk lier,
fruktozun kana gemesini engellemekte veya denge-
lemektedir. Ancak fruktoz meyve suyu olarak tketi-
lirse, lif sayisi ok az oldugundan hizli emilir ve kana
abuk geer.
Yemekten sonra kanda artan glikozla, hipota-
lamustaki tokluk merkezi nronlari uyarilir ve kii
kendini tok hisseder. Ayni anda alik merkezi n-
ronlari da baskilanip, alik duyusunun yok edilmesi
saglanir. Yani kii yemek yedike, kan glikozundaki
ykselme, alik duyusunu baskilayip tokluk hissine
sebep oldugundan kii beslenmeyi azaltir. Hatt sa-
dece glikoz degil, yemeklerden sonra kanda aminoa-
sitler ve yag asitlerinin ykselmesi de tokluk merke-
zini uyarip, alik merkezini baskilamaktadir. Ancak
burada nemli olan bir husus, fruktozun tokluk hissi
oluturmamasidir. Dolayisiyla kanda glikoz degil de
fruktoz airi ykselirse, kii tok olmasina ragmen,
tokluk hissi ortaya ikmadigi gibi alik hissi de bas-
tirilamamaktadir. Neticede kii fruktozlu gidalari
yedike daha fazla yemek istemektedir. Eruktozun
tokluk hissini uyarmasi, ancak karacigerde glikoza
evrildikten sonra mmkndr.
He,ve uasil tuketilreli!
Meyvelerde fruktoz ekeri fazla oldugundan,
tabi veya endstriyel meyve suyu imek yerine,
dogrudan meyve yemeyi tercih etmeliyiz. Meyve t-
ketimi, Efendimiz'in (sallallah aleyhi ve sellem)
Snnet'inde oldugu gibi ya yemekten en az bir saat
nce veya en az iki saat sonra olmalidir. Meyvedeki
fruktoza, bagirsaklardan emilmesi ve karaciger tara-
findan glikoza evrilmesi iin sre vermeliyiz. Bu du-
rum, itahin azalmasi ve az yeme ile neticelenecektir.
Meyve, yemeklerden sonra tketilirse karaciger,
besin depolari dolu ve diger kimyev ilerle
megul oldugundan fruktozun glikoza evril-
me ii gecikir; kanda fruktoz artar, itah azal-
tilamaz. Kan yaglarinin yksel-
mesi neticesinde, karaciger
yaglanmasi ortaya ikar.
Yemeklerden sonra ai-
ri meyve tketme ali-
kanligi oluan kimse-
lerde, damar sertligi ve
siroz ortaya ikabilir.
Deney hayvanla-
rinda yapilan bir a-
limada, glikozun hipo-
talamusta tokluga sebep
oldugu ve yemeyi engelledi-
gi, hlbuki fruktozun glikozun
bu tesirini baskilayarak yeme davraniini artirdigi
bulunmutur.
1
Inslin, yag sentezini ve yaglanmayi
artirarak, ekerin kanda birikmesinin verecegi za-
rarlari azaltir. Inslin ayrica yag dokusundan leptin
salgilanmasinda da rol alir. Leptinin imanligin n-
lenmesinde nemli rol oldugundan, inslin insanin
zayiamasina da yardimci olur. Leptin hormonu hi-
potalamusun bazi yerlerinde bulunan sinir hcrele-
rini uyararak, kiinin daha az yemesine sebep olur.
2

Hlbuki fruktoz, inslin salgisina sebep olmadigin-
dan, leptin salgilatamamakta ve tokluk hissinin olu-
masinda tesirli olamamaktadir.
0relin, mide hcrelerinden alikta kana salgila-
nan bir hormondur. Mide asit salgisinin retimine ve-
sile olan bu hormon, tesirini hipotalamus zerinden
gsterir; alik hissine dolayisiyla itahin ailmasina
sebep olur. 1oklukta kandaki glikozun ykselmesiy-
le birlikte inslin salgilanmasi artar. Bu da leptin
hormonunun artiina, leptin de grelin salgisinda
azalmaya yol aar. Neticede bagirsaklarda glikozdan
daha ok fruktoz emilimi olur. Kanda artan fruktoz,
inslin salgisinin daha az veya yetersiz olmasina yol
aar. Bu durumda tokluk hissi uyarilamadigindan,
kii yemeye devam eder.
fruktot ve hastalik
Kanda yaglarin serbest dolaimi, damarlara zarar
verir. Bu sebeple yaglar; yksek, dk ve ok dk
yogunluklu lipoproteinler (HDL, VDL ve VLDL) adi
verilen molekler kamyonlarin iinde tainir. Kanda
VLDL (ok dk yogunluklu) zerinde bulunan
ntral yaglar (trigliserid) bir enzim ile paralanir. Bu
paralanma ile kamyondan iner, yag hcrelerine ali-
nir ve oraya yag olarak depolanir. Bu ekilde yaglarin
kandan yag dokusuna gemesi, inslin hormonu ve-
silesiyle artirilir. Eruktozun gida olarak alinmasinda
117
16$1 399
-inslin salgilatma rol olmadigindan- yaglar, kanda
ve karacigerde birikir ve neticede karaciger harabi-
yetine ve damar sertligine zemin hazirlanir. Deney
hayvanlarinda fruktoz ile beslenme neticesinde,
yag retiminin yag dokusundan karacigere kaydigi
ve bunun neticesinde karaciger ve kan yaglanmasi
riskinin arttigi bulunmutur. Bu kaymanin iki sebe-
bi vardir: Birincisi, fruktoz karacigerdeki yag retici
enzimlerin artmasina tesir ederken, yag dokusunda
bu tesir olmamaktadir. Ikincisi fruktoz, glikozun yag
dokusunda yaglara dnmesinde engelleyici rol oy-
nar. Insanlarda da fruktoz tketiminin kan yaglarin-
da ykselmeye sebep oldugu bulunmutur.
Eruktozun airi kullanimi, karacigerde yag reti-
minin artmasina sebep olmaktadir. Karacigerde gli-
koz yikiminda hiz sinirlayici enzim fosfofruktokinaz-
dir. Bu enzim, glikoz yikimi ve Krebs evrimi netice-
sinde retilen A1P ve sitrat tarafindan baskilanir ve
glikoz yikimi sinirlanir. Ancak fruktoz yikiminda bu
hiz sinirlamasi yoktur. Eruktoz yikilirken, glikoz, gli-
ko}en, pirvat, laktat, gliserol ve ail gliseroln ail
kismi retilir. Bunlarin retimi sinirlandirilamaz. Bu
airi retim neticesinde, karacigerde ok fazla trigli-
serit ve dolayisiyla airi VLDL retilmi olur.
3
Gnde
iki veya daha fazla kutu fruktozla tatlandirilmi ie-
cek alan kiilerde, kalb hastaligi riskinin % 35 daha
fazla oldugu bulunmutur.
4
Deney hayvanlarindaki
bazi alimalarda fruktozla beslenmenin, yksek
tansiyona sebep olduguna dir yayinlar vardir.
5
Airi
fruktoz tketiminin hem karaciger, hem de periferik
dokularda inslin direncine sebep olduguna ve bu
yolla eker hastaligina sebep olabilecegine dir ok
sayida alima vardir.
6
Son yillarda yapilan bir ali-
mada da airi fruktoz tketiminin bbrek hastaliklari
iin bir risk oldugu, glomeruler hipertansiyon, renal
harabiyet ve iltihap (inamasyon) ve bbrek tp ve
dokusunda hasara sebep oldugu iddia edilmitir.
7
1988-1994 yillari arasinda iki yaindan byk
21.483 Amerikali zerinde yapilan bir alimada,
gnde 37 gr (toplam kalorinin % 8'i) fruktoz tketi-
minin yillar iinde gnde 54,7 grama (% 10,2) yksel-
digi bulundu. En fazla tketim genlerde idi. Son 35
yilda fruktoz urubu kullanimindaki arti ile iman-
lik arasinda paralellik bulundu.
8
Ayrica 1.749 kiz ile
erkek ocuk ve gen zerinde yapilan bir alimada,
vcut kitle indeksi (BMI) ile airi fruktoz ihtiva eden
gazli ieceklerin (kola ve benzeri) tketimi arasinda
pozitif baglanti bulunmutur.
9
Bu alimayi destekle-
yen ok sayida alima vardir.
10
Bu aidan airi fruk-
toz aliminin, imanlik, damar sertligi, eker hasta-
ligi gibi birok hastaligin birlikte oldugu metabolik
sendroma yol atigi bilinmektedir.
He,ve sulari tararli ri!
Eruktoz urubu, son yillarda giderek artan nispet-
lerde gida endstrisinde kullanilmaktadir. Amerika
Birleik Devletleri Gida ve Il Dairesi'nin (EDA)
2000 yili raporuna gre fruktoz uruplari, yaklaik
% 50'den fazla fruktoz ihtiva eden eker kariimidir.
Daha ok misir niastasinin glikozunun glikoz izo-
meraz enzimi kullanilarak fruktoza dntrlmesi
ile elde edilir.
11
Ayrica % 90 fruktoz ihtiva eden n-
c bir urup da bulunmaktadir, ancak bu, dnyada
sinirli kullanima sahiptir.
Eruktoz urubunun tatliligi, ay ekerine benzer.
Yzde ellilik fruktoz uruplari, ay ekeri (sukroz)
ile hemen hemen ayni tatliliga sahiptir. Nem ekme
zelligi ile gida rnlerinin kurumasini nler. 1atlilik
derecesi yksek oldugundan, ogunlukla aromali gi-
dalarda bilhassa gazli ieceklerde ve meyve sularin-
da kullanilir. Ozmotik (su ekme) basincinin yksek
olmasi ile gida rnlerinde mikrop remesini nler
ve gida rnlerinin mikroplara kari dayanikli olma-
sinda rol oynar. Yzde 42 ila 55 fruktoz ihtiva eden
uruplar, firin rnleri, eitli hububat rnleri, st
mamulleri ve ilenmi gidalarda, gazli ve gazsiz ie-
ceklerde, dondurmada ve dondurulmu tatlilarda
kullanilir. Yksek fruktozlu uruplar, gidalardaki su
aktivitesini drmek ve bozulmalari nlemek iin
de kullanilir.
118
16$1 399
Eruktoz uruplarinin retim aamasinda uygula-
nan yogun saatirma ilemleri sebebiyle kl miktari
ok dktr ve rn rengi, su beyazidir. Dolayisiyla
fruktoz urubu kullanilmi endrstriyel gidalarin
renkleri de beyaz olmaktadir. Eruktoz uruplarinin
yogunluklari, vizkoziteleri (duraganlik), glikoz u-
ruplarina gre daha azdir ve bundan dolayi agdali
degildir ve su gibi akikandir.
Yereklerdeu soura ;eker tuketiri uasil olralidir!
Hususiyetle yagli ve agir bir yemek sonrasinda,
bnyemiz eker ister. Bunun sebebi, yaglarin yag
dokusunda depolanmasi iin ekerin art olmasidir.
Ancak bu eker, kesinlikle fruktoz degil, glikoz olma-
lidir. Bu sebeple yemeklerden sonra, yaglarin kan-
dan uzaklatirilmasi iin eker yenilebilir. Bu, kan
yaglarinin azalmasi iin de tavsiye edilir. Ancak bu
meyve ile degil, pekmez gibi tabi ekerlerle olmali-
dir. Endstriyel ekerler (fruktoz) ile yapilmi bir bak-
lava veya bir tatli fayda degil, zarar getirecektir.
Netice olarak; son yillarda misirdan elde edilen
fruktoz urubu tketimi gittike artmaktadir. Eruktoz
urubu, hem gazli ieceklerde, meyve sularinda, hem
de baklava ve benzeri tatlilarda kullanilmaktadir.
Eruktoz urubunun tercih edilmesi; koruyucu zel-
ligi ile tatlandiriciliginin fazla olmasindan ve itah
artirici tesiri dolayisiyla bir nevi beslenme bagimli-
ligi yapmasindandir. Eruktoz urubu, misirdaki tabi
glikozun izomeraz enzimi ile fruktoza dntrlme-
siyle elde edilir. Bu aidan gnmzdeki fruktoz t-
ketiminde grlen arti, tabi besin maddelerinde ya-
ratilitan mevcut eker dengesine insanoglu tarafin-
dan yapilan bir mdahaledir. Eruktoz urubunu airi
tketmek, en bata obezite olmak zere metabolik
sendroma, ateroskleroza, hipertansiyona, ateroskle-
rotik kalb ve bbrek hastaliklarina yol aabilir.
oarifagaoglu@sizinti.com.tr
Dipnotlar
1. Wolfgang M}, Cha SH, Sidhaye A. et al. Regulation of hypot-
halamic malonyl-CoA by central glucose and leptin. Proc
Natl Acad Sci USA. 2007; 104: 19285-19290.
2. Guyton AC, Hall }E. Diyetteki dengeler; Beslenmenin dzen-
lenmesi; imanlik ve alik; vitaminler ve mineraller. 1ibbi
Eizyolo}i 11. baski (eviri: A. $ermet, eviri editrleri: H.
avuoglu ve B.. Yegen). 2006, sayfa: 869.
3. Rutledge A, Adeli K. Fructose and the metabolic syndro-
me: pathophysiology and molecular mechanisms. Nutr Rev.
2007; 65: 13-23.
4. Eung 11, Malik V, Rexrode KM, Manson }E, Willett WC, Hu
EB. Sweetened beverage consumption and risk of coronary
heart disease in women. Am } Clin Nutr. 2009;89:1037-42.
5. Barone BB, Wang NY, Bacher AC, Stewart K}. Decreased
exercise blood pressure in older adults after exercise trai-
ning: contributions of increased fitness and decreased fat-
ness. Br } Sports Med. 2009;43:52-6.
6. Blakely SR, Hallfrisch }, Reiser S, Prather ES. Iong-term ef-
fects of moderate fructose feeding on glucose tolerance para-
meters in rats. } Nutr. 1981;111:307-314.
7. }ohnson R}, Sanchez-Lozada LG, Nakagawa 1. The effect of
fructose on renal biology and disease. } Am Soc Nephrol.
2010; 21(12): 2036-9.
8. Bray G. Fructose: should we worry? Int } Obes 2008;32: S127-
131.
9. Eorshee RA, Storey ML. Total beverage consumption and be-
verage choices among children and adolescents. Int } Eood
Sci Nutr. 2003; 54: 297-307.
10. Eorshee RA, Anderson PA, Storey ML. The role of beverage
consumption, physical activity, sedentary behavior, and de-
mographics on body mass index of adolescents. Int } Eood
Sci Nutr. 2004; 55: 463-478.
11. Melanson K}, Angelopoulos 1}, Nguyen V, Zukley L, Lown-
des }, Rippe }M. High-fructose corn syrup, energy intake, and
appetite regulation. Am } Clin Nutr. 2008; 88(6):1738S-1744S.
119
Hususiyetle yal ve ar bir yemek
sonrasnda, bnyemiz eker ister.
Bunun sebebi, yalarn ya doku-
sunda depolanmas iin ekerin art
olmasdr. Ancak bu eker, kesinlikle
fruktoz deil, glikoz olmaldr.
Muhammet MERTEK
ok misline ahit oluruz: zengin ama mutsuz.. madd
her trl ihtiyalarini karilayabilecek imkonlara sahip
ama cinnet geiren.. okuldaki btn dersleri pekiyi ama,
bencil ve byklerine kari saygisiz.. baarili politikaci
ama eini aldatan.. mesleginde ve kariyerinde ok baa-
rili ama, mutlu bir yuva kurma veya devam ettirme ko-
nusunda baarisiz.. profesor ama ocuklariyla kavgali.
Gnmz toplumlarinda yaldizli di grne,
zenginlige, lkse, her eyin yolunda gittigini lanse
eden haberlere aldanilmamalidir. Pozitivizmi ve mad-
deciligi esas alan Bati medeniyetinin insanlara ve
toplumlara mutlu ve huzurlu bir hayat sunmada ba-
arili oldugu sylenemez. Eger baarili olsaydi, Batili
modern toplumlarda boanmalar, kt alikanliklar,
uyuturucu bagimliligi, davrani bozukluklari ve
daha nice sosyal problem bu kadar ok g-
rlmezdi. Dnyaca nl gen bir Ingiliz
pop arkicisinin evinde l bulunmasi
mnasebetiyle, birok starin hayatini
aratiran bir Alman dergisinin, baa-
ayatta baarili olmak ister misiniz? sorusu-
na herkes istisnasiz Rim istemez! cevabini
verir. Doktor, avukat, futbolcu, sanati veya
zengin bir iadami olmak iin birok kii
hi durmadan aliir. Okulda en iyi notlari almak, iyi
bir diplomayla mezun olmak, imtihanlarda dereceye
girmek, iki yabanci dili iyi seviyede grenmek, bir
daireye mdr veya yildiz bir futbolcu olmak, bir ku-
rum veya niversitede kariyer yapmak, kiinin baari
hanesine yazilabilecek misllerden sadece birkaidir.
Mutlu bir hayat srmek iin sadece meslek baari
yeterli midir Veya hayatta baarili olmaktan maksat
nedir Hemen belirtelim ki, mesleginde baarili ol-
makla, hayati (btn ynleriyle) baarmak ayni eyler
degildir. Aslinda burada ok farkli olmalarina rag-
men, birbirine karitirilan iki perspektif sz-
konusudur. Zr i hayatinda baarili olan
birok insanin hayatin diger sahalarinda
baarili olamadigi grlr. Etrafimiza
veya medyaya gz attigimizda bunun bir-
H
16$1 399 120
16$1 399 121
rinin zirvesindekilerle alkali kapagina taidigi u
tespit nemlidir: Yalnizlik, depresyon ve alkol.
Baarilariyla n salan ama hayati baaramayan in-
sanlari her sahada grebiliriz. Gnmzde btn top-
lumlar, mesleginin zirvesine ikan fakat hayati baara-
mayan, mutsuz insanlarin tra}ik hikyeleriyle doludur.
Kendini sadece iine veren bu insanlar, yeterince sos-
yal bir evre edinememekte; hayati yalniz, yapayalniz
yaamak mecburiyetinde kalmaktadir. Beer ve klt-
rel ailardan olduka gdk bir hayat sren bu kiiler,
ileride telfisi imknsiz problemler yaarlar.
Acaba bu insanlar, hayati btn ynleriyle baar-
maktan neden acizdir nk meslek baarinin ve
hayati baarmanin kriterleri birbirinden ok farklidir.
Hayatta baarili olmanin olmazsa olmaz artlarin-
dan biri, degerler ekseninde kendisiyle, evresiyle ve
Yaratici'siyla bariik yaamaktir. Bu degerlerden bazi-
lari unlardir: ahsiyetli, karakterli, gvenilir, sabirli
ve kanaatkr olmak; anne-babaya ve yalilara hrmet
etmek; hay, iffet, inan, azim sahibi ve vefali olmak;
sznde durmak, insanlari arkasindan ekitirme-
mek, varligi Yaradan'dan tr sevmek, ldkten son-
ra hesap verme duygusuyla yaamak. Bazi insanlarin
bu degerlere sahip olmadan sadece mesleginde, kari-
yerinde baarili olmakla, her eyi hllettiklerini san-
diklarina ve dolayisiyla yanildiklarina ahit oluruz.
Elerden biri avukat, digeri sosyal bilimci olmasina
ragmen, szkonusu kiiler evliliklerinin zerinden bir
yil gemeden boaniverirler. Bir nlik nefsan duygu-
nun tesiriyle ik oldugunu zannettigi birine kaan
mesleginde baarili bir gen kiz, ay gemeden an-
nesinin evine geri dnverir. Sadece nefsan duygular-
la hareket edildiginde, yakinlarin bu konudaki dn-
celerine deger verilmediginde, karilikli saygi ve sevgi
iinde adim atilmadiginda, daha dogrusu hayati ba-
aracak temel ahlk donanima sahip olunmadiginda
bylesi d kirikliklari kainilmaz olur.
