HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular*

Av. amil DEMR**

* Bu makale hakem incelemesinden gemitir ve TBTAKULAKBM Veri Tabannda indekslenmektedir. ** Ankara Barosu.

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

z
Kanunu m. 21de, i gvencesine tabi iyerlerinde alan iinin i szlemelerinin geersiz nedenle feshi halinde; iinin ie iadesi, ie balatma zorunluluu, bu zorunluluu yerine getirmeyen iverenin i gvencesi tazminat, bota geen srelere ilikin cret ve dier haklar deme ykmll dzenlenmitir. Bu dzenleme, alanlarn feshe kar korunmas konusunda nemli zmler neren, 158 sayl Hizmet likisine veren Tarafndan Son Verilmesi Hakkndaki ILO Szlemesinde getirilen zmlerin bir karmas niteliindedir. Feshin geersizliinin sonularyla ilgili olarak ortaya kan sorunlarn ounluu Yargtay tarafndan itihatla zme kavuturulmutur. Fakat Yargtay, iiyi koruma amacyla badamayan, ciddi hak kayplarna neden olabilecek kararlar da vermektedir. Anahtar Kelimeler: inin geerli bir sebep olmadan iten karlmas, i szlemesi, iinin ie iadesi, ie iade davas, ie iade ilam.

C o n s e q u e n c e s o f I n va l i d T e r m i n at i o n o n L a b o r L a w
ABSTRACT
According to Labor Law Article 21, if employee is unfairly dismissed who works at a workplaces under the employment security; reinsttatement is ordered, employee has to be gotten to work, otherwise, the employer has to pay compensation, wages and other rights related to unemployed time of the worker. Labor Law Article 21 contains solutions which are also regulated in the ILOConvention Concerning Termination of Employment at the Initiative of the Employer No158; this Convention suggests important solutions about protection of workers in relation tounfair dismissions. The majority of the problems arising in the results of the invalidity of termination have been resolved by the Supreme Court case law. But the Supreme Court have also made decisions which areincompatiblethe purpose of protection of workers and causes loss of rights. Keywords: Unfairly dismissed of the employee, labour contract, reinstatement of an employee, re-instatement litigation, order for reinstatement.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

341

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

GR

u alma kapsamnda 4857 sayl Kanununun 21. maddesinde dzenlenen geersiz sebeple yaplan feshin sonular ele alnacaktr. ncelikle genel olarak feshin geersizlii kavram ve hukuki nitelii zerinde durulduktan sonra almaya konu olan kanun hkmnn sistematiine uygun olarak; mahkemenin feshin geersizliine karar vermesi zerine iverenin ie balatma zorunluluu ve iverene bavuru usul, geersiz feshin sonularn dzenleyen hkmlerin hukuki nitelii ile iverenin iiyi ie balatmas ve balatmamas hallerinde geersiz feshin sonular incelenecektir. Kanunu m. 21/1 hkmne gre iverence geerli sebep gsterilmedii veya gsterilen sebebin geerli olmad mahkemece veya zel hakem tarafndan tespit edilerek feshin geersizliine karar verildiinde, iveren, iiyi bir ay iinde ie balatmak zorundadr. veren kendisine bavuran iiyi bir ay iinde ie balatmazsa iiye en az drt aylk ve en ok sekiz aylk creti tutarnda tazminat demekle ykml olur. Maddenin devamnda, mahkeme veya zel hakemin feshin geersizliine karar vermesi halinde, iinin ie balatlmamas durumunda denecek tazminat miktarnn da belirlenecei (m. 21/2), iiye karar kesinleinceye kadar altrlmad sre iin en ok drt aya kadar domu cret ve dier haklarnn denecei dzenlenmitir (m. 21/3). Dzenlemeye gre geerli bir nedene dayanmayan fesih, geersiz kabul edilmekle birlikte geersizlie yklenen anlam yeterince ak deildir. Bununla birlikte m. 21/1 hkm amacna uygun olarak yorumlandnda geerli nedene dayanmayan feshin sonular olarak; iinin iine iadesi, iine iade edilen iinin ie balatlmas zorunluluu, zorunluluu yerine getirmeyen iverenin tazminat deme ykmll iverenin bota geen srelere ilikin cret ve dier haklar deme ykmll

unsurlarnn ne kt grlecektir. Bu unsurlar bakmndan deerlendirildiinde dzenleme, alanlarn feshe kar korunmas konusunda nemli zmler neren 158 sayl Hizmet likisine veren Tarafndan Son Verilmesi Hakkndaki ILO Szlemesinde getirilen zmlerin bir karmas niteliindedir[1].
[1] Mollamahmutolu, Hamdi / Astarl, Muhittin: Hukuku, 5. B. Ankara 2012, s. 943; Aktay, A. Nizamettin/Arc, Kadir/Kaplan-Senyen, E. Tuncay: Hukuku, 4. B. Ankara 2011; Yiit, Yusuf: Hukukunda Geersiz Fesih Kavram ve Geersiz Fesih zerine e

342

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

I. Feshin Geersizliine likin Kararn Nitelii

Doktrinde ie iade davas sonunda verilen kararn nitelii zerinde tartmalar yaplmtr. Baz grlere gre ie iade karar bir iin yaplmasn hkme balayan eda hkmdr[2]. Dier bir gre gre mahkemenin feshin geerli nedene dayanmadna ilikin karar eda deil tespit karardr. Mahkeme tespit davasnda sadece bir hukuki ilikinin var olup olmadn tespitle yetinir[3]. Dolaysyla mahkeme, feshin geerli nedene dayanmadna ilikin tespiti ile birlikte veklet creti ve yarglama giderleri dnda belirli bir parann denmesiyle ilgili bir hkm vermediinden karar tespite ilikin olup, sadece veklet creti ve yarglama giderleri iin ilaml icra takibine konu edilebilir. Yargtayn yerleik uygulamas da ie iade kararnda i gvencesi tazminat ve bota geen sreye ilikin olarak mahkemenin verdii kararn bir tespit karar olduu, bu nedenle tazminat, cret ve dier haklarn tutarlar yerine, tazminat ve crete esas ay saysna hkmedilmesi gerektii ynndedir[4]. Hal byle olunca mahkemenin tazminata ilikin kararnn ilaml icraya konu edilmesi mmkn deildir. Alacakl, tazminat iin ilamsz icra takibi yapabilir[5]. Buna karlk doktrinde bota geen sre asndan verilen kararn tespit deil, nitelii itibariyle eda hkm olduu savunulmaktadr[6]. Mahkemenin bota geen sreye ilikin tutar aka karara balamas gerektii dnlebilir. Ancak yargsal uygulama sadece bota geen srenin tespiti eklinde gelitiinden bu kaleme ilikin hkm eda deil tespit hkmdr. Dolaysyla tpk i gvencesi tazminat gibi sadece ilamsz icra takibine konu olabilir. Alacakllar, yaptklar ilamsz icra takibine itirazla karlamak ve itirazn iptali davas amak zorunda kalmak yerine, tazminat
ade Bavurusu Yapan inin verence e Balatlmamas ve Sonular, Prof. Dr. Sarper Szeke Armaan stanbul 2011, s. 1143. [2] Aktepe, Sezin: e ade Davalarnn Meden Usl Hukuku lkeleri Bakmndan Deerlendirilmesi, DEHFD, Prof. Dr. Bilge Umara Armaan, zmir 2009, s. 85; Manav s. 283; zekes, Muhammet: Kanununun 20. ve 21. maddelerinin Medeni Yarglama ve cra Hukuku Bakmndan Deerlendirilmesi, 75. Ya Gn in Prof. Dr. Baki Kuru Armaan, Ankara 2004, s. 495. [3] Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Ylmaz, Ejder: Medeni Usul Hukuku, 23. B. Ankara 2011, s. 270 vd; Mollamahmutolu/Astarl, s. 944; Kar, Bekta: Gvencesi ve Uygulamas, Ankara 2009, s. 528; Gnay, s. 1048, 1053-1054, 1055. [4] 4857 sayl Kanununda da dzenlenen ve feshin geersizliinin sonucuna balanan ie balatmama tazminat ve bota geen sre cret alaca, davacnn bavurusu ve davalnn ie balatmamas halinde uygulanmas gereken tespit niteliinde hkmler olduundan, miktar belirtilmeksizin karar altna alnmaldr. Ayrca ie balatmama tazminat ve bota geen sre creti talep olmasa da resen dikkate alnmaldr (Yargtay 9. H.D. 28.10.2004, 7587/24487, Sinerji Mevzuat ve tihat Program, Eriim Tarihi: 21.10.2012). [5] Ylmaz, Ejder: e ade Davasnda Verilen Hkmn cra Takibine Konulmas, Sicil Hukuku Dergisi. S. 17, Mart 2010 s. 48-51; Kar, s. 529. [6] Mollamahmutolu/Astarl, s. 944.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

343

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

ve crete ilikin alacaklar yeni bir davaya konu edebilirler ya da itirazn iptali davas amay tercih edebilirler[7]. Yargtay kesinlemi ie iade davasndan sonra i gvencesi tazminat ve bota geen sreye ilikin cretin tahsili istemli bir davada, davann bir ie iade davas olarak kabul edilemeyecei gerekesiyle, iinin sresinde iverene bavuruda bulunup bulunmad hususunun aratrlmasna, bavurmusa i gvencesi tazminat ve bota geen sreye ilikin cretlerin parasal olarak somutlatrlarak karar verilmesi gerektiine hkmetmitir[8]. Bu karar ok isabetlidir. nk bahse konu ihtimalde alan dava, feshin geersizliini konu alan tespit davas niteliindeki ie iade davas deil bir alacak davasdr. Bu dava kapsamnda hem i gvencesi tazminat hem de bota geen sreye ilikin verilen hkm, hkm fkrasnda somut bir tutarn denmesine hkmedildiinden eda hkm niteliindedir.

II. Feshin Geersizlii Kavram ve Hukuki Nitelii

e iade davasn deerlendiren mahkeme veya zel hakem, geerli neden gsterilmeyen hallerde ya da feshin geerli nedene dayanmadn tespit ettiinde feshin geersizliine ve iinin ie iadesine karar verir. Fakat feshin geersizlii kavramnn ne anlama geldii doktrinde tartmaldr[9]. Bu tartmalara, geerli nedene dayanmayan feshin geersiz olduuna ilikin dzenlemenin yeterince ak olmamas neden olmutur[10]. Bu konudaki baskn grler[11], feshin geersizliine ilikin deerlendirmelerin iinin ie balatlmas veya balatlmamas
[7] Gnay, s. 1048, 1053-1054, 1055. [8] ncelikle belirtmek gerekir ki, daha nce ie iade davas alp kesinleerek sonuland dava dilekesinde aka belirtildiine gre tekrar ayn fesihle ilgili olarak ie iade talep edilemeyecei gzetilmeden davacnn istemine yanl anlam verilerek tekrar ie iade karar verilmesi doru deildir. Kesinlemi ie iade karar zerine davacnn iddia ettii gibi ie balamak zere bavurusunun olup olmad aratrlp duraksamaya yer vermeyecek ekilde tespit edilmeli, davacnn ie balatlmad tespit edildii takdirde ie iade karar ile belirlenmi olan ie balatmama tazminat ile bota geen sreye ilikin cretin bu dava kapsamnda takdir ve tespiti ile miktar somutlatrlmal, davacdan noksan har alnmal ve takdir edilecek ie balatmama tazminat ile tespit edilecek bota geen sre alacana hkmedilmelidir. Eer davac kesinleen ie iade kararna ramen sresinde ie balamak iin iverene bavurmam ise bu durumda davacnn ie balatlmamasna ilikin alacaklar talep edemeyecei dnlerek sonuca gidilmelidir (Yargtay 22. H.D. 05.06.2012 Esas: 2011/12563, Karar: 2012/12529, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012). [9] Grler iin bkz. Mollamahmutolu/Astarl, s. 944-947; Bkz. Manav, A. Eda: Hukukunda Geersiz Fesih ve Geersiz Feshin Hkm ve Sonular, Ankara 2009, s. 183 vd. [10] Mollamahmutolu/Astarl, s. 943; Manav, s. 204 vd. [11] Grler iin bkz. Manav, s. 184-190.

