Divan-i Luqat-i it-Trk Dizini

!#$#& '(*,- ./0, 1-2#&

Hazrlayan: Trk Dil Kurumu
PDFl!"dir!n: Mehran Bahari 2003
%&'()+,&- : 243)25 6#& ')2+
% .)'02 34687069 : 8)/9/: 1-(;<4 > ?@@A

%243%BD EFG=3
SZMZ VEBLAQI
http://mehran1.persianblog.com


DVAN LGAT-T TRK (*) BUGNK TRKYE TRKES (*)
a aalamay# anlatan bir edat I, 39
aba ay# I, 86
aba baba I, 86
aba ana I, 86 bkz> ana, apa
aba ba! da$larda yetiip da$l#lar#n yedi$i h#yar gibi dikenli bir ot; yer mrveri, Cannabis sativa. I, 86
aba! umac#, bununla ocuklar korkutulur; a$#r basma, kbus I, 136
abak! bostan korkulu$u, I, 136
abal! bir eyi az grme ve az#msama zaman#nda sylenen kelime I, 137
abar "e$er" anlam#na art edat#, I, 134, 399, 442; II, 209
ab!dmak gizlemek, saklamak I, 216 bkz>ab#tmak
ab!mak gizlemek, rtmek. III, 250
ab!tgan daima gizleyen, saklayan I, 154
ab!tmak gizlemek, saklamak, rtlmek I, 206, 216 bkz>
ab!dmak a a, karn# tok olmayan, I, 75, 79, 387, 452. 453, 517; II, 227
a a$#rma, nde, nlem edat# I, 35
a! yal# kad#n, han#m nine I, 87 bkz> ei
a!g nimet iinde yaay#, I, 63
a!g han#n bah## I, 63
a!g ac#, ac# olan her nesne; eki I, 63, 279; II, 75, 299, 311; III, 272
a!gl!g bolluk ierisinde bulunan (kimse) I, 147
a!gl!g
ekili, iine konan# ekiten, I, 147 bkz>a#gl#k a#gl#g kp; iine konan# ekiten kp, iinde
eki bulunan kp.I, 147
a!kl!g tutmak iyi g#dalar ile beslemek I, 63 ,
a!gl!k ac#l#k I, 150 bkz> a#gl#g
a!gsamak can# eki istemek I, 279, 302
a!gs!mak ekimek, ac#lamak I, 282
a!k byk karde, I, 64
a!kmak ac#kmak I, 21, 190
a!lmak a#lmak I, 193, 194; II, 71, 122 bkz> al #nmak
a!mak ekimek, (yara, vcut) ac#mak III, 252
a!nmak doyumluk ve yem vermek, a#nmak; a#lmak; aar gibi grnmek. I, 199, 200
a!mak amakta yard#m ve yar# etmek I, 180
a!mak ekimek, ac#lamak I, 180
a!tgan daima ekiten, ac#tan, ekitgen I, 154
a!tmak ekitmek; ac#tmak, I, 207
al!k al#k I, 114
al!nmak a#lmak I, 256, bkz> a#lmak
al!mak a#lmak .I, 239
amak amak; aramak; fethetmek, I, 163, 354, 358; II, 188; III, 18, 217, 234, 235
amak karn# ac#kmak I, 172, 283
asamak amak istemek, I, 276
aturmak at#rmak, I, 218
auk a#k, I, 64, 94
auklug koak, huyu gzel I, 147
aukluk(g)
a#kl#k, I, 150, yz auklug#; yz glmseyii #, 150 kapug auklug#; kap# a#kl#g#. I,
150
aurgan ok ac#kt#ran, abuk ac#kt#ran., I, 156; III, 68
aurmak ac#kt#rmak, a b#rakmak. I, 268
adakl!k zm ardaklar#na ayak yap#lacak a$a I, 149
ada arkada, dost I, 61, bkz> ada
adal!k dostluk, arkadal#k; sadakat I, 149
adguk kim oldu$u belli olmayan s#$#nt# adam I, 99 bkz> aduk, aduk, agduk
ad!n baka, diger, ayr# I, 45, 76, 98; III, 151, 222 bkz> ad#n, adruk, ayruk, edin
aduk tan#nmayan, bilinmeyen I, 65 bkz> adguk, aduk, agduk
ad ipekli kuma ve benzeri glbi dokuma cinsinden sanat eseri olan her ey I, 79, bkz> ed,
ad iyilik ve u$ur belgisi I, 79
adak
ayak I, 32, 53, 59, 65, 84. 165, 181, 182. 241, 268, 342, 353, 361, 380, 382, 522;
II.II,16,112,131.137,142, 146, 158, 190. 195, 209, 215. 247, 327, 364; III, 97, 276, 280,
288, 296, 307, 337, 421,430, 435 bkz> ayak, azak
adaklamak aya$a vurmak I, 304
adaklanmak ayaklanmak, ayak sahibl olmakI, 293, 294
adakl!g ayakl# I, 147
ada arkada, dost I, 155 bkz> ada
ad bolmak iyilik getirmek , 79
adg!r
ayg#rI, 18, 95, 152, 188, 234, 236; II. 96, 109,153, bkz> ayg #r gtlg adg#r; diisi
bulunan ayg#r, I, 52
adg!rak kulaklar# ak, vcudunun br taraflar# kara olan erkek geyik; da$ keisi tekesi1, 144
adg!rlanmak ayg#rlannak; ayg#r bulmak I, 313
ad!g ay#k I, 63 esrk ad#g; sarho ay#k I, 63
ad!g ay# I, 63, 84, 332 bkz> ay#g
ad!gl!g ay#s# ok olan I, 147
ad!g merdegi ay# yavrusuI, 480
ad!klamak aalamakIII, 339 bkz> aduklamak
ad!lmak ay#lmak,I, 194
ad!n baka, di$er, ayr#,I, 45, 76, 98; III, 151, 222 bkz> ad#n, adr##k, ayruk, edin
ad!rmak ay#rmak III, 228 bkz> edirmek, drmek, drmek, udurmak, drmek
ad!mak ap#mak, ayr#lmak. I, 181
adma
b#rak#lan, sal#verilen, ba# bo; I, 129 adma y#lk#; yal# oldu$undan yk vurulmayan
