New Biotechnology - Cilt 27, Say 5 - Kasm 2010

TARIMSAL BYOTEKNOLOJYE KARI IKMANIN AIR BEDELL FAYDALARI Andrew Apel P.O. Box 461, Raymond, IA 50667, ABD
E-Posta: info@gmobelus.com, aapel@wildblue.net URL: http://www.GMObelus.com.

Nelerin tarmsal biyoteknolojiye muhalefet tekil ettiinin basit bir tanmlamas yaplp titizlikle uygulandnda, ulusal ve uluslararas gda retim, datm ve ynetim sistemlerinin temel oyuncularn kapsayan geni bir yelpazenin bu tanma girdii hemen grlecektir. Tarmsal biyoteknolojiye kar kmann politik ve finansal kazanlarnn toplam, tarmsal biyoteknoloji salayclarnn elde ettii kazanlardan ok daha byk gibi grnse de, teknoloji salayclar aslnda bu muhalefetten fayda elde etmektedir. Biyoteknoloji karsndaki bu engeller kaldrlsa bile, ancak kendisine yetecek kadar retim yapabilen yoksul iftiler, gelitirilmi tohumlar iin zaten krl bir pazar oluturmazd. Bu konuda rol oynayan karlar toplam, bu tip kk iftilerin tarmsal biyoteknolojiye eriimini sistematik olarak engellemektedir. Tanmlar Bu tartma kapsamnda kullanlan tarmsal biyoteknoloji kart ifadesi, genetii deitirilmi (GD, transgenik, modifiye, genetik mhendislik trevi, biyotek) tarm rnleri ve bunlardan elde edilen gdalar hakknda ar kstlama veya yasaklar getirmek, getirilmesine yardm etmek ve desteklemek iin mli veya siyasi g kullanan her kii, grup veya tekilat olarak tanmlanr. Bu balamda ar kstlama veya yasak terimi, GD rnlerin kalknma balamnda gda arz gvencesi amacyla kullanmn engellemek veya nlemek anlamn tar. Ekonomik sektrlerde normal olarak pek az kimsenin phelenecei ve dolaysyla biroklarnn u ana kadar tehis ettiklerinden ok daha fazla sayda tarmsal biyoteknoloji kart, rahatlkla bu tanmlama kapsamna girmektedir. Bu tartmada tarmsal biyoteknoloji kartlarnn tamam deil, sadece en nfuzlular ele alnmaktadr. Tarmsal Biyoteknoloji Kartlar Yetersiz bilgilendirilmi muhtelif tketiciler ve szde bilimsel camiann marjinal unsurlar bir tarafa braklrsa, tarmsal biyoteknolojiye z itibaryla kar kan kii veya tekilatlar bulmak zordur [1,2]. Ancak, bu teknolojiye kar kmak suretiyle korunabilecek veya elde edilebilecek hatr saylr finansal ve siyasi avantajlar vardr. Tarm Kimyasallar reticisi irketler Hlen piyasada bulunan biyotek rnlerden en iddetli ekilde darbe yiyen irketler arasnda tarm kimyasallar reticileri yer almaktadr. A zararl bceklerin saldrlarna kar direnli olacak ekilde tasarlanm rnler, kimyasal insektisit reticilerinin sat ve gelirlerini dramatik lde drmtr. Glifosat veya glufosinat gibi herbisitlere kar toleransl olarak gelitirilmi rnler de, rakip herbisit reticileri zerinde benzer bir etki yaratmtr. Mesela Hindistanda zararllara kar direnli pamuun devreye sokulmas kimyasal mcadele ilac reticileri iin bir felaket olmu, bunlarn satlar baz blgelerde %70e kadar gerilemitir [3]. Hindistandaki kimyasal irketleri GD pamuk karsndaki muhalefeti desteklemekte olup Hindistan ve dnyann dier lkelerindeki kimyasal irketleri, biyotek rnlerin kstlanmas iin hkmetler nezdinde lobi yapmaktadr [46]. Byle bir durumun 1

