You are on page 1of 216

entoni berjesi

meqanikuri forToxali
Targmna gia WumburiZem

gamomcemloba palitra L Tbilisi, 2012

mTavari redaqtori redaqtori koreqtorebi:

maia aludauri rusudan darCiaSvili natalia CimakaZe nino lolua eka gunTaiSvili

kompiuteruli uzrunvelyofa ydis dizaini

giorgi asaTiani rati Tordia

The Estate of Anthony Burgess, 2011

gamomcemloba palitra L, 2012 misamarTi: iosebiZis q. 49, tel.: 238-38-71 E-mail: book@palitra.ge ISBN 978-9941-19-613-3

winaswarmetyvelebis meqanika, anu eretikuli SeniSvnebi erTi arSemdgari literaturuli iubiles gamo zustad am 30 wlis win, qristes Sobidan 1962 wels1, inglisis wignis bazarze gamoCnda Cveneburi gagebiT jer kidev axalgazrda mwerlis, entoni berjesis momcro romani `meqanikuri forToxali~ _ erTi melomani sadistis ambavi, Zaladobis instinqtis CasaxSobad gamiznuli, aranakleb sadisturi mecnieruli eqsperimentis msxverpli rom Seiqna, magram Semdeg, xelisufalTa koniunqturuli politikis wyalobiT, kvlav mieca saSualeba, pirvandel mdgomareobas dahbruneboda... moqmedebis dro _ Soreuli momavali, roca inglisSi totalitaruli reJimia gamefebuli;
1 mizezTa gamo sxvaTa da sxvaTa, werili pirvelad 2002-Si daibeWda _ `forToxlis~ II gamocemis winaTqmad, Tumc ki zustad aTi wliT adrea dawerili...

teqsti _ `modernistuli~, uxvad gajerebuli inglisurenovani mkiTxvelisaTvis metad egzotikuri cxovrebiseuli detalebiTa da rusicizmebiT (miniSneba sabWoeTis eqspansiaze) da kidev, laitmotivi _ metafora: beThovenis me-9 simfonia, rogorc romanis mTavari gmiris, ufro sworad ki antigmiris, saqmeTa da safiqralTa Tanamdevi foni. erTi sityviT, ekleqtikuri, Tumca Sinaganad damuxtuli mxatvruli opusi, TiTqosda imTaviTve ganwiruli xmauriani warmatebisTvis. magram ase ar moxda: mkiTxvel sazogadoebaSi romanis publikacias didi aJiotaJi ar gamouwvevia, TiTo-orola dadebiT recenzias Tu ar CavTvliT da mxolod aTwliani dagvianebiT, stenli kubrikiseuli ekranizaciis Semdeg, roca aleks-makdauelis, Tu makdauel-aleksis saxeniRabma msoflio kinoTeatrebis afiSebi daipyro, filmis literaturulma pirvelwyarom sayovelTao yuradReba miiqcia. kacma rom Tqvas, aseTi nagvianevi aRiareba mniSvnelovanwilad imdroindeli evropis sazogadoebaSi gabatonebuli fsiqologiuri klimatiTac iyo ganpirobebuli: yvelas kargad axsovda axlad gadagorebuli axalgazrduli janyis talRa, erTianad rom Seazanzara
4

mTeli dasavluri samyaro, Tumca Tavidan inteleqtualuri elita garkveuli simpaTiiTac ki Seegeba respeqtabelur `momxmarebelTa sazogadoebis~ SvilTa eqstravagantur gamoxdomebs, cdilobda, gaego kontrkulturis ara marto esTetika, aramed ideologiac _ imis miuxedavad, rom xSirad Zneli xdeboda zRvris gavleba kontrkulturasa da antikulturas Soris. metic, Jan-pol sartri demonstraciulad imuqreboda, Cemi xeliT gamovitan luvridan `jokondas~ da cecxlSi gadavuZaxebo; pazolini homoseqsualizmiT iwonebda Tavs, encensbergeri ki saerTod im azramde mivida, rom wigni, rogorc aseTi, saerTod araa saWiro da arc wignis kiTxvaSi yria rame xeirio... magram roca 1968 wlis gazafxulze axalgazrda revolucionerebi sityvidan saqmeze gadavidnen da Sig evropuli civilizaciis gulSi, parizSi, Zaladobis namdvili feierverki moawyves, `mamebis~ Taoba dabneulobam Seipyro. TviT `axal memarcxeneTa~ ufrosi Taobis ideologi, herbert markuzec ki Sewuxda da saqveynod ganacxada: me es ar mindodao... swored am dros gamovida ekranebze kubrikis filmi da berjesis romanmac, rogorc ityvian xolme, axali cxovreba daiwyo.
5

saqme isaa, Tuki berjesis SemoqmedebiTi laboratoriisaTvis gasaRebis morgebas davapirebT, Tuki SevecdebiT im formulis povnas, lakoniurad rom gansazRvravdes misi mwerlobis arss, albaT yvelaze upriani iqneba sityva eretikosi (aq, rasakvirvelia, gamovricxavT am cnebis SefasebiT mniSvnelobas). eretikosi meamboxisagan ki upirvelesad imiT gansxvavdeba, rom mas Tavisi Teoriuli bazisi aqvs; eretikosi arasodes uaryofs mxolod uaryofis mizniT, igi sakuTari Tvalsazrisis damtkicebas cdilobs yvelgan da yovelTvis... erTi SexedviT, amgvari daxasiaTeba berjesis mimarT naklebad gamodgeba _ yovel SemTxvevaSi, `meqanikuri forToxali~ mTlianad Tavisufalia avtor-demiurgis moralisturi Tu koncefciuri qadagebisagan, magram eretikosi ra eretikosia, Tu dakanonebul normas ar gadauxvia da is faqti, rom berjesis romani aTi wlis dagvianebiT aRiares, SeiZleba ara imdenad socialur-politikuri viTarebiT, aramed garkveuli literaturuli dogmatebis darRveviTac iyo gamowveuli. jorj oruelis `1984~ xom gamosvlisTanave monaTles winaswarmetyvelebad, Tumca igi arsebulis aRniSvna ufro iyo; ai `forToxali~
6

ki _ sxva antiutopiebTan SedarebiT _ namdvilad winaswarmetyveluri aRmoCnda. antiutopia, faqtobrivad, arsebuli sinamdvilis utrirebuli modelia mxolod, oRond berjess arc ucdia misi raime axali modelis Seqmna _ `forToxali~ antiutopiis parodia ufroa; romanSi Txroba pirveli piriT mimdinareobs, magram amaod vecdebiT masSi raime aRsarebis msgavsis Ziebas _ igi aRmsarebluri prozis parodiacaa, Tavad nawarmoebis teqsti ki Tavisuflad SeiZleba aRviqvaT rogorc joisiseuli Sinagani monologisa da oruelis axali enis parodirebuli varianti. mokled, ra Janrobrivi modelic unda mivusadagoT, `forToxali~ yovelTvis warmogvidgeba rogorc nebismieri Janris eresi. amitom advili misaxvedria, Tu ratom ver gaiazres Tavis droze aleksis mxatvruli saxe winaswarmetyvelebad: TviT winaswarmetyvelebis meqanika iyo metismetad rTuli, ufro sworad, garTulebuli. aleksis sulieri naTesaoba 60-ianel meamboxeebTan siRrmiseuli siaxlovea da ara zedapirul-publicisturi. maT nihilizmi aerTianebT, Torem, Tavis parizel Tu niu-iorkel TanamoZmeTagan
7

gansxvavebiT, alekss politika sul fexebze hkidia, xolo `biTlzis~ Roll Over, Beethoven albaT mkrexeluradac ki moeCveneboda. rasakvirvelia, berjess SeeZlo romanSi imTaviTve gadaenacvlebina aqcentebi, moexsna yovelgvari postmodernistuli SeniRbva da ufro cxadad moexdina Tavisi winaswarmetyvelebis meqanikis demonstrireba, magram es CvenSi gavrcelebuli moduri Tqma rom gamoviyenoT, ueWvelad misi mwerluri mrwamsis Ralati iqneboda... rac Seexeba TviT ideas, berjesi eretikosia swored kanonikuri gagebiT: kaTolikuri aRmsareblobis mwerlisTvis fundamentur principad Tavisufali neba, Tavisufali arCevani _ ufro sworad, am principis absolutizacia qceula. Tanamedrove literaturuli kritika berjess netari avgustines saxelganTqmuli oponentis, swored im pelagiusis memkvidredac ki miiCnevs, romelic aRafrTovanebda erazm roterdamels da nervebs uSlida luTers... da entoni berjesic _ mwerali, literaturaTmcodne, publicisti da kompozitori, rogorc WeSmarit eretikoss SeSvenis, SesaSuri
8

SeupovrobiT aviTarebs Tavis TxzulebebSi Tavisufali arCevanis uzenaesobis princips, literaturuli fandebiTac rom SeniRbos saTqmeli. misi ideebis protagonistebi iSviaTad arian `dadebiTi gmirebi~, xSirad ki idea ramdenime, erTmaneTisagan sruliad gansxvavebul personaJSia gafantuli. `forToxalSi~ aseTi protagonisti TiTqos Carli kapelania _ loTi da karieristi mRvdeli; kidev erTi kaTolike (da eretikosi!) mwerlis, grem grinis dakompleqsebul gmirebs rom mogvagonebs, magram rogorc patriotuli ritorikis moZule jeimz joisma (aseve kaTolikem da aseve eretikosma) samSoblosadmi siyvaruli `ulises~ meSvide epizodSi mavani irlandieli oratoris parodirebuli sityviT gaamJRavna, entoni berjesis SemoqmedebiTi kredoc misi yvelaze saxelganTqmuli romanis meorexarisxovani gmiris _ bedovlaTi, `im Cemis mwerlis~ daumTavrebeli Txzulebis fragmentiTaa gadmocemuli: `...yovelgvari mcdeloba, Tavs movaxvioT adamians _ arsebas mzardsa da RvTis bageebze sitkboebis SesaZlo momtans _ Tavs movaxvioT-meTqi kanonebi da is pirobebi, meqanikuri qmnilebisaTvis rom ufroa Sesaferisi, ai amis winaaRmdeg mivmarTav me kalams _ Cems erTaderT maxvils...~
9

`meqanikuri forToxlis~ am Tavisebur iubilesTan dakavSirebiT, romelsac inglisis literaturul da musikalur wreebSi yovlad seriozulad aRniSnaven, erTi is SeiZleba vTqvaT, rom am mxriv mas CvenSi, ubralod, gaumarTla: 1990 wels pirvelad gamovida winamdebare Targmani, romelSic mSvenivradaa gadmoqarTulebuli mwerlis ekleqtikuri, faruli aluziebiTa da reminiscenciebiT daxunZluli teqsti. es imanac ganapiroba, rom TviT originalisadmi midgomac garkveulwilad eretikuli iyo: Targmani ise Tanabrad miedineba, quCis Cxubis scenebic ki(!) ise bunebrivadaa aRwerili, mkiTxvelSi eWvis grZnobas aRZravs _ aq raRacaSia saqmeo... an ra gasakviria _ ukve miveCvieT kidec, rom Tanamedrove literaturuli nawarmoebis Targmans, rogorc wesi, cotaTi mainc unda aCndes naZaladeobis, xelovnurobis kvali, rac misi `ucxourobis~ sabuTad iTvleba. magram romanSi inglisurenovani mkiTxvelisaTvis ucxo rusicizmebic ki zedmiwevniT bunebrivadaa `gadmoqarTulebuli~ da aseTi sarkiseburi simetria sworedac rom saWiro efeqts iZleva: ingliselisTvis totalitarizmi mainc fantastikaa, berjesis rusul-inglisuri _ hipoTeturi, xelovnuri ena, CvenTvis ki es
10

yvelaferi yoveldRiuri, yofiTi realoba gaxlavT... magram, miuxedavad amisa an SeiZleba sulac amitom, qarTul Targmans originalis bedi dahyva. kargi ucxoeli mwerlis kargi Targmani CvenSi mudam literaturul (da ara mxolod literaturul) movlenad aRiqmeboda: mTargmnels lamis originalis avtorze met pativs miagebdnen da literaturis specialistTa wreSi bunebrivad ixsenieboda imgvari arabunebrivi ram, rogoricaa `maCablis Seqspiri~, `vaxuStis hafezi~, `gogiaSvilis rable~, `weredianis viioni~, `jemal ajiaSvilis ebrauli poezia~ da a.S., magram `meqanikuri forToxali~ mainc ver gaxda `WumburiZis berjesi~. literaturulma kritikam pirSi wyali Caiguba da socialur-politikuri viTarebis simwvavemac iTamaSa garkveuli roli, magram mTavari aq mainc sxvaa: `forToxlis~ qarTuli Targmani, rogorc TavisTavadi Rirebuleba, originaliviT eretikuli suliskveTebisaa: eretikuli rogorc CvenSi damkvidrebuli mTargmnelobiTi principebis, ise mTlianad daxavsebuli literaturuli tradiciebis mimarT, oRond es yvelaferi mxatvrul qsovilSi isea Camaluli, dRemde
11

arc aravin aRSfoTebula da arc cvlilebebis JiniT anTebula... ras izam, erTi aTi welic kidev davicadoT, saiubileo TariRebs ra gamogvilevs. daviT zurabiSvili

12

kari pirveli 1. `ha, vSvebiT rames?~ oTxni viyaviT: sami Cemi bratka da me _ aleksi. im ToSi, bneli zamTris saRamos yvelani `faqizoSi~ CavjeqiT da vbalamutobdiT. Cven, oTxni _ me, piti, jorji-biWi da bnelo _ eg marTla bneli ega da, Zmebo, Tqven aba, ra gemaxsovrebaT, ra kargis rame iyo es rZis barebi _ garSemo ise swrafad icvleba axla yvelaferi da xalxic yvelafers male iviwyebs, gazeTsac ki aRaravin kiTxulobs xeirianad. mokled, mTeli muRami is iyo, Zroxa rasac iwvelis, Sig ro kide Caumatebdi rame iseTs _ bebiamagaTisam, sasmelebs magaT ar ayidvinebdnen da vis raSi ekiTxeboda kai anaduRar rZeSi ras Caiyridi da gesva mere SenTvis sintemeskiT Tu drenqromiT Tu kide sxva ram axali ramerumeebiT nazavi da mere genaxa TiSi da RmerTi da dacemul angelozTa dastis griali Seni marcxena fexis wverze da mTeli es feierverki tvinSi... sxva dros kide rame gulis mosafxans CauSvebdi qafqafa rZeSi, avardebodi da raRac iseTs dauwyebdi Ze13

bnas, TviTon ro ar iyavi azrze. swored magisTanas vsvamdiT im saRamos, Zmebo, da axla ki migdeT yuri. jibe savse gvqonda da vis raSi gvWirdeboda vinme bexreki biZa migvegdo bnel moxveulSi da sanam sisxlis furTxebaSi iqneboda, oTxze gagveTvala mayuTi an vinme kankala da TmagaTeTrebuli yvavisTvis portmani dagvewera sadme vitrinasTan, pleti migveca da pirSi gulis ReWvamde gveZunZula qloSiniT... magram ra, marTla fuliT xo ar izomeba yvelaferi. `vSvebiT rames?..~ oTxive magari dazmanuli davdiodiT _ Zveli gagebiT, raRa Tqma unda, da maSin es iyo Zaan-Zaan Semotkecili Savi Sarvali, winidan TeZoebze naWer-naWer Cakerebuli da mucels qvemoT amokruli rezinis rame figuriT _ Tan cota gicavda kidec da Tan polumrakSic kargad moCanda, xoda, Cemi did Sav obobas gavda, pits zed muWi hqonda Camocmuli, jorji-biWs kide yvavili gadaefurCqna keklucad... erTi eg sawyali bnelo gvyavda, baiyuSi iyo namdvili, arc cisa esmoda rame, arc miwisa _ Sen14

sas arafers gaigonebda da sakuTari kide ra daaeWvebda _ cirkis masxaras briyvuli sifaTi amoedo lajebSi da kmayofilze-kmayofili dablayunebda. zemodan kide Jiletebi _ didze didi, lipebdadebuli pleCoebiT, oRond es ise, marTla breqianebze saRadaod. da, Zmebo, ugalstukod romeli goimi gaivlida maSin da Cvenc gvekeTa tkicina da sul TeTri-TeTri, alag-alag gamozomilad daxvretili. Tmas ki mokleze viWridiT _ skolaSi ro gvTxovdnen ise, da samagierod fexsacmelebi gvqonda umaRlesi, cxvirmagari, dasartymelad pirveli iyo. `vSvebiT-meTqi rames?~ iqve axloSi sami wiwkvi ujda magidas, magram Cven aqeT oTxni viyaviT da viRaca mere mecamete goWiviT iqneboda. glejaze ki ecvaT _ grZeli, Savi swori-swori kabebi da sisxlisferi, mwvane da yviTeli bumbulebi gaerWoT TmebSi da daRebilebi iyvnen, nu ityvi _ cisartyelebi Tvalebis garSemo da tuCebzec _ fena-fena. pawia jiqnebze kide liTonis TiTo broSka zed vinme biWis saxeliT _ joni an maiki, an misi jani: aqaoda, im axvrebis mosago15

nari, romlebTanac Cveni qalwulobis meToTxmete wlisTavze vibairameTo. raRac uSnod ki gviJuJunebdnen Tvalebs da is iyo, cali ybiT unda wameburtyuna, iqneb es Cveni sabralo bnelo cota CavabneloT erTi patara sintemeskianiT, movtexoT da mere samma avudoT ambavSi-meTqi, magram gadavifiqre _ bnelo garegnobiTac is iyo, rac saxeli erqva, magram boRmac iyo, dagimaxsovrebda da mere CxubSi Cem mters moxvda magisi wixli. Cem gverdiT, kedlis gayolebaze, klienti ijda, Tvalebi ukve CaSuSeboda da aristoteleseuli SroSanis Sroma Sars sdebs inteleqtso _ Tu raRac amdagvars esporeboda sakuTar gogras. mokled, mwifed iyo, albaT ukve gaRmac iyo gadasuli da, RmerTmani, Zmebo, swored maSin movedi azrze, ro faxistoba iyo eg da sxva araferi: gana ra, me ar vmjdarvar egre CarZevebuli da garSemo TiTqo yvelaferi Zvelad xdeboda _ yvelafers xedav, naRdad: magidebs, biWebs, xmebic gesmis, naSebsac Tirav, magram TiTqo es yvelaferi adre iyo da axla ki aRaraferia. mere kide sakuTari fexsacmlis wvers daaSterdebi an rame wertils da xar ase gaTiSuli, magram Tan Signidan injRrevi Zveli vagoniviT, imdens injRrevi, bolos Sengan aRa16

raferi rCeba _ arc saxeli, arc xorci, arc araferi, magram sul fexebze gkidia da mere an is fexsacmlis wveri, an frCxili naTdeba, oqrosferdeba, mere ifeTqebs da qreba da axla raRac laqa sadme Sarvalze diddeba, diddeba, mTeli samyaro iqceva Sig, Senc Sig Sedixar da beber mamaRmerTs askdebi TaviT an sulac vinme sxvas da mere ki Tavdeba yvelaferi _ isev aqa xar, pirRia da enagamSrali da suls Zlivs ibruneb. ara, sadRac ki asworebs, magram sadRac texavs _ kaci marTla imisTvis xo ar gaCndi, sul daqliavde. es kide bolobolo mTlianad gamogwuravs da ra Cem fexebad vargixar mere. `ha-meTqi, vqnaaT rame?~ kvadrafoni grialebda da xma TiTqos baris kuTxidan kuTxeSi gadadioda, kedlidan kedels awydeboda, mere WerSi avardeboda da bolos iatakze ifSxvneboda JRrialiT: starika berti laski uberavda im naTrev hits _ `vidre CemTan xar~. is Citi kide, TavSi mwvane frTa ro qonda garWobili, ise atrialebda TeZoebs, TiTqosda marTla naRd rameze yofiliyo avardnili. nel-nela nemsebis Cxvleta vigrZeni da biWmac, mgoni, Tavi wamoyo...
17

`aba, audeT!~ _ daviyefe ucbad da erTi gemoze vwepe im bliyvs, Cem gverdiT ro gaTiSuli ijda, magram rad ginda _ ise iyo CaSvebuli, mainc Tavisas erekeboda: telefonis xazi da daxazuli carieli xaTri da xavxavi... da ase gauTaveblad. ara uSavs, meore dRes civciv safenebs veRar moicilebda saxidan. `eg sada?~ _ ikiTxa jorji-biWma. `ise, gaviaroT~, _ veubnebi, _ `iqneba TavisiT dagveCiTos rame~. da gavediT Cven oTxni did zamTris Rames da qarian quCas davuyeviT da, RmerTmani, Zmebo, pirvelsave mosaxvevSi vipoveT, rasac veZebdiT _ patara samxiarulo, gulis gadasayolebeli am civi Ramis bnelSi: erTi beberi aCkariki moCanCalebda kedel-kedel, xveleb-xvelebiT, sufTa prafesora tipi, iRliaSi wignebis grova amoeCara. naRdad sajarodan modioda, sxva vin siri dadis axla iq da TavSi fexi ar unda gqondes, magis filtvebisa da gaquculi paltos patroni aqeT-iqiT dafratunobde am ToS bnel RameSi? gana vin WkuaTxeli inteligenti moqalaqe gamova am dros gareT, roca gazeTebSi policia sul kadrebis naklebobas
18

uCivis, Cven kide _ axalgazrda, momavlis biWebi _ welebze fexs vidgamT, yovelRame wreebs vurtyamT aRma-daRma da es SuSabandebianic axla albaT erTaderTi gviani moClaxune iqneboda ubanSi. jer nela davupadxodeT, mSvidad, wesierad davudeqiT win da veubnebi: `Cven bodiSi, batono Cemo _ erTi patara gadaudebeli saqme gvaqvs gasarCevi TqvenTan~. cota ki damandraJda, ase, oTxni ro daveCiTeT zrdilad da RimiliT, magram Sipiti ar dauwyia, mxolod xma auwikvinda skolis maswavlebeliviT da Tavisi mokle WkuiT Zaan mkacrad CagvekiTxa _ `rao, ra gnebavT?~ `vxedav, rom wignebi dagaqvT Tan~, _ veubnebi, _ `marTla mikvirs, Cvens dampal droSi da aseTi nakiTxi kaci!~ `ra... rogor TqviT?.. ho, diax...~ _ axla ki marTla daibna, gakvirvebuli Semomyurebs da, mgoni, muxlebic ukankalebs cota. `diax-diax~, _ veubnebi, _ `da swored rom didad damavalebT, batono Cemo, Tu nebas damrTavT da emag wignebSi CamaWyitebT cali
19

TvaliT. Cems dReSi karg, sufTa, dauWmuWnav wignze ufro araferi myvarebia~. `e-e... unda ganaxoT?..~ _ abluyunda is Cemisa, magram pitma aRar acala, Sustrad daawera sami cali da iqve dagviriga. bnelo darCa marto uwignod da idga viTom Zaan daRvremili saxiT. me kargis rame Semxvda: `kristalografiis safuZvlebi~ _ vfurclav da vaqeb: `mSvenieria, Zmebo, SesaniSnavia _ sainteresocaa da Tan Wkuis saswavlebelic~, _ mere ucbad TiTqo xma miwydeba, sinanuliT vaqnev Tavs da sevdanarevi gamoxedviT veubnebi: `magram es ra bilwi sityva werebula ager? xmamaRla Tqmisac mrcxvenia da a-aseT rames ki namdvilad aRar movelodi, batono, Tqvengan!~ `ra?.. moica, momismineT!..~ _ erTi ki wamoiknavla, magram vin ra mousmina, iqve jorjibiWi CaerTo: `rasaa, ro bodialob, ager CemTan mTlad iseTi ramea, me magis wamkiTxveli aRara var _ erTi sityva t-ze iwyeba da meore kide p-ze!~ magis wigns `Tovlis kristalis saocrebani~ ewera zed. sawyalma bnelom mainc ro ar gadaamlaSos,
20

ar SeuZlia _ erTi arc gadaufurclavs, ise daabrexva: pitis wignSi kide isa weria, rac im biWma im gogos uyo da suraTebic blomadaa Sigo. mere esec ar ikmara da Tavis mxriv daamata: didi gaTaxsirebuli vinme yofilxarTo. `aba, Tqveni asakis kaci amas rogor unda kadrulobdes~, _ veubnebi da wignidan saTiTaod vxev furclebs. jorji-biWic amyva da bnelo kide pits `romboedruli sistemebis~ dafxrewaSi exmareboda. ara, erTi mogasmeninaT, ra wivil-kivili morTo aCkarikam: ras SvebiTo, ras sCadiTo, Cemi ki araa, wignebi municipaluri sakuTrebaao, vandalebi xarTo da ra vici, kide ra aRar gvakadra. mere sul daufStvina _ gveca da Zaan-Zaan vaJkacurad ZiZgilaoba dagviwyo _ viTom im saunjis warTmeva undoda Tavis WkuiT. `ai axla ki marTla daisjebiT, batono Cemo~, _ veubnebi, _ `marTla, marTla, marTla~. is kristalebis wigni kai magari rame iyo: gemoze akinZuli, sqelydiani, Zvelad marTla namusianad akeTebdnen nivTebs, gaZlebaze. magram bolos mainc davanakuwe da aWyivlebul prafesoras davayare Tavze Tovlis fifqebiviT. biWebs magra gauswordaT, TavianTebic
21

sul daglijes da furclebs haerSi isrodnen, bnelo kide davlurs uvlida da gaiZaxoda: `egec Sen, dampalo, garyvnilo bebruxana intligento, Sena!~ mere pitma xelebi daugrixa ukan, jorjibiWma kide yanyratoSi waavlo, piri daafCenina da erTi iseTi gauqana Jangian ybaSi, orive protezi erTad gamouyara, zedac da qvedac. me kide fexsacmliT Sevdeqi zed da imdeni vurtyi qusli, sanam sul nafSxvenebad ar vaqcie. ise, kai kerketi ki iyo, raRac axali plastikisagan akeTebeno, gamigonia. prafesora axla buybuys mohyva da cofianiviT idorbleboda, xoda jorji-biWmac xeli uSva da axla tuCebSi daakera kai magrad, Tan kide beWedic ekeTa TiTze da dainTxa sisxli, Zmebo, da ra lamazad mere _ sul wveT-wveT-wveTad Camodioda! oRond magis kvnesa-xavilis Tavi aRar gvqonda, pijaki da Sarvalic gavaZreT, mere pitma erTi gvariani Witlayic dauada ukanidan da gauSva Tavis gzaze. miblayunobda dacentrili, nifxav-perangis amara (iseTi Zveli da gadakerebul-gadakemsili iyo, bnelo lamis CaixrCo yroyiniT) da kai qeSi momReraliviT sul ooo-s gaiZaxoda. jibeebi davuCiTeT, sanam bnelo kide cekvavda axla misi qolgiT
22

xelSi, magram bevri veraferi vixeireT. oRond eg iyo, raRaca Zveli werili vipoveT, cxraas samocSi gamogzavnili, sul Cemo kargo da Cemo sayvarelo da amisTana sisuleleebiT savse da gasaRebi da erTic Zveli moSlili kalmistari. bnelo, ra Tqma unda, iqve SeeSva qolgas, werili daiTria da xmamaRla ukiTxavda cariel quCas, aqaoda marTla egeTi bnelic ar gegonoT, kiTxva mainc vicio da `Zvirfaso~, _ moTqvamda pidarastiviT, _ `sul Sen medardebi, Seni gulmaviwyobis ambavi rom vici, iqneb Tbilad Cacmac ar gagaxsendes, am amindSi gareT rom gamoxval da gacieba axla SenTvis arafriT ar SeiZleba...~ amaze kinaRam piri gaexa yurebamde da CabJirebas araferi uklda. `geyofa~, _ veubnebi, _ `SeeSvi~. Sarvlis jibeSi kide cota xurda vipoveT da erTmaneTs vejibrebodiT: vin Sors moisroda, aba eg ra fara iyo, qaTmis sakenki, jibes dagvimZimebda marto. mere qolga mivamtvrieT, tansacmelic davakusokeT da naWer-naWer gavataneT qars. es iyo sul prafesoras mosagonari. bevri araferi, ra Tqma unda, da Cven bodiSi, Tu cota mogawyineT, Rame jer win gvedo da CarZevebulebs ZarRvebSic gemoze gvCxvletda. axla erTi is gvindoda, cota suli mogveTqva sadme wynarad, vinmes davnaxvebodiT da mere
23

Tavic mogveqona, alibi dagveadebina da barem rame axali variantic gagveTvala. mayuTi, xom giTxariT, yvelas gviWyaoda cot-cota da zed sentral-eviniuze, `iorkis dukas~ barSi SevTrixindiT. ara, ise Zaan wesierad viqceodiT, Rimilianad, kargad aRzrdili kai ojaxiSvili ymawvilebi, kai wesieri saRamo mSvidobisaTi, da ras xedavs Cveni mSvenieri, naTeli Tvalebi: sami Tu oTxi babuSka dayuncula da wyalwyala yavasa da naRebian sirops wrupaven _ pensiebis aRebis dRe hqondaT albaT da dagvinaxes Tu ara, glazkebi gaufarTovdaT, bebruli klanWebi aukankaldaT, erTs siropic daeqca da, mokled, raRaca isqeses; iman kide, saxe rukas ro miugavda siberisagan, isic ki waiClifina: erTi sawyali moxuci, martoxela qalebi varT, vis ras giSavebTo. magram Cven xom, rogor gekadrebaT, sul kbilebs vasxivebdiT da welSi vikakvebodiT, mere barmens gavZaxeT da oTxi `veterani~ moviTxoveT (Ceri-brendiSi gareuli romi _ maSin es Siki iyo, zogic kide limonis naTals uSvebda Sig da es viTom ukve kanadur ambavSi gadioda), mere ki veubnebiT: `ai am tkbil mandilosnebs _ Cvengan erTi patara mosakiTxi franguli koniaki, TiTos TiTo da namcxvrebi da kremiani siropi!~_ da rac gvqonda, mTeli fuli
24

cxvirwin davulageT. is yvavebi kide ise daibnen, Zlivs madlobebs CifCifebdnen ukbilod da Tan mainc Tvalebs aqeT-iqiT acecebdnen raRac goTvernobis molodinSi. bolo-bolo cota maSin dawynardnen, misamarTebi ro davatovebineT barmenTan, xval dilaze kide oxrad sasusnavi saxlSi unda mogarTvan-Tqo. giJebs gavdnen lakomkebi. mere gavafrTxileT, daicaT, axlave davbrundebiT-Tqo da gareT gavikrifeT. `kai saqmea, marTla dobri vinmed grZnob Tavs~, _ Tqva pitma. bnelos kide zed etyoboda, gagebaSi ro ar iyo, magram pontaobda _ emand glupi ar gamovCndeo da uxmod moabotebda. mokled, meore quCaze gavediT, iq erTi patara maRazia gveguleboda Ria. sami-oTxi Tve axloSi ar gavkarebivarT da wynarad iqnebodnen. policiac ar Canda _ am dReebSi iqiTa sanapiroze qondaT blomad saqme, aqauroba ki axla SedarebiT mSvid ubnad iTvleboda. niRbebi gavikeTeT _ marTla kargi nakeTebi iyo, sul istoriuli pirebis roJebi (Tu iyiddi, saxelebs mere geubnebodnen) da me viRac dizraeli viyavi, pits elvis presli Sexvda, jorji-biWi kide henri romeliRaca, mgoni, merve iyo, da sawyali bnelo, rogorc yovelTvis, dagveCagra _ viRac piJoni poeti p.b. Seli
25

Camoifxata Tavze. yvelaferi zed hqonda, Tmac da tuCebic ki moZraobda da Tu gindoda, dakecils Camalavdi fexsacmelSi _ raRac Txelze Txeli plastiki, ras aRar gamoigoneben, RmerTmani, da Cumad SevlagdiT samni, piti kide atandaze dadga gareT, Tumca ra iyo aq samandraJo. maRaziis mepatrone vinme slausi brZandeboda, erTi oylayi, Ripgadmogdebuli uria, dagvinaxa da wamSi iynosa, rac xdeboda, Setrialda da daxls iqiT dagaza _ naRdSi an signalizaciis CamrTveli eqneboda kedelze an datenili dura _ ujraSi. magram magas vin Wamda _ bnelom mokleze moxia, Stabelebad dalagebul raRac paketebsa da kolofebze gadaTrixinda da zed daxlTan waaswro. erTi ganaxaT, ra ambavi atyda, ori mozvera ro Caefskvna erTmaneTs da morTes goriali da rasac daejaxebodnen, ra gadaurCebodaT, sul Zirs gadmoSvavda yvelaferi. iyo erTi msxvreva-mtvreva, jaxi da fxrawani. xmaurze qalbatonma slausma Semoyo Tavi, jer karSi gaiyina, mere Tvalebi gadmocvenaze gauxda da piric ro daaRo, maSinRa mivxvdi, ra sirenasac CarTavda _ daRebil tuCebSi Cavavle xeli da xma-meTqi, _ veubnebi, _ magram im CaTlaSkam ise Camkbi26

la, lamis aqeT gavxdi gasaCumebeli. gavuqane da simwrisagan cota zedmetic momivida _ Tavi beTqa kedels da iqve Caikeca. samagierod sisxli wamouvida saxeze lamazad, tuCebis fers exameboda. Smotkebi SemovaxieT ise, saRadaod, mere davyurebdi rogor iwva ZuZuebgadmoyrili da kvnesoda da erTi ki gavifiqre: xom ar-meTqi, magram jer win iyo Rame. salarodan mTeli fuli gamovxveteT, TiTom TiTo Zviriani kolofi kamfetebic daviTrieT da marTla kmayofilebi daviTeseT iqidan. `kai janaviki yofila eg Cemisa~, _ waiburtyuna uceb bnelom. Sevxede da, Zmebo, marTla reCxi miyo gulma: WuWyiani iyo, aCaCuli da TmaaburZgnili, sayeloc moglejaze hqonda _ mokled, naCxubarsa gavda; iyo kidec, raRa Tqma unda, magram kacs eg zed ar unda getyobodes, Torem Sari ar agcdeba. amitomac mivdeqiT bratkebi, cxvirsaxocebi davaZvreT, nerwyviT davnameT da davuwyeT pawias wmenda. saaTs davxede: aTi wuTis wamosulebi viyaviT `dukadan~. tempSi davgazeT da ro mivediT, Cveni babuSkebi iqve iyvnen, Zan-Zaan svetskad wrupavdnen konos. `gaamoT, gaamoT, gogoebo~, _ veubnebiT, imaT kide Zveleburad gaabes: `gmadlobT, ymawvilebo,
27

gaizardeT, RmerTma xeli mogimarToT, sul kargad gamyofoT, sul~. isev CamovrekeT zarebi da yelgamSralebma axla ludSi CaSvebuli romi moviTxoveT, kamfetebi ki Cvens bebruxana daqalebs davurigeT. mere wynarad ise vekiTxebi: `Cven sul aq vzivarT TqvenTan, mTeli saRamo, fexic ar mogvicvlia, ara Tu?~ wamsve iazres am yvavebma da moyvnen Tavebis kanturs: `ki, biWebo, ki, Tvali ar mogvicilebia TqvenTvis, Zalian kargad iqceodiT, Zalian~. Tan ylurwaven, ar aviwydebaT. kacma ro Tqvas, an raSi gvWirdeboda es yvelaferi _ karga naxevari saaTi gavida, sanam policias ubnis gaCiTvis azrma SeuRitina tvinSi da Tanac CvenTan ori sul mTlad lawiraki yayaCo Semoblayunda, sicivisagan loyebi atkecodaT da Zaan, Zaan mkacri saxiT gvekiTxebian: `slausis maRaziaSi ra ambavi iyo, araferi gagigoniaT?~ `Cven?~ _ gavikvirve _ `ara, araferi... moxda rame?~ `Zarcva da Zaladoba. col-qmari saavadmyofoSi moaTavses. Tqven aq ramdeni xania sxedxarT?~ `es laparaki raRac ar momwons~, _ veubnebi
28