hayvan I, 129
adnagu yabanc#, bakas# III, 68
adnamak de$imek; bozulmak I, 288
adr! bu$day temizlemek iin kullan#lan ara,yaba, atal, atal de$nek I, 126;II, 22, 331
adr! butlug bacaklar# a#k kii, e$ri bacak, I,126
adr!k ayr#k otu, Cynodon dactylon. I, 98, 113 bkz> ayr #k
adr!lmak ayr#lmakI, 247
adr!m e$erin alt#na iki yana konan kee, teyelti I, 107
adr! ayr#l#, ikiye ayr#lan yolun ba# I, 96
adr!mak ayr#mak, birbirinden ayr#lmak I, 233, 234, 270. bkz> ayr#mak
adruk baka, ayr# I, 98 bkz> ad#n, ad#n, ayruk, edin
aduk tan#nmayan, bilinnneyen, I. 65 bkz> agduk, aduk, adguk
aduklamak tan#nmamak, garip grmek, yad#rgamakI, 304 bkz> ad#klamak
adut avuI, 50, 83 bkz> avut
adutlamak avulamakI, 298, 299
af!lgu bir deniz a$ac#III, 146 bkz> aw#lku
aftab! kovaI, 432
ag iki bacak aras#ndaki bolukI, 80
agan er genizden laf syleyen insan, genzekI, 77
agartgu 'erbet gibi bu$daydan yap#lan iki, bir eit bu$day biras#III, 442
agduk
bozuk, belirsiz, de$iikI, 65 bkz> aduk, aduk, adguk agduk (ki i); kim oldu$u belli
olmayan s#$#nti (adam)I, 99
ag! ipek kuma (alt#n veya gmle ilenmi s#rmal#).I, 89;II, 153
ag!c! ipek kumalar# muhafaza eden kimse,hazinedar.I, 89, 136
ag!l a$#l, koyun yata$#; koyun plsli$i. I, 65, 73
ag!m #k#m, ykselim I, 75
ag!r a$#r I, 52, 53, 99; III, 68, 247
ag!rlalmak ikram olunmak III, 344 bkz> ag#rlanmak
ag!rlamak a$#rlamak, ikram ve ihsan etmek, I, 53, 106, 300, 301; III, 344, 347
ag!rlanmak a$#rlanmak, ikram edllmek; pahal # bulunmakI, 291, 292;III, 344 bkz> ag#rlalmak
ag!rl!g a$#rlanan;I, 45, 146 ag#rl#g kii; a$#rlanan adam I, 52
ag!rl!k ikram a$#rlay# I, 114
ag! ykseli, ;#k#;I, 61
ag!mak ykseli;mek, #k#mak, #kmakta yar# etmek, art#r#mak; ko$makta yar# etmekI, 185
ag!tgan daima #kartan, ykselten I, 155,156
ag!tmak #karmak, ykseltmekI, 212
ag!z ag#z I, 43, 55, 129, 193, 195, 383; II. 6, 26, 175, 188;III, 102, 110, 247, 257, 339
ag!zlamak a$za vurmak; a$#z amakI, 302
aglak #ss#z, orak, oturulmayan yer, bo.,I, 119, 468 aglak yr; bo yer II. 365
aglamak yaln#z olmak, bo; olmak,III, 258
aglatmak savmak, uzaklat#rmak, #raklat#rmak, boaltmak,I, 265;III, 365
agmak
#kmak, belirmek; amak, yksel#nek, a$mak; de$imek, bakala;mak, bozulmak,
meyletmek, dnmekI, 65,167,173, 309, 354; II, 43, 50, 61, 67, 68; III, 183, 219, 327
agnamak (hayvanlar) yat#p debelenmek; kekemelemek, dili tutulmak I, 289
agnatmak (hayvanlar#) yat#r#p debelendlrmek; dili buruturmak, dili a$#rla;t#rmakI, 267
agr!g a$r#I, 98
agr!kanmak a$r#s#ndan ikyet etmekI, 213
agr!mak a$r#mak,I, 46, 273, 274;III, 169
agr!nmak a$r#mak, ac# duymak I, 252
agr!mak a$r#mak, s#zlamak, I, 235
agr!tmak a$r#tmak I, 261
agrug sgi omurga kemiklerinin nce geleni, birincisi, ilki,I, 98
agruk p#l# p#rt#, a$#rl#k, ykI, 99;III, 68
agruklanmak (bir i veya yk) a$#rs#nmak, a$#r saymakI, 313
agrumak a$#rlamak I, 273
agsamak (#kmak, ykselmek, a$mak) istemek, I, 277
agtar!lmak yere vurulmak, sars#lmakI, 246 bkz> agt#lmak
agtarmak aktar#nak, devirmek, yenmekII, 74 bkz> axtarmak
agt!lmak yere vurulmak, sars#lmak,I, 246 bkz> agtar#lmak
agu ag#, zehir,I, 89;III, 339
aguj a$#z, memeli hayvanlar#n do$urdu$u zaman verdigi ilk stI, 55 bkz> aguz
agujlug agz#, ilk st bulunan ki i,I, 146
agukmak ag#lanmak. I, 191
agulamak a$#lamak,I, 310
a"urak a$#rak,I, 149
aguz ag#z, memeli hayvanlar#n do$urdu$u zaman verdigi ilk st I, 55 bkz> aguj
axlamak g$s geirmek, ahlamak III, 118
axsak aksak, topal,I, 119
axsak buxsak topal ve olaklar iin sylenir. I, 465
axsamak aksamak, topallamak.I, 276
axsatmak aksatmak,I, 262
axsum sarholukta kavga edenI, 116 bkz>axsu
axsu sarholukta kavga eden I, 116 bkz>axsum
axam akam, I, 107
axtarmak aktarmak,I, 219, 516 bkz> agtarmak
ajmuk ak ;ap,I, 99 bkz> #jmaklanmak ajmuk taz; ba# apla s#vanm# gibi kel I, 99
ajun
dnya, lemI, 41, 77, 160, 179, 407, 420,463;II, 228, 283, 303, 335; III, 41, 52, 288, 303.