344

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

hallerine gre ya da ie iadesine karar verilen iinin iverene bavuruda bulunup bulunmamasna gre farkllk gsterdii ynndedir[12]. Her iki ihtimale gre de kanun koyucu, geersiz fesih halinde mutlak bir fesih durumu ortaya kmasn amalamamtr[13]. Eer mutlak bir geersizlik amalansayd, iinin her halkarda ie balatlmas ve bota geen sreye ilikin cretlerin tamamnn denmesi ynnde bir dzenlemeye gidilirdi[14]. Kanun geersiz fesih halinde iinin ie balatlma zorunluluundan bahsettiinden, iverenin iiyi ie balatmak ya da ie balatmayarak tazminat demek gibi bir seimlik hakk olduu ileri srlemez[15]. i feshin geersizliine karar verildikten sonra sresinde iverene bavuruncaya kadar fesih askda kalacaktr. i sresinde iverene bavurmazsa geersiz fesih artk geerli fesih haline gelecek, ii iverene bavurduu anda geersiz fesih hkmsz olacak ve i akdi bandan beri hi feshedilmemi gibi hkm ifade edecektir. Fakat ii, iverene bavurduu halde ie balatlmazsa artk hkmsz hale gelen geersiz fesihten deil yeni bir fesihten bahsedilebilecektir. Bu durumda yeni feshe, geersiz saylan ilk fesihten farkl neticeler balanm (m. 21/2 ve 3) bylelikle uyumazln yeni bir davaya konu olmas nlenmek istenerek usul ekonomisi gzetilmitir[16]. Grld zere feshin geersizlii kavram, nispi butlana benzemekle birlikte geersizlik nedenleri, sresi ve usul gibi ynlerden ayrarak genel anlamdaki geersizlikten farkl, kendine zg bir anlam kazanmtr[17].

[12] [13] [14] [15]

Bkz. Mollamahmutolu/Astarl, s. 945, dn. 902; Manav, s. 185. Mollamahmutolu/Astarl, s. 946; Yiit s. 1159-1160. Manav, 352-353; Yiit s. 1160. Mollamahmutolu/Astarl, s. 946-947; Manav, s. 400; Aksi gr iin Szek, Sarper: Hukuku, 8. B. stanbul 2012, s. 650-651; Yiit, s. 1160; elik, s. 237; Gnay, s. 1040; Kar, s. 753; Arslan-Ertrk, s. 1432. [16] Daha nce ie iade davas alp kesinleerek sonuland dava dilekesinde aka belirtildiine gre tekrar ayn fesihle ilgili olarak ie iade talep edilemeyecei gzetilmeden davacnn istemine yanl anlam verilerek tekrar ie iade karar verilmesi doru deildir (Yargtay 22. H.D. 05.06.2012, Esas: 2011/12563, Karar: 2012/12529, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Fakat uygulamada ie iade karar neticesinde verilen karar gereince alacak iin ilamsz takip yapmak yerine, yeni bir alacak dava alarak i gvencesi tazminat ile bota geen sreye ilikin cret ve dier haklara hkmedilmesi istenmektedir. Bu tr alacak davalarnda hukuki yarar olmayp, kanunun gzettii usul ekonomisiyle badamamaktadr. [17] Mollamahmutolu/Astarl, s. 946-947; Szeke gre, K. m. 21 de mahkemenin geersizlie hkmetmesiyle mutlak ve genel hkmlere uygun, kararla birlikte hkm ifade eden bir fesih deil, taraflarn davranlarna ve zellikle iverenin seimlik hakkn kullanrken yapt tercihe gre etkisini gsteren kendine zg bir geersizlik ngrlmtr s. 651-652; Manav, s. 184; Yiit, s. 1160-1161.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

345

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

III. Mahkemenin Feshin Geersizliine Karar Vermesi zerine verenin e Balatma Zorunluluu ve verene Bavuru Usul
1. inin verene Bavurmas

verenin iiyi ie balatma zorunluluundan bahsedilebilmesi iin iinin kanuni sresi ierisinde iverene bavurmas arttr. nk feshin geersizliine ilikin yargsal karar tek bana geersizlik etkisini douramaz. verene yaplan bavuruyla geersiz fesih tm sonularyla birlikte ortadan kalkar[18]. a) Bavuru Zaman

i mahkeme ya da zel hakem kararnn taraflara tebli edilerek kesinlemesinden itibaren on ign iinde iverene bavurarak ie balamay talep etmek zorundadr (m. 21/5). Kanunda dzenlenen on ignlk bavuru sresi hak drc sredir. Bavuru sresinin hesaplanmasnda sadece ignleri dikkate alnr. Ancak bu sre iinde yaplmas kaydyla tatil gnlerinde yaplan bavurular da geerli kabul edilmelidir. veren bu sre getikten sonra yaplan bavuru ile bal deildir. i sresinde bavurmazsa i gvencesi tazminat talep edemez. Hkim hak drc sreyi resen dikkate alr[19]. Bavuru sresi, kesinleen mahkeme kararnn iiye tebliinden itibaren balar. Bu nedenle kararn tebliinden nce yaplan bavuru geerli deildir. i srenin balamasndan itibaren iverene tekrar bavurmaldr. Aksi halde bavuru hakk sresinde kullanlmam olmas nedeniyle der[20]. e iade davas avukat vastasyla takip edilmise Tebligat Kanunu m. 11 gereince karar vekile tebli
[18] Manav, s. 345-346. [19] Mollamahmutolu/Astarl, s. 949; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 173; Manav, s. 346; Gnay, s. 1038; Klolu, Mustafa/ enocak, Kemal; Kanunu erhi, 2. B. C. II, stanbul 2008, s. 2; Arslan-Ertrk, s. 1434; Yiit, s. 1162. [20] Dosyadaki bilgi ve belgelerden, davacnn 9 ve 10.11.2004 tarihlerindeki ie iade iin bavurularnn, ie iade kararnn kesinlemesinden nce yapld anlalmaktadr. e iade kararnn kesinlemesinden nce yaplan bu bavurular geerli deildir. te yandan daval tarafa kararn temyiz edilmesi zerine sre am nedeni ile temyiz talebinin reddine ilikin Yargtay karar davac tarafa 22.03.2005 tarihinde tebli edilmitir. Davacnn iverene bavurusu ise 10 gnlk hak drc sre getikten sonra 23.05.2005 tarihinde yaplmtr. Bu durumda davac ii tarafndan, kesinleen ie iade kararnn tebliinden itibaren on gn iinde iverene bavurma art gereklememi olduundan bota geen sre ve ie balatlmama tazminat hakk domamtr. Anlan isteklerin reddi gerekirken yazl ekilde hkm altna alnm olmas hataldr (Yargtay 9. H.D. 22.11.2006 11483/30849, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Manav, s. 346-347; Gnay, s. 1038-1039, Benzer kararlar iin bkz. Ertabak, nal: Gvencesinin Kapsam Geerli/Geersiz Feshin Sebepleri ve Fesih Usul Geersiz Fesih tiraz ve Sonular, stanbul 2012 s. 480 vd; Kar, s. 795; il, s. 45; Yiit, s. 1162-1163.

346

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

edileceinden, on i gnlk sre avukata yaplan tebligattan itibaren ilemeye balar[21]. Yargtaya gre iinin on i gnlk sre ierisinde yazl olarak yapt bavurunun postada gecikmi olmasndan dolay ii sorumlu tutulamaz[22]. Yargtay noter araclyla gnderilen bavurunun usulne uygun olarak tebli edilmemesini, usulsz bavuru olarak deerlendirmektedir. Buna gre, iinin yapt usulsz bavuru nedeniyle iverenin ie balatma ykmll domaz. verenin i akdini feshetmeye ya da ie balatmaya ynelik iradesi anlalmadan ie balatma ykmlln yerine getirilmedii sonucu karlarak tazminat ve alacaklar ynnden dava almas mmkn deildir[23]. Yargtay bu kararyla iverenin iradesine, iininkinden daha ok nem vermitir. Noter araclyla gnderilen bavurunun teblii, mazbata parasnn dnmesi ve iinin tebligatn akbetini renmesi iin geecek sre yeni bir bavuru iin zaman brakmayacaktr. Bu nedenle bavuru hakknn dmesinin nlenmesi iin, iinin bavurusunun usulsz olduunu rendii tarihten itibaren sresinin tekrar baladnn kabul edilmesi gerekir. Aksi halde iinin kendi kusurundan kaynaklanmayan nedenlerle hak kaybna uramas sz konusu olur. iyi bavurusuna ilikin tebligatn usulne uygun olup olmadnn denetimiyle sorumlu tutmak hakkaniyete uygun deildir. Doktrinde[24] ifade edildii gibi iverene ie balamak zere bavurmak amacyla notere yaplan mracaatn bavuru tarihi olarak kabul edilmesi halinde; tebligatn muhataba ulamamas ya da usulne uygun olarak yetkili kiiye tebli edilmemesi gibi durumlarda yeni sorunlar ortaya kacaktr. Notere bavuru
[21] Yiit, s. 1162. [22] e iade ynndeki bavurunun on i gn iinde iverene bildirmesi gerekmekle birlikte, tebligatn postada gecikmesinden iinin sorumlu olmas dnlemez (Yargtay 9. H.D. 10.04.2012, 10242/12156, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012). [23] Somut olayda, davacnn ie balatlmak iin yapt bavuruya ilikin tebligatn iyerinin kapal olmas nedeni ile muhtara yapld, adreste bulunmama nedeninin kanunda belirtilen kiilere sorulmad, yeni adresinin aratrlmasna ilikin herhangi bir ilem yaplmad, tebli memurunca yeni adresinin saptanamadna ilikin bir aklama yaplmad, tebli evraknn muhtara teslim edildiine ilikin ihbarnamenin kapya yaptrlp yaptrlmadnn belli olmad anlalmaktadr. Buna gre davacnn ie balatlmaya ilikin bavurusu usulne uygun tebli edilmemitir. e balatlma bavurusu usulne uygun ekilde tebli edilmeyen iverenin ie balatma ykmllnden sz edilemez. Davac ie balatlmak iin iverene usulne uygun bavuruda bulunmadan iverenin ie balatma ykmll sz konusu olmaz. szlemesinin feshi iverenin ie balatma ykmlln yerine getirmemesi suretiyle gerekleir. szlemesinin feshedilip edilmedii ortaya kmadan feshe bal haklarn dava konusu edilmesi mmkn deildir. Buna gre dava konusu tazminat ve alacak bakmndan dava ama koulu gereklemeden alan davann usulden reddi gerekir. Mahkemece yazl ekilde davann kabul hatal olup, bozmay gerektirmitir (Yargtay 22. H.D. 06.04.2012 1962/6570, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012). [24] Manava gre notere ie balama tebligatn gnderme amacyla yaplan bavuru iinin srenin geirilmesi nedeniyle hak kaybna uramamas iin yeterli saylmaldr, s. 350; Manavla ayn gr Klolu/enocak, s. 3; Yiit, s. 1163-1164.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

