ARNAVUTLUKTA TRKE RETM

Yrd. Do. Dr. Bnyamin alayan

ZET Arnavutluk uzun bir zaman Osmanl idaresinde kaldktan sonra 1912 ylnda bamsz bir devlet olarak kendi kendini idare etmeye balar. Dier Balkan lkelerinde olduu gibi burada da Trk dili ve kltr ile etkileim yaanr. Bunun sonucu olarak ok sayda Trke kelime kullanlr ve Trke bilmek ehirli ve mnevver olmann bir art gibi saylr. Arnavutlar yalnzca Trk dili ve kltr ile kaynamakla kalmaz Trk edebiyatnn gelimesine de nemli katklar salar. Klasik Trk edebiyatnda be mesnevi yazarak hamse sahibi olan onaltnc yzyl airi Talcal Yahya ve daha yakn dnemde Trk dili ile ilgili birok almas yannda Kamus- Trki adl Trke szl ile tannan emseddin Sami gibi daha pek ok Arnavut aydn vardr. Arnavutlukta Osmanl dneminden gelen birikim ile ayn corafyada yer alan Trkiye arasndaki ilikiler kolayca yrtlebiliyordu. Osmanldan sonra farkl devletler olsa da iki lke arasnda dosta srdrlen siyasi, ekonomik ve kltrel mnasebetler devam etti. Yirminci yzyln ilk kua ya buradaki eitimleri ile ya da yksekrenimlerini stanbulda yaptklarndan Trke konusunda bir eksiklik yaanmyordu. Fakat yeni nesle eitim vermeden bu durum devam edemezdi. Zaman iinde zayflayan ilikiler ve Trke bilen neslin giderek azalmas Trke retimine olan ihtiyacn kuvvetli bir biimde hissedilmesine yol at. Balkanlarn Osmanl ile be asrlk bir ortak tarihi vardr. Osmanl, brokrasisi iyi ileyen bir devlettir. Bundan dolay tarih alannda aratrma yapmak isteyen Balkan lkeleri Osmanl kaynaklarndan faydalanmak isterler. Yukarda belirtilen sebeplerden dolay doan Trke retimi ihtiyac Arnavutlukta Tiran niversitesi Tarih Blmnde alan Trke kurslar ile balar. Daha sonra ayn niversitede Trk dili ve edebiyat eitimi veren bir anabilim dal alr. Bugn Trke retimi eitli kurumlarda farkl ekillerde devam etmektedir almamzda Arnavutlukta yksekretim ve ortaretim kurumlar ile kurslar eklinde devam eden Trke retimi almalar ele alnp incelenecektir. Anahtar kelimeler: Arnavutluk, Trke, Trk dili ve edebiyat, Trke kursu

Beder niversitesi retim yesi, Tiran, ARNAVUTLUK, bunyaminc@gmail.com

ABSTRACT TEACHING TURKISH IN ALBANIA Albania remains a long time under Ottoman rule. Then it starts to self-rule as an independent state in 1912. Interact with the Turkish language and culture occurs, as in other Balkan countries here too. As a result, a large number of Turkish words use and to know Turkish is regarded as a condition of being enlightened and city dwellers. Albanians not only merge the Turkish language and culture but they provides an important contribution to the development of Turkish literature. The sixteenth-century poet Talcal Yahya has written five mesnevi and so he is hamse owner i n classical Turkish literature. emseddin Sami is known for Turkish dictionary as named Kamus- Turki and he has many studies about the Turkish language more recent period. There are such many Albanian intellectuals. Located in the same geography relations between Albania and Turkey could carried on easily with accumulation from the Ottoman period in Albania. Even though they are different states after Ottoman Empire their maintained political, economic and cultural friendly relations continued between two countries. The first generation of the twentieth century had studied here, or they they had gone to Istanbul for high education. Therefore it was not a lack of Turkish. But this situation could not continue without training the next generation. Relations and Turkish-speaking generation decreased over time. This situation has led to a strong understanding of the need for the teaching of Turkish. Balkans have a common history with Ottoman for five centuries. Ottoman state has a well-functioning bureaucracy. Therefore, the Balkan countries wishing to do research in the field of history want to benefit from Ottoman sources. Turkish education needs is understood for the reasons given above. Thus, teaching Turkish begin with opening Turkish language courses in the Department of History at the University of Tirana in Albania. Turkish education continues today in different ways in various institutions. In our study, ongoing in the form of courses and teaching Turkish studies will be examined higher and secondary education institutions in Albania. Key words: Albanian, Turkish, Turkish Language and Literature, Turkish course ARNAVUTLUKTA TRKE RETM nsanlar topluluklar halinde yaarlar. Birbirlerine kar duygu ve dncelerini ifade etmek suretiyle anlamak en tabii ihtiyalarndandr. Ayn milletten kimseler anadillerini kullanarak kolayca anlaabilirler. Farkl milletlere mensup insanlarn birbirleri ile konuabilmeleri iin ortak bir dil kullanmalar gerekir. Bu durum bir tarafn veya her iki tarafn bir yabanc dil renmesi ile mmkn olabilir.