378 bu ajun
ak ak, beyaz,I, 81, 134, 258; III, 39 bkz> r, r ak at; boz renkli at I, 81
aka turmak ak#p durmakI, 73
ak! eli a#k, koak, selek, cmertI, 90
ak!lamak selek (cmert) saymak; selekli $e (cmertli$e) nispet etmek, seleklemekI, 310; III, 329
ak!l!k seleklik, cmertlik. III, 172
ak!lmak a#rtmak, aalatmak I, 39
ak!m ak#m, bir defada akacak kadar olan I, 75
ak!n
sel, ak#nt#. I, 15, 77, 96, 156, 212, 377; III, 39, 61, 398 munduz ak #n; birden bire gelen sel,
deli selI, 77 ak#n munduz#; deli selI, 96
ak!n! ak#nc#, geceleyin dman# basan asker, 1, 77, 134, 212
ak!nd! ak#nt#
ak!mak ak#mak I, 186
ak!tgan ak#tan I, 156
ak!tmak ak#tmak; gndermekI, 212
ak!yagak i ceviz, iyi ceviz, I, 90
akl!mak ak#;mak I, 88, 241
akmak akmak,I, 15. 96, 168, 343, 377;II, 19, 45, 128, 228; III, 3, 39, 127, 159, 325. 398
akru yava I, 114 bkz> akrun
akru akru yava yava I, 114
akrun yavaIII, 361 bkz> akru
ak sakal sa# sakal# a$arm#;, kocalm# I, 81
akturmak akt#rmak, ak#tmak, I, 222; III, 17
akur ah#r,I, 7
al hile, al,I, 63, 81; II, 289; III, 412 bkz> yap, yup
al hanlara bayrak, devlet adamlar#n#n atlar#na e$er rts yap#lan turuncu ipek kuma, I, 81
al al renk, III, 162
ala "acele etmeme" anlam#na bir kelimeI, 92;III, 26
ala
ala, alaca; ala tenli, alaca tenli ki;l kl bir e it der hastal#$#ndan vcudunda alacalar olur,
apral#k.I, 81, 91 ala at; alaca renkli, ala, k#r at I, 81
ala insan#n iinde olan gizli ;eyler I, 425
alau alauk, ad#r I, 136
alaulanmak alauk edinmek III, 205
ala alan, dz v a#k yer,I, 135 bkz> a#l ala yaz#; dz ova I, 135
ala!r geleni, tarla fareslI, 161
alarmak kamamak (gz); k#zarmak, al olmak, ala olmak, alacalamak, I, 179
alartmak belertmek (gz), yan bakmak III, 428
alavan timsah I, 140
alak yumuak huylu, ince ki;i, uslu I, 41,100
aldamak aldatmakI, 273, 472 alduzmak mal #n# elinden ald#rmak, soyulmakII 87
algu alacakI, 341
al!g kt, fena, al#k,I, 64, 384
al!gsamak almak istemekI, 281 al #k ku gagas# I, 68
al!kmak alalmak; bozulmak, azmak; ktlemek I, 191, 192 bkz> alkmak
al!m alacak; bor, I, 44, 75, 168,188, 209, 294;II, 72, 96,159,176,185, 214, 294; III, 184, 251,
288
al!m! al#c#, alacakl#I, 75, 409
al!mga hakan#n mektuplar#n# Trk yaz#s#yle yazan kimseI, 143 bkz> #l#mga
al!ml!g alacakl#, alaca$# olan adam,I, 148, 149, 240
al!ms!nmak
al#r gibi grnmekI, 20 al #n al#n; cephe, da$#n n cepheslI, 78;II, 79 al #nl#g er geni ve
yksek al#nl# adam,I, 148
al!nmak al#nmak; kendi ba;#na alaca$#n# almak.I, 22, 203;II, 159
al! borluyu borcu yznden sorguya ekme. I, 62
al! su a$z#, suyun havuzdan veya suvattan dkld$ a$#zlar.I, 62
al! beri bir hakk# alma ve verme.I, 62
al!gan al# (veri) yapan I, 518, 519
al!mak alacak almakta yard#m etmek I, 188
alkalmak alk#lanmak, vlmekI, 249
alkamak alk#lamak, vmek I, 284
alkamak alk#lamak, alk#ta yar# etmekI, 237
alk!nmak mahvolmak, yok olmak, bitmek, tkenmek I, 82, 195, 254
alk! alk#, vme.I, 97, 249, 284
alk!mak birbirini mahvetmek, yok etmek; , yok etmekte yar # etmek I, 237
alkmak bozmak, mahvetmek, yiyip bitirmek, bat #rmak.III, 188, 419, 447 bkz> al #kmak
alma elma I, 130 bkz> alm#la
almak
almak I, 40, 41, 46, 51, 53, 99,114,149, 168. 175, 236, 329, 367, 373, 412, 421, 440;II, 13,
24. 87, 110, 219, 294; III, 6, 155, 161, 224, 371, 372
alm!la elma I, 130, 138; II, 311; III, 19, 272 bkz> alma k#m#z alm#la; eki elma I, 366
alp
alp, yi$it, kahraman, bahad#r I, 41, 123, 125, 139, 182, 183, 237, 239, 359, 370, 388, 413,
517;II, 223, 349; III, 65, 332, 393, 406 alp tgin; yi $it kle I, 413
alpagut tek ba#na dmana sald#ran, hibir yandan yakalanmayan yi $it I, 144; III, 422
alsamak almak istemek I, 278
als!kmak al#nmak, soyulmak, I, 243
alt!n aa$#, alt I, 108, 109
altun
alt#n, I, 52, 120, 147. 165, 185, 360, 371, 399, 504;II, 24, 153, 181, 192, 205, III, 138, 251
altun bakan; alt#n halka,
altunlamak alt#n ndl koyarak bahse girmek, II, 114
altun tar!m byk kad#nlara verilen ungunI, 396
alturmak ald#rmak I, 223
alu eftali I, 122
alu!n yenilen bo$umlu bir bitki I, 138
aluk kel, dazlak, I, 67
aluk kaba, hain, I, 67
alw!rmak at#lmak, s#ramak, I, 226 bkz> elwirmek
ama kz; sapan ve benzerleri gibi ifti ayg#tlar#I, 52
ama hedef, nian yeri, annaI, 52, 333;II, 329;III, 107, 276
amalamak nianlamak, nian almak,I, 299 bkz> emelemek
amal!k nian yeriI, 150
am!r sis, k#ra$#I, 54 bk#
