Kahramanmara St mam niversitesi Mhendislik & Mimarlk Fakltesi Tekstil Mhendislii Blm

2012

YAZ STAJI RAPORU

Ad Soyad : Behzat YILDIRIM Okul Numaras : 09TM2060 Dersin Ad : TM340 Yaz Staj 2 Staj Yaplan Yer : Me-AS Tekstil A.S. Staj Yaplan Alan : rme - Boyama Tarih: 11.06.2012 14.07.2012

Temmuz Gaziantep

ME-AS Tekstil Gaziantep 3. Organize sanayi blgesinde hizmet veren iletmede gnlk 3 tona varan retim miktar ve 30 personeli ( rme boyama blmnde ) ile hem kendi konfeksiyon atlyesine hem de fason alarak i pazara ynelik almaktadr. Yuvarlak rme makinelerinde pazarlama blmnn satn ald iplikleri rerek bu rlen kumalarn boyamasnda, basksnda, sanforlanmasnda, ardonlamasnda youn bir ekilde alan iletmede dz gabardin tr kumalarn ramlanmasnda da hizmet vermektedir. letmede ilem ak aadaki gibidir;

1 2 3 4

YUVARLAK RME MAKiNELERI LE ORME BOYAMA MAKNALERNDE RME KUMAI BOYAMA BOYANMI KUMAIN YIKANMASI SUYUN KUMATAN UZAKLATIRILMASI RME KUMAI KURUTMA

6 SANFOR MAKNESI
7 8 ARDON MAKNES RAM MAKNES

9 STENYORSA BASKI

Satn alnan ipliin rme kuma haline getirildii blmdr. rme kuman istenen renge gre boyamas veya aartlmas Boyal kuman zerindeki olu boyay atmas ve haslklarn iyilemesi iin ykamann yaplmas

Ykama makinesinden alnan kuman zerindeki fazla suyun sklmas balon skma makinesi ile gerekletirilir Kurutma makinesi ile rme kuma kurutulur. Sanfor makinesi ile kuman eni istenen boyutlarda ayarlanr. ardon makinesi ile kuma tylendirilir ve daha yumuak bir tutum kazandrlr.

Ram makinesi kuman yatmasn ve dik duran lif ve tylerin kuma sarmasn salayarak gzel grnm kazanmasn salayan makinedir

rme kuman kullanlacak yere gre gerekiyorsa veya isteniyorsa rotasyon bask makinesinde bask ilemi gerekletirilir
rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu rme letmesine Giri ve lem Aknn zlenmesi Tarih Onaylayan

11.06.2012

RME BLM
Yuvarlak rme Makinesi Me-As Tekstilde 2 adet pilotelli marka, 8 adet Mayer & Cie marka ve 3 adet eski model yuvarlak rme makinesi bulunmaktayd. Yuvarlak rme makineleri retim hzn artrmak iin silindirlerin evresine inelerin dizilmesiyle olumulardr. plik sabit, ineler hareketli prensiple alrlar. rme dairesel bir dzlemde oluur ve bir kuma tp oluturur. Silindirin evresine sabit kamlar yerletirilip, inelerin zerinde yer ald silindir dndrlerek rg rlr. rlen rg makinenin silindiri iinden aa doru ekilir. plikler sistemlere yukardan beslenir. Yuvarlak rme makineleri triko makinelerine gre daha ince (yksek faynl) makinelerdir. Bu nedenle yuvarlak rme makinelerinde elde edilen kumalar daha zariftir.

Resim 1: Yuvarlak rme Makinesi rme Prensibi Yuvarlak rme makineleri, inelerin yan yana ve dairesel (Kovan halindeki) ine yataklar zerine alm ine kanallarna dizilmilerdir. ne yatann dairesel hareketi srasnda kanallar iinde hareket eden inelere, ine yata ve kanallar zerinde hareketsiz duran, inelere hareket veren kilit mekanizmalarnn yardm ile ayr ayr hareket ettirilmesi ve buna uygun sabit iplik yatrm ile rme ilemi yapan makinelerdir. Yuvarlak rme makinelerinde rme elemanlar ve mekanizmalar dairesel olarak yatay ve dikey konumlardaki ine yataklar zerinde bulunurlar. rme ilemi, ipliklerin ine yata evresine belirli aralklarla sralanm alma yerlerinde bu ineler topluca dn hareketi yaparken ayn zamanda sabit olan kilit sistemlerinden uygun hareketleri almalar ve zerlerine yatrlan iplikleri ekerek ilmek oluturmalar ile gerekleir.
rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu rme Blmnn ve rme ileminin incelenmesi Tarih Onaylayan

12.06.2012

Yuvarlak rme Makinesinin Temel Elemanlar Yuvarlak rme makinelerinde rme kuman oluabilmesi iin aada sralanm olan mekanizmalara ve rme elemanlarna ihtiya vardr.

1) Makine iskeleti (Gvde, asi) 2) Silindir plakas, 3) Kapak plakas, 4) Silindir kilitleri, 5) Silindir kilit plakas, 6) Kapak kilitleri, 7) Kapak kilit plakas, 8) Mekik, 9) plik bobini, 10) Bobin cal, 11) plik kontrol nitesi, 12) plik dolamasn engelleyen klavuz, 13) plik gerginlik kontrol nitesi, 14) plik besleme nitesi (Furnisr),
o) Yuvarlak rme kuma, ema 1: Yuvarlak rme Makinesi rme Elemanlar

p)

En ac sistem,

18) Kuma ekme tertibat, 19) Kuma sarma silindiri.

Resim 2: Yuvarlak rme Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinin rme Elemanlarnn ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

13.06.2012

Makinenin skeleti
Yuvarlak rme makinelerinde makine gvdesi yekpare blok veya birleik konstrksiyon halinde yaplan ve btn hareketli ve hareketsiz alan paralar zerinde tayan, alma esnasnda makinenin hareketsiz durmasn ve sarsntlardan etkilenmemesini salayan temel iskelet yapdr.

Yuvarlak rme makinelerinde makine iskeletinin ematik gsterimi; a) Alt asi ksmlar, b) st asi ksmlar

Yuvarlak rme makinelerinin asi ksm ikiye ayrlabilir. Bunlar:

ema 2: Makine skeleti

1. Alt asi Ksm: Ayaklar motor ve hareket verme anzman sistemi ile kuma ekme aparatn
zerinde tayan gvde ksmdr. Kuma ekme mekanizmas alt asinin yar yksekliine dizayn edilmitir.

2. st asi Ksm: Silindir ine yata ile silindir tayc gvde ve kapak ine yata ile silindir tayc
gvde ve kapak ine yata ile kapak inesi tayc diskinin oluturduu gvde st ksmdr.

Yuvarlak rme makinelerinde iskeleti dizayn edilirken unlara dikkat edilmelidir ;

- Eleman oluan kuma rahat grebilmeli Makine fazla yer kaplamamaldr

- alma annda ki hareketlere ramen, sarsntsz ve dengeli bir halde durabilmeli ve oluabilecek titreimleri absorbe etmelidir.

Resim 3: Yuvarlak rme Makinesi Makine skeleti Grnm

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesi Makine skeletinin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

14.06.2012

Hareket verme ve iletme Mekanizmalar Yuvarlak rme makinelerinde hareket verme mekanizmalarnn asl grevi, makine iletme gvenliini ve retilen kuma kalitesinin yksek olmasn salamaktr. Hareket verme mekanizmasndan istenilen zellikler aada genel olarak aklanmtr.

1 2 3 4 5 6

Makinenin, frenlemeden sonra altrld zaman iletme hzna kesintisiz bir ekilde ykseltilmesi gerekir,
Oluabilecek bir kaza annda makinenin geciktirilmeden durdurulabilmesi gerekir,
Makine devrinin ve rgnn kontrol iin elle alan hareket mekanizmasnn olmas gerekir, Otomatik seyir iin dnme saysnn verilmesi gerekir, Bakm ve temizleme ilemi iin devir saysnn verilmesi gerekir,

Boa altrma ve silindir ile kapak ine yataklarnn dnn senkronize eden mekanizmann, silindir ve kapak ine ray arasnda bulunmas gerekir.