_ `raRac binZuri insinuaciebis suni mcems. Zaan, Zaan provokaciuli laparakia, diax~. aq ki es Cveni babuSkebi erTxmad ayiyindnen: `marTlaco, es ra dakiTxvaao, Tu gindaT icodeT, es mSvenieri, zrdili, wesieri biWunebi raxania aqa sxedan, sul Cven Tvalwin iyvneno, aseTi kargi, sasiamovno axalgazrdebi meti ar gvinaxavso~. _ da ase da amgvarad. policiamac wamSi ukan daixia: Cvenao, _ moyvnen Tavis marTlebas _ vis ra Seuracxyofa mivayeneT, mxolod vikiTxeTo, samsaxuri gvaqvs aseTi, Torem ki ar gvexalisebao. bolo-bolo gatrialdnen da wavidnen, oRond manamde erTi Zaan, Zaan mkacrad da gamafrTxileblad mainc gamogvxedes. Cven kide tuCebi avuwrupuneT, Tan ise, Cven _ CvenTvis, viTomc aq araferi. oRond cotaTi mainc gamityda _ aba ra kaifia, sul ase upragonod midiodes, rasac Caifiqreb, cota oflic xo unda gamogivides kacs. Tumca naRdi Rame jer sad iyo. 2. maleve wamovediT iqidan da iqve moxveulSi viRac beber gatretil loTs gadavawydiT,
29

vasmiorkebs uvlida trotuarze, ZvelisZvel mamapapur raRacas Rrialebda da pamp pamp pamp _ SigadaSig viTom akompanements ayolebda Tavis Cambal WkuaSi. me ro mkiTxo, ai amaze gulisamrevi araferia _ aqoTebuli Tvalebmibletili loTi, Ramis Cum quCaSi mTeli grZnobiT ro bRavis da Tanac kide _ amisTana CamiCi. cali xeli qeCoSi wavavle da meoriT gemoze vdruze yuris ZirSi, is kide mainc Tavisas uberavda: `kaci var da qudi mxuravs, qeds ar vuxri aravi-i-s...~ mere bnelomac gamoiRo xeli da axla ki cota movida azrze da gamoirTo, magram ucbad simReridan tempSi jijRinze gadavida: `modi, Se dampalo nabiWvaro, Sena _ modi, mainc araferi damrCenia am cxovrebaSi da aRarc sicocxle minda am dampal qveyanaze da arc araferi!..~ amaze Sustrad yurebi vcqvite, bnelo rogorRac gavaCere da veubnebi: `ara, mainc rato aRar gindaT, ha? Zan-Zaan dampali romaa, imito?~ xandaxan meintereseba kidec es mamaCemis xnis tvingamolayebulebi ras bodialoben xolme cxovrebaze da qveyanaze da saerTod. `dampalia da aqoTebuli da aba ra iqneba TqvenisTana ZaRliSvilebi beber kacs rom miadgebian da aRarc SiSi aqvT da aRarc moride30

ba da aRarc araferi!~ _ ise gahkioda, viTom oxrad xalxi edga win, xelebs aqeT-iqiT iqnevda da iyo erT ambavSi. am dros iseTi grZnoba mqonda, TiTqo nawlavebSi ubuybuyebda rac CaxeTqa da ver moenelebina da axla iqaurobas aqoTebda eg Cemis gadangreuli, is kide idga qadagad da Tavisas moTqvamda: `moxucebs mainc aRar daedgomebaT am qveyanaze da mec sul fexebze mkidia, iseTi mTvrali var, rac unda mirtyaT, mainc ver vigrZnob da Tu sulac mimasikvdilebT, kide madlobas getyviT...~ amaze cota gagvecina, magram araferi gviTqvams, iman ki isev gautia, aba magisTanas TavisiT ra gaaCerebda: `kaci mTvareze dajda da eSmakma icis, kide sad wava da miwaze ki airia yvelaferi, aRarc wesia, aRarc kanoni da TqvenisTana banditebis xelSia qveyana!..~ mere uceb tuCebi gamobera da swored imisTana buzika ar gauSva, Cven rom policielebs vupuwunebdiT! da mere, viTomc araferi, isev ise mohyva Rnavils: `samSoblo Cemo, lamazo-o...~ aba amas vin giJi SearCenda _ kedelze mivagdeT da karga gemoze vTeTqeT, vidre ludiani narwyevi ar gadmouSva piridan. iseTi sazizRari sanaxavi iyo, xels vinRa miakarebda _ daZneyveba vacaleT da mere wixlebiT SevdeqiT, imdeni vurtyiT, lamis iyo dedis xseni amovuyvaneT da is narwyeviani piri
31

sakuTari sisxliT kargad ro gamoirecxa, mereRa gavanebeT Tavi. bolo-bolo am ambavsac movrCiT da gavudeqiT Cven gzas _ jer isev nazi iyo Rame. qalaqis qselis sadgurs SemovuareT da bili-boic Tavisi xuTi bratkiT dabarebuliviT iq ar daerWo? im dros, Zmebo, TiTo briaJkaSi oTx-xuT kacze meti ar gadioda da sworec iyo: vTqvaT da Taza manqanis awevas moindomebdi _ oTxi zustad jdeba, eqvsze ki ukve mTeli bazari iwyeboda. ai roca grupavoi midioda, ubani _ ubanze, maSin viyrebodiT xolme mTeli batalioni, magram ise oTxi yvelaze naRdia. biliboize ra giTxraT, metsaxelad kakaSkas veZaxdiT da iseTi vinme iyo, marTla erT natvrad mqonda sadme miyruebulSi Sevxvedrodi _ gazeTili sqeli saxe axalamoyvanil yvels miugavda da daSmotkil-dazmanulic sul oflSi ixviTqeboda. etyoba imaTac dagvaliveres da im Zaan-Zaan seriozul saqmes SeeSvnen _ viRac gogoSkas moaTrevdnen, cameti-ToTxmeti wlisa iqneboda, metis ara: bili-bois misTvis cali xeli gadaegrixa da meore kide _ mis marjvena xelsa da pirvel vezirs _ puska leos. sacodavs
32

kaba jer zed hqonda, garTobas awi epirebodnen da is ki ukve Wyioda da cremlebad iRvreboda da ro gauSves, sul oooo-s ZaxiliT mousva, marto misi Cxinki TeTri fexebi davlande fanris zolSi. isini kide idgnen da gvelodnen mSvidad da wynarad da mivxvdi, raRa dros muSti da cxvirmagari fexsacmeli iyo, axla iwyeboda Rame, naRdi _ daniTa da jaWvis trialiT, britviT da yvelafriT... daviZariT maTken nela, Zalian nela da xmamaRla ise viZaxi, kai xnis unaxav Zmakacs ro waawydebi, swored ise: `RmerTo, ki momkali, nuTu es Cveni dedaimasqnebuli gazeTili beberi biliboia, fexsac ro ver amoadeb gemoze _ rac ara aq, sad unda amoartya mag dayverils da Cemi boi-biWi bili, iqneba da sulac ukve Camogezarda kaklebi, ha?..~ xom giTxariT, eqvsni iyvnen-meTqi, magram aseT dros Cveni bnelo sams udrida. erTi erTze iWreboda xolme _ tvini ar uWrida, ase vTqvaT, Tore quCis CxubSi mxeci iyo. welze jaWvs ixvevda orfad, moixsnida mere da atrialebda giJurad, majac ro ar eRleboda da Tu mosdebda vinmes, mere meyole vardiviT... pits da jorjis danebi evasebodaT, me kide Cemi
33

muRami mqonda: erTi ZvelisZveli, lesvisagan galeuli samarTebeli _ CemisTana grZelfexeba da cepki tipisTvis, Tuki moxmareba icis, ukeTesi ar ginda; xmareba kide Tu vinmem icoda, meorec me viyavi. pirvelsave Sexlaze, romeliRaca ro mebdRvna briyvulad, vugane da zurgidan xelukuRma davusvi welze _ sufTad, nazad _ xorcs mgoni arc gavkarebivar, xoda am gaqanebuli sxvatkis dros uceb dumebma ar gamoanaTes bnelSi! im Cemisas isedac ar moekiTxeboda Wkua da axla mTlad gadairia, suleliviT daxtoda aqeT-iqiT, uazrod iqnevda danas, sanam bnelos jaWvis gawvdenaze ar aRmoCnda da uceb raRaca gveliviT gaiklakna haerSi sisiniT da zed TvalebSi mosdo, wamSi gaTiSa da gaistumra buCqebSi. awyobilad vmuSaobdiT, araviTari gacofeba da male bilibois jila leoc miwaze egdo, kiserze jaWvmoxveuli, meore bolo kide bnelos eWira; mainc scada gafafxureba, magram pitma qusli ro Caazila kefaSi, isic moyuCda karga xniT. axla ki SegveZlo erTi-erTze gavsuliyaviT, vis visTan moeprianeboda da, me ra Tqma unda, biliboi Sevitove _ magis gaxviTquli RaJRaJa badri mTvare sifaTis dilixori mqonda, pepelasaviT vtancaobdi mis garSemo, erT mxa34

res gadavxtebodi da mere ucbad meore mxridan vcdilobdi saxeze mimewvdina britva. imas grZelpiriani dana eWira, Tanac marcxenaSi, magram rad ginda _ mZime iyo da mouqneli, me kide, Zmebo, erT ramed miRirda es koWli valsi: marcxniv da ori-sami, marjvniv da orisami _ jer erT yvrimalze davusvi, mere meorezec mivwvdi da ifeTqa sisxlma, Sav-wiTel fardebad daeSva mis putkuna gazinzlul loyebze da mendeT, Zmebo, sul sxva gemo hqonda amas mTvaris Suqze! es daTvi biliboi kide viTomc araferi, isev moiwevda win gaSverili daniani caciaTi da isev imas cdilobda, rogorme neknebSi etakebina wveri. uceb policiis manqanis sirena CairTo, mere meore... im mtirala gogoSkam Tu CagviSva _ iqve Senobis win avtomati idga, gvianRa moviazre. biliboi da Zmani misni wamsve gatrialdnen da ukanmouxedavad dagazes. miwaze dagdebuli moRuRune leo arc gaxsenebiaT. `guls nu gaitex, biliboTe! rodisme mainc ise gamogfaSvav, wveTi zeTi ar SegrCeba!~ _ mivaZaxe da Cvenc sapirispiro mxares avudeT. bevric ar gvirbenia, is iyo, mokleze CavWer35

iT sanapirosken, rom sirenebis xmam sxva mxares gautia. axla raRac Cabnelebul SukaSi movxvdiT, aqeT-iqidan ori maRlivi korpusi dayudebuliyo mTasaviT da yovel binaSi TiTo cisferi wertili cimcimebda: am RamiT msoflio arxze iqneboda yvela gadarTuli, raRac telesputniki aqvT gaSvebuli da iqidan Turme dedamiwis luboi wertilSi SegiZlia am programis miReba, magram rad ginda, isev is briyvi komiki iqneba an rame idioturi ToqSou, wamyvani sakuTari situtuciT ro tkbeba an vinme axali SxvarTi negritosi _ saSualo klasis, saSualo gagebis, saSualo fantaziis mqone mayureblis saToxlavi... sirenebis xma aRar ismoda da Cvenc wynarad mivalajebdiT, marto sabralo bnelos moeRrica kiseri zemoT yurebiT _ patara bavSvs ro pirvelad daanaxveb Ramis cas da varskvlavebs da mTvares, swored ise. mere uceb daabrexva, Seumzadeblad: `neta iq Tu ari rame?..~ amis gagonebaze kinaRam gavgordiT, mere erTi wavuTaqe da veubnebi: `wamo, Se marTla bnelo, wina Tvis gazeTSi ar ewera _ iqac iseTive xalxi cxovrobs, rogoric aq, dabla da iqac iseTive qaqia da danebis triali xandaxano. Cven ki, Zmao, jobia, Cven Tavs mivxedoT,
36

aravis davekargoT am RameSi~. magram bnelom jer raRac Zaan seriozulad Semomxeda da mere isev aaRira Tavi. sul daicentra-meTqi, _ Cavulaparake jorji-biWs da wavediT, aqeTiqidan kide msoflio arxis wamyvanis qaqani migvacilebda. male marSal-pleisze gamovediT _ Soridanve mivxvdi, im viRac Ceqmebiani ulvaSa mastis brinjaos figura ro wamogveyuda. axla erTi manqana gvWirdeboda sagulaod da ZvelisZvel Cafexvil filmodroms mivadeqiT. xalxis simravle da didi arCevani ro ar iqneboda, isedac vicodiT _ vinRa dadioda iq, CvenisTana biWebis garda, isic SesakeTis gasaSansavad anda vinme gogosTan patara saSmaSunod bnelSi. afiSaze yvelaferi gasagebi iyo _ isev omsa da Cveni mtrebis podlobebze, baxabuxi da erTi ambavi da, ra Tqma unda, mamaRmerTi _ mTavari gmiris mxareze da angelozebi _ bneleTis mociqulTa winaaRmdeg... rac iq manqanebi idga, xelis gasvrad arc erTi ar Rirda, magram bolos CixSi Seyenebuli `durango-95~ davlandeT da imas kide ara uSavda. jorji-biWma gasaRebebis acma daaZro da wuTSi oTxive Sig vijeqiT, oRond piti da
37

bnelo _ ukan, didkacurad uyvardaT xolme gafuileba. me kide mokleze SevuerTe da rbilad, nela gamoviyvane zadniT da mere movwyvite adgilidan, kaciSvils ar davunaxivarT. erTxans gareubanSi vitrialeT, moxucebs vafrTxobdiT gadasasvlelebze da viRac aziats mgoni infarqtic avkideT, mere katebs da ZaRlebs davdevdiT, magram erTic ver gavitaneT. trasaze ro gavediT, didi araferi moZraoba iyo da gazidan fexi ar amiRia, es Cveni `durango~ kide makaroniviT Wamda gzas da sul male qalaqgareT romeliRac kotejebian dasaxlebaSi amovyaviT Tavi. bolos raRac mainc gavitane, kbilebdakreWili, mgoni, finia iyo, kargad ver gavarCie siCqareSi. mere xis Ziras gogo-biWs vkideT Tvali, didi xvevna-proStna hqondaT gamarTuli. manqana movatriale, gzidan gadavedi da zed mivagde. gadmosvla ver movaswariT, iseTi dafeTebuli gacvivdnen da dawevis Tavi viRas hqonda, gavifxriweT siciliT. axla patara moulodneli stumrobis ambavic ar gvawyenda sadme motexil saxlSi, magari grialiT da mere, Tuki ivargebda ramed, diasaxlisis mimynobazec ar vityodiT
38

uars. xoda boloSi, sul calke, erTi koxta koteji idga, win kargi movlili gazoniT da WiSkarze kide (ara, mofiqreba ar ginda?!) yovlad briyvuli warweriT _ samyudro. jer me gadavedi manqanidan, biWebs vuTxari, moyuCebuliyvnen da ezoSi Sevedi. arc ZaRli hyavdaT, arc araferi. karze davakakune da xma aravin gamca, mere zari movZebne da orjer davreke zedized. axla ki fexis xma gavigone, kari pataraze gamoiRo da vxedav _ jaWvzea da viRaca, axalgazrda qali unda iyos, mekiTxeba: `ra gnebavT?~ stumrebs naRdad ar elodnen da mec Zaan, Zaan dayenebuli xmiT veubnebi: `did bodiSs mogixdiT, qalbatono, udroo dros ki gawuxebT, magram stumar kacs vacilebdi da ucabedad SeuZlod gaxda, mgoni, gulis ambavia, iqneba saswrafo gamomaZaxebonoT...~ `telefoni ar gvidgas...~ _ raRac eWvianad meubneba, _ `gzispira saxlebSi aqvT mxolod~. kotejis Signidan klap, klap, klap, klap, klap. raRac xmebi gamodioda, albaT sabeWd manqanaze Tu ukakunebda viRaca da ucbad kakuni Sewyda da kacis xmam gamosZaxa: `rao, vis gavaxsendiT?~
39

`RvTis gulisaTvis~, _ veubnebi, _ `sanam iq Cavirbende, iqneba Wiqa wyali mainc momawodoT _ ase gulwasuli rogor davtovo!..~ jer raRac WoWmanobda TiTqos, mere _ `moicadeTo~, _ miTxra da, etyoba, samzareuloSi gavida, kari arc Cauketavs, jaWvze datova _ erT ramed Rirs, roca kargad da wesierad laparaki SegiZlia da Tu araferi SegeSala, wuTSi Seabam, visac ginda, Tore ise aba romeli sinatras namReri Ramis ucnobi me viyavi, cota ufro fxizlad ar yofiliyo. biWebs vaniSne da Cumad gadmolagdnen manqanidan, niRbebi gaikeTes da zurgSi amomidgnen, mec kide Cemi Camovifxate, mere britvis tari frTxilad Sevacure RriWoSi, jaWvi avxseni da oTxiveni yefa-knaviliT SevjligindiT SigniT. mSvenieri bude iyo, gemoze mowyobili da Sua oTaxSi is qali idga, kamfetka, acqvetili mkerdiT, xelSi WiqiT wyali eWira da vifiqre: ara uSavs, mosasuliereblad marTla gamoadgebameTqi. kuTxeSi kide magidasTan saTvaleebiani klienti ujda sabeWd manqanas da garSemo grova qaRaldebi eyara. es ukve sul sxva inteligentis rame tipi iyo _ wina jerze ubralo mkiTxvels movdeT, axla ki namdvili mwerali ar dagveCiTa! iman kide Zaan, Zaan SeWmuxna Sub40

li da gveubneba: `es ra abavia? rogor bedavT sxvis saxlSi ase Semovardnas!~ TviTon kide xmac ukankalebs da cota xelebic. xoda mec veubnebi: `rais geSinia, brat, raze avardi? Tu ram ukeTuri grZnoba gidevs Cven mimarT gulSi, Zmurad gTxov _ tempSi amoigde da Sors moisrole!~ jorji da piti ukve samzareuloSi foTialobdnen, es bnelo ki idga viTom Cestze da im qals miStereboda, yliyvi ega. `ra aris es?~ _ vkiTxulob xmamaRla da sabeWdi manqanidan furcels vaZrob. `mec swored magas gekiTxebiT: r a a r i s e s? gaeTrieT aqedan, sanam policias gamovuZaxebde!~ amaze p.b. Seli-bnelom erTi ki Caifrutuna, magram quSad gavxede da isev gaijgima. `wigni unda iyos, ase mgonia~, _ gavagrZele dinjad, _ `da am wigns Tqven werT. mudam Rrma mowiwebiT vimsWvalebodi xolme im xalxis mimarT, wignebis wera rom SeuZliaT, namdvilad~. mere ukve dabeWdili furclebis dastas davxede da saTaurma gamakvirva: meqanikuri forToxali _ ewera zed. `Zaan, Zaan uazro saTauria~, _ veubnebi, _ `namdvilad. barem dasaqoqi forToxali dagerqmiaT~.
41

mere xelSi rom meWira, im furclidan daviwye kiTxva _ xmamaRla, qadagebasaviT mZimed da sazeimod: `...yovelgvari mcdeloba, Tavs movaxvioT adamians _ arsebas mzardsa da RvTis bageebze sitkboebis SesaZlo momtans _ Tavs movaxvioT-meTqi kanonebi da is pirobebi, meqanikuri qmnilebisaTvis rom ufroa Sesaferisi, amis winaaRmdeg mivmarTav me kalams _ Cems erTaderT maxvils...~ oRond es ukve CemTvisac metismeti iyo, bnelos kide raRa gaaCerebda, iqve Cajda da morTo pruwuni. sxva ra damrCenoda, daviwye TiTo-TiTod, furcel-furcel xeva da fxrewa da fexiT taqts vayolebdi bnelos pruwuns da qaRaldis fxrawanis xmas. es Cemis mwerali ki mTlad usmeno aRmoCnda, giJiviT meca da mTeli koncerti CagviSala da daisaja kidec: Sig kakal gulSi nawyenma bnelom jer kargad mosdo gverdidan, mere erTi-ori pirdapiric dauqanava cxvir-pirSi da xxrraW _ waskda RvinowiTeli Zmari Cven Zma mwerals da afrqvia mSvenier naz xaliCas da qaRaldis TeTr naglejebs wiTel wveTebad! mTeli es xani misi turfa gayinuliviT idga, marto maSin wamoixavla raRaca, bnelom ro muStebi aamuSava da swored am dros
42

piti da jorjic gamoCndnen, orive madianad ilukmeboda da erTs mgoni Semwvari barkali daeTria da meores kide _ kremiani namcxvari. ai amasac ver vitan _ bacnebiviT ro iqcevian xolme da an ra Toxlaoba autydaT, Tan es TiTebis kremiT gawepva da xorcis kbilebiT gleja raRa ubedurebaa. geyoT Tqvlefa, _ veubnebi da es kaci ise dasviT, yvelafers xedavdes da arc xeli ar SegviSalos-meTqi. mwerals Camsxvreuli saTvale cal yunwze ekida da saxe kide marTla mwife dabeJil forToxals miugavda. `kargi xar, bnelo~, _ veubnebi, _ `axla erTi es mZime saqmec dagvrCa mosalevi da RmerTma mogvces gamarjveba~. xoda bnelo im qals eca, magra daiTria da Zaan moxerxebulad wakuza divanze. CemTvis mosaxerxeblad-meTqi, _ unda meTqva _ Torem TviTon ise daTvurad gadaugrixa xelebi, lamis saxsarSi amougdo, is kide gemrielad kioda oTx meoTxedze da biWebic viTom moTqmiT ayolebdnen, mec britviT taqtSi nela davuWeri kaba, jer _ qveviT, mere _ zeviT da fexebic mSvenieri gamoaCnda da kertebi xom mkvrivi, mkvrivi, ukeTesi ar ginda, mTlad gogoSkasi da mere Cavixseni nela, auCqareblad da Tan erTi xmac kide Semogvemata _ is Cveni Zma raRacis mweralic
43

cxvirpirdaTeTqvili bRaoda da mainc kide iqaCeboda, magram jorji da piti iq ar iyvnen da ro Sevude mTeli oqtaviT, maRla avarda ucbad soprano... Cemsas movrCi da mere bnelos jeric dadga da TavpatiJi ar daudvia, Cemi daxmarebac ki ar dasWirvebia mag behemoTs. mere adgilebi gavcvaleT _ me da bnelo mwerals davudeqiT, Tumca ukve aRarafris Tavi aRar hqonda da marto raRac binZur sityvebs Clifinebda Camtvreuli kbilebidan da bodialobda raRacas, TiTqo TviTonac rZis barSi egulava kargad da axla jorjo da piti Seudgnen muyaiTad saqmes. bolo-bolo davSuSdiT, magram TiTqo raRac boRma da zizRic Semogvawva uceb da daverieT, rac ki ram dasamtvrevi iyo, araferi gadagvirCa mgoni da bnelom kide mainc Tavisi qna da buxarSi moSarda _ ase danTebuls ver davtoveb, xanZari iciso da erTi piroba xaliCazec apirebda Cajdomas _ amdeni qaRaldi yria uxmario, _ oRond me avuyvirdi: morCi bazars da saZaglobebs-meTqi da karSi gavcvivdiT yvelani. mwerali da misi qali iatakze eyarnen uZravad, magram eg araferi _ cocxlebi xom iyvnen.
44

3. manqanaSi CaveyareniT da axla me davjeqi ukan _ raRac gadaRlilad vgrZnobdi Tavs, amdeni davidarabis mere. saWes jorji-biWi miujda da gavubereT qalaqisaken, gzadagza kide or-sam raRac patara cxovels gadavuareT, magram marcxi araferi mogvsvlia. eg iyo, zed sanapiroze benzins daenZra, Cvenma `durangom~ erTi WleqianiviT Caaxvela da gaCerda. axla saqme is iyo, iqve dagvegdo da transportze gadavmjdariyaviT, Tu ar dagvzareboda da pirdapir mdinareSi gadagveSva kargi, gemrieli tyapanis gasagonad. eg mainc ukeTesi varianti iyo da siCqaridan amovagdeT, cxviri moajirisken vuqeniT da mere mivaweqiT oTxive, iq patara daqanebac iyo da SedRliza parapeti da lamazad, SxlapaniT CaeSva didi qalaqis narecxiT ayrolebul wyalSi. `kargad, Cveni Zma!~ _ miaZaxa jorjim da iqiT wavediT, metros warwera rom cimcimebda. iq ki ukve yvelani wesierad viqceodiT, bileTebic aviReT da bnelos imdeni xurda fuli morCa, saTamaSo avtomatebidan erTi ar gamogvitovebia da Rarib-RatakTa da maTxovarTa gasakiTxadac ki gveyofoda, magram am dros aseT migdebul sadgurze sanTliT ro eZebo, erTsac ver ipovi.
45

male vagonic Camodga, kaciSvili ar iyo Sig da mTeli samwuT-naxevari ra unda gvekeTebina, mivdeqiT da saxelmwifo qonebas vaniavebdiT _ cota skamebi davWeriT, pitma saxeluri moaZro raRacas, bnelom Tavisi jaWvi mosdo fanjaras da natexebma gemrielad gaielves gareT, sibneleSi, magram aseTi Sinaarsiani gviani saRamos mere cota gadaviwviT, etyoba, da Tavi didad aRar gamogvidvia. marto bnelo daxtoda aqeT-iqiT da Wyvitinebda aCaCul-daCaCuli da saxegaoflili da yvelaze ufro swored es maRizianebda xolme, Zmebo. centrSi amovediT da isev `faqizoSi~ vdurTeT Tavi, Tumca yvelas ukve nanunebi gvepareboda da SigadaSig kidec vamTqnarebdiTsaviT _ es dilauTenia adgomebi da skola iyo, ro gvspobda mozardebs. xalxi axla aq kide meti iyo, is Cveni gaTiSulic iqve ijda, oRond ukve aRarafers aRar dudRunebda _ mTlad gadafiTreboda saxe da gamometyvelebac kacis ki ara, nivTisa hqonda, RmerTmani, ukve mesame Tu meoTxe krugze iqneboda gasuli da amden xans Tu apirebda gaRma yofnas, erCivna calke kabina aeRo _ aseT adgilas kunZiviT ro daegdebi, ra ici, ramdeni oxeria _ an jibes amogisufTavebs vinme an uaressac gizams. didi ki araferi, ha da ha erTi wagiTaqon da skamidan magidis qveS gikran Tavi
46

_ fexebis Sesawyobad; namdvil garTobas ki ar daganebeben _ yvelam icoda, aseT barebSi orisami oylayi yovelTvis ijda sadme da fulsac swored imaSi uxdidnen, areuloba araferi momxdariyo. bnelomac mxolod erTi dRliza gverdSi, kedelTan miagdo da mis adgilze daeZneyva xvneSiT, magram imas ra _ suli da sxeuli gayofili hqonda da yvela SegrZneba kide calke elaga... Tineijerebi ukve yvela gakrefiliyo baridan, axla ufro vzrosli xalxi usxda magidebs da Cacmulobaze etyobodaT, msaxiobebi unda yofiliyvnen _ telestudiac aqve iyo, kuTxeSi. qalebs cocxali, raRacnairad metyveli saxeebi hqondaT, kargad daRebili tuCebi da yovel gacinebaze Cawikwikebul kiWebs aCendnen da fexs fexze ise gadaidebdnen xolme, Tvali zed dagrCeboda. laparakobdnen, daobdnen raRacaze da RmerTmani, Zmebo, es bilwi dampali samyaro sul ar adardebdaT. am dros diskic CaTavda (joni Jivago dagvCxaoda Tavis raRaca imis gamo dakargul siyvarulze) da sanam avtomati axals gauSvebda, uceb Camovardnil siCumeSi yvelam dauwia xmas da erTma qalma _ isic msaxiobebSi ijda _ raRac waiRiRina TiTqos magaliTisTvis, TiTqos
47

razec laparakobdnen, imaSi CarTo, sul taqtnaxevari iqneboda, magram, Zmebo, esec meti iyo CemTvis _ TiTqos raRac ucxo Citi Semofrinda rZis barSi da me ki damburZgla da xvlikebma damirbines zurgze: fridrih giterfensteris operidan iyo _ Das Bettzeug1* hqvia da swored is adgili, Zmebo, yelgamoRadruli rom xrialebs sikvdilis win _ `Cemive bedis Sesaxvedrad...~ magram kacs ro bnelos Segarqmeven, ra mogekiTxeba. musika da xmauri magisTvis erTi iyo da uxmauro musika kide _ umi xorci. xoda am briyvs ro Tavisi ar eqna, ise ra gaaCerebda da wamoxta, mopruwa tuCebi, Tvalebi miblita, xelebi daiwyo mkerdze da, viTom grZnobebSi gadavardnili, axvixvinda cxeniviT. mere pirgaxeuli da Zaan, Zaan kmayofili daebertya adgilze. ai maSin megona, sicxe momca-meTqi, TvalebSi sul sisxlisferi filtrebi Camidga da veubnebi xmadabla, wynarad: `briyvo, dampalo, briyvo, nabiWvaro...~ mere gadavixare da mokleze mivakere tuCebSi. gonze ver movida, iseve gaxeuli darCa piri da sisxli moiwminda marto da xelze ro daixeda, mTlad gamoqliavda da
1

sabangobani, anu loginis aqsesuarebi igulisxmeba.

48

debiliviT mekiTxeba: `rato?..~ bevrs aravis daunaxavs, rac vqeni da Tu vinmem Tvali Semaswro, raSi adardebdaT. amasobaSi musika CairTo isev da axla eleqtrogitarebis JRrials mihqonda iqauroba. `imito da amito. briyvi xar da gauzrdeli da xalxSi gvarcxven~, _ veubnebi, _ `asea, Zmao Cemo, da ki nu gewyineba~. bnelom kide Tvalebi mowkura da avad ise waiburtyuna: `araferi. Seni Zma me aRara var da arc viqnebi. geyo~. Tan cxvirsaxociT iwmendda sisxls da cota gakvirvebuli dahyurebda, TiTqo misi ki ara, viRac sxvisi iyo. im qals kide araferi SeumCnevia, mgoni, arc ki gaugonia araferi da kacma ro Tqvas, marto me damaTxliSa nervebi am briyvma. `hoda, Zalianac kargi, Tu geyo~, _ veubnebi _ `awi daimaxsovreb da Zmobaze kide sxva dros visporoT~. da uceb jorji-biWi ar gamovida sityviT? Tan raRac ise ucnaurad Tqva, sxvanairad, tempSi, misken Sevtrialdi: `kargi, ar gvinda axla...~ `daica~, _ veubnebi _ `jer gavarkvioT. mTeli es ambavi bnelom atexa da xo ar SeiZleba, mTeli cxovreba bavSviviT veloliaoT. kaci ro rames miqaravs, Tundac pataras da uWkuod, da Zmakacs raRacaSi gautexavs, cota mainc unda moxvdes; da mixvdes~. bnelo kide isev sisxls
49

iwmends da Tavisas burtyunebs, oRond ukve xmamaRla da mourideblad: `ara, mainc rasaa, ro prikazobs da mirtyams, ra magis Sestiorka me var... erTi Tu movde jaWvi, mere meyolos!~ `cota frTxilad, Zmao!~ _ veubnebi _ `sityvebs SerCeva unda, Zmao, maS~. `maS, maS, sul Sen Wkuaze vivli da xmas rogor amoviReb da roca ginda, maSin momdeb, Senma mzem! priCinaze Tu wavida, swored me maq da roca ginda, ginda daniT, ginda britviT da ginda jaWviT, saca ginda da mere vilaparakoT!~ `dana iyos~, _ veubnebi Semparavad _ `roca Sen ityvi.~ aq kide piti Caeria da albaT drozec: `maicaT axla, es ra laparakia _ dacxebT aq erTmaneTs da mere sxvebis saRadao gavxdebiT... azrze modiT, ukve isedac levad gviyureben~. `yvelam Tavisi adgili unda icodes~, _ veubnebi _ `sworea?~ `daica, daica~, _ isev CaerTo jorji-biWi
50

_ `es raRac axalia. pirvelad mesmis es raRaca adgilebze dasma~. `ici ra, aleks~, _ axla piti meubneba, _ `mec Zaan gamikvirda. sadauri wesia, ase gametebiT urtya megobars da Tanac xalxSi. iqneba da marTla SeeSala raRaca da Zaan gagityda, magram mainc... xom ici, yvela ambavSi pativs gcem, magram, CvenSi iyos da, eg ro CemTvis geqna, me, liCnad, ar SegarCendi... es ise, sityvaze vambob~, _ Tqva da cxvir-piri isev rZian WiqaSi durTa. ukve vgrZnobdi, boRma mawveboda, magram ar mindoda, SememCnia da wynarad, ise vekiTxebi: `Cven ambavSi disciplinaa mTavari, egrea?~ erTs ar gauRia xma, Tavic ki aravis dauqnevia. axla ufro gavRiziandi da kide ufro wynarad da mSvidad vekiTxebi: `yvelani Zmakacebi varT, magram viRaca unda ufrosobdes briaJkaSi, viRacis sityva unda gadiodes _ ulaparakod, sworea? swore var-meTqi?~ erTma Tavi damiqnia TiTqos, meorem _ TiTqos meTanxmebao _ daidudRuna raRaca da uceb bnelom Tqva dawyobilad da gasagebad: `egrea, swore xar. dRes cota zedmeti mo51

gvivida, gadaviRaleT ra, etyoba. movrCeT bazars. axla nanunebi gvinda da xval yvelaferi kargad iqneba~. amaze ki atexa orivem Tavebis kanturi da SvebiT amoisunTqa, magram me Zaan gamikvirda da simarTle giTxraT, magra damaeWva bnelos am ucabedad dabrZenebam. `unda gamigo, bnelo~, _ veubnebi, _ `giJi vxdebi xolme, vinme ro musikis dros CaerTveba. aviwevi xolme Wkuidan.~ `kargi, gveyo exla amaze. erTi TiSi Zili gvinda axla yvelas.~ im ormac isev daakantura Tavebi, namdvilad gvindao. aba avibargeT. xandaxan bneloc ityvis Wkvianurs... Tu dRisiT-mzisiT Cveni gzebi arsad Seiyara, Zmebo, xval imave dros da imave alagas vikribebiT, mosula?~ `me liCnad mawyobs~, _ Tqva jorjma. pitma isev Tavi daaqnia mxolod. Tu Semagvianda~, _ Tqva bnelom, _ `pirve52

li-meoreze gaiTvaleT da sanam boloSi gaxvalT, kide mogiswrebT. Tu vinme momRerali gogo naxoT sadme, Tqven iciT, ar gauSvaT xelidan!~ _ Tqva da aroxroxda, etyoba, sakuTari iazvobiT Zaan naamebi. Cvenc daviSaleT, yvela Tav-Tavis mxares wavida da me kide konstituciis aRmarTs Sevuyevi. iq, sul boloSi, mosaxvevTan, is ylinji maRlivi Senoba idga _ N18a, sadac Cemebi cxovrobdnen. yoveli SemTxvevisaTvis samarTebeli gaxsnili medo jibeSi _ ra ici, bilibois Saikidan ar gadavyrodi vinmes an romelime grupas rame ver gaeyo da zed Cemi saxlis win ar gaemarTa boi... siwynare iyo, marto viRac puWura egdo iqve, kuTxeSi, karga magra daserili da wkmutunebda. iqve kide qalis dafxrewili sacvlebi eyara, etyoba, cxel gulze waevloT viRacisTvis xeli. sadarbazo farTo gvqonda, Zaan farTo, kacma ar icis, risTvis. kedlebi kide sul freskebiT moexataT, qalaqis sabWos dakveTiT: Camosxmultaniani SiSlikana qalebi da kacebi _ ase vTqvaT, antikuri qandakebebis stilSi, dazgebTan Tu raRac sameurneo manqanebTan amayad mdgomni, Zaan SemarTulebi, sfinqsebi53

viT iyurebodnen sadRac mousavleTSi. oRond amaRlebuli xelovnebis am daucvel nimuSebs ukve dastyoboda arasrulwlovani vandalebis xeli: flomasterebiT da aerozolis balonebiT fexebs Soris ra ar miedRabnaT: kacebisTvis ulvaSebi miexataT, qalebis gawvdil xelebSi xo raRa ar CaedoT viTom; yovelgvar binZur da garyvnil warwerebs kide, viTomc maTi vaJkacurad da mTeli SegnebiT mokumuli tuCebidan rom gamodioda, Tvla ar hqonda _ saaTis naxevari mainc dagWirdeboda yvelas wasakiTxad. liftSi aRarc Sevsulvar _ viRaca em-jepe-s rkinis kari CamoeRo da iqauroba erTianad daebardakebina. RmerTmani, xalxs saqme ara aq. daRlil-daqanculi da nervebmoSlili avblayundi meaTe sarTulze da axla marto musika Tu gamisworebda xasiaTs, Tvalwin sul is artistka medga, rZis barSi rom waiRiRina. etyoba, iman amagdo da, Zmebo, me axla grZnobebis Rreoba menatreboda da verc moviklebdi am siamovnebas, vidre Zilisguda morfevsi ar Camirtyamda beWeds mis saufloSi gadasasvlelad. gasaRebi Cemi mqonda da mudam uxmaurod Sevdiodi Cvens wynar, dakuwkuwebul binaSi.
54

ded-mama am dros Sua sizmrebSi iyo xolme, magram samzareuloSi patara magidaze veCnad mxvdeboda mzrunveli xeliT gawyobili rame saToxlavi _ an moxarSuli xorcis naWeri maioneziT, an yveliani buterbrodi da Wiqa rZe, aucileblad. hu-huu! Cveulebrivi rZe, Zmebo _ yovelgvari sintemeskebisa da drenqromebis gareSe da dedos xo azradac ar gauvlida, ra grZnoba miCndeboda am RvTisnieri cxovelisagan gamowvelili produqtis danaxvaze... karga moSivebuli ki vyofilvar, namceci ar damitovebia da macivridan kide raRac namcxvaric daviTrie. mere tualetSi Seviare patara saqmeze, kbilebic gamovixexe (eg arasodes maviwydeboda) da Cems soroSi Sevikete. tansacmeli ki iqve mivyare, noxze, aba milagebis Tavi vis hqonda da dediSobila gaviSote loginze _ aq ukve Cems samyaroSi viyavi da kaci ar myavda gamkiTxavi. cota xani ase viweqi, kedelze Camokonwialebul raRac vimpelebs da sigelebs Sevyurebdi da suleliviT mecineboda. skolis banakis mosagonari iyo: jgufi alfa, lurji kepebi, viRaca imis sax. IV razmi... ra vici, raRas ar igonebdnen. mere erTmaneTs gvajibrebdnen viTom, Signakravebi.
55