nsanlarn tek bana yaayamadklar gibi lkeler de tek balarna ve baka lkelerle eitli ekillerde ilikilerde bulunmadan yaayamazlar. Her lke bakalar ile siyaset, ticaret, ilim v.b. konularnda alverilerde bulunmak zorundadr. lkeler arasndaki ilikiler de dil vastas ile gerekletirilir. Yabanc dil konusunda eitim alan kiiler milletleri adna dier milletlerle mnasebetlerde iletiimi salarlar. letiim, insanln balangcyla balayan ve insanlar tarafndan gelitirilen dinamik bir sretir. nk insan, doduu gnden itibaren evresiyle ve dier insanlarla etkileim halinde olan, onlara iletiler gnderen veya onlardan iletiler alp bu iletileri yorumlam a ve anlamlandrma yeteneklerine sahip olan, ayrcalkl ve sosyal bir varlktr.( Yaln, 2007, 749. s.) Bu yzden her lkede ihtiya duyulan yabanc dillerin retimi yaplmaktadr. Gnmzde teknolojik ilerlemelerle beraber ulam ve haberleme imkanlarnn gelimesi sonucunda lkeler arasndaki mnasebetler de oalm ve bu durum yabanc dillere olan ihtiyac daha da artrmtr. nsanlarn birbirleriyle olan iletiimi gelitike kltrler aras alveri de artmaktadr, dolaysyla kltrel deerlerle harmanlanm yeni bir dnya dzeni gelimeye balamtr. Bu dzen, farkl kltrlerin birbirlerini daha iyi tanmasn zorunlu klmaktadr. (Akada, 6.s.) Trkiye ve Arnavutluk tarihi ve kltrel balar olan ve ayn corafyada bulunan lkelerdir. Bu zellikleri ile ve yukarda belirttiimiz sebeplerle Arnavutlukta Trke retimi yaplmaktadr. Arnavutlar Balkanlarn gneybatsnda yaayan ve uzun tarihi gemii olan bir millettir. Arnavutluk Fatih Sultan Mehmet tarafndan Osmanl Devleti snrlarna katlmtr. Halknn byk bir ksm slam dinini kabul etmi ve Trk idaresini benimsemekle kalmam yetitirdii birok devlet adam ile ynetime ortak olmutur. Ayn ekilde ilim ve sanat alannda da Osmanl Devletinin ilerlemesinde emei geen Arnavut alim ve sanatkarlar vardr. Kanuni dnemi byk airlerinden Talcal Yahya Bey, stanbul niversitesinin nemli isimlerinden Hasan Tahsin ve Trk Dili ve Edebiyat alannda nemli almalara imza atan emseddin Sami hemen herkesin tand Arnavut simalardr. Balkanlarn Osmanl ynetimine girmesinden sonra Trke ortak bir dil olarak blgedeki dilleri etkilemi ve birok Trke kelime Balkan dillerinde kullanlmaya balanmtr. Son almalar, Arnavutadaki Trke kelimelerin saysnn 5.000 civarnda olduunu gstermektedir. (yiyol, 625. s.) Dier Balkan dillerinde de bu sayya yakn Trke kelimeler yar alr. Blgede zaman iinde Trke, konuulup yazlan bir dil haline gelmitir. Bonak ve Arnavut air ve yazarlar tarafndan ok sayda Trke eser meydana getirilmitir. Trke bilmek eitimli ve medeni olmann bir ls saylr hale gelmitir. Osmanl Devletinin dalmas ile 1912 ylnda bamsz olarak kendi ynetimini kuran Arnavutlukta Osmanl eitim kurumlarnda yetien aydnlarla beraber Trke bilenlerin says olduka fazlayd. Buna ek olarak yeni tesis edilen eitim sistemi iinde mam-Hatip Okulu tarzndaki okullar kodra, Berat, Tiran, Elbasan gibi ehirlerde faaliyet gsteriyorlard. 1924 ylnda Arnavutluk Mslman Komitesinin kurulmas ve