gelimekte olan lkelerde ortaya kmas ok daha muhtemeldir. Birok biyotek rnn yasal olduu ABD ve dier gelimi lkelerde, biyotek tohum reticileri ayn zamanda rn koruma kimyasallarnn da reticisidir. Bu durum, irketlerin kimyasal satlarndaki d tohum satlarndaki artla telafi etmelerine imkan tanmaktadr. Gelimekte olan lkelerde ise byle bir telafi imkan yoktur. Oralardaki kimyasal irketlerinin biyotek tohum teknolojisi yoktur ve dolaysyla biyotek rnlerin benimsenmesi onlar iin finansal felaket anlamna gelmektedir. Gda irketleri Gda irketlerinin tarmsal biyoteknolojiye kar kmada gayet ciddi finansal menfaatleri vardr ve bu konudaki muhalefeti hem nakdi, hem de ayni olarak desteklemektedirler. 2006 ylnda dnya gda sektrnn en byk yedi reklam vereni bu reklamlar iin yaklak 8 milyar USD harcamtr [7]. Bu harcama, en zengin gda perakendecileri tarafndan en zengin tketicilere dnk olarak yaplan muazzam bir eriim gayretini ifade etmektedir. Baz lkelerde, bu eriim faaliyetleri kapsamndaki reklamlarda belirli gda rnlerinin GDOsuz olduu eklinde iddialara dzenli olarak yer verilmektedir. Spermarketler Bu reklam yaklamna en iyi rnek, GD rnlerin piyasaya srlmesinden ksa bir sre sonra ngilteredeki balca spermarketlerin benimsedii; kendi zel markal rnlerinin GD bileen iermediini reklam ederek ticari avantaj salama eklindeki kampanyalardr. Bu yaklam sonucunda ortaya kan rekabet, 1999 itibaryla nde gelen btn ngiliz spermarket zincirlerinin kendi st segment markalarn GDOsuz olarak tantmas gibi bir duruma yol amtr [8]. 2008 ylnda en byk sekiz ngiliz spermarket zinciri toplam 349 milyon Sterlin reklam harcamas yapmtr [9]. GDOsuz eklindeki reklam vurgular, kanlmaz olarak biyoteknoloji kart hissiyat yaymakta veya takviye etmektedir. Organik Gda Sektr Organik gda reticileri ve perakendecileri, kamuoyuna, rettikleri gdalarn genetii deitirilmemi olduunu reklam ederler ama hemen hemen hi reklam harcamas yapmazlar [10]. Zira bunlarn reklamlarnn ounluu bakalar tarafndan yaplr. Organik gda retici ve perakendecilerinin yapt dorudan reklamlar, reklam denetim makamlarnca srekli olarak yanl veya yanltc bulunduundan, bu yanl ve yanltc iddialar onlar adna sivil toplum kurulular (STKlar) yapar [11,12,3538]. 2007 yl itibaryla dnya organik gda pazarnn 40 milyar USD byklnde olduu ve bu pazarn %90nn Avrupa Birlii (AB) ve ABDde younlat tahmin edilmektedir [13]. Bu ekonomilerdeki organik gda talebi, arzdan daha hzl gelitii iin ciddi darlklar yaanm olup zengin pazarlarn talep ettii organik gdalarn birou veya ounluu gnmzde gelimekte olan lkelerde retilmektedir [14,15]. Bu durum paradoksal olarak, gelimekte olan lkelerdeki yoksullarn, genellikle, Avrupallar ve Amerikallar iin rettikleri organik rnleri kendileri satn alamayacak kadar fakir olduklar anlamna gelmektedir [16]. Organik retim standartlar, genetik mhendislik trevi tohumlar da dahil olmak zere ou modern tarm tekniinin kullanlmasna izin vermedii iin bu uygulama, gelimekte olan