Yuvarlak rme makineleri ya direk olarak elektrik motoruyla ya da ortak bir transmisyon tekilat ile hareket ettirilirler. Her makine; makine ap, sistem says, makine incelii, iplik ve rme kuma zelliklerine gre makine farkl hzlarda ve yklemelerde altrlabildiinden, motor gcde makinenin bu zelliklerine gre deimektedir. Yuvarlak rme makinelerinde uygun gteki elektrik motorundan alnan hareket, kay kasnak vastasyla iletilirler. Ana milden de gerekli yerlere uygun dililer ve anzman yardm ile datm yaplarak, iplik sevk organlarna, rc niteye, kuma sarma ve ekme ksmlarna aktarlr. Ayn hareket kaynandan yararlanlarak toz flemek iin pervane donatmna, toz emme tekilatna, hava ve yalama tekilatna da hareket verilebilmektedir. zellikle pervane, toz emme ve yalama tekilatlar ana motordan ayr olarak, kk zel motorlardan aldklar hareket ile altrlmaktadr.

Resim 4: Yuvarlak rme Makinesinden Bir Grnm

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Yuvarlak rme Makinesi Hareket Verme ve letme Mekanizmalarnn ncelenmesi Tarih Onaylayan

15.06.2012

plik Cal Ve plik Sevk-Kontrol Elemanlar Yuvarlak rme makinelerinde rme ilemine katlan iplikler, bobinler halinde iletmeye gelir. Bu iplik bobinleri, ipliklerin dzgn bir ekilde rme blgesine sevk edilmesi iin calk ad verilen bir tayc zerine yerletirilmitir. Yuvarlak rme makinelerinde calklar makineden bamsz olarak ayr bir para halinde dizayn edilmitir. letmede yandan besleme tipi calklar kullanlyor. Bu durum yer tasarrufu salar. Byk bobin kullanabilme imknn artrr, iplik rezerve kontrolnn rahat bir ekilde yaplmasn salar, daha rahat ve gvenilir allabilmesi bakmndan ve yksek sistemli makinelere ok uygun olmas v.b. sebeplerden dolay tercih edilmektedir.

ema 3: Bobinlerin makinenin yan tarafna yerletirildii, yandan calkl yuvarlak rme makinesinin ematik gsterimi; a) Bobin cal, b) plik bobinleri, c) plik sevk borular, d) iplik besleyiciler (furnisr), e) rme iplii, f) rme elemanlar, g) Yuvarlak rme kuma, h) Vantilatrler

Calktaki bobin zerinden salan iplikler, rme inelerine gelinceye kadar u ksmlar zerinden sevk edilirler: a) Kalnlk (Dzgnlk) Yoklama ve Kontrol Elemanlar: allan ipliin numarasna bal olarak farkl iplik geme delikleri bulunur. Her iplik numarasna uygun delikten gemez ise kaln ve hatal ksmlar rc inelerden geer ve rme hatalar oluur. b) Gerginlik Kontrol ve Sinyal Lambalar Gerginlii fazla olan ve kalnlk yoklama ksmndan zor geen ipliklerin, rme kuma zerinde hata oluturmamas iin, ipliin gerilim etkisi altnda kontrol lambas yanmas suretiyle makinenin durmasn salarlar. plik Sevk Sistemi

plikler yukarda belirtilen n kontrollerden getikten sonra rgnn iplik ihtiyacna gre, eitli ayar durumlarna uygun ekilde, belirli bir sevk hz ve gerilim ile rme inelerine iletirler. Bunun iin yuvarlak rme makinelerinde kullanlan iplik sevk prensipleri unlardr;

1) Negatif iplik sevki, 2) Pozitif iplik sevki, 3) Birleik iplik sevki.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde plik Cal ve Sevk Kontrol Elemanlarnn ncelenmesi Tarih Onaylayan

16.06.2012

Bu sistemlerden iletmede kullanlan pozitif iplik sevkidir. Negatif sistem baz olumsuz yanlarndan dolay kullanlmazken birleik iplik sevki ise yeni gelitirilmi bir metottur ve henz iletmede denenmemitir.

Pozitif plik Sevki pliklerin merkezi bir mekanizma ile hz ve sevk miktarlarnn ayarlanarak, rme inelerine ihtiyac kadar olan ipliin stten beslenerek sevk edilmesidir. Buna, ekle bal iplik sevki de denir. Bu prensipte ilmek boylarna gelen iplik eitlenebilir. Doku kalitesi daha dzgn ve yksek olur.

Resim 5: Yuvarlak rme Makinesinde plik Sevki

Sevk Edici Sevk edici olarak furnisrler kullanlr. Furnisrler;

Band Furnisr Ymal Furnisr Dili Furnisr Rleli Furnisr

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde plik Sevk Edici ve Furnisrlerin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

18.06.2012

Bunlardan letmedeki yuvarlak rme makinelerinde kullanlan Band Furnisr dr. u ekilde alr;

Band Furnisr

ema 4: A.Yuvarlak rme makinelerinde band furnisr ile pozitif iplik sevk mekanizmas; ( a) plik bobini b) plik besleme kasna c) Besleme band d) plik verici rlesi e) iplik yakalaycs f) plik klavuzu ) B.Band furnisrnn bytlm hali Band furnisrleri zellikle her sistemdeki iplik miktarn sabit tutmak amacyla kullanlrlar. Her sistemin zerinden sonsuz band geen bir role taklmtr. Band hareketini bir aln dilisi zerinde bulunan kasnaktan alr. Kasnak evresini byltp kltmek suretiyle, band hz deitirilir ve sevk edilen iplik miktar da deitirilebilir. pliklerin hepsi ayn hzla alr ve bu sistemde bobin zerine direkt dm yoklaycsda yerletirilmitir. Elektrikli kopuk yoklayc zerinden iplik, band furnisre gelir ve iplik band ve role arasndan dnen bandn hzna uygun olarak bobinden ekilir.

Resim 6: Yuvarlak rme Makinesinde Furnisr

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde plik Sevk Edici ve Furnisrlerin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

18.06.2012

RC MAKNE ELEMANLARI Makine zerinde rme ilemi yapan, hareketli ve hareketsiz ksmlar rc makine elemanlarn oluturmaktadr. rc makine elemanlar u ksmlardan olumaktadr: Esnek Ulu ne

1. rme ineleri, 2. ne yataklar, 3. Kilit mekanizmalar, 4. plik klavuzu, 1. rme neleri

ema 5: neler

Dilli ine

Yardmc elamanlar ise;

5. Kuma sarma ve
ekme tertibat,

6. Kontrol
gvenlik elemanlar

ve

Yuvarlak rme makinelerinde tek ucu kancal ineler, yuvarlak rme haroe makinelerinde ise ift ucu kancal ineler kullanlmaktadr. Esnek ulu ine ise; hzl almaya ayak uyduramad, yeni desenlendirme imknlarna uygun olmad, dayanksz olduu ve sistem saysn azaltt iin yuvarlak rme makinelerinde bugn nemini yitirmitir.
zgl rmede kullanlan ve hzn artmasnda byk rol olan srgl ineler ise yuvarlak rme makinelerine uygulanmaya allmaktadr.

2. ne Yataklar

asit olar ak

yuvarlak rme makineleri , dz

Me-As tekstil yuvarlak rme makinelerinde kullanlan dilli inedir rme makinelerindeki inelerin daire eklindeki yerletirilmesiyle elde edilmitir denebilir. Ancak

burada ineler, ine yatandaki ine kanallarna yerlemi olup, bu kanallar zerinde bulunan hareketsiz kilit paralar tarafndan ilmek hareketinin yaplabilmesi iin tahrik edilirler. ne yataklarnn numaras makinede kullanlacak inelerin numarasna daha doru bir deyimle makine inceliini belirler. 3. Kilit Mekanizmalar (rme elikleri) ne ve platin kilitlerinin temel grevleri, istenilen rme ekline gre inelerin tek tek hareketlerini salamak, rg hareketlerini (ilmek, ask, atlama) dzenlemek ve ilmek skln ayarlamaktr. Hareketin bykl inenin ebadna, formuna ve tutma drme platinine baldr. Bundan baka eer farkl ayak boylarnda inelerle veya yardmc platinlerle allyorsa bunlarn almamas veya almas iin seme grevini de yapar.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde rc Makine Elemanlarnn ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

19.06.2012

Kilitlerin inelere hareket verebilmesi iin i ksmnda sabit veya hareketli bir mekanizma ekli bulunmaktadr. Bu makinenin ekil almasnda ine aya ykseklii ve boyu rol oynar. Bundan dolay mekanizmann ekli ayak geniliine gre ve verilebilecek rg hareketi trne gre belirlenir. ne, kilit iindeki kanallardan hareket ederken u pozisyonlardan geer;