bu kuruma bal Tiranda yeni bir medresenin almas ile burada 1945 senesine kadar yabanc dil olarak Arapa, Trke, Farsa, daha sonra da ngilizce, talyanca gibi diller okutuluyordu. 1945`ten sonra bu medreselerde 1964 senesine kadar sadece Arapa ve Rusa yabanc dil olarak okutuldu. 1963 ylnda, 1949 anayasasnda yaplan deiiklikler sonucu ibadetlere byk lde kstlama getirildi ve nihayet 1964 ylnda Tiran Medresesi kapatld. (Trui, 2010, 10.s.) Bylece resmi eitim kurumlarnda Trke retimine son verilmi oldu. Halbuki Arnavutlukta Trke retimine dier birok lkeden daha fazla ihtiya bulunmaktayd. Her eyden nce Arnavutluk tarihi ile ilgili kaynaklar , nfus, askerlik, tapu, vergi ve mahkeme kaytlar gibi devletin hafzas durumundaki evraklar Osmanl Trkesi ile yazlm durumdayd. Arnavutlukun bamsz bir devlet olmas Osmanl ynetimine duyulan bir memnuniyetsizlikten dolay kan kargaa sonucunda gereklememiti. Osmanl Devletinin zayflamasndan dolay Arnavutlar kendi idarelerini kurmak noktasna gelmilerdi. Bu yzden iki millet arasnda yaanan tatsz bir olay bulunmuyordu ve iyi ilikilerin devam iin bir engel yoktu. Tarihi beraberlik ve corafi artlar Trkiye ile Arnavutluk arasnda siyasi, ticari ve kltrel ilikilerin devamn gerekli klyordu. Komnizm dneminde Tarih Enstitsnde (Institutt te Historise) Vexhi Buharaja ve Muqerem Janine, Devlet Arivinde (Arkivin Qendror te Shtetit) Jonuz Tafilaj, Haki Sharofit ve Andrea Sahatiut, Milli Ktphanedeki (Biblioteke Kombetare) AlbanolojiBalkanoloji Blmnde (Albanlogji-Balkanolgjise) Zuber Bakiut Osmanl dnemine ait belge ve kitaplar ile ilgili nemli almalar yaptlar. (Egro, 2007, 107-108.s.) Bu almalar daha nceki dnemlerde elde edilen birikimler sayesinde yaplabildi. almalarn devam iin yeni neslin de Trke/Osmanlca renmesi gerekiyordu. Bu derece ihtiya bulunduu halde ynetimin Trke retimi iin bir aba gstermemesi garip bir tezat olarak devam ediyordu. Nihayet 1969 ylnda Muqerem Janina ve Vexhi Buharaja tarafndan Osmanlca kursu ald. (Dritan, 2007, 108.s.) Tiran niversitesi Tarih-Corafya Blmnde 1970-1971 retim ylndan itibaren Trke kurslar almaya baland. Shaban ollaku tarafndan verilen Trke dersleri deiik zamanlarda tekil edilen gruplarla devam etti. Bu kurslara katlarak Trke renen isimlerden bazlar unlardr: Aida Vishko, Stefan Vuani, Dashuri Murati, Hajro Limaj, Fert Duka, Nezir Bata, Kujtim Noro, llirija aushi, Fatmir Mata, Kozeta Farmaqi, Ahmet Koka, Genciana Abazi Egro, Dritan Egro ve Lindita Latifi. Bu isimlerden Ferit Duka, Nezir Bata, Dritan Egro ve Genciana Abazi Egro lisansst eitimlerini Trkiyede yapmlardr. Ankara niversitesi retim yesi Prof. Dr. Hamza Zlfikar 2-10 Haziran 1991 tarihleri arasnda grevli olarak Arnavutluk Tiran niversitesini ziyaret etti. Burada emsettin Sami zerine bir konferans verdi. (Kk, 2009,) 1990 ylndan itibaren demokrasiye geilmesi ile beraber Arnavutlukta daha dzenli bir Trke retimi yaplmaya balanr. Bu almalar yksekretim, ortaretim, kurslar ve dier ekillerde Trke retimi olarak ayr ayr inceleyeceiz.