Son otuz yilda baarili olma zerine sayisiz ya-
yin yapilmitir; ancak baarili genleri bekleyen teh-
likeler, her nedense hep gzardi edilmitir. yle ki,
meslek baariyi her eyin zerinde tutan, hatt put-
latiran bir toplumda yaar hle geldik. Baari deta
kk yalardan itibaren ulailmasi gereken bir 'kizil
elma gibi algilanmaktadir. 1alebeler sanki ikiye b-
lnm durumdadir; baarili-baarisiz; kazanan-kay-
beden. Ailelerin ise ener}ilerinin byk bir blmn,
okul baarisini nceleyerek harcadiklari ve ocuklari-
ni hayata hazirlama noktasinda zayif kaldiklari grl-
mektedir. Gerekten okul baarisi her ey midir Bu ko-
nuda Bedizzaman Hazretleri Dokuzuncu Mektup'ta
bize u mealde bir baki aisi sunar: Su dnya hayatin-
da en mutlu insan odur ki, dnyayi bir misafirhone ola-
rak gorp ona gore hareket etsin. (.) Dnyaya ait iler,
kirilmaya mahkum ieler hkmndedir. Ahirete yonelik
iler ise, gayet saglam elmaslar kiymetindedir. nsanin
yaratiliindaki iddetli merak, gl muhabbet, dehetli
hirs, inatli talep ve bunun gibi iddetli duygular, ahiret
hayatini kazanmak iin verilmitir. O hisleri iddetli bir
surette, geici, dnyev iler iin kullanmak, o ugurda
tketmek, fon ve kirilacak ielere, ebed elmas fiyatla-
rini vermek demektir.
Dnya ve ahiret hayatina ynelik hedeere ula-
mak iin ok mhim bir binek olan baari, dinin de
emridir; zr nsana ancak alitiginin kariligi vardir.
(Necm Sresi, 39). Ancak baari bazilarina gre sadece
kariyer ve para; bazilarina gre ise, daha onurlu bir ha-
yat yaamak, dnya ve ahiret saadetine giden yoldaki
engelleri amaktir. Yanli olan; byklerine, evresine
saygiyi kaybettirecek ve kendi benligini putlatiracak,
bencilligini pekitirecek kadar meslek baariyi kutsal
grmektir. Neticede meslek baari, kirilmaya mahkm
bir ie iken, onu elmas hline getirmek (uhrevlige
dntrmek), bizim elimizdedir. Bunun anahtari da,
'Niin baarili olmam gerekir ve baariyi hangi gaye iin
kullanacagim? sorularinda saklidir. Eger kii sadece
kendi iin, ok para kazanma hedefiyle baari arka-
sinda kouyorsa, bu baari kisitli ve geici oldugun-
dan insani mutlu etmeye yetmez. Byle bir insan, okul
derslerinde veya mesleginde baarili, ama her firsatta
bencilligini vurgulayan, belki farkinda bile olmadan
egosunu iiren, kibrinden yanina yaklailmayan ve
insanlar tarafindan sevilmeyen birine dnr. Zr
insan, kendisine verilen kabiliyetleri, eger nefis ve
dnya hesabina kullanirsa ve dnyada ebed kalacak
Gnmzde btn toplumlar,
mesleinin zirvesine kan fakat
hayat baaramayan, mutsuz
insanlarn trajik hikyeleriyle doludur.
16$1 399
gibi gafilne davranirsa kazanci; kt ahlk, israf ve
faydasiz iler olur. Eakat baari, potansiyel insandan
kmil insan olmaya geite bir atlama tai olarak
kullaniliyorsa, daha derin bir mn ifade eder. Bu
yzden baari, cz iradeyle, kll iradenin birbiriyle
birlemesi, denk dmesi diye tarif edilmitir.
$phesiz en akillica yol, hayati baararak, mes-
leginde ve kariyerinde baarili olmaktir. Hayati ba-
armanin yolu ise, ancak aile ii egitimle ve agin
problemleriyle yzleerek ortaya konan egitim siste-
miyle ina edilebilir. Istikamet zere yaamanin en
kestirme yolu, baariyi uhrev bir amele dntr-
mektir. Aksi hlde gen insanlarin, baarili olmaya
tevik edildikleri kadar, insan-i kmil olmaya da te-
vik edilmedike, iine dtkleri hedonizm (hazcilik,
hayatin tadini ve lezzetini ikarmayi bir hayat felse-
fesi hline getirme) ve narsizm (ben sevicilik, kendi-
sini airi derecede sevme, yceltme ve diger btn
insanlari aagilama, kk grme) batakligindan
kurtulmalari zordur. Bu tr insanlarda baarinin
narsizmi, narsizmin de olumsuz davranilari tetikle-
digi bir kisir dng oluur. Bu yzden baari ve ka-
riyer mptelsi hline gelen insanlar, sosyal hayatta
ve insanlar arasi mnasebetlerde de sanildiginin
aksine pek baarili olamaz. Hlbuki okul baarisi
ve meslek baari, daha yce ideallere ulama iin
kullanildiginda, Ilh ltuar artar, dnya ve ahiret
saadetine vesile olur. Bu perspektiften bakildiginda
Mslman, alikan ve baarili olmak mecburiyetin-
dedir.
Fethullah Glen Hocaefendi'ye gre; nsan
Cenob-i Hakka gvenir, saye sarilir, hikmete rom
olur, kendi vazifesini eda ederse ve elde ettigi baari-
lari bir kr vesilesi olarak degerlendirirse, kendine
gvenenlerin ok otesinde bir performans gosterir;
ok byk baarilara ulaabilir. Fakat her baari, onu
bir kere daha yeni bir kr koridoruna srkler; ena-
niyet ve bencillik batakligina dmekten muhafaza
eder. Bu dnce ufkuna ulamak, madde ve bede-
nin hayat seviyesinden siyrilip, kalb ve ruhun hayat
seviyesine ykselmeyle mmkndr.
zetleyecek olursak; genleri baarili olma-
ya motive ederken, onlarin yzn hayirli eyle-
re evirmek, eger yanli zeminde bulunuyorlarsa
mecrlarini degitirmek son derece mhimdir.
nk sadece kariyer ve madd birtakim beklentiler
ugruna verilen onca mcadele neticesinde insanin
kazanci kocaman bir hi olabilir. Zr geriye d-
nlp bakildiginda, sadece Allah'in rizasina dnk
baarilarin elmas kiymetinde, digerlerinin ise bir hi
hkmnde oldugu grlr.
mmertek@sizinti.com.tr
122
ki tapl i k@si zi nt i . com. t r
KI TAPLI K NIHAT DAGLI
.
.
-
.FOLCFOJO)BZBUB:SNFTJ
asin Suresinin 20. yetinde, ehrin obr
ucundan koarak gelen bir adam ve onun
mesa}indan bahsedilir. yetin meali y-
le: Sehrin obr ucundan bir adam koarak
geldi ve oyle dedi: Ey kavmim! Bu elilere uyun. Bu
yetin muhtevasi, muhtevanin iinde ylece duran
'adam'in hli ok, ama ok dndrcdr. Vakif
ve ait oldugu hakikati insanlara bildirmek zere ina
edilmi kimligi zere, canini diine katmi bir hlde
yaamaktadir. Zaman, varligi ve insani avularinda
ekillendiren hayat bsbtn rmlg gsteri-
yor. Kadin-erkek, ocuk-ihtiyar herkes, bir 'yanli'in
iinde ve 'adalet'in diinda. G ve iktidarin ekil
verdigi bir toplum. Insan bizatih degil, sahip olduk-
lariyla deger gryor; dogdugu soy ve sinif niteligini
belirliyor. Ezenlerin ihtiami ve ezilenlerin sefaleti
hkm sryor. Kadin bsbtn belirsiz, dogurdu-
gu kiz ocuklari da. Durum o kadar kt ki, ancak
hayatini ortaya koyacak derecede bir meakkati gze
alan kiilerin getirecegi haber yaraya merhem olabi-
lir.
Hz. Peygamber (sallallah aleyhi ve sellem) y-
lece Hira'dan ikip Mekke'ye dogru yrr. Emanetin
agirliginca titremelerin iinde. O gne kadar top-
lum tarafindan grmezden gelinen, zeri izilen
'kadin'in, fedakr ve vefakr ei Hz. Hatice'nin (r.
anh) yanina. Kendisine teblig edilen emanetin
ikinci kulagi bir kadin olur. Bir erkek ve bir kadin,
byk hare kadm bir hakikati paylaarak tamliga
ererler. Kadin-erkek, ocuk-ihtiyar, zengin-fakir in-
san, dtg yerden kaldirilir. Hz. Peygamber'in (sal-
lallah aleyhi ve sellem) etrafi insana yurt}yuva olur.
Yarasi olan O'na koar; iindeki susuzluga ve aliga
are arayanlar da. ok gemeden insan ve toplum
yeni bir yz edinir. G ve iktidar degil, hakikate
yakinlik veya uzaklik belirleyici olur. Zulmn degil,
'saadet'in ete kemige brndg bir 'tarih' belirir.
Adina Asr-i Saadet denen dnem. Ve bu tarihin
iinden gelecege yryen insanlar ikar. Dogduklari
topraklardan, anne ve babalarindan, dahasi kendile-
rinden geip uzaklara, 'bakasi'na giden insanlar.
Yaatma mefkresi iinde yaamaktan vazgeenler.
Hz. Peygamber'in (sallallah aleyhi ve sellem) vefa-
tinda sag olan sahabelerden ogu dogdugu toprak-
lardan uzakta vefat eder. Deve sirtinda geldikleri, bir
tohum gibi dtkleri yerde. Dogu'da veya Bati'da.
Endls, Seluklu ve Osmanli pratigi bu sayede
gerekleebildi. Islm medeniyeti, sahabe olarak bil-
diklerimizin hayatlarinin meyvesi demekti(r). Zaman
geti. Asr-i Saadet'ten kk alan hayatlar, meyveye
durduklari medeniyette menkibelerin konusu oldu-
lar; 'yaanamaz' olarak kabul gren bir hayatin ad-
Y
16$1 399 123
NSAN /// 2012
lari... Yaanamaz, kendisine gzelleme yapmakla ye-
tinilen bir hayat! Sahabe yaadi, mmete, 'yaanan'i
yazmak ve konumak dt. Sahabenin hayati, m-
minin menkibesi oldu. 'Menkibe'nin iinde konua-
nin hayati baka eyi gsteriyordu; dilinde Musab
vardi, hayatinda ise bilmem kim. D bylece
oldu; hayatin menkibelemesiyle.
Yakin tarihe gelelim; 1980 sonrasina. Erzu-
rum'un medreselerinden ve Anadolu'nun ruhun-
da ikamet eden irfanla beslenen Fethullah Glen
Hocaefendi, Izmir ve evre illerin camilerinde, saha-
be ruhunu hayata agiran vaazlar veriyordu. Sahabe
ve hayatlari, Hocaefendi'nin vazgeilmeziydi. Hayir,
bir menkibe konusu olarak degil, bir kez daha yaan-
malari iin kendilerine gidiliyordu. Anakronik bir du-
rum yoktu; dn bugnn, bugn de dnn iinden
geirilerek anlatiliyordu. O gnleri yaayanlar, saha-
benin nasil da menkibelerin konusu olmaktan ikti-
gina ahitlik ederler. Evini aanlar, evinden vazge-
enler, sahip oldugu her eyi getirip ortaya birakan-
lar. Daha ok ikar ve haza bakan kaotik kentlerin
caddelerinde baka trl hllerin insani kesilip yr-
yen genler. Evet, bu dneme, sahabenin menkibe-
lerden ikip bir kez daha hayata yrmesi diyebiliriz.
Hizmetin yurtdii sayfasi byle aildi. Yurtlarin-
dan, anne ve babalarindan, dahasi kendilerinden
geip yzlerini uzaklara, bilmedikleri dil ve renklere
evirenler bu dnemden kk aldi. Hizmetin manet-
lere ikmadigi yillardi; rahata degil, zahmete talip
olmakti hizmet. Para yoktu, imkn yoktu; anne ve
babalari ikna etmek, ok eyi geride birakmak vardi.
Gidilecek yer ise, Kaf Dagi'nin arkasiydi. Koca bir bi-
linmezligi zmek bekliyordu hizmet erini. Her eye
ragmen gidenler oldu, kendilerini kara kiin ortasi-
na birakanlar. Bir kez daha ehrin obr ucundan
koarak gelen insanlar... Canlarini dilerine katarak
uzaklara}insanlara haber gtrenler. Buralarda el-
deki diplomalarla rahat yaamak varken, hizmet,
yani zahmet tercih edildi. Bunun mkfati tarihin
tekerrryd; insanlar meakkati ggslemi, kendi-
lerinden gemi, daha ok yaatmayi tercih etmi bu
insanlarin verdigi haberleri degerli buldu. Gidenler
kendilerine aik kalb ve evlerle karilati. Gidilerin
hepsi 'deger'lendi; bir ocuk, bir gen, bir kadin, bir
ihtiyar kariladi onlari. Yrnen yolda birakilan izler
okula dnt; okullar da, renklerin ve dillerin i ie
geiine yuva... Bir 'vatan'dan ikip gidilmiti; ama
gidenlere imdi yeryznn tamami vatandi. Onlar
da oralarda yaadi, oralarda dokundu, oralarda biri-
nin elinden tuttular. Ve nihayette oralarda, kalanlarin
bilmedikleri yerlerde vefat edenler oldu. Dogduklari
topraklarda degil, bir gzellik adina gittikleri yerler-
de. Vasiyetleri geregi ogu, son nefeslerini verdikle-
ri yerde topraga verildiler. Inasina
alitiklari gzelliklerin iinde,
yani bainda.
/JZB[J 4BOM, Iik Perva nele-
rinde uzaklara gidip oralarda ve-
fat edenleri anlatiyor. 'Sehrin obr
ucundan koarak gelenleri, me-
deniyet kurucu bir habere adan-
mi meakkatli hayatlari. Ali
Aytekin'i, Bilal Kaya'yi, Hakan
Duran'i, #JMBM :ME['i, Celal
Ergder'i, ,BESJ 'JEBOPMV'yu,
Hakan Usta'yi ve digerlerini.
Menkibelerden hayata yrm
bu isimler bir gzellik ina ettiler.
Bugn artik zahmet degil kolaylik
olan hizmet onlarin himmetiyle
var oldu. O hlde, aman dikkat! Bu
gzellige yaslanarak yazdigimiz
ve konutugumuz hikyelerle bu
insanlari menkibelerin iine eke-
rek tutuklamayalim. Bakalarinin
hayati bizim menkibemiz olmasin!
Hizmeti menkibelerin konusu ya-
pip baka hayatlara yazdirmayalim
kendimizi.
ndagli@sizinti.com.tr
|5|K PLkVAhLLLk|
Ka,uak Ya,iulari
hi,ati SAhL|
224 sayfa
ISBN : 978-605-5510-56-5
16$1 399
biletler alinmi; yolculuk gn gelmiti. Daha nceki
tecrbelerden mmkn oldugunca istifade edilmi-
ti. I atimalar ve korsanlarla anilan Somali, Dr.
Mesut'u hi tedirgin etmiyordu. ay sohbetlerinde bu
insanlik hizmetine katilmasina engel bir durumun
olmadigini sylyordu. Saglik hizmeti iin yurtdiina
gitmi birok doktor gibi o da hislerini; Hayatinda
hi doktor yz gormemi, doktorun, ilocin, hastane-
nin olmadigi bu yerlere yardim iin gitmitik; ama asil
yardimi kendimiz almi olarak geri geldik. 0eri geldik-
ten sonra eyaya baki aimiz degiti. Eyayi algila-
mamiz degiti. Aslinda kendimize yardim etmitik.
szleriyle dile getiriyordu.
Uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra onla-
ri mitle bekleyen gler yzl insanlarin arasina
-Somali'ye- gelmilerdi. Ilk gn hastanede deta bir
bayram havasi yaaniyordu. Onlar karilik beklemek-
sizin uzanan yardim ellerine hasrettiler. Diaridan
gelen her yardimin diyetini fena hlde dediklerin-
den, almadan veren birilerini yanibalarinda grmek
onlari sevince boguyordu. Gnll doktorlar, binler-
ce kilometre teden gelmi, ellerinde numaralarla
on birka yildir Anadolu'nun fedakr dok-
torlari, 'ate dtg yeri yakar bencilligine
inat, 'ate nereye derse dsn, beni de
yakar licenapligina kulak kesilip, dnya
cografyasinda on binlerce insana yardim elini uzatti.
Bu defa gnll doktorlarin ibresi Somali'yi gsteri-
yordu.
Somali'nin Islm tarihinde mhim bir yeri vardir.
M'minler Mekke'de mriklerin iddetli zulmleri-
ne maruz kaldiklarinda Reslullah (sallallah aleyhi
ve sellem), sahabilerine dil hkmdar /FDBJ'nin
hkim oldugu Habeistan'a hicret etmelerini tavsiye
etmiti. Somali'nin nemli bir liman ehri olan Zeyla
o zaman Habeistan Kralligi'nin hkimiyeti altinday-
di. Medine halkindan nce Islm'la tanimi olan
Somali, ilk hicret topragiydi. Islm nce Somali halki
arasinda, sonra da Afrika'da hizla yayilmiti.
Daha nce 'mit hekimleriyle Afganistan ve Eti-
yop ya'ya giden Dr. Mesut, gnll ocuk cerrahi ola-
rak bu sefer Somali'ye gidecek yirmi be kiilik saglik
ekibine dhil olmak istiyordu. Hummali hazirliklar
neticesinde illar ve tibb malzemeler hazirlanmi,
S
124
Daha nce mit hekimleriyle Afganistan ve Etiyopyaya giden Dr. Mesut,
gnll ocuk cerrah olarak bu sefer Somaliye gidecek yirmi be kiilik
salk ekibine dhil olmak istiyordu.
16$1 399
hastane nnde bekleyen binlerce insanin mitleri-
ni boa ikarmamak iin var gleriyle aliiyordu.
Yetkililer, lkenin her yerinden tedavi iin gelenlerin
oldugunu sylyordu. Bu durum, mesuliyetlerini ve
vazifelerinin hassasiyetini daha da artiriyordu.
Efendimiz'in (sallallah aleyhi ve sellem),
lemdeki kadinlarin hani mefendisi oldugunu sy-
ledigi, gl neslinin annesi Hz. 'BUNB'nin ismini
taiyan yaindaki Somalili Eatima da, Dr. Mesut'a
tedavi iin gelmiti. Uzun zamandir bagirsaklari tika-
liydi, deta lmn bekliyordu. 1ehis konulmu-
tu ve ameliyat yapilmaliydi. Dr. Mesut endieliydi.
Ameliyathane, hi}yenden uzak; solunum, anestezi
ve entlasyon cihazlarinin bulunmadigi; ahaptan
kapilarinda pasli kilitleri olan, odadaki havanin te-
mizligi ancak iki vantilatr vasitasiyla yapilan bir
yerdi. Dr. Mesut, meslektalarina daniarak, kararini
iki gn sonra verebilmiti. Bu karari vermek hi de
kolay degildi. Can gvenliginin olmadigi, kabileler
arasi mcadelelerin zirveye iktigi, bir kabile reisinin
himayesine girmenin mecbur oldugu bir lkeydi bu-
rasi. ikan bir aksilik yapilan hizmetlerin yarida kal-
masina sebep olabilirdi. Halkin gveni sarsilabilir,
saglik ekibinin motivasyonu bozulabilirdi.
Btn eksikliklere ragmen ameliyathane hazir-
lanmi ve Eatima'nin ailesine haber verilmiti. Nete-
rin vurulmasiyla zamanla yari da balamiti. Dr.
Mesut'u odanin sicakligi, iin hassasiyeti ve tibb
cihazlarin yetersizligi sirilsiklam terletmiti. Saglik
ekibinin tek anestezi uzmani Dr. etin bir yandan
kk Eatima'nin nabzini kontrol ediyor, bir yandan
da Dr. Mesut'un alnindaki teri siliyordu. etin Bey'in:
Hastanin nabzi dyor, Onu kaybediyoruz. szleri
bir ara herkesi tellandirmiti. Heyecan ve endiey-
le saglik ekibindeki diger cerrahlar ameliyathaneye
yardima agrilmi; bilinen btn dualar okunmutu.
Kk Eatima'nin son dikii atildiginda ise elektrik-
ler kesilmiti. Elektriklerin ameliyat esnasinda degil
de bitiminde kesilmesi, Allah'in (celle cellh) ina-
yetiyle korunduklarinin deta bir iaretiydi. $artlarin
uygunsuzluguna ragmen, ameliyat baarili gemiti.
Kisa bir zaman diliminde sevinci ve hzn, gerginligi
ve heyecani bir arada yaamilardi. Dr. Mesut, kk
Eatima'nin annesine m}deyi verdiginde, annesinin
btn tedirginligi ortadan kalkmi, mutluluktan
gzleri yaarmiti. Gnll doktorlara defalarca te-
ekkr ederek; Once btn aile endieliydik. Simdi
ok memnunuz. Hepimiz ok mutluyuz. Sizi buraya
Allah gonderdi, Bunun iin once Allaha krediyorum.