1. lmek iin tam ykselme pozisyonu 2. Ask iin yarm ykselme pozisyonu 3. Atlama iin dz bir kanal ierisinden (ykselmesiz) geme pozisyonu 4. Mekanizmann geli ksmna ileri geri veya yukar aa hareketli ek bir para ile ilmek boyu ve sklk ayar pozisyonu 5. lmek aktarma pozisyonu

ema 6: Silindir kilidinin iyaps; a) Uzun ayakl ine, b) Ksa ayakl ine, c) Ksa ine ekme paras, d) Ksa ine kar ekme paras, e) Uzun ine ekme paras, f) Uzun ine kar ekme paras, g) lmek kam, h) Ask kam, ) Atlama kam, j) Rlyef kam

Kilitler silindir ve kapakta olmak zere, makinenin inceliine ve apna bal olarak sistem says ile besleme saysnn adedi ile ayn olmaldr ki her sistemde ayr bir rg hareketi ve ayar yaplabilsin. Yukarda saylan hareketlerin yaplabilmesi iinde buna uygun kilit paralar lazmdr. ne Kaldrc: neleri normal dz konumda rme pozisyonuna getirir. ne ndirici: neleri aa indirmede yardmc olan karlama parasdr. neleri normal pozisyondan ilmek skma ve drme pozisyonuna getirir. Karlama Paras: Bu para, ineleri ilmek sra pozisyonundan normal pozisyona getirir. Emniyet ve ne Sevk Paralar: nelerin dzgn bir ekilde sevkini salar ve ayn zamanda kilidin st ksmn kapatr. Kilit mekanizmas iinde ilmek sralarnn dzgn olarak yaplmasn salamak amacyla, ilmek skln ve yksekliini ayarlayan bir sklk paras vardr. Yuvarlak rme makinelerinde kilit mekanizmas daha ziyade sabit olarak grev yapar. ema 7: Tek plakal yuvarlak rme makinelerinde rme inelerinin kilit kanallarna gre ematik gsterimi ; (Bu ekilde ineler ykselip alalarak ilmek olutururlar.) a) ne yata, b) rme ineleri, c) Kilit, d) Kilitteki ine kolu, e) ne aya.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde Kilit

Tarih 20.06.2012

Onaylayan

09TM2060

Mekanizmasnn ncelenmesi

4. plik Klavuzlar (Mekikler) Yuvarlak rme makinelerinde iplik klavuzlar eitli ekillerde deiik rme amalarna gre yaplabilen, zerinde ipliin getii kanal ve gzleri bulunan rmeye yardmc elemanlardr. Her sistem iin en az bir adet olmak zere iplik klavuzu yerletirilir.

ema 8: Yuvarlak rme makinelerinde kullanlan iplik klavuzlarnn inelere gre alma pozisyonlarnn ematik gsterimi; a) plik klavuzu (mekik), b) Silindir ineleri, c) Kapak ineleri, d) Mekik gz.

plik klavuzlarnn yuvarlak rme makinelerindeki ana grevleri bobinlerden gelen kontrol edilmi, gerginlii ayarl iplii rme inelerine en uygun ekilde yatrarak vermektir. Bundan baka rme esnasnda serbest halde kalan kapanacak ine dillerini tutmak ve kapanmasna engel olmak grevini de yerine getirirler. Her sistemde incelik ve sistem geniliine gre allan ine says, iplik klavuzu geniliini belirler. plik klavuzu genilii ise makine inceliine ve kilit konstrksiyonuna bal olarak deiir. plik klavuzunda, arasndan iplik sevk edilen zel bir delik almtr. plik klavuzunda ipliin kesilmesini nlemek iin delikler porselen vb. ile kaplanm ve ineye zarar vermemesi iin ine tarafndaki i yz sertletirilerek iyice parlatlmtr. 5. Kuma ekme ve Sarma Tertibat Yuvarlak rme makinelerinde rlen kuma rld kadar uygun gerginlikte ekim silindirleri tarafndan ekilerek sarlmak zorundadr. Kuma ekme ve sarma mekanizmasndan istenilen zellikler unlardr:

1) Kullanlan iplik ve yaplan rgnn eidine gre ekim kuvvetinin kademesiz olarak ayarlanabilir olmas, 2) ekilecek olan kuma miktarnn, rlm olan miktara gre ayarlanabilmesi gerekir, 3) Btn iplik materyallerinin kuma ekme silindirleri arasndan geebilmesi gerekir, 4) ekim kuvvetinin, rgnn btn geniliince eit olmas gerekir,

5) Kuma yzeyinde hasar oluturmamas gerekir.

ema 9: ekim ileminin yapld mekanizmann ematik grn

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde rmeye Yardmc Elemanlarn ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

21.06.2012

6. Kontrol ve Gvenlik Elemanlar Yuvarlak rme makinelerinde kontrol elemanlar, mekanik, elektrikli ve optik olarak alan bir hata oluumunda rme ileminin hatal olarak devam etmemesi makinenin zarar grmemesi iin makineyi durduran gvenlik elemanlardr. plikler, ineler ve kumalar iin tertiplenmilerdir. a) plik Kontrol Elemanlar plik sevkini ve iplik beslemesini tamamlayan bir ilemdir.

ema 10: Yuvarlak rme makinelerinde iplik sevki ve iplik kontrol elemanlarnn kesit grn a) Bobin calk sehpas, b) Bobin, c) pliin ters ynde kamasn nleyen sistem, d) plik tansiyon yoklayc, e) plik besleme sistemi (furnisr), f) plik klavuzu, g) Tek ucu kancal ine.

Resim 7: Yuvarlak rme Makinesinde plik Kontrol

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde Mekiklerin ve rmeye Yardmc Elemanlarn ncelenmesi Tarih Onaylayan

22.06.2012

Gerginlik Yoklayc: pliklerin klavuzlara belirli bir gerginlik altnda verilmesini salamak amacyla konulmulardr. Makine zerinde iplik gerginliinin belirli bir deerin zerine kmasna izin vermeyerek krmz yakar ve makine durur.

1- Kopu Yoklayc:
plik kopmalarnda veya ine hasarlarndan doan sorunlarla elektromanyetik veya mekanik koparma faaliyetine geer.

1- Dm Yoklayc:
nelere hatal iplik gitmesini nler. plikteki ok kaln yerler, dmler, vs. bu yoklayclardan geerken taklr. Eer bu iplik kontrol edilmeden giderse ineye hasar verebilir.

1- Koparma Tesisat:
plik durdurucu ve ine denetleyicisinden oluur. Makinede doacak sorunlarda, iplik durdurucu ve ine denetleyicisi ipliin kopmasn salar ve makineyi durdurur.

2) ne Kontrol Elemanlar 2- ne Yoklayclar

ne krlmalarnda ve hatalarnda krmz sinyal vererek makineyi durduran ve bu sayede de arzann nerede olduunun tespit edildii ine kontrol elemanlardr. Makineyi durdurma olay, ine dilinin herhangi bir sebeple alamad durumlarda, kapak dil yoklaycsna arpar ve yukar doru itilen yoklayc elektrik sinyali ile makineyi durdurur.

ema 11: ne dilinin herhangi bir sebeple kapal kalmas durumunda devreye giren ine yakalayclar;

Kapak inelerinin kontrol, Silindir inelerinin kontrol, a) ne dedektrleri, b) Kapak inesi, c) Silindir inesi.

c) Doku Kontrol Elemanlar rlen doku, geniletici emberden geerek sarma silindirine gelir. Burada kontrol fotosel yardm ile olur. Delik olduunda fotosel darya geirecei iin makineyi durdurur.
rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Yuvarlak rme Makinesinde rmeye Yardmc Elemanlarn ncelenmesi Tarih Onaylayan

23.06.2012

BOYAHANE
Ak en Ama lemi Bu ilemin fabrikada yaplma amac ve ilemin ana hatlar u ekildedir. Top halinde gelen rme kumalar yuvarlak rme makinelerinde rlm olup tp eklinde toplara aktarlmlardr. Bu ilemi yapan ak en makinesi basit bir tertibattan oluur. Birka mil zerinden geen top kuma bombeli bir acnn iine girmesiyle ier, bu ime ve alttan gerekletirilen ekme sayesinde gerilen kuma dzgn bir hal alr. ien noktada bulunan bir bak kuma dzgn olarak belli bir noktadan kesmek sureti ile ak en haline getirir. Tp halindeki kumalarn ak en haline getirilmesi srasnda meydana gelebilecek en byk problem may dnmelerinden salanan ve kesilen noktann iyi ayarlanamamasndan kaynaklanan kvrlama ve dnme problemleridir. Ak en makinelerinde en ok dikkat edilmesi gereken nokta budur, nk burada yaplan bir hata kuman tm retim aamalarnda allmasnda ok byk zorluklar beraberinde getirir.