amrulmak (kaynayan tencere, insan solu$u) senmek, ekilmek I, 53, 248, 249 bkz> em-rlmek
amrulmak yat#t#rmak, dindirmek. III, 428 429 bkz> amurtmak, emrlmek
amuy bir eit sar# erikI, 115
amu
doyumluktan verilen arma$an I, 140 bkz> armagan, yarmakan amul sakin, rahat, yava
yava, se$nik, k#m#l damayan; yumuak huylu adamI, 74;III, 131
amurtmak yatitirmak, dindlrmek, se$nitmekIII, 428, 429 bkz> amrulmak, emrlmek
amumak #k#ma veya k#namadan dolay# ap##p kalmak. I, 190
ana ana I, 32, 93, 169, 236, 278, 508;II, 96. 175;III, 18, 33, 210, 212. 272 bkz> aba, apa
ana kkken byk bir anlay# gsteren k#z; anac#kI, 52
analamak ana edinnnek, ana demekI, 311
ana o kadar, yle, yleceI, 63, 88, 332;III, 133, 233
and ant, yemin I, 42, 459
anda orada, onda, ondan sonra I, 109, 125, 130. 341; II, 96; III, 144, 224, 226, 240, 251
andag
byle, yle, o kadar 1. 37,118,164, 200. 321; II, 274; III, 153, 155,186, 247, 271 andan
ondan, ondan sonra, I, 108, 109, 126, 130, 223; III, 422
andgarmak yemin ettirmek, ant itirmek I, 226, 312; III, 423 bkz> aarmak
and!g elek, kalbur gibi eylerln kasna$#I, 118
and!kmak ant imek, yemln etmekI, 42, 243
and!n beylerin hizmetisi; bunlar#n ad# yaz#l# defter,III, 77 bkz> ay
and!n ondan. 1. 60, 281, 317, 323;II, 12, 245,259, 345;III, 436
aa de$ersiz, k#ymetsiz I, 128
aarmak yemin ettirmek, ant iirmekI, 226 bkz> andgarmak
an!
onu, ona,I, 27, 37, 40, 54, 170, 171, 172, 176, 177, 178, 192, 207, 212. 213, 216, 217,
224.225, 226. 260, 261. 262, 264, 266, 267. 268, 271, 275, 276, 282, 284, 287, 299,
301,304. 305, 307, 308, 310. 311, 312, 333, 340, 352, 354, 372, 376, 395, 407, 419,
an!n onun, onunla, ondanI, 155, 285, 301; II, 13, 133, 153, 172, 204;III, 183, 240
an!
onunI, 27, 47, 65, 84, 87, 97,118,126, 143, 164. 173, 176, 178, 179, 182, 184, 186, 192,
196, 197, 200, 207, 209, 211, 213, 217, 220, 223, 226, 227, 229, 231, 233, 235, 237, 242,
243, 247, 255, 264, 267, 268, 273, 283, 284, 290, 291, 296, 310, 315, 320,
anuk haz#rI, 18, 68, 93
anuklamak haz#r bulunmak I, 305
anukluk haz#rl#k, haz#rlanma I, 150
anumak haz#rlanmak III, 256
anum! czam hastal#$#, Elephantiasis I, 137
anunmak haz#rlanmakI, 114, 206;III, 161
anutgan daima haz#rl#kl#, haz#rlayanI, 156
anutmak haz#rlamak I, 215
a bir ku ad#I, 40
a yanakI, 40
a yok, de$ilI, 40
aa ona,I, 352;III, 94
aar
onaI, 35, 48, 68, 69, 79, 89, 93, 94,114, 129, 131, 174, 177, 184, 201, 204, 206, 208, 214,
216, 223, 225. 232, 236, 238, .261, 265, 267, 268, 271, 274, 275, 287, 290. 296, 317, 335,
362. 407, 440, 462, 486, 494;II, 26, 61, 73, 86,117, 123,125,127,130.13
ad!mak yakalamak iin hile yapmak, tuzak kurmak, etraf #n# sarmak I, 311, 401
aduz and#z, bu otun kk #kar#larak at#n karn# a$r#d#$# zaman tedavi edilir I, 115
a!l bsbtn, tamamiyleI, 94, 135 bkz>ala
a!lamak an#rmak (eek)I, 311
a!t rde$e benzer k#z#l renkli bir ku, angut, I, 93
a!tmak a#rtmak, II, 274 bkz> eitmek
a!z an#z, hububat#n biildikten sonra tarlada kalan kke yak #n saplar# I, 94
alamak anlamak I, 290
aut iecek eylerde kullan#lan hunl I, 93
ap nefi ekl gibidir I, 34 ap bu ap ol; ne bu ne 0. I, 34
apa ana I, 86 bkz> aba, ana
aplan s#an cinsinden bir hayvanc#k I, 120
ar kestane rengi, kumral, konural, I, 80 bkz> arsal, ars #l arsik
ara ara, aras#nda. I, 87, 317, 511, 528; II, 17; III, 60
aralamak aralamak, aras#n# bulmak, bar#t#rmakI, 309 bkz> ar#lamak
aran ah#r, at tavlas#,I, 76
aranl!g ah#rl#, ah#r# olanI, 148
ar bri s#rtlan I, 79
ar! heybe I, 124, 231, 250
ardutal hamamotu I, 145 bkz> ordutal, urdutal
argag bal#k avlamak iin kullan#lan ucu e$ri demir, oltaI, 141
argarmak yormak.I, 225 bkz> argurmak argu iki dag aras#, uurumI, 127
argu 1nsan#n aldand#$# nesnelerI, 95 argu ajun; yalanc# (aldatic#) dnyaI, 95
argulamak aras#n# yarmak, gemekI, 317
argun s#an cinsinden, yar#m ar#n uzunlu$unda bir hayvan I, 120
argurmak yormak, I, 486 bkz> argarmak
argurtmak yordurmak I, 229 bkz> argurturmak
argurturmak yordurmak. I, 229 bkz> argurtmak
ar! ar#. I, 87; II, 329; III, 156, 276
ar!g temizI, 12, 18, 63, 66, 103, 230, 237.342, 376 bkz> arr #g
ar!g epeyce, oka,I, 241; II, 328; III, 41
ar!g ;ad#r rts I, 63
ar!glamak i$di etmek; bir ey iinden iyisini semek ve toplamak I, 303
ar!gl!k temizlik I, 149
ar!k #rmak, ark, germe, ka, kanal, I, 7, 65, 302, 375. 382; II, 10, 59, 135. 333, 347;III, 182,299.