Cemi siamaye _ oTxarxiani kvadrafoni loginTan medga, diskebis Taro kide _ mis zemoT, xelis gawvdenaze. dinamikebi mudam gaSlili mqonda: ori _ iatakze aqeT-iqidan da oric Werze ekida daxrili kuTxiT da iseTi grZnoba miCndeboda xolme, TiTqo Sig Suagul orkestrSi vijeqi. ojaxma Wkua iswavla da aseT dros karze aRar mibraxunebdnen, es Seni musika tvins gviburRavso. Zilis abebis ylapva daiwyes da axla ukve miRebulic eqnebodaT sruli doza da Zalianac kargi _ ukve vicodi, riTac damewyo: jefri plotusis erTi axali saviolino koncerti mqonda, odiseus qorilosisa da mekonis (eg StatebSia) filarmoniis orkestris SesrulebiT. konvertidan gamoviRe frTxilad, frTxiladve davde, avtomatikze davayene da velodebi. garRveuli Rrublebidan Camoqceul cis naTels hgavda, Zmebo, Tuki ginaxavT es odesme da me ki viweqi SiSveli, WerqveS, TvaldaxuWuli da pirRia; xmebi TiTqos talRebad gadamdioda sxeulze da netarebaSi daxrCobis meSinoda TiTqos. sadRac zurgs ukan trombonebi bajaRlo oqrosfrad uberavdnen, sayvirebis xma gamdnari vercxlis enebad iklakneboda Cems Tavs zemoT da udarnikis
56

TefSebis wkaruni tvinSi naperwklebad gamdigamomdioda. yovelgvar netarebaze unetaresi SegrZneba iyo da mere sadRac, sxva simebianebisagan moSorebiT, CamoiRvara violinos xma _ Zlierdeboda, sustdeboda, win da ukan, zeviT da qveviT adi-Cadioda, obobasaviT raRac Cardaxs qsovda Cemi loginis Tavze; mere fleita da klarnetic gamoZvrnen, gamlRvali spilenZis sqel fafaSi dasrialebdnen platinisagan gamoWedili gvelebiviT, me ki anaorTqlSi davcuravdi TiTqos, sakuTar sxeuls mowyvetili, da vxedavdi imas, rasac verc erTi sintemeskiT gamoZaxebuli RmerTi ver miCvenebda _ uamravi kaci da qali, sul sxvadasxva xnis, aqeT-iqiT miyril-moyrilebi gahkiodnen da Svelas mTxovdnen, me kide giJiviT vicinodi da Sipebiani fexsacmelebiT davalajebdi saxidan saxeze da nela-nela, xtunva-xtunviT mivdiodi iq, sadac kedelze gakruli kabaSemofleTili gogoebi Wyiodnen da rom mivadeqi saTiTaod, swored am dros avarda finalis tutti da maSin gavasxi, ucabedad gavTavisufldi, sakuTar sxeuls davubrundi da diskic swored am dros CaTavda. mere mocartis `iupiteri~ davde da axla sxva suraTebi da saxeebi damidga Tvalwin, ma57

gram vicodi, mere momindeboda raRac Zalian Zveli, Zlieri da mkveTri, wawyobili xmebiT, da bolosTvis movitove is erTi _ `branderburguli koncertebis~ albomidan, iq sul saSualo da dabal registrebSi mirekaven simebianebi. vusmendi da ratomRac gamaxsenda, gadafxrewil Tavfurcelze rom ewera im Cemis mwerals im Tavis samyofelSi Tu samyudroSi _ meqanikuri forToxali. vusmendi beber germanel maister biurgers da TiTqos axla vxvdebodi, risi Tqmac undoda amiT da isev mominda iq mibruneba, oRond axla sul marto da yvelafris Tavidan datrialeba, oRond axla ufro gemoze da auCqareblad... 4. meore dRes, sadRac saaTis rvaze ki gamomeRviZa, magram ise viyavi dabamburebuli, Tavic ver avwie baliSidan da, meTqi, erTi-ori saaTi kide wavuZineb da mere avdgebi wynarad, aqafebul vanaSi viWyumpalaveb, mSvidad da wesierad, neba-neba Cavicvam, sauzmesac Cem Wkuaze movimzadeb da gazeTsac gadavxedav; Tu survili gamiCnda, iqneb skolaSic gaviaro _ vnaxo erTi, ra yria swavlaSi. mesmoda, kedlis iqiT ras farTifurTobda mamaCemi, sam58

saxurSi mieCqareboda. sawyals, mgoni, marTla jera, ro uimisod saqme ar gakeTdeba. mere karic gaijaxuna da ukve vicodi, axla dedo damikakunebda frTxilad da SemomZaxebda: `mecxre saaTi daiwyo, Svilo, isev ar dagagviandes~. xoda, sanam xmas amoiRebda, TviTon gavZaxe: raRac Tavi mtkivasaviT da cota Zils gavigrZeleb-meTqi. kars ukan amoioxres TiTqos da SemeSvnen. ase jobia. axla dedoc gabakundeba _ sayovelTao kanoniT yvela zrdasruli, vinc ki avad araa an Cvili ara hyavs mosavleli, droze unda gamocxaddes samsaxurSi. is kide romeliRac did maRaziaSi muSaobda da konservebs da paketis Cais Tu raRac amisTana sazizRrobebs yidda dilidan saRamomde. gavigone, samzareuloSi rom saqmianobda raRacas da mere derefanSi gavida, palto CamoiRo albaT da mainc ver moiTmina, kide Semexmiana wasvlis win: `Svilo, mivdivar da sauzme gazze Semogidgi, SeaTbe~. magram me ukve gaRma gavdiodi saZileTSi da xma aRar gamiRia. mere kide iseTi rame mezmana, ro mcodnoda, Tvalsac ar movxuWavdi, Zmebo: jer iyo da jorji-biWi dameCiTa, Zaan daberebuli da gamkacrebuli, sul disciplinasa da kanonmor59

Cilebaze laparakobda, mere isic daamata: vinc sityvas Semomibrunebs, kargi dRe ar daadgebao; me kide viRac sxva biWebTan erTad mwkrivSi videqi viTom da yvelani sul erTsa da imaves gaviZaxodiT: `diax ser~, _ `ara, ser!~ da bolos kai saldaTebiviT vesalmebodiT yvelani. kargad ro davakvirdi, mxrebze pagonebi davunaxe, zed raRac varskvlavebiT da, saerTodac, ise iqceoda, TiTqo marTla didi ram Cini iyo. mere kide Cveni bnelo gamoeWima win, jaWvis qneviT miesalma da me ro mkida Tvali, lamis iqve CaixrCo siciliT. jorji-biWmac TiTqos axlaRa daminaxao, warbebi moquSa, TiTi Cemken gamoiSvira da _ `es kaci ratoa uformodo?~ _ ikiTxa. amis gagonebaze kinaRam Cemi damemarTa, ar mcemoT, Zmebo-meTqi, movrTe yvirili da davgaze, magram bnelo gamomenTo ukan, jaWvs iqnevda da yovel mortymaze TiTqo deni mivlida tanSi da eleqtrozaris bzuili ismoda saidanRac. feTianiviT wamovxti, guls sul bagabugi gaudioda, am dros kide karze marTla rekda zari da mixmobda gauTaveblad. jer vifiqre, ar gaval, viTomc sul ara var-meTqi saxlSi, magram es bzzzz aRar gaTavda da bolos xmac gavigone: `aleks, morCi mag damalobanas, vici saxlSi xar!~
60

imwamsve mivxvdi, vinc iqneboda _ gamasworebeli skolidan gadmoyvanilTa zedamxedveli, vinme platon deltoidi (im beber uilis kide ro kiTxo _ raa saxelio...) _ da raRa meqna, magas egre advilad ras moicilebdi Tavidan, kibo iyo namdvili da ariqa, iqneba gadagviwvaT eg zari-meTqi, _ mivaZaxe, Tan viTom Zaan natanji xmiT. mere karada gamovaRe, Cemi drakonebiani kimono Semovicvi, fexebi bewvian faCuCebSi vtuce, qoCor-buCqic Camovifarcxe cota da, Cemi Rrma rwmeniT, sakmarisad gavemzade uf. p. deltoidis dasaxvedrad. kari gavuRe da isic Semoblayunda: Cia, galeuli, ganuyreli Zveli SlapiT Tavze da Tvalebi sul aqeT-iqiT gaurboda, quCis bacanasaviT. `maS, aleks Cemo~, _ meubneba _ `es wuTia dedaSens velaparake, namdvilad. miTxra, TiTqos sadRac raRac wamogtkivda Turme da verc skolaSi veRar wasulxar.~ `autanlad mtkiva Tavi, ser, namdvilad~, _ veubnebi im Cemi dayenebuli xmiT, _ `dRis meore naxevramde Tu ar gamiara, eqims gamoviZaxeb.~
61

`ras ambob, Cemi biWi, rogorme saRamomde moiTmine da mere TavisiT gagivlis, namdvilad. Ramis pirs Tavi sul sxvanairad giwyebs xolme muSaobas, egre araa? daje, ras udgexar~, _ ise meubneba es Cemisa, TiTqos me viyo misuli masTan stumrad. TviTon kide mamaCemis sayvarel kresloSi gamoiWima da mohyva Tavis kanturs. Tan Tvals ar macilebs. `Wiqa Cais xom ar isurvebdiT, ser?~ `sadaa dro...~ _ meubneba Tavis kanturiT _ `Cais dasalevad mcalia?~ _ Tan fexs fexze idebs da zis ase fexifexgadadebuli, Tavkantura da dronakluli. magas Tu vuyure, kai daxli damidgeba. namdvilad. `ras mivawero Tqveni moulodneli viziti, ser? moxda rame?~ `ra unda momxdariyo?~ _ uceb moisxipa Rimili da gamomxeda eWvianad, mere mzera gaSlil gazeTze gadaitana, iq kide erTi SxvarTis foto iyo, rac ecva, ufro uCenda, vidre ufaravda rames da qveS warwera _ viRaca mTeli grZnobiT gepatiJebodaT adriatikis mzian sanapiroze. bn-ma deltoidma didroni nerwyvi gadaylapa, erTxel kide daalivera
62

reklama da TiTqo gamoerkvao, axla aqeT Semomitia: `moxda, ar moxda _ eg Senze ukeT vin unda icodes, aleks Cemo, da Tuki marTla moxda rame, gijobs droze gamando. xom ici, rom Cavarde, Cem meti xelis SemSvelebeli kaci ar geyoleba da, vaiTu, imisTana alagas Cagayudon, gamasworebeli skola sanatrel mogonebad dagrCes... mec kidev Tavze aravin gadamisvams xels da sakuTari Tavi Tu ar gebraleba, me Semicode, oriode dRis sicocxle damrCenia da isic SenisTanebze zrunvas unda Sevalio!~ `ras brZanebT~, _ veubnebi, _ `sanimuSod viqcevi, mowmedac ki aravis gamovuZaxivar policiaSi.~ `SeeSvi maseT laparaks, aleks Cemo~, _ meubneba b-ni deltoidi, _ `rom gamogiZaxeben, mere gvian iqneba, Tu veraferze wagaswres, es kide ar niSnavs, rom arc araferi Cagidenia _ ase araa, Cemi biWi? age, guSin RamiT didi dakadaka yofila ubanSi, danebis trialiTa da jaWvebis qneviT. viRaca sqel-sqeli ymawvilis megobari kide saavadmyofoSi moxvda, raRac ucnauri iaraRiT daserili. Seni saxeli uxsenebia. namdvilad. zogierTi Seni Zmakacic, gvarebs ar davasaxeleb, saqmeSi gadioda Turme.
63

ase amboben. xmebi dadis. ara, Tavs aravin debs da pirze aravin dagadgeba, magram erTxel Tu ieWves... me ki, RmerTmani, erTaderTi var etyoba am mZime seniT daavadebul sazogadoebaSi, vinc marTla mowadinebulia, gzaze dagayenos rogorme.~ `amas arasodes dagiviwyebT, ser~, _ veubnebi, _ `namdvilad~. `ki, rogor ara _ magis imediT midgas suli.~ _ Caicina p. deltoidma da mere uceb marTla seriozulad, raRaca sevdianadac ki CamekiTxa _ `ara, mainc ra ubedureba gWirT aseTi, ar metyvi? TiTqmis saukunea, am problemas vswavlobT da misxalic ver gagvirkvevia veraferi. ager Sen TviTon ra gaklia: sakuTari oTaxi, sanimuSo, mosiyvarule mSoblebi, arc Wkua-gonebaze xar mwyralad da arc SesaxedaobiT dagCagra RmerTma _ ra eSmaki Segijdeba xolme?~ `RmerTmani, ser, arc vici, ra vifiqro _ davaSave rame?~ `mec manda var _ Cveni angariSiT, swored axla dagidgeba yvelaze saxifaTo periodi da amitomac gmoZRvrav, Svilo aleks, frTxilad iyavi, cdunebas ar ahyve da rame cud ambavSi
64

ar gaexvio oTxive TaTiT. naTlad da gasagebad vlaparakob?~ `uRrublo casaviT naTlad da gamravlebis tabulasaviT gasagebad, ser! da, saerTod, ser _ Cemi imedi gqondeT, swor gzas vadgavar, namdvilad!~ _ vTqvi da gamarjvebuli skautiviT gavuRime _ gulRiad da gulubryvilod. bolo-bolo gavistumre eg skolis virTxa, magram mere, naRd Cefirs rom vikeTebdi CemTvis, gulSi gamkenwla uf. p. deltoidis moTqmam _ ase da ise vwuxvarT da vSiSobTo. ara, imas ki ar vambob, TiTqos marTla Tavi Semacoda mag briyvma _ kargia Tu cudi, mainc Cemi saqmea mTeli es cema-tyepa, britvis triali da Caxda-wamocmebi da Tu Cavvardi da Camayudes, sxva kaci ar iqneba amaSi damnaSave. mere kide mec gamoval sityvaSi da swored ase movaxseneb sakuTar Tavs: `mkacri da samarTliania es ganaCeni, batono Cemo, da Sevecdebi kidec, met-naklebad Wkua viswavlo; xolo roca isev Tavisufali viqnebi, mTeli Cemi darCenili sicocxle, sanam visime dana momiRebdes bolos bnel quCaSi anda trasaze amotrialebul manqanaSi mipovidnen daZvalrbilebuls, imaze vifiqreb, rodisme kidev ar Cavuvarde
65

amaT xelSi!~ aba TavSi muStebis cemas xom ar movyvebi da Zaxils _ mivxvdi, ra cudi biWic vyofilvar da awi me vici, gamovswordebi ki ara, mTlad TiTiT saCvenebeli gavxdebi-meTqi?! mTeli es tvinis Wyleta da layafi raRac `socialur fesvebze~ da `borotebis gamomwvev mizezebze~ kide Sayiradac ara Rirs. jer sikeTis gamomwvevi mizezisaTvis ver miugniaT da ucbad borotebis saTaveebs ar dauwyes Zebna? viTomda rao, Tu vinmes siamovnebs da Zaan dobri rames akeTebs, RmerTma xeli moumarTos _ vuSli rames? iyos da isiamovnos, meti dardi ara maq, fexs Tu waitexavs sadme da me Tu swored amis sapirispiro ambavi misworebs, me raRaze unda miCmaxebdnen saqmes? imito xo ara, rom boroti mxolod pirovneba SeiZleba iyos da es Tvisebac briyvuli gulmodginebiT ki ara aq gamomuSavebuli _ RmerTma misca. Cmori kide borotebis gagebaSi araa, sibriyve SeiZleba Caidinos da nervebi dagaTxliSos, Torem ise ra _ borotebis Tavi sada aq da mTavroba iqneba Tu sasamarTlo, Tu skola _ yvela pirovnebis winaaRmdegia da mxolod amitom iqaCebian Tavisi WkuiT viTom borotebis win aRsadgomad. gana mTeli es didi ambebi imitomac ar xdeboda qveyanaze, rom patar-patara pirovnebebi yovelTvis ebrZodnen am did-did
66

gvel-veSapebs? marTla, gekiTxebiT, Zmebo, _ ar vRadaob... oRond Tu me rame iseTs Cavdivar, rac amaT ar moswonT, amas arc jibrze vSvebi da arc gveleSapebTan mebrZoli mgonia Tavi _ ase mevaseba, morCa da gaTavda. mere amaze gamecina da Cais ro vsvamdi, maSinac sul mecineboda da marto Cems fiqrebze ki ara, ager gazeTSic igive weria: dabidubi _ aq, Zaladoba _ iq, bankis gaZarcva Tu viRac fexburTelebis muqara _ Tu xelfass ar mogvimateben, sulac ar gavalT moedanze am SabaTso. esenic Zaan cudi biWebi unda iyvnen, namdvilad. mere kide aTasi sisulele, vis ra ideebi ar awuxebs, RmerTmani, da erTi didi statia Tanamedrove axalgazrdobis problemebze. misi damweric kai didi Wkuis kolofi unda iyos: mSoblebis uyuradRebobao, skolaSi namdvili aRmzrdelebis naklebobao, saxelmZRvaneloebSi carieli sityvebis raxaruxiao da moswavleebi kide maswavleblebs Tavze asxedano. sicilisagan kinaRam ylupi gadamcda yelSi. ramdeni gazeTs xelSi aviReb, sul raRacas vnaxulob xolme, egeni ro `Tanamedrove axalgazrdobas~ eZaxian, imaze. sul erTsa da imaves qaqaneben da sul ise, TiTqos raRac axals aRmoaCenen xolme. marto erTi
67

momewona _ viRaca mRvdlis dawerili iyo, fotoze sayelo buldogiviT qonda wayronWili da amtkicebda, sul eSmas oinebia, umanko sulebs epatroneba da amaze yvelam unda vagoT pasuxi, Cven kide bombebs vakeTebT da jars vamravlebT da politikur diskusiebSi vflangavT droso. mokled, kai balamuta vinme iyo, RvTiskaci. xoda, Cvenc awi raRa mogvekiTxebameTqi, _ vifiqre, _ patara umanko pirovnul sulebs. mamazeciers mohkiTxeT, eSmasaTvis rom ver mouvlia da kide mRvdlebs da aRmzrdelebs da politikosebs. diax, diax, diax. ufStvenen, namdvilad. sauzmesac movrCi, Cemi Wiqa da TefSic gavrecxe _ dedos WuWyunis Tavi ar mqonda, kbilebic gamovixexe da karadaSi tansacmels davuwye CiTva. radio klodius berdmenis mSvenier pawia kvartets gadmoscemda simebianisTvis da axla is statia gamaxsenda, patara Wkuis ramdenime didi kolofi erTad ro qadagebda xelovnebis `cxovelmyofel~ gavlenaze (ara, amisTana sityvis mofiqreba ar ginda?) da irwmunebodnen, diad musikas da maRal poezias adreul asakSive da Sesaferisi formebiT Tu mivawvdiT, mTeli Cveni axalgazrdoba ukeTesobisken izams pirso. RmerTmani, zogs marTla
68

piri unda aqnevino erT mxares. CemdaTavad, roca marTla naRd musikas vusmen da Tan naRdSi vusmen, viTiSebi da TiTqos eklebi masxams da, marTla, RmerTad viqcevi TiTqos, gankiTxvis dRes vmarTav da, elva-quxilSi Camjdari, Cems qvemoT garTxmul dediSobila qalebs da kacebs vuraxuneb xolme. aba ra unda momelandos _ gamxmari yvavilebi?.. dRis CasacmelSi asarCevi bevri araferi mqonda: moxarSuli jinsebi, Txlad naqsovi TeTri svitri da zed didi Savi laTinuri A (es viTom Cemi saxelis gamo SemirCies mSoblebma saCuqrad, da amazec didi madlobeli, Torem zogs imdeni da iseTebi aweria, sanam waikiTxavde, Tavi agtkivdeba). dRe sul sxva ambavia, Zmebo, _ Rame Cemi da CemisTanebisaa, aba romeli WkuaTamyofeli ojaxis kaci gamoyofs cxvirs gareT, Zaan Tu ar daadga yelze ojaxi da televizori; dRe ki vin aRar datancaobs quCaSi da policiac metia da kargadac gTiraven, ase mgonia. yovel SemTxvevaSi, jobia, normalurad gecvas da TvalSic aravis eCxirebode, namdvilad. ase ityoda deltoidi. mokled, gamovipranWe da stvena-stveniT gamovedi quCaSi. kai mziani dRe idga da visac
69

ar ezareboda _ moxuci Tu usaqmuri _ yvela gareT gamolagebuliyo. me kide Cemi gza da mizani mqonda: diskebis erTi patara maRazia centris axlo, rogorc yovelTvis, Zaan originaluri saxelwodebiT _ melodia. TiTqo didi araferi dirka iyo, xalxic ar etaneboda magram beber Zvaltyava armens (raRac aRmosavluri gvari qonda, verafriT davimaxsovre) Tavisi klientebi hyavda. mec sul magasTan davdiodi da karga xnis win dampirda beThovenis mecxres _ `didostatebis~ seriiT gamovida muxairoviCis diriJorobiT, `metropolitenis~ saxelmwifo orkestrTan erTad. Semomxeda da Tavi damiqnia, ariso. mere naRdi maestros JestiT maniSna, Seicadeo da sawyobSi durTa Tavi. pop-diskebis stelaJebTan ori wiwkvi trialebda, cameti-ToTxmeti wlisa iqnebodnen, etyoba, CemsaviT dasvenebis dRe moiwyves dilidan. didi qalebiviT iqceodnen TavianTi WkuiT: tuCebi daeRebaT, frCxilebze Savi manikiuri waesvaT da Zaan minazebul xmebSi putunebdnen. daminaxes da stoikac magari daiyenes _ cali fexi meoris ukan midgmuli da mxolod Tavebi moatriales marTla beRura CitebiviT _ tanis Serxeva magaTSi iavnad goimobad iTvleboda. erTi kide viTom
70

Zaan ganawyenebul-amgdebi saxiT meubneba, mxari cxviramde aewia, xelic _ ganze, saxsarSi amovardniliviT. frTamotexili Cituna. `Tqven ra, liCnad calke gemsaxurebian, didi biWi? yvelgan ase ganavali xarT? ara, mainc ra motexeT qveSidan, iqneb Cvenc gvindaa?~ meore kide iqiT frutunebs. didi mazalo rameebi iyvnen, RmerTmani. da uceb mxia TavSi. RmerTmani, manamde azradac ar momsvlia, arada ra iyo amaSi SeuZlebeli, droze unda mefiqra! Zaan mamaSvilurad gavuRime da TiTqo didi interesi mqonda, ise vkiTxe: `Tqven raRa SegiZeniaT, gogonebo, da rogor apirebT kaifis daWeras _ Tqvens pawia saTamaSo stereoebze gauSvebT?~ amaze tuCebi aibzues, magram me aRar davacade da veubnebi: `daujereT biZias, karg musikas kargi mosmenac unda. CemTan avideT, gepatiJebiT, ase vTqvaT~, _ vuTxari da didis ambiT davukari Tavi, Tan Cemi axalgamoxexili kbilebic SevanaTe. jer iseTi fxukuni atexes, mere _ aseo da iseo, ase pirdapir ucnob kacTan saxlSi ra gvindao, Tu dapatiJebaa, jer sadme gaviaroTo; iqneb Cinur restoranSio an sulac raRac
71

axali rom gaxsnes wyalze, varieteTio; erTi veRar movabiT Tavi iq misvlaso... mokled, marTla gamosuli qalebiviT ar daifases Tavi? rasakvirvelia-meTqi, rogorc inebebT, magram Tu biZia alekss daujerebT, ar waagebT _ veubnebi, xoda beber armens Tvali Cavukari, mere gavswordebiT-meTqi, lamazad SefuTuli Cemi `mecxre~ iRliaSi amoviCare da ase alalad naSovni qalebi batebiviT wavisxi win. iqve, axloSi, erTi CaSvebuli restoranCiki meguleboda, zustad saamaTo, viTomc Zaan egzotikaSi gadavardnili (Cemi fexebi! egzotika ki ara, ekleqtika iyo carieli) da sanTlebis Suqze sul TeZoebis rxeviT gemsaxurebodnen cota ki Seberebuli, oRond TavianT ambavSi Zalianac gagebuli oficiantkebi. mivediT da rac ki ram namcxvrebi hqondaT, erTic ar datoves gausinjavi, or-ori porcia nayini da TiTo Wiqa krem-sodac zed daayoles da, maTi Semyure, lamis iyo cudad me gavxdi. magra hgavdnen erTmaneTs, erTnairi azrebi hqondaT da sul erTnairad uazroebi iyvnen. gauCereblad ki kakanebdnen. wiwilebi. ara uSavs, male varikebad vaqcevdi. skolaSi gacdenil saaaTebs dRes aleksmaswi aunazRaurebdaT da icocxle, kargi gakveTilic iqne72

boda _ araviTari swavla, pirdapir ganaTlebaze gadavidodi. iqidan rom gamovediT, sazogadoebriv transports rogor ikadrebdnen qalbatonebi da manqana daviWire. mTeli gza fxukunebdnen, sul raRacas eCurCulebodnen erTmaneTs da CemTan rom avediT, ukve piri uSrebodaT sacodavebs, xoda Caketili ujridan Cemi xelSeuxebeli maragi viski davaZre, cota Cxvletia raRacebic vdurTe Sig, mere sodis wyalic davumate gemos gasaqrobad da ise mivarTvi Zaan svetskad iatakze fexmorTxmiT msxdarebs. xuT wuTSi es fxukuni ukve kiskisSi gadauvidaT, mere musikamac imoqmeda da sul miibnidnen da Zaan Rrma grZnobebSi gadavardnen, etyoba. magari diskebi ki iyo, RmerTmani _ Zvirfas WiqaSi ro Sampanuris magivrad siropi Camogisxan, egeTi efeqti hqonda. jer iyo da kvnesa-krutuniT Semikla viRacam, kaci iyo Tu qali, verc gavarCie; mere kide namdvilad ori biWis xma iyo, tirifebs Tu raRac maradmwvane nargavebs mistirodnen, oRond intonirebebi hqondaT... nu ityvi _ raRac saSualo mueZinis galobasa da saWurisebis moTqmas Soris. bolomde vaJkacurad viTmine da mere ki Cemi jeric movida: Sua oTaxSi davdeqi SiSveli,
73

cal xelSi ludvig vanis olimpiuri TmagaCeCilsaxiani TeTri konverti meWira, meoreSi _ Cestze mdgari sakuTari falosi da Tvals ver macilebdnen TvalebdaWyetili qalbatonebi da swored am dros CairTo `mecxris~ is giJuri finali: jer banebi amovidnen TiTqos iatakidan da orkestric zed mihyva, mere baritoni gviqadagebda _ ganixareTo da wasakuzad mouwodebda milionebs da swored maSin gamiwyda moTminebis Zafi da gindaT, giTxraT ra iyo mere? ver getyviT. Zmebo, _ TviTon unda CaxvdeT didi ludvigis da didroni aleksis am zRapari kooperaciis gemos. oRond varikebi raRac TiSebiviT iyvnen da, mgoni, mTlad bolomde azrze verc modiodnen, ra da rogor xdeboda yvelaferi, xoda mere, meorejerac rom CaTavda finali mTeli Tavisi grialiTa da ganxarebebiT, gameoreba swavlis dedaao, sul magas miCiCinebdnen skolaSi _ cota gamoerkvnen da atexes erTi viSviSi da wuwkuni da sul usindiso, veluri da mxeci miZaxes da memuqrebodnen, policiaSi davfqvavT yvelafers, naxav, Tu arao. me kide loginze gardigardmo viyavi gaSxlarTuli da magra memTqnareboda, Tan erTi suli mqonda, rodis moxikavdnen Tavis Cvrebs da gaikrifebodnen eg Cemis specklasdamTavrebulebi da
74

ganvibanebodi cxeli Sxapis qveS, magram aRar damcalda _ uceb Zilisken wavedi raRac Zaan, Zaan gaxarebuli. 5. karga magra ki gavTiSulvar etyoba _ sruli rvis naxevari iyo, Tvalebi ro movifSvnite da gavigone kedlis iqiT, samzareuloSi, raRacas putunebdnen bebrebi _ namsaxurebi da valmoxdilni dRis bolos dabrunebodnen TavianT budes da axla sakuTari ofliT mopovebul alal lukmas Seeqceodnen. sawylebi. xalaTi movicvi zrdilobis gulisTvis da ojaxis erTaderTi sixarulis sifaTiT davadeqi Tavze. _ aqa mSvidoba! gaamoT, gaamoT... de, me arafers maWmev? gemoze gamoviZine, Tavic aRar mtkiva da am saRamos patara saqme maq centrSi, Semagviandeba. simarTle giTxraT, ki vicodi, dedaCemi ra mzareulic iyo, magram patara mainc xo unda asiamovno mSobels, isev zrdilobis ambavia. mere saabazanoSi gavtancavdi, namruSali Camovirecxe, Tmasac cota sveli savarcxeli SevaSvele, daviSmotke da saxeganaTebuli mivujeqi magidas. erTxanoba Cumad vilukmebodiT,
75

magram kacs ro ar moasvenebs gamCeni da mamaCemsac survili uCndeba xolme, gamesaubros: _ ise ki ar gamigo, Svilo, TiTqos Sens ambebSi vereode _ oRond vicode mainc, ras saqmianob xolme saRamoobiT? _ xan _ ras, xan _ ras. rasac kantoraSi metyvian. an aveji aqvs vinmes gadasatani, an yvavilebia binaze gasagzavni... mokled, gaqceva-gamoqcevaze var. Sen mainc ra gadardebs, arc Casacmel-dasaxuris fulsa gTxov da arc arafers. ra gawuxebs? _ magitom ar geubnebi, ubralod, raRac cudi winaTgrZnoba miCndeba xandaxan. sizmrebsac vxedav. _ rao-rao?.. ai aman ki magra damaintriga, RmerTmani, raRaca sizmari TiTqos mec vnaxe swored im dRes, magram raRac Zaan, Zaan bundovnad maxsovda... mere? _ vekiTxebi. _ cudad meniSna, marTals geubnebi. quCaSi iweqi, saSinlad iyavi nacemi da garSemo sul is biWebi gexvivnen, Seni skolelebi...
76

_ marTla? kargi erTi, ar daijero _ rogorme movuvli Tavs, Sen magis dardi ara gqondes! da ucbad gamaxsenda pagonebiani jorjibiWi ro mesizmra im diliT, misi xelqveiTi bnelo kide, goTverani, jaWviT ro mJvepavda; magram sizmrebi sawinaaRmdegod marTldebao, gamigonia. _ iseTi umweo iyavi, gaqcevac ar SegeZlo... es kide mTlad daujerebeli iyo, iasni ambavia da gunebaSi gamecina kidec, mere fuli amovxike jibidan, magidaze davde da veubnebi: _ mam, ai es, rac guSin wavimuSave _ bevri ki araferi, magram erT gasvlaze mainc geyofaT sadme... bolos rodis iyo, Sen da dedo kinoSi ro waxvediT erTad? _ eeh, sad unda wavideT, aRarc Tavi gvaqvs da Seni mteri gavida RamRamobiT karSi. aTasi ubedureba xdeba. mainc madlobeli var, erT boTl wiTel Rvinos movitan da aqve gamovwrupavT, televizorTan. Tqva da es mrude gziT naSovni xelis WuWyi
77

jibeSi ikra. dedo kide am dros TefSebs recxavda, arc gaugonia, kide kargi. ase siyvarulsa da gagebaSi davSordiT im saRamos erTmaneTs. kibeebze CavTrixindi da Zaan gamikvirda, mTeli kodla ro iq damxvda _ kedelTan idgnen da industrializaciis SiSlikana mqadageblebs bnelo Tavis komentarebs urTavda didze-didi wiTeli flomasteriT. `rZis barSi visxediT~, _ jorji meubneba, _ `da ro ar moxvedi, vifiqreT, iqneba, gatexilSia im ambis gamo-Tqo da mogakiTxeT.~ `did bodiSobanas mogixdiT~, _ veubnebi frTxilad, _ `dilas Tavi gaskdomaze mqonda da cota kide wavuZine. Cvenebi ki gavafrTxile, mere gamaRviZeT-meTqi, magram magaT imedze...~ `cudi ambavia~, _ Tavi gadaaqnia pitma, _ `Tavs gafrTxileba unda, Cemo. yvelas magivrad ro Sen unda ifiqro, imis bralia albaT~, _ Tqva da raRac uSnod gaiRmiWa, _ `wamo gareT, Subli gaigrile.~ `daica, bratka~, _ veubnebi, _ `eg ra mes78

mis? mwignobarTa enaze magas sarkazmi hqvia, CvenSi iazvobas eZaxian Tu momeyura? an iqneb inteleqtis donem agiwia da mimalav? bneloc raRaca ucnaurad WikWikebda guSin.~ `bnelos SeveSvaT~, _ Tqva isev jorji-biWma, _ `patarebi aRara varT da gveyo veCnad Sens Wkuaze topva _ iq raRacas daviTrevT, aq raRacas daviadebT... verTobiT ra, bavSvebiviT. uili damrtymelam miTxra, magar nakols mogcemT, Tqven iqauroba gamoxveteT da gasaReba Cemze iyoso. Tan xurdaze ki araa layafi, marTla didi mayuTis ambavia~. `ah-a-a! da rodis aqeTia, e mag uiliam Zalian magar damrtymelTan ro daiarebiT?~ _ vekiTxebi ucbad. `yvelas Cven-Cveni cxovreba gvaq, aleks _ sworea?~ `mainc-mainc?~ _ bolomde Cavdie. `wina SabaTs gvelaparaka mag saqmeze.~ `hoo? mere, Cemi Zalian saqmiani fulis mSovneli biWebi, mag did mayuTs ras upirebT? unitazebTan dailagebT gamosaxocad?~ _ vekiTxebi.
79

`morCi ra, aleks, ras gvesporebi, Sen TviTon gawyens fuli?~ `mawyens, bratka, mawyens~, _ veubnebi, _ `jer suls avnebs da mere _ xorcs. bolos iqneb damirxios kidec. zedmeti araferi varga, gagaRorebs. aqamde gakldaT rame? roca gvindoda, manqanas viadebdiT, gemozec vgrialebdiT, jibis fulsac vSoulobdiT da arc rame iseTSi ar gavxveulvarT... axla ra fulianobaze avardiT?~ _ davekiTxe. `ar ginda, nu ginda _ movrCeT bazars. Seni saqme Sen ici, Cven am RamiT gavdivarT~, _ Tqva da gatrialda jorji, Zalian Zveli biWi, uiliam dartymulis priamoi Zmakaci. `egec Sen-meTqi~, _ gavifiqre, _ `amixda Tu ara sizmari: es generaliviT mbrZaneblobs, buldogismordiani bnelo kide iqiT ikriWeba da im Tavis jaWvs aCxarunebs. cudi ambavia, Zmebo, Zalian cudi. kacma cota winac unda gaixedo.~ `maS bevri iTmineT da Tqveni jeric dadga, asea? Zalian kargi. awi Seni Tqma da Cemi _ asruleba, jorji-biWi. gawyobs? oRond rasac dasTeso... xo azrze xar?~ _ veubnebi,
80