Kasar lemi Pamuklu rnler ham halde sarmtrak bir renge sahiptir. Bu da ierdii renkli pigmentlerden kaynaklanr. Aartclar lifler ierisindeki renk bileikleri ile tepkimeye girerek onlar etkisiz hale getirir. Aartmann amacda budur. Yani aartma; tekstil mamulnn hem rengini giderip daha iyi bir grnm kazanmas hem de beyazlatlmas ilemidir. Bu ilem srasnda ayrca, elyaf zerindeki yabanc maddelerde uzaklatrlmaktadr. Ak renkte boyanacak ya da baslacak kumalar mutlaka aartlmaldr. Koyu renk boyanacak mamullerde ise aartma yaplmayabilir ya da istee gre hafif bir aartma yaplabilir. letmede de her trls yaplmakta olan kasar ilemleri aada aklanmaktadr. a) Tam Aartma, Tam Kasar Bu ilem, beyaz olarak piyasaya srlecek ilemlerde uygulanr. Mamul piyasaya beyaz olarak kt iin ok iyi bir beyazlatma ileminden geirilmektedir. Buda;

Daha etkili bir beyazlatma maddesi kullanmak Aartma sresini ve koullarn arlatrmak

Kombine aartma yapmak ile salanr. Aartmann fazla yaplmas, hidrofillii ve beyazl arttrr. Fakat kullanlan kasar maddesinin fazla olmas srenin uzamasn ve maliyet artn beraberinde getirir. Ayrca mamullerde arlk kayb fazla olur. zerindeki yalar ve yumuatc maddeler ortamdan uzaklaaca iin mamul sertleir ve tuesi olumsuz etkilenir. letme kasarlamada hidrojen peroksit kullanmaktadr. evreyi kirletmemekte ve ekolojik hayata hibir zarar vermemektedir. Bu aartma ynteminde meydana u reaksiyonlar meydana gelmekte ve kuma beyazlamaktadr.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Boyahanede Temel lemlerin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

25.06.2012

Hidrojen peroksit ( H2O2 )%35 %40 %50lik konsantrasyonlarda bulunur. H2O2 uygulama kolayl ve iyi beyazlatma etkisinden dolay en ok kullanlan aartma maddesidir. Ya mum gibi yabanc maddeler tamamen uzaklat iin hidrofilite olduka artar, fakat tutum sertleir. PH deeri 11 olmaldr. Bu deeri aarsa elyaf zarar grr. Depolama ve aartma srasnda H2O2 in paralanmamasna dikkat edilmelidir. Is k hidroksil iyonlar gibi birok etken paralanma hzn arttrsa da zellikle; altn, gm, platin, cva, bakr, demir gibi metallerin ve bunlarn oksitlerinin paralanmaya etkisi ok fazladr. Bunun sonucu olarak, aktif oksijen elyaf makro molekllerini oksitleyerek paralanmaya yol aar. Baz maddeler ise H2O2 nn paralanma hzn azaltr. Bunlara stabilizatr denir. Pamuklu kumalarn aartlmasnda stabilizatr olarak magnezyum silikat kullanlr.

letmede tam kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir.

NaOH %2,5 H2O2 %6 Islatc %0,5 Ya. Sk. %0.2 b) Yarm Aartma, Yarm Kasar, eker Kasar Boyamada ve baskda parlak renk ve uygun beyazlk derecesi elde etmek iin yaplan bir aartma ilemidir. Koyu boyanacak mamulde her zaman aartma yaplmaz. Fakat kuma ak renge boyanacaksa koyu renge nazaran daha fazla, piyasaya beyaz olarak srlecek mamule nazaran daha lman bir aartma yaplr. Bu eker kasar olarak tabir edilir. Yarm aartma orta ve koyu tonlar iin yaplan aartmadr. Ak

ton boyamalarda istenilen parlakl ve canll vermez. Bu durumlarda tam aartma uygulanr. eker kasarnda tam kasara gre daha az aartma maddesi ve kimyasal madde kullanlr. Sre daha ksa tutulur.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Boyahanede Temel lemlerin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

26.06.2012

letmede eker kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir.

NaOH %1 H2O2 %1 Islatc %0,5 Ya. Sk. %0.2 c) Optik Kasar Dier iki aartma yntemine gre aartlm yani kasarlanm kumalar hafif sarmtrak bir nansa sahiptir. Bilindii gibi bir maddenin beyazlk derecesi o madde tarafndan insan gznn grebildii spektrum blgesinde ( 400750 nm) yanstlan nlarn miktarna baldr. lgin olan husus, ayn beyazlk derecesindeki ( yani bahsedilen aralkta yanstlan nlar ayn olan ) iki maddeden insan gznn hafif mavimtrak nansa sahip olann, hafif sarmtrak nansa sahip olanndan daha beyaz alglamasdr. Bu husus insan gznn bir yanlgsdr. Optik beyazlatclar mortesi nlar absorbe ederek aktifletiklerinden dolay gne nda ok etkili olmalarna kar lamba nda bu kadar etkili olamamakta ve ilevini tam olarak yerine getirememektedir. yi beyazlatlmam bir malda optik beyazlatcy arttrmak bir ie yaramaz. Bu sararmay arttrarak maln beyazlktan iyice uzaklamasn salar. letmede optik kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir.

NaO H %2,5 H2O2 %6 Islatc %0,5 Ya. Sk. %0.2

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Boyahanede Temel lemlerin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

27.06.2012

Bir boya iletmesinde ana hedefler neler olmaldr?

1. retimde 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Yksek renk verimi ok iyi ykanabilirlik Boyamada stabilite Yksek haslk dzeyi Daha az tuz ihtiyac Yeni boya formasyonlaryla uyum

2. Mteri iin 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Atk suyun (renkli ksmn) daha az etkilenmesi Yksek repete edilebilirlik Yksek kalitede rnler Dk banyo oranlarna uygun tipler Dozajlamaya uygunluk Tuz ve alkali miktarlarnn azaltlmas Souk (sarp) bekletme ve ektirme metotlarna uygun gam

letmede Boyama letmede boyama dairesinde overflow ve HT tipi jet boyama makineleri kullanlmaktadr. Boyarmadde olarak reaktif boya kullanlmasna ramen i pazara alld iin kaliteden biraz dn vererek koyu renklerde direkt boyada kullanlmaktadr. Bunun sebebi koyu renklerde reaktif boyann ok pahal olmas ve direkt boyalarn koyu renklerinin zelliklerinin reaktife olduka yaklamasdr. Bu sebepten dolay her iki boyamaya da herhangi bir ayar deitirmesi yaplmasna gerek kalmadan uyum salayan overflow boyama makinelerinde koyu renklerde direkt boya kullanlmaktadr.

Resim 8: Overflow Boyama Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Boyahanede Temel lemlerin ncelenmesi Tarih Onaylayan

28.06.2012

Reaktif boyarmaddelerin genel zellikleri Reaktif boyarmaddeler uygun koullar altnda lif ile kimyasal reaksiyona girerek, kovalent ba zelliine sahip tek boyarmadde snfdr. Karakteristikleri kk ve basit molekl yaplarna sahip olmalardr. Kk parack zellii life hzl bir ekilde nfuz etmelerini salar. ok parlak renklere sahip reaktif boyar maddeler basit yaplarnn sonucu olarak spektrumlarnda ok dar ve yksek pikler gsterirler. Boyarmadde grubu olarak azo grubu ieren reaktif boyarmaddeler basklarda yksek kalite gsterirler. zellikle pamuk basksnda yksek k ve ya haslklarna sahip parlak renkler elde edilir. Reaktif boyarmadde ile boyanacak ya da baslacak iyi bir n terbiye ilemi grmeleri gerekmektedir. zellikle niasta halnn uzaklatrlmas zorunludur. Aksi halde boyarmadde materyal yerine niasta hal ile reaksiyona girer. Tm aartma maddelerinin de iyi bir durulama ile materyalden uzaklatrlmas gerekmektedir.