Trkler ok iyi, gzel insanlar. szleriyle duygularini
dile getirmiti. Somali halki bu sevinci medyadan
grenmiti. Kk Eatima'nin ameliyati, sonraki
gnlerde yzlerce ameliyat ve binlerce tedaviye ze-
min hazirlami; Eatima sonraki saglik hizmetlerinde
deta bir sembol hline gelmiti.
Dr. Serhat ve arkadalari yaptiklari saglik hizmet-
leriyle, bu lkedeki egitim gnlllerine kapi arala-
maya aliiyordu. Somalili idarecilerle 1rk okullari-
ni ziyaret etmilerdi. Yetkililer verilen kaliteli egitim-
den olduka etkilenmilerdi. 1alebelerin gzleri iil
iildi. Saglik ekibinin gelii onlari iyice mitlendir-
miti. Eatima'nin baarili ameliyatiyla halkin ve y-
neticilerin gnlleri fethedilmi, endieler ortadan
kalkmiti. Var olan din ve tarih baglar daha da g-
lenmiti. Bu gzelliklerin arkasindan eyalet baka-
ni, okul iin arsa ve bina gstermiti. mit hekimleri
yaptiklari bu saglik hizmetleriyle, gelecegin altin
neslinin yetiecegi egitim messeselerinin gelime-
sine ve kklemesine vesile olmulardi.
mtopkaraoglu@sizinti.com.tr
125
Son birka yldr Anadolunun fedakr
doktorlar, ate dt yeri yakar
bencilliine inat, ate nereye derse
dsn, beni de yakar licenaplna
kulak kesilip, dnya corafyasnda on
binlerce insana yardm elini uzatt.
16$1 399
. yzyilda insanoglunun karilatigi en
nemli problemlerden birisi, kendini ha-
yatta yalniz, yapayalniz hissetmesidir.
Bu yalnizlik duygusu, btn insanlardan
uzak, tabiatin ortasinda yaamak mnsinda bir
yalnizlik degildir. Mesel insanin i yogunlugundan
sikilip, kendini toparlamak iin irad olarak kisa
sreligine yalniz kalmayi istemesi, kt bir tercih
degildir. Kii kendini dinleme srecini, iradesiyle y-
netebilir veya ynlendirebilirse, bu yalnizlik hastalik
hline gelmez, aksine bazi ilerin yapilmasi iin itici
bir g olur.
21
126
nsanolu hibir devirde, kendini
gnmzde olduu kadar yalnz ve
kimsesiz hissetmemitir. Burada
grnr sebeplerin ok tesinde
karmak, byk bir problemle
kar karya olduumuz aktr.
16$1 399
Ne var ki gnmz insani, kalabaliklar iinde
kendini yalniz hissetmektedir. Burada kiinin ya-
adigi yalnizlik, i arkadalari, akrabalari, dostlari,
hatt aile fertleri yanindayken bile hissettigi yalniz-
liktir. $BIJU4UL5BSBOD, gnmz insaninin iine
dtg ve derinden hissettigi bu duyguyu iirlerin-
de yle anlatir:
Oyle yalniz kaldim ki hayatimda,
.
Hangi kapiyi alsam kimseler yok
Hangi omuza dokunsam yabanci ikar.
Acaba gnmzde insanlar kendilerini neden
bu kadar yalniz hissetmektedir Niin kapilarini a-
lacak arkadalari, i dnyalarini paylaacak gerek
mnda dostlari yoktur Yzyilimizda insanlarin
sahip olduklari makam, mevki, mal, mlk, servet,
para, kurduklari yuvalar, ii, ei, ai, sahip olduklari
bunca teknolo}ik imkn, onlari eglendirecek yzler-
ce eglence araci ve sosyal paylaim siteleri, byk ve
kalabalik aliveri merkezleri nasil oluyor da insana
yalnizligini ve kimsesizligini unutturamamaktadir
Niin insan, her akam elinde kumanda, kanaldan
kanala dolamakta ve bir trl tatmin olamamak-
tadir. Facebook, twitter, google+ gibi onlarca duygu,
dnce ve yorum paylaim sitelerinde dolaan ve
yzlerce arkada ve dost edinen insan, neden hl
gerek mnda dost bulamamaktan yakinmaktadir
Her gn gittigi oyun ve eglence merkezleri, kafe ve
sinema onu sadece geici zevklerle tanitirip, ok
kisa sreler iin avuturken, acaba i dnyasinda ni-
in kalici bir huzur ve skn saglayamamaktadir
Sahip oldugu bunca servet, banka hesaplari, hisse
senetleri, yazlik, kilik saray yavrusu evler, son mo-
del arabalar, havali makam ve mevkiler, st ynetici
pozisyonlari, an ve hret, medyatik grnrlk,
insanin iinde oluan derin bolugu ve i sikintisini
niin bir trl ortadan kaldiramamaktadir Acaba
her gn televizyona ikip, eitli programlara ka-
tilarak insanlari gldrmeye, onlari rahatlatmaya
alian, onlara yalnizliklarini unutturmaya gayret
eden bunca sanati, bata kendileri olmak zere, ni-
in seyircilerini bir trl bu yalnizlik duygusundan
kurtaramamaktadir Ustelik bu programlari sunan-
lar, gnllerindeki derin bolugu doldurmak veya
unutmak iin acaba niin kendilerini iki ve uyutu-
rucunun kucagina atmaktadir Gnmzde byk
ehirlerde insanlar, acaba neden apartman dairele-
rinde giderek ogalan sayida kpek beslemektedir
Bu insanlar, acaba neden en yakin dostlarindan ve
arkadalarindan ok, bu hayvan dostlarina gven-
mektedir Verilen rneklerden aika grldg
gibi, insanoglu hibir devirde, kendini gnmz-
de oldugu kadar yalniz ve kimsesiz hissetmemitir.
Burada grnr sebeplerin ok tesinde karmaik,
byk bir problemle kari kariya oldugumuz aik-
tir. Dolayisiyla nce bu problemi tam ve dogru olarak
tespit etmek, sonra o problemi ortadan kaldiracak
zmler zerinde durmak gerekir.
Yalnizlik ve kimsesizlik duygusunun olumasin-
da iki temel sebep karimiza ikar. Birincisi, gnln
ve kalbin ihtiyalarini tam olarak karilayacak kuv-
vetli bir imandan, teslim ve tevekklden mahrum
olmaktir. Eger insan, saglam bir iman, te duygusu,
teslim ve tevekkle sahipse ve gnlden inandigi,
baglandigi bir gaye-i hayali (ideali) varsa, hibir za-
man kendisini tam olarak yalniz hissetmez. O, btn
insanlar karisinda olsa bile, Bana dost olarak Allah
yeter! diyebilecek kadar, kendi i dnyasinin kahra-
manidir. Byle bir insan yaasa yaasa, geici ama
tatli, dayanilabilir gurbet esintileri hisseder. Modern
psikolo}ide de, yalnizlik duygusunun nemli bir se-
bebinin Allah-kinat-hayat ve insan arasindaki sirli
mnasebeti anlayamamaktan kaynaklanan anlam-
sizlik ve degersizlik hissi oldugu vurgulanmitir. Bir
baka ifadeyle ontolo}ik mn krizi, yalnizlik duygu-
sunun nemli sebeplerinden biridir. Yalnizlik duygu-
127
Trk edebiyatnda 2. Merutiyet nesli
ve Cumhuriyetin ilk nesli, mill ve
mnev deerlerden uzaklap, pozitivist
bir anlaya sahip olduklarndan
dolay, yalnzlk duygusunu derinden
hissetmitir.
16$1 399
su, teknolo}ik bakimdan gelimi toplumlarda daha
yogun bir ekilde yaanmaktadir. Mesel Amerikan
toplumunda zellikle niversite grencileri arasin-
da yaygin bir problem olarak dikkati eker. Ilm bir
aratirmaya gre, niversite 1. sinif grencilerinin
% 75'i kalabaliklar iinde kendini yalniz hissettigini
sylemitir.
Bir de bunlarin diinda insanin mizacindan, tabi-
atindan, ahlk ve karakterinden, kimseyi begenme-
mesinden ve kimseye gvenmemesinden, herkesten
phelenmesinden, paranoyak yaklaimlarindan
kaynaklanan yalnizlik ve kimsesizlik duygulari da
vardir. Bu tr yalnizlik duygusunun zm, kiinin
irad olarak kendini egitmesi, sivri, zayif ve zararli
yanlarini trplemesiyle mmkn olur.
Yalnizlik hissinin ikinci sebebi ise, insanin evre-
sinden, dost ve arkadalarindan grdg samimiyet-
sizlik, riyakrlik, menfaatini nde tutma, bencillik,
vefasizlik, sir tutmama, zor zamanda yaninda olma-
ma, aldatilma ve dolandirilma gibi tutum ve davra-
nilardir. Bu ikinci sebebin olumasinda insanin ev-
resini, arkada ve dostlarini iyi seememesi kadar,
onlarin negatif zellikleri de nemli bir rol oynar.
Btn bu saydigimiz yalnizliklardan farkli ola-
rak, anlailamamaktan, ndnlar iinde kalmak-
tan, bir trl kendi seviyesine ve mnev derinligine
uygun insan bulamamaktan kaynaklanan farkli bir
yalnizlik eidi vardir ki, bu yazida zerinde durulan
yalnizliktan fersah fersah uzaktir.
Insanin yaadigi bu menfi, yikici, onu bitirip t-
keten yalnizlik duygusu, 1rk edebiyatina da yansi-
mitir. Yeni 1rk edebiyatina baktigimizda, yalnizlik
duygusuyla boluk hissi, can sikintisi ve lm kor-
kusu arasinda yakin bir mnasebet grlr. 0SIBO
7FMJ,BOL, Cahit Sitki 1aranci gibi birok airin iir-
lerinde, bu duygularin i ie anlatilmasi bir rastlan-
ti degildir. Szgelimi Cahit Sitki 1aranci, Otuz Be
Ya iirinde yalnizlik duygusu ile lm korkusunu
birlikte iler:
Hayata beraber baladigimiz
Dostlarla da yollar ayrildi bir bir;
0ittike artiyor yalnizligimiz.
Insan psikolo}isi zerinde ok olumsuz tesirleri
olan bu duygularin kaynagi, ogunlukla birbirine
benzer: Mill ve mnev degerlerden uzaklama, g-
nl dnyasinin fakirlemesi.
1rk edebiyatinda 2. Merutiyet nesli ve
Cumhuriyet'in ilk nesli, mill ve mnev degerlerden
uzaklaip, pozitivist bir anlayia sahip olduklarin-
dan dolayi, yalnizlik duygusunu derinden hisset-
mitir. Bu nesillerin byk bir kismi, ailelerinden
128
Eer insan, salam bir iman, te
duygusu, teslim ve tevekkle sahipse
ve gnlden inand, baland bir
gaye-i hayali (ideali) varsa, hibir zaman
kendisini tam olarak yalnz hissetmez.
16$1 399
ve okullarindan hayatta kendilerini ayakta tutacak
hibir deger ve inan edinememitir. Bu yzden de,
derin bir boluk duygusuna dm, hayati, insani
ve kinati mnlandiramami, kendilerini lm kor-
kusuna kaptirmi ve derin bir yalnizlik duygusu iin-
de kivranmitir.
Eski 1rk edebiyatinda ise, lm korkusu, bo-
luk hissi, yalnizlik duygusu gibi, menfi denilebilecek
duygularla ok az karilailir. nk din duygulari
saglam olan eski airlerimiz iin lm, hibir zaman
korkulacak bir ey degildir. :VOVT &NSF yzyillar
ncesinden,
Olmden ne korkarsin, nk Hakka yararsin,
Bil ki ebed varsin, olmek fasidler iidir.
diye haykirir. Onun iin lm, yokluk degil, hilik
degil, aksine ebed leme ailan bir kapidir. lmle
insan, btn dostlarina, sevdiklerine kavuur.
.FWMOB $FMBMFEEJOJ 3VN de, lm bir eb-i
arus yani bir dgn gecesi olarak grr. Ona gre
lm, en gzel Sevgili'ye kavumanin, Hakk'a yr-
menin bir adidir. Yzyillar boyunca, btn eski 1rk
edebiyatina bu gr hkim olmu; lm, edebiyat-
ilarin dilinde, asla korkulacak, endie edilecek bir
ey olarak grlmemitir. Eakat 1anzimat'tan (1839)
sonra, bu durum, hizla degiir. Inan temelleri yiki-
lan aydinlarimiz ve edebiyatilarimiz, lm korkusu,
boluk hissi ve yalnizlik duygulari iinde kivranir
dururlar.
Yeni 1rk edebiyatinin ilk taninmi temsilcisi
JOBTJ, egitim iin gittigi Paris'ten deist dnceler-
le dner. Hayatinin son yillarini, melankoli iinde
yapayalniz geirir. Hi kimseye gvenmez, herkes-
ten ve her eyden phelenir. Etrafta el yazisi hibir
kgit birakmamaya aliir. ;JZB 1BB, eitli felsef
fikirler iinde bocalar. Kafasi son derece kariik-
tir. "CEMIBL )NJU, zihnine takilan sorularin hi
birine tatmin edici bir cevap bulamaz. 3FDBJ[BEF
.BINVU &LSFN, ocuklarini kk yata kaybet-
menin hznyle bunalimlar iinde yaar; hayatta
kendini yapayalniz hisseder ve bir aglama edebiyati
meydana getirir. #FJS 'VBE, daha hayatinin baha-
rinda, bilek damarlarini kokainle uyuturup keserek
intihar eder ve cesedini kadavra olarak kullanilmak
zere tip fakltesine armagan eder. O da, bunalim ve
buhranlar iinde yaayip, kendini yapayalniz hisse-
der. Servet-i Eunun edebiyatinin en taninmi airi,
5FWGJL'JLSFU iirlerinde,
Btn boluk: Zemin bo, asuman bo, kalb vic-
dan bo,
diye feryat eder. Seluklu ve Osmanli tarih ve mede-
niyetine hayran :BIZB,FNBM#FZBUMbile, bu pozi-
tivist, ateist ve deist rzgrlardan etkilenip,
Dnyayi saran bolugu hissetmeyelim,
Peymaneyi bo birakma, doldur saki,
diyerek rindane bir yaayia ve ikiye siginir.
Cahit Sitki, Orhan Veli ve 4BJU'BJL, en yakin ak-
raba, dost ve arkadalarina bile gvenmez. Hayatta
kendilerini kimsesiz ve yalniz hissederler. Cahit Sitki
1aranci, bu neslin iinde bulundugu ruh hlini, bir
iirinde ne gzel anlatir:
Babam kirdi, beni ilk once babam,
Dosttan gordm kahrin daniskasini,
Nankor ikti, iyilik ettigim adam,
Sevdigim kiz da, savdi sirasini
Bu psikolo}iyi yaayan bir insanin elbette, kendi-
ni yalniz, yapayalniz hissetmesinden daha normal
bir ey olamaz. Bu derin yalnizlik duygusu, bu nesli
bitirip tketmi, birogunu daha gen denebilecek
yata hayattan koparmitir. Sait Eaik'in 48, Cahit
Sitki'nin 46, Orhan Veli'nin 36 yainda lmesi bou-
na degildir. Hayat, kinat ve hdiseleri dogru ekil-
de mnlandirmayi saglayan bir imandan mahrum
olu ve kendini ayakta tutacak mnev dinamikler-
den yoksunluk, insanin sadece ebed hayatini, te
dnyasini yikmaz. Birok rnekte aika grldg
gibi, onun dnyev huzur ve mutlulugunu da yikar,
ortadan kaldirir. Bu yzden lm korkusu, boluk
hissi ve yalnizlik duygusu gibi menfi duygulardan
kurtulmanin yollarini arayan insana den ey, ima-
nin ve Islm'in aydinlik yolundan gitmektir. Ebed
huzur ve sknun ancak bu ekilde saglanacagina
gnlden inanmak ve bu konuda zerine den va-
zife ve sorumluluklari en iyi ekilde yapmaktir. Bunu
baarmanin en kolay yollarindan biri de, hayati, bu
sorumluluga sahip gzel insanlarla birlikte yaa-
maktir.
fbagcioglu@sizinti.com.tr
129
lm korkusu, boluk hissi ve
yalnzlk duygusu gibi men
duygulardan kurtulmann
yollarn arayan insana den
ey, imann ve slmn aydnlk
yolundan gitmektir.
16$1 399
mrsrolorr,lo bunu llodo odor. Mokom-r com`do
kolrp lklncl lorkr ldrok odomo,onlor, po,gom-
borllk osprlslnl tom kovro,omomr so,rlrrlor.
Uruc br terukk, nuzul se onun kemulJr.
Blrlnclslndokl lordl hoz vo mlr`tl,oto korrlrk,
lork bo`do`l-com unvonr,lo lklnclslndo ulu`l-
ozmno blr tovrr, morl blr hoz vo cml blr
mlr`tl,ot sz konusudur kl, bundo hor zomon
holkton Hokk`o vorrlrr vo hor o,do blttocolll
Hok grulur, oklukto blrllgl du,mok, blrllk-
ton oklugo bokmok bu p,o,o olt blr mov-
hlbodlr.
A,rrco, bu mulhozo llndo blr do lork-r
com mosolosl sz konusudur kl, o do; zovk vo
hl ohll lln, tocolll ltlborr,lo Hozrotl Vhld`ln
dogllk o,nolordo lorklr tolovvunlorlndon lbo-
rottlr vo dogllk o,nolordo Hozrotl Vhld`ln
lorklr lorklr muhodo odllmoslnln blr unvonr-
drr. Bu mortoboloro gollnco, onlor do Hozrotl
Ehod`ln o`nlorlnln -o,nolorrn koblll,otlorl-
no gro- blror zuhurudur. Zuhur mohollorl
ltlborr,lo bu o`nlor tomomon ltlborldlrlor vo
Hozrotl Vhld`ln o ltlborloro tovoccuhu onrn-
do orto,o rkorlor.
Com`don sonrokl lork, blr lork-r tmdrr
vo sllkln, mslv,o (vorlrk vo hdlsoloro)
korr olon kolbl olkosrnr butun butun koslp,
Hozrotl Vhld u Ehod`ln dorghrno tom blr to-
voccuhlo O`ndo lnl olmosr hlldlr kl; bu blzo
doho ok, dogllk ,ollorlo ulorlon lonllllh
mulhozosrnr hotrrlotmoktodrr. Bu p,o,l ld-
rok odonlor, lonllllh vo bokoblllhdo ol-
dugu glbl, llndo bulunduklorr butun dun,o,r
vo top,okun o,o,r, hom do gzlorlnln nun-
do oldugu hldo grmozlor do, boslrotlorl,lo
homon hor o, vo hor hdlsodo sodoco vo
Lugot mnsr ltlborr,lo, o,rrmok, o,rrlmok,
sollmok mnlorrno golon lork; sojece, kos-
rotton vohdotl, vohdotton do kosrotl opork
muhodo otmo hll dl,o ,orumlonmrtrr.
Blroz doho omok lcop odorso lork, Zt-r Brl
hokkrndokl mrllot-l tmmo ulkundon bokrp
holkr grmok vo Hok mol,,otl,lo borobor
holkrn llndo olmo,r do dongoll gturmok do-
moktlr. Com`do; mrllot, muhobbot vo ruhonl
zovkloro boglrlrk, com lhtlvo odon lorkto lso, bu
mrllot, muhobbot, zovk-l ruhonl vo toslndo-
kl ohvll bokolorrno du,urmo mosolosl do
sz konusudur. Onun lln Furkt olmuuntn
kullugu, cem' Jumuuntn Ju mdrjet tum
JeglJr. domllordlr. Bundon dolo,r do orbo-
brnco, hor lkl hl do luzumlu bulunmu vo hor
lkl p,onln ,orlorl do o,rr o,rr hotrrlotrlmrtrr.
Zoton doho ovvol do gotlgl glbl,
1

ltlro-
lrnrn lorko,
2

tozorruunun do com`o
lorot ottlgl s,lonmoktodlr.
Com; subjoktll, zovkl vo hll blr okson; lork
lso, objoktll blr orlot mlhvorldlr. Blrlnclslndo
hl vo dornlllk oklrn, montrgrn nundo; lkln-
clslndo lso hor zomon or`l muhokomo osostrr.
lklnclslndon hor zomon blrlnclslno golllr kl
burodokl lork, lork-r ovvoldlr. Com`don lklncl
koz lorko dnu lso blr lorklrlrk mozhorl,otldlr.