lkelerdeki iftilere gelimekten feragat etmeleri mukabilinde para vermekten baka bir anlam tamamaktadr. Gerekten de bunlarn rettii rnlerin ou mecburen organiktir. Zira bu iftiler, baka bir metot kullanacak maddi gce sahip olmadklar iin organik tarm metotlarn kullanmaktadr [17]. Bu elikinin daha da geni kapsaml bir yansmas olmaktadr. Organik gda sektr, tarmsal biyoteknolojiye kar karak ak arayla en byk maddi menfaati salamaktadr (Tablo 1). Bu durum, modern biyoteknolojiye kar kan neredeyse her finansal ve politik menfaat iinde hissesi bulunan organik gda sektrn,

gelimekte olan lkelerdeki tarmsal gelimenin engelleyicileri arasnda en krl konuma getirmektedir. Tedarik Zinciri Hizmetleri Emtia ve gda datm sektrlerinde faaliyet gsterenlere hizmet veren irketler, tarmsal biyoteknolojiye kar kmaktan ciddi faydalar temin etmektedir. GDO Analizleri Gda ve yemlerdeki GDO ierii konusundaki dzenleyici mevzuat yaygnlap sklatka, GDO ieriini tespit iin analiz yapan irketlere ynlendirilen gelirler artmaktadr. Bu kapsamda ok eitli analizler mevcut olup, analiz bana fiyatlar 6 il 600 US$ arasnda deimektedir [18,19]. Bu analizler pahal ilemler olmakla birlikte, sadece bu analizler yaplabilir olduu iin domu bir global sektrle karlatrldklarnda olduka ucuz saylrlar. GD rn ve gdalar karsndaki duruu nispeten dostane olan ABDde bile GDO analizleri pazarnn 2007 ylndaki byklnn 106 milyon USD olduu ve 2020de 193 milyona ulaaca tahmin edilmektedir [20]. GD rnler hakkndaki tartmalarn destans boyutlara ulat, gelimekte olan lkeler snfndaki Hindistanda ise bu pazarn ABDnin iki kat olduu dnlmektedir [21]. Ayr Tutma / z Srlebilirlik GD ierii iin test yapabilme kabiliyeti, emtialarn ayr tutulabilmesine ve iz srlebilirliine imkan tanmakta olup emtia zincirinde GDOsuz tahl ve yal tohumlar iin fiyat primi uygulayan araclara kolaylk salamaktadr. AB, dnyann en byk soya kspesi ve ikinci en byk soya fasulyesi ithalatsdr. 2008 ylnda GDOsuz soyann fiyat primi metrik ton bana 60-80 Euro aralndadr [22]. Ayn ylda ABnin GDOsuz soya talebinin 33 milyon metrik ton olduu dnlrse, GDOsuz soya iin ylda kabaca 2.3 milyar Euro fiyat primi Japon ticaret irketlerinin yakn zamanlarda Kuzey dendii anlalr ([23], Tablo 1). Amerikada nemli depolama ve nakliye tesisleri satn almalar ve Kuzey Amerikal iftilerle GDOsuz soya ve msr retim ve datm iin szlemeye girmeleri de eit lde dikkat ekicidir [24,25]. Bylesine yatrmlar olaanst kr beklentileri olmad takdirde makul gsterilemez ve genetii deitirilmi rnler karsndaki kamuoyu korkular ve yasal kstlamalarn srdrlmesine bel baland anlamna gelir. Politikaclar Politikaclarn tarmsal biyoteknolojiye kar kmaktan kazanacaklar ok ey vardr. Bir taraftan ticari korumaclk yurt ii finansal menfaatlerin desteini ekerken, dier taraftan STKlarn tavizkar yaklamlarla ho tutulmas, politikaclara uzman medya profesyonellerinden yararlanma frsat salamaktadr. Bu dzen, gelimi ve gelimekte olan lkelerde farkl ekillerde ilemektedir. Gelimi lkeler Bata Bat Avrupa lkeleri