Reaktif boyarmadde ile selloz elyaf arasndaki reaksiyon Boyarmadde ile selloz liflerinin ba yapmasn salamak zere ok eitli yntemler vardr. Boyarmadde bir alkali zeltisinden tek adml emdirme, kurutma yntemi ile aktarlabilir ya da ntral bir zeltiden aktarlarak daha sonra ayrca alkali muamele uygulanabilir. Rengin inkiaf iin ayn zamanda sda kullanlabilir. Her durumda, kuma boyamadan sonra fikse olmam ( boyarmadde banyosundaki su ile ba yapm olduu iin boyamada bir deeri olmayan ) , elyafa fiziksel balarla balanm boyarmaddelerin uzaklatrlmas amac ile iyice sabunlanr. Boyarmadde bnyesinde iki veya daha fazla reaktif grup bulunabilir, bu tip boyar maddeler elyafla bifonksiyonel reaksiyona girerler. Sonuta; boyarmaddenin elyafla yapt ban ok salam olmas nedeni ile fikse edilmeleri de ok iyidir. Bu da boyamann hasl ve boyarmadde verimi zerine etki eden nemli faktrlerden biridir. Direkt Boya letmede ok sk olmasa da siyah boyama gerekletirilecei zaman kullanlan bu boyarmadde snf reaktif boyarmaddelerin fiyatlarnn ok yksek olmasndan dolay tercih edilmekte ve koyu renklerde zellikle siyah renkte olduka iyi sonu vermektedir Buna en basit rnek u ekilde verilebilir, canl bir krmz boyama iin %2 lik bir direkt boya kullanm yeterli gelirken ayn canllkta %4 %5 lik bir reaktif boya sarfiyat gerekleir. te bu sebeplerden dolay ok yksek haslklara sahip olmasa da iletmede bazen tercih edilebilmektedir.

1 2 3 4

Direkt boyarmaddelerin baz genel zelliklerinden bahsetmek gerekirse unlar sylenebilir. Direkt boyarmaddelerin pamuk boyaclnda kullanm evreyle ilgili nedenlerden snrlandrlmtr. Molekl yaplar bakmndan ok byk bir ksm disazo ve poliazo gruplarndan meydana gelen direkt boyarmaddelerle selloz ve rejenere selloz liflerinde kolay ve ucuz boyamalar yaplabilmektedir.
Direkt boyarmaddeler ucuz mallarda tercih edilmelerine ramen siyah boyamalarda reaktif boyarmaddelerin fiyatlar nedeni ile direkt boyarmaddeler daha fazla kullanm alanna sahiplerdir. Direkt boyarmaddelerle pamuun boyanmasnda en nemli etkenler zaman, scaklk ve tuz konsantrasyonudur. almann Konusu Boyamada Kullanlan Boyarmaddelerin ncelenmesi Tarih Onaylayan

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

29.06.2012

Direkt Boyarmaddelerin Avantajlar 1 Suda znrler

2 3 4 5 6

Herhangi bir zel ileme tabi tutulmadan lif tarafndan alnabilirler Elyafa kar substantiviteleri yksektir Boyama ilemleri ok basittir. Boyama srasnda kuvvetli PH deerleri ve sert koullar gerektirmediinden elyaf zarar grmez Direkt boyarmaddeler ucuzdur

Direkt Boyarmaddelerin Haslklar Orta derecede ya (ykama, ter, su, vs.) haslna, dk k haslna sahiplerdir. Boyarmaddeye bal olarak normal tipinde ya haslklar genellikle 34, bazlarnda 12, k haslklar genellikle 34, bazlarnda 12 dir. (Deerlendirmeler 5 zerinden yaplmtr) Haslklar daha yksek olan pahal boyarmadde markalarnda ya hasllar ard ilemlerden sonra 4 5 k hasllar 47 olabilmektedir. letmede Kullanlan Boyama Makineleri, zellikleri ve Boyama ilemi lemede daha ncede deinildii zere Overflow ve HT tipi Jet boyama makineleri ile boyama ve kasar ilemleri yaplmaktadr. 4 adet Overflow ve 4 adet HT tipi Jet boyama makinesi bulunmaktadr. Overflow 100oCnin altndaki scaklklarda alr. Flotte oran 1/10 dur. En ok kullanlan boyarmaddeler reaktif boyarmaddelerdir. nce makineden ayr bir kazanda boyarmadde zeltisi makineye verilir. Gerekli miktarda su konulur. Boyama ektirme yntemine gre yaplr. Kuma makineye verilir ve iki ucu dikilir ve kuma dndrlr. Bir kerede her gz 100 kg kuma boyayabilir. Overflow makineleri, jet ve haspel makilerinin bir kombinasyonu olarak dnlebilir. Bu makinelerde, haspellerdeki gibi bir krk bulunmakta olup, bu krk normal olarak tahriklidir ve kumaa hareket verir. Aka ortada olduu zere, kuma ve flottenin iinden getii tama borusu iinde sirkle eden flotte de keza kuma hareketini temin eden kuvveti salar. 100 C in zerinde boyama scaklklar gerekmeyen durumlarda, rnein %100 pamuklu, akrilik ve akrilik karmlarnn boyanmasnda, overflow makineleri dk banyo oran, kuma daha yumuak ileme ve dk makine maliyeti oran gibi avantajlara sahiptir Jet makinesinin ana eleman dzedir. Makinenin bu aksamnn iki ilevi vardr. Bunlardan biri mamul sirklsyonunu salamak, dieri ise kuma hareket ettirmektir. Yksek afinite ve fiksaj zelliklerine sahip reaktif boyarmaddeler, rme pamuklu kumalar ksa flottede atmosfer artlarnda alan jetlerle klasik boyama yntemlerindeki metotlardan birisi ile boyanabilir. Nispeten dk ak hzlarnda, flotte silindirik boru iinden yumuak bir ekilde ve olduka dorusal olarak geer. Ak hz artmaya devam ettike, belli bir noktadan sonra girdap oluturur. Girdapl ak halinde, flotte kk girdap ukurlar oluturur ve bylece girdabn dn ekseni etrafnda dk basnl blgeler meydana gelir. te bu dk basn seviyesinde, kuma jetin k ksmndan emilerek ekilir. Girdap ayn zamanda flottenin iyice karmasn ve elyaf ile yer deitirmesini temin eder.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM

almann Konusu letmede Kullanlan Boyama

Tarih

Onaylayan

09TM2060

Makinelerinin ncelenmesi ve Boyama lemi

30.06.2012

Resim 9: Overflow Boyama Makinesi

Resim 10: HT Tipi Jet Boyama Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu letmede Kullanlan Boyama Makinelerinin ncelenmesi ve Boyama lemi Tarih Onaylayan

30.06.2012

Overflow Boyama Makinelerinde Kumalarn Boyanmas Boyama metotlarn incelemeden nce tp veya dz rg kumalarla almadaki farkllklar grmekte yarar vardr. Tp ve dz rg kumalar Boyanacak triko rg mallar tp halinde boyanr. Bu ekilde almann balca nedenleri unlardr;

1 Kenar kvrlmalarn nlemek. Tp halindeki kuma kesilip enine ak duruma getirildii zaman kenar kvrlmalar oluur. 2 Kuma yzeyinin deforme olmasn nlemek. 3 Yzey tylenmesinin nlenmesi. Bu problem filament ipliklerden mamul kumalarla ilgili bir
problem olmayp, kesik elyaf iplikler kullanld zaman karlalabilen bir durumdur. Tipik rnek akrilik veya pamuktan mamul tek iplik jarse kumalardr. Baz durumlarda, tp halinde rlm olmasna ramen, kuman ya ilemlerini enine ak olarak yapmak tercih edilebilir. Tekstre ipliklerden mamul sk ilmek yapsna sahip kumalar, tp halinde ya ilemlere tabi tutulduklarnda deforme olabilirler. Bunun neticesinde kuman orta ksmnda kalc bir izgi oluabilir. Ve buda ya ilemler sonunda kuma kesilerek ald zaman aka grlr. Orta ksmnda bulunan bu tr izgiler, tp halindeki kuma ya ilemler ncesi ambarlarda uzun sre bekletilirlerse de oluabilir. Dz rg mallarn ya ilemleri ayn ekilde yaplr. zellikle sentetik elyaftan mamul kumalarn ya ilemleri halat halinde yaplrsa, halat izleri oluur. Scak ve slak durumdaki bu tr kumalar krk vaziyette muhafaza edilirlerse, krklklar kalc olarak fikse olabilirler. Dz rg kumalarda halat izlerini nlemenin bir yolu, bu tr kumalar halat halinde almamak ve her zaman enine ak durumda bulunmasn temin etmektir. rg kumalarn enine ak durumda almasna uygun tesis bu iletmede olmadndan kuma bir kenar boyunca dikilerek tp haline getirilmektedir.
ster tp halinde rlm, ister dikilmek sureti ile tp haline getirilmi dz rg kuma olsun tp halindeki kumalar boya banyolar gibi flotteler iin ekilirken, tpn i ksmnda bulunduklar hava ve yine i ksmna teekkl eden buhar nedeni ile ime eilimi gsterirler. Bu ime sayesinde kuma zerinde oluan krklklar devaml olarak yer deitirirler ve bylece ayn blgede kalmalar engellenmi olur.