ar!k zay#f, c#l#z I, 66
ar!klanmak (su) akarak ark yapmak, su yerde kendine #rmaklar glbi yol ve hendek amak I, 294
r!kl!g nehirli, #rmakl#.I, 147
ar!lamak aralamak, I, 308 bkz> aralamak
ar!lmak yerinmek, kayg#lanmak; kendine k#z#lmak. 11. 123 bkz> irilmek sar#lmak
ar!lmak k#zmak, dar#lmakII, 123
ar!mak temizlemek, temiz olmak, I, 19; III, 252 bkz> ar #tmak
ar!nu gnah I, 134 bkz> rin
ar!nmak temizlenmek istemek ve yunmak; iyilemek; ot tutunmak I, 12, 201
ar! eri, dokuman#n tezgha sar#lm# olan ve uzunlu$una dikine bulunan telleri, I, 61
ar! arkag eri arga, dokuman#n yanlamas#na at#lan ipleri.I, 61
ar!mak aldatmak, birbirin aldatmak I, 182
ar!mak eri arga I, 61
ar!tas!
ar#tacak II, 322 tar#g ar#tas# yr; bu$day ar#tacak yer II, 322 tar#g ar#tas# ne; bu$day
ar#tacak nesne II, 322 tar#g ar#tas# ogur; bu$day ar#tacak zaman II, 322
ar!tgan her zaman temizleyen, ay#klayan I, 154
ar!tgu
ar#tacak II, 321, 322tar#g arutgu yr; bu$day ar#tacak yerII, 321 tar#g arutgu ne; bu$day
ar#tacak nesne, II, 322 tar#g arutgu ogur; bu$day ar#tacak zaman II, 321
ar!t!mak temizlemekte yard#m ve yar# etmek II, 322
ar!tmak temizlemek, I, 19, 208 bkz> ar#mak
ar!tmak
taa$# #karmak, I$di; etmek; ocu$u snnet etmek; erkeklemekI, 208 bkz> eredmek,
eretmek
ar! yag! bal,I, 87;III, 156 bkz> bal
arju akal I, 127 bkz> arzu
arjulayu akal gibiI, 127;III, 401
ark pislikI, 42 temilr ark#; demir bokuI, 42
arka arka, s#rt; s#k#nt#l# anlarda yard#m eden kii, yard#mc#.I, 123, 128, 139
arkaak a$#za il ak#tmak iln kullan#lan ii delik bir ayg#t, ak#t#na.I, 144
arkag arga; bez, hal#, kilim gibi eyler dokunurken enlemesine at #lan ip veya iplik,I, 118
arkalanmak arka (yani yard#mc#) sahibi olmak; bir eye s#rt#n# vermek, dayanmak I, 297
arkamak yoklamak, aray#p taramak, I, 283, 284
arkar boynuzundan b#;ak yap#lan dii da$ keisi I, 117, 214, 421
arkamak yk yklemekte yard#m etmek;arka arkaya gelmek (#kmak) I, 237, 395
ark!n gelecek y#l, br y#l, I, 89 bkz> arkun
ark!n izi gelecek y#l, br y#l I, 89
ark! kervan; yurdundan uzak d;m; olan birine gnderilen kimse, eli, haberci, mektupI,97
ark! by, afsunI, 249 bkz> arwa, arw#
arku! iki kii aras#nda ara olan; evlenme zaman#nda dnrler aras#nda gelip giden ki iI, 141
arkuk iki duvar veya iki direk aras#na apraz olarak konulan a$a I, 109
arkuk ayk#r# I, 109
arkuk kii sz dinlemez, kalp, inat# klmse I, 109
arkuklanmak haylazl#k etmek, dikbal#l#k etmek I, 315
arkun yaban ayg#r#yle evcil k#sraktan olan atl, 107
arkun gelecek y#l, br y#l,I, 108 bkz> ark#n
arkun izi gelecek y#l, br y#l I, 108 bkz> ark#n izi
armagan h#s#mlara doyumluktan verilen belekI, 140 bkz> amu, yarmakan
armak yorulmak, dermans#z kaln#akI, 148, 149, 172
armak aldatmak,I, 172;III, 62 bkz> armak tewmek, armak yuwmak
armak tewmek hile yapmak, aldatmakI, 172;III, 62 bkz> armak, armak yuwmak
armak yuwmak hile yapmak, aldatmakIII, 62 bkz> armak, armak tewmek
armut armutI, 95;II, 284
armutlanmak armutlanmak.I, 312
arpa arpa,I, 123, 343;II, 121, 316
arpagan arpaya benzer baa$# bulunan, evini bulunmayan bir bitki, I, 140
arpalamak arpa vermek I, 316
arpalanmak arpalanmak, arpa sahibl olmak I, 296
arr!g pek temiz.I, 143 bkz> ar#g
arsal kumral, konural, I, 105 bkz> ar, ars#l, arsik arsal sa; k#z#la alar sa, kumral sa I, 105
arsal!k hem erkekli$i hem diili$i olan bir hayvan, asl #k I, 159
ars!kmak aldanmak I, 21, 242
ars!l kestane rengi, kumral, konural I, 80 bkz> ar, arsal, arsik
arsik kestane rengi, kumral, konural I, 80 bkz> ar, arsal, ars #l
arslan arslan I, 75, 81, 125,153, 231, 308, 409; II, 146, 289, 312; III, 5, 92, 263, 282, 412, 418
arslanlayu arslan gibi, arslan#ms# I, 142; II, 13, 138
arsu de$ersiz ey I, 127
art
s#rt, dag beli ve s#rt#; sarp yer, yoku; boyun, tepe I, 42, 247, II, 27, 179; III, 4, 143, 197,
261 art sa; arka sa I, 42
artak bozulmu, bozuk, I, 119; II, 40
artamak bozulmak, ktlemek. I, 272; II, 17; III, 358
artamak birbirini bozmak, I, 230, II, 219
artatmak bozmak, harap etmekI, 203, 260;II, 360