347

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

tarihinin, bavuru tarihi olarak kabul edilmesi, bahsedilen ihtimallerde ii asndan bavuru ykmllnn yerine getirildii, iveren asndan da ie balatma ykmllnn henz balamad bir duruma yol aar. Hlbuki kanun koyucu iinin bavurusunu takiben, iverenin iiyi ie balatma sresinin baladn dzenleyerek srete bir devamllk benimsemitir. Grld zere iinin bavurunun notere yaplmasyla mracaatn yapldn kabul eden grler ile bavurunun sresi iinde iverenin hkimiyeti alanna girmesi gerektiini savunan grler[25] sorunlarn halli iin tatmin edici bir zm ortaya koyamamaktadr. Bu nedenle tebligatn usulsz olduunun ii tarafndan renildii tarihten itibaren bavuru sresi yeniden balamal, bavuru sresi ierisinde olmas ve muhataba usulne uygun ekilde ulamas kouluyla notere ya da postaneye yaplan bavurunun postada gecikmesine olumsuz neticeler balanmamal, tebligatn yaplamamas halinde ise iinin durumu rendii tarihten, rnein noterden tebli erhi ald tarihten itibaren bavuru sresi yeniden balamaldr. Bylece taraflarn hak ve ykmllklerine, ileyite ortaya kabilecek olumsuzluklarn deil taraflarn iradelerinin yn vermesi salanr. Yargtay bavurunun postada gecikmesinden iinin sorumlu olmayacana hkmederek sorunun zm ynnde bir adm atmtr[26]. b) Bavurunun Muhatab

i ie balamak iin yapaca bavuruyu kendisini altran gerek veya tzel kiiye yapmaldr. i, asl ve alt iveren ilikisinin sz konusu olduu bir durumda bal olduu iverene bavurmaldr. inin alt iverene bavurmas gerekirken asl iverene, iyerini devralan yerine devreden iverene yapt bavuru, Yargtay tarafndan geersiz bavuru olarak deerlendirmekte ve bavuru sresinin getii kabul edilmektedir. Bu itihatlar hak kayplarna yol at ve iiyi koruma amacyla badamad gerekeleriyle eletirilmekte[27] ve sorunun halli iin bavurunun tekrar yaplabilmesi nerilmektedir[28]. Gerekten de iiye asl muhatab rendii tarihten itibaren tekrar bavuru yapma olana verilmesi, hakkaniyete uygun olacaktr.

[25] Bkz. Yiit, s. 1163 dn. 94. [26] e iade ynndeki bavurunun on i gn iinde iverene bildirmesi gerekmekle birlikte, tebligatn postada gecikmesinden iinin sorumlu olmas dnlemez (Yargtay 9. H.D. 10.04.2012, 10242/12156, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012). [27] Manav, s. 348-349; Klolu/enocak, s. 3; Kar, s. 796-797; il, s. 45-46, Yiit, s. 1166-1167. [28] Yiit, s. 1166.

348

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

c) Bavurunun ekli

verene yaplacak bavuruyu dzenleyen K. m. 21de bavurunun ekli belirlenmemitir. Bavuru herhangi bir ekle tabi olmadndan gerek yazl gerekse szl olarak yaplabilir. verenin, iiyi bir ay iinde ie balatma ykmll, iinin yazl veya szl olarak iverene bavurduu tarihten itibaren balar[29]. i iverene yapaca bavuruyu bizzat yapabilecei gibi vekili veya yesi bulunduu sendika araclyla da yapabilir. Kanunda bunu engelleyen bir hkm bulunmamaktadr[30]. e iade bavurusu ahsa sk skya bal haklardan olmayp, vekletmesinde zel yetki aranmakszn iinin avukat tarafndan yerine getirilebilir[31]. Bavurunun yazl ekilde (noter, taahhtl mektup, iverene verilerek kayda alnan dileke, elektronik posta) yaplmas ispat yk iide olduundan nem arz eder[32]. d) inin Sresinde Bavuruda Bulunmamas

i bavuru sresi ierisinde iverene bavurmazsa, iveren ie balatma zorunluluundan kurtulmu ve buna ek olarak iveren tarafndan yaplm fesih de geerli fesih haline gelmi olur. Bavuruda bulunmama nedeniyle geersiz fesih geerli feshe dntnden iveren sadece geerli feshin hukuki sonular ile baldr. Dier bir ifadeyle, taraflar arasndaki i szlemesi geerli fesih hkmlerine gre son bulmu olacandan ii koullar varsa kdem tazminat, pein deme yaplmam ve bildirim srelerine uyulmamsa ihbar tazminat ve dier haklarn talep edebilir (m. 21/5)[33].
[29] Mollamahmutolu/Astarl, s. 949; Manav, s. 349-350; Kar, s. 795. [30] 4857 sayl Yasann 21/5. maddesinde; <i kesinleen mahkeme veya zel hakem kararnn tebliinden itibaren on ign iinde ie balamak iin iverene bavuruda bulunmak zorundadr. i bu sre iinde bavuruda bulunmaz ise, iverence yaplm olan fesih geerli bir fesih saylr ve iveren sadece bunun hukuki sonular ile sorumlu olur.> hkmne yer verilmitir. Anlan yasa maddesinde, iinin ahsen bavuru yapmas gerektiine dair veya iinin ie iade bavurusunun ekinde, kesinleen ie iade kararnn sunulmasnn zorunlu olduuna dair bir ibare bulunmamaktadr. i, ie balatlma konusundaki iradesini bizzat iverene iletebilecei gibi, vekili ya da yesi olduu sendika aracl ile de ulatrabilecektir. Nitekim doktrinde de ayn gr benimsenmitir (O. Gven ankaya-Do. Dr. Cevdet lhan GneySeracettin Gkta: e ade Davalar; sayfa 256). (YHGK. 17.06.2009, Esas: 2009/9-232 Karar: 2009/278, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 949; Gnay, Cevdet lhan: Kanunu erhi, 3. B. Ankara 2009 s. 1038; Yiit, s. 1165; Aksi gr il, s. 45. [31] Ylmaz, Ejder: e ade Bavurusunun Avukat Araclyla Yaplabilirlii, Sicil Hukuku Dergisi, S. 14, Haziran 2009 s. 131-132; Ayn ynde Mollamahmutolu/Astarl, s. 949950; Manav, s. 350; Gnay, s. 1038; Arslan-Ertrk, s. 1434; Yiit, s. 1165. [32] Yiit, s. 1164. [33] Mollamahmutolu/Astarl, s. 950, 959; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 173; Szek, s. 652; Manav, s. 403-404; Gnay, s. 1040; il, ahin: Kesinleen e ade Davasnn Sonular (ABD 2008/1), s. 45.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

349

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

e) inin Sresinde Yapt Bavurusunu Geri Almas

inin yasal sresi ierisinde yapt bavuruyu geri almas mmkndr. Bu durumda iinin davrannn -bir nceki balkta akland gibi- m. 21/5 gereince hi bavuruda bulunmam gibi sonu dourmas gerekir. Burada zerinde durulmas gereken konu, iinin bavurusunu takiben iverenin ie balatmak ynnde bir irade beyannda bulunup bulunmaddr[34]. verenin henz bavuruyu (icab) kabul etmedii aamada, bavurudan sonra gerekleen vazgeme ile iverenin ie balatmaya ynelik davetinden sonra yaplan vazgemenin hukuki sonular tamamen farkldr. nk iverenin ie balatma beyanndan sonra bavurunun geri alnmas mmkn deildir. Birbirine uygun irade beyanlar nedeniyle iveren ie balatma ykmlln yerine getirmi olur. Bu aamadan sonra iverenin ie balatmak istemesine ramen iinin ie balamaktan vazgemesi sz konusudur. f) verenin e Balatmak stemesine Ramen inin e Balamaktan Vazgemesi

inin iverenin ie balatmak ynndeki irade beyanna ramen ie balamaktan vazgemesi halinde iinin yapt tercihin hangi hkmler erevesinde ele alnaca konusu kanunla dzenlenmemitir. Bu konuda doktrinde iki yaklam vardr. lkine gre ii ie balamaktan vazgeerse, durumu bavuruda bulunmayan iilerde olduu gibi deerlendirilerek m. 21/5 uyarnca feshin geerli saylaca ve iverenin ancak geerli feshin sonular ile sorumlu olaca ifade edilmektedir. kinci ve katldmz yaklama gre ise, iinin ie balama ynndeki irade beyanna iverenin kabul beyanyla yant vermesi zerine iinin ie balamaktan vazgemesi halinde bu durumun i szlemesinin ii tarafndan feshedilmesi, yani istifa olarak kabul edilmelidir. Buna gre ii istifa etmi saylacandan eer pein cret demesi ya da kdem tazminat almsa bunlar iade etmesi gerekir. te yandan iinin davran usulsz fesih olarak deerlendirilerek bunun sonularndan da sorumlu tutulabilir. Ancak Yargtay kanunda bu ekildeki bir yoruma cevaz verecek dzenleme olmad gerekesiyle gr kabul etmemektedir. Fakat byle bir sonuca ulamak iin ak dzenlemeye ihtiya yoktur. inin davranndan istifa sonucunu karmak mmkndr. inin ie balamaktan vazgemesi istifa olarak kabul edildiinde iinin usulsz fesih nedeniyle ihbar tazminat demesi gndeme gelir[35].
[34] Mollamahmutolu/Astarl, s. 950-951; Manav, s. 405; Klolu/enocak, s. 3; Yiit, s. 1164. [35] Mollamahmutolu/Astarl, s. 950-951; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 173; Manav, s. 405 vd.; Gnay, s. 1041; Yiit, s. 1168-1170; Szek, davete ramen ie balamaktan vazgeen iinin i gvencesi tazminat ve en ok drt aylk bota geen sre cretini talep etmesi mmkn olmakla birlikte, hi bavurmayan iinin alabilecei ihbar ve kdem

350

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

Yargtay, vazgeme durumunda iinin davrannn ie balamamak olduunu kabul ederek, iverenin yapt feshin geerli bir feshin sonularn douraca, iinin mahkemece karara balanan i gvencesi tazminat, bota geen sreye ilikin cret ve dier haklar talep etmesinin mmkn olmayaca grndedir. Ek olarak Yargtay ie balamaktan vazgemeyi istifa olarak kabul etmediinden geerli saylan feshe bal olarak ihbar ve artlar varsa kdem tazminatnn iiye denmesi gerektiine hkmetmitir[36]. Yargtay, iverene bavurarak askdaki i ilikisinin hi feshedilmemi gibi devamn salayan iinin davrann istifa olarak kabul etmeyerek, Kanunu sistematiine aykr bir ekilde yorumlam ve iiye doktrinde yokluundan ikyet edilen[37] snrl bir seimlik hak tanyarak, ie balamaktan vazgeerken baz haklarn alma imkn salamtr. 2. verenin iyi e Balatma Zorunluluu

