Seyfi HISIM Yüksek Lisans Tezi

T.C.
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BOR MİNERALLERİNDEN ÇIKILARAK ÇEŞİTLİ BORİK ASİT

ESTERLERİNİN SENTEZLENMESİ VE YAPILARININ TAYİNİ
Seyfi HISIM
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KİMYA ANABİLİM DALI
2009
T.C.

Seyfi HISIM
2009
Bu tez, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi tarafından

2008.02.0121.013 numaralı proje ile desteklenmiştir.
T.C.

Seyfi HISIM
Bu tez / / 2009 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından ( ) not takdir edilerek Oybirliği /
Oyçokluğu ile kabul edilmiştir.
Doç. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ (Danışman) ……………...…………………..
Prof. Dr. Ertuğrul ARPAÇ ………..….…………………………………………
Yrd. Doç. Dr. Memduh S. TANER …………….……………………………….
ÖZET

Seyfi HISIM
Yüksek Lisans Tezi , Kimya Anabilim Dalı

Danışman : Doç. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ
Mayıs 2009, 87 Sayfa
Bu çalışmada kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) ve üleksit (NaCaB5O9.H2O)

minerallerinden çıkılarak trietil borat (B(OCH2CH3)3), tripropil borat
(B(OCH2CH2CH3)3), triizopropil borat (B(OCH(CH3)2)3), tribütil borat
(B(OCH2(CH2)2CH3)3), tribenzil borat (B(OCH2C6H5)3) ve trioktil borat
(B(OCH2(CH2)6CH3)3) gibi borik asit esterlerinin sentezi ve karakterizasyonu
gerçekleştirilmiştir. Sentezlenen trialkil boratların yapılarının aydınlatılması için FT-IR
spektroskopisi kullanılmıştır.
Endüstriyel ve ticari olarak büyük öneme sahip borik asit esterlerinin üretimi
çoğunlukla patentlidir ve kullanım yöntemleri bir sır gibi saklanmaktadır. Bu çalışmada
yaygın olarak kullanılan borik asit esterlerinden bazıları, laboratuvar koşullarında bor
minerallerinden direk yöntemle elde edilmiştir.
Trialkil boratlar neme ve oksijene duyarlı olduklarından reaksiyon ortamından
nemi uzaklaştırmak ve dış ortamdan reaksiyon ortamını izole etmek için schlenk
düzeneği, reaksiyon esnasında oluşan suyu uzaklaştırılmak için ise su çekici olarak
kalsiyum hidrür (CaH2) kullanılmıştır.
ANAHTAR KELİMELER : Kolemanit, Üleksit, Borik asit esterleri, FT-IR

JÜRİ : Doç. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ
Prof. Dr. Ertuğrul ARPAÇ
Yrd. Doç. Dr. Memduh S. TANER
i
ABSTRACT
SYNTHESIZED OF VARIOUS BORIC ACID ESTERS BY USING BORON

MINERALS AND DETERMANITION OF THEIR STRUCTURE
Seyfi HISIM
M.Sc. Thesis in Chemistry

Adviser : Assoc. Prof. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ
May 2009, 87 pages
In this study, synthesis and characterization of boric acid esters such as triethyl
borate (B(OCH2CH3)3), tripropyl borate (B(OCH2CH2CH3)3), triisopropyl borate
(B(OCH(CH3)2)3), tributyl borate (B(OCH2(CH2)2CH3)3), tribenzyl borate
(B(OCH2C6H5)3) and trioctyl borate (B(OCH2(CH2)6CH3)3) have been carried out
starting from Colemanite, (Ca2B6O11.5H2O) and Ulexite (NaCaB5O9.H2O) minerals. FT-
IR spectroscopy have been used for characterization of synthesized trialkylborates.
Generally, producing of industrial and commercially important boric acid esters
are patented, and their using methods save as a secret. In this study, some of commonly
used boric acid esters were obtained from boron minarels with direct method
Calcium hydride (CaH2) used as hygroscopic to remove moisture from reaction
media and schlenk technique used for isolation of the reaction media from external
media due to the sensitiveness of trialkylborates to moisture and air.
KEYWORDS: Colemanite, Ulexite, Boric acid ester, FT-IR
Commitee: Assoc. Prof. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ

Prof. Dr. Ertuğrul ARPAÇ
Asst. Prof. Dr. Memduh S.TANER
ii
ÖNSÖZ
Dünyanın en büyük bor rezervlerine sahip olan ülkemiz için bor bileşikleri ve
bor uç ürünlerinin hazırlanması, bunların kullanıma sunulması stratejik ve ekonomik
bir öneme sahiptir. Bor bileşikleri ve türevlerinin elde ediliş yöntemlerinin çoğunluğu
patentlenmiştir. Elde edilen bor ürünlerinin başta cam ve seramik endüstrisi olmak üzere
kozmetik, nükleer teknoloji, tekstil ve metal endüstrisinde geniş olarak kullanım alanı
bulunmaktadır.
Yeryüzünde ancak birkaç bölgede yoğunlaşmış bor yatakları vardır ve bunların

görünür rezervlerinin % 66’sı toplam rezervin ise % 60’ı Türkiye’dedir. Bor yataklarını
daha işlevsel ve verimli bir şekilde kullanmak çok önemlidir. Araştırmalar arttıkça
sentezlenen trialkil boratların sanayideki önemi daha da artacaktır.
Çalışmalarımda beni destekleyen ve yönlendiren danışman hocam sayın Doç.

Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ’a, sayın Prof. Dr. Ertuğrul ARPAÇ’a, çalışmalarım
sırasında benden her konuda yardımlarını sakınmayan ve moral veren arkadaşlarım
Savaş GÜVEN, Abban ÇAKICI ve Fazlı SÖZMEN’e ve bölümümüzün tüm öğretim
elemanlarına teşekkür ederim.
Bu çalışmaya, 2008.02.0121.013 numaralı proje ile mali destek sağlayan, T.C.

Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi’ ne teşekkürlerimi
sunarım.
Çalışmalarım esnasında hem ekonomik hem de manevi destekleriyle daima

yanımda olan değerli annem ve babama çok teşekkür ederim.
iii
İÇİNDEKİLER
ÖZET…………………………………………………………………………………... i
ABSTRACT…………………………………………………………………………… ii
ÖNSÖZ………………………………………………………………………………... iii
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………... iv
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………….... ix
ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………………..... x
ÇİZELGELER DİZİNİ………………………………………………………………... xii
1. GİRİŞ……………………………………………………………………………... 1
1.1. Bor Hakkında Genel Bilgiler……………………………………………........ 1
1.1.1. Bor……………………………………………………………………... 1
1.1.2. Bor’un özellikleri……………………………………………………... 2
1.1.3. Bor mineralleri………………………………………………………… 4
1.1.4. Türkiye bor yatakları ve Dünya’daki durum………………………….. 7
1.1.5. Bor ürünlerinin kullanım alanları……………………………………… 7
1.2. Borik Asit Esterleri Hakkında Genel Bilgiler………………………………... 10
1.2.1. Borik asit esterleri……………………………………………………... 10
1.2.2. Borik asit esterlerinin genel özellikleri………………………………... 10
1.2.3. Borik asit esterlerinin fiziksel özellikleri……………………………… 11
1.2.4. Borik asit esterlerinin kimyasal özellikleri……………………………. 12
1.3. Borik Asit Esterlerinin Hazırlanış Yöntemleri……………………………….. 12
1.3.1. Borik asit kullanılarak ester üretimi…………………………………… 13
1.3.2. B2O3 kullanılarak ester üretimi………………………………………... 13
1.3.3. Boraks kullanılarak ester üretimi……………………………………… 14
1.3.4. Bor Trihalojenür kullanılarak ester üretimi……………………………. 14
1.3.5. Transesterifikasyon yöntemi ile ester üretimi…………………………. 14
1.3.6. Diboran kullanılarak ester üretimi…………………………………….. 15
1.3.7. Trialkilamino boran kullanılarak ester üretimi………………………... 15
1.4. Borik Asit Esterlerinin Ekonomik Değerleri ………………………………… 16
1.5. Borik Asit Esterlerinin Kullanımı……………………………………………. 16
1.6. Kullanılan Alkoller…………………………………………………………… 17
iv
1.6.1. Etil alkol……………………………………………………………….. 17
1.6.2. Propil alkol…………………………………………………………….. 18
1.6.3. İzopropil alkol…………………………………………………………. 19
1.6.4. Bütil alkol……………………………………………………………… 20
1.6.5. Benzil alkol……………………………………………………………. 20
1.6.6. Oktil alkol……………………………………………………………… 21
2. MATERYAL VE METOD……………………………………………………….. 22
2.1. Materyal……………………………………………………………………… 22
2.2. Metot…………………………………………………………………………. 23
2.2.1. Schlenk düzeneği……………………………………………………… 23
2.2.2. Minerallerin öğütülme işlemleri……………………………………….. 24
2.2.3. Minerallerin kalsinasyon işlemleri……...……………………………... 25
2.2.4. Minerallerdeki B2O3 yüzdelerinin tespiti……………………………… 26
2.2.5. Minerallerin esterleşme reaksiyonlarında kullanılan alkoller
içersindeki çözünürlükleri……………………………………………... 29
2.2.6. Çözünürlüklerin karşılaştırılması……………………………………… 31
2.3. Kolemanit Mineralinden Trialkil Boratların Sentezlenmesi…………………. 32
2.3.1. Kolemanit mineralinden trietil borat [B(OEt)3] eldesi……………….. 32
2.3.2. Kolemanit mineralinden tripropil borat [B(OPr)3] eldesi……………. 33
i
2.3.3. Kolemanit mineralinden triizopropil borat [B(O Pr)3] eldesi………… 34
2.3.4. Kolemanit mineralinden tribütil borat [B(OBu)3] eldesi…………….. 35
2.3.5. Kolemanit mineralinden tribenzil borat [B(OBz)3] eldesi…………… 35
2.3.6. Kolemanit mineralinden trioktil borat [B(OOc)3] eldesi…………….. 36
2.4. Üleksit mineralinden Trialkil Boratların sentezlenmesi……………………... 37
2.4.1. Üleksit mineralinden trietil borat [B(OEt)3] eldesi…………………... 37
2.4.2. Üleksit mineralinden tripropil borat [B(OPr)3] eldesi………………... 38
2.4.3. Üleksit mineralinden triizopropil borat [B(OiPr)3] eldesi……………. 39
2.4.4. Üleksit mineralinden tribütil borat [B(OBu)3] eldesi………………… 39
2.4.5. Üleksit mineralinden tribenzil borat [B(OBz)3] eldesi……………….. 40
2.4.6. Üleksit mineralinden trioktil borat [B(OOc)3] eldesi………………… 41
2.5. FT-IR Spektrumlarında İzlenecek Yol………………………………………. 42
v
3. BULGULAR VE TARTIŞMA…………………………………………………… 43
3.1. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Trietil Borat [B(OEt)3]’ın FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması………………………………………………... 43
3.1.1 Kolemanit mineralinden elde edilen trietil borat’ın FT-IR
Spektrumu………………………………………………………………. 44
3.1.2. Kolemanit mineralinden elde edilen trietil borat’ın FT-IR
spektrumunun etanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması 44
3.2. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tripropil Borat [B(OPr)3]’ın FT-IR
3.2.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tripropil borat’ın FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………… 46
3.2.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tripropil borat’ın FT-IR
spektrumunun propanol standartının FT-IR spektrumuyla
karşılaştırılması………………………………………………………… 47
3.3. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Triizopropil Borat [B(OiPr)3]’ın FT-
IR Spektrumunun Yorumlanması…………………………………………….. 48
3.3.1. Kolemanit mineralinden elde edilen triizopropil borat’ın FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………… 49
spektrumunun izopropanol standartının FT-IR spektrumuyla
3.4. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tribütil Borat [B(OBu)3]’ın FT-IR
3.4.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tribütil borat’ın FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………… 52
3.4.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tribütil borat’ın FT-IR
spektrumunun bütanol standartının FT-IR spektrumuyla
karşılaştırılması………………………………………………………... 53
3.5. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tribenzil Borat [B(OBz)3]’in FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması ……………………………………………….. 54
3.5.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-
IR spektrumu……………………………………………………………. 55
vi
3.5.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-
IR spektrumunun benzil alkol standartının FT-IR spektrumuyla
Karşılaştırılması………………………………………………………… 56
3.6. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Trioktil Borat [B(OOc)3]’in FT-IR
3.6.1. Kolemanit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’in FT-
IR spektrumu……………………………………………………………. 58
3.6.2. Kolemanit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-
IR spektrumunun oktanol standartının FT-IR spektrumuyla
Karşılaştırılması………………………………………………………... 59
3.7. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Trietil Borat [B(OEt)3]’ın FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması……………………………………………….. 60
3.7.1. Üleksit mineralinden elde edilen trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………... 61
spektrumunun etanol standartının FT-IR spektrumuyla
karşılaştırılması………………………………………………………... 62
3.8. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tripropil Borat [B(OPr)3]’ın FT-IR
3.8.1. Üleksit mineralinden elde edilen tripropil borat [B(OPr)3]’ın FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………… 64
spektrumunun propanol standartının FT-IR spektrumuyla
i
3.9. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Triizopropil Borat [B(O Pr)3]’ın FT-IR
3.9.1. Üleksit mineralinden elde edilen triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-
IR spektrumu……………………………………………………………. 67
3.9.2. Üleksit mineralinden elde edilen triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın
FT-IR spektrumunun izopropanol standartının FT-IR spektrumuyla
Karşılaştırılması………………………………………………………. 68
vii
3.10. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tribütil Borat [B(OBu)3]’ın FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması…...…………………………………………. 69
3.10.1. Üleksit mineralinden elde edilen tribütil borat [B(OBu)3]’in FT-IR
Spektrumu……………………………………………………………. 70
3.10.2. Üleksit mineralinden elde edilen tribütil borat [B(OBu)3]’ın FT-IR
spektrumunun bütanol standartının FT-IR spektrumuyla
karşılaştırılması………………………………………………………. 71
3.11. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tribenzil Borat [B(OBz)3]’ın FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması………………………………………………. 72
3.11.1. Üleksit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-
IR spektrumu…………………………………………………………. 73
3.11.2. Üleksit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-
IR spektrumunun benzil alkol standartının FT-IR spektrumuyla
Karşılaştırılması……………………………………………………... 74
3.12. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Trioktil Borat [B(OOc)3]’ın FT-IR
Spektrumunun Yorumlanması………………………………………………. 75
3.12.1. Üleksit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-
IR spektrumu………………………………………………………… 76
3.12.2. Üleksit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-
IR spektrumunun oktanol standartının FT-IR spektrumuyla
Karşılaştırılması…………………………………………………….. 77
4. SONUÇ…………………………………………………………………………... 79
5. KAYNAKLAR…………………………………………………………………... 82
6. EKLER…………………………………………………………………………… 85
Ek-1 Etanol standardının FT-IR Spektrumu……………………………………... 85
Ek-2 Propanol standardının FT-IR Spektrumu…………………………………... 85
Ek-3 İzopropanol standardının FT-IR Spektrumu……………………………….. 86
Ek-4 Bütanol standardının FT-IR Spektrumu……………………………………. 86
Ek-5 Benzil Alkol standardının FT-IR Spektrumu………………………………. 87
Ek-6 Oktanol standardının FT-IR Spektrumu……………………………………. 87
ÖZGEÇMİŞ
viii
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
Simgeler
Al Alüminyum
Ga Galyum
In İndiyum
Tl Talyum
HCl Hidroklorik Asit
BCl3 Bor Triklorür
-OH Hidroksil
CaH2 kalsiyum hidrür
CaCl2 kalsiyum klorür
H2SO4 sülfürik asit
B2O3 Bor Oksit
NaO Sodyum Oksit
CaO kalsiyum Oksit
H2O Su
NaOH Sodyum Hidroksit
[B(OEt)3] Trietil Borat
[B(OPr)3] Tripropil Borat
[B(OiPr)3] Triizopropil Borat
[B(OBu)3] Tribütil Borat
B(OBz)3] Tribenzil Borat
[B(OOc)3] Trioktil Borat
CO2 Karbondioksit
υ Moleküllerin gerilme ve eğilme vibrasyonları (titreşimleri)
Kısaltmalar
FT-IR Fourier Transform Infrared
İPA İzopropanol
A.B.D. Amerika Birleşik Devletleri
ix
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 3.1.1. Trietil borat FT-IR spektrumu……………...………………………...