A-YKSEKRETMDE TRKE RETM 1-TRAN NVERSTES Tiran niversitesi Yabanc Diller Fakltesi Slav ve Balkan Dilleri Blmnde 1996-1997 retim ylnda Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal alarak Trke retimine balad. Balangta drt yllk bir lisans eitimi veren blmde renci kaytlar faklte tarafndan yaplan snav sonularna gre yaplyordu. Daha sonra Bologna sisteminin uygulanmaya balanmas ile birlikte retim sresi yl oldu ve merkezi sistemle yaplan snav sonularna gre renci kayd yaplmaya baland. Blmde dier faklte ve blmlerden Trke renmek isteyen rencilere de ders verilmektedir. Yksek lisans programnda da Trk Dili ve Edebiyat dersleri yer alr. Trkiye ve Arnavutluk arasndaki iyi ilikiler ve i imkanlarnn artmasna bal o larak blme ayrlan kontenjan ve renci kaytlarnda bir art gzlenmektedir. Trkiye Cumhuriyeti Tiran niversitesindeki Trke retimini batan beri desteklemitir. Milli Eitim Bakanl ve TKA (Trk birlii ve Kalknma Ajans) retim eleman grevlendirme, snflarn onarm ve tefrii, teknik malzeme ve kitap ba, retim elemanlarnn hizmetii eitimi v.b. ekillerde yardmda bulunmulardr. Blmde bugne kadar Trkiye tarafndan grevlendirilen retim eleman olarak Adalet Yavuzer, Turan Tatan, Hakk Can, Bnyamin alayan, Mustafa Balc, Abdulkadir Hayber ve Yksel zgen hizmet vermilerdir. 2004 ylnda TKA tarafndan faklte iinde bir Trk Kltr Merkezi ald. Trkiye, Trk kltr ve tarihi ile Trk dili ve edebiyat konularnda blmn ihtiyalarn karlayacak lde kitap ihtiva eden bir ktphane kuruldu. Bilgisayarlar, video cihazlar ve Trk televizyonlarnn seyredilmesini salayacak bir sistem ile blmde daha iyi bir eitim verilmesine yardmc olunmaya alld. TKA her yl yaz aylarnda Trkiyede dzenledii yaz staj programlarna baarl rencilerin cretsiz olarak katlmalarn salad. Blm retim elemanlarna Trkiyede seminerler vermek ve konferanslara katlabilmelerine maddi bakmdan yardmc olmak suretiyle de eitim desteini srdrd. Trakya niversitesi de benzer yardmlar ile Arnavutluktaki Trke retimine katkda bulunan kurumlar arasndadr. Tiran niversitesi ile ibirlii yaparak 2010 ylnda dzenlen uluslararas konferans da bu erevede saylabilir. Yunus Emre Enstitsnn kurulmas ve 2009 ylnda Tiran Yunus Emre Trk Kltr Merkezinin faaliyete balamas ile Trkiye tarafndan yaplan destekler daha ok bu merkez aracl ile yaplmaya balanmtr. Son olarak 2013 ylnda Bilkent niversitesi ve Tiran niversitesinin ibirlii ile gerekletirilen 8. Byk Trk Dili Kurultay ile retim elemanlarna Trkiyede verilen seminer ve baarl rencilerin katld yaz Trke kursu Trke retimini daha ileri noktalara tayan almalar olarak kaydedilmelidir.

2- ASKER AKADEM (AKADEMS S MBROJTJES SPRO MOSU) 10 Mays 1958 tarihinden beri askeri eitim veren ve bu gn Akademis s Mbrojtjes Spiro Moisiu ad ile eitimine devam eden akademide Yabanc Dil Merkezi bulunmaktadr. Burada NATO standartlarna uygun dil programlar uygulanmakta ve: ngilizce, Almanca, talyanca, Franszca, Yunanca ve Trke dersleri verilmektedir.( http://www.tradoc.mil.al/) Yabanc Dil Merkezinde 2000-2001 retim ylnda balanan Trke kurslarna halen devam edilmektedir. Kurslar her yl alt ay sreli olarak dzenlenmektedir. Yalnz subay ve astsubay seviyesindeki askeri personele verilen dersler temel Trke bilgileri verilmektedir. Baarl olanlar tekaml ve ihtisas kurslar iin Trkiyeye gnderilmektedir. Bu kurslara bugne kadar 116 personel katlarak mezun olmutur. 3-EPOKA NVERSTES 2008 ylnda Tiranda eitime balayan Epoka niversitesinde semeli ders olarak Trke dersleri yer almaktadr. Dersler Trk retim elemanlar tarafndan verilmektedir. 4-BEDER NVERSTES Tiranda 2011 ylnda eitime balayan niversitenin Eitim ve Filoloji Fakltesinde Trk Dili ve Edebiyat Blm yer almaktadr. Eitim sresi Bologna sistemine gre 3 yldr. Blm dersleri Trkiyedeki Eitim Fakltelerinin mfredat programlarna uyumlu olmas salanacak ekilde belirlenmitir. Eitim dili Trkedir. Trk retim elemanlar yannda Arnavut akademisyenler tarafndan da ders verilmektedir. Farkl lkelerden renci kabul eden blmde birinci snfta Trke bilmeyenlere ynelik youn bir Trke retim program uygulanmaktadr. rencilerin Trkeyi kullanma becerileri Trkiyede dzenlenen yaz okulu programlar ile daha ileri dzeye getirilmeye allmaktadr. Trkiyede anlama yaplan niversitelerle ve Mevlana Deiim Program ile rencilerin Trkiyede bir smestr eitim almalarna imkan salanmaktadr. Deiim programndan retim elemanlar da yararlanmaktadr. Blmde dier blmlerden Trke derslerini semeli olarak almak isteyen rencilere de ders verilmektedir. Baka blmlerdeki renciler baar durumlarna gre Trk Dili ve Edebiyat Blmnde yan dal veya ift anadal eitimi alabilmektedirler. Beeri Bilimler Fakltesinde baz derslerin Trke olarak verilmesi dolaysiyle bu renciler de Trke renmekte veya Trke bilgilerini ilerletmektedirler. niversitede u an itibariyle 30 000 civarnda kitab bulunduran bir ktphane oluturulmutur. Yunus Emre Enstits de kitap ba ile ktphaneye katkda bulunmutur. Eserlerin byk bir ksm Trke yaynlardan olumaktadr. Bu zellii