Halat halinde almalarda krma, genellikle krklklarn kuman ilemler srasnda yer deitirmesi sonucu meydana gelirler. Buradan da aka grlmektedir ki halat halinde allan dz rg mallarn makineye ykleme safhasnda zerinde bulundurduklar krk ve krklklar aynen kalr, nk tp mallarda oldu gibi ime sz konusu deildir.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Tp ve Dz rg Kumalarn Boyamada ki Verimliliinin Karlatrlmas

Tarih

Onaylayan

02.07.2012

Overflow Penye Boyamada Dikkat Edilecek Noktalar Overflow boyamalarnda iletmede Turguoise Blue G kullanldnda 60oC de belli bir sre boyama yapldktan bir sre sonra 80oC ye klr. 1520 dakika daha bu scaklkta boyamaya devam edilir. Bunun nedeni Turguoise Blue G 80oCde kumaa fikse olmaktadr. Eer 80oCye klmazsa veya yeteri kadar 80oCde boyama yaplmazsa ykamalarda kuma Turguoise Blue G yi atacaktr. Boyamada, kasar ilemi yaplrken makinenin sarma yapp gzlerinden birinin durmamasna ok dikkat edilmelidir. Bu i iin iletmede her makinenin banda buna bakan bir ii bulunmaktadr. Buna dikkat edilmemesi durumunda malda abraj tehlikesi ok yksektir. Boyamada maksimum seviyenin ok altnda boyama yaplamamaldr. Boyanacak maln miktarna gre boya miktar ayarlanp Flotte hazrlanp mala girildikten sonra su ilavesi abraj yapp boyamay bozacaktr. Bu tehlikeler gzden kartlmamaldr. Boyamada en nemli etkenlerden biri olan scaklk etkisi tabi ki burada da ok nemli etkiler sahiptir. Abraja sebep olabilir. Kasar bitiminde ykamalar iyi yaplmal kuma zerinde kostik veya peroksit kalp kalmad llmelidir eer kalmsa dalgal boyamaya sebep olur. Boyal Mamuln Boyasnn Sklmesi stenilenden ok farkl ve tekrar boyanarak istenilen rengin tutturulamayaca hatal boyama ilemleri sonucunda yaplacak tek ey boyanan maldan boyann sklmesidir. Boyarmaddelerin skm ilemi 2 farkl metotla yaplabilir.

Soda ve Slfat

lk olarak soukta soda verilir. Scaklk 80oCye getirilir. Hidroslfat verilir. 20 dakika allr. Kuman boyasnn skld an boya dklr.

Hipoklorit ile Skme

30 - 35oCde 4gr/lt Hipoklorit ile soukta 45 dakika allr. 80 oCde 1gr/lt hidrojen peroksit ile 15 dakika allr. Daha sonra 80oCde anti peroksit ile 15 dakika allr. OHa baklr. Boyamaya girmeden nce PHn ntr olmas gerekmektedir. letmede skm ilemi birinci metoda gre yaplmakta ve aadaki diyagrama uygun allmaktadr.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan

Boyahanede Boya Skm

03.07.2012

Resim 11: HT Tipi Jet Boyama Makinesi Jet Boyama Makineleri Jet makinesinin ana eleman dzedir. Makinenin bu aksamnn iki ilevi vardr. Bunlardan biri mamul sirklasyonunu salamak, dieri ise kuma hareket ettirmektir. Nispeten dk ak hzlarnda, flotte silindirik boru iinden yumuak bir ekilde ve olduka dorusal olarak geer. Ak hz artmaya devam ettike, belli bir noktadan sonra girdap oluturur Girdapl ak halinde, flotte kk girdap ukurlar oluturur ve bylece girdabn dn ekseni etrafnda dk basnl blgeler meydana gelir. te bu dk basn seviyesinde, kuma jetin k ksmndan emilerek ekilir. Girdap ayn zamanda boya flottenin iyice karmasn ve elyaf ile yer deitirmesini temin eder. Kuma hareket hz jetlerde 400m/dk dr. Yksek kuma hz ve girdapl flotte ak birlikte flottenin banyo ile elyaf arasnda etkin olarak yer deitirmesini salar. Bu yer deitirme olay jet iinde ve jeti takip eden kuma klavuz borusu iinde vukuu bulur ki, boyamann byk ksm bu blgede gerekleir. Bu ekilde etkili bir kartrma, tahmin edilecei zere, ayn zamanda makine iindeki scaklk farklarnn asgariye indirilmesini temin eder. Jetlerdeki kuvvetli trblans nedeniyle ortaya kan ar kprme problem yaratabilir. Kpk nleyici yardmc maddeler kullanlsa bile kayma nedeniyle istenilen sirklasyon engellenebilir ve dzgn boyama kalitesi debilir. Kuman boyuna uzamas asgari dzeydedir.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Jet Boyama Makinesinin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

04.07.2012

Boya Reetelerinin Hazrlanmas letmede overflow boyama makinelerinde boyanacak mallarn ne kadar kimyasal madde konulacana ne kadar boya konularak ileme tabi tutulacana fabrikann boya mutfanda yaplan almalar ve denemelerle karar verilir. Boya laboratuarnda 10 gr lk kesilmi kumalar zerinde yaplan boyama ileri boyanacak kuma kilogramna gre ayarlanr ve orantlandktan sonra boya reetelerine aktarlr. Kuman boyama sonunda istenen tuesine gre eklenecek yumuatc miktarlar deiebilir. Boya Mutfa Laboratuardan gelen boya reetesine gre ve boyanacak kuman gramaj gz nne alnarak kullanlacak bm miktar belirlenir. Boyay hazrlarken dikkat edilmesi gereken nokta, boyarmaddenin banyo iinde homojen bir ekilde karmasn salamaktr. yi bir karm salanamad takdirde erimeyen bm ler kuman yzeyinde leke yapabilir. Ayrca bu bm lekelerinden baka yumuatc lekeleri, makineden kaynaklanan ya lekeleri de vardr. Bunlar ykamayla giderilebilecek lekelerdir. Islak kuman fazla durmasndan kaynaklanan kf lekeleri oluabilir. Genellikle pamuklu, PES karmlar ve az derecede sentetik-lycra kumalarn boyamalar yaplyor. Boyama kazanlarndan kan kumalar santrifjlerde sklyor. Skma ileminden geen mallar halat ama makinelerinde alp, gerek enlerine getirilir. Alan kuma ramz, kurutmaya ve sanfora gider. letmede genellikle reaktif, direkt ve pigment boyalar kullanlyor. Ancak pigment boyalarn dz boyamada migrasyona (boyarmaddenin g etmesi) yol amas sebebiyle dzgnszle neden olduu iin dz boyamadan ok baskclkta tercih edilir. Pigment boyay kumaa fikse ettikten sonra ykama yapmak gereksizdir. Bu da su, enerji, iilik ve kimyasal maddeden tasarruf salad iin daha ok tercih edilir.

Resim 12: Boyahane

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Boyama Mutfa ve Boyama Reetelerinin Hazrlanmas Tarih Onaylayan

05.07.2012

Boyama Sonras Uygulanan Bitim lemleri letmede boyama sonras kuma istenilen tutuma ve son haline getirmek iin birok bitim ilemi gerekletirilir. Bu ilemler skma, kurutma, sanforlama ve ardonlamadr. Bu ilemlerin aklamalar bu ilemler srasnda kullanlan makineler aada aklanmtr.