Yarg merciinin geerli nedene dayanmayan feshin geersizliine ilikin kararndan sonra ii ie iade edilmi olur. Bu bakmdan iverenin iiyi ie balatmas, kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur[38]. veren, iiyi bavurusundan itibaren bir ay iinde ie balatmak zorundadr (m. 21/1). Bir aylk sreye uyulmamas halinde iveren ancak iinin rzasyla iiyi ie balatabilir. inin rzas olmadan bir aylk sre getikten sonra yeniden ie balatlmas yeni bir i ilikisinin kurulmasdr[39].

tazminatlarn Yargtayn grne uygun ekilde alabilecei kansndadr s. 652-653; Arslan-Ertrk, s. 1435-1436. [36] inin ie iade ynndeki bavurusu samimi olmaldr. inin gerekte ie balamak niyeti olmad halde, ie iade davasnn sonularndan yararlanmak iin yapm olduu bavuru geerli bir ie iade bavurusu olarak deerlendirilemez. inin sresi iinde ie iade ynnde bavurusunun ardndan, iverenin daveti zerine ie balamam olmas halinde, iinin gerek amacnn ie balamak olmad kabul edilmelidir. Baka bir anlatmla, ii iverene hi bavurmam gibi sonuca gidilmelidir. Bu durumda iverence yaplan fesih, 4857 sayl Yasann 21 inci maddesinin beinci fkrasna gre geerli bir feshin sonularn dourur. Bunun sonucu olarak da, ie iade davasnda karara balanan ie balatmama tazminat ile bota geen sreye ait cret ve dier haklarn talebi mmkn olmaz. Ancak, geerli saylan feshe bal olarak iiye ihbar ve koullar olumusa kdem tazminat denmelidir. (Yargtay 9. H.D. 14.10.2008, 29383/27243, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Ayn ynde Szek, s. 652-653; Arslan-Ertrk, Arzu: e ade Karar ve verene Bavuruda Bulunma Koulu LSGHD, 2009 S. 24, s. 1428-1429; Benzer kararlar iin bkz. Ertabak, s. 484 vd.; tihad yerinde bulan karar incelemesi iin bkz. Arslan-Ertrk, s. 1437 vd. [37] Bkz. Arslan-Ertrk, s. 1435-1436. [38] Mollamahmutolu/Astarl, s. 946-947; elik, Nuri: Hukuku Dersleri, 20. B. stanbul 2007, s. 236; Aktay/Arc/Kaplan-Senyene gre iverenin ie balatma zorunluluunun domas iin iinin bavuruda bulunmas gerekir s. 173. [39] Manav, s. 354.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

351

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

Yukarda da bahsedildii zere sonutaki grnm iveren tarafndan bir seimin yapldn dndrse de esasnda iverenin iiyi ie balatmak ya da balatmayarak tazminat demek gibi bir seimlik hakk sz konusu deildir[40]. Eer kanun koyucu iverene byle bir seimlik hak tanmak isteseydi iveren-ii dengesini gzeterek iiye de benzer bir seimlik hak tanma yoluna giderdi. Bu nedenle Kanunun aka ifade ettii bir durumdan aksi sonular karmak mmkn deildir[41]. i Kanunun belirledii srede ie balamak zere iverene bavurduunda, geersizliine karar verilen fesih hkmn yitireceinden, iveren iiyi bir ay iinde ie balatmak zorunda kalr (m. 21/1)[42]. verenin ie balatma iradesine ilikin cevabnn tebligat sorunlar nedeniyle gecikmesinden iveren sorunlu tutulamaz. i bir aylk sre bittikten sonra eline geen bildirimden sonra iki il drt gn iinde ie balamaldr. te yandan iveren ie balatma davetinde samimi olmaldr. Srf i gvencesi tazminat dememek iin yaplan ar ie balatma daveti olarak kabul edilemez[43]. Yargtay, ie balatmann kt zerinde kalmamas ve gerek anlamda bir ie balatma saylabilmesi iin, iinin fesihten nceki iine balatlmas ve bu grevi ile ilgili ara ve malzemenin kendisine verilmesi gerektii grndedir[44]. inin eski iine iadesi mmkn deilse altrlabilecei baka
[40] Mollamahmutolu/Astarl, s. 946-947; Manav, s. 400; Aksi gr Szek, s. 650; elik, s. 237; Gnay, s. 1040; Kar, s. 753; Arslan-Ertrk, s. 1432; Yiit, s. 1160. [41] Mollamahmutolu/Astarl, s. 946-947; Manav, s. 400; Arslan-Ertrk de iinin seimlik hakk olmamasnn adil olmadn ifade etmektedir s. 1433. [42] Mollamahmutolu/Astarl, s. 947-949; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 173. [43] e iade ynndeki bavurunun on i gn iinde iverene bildirmesi gerekmekle birlikte, tebligatn postada gecikmesinden iinin sorumlu olmas dnlemez. verenin de iinin ie balama isteinin kabul edildiini (1) ay iinde iiye bildirmesi gerekir. Tebligat sorunlar sebebiyle bildirimin sresi iinde yaplamamas halinde, bundan iveren sorumlu tutulamaz. verence yasal sre iinde gnderilmi olsa dahi, iinin bir aylk ie balatma sresi aldktan sonra eline geen bildirim zerine makul bir sre iinde ie balamas gerekir. Burada makul sre iinin ie daveti ieren bildirim annda iyerinin bulunduu yerde ikamet etmesi durumunda en fazla iki gnlk sre olarak deerlendirilebilir. inin ie iadeyi ieren tebligat iyerinden farkl bir yerde almas halinde ise, 4857 sayl Yasann 56 nc maddesinin son fkrasndaki izinler iin ngrlen en ok drt gne kadar yol sresi makul sre olarak deerlendirilebilir. Bu durumda iinin en fazla drt gn iinde ie balamas beklenmelidir. verenin ie davete dair beyannn da cidd olmas gerekir. verenin ie balatma amac olmad halde ie balatmama tazminat dememek iin yapm olduu ar, gerek bir ie balatma daveti olarak deerlendirilemez (Yargtay 9. H.D. 10.04.2012, 10242/12156, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Yiit, s. 1171-1172. [44] Dosya ieriine gre, en son fesihten nce Marmara Blge efi olarak grev yapan davacnn daval iveren tarafndan dava aldktan sonra ie davet edildii, davete icabet eden davac iinin ie balamak iin gittii, ancak nceki grevine balatlmamas, grevinde kullanlacak malzeme ve aralarn verilmemesi nedeni ile itiraz ettii, mahkemece daval vekiline, davacnn eski grevine balatlp balatlmad konusunda SSK giri kaydn, davacnn grev tanm belgesi ve ara tahsisi ile ilgili belgeleri sunmas iin bir celse mehil verildii, verilen srede sadece ie giri bildirgesi sunulduu, dier kaytlarn sunulmad anlalmaktadr. szlemesinin

352

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

bir ie balatlmas gerekir[45]. inin alma koullarnn deitirilmesi veya arlatrlmas iin K. m. 22deki artlara uyulmas gerekir. i farkl bir ie balatlmak istendiinde iinin ie balamamas hakl bir nedene dayanr[46]. Ancak Yargtay, nerilen iin nitelii, eski ie uygun olup olmad konusunda ii ve tanklarnn beyann yeterli bulmam, bilirkii marifetiyle mahallinde keif yaplarak davacnn ie balamamasn hakl klar bir neden olup olmadnn tespit edilmesi gerektiine karar vermitir[47]. Yargtay ie balatmann geerli saylabilmesi iin herhangi bir arta balanmamas gerektii grndedir. inin ie balatlmas iin iverence bir koul ileri srlmesi halinde ii koula bal olarak ie balamak zorunda deildir. Bu durumda iinin iverence ie balatlmamasnn sonular uygulama bulur[48].
feshinden sonra, feshin geersizlii halinde, iinin fesihten nceki grevine balatlmas ve bu grevi ile ilgili ara ve malzemenin verilmesi gerekir. Aksi halde gerek anlamda tekrar ie balatlmadan sz edilemeyecektir. Somut uyumazlkta, feshin geersizlii istemi ile dava aan davacnn, daval iverence ie davet edilmesine ramen, fesihten nceki iine balatlmad, grevi ile ilgili ara ve malzemelerin verilmedii, bylece davetin kayt zerinde kald, gerek anlamda ie balatlma bulunmad anlaldndan, feshin geersizlii yannda, ie balatmama tazminatnn hkm altna alnmas gerekir. Mahkemece yazl ekilde ie balatmama tazminat konusunda karar verilmesine yer olmadna ekilde hkm kurulmas hatal bulunmutur (Yargtay 9. H.D. 19.11.2007, 22435/34423, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 948; Manav, s. 353, 355-356; Kar, s. 804. Benzer kararlar iin bkz. Yiit, s. 1173 dn. 137. [45] Mahkemece yaplacak olan inceleme sonunda davacnn baka bir ite deerlendirilmesinin mmkn olmad belirlendii taktirde, ie iade isteinin reddine dair hkm kurulmas gerekir. Davacnn baka bir birimde altrlmasnn mmkn olduunun tespiti halinde ise, davacnn belirtilen ie iadesi ynnde karar verilmelidir. Gerekten feshin son are olmas ilkesine uyulmad belirlenmesi durumunda ie iade karar verilmesi gerekmekle birlikte, somut olayn zellii gerei davacnn ofrlk grevini ifa etmesinin mmkn olmad psiko-teknik deerlendirmeler sonunda belirlendiinden, davac iinin eski ii yerine, altrlmas mmkn olan ie iadesi ynnde hkm kurulmas gerekir. Eksik incelemeyle karar verilmesi hatal olup hkmn bu ynden bozulmas gerekmitir (Yargtay 9. H.D. 12.06.2007, 8740/18743, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012), Manav, s. 357-358; Gnay, s. 1042; Klolu/enocak, s. 4; Yiit, s. 1173. [46] Manav s. 359-360; Gnay s. 1046; Klolu/enocak s. 4; Kar s. 804; Yiit s.173-1174. [47] Somut olayda yerel mahkemece yaplan inceleme hkm kurmaya yeterli deildir. Davacya nerilen iin nitelii, eski iine uygun olup olmad, davacnn eskiden alt talal imalat iinin devam edip, etmedii teknik bilirkii marifetiyle mahallinde keif yaplp aratrlarak davacnn ie balamamasn hakl klar bir neden olup olmadnn tespiti ile sonuca gidilmesi gerekirken salt davac tanklarnn beyanlarna gre yazl ekilde karar verilmesi hatal olup bozmay gerektirmitir (Yargtay 9. H.D. 01.02.2011, Esas: 2009/3203, Karar: 2011/2173, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 948 ve dn. 913. [48] Dosya ieriine gre feshin geerli bir sebebe dayanmad anlalmaktadr. Esasen daval iverenin ie iade davasndan sonra davacy ie balatmak istemesi ve bu nedenle cevap dilekesinde davann konusuz kaldndan sz etmesi de feshin geerli nedene dayanmadnn iverence de kabul edildiini gstermektedir. Daval iveren davacnn ie iade edildiini savunmu ise de ileri srlen koullar nedeniyle davacnn ie balamad dosyadan anlalmaktadr. e iade davasnn Mahkemece kabul ve iinin sresi iinde bavurusu