ile ktphane Arnavutlukta en ok Trke eser barndran bir kurulu olarak aratrmaclar ve rencilerin kaynak ihtiyalarna cevap vermeye almaktadr. Trk Dili ve Edebiyat Blm tarafndan kurulduu ilk yldan itibaren Uluslararas Dil ve Edebiyat Kongresi (UDEK) dzenlenmektedir. Bu ylki konferans 10 lkeden 90 civarnda akademisyenin katlm ile gerekletirilecektir. Blmde profesyonel ve akademik master eitimi programlar bulunmaktadr. Doktora programnn almas iin almalar yrtlmektedir. Trk Dili ve Edebiyat Blm rencileri tarafndan hazrlanan Katre adl bir dergi yaynlanmakta ve burada iir, hikaye, deneme, rportaj v.b. yazlara yer verilmektedir. Bylece renciler Trke bilgilerini yaz alannda uygulama imkan bulmaktadrlar. air ve yazarlar iin dzenlenen anma programlar, konferans, panel, sylei, mzik programlar eitli sosyal etkinlikler ile rencilerin Trk dili ve kltrn daha yakndan tanmalarna yardmc olunmaya allmaktadr. B-ORTARETMDE TRKE RETM Arnavutlukta ortaretimde Trke dersleri Trk Eitim irketleri veya Vakflar tarafndan alan zel okullarda veya iletmesi bu kurululara verilen okullarda yaplmaktadr. lkede zel okullarn almas demokrasiye geilmesi ile beraber 1990l yllarda balar. Bu okullara seme snav ile renci alnmakta ve baar durumlarna gre burslu kayt yaplabilmektedir. Yatl olanlar, karma eitim verenler ve kz erkek ayr eitim verenler vardr. 1-MEHMET AKF KIZ KOLEJ (KOLEGJ "MEHMET AKF" VAJZA) Mehmet Akif Kz Koleji ubat 1993 te dzenlenen bir trenle Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan Turgut zal tarafndan Tiranda hizmete alarak retime balamtr. Arnavutlukun eitli ehirlerinden snavla alnan renciler yatl olarak okumaktadrlar. Onuncu snflarda birinci dnem on saat, ikinci dnem be saat; onbirinci snflarda iki dnem saat; onikinci snflarda iki dnem iki saat Trke dersi verilmektedir. Ders dnda renciler Trk belletmenleri ile Trke pratik yapma imkan bulmaktadrlar. Trke Olimpiyatlarna hazrlk iin ark, iir, dilbilgisi, folklor ve zel beceriler dallarnda yaplan seme ve almalar srasnda da Trke pratikler yaplmaktadr. renciler karde aile program ile bir hafta sre ile Trkiyeye gnderilmekte ve bu sre iinde niversite tantm gezileri de yaplmaktadr. Okul sresince spor karlamalar, piknikler ve yemek yapma gibi sosyal aktivitelerde de Trk grevliler rencilerin Trkelerini gelitirmeye yardmc olmaktadr. u anda 228 renci bu okulda eitim almaktadr. 2. MEHMET AKF ERKEK KOLEJ (KOLEGJ "MEHMET AKF" DJEM)

Mehmet Akif Erkek Koleji Kz Koleji ile ayn yl ve ayn binada retime balad. 1994 ylnda baka bir binaya tandktan sonra imdiki binasnda 2005 ylndan beri

eitime devam etmektedir. Kz Koleji ile ayn program uygulanmaktadr. Okulun u anda mevcut renci says 177dir.