43
Şekil 3.1.2. Trietil borat’ın FT-IR spektrumunun etanol standartının
FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması……………………………………………..
44
Şekil 3.2.1. Tripropil borat’ın FT-IR spektrumu…………………………………
46
Şekil 3.2.2. Tripropil borat’ın FT-IR spektrumunun propanol standartının
47
Şekil 3.3.1. Triizopropil borat’ın FT-IR spektrumu………………………….......
49
Şekil 3.3.2. Triizopropil borat’ın FT-IR spektrumunun izopropanol
standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması……………………………….
50
Şekil 3.4.1. Tribütil borat’ın FT-IR spektrumu…………………………………...
52
Şekil 3.4.2. Tribütil borat’ın FT-IR spektrumunun bütanol standartının
53
Şekil 3.5.1. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumu ……………...……...
55
Şekil 3.5.2. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumunun
benzil alkol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması..
56
Şekil 3.6.1. Trioktil borat [B(OOc)3]’in FT-IR spektrumu……...………………..
58
Şekil 3.6.2. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumunun oktanol standartının
FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması……………………………….
59
Şekil 3.7.1. Trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR spektrumu………………………….
61
Şekil 3.7.2. Trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR spektrumunun etanol standartının
FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması………………………………..
62
Şekil 3.8.1. Tripropil borat [B(OPr)3]’ın FT-IR spektrumu………………………
64
Şekil 3.8.2. Tripropil borat [B(OPr)3]’ın FT-IR spektrumunun propanol
standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması………………….
65
Şekil 3.9.1. Triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR spektrumu…...………………
67
Şekil 3.9.2. Triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR spektrumunun izopropanol
68
Şekil 3.10.1. Tribütil borat [B(OBu)3]’in FT-IR spektrumu……...………………
70
Şekil 3.10.2. Tribütil borat [B(OBu)3]’ın FT-IR spektrumunun bütanol
x
standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması…….……………. 71
Şekil 3.11.1. Tribenzil borat [B(O)3]’ın FT-IR spektrumu………………………..

73
Şekil 3.11.2. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumunun benzil alkol
standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması……………….
74
Şekil 3.12.1. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumu………...……………
76
Şekil 3.12.2. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumunun oktanol
77
xi
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 1.1.2. Bor elementinin fiziksel ve kimyasal özellikleri.............................. 4

Çizelge 1.1.3.a. Kristal suyu içeren boratlar…………………………………….. 5
Çizelge 1.1.3.b. Ticari önemi olan bor mineralleri………………………………. 6
Çizelge 1.1.5. Bazı bor ürünlerinin kullanım alanları…………………………….. 8
Çizelge 1.6.1. Etil alkolün fiziksel özellikleri.......................................................... 17
Çizelge 1.6.2. n-propil alkolün fiziksel özellikleri.................................................. 19
Çizelge 1.6.3. İzopropil alkolün fiziksel özellikleri………………………………. 19
Çizelge 1.6.4. Bütil alkolün fiziksel özellikleri…………………………………... 20
Çizelge 1.6.5. Benzil alkolün fiziksel özellikleri…………………………………. 21
Çizelge 1.6.6. Oktanolün fiziksel özellikleri…………………………………..…. 21
Çizelge 2.2.4.a. Kolemanitin kalsinasyon ürünlerinin % bileşimleri………..…… 26
Çizelge 2.2.4.b. Üleksitin kalsinasyon ürünlerinin % bileşimleri…………..……. 27
Çizelge 2.2.4.c. Kolemanit ve üleksit numunelerinin % B2O3 içeriği……..……... 29
Çizelge 2.2.5.a. 400ºC’de kalsine edilen kolamanitin alkol içersindeki
çözünürlüğü……………………………………………….……… 30
Çizelge 2.2.5.b. 200ºC’de kalsine edilen üleksitin alkol içersindeki çözünürlüğü.. 31
Çizelge 3.1.2. Trietil borat ile etanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik
değerlerinin karşılaştırılması………………………………………. 45
Çizelge 3.2.2. Tripropil borat ile propanol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması…...………………………. 48
Çizelge 3.3.2. Triizopropil borat ile izopropanol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması..…………………………. 51
Çizelge 3.4.2. Tribütil borat ile bütanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen
pik değerlerinin karşılaştırılması…………………………………. 54
Çizelge 3.5.2. Tribenzil borat ile benzil alkol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması……..……………………. 57
Çizelge 3.6.2. Trioktil borat ile oktanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen
pik değerlerinin karşılaştırılması…..………………………………. 60
xii
değerlerinin karşılaştırılması………………………………………. 63
Çizelge 3.8.2. Tripropil borat ile propanol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması…...………………………. 66
Çizelge 3.9.2. Triizopropil borat ile izopropanol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması……..……………………. 69
Çizelge 3.10.2. Tribütil borat ile bütanol’ün FT-IR spektrumlarından elde Edilen
pik değerlerinin karşılaştırılması…………………………………. 72
Çizelge 3.11.2. Tribenzil borat ile benzil alkol’ün FT-IR spektrumlarından elde
edilen pik değerlerinin karşılaştırılması….………………………. 75
Çizelge 3.12.2. Trioktil borat ile oktanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen
pik değerlerinin karşılaştırılması………….……………………… 78
xiii
1. GİRİŞ
Bor, doğada tüm canlıların yaşantısını devam ettirmesi için vazgeçilmez

elementlerden birisidir. Bunun yanında; bor dünyada en yaygın kullanım alanına sahip
olan elementlerin başında gelmektedir. Günümüzde pek az modern endüstri bor
türevlerini kullanmadan çalışmaktadır. Bor’ un bitki ve genelde tüm yaşamdaki rolü göz
önüne alındığında dünyamızın borsuz yapamayacağı rahatlıkla söylenebilmektedir.
Doğada 200’ den fazla bilinen bor minerali olmasına rağmen bunlardan ancak 15 kadarı
ekonomik değere sahiptir. Yeryüzünde ancak birkaç bölgede yoğunlaşmış bor yatakları
vardır ve bunların görünür rezervlerinin % 66’sı toplam rezervin ise % 60’ı
Türkiye’dedir (Kalafatoğlu 2001). Bigadiç, Emet, Kırka ve Balıkesir borat rezervlerinin
dünyanın en büyük rezervleri olduğu tahmin edilmektedir (Kocakuşak 1986).
Bor türevleri içerisinde en önemlilerden biri olan borik asit, ileri derecedeki pek
çok bor türevinin sentezinde ana çıkıs maddelerinden biridir. En önemli tüketim alanı
cam ve seramik endüstrisi olup bor türevlerinin hazırlanması, kozmetik, nükleer
teknoloji, tekstil ve metal endüstrisinde geniş olarak kullanım alanı bulunmaktadır.
Ayrıca, ilaç sanayi, meyvecilik, konservecilik, böcek öldürücülerde, ağaçların emprenye
edilmesinde kullanılmaktadır (Akıcıoğlu 1997). Diğer taraftan, dünyanın en büyük bor
rezervlerine sahip olan ülkemiz için ileri derecedeki bor türevlerinin hazırlanması ve
bunların kullanıma sunulması stratejik ve ekonomik bir öneme sahiptir.
1.1. Bor Hakkında Genel Bilgiler
1.1.1. Bor
Element olarak bor, peryodik sistemin üçüncü grubunun başında bulunmaktadır.

Atom sayısı 5, atom ağırlığı 10.82 g/mol, özgül ağırlığı 2.34 g/cm3, ergime noktası
2300°C’dir. Kendi grubunun yegâne ametalik elementi olan bor’un üç adet dış
elektronu mevcut olup silisyum ile benzerlik gösterir. Örneğin bor, silisyum gibi gaz
halinde hidrojenli bileşikler yapar. Fakat bu bileşikler kararsız olduklarından hava ile
temasta derhal yanarlar. Bor iki şekilde bulunur. Bunlardan birincisi kristal şekli olup
1
parlak ve siyah renklidir. Çok sert olan bu şeklin kristal yapısı tesbit edilememiştir.
Ancak birbirine sıkıca bağlanmış üç boyutlu bor atomlarından meydana gelmiş gibidir.
İkincisi, daha az yoğun olan şekilsiz hali olup yeşilimsi, sarı, tatsız, kokusuz bir tozdur.
Takriben 400 yıldan beri bilinen bir element olan bor’ u saf halde elde edebilmek için
birçok araştırıcılar üzerinde çalışmışlardır. İlk araştırıcılar, Gay-Lussac, Thenard ve Sir
Humpry Davy, elektroliz yoluyla saf bor’ u elde etmişlerdir.
Bor, ilk defa 1808 yılında bor oksidin (B2O3) potasyum ile ısıtılmasıyla Gay-
Lussac, Louis Jacques Thenard ve Sir Davy tarafından elde edilmiştir. Daha saf bor, bor
tribromür (BBr3) veya bor triklorür (BCl3)’ün tantalyum flamenti üzerinde hidrojen ile
reaksiyona sokulmasıyla elde edilmiştir (Guthrie 2003). Bor ismi, bor’ un tuzu olan
boraksdan türetilmiştir. Bu isim, Davy tarafından elementin kaynağını ve karbona
benzerliğini göstermek için teklif edilmiştir.
Bor’un en çok kullanılan minerali Araplarca “Tinkal” olarakta adlandırılan

“boraks” binlerce yıldan beri bilinmektedir. Tarihte ilk olarak 4000 yıl önce Babiller
Uzak Doğu’ dan boraks ithal ederek bunu altın işletmeciliğinde kullanmışlardır.
Mısırlıların bor’u mumyalamada, tıpta ve metalurji uygulamalarında kullandıkları ve
Çinlilerin de porselenlerin cilalanmasında kullandıkları bilinmektedir (Uysal 2005).
Modern bor endüstrisi ise 13.yy’da boraksın, Marco Polo tarafından Tibet’ ten
Avrupa’ya getirilmesiyle başlamıştır. 1771 yılında, İtalya’nın Tuscani bölgesindeki
sıcak su kaynaklarında Sassolit (doğal borik asit, B(OH)3) bulunduğu anlaşılmış,
1852’de Şili’de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır.
1.1.2. Bor’un özellikleri
Bor benzersiz ve oldukça ilgi çekici bir elementtir. Periyodik tabloda grup
13’teki tek ametal olan bor’dur. Bu gruptaki diğer elementlerden çok daha küçük bir
atomdur. Bu durum ametal bor ve metalik özellikteki diğer grup elemanları arasında
(Al, Ga, In ve Tl) belirli farklılıklara neden olur. Komşu gruptaki karbon ve
köşegeninde yer alan silisyum ile benzer özellikler gösterdiği bilinmektedir. Karbon ve
silisyum’dan farklı olarak değerlik elektronlarının sayısı, değerlik orbitallerinin
2
sayısından bir eksiktir. Bu durumda, bor atomunun 3 değerlik elektronu ve 4 değerlik
orbitali vardır. Borun karmaşık ve eşsiz kimyasal özellikleri, yapısındaki elektron
eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bor oksijene olan büyük ilgisinden dolayı doğada saf
olarak bulunamaz. Borun kararlı olmayan saf hali yanı sıra 4 allotropu bulunur.
10 11
Bor doğada % 19,78 saflıkta B izotopu veya % 80,22 saflıkta B izotopu
olarak bulunmaktadır. Her ikisi de nükleer magnetik rezonans (NMR) araştırmalarında
kullanılmaktadır. Bor’un radyoaktif izotopları 8B ve 12B’dir (Guthrie 2003).
Kristal bor önemli ölçüde hafiftir, serttir, ısıya karşı kararlıdır. Bor kırmızı ötesi
ışığın bazı dalga boylarına karşı saydamdır. Oda sıcaklığında zayıf elektrik iletkenliğine
sahiptir, yüksek sıcaklıkta ise iyi bir iletken olduğu bilinmektedir (Guthrie 2003).
Bor elementinin kimyasal özellikleri morfolojisine ve tane büyüklüğüne

bağlıdır. Mikron ebadındaki amorf bor kolaylıkla ve bazen şiddetli olarak reaksiyona
girerken, kristal bor kolay reaksiyona girmez. Kristal bor kimyasal olarak inerttir.
Bor yüksek sıcaklıkta su ile reaksiyona girerek borik asit ve diğer ürünleri
oluşturur. Bor hidroklorik ve hidroflorik asitlerle kaynatıldığında bozulmaz. Fakat
sadece, çok ince öğütülmüş bor, konsantre nitrat asidi ile muamele edilirse yavaş yavaş
oksitlenir. Mineral asitleri ile reaksiyonu, konsantrasyona ve sıcaklığa bağlı olarak
yavaş veya patlama şeklinde olabilir ve ara ürün olarak borik asit (H3BO3) oluşur.
Bor’u saf olarak elde etmek zordur ve %95-98 saflıkta bor, borik oksidin
magnezyum ile indirgenmesinden amorf halde elde edilir ve safsızlığı baz ve asit ile
yıkanarak filtre edilir (Greenwood ve Earnshaw 1997). Elde edilen bor, oksit ve bor
bulunduran bileşikleri ihtiva eder ve küçük kristaller halinde koyu kahve renklidir.
Bor’un erime noktası belirsizdir, fakat en iyi tahmini erime noktası 2200ºC’dir
(Uysal 2005).
3
Çizelge 1.1.2. Bor elementinin fiziksel ve kimyasal özellikleri
Atom ağırlığı 10.811 ± 0,005 g/mol

Kaynama noktası 2500 oC
Yoğunluğu 2,34 g/cm3
Oksidasyon sayısı 3
Elektronegatifliği 2,0
İyonlaşma enerjisi 191 kcal /g.atom
Sertliği 9.3 Mohs
Atom Yarıçapı 0,98
Buharlaşma ısısı 128 kcal /g.atom
Kristal yapısı Hekzagonal
1.1.3. Bor mineralleri
Bor minerallerinin sayısı oldukça fazladır. Bazı mineraller genellikle her yatakta
gözlenirken bazıları ise çok ender olarak gözlenirler. Pandermit’in (Ca4B10O19.7H2O),
sadece dünyada Balıkesir-Susurluk yatağında bulunuşu buna örnek olarak verilebilir.
Türkiye sahip olduğu bor mineralleri rezervinin büyüklüğü ve nitelikleri itibarı

ile dünya’da birinci sırada yeralmaktadır. Aşağıda çeşitli bor mineralleri tablolarda
verilmiştir (DPT 1995).
4
Çizelge 1.1.3.a. Kristal suyu içeren boratlar
Mineral Formülü
Kernit (razorit) : Na2B4 O7.4H2O
Tinkalkonit : Na2B4 O7.5H2O
Boraks (Tinkal) : Na2B4 O7.10H2O
Sborgit : NaB5 O8.5H2O
Eakwrit : Na4B10 O17.7H2O
Probertit : NaCaB5 O9.5H2O
Üleksit : NaCaB5O9.H2O
Nobleit : CaB6O10.4H2O
Gowerit : CaB6O10.5H2O
Florovit : CaB2O4.4H2O
Kolemanit : Ca2B6O11.5H2O
Meyerhofferit : Ca2B6O11.7H2O
İnyoit : Ca2B6O11.13H2O
Priseit(pandermit) Ca4B10O19.7H2O
Tercit : Ca4B10O19.2H2O
Ginorit : Ca2B14O23.8H2O
Pinnoit : MgB2O4.3H2O
Kaliborit : HKMg2B12O21.9H2O
Kurnakavit : Mg2B6O11.15H2O
İnderit : Mg2B6O11.15H2O
Predorazhenskit : Mg3B10O18.41/2H2O
Hidroborasit : CaMgB6O11.6H2O
İnderborit : CaMgB6O11.11H2O
Larderellit : (NH4)2B10O16.4H2O
Ammonioborit : (NH4)3B15O20.(OH)8.4H2O
Veatçit : SrB6O10.2H2O
p-Veatçit : (Sr, Ca) B6O10.2H2O
5
200’e yakın bor mineralleri vardır. Bazı mineraller genellikle her yatakta
gözlenirken bazıları ise çok ender olarak gözlenirler. Buna örnek olarak, Pandermit
sadece dünyada Balıkesir Susurluk yatağında rastlanmaktadır (DPT 1995).
Çizelge 1.1.3.b. Ticari önemi olan bor mineralleri
Mineral Formülü %B2O3 Bulunduğu yer