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

353

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

IV. verenin iyi e Balatmas ve Balatmamasna Gre Geersiz Feshin Sonular

1. inin e Balatlmas Halinde a) verenin Bota Geen Sreye likin cret ve Dier Haklarnn denmesi i) inin Dava Srerken e Balatlmas Halinde

Yargtay, iinin dava srerken ie balatlmasn, aksi ileri srlmedike iverenin feshin geersizliini kabul etmesi olarak deerlendirerek, dava srasnda ie balatmann iinin iverene bavurmas artnn nceden gereklemesi eklinde kabul edilmesi gerektiine ve iinin bota geen cret ve dier haklarnn denmesine karar vermitir[49]. Yargtay sonraki tarihli ayn yndeki bir kararnda da iinin dava srerken ie balatlmas ile birlikte ie iade ve i gvencesi tazminatna ilikin taleplerinin konusuz kaldna, davac ii aka feragat etmemi ve talebini geri almamsa bota geen sreye ilikin haklarnn hkm altna alnmas gerektiine hkmetmitir[50]. Grld gibi, Yargtay,
halinde iinin bota geen sre iin en ok drt aylk cret ve dier haklarnn denmesi, yukarda anlan yasa hkm gereidir. Daval iveren bota geen srenin cretsiz izinli saylmasn kabul etme kouluna bal olarak davacy ie balatmak istemitir. Davac 08.09.2003 gn iyerine gitmi, saat 16.00ya kadar iyerinde almadan bekletilmi sonra iverenin sz konusu artn duyunca ayrlm ve bir daha ie gelmemitir. Burada yasann arad anlamda bir ie balatmadan sz edilemez. Bu nedenle, davacnn ie balatldndan sz edilerek davann konusu kalmad gerekesi ile karar verilmesine yer olmadna eklinde hkm kurulmas hatal olduundan 4857 sayl Kanununun 20/3.maddesi gereince aadaki ekilde hkm kurulmas gerekmitir.(Yargtay 9. H.D. 21.06.2004, 3377/15404, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Szek, s. 654-655; Gnay, s. 1042. [49] Yargtay 9. H.D. 02.02.2005, 31715/2889 Legal IHSGHD S. 6, 2005, Aktay/Arc/ Kaplan-Senyen, s. 174-175dan naklen. [50] Dosya ieriine gre davacnn i szlemesinin geerli nedenle feshedildii daval iverence kantlanm olmadndan feshin geersizliine karar verilmi olmas isabetlidir. Ancak, dosya ieriine gre davacnn yarglama srasnda ie balatld anlalmaktadr. Dairemiz uygulamasna gre dava devam ederken, davacnn ie balatlm olmas, aksi ileri srlmedike, daval iverenin feshin geerli bir sebebe dayanmadn kabul ettii eklinde deerlendirilmeli ve bu nedenle feshin geersizliine karar verilmelidir. Bu durumda, davacnn ie iadesi ve ie balatmama tazminatna ilikin talep konusuz kald kabul edilmelidir. Buna karlk, davac ii, aka feragat etmemi yada talebini geri almam ise bota geen en ok drt aylk cret ve dier haklarnn hkm altna alnmas gerekir. Dosya ieriine gre davac ie balatldktan sonra sz konusu cret ve dier haklarndan aka feragat etmemitir. Bu nedenle, bota geen sre creti ve dier haklarnn hkm altna alnmas gerekir. Mahkemece davacnn ie balatld hususu gz nnde bulundurulmakszn hkm kurulmu olmas hatal olmutur (Yargtay 9. H.D. 10.03.2008, 3175/4341, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012);

354

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

ie iade davas konusuz kaldnda, tespit davas eda davasna dntnden bota geen sreye ilikin hkm kurulabilmesi iin taleple ballk prensibini benimsemitir[51]. inin dava srerken ie balatlmas bir nevi sulh niteliinde olduundan, taraflar ie iadeyi ngren sulh szlemesine gre karar verilmesini istemelerine ramen (HMK m. 315) ii bota geen sreye ilikin cret ve dier haklardan sulh srasnda vazgememi ve taraflar sulh kapsamnda bu konularda anlamaya varamamlarsa, anlaamadklar hususlarda mahkemenin karar vermesini talep edebilirler. Bu bakmdan Yargtayn yarglama srasnda iinin ie balatlmasna ilikin benimsedii uygulama, HMKda mahkeme ii sulh iin benimsenen usule uygundur. ii. inin Yarglama Devam Ederken Baka te almas Halinde

Yargtay bota geen sreye ilikin cret ve dier haklarn denmesi asndan iinin yarglama devam ederken baka bir iyerinde alyor olmas durumunu, iinin eski iine balamak iin bavuruda bulunmasna ramen ie balatlp balatlmamas durumlarna gre iki ekilde zme kavuturmutur. Buna gre, ii bavuruda bulunmasna ramen baka bir yerde alt iin davet edildii ie balamazsa bota geen sre creti ve dier haklara ilikin talepte bulunamaz[52]. Fakat ii bota geen srede baka iyerinde alyor olmasna

Klolu/enocak s. 3; Gnaya gre bu durumda mahkeme tespitle yetinmeyip bota geen sreye ilikin cret ve dier haklarn denmesi eklinde bir eda hkm vermelidir. Gnay, s. 1043. [51] Taleple ballk ile ilgili grler iin bkz. Manav, s. 365. [52] inin ie iade ynndeki bavurusu samimi olmaldr. inin gerekte ie balamak niyeti olmad halde, ie iade davasnn sonularndan yararlanmak iin yapm olduu bavuru geerli bir ie iade bavurusu olarak deerlendirilemez. Baka bir anlatmla, iinin sresi iinde ie iade ynnde bavurusunun ardndan, iverenin daveti zerine ie balamam olmas halinde, iinin gerek amacnn ie balamak olmad kabul edilmelidir. Bu durumda iverence yaplan fesih, 4857 sayl Kanununun 21/5. maddesine gre geerli bir feshin sonularn dourur. Bunun sonucu olarak da, ie iade davasnda karara balanan ie balatmama tazminat ile bota geen sreye ait cret ve dier haklarn talebi mmkn olmaz. Ancak, geerli saylan feshe bal olarak iiye ihbar ve koullan olumusa kdem tazminat denmelidir. Somut olayda iverenin daveti zerine davac bizzat iyerine gidip ie balamamtr. Davalnn da kt niyetle ie davet ettii ynnde delil sunulmamtr. e mracaat ettii tarihte halen baka bir iyerinde alan davacnn dosyadaki deliler itibariyle ie balama konusunda alma iradesi tamad, samimi olmad anlalmakla istein reddi gerekirken kabul hataldr. (Yargtay 9. H.D. 28.10.2009, Esas: 2008/11135 Karar: 2009/29540, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Szek, s. 662; Dier grler iin bkz. Manav, s. 366 vd.; Arslan-Ertrkn katld gre gre iinin baka bir ie baladn renen iverenin iinin bu durumunu ve ie balamayacan bilerek ie davet etmesi mmkn olduundan iiye de dava aarken ie iade ya da tazminat seenei tannmaldr, s. 1433.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

355

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

ramen iverene bavuruda bulunur ve ie balatlmazsa, baka bir iyerinde almas cret ve haklarn talep etmesini engellemez[53]. iii. inin Karar Kesinletikten Sonra e Balatlmas Halinde

K. m. 21/3e gre iveren iiye kararn kesinlemesine kadar altrlmad sre iin en ok drt aya kadar domu cret ve dier haklarn deyecektir. Yargtay i gvencesi tazminatnda olduu gibi bota geen sreye ilikin cret ve dier haklarla ilgili olarak da mahkemenin belirli bir tutara hkmetmemesi, sadece demenin belirlenmesine esas olmak zere en ok drt aya kadar ay saysna hkmetmesi gerektii grndedir. Bota geen srelere ilikin cretin denmesinde Kanun, iinin ie balatlmas veya balatlmamas arasnda bir fark gzetmemitir. Mahkeme bota geen sreye ilikin cret ve haklara, iinin talebiyle bal kalmakszn resen hkmedecektir. Bu konuda mahkemeye takdir yetkisi tannmamtr. Buna karlk iinin ie balatlmas halinde i gvencesi tazminat denmez (m. 21/1)[54]. Bota geen sre drt aydan uzun srse bile iiye kanun gereince en ok drt aylk cret ve haklar denir. Bu dzenlemeyle ilgili olarak, en ok drt aylk srenin yarglama sresi ve usul dikkate alnarak belirlendii; yarglamann uzun srmesi halinde taraflarn karlarn dengelemek zere byle bir dzenlemeye gidildii; snrlama getirilmesinin yarglamann uzun
[53] 4857 sayl Kanununun 21/1 maddesine gre, feshin geersizliine karar verilmesi halinde iinin bavurusu zerine iveren bir ay iinde ie balatmad takdirde iiye en az drt, en ok sekiz aylk cret tutarnda tazminat demekle ykml olur. Ayn maddenin 3. fkras uyarnca da, kararn kesinlemesine kadar en ok drt aya kadar domu bulunan cret ve dier haklarn denecei belirtilmitir. Grld gibi gerek ie balatmama tazminatnn belirlenmesi ve gerekse bota geen sre cret ve dier haklarn denmesi, ie balatmama ve bavuru artlarna balanmtr. inin yarglama srasnda ya da bota geen sre ierisinde baka bir iyerinde almas, bu tazminat ve bota geen sre cret alacan hibir ekilde etkilememektedir. Bir baka anlatmla iinin bota geen sre iinde ie balamas, ie balatmama tazminat ve bota geen sre cretinin daha az miktarda belirlenmesini gerektirmez. Anlan madde de bu ynde bir dzenlemeye yer verilmediinden, davac aleyhine yazl ekilde, ie balatmama tazminatnn yasal snrlarn altnda 3 ay olarak belirlenmesi ile bota geen sre 4 aydan fazla olduundan, dzenleme gibi 4 aya kadar cret ve dier haklarn denmesi gerektiine karar verilmesi gerekirken, 3 ay ile snrlanmas hatal bulunmutur (Yargtay 9. H.D. 22.01.2007, Esas: 2006/27673, Karar: 2007/117, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 958-959; Szek, s. 661-662. [54] 4857 sayl Kanununda da dzenlenen ve feshin geersizliinin sonucuna balanan ie balatmama tazminat ve bota geen sre cret alaca, davacnn bavurusu ve davalnn ie balatmamas halinde uygulanmas gereken tespit niteliinde hkmler olduundan, miktar belirtilmeksizin karar altna alnmaldr. Ayrca ie balatmama tazminat ve bota geen sre creti talep olmasa da resen dikkate alnmaldr (Yargtay 9. H.D. 28.10.2004, 7587/24487, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 957; Szek, s. 654; Manav, s. 360-361; Taleple ballk ile ilgili grler iin bkz. Manav, s. 365; Arslan-Ertrk, s. 1431-1432.