art!g ykletilen ykn bir dengi,I, 98
art!g kad#n m)ntan#, ggslk.I, 98
art!lmak
yklemek, binmek; ard#lmak, bir binit zerine ba# bir tarafa ayaklar# bir tarafa gelmek zere
heybe gibi ard#lmak; eriilmek.I, 244;II, 335
art!nmak ykletmekI, 250
art!mak bir eyi hayvana ardmak ve ykletmekte yard#m ve yar# etmek,I, 231
artlamak enseyi tokatlamak, sille vurmak, III, 443
artmak artmak III, 425
artu ard#, Juniperus I, 95, 377, 412, 424
artulanmak ard#lanmak, ard## ok olmakI, 312
artuk fazla, ziyade,I, 99;II, 137
artuklanmak a#r# gitmek,I, 313 arturmak artirmak; a#r# gitmek. I, 219
artut
arma$an, beylere vb byklere at ve benzer eylerden verilen arma$an ve belek l, 109,
114, 182
arubat temirhindi, tamarinde I, 138
aruk yorgun I, 66. 148, 259, 298;II, 28
aruklamak dinlenmekI, 304, 305
arukluk yorgunluk,I, 150;II, 316
arumdun boya I, 138
arumak erimek,I, 182 bkz> erilmek
arut kuru, soluk,I, 50, 133 bkz>urut arut ot; bir y #l nceden artan kuru ot I, 50;II, 133
arwalmak by yap#lmak, afsunlanmak I, 249
arwamak by yapmak, afsunlamak I, 283
arwa by, afsun I, 283 bkz> ark#, arw#
arwamak birlikte by veya afsun tekerlemesi, duas # sylemek I, 236, 237
arw! by, afsun, I, 249 bkz> ark#, arwa;
arzu akal III, 401 bkz> arju
arzulayu akal gibi III, 410
as kak#m, hermelinI, 80 bkz> az
as cariyelere verilen bir adI, 80
as!g fayda, kazan, krI, 64, 494; 111. 13
as!gl!g faydal#, kazanl# I, 147
as!lmak as#lmak I, 196
as!lmak uzamak, uzat#lmak,I, 196 bkz> esilmek
as!nmak blr ;eyi ekmek, germekI, 201 bkz>esinmek
as!mak as#mak, asmakta yard#m etmek I, 184
asl!nmak bir ey bir eye tak#lmak,I, 258, 259 bkz> eslinmek
asmak asmak,I, 173
asarmak haylazlamak, iten uzakla;mak I, 289
asra alt, aa$# I, 126
asr! kaplan; kaplan gibl iki renkli, I, 126 bkz> esri asr # y##g; iki renkli ipI, 126
asrumak aks#r#mak. I, 234
ast sokak,I, 42
ast!n aa$#, alt I, 108
asturmak ast#rmak I, 220, 221
asurgan ok aks#ran I, 156
asurmak aks#rmak I, 178
asurtgu aks#rtan III, 442
asurtguk anlay#;l#, ak#ll# III, 442
asurtmak aks#rtmak III, 442
a kenet I, 80
a
yemek, a I, 20. 45, 75, 80. 93, 102, 156. 210, 227, 310, 318, 372. 443, 515, 516;II, 18, 73,
74, 130, 147, 158, 191, 241, 278, 299,308, 309;III, 31, 37, 61, 64, 67,116,133,185, 186,
249, 257, 261, 264, 270, 368, 382, 391, 397. 439
aa tencere,III, 382 bkz> a#, ei
aak aa$#; da$ dibiI, 66
aaklamak aa$#lamak, kk saymakI, 305
aamak yemek, a 701116^III, 253, 261
aatmak yemek yedirmek I, 210
abar saman, kepek ve ot gibi eyler kar#t#r#-l#p #slat#tarak haz#rlanan hayvan yemi I, 117;II, 351
ag!nmak a#nmak I, 254
a!
tencereI, 52,116, 223, 248, 258, 313, 323, 327, 357, 409, 411, 514, 518;II, 12, 72, 78, 178,
201, 253, 302, 333, 356, 357; III, 142,191 206, 249, 280, 409, 430 bkz> e i, aa
alaka alara, yemeklere. II, 54
alalmak kap kenetlenmek I, 295
alamak kap kenetlemekI, 80 ,268
alatmak kap kenetletmekI, 265
al!k a evi, mutfak, yen#eklikI, 114, 373; II. 204 bkz> tar #g
amak a#nak, bir tepeyi br yana gemekI, 173; III, 261
anu nce, evveL I, 130
arulmak a#r#lmak, tepeden a#r#lmak I, 247
asamak tepeyi amak istemek; yemek yemek istemek I, 277
asatmak yemek arzulatmak I, 262
atal ogul birinin en son ocu$u I, 105
au k#rm#z# toprak, a;# topra$#I, 89
auk insan#n a#$#, topu$u; topuk kemi$i,I, 66
auk demir bal#k, tulgaI, 67 bkz> yauk, y##kl#g
aukmak zlemek . I, 191; II, 165
aukmak zlemekI, 191; II, 165
auklamak a#k kemi$ine vurmak I, 305
aulmak rtlmek, rtnmek I, 197 bkz>elmek
aumak komak, amakI, 123
aunmak gemek, amakI, 202
autmak rttrmek-I, 210 bkz> etmek
at ad, isim, unvart, lakap, I, 78; III, 77, 250, 367, 384
at
atI, 16, 34, 53, 80,104, 115, 123, 147,178, 184, 201, 203, 206, 225, 244, 255, 273, 275,
276, 278, 285, 289, 292, 296, 297, 300, 322, 324, 326, 329, 338, 343, 361, 363, 390, 395,
406, 417, 426, 427, 430. 436, 446, 458, 461, 470,472,481,483,491, 507, 513,
ata baba, ata, I, 32, 86, 206. 288, 508; II, 80; III, 87, 210, 383
ata byklk gsteren ocuk I, 52; II, 80 ata ogul; byliklk gsteren ocuk I, 52
atak!