Boraks (Tinkal) Na2B4O7.10H2O 36,6 Kırka, Emet, Bigadiç, A.B.D
Kernit (Razorit) Na2B4O7.H2O 51,0 Kırka, A.B.D, Arjantin
Üleksit NaCaB5O9.8H2O 43,0 Bigadiç, Kırka, Emet, Arjantin
Propertit NaCaB5O9.5H2O 49,6 Kestelek, Emet, A.B.D
Kolemanit Ca2B6O11.5H2O 50.8 Emet, Bigadiç, Küçükler, A.B.D
Pandermit(Priseit) Ca4B10O19.7H2O 49,8 Sultançayır, Bigadiç
Borasit Mg3B7O13Cl 62,2 Almanya
Szaybelit MgBO2(OH) 41,4 B.D.T
Hidroborasit CaMgB6O11.6H2O 50,5 Emet
Kolemanit (Ca2B6O11.5H2O), monoklinik sistemde kristallenir. Sertliği 4-4.5,

özgül ağırlığı 2.42’dir. B2O3 içeriği % 50.8’dir. Suda yavaş, HCl asitte hızla çözünür.
Bor bileşikleri içinde en yaygın olanıdır. Türkiye’ de Emet, Bigadiç ve Kestelek
yataklarında, dünyada A.B.D.’de bulunur.
Üleksit (NaCaB5O9.8H2O), tabiatta masif, karnıbahar şeklinde, lifsi ve sütun

şeklinde bulunur. Saf olanı, beyaz rengin tonlarındadır. İpek parlaklığında olanları da
vardır. Genelde kolemanit, hidroboraksit ve probertit ile birlikte teşekkül etmiştir. B2O3
içeriği % 43’tür. Ülkemizde Kırka, Bigadiç ve Emet yörelerinde, dünyada ise
Arjantin’de bulunmaktadır (DPT 1995).
6
1.1.4. Türkiye bor yatakları ve Dünya’daki durum
Dünyanın önemli bor yataklarının Türkiye, Rusya ve ABD’de olduğu

bilinmektedir (Yıldız 2002). Yapılan araştırma sonuçlarına göre, % 100 B2O3 bazında,
ülkemizin dünya toplam bor rezervlerindeki payı % 63, dünyada en büyük üretici
durumundaki US Borax’ın kontrolü altındaki bor rezervlerinin (ABD ve Arjantin’deki
rezervler) payı ise % 11 civarındadır. Bu veriler, Türkiye’nin dünyanın en büyük bor
kaynaklarına sahip olduğunu açıkça göstermektedir (Bulutçu 2001).
Türkiye rezervlerinin % 37’si Bigadiç, % 34’ü Emet, % 28’i Kırka ve % 1’i

Kestelek bölgesinde bulunmaktadır. Bigadiç işletmesinde başlıca bor mineralleri
kolemanit ve üleksittir. Bor mineralleri ve bileşiklerinin ülkemiz içinde kullanılması çok
kısıtlıdır. Kırka (Eskişehir) ve Bandırma (Balıkesir) da yer alan tesislerde bor cevherleri
rafine ürüne dönüştürülmektedir.
1.1.5. Bor ürünlerinin kullanım alanları
Bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları; cam, seramik, deterjan, ilaç ve

kimya sanayii, yanmayı geciktirici madde yapımı, tarım, metalürji, enerji depolama,
hava yastıkları, hidrolik fren yağları, su arıtma, pigment ve kurutucu olarak, nükleer
uygulamalar ve diğer kullanım alanlarıdır. A.B.D., Batı Avrupa ve Japonya’ da bor
mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanlarındaki kullanım oranları farklıdır. A.B.D.’de
en çok tüketim fiberglas yapımı ve izolasyon sanayiinde olmaktadır. Batı Avrupa’ da ise
sabun ve deterjan sanayii bor tüketiminde öndedir. Japonya’ da en büyük bor tüketimi
tekstil ve fiberglas sanayiinde gerçekleşmektedir. Bor’ un başlıca kullanım alanı cam
endüstrisidir (Yıldız 2002).
Çok çeşitli sektörlerde kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları

genişleyerek artmaktadır. Sanayinin en önemli temel taşlarından birisi olan bor ürünleri;
katma değerinin çok yüksek olması nedeniyle; bor dünyada belli başlı firmaların
elindedir. Oligopol’ lerin olduğu bir pazarda, Türkiye çok önemli bir paya sahiptir.
7
Ancak, rezerv ve cevher kalite avantajının yüksek olmasına rağmen; yurt içi ve yurt dışı
pazarda istenen düzeyi henüz yakalayamamıştır. (Poslü ve Çebi 2001).
Çizelge 1.1.5. Bazı bor ürünlerinin kullanım alanları
Ürün Kullanım Alanları

Amorf Bor Askeri piroteknik, nükleer güç reaktörlerinde muhafaza,
ve Kristalin Bor Hekzabor Silisit - refrakter malzeme, Tetrabor Silisit –
refrakterler Alüminyum Borin - yüksek sıcaklık
transistörleri Titanyum Borin ve Bor Fosfit Gecikmeli
sigortalar, Fişek ve roket yakıtı, Vakum tüpleri imali,
Zımpara ve aşındırıcılar, Alüminyum üretiminde, Güneş
pillerinde koruyucu malzeme, Hava ve uzay araçları için
yapı malzemesi, Yarı iletkenler, Çelik sertleştirme
Bor Flamentleri Havacılık için kompozitler, spor malzemeleri için
kompozitler
Bor Halojenürleri İlaç sanayii, katalistler, elektronik parçalar, bor flamentleri
ve fiber optikler, Yarı iletken brominasyon malzemeler,
Kurutucular için polimerizasyon maddesi, Sıvı sülfür
trioksit için dengeleştirici madde, Nötron analizi
Özel Sodyum Fotoğrafçılık kimyasalları, yapıştırıcılar, deterjan ve
Boratlar temizlik malzemeleri, yangın geciktiricileri, gübre ve ziraii
ilaçlar
Trimetil Borat Kaplama solüsyonları, fluoborat tuzlar, sodyum bor
hidrürler, Lastik ve reçine köpükleri, Kağıt hamuru
parlatıcısı, Artık çözeltilerden metal elde edilmesi,
Polimerizasyon katalizörü
Sodyum Bor Özel kimyasalları saflaştırma, kağıt hamurunu
Hidrürler beyazlaştırma, metal yüzeylerin temizlenmesi
Bor Esterleri Polimerizasyon reaksiyonları için katalizör, polimer
stabilizatörleri, yangın geciktiricileri
8
Kalsiyum Bor Tekstil cam elyafı, bor alaşımları, Yüksek fırın eritgeni,
Cevheri nükleer atık muhafazası.
(Kolemanit)
Sodyum Bor Cevheri Yalıtım, Borasilikatlı (sert) camlar, İzalasyon cam yünleri
(Üleksit ve Probertit)
Borik Asit ve Porselen boyaları, Cam hamuru, vernikler, Tekstil cam
Bor Oksit elyafı, İzolasyon cam yünü, Borasilikatlı (sert) camlar,
Sülfürtrioksit dengeleyici madde, Mikrop öldürücü
antiseptikler, Tekstil, Hidrokarbonların hava
oksidasyonlarında katalizör, Kaynak ve lehim eritgenleri,
Fotoğrafçılık, Kozmetik sanayi, Refrakter ve biriket
malzeme, bor alaşımları, yangın geciktirici, naylon, gübre,
emaye, sır
Susuz Boraks Borasilikatlı (sert) camlar, İzalasyon cam yünleri, Porselen
boyaları, cila ve vernikler Metalurjik eritgen, Kaynak
lehim ve lehimcilik Gübre
Sodyum Perborat Çamaşır tozu ve detarjanlarda katkı maddesi, Tekstil ve
tekstil boyaları, Dezenfekte maddesi,
Disodyum Metaborat Deterjan, Tekstil, Yapıştırıcılar, Tarım ilaçları,
Fotoğrafçılık,
Sodyum Pentaborat Yangın geciktirici, gübre
Amonyum Pentaborat Elektrik kondansatörleri, Kağıt kaplama, Yangına karşı

yapılan dayanaklı işler
Amonyum Tetraborat Nötralleştirme maddesi, Yangına karşı yapılan dayanaklı
işler
Bor Karbür Zırh plakaları, Aşındırıcılar ve zımpara, Keski kalemleri,
Nükleer reaktörler için kontrol kalemleri
Bor Nitrür Zırh plakaları, Aşındırıcılar ve zımpara, Keski kalemleri,
Nükleer reaktörler için kontrol kalemleri
Baryum Meta Borat Yanmayan ve erimeyen boyalar, ültraviole soğutucu
ve Ağır Metal Borat
9
1.2. Borik Asit Esterleri Hakkında Genel Bilgiler
1.2.1. Borik asit esterleri
İlk borik asit esterleri, Ebelman ve Bouqet tarafından, BCl3 ile alifatik alkollerin
reaksiyonu vasıtasıyla 1846 yılında hazırlanmıştır (Fleeting 1999). Basit borik asit
esterleri için genel formül B(OR)3’tür (Docks 2000). Burada R; primer, sekonder,
tersiyer, substitüe edilmiş, doymamış alkil grubu veya bir aril grubu olabilir.
Boroksinler (ROBO)3, di ve polifonksiyonel hidroksi bileşiklerinin borik asit esterleri
gibi benzer bileşiklerde kolaylıkla hazırlanmış ve borik asit esterlerinin genel
kategorisine dahil edilmiştir.
Endüstriyel uygulamalarda kullanılan yaygın borik asit esterlerinin bazıları;

trimetil borat, trimetil borat azeotropu, trietil borat, trietil borat azeotropu, tri-n-propil
borat, triizopropil borat, tri-n-butil borat, trifenil borat, trikresil borat, trimetoksi
boroksin ve triizopropoksi boroksin’dir. En çok bilinen borik asit esterleri trialkoksi ve
triariloksi boranlardır (Docks 2000).
1.2.2. Borik asit esterlerinin genel özellikleri
Esterler doğal olarak oluşan bileşikler içinde en önemli ve en yaygın şekilde

bulunun bileşiklerdir. Yapısal olarak karboksilli asitlere çok benzerler. Tek fark –
COOH grubundaki hidrojen atomunun bir alkil, aril, vinil vb. grup ile yer
degiştirmesidir. Molekül ağırlığı düşük esterler genellikle hoş kokulu bileşiklerdir.
Örneğin, metil bütanat elmadan ve izopentil asetat da muzdan izole edilebilir (Ayaz
2006). Trialkoksi ve triariloksi boranlar renksiz, ısıya dayanıklı (metilborat 470ºC),
monomerik yapıda ve çabuk hidrolizlenen özelliğe sahip kimyasallardır. Tersiyer
alkollerin borik asit esterlerinin bozunma sıcaklığı primer ve sekonder alkollerin
esterlerinden daha düşüktür. Borik asit esterleri; düşük kaynama noktalı sıvı (metilborat
68,5ºC) ve çok yüksek erime noktalı polimerik katılar arasında değişen hallerde
bulunabilen bileşiklerdir. Yandıklarında yeşil renkli alev verirler. Suda çözünmeyen bu
10
maddeler, genellikle organik çözücülerde çözünmektedir (Tasçıoğlu 1992). Borik asit
esterleri, kolay hidrolizlendiklerinden, atmosferdeki nemden bile etkilenerek alkol ve
borik aside parçalanırlar. Reaksiyon aşağıdaki gibi gösterilebilir (Zheng 1998).
1.2.3. Borik asit esterlerinin fiziksel özellikleri
Borik asit esterleri molekül ağırlığına bağlı olarak renksiz, düşük kaynama
noktasına sahip sıvılardan, yüksek erime noktasına sahip katılara kadar değişirler
(Docks 2000). Düşük molekül ağırlıklı borik asit esterleri monomerik bileşiklerdir ve
genellikle organik çözgenlerde çözünürler (Othmer 1992).
Borik asit esterleri susuz koşullar altında kararlıdırlar, suyun varlığında

kolaylıkla hidrolizlenirler, borik asite ve karşılık gelen alkol veya fenole dönüşürler.
Her ne kadar hidroliz hızı genellikle hızlıysa da, bu hız bor atomuna bağlı alkil veya aril
substituent grupların hacmine (kütlesine) bağlıdır. Sekonder ve tersiyer alkil esterler,
genellikle primer alkil esterlerden daha kararlıdırlar (Othmer 1992).
Düşük molekül ağırlıklı borik asit esterleri yanıcıdırlar ve uygun koşullarda

saklanmalıdırlar. Diğerleri ise tehlikesizdirler.
Borik asit esterleri genellikle türetildikleri hidroksi bileşiğinin kokusuna benzer

kokuya sahiptirler (Docks 2000).
11
1.2.4. Borik asit esterlerinin kimyasal özellikleri
Düz zincirli alkollerden türeyen alkil borik asit esterleri ve aril borik asit
esterleri nispeten yüksek sıcaklıklara karşı kararlıdırlar. Dallanmış zincirli alkollerden
türeyen trialkoksi boranlar ise daha az kararlıdırlar, hatta tersiyer alkollerden türeyen
boranlar 100oC’de bozunabilirler.
Dallanmış zincirli esterlerin bozulması olefin, alkol ve diğer türevlerin

karışımına yol açar. Çoğu borik asit esteri su ile tepkimeye girerek borik asit ve tekabül
eden alkole (veya fenole) dönüşür (Othmer 1992).
Borik asit esterlerinin atmosferik şartlarda dayanıksız olması onların genel

kullanımını kısıtlar. Suya karşı reaktiviteleri tri-tersiyer amil borat ve tri etanol amin
borat gibi bileşiklerde olduğu gibi sterik veya elektronik etkilerle azaltılabilir (Steinberg
ve Hunter 1957).
1.3. Borik Asit Esterlerinin Hazırlanış Yöntemleri
Bir molekül alkol ile bir molekül asidin aralarından bir molekül su
çıkarılmasıyla esterler sentezlenmektedir. Ester teşekkülünde anorganik asitler
kullanıldıgı zaman asit hidrojenleri alkolün -OH grubu ile, organik asitlerde ise
karboksil (–COOH) kökünün -OH’ı alkolün -OH grubundaki hidrojen ile birleşerek su
oluşturmaktadır (Hakdiyen 1972). Ester sentezinde temel olarak yapılan işlem, organik
veya anorganik bir asit ile alkol karışımının çok az miktarda HCl veya H2SO4 ile geri
soğutucu altında ısıtılmasıdır (Okay 1997). Aşağıdaki reaksiyon bir alkol ile bir asit
arasında gerçekleşen esterleşme reaksiyonunu göstermektedir.
O O
R C + R' OH R C + H2 O
OH OR'
12
1.3.1. Borik asit kullanılarak borik asit esteri üretimi
Aşağıda verilen reaksiyona göre herhangi bir alkol veya fenol ile borik asidin
esterleşmesi sonucu boratlar hazırlanmaktadır (Kırk-Othmer 1980).
B(OH)3 + 3ROH B(OR)3 + 3H2O
Trimetoksi ve trietoksi boran eldesinde, esterler alkolleri ile düşük kaynama

noktalı (55-120ºC) azeotroplar oluşturmaktadırlar. Alkol yada fenollerle doğrudan ve
çift yönlü reaksiyonla ester eldesinde, oluşan suyun ortamdan uzaklaştırılması için bazı
metotlar kullanılmaktadır (Tasçıoğlu 1992). Bunlar,
a) Sülfürik asit ile ekstraksiyon ve zenginleştirilmiş fazın destilasyonu,

b) Kalsiyum klorür veya lityum klorür ile muamelesi,
c) Benzen, toluen, ksilen gibi çözücülerle yıkama ve destilasyon,
d) Basınç altında (7 atm) fraksiyonlu destilasyon,
e) CaH2 eklenmesi
f) Düşük kaynama noktalı metanol ile azeotrop oluşumunda üçüncü bileşenin
eklenmesi şeklinde sıralanabilir (Kırk-Othmer 1980).
1.3.2. B2O3 kullanılarak borik asit esteri üretimi
Bir anhidrit olan bor trioksidin aşağıdaki reaksiyon uyarınca alkol ile
esterleşmesi sonucu boratlar hazırlanabilmektedir (Tasçıoğlu 1992).
1/2 B2O3 + 3 ROH B(OR)3 + 3/2 H2O