Ykama Makinesi Ykama makinesinde genellikle baskdan kan mallarn ykamas yaplmaktadr. Makinede ykama sadece su ve sabunla yaplmaktadr. Kuma makineye halat halinde verilir. Makinede geri besleme ile su ve sabun kullanmndan tasarruf edilmektedir. lk iki blmede sabunla muamele edilir. Bu makinede istenildii takdirde optik beyazlatma ilemi de yaplabilir. Balon Skma Makinesi Tp halinde Overflow veya Jet makinesinde ileme tabi tutulmu, kasarlanm veya boyanm yar maml balon skma makinesinde sklarak kurutamaya uygun hale getirilirler. Balon Skma makinesi diye adlandrlan bu sistemde, ya kuma hortum gibidir ve basnl hava yardmyla iirilir. Bu sayede krksz bir hat elde edilmi iken iki lastik silindir vastasyla sklarak belli oranda sv uzaklatrlmaya allr. Balon skma ilemi kurutma makinesine girmeden nce yaplan tek ilemdir. Overflow boya makinesinde boyanm olan mal burada ii bittikten sonra byk plastik leenlere konulur ve balon skmaya doru ynlenir. Bu ilemden sonra srada kurutma ilemi vardr.

Resim 13: Balon Skma Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Ykama ve Skma Makinelerinin ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

06.07.2012

Kurutma Makinesi Kurutma makinesinde ykama makinesinden kan mamullerin ak en halinde kurutmas yaplmaktadr. Kurutma makinesinde direkt olarak silindir yzeyi ile kuma temas sz konusu deildir. Kuma buharla stlan bir kamaraya girer burada yksek bastan dolay kurur. Her kamara scakl farkldr. Burada buhar kazan dairesinden gelen buhar bir boru ile kamaralara girmekte, alttaki ve stteki fanlar vastasyla da homojen olarak yaylmaktadr. Prensip olarak byle bir konveksiyon kurutmann ne kadar yksek scaklktaki gaz (hava) ile yaplrsa o kadar ekonomik olaca sylenebilir. Konveksiyon ile kurutmada scak hava kullanmnn iki nedeni vardr: 1 Is transferi iin gazn daha scak olmas gerekir.

Havann youmadan, sis haline gemeden buhar olarak ierebilecei belirli bir su miktar vardr. Dk scaklkta bu miktar ok azdr. Yani scaklk arttka havann buhar kapasitesi artar ve daha

fazla suyu mamulden uzaklatrabilir.

Resim 14: Kurutma Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan

Kurutma Makinesinin ncelenmesi

07.07.2012

Sanforizasyon Sanforizasyon ileminde ama kuma henz terbiye aamasndayken boyut stabilizasyonunu yaparak kuma istenilen boyutlara getirmektir. Sanforizasyon ilemine balamadan nce tekstil mamulne baz testler uygulanr. Kuman kenarlarndan ve ortalarndan 50 er cm lik 3 adet numune atk ve zg ynnde iaretlenerek kesilir. Sonra bu numuneler laboratuarda amar makinelerinde 95 C de 45 dakika ykanr. Ykama sonras atk ve zg ekmezlik deerleri belirlenir. Bu deerlere gre sanforizasyon ilemi yaplr. Sanforizasyon ilemi kuman en son girdii ilemdir. Apre blmnden kan doklara sarlm kuma sevk silindirlerinden geirilerek nemlendirilmesi iin makinenin st ksmndaki silindirlere gelir. Silindirler kuman nemlendirilmesi iin bir sanfor etkisi oluturulmasn salar.

Resim 15: Sanfor Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan

Boyahanede Sanforizasyon lemi

09.07.2012

ardonlama Kuma tylendirmek ve tutumunu yumuatmak iin yaplan bir bitim ilemidir. ardonlama ileminde kuman makineden bir kere gemesine bir pasaj denir. Pasaj says istee ve duruma gre deiir. ardonlama ileminde en nemli husus mteriden gelmi bir numunenin pasaj saysn belirlemektir. Pasaj saysn belirleme deneme yanlma yoluyla ve kazanlm tecrbelerle salanr. Ham kumaa yaplan ardonlama ileminde ama kuma tylendirmektir. Bask ve boyadan sonra yaplan ardonlamada ama kuman rengi ak kmadysa rengi daha soluk gstermek ya da kumaa yumuak bir efekt kazandrmaktr. Makinede ana kumanda alteri, tarayc ve paralayc silindirler, ortada ana tambur ve germe silindirleri bulunur. ksmda bulunan ana tamburun dn hz sabittir. Kuma gerginlii salayan tamburlar kumala ayn hzda alrlar. Paralayc silindirler ana tamburun tersi istikamette hareket ederek kuma tutar ve vurarak ardonlama yapar. Dier tarayc silindirler kuma paralayc silindirlerden kurtarrlar. ksmda bulunan ana tamburun dn hz, kuman gei hzndan yksek olduundan ve paralayc silindirlere kuma gergin girdiinden kuman ilmek sras ynnde yolunmas ve tylendirilmesi salanr. Aslnda bu durumda mukavemet der. Ama mukavemet kayb sadece kuma eni ynnde meydana gelir. Ancak mukavemet kaybna nazaran yumuak bir tue tercih edilir. Makinenin en arkasnda tarayc silindirlerdeki kalan ipleri ve lif artklarn temizlemeye yarayan zel fralar bulunur.

Resim 16: ardon Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Tarih Onaylayan

Boyahanede ardonlama lemi

10.07.2012

Ramz Makinesi Ramzler kurutmada termofiksaj da ve kondenzasyon da kullanlan gergefli kurutuculardr. Ramzlerde en ve boy ayarlar yaplabilir. Tutucular sayesinde kuman hibir yere demeden sadece yandaki mandallara temas ile sevki salanr. Kuma makineye girmeden nce kurutmaya bir balang ilemi olarak skma ilemi gerekletirilir. Skma ileminden nce kuman iki taraf inelerle ya da mandallarla tutturulur. Makinenin ierisinde boyuna uzamay salayan avans silindirleri bulunur. lmek boyu ynnde ekme avans silindirleri sayesinde salanr. Boyuna uzama istendii lde kontrol altnda tutulabilir. Mandal tayclarda gergin allmaldr. Daha sonra kuma ramz kabinlerine girer. Kabinlerden kta inelerden ya da mandallardan ayrlan kuma doklara sarlr. nelerin karlkl olarak mesafeleri ayarlanabilir. neler aras mesafe gergin tutulur ve ilk kabine kadar enine uzama ayarlanabilir. Bunun yannda enine ynde mesafe ksaltlarak enine ekme salanabilir. Ama genellikle kuma ramzde kurutma yapldktan sonra daha birok ya ileme gireceinden ramzde kuman eni sonraki ya ilemler dnlerek mteri isteinden fazla tutulur. Mesela mteri 150 cm kuma eni istiyorsa kuman ramzden k 152 ya da 153 cm ayarlanmaldr. Ramzlerin kurutucular kompartmanlar halinde imal edilirler. Hangi amala, hangi tr mamuller iin kullanlacana bal olarak kompartman says saptanr. Blmeler 1,5-3 m boyundadr. lk kamarada kuma ok hzl bir ekilde stlr, orta kamarada scaklk sabit tutulur, son kamarada ise scaklk daha dktr. Ramzlerde kurutma kompartmannda kuma yalnzca kenarlardan tutunur ve hibir yere demeden hava yast ile tanr. Kuman hibir yere demeden tanmas, kuman kirlenmesini nler. Kalorifer petekleri gibi dnlebilir. Dzeneklerin(serpantin) iinden geen ya, vakumla dardan emilen havay starak dzelerden kumaa fler. Hava sirklasyonu ne kadar kuvvetli olursa, ortamda oluan su buhar o kadar abuk yer deitirir. Dolaysyla kuma o kadar abuk kurutulur. Burada prensip, alttan ve stten sevk edilen basnl scak havann ya kumala temas etmesi ve kumata bulunan suyu buhar haline evirmesidir. Su buhar ieren hava, zel emme tertibat ile emilerek kumatan uzaklatrlr. Bylece kuma zerindeki btn suyun buharlamas salanr.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan

Ramz Makinesinin ncelenmesi

11.07.2012

BASKI BLM
Bask kuma renklendirmenin dier bir ana yntemidir. Bask iin daha ok zel blgesel renklendirme de denebilir. Bask blmnn ak emas aadaki gibidir; Pazarlama

Desen Dairesi

ablon Dairesi

Varyant

Bask

Me-As Tekstil de sadece rotasyon bask makinesi bulunmaktayd.

Pazarlama Pazarlama mteri ile irtibatta olan ve mteri isteklerine cevap veren blmdr. Mteri ile gerek fiyat gerekse de mamul konusunda her trl diyaloga pazarlama blm girer.