olmak zere gelimi lkelerde, GD tahl ve yal tohumlarn ithalat ve kullanm zerindeki kstlamalar, bunlarn yetitirilmesine izin verilmi olsayd iftilerin salayaca retkenlik art hesaba katlsa bile, yerel tahl ve yal tohum yetitiricileri iin korumac bir fiyat destei tekil etmektedir [26,27]. Yerel kar sahiplerine salanan ticari avantajlarn siyasi destee nasl dntn aklamaya dahi gerek yoktur. Biyoteknoloji zerindeki kstlamalar, STKlar ve STKlar inandrc veya ikna edici bulan semenlere de cazip gelmektedir. GD rnler hakknda kstlama taraftar olan politikaclar, birok odan siyasi desteini kazanmay umabilir. Bu destek, sz konusu siyasi adaylar

adna STKlar tarafndan propaganda yaplmas veya seim kampanyalarna parasal destek salanmas eklinde bile olabilir [2830]. Gelimekte Olan lkeler Gelimekte olan lkelerin en belirgin zellii kroniklemi bir gda darl ve yaygn yoksulluktur. Bu gibi lkelerde gda kayna ve para sahipleri doal olarak siyasi nfuza da sahiptir ve siyasi liderler ierideki gda darlklarna ramen ihracat pazarlarn korumaya zen gsterirler. Zira ihracat pazarlar, gc elinde tutan sekin evrelere istikrarl dviz cinsinden para ak salar. Bu evreler de GDO rnlerin yurt iinde benimsenmesinin sz konusu dzeni tehdit edeceine inanr [31,32]. Servetlerini ve gl mevkilerini korumak isteyen bu liderlerin sz konusu rnlere kar kmak iin her trl sebebi vardr, hatta bunlara zehirli diyecek kadar ileriye giderler [33,38]. Bu dinamik iinde yer alabilmeleri iin gelimekte olan lkelerdeki liderlerin, gelimi lkeler tarafndan beslenen STKlar ho tutmalar gerekir. Bu kurulular, GD ieriinin tespit edilebilir olduu her durumda ihracat sekteye uratmak iin, rahatlkla g suiistimali olarak saylabilecek ekilde srekli frsat kollarlar [34]. STKlar, yozlam liderlerin iftileri modern biyoteknolojiden mahrum brakmak iin aldklar kararlar, kamuoyuna yalan haberler yaymak suretiyle desteklemeye de alrlar. Bu yalanlar arasnda GDOlarn homoseksellie, iktidarszla, HIV/AIDS gibi hastalklara, kellie, karacier ve bbrek toksisitesine, baklk sorunlarna, byme geriliine, ksrla ve daha birok olumsuzlua yol at iddialar saylabilir [3538]. STKlar ve Protesto Sektr Tarmsal biyoteknolojiye kar en ateli muhalefeti yapt grlen kurulular, bazen ac bir kinayeyle, Sivil Toplum Kurulular olarak bilinir. Vergiden muaf ama yine de kr eden bu kurulular, kendilerini sivil toplumun temsilcisi olarak takdim etmekte pek ustadr ve bu iddia belirli bir lde dorudur da. Tarmsal biyoteknoloji konusunda bu kurulular siyasi nfuzlarnn byk bir ksmn tketicilerin, iftilerin ve dierlerinin endielerini dile getirdikleri iddias zerinden elde etmektedir. Oysa bu endieler zaten byk lde STKlar tarafndan yaratlm endielerdir [3538]. Ayn zamanda STKlarn almalar biyoteknoloji kart hissiyata dayanan ticari ve siyasi menfaatleri, sklkla da gayet aikar olarak, dorudan doruya desteklemektedir. Siyaset ve ticaret evreleriyle rten menfaatleri ve engin maddi kaynaklar sayesinde cezp ettikleri profesyonel kabiliyetlerin bir sonucu