babac#$#m anlam#na sevgi bildiren bir sz, I, 136, 262, 445; II, 120, 178, 196, 311; III, 87,
210, 212, 272, 291
atamak takma ad (lakap) vermekIII, 250, 374
atan i$di; edilmi deveI, 75
atanlanmak i$di deve sahibi olmakI, 295
atanl!g i$di edilmi devesi olan kimseI, 148
atasagun hekim, doktor I, 86, 403
atatmak atlamak, (tay) at olmak I, 206, 207; III, 158
at b!rk!g!
at#n ve ee$ln genizden ses #kar-mas#. I, 33, 35, 53, 74, 94,128,155,164,167, 173, 175,
176, 199, 225. 227. 229. 267. 291, 302. 304, 307, 309, 316, 328, 333, 363, 367, 381, 441,
461, 472, 486, 515;II, 3, 13, 20. 21, 74, 78,92,118.137,140. 149, 150, 177,
atgak kar#nda blriken sar# su hastal#$#, kay g#dan yz sararmas#.I, 118
atgak sar# renkte blr bitki,I, 118
atgarmak ata bindirmekI, 225
at!lmak at#lmak; (iek) a#lmak; herhangi bir ey bsbtn aynlmayarak a#lmak.I, 21, 193
at!m at#c#, nianc#,I, 75;III, 379 at#m er; nianc#, lyi atan adam,I, 75
at!m at#, at#mIII, 59
at!nu at#lanI, 133
at!nmak bir tarafa at#lmak, yuvarlanmak; atar gibi grnmek I, 199
at! at#ma.I, 60
at!gan daima at#an,I, 157
at!mak at#makI, 180
at!z iki dere aras#ndaki su geecek setI, 54 bkz> etiz
at!zlamak ark amak; set yapmak; topra$# paralara ay#rmak, evlek yapmak,I, 301 bkz>etizlemek
at!zlanmak (tarla hakk#nda) maalaya ay#rmak, sulanmak ve ekilmek iin paralara ay#rmakI, 292
at kam!s! at siki I, 417
atlanmak
ata binmek, atlanmak; bir eyin zerine #kmak, atlamak, at haline gelmek, I, 255, 256,
285, 353;II, 254
atlamak at ortaya koyarak bahse girmek, at # ndl koyarak yar# etmek,II, 114, 226
atl!g adl#, unvanl#; ulusun by$,I, 79
atl!g atl#, svari.I, 97, 166;II, 175; III, 37, 64, 435
atmak
atmak,I, 21,116,129,160, 170, 236, 237, 280, 403, 528;II, 20 26, 221, 226, 303, 306, 326;III,
106, 356, 370, 374
atsamak atmak istemek, I, 275, 280
att!rmak att#rmakI, 217
av avI, 32
av emir verenin emrini tan#mamay# bildirir bir edat,I, 40
av()n agaI, 84
avlamak toplanmak, y#$#lmakI, 240 bkz> awlamak, ewlemek
avut avuI, 83 bkz> adut
aw avI, 81
awa ac#mak bildiren bir kelime I, 89
awalamak (kar##kl#k #kt#$#nda) toplamak, mek I, 310 bkz> awmak, awlamak
aw! avc# I, 63, 311, 425
aw!ga kocam# kli, ihtiyar adam I, 143
aw!lku
k#rm#z# meyveleri olan ve meyvesinin suyu tutmaca kat #lan, gz a$ns#na il yap#lan ve
elbise boyanan bir a$aI, 489 bkz>af#lgu
aw!n al#ma, avunmaI, 132; III, 449
aw!nu avunulan, al##lan I, 134
aw!nmak al#mak, avunmakI, 132, 202, 263
awlalmak avlanmak,I, 295, 296 bkz> awlanmak
awlamak avlamakI, 287, 421;II, 45
awlamak toplanmak, mekI, 287 bkz>awmak, awalamak
awlanmak avlanmak,I, 298 bkz> awlalmak
awlamak toplanmak, y#$#lmakI, 240 bkz> avlamak, ewlemek
awlamak evini ortaya koyup kumaroynamak,evini ndl koymak,I, 240, 241 bkz> ewle mek
awlatmak avlatmakI, 263, 265
awmak
toplamak, mek; etraf#n# evirmek, avlanmak,I, 174, 310;II, 137; III, 401 bkz>
awalamak, awlamak
awran demirci oca$# biiminde yap#lan ekmek f#r#n#.I, 109
awr!nd! k#r#nt#, dkntI, 145
awujgun deri sepilenen palamut a$ac# meyvesi I, 157
awurta daya, st nine II, 144
awus mum, balmumu I, 59 bkz> law
awya ayva I, 114, 311
awzur! bu$day ve arpa unu glbi eyler kar#t#r#larak yap#lan ekmek, kar##k ekmek, I,145
ay
y#l#n on ikide biri olan zaman; gkteki ay, kamer I, 82, 258. 259, 270. 288, 348, 507; II,
5,143; III, 33 ay evi
ay buyru$u tan#mamay# bildiren bir sz,I, 40
ay hitap edat#I, 74
ay turuncu renkte ipek kumaI, 40
ay beylerin hizmetisi, klesi; bunlar #n ad# yaz#l# defterII,193; III, 77 bkz> and#n
aya avu ii, aya I, 85, 348
ayag lakap, takma ad, I, 271
ayak
anak, kse, kadeh,I, 80, 84, 178, 265, 286. 295, 324, 375, 497; II, 17S, 346, 446; III. 15,
143, 296. 306, 371, 397 bkz> anak
ayak ayakI, 84 bkz> adak, azak
ayak! kseci, anak#,III, 296
ayakl!g kaseliIII, 50
ayalamak el ayalar#n# birbirine vurmakIII, 328
ayamak lakap vermek; korumakI, 271
ayas ayaz; klelere verilen adlardan,I, 123
aya kk a#k hava,I, 123
aya yersg yarasaIII, 433 bkz> yar#sa
ayba (er) kel (adam)I, 116
ay bitigi askerin ad#yle az#$#n#n yaz#ld#$# defterI, 40
ayd! ayd#n, ay ayd#nl#$l.I, 117
ayg!r ayg#r III, 122 bkz> adg#r
ay!g ay#,I, 84 bkz> ad#g
ay!g
"ne iyi, ne fena" yerine kullan#lan bir edat, iyi ve ktye dellet eden kelimelerde pekitme
edat#I, 84
ay!k vaat, sz vermeI, 84;II, 45
ay!lmak sylenmekI, 268
ay!tgan soranIII, 52
ay!tmak sylemek, sormak,I, 215, 216
ayluk ayluk yle yle I, 113
aymak
sylemek I, 36, 37, 52, 88, 89, 93, 94, 109, 110, 118. 174, 207. 321, 339, 352, 367, 377.