1/2 B2O3 + 3/2 H2O H3BO3
B2O3 + 3ROH B(OR)3 + H3BO3
B2O3 + 6 ROH 2 B(OR)3 + 3 H2O
13
Yukarıdaki reaksiyonda görüldüğü üzere alkolün fazlalığında boroksidin
boratlara yüksek dönüşümü sağlanabilmektedir. Ancak bu durumda reaksiyon
ortamından suyun uzaklaştırılabilmesi için benzen veya toluen gibi hidrokarbon
azeotrop ajanlarına ihtiyaç vardır (Kırk-Othmer 1980).
1.3.3. Boraks kullanılarak borik asit esteri üretimi
Na2B4O7 + 6 ROH 2 B(OR)3 + 2 NaBO2 + 3 H2O
Yukarıdaki reaksiyonda görüldügü üzere boraksın alkoliziyle de boratlar

hazırlanabilmektedir (Tasçıoğlu 1992).
1.3.4. Bor trihalojenür kullanılarak borik asit esteri üretimi
BCl3 + 3 ROH B(OR)3 + 3HCl
Yukarıdaki reaksiyona göre alkol veya fenol ile bor trihalojenürlerin

esterleşmesiyle boratlar hazırlanabilmektedir. Bu metot yeterince ekonomik değildir,
fakat bor esterlerinin laboratuar sentezleri için çok uygundur. Sadece reaktanların oda
sıcaklığında karıştırılması veya metilen klorür, kloroform, pentan gibi çözücülerin
içinde muamele edilmesi ile hidrojen halojenür ve borat yüksek verimle
üretilebilmektedir (Kırk-Othmer 1980). Ancak, doymamış grup taşıyan alkoller bu tür
esterleri oluşturmaz (Tasçıoğlu 1992).
1.3.5. Transesterifikasyon yöntemi ile borik asit esteri üretimi
B(OR)3 + 3 R'OH B(OR')3 + 3 ROH
Yukarıdaki reaksiyonda görüldüğü gibi uygun bir alkolle yüksek molekül

ağırlıklı boratlar sentezlenebilmektedir. Kaynama noktası yüksek olan alkollerin
14
reaksiyon ortamından uzaklaştırılmaları zor olduğundan, düşük molekül ağırlıklı
esterlerden yüksek molekül ağırlıklı esterlere geçmek amacıyla bu yönteme başvurulur
(Ayaz 2006). Genellikle pratik bir metot değildir. Transesterifikasyon reaksiyonunda
önemli sterik faktörler göze çarpmaktadır. Verilen aşırı miktardaki alkol ile, primer alkil
boratlar çok hızlı bir şekilde reaksiyon verirken, sekonder alkil boratların ölçülebilir
hızda reaksiyon verdikleri, tersiyer alkil boratların ise çok yavasça reaksiyon verdikleri
gözlenmiştir (Kırk-Othmer 1980).
1.3.6. Diboran kullanılarak borik asit esteri üretimi
B2H6 + 5 CH3OH B(OCH3)3 + (CH3O)2BH
Yukarıdaki reaksiyonda görüldügü gibi diboranın metanol ile reaksiyonu

sonucunda trimetil borat sentezlenebilmektedir (Tasçıoğlu 1992).
BH3 THF + ROH B(OR)3 + 3H2
Yukarıdaki reaksiyon, boran (BH3.THF) ile alkoller arasındaki reaksiyondan

trialkil boratların sentezlenebileceğini göstermektedir. Bu reaksiyonun avantajı,
reaksiyonda yan ürün olarak H2O yerine H2 gazı çıkışıdır. Böylece elde edilen esterin
hidrolizi önlenmiş olur. Reaksiyonun tek dezavantajı BH3.THF’ın pahalı oluşudur
(Uysal 2005).
1.3.7. Trialkilamino boran kullanılarak borik asit esteri üretimi
(RNH)3B + 3 ROH (RO)3B + 3 RNH2
Yukarıdaki reaksiyonda görüldüğü gibi trialkilamino boranın alkolizi ile çesitli

esterler sentezlenebilmektedir (Tasçıoğlu 1992).
15
1.4. Borik Asit Esterlerinin Ekonomik Değerleri
Borik asit esterlerinin üretim prosesi ile ilgili veya onların yıllık üretim oranı
hakkında yayınlanmış bir bilgi mevcut değildir. Ticari kullanımları (metil borat
haricinde) üretici firma olan Morton-Thiokol tarafından oldukça sınırlandırılmıştır
(Docks 2000). Metil borat, sodyum bor hidrür (NaBH4) üretimi için Ventron Prosesinde
anahtar bir ara maddedir. Metil borat ve onun metanol azeotropu, kaynak
uygulamalarında kullanılır.
Diğer ticari olarak mevcut borik asit esterleri; etil borat, n-propil borat, isopropil
borat, n-bütil borat ve kresil borattır. Metil ve isopropil boroksinler gibi, bütilen ve
hekzilen glikollerden hazırlanan bazı borik asit esterleri de ticari olarak mevcuttur.
1.5. Borik Asit Esterlerinin Kullanımı
Metil borat en büyük ticari ilgiye sahip borik asit esteridir. Çünkü metil borat,
NaBH4’ün ve diboranın üretimi için dahilen kullanılır (Docks 2000). Metil borat
azeotropu özellikle Avrupa’da, kaynak uygulamalarında gaz erime noktasını düşüren
madde olarak kullanılır.
Polimer katkı maddesi olarak borik asit esterlerinin kullanımı üzerine pek çok
sayıda patent yayınlanmasına karşın; hak sahipleri tarafından kullanım açılmadığı
sürece uygulamanın sınırlı kaldığı görülmüştür.
1950 ve 1960’lı yıllarda, glikollerden türeyen borik asit esterleri, benzin katkı
maddesi olarak yaygın bir şekilde kullanılmış, fakat bu alanda bugünkü kullanımı çok
azalmıştır.
Bu glikol türevlerinin bir karışımı “Biobor JF” ticari ismi altında, su içeren yakıt
sistemlerinde mikroorganizmaların kontrolü için Borax & Chemical Corp. tarafından
üretilmektedir. Bu ürün; uçak yakıtlarında, dizel yakıtlarda ve fuel oil sistemlerinde
başarılı olarak kullanılabilmektedir.
16
Borat esterleri; alev geciktirici olarak, hidrokarbonların oksidasyonu için
modifiyer olarak, trietil boran ve trifenil boran gibi trialkil boranların hazırlanması için
başlangıç maddesi olarak, tahta koruyucu malzeme olarak, yağlayıcı olarak vb.
kullanımlar için patentlidirler.
1.6. Kullanılan Alkoller
1.6.1. Etil alkol
Normal şartlar altında uçucu, yanıcı, berrak ve renksiz bir sıvı olan etil alkol
CH3CH2OH genel formülü ile gösterilmektedir. İyi bilinen ve hoşa giden karakteristik
bir kokuya sahiptir. Etil alkolün fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerindeki hidroksil
grubuna bağlıdır. Bu grup molekülde polariteyi sağlamakta ve yüksek oranda hidrojen
bağı oluşturmasına neden olmaktadır. Sıvı etil alkol moleküllerindeki bu birleşme alkole
yüksek kaynama noktası ve yüksek buharlaşma sıcaklığı kazandırmaktadır. Saf etil
alkolün bazı fiziksel özelliklerine Çizelge 1.6.1.’de yer verilmistir (Kırk-Othmer, pp
422-430 1980).
Çizelge 1.6.1. Etil alkolün fiziksel özellikleri
Özellik Değer
o
Donma noktası, C -114,1
Kaynama noktası, oC 78,32
Kritik sıcaklık, oC 243,1
Kritik basınç, atm 63
Kritik hacim, L/mol 0,167
Yogunluk, d20 0,7893
Kırılma indisi, n20 1,36143
Yüzey gerilimi, 25 oC de, dyn/cm 23,1
Viskozite, 25 oC de, cP 1,06

Parlama noktası, açık kap,oC 21,1
Molekül Ağırlığı g/mol 46.06904
17
Etil alkol ekzotermik bir olay sonucu su ile her oranda karışmaktadır. Alkolün su
ile karışması sırasında bir hacim azalması söz konusu olup, en büyük azalma alkol/su
hacim oranının 13/12 olduğu durumda ortaya çıkmakta ve bu sırada % 4 kadar hacim
azalması meydana gelmektedir. Su çekici özelliğe sahip olan etil alkol çok iyi bir
çözücüdür. Örneğin, yağ, reçine ve esans maddelerini kolayca çözmektedir (Hakdiyen
1972).
1.6.2. Propil alkol
Üç karbonlu doymuş alifatik bir alkol olan n-propil alkol CH3CH2CH2OH genel
formülü ile gösterilmektedir. Molekül ağırlığı 60,09 g/mol olarak hesaplanmış olan n-
propil alkol berrak, renksiz, akışkan, zehirli ve hoş olmayan bir kokuya sahiptir. Karbon
monoksit ve hidrojenden metanol elde ederken n-propil alkol elde edilebildigi gibi,
propan ve bütanın oksidasyonu esnasında ve Fischer-Tropsch reaksiyonunda da yan
ürün olarak elde edilir. Etilen, karbon monoksit ve hidrojenden okso sentezi ile üretimi
en çok tercih edilen yoldur. Su, eter, alkoller ve asitler içinde kolayca çözünmekte olan
n-propanol en çok çözücü ve kimyasal ara madde olarak kullanılmaktadır. Ayrıca,
tırnak cilası, sabun, losyon gibi kozmetik ürünleri ve ilaçlarda mikrop öldürücü özelliği
nedeniyle solvent olarak kullanılır. Diğer solvent uygulamaları olarak matbaa
mürekkebi, etanol-bütanol karışımının yerine verniklerde, polimerizasyon ortamı,
propanal, n-propil amin, esterler, alkolatlar ve polibütilaldehitin yüksek basınç altında
üretimi, yün elyafının boyanması gibi uygulama alanlarında kullanılmaktadır (Kırk-
Othmer, pp 559-563, 1980). n-propil alkolün bazı fiziksel özellikleri Çizelge 1.6.2.’de
verilmistir (Kırk-Othmer, pp 559-563, 1980).
18
Çizelge 1.6.2. n-propil alkolün fiziksel özellikleri
Özellik Değer
Donma noktası, oC -127
Kritik sıcaklık, oC 263,7
Kritik basınç, atm 49,9
Yogunluk, d20 0,804
Yüzey gerilimi, 25 oC de, dyn/cm 23,8
Parlama noktası, açık kap,oC 25
Molekül Ağırlığı g/mol 60.09592
1.6.3. İzopropil alkol
İzopropanol, (CH3)2CHOH formülüne sahip, 82.4 derecede kaynayan renksiz bir

sıvıdır. Asetonun katalitik hidrojenasyonu ile elde edilebilir. Ticari olarak propenin
sülfürik asit içinde tutulması ve bunu müteakip meydana gelen esterin hidrolizi ile elde
edilir. İzopropil alkolün bazı fiziksel özellikleri Çizelge 1.6.3.’de verilmistir.
Çizelge 1.6.3. İzopropil alkolün fiziksel özellikleri
Özellikler Değer
o
Donma noktası, C - 89.5
Kaynama noktası, oC 81-83
Yogunluk, 20 oC de, g/cm3 0.785
Kırılma indisi, n25 1.376-1.378
Molekül Ağırlığı, g/mol 60.09592
19
1.6.4. Bütil alkol
Bütil alkolün genel formülü CH3CH2CH2CH2OH olup, fiziksel ve kimyasal

özellikleri molekülün tasıdıgı hidroksil grubuna bağlıdır. Bütil alkol bu nedenle
dehidratasyon, oksidasyon ve esterlesme tepkimeleri vermektedir. Organik asitler ile
bütil alkolün esterlesmesinde mineral asitler katalizör olarak kullanılmaktadır (Kırk-
Othmer, pp 822-829, 1980). Bütil alkolün bazı fiziksel özellikleri Çizelge 1.6.4.’de
verilmiştir (Baykut ve Tarlan 1970).
Çizelge 1.6.4. Bütil alkolün fiziksel özellikleri
Özellikler Değer
Donma noktası, oC -90,2
Kritik sıcaklık, oC 287
Kritik basınç, atm 48,4
Yogunluk, 20 oC de, g/cm3 0,804
Parlama noktası, açık kap,oC 1.6-1,9
1.6.5. Benzil alkol
Fenilmetanol veya fenilkarbinol şeklinde de adlandırılan benzil alkol

(C6H5CH2OH) genel formülü ile gösterilmektedir. Berrak, renksiz ve hoş bir aromatik
kokuya sahip olan benzil alkol kimyasal hammadde, çözücü ve yakıt olarak geniş bir
kullanım alanına sahiptir. Ayrıca benzil alkol tekstil alanında ve renkli film
negatiflerinin yıkama banyolarında, alifatik esterleri ise başlıca sabun, parfüm ve gıda
sanayiinde lezzet verici olarak kullanılmaktadır. Benzil alkolün bazı fiziksel
özelliklerine Çizelge 1.6.5.’de yer verilmektedir (Kırk-Othmer, pp 442-449, 1980).
20
Çizelge 1.6.5. Benzil alkolün fiziksel özellikleri
Özellikler Değer
Donma noktası, oC -15,3
Yogunluk, 20 oC de, g/cm3 1,0455
Özgül agırlıgı 1,046
Parlama noktası, açık kap,oC 37,7
1.6.6. Oktil alkol
Kapril alkol veya oktil alkol olarak da isimlendirilen oktanol C8H18O kapalı
formülüne sahiptir ve CH3(CH2)7OH genel formülü ile gösterilmektedir. Oktanol
endüstüriyel olarak alkilaluminyum ile etilenin oligomerizasyonu takip eden
oksidasyonu ile elde edilir.
Al(C2H5)3 + 9 C2H4 → Al(C8H17)3

Al(C8H17)3 + 3 O + 3 H2O → 3 HOC8H17 + Al(OH)3
Oktanol’ün bazı fiziksel özelliklerine Çizelge 1.6.6.’da yer verilmektedir
Çizelge 1.6.6. Oktanol’ün fiziksel özellikleri
Özellikler Değer
Donma noktası, oC -17
o
Kaynama noktası, C 195
o 3
Yogunluk, 20 C de, g/cm 0.824
Parlama noktası, kapalı kap,oC 81
21
2. MATERYAL VE METOD
2.1. Materyal
Borik asit esterlerin hazırlanması için kullanılan kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) ve

üleksit (NaCaB5O9.8H2O) mineralleri Etibor Kırka tesislerinden temin edilmiştir.
Reaksiyon için seçilen alkoller; etanol (CH3CH2OH), 1-propanol

(CH3CH2CH2OH), 2-propanol (İpa-(CH3)2CHOH), bütanol (CH3CH2CH2CH2OH),
oktanol (CH3(CH2)7OH) ve benzil alkol (C6H5CH2OH) Merck firmasından temin
edilmiştir.
Reaksiyon sırasında kurutucu olarak kullanılan kalsiyum hidrür (CaH2),

reaksiyon ortamının asitliğini sağlayan ve nem çekici özelliği olan sülfürik asit (H2SO4)
Merck firmalarından alınmıştır.
Reaksiyonlar Schlenk düzeneğinde gerçekleştirilmiştir. Bu düzenek hakkında

detaylı bilgi bölüm 2.2.1’de verilmiştir. Reaksiyon tamamlandıktan sonra reaksiyon
balonunda çözünmeden kalan kısmı ayırmak için Aldrich firmasından temin edilen iki
ucu açık uzun, kimyasallara karşı inert olan ince bir tel boru (double type needle)
kullanılmıştır. Reaksiyonların gerçekleştirilmesi için, özel olarak yaptırılmış farklı
boyutlarda schlenk balonları kullanılmıştır.
Minerallerin öğütülmesi için Retsch markalı bilyeli değirmen kullanılmıştır.