olarak, bu kurulularn faaliyetleri giderek zel giriimlerinkine benzemektedir [39]. Bu kurululara aktarlan paralar hatr saylr rakamlara ulamakta ve Avrupada arlkl olarak kamu kaynaklarndan gelmektedir. Kamu kaynaklarndan yararlanma hususunda en byk pay sahibi Dnya Dostlardr (Friends of the Earth - FOE). FOE, sadece 2006da dorudan ve ye/bal/ortak gruplar vastasyla Avrupa hkmetlerinden yaklak 790 milyon Euro tahsisat almtr. Bu devlet tahsisatlar, neredeyse FOEnin tm yllk gelirini salamaktadr [40]. Avrupa Parlamentosu yeleri, kamu kaynaklarnn bu ekilde ynlendirilmesini acayip ve antidemokratik olarak adlandrm ve bu tahsisatlarn devletin zaten yapmak niyetinde olduu eyler iin bakalarna para deyerek kendi kendisine lobi yaptrmasndan baka bir ey olmadn belirtmilerdir [41,42]. Bununla beraber, FOEye aktarlan kaynaklarn boyutu, bu rgtn faaliyetlerinden fayda salayan finansal ve siyasi karlarn byklyle mtenasiptir ve FOEnin nfuzu da sadece Avrupa ile snrl deildir. FOE, artk her ktadan 77 ulusal ye grubu ve 5000 kadar yerel eylemci gurubunu bir araya getiren en geni tabanl evreci a olduunu iddia etmektedir [43]. FOEnin bal gruplarnn byk ounluu AB dnda bulunmaktadr. Bu da AB yesi devletlerin, dnyann drt bir yannda biyoteknoloji kart mesajlar yaymas iin FOEya para dedii anlamna gelir. Avrupa Komisyonu FOEye esasl miktarda para

aktarmakla birlikte, FOEnin ana gelir kaynann Hollanda devleti olduu anlalmaktadr. Dnyann en byk tarm kartellerine ev sahiplii yapan Hollanda, bu sayede ok kk yzlmne ramen dnyann ilk tarmsal rn ihracatsndan biri konumundadr [44]. Dolaysyla, Hollanda merkezli bu karteller, emtia ve gdalarn dzenlemeye tabi klnmas, test edilmesi, ayr tutulmas ve etiketlenmesinde en fazla menfaati olan taraflardandr. Bu durum ayn zamanda; esnek, dk mliyetli ve yksek hacimli tarmsal reticilerle rekabet etmek iin yeterli donanma sahip olmayan Hollanda tarmna siyasi ve ekonomik destek salamaya yardmc olmaktadr [45]. Sz edilen esnek, dk mliyetli ve yksek hacimli retim yapan rakipler ise istisnasz olarak GD rn yetitiricileridir. Avrupa devletleri, FOEyi ne derecede sbvanse ettiklerinden byk lde bihaber grnmektedir ve muhtemelen dier benzer tekilatlarla da benzer problemler yaanmaktadr. Mesela, Avrupa Komisyonu, FOEnin uluslararas genel merkezine 2006da yaklak 520.000 Euro verdiini belirtmektedir ve Komisyon, bu rakamn FOEnin gelirinin yaklak %40na tekabl ettiini dnmektedir. Oysa FOE, ayn dnemde bunun neredeyse be kat kadar bir geliri olduunu iddia etmektedir [46,47]. Kyaslama kabilinden belirtmek gerekirse, 2006 ylnda FOE ve bal oluumlarna tahsis edilen Avrupa kamu fonlar, bugnk kurlar zerinden yaklak olarak, 72 adet yeni biyotek rnnn mevzuatla uyumlulatrma mliyetlerine denktir [40,55]. Avrupa devletleri tarafndan FOEye denen muazzam meblalar, sklkla uluslararas protesto sektr olarak adlandrlan pazarn sadece bir blmn temsil etmektedir. Dnyann her kesinde STKlar devletler, vakflar, irketler ve bireysel balar fonlamaktadr. Tarmsal