3-TRAN TURGUT ZAL KOLEJ 1993 ylnda eitime balad. Okulncesi eitimden liseye kadar rencileri bulunur. 7, 8, 9 ve 10. snflarda haftada 5 saat, 11. snflarda 3 saat, 12. snflarda haftada 2 saat Trke dersi verilmektedir. 4- DURRES TURGUT ZAL KOLLEJ Eyll 2001 tarihinde Durres ehrinde eitime balad. Birka yl sonra da ilkretimin dokuz yllk ksm ald. 2011 yl Eyll aynda ktphane, spor salonu ve konferans salonlar bulunan modern kampsne tand. u anda eitim gren toplam 550 renciden 165i lise ksmnda okumaktadr. 5- KODRA HASAN RIZA PAA KOLEJ Lise ksm Eyll 2000 ylnda alan okul kodra ehrinde eitim vermektedir. 2002 ylnda 9 yllk ilkretim ksm eitime balamtr. ubat 2006da okulncesi ksm almtr. Okulda u anda 506 renci okumaktadr. 6- TRAN MEMORAL ULUSLARARASI OKULU (MIST) (MEMORAL INTERNATONAL SCHOOL OF TRANA Arnavutluk'ta uluslararas eitim ihtiyacn karlamak iin "Turgut zal Eitim irketi" tarafndan Arnavutluk Hkmeti izni ile 2001 ylnda almtr. Semeli ders olarak Trke dersleri verilmektedir. Trk renciler ise anadil Trke eitimi almaktadrlar. Arnavutluk Diyanet leri Bakanl ile Sema Eitim ve Kltr Vakf tarafndan yaplan anlamalar neticesinde Sema Eitim ve Kltr Vakfna bal eitim veren 6 , stanbul Vakfna bal bir olmak zere toplam 7 medresede Trke retimi yaplmaktadr. Bu okullar Trkiyedeki Anadolu mam-Hatip Lisesi muadili eitim kurumlardr. 6, 7 ve 8. snflarda haftada drder saat, 9. snfta ise 3 saat Trke retimi yaplmaktadr. Lise ksmnda 10. snfta 1. dnem 8 saat 2. dnem 6 saat Trke dersi verilmekte ve dini derslerden bazlar ( Fkh, Akaid, Hadis, Siyer, Hitabet) 11. snftan itibaren Trke olarak yaplmaktadr. Haftalk ders saatleri Eitim Bakanlnn kararlarna gre deiiklik gsterebilmektedir. Trke retimi maksatl sadece Trke konuulan gezi ve piknikler, Trk ailelerini ziyaret, Trkiye gezisi, Trke haftalar, Trkiyede kutlanan milli ve dini bayramlar hakknda bilgi verme, Trkiyede dzenlenen Uluslararas Dil ve Kltr lenine hazrlama, hikaye kitaplar okutma, Trke film veya dizi filmler seyrettirme gibi ders d faaliyetlerle rencilerin Trkeyi kullanma becerileri gelitirilmeye allmaktadr. imdiye kadar bu

okullardan mezun olan renci says 1500 civarndadr. Arnavutlukta bulunan medreseler ve Trke retimine baladklar yllar u ekildedir: 7- TRAN MEDRESES (H.MAHMUD DASH) 2005 8-ELBASAN MEDRESES (LRA-CRRK) 1995 9-KORA MEDRESES (MEDRESEJA KORS) 2009 10-BERAT MEDRESES (VEXH BUHARAJA) 2011 11-KAVAJE MEDRESES (ERKEK BLM) HAFZ AL KORA 1998 12-KAVAJE KIZ MEDRESES (HAFZ AL KORA) 2013 13-KODRA HACI EYH AMA MEDRESES 1991 C-KURSLARDA TRKE RETM Arnavutluktaki Trke kurslarndan Tiran niversitesince alanlar hakknda daha nce bilgi vermitik. Demokrasi dneminde halka ynelik olarak Trkiye Cumhuriyeti Tiran Bykelilii tarafndan kurslar alm ve bu faaliyet TKA koordinatrlk ofisinin almas ile bu kuruma devredilmitir. TKA, Trkoloji projesi ile hem Tiran niversitesi Yabanc Diller Fakltesine desteklerini srdrm hem de Trke kurslarn yaygnlatrarak devam ettirmi ve 2008 ylnda kodrada Trk Kltr Merkezini amtr. 2009 ylnda Tiran Yunus Emre Trk Kltr Merkezinin faaliyete balamas ile TKA nce Trke kurslarn daha sonra kodra Kltr Merkezini devretmitir. Daha sonra da btn ile Trkoloji Projesi Yunus Emre Enstitsne devredilmitir. Bugn Arnavutlukta devam eden Trke kurslar u kurumlar tarafndan verilmektedir: 1-TRAN YUNUS EMRE TRK KLTR MERKEZ Tiran ehir merkezinde Yabanc Diller Fakltesi ve renci yurtlarnn bulunduu semtte mstakil ve modern bir binada almalarna balam ve burada devam etmektedir. Avrupa dil standartlarna gre retim yaplan Trke kurslar dzenlemektedir. Kurs gn ve saatleri ihtiyaca gre youn kurslar eklinde de yaplabilmektedir. Trk retim elemanlar tarafndan verilen dersler film izleme, mzik programlar, konferans ve paneller, syleiler, sergiler, iir dinletileri v.b. sosyal etkinliklerle desteklenmektedir. Baarl kursiyerlere sertifika verilmekte ve Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl ile ortaklaa gerekletirilen Trke Yaz Okuluna katlmalar salanmaktadr. Trkiye'ye gnderilen renciler, kendileri iin belirlenen ehirlerde Trke ve Yabanc Dil Aratrma ve Uygulama Merkezi (TMER) tarafndan verilen eitimlere ve Trk kltr ve yaantsn renmek amacyla sosyal faaliyetlere katlyorlar. Yunus Emre Enstits Snav Merkezi tarafndan hazrlanan Trke Yeterlik Snav (TYS) ve Enstitnn anlamal olduu Trk niversitelerinde eitim almak isteyen yabanc uyruklu renciler iin yaplan Yabanc renci Snavlarnn (YS) uygun koullarda gereklemesi salanmaktadr.