Kalsinasyon işlemi için Protherm marka kül fırını kullanılmıştır. FT-IR ölçümleri için;
Bruker Tensor 27 cihazı kullanılmıştır. Reaksiyon sıcaklığını sağlamak için kullanılan
manyetik ısıtıcının markası Heidolph wt’dir.
22
2.2. Metot
2.2.1. Schlenk düzeneği
Havada azot ve oksijen ana bileşenlerinin yanında bir miktarda su buharı (nem)
bulunur. Havadaki oksijen ve nem bazı organik ve inorganik bileşiklerle reaksiyona
girerek, onların bozunmalarına neden olur. İnert atmosfer oksijeni ve nemi
uzaklaştırılmış atmosferdir (Komiya 1997). Reaksiyon sonunda oluşan madde borik asit
ester olduğundan normal hava atmosferinde kararsızlardır. Bu yüzden reaksiyonlar
schlenk düzeneği kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Bu düzeneğin en önemli ana parçası vakum manifoldudur. Vakum manifoldu reaksiyon

kabı içinde inert gaz ve vakum uygulamasına izin veren, iki yollu musluklar içeren çok
işlevli cam borular sisteminden meydana gelir. (Komiya 1997). Düzenekte kullanılan
manifold 4 musluk içerir. Musluklar teflondur; çünkü teflon muslukları temizlemek
daha kolaydır, cam musluklara göre vakumu daha iyidir, sızıntı yoktur ve en büyük
avantajı yağlama gerekmemesidir. Schlenk düzeneğinin genel gösterimi aşağıdaki
gibidir.
İnert atmosferi sağlamak için yüksek saflıkta kuru azot kullanılmıştır. Azot gazı
içerisindeki nemin eser miktarını uzaklaştırmak için üç kurutma kolonu kullanılmıştır.
23
Azot tüpünden çıkan gaz ilk olarak CaCl2 içeren 1. kurutma kolonundan daha sonra
silikajel içeren 2. kurutma kolonundan ve son olarak yine CaCl2 içeren 3. kurutma
kolonundan geçirilmiştir. Manifoldun genel gösterimi aşağıdaki gibidir.
Nemi uzaklaştırılmış azot, manifoldun sol tarafından, 1. cam boruya bağlanmış

silikon hortumlar ile sisteme verilir. Azot gazının bağlı olmadığı diğer cam borunun (2.
cam boru) sağ ucuna ise vakum pompası takılmıştır. Manifoldun teflon musluklarından
birine (1.musluk), iki boyunlu teflon musluklu bir schlenk balonu bağlanmıştır. Çapı
küçük olan boyun hava sızıntısı olmayacak şekilde uygun bir septum ile kapatılmıştır.
Bu yan boyun reaksiyon kabına (şırınga ile) madde eklemek için kullanılmıştır. Çapı
büyük olan boyuna ise 30 cm uzunluğunda geri soğutucu bağlanmıştır. Geri
soğutucunun üzerine ise bir tarafı 3 yollu, diğer tarafı 2 yollu musluk içeren bir “T
borusu” takılmıştır. T borusunun 3 yollu musluğu silikon hortum vasıtasıyla manifoldun
diğer bir musluğuna (2.musluk), bağlanmıştır. T borusunun 2 yollu musluğunun ucuna
ise silikon hortum vasıtasıyla gaz kabarcık şişesi bağlanmıştır. Gaz kabarcık şişeleri
inert atmosferi devam ettirmek ve emniyetli basınç elde etmek için kullanılırlar
(Komiya 1997).
2.2.2. Minerallerin öğütülme işlemleri
Mineral olarak kolemanit ve üleksit kullanılmıştır. 2CaO.3B2O3.5H2O

yapısındaki kolemanit minerali ve Na2O.2CaO.5B2O3.16H2O yapısındaki üleksit
minerali 0,1 mm altına bilyeli değirmenle öğütme işlemi yapılmıştır.
24
2.2.3. Minerallerin kalsinasyon işlemleri
Kalsinasyon, minerallerin formül yapılarındaki kristal sularını bırakarak yapısal

değişime uğraması olayı olarak bilinmektedir. Mineral belirli sıcaklık ve sürelerde
içerdiği bünye suyunu ortama ısı verilerek bırakır. Bu reaksiyon, dehidrasyon olarak
adlandırılmaktadır.
Bünyesindeki suyu bırakarak dehidre olan mineral, mikronize boyutta

ufalanmaktadır. Kolemanit mineralinin kimyasal formülü 2CaO.3B2O3.5H2O olup, bu
formüle göre 1g B2O3 0,431g kristal suyu içermektedir. Kalsine olan kolemanit minerali
mikronize olup ufalanırken, diğer taraftan, esas safsızlık olan killer ise kalsinasyon
sıcaklığının etkisi ile amorf yapısını terk ederek, daha şekilli bir yapıya
bürünmektedirler. Yapısal değişim sonucunda ufalanarak kalsine olmuş kolemanit
minerali eleme ile ayrılıp, zenginleşmeye tabi tutularak kalsine kolemanit konsantresi
üretimi yapılabilmektedir.
Kalsinasyonun yüksek sıcaklıklarda yapılması tercih edilmemektedir. Malzeme

içindeki sülturlü mineraller yüksek sıcaklıklarda oksitlenebilmektedir. Bu durum, asit
liçi esnasında oksit minerallerinin kolayca çözünerek çözeltiye geçmesinden dolayı
istenmeyen bir durumdur. Bunun için kalsinasyon sıcaklığının en düşük seviyede
tutulması tercih edilmektedir. Kalsinasyon sıcaklığının yüksek olması maliyeti de
etkileyeceğinden ekonomik olmayacaktır (Pehlevan 2004). Bu yüzden kolemanit için
kalsinasyon sıcaklığı 400ºC olarak belirlenmiştir.
Kolemanit mineralinin kalsinasyon sıcaklığını belirlerken aynı parametreler göz

önüne alındığında elenmiş üleksit minerali ise 200ºC’ye kadar ısıtılarak kalsinasyon
işlemi yapılmış ve mineraller bu sıcaklıkta kül fırınında 180 dakika bırakılmıştır
(Demirkıran 2008).
25
2.2.4. Minerallerdeki B2O3 yüzdelerinin tespiti
Literatüre göre kolemanit ve üleksit minerallerindeki % bileşimler Çizelge

2.2.4.a. ve Çizelge 2.2.4.b.’de verilmiştir.
Çizelge 2.2.4.a. Kolemanitin kalsinasyon ürünlerinin % bileşimleri
Sıcaklık,ºC % CaO % B2O3 % H2O

Orijinal 27.28 50.81 21.91
50 27.28 50.81 21.91
100 27.29 50.84 21.86
150 27.30 50.85 21.84
200 27.32 50.90 21.74
250 27.40 51.03 21.58
300 27.61 51.42 20.73
350 27.95 52.06 19.51
400 33.39 62.19 3.61
450 34.79 64.81 0.31
500 34.84 64.89 0.21
550 34.93 65.07 -
600 34.93 65.07 -
650 34.93 65.07 -
700 34.93 65.07 -
26
Çizelge 2.2.4.b. Üleksitin kalsinasyon ürünlerinin % bileşimleri
Sıcaklık, ºC % NaO % CaO % B2O3 % H2O

Orijinal 7.65 13.84 42.96 35.55
50 7.69 13.92 43.21 34.98
100 8.33 15.07 46.80 27.35
150 9.02 16.33 50.69 20.30
200 10.62 19.22 59.67 7.55
250 10.90 19.73 61.25 5.69
300 11.23 20.32 63.09 3.65
350 11.45 20.71 64.31 2.35
400 11.69 21.16 65.69 0.95
450 11.74 21.25 65.98 0.66
500 11.81 21.36 66.33 0.32
550 11.83 21.41 66.48 0.17
600 11.83 21.41 66.47 0.17
650 11.86 21.46 66.64 0.02
700 11.87 21.49 66.71 -
Literatüre göre, hidroklorik asit ortamında çözünmüş deney numunesi mannitol

veya gliserinli ortamda ve fenolftalein belirteci karşısında, ayarlı sodyum hidroksit
çözeltisi ile titre edilerek % B2O3 miktarı tespit edilir (Köklü 2003). Zayıf bir asit olan
borik asit bazı kimyasalların ilavesiyle kuvvetli bir asit olarak davranabilmektedir.
Örneğin, borik asit çözeltisine gliserol, mannitol, glikoz ve invert şeker gibi organik
polihidroksi bileşikler katıldığında, diol komplekslerini oluşturarak kuvvetli asit özelliği
kazanır ve bir protonu kolayca verir (Kırk-Othmer, pp 612-617 1980). Borik asidin bu
özelliğinden yararlanılarak kantitatif bor tayini yapılabilmektedir.
27
Deneysel olarak, numuneden 1±0.2 gr behere alınırak, yaklaşık olarak 60 ml
kaynamış saf su ve 10±0.5 ml derişik HCl ilave edildi. Beherin üstü saat camı ile
kapatılmış ve elektrikli ısıtıcı üzerinde 2-3 dak ısıtılarak (kaynamamasına dikkat
edilerek) numune çözüldü. Oda sıcaklığına kadar soğutulan çözelti 3-4 damla metil
kırmızısı belirteci damlatılarak 6M NaOH çözeltisi ile nötralleştirildi. Çözelti, elektrikli
ısıtıcıda ısıtıldı. Saat camı yıkanarak üzerinden alındı ve siyah band süzgeç kağıdından
500 ml'lik erlene süzüldü. Süzgeç kağıdındaki çökelti sıcak saf su ile 6-7 kez yıkanarak
çökelti atıldı ve huni erlenin üzerine yıkandı. Çözelti birkaç damla 0.5M HCl ile asidik
yapıldı. Kendi halinde soğumaya bırakıldı. Soğuduktan sonra bir damla 0.5M NaOH ile
renk dönümü sağlanarak dönüm noktası temin edildi. Yaklaşık 1/1’lik gliserin
çözeltisinden 50ml ve 8-10 damla fenolftalein belirteci ilave edilerek ayarlı 0.5M NaOH
çözeltisi ile açık pembe renk görülünceye kadar titre edildi. Titrasyonun sonuna doğru
az bir miktar gliserin çözeltisi ilave edildi. Renk değişmediğinde titrasyona son verildi.
NaOH sarfiyatı not edildi ve aşağıdaki açıklamalara göre elde edilen eşitlikten
mineraldeki % B2O3 miktarı hesaplandı.
3B2O3 + 9H2O 6B(OH)3
O O
B(OH)3 + 4 HOCH2CH2OH B H+
O O
O O O O
B H+ + NaOH B Na+ + H2O
O O O O
28
B2O3’ in molekül ağırlığı; 69,6202 g/mol’dür.
Sarfiyat ml alındığından mmol’ü mole çevirmek için; 0.001 değeri kullanılır.
Yukarıdaki tepkimedeki mol sayıları oranına göre bor ve alkol arasında ¼ oranı vardır.
Bu oranı aşağıdaki eşitliğe koyduğumuzda
69.6202x0.001x1/4 = 0.017405 değeri elde edilir.
S = 0.5M NaOH sarfiyatı (ml)

T = Numune tartımı (g)
(2.2.4)
Kolemanit ve üleksit minerallerinin içerdiği B2O3 miktarları yukarıdaki

volumetrik yönteme göre yapılmıştır. Sonuçlar 2.2.4 eşitliğine göre hesaplandıktan
sonra Çizelge 2.2.4.c.’de verilmiştir.
Çizelge 2.2.4.c. Kolemanit ve üleksit numunelerinin % B2O3 içeriği
Orijinal numune Kalsinasyon Sonrasında
Kolemanit % 47.8 % 61.7
Üleksit % 41. 4 % 58.3
2.2.5. Minerallerin esterleşme reaksiyonlarında kullanılan alkoller içersindeki

çözünürlükleri
Öğütülmüş ve kalsine edilmiş kolemanit ve üleksit minerallerinden 0.5’er gram

bir balona alınarak manyetik karıştırıcı üzerine yerleştirildi ve içersine manyetik balık
ve alkol numuneleri konularak 3 saat süreyle oda sıcaklığında (25ºC) ve reaksiyon
29
sıcaklığında (80ºC) karıştırıldı. Asitli ortamdaki çözünme işlemleri için herbir
denemede 1 ml H2SO4 kullanıldı. İşlem tamamlandığında manyetik karıştırıcı üzerinden
alınan örnekler süzgeç kağıdı yardımıyla süzüldü ve süzgeç kağıdı etüvde 110ºC’de 1
saat bekletildi. Minerallerin % çözünürlükleri ve hesaplama için geçerli olan eşitlik
aşağıda verilmiştir.
( 2.2.5)
Tartım 1 = Başlangıçta alınan mineral miktarı (g)
Tartım 2 = Etüvden sonra tartılan süzgeç kağıdı + çözünmeyen mineral miktarı (g)
Kolemanit için % çözünürlük sonuçları 2.2.5 eşitliğine göre hesaplandıktan sonra