biyoteknolojiye muhalefet neredeyse her siyasi veya ekonomik amatan kaynaklanabilecei iin sz konusu protesto fonlarnn nerelerden tahsis edildiini tam isabetle tespit etmek imkanszdr. ABDde, biyoteknoloji kart sylemleri olan Amerikan STKlarna ylda 600 milyon USD mertebesinde para denmektedir [4850]. Bu kaynaklar yaratan mal varlklar da ok nemli boyutlardadr. rnein, ABD merkezli Vakflar Konseyi (Council of Foundations), toplam aktifleri 282 milyar USDdan fazla 2100 akn ba yapan vakf ve irketten oluan bir uluslararas ye listesi bulunduunu iftiharla ilan etmektedir [51]. Bunlarn sadece evrecilik faaliyetleri iin baladklar meblalar Greenpeace rgtnn harcama alkanlklarna birazck benziyorsa, tarmsal biyoteknoloji kartlna ynlendirilen aktifler, toplamn yaklak %16sna ya da baka bir ifadeyle 17 milyar US$a tekabl ediyor demektir [52]. okuluslu Biyoteknoloji irketleri Gda retiminde biyoteknoloji kullanmn kstlamaya veya nlemeye niyet etmi bylesine geni bir yelpazedeki bol paral ve nfuzlu gruplar, tekilatlar, siyasi kar evreleri ve ticari giriimler karsnda biyoteknolojiyi gelitirenlerin durumunun umutsuz olmas gerekirdi. Ancak, on iki yllk ticari kullanmn ardndan gelinen noktada dnya genelinde 25 lkede 13.3 milyon ifti, 125 milyon hektar arazide biyotek rn yetitirilmektedir [53]. Biyotek tohumlarn, 2007 itibaryla 34 milyar USDlk global ticari tohum pazar iinde yaklak %20lik bir paya sahip olduu tahmin edilmektedir [54]. Bir GD rn piyasaya sunabilmek iin gerekli izin prosedrnn tamamlanmasnn mliyeti 6 il 15 milyon Dolar olarak belirtilmekteyse de bundan daha yksek tahminler de yaplmaktadr [55,56]. Mevzuatla uyumlulatrma mliyetleri o kadar yksektir ki, ancak birka sekin okuluslu irket bu mliyetleri karlayabilir. Bunlarn says belki de beten fazla deildir: BASF, Dow AgroSciences, Monsanto, Pioneer Hi-Bred (DuPont) ve Syngenta [57]. Biyoteknolojinin kontroln elinde tutan birka sekin irketin, hayatn patentini alp tohum sektrnde konsolidasyona gidecei yaygn olarak ileri srlen bir iddiadr. Oysa sadece GD tohumlar deil, GD olmayan tohumlar iin de patent verilmekte olup btn patentler belirli bir geerlilik srenin ardndan sona erer [58,59]. Biyoteknoloji kullanmn esasen, bu teknolojinin tabi klnd mevzuata uyum mliyetleri snrlamaktadr. Mevzuatlar varolduka

mevzuata uyum mliyetleri de devam edeceinden, bu durum, sadece mstakil icat veya keifler deil btn bir bitki slah bran zerinde en byk okuluslu irketler lehine ebedi bir patent tekil edecektir [60]. Bunun net sonucu olarak teknoloji ve GD tohum pazar bir oligopoln kontrolnde kalacaktr.
Tablo 1) Tarmsal biyoteknolojiyi kstlayan finansal karlarn karlatrmas Organik gda sektr satlar (uluslararas) GD tohum satlar (uluslararas) GDOsuz soya iin denen fiyat primi (AB) Dnya Dostlar ve bal tekilatlarna yaplan demeler (AB) ABDde GD kart gruplara yaplan demeler Spermarket reklamlar (ngilterenin en byk sekiz zinciri) ABD ve Hindistanda GD ierii analizleri (AB pazar hari) Rakamlar milyon USD / yl cinsindendir.