Com`do kolonlor, ruhlorrnrn vus`otl lusundo
ruhonl zovkloro gmulur, lstlgrokton lstlgroko
koor vo bokoco do blr o, bllmozlor kl, lso
Mohvl morhum:
YoklugunJu our olun, ourltktu blmez
oklugu,
5olbet- Ydr lezzetn blmez bem,
ugdr olun
130
Fark*
16$1 399
sodoco un vo srlotlorrn tomsr,lo -blgo,-
rlko,l vo ldrok- mustogrok ,oor vo kosrot
o,nolorrndo hop vohdot cllvolorl,lo oturur
kolkorlor. Gunoln dogmosr,lo, zotrndo vor
olon ,rldrzlorrn grunmoz, blllnmoz, du,ulmoz
vo hlssodllmoz olmosr glbl,
3

bu
mortobonln kohromonlorr do, kondl mrllot
rosothonolorlndo Hozrotl Movcd vo Hozrotl
Mlum-u Hoklkl`nln un vo srlotlorrnrn tocolll
otmoslorlndo, boko o,lorl gromoz olurlor.
Dlgor blr ,oklormlo com`do, clsmonl,ot
vo ho,vonl,otton sr,rrlmo vo nolsonl ogo ltl-
borr,lo lmo; lorkto lso, kolbl vo ruhl ho,ot
mortoboslno ,uksolorok rohmnl ogo or-
srndon ,onldon vor olmo sz konusudur kl,
bu mortobo,l lhroz odon sllk, Bon nolsonl
bonllglml ,ltlrdlm vo ,onl blr rohmnl bonllgo
ordlm. dor vo hor lrrsotto -ort-r dl plonrndo
mo,olnrn vorlrgr mohluz- l lllo llllloh
hoklkotlnl ho,krrrr; ho,krrrr vo hokko`l-,okln
lusundo vucud vo lllm goroklorlnl du-
,orok Hozrotl Ho,, u Ko,,m`un hor o,dokl
hklml,otlnln tomsr,lo kondlndon goor.
No vor kl, bunco lon vo zovol mulhozosrno
vo bunco cozb u lnclzbo rogmon, lorkto hor
zomon tom,lz sz konusudur. ,lo kl, lork
kohromonr, so,r u sulk-l ruhonlnln hor
mortoboslndo Hozrotl Musobblbu`l-Esbb`rn
hoklkl muosslrl,otlnl kobulunun ,onrndo,
kondl nlsbl, klsbl mo,olnlorr konusundo do
blr on bllo golloto dumoz vo Hor o,l Alloh
,orotr,or. dorkon dohl, ort-r dl plonrndo
vo hususl,lo do tohrlp vo gunohlorlo olkolr
hususlordo tomo,ullorlno bokmo,r kot`l,on
lhmol otmoz. Blzl do, lllllorlmlzl do ,oroton
Alloh`trr. dor, omo l,l-ktu hor lln ondokl blr
mo,olno tbl oldugunu do unutmoz.
Fork konusundo br kesm hop llrot llndo
olmu vo lnhlrolton lnhlrolo suruklonlp dur-
mutur. Bunloro gro horkos -h- kondl
lllllnln hlrkr vo lnson lrodosl do bllko,d u
ort tom blr muosslrdlr. lkncler lso, Hokk`rn
sonsuz molot vo lrodosl korrsrndokl mo,oln
vo mo,olndokl tosorrul hokkrnr grmozllk-
ton golorok tolrlto dumu vo lnsonr, kondlno
hokk-r torclh tonrmo,on khlr blr lrodo kor-
rsrndo, ruzgrlorlo sovrulon ,oproklor glbl
toho,,ul otmllordlr. Uunculer lso, Hokk`rn
kozo vo kodorlndokl osrorr kovromo mozhorl-
,otl,lo, hor o,ln, Alloh`rn kudrot vo molotl,lo
mo,dono golmoslnl kobulun ,onrndo, lnsonrn
,lo-b,lo oglllm vo tomo,ullorlnln do gonol
progromdo hosobo kotrldrgrno lnonmr vo blr
torolton surokll ho,rr mo,lllorlnl duolorlo bos-
lorkon, dlgor ,ondon do or oglllmlorlno korr
lstlglorlo mucodolo vormllordlr.
8rncler, pok ogu ltlborr,lo blr krsrm
osbob-porost vo toblot-porost klmsolordlr kl,
gzlorl,lo grup du,gulorr,lo hlssottlklorlnln
drrndokl o,loro homon homon hl lnonmoz-
lor.
lkncler, hl vo zovklorlno ,onlk duorok,
lrodolorlnl tomomon nol, llo kondllorlnl doto
cmldlor glbl lorz odlp hor hllorl,lo tom blr
cobrlllk sorgllorlor.
Uunculer lso, hor o,do Hokk`rn hlkmot
vo hklml,otlnl, holk vo todblrlnl grmo-
nln ,onrndo, lmonl blr uur vo vlcdonl blr
sozllo kondllorlno, zotl dogorl olmo,on blr
mo,olnrn vorlldlglno lnonrr vo bon ,optrm,
bon ottlm dorkon no dodlklorlnln, no ,optrk-
lorrnrn lorkrndodrrlor. Hom ,lo lorkrndodrrlor
kl, hlblr zovk, hlblr hl, hlblr lstlgrok onlo-
rrn bu kobulunu dogltlromoz.

* Bu ,ozr Srzrntr dorglslnln Eklm 18 torlhll 237. so,r-

srndon olrnmrtrr.
Dipnotlar
1 Yulntz 5unu buJet eJerz., Ftlho srosl, 1/5.
2 \e ulntz 5enJen meJet umurtz., Ftlho srosl, 1/5.
3 En uce stjutlur Allul'tnJtr., Nohl srosl, 16/60.
131
16$1 399
I0/se/ J00nce|e|/, y0ce cye|e|/, |0y0/ |e
e||ense| |o/e|e|/ cncc/, |e| :cmcn y0/se/ uc|/|en, u:un so|u/|u,
y0|0J00 yo|Jc ||: /esmeJen y0|0yen, Ju|Juu ye|Je /c|c||| Ju|cn,
u||e|| :e|/|e||e e|/|m/ /c|cse|Jc|||c| e|e/|e|/|e|/|/|.
Dr. Arslan MAYDA
ilerledikten sonra, ggsten ayrilmi, aort atardama-
ri ve subclavian arter altindan yukari U eklinde
kivrildiktan sonra, ses tellerine ve kaslarina ulami-
tir Evrimciler, bu anatomik yaratilia, tasarim hata-
si adini vererek, Sinirlerin plon ve yerleiminde hata
varsa, yaratili yok, evrim vardir. eklinde sama bir
akil yrtmeyi savunmaktadir.
Insanin hayal gcyle plnlanan ve yapilan oto-
mobilleri dnn. Benzin depolari arka baga} al-
tindayken, benzinin atelenmesi iin motora benzin
pskrten karbratr veya en}ektr neden n kaputa
yerletirilmitir Otomobil mekaniginden anlamayan,
bilmilik taslayan, avamdan birisi, bunu bir tasarim
hatasi olarak grr ve unlari sorar. Neden benzin
deposu arkaya konmutur? Rarbratore en yakin bir
yer olan sileceklerin altina bir depo yapilip otomobilin
on kismina konulsaydi, daha mantikli olmaz miydi?
Oysaki bir otomobil tasarimcisi onun mekanigini, teh-
likelerini, incelikleri en ufak ayrintilarini hesap eder
ve bu hesaba gre, benzin deposunu yerletirecek bir
nsan bedeni sinir aglariyla rlm bir sis-
temdir, organ ve dokularin haberlemesi bu
sinir aglari zerinden gerekleir. Bata e-
itli fonksiyonlari olan 12 ift sinir mevcut-
tur. Kafatasindan ikan bu sinir aglarinin btn v-
cuda dagilma ve yerleme dzenini anlamaya alian
aratirmacilar, her sinirin bulundugu yer ve konumu
sorgularlar. Bu sorgulamada evrimciler, onuncu kafa
ifti olan Vagus sinirinden ayrilan geri donl girtlak
sinirinin (Nervus recurrens) aagiya dogru yaklaik 20
cm ilerledikten sonra, st ggs kismindan ayrilip
tekrar yukari dogru ilerlemesinden sonra girtlaga
ulamasinda bir kusur oldugunu iddia etmilerdir.
Onlarin cevabini bulamadiklari soru; boynun arka-
sindan gelen Nervus vagus sinirinden dallanarak
oluturulan geri dnl girtlak sinirinin, tabiattaki
azam tasarruf prensibi geregince kisa yoldan ayril-
masi gerekirken, girtlak ses tellerine ve kaslarina ne-
den arka boyun kismindan ulatigidir. Daha aik ifa-
de edilirse, neden bu sinir, st ggs kafesine kadar
I
y n,
132
16$1 399
yer bulur. Neticede benzin deposu iin en uygun yer
olarak, arka kaputta bulunan baga} altini gsterir.
Onuncu kafa ifti olan Vagus sinirinden ayrilan
geri dnl girtlak sinirinin, girtlak hizasi olan en
kisa yoldan ayrilarak yaratilmami olmasinin birok
hikmetinden biri; hareketli boyun blgesinin riskle-
rinden bu sinir dalini korumaktir. Gerekten boyun
blgesi, vcudun en hareketli anatomik blgelerin-
dendir. Grnte soluk borusuna giden sinirin en
mantikli gidi yolu, orta ve alt boynun arka kismin-
dan ne dolanarak geitir. Hlbuki bu ilk baki, ya-
nilticidir. Eger girtlak hizasindan, kaslarin stnden
ve altindan girtlak siniri geirilmi olsaydi, boyunun
saga, sola, yukari, aagi hareketlerinde veya boyun
kazalarinda, bu sinirin felcine bagli olarak ses kisik-
ligi rahatsizliklari ok sik grlrd.
Gnlk hayatta boyun sagligina uygun olmayan
her anormal hareket, omur, disk, eklem ve bag doku-
sunda yipranmaya sebep olur. Agir bir ey kaldirmak,
airi spor, i aktivitesi, yksek yastik kas spazmina
sebep olabilir. Mesel, trafik kazasinda ara iindeki
kimselerde ok sik rastlanilan bir eit boyun zede-
lenmesi olan kami sendromu sonrasi, birok kii ses
kisikligi problemi yaayabilirdi. zellikle boynun alt
kismi, boynun en hareketli yeridir. Kami eklindeki
boyun travmalari, btn travmalarin % 25'ini tekil
eder. Bir aratirmaya gre kazalarin % 95'inde, hafif
atlatilan bir kaza bile olsa, boyunda degien derece-
lerde, kk byk kas zedelenmeleri grlr. Byk
travmalarda ise kemik kiriklari ve kaymalari, boyun fi-
tiklari, omurilik ve sinir zedelenmelerine bagli feller
grlmektedir. Girtlak siniri hasara ugradigi zaman,
ses tellerini aip kapatmada vazifeli kaslar alimaz
ve ses kisikligi meydana gelir. Bu yzden geri dnl
girtlak sinirinin, en hareketsiz st ggs blgesinden
ayrilip, boyun kemiklerinin nlerinden yukariya dog-
ru seyretmesi, sinirin muhafazasi ve eitli komplikas-
yonlardan korunma aisindan en hikmetli yaratilitir.
Ayrica geri dnl girtlak siniri, yalnizca girtla-
ga degil, yemek ve soluk borusuna (trakea), bron-
lara ve kalbe de yayilan bir sinirdir. Yemek ve soluk
borusu, boynun en hareketli blgesinden geer. Bu
organlarin alitirilmasinda grevli bu sinirler, boy-
nun arkasindan n kisma gelseydi, boyun travmala-
rinda sinirler kolayca zedelenecek, neticede yenilen
gidalar yutulamayacak, bronlar bzlp genileme
grevini yapamayacakti.
Geri dnl girtlak sinirine izletilen yol, boynun
arkasindan dal verme yerine, her organin bulundugu
boynun n tarafina en emniyetli yerden geip dal ver-
dirmektir. Yaratici, geri dnl girtlak sinirini st
ggs blgesinde drt dala ayirmakla ve boynun ha-
reketlerinde hi travmaya maruz kalmayan emniyetli
bir alandan geirmekle sanatindaki hikmeti gster-
mitir. Kazalarda bu sinirin zedelenmesi grlmez.
Genelde ses kisikligi, tiroid ameliyatlarindan sonra
komplikasyon olarak grlr.
Ayrica N. vagus (somatomotor) sinirlerinin bitme
yeri kalb hizasidir. Bundan sonra ayri grev yapan
parasempatik lierle N. vagus siniri, karin blgesine
dogru devam eder. Bu sinirlerin bitim yerinin kalb hi-
zasinda olmasi da hikmetlidir. Zr vcudumuzun en
hayat organlarindan biri olan kalbi, ggs kafesiyle
emniyete alan Rabb'imiz, kalbi alitiran siniri nce
kalbin yanina kadar gtrm ve emrine vermitir.
Geri dnl girtlak siniri, st ggsten yukariya
dogru ikita, bronlara, yemek ve soluk borusuna
dallar verecek ekilde yaratilmitir. Bu sinirler, ye-
mek ve soluk borularinin kaslarinin iine kadar uza-
tilarak, alimalari garantilenmitir.
Evrimcilerin dedigi gibi girtlaga, soluk ve yemek
borusuna boyun arkasindan boyun nne, organla-
rin hizasindan sinirler gelseydi, bu sinirler deri veya
kaslarin altindan geerek boynun nne gelecekti.
Sinir kaslar altindan gese, her boyun egme pozis-
yonunda kaslar tarafindan baskiya ugrayacakti. Eger
deri altindan gese, en basit darbede bile bu sinirler
zedelenecek, ses kisikligi diinda yutma glg ve
solunum problemleri ortaya ikacakti.
Netice olarak, sadece di grne gre karar
veren evrimciler, canlilari, onlarin anatomisine, fiz-
yolo}isine, histolo}isine, patolo}isine uygun btncl
bir perspektiften degerlendirmemektedir. Bu yzden
geri dnl girtlak sinirini (N. recurrens) de, deger-
lendirirken, ayni hataya dmlerdir. Geri dnl
girtlak siniri, yapacagi vazifenin anatomisine, fizyo-
lo}isine, histolo}isine uygun yaratilmi ve en uygun
ekilde vcudumuza yerletirilmitir. Allah tasarla-
maz, hikmetli olarak en gzel ekilde yaratir.
amayda@sizinti.com.tr
133
Prof. Dr. Harun AVCI
Bazi yalniz insanlar vardir ki, onlarin bu hli,
hayatlarinin gayesi ve hayattan beklentileriyle alka-
lidir. Bu kiiler ya bencildir, kendinden baka kimse-
yi sevmez, bakalarini dnmez ve menfaat dk-
ndr veya tek otorite olmayi, herkes tarafindan be-
genilme ve saygi grmeyi isterler. Ayni zamanda bun-
lar, deger grmek istedigi ve ilgi bekledigi kii, grup
ve topluluga kari bir stnlk, byklk ve farklilik
tavri sergiler. Insanlara tepeden bakar ve sadece ken-
dini begenirler. Bu tavir ve beklentiler, kiinin ileride
maruz kalacagi yalnizligin balica sebebidir. nk
insanlar kendilerinden farkli olana, uzak olana, s-
tn grnene degil; kendine benzeyene, ayni seviye-
de, ayni kltrde olana deger verirler. Yine insanlar
mtevazi olani, siradan insanlarin sevin ve keder-
lerini paylaani, onlarin gnln alani, yzlerine te-
bessm edeni, dara denin yaninda olani sever ve
sayarlar. Bu tr insanlar toplumun her kesiminden
daima sevgi ve hrmet grr. Buna karilik, insan-
lari aagi, kk ve degersiz gren, onlara yardim
alnizlik duygusu, insanin en derin korku-
larindan biridir. Bu duyguyu yaayan kii,
kendisini zayif, gsz, ie yaramaz, des-
teksiz, bitkin ve gayesiz hisseder. Insani ya-
kinlarindan ve toplumdan koparan bu psikolo}ik hl,
tehlikeli hastaliklara sebep olabildigi gibi, zamanla
kiinin bikkinligini ve mitsizligini artirir; hatt ki-
iyi intihara kadar srkleyebilir. Samimi ve dostane
mnasebetler, insanin huzuru ve sagligi iin son de-
rece nemli iken, insan aile, akraba, dost ve toplum
iinde neden yalniz kalir Insan, neden evresindeki
kiileri tehdit olarak algilar ve neden onlardan endi-
e duyar ve uzaklair
Yalnizlik, genellikle ferdin diger insanlarla mna-
sebeti esnasinda yaanan problemlerden kaynakla-
nir. Kiinin psikolo}ik durumu, karakteri, ekonomik
artlari, arkadalari, cinsiyeti, aile yapisi, yetime
tarzi, grenim durumu gibi eitli faktrler mnase-
betlerin sagligina tesir eder. Eger mnasebetler sag-
liksiz olursa, yalnizlik hissi oluabilir.
Y
16$1 399 134
16$1 399
elini uzatmayan kiiler, hibir zaman sevilmez ve
kimse onlara yaklamak istemez. Dolayisiyla bu tip
kiiler, asla gerek bir dost edinemez, i lemini d-
kebilecegi ve dertlerini paylaabilecegi samimi bir
arkada bulamaz. Mali, mlk, parasi ve yksek bir
makami varken, ona gsterilen yakinlik ve sevgi gs-
terileri sadece bir dalkavukluk ve yagciliktir. Byle
bir kii statsn, makamindan kaynaklanan gc,
zenginligini veya sagligini kaybettiginde, etrafinda
kimse kalmaz. Ite o zaman yaptigi hatayi, kendisini
yalnizliga nasil mahkm ettigini anlar. Eakat insan-
lardan bir insan olarak evresindekilerle kardeane
mnasebetler kurmanin zamani oktan gemi olur.
1oplumda bu tr menfi duygularin esiri olan insan-
lar bulundugu gibi, sadece kendisini degil baka-
larini dnen digerkm insanlar da vardir. Hatt
bu digerkmlik bazi insanlarda o derece ileridir ki,
menfaat karisinda fedakrca davranir, bakasini
kendisine tercih eder, sevap konusunda bile kendi-
sini degil arkadainin, kardeinin kazanmasini ister.
Ite byle faziletli insanlar, hdiselere kendisi aisin-
dan degil, bakasi aisin-
dan bakar. deta yaamak
iin degil yaatmak iin
gayret gsterirler. Bu in-
sanlar hibir zaman yalniz
kalmaz, sevenleri onlarin
etrafindan asla ayrilmaz.
Ite bencil, menfaati
insan tipi ile digerkm,
fedakr insan tipi arasinda
yalizlik durumuna dme
aisindan byle byk bir
fark vardir.
Insani diger insanlar-
dan koparan ve yalnizliga
iten diger bir sebep ise, Riinin madd kazanci arttik-
a toplumdaki stats de artar. eklindeki yanli bir
kabul ve anlayitir. Bu anlayia gre kiinin itibarinin
temel kaynagi kazanlari, mali ve mlkdr. Maalesef
bu anlayi bugn btn toplumu sarmi; ekonomi,
mal-mlk sahibi olma, ali-veri ve tketme neredey-
se hayatin tek gayesi hline gelmitir. Bilhassa byk
ehirlerde ekonomik durumu iyi modern aileler iin-
de hayata byle bakanlarin sayisi hi de az degildir.
Bu ailelerde komuluk ve akrabalik mnasebetleri
samimiyetten uzak ve olduka resmdir. Grmeler
zorunlu olarak yapilir ve sik degildir. Bunun neticesi
olarak, ya ilerledike hem kadinlarda hem de erkek-
lerde yalnizlik hissi artar. Bu durum genelde kadin-
larda daha erken yata balar. Byle bir toplumda
mnasebetler sevgi, saygi, kardelik, yardimlama,
dayanima, fedakrlik gibi degerlere dayali degil,
menfaat zerine kurulur. Mnasebetlerin menfaate
dayali oldugu bir toplumda, size ne kadar alka gs-
terilecegi, sizin de kime ne kadar alka gsterecegi-
niz menfaate baglidir. Menfaat yoksa, mnasebetler
yapmacik olur ve insan, toplum iinde bulunmasina
ragmen kendini yalniz hisseder. Buna karilik, hayat
tarzlari ve deger hkmleri Islm kltre daha ya-
kin olan ailelerin, dk gelirli olmalarina ragmen,
sosyal mnasebetleri daha sicak, teklifsiz ve siktir.
Bu da aika gstermektedir ki, Islm'in gzel dap
ve dsturlarini hayatina tatbik edenler, yoksul da
olsa yalnizliga kolayca dmez. Buna karilik yaan-
tisinda bu dsturlara uymayanlar, zengin de olsalar
yalnizliga debilmekte, huzur ve saadeti bir trl
bulamamaktadir.