Desen Dairesi ncelikle mteriden gelen desenin tasar formu hazrlanr. Bu formda desenin geli tarihi, ait olduu firma ad, desen kodlar, desenin geli ekli yazlr. Bunun yannda reaktif, pigment hangi boyar madde kullanlacaksa yazlr. Mteriden gelen desen ile allarak raport ayarlamas yaplr. Raport desenin tekrar eden en kk parasdr. Desen srekli tekrar eden raportlardan oluur. Rotasyon baskda desen genilii en fazla 64,2 cm ya da onun az katlar olmak zorundadr. nk ablonlarn evresi en fazla 64,2 cm dir. Desenin raportu ayarlandktan sonra her renk ayr ayr filmlerde allr. Daha sonra bu filmlerin negatif ( yani tersleri ) alnr. Bu ilem gn makinesinde yaplr. Bu filmin negatiflerinde boyanm yerler bo, bo yerlerde boyanm olarak kar. Yani negatif almaktaki amacmz boyanm yerlerdeki ve boyanmam yerlerdeki kalntlar ve aklklar grmektir. Daha sonra negatif filmlerdeki rtlar yaplr. Ve tekrar negatifin negatifi olarak pozitife yani desenin kendisine dn yaplr. Filmlerin akslar st ste oturtularak desen ortaya kar. Desen dairesinde hazrlanan desende raport ayarlanrken raport birimi ( 64,2 - 32,1 vs. ) llerinden rotasyon l ablonu zerindeki belirtilen yerlerden izilen art (+) eklindeki izgiye AKS denir. Ama filmleri st ste koyduumuzda desendeki kaymalar nlemektir. Bask ablonlarn akslardan ayarlanarak kumaa basar. Bylece aklk ( yani beyazlk ) renk kaymas ve renklerin st ste binmesi ( yani renk karmas ) nlenmi olmaktadr. Desen hazrlandktan sonra filmler teker teker rulo haline getirilip akslar st ste ayarlanr. Ve birbirinin stne gelen yerler boyanr. Buna yan kapama denir. Yan kapamann amac; desen ablona ekilirken akslarn st ste bindirilmesi ve yle ekilmesidir. Eer akstan sonra gelen motif varsa ( st ste gelen motif ) bu motifler baskda desenin karmasna ve desenin grnmnn bozulmasna neden olur. Bunu engellemek iin yan kapama yaplr. Yan kapama olduktan sonra desen kart alr ve filmler ablon dairesine gnderilir.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu Bask Blmndeki lem Aknn Gzlenmesi

Tarih

Onaylayan

12.07.2012

ablon Dairesi Rotasyon baskda ablon hazrlama evreleri aadaki gibidir. 1) ember Takma: Rotasyon ablonlar paket ierisinde yass olarak gelir. Bunlarn silindirik hale gelmesi iin her iki ucundan ember geirilir ve 150C de 1 saat frnlanr. 2) Ya Alma (Temizleme) ablonlar silindirik hale geldikten sonra zerindeki pisliklerin uzaklatrlmas iin %40 lk Cr asidi veya ablon temizleyicileri ile temizlenir, bol suyla durulanr ve oda scaklnda kurutulur. 3) Lak ekme (laklama) ablon az miktarda amonyumbikromat zeltisi katlarak hazrlanan ablon lak, ablona srlr ve kurutulur. 4) Kurutma zerine lak srlm ablon 30Cye stlm %40 nem bulunan klimal dolaplarda kurutulur. 5) Pozlama Desen dairesinden gelen ve zerinde desenlerin siyah kalemle izilmi olduu desen folyolar ablonun etrafna sarlr ve 2000 wattlk metal halojen k kayna altnda pozlanr. Pozlama sresi 5 dakikadr. Ik gren yerlerde lak sertleiyor, desen olan yerler ise sertleme olmuyor. 6) ablon Ama ablonlar pozlandktan sonra 510 dakika su banyosunda tutularak yumuatlr, daha sonra iten ve dtan fskiye ile dulanr ve desenin olduu ksmlarda lak kalmayacak ekilde temizlenir. 7) Rtlama Desen aldktan sonra ablonlar kl bir cihazla kontrol edilir ve gerekirse rtlanr. 8) Polimerize ablonlar, tm ilemler bittikten sonra 180Cde 23 saat frnlanr ve bylece lak sertleir. 9) Balk Takma Bask makinesinde ablonun yuvalara oturulmas iin balk taklr. Bu ilemlerle ablon dairesinin ii bitmi olur.

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu ablon Hazrlama Admlarnn ncelenmesi

Tarih

Onaylayan

13.07.2012

Varyant Blm Varyant blm desenin renk varyasyonlarnn denendii ve baskdan nce son ilemlerin, son rtularn yapld blmdr. Bu son ilemler ve son deiiklikler dorultusunda ablonlarla basm yaplr ve yeniden varyasyon dairesinde son kontrol yaplr. Son kontrol srasnda renklerin doru yerde olup olmad, desenin oturmuluu kontrol edilir.

Bask Rotasyon bask makinesindeki kuma enine aclar ve fotoseller yardmyla dzgn bir ekilde giri blmnden krom kapl metal blge zerinden geerek bask blmne verilir. Rotasyon baskda blanket ad verilen kauuktan yaplm sonsuz bir band vardr. Kuma giri ksmnn hemen altndan yaptrc bulunan bir silindir vastasyla blankete yaptrc srlr. Blankete srlen yaptrc suyla kolayca uzaklatrlmaldr. Blanketin hemen st ksmnda rotasyon ablonlar bulunur. Bu rotasyon ablonlarnn iinde sevk borular vardr. Sevk borular da makinenin dnda bulunan pompalara baldr. Bu pompalardan bask pat beslemesi yaplr. ablon iine sevk edilen bask pat rakleler vastasyla kumaa geirilir. Bu sevk borularnda seviye hissedici sensrler mevcuttur. Sensrlere gre pompa otomatik olarak bask pat besler. Rakle ablon iersinde ablona boydan boya dz bir izgi eklinde temas eder. Kuma zelliine ve desene gre eitli rakleler kullanlr. Blanketin altnda her bask ablonun altnda destek ablonu vardr. Makine almaya balad anda destek ablonlarna hava verilerek blanketin yukar kalkmas salanr ve ayn anda rakleler de aaya doru iner. Bu destek ablonu rotasyon bask ablonuna bask grevi yapar. Bu basknn dzgn bir ekilde gereklemesini salar. Bundan sonra kuma blanketten ayrlarak kurutma blmne doru ilerler. Kuma blanketten ayrldktan sonra blanket syrc baklar ve su ile ykanarak tekrar baa doru sonsuz hareketine devam eder.

Resim 17: Rotasyon Bask Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060 almann Konusu Tarih Onaylayan

Bask leminin ncelenmesi

14.07.2012

Baskda asl ama boyann miktarnn belirlenmesidir. Boyann hibir zaman kuman arkasna tam olarak gemesi istenmez. Boyann kuman yarsna kadar gemesi istenir yani arkadan bakldnda ok az belli olan bir biimde boyann grlmesi istenir. Bask ilemi biten kuma hemen kurutmaya girmektedir. Kurutma ilemi ile basklar kurutarak dier ksmlarn (zellikle beyaz ksmlarn) kirlenmemesi ve kumataki nem nedeniyle kflenme ya da rme olmamas salanmaktadr. Kurutma ilemi yaplmazsa ya ksmlar dier ham ksmlar kirleterek ve boyar madde veriminin dmesine neden olarak istenmeyen durumlara yol aar. nemli olan nokta bask ilemi yaplm yzeylerin herhangi bir yzeye temas etmeden kurutulmasdr. Bask ve kurutma ilemlerinden sonra boyar madde henz kumaa nfuz etmemitir. O nedenle boyar maddelerin liflere tamamen balanmas iin fiksaj ileminden gemesi gerekmektedir. Fiksaj ilemleri srasnda kuma yzeylerinde bulunan boyar madde lifin iine nfuz eder ve liflere daha salam bir ekilde balanr. Baskdan kan kumalara iyi bir fiksaj ilemi yaplmazsa iyi bir boya fiksaj salanamaz ve her ykamada boya kumatan kar. Elyafa ve life nfuz etmemi boyann uzaklatrlmas iin fiksaj ileminden sonra kumaa ykama ilemi yaplmaktadr. Ykama ilemi yaplmazsa kuman ykama ve srteme haslklar der.

Resim 18: Rotasyon Bask Makinesi

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan

Bask leminin ncelenmesi

14.07.2012

rencinin Adi ve Numaras Behzat YILDIRIM 09TM2060

almann Konusu

Tarih

Onaylayan