40.000 6800 3409 1171 600 575 318

Tarmda Biyoteknolojiye Kar kmann Mliyetleri Biyoteknolojiye kar kmann mliyetleri, bu teknolojiyi kullanmayarak feragat edilen faydalar eklinde ortaya kar. Mesela; hlen piyasada mevcut olan biyotek zellikler Hindistan, Banglade, Endonezya ve Filipinlerde yetitirilen pirin eitlerine aktarlm olsayd 4.3 milyar USDlk bir ekonomik kazanm yaratlm olacakt [61]. Her yl yz binlerce insan A vitamini yetmezlii (VAD) yznden gzlerini veya hayatn kaybetmektedir. Kasm 2009 itibaryla, Altn Pirinin pazara sunulmasndan itibaren A vitamini yetmezliinden lenlerin toplam says 17 milyonu am, kr olanlarsa 4 milyona yaklamtr [62]. Pirincin temel gda kayna olduu lkelerde denen bu muazzam bedel, Altn Pirinin, sadece modern biyoteknoloji kullanlarak gelitirilmi olmas nedeniyle tbi klnd mevzuat kstlamalarnn dorudan bir sonucudur. Bununla birlikte, tarmda biyoteknolojiye kar kmann mliyetleri fiili mliyetler olmayp sadece vazgeilmi faydalardr. Frsat mliyeti olarak da bilinen vazgeilmi kazanlar, mevcut serveti eksiltmez. Bu mliyetler, elde edilebilecek olduklar halde kastl olarak vazgeilmi krlardr [63]. Kaderleri sefalet ve beslenme yetersizlii statkosunun bir parasndan ibaret olduundan, insanlarn kr olmas veya lmesi bile z itibaryla fiili mliyetten saylmamaktadr. Sonu Genetik mhendislik trevi rnlere kart tanm kapsamna giren kilit oyuncular, tarmsal biyoteknolojiyi veya bu yolla retilen gdalar kstlamak suretiyle her yl milyarlarca Dolar kazan salamaktadr. Esasen, tarmsal biyoteknolojiyi kstlamak, tarmsal biyoteknoloji sunmaktan daha fazla para kazandrabilir. Bu dinamik, tarm rn ve gda retim teknolojisindeki en son yeniliklere eriim ansnn, sadece tarmda gl siyasi ve finansal karlar bulunan gelimi lke iftilerine mahsus kalmasn salamaktadr. Oysa bu teknolojiye en fazla ihtiyac olan kimseler, gelimekte olan lkelerdeki yoksul iftilerdir. Tarmsal biyoteknolojiyi kstlamak suretiyle en byk paray kazananlarn, ona en fazla ihtiyac olan yoksul iftileri bu teknolojiden kasten mahrum brakanlar, yani organik gda sektr olduu grlmektedir. evrecilikteki siyasi ve finansal karlar, GDO analiz sektr, ayr tutma ve iz srlebilirlik, uluslararas ticaret ve bu ticaretteki kesinti tehditleri, e ilevli rnler iin denen fiyat primleri, perakende sektr, reklamclk, popler medya ve STKlara salanan devlet destei gibi unsurlar birbiriyle ilikilendiren organik gda sektr; biyoteknoloji zerindeki kstlamalar, siyasi/finansal kar zincirinin neredeyse her kademesinde paraya dntrebilmektedir.

okuluslu tohum gelitirme irketleri de bu karlar kra dntrmektedir, zira biyoteknoloji zerindeki kstlamalar daha kk kurulularn rekabet ansn engellemektedir. Kalknma balamnda ise bu ok anlaml bir engel deildir. Mevzuatla uyumlulatrma mliyetleri sfr olsayd bile, sadece kendine yetecek kadar retim yapabilen yoksul iftiler yine cazip bir tohum pazar tekil etmeyecekti. Gerekten de, yoksulluun iftileri mahkum ettii gda retim metotlar, Avrupa ve Kuzey Amerika perakendecileri iin ideal bir organik gda kayna oluturmaktadr. Dolaysyla organik gda sektr, bu iftilerin yoksulluunu, tohum slah irketlerinin yapamayaca lde paraya tahvil edebilmektedir. Bu durumu gelimekte olan lkelerdeki yoksul iftiler lehine deitirmek iin belirgin bir finansal veya siyasi tevik unsuru yoktur. Byle tevik unsurlar olsayd zaten imdiki durum mevcut olmazd. Bu tablo karsnda, durumun ahlki ve etik boyutlarn deerlendirmekten baka bir yol kalmamaktadr. Bu alardan yaplacak ciddi bir inceleme, daha temel insani endielere dayal spontane deiikliklerin nn aabilir.