`jer Sens daTesils unda mivxedoT aleks _ sxva mere vTqvaT!~ _ raRac uceb daiyefa buldoga bnelom. `vityviT, vityviT~, _ wynarad, uverenad Tqva jorjma, _ `wamo, faqizo gamovwveloT da iq vilaparakoT saqmeze~. `kargia, kargi, jorji-biWi~, _ veubnebi RimiliT, _ `jerjerobiT yvelaferi Zveleburad midis~. oRondac yvelaferi Zveleburad ver wavidoda, varianti ar iyo. quCaSi gavediT da uceb manqanam Cagvisriala gverdze, nela, fanjara Caweuli hqonda da radioSi saviolino koncertis finals usmenda viRaca Serekili da swored ro beberma ludvigam amagdo isev _ ucbad viazre, aqve unda momeTavebina gasakeTebeli, mere iqneb gviani yofiliyo: magaT avyolodi da kisersac wavitexdi, arada marto mgelzec yvela nadirobs, briaJka kide erTxel Tu daiSala, mere veRarc Sekrav. britva gavSale da jorjic Tvals madevneb81

da etyoba, wamsve dana iZro, fexic ar mounacvlebia, ise daeyuda adgilze. miT ukeTesimeTqi, gavifiqre _ vinc kldesaviT dgas, imas metic xvdeba. erTi bnelom ki daapira gaqaCva da welze daxveuli is jaWvic Seixsna, magram pitma ar daaneba, xeli gamosdo da Zalad ise xmamaRla Caugdo, Cems gasagonad, _ ar ginda, yvelaferi Cestnad midis, mere Seni jeric movao. xoda, kargi sanaxavebi viyaviT, jorji erT adgils tkepnida da gamoWeraze iyo, daniani muWi gvelis TaviviT daudioda aqeT-iqiT, me kide win da ukan vtancaobdi, mindoda, naxtomze wamomego da rogorme majaze damesva britvis piri. oRond metismetad kargad ki vicnobdiT erTmaneTs da araviTari yvirili da duxze ayvana azradac ar mogvsvlia, Cumad vmoZraobdiT, pirze Rimili gvqonda akruli da kaci yuradRebas ar gvaqcevda _ an TamaSi egona, an SarSi ar undoda aravis gaxveva. bolo-bolo Cemi karoni _ erTi-ori-sami gadavTvale, britvamac orjer fSsit-fSsit gaixmiana da ucbad mesmis, danis pirma gaiwkaruna asfaltze. majas ki ver mivwvdi, magram etyoba, TiTebze gavde da jorji-biWic idga gaognebuli da wiTlad damanikurebul TiTebs daStereboda. morCa, eg danis xelSi amRebi
82

aRar iyo. axla mainc. misTvis aRarc Semixedavs, axla pits mivutrialdi da wynarad, ise, interesiT vekiTxebi: ase xelCakidebuli sanamde ginda ataro eg buTxuza, cxovrebaSi erTxel mainc gaiaros Tavisi fexiT-meTqi. bnelo ro bneloa, ase iavnad naTqvami mis TavSic ki Sevida rogorRac da buRas ro wiTeli daufrialo cxvirwin, ai ise meca eg briyvis erTi, marTla xariviT zmuoda da jaWvs ki gemoze iqnevda, verafers ityvi, oRond erTi rac hqonda amoCemebuli, imas xo ver Secvlida _ grZlad eWira da ori xeliT mokleze xmarebis varianti ar iyo _ mec gombeSosaviT movyevi xtunvas, mere erTi ro avicile, meores aRarc davlodebivar, viskupe da wina fexze davusvi madianad. is misi Semotkecili Sarvali karaqiviT gaWra britvis pirma da xorcSic kargad gaiseirna da aman xo sul gaacofa, ukve azrdautaneblad iqnevda jaWvs da axla ukve Cem stilSi vijeqi _ erTi-ori-sami, ukan-gverdze-win da mere xelukuRma qvemodan zemoT, oRond muxlebSic unda Cavmjdariyavi da TiTqo Senelebul kadrSi davinaxe, rogor sufTad CaeTala majaze xorci da ise ibRavla, mkvdars wamoagdebda, moqneul jaWvsac xeli uSva da, RmerTmani, erTi oc metrze mainc gauSva haerSi klakvna-klakvniT, sanam
83

farnis boZs ar wamoedo da zed ar Semoexvia marTla gveliviT. misi Semlocavi kide cal fexze daxtoda da majas ilokavda wkmutuniT. meti araa Cemi mteri, mase ver gaeCerebina sisxldena. ufro moiTxvreboda eg ubeduri. oRond axla magis dardi ara mqonda. `maS ase, Cemi piti-gvriti _ erTi SenRa damrCi mgonia~, _ veubnebi wynarad, nela, sityvebs Soris amosunTqva minda movaswro, araferi Semetyos. is kide mxrebs iCeCs: `Cemgan ra ginda, me ra _ vTqvi rame? girCevnia, bnelos mixedo, vena an rame arteria ar hqondes gadaWrili da xelSi ar Cagvakvdes, ramdeni sisxli sdis...~ elaparake axla amas. ro dagWirdes, TiTs ver Segixvevs xeirianad da venebze da arteriebze ki bodialobs raRacas. `orjer kaci jer ar momkvdara~, _ veubnebi, _ `bnelo kide dabadebidanve mkvdari iyo~. mere cxvirsaxoci mainc gamovarTvi, majis zemoT gadavuWire da sisxlic gauCerda da wkmutunsac morCa. kargia, yvela ZaRli Tavis patrons unda cnobdes. awi araferi SeeSlebaT. mere `dukaSi~ wavasxi es naomari xalxi,
84

tualetSi Wrilobebi Seixvies, nasisxlarebi Camoibanes da barSi TiTo koniakic vaxuxine xasiaTze mosasvlelad (TavianT xarjze, ra Tqma unda, mTeli Cemi fuli xo mamaCems miveci). mere iqve davsxediT kuTxeSi da ras vxedavT, is Cveni babuSkebi ar dagveCiTnen isev! gvicnes da mohyvnen Zveleburad Tavebis kanturs da CifCifs: `RmerTma xeli mogimarToT, ymawvilebo, _ Tqvenze ena rogor mogvibrundeba vinmesTan, im uzrdelma policielebma Tu kide mogdoT Sari, vityviT, rom sul aq iyaviT, Tvali ar mogvicilebia TqvenTvis, Zalian keTili, zrdili ymawvilebi arian-Tqo, swored ase vetyviT. RmerTi SegewioT.~ esec kargad meniSna da, saerTod, am cudad dawyebul saRamos raRac kargi piri uCanda, mgoni, maSin marTla ase momeCvena da pits vuTxari, riTime isev gamaspinZleboda am RvTisnier mandilosnebs. mere savarZelSi gadavweqi, jorji-biWs gavuswore Tvali da viTom Zaan mxiarulad vekiTxebi: `rao jorji Cemo, ai im Senma kargma Zmakacma uilim _ ra mindao?~ `daica, Tu Zma xar~, _ meubneba, _ `am RamiT visa aq magisi Tavi.~ miTxra da Tan bnelos gaxeda. is kide zis gabusunebuli, xelfexd85

abintuli da cxvirSi dudRunebs raRacas. jer kide ver gamosula, etyoba, im ambidan. `ara uSavs, jorji, didi biWi~, _ veubnebi, _ `eg wasuli ambavia da rac male daviviwyebT, miT ukeTesi. CvenisTana biti xalxisTvis TiTo-orola nakawri ra saxsenebelia. axla ki saqmes mivxedoT. ra Tqvi, sad bebiaCemTan gagzavnidaT batoni uiliami?~ `didebis moedanTan, parkis kuTxeSi ro Zveli saxlia, SesasvlelSi mrgvali fanrebi kidia aqeT-iqidan _ viRac adinoCka yvavi cxovrobs martodmarto, katebis budea da magari Zveleburi raRaceebia aq oxrado.~ `mainc ra raRaceebio, ar Tqva?~ `ki, oqro-vercxli da, mgoni, beWdebic, Zaan Zvirfasi. naxevari zed asxia, Zlivs dabanturobso.~ ukve vicodi, vizec ambobda, marTla samadlo saqme iqneboda im vedmas gafcqvna, RmerTmani. xalxs dasalevis fuli ara aq, eg kide diba-atlasis leibebs ukeravs katebso, gamego. da, saerTod, Zvelebur nivTebs da xandaxan umcrosebis iniciativasac dafaseba unda.
86

`Zalian kargi, jorji Cemo~, _ veubnebi, _ `momwons eg azri da Senc ufro da ufro momwonxar. mivxedoT saqmes.~ babuSkebs davubareT, male isev ginaxulebTTqo da gareT gavlagdiT RameSi, me kide vRiRinebdi: `Cemive bedis Sesaxvedrad...~ 6. wyeba-wyeba kantorebs CavuareT da mere erT dafexvil biblioTekas da swored im viRacis Tu raRacis didebis parks mivadeqiT. aqeT ukve qalaqis Zveli ubani iwyeboda, ZvelisZveli ucnauri saxlebiT da xalxic iseTi cxovrobda Sig, kaci ver ityoda, vin ufro meti xnis iyo, _ saxli Tu misi binadari: zogi Zaan gabreqili dagvidioda, trostiT xelSi _ eseni naRdSi gadamdgari samsaxuris kacebi iqnebodnen; Cinosani samxedroebis colebi wkavwkava da mazalod SekreWil bantian pudelebs daaseirnebdnen saRamoobiT, Zaan-Zaan stari Zevebi kide, Tavis dReSi kacis xeli ro ar miukarebiaT, axla katebis mTel xrovas patronobdnen grZnobebis kompensaciis ambavSi. amisTanebs marTla eqnebodaT rame _ obligaciebi, Zveli samkaulebi, patara bezdeluSka
87

antikvariati an sulac rame imisTana, turistebi ro Wkuas kargaven _ xatebi da raRac egeTi xaraxura. bolos im saxlsac mivadeqiT. SesasvlelTan, rkinis boZebze SuSis ori burTi anaTebda iqaurobas, garSemo ki yvelgan bneloda da marto pirvel sarTulze, kuTxis fanjaraSi enTo sinaTle. garedan karga sqeli reSotkebi hqonda cixesaviT, magram Sig ra xdeboda, mondomebis ambavi iyo da yvelafersac mSvenivrad dainaxavdi. xoda is bebruxana boTlidan rZes asxamda maTlafaSi, magidaze kide ori gasisinebuli kata ilokavda ulvaSebs, oRond iman maTlafa iatakze dado da etyoba iqac oxrad iyvnen miau-miauebi, ubralod, aqedan ar Canda. magram rac Canda, isic sakmarisi iyo: didi CuqurTmiani saaTi kedelze, raRac suraTebi sqel CarCoebSi, iavnad Zaan Zvirfasebi, da kide _ blomad vercxlis WurWeli. `uilis araferi SeeSleboda~, _ waiburtyuna pitma, _ axla ra vqnaT?~ axla mec droze unda amomeRo xma, rom eWvic aravis gasCenoda, vis ekiTxebodnen. `ar gvinda tvinis Wyleta~, _ veubnebi, _ `davre88

kav zars da uecrad gulwasuli megobris zRapars davfqvav. jorji kibeebze Camojdeba _ cali xeli gulze da piric Ria _ es Tu karSi gamoxedva ineba, imisTvis. danarCeni advilia.~ `Tu ar gaaRo? `vcadoT Tu vidgeT aq da vimkiTxaoT dilamde? jorjis xma aRar gauRia, im orma ki Tavebi daakantures mxolod. zars TiTi mivaWire da Cveulebrivi bzzbzz-bzz ki ara, Citebis JRurtuli gaisma. an xSirad urekaven, an katebs aqvT kargi smena da aseT sisuleleze ar avardebian xolme, Tore ra gaaZlebinebdaT. etyoba, marTla ufStvens amaTi patroni-meTqi, _ gavifiqre. miT ukeTesi. male holSi sinaTle ainTo, mere flostebis fratunic gavigone. sanam rames mkiTxavda, gazeTebis RriWos Zveleburi, CuqurTmiani rkinis mZime saxuravi avwie da Zaan aRelvebuli xmiT CavZaxe: `gviSveleT vinmem, kaci gaxda cudad quCaSi! wyali momawodeT Cqara da saswrafoSi darekeT!.. Tan mZime-mZimed vsunTqav, narbeniviT. eg marTla qaji kide kikinebs kars
89

iqidan: `Tavi gamanebeT! kargad vicnob TqvenisTanebs _ jer kars gamaRebinebT da mere xurdis maTxovrobas damiwyebT... policias gamovuZaxeb axlave!~ moulodnelobisagan ena mucelSi Camivarda da ramdenime wami videqi ase pirdafCenili. iqiT piti Caikeca muxlebSi da aqeT jorjis kinaRam sakuTari saxelo SemoeWama. marto bnelo idga kedels akruli, warbic ar gastokebia. `ras brZanebT, qalbatono, gamoixedeT gareT _ ager kibeebTan gdia da arc vici, ra vqna!~ _ xelebs vasavsaveb, xmasac avuwie, emand pitis fxukuni ar gaigonos-meTqi... saqmeSi xar?! `kidev xmas amoiRebT da katebs mogisevT yvelas!~ _ Tavisas erekeba es Cemis gadangreuli. ai, mamali giJic amas qvia-meTqi, gavifiqre da uecrad erTma azrma damkra TavSi: sinaTle ro ainTo, karis Tavze vitraJiani raRac patara fanjara Tu sarkmeli davlande, iseTi mtvriani iyo, etyoba, garedan arc Canda am RameSi. axla rame sayrdeni mindoda, ro karnizs mivwvdenodi da danarCeni ukve teqnikis saqme
90

iqneboda; am bebruxanas Sebmis Sansi ki mizeruli iyo, dilamde SeiZleboda melaqlaqa da kide kacma ar icis, vin vis daafstveninebda boloSi. xoda, mec viTom Zaan aRSfoTebuli, gavtrialdi da xmamaRla ise gaviZaxi: `eg araferi, megobaro, cotac gauZeli da vinme keTil samaritels mainc gadaveyrebiT sadme! mxarze dameyrdeni, egre ufro gagiadvildeba...~ Tan jorjic wamovayene da meti damajereblobisaTvis sul xvneSa-xvneSiT gavecaleT iqaurobas. cota SevicadeT, am Cems bliyvebsac avuxseni, rasac vapirebdi, mere Cumad davbrundiT SesasvlelTan da bnelos vaniSne, mxari Seeyenebina CemTvis. ai ase. axla xom kargad xedavdnen, vis risi Tavi hqonda. karnizs TiTebiT mivwvdi da metic ar mindoda, zed Camovekide, mere xelebze aviqaCe, cali fexic mivaxmare da wamSi zemodan moveqeci. fanjara daketili iqneboda, ra Tqma unda, eWvic ar Semparvia, sakiTxavi is iyo, bolos romel saukuneSi gaaRes. ise, RmerTs madloba da isev im msoflio arxis wyalobiT Tu Ramis SiSiT, gamvlels ver naxavdi quCaSi da verc SuSis CamTelebis xmas gaigebda saxlSi vinme. idayvi movde frTxilad, Zaan frTxilad, CarCenil natexebs ro ar wamovdebodi, xeli Sevyavi da Spi91

ngaleti amovagde. axla erTi patara miwolac mWirdeboda da morCa, holisaken heri, heri!. isini ki idgnen da melodnen, yurebs apanturebdnen karis gaRebis momlodineni. axia magaTze, idgnen da melodon-meTqi, vifiqre _ TviTon davamTavreb Cemive dawyebuls, jer am vedmas guls gavuxeTqav, mere gadavarCev, rac vargisi iqneba, saukeTesos CemTvis movtexav, mere wynarad, auCqareblad gavuReb kars da win davxvdebi Tovlis babuasaviT saCuqrebiT dagruzuli. ase jobia. morCa, ra saWiroa yvelaferSi magaT SevuTanxmde xolme da yvelgan saqmeSi gaviyvano. jer dajereba da morCileba iswavlon. CemTan ar daekargebaT. holidan grZeli, Cabnelebuli derefani iwyeboda, aqeT-iqiT karebiT, sastumroSi gegonebodaT Tavi, arada mTel amxela binaSi erTi es gadamRrZvali beberi cxovrobda Tavis fisuniebiT. iqneb, TiTo fisos TiTo oTaxi hqonda dabronili _ arc gamikvirdeboda, RmerTmani. erTgan RriWoSi sinaTle gamodioda da qalis xmac gavigone, mgoni telefonze elaparakeboda viRacas an sulac katebis Tavze saxarebas kiTxulobda _ magisagan arc eg iqneboda gasakviri.
92

Sevedi da ras xedavs, Zmebo, Cemi simpaTiuri Tvalebi: fanjridan rac davCiTeT, ra saTqmeli iyo, unda genaxaT, Sig ra xdeboda: oqro-vercxli, faifuri, kai CemsimaRle Cinuri vazebi, jvarcmac iyo erTi _ naRdad spilos Zvlis iqneboda, suraTebis da xatebis ki ra giTxraT, marto CarCoebi eRireboda erT ramed, oRond garSemo ki iseTi Smoris suni idga, lamis Cemi damemarTa. aba ra iqneboda, vivariumSi gaxldiT erTxel eqskursiaze da amdeni kata erTad iq ar minaxavs _ ra jiSis da feris gindoda, erT patara gamofenas moawyobdi, RmerTmani, oRond zogi im xnis iyo ukve, mTlad gaquculi, TvalSi ver ixedeboda, zogi ki sul axlad Tvalaxelili knuti, oTaxis SuaSi gamosvlasac ver bedavda jer da kedel-kedel dasavsavebda. rom Sevedi, karga xnis dauzeTavma karma gaiWriala da katian-bebrianad yvela me momaCerda. `salami, salami, qalbatonebo~, _ veubnebi, _ `aqa mSvidoba da Tbili rZe nu mogakloT gamCenma~. Tan oTaxs vaTvaliereb da iqve, Taroze vercxlis erTi mSvenieri pawia nakeToba davalivere _ SiSveli gogona fexis wverebze idga xelebawvdili, welSi gazneqi93

li da TiTqos unda, ro miswvdes raRacas... bevric ar mifiqria, eg ukve Cemad miviTvale, Tarodan gadmoviRe da vtkbebi xelovnebis nimuSiT. gacala vinmem?! es Cemis bebruxana, nuras ukacravad, arc SeSfoTebula da arc araferi, Zaan duxiT mitevs: `dade axlave adgilze, uzrdelo Sena! daZvreba aq sxvis binaSi da epotineba yvelafers! mand ar momiyvano, Torem agaxev yurebs!~ `daica, bebero~, _ veubnebi, _ `Sarze xar? emand araferi moiwio.~ is kide marTla Cemken moiwevs da ar momiqnia ucbad kastili?! Zlivs avicile da, Zmebo, swored am dros iseTi rame davinaxe, bebruxanac gadamaviwyda da misi joxic: raRaca sadgami iyo, Savi xis da zed TeTri qvisagan gamoTlili biusti _ ludvig van beThoveni, liCnad, TmagaCeCili da im Tavisi artistuli SarfiT yelze. mtkavelis simaRle iqneboda, meti ara da zustad saCemo. is iyo, nabiji gadavdgi da xelic unda damevlo da rZian maTlafaSi ar vtuce fexi! gamisrialda, wonasworoba davkarge, am dros kide is beberi vedma wamomepara ukanidan da damcxo da damcxo TavSi...
94

es ki ukve aRarafrad mepitnava, mivutrialdi da xelukuRma iseTi gavuqane daCamiCebul sifaTSi, wamsve Tavis Zvirfas katunebs miuwva iatakze. kide kargi, sqeli noxi efina da zed gaiSxlarTa, Torem veRarc avakrefinebdi beber Zvlebs. am dros kide, bedi ar ginda, romeliRac xvads davabije etyoba kudze, miaaaauo _ erTi ro daiWyavla ganwiruli xmiT da klanWian-kbilebianad Camafrinda wvivSi, ai koncerti maSin daiwyo _ es vedma calke gahkivis, damfrTxali katebi Tavisas Cxavian-knavian, me sul dedis ginebiT, askinkilaTi davxtunaob, viqnev xel-fexs da vcdilob, rogorme es cxoveli moviSoro da swored am dros isev im maTlafaSi ar Cavalaje?! fexi damisxlta, uSnod amovtrialdi da magidis kides Cavafrindi, magram raRac gadasafarebeli SemrCa xelSi da vazebiansaferfleebianad Tavze Camovimxe. sxvaze mosayoladaa sasacilo, Torem me Wkuidan viyavi gadasuli. Tanac es bebruxana iqidan wikvinebs da, RmerTmani, katebs misevs. ar vici, marTla gaugones Tu SemTxveviT iyo, magram erTi-orma naRdad gamkra brWyali da isec xom, gmadlobT, kargad gaxldiT da amaze sul daviSale ZarRvebSi, skams wamovavle xeli da daverie. xom giTxariT, Cems Wkuaze
95

ar viyavi-meTqi! is vedma kide ar wamoxta ucbad da ar gadamidga erTi wivil-kiviliT win _ katebs ras erCio?! xoda, is skamic orive xeliT davafSveni Tavze. eg iyo da iseTi siCume Camovarda, sakuTari qoSinis xma mesmoda da romeliRaca knutis knavili fardis ukan. danarCenebi oTaxebSi mimoifantnen da, Zmebo, swored am dros gavigone is Zaan usiamo xma, marTalia, Soridan, magram mainc Zaan-Zaan usiamo _ policiis manqanis sirena iyo CarTuli da xmac sul ufro axlovdeboda. ai maSin movedi azrze, etyoba im vedmam damastuka telefoniT da imitomac iyo ase did gulze. misTvis zedac ar damixedavs, tempSi karisaken movxie, saketebi, zadviJkebi da raRac oxrad cepebi avxseni da giJiviT gavvardi gareT. iq kide marto bnelo dgas, imis Wkuac ar eyo, droze daegaza sxvebiviT. `pleti-meTqi, briyvo!~ _ vuyviri da is ari, bnelSi unda vdurTo Tavi da uceb raRacam mxia TavSi, Tvalebis daxuWva kide movaswari, magram mainc iseTi tkivili iyo, gadmocvenaze gamixda da TiTqo dens mitarebdnen Sig. mere ukan damqaCa jaWvma, Zirs damagdo da bnelos mSvidi, Zaan mSvidi xmac Camesma: `asea, brat, im xalxs daxvedra unda da Senze sapatio kacs sad vipoviT... me kide isev wamovroSav
96

rames da Segarcxven~, _ Tqva da sirenebis sawinaaRmdego mxares gabragunda. mere me aqeT vRmuodi da iqiT sirenebi wuodnen da wamSi ZaRlebiT gaivso iqauroba. me ras davinaxavdi _ Tvalebi mewvoda da raRac sazizRari cremliani wirpli mdioda, magram ynosviT vcnobdi magaT, isini kide mecnen da xelebi gadamigrixes, TiTqo ramis gamkeTebeli viyavi. damplebi. isic gavigone, bina ro daCiTes da romeliRacam Tqva: `mZimedaa, magram jer sunTqavs.~ am dros kide me momadga viRac da Zaan kmayofili xmiT acxadebs: `ase, ase _ karga didi Rlavi dagviTrevia!~ azrze modiT, kaci davbrmavdi, mgoni, da es kide Cemze Radaobs. `TvalSi ver vixedebi, ra gindaT Cemgan!~ _ vyviri, _ `ras damesieT ZaRlebiviT!~ `aba es ra laparakia, axalgazrdav, cota sityvebi SearCieT~, _ icinis viRaca da iqve beWdiani Tu brasletiani xeli mwared mlewa cxvir-pirSi. mere manqanaSi Semagdes da CarTuli sireniT davgazeT sadRac. mivxvdi, Savad iyo Cemi saqme. meti ar iyo Cemi mteri, magaT saavadmyofoSi ar miveyvaneT. is Cemi griazni
97

bratkebi kide `dukaSi~ isxdnen albaT bankis pivas uraxunebdnen da im yvavebs axvevdnen yaviTa da SokoladiT, iqneb sxva ramec gaemetebinaT, isini kide gamxmar Tavebs ukanturebdnen albaT da Tavisas gaiZaxodnen: `RmerTi SegewioT, ymawvilebo, Tqven gaixareT, mTeli saRamo aq ar iyaviT? Tvali ar mogvicilebia TqvenTvis!..~ mere nela-nela gamovixede TiTqos, raRac bundovnad da gadRabnilad ki vxedavdi yvelafers, Tan magradac mecremleboda, magram dabrmavebas gadavrCi da egec xeiri iyo. oRond kargs ras davinaxavdi, aqeT-iqiT ori formiani mejda da win kide, Sofris gverdze, StackiSi gadacmuli viRac sqelkisera. swored is iyo, ro momitrialda da viTom Zaan druJelubnad mekiTxeba: `gaebi, aleks, maxeSi? im qals Tu daenZra, wasulia Seni saqme.~ `mere me ra SuaSi var?!~ _ lamisaa marTla vitiro, _ `sami kaci madga Tavze, imaT gamaRebines kari Signidan da mere kargad xedavT, ra dReSic Camagdes da axla gindaT, me SemomtenoT yvelaferi?~ is kide meiazveba da es ZaRlebic gverdze xiTxiTeben: `RmerTo ki,
98

momkali, marTla cud wreSi da dReSi Cavardnilxar, magram ara uSavs, axla mivalT, sadac saWiroa, da drois meti ra gveqneba _ ijeqi da were, rogor gaxdi Zaladobis msxverpli da moZaladeebis gza-kvalzec dagvayeneb albaT, vinme sxva SenisTana ucodveli kidev ar CaiTrion bnel saqmeebSi! ara, Cemi biWi~. `Cems fexebs dagiwerT!~ _ vyviri, _ `ris kvalze damdgomebi Tqvena xarT, axla ukve `iorkis dukaSi~ isxdebian eg nabiWvrebi da alibic zed eqnebaT! Tqven im beber lakomkebs dauqanaveT erTi kargad da iqve Camofqvaven, vin sad iyo da rodis...~ ZaRlebi kide yursac ar ibertyaven, vatyob, romeliRacam kide wamiTaqa kefaSi da swored am dros erT axlad SeTeTrebul myral samorigeosTan mivgordiT. sul jikav-jikaviT gadmomiyvanes da mujlugunebis rtymeviT amagdes kibeebze. marTla mteri moxvda amaT xelSi.

7. ara, yvela es magaTi kantora erTnairia, ginda TeTrad SebeTqe garedan da ginda sul
99

SampuniT recxe Signidan _ iseTi sunia, kbilis eqimis oTaxi mogenatreba poliklinikaSi. jer mosacdelSi Semagdes, iq oTxi oylayi ujda magidas da Cais miirTmevdnen didis ambiT. kamerebidan bluyuni da gineba ismoda da viRaca falcetiT moTqvamda qurdi kacis bedze. mere erTi es kai Cais msmeli biWi gavida da bragvanis xma gavigone da gulis gamawvrilebeli moTqmac Sewyda. me arc erTi ZaRliSvili yuradRebasac ar maqcevda, sanam viRac epoletebiani ar Semovida, mZimed amxed-damxeda da Zaan mravalmniSvnelovnad warmoTqva: `h-hm!.~ `krintsac ar davZrav, sanam advokats ar momiyvanT~, _ veubnebi, _ `da saxlSic unda davreko. arasrulwlovanis dakiTxvis araviTari ufleba ar gaqvT, damcveli Tu ar daeswro.~ `uyure Sen, kanonebic scodnia! amdeni ganaTlebac ar varga, aleks _ Tavs agatkivebs~, _ Tqva ufrosma da amoioxra, mZimed, Zaan daRlili kaciviT, qveynis saqmeebi ro abaria da miyurebs TvalebgaSterebuli. etyoba, kide SemrCenoda gakvirvebis unari da _ saidan micnobT-meTqi, _ vekiTxebi.
100

`aba, vin ar icnobs patara alekss da mis bandas _ Zmakacebic Sesaferisi gyavs, narCevi.~ `araviTari banda da Zmakacebi me ara myavs~, _ veubnebi, _ `da arca myolia. viRacaSi geSlebiT an sxvis saqmes mteniT. araferze xels ar mogiwerT, Cemic meyofa.~ is kide Tavs uqnevs erT oylays da isic wynarad, mSvidad, Rimiliani saxiT dgeba, modis CemTan da mis ise ra gaparsul saxes vxedav, CaSavebul wina kbils, gaoflil kisers, oflisa da rZiani Cais suni erTad momdis da uceb iseTi mwepa mziswnulSi, oTxad movikakve da sadilze dayolebuli namcxvaric sananebeli gamixda. isini kide kvdebodnen siciliT, oRond ufrosi isev ise gaSterebuli miyurebda, daRlili saxiT, me Tan SeTeTrebul kedels miveyrdeni, sxva ra gza mqonda, Tan xelic mivaSvele da sul amovigangle TeTrad, is nabiWvari kide Sebrunda da imaT eubneba, magidasTan: `axla vinme sxva modiT, Cai micivdeba.~ ara, rom movmkvdariyavi, amisTana Sanss mainc ver gavuSvebdi xelidan _ Zlivs movibrune sunTqva, wamovimarTe da erTi iseTi amovade kaklebSi, gagixardebodaT. imas ki daadga Savi dRe, magram mere, ro moasulieres, momdgnen
101

yvelani da imdeni mirtyes, kuWis wveni gadmomdioda tuCebze. mere mimagdes kuTxeSi da naSrom-najafebma isev Cais xvrepa gaaxures. cota xniT, etyoba, goneba davkarge, mere sicivem gamomiyvana _ kefa mqonda kameris rkinis karze mibjenili; Tvali gavaxile da, RmerTmani, Tavad b-ni deltoidi ar damdgomia Tavze? miyurebs da TviTonac kargi Sesaxedia, gegonebaT mTeli Rame aq gaetarebinos, kutuzkaSi. miyura, miyura da bolos meubneba: `maS ase, aleks Cemo, rogorca vTqvi, ise agixda yvelaferi, namdvilad. RmerTo, ra Segcode amis fasi!~ cota paTetikurad ki gamouvida, mere ZaRlebs miubrunda da Zveli nacnobebiviT miesalma, guliTadad. Tan isic uTxra, biWi raRac ver gamoiyureba kargado. RmerTmani, swored ase uTxra. `Zaladoba Zaladobas Sobs~, _ brZnuli ieriT eubneba ZaRlTufrosi, _ `SeiaraRebul winaaRmdegobas uwevda kanonis damcvelebs.~ `izamda, ki~, _ wamsve daeTanxma es triapka deltoidi, _ `mec Tavze xels aravin gadamisvams, momxsnian.~ _ Tan ise momCerebia, viTomc nacem-nabegvi adamiani ki ara, marTla Cvari egdos kuTxeSi. `momxsnian, namdvilad~, _
102

daumata isev TavisTvis, TiTqos sakuTar Sansebs wonida da mere imaT ekiTxeba: `sasamarTlo rodisaa? momiwevs mosvla.~ `Tqveni imedi maqvs, ser~, _ veubnebi xmis kankaliT, _ `xom xedavT, ra miyves, me ki iseTi araferi damiSavebia, imaT maiZules...~ `moval ki, aba ar moval? kargadac dagaxasiaTeb, namdvilad~, _ meubneba da raRac ucnaurad miyurebs. `Tu piradad misTvis gaqvT rame saTqmeli, Cveni nu mogeridebaT~, _ eubneba ufrosi, _ `iciT, xandaxan gulis mooxebac saWiroa.~ da bn-ma platon deltoidma, arasrulwlovanTa aRzrdis zedamxedvelobis inspeqtorma, damsaxurebulma pedagogma da a.S. da a.S., uceb iseTi rame moxia, am sqelkanianebmac ki Tvalebi Wyites: movida axlo, sul axlo da Sig saxeSi ar SemomafurTxa! saxeSi SemomafurTxa-meTqi, Zmebo, gind daijereT, gind _ ara, mere ki gatrialda da usityvod gaSpa gareT. dilamde adinoCkaSi vegde da Zili ras momekareboda, erTianad daCeCqvil-dabegvi103

li viyavi. diliT kide raRac qaRaldi momitanes xelmosawerad. eSmaksac wauRixarT yvelani-meTqi,_ vifiqre, mag Tqveni sikeTisa da wesierebisaTvis Tu sul TqvenisTana damplebi da CaTlaxebi ibrZvian, RmerTmani, kaia, rom Tqvens mxares ara var-meTqi. egRa maklia, davdge da gulze mjiRis cemiT vinanio, TviTon xo didad patiosan da samagaliTo xalxad mogaqvT Tavi, erTi Tqveni aRsarebac manaxa dabeWdili da xelmowerili, raebs fiqrobT da bolomde Tqveni neba iyos, raebs CaidendiT, oRond magis jigari vin mogcaT, rasac Cagiyrian TavSi, narecxi wyaliviT igive gamogdiT piridan... da movdeqi da im stenografists Tu raRaca Cemi Wiri iyo _ forma ki ecva, magram ZaRls araferi ugavda, saTvaleebiani pediki iyo viRaca _ bolomde da sul wvrilad Cavumarcvle yvelaferi, Tuki rame Tavs gadamxdenia, rac banakidan gamomiSves. RmerTmani, araferi gamomitovebia da arc Cemi eqsZmakacebis wvlili damrCenia daufasebeli _ asea, yvelas Tavisi wili qaqi unda Seergos. boloSi ro gavediT, im sawyals civma oflma daasxa, mgoni, da, saerTod, cota alaod iyo, Sefmac ki SeamCnia da raRac amreziT uTxra:
104

`kargi, sakmarisia... wadi axla, magari cxeli Cai gamogiyvans. mere am saZaglobas sam egzemplarad gadabeWdav da am vaJbatons moawerineb xels.~ me kide zedac ar Semomxeda _ erTi `Skafi~ idga iqve, gajgimuli, mTeli am xnis ganmavlobaSi warbic ar gautokebia da imas eubneba, saerToSi Seagdeo. es saerTo ro kargis araferi iqneboda, ra mixvedra magas undoda, magram me iq dRe damadga, lamis iyo kedlebze gavedi. vin iatakze egdo sakuTar naTxevSi da mainc gemoze xvrinavda, vin narebze iwva da imisTana suns uSvebda, romeli xvreli sad hqonda, ver gaugebdi. amaT sul fexebze vekide da Cemi Semosvlac ar gaugiaT, magram kide viRac ori dampali iyo, jer erTmaneTs dacxes Cemi gulisTvis da vinc verxi aiRo, me momdga xelebis faTuriT. iseTi nabegvi viyavi, aRarc Cxubis Tavi mqonda da aRarc rwyevisa, ori TiTi vatake TvalebSi da eg iyo, SemeSva. iqve viRac moxuci iwva zeda koikaze, iseTi gaglejili mTvrali, etyoba ZaRlebma Seagdes iq, TviTon ras aforTxdeboda. saxe erTianad daWmuli hqonda _ naRdad ro aTaSangi eqneboda akidebuli, magram axla carieli adgilis Zebna sad SemeZlo, braxaniT davuSvi qveviT da TviTon avZveri zed. arc gaugia _ magisTvis axla araviTari
105

mniSvneloba ar hqonda, sad egdeboda da arc CemTvis, oRond ki horizontaluri mimeRo. xoda mivegde im myral matrasze da iseTi dangreuli viyavi, wamsve CameZina; CameZina ki ara, raRac gaviTiSesaviT da sxva samyaroSi gadavedi TiTqos, ukeTesSi, ra Tqma unda, bevrad ukeTesSi: did yvavilebian mdeloze viyavi tyis piras da viRac Txisfexebiani kaci uberavda, mgoni, fleitaze. mere mze amovida da viTom beThovenis fafaraSlili Tavi iyo, qariSxaliviT saxe hqonda da quxiliviT xma. da `mecxris~ finali gavigone, ucnaurad Secvlili sityvebiT, oRond TiTqos ase unda yofiliyo, sizmarSi viTom TviTon ludviga qaCavda baritons:

Sen ixare, Sen ixare, turfav eliziumis! milionebi movdivarT _ Zelayenebulebi!.. grial-grialiT, Tomar-TomariT _ sanetaro Seni xvrelis dasagriaznavad...
oRond musika ki sworad midioda, araviTari transkripcia da trakani; da swored am
106

dros gamaRviZes, azrzec ar viyavi, ra dro gavida _ aTi wuTi Tu oci saaTi Tu dReebi da wlebic iqneb da aRarc saaTi mekeTa xelze, Sexsna moeswroT, oRond qvemodan viRac formiani mtenida Tavis joxs da meubneboda: `ade, ade! naxa ra amanac Zilis dro...~ me kide gonze ver movdiodi, Zlivs CamovbobRdi narebidan, mere raRac derefnebiT matares da `Sen ixare, o asulo eliziumisao~ rekavda TavSi. bolo-bolo erT kantoraSi Semagdes, sul mbeWdavi gogoebiT iyo savse, magidebze yvelas TiTo yvavili edga WiqaSi da erT did mTavar magidasTan kide is guSindeli ufrosi ijda, gayinuli mzeriT maTvalierebda da xedavda, fexze Zlivs videqi, magram saxelmwifo qonebas xo ar damasvrevinebda _ skams, magaliTad. `kide ra Cemi Sibla gindaT-meTqi~, _ davekiTxe, _ `ar geyoT, rac mibraguneT da saxeSi mafurTxeT da yvelaferi oxrad dagifqviT da amis mere saerTo sanagveSi SemagdeT viRac sifilitikebTan da pidarastebTan? axla kide riTi unda mtanjoT-mawvaloT-meTqi?~ `Seni satanjvelic geyofa~, _ meubneba, _ `iqneba da mTeli cxovrebac geyos~ da sanam
107

rames daumatebda, Zmebo, ukve viyide kidec, ras metyoda, riTi gamaxarebda am dilauTenia... is beberi vedma momkvdariyo, Zmebo, _ gonze aRarc mosula, ise CahkvdomodaT xelSi. etyoba cxel gulze metismeti momivida. axla dilidan saRamomde iknavlebdnen damSeuli fisuniebi da vinRa daudgamda rZian maTlafas. morCa eg ambavi, im bebrisac da Cemic. oRond me jer Teqvsmetisac ar viyavi.