Hrriyet ve bagimsizlikla alkali yanli anlayi
ve uygulamalar da yalnizliga yol amaktadir. Bati
medeniyeti, insana sinirsiz bir hrriyet ve bagim-
sizlik tanimitir. Gya bakasina boyun egmemek
iin hrriyet ve bagimsizlik mcadelesi veren bu
insanlar, neticede kendini baibo, sahipsiz, emni-
yetsiz ve gayesiz grmeye balar, daha ileride ise ya-
payalniz kalir. Nitekim Bati'da ocuklar, gen yata
aileden kopmakta, hrriyet ve bagimsizlik adi altin-
da yalnizliga dmek-
tedir. Bundan dolayi
aileler artik on sekiz
yaindan sonra ocuk-
larini birakmak iste-
memektedir. Hlbuki
eski toplumlarda sos-
yal dzen, tabi akii
ierisinde ben degil,
biz merkezli akip gi-
diyordu. Aile geniti.
Evlenen insan, anne
babasindan kopmuyor-
du. Anne, baba, ogul
ve torunlar geni bir
ati altinda bir arada yaiyordu. Bu beraberlik, ait
olma duygusu verdiginden, insana bir gven ve i
huzuru sagliyordu. Modernlemenin yol atigi yeni
hrriyet anlayii ve dnyevleme, ferdi n plna
ikarirken, tecrit edilme, gvensizlik ve endie duy-
gularini artirarak yalnizlik duygusunu yogunlatir-
mitir. Diger yandan modernizmin hrriyet ve ferdi-
yetilik vurgusu, ailev degerleri zerek kk e-
kirdek aileler oluturmutur. Modern ailenin kle
kle ocugu bile dilayacak duruma gelmesi de,
aslinda yalnizligi reten nemli bir sebep olmutur.
Bu mnda, sosyalleme ve sevgiyi tam mnsiyla
gretemeyen paralanmi ailelerden gelen fertlerin
daha fazla yalnizlik problemi yaamalari tesadf
degildir. nk ciddi psikolo}ik problemler mey-
dana getiren aile paralanmalarina maruz kalmi
fertler, daha sonraki sosyal mnasebetlerinde ciddi
problemler yaarlar. Maalesef gnmzde hizla ar-
tan boanmalar ve aile paralanmalari, yalnizlikla
ilgili pek ok problemi de beraberinde getirmitir.
135
Samimi ve dostane mnasebetler,
insann huzuru ve sal iin son
derece nemli iken, insan aile, akra-
ba, dost ve toplum iinde neden yal-
nz kalr? nsan, neden evresindeki
kiileri tehdit olarak alglar ve neden
onlardan endie duyar ve uzaklar?
16$1 399
Boanmasalar bile elerin arasinda sevgi yoksa, yal-
nizlik duygusu kainilmaz olabilir.
Yalnizligi balatan en nemli faktrlerden biri
de, sosyal evrenin zelligidir. Iyi arkadalik m-
nasebetleri, cemaat veya grup iinde ortak deger ve
hedeeri paylama hemen her ya dnemi iin ol-
duka nemlidir. Byle bir ortamda fert, menfi his-
lere maruz kalmi olsa bile, i dnyasini arkadaina,
dostuna rahata aabilir; kendini yiyip bitirecek olan
sikintiyi kolayca bertaraf ede-
bilir. I dnyasini aabilecegi
dostlari olmayanlar ise, iinde
bulundugu hli srekli by-
tr ve yalnizligini derinletirir.
Bilhassa yalilikta, fizyolo}ik
olarak gsz olduklarindan,
insanlarin bakalarina olan
ihtiya ve bagimliligi artar.
Ayrica, emeklilikle beraber, i
yapamamanin getirecegi ie yaramazlik duygusu,
stat kaybi ve aile fertlerinin ayrilmalari ile insan,
yalnizligi daha derinden hisseder. Kii, ahiret inanci-
nin eksikligi nispetinde artan bir iddette olecegim
korkusuna kapilir. Yalilar, yakinlari ile birlikte yaa-
diklari zaman daha mutludurlar; kkler kendisine
hrmet ve saygi gsteriyorlarsa, hayatla olan baglari
daha da saglamlaarak ruh ve his dnyalarinda mut-
lulugu tadarlar. Sosyal ve psikolo}ik tatmine eritik-
lerinden yalnizligi hissetmezler.
Yalnizliklarin temelinde, diger insanlarla mna-
sebetlerde yaanan hayal kirikliklarinin da byk bir
payi vardir. Drst davranmama, kandirma, aldat-
ma, suiistimal, hor grme, aagilama gibi davrani-
lar, fertte hayal kirikligi oluturur. Maalesef bugn
toplum, en yakin arkadaina, hatt kardeine borcu-
nu demeyen, verdigi sz tutmayan ve hibir ekil-
de gven telkin etmeyen insanlarla doludur. Bunlar,
darda kalana yardim etmeyi degil, onun elinde kala-
ni da nasil alacagini dnr. Eirsat yakalayinca da
kardeini, dostunu, arkadaini acimasizca alaagi
eder, hak hukuk tanimadan onun varliginin zerine
konar. Ite bu tr davranilar, insanlarda ciddi hayal
kirikliklarina yol amaktadir. Byle hayal kirikliklari
yaayan kiiler, benzeri bir duruma dmemek iin
yakin sosyal mnasebetlerden uzak durup, yalniz
kalmayi tercih eder veya mnasebetleri srdrme
ynnde yeterli gayret gstermez. nk insanlar
genelde, mnasebetlerin oraklatigi bir ortamda,
endie ve gvensizlikle baa ikabilmek iin, ileri-
ne kapanir. Onlar yalnizligi, muhtemel zararlardan
korunma yolu olarak grrler ve kendilerini, zayif,
sahipsiz ve arkadasiz hissettiklerinden evrelerin-
den iyice uzaklairlar. Hlbuki rehberimiz, efendi-
miz Hz. Muhammed (sallallah aleyhi ve sellem),
Mslman'i ne yce vasiarla tarif etmitir. O'na
gre, Mslman, elinden ve dilinden baka insanlarin
zarar gormedigi kimsedir. Mslman Mslmanin
kardeidir; ona yalan soylemez, ihanet etmez, kotlk
yapmaz, onu aagilamaz, kotlk edebilecek birinin
eline birakmaz. Kardeine, dostuna, arkadaina ve
yakinlarina bu ller iinde davranan bir insan,
hibir kimseye hayal kirikligi yaatip onu yalnizliga
itmez. nk Mslman kendisine yapilmasini iste-
medigi bir eyi bakasina yap-
maz.
Bu sayilan sebepler diin-
da insani yalnizliga iten baka
faktrler de vardir. Yakinini
kaybedenler bir nda kendile-
rini byk bir yalnizlik iinde
hissedebilir. Yine baka bir
ehir veya lkeye g edenler,
kendi kltr ve anlayiinda in-
san bulamazsa yalnizliga ma-
ruz kalir. Ancak yksek bir ideal ve gaye iin yer de-
gitirenler yalniz kalsalar bile, mitsizlige dmez.
Onlar bilirler ve inanirlar ki, Allah (celle cellh)
onlarin yardimcisidir.
Netice olarak yalnizlik, insan yaratiliina aykiri
bir durumdur. Insanlar topluluk hlinde yaamak
zere yaratilmi ve genellikle hep toplum iinde ya-
amitir. Irad veya mecbur kalinarak yaanan yal-
nizliklar istisnaidir. Allah katinda makbul olan ve
insanlarin da hemcinsinden bekledigi ey, yalnizlik
degil, insanlarla i ie olmak, sevmek, sevilmek ve
yardimlamaktir. Bir insan, bakalarina ne kadar
alka gsterir, onlari anlamaya aliir ve ihtiya
ninda onlara yardim ederse, o derece mutlu ve hu-
zurlu olur. Ayni zamanda karisindakini de mutlu
eder. Insanin alka gsterecegi daire, btn insanlik
lemi kadar geni olmakla birlikte, ferdin ok daha
136
Maalesef gnmzde hzla
artan boanmalar ve aile
paralanmalar, yalnzlkla
ilgili pek ok problemi de
beraberinde getirmitir.
16$1 399
yakin olmasi gereken kiiler;
anne-babasi, ei, ocuklari,
akrabalari, yetimler, yoksul-
lar, komulari ve dostlaridir
(Nisa Sresi, 36). Ne kadar alka
gsterirsek, onlari yalnizlik
hissine kapilmaktan o lde
korumu oluruz. Mesel Yce
Beyan'da, anne-babaya iyi dav-
ranmamiz, ihtiyarliklarinda
onlara f bile demememiz,
tatli ve gzel sz sylememiz,
tevazu kanadini indirmemiz
kesin olarak emredilmitir
(Isra Sresi, 23-24). Bu emri yeri-
ne getiren hangi evldin anne
veya babasi yalnizlik hisseder
Yine Peygamber Efendimiz'in
(sallallah aleyhi ve sellem)
komularla mnasebetler hu-
susundaki tavsiyeleri, hibir
kimsenin kendini yalniz hisset-
meyecegi kadar geni kapsamli
ve uygulanabilir niteliktedir. O
(sallallah aleyhi ve sellem),
komumuz hastalandiginda
ziyaretine gitmeyi, ldgnde
cenazesinin kaldirilmasinda
bulunmayi, bor istediginde
vermeyi, darda kaldiginda yar-
dimina komayi, bir nimete
kavutugunda tebrik etmeyi,
onun baina bir musibet gel-
diginde teselli etmeyi, evimi-
zi onun rzgrini (gneini,
manzarasini) engelleyecek
ekilde yksek yapmamayi, pi-
irdigi yemekten ona vermeyi
bizlere tavsiye etmitir. O'nun
(sallallah aleyhi ve sellem)
ocuklar, yetimler, fakirler ve
dullar hakkindaki tavsiyele-
ri de, onlari gzetip kollama
bakimindan komulara ait
tavsiyelerinden geri degildir.
Bunlara uydugumuz takdirde
toplumda yalniz, hele yapayal-
niz hibir kimse kalmayacaktir.
O zaman mal da, mlk de, ka-
zan da, makam da insanlari
birbirleriyle kaynatirmaya,
yakinlatirmaya, dostluk ve
kardeligi pekitirmeye hizmet
edecektir.
havci@sizinti.com.tr
137
Medeniyetimiz mabed medeniyetiydi,
Gz kamaqItrtor meIrukItla blle,
Yerznde gkIekl tldtzlar kadar qtkIt,
Hlll mqkll blr lqIlr onu geIlrmek dlle..!
16$1 399
FDJQ'B[M'in genlik tahayyl ogumuzun kinden
farklidir. Bu farklilik, ifadenin zahir mn sindan
ok batin yaniyla alkalidir. Onun iin bu konu,
olduka derin ve bir o kadar da hassastir.
Necip Eazil'i kendi kiilik zelliklerinden ok, fikriyatinin
derinligine inerek anlamaya alimali ve bilgi pinari niteligin-
deki grlerinden faydalanmayi bilmeliyiz. Onun ok geni
yelpazede kaleme aldigi sosyal, kltrel ve felsef problemleri
iledigi eserlerinde, genlere kari ayri bir hassasiyetin sergi-
lendigini grrz.
ilesini yregimizde hissettigimiz byk air, toplum
adina -zellikle de gen nesil- taidigi endielerini en can
alici ifadelerle ortaya koymaktan ekinmemitir. O, Sakarya
Trksnden Zindandan Mehmede Mektupa kadar uzanan
birok iirinde ayni davanin destanini yazmitir. Aslinda o,
kendi dncesi zerinden toplumun diline tercman olmu
ve gelecek gnlerin sikintisini toplum adina yklenmeye a-
N
138
Necip Fazln toplumun
geleceiyle alkal, bir dava
uuru iinde gece gndz
durmadan ortaya koyduu
gayretler, dnemi itibariyle
olduka nemlidir ve bunlarn
minnet ve kranla yd
edilmesi gerekir.
16$1 399
limitir. $phe yok ki, peine dtg Sonsuzluk
Rervaninin varacagi yeri kendisine hedef bilmi
olan bu koca yrekli air, genlik adina ailmasi zor
engelleri kolaylatirmayi kendine hedef edinmitir.
Onun iin genlik, kabina sigamayi, kaliplara gi-
remeyi ve gzn alabildigi hatt alamadigi yerlere
varitan baka bir mn ifade etmezdi. yle ki ona
gre genlik, Rim var? diye soruldugunda sagina
soluna bakmadan Ben varim. diyebilme cesare-
tini gsterebilmektir. Hayati boyunca arayilarini,
zlemlerini, hayal kirikliklarini ve zntlerini, da-
vasi adina nimet bilip, onlari yeri geldiginde kendi-
sine ba taci etmi bu fikir iisinin gayesi, kutlu bir
genligin tohumlarini atabilmek ve gelecege sapa-
saglam nesiller hediye edebilmekti.
Necip Eazil'in toplumun gelecegiyle alkali, bir
dava uuru iinde gece gndz durmadan ortaya
koydugu gayretler, dnemi itibariyle olduka nem-
lidir ve bunlarin minnet ve kranla yd edilmesi
gerekir. O, devrinde kendisi gibi fikir ilesi eken
mn nderleri ile ayni istikamette dnm, bu
hedef dogrultusunda mcadeleden hi vazgeme-
mi, kendini topluma yn gsteren bir misyonun
sahibi olarak grm ve toplumunu uyarmayi bir
grev saymitir. Bunu
Durun kalabaliklar, bu cadde ikmaz sokak!
Haykirsam, kollarimi makas gibi aarak.
ifadesinde derinden hissetmek mmkndr.
1oplumun mnevyat damarlarina habis bir ur
misli ileyen yozlama, onun hayati boyunca m-
cadele ettigi eylerin bainda gelmitir. O, ikmaz
sokaklarda kayboldugunu dndg insanligin
kurtuluunun z dinamiklerine sarilmakla mm-
kn olabilecegi grndedir. 1oplumun yeniden
toparlanmasinin yolunun genlikten getigini d-
nen Necip Eazil, bu sebeple ona ayri bir ehemmi-
yet vermitir. ile airine gre genlik;
Tohum sa bitmezse toprak utansin.
Hedefe varmayan mizrak utansin.
Hey gidi kheylan komana bak sen!
atlarsan doguran kisrak utansin.
misralarindaki heyecanin muhatabidir. Gelecek
gnler iin tohumlar, bir n nce topraga sailma-
li ve bu tohumlarin filizlenip yeermesi iin gerek-
li vasat hazirlanmalidir. Bunu baarabilecek gc,
gemite oldugu gibi imdi de mill ve mnev de-
gerlerimize sarilarak elde edebiliriz.
Onun dncesindeki ideal genlik, gelecekte-
ki aydinlik gnlerin temeli olabilecek azim ve ka-
rarliliga sahip genliktir. Bir genlik, bir genlik,
bir genlik! Zaman bendedir ve mekon bana ema-
nettir uurunda bir genlik ifadelerinde kendisi-
ni bulan tahayyl hissetmemek, airin davasina
haksizlik etmekle edegerdir. Zaman bendedir ve
mekon bana emanettir. diyen, kalb ve kafa izdiva-
cini tesis eden ideal bir genlik hayali. Gzlerini
Sonsuzluk Rervaninin yigitlerine dikmi ve gnl-
n Yaratici'nin merhameti ile hemhal olmaya birak-
mi kutlu bir genlik sevdasi. Bir sevda ki, Hakk'in
rizasi ugruna dnya nimetlerini hie saymi, bir
sevda ki, mefkresi adina ahs ikbalinden vazge-
mi, heybesindeki sevgi ve hogr tohumlarini her
iklimde yeertmek iin elinden gelen btn gayreti
gstermitir.
Bu kutlu dava, onun biricik meselesidir. yle
ki boa geen her n, onun iin byk bir kayiptir.
O, bu davaya her eyini vermi, kendini de bu da-
vanin yilmaz savunucusu olarak iln etmitir. Bu
gaye ugruna, kitaplar yazmi, konferanslar vermi,
Anadolu'yu adim adim dolaip hi durmadan et-
rafina tohumlar sami; hapislere dm, byk
acilar ekmi; ama hibir zaman bu kutlu davaya
hizmet etme heyecanini kaybetmemitir. Hi phe
yok ki, onun bu heyecan ve samimiyet dolu mca-
delesi Anadolu semalarinda dalga dalga yayilmi ve
byk bir hsnkabul grm, zellikle Anadolu
genligi zerinde o zamana kadar hibir 1rk airi-
ne nasip olmayan ciddi bir tesir uyandirmitir.
Zorlu bir dnemde yaayan air, mcadelesinin
ilk yillarinda zaman zaman yalniz kalmanin buruk-
lugunu hissetmitir. 1amamen kendi gayretleriy-
le kurmaya alitigi Byk Dogu Hareketi birok
defa kesintiye ugratilmi; ama o her defasinda yeni-
den ve daha gl bir ekilde kaldigi yerden devam
etmitir. Gazete ve dergilerde yayimladigi yazilar-
la ortaya koydugu fikir hareketini, yurt apindaki
genlik konferanslariyla desteklemitir. O, uuru-
ma srklenen toplumun kulaklari yirtan feryadini
kendi benliginde duymu ve ona yardim iin elin-
den gelen btn gayreti sarf etmitir.
Ona gre her ey, iman ve aksiyon erevesin-
de ele alinmali ve bu yolda karilailan her engel
139
Hayat boyunca araylarn, zlemlerini,
hayal krklklarn ve zntlerini, davas
adna nimet bilip, onlar yeri geldiinde
kendisine ba tac etmi N. Fazln gayesi,
kutlu bir genliin tohumlarn atabilmek
ve gelecee sapasalam nesiller hediye
edebilmekti.
16$1 399
ailmalidir. Kutsal davasin-
da kendisine en nemli des-
teki olarak genleri grm
ve bu genligi Byk Dogu
0enligi olarak adlandir-
mitir. O, Bu bilinmezlikten
kurtulu, hi phe yok ki y-
reginde az da olsa iman kirin-
tisi taiyan genler sayesinde
olacaktir. dncesini be-
nimseyerek mrn tamam-
lamitir.
Ustad Necip Eazil, gk
kubbede ho bir seda bira-
kip gitti. Kendisi iin degil,
milleti, davasi ve bir mr
boyu hayal ettigi genlik iin
yaadi. Ezilmilerin, hor-
lanmilarin ve mazlumlarin
elinden tutmak istedi. Hibir
zaman haksizliga razi olma-
di. Olamazdi da. Bu, onun
iin yaarken lmek olurdu.
O dima irpinacak, mca-
dele edecek, hi kimseden
korkmadan ve engeller kar-
isinda yilmadan hayatinin
gayesi edindigi davasina
sahip ikacakti. Eikirlerini
emanet edecegi genlerin
de en az kendisi kadar ak-
siyoner olmasini istiyordu.
Bunun iin bir dava adami-
nin nasil olmasi gerektigini,
en gzel ekilde ortaya koy-
du. ok sevdigi genlerden
tek istegi, uurlu bir ekilde
mill ve mnev degerlere sa-
hip ikmalariydi.
myasaroglu@sizinti.com.tr
140
Blr svarl vardt gz sonsuz ufuklarda,
Yttnlar mtqtl mtqtlken derln ukularda,
O tldtrtmlar glbl grlordu arI arda,
Ve "mjde! dlordu geleceklere baharda...
N. Fazl, kmaz
sokaklarda
kaybolduunu
dnd insanln
kurtuluunun z
dinamiklerine
sarlmakla
mmkn olabilecei
grndedir.
0srauli-Yuuau Sava;i
19. yzyil sonlarina gelindiginde Osmanli Devleti eski hamet ve gcnden ok ey kaybetmiti.
1opraklarinin nemli bir kismi elden ikmiti. Geri kalanlarin muhafazasi iin byk fedakrliklar
yapilmaktaydi. Yakin zamana kadar Osmanli idaresi altinda yaayan milletler, zellikle milliyetilik
akimlarinin yayilmasi ve Avrupali devletlerin tahrikleri neticesinde isyan etmiler, bagimsizliklarini
kazanmanin peine dmlerdi. Yunanlilar bu konuda ilk harekete geen milletlerdendi. zellikle
1877-78 Osmanli-Rus Harbi'nden sonra Balkanlardaki durum tamamen Osmanli'nin aleyhine dnm-
t. Savain sonunda imzalanan Berlin Anlamasi'nda 1eselya ve evresini elde eden Yunanlilar, Girit ve
Yanya'yi (Epir) elde etmek iin firsat kollamaktaydi. Yaanan bazi etecilik hdiseleri ve bu gruplarin
tenkili, Avrupa basininda srekli 1rklerin Hristiyanlari katlettigi eklinde yankilar bulmaktaydi.