Bt brinjal vakas
9 ubat 2010da Hindistan evre Bakanl, GD brinjal (patlcan) yetitirilmesine moratoryum getirildiini aklad [65]. Sz konusu GD brinjaller, kimyasal mcadele ilalar kullanldnda dahi %70lere kadar varan mahsul kayplarna yol aarak frsat mliyeti yaratan meyve ve srgn kurtlarna kar diren kazandrlm eitlerdi. Bu kimyasal ilalama yaplmadnda frsat mliyeti %100e yaklar [63,66]. Hindistanda yaklak 600.000 hektar arazide brinjal yetitirilmekte olup hektar bana yaplan koruma maksatl ilalama mliyeti 400$ civarndadr [66]. Bu da Bt brinjal retiminin Hindistan bitki koruma sektr iin ylda kabaca 240 milyon $ dorudan gelir kayb anlamna geldiini gsterir. Hindistandaki bitki koruma pazarnn dier birok lkeninkinden farklar vardr. Kresel lekte, sektrdeki konsolidasyon nedeniyle be okuluslu irket pazarn neredeyse %78ini kontrol etmektedir. Hindistanda ise sektr ok paral bir yapda olup 30-40 kadar byk retici ve 400 kadar da terkipi vardr [67]. Hlihazrda Hindistan bitki koruma sektr bir finansal kriz yaamaktadr. Bu krizin sebebi olarak artan girdi mliyetleri, vergiler ve sermaye mliyeti gsterilmektedir [68]. Hindistana Bt pamua izin verilmesi muhtemelen bu krizde ciddi bir rol oynamtr. Hindistan bitki koruma sektr Bt pamuun onaylanmasn engellemek iin lobi faaliyetlerinde bulunmutur [46]. Kaak Bt pamuk ekimi Hindistanda ok yaygnlat iin hkmet bu onay vermeye mecbur kalm olmasayd muhtemelen onay verilmeyecekti [69]. Bt pamuun devreye girmesini mteakip Hindistan bitki koruma sektr perian olmu, baz blgelerde %70lere varan gelir kayplar yaamtr [3]. Bu kadar somut bir rnek, dier bir krl pazar daha kaybetme tehlikesiyle kar karya kalan kimyasal irketlerinin GDO kartln doal olarak daha da iddetlendirmektedir. 240 milyon $lk bir pazar kaybnn sz konusu olduu dnlrse, Bt brijnal retimine geilmesi, sektr oluturan her bir ortalama irket iin ylda kabaca 540.000 $ gelir kayb anlamna gelecektir. Sebze yetitiricilerinden ok daha fazla siyasi ve mli kaynaa sahip olan ve STKlar (ou Avrupa destekli), konvansiyonel tohum reticileri, ihracatlar ve organik gdaclarn desteini arkasna alan bu kurulularn, Bt pamuu yasaklatmak konusundaki yenilginin rvann Bt brijinalde almalar kanlmazd [70].

Bilgilendirme Bu makalenin nceki bir versiyonu, Papalk Bilimler Akademisi tarafndan 19 Mays 2009da Vatikanda dzenlenen Kalknma Balamnda Gda Arz Gvencesi in Transgenik Bitkiler konulu alma Haftas kapsamnda sunulmutur [64]. Bu makalede ifade edilen fikirler sadece mellifin ahsna ait olup Papalk Makamnn, Papalk Akademisi ve yelerinin veya mellifin yesi olduu herhangi bir tekilatn grn yanstmak maksadn hibir ekilde tamamaktadr. Mellif, kar atmas bulunmadn beyan etmitir.

Referanslar