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl tarafndan salanan Trkiye burslar ile Trkiyede okuyacak rencilerin seimi ve onlarla ilgili ilemler Arnavutlukta bu kurum ve Yunus Emre Trk Kltr Merkezlerinin ibirlii ile yrtlmektedir. 1999 ylnda Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanl (TKA) tarafndan balatlan ve ilk defa 2000-2001 retim ylnda uygulamaya konulan Trkoloji projesi Yunus Emre Vakf ile Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanl (TKA) arasnda 20 Eyll 2011 tarihinde imzalanan protokol ile Vakfa devredilmitir. Bu erevede Trk Dili ve Edebiyat/Trkoloji Blmleri ile Trke Kurslarna Trkiyeden akademisyenler grevlendirilmekte, yerel akademisyenlere destek verilmekte ve alan blmlere malzeme ve donanm destei salanmaktadr. Trkoloji Projesi kapsamndaki destekler u konularda yrtlmektedir: 1. retim eleman grevlendirilmesi. 2. Blm ve programlarn eitim ara ve gere ihtiyalarnn karlanmas. 3.Baarl rencilerin Trkiyede gerekletirilecek Trkoloji Yaz Staj Programna davet edilmesi. 4. Yabanc Trkologlara aratrma, seminer, konferans vb. faaliyetlerde akademik destekler salanmas. 5. Baarl rencilere burs verilmesi. 6. Gen Trkologlarn yetitirilmesine katk salanmas. 7.Trk niversiteleri ile ilgili yabanc niversitelerin Trkoloji alannda yapacaklar proje ve faaliyetlere destek salanmas, 8. Yabanc Trkologlarn Trk dili, tarihi, kltr ve sanat ile ilgili projelerinin desteklenmesi. ( http://www.yunusemrevakfi.com.tr) 2-KODRA YUNUS EMRE TRK KLTR MERKEZ Yenilenen bir Osmanl dnemi binasnda faaliyet gsteren merkez Tiran ile ayn almalar yrtmektedir. 5 ubat 2013 tarihinde Luigj Gurakuqi niversitesi ile yaplan ibirliiyle kodrada Leksikograf Tahir Dizdari ve Arnavut Dili iin Trkologlar Konferans kodrada dzenlendi. 3- MERDYEN KURS MERKEZ (QENDRA E KURSEVE MERDAN) Eyll 2006da Tiranda alan kurs merkezinde Avrupa dil standartlarna uygun Trke kurslar dzenlenmektedir. Baka dillerin de retildii merkezde dersler Trk retim elemanlar tarafndan verilmektedir. 4- SLAM DNCES VE MEDENYET ARNAVUTLUK ENSTTS (INSTTUT SHQPTAR MENDMT DHE QYTETRMT ISLAM) (AIITC) 1996 ylnda faaliyete balayan merkezde bilim, kltr ve sanat alanlarnda almalar yaplr. Konferans, sempozyum, sergi ve yayn faaliyetleri yaplan Enstit merkezinde Trke kurslar da dzenlenmektedir.