108

kari meore `axla ra vqnaT?~ aba ra giTxraT, Zmebo, davdge axla da tvini wagiRoT mTeli im speqtaklis moyoliT, romelic am dirkaSi gaformebas daWirda? calke dedom ica TavSi xelebi, calke mamaCemi bodialobda raRacas gzis acdenasa da Tavis moWraze da sasamarTloSi kide rac im parikianma tipma Cemze ibazra, yvelaferi naRdi rom yofiliyo, marTla wasacleli meqneboda Tavi. mere kide mTlad umaRlesi sasamarTlo da manamde winaswar patimrobaSi yofna isev adinoCkaSi da dafStvenas marTla aRaraferi miklda, iq kide Zaan, Zaan maRal tonebSi ilaparakes isev Cemsa da Cemi xnis kai dedmamiSvili biWebis xelidan wasvlaze da srul gadagvarebaze da finalSi didi mwuxarebiT, magram mainc Zaan mtkiced gasaCivrebis uflebis gareSe momisajes ToTxmeti weli. xoda var axla aq, c.x. 84 b-Si (es c.x. jer ubralod `cixis~ uazro Semokleba megona, magram aqaurTagan SedarebiT ufro ganaTlebuli kontingentis warmomadgenelma amixsna: centraluri xaros niSnavs, 84 b kide blokis
109

nomeriao), saxelmwifo xarjze viSmotkebi _ raRac trawisferi piJama macvia da zed gulze, da zurgzedac, nomeri 665321 maweria. ase rom, araviTari aleksi da familaroba, carieli cifrovka var winidanac da ukanidanac. mTeli am ambebidan ori weli gavida, Zmebo, da advili asatani ar iyo es ori weli, asatani ki ara da, Tavi Zlivs gavitane adamianisgvari cxovelebis am pitomnikSi da vis aRar gadaveyare: qurdebs, banditebs, qeSebs, xuruSianebs da, RmerTmani, lamis Cemze udgeboda yvelas: zogs Tavi undoda Cemi da zogs _ ukanali, vin yelis gamoWras mipirebda da vin _ xasad dasmas. kide kai Wkuaze var. mere es samuSaoc magari damaqliavebeli rame iyo _ asanTis kolofebi unda gvekeTebina da dRis bolos ukve TiTebi mixevdeboda. Sesvenebaze kide zonis ezoSi gagvyridnen xolme da sadoRe cxenebiviT wreze gvatarebdnen muxlis gasaSlelad. marto saRamoobiT gvqonda xoxma, vinme dafexvil prafesora tips moiyvandnen da isic Zaan gulmodgined bubunebda raRacas mwerebze an galaqtikaze da erTxelac Tovlis fifqebis geometriaze gveblatava viRac Serekili da erTi maSin iyo, ro ar CamTvlima: ki ar vusmendi, ubralod is beberi mwignobari gamaxsenda,
110

RamiT quCaSi ro mivasikvdileT me da Cemma naZmakacarebma. rac Camayudes, maTze marto erTi ram gavige _ wlisTavze jorji-biWi gausaRebiaT; mereda ar ikiTxavT, rogor da ranairad? RmerTmani, xandaxan samarTalic ari qveyanaze da magis boloc eg iyo _ gaRorda da veRar eteoda sakuTar tyavSi, viRac mdidari koleqcioneris binaSi gadamZvrala eg briyvi ega da imis magivrad, sanam moCanTuli patroni gonze movidoda, wasaRebi droze waeRo, mimdgara da sul gauoxrebia iqauroba. es koleqcionerebic xo magari darexvili xalxia _ jer marto fulis ambavi egona da wynarad egdo, magram mere azrze mosula, rac xdeboda da giJs damsgavsebia, Zveleburi bronzis mZime Sandali daiTria da eca Turme, jorji ki baiburSi ar iyo da miiRo kidevac uknidan baTqi TavSi, iqve gaTavebula. im tips ra _ TavdacvaSi CauTvales da pirobiTic ar miuciaT, jorji-biWi ki gavida gaRma. axia, RmerTmani. `ra vqnaT axla?~ kvira dRe iyo da cixis salocavSi viyaviT Seyrili, kapelani sakvirao damoZRvras gvipirebda da roJac Sesabamisi daeyenebina _ brZnuli da viTomc Zaan gamgebiani. me Ses111

aferisi musikis gaSveba mevaleboda magnitofonze _ jer dasawyisSi, mere _ sadRac SuaSi, roca ki maniSnebda, da _ sul boloSi. musika sasuliero xasiaTisa unda yofiliyo, rasakvirvelia, magram es cota tiomni ambavi iyo Cveni kapelanisTvis da mec xan baxs vdebdi, xan hendels da xan kide, rodis rac momenatreboda.

`axla ra vqnaT-meTqi, Tqven gekiTxebiT!~ mesamejer iyivla centraluri xaros rigiTma mamaom, _ `viaroT ase koloniidan koloniaSi? ganTavisufleba _ dapatimreba, cixe-koloniasaxli, isev cixe da isev kolonia _ rodemde?.. Tu bolos da bolos SeismenT sityvas uflisas da SeimecnebT, ra sasjelic geliT im qveyanas, Tu ar moinaniebT codvebs da marTal gzas ar daadgebiT da am qveyanas, Tu isev Tqvensas garekavT?.. RmerTma azris naTeli uboZa adamians, Tqven ki aRarc azri SeirCineT TavSi da sibneleSic xelis faTuriT daborialebT... ra WkuiT cvliT-meTqi, me Tqven gekiTxebiT, RvTis pirmSoebas ospis balandaze? ra guli giTqvamT Zaladobis, qurdobis, mruSobisa da ioli cxovrebisaTvis, Tuki naRdSi viciT _ da es ukve mecnieruladac damtkicebulia _ rom jojoxeTi arsebobs?! gana ara, Tavadac
112

ramdenjer mwvevia xilva _ da mwuxris Jams gansakuTrebiT _ rom aris aseTi adgili, yvela sakanze ubnelesi, adamianis xeliT danTebul yovelgvar cecxlze ufro mwveli, sadac TqvenisTana codvamounaniebeli avazakebi _ ho, TqvenisTanebi-meTqi, ras ikriWebiT _ wivian-kivian da godeben usasrulo tanjvis gamo da, yelamde sibinZureSi Caflulni, ylup sufTa wyals natruloben... asea es!~ da swored am dros, Zmebo, bolo rigebSi viRacam daupruwuna da atyda erTi xorxoci, magram zedamxedvelebi ras mikeTebdnen _ tempSi moaketines yvelas da mere erT viRac gaZvaltyavebul Sibzikas daavles xeli da gaaqanes, saca wesi iyo. bevrs ki WiWyinebda, me ara, ai is zeki iyoo, magram vin daujera da an ra mniSvneloba hqonda amas. `ai xom xedavT!~ _ Tavisas mierekeboda kapelani, _ `amqveynad mTlad umciresi codvac ki ara rCeba dausjeli da warmoidgineT erTi, ra xdeba im qveynad! axla, modiT, wigni wavikiTxoT...~ pawia biblias daaZrobda saidanRac, TiTebs dainerwyvavda da iwyebda romeliRaca adgilis Zebnas. kargi sanaxavi iyo, RmerTmani, xorcis grova, aRaJRaJebuli saxe
113

da Roris Tvalebi sulis xsnisaken mouwodebda patimrebs. Tumca me ras verCi, Cem mimarT yovelTvis Zaan mamaSviluri eWira da roca am saRvTo wigniT daintereseba Sematyo, Camketavda xolme salocavSi, musikis mosmenis nebasac maZlevda da viyavi ase gancxromaSi: davjdebodi CemTvis, marto, kasetas Cavdebdi da biblias vfurclavdi... Tavidanve didi goTverani xalxi ki yofilan es yeverebi: ras uraxunebdnen Turme erTmaneTs, mere Rvinoc magra hyvarebiaT, etyoba, da qalebis ambavs kide nuRar mkiTxavT _ vin visTan wveboda, davTari ameria. ai meore nawili ki jer iyo da veraferi Svili megona, sul raRac qadagebebi da egeTi balamuti, araviTari Cxubi da weraoba; magram erTxelac kapelanma tori damado mxarze, meoris saCvenebeli TiTi zecas miapyro da meubneba: `droa, droa gzani wamebisanic Seimecno, Svilo Cemo! e-e... #665321! Cveni satanjveli raa sayovelTao codvebis sakuTar mxrebze mokidebasTan SedarebiT!~ esa Tqva, erTi gemoze amoaboyina da viskis surneliT aaqoTa iqauroba. magra gautyda, Cafiqrda, etyoba, kide undoda eTqva raRac iseTi, mere xeli Caiqnia da Tavis gzas daad114

ga. saRamoobiT marto boTlTan SeeZlo mwyobrisad laparaki. vici, Sevswrebivar. magis mere iyo swored, kide wavikiTxe jvarcmisa da eklis gvirgvinis Camocmis ambavi da maSin damartya, amaSic raRaca yria-meTqi, baxis `vnebani~ davde _ altis partia `maTedan~, Tvalebi davxuWe da uceb warmovidgine, TiTqos lursmans Tavad vurWobdi gaSlil mtevanSi. mas mere oTxive Tavis eg adgilebi lamis davizepire da ukve marTla meCveneboda, rom TeTri toga mecva da Takara mzeSi maTraxs vutylaSunebdi SiSvel, oflian zurgze, sisxli da ofli ireoda erTmaneTSi da xalxis godebis xma mesmoda kargi gundiviT. itogSi, mTlad usargeblod ar damikargavs dro da xaros ufrosis yursac ki miswvda, esa da es eklesiurobaSi gadavardao. qadagad damdgar kapelansac ufro yuradRebiT vusmendi xolme, magram magis nabJuturalis bevri mainc araferi gamegeboda. dResac raRaca ibodiala imaTze, vinc RvTis sityvas ki usmenda TiTqos, magram maT TavSi ro ar Sedioda araferi da viTom silaze aSenebdnen saxls da atyda Turme Weqa-quxili, niaRvari wamovida da nagebic Camoiqca. jer ra xisTava rame unda iyo, amas akeTebde da mere an marTla mSenebels aravis icnobdnen,
115

an mezoblebic egeTi damplebi iyvnen, droze aravin gaafrTxila... mokled, raRac muRami ver avuRe magis gadakrulad naqadagars. mere iyo da ucbad miafuCeCa boloSi saTqmeli da axla `ormocdamexuTe sagalobeli davcxoTo~, _ gamoacxada. atyda erTi SmaSuni, xveleba, piJamebis sworeba da xmebis mixedviT adgilebis gacvla-gamocvla. me Cemi musika gamzadebuli mqonda da mocemul niSanze gavuSvi Sutcis Zaan, Zaan martivi Tema orRanze, Tanabari gadasvlebiT banebSi. saerTod, rigiani momRerlebic gvyavdnen, damwvrisad uberavdnen xolme galiaSi gamomwyvdeul bulbulebsa da Tavis nebaze monavarde yvavebze _ patara treningi da samxmian motetebsac amRerebda kaci, zed kide fsalmunebidan daadebdi sityvebs, magram kapelans Tavisi repertuari hqonda dawesebuli, arc vici, visi SeTxzuli iyo, iqneb sulac sakuTari da xaros ufrosisa, zedamxedvel komisiasac Tavis droze Zaan moswonebia Turme:

mZime ari cixis kari _ gareT rogor gaxval, codvebs Tu ar inanieb _ jojoxeTSi Caxval!..
116

cxvrebiviT erT xmaSi bRaodnen patimrebi am sisuleles da zogs, mgoni, cremlic adga Tvalze. es viri nadzorebi kide dauvlidnen xolme kideze da dasZaxebdnen: xmamaRla, ufro moSCnado! bolo-bolo esec moTavda da bolo sityvac kapelanma dagvawia: `gfarvideT wmida sameba da mudam ukeTesobisaken wargmarTavdeT yvelas, amen!~ mec, Cemi mxriv, erTi patara nawyveti davurTe adrian Saizelbergis meore simfoniidan, damSvidobebis ambavSi, jogi kide gasasavlels miawyda da iyo erTi zedaxora da nadzorebmac gaixares druCokebis qneviT. mere kapelani momadga, kai ZmakaciviT gadamxvia marjvena da gabadruli saxiT meubneba: `didi madloba Sen amjeradac, ras metyvi axals?~ saqme is iyo, eg Cemis kapelani magra CaliCobda, rogorme win wasuliyo Cinis ambavSi, amisTvis kide xaroTufrosisagan atmazka Wirdeboda. xoda, eg virTxac, mgoni, yovel meore dRes masTan yuryutebda da yurebs uWedavda: patimrebSi ase da ase laparakoben, sul raRac-raRaceebs ximankoben, magram Cemi jeraT, me kide sul Tqven qebaSi var da rogorRac mainc vaSoSminebo. xandaxan kide mTlad gauxeTqavda guls _ bunti mzaddeba, an esa da es nomeri gaqcevas apirebs, an kide rame amdagvars
117

daubrexvebda da iwyeboda erTi aliaqoTi. mTeli es bazari ki sul Cemi SeTxzuli iyo, Tumca xandaxan marTalic gamirtyia SemTxveviT _ ai Tundac im boTe harimenis ambavi, Ramis Semovlaze darajis moxrCobas da mis tansacmelSi gadacmuli ro apirebda aTesvas, oRond ena ver gaiCera pirSi... an kide kanalizaciis milebze kakuniT ro daamuSaves tipebma erTmaneTTan kavSiri. ai eg marTla finTi rame iyo: ar SeiZleba, patimrebs gaerTianebis saSualeba misce. erTxelac kide sadilze imdeni ijajRanes ugemuri sakvebis gamo, _ vuTxari da magradac gamimarTla, oRond im saRamos, morigeebis garda, gareT kide mTeli qvedanayofi iyo gamzadebuli da ucbad daayuCes suyvela. kapelans kide calke ufrosisagan ergo madloba da calke _ sasuliero sammarTvelodan gansakuTrebiT mZime obieqtze Tavdadebuli samsaxurisTvis. amjeradac cincxali tyuili mqonda gamzadebuli, magram vin ras dagidevda, magis measedic Tu gamarTldeboda, ambis gabuqva mere ukve magaTi saqme ar iyo?! `diax, ser, namdvils geubnebiT, ser, Cemi ori yuriT gavigone, paketi kokaini unda
118

Semoitanon da, mgoni, merve bloks aqceven dasanawilebel bazad.~ `Zalianac kargi~, _ meubneba, _ `Tumca ra kargi, isa... cudi ambavia, Zalian cudi! magram Sen aba ra SuaSi xar _ Seni gulmodginebis ambavs kidev calke movaxseneb zemoT~, _ Tqva da gaibRinZa, rogorc sCveoda xolme, roca ufrosobasTan Tavis axlo urTierTobaze gadakravda sityvas. `sazogadod, namdvilad rom sanimuSod iqcevi, aSkarad gamosworebis gzas adgaxar, Svilo Cemo, N#665321... ase Tu gagrZelda, Suamdgomlobasac aRvZrav, erTi-ori wliT adre rom gaganTavisuflon, diax.~ `didi madlobeli, ser, RmerTmani, Tavs ar davzogav, oRond erTi ram minda gkiTxoT: ser, xmebi dadis, raRac axali manqana gamougoniaT, CagiSveben Sig da ganaxlebuli gamodixar, aRarc cixe ginda da aRarc araferi, pirdapir garantirebuli xar yovelgvari borotisagano...~ vatyob, ar epitnava maincadamainc _ jer raRac saidumlod inaxaven am ambavs _ arada xom vici, mudam ena eqaveba, maRal materiebze ebalamutos vinmes.
119

`ho, eee... rogor ara, aris egeTi ram, ludovikos meTods eZaxian, oRond CvenTan jer ar ucdiaT _ ufrosia winaaRmdegi da simarTle iTqvas, arc me mexateba gulze.~ `eg ratom, ser?~ `imitom, rom adamianis bunebas veraviTari meTodebiT ver gaaumjobeseb. keTilica da borotic Sinagani ambavia da RvTisSvils arCevanis ufleba Tu ar aqvs, imas adamianic aRar eTqmis!~ kacma ar icis, kide ramdens iqaqanebda am abdaubdas, magram am dros rkinis kibeze erTi bragabrugi atyda _ morigi partia zekebi mogvadgnen Tavisi wili sulieri sazrdos misaRebad. `kargi, axla Sens saqmes mixede, _ meubneba kapelani, _ magaze kide sxva dros vilaparakoT.~ xoda mec baxis erTi qoraluri preludia davude, Wachen auf1* qvia ratomRac da es jgroc Semoblayunda, nadzorebi kide aqeTiqidan dadgnen, kapelanic abobRda kaTedraze da gaaba isev Tavisi: ra vqnaT axla?
1

ganiRviZeT (germ.)

120

im diliT kide oTxi porcia qadageba hqonda dagegmili da CemTvis viRa moiclida _ boloSi Cveulad gadamixada madloba, is ludovikos meTodia Tu raRaca, sityviTac ar uxsenebia. 2. saRamosken isev Cven-Cvens soroebSi Segvrekes da mogviketes kari. Tavis droze TiTo kamera, etyoba, sami kacisTvis iyo gaTvlili, oRond mere kide sami naric daematebinaT da axla eqvsni viyaviT seliodkebiviT Calagebuli. pirveli, karTan, zofari iwva _ verc saxeliT gaigebdi, ra jilagisa iyo da verc garegnobiT _ erTi murTxi rame da araviTari aqcenti. laparaki kide namdvili qurdisa hqonda, cota Wkuazec afrakad iyo, ijda xolme TavisTvis da sul hyveboda raRaca gauTavebels, magram Tavs bolos veRar abamda da aRarc yurs ugdebda vinme. mere erTi sqelo uria modioda, sul mudam oflSi iwureboda da namdvili Zilisguda, oRond magaze ambobdnen, stukaCia da kaci frTxilad unda iyo, ZilSic yvelaferi kargad esmiso. eg iyo, iavnize verc erTxel ver gamoiWires. mere ori ganuyreli Zmakaci _ kirpiCa da doqtora. kirpiCa viRac
121

patara gogoSkas xmarebaze iyo Camjdari (isic Setenes, `gaukuRmarTebulado~, Tumca dedis suls ificeboda _ araferi msgavsio), doqtora kide Tavs debda Turme _ kibos vkurnavo, oRond Sprics cariela gamoxdili wyliT avsebda. mere erTi qalic abortmaxerobis dros Cakvdomia xelSi, ufro sworad, magidaze. esec gauxsenes. kide iyo vinme jojona, magari higienuri tipi _ yovel kviradRes pedikiurs ikeTebda gadatexili britviT. mokled, Zaan sazogadoebaSi gaxldiT gasuli. im dRes kide, TiTqos adamianebad aRarc gvTvliano, kide erTi Semogvisaxles, anu kari gaiRo da Semogvigdes, iatakze moadina zRarTani. Cven jer azrze verc movediT, is ro wamoxta, gisosebs eca da morTo Rnavili: `xalxi ara xarT?! iatakze davwve?.. ra minda am gadatenil soroSi _ cixea Tu gazis kamera! ufrosTan viCivleb!~ yuric aravin gaibertya, ra Tqma unda. hoda, Zmebo, swored am kaciT daiwyo yvelaferi _ imisTana dampali vinme aRmoCnda, vin iyo magis amtani. jer Cemze gaaxura _ yvelaze axalgazrda Sena xar da mogiwevs iat122

akze Zilio. axalmoTreuls Tu erTxel rame gauvida, mere kargad meyole da albaT amitom iyo, xmis amoRebac ar damWirvebia, sxvebma wauTaqes TavSi da moaketines. mere is iyo, wavTvlime da gverdSi ar momiwva eg viriSvili da ar damiwyo xelebis faTuri da siyvarulis axsna! giJiviT wamovvardi, daviTrie da verc vxedavdi kargad, sad vurtyamdi, mere fexebiT Sevdeqi da sanam nadzorebi ar Semocvivdnen, arc gavCerebulvar. didi ki araferi, ra Tqma unda, fexsacmelebze Snurokebi yvelas daZrobili gvqonda da im sibnele-siviwroveSi kide xelsac ver gaiqnevdi xeirianad, magram Cxubi Cxubia da mtyuan-marTals vin dagidevda _ TiTo-TiTo yvelas mogvxvda da, Tavisi WkuiT, daamyares wesrigi. mere gagvafrTxiles, kide rame Suxuri Tu atyda, vai, Tqveni bralio da patara wiTeli sinaTlec aRar gamorTes WerSi: ase ufro Wkvianad iqnebiTo, _ gaiRmiWa oper-nadzori da gaikrifnen. ukve vicodi, Cemi Zili aRar iqneboda da im pidors veubnebi: daegde narze da ganZreva ar gabedo, me kide Cemi saban-gobaniT iatakze movewyobi-meTqi. `daica~, _ doqtora meubneba, _ `es yvelaferi kargi, magram arc magis dawola iqneba, idges fexze kuTxeSi, Wkuas iswav123

lis.~ is Cemisa kide imis magivrad, ena mucelSi Caegdo da xalxi ufro ar gaeRizianebina, axla imas auxta: Sen vina myavxar, vin ras gekiTxeba, me da es kaci rogor movrigdebiTo. marTla kai darexvili vinme iyo _ daiwyo da aRar gaaTava. jojonamac uyura, uyura da is qliavic ro aRar morCa Sipits, erTi amoioxra da mSvidad, ise, yvelas gasagonad Tqva: `Zili Tu ar gviweria am RamiT, erTi sasargeblo saqme mainc vqnaTo.~ xoda kirpiCam erTi xeli qeCoSi staca, meoreTi cota xniT piri moukupra da mosdgnen da imdeni ubragunes, Turqis barabans ro ar moxvedria, oRond uxmod muSaobdnen da meTodurad, rigrigobiT. bolos Cemi jeric dadga da am patara, wiTlad mbJutav sinaTleze es gasisxlianebuli sifaTi ro davinaxe, TiTqo raRac gadamitrialda gul-RviZlSi _ cudad ki ara, piriqiT, TiTqo axla gavxdi marTla kargad, mxolod yvelafers wiTlad vxedavdi, cota bundovnad da araviTari cema-tyepa ar damiwyia, mivuaxlovdi, Soridanve gavuSale da mTeli taniT SevuSvi dartyma _ Sig Jangian ybaSi moxvda da kefiT gaekro kedels. marTla magari grZnoba iyo, RmerTmani. `esec ase~, _ kmayofilad, valmoxdili kacis xmiT Tqva doqtoram, _ `axla ki nam124

dvilad wauZinebs, imedia, dilamdec da xval sul sxva, wesier, zrdil da uaRresad moridebul pirovnebad warmogvidgeba, imedia. Tu arada, kidev gavimeorebT _ repeticio est mater studiorum, mogexsenebaT~. didi mazalo vinme ki iyo es doqtora, sul ase daxvewil stilSi laparakobda, dinjad da mZimed. Cvenc Cven-Cven narebze avZveriT da dilamde Tavi arc erTs ar agviRia. me kide ratomRac isev iseTi ucnauri sizmari mesizmra: TiTqos mTeli orkestri marto me viyavi da ori dirijenti myavda erTdroulad: beberi fafariani ludviga da parikiani hendelin, magram orive erTnairad ukmayofilo iyo da xan raze mdebdnen Sars da xan raze. mere mec ameSala nervebi da xan alTas vuberavdi da xan balTas. bolos orive erTad momdga da gamixvrites tvini... swored am dros gamomeRviZa da vxedav, yvelas im guSindel nacem-nabegvi baiyuSis garSemo wre daurtyamT da raRacas yayaneben. mere doqtoras xma gavigone: `gulis ambavia, albaT. ase gacxarebac ar varga. metismeti mogividaT guSin, metismeti~. `daica, dok~, _ jojona eubneba, _ `mgoni, arc Sen dagiklia xeli~. mec mivedi da vxedav,
125

is Cemisa raRac ucnaurad wevs _ TvalebdaWyetili da pirRia. SiSveli fexis TiTebi Sevaxe mklavze da civi iyo _ iseTi ki ara, Semcivnebuli rocaa kaci, marTla civi _ macivarSi nagdebi katletiviT. `marTla, aleks, is bolo dartyma namdvilad zedmeti iyo~, _ axla me momibrunda doqtora. `ho, ra Tqma unda~, _ veubnebi, Tan gulma raRac reCxiviT miyo, _ `kirpiCas eWira, Sen da jojona cemdiT, me kide erTi davuade boloSi da axla Turme sul Cemi brali yofila yvelaferi!~ `erTi iyo, ki, magram metismeti, ase vTqvaT, gametebiT... rom ityvian, zedmeti Cxiri tvirTi aqlemsac daagdebso...~ _ danarCenebic dganan da Zaan brZnuli saxiT kvers ukraven. marto yeveraa Cumad da, rogorc yovelTvis, axlac ofli asxams, oRond simwrisa. `nabiWvrebo~, _ vubnebi, _ `viriSvilo, Teslo, nabiWvrebo...~ mere gavCumdi an ra azri hqonda, guSindeliviT ar maxsovda igive ambavi, im Cemma yofilma Zmakacebma ro miyves. asea, Zmebo, bolomde aravis ndoba ar SeiZleba qvey126

anaze _ adamiani, sazogadod, yvela erTi nagavia, erTi qaqidan mozelili. mere atyda mTeli bazari, mkvdari gaitanes, patimrebi aRarc samuSaoze da aRarc nasadilevs muxlis gasaSlelad aRar gauyvaniaT, is ki ara, sadili saerTod ar CamoutarebiaT _ isxediT manda da xma ar gaiRoTo, yvelaferze amas pasuxobdnen. ra Tqma unda, xaroTufross sisxam dilasve moaxsenes yvelaferi, iqneb loginidanac ki wamoagdes, magram ucnauri is iyo, arc TviTon gamoCenila da arc misi brZanebiT raime sasjeli daudviaT vinmesTvis. oRond raRacas ki elodnen yvelani da sul mirbi-morbodnen, facifucobdnen raRacas, darajebidan dawyebuli damlageblebiT gaTavebuli. bolo-bolo saRamos eqvsi saaTi iqneboda, Cveni kameris kari gaaRes da mTeli ufrosoba dagveCiTa, Tanac maT Soris axla sul sxva pirvelobda _ viRac maRali, cisferTvaleba piJoni da, RmerTmani, Zmebo, ase morgebuli Sarval-kostumi me meti ar minaxavs _ ise adga tanze, TiTqos sakuTari tyaviao. Caxalstuxebul-Caperangebulic xo iyo da saTvalec iseTi ekeTa, mgoni, marTla oqrosi hqonda CarCo, Tu arada, fasi mainc naRdi oqrosi eqneboda. idga da sadRac Cvens
127

iqiT iyureboda, TiTqo SuSisagan viyaviT yvelani nakeTebi da qadagebda: `...esec Tqveni naqebi Teoriebi danaSaulisa da sasjelis Taobaze _ borotmoqmedebs erTad SeyriT da erTi piri sasjelis moxdasac ver aswreben, danaSauls danaSauli emateba! ara, batonebo _ ase araferi gamova, xaroebi isedac gadaWedilia da politikurebs raRa vuyoT? an romel sasjelis moxdasa da Sroma-gasworebazea laparaki?! amaT ra gamoasworebs _ erTmaneTsac ar indoben... radikalur zomebs unda mivmarToT _ an mkurnaloba gamoasworebs, an samare!..~ ai mand visqese, Cemi droc dadga-meTqi da cisferTvalas veubnebi: `neba momeciT, mogaxsenoT, ser, karga xania, Cemi nebiT viTxov, mkurnaloba daminiSnon _ kapelani damemowmeba, rom samagaliTo qceviT...~, magram subordinaciis aseTi umagaliTo darRvevis momswre centraluri xaros ufross uecrad sisxlma aasxa tvinSi da erTi iseTi miRriala, yuris barabani gamiskdeba-meTqi, _ vifiqre. is Smotkina kide SeiWmuxna mxolod da eubneba: `ai xom xedavT, ukve moxaliseebic gamoCndnen! Zalian kargi axalgazrdaa da Tavgamodebuli _ mivceT Sansi. damijereT, brodskis xelSi mkvlelic ki mSvidobis mtredad iqceva~. Tqva da
128

gatrialda. sxvebs raRa darCenodaT, kvalSi mihyvnen. me kide cxvirwin momijaxunes kari. 3. imave saRamos Zaan nazad da zrdilobianad wamomagdes da wamaTries ufrosis kabinetSi. is kide kuStad momaSterda da saSinlad gadaRlili pasuxismgebeli muSakis xmiT mekiTxeba: `ise, azrze mainc Tu xar, am dilas vis elaparake?~ mere pasuxisTvis arc daucdia, Tavisi gareka: `ministrs, Cemo kargo _ diiiax, Sida saqmeTa axal ministrs! axalma siom daubera, mogexsenebaT, da amasac axali ideebi awuxebs... asea Tu ise, brZaneba brZanebaa da me aravin mekiTxeba, Zveli cocxi mirCevnia Tu axali ufro momwons, Tumca naRdad rom ar momwons da CemdaTavad, sadac gnebavT, iq vityvi: `Tvali Tvalisa wil.~ _ ramdenjer uTqvams Cvens kapelans da savsebiT veTanxmebi, savsebiT! Tu viRaca gagartyams, Senc Cascxeb _ ase araa? Torem mere uaress gizams... mereda vinc saxelmwifos uCaCqunebs TavSi, imas raRato ar unda moxvdes? arao, axla iseTi azriao, _ gveubnebian, cuds kargad unda moveqceT, borots _ keTilado, sadauri samarTalia, gekiTxebi?!~
129

`aba ra giTxraT, ser...~ _ veubnebi, Tan vcdilob vuCveno, ra zrdili da wesieri var da sxvisi Wiris gamgebi, es Cemi axmaxi nadzori kide Sig yurSi ar CambRavis: `xma! krinti! raebs bedav aqa!!~ `kargi, kargi, SeeSvi~, _ isev im Zaan, Zaan gadaRlili xmiT ambobs xarosTavi: `Sen kide, ra nomeri xar... ho, 665321 _ xval im viRac brodskisTan gamocxaddebi. unda gadagakeTon. raRac or kviraSi patiosan kacad vaqcevT da sazogadoebis sruluflebian wevrad gavxdiTo. yovel SemTxvevaSi, nomrebs agaZroben da gvar-saxels dagibruneben. gawyobs?~ vdgavar, xmas ar viReb. da axla amaze amiyvirda axmaxi: `upasuxe ufross, ar gesmis Sena?!~ `diax, ser, didze didi madloba, ser! vecdebi, ndoba gavamarTlo. madlobeli var yvelasi, ser!~ `tyuilad xar... veraferi samadlobelia. ai aq xeli unda moawero, rom nebiT Tanxmdebi am axali meTodiT mkurnalobaze da ganTavisuflebis SemTxvevaSi araviTari pretenzia ar geqneba. moawer?~
130

`ueWvelad da uyoymanod, ser! xelic ar amikankaldeba~. imanac momaCeCa kalmistari da kargad, garkveviT da lamazad Cavuwikwike sakuTari saxeli da gvari. `am davidarabasac movrCiT...~ _ Tqva ufrosma da Tavi dauqnia, gaiyvaneTo. oRond jer Turme erTic mqonia mosalevi: kapelans mosurvebia CemTvis gamosaTxovari sityvis Tqma da axla imasTan wamaprowiales. is kide ijda Tavis magidasTan, gafxorili da, rogorc yovelTvis, axlac viskiTa da sigaris suniT yarda. axranas aniSna, gareT darCiTo da mere me momibrunda: `dajeqi, dajeqi, Svilo Cemo 665321! erTi ram unda giTxra Tavidanve: Cemi xeli amaSi ar urevia. azri rom hqondes, xmasac avimaRlebdi am umsgavsobis winaaRmdeg, magram axla ukve gviania _ xma Cemi darCeba xmad mRaRadeblisa oficialuri usulgulobis kedlisa winaSe... gesmis, ras vambob?~ ise ra-meTqi, _ gavifiqre, _ magram, yoveli SemTxvevisaTvis, mainc davuqnie Tavi. `rTulze rTuli zneobrivi sakiTxia _ yov131

lad wesier, znekeTil biWad undaT gaqcion. survilic ki aRar geqneba boroteba Caidino _ an Tundac Zaladobis raime aqti. gesmis, ras vambob?~ `mere magas ra sjobia, ser!~ _ veubnebi, arada gulSi mecineba, Zmebo, rasaa, ro bodialobs-meTqi. `jobia, Svilo Cemo, bevri rame jobia! TavisTavad kargs amaSi verafers vxedav: Zalad keTili gagxadon _ ar iqneba es advili asatani saqme. advili ki ara, gausaZlisi iqneba, albaT, da ukve vgrZnob, mravali Rame damaTendeba magaze fiqriT... gana ra surs RmerTs Cvengan? brmad da iZulebiT keTilni viyoT Tu Segnebulad varCioT keTili borots? iqneb vinc Segnebulad irCevs borotebis daklaknil biliks, raRaciT mainc ufro axloa RmerTTan, vidre is, visac sikeTis swor gzas iZulebiT gauyeneben? mZime da mniSvnelovani kiTxvebia, Svilo Cemo 665321! magram axla sxva ram minda giTxra: Tuki odesme moigoneb aqaurobas da mec gamixseneb, umdablessa da umorCiless RvTis nebis aRmsrulebelTa Soris, gemudarebi _ gulSiac nu gaivleb, TiTqosda raime wvlili medos am saqmeSi, ubralo var da mxolodRa RmerTs Sevavedreb
132

Sens codvil suls. erTi egaa, me ki viloceb SenTvis, magram Sen axla im zRvars gadaxval, romlis iqiT locvis madlic ver Segeweva... saSineli gansacdelia es, Svilo Cemo! Tumca, meore mxriv, roca nebiT uari sTqvi zneobrivi arCevanis uflebaze, amiT xom TavisTavad keTili irCie uneburad?!. saocrad rTuli sakiTxia, rTuli da CaxlarTuli da mainc, mwams, rom es swored asea da ara sxvanairad!~ _ rogorc iqna, moxia finali da azluqunda. simarTle giTxraT, arc gamkvirvebia maincdamainc, sekreteri Riad darCenoda da viskis boTlic lamis Ziramde iyo dayvanili. TiTqos mimixvdao, gasaRebiT gulmodgined Caketa da slukun-fslukuniT meubneba: `an iqneb swored asea saWiro? vin uwyis... Seucnob arian gzani uflisani!..~ da uceb dadga da kargad dayenebuli xmiT Seubera romeliRac sagalobeli. magari sanaxavi iyo, RmerTmani. magram am dros is axmaxi nadzori Semovida da isev Cems myral sakanSi wamaCanCala. rogorc iqna, gaTenda nanatri dila da am pitomniksac davemSvidobe. ise, Zaan Sorsac ar wavsulvar: imave teritoriaze, oRond cixis blokebisagan moSorebiT, erTi maRali TeTri Senoba idga, SuSa-betonSi gadawyvetili, kar133

ga maRali galavani ertya, fanjrebic tonirebuli hqonda da calke misasvleli, sakuTari axrana da kaciSvilma ar icoda, vin ras saqmianobda Sig _ swored iq mimiyvanes. uzarmazar holSi namdvili saavadmyofos suni idga, oRond iseTi ki ara, Cveni ubnis poliklinikaSi roa, piriqiT _ steriluri sisufTavis da kondicirebuli haeris specifiuri suni. tanSi gamburZgla. mere viRac TeTrxalaTiani movida, raRac davTarSi Camwera da Zaan alersianad gamiRima. Cemi tlu nadzori kide eubneba: `frTxilad amasTan, ser! amas arc cixem uSvela da arc kapelanis bibliis kiTxvam...~ magram iman marto gaiRima isev, mxrebi aiCeCa, es viri daiTxova da meore sarTulze amiyvana. Tvalebs ar vujerebdi, Zmebo, _ calke nomeri momces, abazaniT, farTo loginiT, gatkicinebuli piJamaTi da mSvenieri fumfula xalaTiT! is Cemi nomriani flasebi kide sadRac gaaqres. guli ar damwyvetia maincadamainc. `ara, Zmao aleks~, _ veubnebi sakuTar Tavs _ `awi wuwuni aRar gavigo Seni~. mere kide namdvili yava momarTves da Zveli Jurnalebi _ mTlad sanatoriumSi megona Tavi. cota xanSi viRac kide erTi TeTrxalaTiani
134