1896-97 kiina gelindiginde Yunanlilarin etecilik faaliyetleri daha da iddetlendi. Bb-i li byk
devletlerin bir mdahalesinden ekindiginden teennyle hareket ediyor, tedbirli bir ekilde meseleyi
zmeye aliiyordu. Hdiselerin daha da bymesi, bazi blgelerde dzenli Yunan kuvvetlerinin siniri
geerek gerekletirdigi hdiseler ve Yunan donanmasinin faaliyetleri sabrin tamasina sebep olmutur.
Yildiz Sarayi'nda toplanan meclis, 56 saat sren mzakerelerden sonra gerekirse Yunanlilarla bir savaa
girilmesi konusunda karar almiti. Yunanistan 4 Aralik'ta tam seferberlik iln etti. Gelimeler zerine
18 Nisan 1897'de Atina'daki elimiz "TN #FZ, Yunan Diileri Bakani'na harp ilnini bildiren notayi
verdi. .JS&EIFN1BBbakomutan tayin edildi. Yunan ordusunun bainda daha sonra kral olacak
29 yaindaki 7FMJBIE,POTUBOUJObulunmaktaydi.
Sava, 18 Nisan'daki 1rk taarruzuyla baladi. Pinar Meydan Savai'nda Yunan ordusu dagildi.
Ancak Osmanli ordusunun mmtaz komutanlarindan Kirim ve 93 Harplerinin mehur kahramani
.JSMJWB)BG["CEMF[FM1BBehit oldu. Sonraki gn cereyan eden savata .JSMJWB$FMM1BBehit
olduysa da Yunanlilar yine bozguna ugratildi. 4VMUBO"CEMIBNJE, Edhem Paa'ya yildirim savai ya-
parak byk devletlerin mdahalesine imkn verilmeden Yunanistan'in tasfiye edilmesi emrini verdi.
Umum taarruza geen Osmanli ordusu 1irhala ve Yeniehir'i alarak Golos zerine yrd. atalca'da
meydana gelen savata Yunan kuvvetleri yine bozguna ugratildi. Yunanlilar Dmeke civarinda bir sa-
vunma hatti kurmak istediler ve yeni takviyelerle ordularini glendirdiler. 17 Mayis'ta meydana gelen
sava, kesin bir 1rk zaferiyle neticelendi. Yunan ordusu tamamen dagildi, bakomutanlari ise canini
zor kurtardi. Atina yolu tamamen Osmanli ordusuna ailmi oldu.
Bu zafer Atina'da hkmetin dmesine ve yeni kurulan kabinenin byk devletlerin araciligiyla
bari istemesine sebep oldu. Rus ari gnderdigi telgraa zaferi tebrik ederken, daha fazla kan dkl-
memesi iin Sultan Abdlhamid'den savai durdurmasini rica etti. 10 milyon altin sava tazminati ve
igal edilmi olan 1eselya blgesinin teslimi kariliginda 19 Mayis'ta mtareke imzalandi. 32 gn de-
vam eden savata Osmanli kuvvetleri 150 kilometre ilerlemiler, Atina'ya da olduka yaklamilardi.
3 Haziran'da Istanbul'da balayan sulh konferansi 4 Aralik'ta neticelendirildi. Kesin bir maglubiyete
ugrayan Yunanlilar yine Avrupali hmlerinin yardimiyla masa baindan en az zararla kalktilar. Savata
alinan 1eselya Yunanlilara teslim edildi. 1alep ettigimiz 10 milyon altin sava tazminati ise, Yunan eko-
nomi ve maliyesinin is etmemesi gerekesiyle 4.100.000 altina drld, ufak tefek sinir dzeltmele-
ri yapildi. Osmanli-Yunan Savai'nin tek mspet neticesi Osmanli ordusunun gcnn yeniden tecrbe
edilmesi ve bu gcn verdigi moral olmutur denebilir.
Osmanli ordusunun bu kadar kisa zamanda byle kesin bir zafer kazanacagina ihtimal vermeyen
Batili devletler, Osmanli zerindeki baskilarini artirarak 18 Aralik'ta Bb-i li'nin Girit'in muhtariye-
tini tanimasini sagladilar. Bylece, binlerce ehit vererek fethetmi oldugumuz Girit'in 16 yil iinde
Yunanistan'a ilhakina sebep olacak srece girilmi oldu.
/JTBOEB:BBOBO#B[.IJN)EJTFMFS
9 Nisan 1711 Prut Zaferi
13 Nisan 1909 31 Mart Vak'asi
17 Nisan 1993 8. Cumhurbakani 1urgut zal'in Vefati
tari htebuay@si zi nt i . com. t r
TARIHTE BU AY Dr. Mehmet HLEOGLU
-
HAZIRLAYAN NSAN /// 2012
16$1 399 141
16$1 399
kitap yazmitir. Darwin'in btn teorisi, biyologlarin
trleme/eitlenme olarak adlandirdigi hdisenin,
yani yeni trlerin mevcut olan trlerden nasil mey-
dana geldigini}mene aldigini aiklama zerine ina
edilmitir. Hayvan sistematiginin en alt birimi olan
alttrlerin (veya irklarin) meydana gelmesi, mevcut
genetik mekanizmalar, iklim ve cografik artlar he-
saba katildiginda hem ilmn ve mantigin kaideleri
aisindan, hem de gzlemler ve gerekler bakimin-
dan mevcut vakiaya mutabik dmektedir. Ayrica
herhangi bir inan problemi de tekil etmemektedir.
Eakat evrimciler degimenin keyfiyetini trden tre
gei seviyesine ykseltince birok aidan problem
ikmaktadir.
Darwin Trlerin Menei zerine yazdigi eserinde,
bir trn bir baka tre dnmesinin evrimin en
temel problemi oldugu gereginin farkindaydi.
1
An-
cak Darwin esrarin esrari olarak adlandirdigi bu
sirri asla zememitir.
2
Mayr'e gre; Darwinin, bu
problemi zmekte baarisiz olmasinin sebebi, trlerin
zaman boyutundaki modifikasyonlarini gstermesine
ragmen, asla, bir trn nasil ikiye ayrildigi ve ogaldi-
gi problemini zmeye doir detayli bir analiz yapmaya
ciddi olarak teebbs edememi olmasidir.
3
Bu temel eksikligin farkina varan evrimci biyolog
Keith Stewart Thomson 1977'de, yle yazmitir:
Biyologlar iin bitirilmesi gereken, ama bitmemi
olan i, evrimin tartiilmayacak derecede apaik gr-
nen, henz dumani zerinde ttecek kadar taze delille-
rini tespit etmektir. Evrimin en tartimasiz delili ise
belli bir blgedeki kk adaptasyonlar ve populas-
yonlarin farklilamasi konusunda degil, trleme hak-
kinda olmalidir.Darwinden nce de insanlar sun
seimle yzyillar boyunca yaptiklari islah alimala-
rinda, ilerine yarayan koyun, inek, kpek gibi trlerin
belirli sinirlar ierisinde degiebilecegini gstermiler-
di. Darwin ise, bu sinirlarin kirilabilecegini gstermek
zorundaydi ve biz de gstermek mecburiyetindeyiz.
4

Caulilardaki Dei;re Potausi,eli
vrimcilerin inandiklari ekliyle trden tre
geme veya bir trden baka bir tre dn-
me olarak ifade edilen bir hdisenin tabi
seleksiyon ve mutasyonlar gibi akilsiz, u-
ursuz kavramlarla izah edilemeyecegi ok aik de-
lillerle ortaya konulmasina ragmen, evrimcilerin bu
inanlarinda neden direndiklerinin zerinde durul-
masi gerekir.
Bu problemin en temel faktrlerinden birisi, ge-
rek Darwin'in ve gerekse takipilerinin ok nemli
bir biyolo}ik geregi dogru tespit etmelerinden kay-
naklanmaktadir. Bu biyolo}ik gerek, trlerin zaman
iinde gerekten degitikleridir. Bu zviyeden bakil-
diginda evrimin ilk tespiti olan Her canli degimek-
tedir. temel esasi dogru oldugu iin, bu bir dogru-
nun arkasindan yzlerce mbalagaya, yalana ve
arpitmaya kapi ailmitir. Aslinda insanlar yzyil-
lardan beri trlerin degitigini, sadece kendi aileleri
ierisinde degil, ayni zamanda evcil bitki ve hayvan-
larda da mahede etmektedir. Bir tr ierisindeki
varyasyonlar ve modifikasyonlar ile eitlenme ok
aik olarak grlen bir vakiadir. Ancak tr -belki de
cins- sinirlari iinde kalmasi gereken bu eitlik ve
zenginligi, tr sinirlari diina taiyarak takim, sinif
ve hatt ube seviyesinde tatbik etmek Darwinizm'in
en byk hatasidir. 1abiatta mahede ettigimiz ise,
canlilardaki degiikligin sadece tr iinde szkonusu
oldugudur; bylece trn genetik zenginligi kapasi-
tesine bagli olarak eitlenme ile yeni varyeteler ve
irklarin (alttrler) yaratilmasi eklinde tezahr et-
mektedir.
$ayet Darwin Mevcut (yaratilmi) Trler Zaman
erisinde Nasil Degimitir balikli bir kitap yazmi
olsaydi, bu fazla dikkat ekmeyecek ve dnyayi bu
kadar megul eden bir hdise olmayacakti. Eakat Dar-
win, Tabi Seleksiyondan kaynaklanan bir gle tr-
lerin hi yoktan, kendi kendine ortaya ikiina ait bir
E
142
bul maca@si zi nt i . com. t r
I'''M |\\\l''', '|\I|
ro|. r. \ri| '\\'''M\/
(YULPLQ$oPD]ODU
7U.DYUDP.DUVQGD
16$1 399
Darwin'in gnmzdeki temsilcileri, ya-
ayan varliklarin evrimi hakkindaki ok
geni muhtevali ve bir dnya grne temel olabi-
lecek kadar byk iddialarini hakli ikarmak iin,
nce tamamen bilimin bir meselesi olarak, trlerin
herhangi bir iradeye ve takdire bagli olmadan, sade-
ce baibo, madd sebeplerle nasil vcuda geldikleri-
ni izah etmeleri gerekir.
Ancak i grndg kadar basit degildir; n-
k biyologlar imdiye kadar asla trn bir tek ta-
rifi zerinde anlamaya varamamilaridir. Evrimci
biyologlar Jerry A. Coyne ve H. Allen Orr 2004'te
yayimladiklari Trleme adli kitaplarinda, trn
yirmiden fazla tarifi olduguna dikkat ekmilerdir.
Bu durumda trn gerek bir tarifini nasil seecegiz
Adi geen yazarlara gre; Biyologlar, tr kavraminin
birok goye iin kullanili olmasini istemektedirler;
fakat bu goyeler farklilik gstermektedirler. Biyolog
Coyne ve Orr'a gre tr tarifinde imdilik be nemli
hedef esas alinmitir: 1r eger I- Biyologlara orga-
nizmalari siniandirmakta yardim ediyorsa; 2- Ta-
biattaki varliklara gerekten karilik geliyorsa; 3- Bu
varliklarin nasil meydana iktigini anlamamiza yar-
dim ediyorsa; 4- Canlilar tarihini dogru yansitiyorsa;
5- mmkn olabildigince ok organizmaya tatbik edi-
lebiliyorsa faydalidir. Coyne ve Orr, hibir tr kav-
raminin, bu hedeerin tamamini hatto ogunlugunu
bile baaramayacagini kabul etmitir. Ancak, unu
hissetmilerdir: Bir tr kavrami zerinde karar verir-
ken, ncelikle, bir kii, kendisine ait tr probleminin
tabiatini iyice tehis etmeli; daha sonra, bu problemi
zecek en iyi kavrami semelidir.
5
Darwinist evrimcilerin byk ogunlugu gibi,
Coy ne ve Orr da, Ernst Mayr'in Biyolojik Tr Ron-
septini (BSC) tercih etmektedir ki, bu tarife gre tr;
Rendi aralarinda iftleebilen ve benzer diger grup-
lardan ogalma aisindan izole olmu, tabi populas-
yon gruplaridir. Coyne ve Orr bu tr tarifini, neden
diger tariere tercih etmektedir Onlara gre; Bi-
yolojik Tr Ronseptinin en nemli avantaji, kendi ta-
nimladigi trlerin varligini aiklamak zere hemen bir
aratirma programi fikrini vermesidir. Zr istendigi
takdirde herhangi iki farkli populasyona ait fertlerin
bir araya geldiklerinde reyip reyemedikleri kont-
rol edilebilir, reme aisindan birbirlerinden tecrit
olmularsa (yani iftleemiyor veya iftleseler bile
cins aidan verimli -kisir olmayan- yavrular elde
edemiyorlarsa) bunlar trleme srecini tamamla-
mi iki ayri trdr.
Maalesef, Biyolojik Tr Ronsepti sadece yaayan
ve cinsi (seksel) olarak reyebilen canlilara tat-
bik edilebilir. Bakteriler gibi cins olarak remeyen
(aseksel, blnerek reyen) organizmalara uy-
gulanamaz. Bu gibi trler birbirinden, morfolo}ik
ve biyokimyev temellere gre ayrilir. Biyolojik Tr
Ronsepti l organizmalara, mesel fosillere de uy-
gulanamaz. Eosiller arasindaki tr ayrimi da sadece
morfolo}ik zelliklerine gre yapilir. Bu yzden, Bi-
yolojik Tr Ronsepti evrimci biyologlarin ilgilendik-
leri birok organizma iin geerli degildir ve kendini
sadece canlilarin, evrimin tartimasiz delilini sunma
ihtimali en ok gibi grnen bir yn ile sinirlandirir.
Biyolojik Tr Ronseptinin u anki eksiklikleri bir
yana, Darwincilerin ncelikli olan tr tarifi hakkin-
daki grlerinin hayata geirilmesi sirasinda, temel
bazi yanlilari vardir. Gemite baarisizliga ugrami
ve terk edilmi birok teori, Batlamyus'un Dnya
merkezli kinat anlayii gibi gzlemlere ve deney-
lere imkn veren aratirma programi olarak deger-
lendirilmitir. Ancak sonunda bunlarin l yanlilar
oldugu ispat edilmitir. Bilimin ortaya koydugu bir
kavramin, kendi baina aratirmalara imkn sagla-
yabilme kabiliyeti, bu aratirmalarin neticede tabiat
hakkinda dogru kavrayilar saglayip saglamayacagi
hakkinda kesin bir ey sylemez. Evrimcilerin bu tr
tarifi erevesinde yaptiklari, caddenin geri kala-
ni karanlik oldugu iin, sokak lombasinin altinda bir
ey arayan adama benzer. Eger adamin aradigi ey
sokak lmbasinin altinda yoksa onun btn aratir-
masi boa gider. Hlbuki caddenin aydinlatilmami
byk blmnde ok nemli hakikatler bulunmak-
tadir. 1rleri tanimlamak iin Biyolojik Tr Ronsepti-
ni semekle, Coyne ve Odd da ayni hatayi yapmak-
tadirlar.
143
eeme mell ol olab abbbii--
aarm rmak ak k ak iii in, n,
ak akk,, t trl rler er e in in
aada dan, n, ssad ad dee--
aa ge geld ldik ikle leri ri--
ggil ildi dir; r; n n n n--
bbir ir ttek ek ttaa--
ir ir. . Ev Evri rimc mci i
Or Orr r 20 2004 04't 'te e
da daa,, t tr rrn n
km kmmi i le lerd rdir ir. .
sse e ee ec eceg egiz iz
kkav av avra rami mini nin n
mmek ek ee te tedi dirl rler er; ;
err. . Bi Bi B yo yolo log g
bbbe e e e ne neml mli i
gl gl g ar ara a or orga ga-
rs rs rsa; a; a 22-- Ta Ta T --
or orsa sa;; 3- 3- BBu u
aami miza za yyar ar a --
elll! Cejre|ll eael. Kttl |lr el| jejtlesea, eae jejtlesea-
1ea erile|lllr te |t 1e erljlael ea letttleriaia ejtata eleameslae
te ea |releasleria1e |ttl 1ejlmeler elmesiae se|ej ele|lllr.
16$1 399
oalra ,ouuudeu itole olru; populas,oular
rusiuda turler
Mayr'in tr tarifine gre bir tr sadece kendi
arasinda iftleebiliyorsa ve reme bakimindan diger
populasyonlardan izole olmularsa tr sayilir. Bu
takdirde yeni trlerin ortaya ikmasi iin, balan-
gita bir arada yaayan fertleri daha sonra birbiriy-
le iftleemez duruma getirecek engellerin durumu
nem kazanir. Uremeye mni engellerin en bainda,
bir trn iki populasyonunu birbirinden ayiran ve
fizik olarak remelerini engelleyen sira daglar veya
geni su kaynagi gibi cografik engeller vardir ($ekil-1).
Zaman getike, iki populasyon genetik olarak birbi-
rinden uzaklatiginda, cografik bariyer ortadan kal-
dirilsa bile iki populasyon artik birbiri ile iftleeme-
yecek dereceye gelebilir. Bu teori allopatrik trleme-
dir (allopatrik kelimesi Yunancada farkli anavatan
mnsindadir.)
Allopatrik trleme teorisinin dogrudan bir ispati
yoktur. Bunu ispatlamak iin birinci populasyonun
ikinci populasyon ile iftleebildigi, ikincinin n-
c ile ncnn drdnc ile iftleebildigi fakat
drdncnn birinci ile iftlemesinin ok dk ih-
timalli oldugu veya mmkn olmadigi reme zinci-
rinin varligini gstermek gerekir ($ekil-2). Bu durum-
larda, ikinci ve nc populasyonlar, birinci ve dr-
dnc populasyonlar arasindaki allopatrik trleme
srecinin ara basamaklarini temsil eder. Bu teorik
iddiayi ispatlamak iin binlerce veya yz binlerce yil
geriye giderek bugn ayri tr kabul edilen ve dolayi-
siyla iftleemeyen canlilarin gemite iftleebildik-
lerini gstermek gerekir. Bu ise mmkn degildir.
Allopatrik trleme, son zamanlarda, evrimci
biyologlar arasinda en popler olan teori olmak-
la beraber tek degildir. Simpatrik trleme teorisine
gre (simpatrik kelimesi Yunancada ayni anavatan
mnsindadir), iki populasyon, cografik bir engel
olmadan da reme aisindan birbirinden izole olabi-
lir. Bunun iin de belli artlara bagli olarak bir de-
lilden bahsedilebilir. Mesel, iki yzyil nce, Kuzey
Amerikan elma kurtuk sinegi Rhagoletis pomonella,
sadece ali agaci zerinde yaayan fertlerden meyda-
na gelirdi. Diiler agustosta ali agalarinin zerine
yumurtalarini birakir ve eyll sonunda yumurtadan
ikan lrvalar, kirmizi ali meyveleri ile beslenirdi.
Yillar sonra elma agalari, Amerika'ya getirilince,
bazi sinekler yumurtalarini bu agalarin zerine bi-
rakti ve lrvalar da elmalarla beslendi. Elmalar, ali-
lardan nce olgunlatigi iin, u anda elmada yetien
sinekler, alila beslenenlerden bir ay nce remek-
tedir. iftleme takvimlerindeki bu bir aylik farkli-
liktan dolayi, bu iki eit sinek tabiatta birbirleriyle
iftlememektedir. Allopatrik trlemenin tersine,
bu durumda iki sinek eidinin bir araya gelmesini
engelleyen mnia cografyaya bagli degil, reme za-
manlarinin akimamasina ve davranilara baglidir.
7
Eizik artlara veya zaman farkliligina dayanan
bir mnianin, bir tr ikiye ayirmasi ok vakit alir.
144
elllI 8lr treme tlatlrl. Oealleml |lr eleae 1ejilmi |lr |tr1ea, |erlli el| jejtlesealer elle|lllr, |taler se1ete lea1l ereleria1e tee elia
el| |trlerle l||lee|lllr. Deleisile Derwla'la |e|li selelslea te e1ej|eseale le1tjt |trleme l11lesi llmea eerslt le|tl e1lle|lllr.
16$1 399
1eoriye gre, reme aisindan birbirinden tecrit edil-
mi iki populasyon, farkli genetik degimeler geirir
ve muhtemelen bir noktada genetik olarak artik bir-
birleriyle iftleemez duruma gelir. ogalma aisin-
dan tecrit olmu populasyonlarin genetik aidan na-
sil farklilaacagini aiklamak zere ok sayida meka-
nizma ne srlmtr. 1abiattaki ekolo}ik dengenin
veya gida zincirinin bir neticesi olarak bazi canlilar
digerlerini yakalayip yerken, Ilh seleksiyonla, po-
pulasyonlarin farkli evre artlarina uyum gsterme-
si iin zemin hazirlanir; bylece sebepler aisindan
bazi genler desteklenir ve bazilarinin hayat sahne-
sinden ekilmesi saglanir. Bu sirada hayatta kalan ve
izole olan populasyonlardan birisi ok kk ise, gen
frekanslari Ilh iradenin tercihi ile degitirilmi olur.