356

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

srmesi nedeniyle hayatn olaan akna uygun olmad gibi grler ileri srlmtr[55]. Bota geen sreye ilikin cret ve dier haklarn drt ay ile snrlandrlmasnn anayasaya aykrln deerlendiren AYM, yarglama usul ve sresi dikkate alndnda drt aylk snrlamann taraflar arasndaki hak ve ykmllkler dengesinde bir lszle yol amadna hkmetmitir[56]. Bu karara ramen doktrinde iinin uzayan dava nedeniyle madur olduu savunulmu ve ie iade davalarnn kanunda ngrlen sreden uzun srmesi nedeniyle doabilecek zararlarn en aza indirilmesi iin iinin ie tedbiren iade edilebilecei gr ileri srlmtr[57]. Bota geen sreye ilikin cret alaca iinin ie iade kararnn kesinlemesinden sonra iinin iverene sresinde bavurduu anda muaccel olur. Bu alacak asndan davann ald tarihten itibaren faiz talep edilmesi ve talep gibi karar verilmesi doru deildir[58]. verenin m. 21/3 gereince iiye deyecei cretten giydirilmi cret anlalmaldr[59]. b) Fesihle Birlikte Pein denen Bildirim Sresine likin cret ve Kdem Tazminatnn Mahsubu

K. m. 21/4 gereince iinin ie balatlmas halinde, iiye pein olarak denen bildirim sresine ait cret ile kdem tazminat, iiye bota geen sre iin denecek en ok drt aya kadar domu cret ve dier haklar iin yaplacak demeden mahsup edilir. Yani ii ie balatlrsa, m. 21/3 gereince mahkeme veya zel hakem kararnn kesinletii tarihe kadar altrlmad sre iin en ok drt aya kadar domu bulunan cret ve haklar iin yaplmas gereken demelerden varsa ihbar sresine ilikin pein deme ve kdem tazminatnn mahsubu gerekir. Mahsup sadece bota geen sre cretinden yaplr, i gvencesi tazminatndan yaplmaz. inin iade ykmll ie balatld tarihten itibaren balayacandan mahsubun da bu tarihten itibaren yaplmas gerekir. Dolaysyla iade, bir ie balatma koulu olarak ileri srlemez. demeleri iade ykmll, iinin ie balamasyla birlikte feshin geersiz hale gelmesi ve i akdinin hi feshedilmemi gibi devam etmesinden kaynaklanr. Hlbuki ihbar
[55] Grler iin bkz. Mollamahmutolu/Astarl, s. 958 ve Manav, s. 360 vd.; zbek, Mustafa Serdar: e ade Davasnda Davac inin Tedbiren e adesi alma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 2012/ 4 (35), s. 11 vd. [56] AYM 18.12.2008, Esas: 2005/2, Karar: 2008/181, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012. [57] zbek, s. 11 vd. [58] te yandan en ok 4 aylk cret alaca iinin iverence ie balatlmamas halinde muaccel olacandan faiz balangc da bu tarih olmaldr. Yazl ekilde cret alacana dava tarihinden itibaren faiz yrtlmesi de hataldr (Yargtay 9.H.D. 06.11.2003 18733/18729, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Baka kararlar iin bkz. Manav, s. 364, 377 vd.; Mollamahmutolu/Astarl, s. 955, 959; Gnay, s. 1040. [59] Mollamahmutolu/Astarl, s. 959; Manav, s. 362.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

357

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

sresine ilikin pein deme ve kdem tazminat, i szlemesinin sona ermesi nedeniyle yaplan demelerdir[60]. Doktrinde ie balatlan iinin kdem tazminatn iade etmemesi halinde bu tutara mevduata uygulanan en yksek faizin uygulanmas gerektii ifade edilse de[61] bu gre kanunun faiz ngrmedii hallerde yasal faiz uygulanmas gerektiinden katlmak mmkn deildir. Yargtaya gre, i akdinin bildirim sresi tannmak ve bu sre zarfnda ii altrlmak suretiyle feshinin geersiz olduunun tespiti halinde, ii bildirim sresi ierisinde alarak iverene olan i grme ykmlln yerine getirmi olacandan bildirim sresine ilikin cretin iadesi ya da bota geen sre cretinden mahsubu mmkn deildir[62]. c) inin e Balatld Tarihe Kadar Geen Srenin Kdemine Saylmas

Her ne kadar ii ie balatld tarihe kadar altrlmad en ok drt aya kadar cret ve dier haklarn talep edebilse de doktrinde haksz fesih nedeniyle iinin ie balatld tarihe kadar altrlmad srenin tamamnn kdemine saylmas gerektii savunulmaktadr. Bu gr temelini feshin geersizliine karar verilmesi nedeniyle i szlemesinin hi feshedilmemi olmasndan almaktadr[63]. Fakat Yargtay bu gr benimsememekte, bota geen en ok drt aylk sre iin iinin almas devam ediyormu gibi cret ve dier haklarn belirlenmesi gerektiini kabul etmektedir[64]. 2. inin e Balatlmamas Halinde

verenin iiyi ie balatma zorunluluu mutlak bir zorunluluk deildir. Bu durum feshin geersizliinin mutlak bir geersizlik olmamasndan kaynaklanr. veren gerek aka reddederek gerekse st kapal olarak iiyi ie

[60] Mollamahmutolu/Astarl, s. 952, 959; Szek, s. 655; Manav, s. 382 vd.; Gnay, s. 10511052; Kar, s. 806. [61] Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 174. [62] bildirim neli tannmak suretiyle gerekleen fesih geersiz sayldndan, ii, nel iin de iverene olan i grme borcunu yerine getirmi olduundan bildirim srelerine ait cretin iadesi ya da mahsubu mmkn deildir (Yargtay 9. H.D. 13.05.2008, Esas: 2007/42521, Karar: 2008/12221, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Manav, s. 383-384. [63] Mollamahmutolu/Astarl, s. 953, 958; Manav, s. 351 vd.; Kar, s. 807; Doktrindeki farkl grler iin bkz. Manav, s. 380 vd. [64] Bota geen sreye ait en ok 4 aya kadar cret ve dier haklar iin ise feshi izleyen dnem cretlerine gre hesaplama yaplmaldr. Geersiz saylan fesih tarihinden sonra bota geen en ok drt aylk srede iinin almas devam ediyormu gibi cret ve dier haklar belirlenmelidir. Bota geen en ok 4 aya kadar sre iinde cret zamm ya da yeni bir toplu i szlemesi yrrle girdiinde, her iki dnem iin ayr ayr hesaplamaya gidilmelidir (Yargtay 9. HD. 28.12.2009, 34595/37899, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012).

358

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

balatmayarak iradesini sergileyebilir[65]. Ne ekilde olursa olsun ie balatma ykmllnn yerine getirilmemesinin baz sonular vardr. a) verenin iyi e Balatmamasnn Yeni Bir Fesih Olmas

Mahkeme veya zel hakem tarafndan feshin geersizliine karar verildikten sonra i szlemesi hi feshedilmemi gibi devam ettiinden, iverenin iiyi ie balatmamas iverenin temerrde dmesi olarak deil ancak yeni bir fesih olarak deerlendirilebilir. Yeni feshin geersizlii ileri srlemese de fesih ile birlikte ie balatlmayan iiye bildirim sresi verilmemi ya da bildirim sresine ilikin cret pein denmemise bu srelere ilikin cretin ve artlar varsa kdem tazminatnn da denmesi gerekir. Bu ihtimalde i akdi, iveren iin ngrlen bir aylk ie balatma sresinin dolmasndan itibaren ya da iverenin iiyi ie balatmayacana dair bildirimi ile feshedilmi olur[66]. veren, iiyi ie balatmayacan bildirdikten ksa bir sre sonra iiyi ie balamak zere davet ederse, bu davet feshin geersizliine ve ie iadeye ilikin sonular ortadan kaldrmaz. Bu durumda ii ile iveren arasnda yeni bir i ilikisi kurulmu olur[67]. b) verenin Gvencesi Tazminat deme Ykmll

K., ie balatma ykmlln yerine getirmeyen iverenin, yeni bir davaya gerek kalmakszn iiye deyecei i gvencesi tazminatnn, iinin en az drt en ok sekiz aylk creti tutarnda olacan dzenlemitir (m. 21/1). Bu tazminatn ka aya karlk gelecei, iinin i akdinin geerli olmayan nedenle feshedildiine dair kararla birlikte mahkeme tarafndan resen belirlenir.
[65] Yiit, s. 1170-1171. [66] Mollamahmutolu/Astarl, s. 953; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 175; Szek, s. 655-656; Manav, s. 386-387; Gnay, s. 1044; Yiit, s. 1175-1176. [67] Daval tarafa temyiz edilmeyen ilk karar esas alnarak 21.1.2004 tarihinde iverene ie balatlmas ynnde noterden ihtarname ekmitir. Daval taraf 9.2.2004 tarihinde bu ihtara vermi olduu gerekesi ile olumsuz cevap vermitir. Daval taraf kendisi ynnden kesinleen kararn tebliine ramen ie balatmama iradesini ortaya koymutur. Feshin geersizlii ve ie iadeye ilikin ksmn kesinlemesi ve bu tarihten itibaren 10 gn iinde bavuruda bulunulmas karsnda bir aylk sre iinde talebin reddedilmesi sz konusu olduundan dosyann Yargtaya gidip gelmesine ilikin istenilen bir hakkn ortadan kaldrlmasna sebep oluturmaz. Gerekten davac kendisine den grevi yerine getirmi, iveren sonucuna katld iin temyiz etmeyerek kendisi aleyhine kesinleen ie iade kararn yerine getirmedii gibi ilk kararda belirlenen drt aylk ie balatmama tazminat ve bota geen sre cretini icra takibi sonucu demitir. te yandan ie balatmama iradesini ortaya koyan davalnn ekil ynnden deitirilen karar zerine paraya dnen haklarn isteyen davacy ie davet etmesi objektif iyiniyet kurallarna aykr olduu gibi, i szlemesi ie balatmama iradesini davacya bildirdii tarihte sona ermi olduundan yeni bir hizmet akti teklifinin kabul edilmemesi feshin geersizlii ve ie iadeye ilikin kararn sonularn ortadan kaldrmaz (Yargtay 9. H.D. 28.12.2006, 15281/35118, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Manav, s. 387.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