Semoblayunda, stetoskopi daaZro da doqtor brenomad gamecno, brodskis asistenti varo, _ daumata. vacale, sanam es _ CaisunTqe, amoisunTqe da isunTqe, ar isunTqo _ bazari CaTavdeboda da mere vekiTxebi: `mainc ras mipirebT, ser _ albaT raime procedurebi unda CamitaroT?~ `araferi msgavsi~, _ meubneba, _ `kargs gaWmevT, kargs gasmevT da mere filmebsac ganaxvebT!~ yurebs ar vujerebdi, Zmebo, maSayirebs-meTqi, _ gavifiqre. kinoSi martokam unda viaro, Tu Tqven wamomyvebiT-meTqi, _ waveiazve. aman kide, viTomc araferi, sruliad seriozulad amixsna: arsadac ar waxval, specialuri filmebia, aqve unda uyuroo; oRond amis mere, yovel jerze TiTo nemsi unda gagikeToT, mogixdebao, _ maxara iqve. `es albaT rame vitaminebi iqneba, janze mosasvlelad?~ _ Cavdie RdinSi. `ho, ra Tqma unda, vitaminebi, diax _ cixis mere, xom ici, momagreba sWirdeba organizms~, _ Tqva da amanac Zaan gulTbilad gamiRima. ase RreWaRreWiT gavida gareT. me kide loginze wamovgordi da Jurnalebis CiTva daviwye. RmerTmani, ra gindoda, sulo
135

da gulo: gloubsporti, fleiboi, kinosamyaro... magram mainc male mombezrda, TavqveS xelebi amovide da wavedi fiqrebSi. ara, awi Tu araferi gamomixta, tuzis dacemasaviT iyo mTeli es ambavi: gavidodi aqedan yovlad wesieri axalgazrda, albaT skolaSi siarulsac aRaravin momTxovda _ raRa dros Cemi swavla iyo, xoda, gamovZebnidi rame iol samuSaos, saRamos gamoviZinebdi da bnel RameSi saqmes mivxedavdi Cemeburad. jer erTi, karg axal Saikas avkrefdi _ WkuiT, SerCeviT _ da mere bnelos da pits vutirebdi yofas, Tuki isinic cixeSi ar Caayudes CemsaviT. oRond frTxilad ki unda vyofiliyavi, Zaan frTxilad, aba yvela amaT rogor gavucruebdi imeds _ amdeni unda iwvalon, tvini iWyliton, filmebic manaxon, iqneba da disertaciebic ki gaaSanSalon Cemze da bolo-bolo wyalSi xo ar Cavuyridi amags! aseT rTul samecniero eqsperiments gamarTleba unda-meTqi, _ gavifiqre da amityda sicili. magari Sizoidebi arian mTeli es doxturebi da maTi kodla, neta jer sakuTari TavebisTvis emkurnalaT cota. Tumca ra, kargad ki cxovroben da sifaTebic brZnuli uWiravT da ra undaT meti an maT, an me. am dros Toxlic Semoitanes da pavlovis
136

reaqcia damewyo, Zmebo _ karga mozrdili naWeri xorci, zeTSi Semwvari kartofili blomad, raRac sawebeli, mSvenieri namcxvari Carozad da naRdi Caisferi Cai. erTi cali sigaretic ki ido saferfleSi da kolofi asanTi, oRond imaSic ratomRac sul erTaderTi Reri ido. yvelas Tavisi ofofebi hyavs _ ori ro yofiliyo, ra, fardas wavukidebdi cecxls?! meSaqa uqriT, namdvilad. mere cota CamTvlima am gancxromaSi da Tvlema-TvlemaSi vxedav, eqTani gogo Semobakunda, mSvenieri acqvetili mkerdi hqonda (ori weli iyo, grZelze grZeli weli, aseTi araferi menaxa), xelSi Sprici eWira da bamba. aha, vitaminic Tavisi fexiT movida-meTqi, _ veubnebi, magram warbi ar Seuxria, mklavSi TiTis simsxo nemsi mJvlipa da quslebis pakapukiT gatancavda. cota xanSi axla ukve janiani sanitari Semovida da invalidebis taCka Semoagora. ai eg ki marTla gamikvirda. Se Cemis eskulapo~, _ veubnebi, _ `ra eSmakad minda?! ra, TviTon ver gavivli Tu ZaanZaan Sors mivdivarT da mifrTxildebiT, emand naWamze ar Sevwuxde?~ magram fexze ro davdeqi, samasxaraod aRar mqonda saqme, mTvraliviT vbancalebdi da Tavbruc ki damexva cota.
137

sanitarma bavSviviT amitaca xelSi da taCkaSi Camdo. marTali yofila is d-r brenomia Tu viRaca-meTqi, _ vifiqre, sul cixis salafavis bralia yvelaferi _ ori wlis manZilze pirvelad viToxlave adamianurad da axla fexze veRar vdgebi. ara uSavs, blomad vitaminebi da misi jani-meTqi, _ Tavi daviwynare. 4. didi ucnauri kino ki momiwyves, RmerTmani. jer iyo da kbilis eqimis kabinetSi ro kresloa, raRac imdagvarSi Camsves, raRac feradi Snurebi da kabelebi momiWires xelebze da safeTqlebzec, magram yvelaze boRma is iyo, zeda quTuToebi damimagres pawawkintela SpilkebiT da Tvalis daxamxamebac ki aRar SemeZlo. ras SvebiT-meTqi, _ vekiTxebi. _ ra da, ekrans Tvali rom ver moacilo, imisTvisaao. naRdad Seireknen-meTqi, _ vifiqre: ori welia, kinoSi ar vyofilvar da am Cemisebs kide imis SiSi aqvT, Zili ar gamovacxo! arada, vgrZnob, marTla sustad var raRac da Cemi neba iyos, saRamos seanss varCevdi. eg ro vuTxari, erTi gogoSka iyo, lamis gadafiCinda siciliT. ori sxva TeTrxalaTiani kide, vxedav, raRac kandalebs madeben fexebze da majebic tyavis qamre138

biT mimibes aqeT-iqiT saxelurebze. es ki ukve mTlad sigiJed meCvena magram Wkua meyo da xma aRar gamiRia. xalxi or kviraSi ganTavisuflebas mpirdeba da marTla giJi unda viyo, Sipiti avtexo-meTqi, _ gavifiqre. mere raRac Slemi Camomacves Tavze da iqidanac oxrad mavTulebi gadioda; iqve orRaniviT pulti idga, imasTan iyo yvela SeerTebuli da zed feradi knopkebi cimcimebda, ekranze cifrebi iwereboda waramara, viRac Zaan, Zaan seriozuli aCkariki kide miqSers awvalebda da axla am qliavis svetomuzikaRa maklda-meTqi, _ vifiqre. swored am dros kari gaiRo da doqtori brodski Semojliginda mTeli amaliT. aba, rogoraa saqmeo, _ ikiTxa da arc aravis pasuxs ar dalodebia, ise gaSpa gverdiT karebSi. male sanTelic Caaqres da raRac magari dinamiuri musika wamovida, oRond verafriT ver gavige, dinamikebi sad idga, mgoni, ori ki ara, oxrad iyo, sul sxvadasxva adgilas CaSenebuli. mere ekranic ganaTda, Turme mTeli wina kedeli erTi didi ekrani yofila, odnav Sezneqili da RmerTmani, naRdi gologramuli efeqti iyo, SeratonSic ar minaxavs egeTi. filmi ki raRac ucnaurad daiwyo _ arc titrebi da arc araferi, pirdapir quCa aCvenes,
139

Rame iyo, oRond kargad ganaTebuli adgili da viRac joxiani moxuci miCanCalebda. ucbad ori tipi daiCiTa jaWvebiT da mosdes gemoze _ erTma gaCxinkul kiserze da erTmac cal fexSi da gaqaCes aqeT-iqiT. magari xoxma ki iyo imis farTxalis yureba, magram mere, roca uSares _ Zaan mtvriani xaro _ da bertyva dauwyes da sisxlma ro amoasxa piridan, sulac aRar mecineboda, TiTqos muceli amomivida yelSi da vfiqrobdi: sircxvils vin Civis, emand es mSvenieri saWmeli gareT ar gadmovuSva-meTqi. Zaan ucnauri iyo, RmerTmani, magram maSin esec wesier sakvebs gadaCveul Cem kuWs davabrale. amasobaSi im berikacs tvini miasxmevines kedelze da filmic damTavrda. raRac muRami ver avuRe, Tumca operatori ki marTla glijavda: iseTi ferebi iyo, naRdi sisxli da xorci gegoneboda. mere Zlivs cota amovisunTqe da axla axali roliki gauSves, Tanac isev arc titrebi da arc araferi _ pirdapir imiT daiwyo, rom viRac bacnebs naSa daeTriaT, kedelze gaekraT da rigrigobiT asxdebodnen zed. is kide kioda, ra Tqma unda, da mSvenieri, raRac Zaan, Zaan tragikuli musika modioda Soridan da am dros kide ise naRdSi aCvenebdnen yvelafers, nebismieri pornofilmi mimiqaravs mTeli misi jvrebiT-meTqi, _
140

gavifiqre da isev yelSi momawva raRac, TiTqos gulisreva mewyeboda, ekranze kide meSvide Tu merve seria midioda ukve da is gogo saerTod aRar iyo Wkuaze. am dros kide doqtor brodskis xma Camesma saidanRac: reaqcia Tormeti/ xuTze? vnaxoT, vnaxoT... jerjerobiT mainc ara uSavs. amjerad sulic aRar momaTqmevines, pirdapir Semdegi roliki gadaeba: viRac kaci daebaT parkSi skamze, marto misi saxe Canda da iqiT xeivani da am fonze britviani xeli saxeze ro uaxlovdeboda, da jer cali Tvali amoaWra, da TiTqo kameris linzebs Semoesxa mTeli sisxli da iseTs yviroda, aRarc musika ismoda da aRarc araferi, mere gaziT aZrobdnen kbilebs saTiTaod da, RmerTmani, xom vicodi, rom es namdvili ar iyo, magram Tavs veraferi movuxerxe, piric gamiSra da sul mZmaravda da vkankalebdi. am dros kide isev im brodskis xma gavigone: Zalian kargia, mSvenieri, amdens arc velodi...~ neta ra Cem fexebs eloda-meTqi, _ gavifiqre, da kide erTi filmic daiwyo. axla viRac magari biWebi Secvivdnen sadRac binaze, iq erTi yru-munji dedaberi iyo marto, fexebi gadaumtvries da iqaurobas cecxli waukides. RmerTmani, maSin ki daveWvdi, mgoni, namdvil141

ia-meTqi: Zvlebis WaxaWuxic gavigone da mere Canda, rogor ixrukeboda; fexze adgoma kide ar SeeZlo da xorcis SiSxinis xmac mesmoda da marTla damwvris sunic ki momivida TiTqos. ai aq ki CaveSvi da avyvirdi, taSti an rame momitaneT, Torem sul davTxvri aqaurobas-meTqi! saqmeSi xar?! is SobelZaRli brodski meZaxis: geCveneba namdvilad, samagiso jer araferiao. etyoba, imaT wreSi eg magar tonki iumorSi gadioda, iseTi Wixvini morTes. mere ucbad pentatonika wamovida da naRdi qronikis kadrebi, TiTqo cotaze aCqarebuli _ rogor sjidnen iaponiaSi samxedro tyveebs: erTi lursmnebiT miakres boZze da SiSveli fexis terfebs nel cecxlze uxrukavdnen karga xans, meores viRac maRali Cinis oficerma erT moqnevaze waacala xmliT Tavi da im gagorebul Tavs aCvenebdnen, Tvalebs ro xuWavda da aRebda da tuCebsac acmacunebda _ TiTqo laparakobda raRacas, magram sityvebis magivrad sisxli gadmosdioda, tani kide idga cota xani, mere miwas daaskda da waWrili kisridan kide oxrad wamovida sisxli da nawlavebiviT gadmoiyara raRaca. calke eg iyo sanaxavi da calke es wyvetili ritmic CaquCiviT mirtyamda safeTqlebSi. mere marTla spazmebi damewyo, mindoda, meyvira, amxseniT-meTqi, ma142

gram raRac xavili amomdioda gadamSrali yelidan, haeric aRar myofnida da vixrCobodi, verc Tvali damexamxamebina da daxuWvaze xo laparakic ar iyo da verc gonebas vkargavdi; da saiTac unda gamexeda, yvelgan ekrani iyo mTel kedelze da Tan kide es musika mixvretda tvins. ...da ase, dRe dRes misdevda da uaresi kide win medo Turme, Tumca amaze uaresi ra unda yofiliyo TiTqos, magram erTxelac raRac qronikas miCvenebdnen isev, gatitvlebul xalxs xvretdnen, yvelas ganurCevlad: qalebs, bavSvebs, Zvaltyava bebrebs, Tumca iq yvela carieli Zvali da tyavi iyo da buldozeriT aquCebdnen mere erTad da TxrilSi yridnen. meore buldozeri kide miwas ayrida zemodan, Tanac zogi, mgoni, mkvdari arc iyo jer, mere erTi didi ormo aCvenes, ZirSi oxrad raRac WinWebi da xaraxura eyara, kanistrebiT navTs Tu benzins asxamdnen zed, mere cecxlic waukides da manqanis Zveli saburavebic daayares _ xo azrobT, ra Tonec iqneboda da isev viRac xalxs yridnen Sig, ramdenime orsuli qalic iyo, mucelgaberili da Canda, rogor iberebodnen kide ufro da rogor uskdebodaT faSvi da nayofi gareT cvioda almurSi.
143

xma ar iyo, marto musika iRvreboda dinamikebidan, magram ra, mere; iseTi grZnoba mqonda, TiTqos yvelaferic mesmoda: kivili, SiSxini, tkacani... Tanac mTavari swored es musika iyo _ guli yelSi momebjina, enaze kuWis wvens vgrZnobdi TiTqos da Tavic gaskdomaze mqonda da safeTqlebSic TiTqo CaquCs miCaCqunebdnen, magram ras ver vicnobdi _ didebuli `mexuTes~ finali iyo da ai maSin gavxdi marTla cudad, kinaRam aviwyvite da vRrialebdi, ro rogorme iqneb marTla araferi gamegona, dedmamis suls vutrialebdi yvelas da ro gamiTiSes, ucbad verc ki movedi gonze da siCumeSi kide Cemi bRavili ismoda: dampalo, briyvo, nabiWvrebo, grexia eg da podloba da jojoxeTSic giwevT suyvelas eg codva-meTqi... rao? _ brodski damidga win da gakvirvebuli mekiTxeba: ra codva-gankiTxvebzea laparaki? musika-meTqi, _ veubnebi, _ musika gamorTeT da ise vuyureb, rasac gindaT da rogorc gindaT da, RmerTmani, ZaliT ar miqnia _ ucbad ar amovanTxie, rac ki im diliT CavuSvi kuWSi! wkipze gadamirCa, RmerTmani, Tavis xalaTian-fexsacmlianad. sanam sanitrebi
144

iataks morecxavdnen, cota suli moviTqvi da mesmis, brodski ekiTxeba: ...musikam imoqmeda. yvelaze Zlieri gamaRizianebeli.~ musikisa me araferi gamegeba, magram SevurCevT, araa Zneli saqme. dasjis kidev erTi humanuri forma. wyali mainc damalevineT-meTqi, Tqveni ase da ise, _ viZaxi. axseniT, _ Tqva brodskim, _ `da Wiqa wyalic moutaneT, oRond Zalian civic ara. xoda, Wiqa ki ara, sami davlie da kide metsac CavuSvebdi xaxaSi, magram miTxres: geyofa, uaress gizamso da davujere. mismine~, _ brodski meubneba, _ `uWkuo biWi ar xar da grZnobac gqonia Tu iqneb gemovnebac, ra vici _ oRond egaa, rom sul Zaladobisken gibiZgebs raRac da qurdobazec xom Cagavles, Tumca egec Zaladobis erTi formaa, kacma rom Tqvas...~ cali yuriT vusmendi, metis Tavic ara mqonda da didad arc mainteresebda magis bodiali. `axla es miTxari, _ meubneba isev, _ Seni azriT, ras vSvebiT Cven aq da Sengan ra gvinda? `ras unda SvebodeT-meTqi~, _ veubnebi,
145

_ `raRac sazizRrobebs mayurebinebT da gixariaT, Tu rwyevamde mimiyvanT, oRond imdens ki vxvdebi, ro eg Tqveni filmebi arafer SuaSia da raRac nemsebs mirWobT, aqaoda vitaminebiao da mec SteriviT Tavs giqnevT, magram sxva ara damCenia ra _ cotas kide gavuZleb rogorme, oRond ki eg musika gamorTeT da yvelafersac gavuZleb, rato, rac miyvars, maincdamainc imaze gindaT marwyevinoT-meTqi~... `bolos yvela Tavis siyvaruls klavso, _ erTma nacixarma poetma Tqva~, _ meubneba brenomi da raRac kargs verafers vatyob mis naTqvams. isev raRaca goTvernobas utrialebs fiqriT. vatyob. cota xans Cumad iyvnen, mere isev brodskim amoiRo xma: asociaciuri meTodi _ swavlebis uZvelesi forma... kacma rom Tqvas, ase yvelafris erTmaneTisagan gamijvnac ar SeiZleba, utkbesi da zeSTagonebulic ki Zalmomreobis Tu damorCilebis aucileblobis raRac elementsac Seicavs: siyvarulis aqti, magaliTad, an Tundac musika... vcadoT. me kide _ aravi146

Tari cdebi aRaraa saWiro-meTqi, _ avyvirdi, _ yvelaferi gasagebia da imasac mivxvdi, ra saSinelebaa mTeli es Zaladoba da sisxli da ubedureba. gul-gvami mewvis, batonebo~, _ veubnebi, _ `da mTlianad gankurnebuli var, RmerTmani, CemisTana wesieri biWi axla meore aRar meguleba qveyanaze da aRarc kinoSi waval Cems dReSi da quCaSi kide cxvirsac aRar gavyof RamiT _ vijdebi saxlSi da musikas movusmen xolme, RmerTmani, aRaraferi minda meti! arao, _ brodski meubneba da Tan raRac ise, TiTqosda cota naRvlianad, _ jer kidev bevria gasakeTebeli da mxolod, roca borotebis yovelgvari gamovlineba, Tundac rom fiqrad gavlebuli, wamsve uaryofiT reaqcias gamoiwvevs Sens sxeulSi da amisaTvis araviTari ineqciebi aRar iqneba saWiro, ai maSin CavTvli saqmes moTavebulado. moicaT~, _ veubnebi, _ `me xom ukve vici, rom es cudia da araswori, rom yvelas aqvs ufleba, Tavis nebaze icxovros da, luboi Zaladoba yvela sulieris mimarT sigiJea da, saerTod, Zaladoba borotebaa TavisTavad da sazogadoebisaTvis miuRebeli...
147

amaze kide brenoms sicili autyda da kolega brodskis eubneba: esec racios epoqis axali eresi _ me vici, rac ari kargi, magram vakeTeb imas, rac cudia! mere mxarze momiTaTuna xeli da daamata: ara, Cemo kargo, arc ese martivadaa saqme. Sen oRond damjeri iyavi, cota kide moiTmine da pirobas gaZlevT, sul raRac oriod kviraSi Tavisufali kaci gaxdebi.~ brodskimac Tavis kanturiT daudastura da momeCvena, rom oriveni raRac Zaan, Zaan kmayofilebi wavid-wamovidnen... me kide Cemi memarTeboda: ori kvira saukuned moCanda CemTvis da axla, mgoni, cixeSi gasatarebeli wlebi merCivna am tanjvis dReebs. mere amas erTi ubedurebac daemata: sizmrebi damCemda da oflSi gawuruli viRviZebdi xolme, Tan sul erTsa da imaves vxedavdi _ viRaca gvyavda daTreuli CixSi da vamuSavebdiT gemoze, me kide vkamandrobdi, rogorc yovelTvis, da ucbad isev gulisreva mewyeboda, suli migubdeboda pirSi _ CavisunTqavdi da amosunTqva ki aRar SemeZlo, vixrCobodi, xmas ver viRebdi da oflSi viwurebodi... erTxelac gameRviZa, giJiviT wamovvardi da karebs veci, daketili damxvda, ra Tqma unda, da, mgoni, sulac im Rames SevamC148

nie pirvelad, fanjarazec rkinis gisosebi iyo akruli da maSinRa viazre swored, daTqmul dromde Cemi saSveli ar iyo da awi sizmaric da cxadic erTi iqneboda CemTvis. 5. magram ai erT mSvenier dResac iseTi rame miTxres, yurebs ar davujere, Zmebo: morCa, xvalidan Tavisufali xaro. me kide iseTi grZnoba mqonda, TiTqos dro gaCerda, es ori kvira aRarc gaivlida da verc verasodes gavaRwevdi aqedan. `xvale xvales mosdevs, Cemo... _ is TeTrxalaTiani meubneba, Toxli ro daqonda CemTvis da satanjvelze mimacilebda xolme, _ `dRes ki, ase vTqvaT, Seni gamosasvleli dRe iqneba da erTi kargi sajaro gamosvlac mogiwevs~, _ Tqva da raRaca Zaan saeWvod gaiRmiWa. jer megona, isev piJamaSi da flostebSi da xalaTSi gamowyobils gamiZRveboda im ubedur adgilas, magram saqmeSi xar? _ jer iyo da darecxil-dauToebuli sacvlebi da gatkicinebuli perangi momarTves da mere is Cemi sqelcxvira baCebi, Tanac sul laplapi gaudioda, magram bolos britvac ro damibrunes,
149

maSin ki marTla Sublze amivida Tvalebi da raRaca goTvernobas xom ar miwyoben-meTqi, vkiTxe. im Cemisa TeTrxalaTians kide araferi uTqvams, mxrebi aiCeCa mxolod. mere wavediT isev kinos sayureblad da ras vxedav, Zmebo, _ Cveni cixis ufrosi ginda, mTavari nadzori, Cveni Zma kapelani Tu is Smotkina raRacaimsaqmeTa ministri da oxrad sxvebi, TvaliT ro ar menaxa manamde da naRdad arc momavalSi meqneboda amis natvra, magram me vin ras mkiTxavda, cxadia. d-ri brodski kide sityviT mimarTavda am uwarCinebules kodlas: `...da axla, swored am bolo etapze, neba miboZeT, batonebo, Tavad cdis obieqti warmogidginoT. rogorc xedavT, misi fizikuri mdgomareoba savsebiT damakmayofilebelia: kargma movlam da Sesabamisma kvebam, ra Tqma unda, Tavisi qna. amjerad misTvis arc trankvilizatorebi migvicia da merwmuneT, arc hipnozis qveS ar imyofeba. ra misca mas cixis kedlebSi iZulebiTma orwlianma gamoketvam? _ araferi. an TiTqmis araferi. ufro sworad, uamrav axal mankierebas aziara da SegnebaSi daufiqsira mravali Zveli. xolo ra mogvca Cven am nebayoflobiTma orkvirianma mkurnalobam? am axalgazrdas xval swored im
150

sazogadoebas davubrunebT, romelsac is ver hguobda da romelmac moikveTa igi, davubrunebT pirovnebas savsebiT janmrTels, oRond garSemo myofTaTvis _ savsebiT uvnebels! maS ase, batonebo, axla ki mivyveT demonstraciis msvlelobas da Cveni muSaobis Sedegebic Tavad SeafaseT! cota xans azrze ver movedi, mTeli es layafi Tu me mexeboda, mere ki sinaTle Caqra da TiTqo scenaze viyavi _ marto proJeqtoris erTi Suqi manaTebda da meore kide _ iqiTa kuTxeSi viRac maimaxs. mere is Cemken wamovida, sinaTlec gamohyva da rom momiaxlovda, orive ukve erT ganaTebul wreSi videqiT, Zaan dramatuli msaxiobebiviT. jer miyura, miyura, mere uceb wkipurti mwepa cxviris wverSi, mere yurSi wamavlo xeli da lamis iyo amaxia, bolos gemrieli aliyuric momdo da reaqcias daeloda. mayureblebs me ver vxedavdi, Tumca ra CoCqolic atyda, kargad gavigone. cali yuri mewvoda, loya mixurda da cxvirSic mZmaravda, magram vin giJi viyavi, xeli Semebrunebina. videqi da Tvalebs vafaxulebdi. `ra ginda Cemgan?~ _ vekiTxebi, _ `mogzavnili xar?
151

`ki, namdvilad~, _ meubneba. mere TmaSi wamavlo xeli, damqaCa da axla kiserSi wamiTaqa zemodan. erTi gavifiqre, Sansi maq manam, davaZro Cemi britva da davusva sulerTia sad, vidre is gulisrevis grZnoba momawveba yelSi da spazmebi damewyeba-meTqi, magram, Zmebo, is iyo xeli Caviyavi jibeSi da TiTqo ukve momxdari davinaxe _ es tipi saxedaserili da sisxli da uceb me TviTon sisxlma amasxa tvinSi, TiTqos haeri aRar myofnida, sakuTar guls vReWavdi TiTqos da mivxvdi, tempSi Tu ar viazrebdi rames, Cemi damemarTeboda da gavigone sakuTari xma, sisuleles ro butbutebda raRacas: `ginda, kamfeti mogce? ro ara maq... mesmis raRaca SvebasaviT sicili atyda iqiT, bnelSi, mec TiTqos momeSva raRacnairad, magram bolomde jer mainc ara da vcdilob, rame movifiqro da axla britvas vaCeCeb xelSi da sawylad ise veubnebi: `aiRe ra, samaxsovrod gqondes, kargi ramea, RmerTmani. im dampals kide iseTi saxe aq, TiTqo sakuTar kakaSkebs vTavazobde da axla saxeSi mafurTxebs, me kide yelSi momeSva, magram axla mucelSi damiara da oTxad vikakvebi da: `ginda fexsacmelebs gagiwmindav... _ veubnebi, Tan ukve muxlebze vdgavar da akankalebuli xelebiT cxvirsax152

ocs viCxrikav jibeebSi, saxeze ofli masxams, magram magas vin Civis. erTi es oxeri mapovnina, magram ver vpoulob, sadRac jandabaSia da axla cal xels koWSi vavleb da vcdilob, saxeloTi gavuwmindo, arada isedac gaprialebulia, bzinavs. ai am dros mivqare da axla es cali fexi ro miWiravs, meoresac gamovqaCav da arc Zaladoba iqneba da arc araferi, ise gamova, TiTqo muxlebze movexvie-meTqi da wamic aRar damixanebia, TiTqo TavisiT moxda yvelaferi _ gemoze daaskda iataks! magram rad ginda ra _ es bragvanis xma ro gavigone da Zirs davinaxe gaSxlarTuli, isev yvelaferi Tavidan mewyeboda; vigrZeni, wamovxti da xeli gavuwode, wamovayene da davuwye tansacmlis ferTxva. `mSvenieria, savsebiT sakmarisi Tqvengan! _ mesmis am dros doqtor brodskis amayi xma, sinaTle inTeba da es Signakravic kide gabadruli saxiT Tavs ukravs yvelas da baleroniviT mitancaobs sadRac fardis iqiT. sinaTle pirdapir saxeSi mirtyams, vdgavar pirRia da TiTqo fexebi iatakze mqondes dawepili, adgils ver vinacvleb. `rogorc unda paradoqsulad mogeCvenoT,
153

_ Zaan rixianad miraxraxebs brodskis xma, _ `boroti saqcieli piriqiT ubiZgebs obieqts sikeTisaken. sapasuxo Zaladobis TviT survilic ki organizmSi diskomfortis Zlier impulss iwvevs da mis dasaTrgunad recipienti iZulebuli xdeba, sakuTari moqmedeba sasurvelis diametrulad sawinaaRmdego qmedebaze gadarTos. SekiTxvebi Tu gaqvT vinmes, gTxovT...

`nebsiTi arCevanis ufleba!~ _ daubuxuna uceb Carli kapelanma, _ `ra zneobrivi kriteriumi da Tavisufali nebis gamoxatvis saSualeba rCeba adamisSvils?! RvTiuri direqtivis groteskuli parodia _ me amaSi mets verafers vxedav! Teologia da eTikuri niuansebi. Cveni mizani kriminaluri erTeulebis udanakargod likvidireba iyo _ rac dagvavales, is SevasruleT... `...da cixeebic gamoTavisufldeba gamousworebeli elementebisagan, _ sityva daagdo gamowkepilma ministerma, _ `SeiZleba iTqvas, erTi gasroliT or kurdRels...~ `moicaT... moicaT!..
154

da iseTi yayani atyda, Zmebo, viRas vaxsovdi, kaci ar maqcevda yuradRebas, lamis iyo, iqve daecxoT erTmaneTisTvis. me raRas mipirebT, morCa Cemi ambavi, Tu rogoraa saqmemeTqi, erTi ki daviZaxe, magram amaze axla me Semomitrialda yvela da isev ayayandnen erTad, kaci verafers gaigebda, me kide Cemsas gaviZaxodi da boloSi isic mivayole _ ra, sul ase Tqvens Wkuaze unda viaro dasaqoqi forToxaliviT-meTqi?! axlac azrze ara var, Zmebo, es sityvebi saidan momadga, magram Tqven isini genaxaT _ ucbad mosxipes da iseTi siCume Camovarda, buzis gafrenas gaigonebdi da Tvalebi gadmocvenaze gauxdaT. mere wamodga erTi, Reri Tma ar hqonda Tavze da namdvili CamiCi iyo, egec kide naRdi akademikosi vinme iqneboda albaT da Zaan brZnuli saxiT akikinda _ ase da iseo, xma ar amogeReba, ymawviloo, TviTon airCie es gza da axla bolomde unda zido Seni jvari, isev SenTvisve sasikeTodo... amaze isev atyda erTi vai-uSvelebeli, mere viRacam sityva siyvaruli axsena da Carli kapelanic sul gadairia, xaroTa mTavarmmarTebelica da is Cemisa min155

isteric sul fexebze daikida, bodavda raRacas _ siyvaruli WeSmariti ganaSorebs SiSso Tu raRac amdagvari. marto doqtori brodski idga mSvidad, gaRimebuli da bolos roca pataraze miwynarda yayani, dro ixelTa, pawia Zveleburi zari daaZro saidanRac da daawkaruna. TiTqo civi wyali gadaasxeso, uceb moketa yvelam da Tav-TavianT adgilebze dasxdnen, zogi sakuTari TaviT Zaan kmayofili da zogi kide indauriviT gafxorili. Zalianac kargi, batonebo, _ raki sakiTxis es aspeqtic wamoiwia, axlave dagimtkicebT _ siyvarulis gamoxatvis is forma, warsul saukuneebs rom gvegona mibarebuli, jer kidev myarad zis adamianis fsiqikis qvecnobier SreebSi... gTxovT!~ _ kargi iluzionistiviT aiqnia xeli da sinaTlec Caqra, marto scena darCa ganaTebuli, zed kide imisTana qali gamovida, Zmebo, Zaan moSilifebuli, Tan ise moiweleboda, wamSi adrekilas bairami damewyo. amis Tavi momca bnel moxveulSi da iseT sopranos avaqaCinebdi, katalani mimiqaravsmeTqi, _ vifiqre. gafiqreba ki movaswari da erTi imanac gamielva Tvalwin, tanzeve rogor Semovaxevdi am penuariviT raRacas, kabis magivrad ro Semoecva da avayudebdi kedelze da
156

damiara kidec da TiTqo Sig kuWSi Camavlo viRacam xeli da miWerda, miWerda da aRarc meSveboda, mere muxlebic momekveTa da kargad azrzec ar viyavi, etyoba, ukve refleqsSi gamijda _ CaviCoqe da xelebi gaviwode misken da movrTe erTi moTqma-godeba da gaviZaxodi, Tuki rame maxsovda suleluri Zveli filmebidan _ roca vinme Cabriolinebuli masti Tavis mibnedil gogos eficeboda siyvaruls. cota momeSva da raRac nawyvetebi axla skolis programidan amomitivtivda gonebaSi _ maxsovs, ras vRadaobdi amaze, magram axla ra gamacinebda da dazuTxuliviT mivayare: ormoc aTas Zmas, erTad mogrovilT, CemsaviT ver eyvarebodi da sxva, rac ki enaze madgeboda. mgoni, kululis SeWrac vTxove samaxsovrod da kubos ficaric vaxsene da ai maSin amovisunTqe, rogorc iqna... sinaTle ainTo isev da es gogoSkac sul Rimil-RimiliT da kniksenebiT daiTesa scenidan. genaxaT erTi, ra TvalebiT miacilebda mTeli es patiosani sazogadoeba _ lamis iyo SeeWamaT, brodski kide idga da qaqanebda: `esec Tqveni WeSmariti qristiani, romelic mzadaa, umal meore yvrimali SeuSviros, vidre xeli Seubrunos vinmes, mzadaa Tavad ecvas jvars,
157

oRond jalaTis roli aicilos da, saerTod, WianWvelasac ki ar daadgams fexs!~ RmerTmani, Zmebo, sityva tyuili ar uTqvams _ ucbad warmovidgine, TiTqo marTla davabije fexi WianWvelas da kinaRam gul-muceli amomitrialda. `mSvenieria~, _ ganacxada ministerma, _ `vfiqrob, dameTanxmebiT.~ `namdvilad~, _ ratomRac amoioxrasaviT Carli kapelanma, _ `RmerTma mogceT gamarjveba da mSvidi Zili.~