Bylece bir populasyonda farkli karakterler (renk,
byklk, hizlilik v.s) agirlikli iken, diger gruptaki-
lerde ayri karakterler hkim duruma geer ve bylece
iki ayri alttr (veya irk) meydana gelmi olur ki, buna
evrim veya trleme degil, biyolojik degiim veya irk-
lama demek daha dogru olur.
Byk ana gruptan kopan kk populasyonlar
sadece, farkli gen oranlarina sahip olma egilimin-
de olmayip (bu kurucu tesir olarak bilinir), ayni za-
manda, balangitaki genetik zellik dagilimlarinin
frekansi ne ise ondan da kolaylikla ayri dme egi-
limindedir (beklenen gen frekanslarindaki bu tarz
degime sapmalari genetik srklenme olarak bili-
nir). Ata kabul edilen ilk populasyonun gen frekans-
larindan bu ayrilma egilimi, istatistik olan genetik
prensipler neticesinde ikar; bylece, ihtimaliyet ka-
idelerine uyulur. Mesel, bir siyah deney faresi beyaz
bir deney faresi ile iftletiginde, genetik prensiplere
gre, kesin olarak beyaz yavru ikma yzdesi ile si-
yah yavru ikma yzdesi belirlenebilir. Ancak, her-
hangi bir iftleme neticesinde btn yavrular siyah
veya beyaz olabilir. Bunun sebebi nedir Ihtimaliyet
kanunlarina gre, rnek sayisi ne kadar az olursa,
beklenen neticelerde nemli sapmalarin ortaya ik-
ma ihtimali o kadar daha fazla olur.
Bir parayi attiginizda, bu paranin ihtimal hesabi-
na gre yazi veya tura gelme ihtimali eittir. Bu se-
bepten, yazi tura attiginiz zaman, ayni sayida tura ve
yazi gelmesini beklersiniz. Ancak, sadece drt kere
para atsaniz, netice ne olur Ihtimal hesabina gre
beklenen netice iki yazi, iki tura gelmesidir. Eakat bu
gibi az sayidaki rnekle yapilan denemelerde ortaya
ikan neticenin, beklenenden farkli ikma ansi yk-
sektir. Hatt byle bir rnekte, st ste drt kere tura
veya yazi atabilirsiniz. Beklenen neticeden bu kadar
byk lde sapilmasinin sebebi deneme sayinizin
son derecede kk olmasidir. Eakat bin kez yazi tura
atarak byk bir deney yapsaydiniz, o zaman attigi-
niz turalarin yazilara nispeti, beklenen % 50 - % 50
neticesine ok yakin olacakti. Bu durumda daha b-
yk sayida hdise veya denemede neticeler ihtimal
hesaplarina daha ok uyarken, az sayidaki vaka veya
denemede, ihtimal hesaplarindan sapma ihtimali
daha yksektir diyebiliriz.
Yukarida para atma misli ile aikladigimiz pren-
sip, byk ana topluluktan kopan, kk ve tecrit ol-
mu tli veya kk topluluklar iin de geerlidir. Bu
kk alt populasyonlar kendi ilerinde iftlemeye
mecbur kalirlar. Bu yzden byle bir populasyon
ierisinde ntr bir mutasyon (ne zararli ne de fayda-
li olan bir mutasyon) bile ok yayginlaabilir. Buna
alternatif olarak, byk ana populasyon ierisinde
zaten var olan ama ok yaygin olmayan bazi genler,
bu populasyondan kopmu kk populasyonlarda
tamamen baskin olarak grlebilir. Gemite ulaim
imknlarinin zor oldugu dnemlerde, Anadolu'nun
belli blgelerindeki dag kylerinde hep kendi i-
lerindeki evlenmelerden dolayi, bir mddet mikro
irklama sreci yaanmitir. Belli morfolo}ik (burun,
dudak ekli v.s. ) karakterler belli blgelerde hkim
duruma geince o blge insaninin tipik bir grn-
ts tekil edilmitir. Eakat daha sonralari ulaim
imknlari artinca her blgenin insani diger blgede-
kiler ile evlenebilir olmu ve belli zelliklerin baskin
olma durumu ortan kalkmaya balamitir. Bylece
bu mikro irklama sreci de bozulmutur.
Mesel, anne veya babalarindan birisi albino (be-
yaz) olan biri dii biri erkek, iki gri deney faresinden
meydana gelen bir alt populasyon dnelim. Gene-
tik prensiplere gre bu hayvanlar heterozigotturlar
145
elll1 Oeae|ll strtlleame. /aae te |e|eaia sellj el1tjt ealer
ejer |lllalerse te etrt seileri |ttlse etrtleria aesil eletejiae
el| alsje|ler |elmla e1lle|lllr. /atel, etrtleria seileri lttlse, |t
alsje|lerla |elmlal terleir.
16$1 399 146
(Gg). G, dominant gri renk zelligine, g de resesif
albino zelligini belirlemektir. Bu gri deney fareleri-
nin (Gg) iftletiginde drt yavru meydana getirdigini
dnelim. Mendel prensiplerine gre her bir anne
veya baba deney faresi biri sadece G, digeri sadece g
genlerini taiyan iki cins cinsiyet hcresi retecektir.
Mendel prensiplerine gre bu cinsiyet hcrelerinden
($ekil-3), tane gri yavru (GG, Gg ve gG), bir tane de
beyaz yavru (gg) retilmelidir. Eakat teorik olarak, ol-
masi gereken bu durum gerek dnyada byle olma-
yabilir ve btn yavrular albino (gg) olarak dogabilir.
Bu nesilden sonra, G alleli kayboldugu iin populas-
yonda sadece albino deney fareleri dogar.
Bir genin karisindaki allelinin kaybolmasi ile
diger genin populasyon ierisinde yerlemesi s-
recine sabitleme denir. Sabitlemenin olmasi kk
populasyonlarda daha muhtemeldir; nk tesadf
hdiselerin tesiri kk populasyonlarda daha byk
olmaktadir. Kurucu grubun dhil oldugu bu kk
rnek, sadece ans ile kendilerinin geldikleri daha
byk gruptakinden farkli yeni bir gen frekansi elde
eder. Kurucu tesirinin bir misli olarak, Pensilvan-
ya'daki Amish'leri verebiliriz. Meneleri sadece 200
kiilik bir grup insandan geldiginden ve kendi arala-
rinda evlenmeye egilimli olduklarindan dolayi, Pen-
silvanyali Amish'ler, kisa parmaklilik, kisa boyluluk,
altinci parmak ve belirli bazi hastaliklarin genlerini
taima aisindan Amerika'daki bu genlerin ortalama
bulunma nispetinden daha yksek yzdeye sahiptir.
Kurucu tesirine benzer olarak, darbogaz/ie boy-
nu tesiri de vardir. Darbogaz tesiri, bazi etin evre
artlari populasyonun byklgn byk lde
azalttigi zaman grlr. Bu tarz etin hdiseler, bu-
zullama (muhtemelen Neanderthal'ler durumunda
oldugu gibi), kuraklik veya etin bir ki olabilir. Bu
zorlu artlarda hayatta kalmayi baaranlar yeni po-
pulasyonun kuruculari olur. Kurucu fertler az sayida
oldugu iin, genetik srklenme, gen frekanslarini
abuka degitirir. Ayrica, hayatta kalanlarin gen
frekanslari zaten ilk safhada da ait olduklari ori}inal
populasyonun gen frekansindan olduka farkli ola-
bilir (genel populasyonda nadir olarak bulunan bazi
genetik faktrler, bu genleri taiyan az sayidaki fertte
ise avanta} meydana getirerek, hayatta kalmalarina
yardimci olmu olabilir). Bu yzden, hayatta kalan
kk populasyonun gen frekanslari, ori}inal popu-
lasyonunkinden ok farkli olabilir. Bylece, hayatta
kalanlarin sayisi artika ve yeni bir populasyon mey-
dana getirdiklerinde, bazi karakterler bakimindan
kendilerinden ayrildiklari ori}inal populasyondan
ok farkli olabilirler ($ekil-4). Eakat bu yeni bir tr
meydana gelmesi demek degildir. Ayni trn farkli
desenlerinin ortaya ikmasi demektir. Ilk atalarimiz
olan iki insandan; zenciden beyaza, Kizilderili'den
sari irka ve Abori}inlere kadar btn insan irklari,
sebep olarak yaratilan ayni genetik mekanizmalarin
iletilmesiyle eitlenmi ve Allah'in (celle cellh)
gzel isimlerinin tecellisi olarak btn dnyaya ya-
yilmilardir. Evrimcilerin teorik dncelerine gre
ise bu irklar henz tam evrimlememi olduklarin-
dan, belki birka yz bin yil sonra bu irklar kendi
aralarinda evlenemeyecek ve ocuk meydana getire-
meyecek kadar farklilaacak ve yeni hayvan (primat)
trleri hline geleceklerdir.
Ureme aisindan tecrit olma ve genetik degime
mekanizmasinin birlikteligi ile yeni trlerin meydana
gelmesi, u n iin speklatif bir iddia olarak kalmak-
tadir. nk btn iddialar, trlerin meneini aik-
lamayan Darwinci srelere dayandirilmitir. Bu tarz
teoriler tartimali olmaya devam edecektir; nk bu
teorilerden herhangi birinin dogru oldugunu ispatla-
yan bir delil mevcut degildir. 1rlemenin nasil oldu-
guna dir evrimcilerin oluturdugu senaryolar bildi-
gimiz gereklerle dogrulanmamitir. Bilhassa, reme
aisindan izolasyon ve genetik degime mekanizma-
sinin birlikteligi ile yeni bir trn meydana gelmesine
dir itibar edilecek bir rapor mevcut degildir.
asarsilmaz@sizinti.com.tr
Dipnotlar
- MAYR, E. (1982): The 0rowth of Biological Thought (Cambridge,
Mass.: Harward University Press, s.403
- DARWIN, C. (1859): On the Origin of Species. Eacsimile 1st ed.
Reprinted Cambridge, Mass.: Harward University Press, 1964, s.1
- MAYR, E. (1963): Animal Species of Evolution (Cambridge, Mass.:
Harward University Press, s.12.
- 1HOMSON, K. S. (1997): Natural Selection and Evolution's
Smoking Gun. American Scientist 85:5I6-5I8.
- COYNE, }.A. and ORR, H.A. (2004): Speciation. (Sunderland,
Mass.: Sinauer Associates, p.25-26.
elll1 Der|ejet te ltrttt |eslrl. Der|ejet |eslrl |e} |eti |e|li
l1lseler |lr jejtleseata ejtat el1tr1tjt temea me1eae e-
llr, |elete, |trta ea letttt lerlsla1ell teresealer etelmel|e1ir.
Ktrttt |eslrl ||} lll tee |lrle ltrtttler eal |lr selee e e||ljl
temea me1eae ellr, |elete, etrt jejtleseatata eal ea lett-
tta1ell teresealer 1tmel|e1lr.
a
b
16$1 399 147
bul maca@si zi nt i . com. t r
BULMACA
Ocak 2012'de ya y|m |a d| g| m|/ bu| ma ca da dog |u ce va b| bu |up b|/e postayla veya faksla u|aau o|uyucu|a||m|/|u hed|ye ||lap|a||
ad |es |e || ue gu de ||| me ye ba |au m| l||. Mart ay| bu|macas|u|u dog|u cevab|u|, |nIerneI sayIam|tda|| Iormu do|du|a|a| b|/e u|a-
l||au o|uyucu|a||m|/|u hed|ye|e|| |se, Nisan ay| |e||s|ude ad|es|e||ue gude||| meye ba|auaca|l||. Bu| ma ca m|/| /eu o|u yu cu |a-
|| m|/, bu| du| |a || cevab|, WWW.s|t|nI|.com.Ir adres|nde|| "bu|maca cevap|ar|" Iormunu do|durara| veya |s|m-so y| s|m ve a||
ad |es |e ||y |e b|| ||| le, Nauav|uyu Nah. 1598/1 S|. ho. 8O C|le||u|e| S|les| B B|o| Kal.5 a||e. 18 Bay|a||| / l/ m|| ad |e s| ue poslay|a
gude|e|e|, (O282) 441 52 88 uuma|a|| le|eloua la|s|aya|a| (|s|m-so y| s|m ve ad |e s| u| b|| d|| me yeu ya || ma c| |a || m| /|u ce vap |a || de-
ge| |eu d|| me ye a||u ma ya ca| l||) b|/e u|al||ab|||||e|. Bu|macau|u dege||eud||||meye a||uab||mes| ||u, cevab|u eu ge 8O h|sau 2O12
la||h|ue |ada| e||m|/e u|am| o|mas| ge|e|me|led||. l| g| u|/ deu do |a y| le e| || ede|, ye u| bu| ma ca da ba a || |a| d| |e ||/.
1- Baari, cz iradeyle, kll iradenin bir-
biriyle birlemesi, denk dmesi ek-
linde tarif edilebilir.
2- Biyolojik Tr Ronsepti sadece yaayan
canlilara ve bakterilere tatbik edilebi-
lir.
3- Eizik artlara veya zaman farkliligina
dayanan bir mnianin, bir tr ikiye
ayirmasi ok vakit alir.
4- Boyun siniri hasara ugradigi zaman ses
kisikligi meydana gelir.
5- Gne patlamalari neticesinde tainan
ener}i, Ay'da bazi genilemelere sebep
olmaktadir.
6- N. Vagus (somatomotor) sinirlerinin
bitme yeri omuz hizasidir.
7- Haftada iki veya daha fazla kutu fruk-
tozla tatlandirilmi iecek alan kiiler-
de, kalb hastaligi riskinin % 35 daha
fazla oldugu bulunmutur.
8- Psikoanaliz penceresinden bakildigin-
da, dedikodu yapmak gizli saldirganlik
mnsina gelir.
9- 1okluk zamaninda kanda glikoz mikta-
ri ykseldiginde, pankreastan glikozu
drmekle vazifeli inslin salgilanir.
}c|c| 101 8c|mctcsiaia 0egrc Cerc|i:
7.15-8'4|r.
0/10/&f/10/5f/f/If/&0/7f
8c|mctcmiti eter|ea, '4ea 7'c |c4cr acmcrc|ca4iri|mi re |e||| ||r pcca rer||m|
||c4e|er4ea s|te 4egrc [4) rec ca|i [) e|cai e||cr|c |c||p e4ere| re ||g||| |c|c
||a4e|| sci|cri 4c |ep|ccrc|, ea cs||e|| |cr||er4ea ||r|ae c|cmcc c|ictc|siait.
!earc, c|c|igiait |cr|| re |ep|cm rc|cmi, ccgi4c |e||r|||g|m|t c4res|er4ea ||r||e ||te
|||4|re||||rs|a|t.
8000 9230 5400
1000 3000 2100
260 400 780
180 200 150
100 110 120
67 88 79
24 35 46
12 8
0
C B A
9 9
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
d
d
d
d
d
d
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
y
d
y
d d
d
d
d
d
y
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
y
16$1 399 148
eni bir aratirma, hava kirliliginin fazla ol-
dugu yerde bir hafta kalmanin bile kalb krizi
riskini artirdigini gsterdi. Bu ek risk, elbette
yksek kan basinci, sigara imek, eker has-
taligi gibi klsik kalb krizi risk faktrlerine gre daha
azdir. Ancak gnmzde birok insanin hava kirliligi-
ne maruz kaldigi ve sanayilemi lkelerde kalb krizi-
nin nde gelen lm sebebi oldugu dnldgnde,
hava kirliliginin kalb krizinde ve dolayisiyla halk sag-
liginda nemli bir faktr oldugu kolayca anlailabilir.
Hava kirliliginin saglik zerine zararli tesirlerin-
den yillardan beri phelenilmektedir. Ancak bu, hava
kirliligine kisa sreli maruziyetin bile kalb krizi riskini
artirmaya kfi oldugunu ortaya koyan ilk aratirmadir.
Bu aratirmada, hava kirliligine kisa sreli maruziyetle
sonradan gelien kalb krizi arasindaki irtibati incele-
yen 34 alimanin neticeleri analiz edilmitir. Journal
of the American Medical Association'da yayimlanan
aratirmada, ozon hri btn mhim hava kirletici-
lerin kalb krizi riskinde artila birlikte oldugu bulun-
mutur. (WebMD Health News 14.02.2012)
Kisa Sure uava Kirliliiue Harut Kalrak Bile Kalb Kriti kiskiui Artiri,or
Y
nde 2.100 ila 6.000 kilokalori arasinda
ener}i alan yalilarda hafiza problemi
gelime riskinin, beslenmeyle daha az
ener}i alanlardaki riskin iki kati oldugu bir
alimada gsterildi. Neticeleri Amerikan Nrolo}i
Akademisinin New Orleans'da dzenlenen yillik
toplantisinda sunulan alimaya, yalari 70 ila 89
arasinda olan 1.200'den fazla kii katildi. Bir anket
vasitasiyla bu yalilarin te birinin gnde 600-
1.526, te birinin 1.526-2.143, kalan te birinin
ise 2.143-6.000 kilokalori ener}i aldiklari ortaya
konuldu. Eazla ener}i alan son te birlik kisimda,
hafizada hafif bozulma daha fazlaydi. Aratirmanin
bu neticesi imanligin Alzheimer riskini artirdigi,
buna karilik az miktarda ener}i almanin Alzheimer
riskini azalttigi bilgisiyle uyumaktadir. Uzmanlar
kalb iin iyi olanin beyin iin de iyi oldugunu ve
airi yemek yenildiginde eker hastaligi, inme ve
hafiza problemleri gibi istenmeyen neticelerin
ortaya iktigini sylemektedir. (WebMD Health News
12.02.2012)
A;iri Besleure, Ya;lilarda uafita Probleri kiskiui Artirabilir
G
1''\1 /// l|Il
teknol oj i @si zi nt i . com. t r
'\''' / I' ' ' Ml |/1'l '
\'. \. '. \//' ''\1''
,. \. Y1' |M'\ '. \'/\ '\Y'1
16$1 399 149
albimiz, son nefesimi-
ze kadar, kontrolmz
diinda aliir durur.
O, tek kelimeyle m-
kemmel bir mekanik sistemdir.
Uzerinde eitli noktalarda yo-
gunlatirilmi ve deta birer
elektrik reticisi gibi alian
hcre merkezleri, onun devamli
kasilip gevemesine, bir pom-
pa gibi kanin vcudumuzda
devridim yapmasina vesile olur.
Kalbin belirli noktalarinda hc-
relerin kimyev devridimlerle
hi amadan, hatt vcudun
ihtiyacini da algilayarak ihtiya
nispetinde kalb atimini sagla-
yacak ritmik elektrik sinyalleri
retmesi ve kalb kaslarinin bu
sinyallerle kasilip gevemesi
mu'cizev bir hdisedir. Ancak
her kalb, her zaman saglikli alimayi srdreme-
yebiliyor. Kalbin alimasina bagli hastaliklar, kalbe
bazen pil ile destegi gerektirirken bazen de onun de-
gimesine sebep olabiliyor.
1ipta hastaliklar sebebiyle alimasinda prob-
lem olan 'kalb'in degitirilmesi baarildi. Bugn
en byk problem, nakledilecek kalb bulmakta.
Ulkemizde organizasyon problemi, dnyada ise or-
gan bagiinin azligi yznden kalb nakilleri olmasi
gerekenin ok gerisinde. Bu sebepten sun' kalb uy-
gulamalari olduka nem kazaniyor. Son zamanlar-
da omzunda anta gibi bir cihazi kalb olarak taiyan
hastalara dir haberler basinda yer aliyor. Bu, birok
riski beraberinde getirdigi gibi hastanin hayat kali-
tesini de istenen seviyeye ika-
ramiyor. Kii lmektense, grl-
tl bir kompresrle yaamayi
tercih etmek durumunda kali-
yor. Szkonusu cihazi kullanan
ilk hastalardan Barney Clark
bu ekilde yaamaya sadece 112
gn, William Schoreder ise 620
gn dayanabilmi ve doktorlari-
na lmek iin mracaat etmitir.