359

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

Ancak Sendikalar Kanunu m. 31/6 sendikaya ye iiler bakmndan farkl bir dzenlemeye gitmitir. Buna gre iveren sendikaya ye iilerle sendika yesi olmayan iiler veya farkl sendikalara ye olan iiler arasnda, iin sevk ve datmnda, iinin mesleki ilerlemesinde, iinin cret, ikramiye ve primlerinde, sosyal yardm ve disiplin hkmlerinde ve dier hususlara ilikin hkmlerin uygulanmasnda veya altrmaya son verilmesinde herhangi bir ayrm yaparsa ve iiler, sendika yesi olup olmamalarndan, i saatleri dnda veya iverenin rzas ile i saatleri iinde, ii sendika veya konfederasyonlarnn faaliyetlerine katlmalarndan dolay iten karlrlar veya herhangi bir nedenle farkl muameleye tbi tutulurlarsa, iinin cretinin bir yllk tutarndan az olmamak zere bir tazminata hkmedilir[68]. Mahkeme i gvencesi tazminatn resen belirleyebilecek olmasna ramen bu yetkisi snrsz deildir. Mahkeme i gvencesi tazminatn belirlerken, i szlemesinin sona erme nedenleri ile iinin kdemini hesaba katmal ve takdirine esas gerekelerini de her olaya zg olarak kararnda aklamaldr. Yargtay gereke gsterilmeksizin alt ve st snrdan tazminat denmesine ilikin yerel mahkeme kararlarn hatal bularak bozmaktadr. Yargtaya gre tazminatn belirlenmesinde mahkemenin sadece deme yaplmas gereken ay saysna karar vermesi yeterli olup, denecek tutarn kararda somutlatrlmasna gerek yoktur. Buna ek olarak Yargtay, i gvencesi tazminatna hkmedilebilmesi iin iinin talebine gerek olmadna, tazminatn iinin brt plak creti (temel cret) zerinden hesaplanacana, ikramiye dier sosyal haklarn hesaplamada dikkate alnmayacana hkmetmitir[69]. Fakat doktrinde iiye denecek i
[68] Mollamahmutolu/Astarl, s. 953; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 175; Szek, s. 657-658; Manav, s. 389; Gnay, s. 1053-1054; elik, s. 236; Klolu/enocak, s. 6; Yiit, s. 1183, sendikal tazminata ilikin grler s. 1188-1189. [69] Ancak, iinin bavurusu zerine iverence ie balatlmamas halinde denecek olan tazminatn gereke dahi belirtilmeden st snrdan belirlenmi olmas doru deildir. 4857 sayl Kanununun 21/1. maddesinde anlan tazminatn alt ve st snrlar belirtilmi olup bu iki snr arasnda davacnn kdem ve fesih nedeni gibi hususlar dikkate alnarak tazminat belirlenmelidir. Somut olayda, davacnn hizmet sresi 4 yl 4 ay 4 gn olup tazminatn alt snrdan ayrlmasn gerektirecek nedenler bulunmamaktadr. te yandan Dairemiz uygulanmasna gre sz konusu tazminatn ka aylk cret tutarnda olacann belirlenmesi yeterli olup ayrca rakam olarak miktarn belirtilmesine gerek bulunmamaktadr (Yargtay 9. H.D. 29.01.2004, Esas: 2003/23029 Karar: 2004/1414, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012). Mahkemece verilen feshin geersizliine ve davacnn ie iadesine ilikin karar dosya ieriine, usul ve yasaya uygun bulunmutur. Ancak; 1475 sayl Kanunun 4773 sayl Kanunla deiik 13/D maddesinde tazminatn alt ve st snrlar gsterilmitir. Davacnn kdemi 4 yl 6 ay 12 gndr. Buna gre gereke dahi gsterilmeden tazminatn alt snrdan ayrlarak 8 ay olarak belirlenmesi fazladr. Tazminat miktar belirlenirken davacnn brt creti zerinden hesaplanma yaplmal; ikramiye ve dier sosyal haklar dikkate alnmamaldr (9. H.D. 06.11.2003 18733/18729, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 954-955, 957; Szek, s. 658-659; Klolu/enocak, s. 5; elik, s. 237; Gnay, s. 1045, 1047; Manav, s. 391 vd.; Yiit, s. 1184; Aktay/Arc/Kaplan-Senyene gre mahkeme feshin

360

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

gvencesi tazminatnn giydirilmi cret zerinden hesaplanmas gerektii ynnde grler de vardr[70]. Yargtay bir yandan i gvencesi tazminatna hkmedilmesi iin taleple ballk kuralnn uygulanmayacan kabul ederken, dier yandan iinin dava dilekesinde i gvencesi tazminat talep ederken ifade ettii ay saysndan fazla tazminata hkmedilmemesi gerektiine karar vererek kendi ierisinde elikiye dmtr[71]. Mahkeme tazminat istemi olmasa bile resen tazminata hkmedebildiine gre tazminatn belirlenmesinde takdirinin altnda kalan talebi evleviyetle dikkate almayarak somut olayn gerekliliklerine gre talepten fazla tazminata karar verebilir. Yargtay 2008 ylndan itibaren i gvencesi tazminatnn hkmedilecei ay saysnn belirlenmesinde iinin kdemi, fesih sebebi gibi kriterlere ek olarak her olayda objektif olarak uygulanabilecek kademeli bir kriter benimsemitir. Buna gre Yargtay, tazminatn belirlenmesinde yllk cretli izinle ilgili m. 53teki kdem srelerini dikkate alnarak, alt ay ile be yl arasnda kdemi olan ii iin drt, be yl ile on be yl arasnda kdemi olan ii iin be, on be yldan fazla kdemi olan ii iin alt aylk creti tutarnda ie balatmama tazminatnn verileceine, fesih sebebine gre bu miktarlarn azami snr olan sekiz aya kadar kabileceine, iletme gerekleriyle yaplan fesihte, emeklilik nedeninin gsterilmesi ve davacnn emeklilie hak kazanmas halinde ie balatmama tazminatnn alt snrdan belirleneceine hkmetmektedir[72].
geersizliine karar verdiinde iinin ie balatlmas halinde denecek tazminat miktarn da belirleyecektir. Ayn yazarlara gre, yarglamann drt ay amas halinde mahkemenin ivereni sadece drt aylk tazminat demeye mahkm etmesi eklindeki uygulama doru deildir s. 173-174. [70] Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 174. [71] 4857 Sayl Yasann 21. maddesinin birinci fkrasnda ie balatmama tazminatnn alt ve st snrlar gsterilmi olup; bu snrlar arasnda iinin kdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara alnarak bir belirleme yaplmaldr. Ancak, davac sz edilen dzenlemede belirtilen snrlar arasnda bir miktar belirterek talepte bulunmu ise talep edilen miktardan fazlasna hkmedilmemelidir. Baka bir anlatmla, davac ie balatmama tazminatn 4 aylk cret tutar olarak istemek suretiyle kendisini balamtr. Kald ki, davacnn kdemine ve fesih nedenine gre ie balatmama tazminat konusunda alt snrdan uzaklamay gerektiren bir durum da dosyada bulunmamaktadr. Buna gre, davac iin anlan tazminatn 5 aylk cret tutar olarak belirlenmesine karar verilmesi hataldr (Yargtay 9. H.D. 20.11.2006, 22029/30614, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Ayn kararla ilgili eletiriler iin bkz. Yiit, s. 1187 ve dn. 209. [72] 4857 sayl Kanununun 21. maddesi uyarnca, mahkemece feshin geersizliine karar verildiinde, iinin bavurusu zerine iveren tarafndan bir ay iinde ie balatlmaz ise, iiye denmek zere en az 4, an ok 8 aylk creti tutarnda tazminatn belirlenmesi gerekir. Dairemizin yerleik uygulamas gerei, i gvencesi niteliindeki bu tazminat iinin kdemi, fesih sebebi gibi olgular dikkate alnarak belirlenmelidir. Maddenin alt ve st snrlar alamaz. st snrn almasnn tek istisnas 2821 sayl Sendikalar Kanununun 31. maddesindeki sendikal nedenle yaplan fesihlerdir. Bu maddede sendikal neden halinde ie balatmama

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

361

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

i, ie iade edilmesine ilikin karar kesinletikten sonra on gn iinde iverene bavurarak ie balatlmasn talep eder. veren iiyi bir ay iinde ie balatmazsa, i gvencesi tazminat bir aylk srenin dolduu gnden itibaren muaccel hale gelir. Bu nedenle i gvencesi tazminat iin dava tarihinden itibaren faiz istenmesi mmkn deildir. Kanunda faize ilikin dzenleme olmadndan istenebilecek faiz tr yasal faizdir[73]. c) verenin Bota Geen Sreye likin cret ve Dier Haklar deme Ykmll

Mahkeme veya zel hakem tarafndan i akdinin feshinin geersizliine karar verildikten sonra ie balatlp balatlmadna baklmakszn iiye i gvencesi tazminat yannda ayrca kararn kesinlemesine kadar bota geen sre iin en ok drt aya kadar cret ve dier haklar denir (m. 21/3). Davann drt aydan uzun srmesi nedeniyle ii drt aydan fazla bir sre bota kalsa bile denecek cret ve dier haklar sadece drt aya kadardr[74]. Mahkeme bota geen sreye ilikin cret ve haklara, iinin talebiyle bal kalmakszn resen hkmedecektir. Bu konuda mahkemeye takdir yetkisi tannmamtr[75].
tazminatnn iinin en az bir yllk creti tutarnda belirlenecei aklanmtr. Dairemizin uygulamas bu yndedir. (08.04.2008 gn ve 2007/27773 Esas, 2008/7819 Karar sayl ilammz). Dairemiz yllk cretli izinle ilgili 53. maddedeki kdem srelerini dikkate alarak 6 ay ile 5 yl arasnda kdemi olan ii iin 4, 5 yl ile 15 yl arasnda kdemi olan ii iin 5, 15 yldan fazla kdemi olan ii iin 6 aylk creti tutarnda ie balatmama tazminatn belirlenmesini ngrmekte, fesih sebebine gre bu miktarlarda azami snr 8 aya kadar da kmaktadr. letme gerekleri ile fesihte emeklilik nedeninin gsterilmesi ve davacnn emeklilie hak kazanmas halinde ie balatmama tazminat alt snrdan belirlenmektedir. Dosya ieriine gre somut uyumazlkta davac iinin davalya ait iyerinde 8.5.1998-3.5.2011 tarihleri arasnda alt, iverence gerekletirilen feshin geerli nedene dayanmad anlaldndan feshin geersizliine ve davacnn ie iadesine karar verilmesi isabetlidir. Ancak davac iinin kdemine ve fesih nedenine gre mahkemece ie balatmama tazminatnn davacnn 6 aylk creti tutarnda belirlenmesi doru bulunmamtr. Bu tazminatn davacnn 5 aylk creti orannda belirlenmesinin dosya ieriine uygun decektir. (Yargtay 9. H.D. 18.04.2012, 10354/13611, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 954. [73] te yandan en ok 4 aylk cret alaca iinin iverence ie balatlmamas halinde muaccel olacandan faiz balangc da bu tarih olmaldr. Yazl ekilde cret alacana dava tarihinden itibaren faiz yrtlmesi de hataldr (Yargtay 9. H.D. 06.11.2003 18733/18729, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 955, 959; Szek, s. 659; Gnay, s. 1047; Yiit, s. 1184-1186. [74] Szek, s. 659-660; Manav, s. 352, 403; Kar, s. 755. [75] 4857 sayl Kanununda da dzenlenen ve feshin geersizliinin sonucuna balanan ie balatmama tazminat ve bota geen sre cret alaca, davacnn bavurusu ve davalnn ie balatmamas halinde uygulanmas gereken tespit niteliinde hkmler olduundan, miktar belirtilmeksizin karar altna alnmaldr. Ayrca ie balatmama tazminat ve bota geen sre creti talep olmasa da resen dikkate alnmaldr (Yargtay 9. H.D. 28.10.2004, 7587/24487, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 957; zekes, s. 485; Szek, s. 660; elik, s. 238; Yiit, s. 1177-1178, 1179-1180.