Çizelge 2.2.5.a.’da verilmiştir.
Çizelge 2.2.5.a. 400ºC’de kalsine edilen kolamanitin alkol içersindeki çözünürlüğü
Asidik Ortam
25 ºC 80 ºC 25 ºC 80 ºC
Etanol 18% 24% 38% 66%
Propanol 16% 20% 34% 64%
İzoproponol 16% 22% 36% 65%
Bütanol 14% 18% 34% 62%
Benzil alkol 16% 18% 32% 58%
Oktanol 14% 20% 34% 60%
30
Üleksit için % çözünürlük sonuçları 2.2.5 eşitliğine göre hesaplandıktan sonra Çizelge
2.2.5.b.’ de verilmiştir.
Çizelge 2.2.5.b. 200ºC’de kalsine edilen üleksitin alkol içersindeki çözünürlüğü
Asidik Ortam
25 ºC 80 ºC 25 ºC 80 ºC
Etanol 20% 28% 40% 74%
Propanol 18% 26% 36% 72%
İzoproponol 18% 24% 38% 72%
Bütanol 16% 22% 38% 70%
Benzil alkol 18% 24% 34% 68%
Oktanol 16% 26% 36% 70%
2.2.6. Çözünürlüklerin karşılaştırılması
31
2.3. Kolemanit Mineralinden Trialkil Boratların Sentezlenmesi
Deneye başlamadan önce, schlenk balonuna öğütülmüş ve kalsine edilmiş

kolemanit minerali, alkol ve kalsiyum hidrür (CaH2) alınmış ve geri soğutucuya
bağlanmıştır. Bu şekilde Bölüm 2.2.1.’de bahsedilen tüm sistemin vakum pompası ile
havası boşaltılmış ve azot gazı doldurulmuştur. Bu işlem üç kez tekrarlandıktan sonra
sistemden 10 dakika azot gazı geçirilmiştir. Daha sonra schlenk balonunun septumla
kapatılmış yan boynundan şırınga ile yavaş yavaş sülfürik asit (H2SO4) ilave edilmiş ve
deney ortamı magnetik karıştırıcıyla sürekli olarak karıştırılmıştır. Tüm deneyler bu
hazırlanan ortama göre yapılmıştır.
2.3.1. Kolemanit mineralinden trietil borat [B(OEt)3] eldesi
Bölüm 2.3.’deki schlenk düzeneğinin hazırlanması işlemleri deneye başlamadan

önce yapılmıştır.
250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.343 mol) etanol alınarak
üzerine 0.5 g (0.0030 mol) öğütülmüş ve kalsine edilmiş kolemanit minerali ve 0.25 g
32
(0.0059 mol) kalsiyum hidrür (CaH2) konuldu ve manyetik karıştırıcı ile 1 saat
karıştırıldı. Reaksiyon balonuna şırınga ile balonun septumla kapalı yan boynundan 1
ml derişik sülfürik asit (H2SO4) yavaş yavaş ilave edildi. Yağ banyosu içersinde 80oC
sabit sıcaklıkta 3 saat süreyle sürekli karıştırılarak reflaks edildi. Alkolün aşırısı
reaksiyonda çözgen olarak kullanılmıştır.
H+
B2O3 + 114 CH3CH2OH 2 B(OCH2CH3)3 + 3 H2O + 108 CH3CH2OH
0.0030 mol 0.343 mol CaH2 0.0060 mol
80 ºC
3 saat
Reaksiyon bittikten sonra reaksiyon balonunun içersi azot gazıyla doldurulup,

bir gün bekletildikten sonra çözünmeyen kısmın çökmesi sağlanmıştır. Üstte kalan
çözelti, vakum altında dekantasyon yoluyla başka boş bir balona çekilerek çöken
kısımdan ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir reaksiyon balonuna çekilen çözeltinin FT-IR
spektrumu çekilmiştir.
2.3.2. Kolemanit mineralinden tripropil borat [B(OPr)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.267 mol) propanol alındı.
Üzerine 0.5 g (0.0028 mol) öğütülmüş ve kalsine edilmiş kolemanit minerali ve 0.25 g
karıştırıldı. Reaksiyon balonuna şırınga ile balonun septumla kapalı boynundan 1 ml
derişik sülfürik asit (H2SO4) yavaş yavaş ilave edildi. Yağ banyosu içersinde 80oC sabit
sıcaklıkta 3 saat süreyle sürekli karıştırılarak reflaks edildi. Alkolün aşırısı reaksiyonda
çözgen olarak kullanılmıştır.
H+
B2O3 + 95 CH3CH2CH2OH 2 B(OCH2CH2CH3)3 + 3 H2O + 89 CH3CH2CH2OH
CaH2
0.0028 mol 0.267 mol 80 ºC 0.0056 mol
3 saat
33
çözelti vakum altında dekantasyon yoluyla başka boş bir balona çekilerek çöken
2.3.3. Kolemanit mineralinden triizopropil borat [B(OiPr)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.261 mol) İPA alındı. Üzerine
0.5 g (0.0029 mol) öğütülmüş ve kalsine edilmiş kolemanit minerali ve 0.25 g (0.0059
mol) kalsiyum hidrür (CaH2) konuldu ve manyetik karıştırıcı ile 1 saat karıştırıldı.
Reaksiyon balonuna şırınga ile balonun septumla kapalı yan boynundan 1 ml derişik
sülfürik asit (H2SO4) yavaş yavaş ilave edildi. Yağ banyosu içersinde 80oC sabit
sıcaklıkta 3 saat süreyle sürekli karıştırılarak reflaks edildi. Alkolün aşırısı reaksiyonda
çözgen olarak kullanılmıştır.
H+
B2O3 + 90 (CH3)2CHOH 2 B(OCH(CH3)2)3 + 3 H2O + 84 (CH3)2CHOH
CaH2
0.0029 mol 0.261 mol 80 ºC 0.0058 mol
3 saat

çözelti vakum altında dekantasyon yoluyla başka boş bir balona çekilerek çöken
34
2.3.4. Kolemanit mineralinden tribütil borat [B(OBu)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.218 mol) bütanol alındı.
H+
B2O3 + 80 CH3(CH2)3OH 2 B(O(CH2)3CH3)3 + 3 H2O + 72 CH3(CH2)3OH
CaH2
0.0027 mol 0.218 mol 80 ºC 0.0054 mol
3 saat

çözelti, vakum altında dekantasyon yoluyla başka bir balona çekilerek çöken kısımdan
ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir reaksiyon balonuna çekilen çözeltinin FT-IR
2.3.5. Kolemanit mineralinden tribenzil borat [B(OBz)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.193 mol) benzil alkol alındı.
35
H+
B2O3 + 74 C6H5CH2OH 2 B(OCH2C6H5)3 + 3 H2O + 68 C6H5CH2OH
CaH2
0.0026 mol 0.193 mol 80 ºC 0.0052 mol
3 saat

çözelti, dekantasyon yoluyla vakum altında başka bir balona çekilerek çöken kısımdan
ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir balona çekilen çözeltinin FT-IR spektrumu
çekilmiştir.
2.3.6. Kolemanit mineralinden trioktil borat [B(OOc)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.126 mol) oktanol alındı.
+
B2O3 + 48 CH3(CH2)7OH H 2 B(O(CH2)7CH3)3 + 3 H2O + 42 CH3(CH2)7OH
CaH2
0.0026 mol 0.126 mol 80 ºC 0.0052 mol
3 saat
36
çözelti, vakum altında dekantasyon yoluyla başka bir boş balona çekilerek çöken
kısımdan ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir balona çekilen çözeltinin FT-IR spektrumu
çekilmiştir.
2.4. Üleksit mineralinden trialkil boratların sentezlenmesi
Deneye başlamadan önce, schlenk balonuna öğütülmüş ve kalsine edilmiş

üleksit minerali, alkol ve CaH2 alınmış ve geri soğutucuya bağlanmıştır. Bu şekilde
bölüm 2.2.1.’de bahsedilen tüm sistemin vakum pompası ile havası boşaltılmış ve azot
gazı doldurulmuştur. Bu işlem üç kez tekrarlandıktan sonra sistemden 10 dakika azot
gazı geçirilmiştir. Daha sonra schlenk balonunun septum bağlı diğer boynundan yavaş
yavaş H2SO4 ilave edilmiş ve tüm deneyler bu şekilde yapılmıştır.
2.4.1. Üleksit mineralinden trietil borat [B(OEt)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.343 mol) etanol alınarak
H+
B2O3 + 73 CH3CH2OH 2 B(OCH2CH3)3 + 3 H2O + 67 CH3CH2OH
CaH2
0.0047 mol 0.343 mol 80 ºC 0.0094 mol
3 saat
37
kısımdan ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir balona çekilen çözeltinin FT-IR spektrumu
çekilmiştir.
2.4.2. Üleksit mineralinden tripropil borat [B(OPr)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.267 mol) propanol alınarak
H+
B2O3 +76 CH3CH2CH2OH 2 B(OCH2CH2CH3)3 + 3 H2O + 70 CH3CH2CH2OH
CaH2
0.0035 mol 0.267 mol 80 ºC 0.0070 mol
3 saat

ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir reaksiyon balona çekilen çözeltinin FT-IR spektrumu
çekilmiştir.
38
2.4.3. Üleksit mineralinden triizopropil borat [B(OiPr)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.261 mol) izopropanol (İPA)
alınarak üzerine 0.5 g (0.0035 mol) öğütülmüş ve kalsine edilmiş kolemanit minerali ve
0.25 g (0.0059 mol) kalsiyum hidrür (CaH2) konuldu ve manyetik karıştırıcı ile 1 saat
H+
B2O3 + 74 (CH3)2CHOH 2 B(OCH(CH3)2)3 + 3 H2O + 68 (CH3)2CHOH
0.0035 mol 0.261 mol CaH2 0.0070 mol
80 ºC
3 saat

ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir reaksiyon balona çekilen çözeltinin FT-IR spektrumu
çekilmiştir.
2.4.4. Üleksit mineralinden tribütil borat [B(OBu)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.218 mol) bütanol alınarak
39
H+
0.0027 mol 0.218 mol CaH2 0.0054 mol
80 ºC
3 saat

ayrılması sağlanmıştır. Temiz bir reaksiyon balonuna çekilen çözeltinin FT-IR
2.4.5. Üleksit mineralinden tribenzil borat [B(OBz)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.193 mol) benzil alkol alınarak
H+
B2O3 + 108 C6H5CH2OH 2 B(OCH2C6H5)3 + 3 H2O + 102 C6H5CH2OH
0.0018 mol 0.193 mol CaH2 0.0036 mol
80 ºC
3 saat
40
2.4.6. Üleksit mineralinden trioktil borat [B(OOc)3] eldesi

250 ml’lik, iki boyunlu temiz bir balona 20 ml (0.126 mol) oktanol alınarak
H+
CaH2
0.0016 mol 0.126 mol 80 ºC 0.0032 mol
3 saat

41
2.5. FT-IR Spektrumlarında İzlenecek Yol
Referans olarak hava alınarak reaksiyonda kullanılan alkolün FT-IR spektrumu

çekilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek pikler saf alkol pikinden elimine
edilmiş oldu. Reaksiyondan alınan sıvı kısımda hem alkol hemde borik asit ester
olacağından referans olarak ayrı ayrı hava ve alkol seçilmiştir. Referans alkol
seçildiğinde, reaksiyondan gelecek alkol pikleri elimine edilmiş olacaktır. FT-IR
karşılaştırmaları farklı referanslar alınarak yapılmıştır.
42
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
3.1. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Trietil Borat [B(OEt)3]’ın FT-IR

Spektrumunun Yorumlanması
Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf etanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf etanol pikinden
elimine edilmiş oldu. Saflaştırma yapılmadığı için reaksiyondan alınan sıvı kısımda hem
etanol hemde trietil borat olacağından referans olarak etanol seçilmiştir. Referans etanol
seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek etanol pikleri trietil boratın FT-IR spektrumdan
elde edilen piklerinden elimine edilmiştir.
3.1.1. Kolemanit mineralinden elde edilen trietil borat’ın FT-IR spektrumu
H3CH2C O OCH2CH3
OCH2CH3
Şekil 3.1.1. Trietil borat FT-IR spektrumu
Trietil borat bileşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2CH3)3 yapısına

ait B-O gerilme bandı 1496.85 cm-1 de (Pişkin 2009), C-H gerilme bandları 2974.24 cm-
1
ve 2920.70 cm-1 de, C-O gerilme bandı ise 1050.43 cm-1 de gözlenmiştir (Erdik 1998).
43
Şekil 3.1.1.’de gözlenen pikler etanol referans alındığı için etanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak etanol alınmasına rağmen
3331.71 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda etanol ile tri etil
boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
3.1.2. Kolemanit mineralinden elde edilen trietil borat’ın FT-IR spektrumunun

etanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.1.2. Trietil borat’ın FT-IR spektrumunun etanol standartının FT-IR

spektrumuyla karşılaştırılması
Etanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.1.1.’de verilmiştir. Standart
etanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.1.2.’de verilmiştir. Şekil
3.1.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf etanol pikleri Ek-1’de virilmiştir. Etanoldeki -OH
yapısındaki protonun yerini bor atomunun almasıyla piklerde kaymalar gözlenmiştir.
Kolemanit cevheriyle etanol arasındaki tepkimenin gerçekleştiği bu şekilde teyit
edilmiştir.
44
değerlerinin karşılaştırılması
Grup IR piki [υ(cm-1)]

Etanol Trietil Borat
O–H gerilme titreşimi 3306.64 3331.71
C–H alifatik gerilme titreşimi 2974.10-2884.14 2974.24-2920.70
B–O gerilme titreşimi – 1496.85
C–O gerilme titreşimi 1050.16 1050.43
3.2. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tripropil Borat [B(OPr)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf propanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf propanol pikinden
propanol hemde tripropil borat olacağından referans olarak propanol seçilmiştir.
Referans propanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek propanol pikleri tripropil
boratın FT-IR spektrumdan elde edilen piklerinden elimine edilmiştir.
45
3.2.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tripropil borat’ın FT-IR spektrumu
H3CH2CH2C O OCH2CH2CH3
OCH2CH2CH3
Şekil 3.2.1. Tripropil borat’ın FT-IR spektrumu
Tripropil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2CH2CH3)3

yapısına ait B-O gerilme bandı 1463.68 cm-1 de (Pişkin 2009), C-H gerilme bandları
2968.48 cm-1 ve 2911.29 cm-1 de, C-O gerilme bandı ise 1040.76 cm-1 de gözlenmiştir
(Erdik 1998). Şekil 3.2.1.’de gözlenen pikler propanol referans alındığı için
propanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak propanol alınmasına
rağmen 3318.06 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda
propanol ile tripropil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
46
3.2.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tripropil borat’ın FT-IR spektrumunun
propanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.2.2. Tripropil borat’ın FT-IR spektrumunun propanol standartının FT-IR

Propanol referans alındığında elde edilen spektrum şekil 3.2.1.’de gösterilmiştir.

Saf propanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.2.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.2.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf propanol pikleri Ek-2’de
gösterilmiştir. Şekil 3.2.1.’de gözlenen pikler propanol referans alındığı için
propanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Propanoldeki -OH yapısındaki
protonun yerini bor atomunun almasıyla piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit
cevheriyle propanol arasındaki tepkimenin gerçekleştiği bu şekilde teyit edilmiştir.
47
Çizelge 3.2.2. Tripropil borat ile propanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Propanol Tripropil Borat
C–H alifatik gerilme titreşimi 2966.58 2968.48-2911.29
3.3. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Triizopropil Borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf izopropanolün FT-IR

spektrumu elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf
izopropanol pikinden elimine edilmiş oldu. Saflaştırma yapılmadığı için reaksiyondan
alınan sıvı kısımda hem izopropanol hemde triizopropil borat olacağından referans
olarak izopropanol seçilmiştir. Referans izopropanol seçildiğinde ise reaksiyondan
gelecek izopropanol pikleri triizopropil boratın FT-IR spektrumdan elde edilen
piklerinden elimine edilmiştir.
48
3.3.1. Kolemanit mineralinden elde edilen triizopropil borat’ın FT-IR spektrumu
(H3C)2HC O OCH(CH3)2
OCH(CH3)2
Şekil 3.3.1. Triizopropil borat’ın FT-IR spektrumu
Triizopropil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH(CH3)2)3

(Erdik 1998). Şekil 3.3.1.’de gözlenen pikler izopropanol referans alındığı için
izopropanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak izopropanol
alınmasına rağmen 3327.26 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi
reaksiyonda izopropanol ile triizopropil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini
gösterir.
49
spektrumunun izopropanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.3.2. Triizopropil borat’ın FT-IR spektrumunun izopropanol standartının FT-IR

İzopropanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.3.1.’de verilmiştir.