158

kari mesame 1. `axla ras vSvebiT?~ es ukve Cems Tavs vekiTxebi, Zmebo. es wuTia, mTavari alayafidan gamovedi, ori wlis winandeli Cemi tansacmeli macvia da jibeSic blomad xurda miCxrialebs _ eg ukve ar vici, visi wyalobaa. zonis Tavkacebma Tu damiades axali, jansaRi, wesieri cxovrebis dasawyebad. kargad ki gamomasavaTes am diliT: aTi-Tormeti korespondenti erTad damexvia da raRac sisuleleebs mekiTxebodnen da iyo erTi blicebis feTqeba da aparatebis CxakaCxuki. mere viRac kancelariis SiSkam Tavisi WkuiT gza damiloca _ aq mosuli aRar gnaxoo da sakuTar Tavs vekiTxebi: `axla ras vSvebiT?~ ras vSvebiT da saWmelad mivdivarT sadme. dilidan lukma ar Camsvlia pirSi _ vis ecala, batono, erTi suli mqonda, sanam sakuTari Tavis ufals gamxdidnen. Wiqa Cai damidges preskonferenciaze da eg iyo sul. dRiuri sarCos ekonomia. cixis buRalteriasac Tavisi angariSi aqvs.
159

es Cveni c.x. kide erT miyruebul gareubanSi idga _ ris kafe, ra bari, magram iqve, axloSi, muSebis sasadilo vipove, raRac organizacias ki ekuTvnoda, magram Sesvla Tavisufali iyo, me Sen getyvi da, Tavs moiklavda xalxi da rigs daayenebda _ ise qoTda iqauroba da bufeti, WurWlis sarecxi konveieri da ise ra gadawmendili magidebic _ sul erT mocicqnul darbazSi idga yvelaferi. nacixarma kacmac ki cota cxviri avibzue Tavidan, magram asarCevi mainc araferi mqonda da usityvod davaToxlave pirveli, meore da raRac wyalwyala kampotic mivayole zed. mere gazeTi viyide kioskSi, vnaxav erTi, ra moxda am or weliwadSi qveyanaze, sul mTlad yumi ar gamovCnde-meTqi. pirveli gverdi sul imaze qaqans eWira, ra kargi da mzrunveli mTavroba gvyavs Turme, axal arCevnebSic yvelam erTsulovnad mivceT unda xma da araferi SegveSaloso. ra ginda, sulo da gulo, am Cvens axlandel xelisuflebas ar gaekeTebina bolo xanebSi, yvelaferi wvrilad iyo CamoTvlili: _ es sagareo politikao, es _ ekonomikao, es _ momsaxurebis sfero da binebis sakiTxio da, ra vici, kide ra ara. magram gansakuTrebiT kide imiT iwonebdnen Tavs, policiis rigebic
160

gavzardeT da uflebebic meti miveciTo, axla naxeT, ra simSvide, siwynare da wesrigi damyardeba RamRamobiT quCebSio. pirveli gverdi amiT Tavdeboda da meoreze viRacis Zaan, Zaan nacnobi sifaTi daebeWdaT, cotaTi gadRabnili, magram ra cnoba magas undoda _ iavnad me viyavi, Zmebo, liCnad! qvemoT kide teqsti modioda msxvili SriftiT: kriminaluri individebis gardaqmnis saxelmwifo institutis pirveli gamoSveba _ Zalmomreobis yovelgvar instinqts moklebuli, kanonis moSiSi moqalaqe! mere ki imaze iyo layafi, Tu ra kargi da mSvenieri da saocari miRweva gaxldaT es ludovikos meTodi da ra mSvenieri da SesaniSnavi ambebi gamodneboda misgan. iqve, SuaSi Sinaur saqmeTa ministris fotoc iyo da isic imas mied-moedeboda, Tu ra didi pasuxismgebloba ikisra mTavrobam da ra mSvenieri, mSvidi da ukonfliqto momavali gvelis win _ araviTari Zaladoba da banditizmi _ arc dRisiT da arc RamiT. erTi sityviT, namdvili gafurCqvnis xana gvewyebao. gazeTi movisrole da gareT gamovedi, haer161

ze. axla raRa vqnaT-meTqi, _ vikiTxe isev. ra unda meqna, ra? _ saxlSi unda wavsuliyavi da erTi magari scena momewyo: uZRebi Svili ubrundeba mSobliur keras. ded-mama cremlebs aRvarRvarebs, me kide cotas amovioxreb, mere Caviketebi Cems soroSi, wamovwvebi da patara musikas movusmen, Tan wavTvlem cotas da mere vifiqreb, ra vqna, saerTod, cxovrebaSi da rogor moviqce. zonis morige inspeqtorma mTeli sia gamomatana, sad da ra samuSaoze mimiRebdnen gamosacdeli vadiT da isic miTxra, Senze ukve Setyobinebac gavugzavneTo, magram ra saCqaro eg iyo, jer cota mosveneba ar mawyenda, rac me ambavi gadavitane da cota musikis mosmena daglejili nervebis samkurnalod da sakuTar loginSi SuadRemde Zili. xoda, mec davajeqi jer avtobuss centrisken, mere meoreze gadavjeqi, im gauTavebel konstituciis aRmarTze ro fexiT ar mevlo, da zed mosaxvevTan Camovedi, da gind daijereT, gind ara, Zmebo, _ gulma SemifrTxiala, is Cemi ylinji N18a rom dameyuda win. zamTris susxiani kvira dila idga da kaciSvili ar Semxvedria sadarbazoSi, marto antikur stilSi gadawyvetili gabreqili
162

muSa xalxi _ freskebze. erTi iman gamakvirva, arc is binZuri warwerebi aRar Canda da arc araviTari garyvnili minaxatebi. iqauroba sul dasufTavebuli iyo da liftic ki muSaobda _ isic dakrialebuli da aRarc raxraxi gaudioda, RmerTmani. meaTe sarTulze avsrialdi da sityvaze mendeT, Zmebo, _ xeli mikankalebda, gasaRebi ro amoviRe da Zlivs movaxvedre WrilSi. mere sakuTar Tavze gamecina xmamaRla, kari gavaRe da Zveleburad Sevblayundi binaSi. oRond iq yvelaferi Zveleburad aRar iyo. deda-mama magidas ujda _ Cais miirTmevdnen, Cemken zurgiT kide viRac motretili jeeli ijda, saTvaliani da erbokvercxs aToxlavebda. Cvenebma ro daminaxes, dedos lamis iyo Wiqa gauvarda xelidan, mamaCems kide yba moeqca gverdze. es viRaca momitrialda da gakvirvebuli mekiTxeba, cota nawyenic kia, mgoni: Sen ra, yvelgan ase Sedixar, daukiTxavad? Tu kari dagxvda Ria da warwerac ekida zed _ SemobrZandiTo?~ ironisti. magram axla magisi dardi ara mqonda, Cvenebs Sevyurebdi da nela-nela azrze movedi, ro amdilandeli gazeTebi arc mieRoT jer da baiburSi ar iyvnen, ra xdeboda maT Tavs.
163

pirvelma dedom amoiRo xma da ra ggoniaT _ meca da gadamexvia? _ ar daijeroT. erTi vaivui morTo, ase da iseo, es ra qenio, es ra Caidineo, gaivseba axla aqauroba policielebiT da Cvenc kide Tavi mogveWreba da Senc gamoqcevaze wlebs dagimatebeno... bolos mTeli es tirada fSlukuniTa da cremlebis RvriT daamTavra. veubnebi, rac moxda _ gindaT centralurSi darekeT da gindaT kioskidan gazeTebs amogitanT, iq yvelaferi weria-meTqi, _ veubnebi, _ gismens vinme? fSlukunebs TavisTvis. mamaCemi xo mTlad gaiTiSa _ zis qandakebasaviT. axla im SuSabandebians vekiTxebi: `iqneba da Sen mainc amoiRo xma, oRond glupi SekiTxvebis magivrad iqneb, is miTxra, aq ras uzixar da risTvis?~ muSakacis sifaTi hqonda, ase, ormocs iqneboda mitanebuli, ijda da busaviT afaxulebda Tvalebs. qajis erTi iqneboda, namdvilad. rogorc iqna, ojaxis ufrosi movida cota gonze. `mismine, Svilo~, _ meubneba, _ `ar ifiqro, Seni naxva ar gagvixarda da Tu marTla vadamde gamogiSves, magas ra sjobia, magram CvenTvisac xom unda gecnobebina adreve... gvegona, xuTi-eqvsi weli mainc kide gamyofebdnen iq. axla ra vqnaT?
164

daica-daica~, _ veubnebi, _ `risi ra unda vqnaT? da, saerTod, es Cemisa vinaa? mdgmuria~, _ wamoiknavla dedom, _ `jonaTani hqvia. es erTi xania, CvenTan cxovrobs... RmerTo, ra Segcode amis fasi!~ da u-hu-huhuu, _ gaaba isev. gasagebia~, _ vambob, _ `mdgmuri. jonaTani hqvia. ra biWia! ra biWia da ra biWia joni...~ viTom Zaan meRiRinebodes. guli raRac reCxs miSveba: es bliyvi Tu CvenTan cxovrobs, samzareuloSi xom ar daabinavebdnen da maSin vai Cemi oTaxis brali, karg dReSi ki damxvdeba-meTqi. magram kari ro gamovaRe, sauTar Tvalebs mainc ar davujere, Zmebo, _ Cemi im oTaxSi aRaraferi iyo: Jurnalebidan amoWrili viRac magari damrtymelebisa da qera krasotkebis fotoebi kedlebze da kide viRac fexburTelebis mTeli gundi, or mwkrivad, win veeberTela TasiT. es araferi, magas kide eSveleboda rame, Tqven isa TqviT: arc Cemi kvadrafoni Canda sadme, arc diskebi da arc is Cemi saketiani ganjina _ viskis, tabletkebs da or pawia sterilur nemss ro vinaxavdi. sisxlma amasxa tvinSi da kacma ar icis,
165

adre ra ambavs davawevdi amaze, magram axla sxva iyo _ sul patara afsixeba da spazmebi gamowerili mqonda. Sevtrialdi da uxmod mivaCerdi Cvenebs. ra gveqna Svilo~, _ mamaCemi meubneba, _ `waiRes yvelaferi. kompensacia dazaralebulTaTviso, _ ase Tqves.~ vin dazaralebuli... aki is qali mokvdao?..~ misi katebi gamoucxadebiaT memkvidreebad da movla-patronobis xarjia dasafaravio. yvelaferi aRweres da gayides: firfitebi, tansacmeli...~ geubnebiT, Zmebo, dana ro dagertyaT, wveTi sisxli ar gamomividoda albaT. `axla ra vqnaT?~ _ vekiTxebi. ra unda vqnaT, aba... rame unda movifiqroT. jonaTani kide ori weli unda iyos aq, xelSekrulebiT muSaobs patara samSeneblo firmaSi, muSad. eqvsi Tvis fuli winaswar gadagvixada. axla quCaSi xom ver gavagdebT _ sanam sxva binas iSovis, ra unda qnas. Tan zamTaria...~ Tan Tvals maridebs. gesmiT, Zmebo, amas meub166

neba mSobeli mama, mSobeli deda kide isev ise fSlukunebs, TavisTvis, saerTod arc ixedeba Cemken. ra ginda, ro qna. RmerTmani, Tavi Semecoda. Semecoda ki ara, guli momikvda. vdgavar gaxevebuli. samagierod axla am Cvenma mdgmurma jonim amoidga uceb ena: Senao, _ meubneba, _ rac sxvisTvis avi giqnia, axla cota kidec unda itanjo, rac sakuTari mSoblebi gimwarebia, axla cota Senc igemeo... me kideo, _ davarda qadagad, _ amaT SviliviT mimiRes da Sansi ar ari, kide gamwarebino amaTi Tavio. joni uZaxe Sen da naxe erTi, ra ambavSia. axla rom me amas-meTqi, _ gafiqreba ki movaswari da damewyo Signidan signalebi. gamovtrialdi da gamovvardi gareT, suls Zlivs viTqvamdi da lifti arc gamxsenebia, sul Trixin-TrixiniT CavaTave sarTulebi. 2. iseT dReSi viyavi, Zmebo, Tavi aRar mindoda cocxali da arc araferze fiqri aRar mindoda, mivalajebdi gaToSili, uazrod, xalxi Tvals mayolebda bare ori wlis win modidan gadavardnili, iavnad RamRamobiT sagulao SmotkebSi dazmanuls ro mxedavdnen. mere raRac transports davajeqi centrisken da bo167

los im Cem diskebis dirkas mivadeqi _ beberi armenis naxva mindoda, meTqi-rames momasmeninebs da or sityvasac metyvis, ra xdeba am dampal qveyanaze, sadac mSoblebi Svilebs karSi agdeben Sua zamTarSi. garedan igive warwera ki hqonda _ melodia da TiTqo SigniTac bevri araferi Secvlila, oRond iqauroba savse iyo biWuSkebiT da gogoSkebiT, italiuri estradis romeliRaca mbJutav varskvlavs usmendnen da erTi dabidubi hqondaT gamarTuli. aRarc beberi armeni Canda sadme, mis magivrad viRac kululebiani Sibzika idga daxlTan, ralSCikebis kepka exura da di-jei ewera Cavardnil mkerdze. imdeni magas ra vuTxra. karga xani vucade, sanam Tvalebminabuli, transidan ar gamovida da ikadra daintereseba _ ras isurvebTo. Stabat Mater Tu gaqvT-meTqi, _ veubnebi. `ega vinaa?~ nawarmoebia-meTqi, _ vuxsni, pergolezia avtoris gvari, isic italielia, ufro sworad, iyo _ meTvramete saukuneSi. Seni xnisa ukve mkvdari iyo-meTqi, ratomRac esec davayole.
168

aha, simfonia iqneba. kabinaSi Sedi da rogorc ki movZebni, nauSnikebSi gavuSveb.~ mere gavigone, yuTebSi ro iqeqeboda da eubneboda viRacas: `azrze modi, masti Turme simfoniebs usmens _ rogoria?.. magra gavRiziandi, magram amas rac mohyveboda, kargad vicodi ukve da araferi SevimCnie. Zaan, Zaan Rimiliani saxiT gadavxede mTel am Santrabas da kabinkaSi Cavikete. male musikac CairTo _ marCelos koncerti daudvia mag kretins. etyoba, pirvelive xelSi moxvedrili italieli daiTria yuTidan, sadac Sua saukuneebis musika ewyo. es kide araferi, magasac mousmenda CemsaviT gatanjuli, danatrebuli kaci, oRond is ki aRar momsvlia azrad, ro rac ufro grZnobebSi gadavardnili iyo musika, miT uaresi damemarTeboda: iq bolos ukve yvelafers musikis qveS miCvenebdnen da axla am patara naivni ramis mosmenac iseTive dReSi magdebda, rogorc is sazizRroba, beThovenis Mezerere-s TanxlebiT ro mayurebines. gareT gamovvardi da arc am ixvis WuWulebis sicilze da arc bentera viTom diskJokeis yvirilze ukan aRar momixedavs, pirdapir faqizoSi davgaze _ axla is erTi rame Tu miSvelida cotas.
169

iqauroba jer carieli iyo da Zalianac ucnaurad gamoiyureboda, sul mTlad wiTeli boColebiT moxatuli. barSic viRaca ucnobi tipi idga, magram rZe da rame, didi WiqiT-meTqi _ da tempSi SemikeTa, araviTari axsna-ganmarteba ar damWirvebia. iqve davjeqi, divanze, mainc kaciSvili ar iyo gamkiTxavi da nagiJariviT vylurwavdi, dagemovnebis Tavi vis hqonda. ase, saerTod, goimebi iqcevian marto da mere sananeblad uxdebaT xolme, oRond axla arc magis dardi ara mqonda, boloSi daviyvane da warmodgenac daiwyo. jer Tvali gamiSterda raRac vercxlisferi qaRaldis naglejze _ sigaretis kolofidan iqneboda moxeuli, iqaurobis dawmendaze wels aravin iwyvetda, etyoba, mere es naxevi gaizarda, gaibera, kedlisxela gaxda da ise brWyvialebda, mgoni, gugebi amewva, magram ukve arafris gakeTeba aRar SemeZlo, quTuToebi ar memorCileboda, is kide gaizarda, ufro gaizarda, `faqizoc~ CanTqa da mere mTeli quCa da qalaqic miayola zed da mere mTel samyarod iqca, Zmebo, da TiTqo talRebi gadadiodnen yvelaferze, rac ki odesme Seqmnila da arsebula da sakuTari xma mesmoda TiTqos usasrulobaSi _ daviwyo, daviviwyo yofna. naTeli, Tlili lili li... da mere es vercxlisferic
170

alivlivda da daiSala iseT ferebad, kacs ro ar unaxavs jer da verc naxavs bunebaSi da mere dabzrialda, dabzrialda, jer Wrel borblad iqca da mere sul erT TeTr ferad, oRond SuaSi wertili gaCnda, gaizarda, gaizarda da mere TaviT Sevvardi gvirabSi _ mimaqanebda sadRac, TiTqos metroSi, oRond aqeT-iqidan qandakebebi idga TiTo-TiTod, ganaTebuli; da ainTeboda da Caqreboda, ainTeboda, Caqreboda da bolos Sig gasasvlelSi kide erTi, oRond SuaSi da meTqi, axla Sevaskdebi kidec da viyvire aaaaa da isev naTelSi gamovedi da axla qari miberavda, suls Zlivs viTqvamdi da uceb wavedi qveviT, sul qveviT da mere TiTqos nela amovedi isev iq, sadac vijeqi, Zmebo, _ divanze, kuTxeSi, zed baris pirdapir, TvalgaSterebuli da xelSi carieli Wiqa meWira. axla ukve naRdad vicodi, rac mindoda: Tavis mokvla, oRond egaa, ro azrze ver movdiodi, rogor meqna _ Cemi britva ki medo jibeSi, magram misi daZroba da gulisreva erTi iqneboda, yelamde verc mivitandi, gafiqrebazec ki gamaJrJola da mere ssrst! _ gadaxsnili xorci damidga Tvalwin da sisxlis fantani da yelSi momadga raRac, mucelSic gamWra da suli Zlivs movibrune... ara-meTqi, Zmao,
171

_ Cem Tavs veubnebi, _ ase araferi gamova. rame iseTi unda momefiqrebina _ araviTari Zaladoba da Wra-serva, rame uemocio _ usizmro ZiliviT mSvidi da gamTiSveli. mere vifiqre, sajaroSi mival, barem aqvea, kuTxeSi, iqneb rame samedicino wignSi eweros, usisxlod da umtkivneulod rogor wavide im qveyanas. uceb warmovidgine, rom ukve mkvdari var, deda-mamas sindisi ar aZlevs mosvenebas, inkvizitor brodskis da mis Sestiorka brenoms kide _ sazogadoebrivi azri, gazeTebi da televizia; raRaca im saqmeebis ministris qveS savarZeli yanyalebs da xepre jonic Ramis gasaTevs daeZebs enagadmogdebuli. glijavs, RmerTmani. isev gareT gamovedi da saaTs Sevxede moedanze, ori sruldeboda. vidre megona, imaze meti migulavia gaRma napirze. mSvidobis Cixs Sevuyevi da iqve, or nabijSi sajaro biblioTekis kars mivadeqi. erTi Zveli, Cafexvil-Caoxrebuli Senoba iyo, cal mxares wasakiTxs iZleodnen, meoreze samkiTxvelo hqondaT mowyobili. oRond ra mowyobili eg iyo ro _ monjRreuli magidebi da moryeuli skamebi da TiTo damtverili lamfa TiTo magidaze _ mTeli magaTi avladideba. Tanac iseTi gajis suni da sicive idga, wesieri kaci cxvirs ar Seyofda
172

Sig. arada, oxrad ki iyvnen _ viRac starikebi, viTomc didi mwignobrebi myavdnen, paltoebSi da SarfebSi CafuTnilebi usxdnen magidebs da zogi Jurnal-gazeTebs furclavda, zogi zed gadaSlil wignze yvinTavda da erTi-ori, mgoni, waixvrinebda kidec. jer ucbad verc gavixsene, ra eSmakebi mindoda aq da mere damartyasaviT, Tavis mSvidad mosaklav recepts ro veZebdi da saZiebelSi daviwye qeqva. saTaurebis mixedviT bevri veraferi vnaxe saxeiro, ramdenime ki mainc gamoviwere, magram mTeli es samedicino wignebi ise iyo dasuraTebuli da iseTi fotoebiT savse, Cemi damemarTa. mere erTi sqeltaniani biblia gadmoviRe, imas gamowerac ar undoda, iqve ido, Taroze da alalbedze davuwye furcvla _ is dReebi gamaxsenda, raRaca Svebas mainc ro mgvrida cixeSi. oRond axla sul sxva iyo, maSin im viRaca goTverani ludovikos kursi ar mqonda gavlili, axla kide meti veraferi vnaxe Sig, uriebis erTi jgro meores uraxunebda TavSi da idga erTi vai-uSvelebeli, xocva-Jleta, Wra-Cexa da mowyveda yrmaTa... ai es raRas niSnavda, mTlad kargad ver gavige, magram ukve isedac mwifed viyavi da etyoba, raRaca xmebi amovuSvi, radgan erTma bexrekma momitriala Tavisi qicina wveri da raRac
173

ise, siafandze mekiTxeba: cudad xom ara xar, Sviloo. var-meTqi, _ SevuRrine, Zaanac cudad var da, saerTodac, minda SeveSva am cxovrebas, oRond mokle gza ver mipovia-meTqi. iqiT axla kide meorem wamoyo Tavi da sssu-o, _ gagvaCuma Tavisi WkuiT da me ro srul Wkuaze vyofiliyavi, ukve maSin unda Camoereka xsovnis zars, magram yuradReba ar mimiqcevia da Cemsas miverekebodi: axla ar miTxraT, axalgazrda xar da yvelaferi wina gaqvso, Torem marTla gavafren _ marTla! marTla! marTla!~ da ai amaze isev dagvisusuna im bebruxanam, magram axla ukve siCumes ki aRar iTxovda, dorbls yrida Camtvreuli kbilebidan, xelgamowvdili iqaCeboda Cemken da raRacis Tqma undoda, oRond erTbaSad suli ver moebrunebina da sisinebda gaanCxlebuli bativiT. ki, is iyo, RmerTmani _ prafesora, am ori wlis win me da Cemma yofilma bratkebma ro vJeJeT aqve, mosaxvevSi. axla mainc unda myofnoda Wkua da swrafad da uxmaurod avTesiliyavi iqidan, magram davagviane _ yvela Cven mogvCereboda da prafesoramac bolos da bolos amoiRo xma: `daiWireT eg arakaci! ar gauSvaT! eg iyo, eg cxoveli, ega da magis ZmabiWebi _ kristalografiis unikaluri gamoce174

mebi dafxriwes, cemiT mimasikvdiles moxuci da zamTris RamiT quCaSi damagdes SiSveli!!!~ _ arada, mTlad egrec xo ar iyo, Zmebo, mTlad titlikana xo ar dagvitovebia _ is foxana nifxav-perangi xo SevurCineT, es kide dgas aq da raebs ixsenebs _ narCeni kbilebic Camimtvriao, sisxlis Caqceva mqondao, keTilma adamianebma gadamarCines SemTxveviTo... mere RvTis gmobazec gadavida _ RmerTi mainc rogor iTmens amisTanebis arsebobaso da bolos imaze agulianebda am mumiebs, cocxali ar gavuSvaT aqedano! mgoni, marTla Wkuas iyo gadasuli, magram sxvebs ra, naklebad uqrodaT?! wamSi aubes mxari da erTma, raRaciT yofil samxedros hgavda, Camavlo xeli da Sig yurSi CamCxavis: SenisTanebi qimikatebiT unda mospos kacma, mRrRnelebiviTo. `SemeSvi, biZaCemo~, _ veubnebi, _ `Cemi meyofa. eg ambavi ori wlis winaT iyo da kargadac davisaje magisTvis. Wkuac maswavles. marTali Tu ginda, metismetad kargad maswavles. dRevandeli gazeTebi naxeT _ iqa weria yvelaferi.~ prafesora kide Tavisas gahyviroda _ Suri viZioT, samagiero gadavuxadoT, kbili kbilis wilo... sul daufstvina, me Tqven geubnebiT! arada sxvebic aiyolia da iseT dReSi iyvnen,
175

TiTqo marTla guSindelze iyridnen javrs da magaTTvis, mgoni, marTla erTi iyo guSindeli da wlebis winandeli. mere mTeli es xrova erTad gameqaCa, gaZvaltyavebuli xelebi Camavles da vin Tmebs mglejda da vin yuris axevas cdilobda da sxva kide cxvir-pirSi mirtyamda sustad, bebrulad da wixlebsac miSendnen Tavis WkuaSi, cdilobdnen, Zirs davegde da fexebiT Semdgomodnen da, RmerTmani, male Tavisas gaitandnen _ gaZalianebas me ver vbedavdi im namdvili tkivilis SiSiT da merCivna, CemTvis ertyaT, vidre Tundac xeli mekra vinmesTvis, magram TviTon me xom mirtyamdnen da mfxoWnidnen da tuCic gamixeTqes, cxviridanac wamomivida, etyoba sisxli da igive ar iyo _ ukve gulic mereoda, mucelSic damiara da uhaerobiT vixrCobodi TiTqos. swored am dros Semoyo Tavi biblioTekarma da isic calke ayvirda: axlave policias gamoviZaxebo. RmerTmani, Zmebo, aseTi rame TviTon rogor momividoda TavSi da axla TiTqo xavss CavebRauWe da gamwarebuli veZaxi: cota tempSi, briyvo, Tore gvian iqnebameTqi. es imito, ro arc gaSveleba ucdia da arc fexs uCqarebda maincdamainc. mere erTi marTla kargi momxvda ybaSi, naRdSi im saldaTi starikanis moqneuli iqneboda, Tan kide
176

viRacas Tu raRacas wamovede da ukve saSveli aRar iyo _ cotac kide da gadamivlidnen zed da erTi piri gabrZolebac vcade odnav, Zaan slabad da swored am dros gavigone es mxiaruli, raRac nacnobi xma: `kargiT xo, geyofaT axla... geyoT-meTqi!~ _ da Cemma policiam sulze momiswro Cems dasacavad. 3. iseTi daSlili viyavi, Zmebo, kargad verc vixedebodi TvalebSi, magram, aki giTxariT, xma mecno-meTqi da marTalic vyofilvar _ jer erTi patara qoTi misces im bebrebs da mere, gareT ro gamiyvanes dRis Suqze, vxedav, mara ras vxedav _ Cemi yofili Zma da megobari, Cemi CamSvebi bratka bnelo da is sqelo biliboi _ Cveni saerTo mteri da mosisxle!.. `ara~, _ vburtyuneb CemTvis, _ `varianti araa...~ isini kide dganan da ikriWebian, formebSi dazmanulebi, da bnelo isev ise xvixvinebs Zveleburad, marTla cxeniviT: `huu-huhu-huu! amas visa vxedav _ Cveni Zalian Zveli biWi! ukve moicixeve, aleks?~
177

ara-meTqi, _ gunebaSi gaviZaxi, ar arsebobs, Sansi araa _ naRdad gaviTiSe da meCveneba yvelaferi... `rao, Cveni Zma _ gikvirs?~ _ biliboi mekiTxeba, _ `dro garbis, ukve vzroslebi varT da xalxis samsaxurSi vdgavarT, egrea.~ piti sadRaa-meTqi, bnelos veubnebi, _ jorji-biWis ambavi ki momitanes, magram pitisa araferi vici-meTqi. `piti~, _ bnelo ambobs, _ `ho, saxeli raRac mecnoba. iyo erTi egeTi. sul dagvekarga.~ biliboi kide saxeloTi zeTs iwmends saxidan, bnelos Tavs uqnevs da TiTqo me sulac iq ar viyo, ise eubneba: `exla amis ganyofilebaSi miyvanis da mere Cvenebis weris Tavi gaq? iasnia, es Tavis Zvel ambebs ar moiSlida _ xo naxe, ra upativcemulod eqceoda sabralo moxuc xalxs, Tanac sazogadoebrivi TavSeyris adgilas... vuTxraT, ro Cvens misvlamde daiTesa. biblioTekars gavafrTxilebT, Cven kide CvenCveni patara angariSebi gavasworoT.~ videqi da yurebs ar vujerebdi, Zmebo! meTqi, azrze Tua, ras mied-moedeba _ an ara178

da, arc amas unaxavs dRevandeli gazeTebi. `Wkuaze xar, biliboi?~ _ vekiTxebi _ `ra angariSebs misworeb? damTavrda Cemi britvebis triali _ araferi gagigia?~ Tan sul iseTi grZnoba maq, TiTqos es yvelaferi raRac briyvuli xumrobaa da bnelo mainc moiZrobs am Tavis kokardian quds da `ki, gviTxres~, _ bnelo meubneba, _ `swored dRes wagvikiTxes, dilis sborze. Sefma Tqva, Zaan kargi da mSvenieri ambaviao.~ `aha, kide kargi~, _ veubnebi cota iazvurad, _ `TviTon aqamde ver iswavle kiTxva, bnelo?~ `bnelebi kameraSi moikiTxe~, _ meubneba, _ `Cven kide wesrigs vicavT da araferi saWiro araa, yvela xedavdes, sad da rogor.~ `sworea~, _ isev Tavs uqnevs biliboi, _ `quCebSi simSvide unda iyoso _ ase Tqva Sefma~ mere uceb kargad momdo mucelSi, bnelom kide is Tavisi zolebiani joxi Camafara kefis ZirSi da mTlad moCvaruli, manqanaSi Semagdes. azrze ro movedi, ukve sadRac gareubanSi vgazavdiT sirenaCarTulebi.
179

Cemi mteri moxvda Tqvens xelSi~, _ vburtyuneb CemTvis. `egre iyos~, _ mpasuxobs biliboi, _ magram jer gavswordeT. bolo-bolo sadRac xriokSi gavCerdiT. orivem is pagonebiani formebi wynarad gaiZres, saxeloebi daikapiwes da magra momdgnen, saqmianad, brazis da cofis gareSe. meTodurad muSaobdnen, rigrigobiT. arc vici, ramden xans mibagunebdnen da bolos ukve azrze aRarc viyavi, ra xdeboda da tkivilsac veRar vgrZnobdi: sisxli ro davinaxe, iseTi krunCxvebi damewyo, sxva SegrZnebebi gamiTiSa... mere, rogorc iqna, morCnen muSakobas, pagonebi da kokardebi Camoifxates, mgoni, ori Tbili sityvac kide damigdes da aiTesnen. gonze ro movedi, wvima crida, Zval-rbili gaerTianebuli mqonda. megona, mTel tanSi mtexda da maJrialebda. Zlivs aviTrie weli da wavlaslasdi, oRond saiT _ TviTonac ar viyavi azrze. 4. RmerTmani, Zmebo, axla erTi myudro palata momnaTlavda sadme migdebul hospitalSi,
180

momvleli mWirdeboda da mosveneba, me kide mivtylapunob wvimaSi, nislSi, sadRac ukacriel adgilas da yvela RmerTsa da eSmaks erTad vlanZRav da Cems beds vwyevli, mere ukve Wkuasac vkargavdi, alalad, da drois SegrZnebasac, roca raRac dasaxlebas mivadeqi _ sul erTnairi kotejebi idga da yvirilis Tavic aRar mqonda, saSvelad rom dameZaxa vinmesTvis, da am dros erT WiSkarze vxedav, aweria _ samyudro. RmerTmani, an RvTis xeli urevia, an bedis dacinvaa-meTqi, magram ra magis garkvevis Tavi mqonda, mivadeqi da vabraxuneb, rac Zala damrCa. kari gaiRo da viRac kaci gamoCnda sinaTleze. ra ambavia? _ kiTxulobs da vxedav mis zurgs ukan, oTaxSi buxari anTia da TiTqo kargad gamomSrali xis tkacunic ki mesmis. RvTis gulisaTvis~, _ veubnebi, _ `miSveleT rame, policielebma mimasikvdiles da sadRac gzis piras damagdes ugonod. iqneb gaTenebamde SemifaroT an sanam wvima mainc gadaiRebdes... Semodi, Semodi~, _ meubneba, _ `am ukanono qveyanaSi erTmaneTs Tu davexmarebiT, Torem sxva risi imedi unda gqondes adamians.
181

winkari TiTqo TavisiT gaiRo da mec kibeebze avbancaldi. araferi msaxioboba ar damWirvebia _ iseT dReSi viyavi, fexs Zlivs vadgamdi, Semofxrewili tansacmeli raRac ZonZebad mekida, ori kbili Camtvreuli mqonda, tuCebi, zeviTac da qveviTac, da kide cali warbic _ gaxeTqili, marcxena yurze cecxli mekida da cxviric ise gamisivda, ver vsunTqavdi. am RvTisniermac xeli SemaSvela da Sig Semiyvana _ did, Tbil da naTel oTaxSi. da swored maSin iyo, Zmebo, ro gamcecxla da azrze movedi, sad viyavi da visTan momaxvedra Cemma ukuRmarTma bedma. is mazalo warwerac _ samyudro _ reklamis abrasaviT gaminaTda TavSi da mTlad gamoTayvanebuli mivaCerdi saxlis patrons. ki, is iyo namdvilad _ oRond raRaca motexili TiTqos, daberebuli da koWlobdasaviT. TviTon ver micnobda, ra Tqma unda, Sansi ar iyo _ maSin me da Cem bratkebs suyvelas niRbebi gvekeTa da lamis sakarnavalod viyaviT dazmanuli, axla ki ase nacem-nabegvs da gasawylebuls im Zveli aleksisas ra migavda _ svel miwaze nagdebi da wvimaSi nabodialebi sakuTar xmasac veRar vcnobdi, Camexrinwa da wina ori Catexili kbilis wyalobiT gemozec vClifinebdi.
182

is kide Zaan, Zaan TanagrZnobiT Semomcqeris da raRac ise, naRvlianad meubneba: `ager dajeqi, cecxlTan. Taflian arays dagalevineb da amasobaSi wyalic gacxeldeba.~ `policielebi~, _ vburtyuneb CemTvis, _ `CaTlaxebi...~ `asea~, _ meubneba, _ `policiuri reJimis kidev erTi msxverpli. arc pirveli xar da arc ukanaskneli iqnebi. esaa magaTi damyarebuli wesrigi.~ mere gatrialda da samzareuloSi gavida, marcxena fexs miiTrevda cotaTi. oTaxi movaTvaliere. qalis xeli ar etyoboda _ orad ori gaqeqili savarZeli idga sul, damtverili wignebiT iyo savse da patara magidaze sabeWdi manqana ido, gverdze kide dasta furclebi. gamaxsenda, es kaci mgoni mwerali iyo. meqanikuri forToxali. ucnauria, ase ro CamrCa gonebaSi. oRond axla ar Rirda im ambebis gaxseneba _ axla siTbo da gageba mWirdeboda da im goTvernebmac ludovikos centrSi ise momiwyves saqme, awi aseT dReSi viqnebodi sul da sxvisTvisac imaves movindomebdi _ Tuki Cemgan saerTod miiRebda amas vinme. `ho, asea~, _ mwerali mobrunda, Wiqas
183

mawvdis da sveli pirsaxociT miwmends saxes _ frTxilad, Zaan nazad, _ `abazana gagivse, mere vivaxSmoT da dalagebiT momiyevi yvelafers. RamiT CemTan darCebi.~ RmerTmani, Zmebo, raRacam wamiWira yelSi da TvalebSic wyali Camidga, etyoba, radgan uceb Zaan oteCeski daiWira, mxarze momiTaTuna xeli da: `kargi axla, geyofa _ eg ra vaJkacis saqmeao~, _ meubneba. bolo-bolo avedi zeviT, kafelis abazanaSi Cavweqi, mere mSvenieri flanelis piJama, SavTeTri grZeli xalaTi da RunRula flostebi Camovicvi _ yvelaferi iqve iyo Camolagebuli, skamze, da, RmerTmani, Zmebo, sikvdilis piras miyvanilma kacma cota TvalebSi gamovixede, raRac xalisic damibrunda TiTqos da dafexvil-daTeTqvils tkivilze ufro axla SimSili maxsenebda Tavs. qveviT ro Cavedi isev, mwerals ukve moeTavebina samzareuloSi facifuci da sufrac saufroso gaewyo: fumfula TeTri puri, naRdi Sveicariuli yveli, erbokvercxSi motafuli Zexvi, zed mosxmuli raRac cxare wiTeli sawebliT, mayvlis jemi da Tixis didi Wiqa cxeli rZiani Cai. ise mivaZexi, mipatiJebas arc davlodebivar, xuT wuTSi gamovibuskne da mereRa amovRerRe cota
184

darcxvenilma: arc vici, rogor gadagixadoT madloba-meTqi. `eg araferi~, _ meubneba, _ `CemTan rom moxvedi, amaSic albaT gangebis xeli urevia. ukve mivxvdi, vinca xar: Seni suraTia gazeTSi da ra ubedurebac mogwies, mgoni, imasac gamadlian. jer cixeSi galpobdnen, mere rezistenciis yovelgvari unari wagarTves da axla quCis policias miugdes Seni Tavi. ase apireben egeni sazogadoebrivi wesrigis damyarebas?! kargi sazogadoeba kia, amgvari meTodebiT Tu icavs Tavs! magram RvTis nebaa-meTqi yvelaferi _ Sen is miTxari, Cem Sesaxeb Tu gsmenia rame?~ `eee... rogor giTxraT~, _ vfrTxilob, Zaan, Zaan vfrTxilob, _ `erTxel yuri movkari, meqanikur forToxalze laparakobdnen... gulze momxvda raRacebi, oRond me TviTon ar wamikiTxavs, aba saidan...~ `oho!~ _ meubneba, Tan saxe lamis gaunaTdes, _ `egec kargia. axla Sens ambavs momiyevi da isic minda vicode, cixemde ram migiyvana. nu geSinia, gulaxdilad miambe yvelaferi, me ra Seni gamkiTxavi var.~
185

kargad verc Cavxvdi, risi Tqma undoda magiT _ Tu gamkiTxavi araa, raRas mekiTxeba-meTqi, magram am tipis xalxs xom bolomde verafers gaugeb, raRac Tavisi ena aqvT da sityvebsac Tavis Wkuaze atrialeben. bevri arc araferi maq saTqmeli-meTqi, veubnebi, _ `sul ubralo ambavia: biWebma amagdes da raRac sulelur sanaZleoze sxvis saxlSi Sevipare, viTom gavbedavdi Tu ara _ marTla rames moparva arc micdia. xoda, erTi martoxela moxuci qali cxovrobda Turme Sig. sibneleSi damlanda da guli wauvida; mereRa gavige, dacemisas magidis kideze Camourtyams Tavi da kacma ar icis, dartymisagan gardaicvala Tu SiSisagan. me kide gaqcevis magivrad mis mosulierebas vcdilobdi da policiasac Cemi xeliT gavuRe kari. imaT kide saqmeSi gamiyvanes _ aqaoda, didi mkvleli da oxeri vinme banditi gavqaCeTo. sasamarTloSic sityva ar maTqmevines Tavis dasacavad...~ maTgan arc mikvirso, _ Tavs miqnevs da mec Cemsas miverekebi: `mere Sida saqmeTa ministrma cixeSi Camovlaze maincdamainc me gamomarCia da saavadmyofoSi mikres Tavi, ludovikos meTodiT unda gimkurnaloTo. Tanac piroba
186

momces, xaroSi aRar dagabrunebTo da mec ra Svili viyavi, xma amomeRo.~ dawvrilebiT gamomkiTxa im ucnauri mkurnalobis ambavi da, RmerTmani, Zmebo, sul wvrilad Cavukakle yvelaferi, mandedan araferi gamomitovebia da filmebs ro vixsenebdi, kinaRam isev cudad gavxdi. is kide veRarafers amCnevda, oTaxSi dablayunobda da mamali giJiviT TavisTvis burtyunebda raRacas. mere SevTavaze, sufras agilagebT da WurWels mainc dagirecxavT-meTqi, magram TiTi ar gamanZrevina _ Sen axla mosveneba da simSvide gWirdebao. erTxans ki viyaviT marTla mSvidad _ is samzareuloSi trialebda da me kide buxars vujeqi da raRac mSvenier ufiltro sigarets vafuilebdi, magram maleve morCa diasaxlisobas, isev momadga da meubneba: `Sen iqneb Sescode kidec da sasjelic daimsaxure, magram yovelgvari sasjeli Cadenili borotebis sazRauri unda iyos mxolod, Sen ki aTmagad gazRvevines _ pirovnebis magivrad raRac unebo arsebad gaqcies da sakuTari arCevani aRar gagaCnia: Sen axla sxvisi gamowerili receptiT unda icxovro _ sikeTeze momarTuli meqanikuri arseba! Tavad SenTvis ki yovelgvari cxovrebiseuli siameni tkivilis gamomwvevi iqneba mudam: musikiT
187

tkboba Tu qalis survili, literatura da xelovneba _ yvelaferi es mxolod fizikur tkivils gamoiwvevs SenSi... egeni ki sazogadoebis gajansaRebis ideiT ise arian Sepyrobili, zRvaris SegrZneba dakarguli aqvT _ adamians Tu nebsiTi arCevanis ufleba ar gaaCnia, mas adamianic aRar eTqmis!..~ `Cveni kapelanic swored magas ambobda, ser~, _ CavurTe rogorc iqna, _ `zustad mag sityvebiT.~ `hoo? an ratom ar ityoda _ mainc qristiani moZRvaria, ase Tu ise... axla ki ai ra minda giTxra: xval or-sam Cems megobars Sevatyobineb, sando da saWiro xalxia, imaTac dawvrilebiT movuyvebi yvelafers. naxav, arc Cven varT gulxeldakrefili, raRacis gakeTeba Cvenc SegviZlia da Tu sazogadoebrivi azri aRarafers niSnavs am qveyanaSi, magasac vnaxavT. ara mgonia, axalgazrdis fsiqikaze aseTi barbarosuli cdebis Catareba did miRwevad CaeTvalos, romelic gnebavT, mTavrobas _ Tundac amisTana avtoritaruls!~ `rogorc metyviT, ise moviqcevi~, _ veubnebi, _ `oRond Cem gamo usiamovnebas arafers gadaeyaroT.~
188