Tahir Dizdarinin Trke kelime ve deyimleri sistemli bir ekilde derledii Fjalor i Oriantalizmave N Gjuhn Shqipe (Arnavut Dilinde ark Kelimeleri) adl eseri 2005 ylnda Tiranda bu enstit tarafndan yaynlanmtr. D-RENC YURTLARI Arnavutlukta eitli okullarda okuyan rencilerin barnma ihtiyalarn karlamak zere sivil toplum kurulular tarafndan Tiran, Durres, kodra, Kukes, Elbasan, Prenjas, Puk, Kavaje, Berat, Bajram Curi, Peshkopi ehirlerinde renci yurtlar almtr. Bu kurumlarda belli programlar erevesinde rencilere dini bilgiler ve Kuran- Kerim dersleri de verilmektedir. Tirandaki renci yurdunda daha kapsaml bir eitim uygulanmakta ve bu erevede youn bir Trke retimi yaplmakta ve dini dersler Trke olarak yaplmaktadr. mkanlar lsnde dier ehirlerde bulunan renci yurtlarnda da Trke retimi yaplmaktadr. E-DER YOLLARLA TRKE RETM Arnavutlukta demokrasiye geildikten sonra bata Trkiye Cumhuriyeti Milli Eitim Bakanl olmak zere dier kamu kurumlar ve sivil toplum kurulular tarafndan salanan imkanlarla ok sayda renci Trkiyede eitim grmlerdir. Ortaretim ve yksekretimde deiik alanlarda eitim alan bu rencilere Trke retimi iin dersler de verilmitir. Diyanet leri Bakanlnca 2010 ylna kadar Kuran kurslarnda okutulmak zere 638, mam-Hatip Liselerinde okutulmak zere 459, lahiyat Fakltelerinde okutulmak zere 133, Yksek Lisans yapmak zere 21 renci, 2-3 ay sreli hizmetii eitim kursuna tabi tutulmak zere 167 din grevlisi Trkiyeye getirilmi ve 200 civarnda renciye de burs verilmitir. (Kl, 2010, 7. s.) Gnmzde daha fazla kontenjan ayrlmak sureti ile yine ayn kurululara ek olarak yeni ihdas edilen Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn almalar ile Arnavut rencilerin Trkiyede eitim almas uygulamas devam etmektedir. Trklerin youn olduu bir iyerinde alma, Trk televizyonlarn veya Arnavutlukta yaynlanan Trk dizilerini seyretme, ticaret, turizm ve evlilik gibi zel sebeplerle akademik seviyede olmasa da Trke renilmektedir. SONU Fertler arasnda olduu gibi milletler arasnda da dil bir iletiim arac olarak kullanlr. Trkler ve Arnavutlar arasnda tarihi bir beraberlik ve dostluk vardr. Bunun sonucu olarak gemite Trke Arnavutlukta da bilinen bir dil durumundayd. ki millet arasnda gemiten gelen iyi ilikilerin devam iin en azndan belli bir kesim tarafndan ortak bir dil zerinden anlamaya ihtiya vardr. Bu ihtiyac karlayacak Trke retimi kinci Dnya Savandan sonra 45 yl kadar byk lde kesintiye uradktan sonra 90l yllarda yeniden balad.

Bugn Arnavutlukta farkl ehirlerde yksekretim ve ortaretim seviyesindeki okullarla kurslarda Trke retimi yaplmaktadr. renim iin Trkiyeye gidenler de Trkeyi renmektedirler. zel durumlar sebebi ile Trke renenler de bulunur. Btn bu eitim faaliyetleri sonunda Trke bilenlerin says artk binlerle ifade edilecek sayya ulamtr. Trk iadamlar ve irketlerinin Arnavutlukta yatrm yapmas ve Trke bilen elemanlara ihtiya duyulmas Trke renme isteini olumlu ynde etkilemektedir. Bu yatrmlar arttka ve Trkiye ile Arnavutluk arasnda ticari ve kltrel ilikiler kuvvetlendike Trke retimine olan ihtiya ve ilgi de artacaktr. KAYNAKLAR Akada, Emine, Dnyada http://www.kamudiplomasisi.org/, .6.s.) ve Trkiyede Kamu Diplomasisi,

Balaban, Adem; Ylmaz, Sadullah Arnavutlukta Yaam Bir Trkolog: Tahir Dizdari, Uluslararas Dil Ve Edebiyat almalar Bildirileri / Kumtesat e Konferencs Ndrkombtare t Gjuhs dhe Letrsis, Tiran, 2012, s.13-19 Dolunay, Salih Krad , Trkiye ve Dnyadaki Trke retim Merkezleri ve Trkoloji Blmleri zerine Bir Deerlendirme, XIV. Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi , Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi, 2830 Eyll 2005, Denizli Egro, Dritan, Historia Dhe deologia, Tiran, 2007 http://www.aiitc.net http://www.tradoc.mil.al http://www.yunusemrevakfi.com.tr yiyol, Fatih ; Kesmeci, Ahmet M., Balkan Dillerindeki Trke Kelimelerin Tanmlanmas Problemi zerine Tespitler, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,Volume, 6/4 Fall 2011, p.621-632 , Turkey Kl, Kemal Hakk, Arnavutluk, Diyanet Avrupa Aylk Dergi, Mart 2010 131, s.5-9 s.7) Kk, Murat, Hamza Zlfikarn zgemii ve Eserleri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/3 Spring 2009) Trui, Betim, Arnavutluk Diyanet lerinin Kuruluu ve levi, Diyanet Avrupa Aylk Dergi, Mart 2010 131 s.9-12 Yaln, Sleyman Kaan; engl, Murat, Dilin letiim Sreci erisindeki Rol ve levleri,Turkish Studies / Trkoloji Aratrmalar,Volume 2/2 Spring 2007, s.749-769)