Bugn gelinen noktada szko-
nusu grlt faktr iyiletiril-
mitir; ancak tam olarak istenen
ey; vcuda yk getirmeyen,
vcutla uyumlu aliabilecek bir
cihazdir. Gerek vcut diinda ta-
inan pompalarda gerekse imp-
lantasyon maksatli patenti ali-
nip metal ve plstik kullanila-
rak mal edilen mekanizmalarin
mekanik aksaminda, alima
sresi, ailamayan bir problem
oldu. Vcut diinda kullanilan
tiplerde bu problemin giderile-
bilme imkni varken, implante
edilmi pompanin belli aralik-
larla ameliyatla tamir edilmesi
hi de pratik degil. Bu yzden
kalb yerine kullanilabilecek bir-
ok pompa, deneme safhasina
bile gelemedi.
1eksas Kalb Enstits dok-
torlarindan Bud Frazier ve
Billy Cohn, bilinen pompa
mantigindan farkli olarak, kani
srekli devridim ettirecek bir
trbinin asil blm olutur-
dugu bir sun' kalb gelitirdiler.
Bu kalbde bir atma veya basin
ile bazi blmlerin ailip kapanmasi gibi bir meka-
nizma olmamasi dolayisiyla zamanla bozulma veya
bazi paralarin deformasyonu yok. Vcudun diinda
videokaset byklgnde bir batarya, sun' kalbde-
ki trbini dndrecek ener}iyi barindiriyor. Bu sun'
kalbin atmamasi, kiide bazi psikolo}ik durumlar or-
taya ikarabilir; zr szkonusu sun' kalbde hayati
devam ettirmenin en aik iareti olan kalb atimi yok.
Doktorlar bu kalbi nce buzagilarda denediler. En
nihayetinde bir hastaya takilan trbin tabanli sun'
kalb, hastanin be hafta daha hayatta kalmasina ve-
sile oldu. Doktorlar bu alimadan mitlerini kesmi
degiller. alimanin baariya ulamasi ve kalb hasta-
lari iin bir mit olmasi bekleniyor.
Atra,au Suu'i Kalb
/
16$1 399
Zaman bugulu bir cam oldu
Gzlerimiz asirlari yirtmakta
irpinan ruhumuz Sen'i aramakta
1kenen midimiz davan ile dolmakta
Gnllerimiz vurgun yedi Efendim!
Kalbimiz binler gnaha mptel
Dilimiz ll Efendim
ikip Hakk'i haykirmaya...
Bakilar mizrak oldu, edep hk ile yeksan
Sadrimiz tarumar, imanimiz irpinmakta
Uzat gl elini, asirlarin arasindan
Kurtar bizi Efendim enkz-i gnhtan!
Gcmz tkendi, basiretimiz baglandi
Dogrulamayiz Sen olmadan!
Kalbimizde birikti nice huzr
Zihnimizde ikyet hurn
Sahifelere dkld h u efgn
Dnya bostaninda hazan inler
Daha filizlenmeden gller
Belirir acimasiz dikenler
Bogar ebede uzanan fidanlari
Serpilir ardindan Iblis'ten tohumlar
Ilh sadya ecnebleir kulaklar
in olur ilhda bakilar
Bagi kopan, baglar edinen torunlar
Bu hengm ile nrli bir yoldayiz
Gece ile gndz arasi raftayiz
Cehennem'e odak hirzamandayiz
Crm uvali belimizde
Yeti Efendim yikilmaktayiz!
Bakilarimiz yoluna akti
Kalbimiz hicran ile atmakta
Gnah is oldu, zaman bugulu cam
1itreyen gzlerimiz, asirlari yirtmakta
Buulu Car Furgan ERAT
daml al ar @si zi nt i . com. t r
DAML AL AR
A. Osman Dnmez HAZIRLAYAN N''AN ||| l
150
"am|a|ar" |es|ude ya/| ve ||||e||u|u yay|m|aumas|u| |sleyeu o|u||a||m|/ dam|a|ar@s|t|nI|.com.Ir ad|e-
s|udeu veya de|g|m|/|u web saylas|uda bu|uuau "am|a|ar" saylas|ua g||e|e| "am|a|ar`a yat| gnder|n"
b|mudeu b|/e ese||e||u| u|al||ab|||||e|.
16$1 399
oktan elinden kayip gitmitir gelecege dir
plnlarin. Drt yanin hesap zamani. Orfalis
halkinin sorulari vardir )BMJM$JCSBO'in hayal
lkesinde. Bize aktan bahset, derler. Hayat-
tan. Yaamaktan. Hikmetten. Bize kendimizden, ailele-
rimizden, ocuklarimizdan bahset, derler. En son sz
getirir, bize lmden bahset diye tuttururlar.
Nebi anlatir: lmn sirrini hayatin kalbinde ara-
madika bulmaya imkn var mi Gzlerini yalniz ka-
ranlikta aabilen ve gndzn kr olan bayku, aydin-
ligi kefedemez. lmden korkmaniz, kendisine iltifat
edecek hkmdarin karisinda titreyen obanin korku-
su gibidir.
Nebi susmutur; ama hakikat yillardir en gr sesiy-
le konumaktadir. Aslinda mrn bitmesinden degil
telimiz. Yarim kalan ilerimiz, biz olmazsak ilerlemez
sandigimiz her ey adina kaygiliyiz.
Hayati hangi rengiyle hangi kokusuyla yaadigimiz
nemli degil mi Bir air, bulvarda agalar lyor der.
Kim bilir. Belki yemyeil belki kipkizil. Ama en ok sari-
dir lme yakian. Hani beti benzi atmi, hani mevsim
gze dnm gibi durur ya ite yle.
Masmavi gkyznn altinda ggermi ekinler var-
dir. Doruklarda eriyen karlar gibi, eridike cokun bir
irmaga dnen sular gibi, nehirlerin getigi tarlalarda
sulanmi, yeermi baaklar gibi, bym serpilmi
mrler vardir. mrn en gzel, en sde zamanlarin-
da karimiza ikan sevimli bir yzdr lm.
lm, derin uykudan uyani. lm, gzlerini a-
mak sonsuza.
Hi gzel olmasaydi lr myd Peygamber diyen
ile airinin ruhuna satir satir ilenmitir lm.
zlme! diyor )BG[, zlmemek elde mi
En gzel kissayi serlevha yapiyor divanina. Baimi-
za ta giydirir gibi bir merasim vardir misralarinda:
Raybolan Yusuf dner gelir Renana
zlme.
Bir gn dner hznler kulbesi gl bahesine
zlme.
Su kisa mrmzde felek
Dnmezse bir iki gn muradimizca
0ereklemezse arzularimiz
Devam etmez ya bu hep byle
zlme.
Belki zlmyordu. Kahirlanmiyordu. Bati'ya gide
gide Dogu'yu bulan adam, rindane akamlarin birinde
hissetmiti Hafiz'in bu feryadini. Yalnizdi. Otel oda-
larinda kimsesiz gp gidecekti. $iraz'dan ykselen
blbl sesine gnl diliyle cevap vermek arzulamiti.
Rindlerin lm yetiir imdadina:
Hafizin kabri olan bahede bir gl varmi
Yeniden her gn aarmi kanayan rengiyle.
0ece blbl agaran vakte kadar aglarmi,
Eski Sirazi hayal ettiren ohengiyle.
Olm osude bahar lkesidir bir rinde,
0nl her yerde buhurdan gibi yillarca tter.
Ve serin serviler altinda kalan kabrinde,
Her seher bir gl aar her gece bir blbl ter.
Ruhun cesede veda etmesidir lm. Yikanan ce-
settir. Kefenlenir ugurlanir. Oysa ruhla kimsenin ii,
ruhun da kimseyle mnasebeti kalmamitir. O vefatla
dnecegi yere varmi, vefasini gstermi, gerek yerini
bulmutur oktan.
Hayata yle siki sariliriz ki, ogu zaman hakikati
unuturuz. Baglanmilik degil neredeyse adanmiliktir
bizimki. Oysa iman-i kmil sahibi insanlar yle mi On-
lar iin mr dedigin nedir ki lme meydan okuyan
tavirlari gelir aklima. Artik hazirim. Acaba Azrail bana
nasil grnecek diye merak ederler.
.
Geceler boyu kandillerinden iik yagan bir evde
bydm. 1ahtalarinda rzgrin ugultusu, tavaninda
yagmur damlalarinin ipirtisi eksik olmadigi zamanlar-
da dedemin nna fetahna diye balayan yanik kiraati-
ne ahitlik ettim. Cumadan cumaya evden ikan, ehre
gitmeyi aziz bir vazife bilen nuran bir adamdi. Bagi,
bahesi, su degirmeni ve babaanneme olan sadakatiy-
di onun hayati. $imdi o eski evin yerinde kocaman bir
boluk var. Orayi doldurdular misir tarlasiyla; ya dede-
min, babaannemin bolugu nasil dolacak! lm sde
bahardi evet. Ya geride biraktigi... Ona da ibretlik levha
dense, ne kadar dogru olur degil mi
Dedem, ssl ve sanatli syleyi bilmezdi. Okudu-
gu dualar yillar nce hafizasina kazinmi, ruhunun bir
parasi olmutu deta. $airane syleyileri yoktu; ama
fnligi anlatan en gzel trkleri yine ondan dinlemi-
tim. lm onun agzinda sevmitim.
Orfalis halkinin baka kaygilari var bugn. Bulvar-
daki agalari da oktan kestiler. ilesine ilemizi katti-
gimiz airin iirleri sayfalarda kalmasin ne olur! :BIZB
,FNBM'in 4BEJ JSB['ye olan muhabbetini bir anlaya-
bilsem, ah ne rintlik isterdim ne rindane bir syleyi.
$imdi iirlerim var. Kucak dolusu kitaplarim. So-
kagin grltsnde kaybolmu hayallerim. Hatirla-
yilarimda sessiz igliklarim. Kim bilir, belki de btn
bunlar yrnimdir. Sonsuza uyani denen lm anla-
yiimdir.
151
'a'.\ Ze\. ,AH'N
KAYOLAN 'E'LERDE 'ON'ZA YANI,

16$1 399
H.sej.n KOLKIRIK
FK ' Z' ''
T EMA,A
Mesude OZKRT
NAZAR EYLE
M.rse' DEM'R
152
Gnler ayyuka ikar, derdince gmen kular
Glgesini yer bitirir ufuk izgisinde
Hicran duvarinda aklar anbean bakilar
Gzler rengini yitirir ufuk izgisinde
Rzgrin terkisinde arzuhaldir bu szler
Yr silueti kaybolur ufuk izgisinde
Giden gider ardinca bakakalir yurt gzler
Yol ahengini yitirir ufuk izgisinde
Zaman her durakta savurur bir nsha gazel
Ve kendini ele verir ufuk izgisinde
Ashap misli kuds, dillerde adi gzel
Cmle nazar gle verir ufuk izgisinde
Marifet yikmak degil yapmak sir yapisini
Yaprak hayata rikkattir ufuk izgisinde
Asya trks aldika gnl kapisini
Yolcu dengini yitirir ufuk izgisinde
Savrulur rahvan atlarin gr yelesi
Gl dikenler kaybolur ufuk izgisinde
Gl ve diken bahsini zikreder ay hlesi
Gne cengini yitirir ufuk izgisinde
Gecenin karanligina kapatip gzlerimi
Kendi i aydinligimda geziniyorum.
Hirinligini gizlemi gnl denizi,
z beni der gibi, zemiyorum.
Issizlik sonbahari titretirken bendimi,
Bir rahmet nefhasina bezeniyorum.
Anlamaya aliirken kendimi,
nsanlik yk altinda eziliyorum.
Dilime dolayip bilmiyorum szn
Ne kadar grsem de bilemiyorum.
Umitle aarken gnl penceresini
Ilik bir rayiha ile rperiyorum.
Kltlm kinat bilmecesini
Kitab-i kinat ile heceliyorum
Zikredip mukatta ifrelerini
Elif ile lm ile mimleniyorum
Gnl tahtimizin sultani Efendimize
Gnl eragimin yanan alevi,
Perian hlime bir nazar eyle.
Sensizim bu beden bir matem evi,
Hazana dnmm nevbahar eyle.
Yoklukta hayatim yokua sardi,
Gzlerim her gece seraba daldi,
Ruhuma teselli bir mit kaldi,
N'olur midimi glistan eyle.
Ieyim sevdandan hep kana kana,
Esen rzgr beni getirsin Sana,
Sensiz her nefesim saplanir cana,
Solgun bu bahemi Sen bahar eyle.
16$1 399
Kaplayip zifiri sessizlik geceyi,
Araladi kalbimdeki koyu feraceyi.
Bakip gaete bulanmi hlime,
Haince szld korku zihnime.
1oplayip mide dir her eyi,
Birakti kocaman bir la}eyi.
Simsiyah maskesiyle yzme bakti,
Dnp usulca geceye akti.
Haykirsam var gcmle 'Hirsiz var!'
Ne fayda, bu saatte kim duyar
Zaten melun, zamani da aldi,
Duvarda yelkovan, akrepsiz kaldi.
Eirlayip sokaga, karakola gitsem,
Mcrimi komutana ikyet etsem.
Hey ahmak! Hirsiz girdi ya hakikate,
Bu meknsizlikta imdi karakol nerde
Bir uyanabilsem, belki her ey bitecek,
Bilsem gerek mi rya, rya mi gerek
Birakiversek kalbi tevekkln kollarina,
Kaybolur ruhtaki btn bugular, sisler,
Dernda ince bir titreyi balar, sarar bedeni
h bir bilsek, ne srprizler bekler o n bizi
Hem imtihan hem ikramdir bize bu yol,
Kurtuluncaya dek amur elbiseden,
Durmaz bir n, srer gider her dim,
Irtibat saglamsa, heyecanli her dem
Kurusa bogazlar sessiz hikiriklarla
Dagilir bir bir btn byk buhranlar,
Damla msiksi doldurur drt bir yani
Derd-i maet, derd-i ukbaya kalbolur o n
HI R'I Z
Musa YILMAZ
'a'.\ 'ARIKAYA
E.E M'' K' ''
153
MART 2010 374
NDEKLER NSAN 2012 / 399. say
IIK YAYINCILIK TCARET A.
Adna Sahibi : M. Talat Katrcolu
Genel Koordinatr : Dr. Kudret nal
Genel Yayn Ynetmeni: Prof. Dr. rfan Ylmaz
Sorumlu Yaz Ileri Mdr : Sedat entarhanac
DAR MERKEZ
Bulgurlu Mh. Baclar Cd. No:1 skdar/STANBUL
P.K.:95 skdar/STANBUL
Tel:(216)522 11 44 - Faks:(216 )522 11 78
YAZI LER MDRL
Mansurolu Mah. 1593/1 Sk. No: 30 Gltekinler Sitesi B Blok
Kat: 5 Daire: 13 35020 Bayrakl/zmir
Tel: (0232) 441 95 25; Faks: (0232) 441 52 38
E-posta: sizinti@sizinti.com.tr http://www.sizinti.com.tr
ABONE VE DAITIM MDRL
Abone ve datm problemleri iin btn GSM operatrlerinden
ve sabit telefonlardan, 4440361 numaral Mteri Hizmetleri hat-
tmz, dakikas 1SMS/kontre direkt arayabilirsiniz.
Bulgurlu Mh. Baclar Cd. No:1 skdar/STANBUL
P.K.:95 skdar/STANBUL Tel: 444 0 361 - Faks: (0 216 ) 522 11 78
Yurtii abone bedeli, 48 TLdir. Yurtd abone bedeli, 1. Grup l-
keler (Avrupa, Orta Asya, Orta Dou ve Kuzey Afrika lkeleri) 30
; 2. Grup lkeler (Uzak Dou, Amerika, Gney Afrika ve Pasik
lkeleri) 48 $; 3. Grup lkeler (Avusturalya ve Yeni Zelenda) ise
56 $ dr. Abone olmak isteyenlerin abone bedelini Ik Yaynclk
Ticaret A.. adna her PTT ubesinden 5568324 nolu Posta eki
hesabna veya Bank Asya Anadolu Kurumsal ubesinin: TL olarak
94-54053-40, iban TR870020800094000540530040 numaral; $
olarak 94-54053-41, iban TR600020800094000540530041 numa-
ral; olarak 94-54053-42, iban TR330020800094000540530042
numaral hesabna yatrp, dekontun fotokopisini, ak isim, adres
ve telefon bilgileri ile hangi saydan itibaren abone olacaklarn
belirten bir yaz ile abone merkezimize posta veya faks ile bildir-
meleri yeterlidir.
AVRUPA DAITIM
World Media Group Ag -Ismail Kck
Adres: Sprendlinger Landstr.107-109
D-63069 Oenbach am Main
Msteri Hizmetleri: +49(0)300 34 130
Fax: +49(0) 300 34 105
E-posta: dergiler@worldmediagroup.eu - dagitim@eurozaman.de
YAYIN TR
Yaygn Sreli
YAYINA HAZIRLIK
Sznt: (0232) 441 95 25-Faks: (0232) 441 52 38
EDTRLER
A. Osman Dnmez
Faruk etin
GRSEL YNETMEN
Engin ifti
GRAFK-TASARIM
Kaynak Kltr Yayn Grubu
(0216) 522 11 44 -Faks: (0216) 522 11 78
BASIM YER: alayan A..
Sarn Yolu No:7 35410 Gaziemir/zmir
Tel: (0232) 274 22 15 Faks: (0232) 274 23 61
BASIM TARH: 1 Nisan 2012
ISSN 1300-1566
BAY DAITIM: DPP A..
ABONE DAITIM: CHAN MEDYA DAITIM A..
Fiyat: 4.50 TL
YAZI KURALLARI
* Yazlar e-posta ile (sizinti@sizinti.com.tr adresine) gnderilmeli-
dir. * Yazarn, e-posta dahil ak adresi ve telefon (varsa faks) nu-
maralar verilmelidir. * Yazlar en fazla drt sayfa olmaldr. * Varsa,
yaz ile birlikte resimler (alt-yazlaryla birlikte) gnderilmelidir.
Yoksa, yazda kullanlabilecek resimler hakknda bilgi verilmelidir.
* Yazlar, daha nce herhangi bir yerde yaymlanmam olmaldr.
Yaz yeni bir gelimeyi ele almal, orijinal bir zellik tamal veya
daha nce yaymlanm bir konuya yeni bir bak as getirmeli-
dir. Dergimizde konu ile ilgili yaymlanm nceki yazlara dikkat
edilmeli, yaz iinde atfta bulunulan kaynaklar (kitap, makale)
standart llere uygun olarak sonda dipnot veya kaynaka
olarak verilmelidir. * Yayn kurulu, dergiye gelen yazlar zerinde,
gerekli grd takdirde deiiklik yapabilir. * Gnderilen yazlar
iade edilmez.
* Dergimizde yaymlanan yazlar kaynak gsterilerek
iktibas edilebilir.
106 126
116
klim Deiiklii ve Gne
Mustafa Erdemli
Fitneye Yenik Yllar
Sznt
Pasif Saldrganlk
Do. Dr. Hasan Aydnl
nfakta Yaran Gzel nsanlar
Mehmet Ali engl
Meyve Ne Zaman Yenmeli?
Prof. Dr. mer Arifaaolu
Baarnn Zirvesindekiler ve
Yalnzlk / Muhammet Mertek
Kitaplk
Nihat Dal
Somalili Kk Fatma
Metin Topkaraolu
Yalnzlk kmaz ve nsan-
mz / Fatih Bacolu
106
108
110
114
116
120
122
124
126
Kalbin Zmrt Tepelerinde
(Fark)
Necip Fazln deal Nesli ve
Dava Ak / Musa Yaarolu
Tarihte Bu Ay
Dr. Mehmet Hleolu
Bilim Yaradl Diyor - 18
Prof. Dr. Arif Sarslmaz
Salk, Bilim, Teknoloji
. H. hsanolu - Y. Demir - S. R. Sayn
Damlalar
A. Osman Dnmez
141
142
148
150
Grtlak Sinirinin Hikmetli
Yerleimi / Dr. Arslan Mayda
nsan Yalnzla ten Sebep-
ler / Prof. Dr. Harun Avc
130
138
132
134
07(5+=0(7/(5
4440361
|a|aa |'M :(-|a|:||-||a1-a .- .a||| |-|-|:a|a|1aa,
1a|||a.. ! 'M'/|:a|:|- 1||-|| a|aa|||||.|a|:.
Gnl adeseslnde hep o ebed mlhrap,
evreslnde halkalanmtq mllonlarca ahbab,
I dkor Allah'a herkes clerler kebap,
Ona strI dnenlerln dqncelerl harap..
DPP No: 112491-2012/04
4
.
5
0

T
L
9 7 8 1 3 0 0 1 5 6 6 0 4
0 0 3 9 9