Standart izopropanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.3.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.3.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf izopropanol pikleri Ek-3’de
virilmiştir. Şekil 3.3.1.’de gözlenen pikler izopropanol referans alındığı için
izopropanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. İzopropanoldeki -OH yapısındaki
cevheriyle izopropanol arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
50
Çizelge 3.3.2. Triizopropil borat ile izopropanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen
pik değerlerinin karşılaştırılması

İzopropanol Triizopropil Borat
3.4. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tribütil Borat [B(OBu)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf bütanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf bütanol pikinden
bütanol hemde tribütil borat olacağından referans olarak bütanol seçilmiştir. Referans
bütanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek bütanol pikleri tribütil boratın FT-IR
spektrumdan elde edilen piklerinden elimine edilmiştir.
51
3.4.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tribütil borat’ın FT-IR spektrumu
H3C(H2C)3 O O(CH2)3CH3
O(CH2)3CH3
Şekil 3.4.1. Tribütil borat’ın FT-IR spektrumu
Tribütil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2(CH2)2CH3)3

2959.06 cm-1 de, C-O gerilme bandı ise 1096.06 cm-1 de gözlenmiştir (Erdik 1998).
Şekil 3.4.1.’de gözlenen pikler bütanol referans alındığı için bütanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak bütanol alınmasına rağmen
3327.99 cm-1 deki –OH pikinin şiddetinin azalması ve kayması reaksiyonda bütanol ile
tribütil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
52
3.4.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tribütil borat’ın FT-IR spektrumunun
bütanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.4.2. Tribütil borat’ın FT-IR spektrumunun bütanol standartının FT-IR

Bütanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.4.1.’de verilmiştir.

Standart bütanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.4.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.4.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf bütanol pikleri Ek-4’de virilmiştir.
Şekil 3.4.1.’de gözlenen pikler bütanol referans alındığı için bütanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir Bütanoldeki -OH yapısındaki protonun yerini bor
atomunun almasıyla piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit cevheriyle bütanol
arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
53
Çizelge 3.4.2. Tribütil borat ile bütanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Bütanol Tribütil Borat
C–H alifatik gerilme titreşimi 2947.51 2959.06
3.5. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Tribenzil Borat [B(OBz)3]’in FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf benzil alkolün FT-IR

spektrumu elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf benzil
alkol pikinden elimine edilmiş oldu. Saflaştırma yapılmadığı için reaksiyondan alınan
sıvı kısımda hem benzil alkol hemde tribenzil borat olacağından referans olarak benzil
alkol seçilmiştir. Referans benzil alkol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek benzil
alkol pikleri tribenzil boratın FT-IR spektrumdan elde edilen piklerinden elimine
edilmiştir.
54
3.5.1. Kolemanit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR
spektrumu
C6H5H2C O OCH2C6H5
OCH2C6H5
Şekil 3.5.1. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumu
Tribenzil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2C6H5)3

(Erdik 1998). Şekil 3.5.1.’de gözlenen pikler benzil alkol referans alındığı için benzil
alkolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak benzil alkol alınmasına
rağmen 3380.81 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda benzil
alkol ile tribenzil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
55
3.5.2. Kolemanit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR
spektrumunun benzil alkol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.5.2. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumunun benzil alkol standartının
FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Benzil alkol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.5.1.’de verilmiştir.
Standart benzil alkol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.5.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.5.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf benzil alkol pikleri Ek-5’de
virilmiştir. Şekil 3.5.1.’de gözlenen pikler benzil alkol referans alındığı için benzil
alkolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Benzil alkoldeki -OH yapısındaki
cevheriyle benzil alkol arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
56
Çizelge 3.5.2. Tribenzil borat ile benzil alkol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Benzil Alkol Tribenzil Borat
3.6. Kolemanit Mineralinden Elde Edilen Trioktil Borat [B(OOc)3]’in FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf oktanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf oktanol pikinden
oktanol hemde trioktil borat olacağından referans olarak oktanol seçilmiştir. Referans
oktanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek oktanol pikleri trioktil boratın FT-IR
57
3.6.1. Kolemanit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’in FT-IR
spektrumu
O(CH2)7CH3
Şekil 3.6.1. Trioktil borat [B(OOc)3]’in FT-IR spektrumu
Trioktil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2(CH2)6CH2)3

(Erdik 1998). Şekil 3.6.1.’de gözlenen pikler oktanol referans alındığı için oktanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak oktanol alınmasına rağmen
3537.18 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda oktanol ile
trioktil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
58
3.6.2. Kolemanit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR
spektrumunun oktanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.6.2. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumunun oktanol standartının FT-
IR spektrumuyla karşılaştırılması
Oktanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.6.1.’de verilmiştir. Saf
oktanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.6.2.’de verilmiştir.
Şekil 3.6.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf oktanol pikleri Ek-6’de virilmiştir. Şekil
3.6.1.’de gözlenen pikler oktanol referans alındığı için oktanolden kaynaklanmayacağı
düşünülmektedir. Oktanoldeki -OH yapısındaki protonun yerini bor atomunun almasıyla
piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit cevheriyle oktanol arasındaki tepkimenin
olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
59
Çizelge 3.6.2. Trioktil borat ile oktanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Oktanol Trioktil Borat
3.7. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Trietil Borat [B(OEt)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf etanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf etanol pikinden
etanol hemde trietil borat olacağından referans olarak etanol seçilmiştir. Referans etanol
seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek etanol pikleri trietil boratın FT-IR spektrumdan
elde edilen piklerinden elimine edilmiştir.
60
3.7.1. Üleksit mineralinden elde edilen trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR spektrumu
H3CH2C O OCH2CH3
OCH2CH3
Şekil 3.7.1. Trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR spektrumu
Trietil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2CH3)3 yapısına

ait B-O gerilme bandı 1499.81 cm-1 de (Pişkin 2009), C-H gerilme bandları 2975.72 cm-
1
ve 2947.50 cm-1 de, C-O gerilme bandı ise 1067.82 cm-1 de gözlenmiştir (Erdik 1998).
Şekil 3.7.1.’de gözlenen pikler etanol referans alındığı için etanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak etanol alınmasına rağmen
3368.28 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda etanol ile tri etil
boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
61
spektrumunun etanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.7.2. Trietil borat [B(OEt)3]’ın FT-IR spektrumunun etanol standartının FT-IR
Etanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.7.1.’de verilmiştir. Standart
etanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.7.2.’de verilmiştir. Şekil
3.7.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf etanol pikleri Ek-1’ de virilmiştir. Şekil 3.7.1.’de
gözlenen pikler etanol referans alındığı için etanolden kaynaklanmayacağı
düşünülmektedir Etanoldeki -OH yapısındaki protonun yerini bor atomunun almasıyla
piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit cevheriyle etanol arasındaki tepkimenin
gerçekleştiği bu şekilde teyit edilmiştir.
62

Etanol Trietil Borat
C–H alifatik gerilme titreşimi 2974.10-2884.14 2975.72-2947.50
3.8. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tripropil Borat [B(OPr)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf propanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf propanol pikinden
propanol hemde tripropil borat olacağından referans olarak propanol seçilmiştir.
Referans propanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek propanol pikleri tripropil
boratın FT-IR spektrumdan elde edilen piklerinden elimine edilmiştir.
63
spektrumu
H3CH2CH2C O OCH2CH2CH3
OCH2CH2CH3
Şekil 3.8.1. Tripropil borat [B(OPr)3]’ın FT-IR spektrumu
Tripropil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2CH2CH3)3

(Erdik 1998). Şekil 3.8.1.’de gözlenen pikler propanol referans alındığı için
propanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak propanol alınmasına
rağmen 3348.41 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda
propanol ile tripropil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
64
spektrumunun propanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.8.2. Tripropil borat [B(OPr)3]’ın FT-IR spektrumunun propanol standartının FT-
Propanol referans alındığında elde edilen spektrum şekil 3.8.1.’de gösterilmiştir.

Saf propanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.8.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.8.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf propanol pikleri Ek-2’de
gösterilmiştir. Şekil 3.8.1.’de gözlenen pikler propanol referans alındığı için
propanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Propanoldeki -OH yapısındaki
cevheriyle propanol arasındaki tepkimenin gerçekleştiği bu şekilde teyit edilmiştir.
65
Çizelge 3.8.2. Tripropil borat ile propanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Propanol Tripropil Borat
3.9. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Triizopropil Borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf izopropanolün FT-IR

spektrumu elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf
izopropanol pikinden elimine edilmiş oldu. Saflaştırma yapılmadığı için reaksiyondan
alınan sıvı kısımda hem izopropanol hemde triizopropil borat olacağından referans
olarak izopropanol seçilmiştir. Referans izopropanol seçildiğinde ise reaksiyondan
gelecek izopropanol pikleri triizopropil boratın FT-IR spektrumdan elde edilen
piklerinden elimine edilmiştir.
66
3.9.1. Üleksit mineralinden elde edilen triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR
spektrumu
(H3C)2HC O OCH(CH3)2
OCH(CH3)2
Şekil 3.9.1. Triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR spektrumu
Triizopropil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH(CH3)2)3

(Erdik 1998). Şekil 3.9.1.’de gözlenen pikler izopropanol referans alındığı için
izopropanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak izopropanol
alınmasına rağmen 3329.39 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi
reaksiyonda izopropanol ile triizopropil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini
gösterir.
67
3.9.2. Üleksit mineralinden elde edilen triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR
spektrumunun izopropanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.9.2. Triizopropil borat [B(OiPr)3]’ın FT-IR spektrumunun izopropanol

standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
İzopropanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.9.1.’de verilmiştir.

Standart izopropanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.9.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.9.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf izopropanol pikleri Ek-3’de
virilmiştir. Şekil 3.9.1.’de gözlenen pikler izopropanol referans alındığı için
izopropanolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. İzopropanoldeki -OH yapısındaki
cevheriyle izopropanol arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
68
Çizelge 3.9.2. Triizopropil borat ile izopropanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen

İzopropanol Triizopropil Borat
3.10. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tribütil Borat [B(OBu)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf bütanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf bütanol pikinden
bütanol hemde tribütil borat olacağından referans olarak bütanol seçilmiştir. Referans
bütanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek bütanol pikleri tribütil boratın FT-IR
69
3.10.1. Üleksit mineralinden elde edilen tribütil borat [B(OBu)3]’in FT-IR
spektrumu
O(CH2)3CH3
Şekil 3.10.1. Tribütil borat [B(OBu)3]’in FT-IR spektrumu
Tribütil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2(CH2)2CH3)3

2959.07 ve 2948.13 cm-1 de, C-O gerilme bandı ise 1097.72 cm-1 de gözlenmiştir (Erdik
1998). Şekil 3.10.1.’de gözlenen pikler bütanol referans alındığı için bütanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak bütanol alınmasına rağmen
3336.85 cm-1 deki –OH pikinin şiddetinin azalması ve kayması reaksiyonda bütanol ile
tribütil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
70
3.10.2. Üleksit mineralinden elde edilen tribütil borat [B(OBu)3]’ın FT-IR
spektrumunun bütanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.10.2. Tribütil borat [B(OBu)3]’ın FT-IR spektrumunun bütanol standartının FT-
Bütanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.10.1.’de verilmiştir.

Standart bütanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.10.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.10.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf bütanol pikleri Ek-4’de
virilmiştir. Şekil 3.10.1.’de gözlenen pikler bütanol referans alındığı için bütanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir Bütanoldeki -OH yapısındaki protonun yerini bor
atomunun almasıyla piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit cevheriyle bütanol
arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
71
Çizelge 3.10.2. Tribütil borat ile bütanol’ün FT-IR Spektrumlarından elde edilen pik

Bütanol Tribütil Borat
3.11. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Tribenzil Borat [B(OBz)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf benzil alkolün FT-IR

spektrumu elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf benzil
alkol pikinden elimine edilmiş oldu. Saflaştırma yapılmadığı için reaksiyondan alınan
sıvı kısımda hem benzil alkol hemde tribenzil borat olacağından referans olarak benzil
alkol seçilmiştir. Referans benzil alkol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek benzil
alkol pikleri tribenzil boratın FT-IR spektrumdan elde edilen piklerinden elimine
edilmiştir.
72
3.11.1. Üleksit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR
spektrumu
C6H5H2C O OCH2C6H5
OCH2C6H5
Şekil 3.11.1. Tribenzil borat [B(O)3]’ın FT-IR spektrumu
Tribenzil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2C6H5)3

(Erdik 1998). Şekil 3.11.1.’de gözlenen pikler benzil alkol referans alındığı için benzil
alkolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak benzil alkol alınmasına
rağmen 3373.91 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda benzil
alkol ile tribenzil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
73
3.11.2. Üleksit mineralinden elde edilen tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR
spektrumunun benzil alkol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.11.2. Tribenzil borat [B(OBz)3]’ın FT-IR spektrumunun benzil alkol standartının
FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Benzil alkol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.11.1.’de verilmiştir.
Standart benzil alkol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.11.2.’de
verilmiştir. Şekil 3.11.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf benzil alkol pikleri Ek-5’de
virilmiştir. Şekil 3.11.1.’de gözlenen pikler benzil alkol referans alındığı için benzil
alkolden kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Benzil alkoldeki -OH yapısındaki
cevheriyle benzil alkol arasındaki tepkimenin olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
74
Çizelge 3.11.2. Tribenzil borat ile benzil alkol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen

Benzil Alkol Tribenzil Borat
3.12. Üleksit Mineralinden Elde Edilen Trioktil Borat [B(OOc)3]’ın FT-IR

Referans hava alınarak reaksiyonda kullanılan saf oktanolün FT-IR spektrumu

elde edilmiştir. Böylelikle havadan kaynaklanabilecek CO2 piki saf oktanol pikinden
oktanol hemde trioktil borat olacağından referans olarak oktanol seçilmiştir. Referans
oktanol seçildiğinde ise reaksiyondan gelecek oktanol pikleri trioktil boratın FT-IR
75
3.12.1. Üleksit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR
spektrumu
O(CH2)7CH3
Şekil 3.12.1. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumu
Trioktil borat bieşiğinin FT-IR spektrumu incelendiğinde B(OCH2(CH2)6CH2)3

(Erdik 1998). Şekil 3.12.1.’de gözlenen pikler oktanol referans alındığı için oktanolden
kaynaklanmayacağı düşünülmektedir. Referans olarak oktanol alınmasına rağmen
3557.04 cm-1 deki –OH pikinin azalmış bir şekilde gelmesi reaksiyonda oktanol ile
trioktil boratın azeotrop oluşturmuş olabileceğini gösterir.
76
3.12.2. Üleksit mineralinden elde edilen trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR
spektrumunun oktanol standartının FT-IR spektrumuyla karşılaştırılması
Şekil 3.12.2. Trioktil borat [B(OOc)3]’ın FT-IR spektrumunun oktanol standartının FT-
Oktanol referans alınarak elde edilen spektrum şekil 3.12.1.’de verilmiştir. Saf
oktanol spektrumu ile reaksiyondan ölçülen spektrum ise şekil 3.12.2.’de verilmiştir.
Şekil 3.12.2.’deki FT-IR spektrumdaki saf oktanol pikleri Ek-6’ de virilmiştir. Şekil
3.12.1.’de gözlenen pikler oktanol referans alındığı için oktanolden kaynaklanmayacağı
düşünülmektedir. Oktanoldeki -OH yapısındaki protonun yerini bor atomunun almasıyla
piklerde kaymalar gözlenmiştir. Kolemanit cevheriyle oktanol arasındaki tepkimenin
olup olmadığı bu şekilde teyit edilmiştir.
77
Çizelge 3.12.2. Trioktil borat ile oktanol’ün FT-IR spektrumlarından elde edilen pik