xeli Caiqnia da cota xnis mere meubneba: `awi raRa unda momivides? ojaxi me aRara myavs da janmrTelobac arafrad mivarga...~ `SegemTxvaT rame?..~ _ frTxilad, ise vekiTxebi, sasxvaTaSorisod, arada marTla mainteresebs, sad gaqra misi coli, _ `Tu meuRlem migatovaT?~ cota xans Cumad iyo, vifiqre, SekiTxva ar daevasa-meTqi, mere raRacnairad Camwydari xmiT meubneba: `ho, mimatova. SokSi iyo Cavardnili, gagiJebas araferi uklda da... Tavi moikla.~ vxedav, TiTebi ukankalebs, sigarets ver moukida verafriT. me kide gaviTiSesaviT, Tvalwin is Rame damidga, maSindeli ambebi da uceb isev damiara mucelSi, TiTqos haeric aRar myofnida da, etyoba, saxec magra Semecvala, uceb movida gonze, wamomayena da meubneba: `kargi, gveyofa Zvelis gaxseneba, axla momavalze vifiqroT. daweqi, daiZine da xval ukeT iqnebi.~ mere sawoli oTaxis kari ro gaixura, gavigone, TavisTvis butbutebda isev: `sabralo biWi... esec am SeSlili saukunis kidev erTi msxverpli. ra gansxvavebaa, Zaladoba fizikuri iqneba Tu sulieri _ Sedegi SeiZleba erTnairi iyos. bedze rom ar moxve189

driliyo CemTan an kari ar gameRo, amasac igive daemarTeboda albaT...~ 5. TiSad meZina, Zmebo, im RamiT _ gverdic ar momicvlia da iqneb amitomac iyo, arc dabegvili sxeulis tkivils gavuRviZebivar da arc damsizmrebia rame. diliT jer azrze ver movedi, sad viyavi, mere gamaxsenda yvelaferi da vifiqre: erTi unda gavigo rogorme, am Cems maspinZels ra hqvia _ aki guSin vuTxari Tqvensa da Tqvens wignzec msmenia-meTqi. am oTaxSi veraferi vnaxe, mere patara derefans gavuyevi, viTomda ver movimxare, saiT wavsuliyavi da boloSi kari davinaxe gamoRebuli, iavnad saZinebeli iyo, magram ramdenime cali wignebis Taroc davCiTe da meTqi Tu is `forToxali~ vipove, avtoris gvaric xom zed iqneba, varianti araa. Cumad Sevipare da ras vxedav _ swored im qalis gadidebuli, metri-metrze, suraTi Semomcqeris kedlidan da miRimis... isev momawva yelSi raRac, magram wignebis qeqva daviwye saswrafod da gadamiara. male vipove, patara wigni iyo da avtoris gvaric ewera, ra Tqma unda:
190

eliksanderi. esec kide erTi aleksi-meTqi, _ gavifiqre. mere alag-alag gadavfurcle, magram, RmerTmani, Tavi da bolo ver gavuge, ras bazrobda. erTi eg iyo, Zaan paTetikurad amtkicebda: dResdReobiT xalxi raRac manqanebad undaT, rom aqcion, wesiT kide ucxo xiliviT unda vizrdebodeT dedamiwazeo. am Cemis eliksanders, etyoba, ise warmoedgina es qveyana, TiTqo Cven, yvelani, erT raRac deda-xeze unda vekidoT, mamazecierma ro dargo sakuTar baRCaSi, sakuTari dilixoris gasasworeblad da Cven ki ar gvWirdeboda RmerTi, Tavad RmerTs vWirdebodiT raRac samyarouli wyurvilis mosaklavad. sul raRac amisTanas bodialobda da, RmerTmani, mgoni, marTla Serekilia an colis sikvdilma Tu Searyia-meTqi, _ vifiqre da swored am dros gavigone, Zaanac azrian rames iZaxda, Camodi, visauzmoTo. mec TavpatiJi ar damidvia, raRa Tqma unda. `etyoba, kargad geZina~, _ meubneba da tosteridan puris dabrawuli naWrebi amoyara, _ `aTia ukve. me kide dilidan vsaqmianob. xom ici moxucebis ambavi _ wavTvlem da egaa.~ `axal wigns werT? _ vekiTxebi. `araa _ telefons vuzivar. yvelgan mivrek191

movreke.~ `megona, Sin telefoni ar gedgaT~, _ vuTxari da wamsve enaze vikbine, ise Seecvala saxe. `saidan moitane?~ _ meubneba, _ `ram gafiqrebina, rom telefoni ar maqvs?~ _ mekiTxeba gaSterebuli, TiTqo raRac Zaan mniSvnelovani rame meTqvas. ise, ubralod-meTqi, veubnebi, _ `guSin Tvali arsad momikravs. Tumca an risi danaxvis Tavi mqonda _ kargad gonzec ar viyavi, mgoni.~ Tan kide imas vfiqrob, marTla Tu gaaxsenda is ori wlis winandeli saRamo, me da Cemi briaJka ro mivadeqiT karze da dayenebuli xmiT eqimis gamoZaxebas vTxovdi mis cols, iman kide miTxra, telefoni ar gvidgaso... cota xani kide miyura TvalgaSterebulma, magram mere gamoerkvia, raRac sawyaloblad gamiRima da savse kovzi Saqari buTqa Cems WiqaSi, me kide datkbiluls ver vitan. araferi miTqvams, cxadia. `imas geubnebodi, Cems nacnobebs Camovureke da bevric dainteresda Seni ambiT. erTic vnaxoT, mSvenieri iaraRi aRmoCnde am mTavrobis sawinaaRmdegod! arCevnebi karzea momdgari da egeni kide did imedebs swored am ybadaRebul `kriminaluri elementebis sawinaaRmdego programaze~ amyareben, trabaxiT aikles
192

presa. axla droa, isic vuTxraT xalxs, ra Sedegi moaqvs mag naqeb ludovikos meTods da mTel magaT programebs!~ isev momaCerda da vifiqre: vaiTu, raRaca mainc iynosa an raRaca axsendeba Cemsa da im ambavTan kavSirSi-meTqi, magram maSin yvelas niRbebi gvekeTa da ra xani iyo gasuli mas mere, varianti ar iyo, rame esqesa _ ra Tqma unda, TviTon Tu ar davabrexvebdi rame iseTs. iman kide isev gautia Tavisi: `rom hkiTxo, mSvenieri gamosavali ipoves _ kunTmagar imbecilebs policiaSi iwveven, cota sxvanair xalxs kide damcvel bariers Caudgamen fsiqikaSi, uniaTo da unebisyofo masad gadaaqceven da morCa, dalagda qveyana da TavisiT gadaiWreba yvela problema... ki, rogor ara _ magaliTebis meti ra ari, oRond aqedan mere naxevari nabijia srul totalitarizmamde!~ marTla dartymulia-meTqi, vfiqrobdi, _ Tvalebi SuSebad eqca da saxe gauqvavda. sadRac Cem iqiT iyureboda da, mgoni, saerTod veRarc ki mamCnevda. `RmerTo, Sen uSvele yvela giJsa da darexvils!~ _ gunebaSi wertili davusvi mis qaqans da frTxilad Sevapare: gana me ra SemiZlia-meTqi.
193

`Sen~, _ meubneba, _ `cocxali sabuTi xar da imisi magaliTi, ras upireben mTel ers!~ _ wamoxta, xelebis qnevas mohyva da xmasac auwia: `aqac Tu Tavisi gaitanes, mere vinc ki mTavrobas TvalSi ar mouva, an sawinaaRmdegos ityvis, yvelas SeuZliaT kriminali daswamon, tvini gamourecxon, fsiqika daublokon da amas sul sazogadoebaze zrunvis lozungiT gaamarTleben!~ mere cota dawynarda, magram ar damjdara, oRond TaTebis qnevas da yvirils morCa da meubneba: `werili davwere erTi gazeTisaTvis. male daibeWdeba. Seni foto unda davurTo da minda Seni xelmowerac iyos zed.~ `ki, batono~, _ veubnebi, _ `rogorc Tqven ityviT. oRond Tu ar miwyenT, erTi is minda gkiTxoT: TviTon ra Zala gadgaT, raze gindaT gadaikidoT mTeli es verxuSka?~ jer gakvirvebiT Semomxeda, TiTqo kargad verc gaerkvia, ras vekiTxebodi, mere skamis zurgs Caafrinda, gadmoixara Cemken da raRac Zaan gulnatkeni kaciviT damiwyo: `ici, ras getyvi, marto Seni ambavi ar aris aq. Tavisuflebis siyvaruli jiSSive mogvdgams da amas unda gavufrTxildeT. romeli mebrZoli me var, magram viRacam xom unda amoiRos xma,
194

Torem sul daviRupebiT. ra, gana nebiT daiTanxmeben vinmes, mis Svils rom igive gaukeTon, rac Sen giqnes?! magram masas simSvide da mconaroba yvelafers urCevnia da Tavs winaswar aravin aitkivebs, yvelafris mimarT apaTiac swored aqedan iwyeba da amitomac droze unda daarWo nemsi mtkivan adgilas!~ da ucbad, Zmebo, Cangals daavlo xeli da ise glija magidas, CarWobiT vera, magram orad ki gadaRuna. aman Tu bolomde ase gareka, isev Cemi gasaCerebeli ar gaxdes-meTqi, _ vifiqre, da viTom, magra dainteresebulma, werilis wakiTxva vTxove. `ho, marTali xar~, _ Sublze itkica xeli Zaan Teatralurad, _ `Seni saxeliT iqneba da xom unda icode, xels ras awer...~ _ mgoni, gaxarebulic ki iyo da Cemi azri marTla undoda, gaego. me werils Cavujeqi da iman kide magidis alageba daiwyo, isev xeli ar damakarebina arafers. mokled, Zmebo, am werilidan ise gamodioda, TiTqo Cemi piriT vlaparakobdi, ra ubedurebac gadamxda Tavs da ra golgoTa gamoviare da ra dReSi Camagdo am Cvenma mTavrobam, suli amomaZro da tvini miRrZo da gonebrivad damaxeibra, aseTi aRarc Tavisu195

fleba mindoda da aRarc araferi. Zaan grZeli da Zaan cremlsadeni rame iyo, RmerTmani. guli amiCvilda. `mxeci xarT, brat!~ _ veubnebi, _ `magra giweriaT. tempSi avardeba xalxi.~ `ra... ra Tqvi?~ `araferi, es ise...~ _ veubnebi, _ `megobrebSi vlaparakobT xolme amgvarad. Jargonia, ase vTqvaT.~ is kide momCerebia da busaviT afaxulebs Tvalebs. raRacam ki gamkra gulSi, magram am dros zarma dareka karze da sazogado moRvawe baton aleksandersac saxe gaunaTda. `aha~, _ meubneba, _ `movidnen, rogorc iqna~, _ da stumrebis Sesaxvedrad gaqanda. mere erTad Semolagdnen yvelani _ samni iyvnen da b-nma aleksandermac rigrigobiT gaacno Cemi Tavi. erTi vinme dolini iyo _ patara, Capuntulebuli, pirSi sul sigareti hqonda gaCrili da sadac moxvdeboda, iq aferflebda, an sulac iatakze eyreboda xolme. meore _ naRdi yeveri, gvarad rubinSteini, maRali, saTvaliani da wverosani, televiziis diqto196

riviT kai dayenebuli xma hqonda, da mesame kide viRac ramdenimesaxeliani Corna tipi, gadaglesili TmiT da magari gvariT _ dela silva. aqoTebuli iyo, ar vici, brioliniT Tu kide rame egeTiT. samivem jer kargad damalivera da mere swored es dela silva gamovida sityvaSi, eg vis ras daacdida: `mTlad gasacodavebulic.~ magra ar damevasa, Zmebo, magis murdalaqcentiani piJonuri gamosvla da TvTonac kai dampali vinme Canda, xoda, wynarad, ise veubnebi, xmadabla: `ara, brat, ar gamova eg saqme. kbilebs ki Cavisvam, magram pudri, duxi da egeTebi cxovrebaSi ar mixmaria da morCi axla bazars.~ kinaRam isic davumate, an TviTon raSi gWirdeba, ro dazeTilxar _ isedac iavnad pediks gavxar-meTqi, oRond Tavi Sevikave. arada sul ar amomeRo xma, is jobda _ im gaslikinebul murTxs yuric ar gaupartyunebia, samagierod maspinZeli gaiyina adgilze da raRaca butbuts mohyva, me marto is gavigone, ucnauriao, _ iZaxda _ es xma da laparakic mecnoba da naRdad sadRac SevxvedrivarT erTmaneTso. es ukve meored Camoreka zarma da WkuiT unda vyofiliyavi, ase uazrod ar unda metlikina. mere batoni dolini gavida saqmeSi: `aq197

centi pirovnebis ganadgurebis sakiTxze unda gadavitanoT. dangreuli ojaxic vaxsenoT da piradi tragediac. gazeTebi, icocxle, erTxmad aitaceben. sazogadoebriv azrs ucbad SevabamT eJvans.~ `momismineT~, _ axla amas mivubrundi, _ `Tqveni Tqven iciT, magram me ra aqedan? jer iyo da viris abanoSi momayuCes, mere ise momiwyves saqme, yvelaferze guli mereva da cudad vxdebi, mSoblebma sakuTar saxlSi ar mimiRes, beberi Tu axalgazrda, wignis Wia Tu briyvi policieli _ yvela me mikakunebs TavSi. amas Tu moeReba rodisme bolo?~ rabini rubinSteini mxarze mxvevs xels, mklavze mefereba _ nagiJrebs ro awynareben, swored ise, da Zaan, Zaan umni saxiT mubneba: `Cveni partiisa da Tavisuflebis ideisaTvis Tavdadebas aravin dagiviwyebs. TiTsac veravin dagakarebs, Cven gverdiT Tu iqnebi da yvelafers dagvijereb. ai naxav, bnelidan naTelSi gagiyvanT.~ amaze isev gamovedi wyobidan da axla ukve yvirili movrTe: `xelebis cacuns SeeSvi da zogi giJi da marTla bnelo Tqvenken moikiTxeT! jer is miTxras vinmem, me vin damibrunebs
198

Cems Tavs? odesme Tu gavxdebi isev janmrTeli da vicxovreb Cem Wkuaze?!~ `bnelo...~ _ isev gaaCmaxa aleksanderma, fiqrianad, _ `bnelo... eg marTla viRacis saxeli iyo _ bnelos eZaxdnen, marTla.~ `ha...~ _ ucbad verc gamoverkvie da axla imas veci, _ `bnelo raRa SuaSia?! axla ar miTxraT, isic Cven briaJkaSiao!~ vTqvi da iqve vikbine enaze: iseTi saxe gauxda, erTi suli mqonda, zeviT avsuliyavi, viTomc tansacmlis gamosacvlelad da mere fanjridan avTesiliyavi sadme, sulerTia sad, oRond ki mas aRar gadavyrodi isev. `maS ase, Zmebo~, _ veubnebi da Tan wamovdeqi kidec, _ `kargad meyoleT. didi madloba yvelafrisTvis da RmerTma xeli mogimarToT, magram axla cota sakuTar Tavsac unda mivxedo.~ magram iasni iyo, egre advilad veRar davuZvrebodi magaT xelidan. aqedan erTi Camafrinda da iqidan meore da morTes layafi moqalaqeobriv sindissa da patiosnebaze da sakuTar adamianur valdebulebebze Cem mimarT da, mokled, aqeT magdebdnen namusze. meTqidavferTxav amaT da movusvam, rogorca var _ flostebSi da xalaTSi, oRond gabrZolebaze
199

gafiqreba da rwyevis grZnoba erTi iyo _ es raRac fsixodelikoba, mgoni, dRiTi dRe mimatebda. CaTrevas isev Cayola sjobda da Sipiti aRar damiwyia, bolo-bolo oRond axla gavclodi aqaurobas da am Cemi maspinZlis gaciebul mzeras da meti axla aRaraferi mindoda. is kide gafuWebuli patefoniviT imeorebda erTi da imaves: `bnelo, bnelo... vinaa eg bnelo? saidan maxsovs?~ _ daicikla etyoba, sxva veraferze sityva veRar daacdenines. xuT wuTSi manqanaSi visxediT me da mTeli es raRac partiuli kodla, meforToxle mwerlis gamoklebiT, da qalaqisken vuberavdiT. romeliRac axal ubanSi mivediT, zustad iseTive maRlivi Senobebi idga, rogoric CemTan, iseTive Sroma-Senebis sadidebeli freskebiT moxatuli, da liftiT avediT romeliRac sarTulze, erT mocucqnul kuTxis binaSi Semiyvanes da, awi aq icxovrebo, maxares. ise, ara uSavda ra _ kargi farTo logini idga, macivaric gamotenili iyo da qalaqis centridanac ar viyavi maincdamainc Sors, Tumca eg an raSi margebda. `axla Cven saqmes mivxedavT~, _ yeveri rubi meubneba, _ `Sen ki moisvene, damaSvralo sulo...~
200

`rogora?~ _ boloSi raRac ver gaverkvie. `wauZine~, _ dolini mixsnis, _ `da nuraferze nu idardeb. xval ginaxulebT.~ `daicaT...~ _ am piJon dela silvas erTxel ro movaketine, mere xma aRar gauRia, magram aSkarad sul raRaca azri awuxebda _ `erTi wuTiT... iciT, albaT, Cvens amxanags, Cvens Zvirfas aleksanders am ramdenime wlis win mZime piradi tragedia daatyda Tavs. e-e... da Tavad SeamCnevdiT, xandaxan raRacas aikviatebs xolme... diax, da is mindoda mekiTxa, raRa Tqma unda, es Cven Soris darCeba da marTla xom ar migiZRviT, ase vTqvaT, e-e... raime wvlili?..~ didi gvelaZua vinme iyo eg marTla dampali, ega da Tan Cemi wvlilis gaxsenebaze da Tan kide imito, ro xeli meqaveboda, RmerTmani, unitazSi Cameyofinebina magisi gadaglesili Tavi, isev damiara mucelSi da sunTqva Semekra da isRa wavibutbute, me Cemi ukve movixade-meTqi. imaTac didi ambiT Tavebi miqnies, samZimarze Semovlili ZmakacebiviT damemSvidoben da raRac TavianTi politikuri saqmeebis saCarxavad galagdnen. loginze mivegde, Wers mivaSterdi da imaze daviwye fiqri, momavalSi ra meloda. mere is
201

gamaxsenda, briyvulad ro veci pirSi bnelos xsenebaze da axla Tavi waviWame dardiT, marTla ro gaixsenos im Serekilma, vin iyo da ra saqmeSi gadioda eg vinme bnelo, neta mere ras vapireb-meTqi. mere, etyoba, davyvinTe _ araferi maxsovs. arc vici, rodis gameRviZa, karga xani iqneboda gasuli: bneldeboda. oRond TavisiT ki ar gamRviZebia, Zmebo, _ rom miveSvi, dilamde gverds ar movicvlidi, magram uceb musika CairTo kedlis iqiT. am axal saxlebSi ro izolaciaa _ nu ityvi, xoda, ise ismoda, TiTqo aqve, Cems samzareuloSi grialebda dinamiki. Tan Zaan rezki Tema iyo _ vinme danieli oto skedligis mesame simfoniidan. jer TiTqo gamixarda kidec, loginidanac wamovdeqi da iqve fexebi momekveTa: xmas auwies da damewyo, magram ra damewyo _ TiTqo gavarvarebuli spicebi gamiyares nawlavebSi. da me, vinc swored am dasawyiss vusmendi xolme dilaobiT, xasiaTze mosasvlelad, axla iatakze vgoravdi da kedelze vabraxunebdi da vbRaodi, gamorTeT-meTqi, magram, mgoni, kide ufro moumates da vifiqre, sanam Wkuaze var, rogorme aqedan unda gavaRwio-meTqi, karebs veci da Caketili aRmoCnda garedan, marto saxeluri movaZvre. mere mTlad gamobruebulma bavSviviT sabani gadavifare Tavze da TiTebiT
202

yurebi davice, magram trombonebis Wyvirili da TefSebis xma mainc aRwevda. mere kide ufro auwies maRlebs da es ukve iavnad ZaliT iyo, viRacas Cemi gagiJeba undoda da mec marTla giJiviT vbodialobdi aqeT-iqiT da xan kedels vexeTqebodi TaviT da xan skams wamovedebodi da iatakze vadendi bragvans da vgoraobdi da vbRaodi raRacas, TviTon ar vici da kargs da tkbils ras amovuSvebdi piridan. mere magida avayirave, raRac furclebi mimoifanta Zirs da uceb movedi azrze, rac mindoda _ risi gakeTebac gadavwyvite maSin, sajaroSi, im dampal biliboisa da bliyv bnelo-policiels ro ar gadavyrodi _ erT did grZel furcelze wiTeli asoebiT ewera sikvdili da ra, ro mere mTavrobas modioda, albaT plakati Tu iyo, CemTvis kide es iyo swored naRdi gamosavali mTeli am tanjva-wamebidan da TiTqo marTla RvTis nebiT, iqve kide wigni egdo da Ria fanjara exata ydaze. RmerTmani, aba sxvanairad rogor unda gamego _ erTi naxtomi, wamiT sulis Sekvra, mere, iqneb, wamiT kide tkivilis grZnoba da morCa, mere sul Zili da Zili. kedlis iqiT dinamikebi ixeoda udarnikis xuTmeoTxediani boisagan da fanjarac Ria mqonda ukve, vxedavdi qveviT tarakanebiviT ro mirbi-morbodnen manqanebi, oRond xalxi ki
203

ar Canda ratomRac. da am dros TiTqo swored CemTvis CarTes lampionebi, rogorc cirkSi, ise, me kide Tvalebi davxuWe da is erTi bolo nabijic gavdgi gareT. 6. aba ra giTxraT, Zmebo, TviTonac ar vici, rogor da ranairad moxda, magra ro davebertye, maxsovs, magram sanam tkivilisagan gaviTiSebodi, Cem zemoT da garSemo gakvirvebuli saxeebis grova davlande da imis gafiqrebac movaswari, egeni yvela erTi nagavia da, ra Tqma unda, is koncertic Cawyobili ambavi iyo, da vin damwyevla ase, ro utanjvelad sikvdilic ver momixerxebia-meTqi... mere TiTqo wlebi gavida sanam isev movidodi gonze da azrze movidodi, sad viyavi an ra momivida; saavadmyofos suni meca jer _ momwaro, steriluri sisufTavis suni da kide wamlebis, mere TiTqo Tveebi gavida da TvalSic gamovixede _ yvelaferi gaqaTqaTebuli TeTri feris iyo, iseTi mkvdari, steriluri TeTri feris, atalaxebuli miwis danaxva mogenatreboda. Zaan nel-nela aRviqvamdi yvelafers garSemo da verc sakuTar sxeuls vgrZnobdi jer, verc am artaxebs Tu raRac ubedurebas,
204

Tavidan fexebamde gakoWili ki viyavi da SefuTuli, zeviT kide gadmobrunebuli SuSa ekida, sisxliT savse. blante wiTeli siTxe wveTwveTad modioda gamWvirvale milSi da sadRac marjvena xelSi Semdioda. mere cota mivixed-movixede da ras vxedav, Zmebo, loginTan viRac wiwkvi zis da wigns kiTxulobs. tanze kargad Semotmasnili formis xalaTi acvia, fexebs ver vxedav, magram zeviT yvelaferi rigze aqvs da mindoda, meTqva, ras iTxri Tvalebs, magas sjobia, ager momiwve gverdSi-meTqi, magram sityvebis magivrad raRac SsT-fSst stvena-fSvitini amomivida da eniT ro movisinje, erTaderTi wina kbiliRa vipove. isic yanyalebda. gogoSka kide wels qveviT naCqmetiviT Sexta da morige eqimis dasaZaxeblad gavarda. fexebic gvariani hqonda, Tvalis Sevleba movaswari. mere isev gaviTiSe da, etyoba, isev karga xniT, imito ro Tavze ukve is dampali sameuli madga da romeliRaca, mgoni dela silva enagauCereblad meqaqaneboda: `..xalxi SfoTavs, exla amaT veravin gaaCerebs, wasulia mTavrobis saqme. Seni Rvawli kide, Cemo patara megobaro, partiisa da Tavisuflebis ideis winaSe, me vityodi, ganuzomelia!~ Tqveni dedac da mamac da yvela keTilebi205

meTqi, _ mindoda meTqva. rom movmkvdariyavi, xo mTlad ukeTesi da gadasarevi iqneboda da maSin yvelafers kargad gazomavdiT-meTqi, magram piridan isev fSvena-fStvenis meti araferi amomivida. maSin erTma gazeTebis amonaWrebi da fotoebi damilaga win da raRa ar iyo iq, Zmebo: asfaltze ro vgdivar da mere nasilkebiT ro mtenian manqanaSi da warwerebs kide nuRa ityviT: kriminaluri reformis pirveli msxverpli! mecnierebi _ despotizmis samsaxurSi!.. mTavroba _ m k v l e l i! da ra vici, kide ra ara. am dros is Cemi wiwkvi medda daerWo da atexa erTi aliaqoTi _ es ra ambaviao, eqimma sul orwuTiani vizitis neba dagrToT, pacients axla sruli simSvide esaWiroeba, Tqven kide am fotoebiT sulier wonasworobas akargvinebTo da, mokled, gautia da gayara yvela. araviTari wonasworoba me ar damrRvevia, ra Tqma unda, oRond male sizmrebSi wavedi da ise kargi iyo, Zmebo, rogorc Zvel dros, roca janmrTeli da saR-salamaTi viyavi. jer iyo da, viTom moparul manqanaSi vijeqi, sadRac trasaze mivjliginobdi da erT bebruxanas zed gadavuare borblebiT, magram arc cudad gavmxdarvar da arc araferi. mere viTom mrgval scenaze gamovedi, es Cemi medda gamovaTrie TmebiT, saoperacio magidaze dava206

bi, skalpeliT nazad davuWeri forma da iqve mivaweqi mTeli eSxiT. mayurebels kide magra gausworda, taqtSi mikravdnen taSs da raRac SeZaxilebiT mamxnevebdnen. mere arc vici, ramdeni meZina, Tvali ro gavaxile, Cemi ded-mama dameCiTa _ sxedan gugulebiviT TavianT Zaan cud dReSi Cavardnili Svilis sawolTan da dedo slukunebs gauTaveblad. axla ukve yba iseTi gasiebuli aRar mqonda da cota ukeTesadac SemeZlo laparaki, xoda vekiTxebi Zaan ise, mwared da iazvurad: `aha, rogorc iqna moicaleT erTaderTi Svilis mosanaxuleblad!~ dedom iqve bu-hu-hu-huu amouSva da mamaCemi kide raRac ise darcxveniliviT aburtyunda: `ho, Svilo, ici ra _ gazeTebidan SevityveT yvelaferi... da, mgoni, cota Cveni bralicaa... magram awi Seicvleba yvelaferi da Sin dabrundebi, xom? ~ `mereda rasa iqms Cveni ojaxis is axali wevri, biWi joni? xom maZRradaa?~ amaze dedom kide mouSva onkani da axla erTi cxvirsaxoci aRarc hyofnida, meorec daaZro, mamam kide amoioxra da Zaan gula207

moskvniT meubneba: policiasTan mouvida raRac usiamovneba, mgoni, winaaRmdegobac gauwia, samsaxuridan daiTxoves da sadRac patara qalaqSi gadaasaxleso. `maS ase~, _ veubnebi, _ `yvelaferi Tavis kalapotSi dgeba nel-nela, rogorc vxedav... da Tqvenc gindaT, gadmovardnili bartyi isev budeSi daabrunoT _ asea?~ `ho, Svilo, rogorc Sen ityvi...~ dedaCemma kide meti ra icis _ fSlukunebs da Tavs ukanturebs mxolod. `movifiqreb~, _ veubnebi dinjad, _ `dro mWirdeba. cotas movjobindebi da movifiqreb. aqedan mainc aravin magdebs jer.~ amaze dedom kide erTi uu-u Cabera cxvirsaxocSi da albaT kide erT moTqma-godebasac moayolebda, magram droze Cavawyvetine xma. sxva Tu araferi, momsaxure personalTan iyo uxerxuli. `ar SeiZleba ase~, _ mamaCemi meubneba, _ `ar SeiZleba ase uyviro sakuTar mSobels!~ `Tore Tu mSoba, Zaan-Zaan vexvewe da Zaan karg adgilas amovyavi Tavi! movrCeT axla, xom giTxariT, movifiqreb-meTqi. oRond Tu isev
208

gamiWirebT saqmes, sulac gavyof im binas da calke Sesasvlels gavikeTeb, mombezrda.~ `kargi, Svilo, rogorc Sen ityvi. oRond ki male gnaxo fexze damdgari...~ wavidnen da araviTari sindisis qenjna me ar migrZnia, ra Tqma unda, ucnauri is iyo, TiTqo, rac ufro avfsixdebodi, ukeTesad vgrZnobdi Tavs. iyo amaSi raRac dasafiqrebeli. ramdenime dRe viweqi kide ase, kaciSvili ar mawuxebda, mere ki ori axalgazrda eqimi mestumra, Zaan damtkbari RimilebiT saxeze, gverdSi momisxdnen: erTi _ marcxniv, meore _ marjvniv da raRac didi wigni gadamiSales. axla suraTebs giCvenebTo, _ meubnebian, _ Sen kide Seni azri mogvaxseneo. meTqi _ maSayireben, magram mere gamaxsenda, im ludovikos centrSic ro aseve daiwyo yvelaferi da vifiqre, amaTgan yovelgvari goTvernobaa mosalodneli _ jobia, frTxilad viyo, kide rame xaTabala ar avikido-meTqi. `aba, ras gvetyvi?~ _ erTi meubneba. `Citis budes hgavs~, _ veubnebi, _ `Sig kvercxebi awyvia. mSvenieri suraTia, marTla.~
209

`da ras uzamdi, Seni neba rom iyos?~ `suraTs?~ _ gakvirvebuli vekiTxebi. `ara, marTla rom ipovo Tbili, TeTri kvercxebiT savse bude?~ `aha, gasagebia~, _ veubnebi dinjad, _ `aviRebdi da saTiTaod mivalewavdi kedelze, an qvaze, an rame egeTze da mere vuyurebdi, rogor gaidRabneboda da CamoewveTeboda Zirs.~ `Zalian kargi~, _ Tqves erT xmaSi da axla meore suraTi maCvenes _ didi gafxorili farSavangi iyo. `amas kide sul Rera-Rera davaZrobdi kuds da bolo cals davutovebdi marto da mere vnaxavdi, ra maraosac gaSlida... ise, rom Seiwvas, ari rame gansxvaveba magasa da, vTqvaT, indaurs Soris?~ zrdilobianad vikiTxe, araferi iseTi ar mifiqria, amaT kide erTmaneTs gadaxedes da Zaan Rrmaazrovnad dauqnies erTmaneTs Tavebi. mere kide gadafurcles, mere _ kide, mec ras vkargavdi ra _ mSvenieri gasarTobi iyo da arc damimalavs, an im dekoltian banovans ras vuzamdi, an im beretian tips, RamiT sanapiroze ro micunculebda im saxatavi yuTiT
210

xelSi, mgoni molberti hqvia, da bolos, Cveni Carli kapelanis is Zmakaci ro maCvenes, jvars ro miaTrevda mTaze, veubnebi: mand viyo da erTi CaquCi da kai grZeli lursmnebi momca-meTqi! iseTi naamebi roJebi gauxdaT, ra moxdameTqi, _ vikiTxe. `siRrmiseuli hipnopedia~, _ Tu raRac amdagvari miTxra marjvenam da daumata: `mgoni, awi aRaraferi giWirs.~ `rasaa, ro bodialob?~ _ veubnebi, _ `eSmakma icis, ramdeni xania vgdivar ase SefuTuli da raRac mavTulebze SeerTebuli, kbilebic ki aRar SemrCa mTeli da axla meubnebiT, aRaraferi giWirso!~ `cotaRa dagrCa~, _ axla marcxena mamSvidebs, _ `male TabaSirs mogaZroben.~. `Tavsac Tu ar miayoleben zed, madlobeli davrCebi...~ _ vbuzRuneb CemTvis. `magisi SiSi nu gaqvs, Seni Tavi axla wona oqrod uRirT zogierebs.~ _ Tqves, Caicines
211

da galagdnen. neta magiT risi Tqma undodaTmeTqi, _ erTi ki gavifiqre, magram swored am dros SuadRis sauzme momarTves da im ori doxturis gadakrul sityvebze tvini aRar miWyletia. erT dilasac gamomicxades, dRes gansakuTrebiT sapativcemulo mnaxveli mova SenTano da atyda erTi aliaqoTi, iqauroba isedac krialebda da axla mTlad gadaaqaTqaTes, Tavze bintebi ukve moxsnili mqonda da liCnad parikmaxeric ki momiyvanes, cota ar iyos da wamozrdili Tmis Sesasworeblad, magidaze didi vazac gaSanses yvavilebisTvis da raRac dezodorantic Seasxures fardebs. RmerTmani, Zmebo, meTqi prezidentis coli Tu mobrZandeba amaliT. giJi ar iyo _ gavixede da Tavad yvela im saqmeTa ministri ar mestumra, erTi aTi-Tormeti fotografi mainc mohyva da kide sami Tu oTxi sxvadasxva rangis funqcioneri. Zlivs daetivnen palataSi. TviTon ministeri imisTana Cacmul-daxuruli iyo, manekenad gamodgeboda, Rimili kide _ naRdi kbilis pastis reklama! pirdapir Cem logins moadga da atyda erTi CxakaCxuki da blicebis feTqva. TqvenRa makldiT-meTqi, _ veubnebi, axla aqac aRar momasvenoT!
212

`cota wesierad~, _ erTi meubneba, viTom CurCuliT, _ `ar ici, vis rogor elaparako?~ `mokete, bratka!~ ministerma egreve akrifa iniciativa _ `megobrebSi mosula egeTebi, ase araa, Svilo?~ `megobrebSi ki~, _ veubnebi, _ `sada myavs megobrebi? mtrebi kide ramdenic ginda.~ `moica, arc mTlad masea saqme~, _ Tavs aqnevs ministeri, mere Zaan svetski JestiT iwevs pijakis kalTas da gverdiT mijdeba, loginze. Tvalebi movWute, blicebis iseTi zalpi gamouSves aqeT-iqidan. `mtrebi marTlac gyavs, Torem aq ar moxvdebodi. jer imisi imedi hqondaT, daiRupebodi da Sens sikvdilSi mTavrobas daadanaSaulebdnen, es rom ar gauvidaT, axla erTma Tavi moigiJiana da amtkicebs, TiTqos Sen gerios xeli mis ojaxur ubedurebaSi... gaiZaxis _ Cemi xeliT davaxrCobo. sabralo! iqneb marTla ver aris Wkuaze, magas gaarkveven, ai sxvebs ki sasjeli ar ascdebaT.~ `gmadlobT~, _ veubnebi, _ `Zaan damavalebT. im kacs, etyoba, swored magaT Caagones
213

egeTi rame, Torem TviTon Zaan megobrulad mepyroboda Tavidan. ministeric Tavs miqnevs da cali Tvali gazetCikebisaken gaurbis: `Zalian kargi, boRmas rom ar ideb gulSi _ sworedac gamojanmrTelebis niSania. kargi mopyroba ki aq ar gaklia da megobrebic rom bevri gyavs, amasac male naxav _ gamoxval aqedan da araviTari problema Sen ar geqneba, amaze Cven vizrunebT. oRond megobrobis daviwyeba, mtrobisagan gansxvavebiT, arafriT ar SeiZleba... SevTanxmdiT?~ `namdvilad~, _ veubnebi, _ `Cemi imedi gqondeT, ser!~ ministeric magrad marTmevs xels da ari isev erTi blicobana da CxakaCxuki da raRac didi firma yuTi SemoaqvT, xsnian da manam amoiRebdnen, ukve vici, rac ari, viRaca baboCkiani tipi kide dasta-dasta diskebs maCvenebs da mekiTxeba: `ra davdoT _ mocarti? beThoveni? Sonbergi? karl orfi?~ `mecxre~, _ veubnebi, _ `diadi `mecxre~... da, Zmebo, daglija, _ geubnebiT, _ ra xma iyo, ra maRlebs iRebda, araviTari foni da wkapawkupi! Tvalebi mivnabe da gavitrune
214

_ saukuneebi gavida TiTqos, rac ase ar gamsworebia da ministermac daxura _ xma ar gauRia, Cumad galala xalxi da marto erTi viRaca iyo, xeli momiwere aq da aqo, _ mTxova da tempSi movuwere, arc damixedavs, ra qaRaldebi SemomaCeCa da arc menaRvleboda. mere karic gaixura da davrCi CemTvis. marTla sxvanairi grZnoba iyo, Zmebo, _ didi xnis mwyurvali mTel tolCas ro moiyudeb, iseTi da mere, skerco ro daiwyo, ukve TiTqo sadRac mivqrodi sivrceSi da mTel akivlebul samyaros saxes vuseravdi Cemi britviT da is neli adgilic kide win iyo da bolos is mSvenieri gundic xom iqneboda finalSi... RmerTmani, ukve Zaan, Zaan janmrTeli viyavi. namdvilad.

215

sarCevi winasityvaoba winaswarmetyvelebis meqanika, anu eretikuli SeniSvnebi erTi arSemdgari literaturuli iubiles gamo..........................3 kari pirveli....................................................13 kari meore.......................................................109 kari mesame.......................................................159

216

You might also like