362

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

Bota geen sreye ilikin cret alaca, iinin ie iade kararnn kesinlemesinden sonra iinin iverene sresinde bavurduu anda muaccel hale gelir. Bu alacak asndan davann ald tarihten itibaren faiz talep edilmesi ve bu ynde karar verilmesi doru deildir[76]. Bota geen sre ve dier haklara, K. m. 34de dzenlenen mevduata uygulanan en yksek faiz uygulanmaldr[77]. verenin m. 21/3 gereince iiye deyecei cret ve dier haklardan i gvencesi tazminatndan farkl olarak giydirilmi cret anlalmaldr[78]. Yargtaya gre ii iverene bavurmasna ramen baka bir yerde alt iin davet edildii ie balamazsa bota geen sre creti ve dier haklara ilikin talepte bulunamaz[79]. Fakat ii bota geen srede baka iyerinde alyor olmasna ramen iverene bavuruda bulunur ve ie balatlmazsa, baka bir iyerinde almas cret ve haklarn talep etmesini engellemez[80]. i bota geen srede isizlik sigortasndan yararlanmsa ayrca bota geen sreye ilikin haklarn almasnn elikili olduu, bu nedenle isizlik sigortas deneinin iade edilmesi gerektii savunulmutur[81]. Fakat gnmzde yarg karlarnn kesinlemesi ounlukla drt aydan daha fazla srmektedir. inin bu sre zarfnda gelir getirici bir ite almyor olmas isizlik sigortas denei almas iin yeterli olup, uzayan bota geen sresinin telafisi iin isizlik sigortas demesinden yararlanmas bir gerekliliktir[82]. d) verenin hbar ve Kdem Tazminat deme Ykmll

veren ie balatmad iiye bildirim sresine ilikin creti pein demi ve kdem tazminatn da vermise bu tutarlar iide kalacaktr[83]. K. m. 21/4, iiye bildirim sresi verilmemise veya bildirim sresine ilikin creti pein denmemise, bu srelere ait cret tutarnn ayrca deneceini dzenlemitir.

[76] te yandan en ok 4 aylk cret alaca iinin iverence ie balatlmamas halinde muaccel olacandan faiz balangc da bu tarih olmaldr. Yazl ekilde cret alacana dava tarihinden itibaren faiz yrtlmesi de hataldr (Yargtay 9. H.D. 06.11.2003, 18733/18729, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 955, 959; Szek, s. 661; Manav, s. 377 vd., 403; Gnay, s. 1050-1051; Klolu/enocak, s. 5. [77] Yiit s. 1178. [78] Mollamahmutolu/Astarl, s. 959; Szek, s. 660; Manav, s. 362; Gnay, s. 1044; Yiit, s. 1178. [79] Yargtay 9. H.D. 28.10.2009, Esas: 2008/11135 Karar: 2009/29540 (Karar metninin ilgili blm iin bkz. III. 1. a, ii. dipnotlar); Szek, s. 662. [80] Yargtay 9. H.D. 22.01.2007, Esas: 2006/27673, Karar: 2007/117 (Karar metninin ilgili blm iin bkz. III. 1. a, ii. dipnotlar); Mollamahmutolu/Astarl, s. 958-959; Szek, s. 661-662. [81] Szek, s. 661; Dier grler iin bkz. Manav, s. 370 vd. [82] Lehte ve aleyhte grler iin bkz. Manav, s. 371-372; Ayn ynde Gnay, s. 1050. [83] Szek, s. 657.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

363

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

Buna ek olarak hak edilmesine ramen verilmeyen kdem tazminat da iiye ayrca denmelidir[84]. inin ie balatlmamas yeni bir fesih olduundan bu feshin usulne uygun olarak yaplmas gerekir. Yani iiye bildirim neli tannmal ya da bildirim sresine ilikin cret pein denerek fesih yaplmaldr. inin ihbar ve kdem tazminat yeni fesih tarihine gre hesaplanmal, geersiz fesih ile yeni fesih arasnda geen sre de iinin kdemine eklenerek bulunan kdem tazminat iiye denmelidir[85]. iye geersiz fesih nedeniyle denen bildirim sresine ilikin cret ve kdem tazminatnda, ie balatmama tarihine kadar ortaya kan farklar da iiye denmelidir[86]. Bahse konu alacaklar iverenin iiyi ie balatmamasyla muaccel hale geldiinden fesih tarihinden itibaren faiz iletilmelidir[87].

V. Geersiz Feshin Sonularn Dzenleyen Hkmlerin Emredici Nitelii

K. m. 21/6, bu maddenin birinci, ikinci ve nc fkra hkmlerinin szlemeyle hibir ekilde deitirilemeyeceini, bu madde hilafna yaplan szlemelerin ilgili hkmlerinin geersiz olacan dzenlemitir. Maddenin lafzndan aka anlalaca zere dzenleme mutlak emredici niteliktedir. Hal byle olunca aksi ii lehine olsa bile i szlemesiyle kararlatrlamaz, iinin i gvencesine ilikin haklarndan nceden feragati geersizdir. Buna karn m. 21 kart anlamndan, belirsiz sreli i szlemeleri bakmndan taraflarn, i
[84] Mollamahmutolu/Astarl, s. 955-957; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 175; Szek, s. 657; Manav, s. 387-388. [85] inin ie iade sonrasnda bavurusuna ramen ie balatlmamas halinde, ie balatlmayacann szl ya da eylemli olarak akland tarihte veya bir aylk balatma sresinin sonunda i szlemesi iverence feshedilmi saylr. Bu fesih tarihine gre iverence ihbar ve kdem tazminat denmelidir. Hesaplamada dikkate alnacak cret, ie balatlmad tarihteki son cret olup, kdem tazminat tavan da ayn tarihe gre belirlenmelidir. e iade davasnda kararn kesinlemesine kadar geecek olan en ok 4 aya kadar sre hizmet sresine eklenmeli, ihbar ve kdem tazminat ile izin hakk bakmndan allm gibi deerlendirilmelidir (Yargtay 9. H.D. 22.03.2010, Esas: 2008/22949, Karar: 2010/7943, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Mollamahmutolu/Astarl, s. 956; Manav, s. 387-388, 1191. [86] Mollamahmutolu/Astarl, s. 956; Manav, s. 387-388; Yiit, s. 1189. [87] inin ie iade sonrasnda bavurusuna ramen ie balatlmamas halinde, ie balatlmayacann szl ya da eylemli olarak akland tarihte veya bir aylk balatma sresinin sonunda i szlemesi iverence feshedilmi saylr. Hkm altna alnan kdem tazminatna feshin kesinletii tarihten itibaren faize hkmedilmesi gerekirken geersiz saylan fesih tarihinden itibaren faize hkmedilmesi de hatal olup bozmay gerektirmitir (Yargtay 22. H.D. 03.04.2012, 2706/6206, SMP, eriim tarihi: 21.10.2012); Manav, s. 388; Yiit, s. 1192.

364

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

gvencesinin kapsamn belirleyen m. 18 hkmn deitirerek otuz iiden az ii altran iyerlerinin i gvencesi kapsamnda oluunu ve alt aydan az kdemi olan iilerin i gvencesinden yararlanacan kararlatrmalar, dzenlemenin nispi emredici nitelii nedeniyle imkn dhilindedir[88].

SONU

eshin geersizliinin sonularyla ilgili olarak uygulamada ortaya kan sorunlarn ounluu Yargtay tarafndan itihatla zme kavuturulmutur. Buna ramen Yargtayn, iiyi koruma amacyla badamayan ve ciddi hak kayplarna neden olabilecek baz itihatlar da bulunmaktadr. zellikle usulne uygun tebli edilmeyen bavurunun usulsz bavuru kabul edilmesi, alt iverene yaplmas gerekirken esas iverene yaplan bavurunun geersiz bavuru saylmas gibi rnekler Yargtay tarafndan yeniden ele alnmas gereken konulardr. Yargtayn, iinin taleplerinin reddine yol aan kararlar benimseyerek iverene baz imknlar tanmak yerine, taraflarn gerek iradelerinin ortaya kmasn ve sonu dourmasn salayacak itihatlar ortaya koymas hakkaniyete uygun olacaktr.

[88] Mollamahmutolu/Astarl, s. 960; Szek, s. 662-663; Aktay/Arc/Kaplan-Senyen, s. 172; Manav, s. 413-414; elik, s. 241.

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

365

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

KAYNAKA
Aktay, A. Nizamettin/Arc, Kadir/Kaplan-Senyen, E. Tuncay: Hukuku, 4. B. Ankara 2011. Aktepe, Sezin: e ade Davalarnn Meden Usl Hukuku lkeleri Bakmndan Deerlendirilmesi, DEHFD, Prof. Dr. Bilge Umara Armaan, zmir 2009, s. 63- 101 Arslan-Ertrk, Arzu: e ade Karar ve verene Bavuruda Bulunma Koulu LSGHD, 2009 S. 24, s. 1429-1441. Ertabak, nal: Gvencesinin Kapsam Geerli/Geersiz Feshin Sebepleri ve Fesih Usul Geersiz Fesih tiraz ve Sonular, stanbul 2012. elik, Nuri: Hukuku Dersleri, 20. B. stanbul 2007. il, ahin: Kesinleen e ade Davasnn Sonular (ABD 2008/1) s. 44-86. Gnay, Cevdet lhan: Kanunu erhi, 3. B. C. I, Ankara 2009. Kar, Bekta: Gvencesi ve Uygulamas, Ankara 2009. Klolu, Mustafa/enocak, Kemal; Kanunu erhi, 2. B. C. II stanbul 2008. Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Ylmaz, Ejder: Medeni Usul Hukuku, 23. B. Ankara 2012. Manav, A. Eda: Hukukunda Geersiz Fesih ve Geersiz Feshin Hkm ve Sonular, Ankara 2009. Mollamahmutolu, Hamdi/Astarl, Muhittin: Hukuku, 5. B. Ankara 2012. zbek, Mustafa Serdar: e ade Davasnda Davac inin Tedbiren e adesi alma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 2012/ 4 (35), s. 11-39. zekes, Muhammet: Kanununun 20. ve 21. Maddelerinin Medeni Yarglama ve cra Hukuku Bakmndan Deerlendirilmesi, 75. Ya Gn in Prof. Dr. Baki Kuru Armaan, Ankara 2004, s. 479-514. Sinerji Mevzuat ve tihat Program, Eriim Tarihi: 21.10.2012. Szek, Sarper: Hukuku, 8. B. stanbul 2012. Ylmaz, Ejder: e ade Bavurusunun Avukat Araclyla Yaplabilirlii, Sicil Hukuku Dergisi, S. 14 Haziran 2009. Ylmaz, Ejder: e ade Davasnda Verilen Hkmn cra Takibine Konulmas, Sicil Hukuku Dergisi. S. 17 Mart 2010. Yiit, Yusuf: Hukukunda Geersiz Fesih Kavram ve Geersiz Fesih zerine e ade Bavurusu Yapan inin verence e Balatlmamas ve Sonular, Prof. Dr. Sarper Szeke Armaan, stanbul 2011, s. 1143-1205.

366

Ankara Barosu Dergisi 2013/3

HAKEML

Hukukunda Geersiz Feshin Sonular / . DEMR

KISALTMALAR
ABD : Ankara Barosu Dergisi AYM : Anayasa Mahkemesi B. : Bask Bkz. : Baknz C. : Cilt dn. : Dipnot H.D. : Hukuk Dairesi HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu K. : Kanunu LSGHD : Legal Hukuku ve Sosyal Gvenlik Hukuku Dergisi m. : Madde s. : Sayfa S. : Say SMP : Sinerji Mevzuat ve tihat Program vd. : ve devam YHGK : Yargtay Hukuk Genel Kurulu

2013/3 Ankara Barosu Dergisi

367