Oktanol Trioktil Borat
78
4. SONUÇ
Bu çalışmada, kolemanit ve üleksit minerallerinden çıkılarak bazı trialkil

boratların sentezi çalışılmış ve FT-IR ölçümleriyle kalitatif olarak analiz edilmeye
çalışılmıştır. Bu kapsamda; etanol (CH3CH2OH), propanol (CH3CH2CH2OH),
izopropanol ((CH3)2CHOH), bütanol (CH3(CH2)3OH), benzil alkol (C6H5CH2OH) ve
oktanol (CH3(CH2)7OH)‘ ün asidik ortamda kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) ve üleksit
(NaCaB5O9.H2O) ile reaksiyonu incelenmiştir. Bu amaçla mineraller alkollerle
reaksiyona sokulmuştur.
Kalsine edilmiş kolemanit ve üleksit minerallerinin reaksiyonlarda kullanılan

alkoller içersindeki çözünürlükleri bulunmuştur.
400 ºC' de Kalsine Edilmiş 200 ºC' de Kalsine Edilmiş

Kolemanit Minerali Üleksit Minerali
Asidik Ortam Asidik Ortam
25 ºC 80 ºC 25 ºC 80 ºC 25 ºC 80 ºC 25 ºC 80 ºC
Etanol 18% 24% 38% 66% 20% 28% 40% 74%
Propanol 16% 20% 34% 64% 18% 26% 36% 72%
İzoproponol 16% 22% 36% 65% 18% 24% 38% 72%
Bütanol 14% 18% 34% 62% 16% 22% 38% 70%
Benzil alkol 16% 18% 32% 58% 18% 24% 34% 68%
Oktanol 14% 20% 34% 60% 16% 26% 36% 70%
Reaksiyonlarda kullanılan alkoller ile elde edilen trialkil boratların FT-IR

spektrumlarındaki gerilme titreşimleri bulunmuştur.
79
Saf Alkol [υ(cm-1)] Kolemanit / Üleksit [υ(cm-1)]
O-H C-H C-O O-H C-H B-O C-O
2974 2974-2920
Etanol / 3306 - 1050 3331/3368 / 1496 /1499 1050/1067
Trietil borat 2884 2975-2947
2968-2911
Propanol / 3327 2966 1059 3318/3348 / 1463/1469 1040/1070
Tripropil borat 2971-2948
İzopropanol / 3047-2945
Triizopropil 3318 2917 1049 3327/3329 / 1441/1440 1052/1044
borat 3049-2985
2959
Bütanol / 3318 2947 1057 3327/3336 / 1488/1493 1096/1097
Tribütil borat 2959-2948
2923-2879
Benzil Alkol / 3419 2873 1044 3380/3373 / 1495/1497 1079/1085
Tribenzil borat 2937-2878
2989-2942
Oktanol / 3327 2960 1066 3537/3557 / 1466/1468 1097/1090
Trioktil borat 2992-2958
80
Elde edilen trialkil boratlara saf su ilavesiyle hidrolizlendiği gözlenmiştir.
Özellikle tribenzil borat ile trioktil boratta daha net bir şekilde görülmüştür. Çünkü
tribenzil borat ile trioktil boratlar benzil alkol ve oktanol içersinde olduğu için saf su
eklendiğinde bu alkollerin su içersindeki çözünürlükleri az olduğundan
hidrolizlendiğinde tüpün heryerinde süt kıvamında bir süspansiyon elde edildiği
gözlenmiştir. Diğer trialkil boratlarda ise saf su eklendiğinde deney tüpünde çok az bir
beyazlaşma gözlenmiştir. Aşağıdaki FT-IR Spektrumunda referans olarak Etanol, su ve
borik asit (H3BO3) karışımı kullanılmıştır.
Etanolden elde edilen trietil borat-etanol karışımına su ilave edilerek

hidrolizlenmesi sağlanmıştır. Referans alınarak çekilen FT-IR spektrumda pik
gözlenmemesi oluşan esterin hidrolizlendiğini göstermektedir.
Aşırı miktarda alkol içersinde olduğu için havadaki neme karşı duyarlılığı biraz
daha uzundur. Kısa düz zincirli trialkil boratların hidrolizlenmesi daha hızlıdır. Buna
karşın uzun ve dallanmış yapıdaki alkollerden elde edilen trialkil boratların
hidrolizlenmesi daha uzun sürmektedir.
81
5. KAYNAKLAR
AKICIOGLU, A., “Arsenikli Kolemanit Cevherinden Borik Asit Üretimi”, Yüksek

Lisans Tezi, SA.Ü., 1997.
AYAZ, S., (2006), Borik Asit Esterlerinin Üretimi, Yüksek Lisans tezi, 42 sayfa. S.Ü.,
SAKARYA
BAYKUT, F., TARLAN, A., “Kimya Hesap Cetvelleri”, T.C. İstanbul Üniversitesi
Yayınlarından, Sayı 1561, Kimya Fakültesi, No:5, Ankara, 1970.
BULUTÇU, A.N. 2001. Özelleştirmenin gölgesindeki borlarımızın durumu. Eti Holding
için hazırlanmış özel rapor.
DEMİRKIRAN, N., KÜNKÜL, A., Dissolution Kinetics of Ulexite Prepared Under
Different Calcination Temperatures, Brazilian Journal of Chemical Engineering,
Vol. 25, No. 04, pp. 751 - 758, October - December, 2008
DOCKS. E. L. 2000. Boric acid esters.
Http://www.mrw.interscience.wiley.com/kirk/articles/boridock.a01/abstract.html.
DPT, “Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu”
Kimya Sanayii Hammaddeleri Çalışma Grubu Raporu Bor Mineralleri Trona
Sodyum Sülfat Stronsiyum Mineralleri Tuz, Eylül 1995
ERDİK, E. “Organik Kimyada Spektroskopik Yöntemler” pp. 104-108, 1998
FLEETING, A.K., O’BRIEN, P., JONES, C.A., OTWAY, J.D., WHİTE, J.P.A. and
WILLIAMS, J.D. 1999. Zirconium mixed ligand isopropoxide/aminoalkoxide
complexes: crystal structures of [Zr2(OPri)6(L)2] and [Zr2(OBu+)3 (bdmap)4-
(OH)]{where L=dmap, 1-dimethyl aminopropan-2-olate and bdmap, 1,1-bis
(dimethylamino) propan-2-olate}. Journal of Chemical Society, 2853-2859.
GREENWOOD, N.N. and EARNSHAW, A. 1997. Chemistry of the Elements.
Buterworth, Great Britain, 207 ss.
GUTHRIE. R. 2003. Boron. Http:// pearl 1.|an|.gov / periodic / elements / 5.html.
HAKDİYEN, İ., “Genel ve Teknik Kimya”, Birsen Kitapevi Yayınları, 5. Baskı,
İstanbul, 1972
KALAFATOGLU, İ.E, ÖRS, S.N., “21. Yüzyılda Bor Teknolojileri ve Uygulamaları”,
Tübitak-Mam, 2001.
KIRK-OTHMER, “Encyclopedia of Chemical Technology”, vol. 3, pp 652-673, 1980.
82
KOCAKUSAK, S., YALAZ, N., KALAFATOGLU,_.E., “Bor Mineralleri ve inorganik
Bor Bileşikleri”, Tübitak-Mam, 1986.
KOMİYA, S. 1997. Synthesis of organometallic compounds. John Wiley&Sons, New
York, 38pp.
KÖKLÜ, M., ÖZYETİŞ, Ö., MARAŞLIOĞLU, D., YAVUKLU, E., ÇELEN, B.,
TUFAN, T. & GÜNDÜZ, M. Kalsiyum Borat Analizlerinde Gelişmeler, Türkiye 18.
Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi - IMCET 2003, © 2003. ISBN 975-
395-606-1)
OKAY, G., “Organik Kimya I”, Bilimcenter Yayını, 5. Baskı, s. 328-331, Ankara,
1997.
OTHMER, K. 1992. Encyclopedia of Chemical Technology. John Wiley&Sons,
New York, 417pp.
PEHLEVAN, V., ÇAĞLAYAN, B., TÜREDİ, S., Düşük Tenörlü Kolemanit
Cevherinin Kalsinasyon Yöntemi ile Zenginleştirilmesi, Uluslararası Bor
Sempozyumu, 23-25 Eylül 2004 Eskişehir Türkiye
PİŞKİN, M. B. “Investigation of sodium borohydride production process: Ulexite
mineral as a boron source” international journal of hydrogen energy, 1–7, 2009
POSLÜ K., ÇEBÎ H. “Özel Bor Kimyasalları ve Bor Dünyasındaki Gelişmeler”
Madencilik Bülteni, pp. 25-26, 2001
STEINBERG, H. and HUNTER, D.L. 1957. Preparation and rate of hydrolysis of boric
acid esters. Industrial & Engineering Chemistry Research, 49:174-181.
TAŞÇIOGLU, S., “Bor ve Silisyum Kimyası”, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat
Fakültesi Yayını, İstanbul, 1992.
UYSAL, B., (2005), Farklı Bor Alkoksitlerin, Çeşitli Karbonil Gruplarının
İndirgenmesi Üzerine Etkileri, Yüksek Lisans tezi, 73 sayfa. A.Ü., ANTALYA.
YILDIZ. N. 2002 Bor.
Http://www.maden.org.tr/yeni3/yayinlar/kitaplar/madenciliksektoru2002/bor.htm.
83
ZHENG, Z., SHEN, G., WAN, Y., CAO, L., XU, X., YUE, Q., SUN, T., “Synthesis,
Hydrolytic Stability and Tribological Properties of Novel Borate Esters Containing
Nitrogen as Lubricant Additives”, Wear, 222, 2, 135-144,1998.
84
6. EKLER
Ek-1 Etanol standardının FT-IR Spektrumu
Ek-2 Propanol standardının FT-IR Spektrumu
85
Ek-3 İzopropanol standardının FT-IR Spektrumu
Ek-4 Bütanol standardının FT-IR Spektrumu
86
Ek-5 Benzil Alkol standardının FT-IR Spektrumu
Ek-6 Oktanol standardının FT-IR Spektrumu
87
ÖZGEÇMİŞ
Seyfi HISIM, 1984 yılında Kastamonu Araç’da doğdu. İlk, orta ve lise
öğrenimini İstanbul’un Kadıköy ilçesinde tamamladı. 2001 yılında girdiği Akdeniz
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünden kimyager ünvanı alarak 2006
yılında mezun oldu. 2007 yılında Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
bünyesinde yüksek lisans öğrenimine başladı. Kimya Bölümü, Genel Kimya I dersi
laboratuvarı, Genel Kimya Laboratuvarı ve Endüstriyel Anorganik laboratuvarında
yardımcı öğretici olarak görev yaptı. 2006 yılında TSE tarafından düzenlenen ISO 9001
eğitimlerine katıldı. 2008 yılında Kimyagerler Derneğine üye oldu ve dernek tarafından
verilen eğitimlerle GMP (Good Manufacturing Practices), HACCP (Food Safety
Management System), OHSAS (Occupational Health & Safety Assessment Systems) ve
Sorumlu Müdürlük Sertifikalarını aldı.

Seyfi HISIM Yüksek Lisans Tezi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seyfi HISIM Yüksek Lisans Tezi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BOR MİNERALLERİNDEN ÇIKILARAK ÇEŞİTLİ BORİK ASİT

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KİMYA ANABİLİM DALI

BOR MİNERALLERİNDEN ÇIKILARAK ÇEŞİTLİ BORİK ASİT

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KİMYA ANABİLİM DALI

Bu tez, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi tarafından

BOR MİNERALLERİNDEN ÇIKILARAK ÇEŞİTLİ BORİK ASİT

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KİMYA ANABİLİM DALI

BOR MİNERALLERİNDEN ÇIKILARAK ÇEŞİTLİ BORİK ASİT

Yüksek Lisans Tezi , Kimya Anabilim Dalı

Bu çalışmada kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) ve üleksit (NaCaB5O9.H2O)

ANAHTAR KELİMELER : Kolemanit, Üleksit, Borik asit esterleri, FT-IR

SYNTHESIZED OF VARIOUS BORIC ACID ESTERS BY USING BORON

M.Sc. Thesis in Chemistry

KEYWORDS: Colemanite, Ulexite, Boric acid ester, FT-IR

Commitee: Assoc. Prof. Dr. Birsen Ş. BÜYÜKTAŞ

Yeryüzünde ancak birkaç bölgede yoğunlaşmış bor yatakları vardır ve bunların

Çalışmalarımda beni destekleyen ve yönlendiren danışman hocam sayın Doç.

Bu çalışmaya, 2008.02.0121.013 numaralı proje ile mali destek sağlayan, T.C.

Çalışmalarım esnasında hem ekonomik hem de manevi destekleriyle daima

Şekil 3.1.1. Trietil borat FT-IR spektrumu……………...………………………...

Şekil 3.11.1. Tribenzil borat [B(O)3]’ın FT-IR spektrumu………………………..

Çizelge 1.1.2. Bor elementinin fiziksel ve kimyasal özellikleri.............................. 4

Bor, doğada tüm canlıların yaşantısını devam ettirmesi için vazgeçilmez

1.1. Bor Hakkında Genel Bilgiler

Element olarak bor, peryodik sistemin üçüncü grubunun başında bulunmaktadır.

Bor’un en çok kullanılan minerali Araplarca “Tinkal” olarakta adlandırılan

1.1.2. Bor’un özellikleri

Bor elementinin kimyasal özellikleri morfolojisine ve tane büyüklüğüne

Atom ağırlığı 10.811 ± 0,005 g/mol

1.1.3. Bor mineralleri

Türkiye sahip olduğu bor mineralleri rezervinin büyüklüğü ve nitelikleri itibarı

Çizelge 1.1.3.b. Ticari önemi olan bor mineralleri

Mineral Formülü %B2O3 Bulunduğu yer

Kolemanit (Ca2B6O11.5H2O), monoklinik sistemde kristallenir. Sertliği 4-4.5,

Üleksit (NaCaB5O9.8H2O), tabiatta masif, karnıbahar şeklinde, lifsi ve sütun

Dünyanın önemli bor yataklarının Türkiye, Rusya ve ABD’de olduğu

Türkiye rezervlerinin % 37’si Bigadiç, % 34’ü Emet, % 28’i Kırka ve % 1’i

1.1.5. Bor ürünlerinin kullanım alanları

Bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları; cam, seramik, deterjan, ilaç ve

Çok çeşitli sektörlerde kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları

Çizelge 1.1.5. Bazı bor ürünlerinin kullanım alanları

Ürün Kullanım Alanları

Amonyum Pentaborat Elektrik kondansatörleri, Kağıt kaplama, Yangına karşı

1.2.1. Borik asit esterleri

Endüstriyel uygulamalarda kullanılan yaygın borik asit esterlerinin bazıları;

1.2.2. Borik asit esterlerinin genel özellikleri

Esterler doğal olarak oluşan bileşikler içinde en önemli ve en yaygın şekilde

1.2.3. Borik asit esterlerinin fiziksel özellikleri

Borik asit esterleri susuz koşullar altında kararlıdırlar, suyun varlığında

Düşük molekül ağırlıklı borik asit esterleri yanıcıdırlar ve uygun koşullarda

Borik asit esterleri genellikle türetildikleri hidroksi bileşiğinin kokusuna benzer

Dallanmış zincirli esterlerin bozulması olefin, alkol ve diğer türevlerin

Borik asit esterlerinin atmosferik şartlarda dayanıksız olması onların genel

1.3. Borik Asit Esterlerinin Hazırlanış Yöntemleri

B(OH)3 + 3ROH B(OR)3 + 3H2O

Trimetoksi ve trietoksi boran eldesinde, esterler alkolleri ile düşük kaynama

a) Sülfürik asit ile ekstraksiyon ve zenginleştirilmiş fazın destilasyonu,

1.3.2. B2O3 kullanılarak borik asit esteri üretimi

1/2 B2O3 + 3 ROH B(OR)3 + 3/2 H2O

B2O3 + 3ROH B(OR)3 + H3BO3