419, 492. 494;II, 45. 105; III, 80, 158, 208, 212, 218, 245, 357, 363, 368, 375
ayran ayran I, 120
ayr!k ayr#k otuI, 113 bkz> adr#k
ayr!mak ayr#mak, birbirinden ayr#lmakI, 233. 234, 270 bkz> adr#mak
ayru baka,I, 126
ayruk baka, ayr#. I, 113, 417 bkz> ad#n, ad#n, adruk, edin
ayt!g hltap; hat#r sorma I, 113 bkz> ayt#
ayt!lmak sorulmak; sylenmekI, 270
ayt!nmak sormay# kendi stne almakI, 270
ayt! hat#r sorma I, 113 bkz> ayt#g
ayturmak syletmek I, 269
az uzunlamas#na izlk, t#rnak yaras#,I, 71 bkz>ezik, iz
az kak#m, I, 80 bkz> as
az azI, 75, 80
azak ayakI, 32 bkz> adak, ayak
azak nereden ve kimden geldi $i belli olmayan okII, 20 bkz> azuk
azgan
ku burnu, yaban gl; a$alar#n en kts olup gl glbl sar #, beyaz iek1eri olan bir
a$ac#k, kpe gibi k#rm#z# meyveleri olur I, 439
az!g az# diiI, 64
az!glamak az# dilyle #s#rmak; az# diine vurmakI, 304
az!gl!g az# dii belirmi olanI, 147
az!lmak az#lmak. I, 196
az!mak s#zmak; grltden a$#r duyar olmak,III, 253
az!tgan daima yoldan #karan, azd#ran,I, 155
az!tmak yoldan #karmak, az#tmak I, 208, 209; II, 234
azlanmak az#msamak, az grmek I, 297
azma taa$#n#n derisi yar#ld#$# iin aamayan ko I, 130
azmak azmak, yoldan #kmakI, 93, 173
azrak daha az,III, 361
azu iki eyden birini dilemeyi anlat #r, yahut,veya I, 88, 429
azuk az#k,I, 7, 16, 66, 342. 381
azuk
yolunu kaybeden, nereye gltti $i ve nereden geldi $i belli olmayanI, 66 bkz> azak azuk ok;
nereden geldigi ve kimin att #$# belli olmayan ok azuk munk; kaan, yoldan #kan, azanI,
66
azuklanmak az#k sahibi olmak,I, 294
azuklug az#$# olan, az#kl#I, 148
azukluk az#kl#k, az#k iin haz#rlanm# eyI, 150, 274
baak Isa'l#lar#n (H#ristiyanlar#n) orucu, pehrizi 1, 411
ba!g and, szleme.I, 371 bkz> b##g, b#gas
ba!g k!lmak andlamak, ahidlemek. I, 371
badar grltl ses anlatan bir kelime, tekrarlanarak kullan #l#r, "pat#r pat#r" gibidir l, 360
badar k!lmak sesle arpmak, itmek I, 349
badgamak grete ayak yakalamak, elme vurmak, III, 288, 289 bkz> bagdamak
bad! asma arda$# I, 502 bkz> bad#
bad!l!k y!ga zm asmalar#na ardak yap#lmak zere ayr#lan aga, I, 502
bad! asma arda$#, I, 295 bkz> bad#
badrarn bayram, sevin ve e$lence gn III, 176 bkz> bedrem, beyrem
bag ba$, d$m, ba$lanacak ip vb.; odun vb, ba$lamlar# I, 409; II, 21; III, 152, 153
bag ba$, zm asmas# III, 152, 212
bagdamak
grete sarmaya almak, sarmalamak, ayak yakalamak, elme vurmak,II, 364;III, 276, 277,
289 bkz> badgamak
bagdatmak grete sarmaya ald#rmakII, 327, 364, 365
bag!r bag#r; karaci$erI, 272, 360;III, 85, 255 ya bagr #; yay#n orta yeri,I, 360
bag!rak eek semeriI, 502
bag!rdak kad#n g$sl$ .I, 502
bag!rlak "ba$#rtlak" denen ku, Pterocles, 1, 503, 505
bag!rlamak ba$r#na vurmak; yay#n tutamag#n# dzeltmekIII, 331
bag!rlanmak p#ht#lamak, akar ey koyulamak, II, 264
bag!rl!g kimseyi dinlemeyen I, 494 bedk
bag!rl!g
bag!rsak merhametli; gnl al#c# I, 502
bag!rsamak can# ci$er istemek III, 332
bag!rsuk ba$#rsak I, 502
bag! parmaklar#n ve baka uzuvlar#n ek yerleri; kam# ve benzerlerinin bo$umlar#, I, 367
bag!lalmak ba$#lanmak III, 344 bkz> bag#lanmak
bag!lamak ba$#lamak III, 334, 355
bag!lanmak ba$#lanmak III, 344 bkz> bag#lalmak
baglamak ba$lamak III, 292, 309 bkz> boglamak
baglanmak ba$lanmak II, 238 bkz> boglanmak
baglatmak baglatmak, bohalatmak, II, 341
bagna merdiven basama$# I, 434
bagram kum geni byk kumluk yer, I, 484
bagr!kmak ba$r# (ci$eri) g$s kemiklerlne yap#mak II, 227
baka kurba$a, I, 73; III, 226 mri$z baka; kaplumba$a III, 226
bakauk bakan#n kltmesi, kk baka;e$e kemi$i lle kol aras#ndaki et paras# III, 226
bakan halka, toka I, 399, 432 bkz> k#lide altun bakan; alt#n halka I, 339
bakanak atal t#rnakl#lar#n iki t#rnaklar# aras# ve iki t#rnaktan her biri III, 177 bkz> bakayak
bakanl!g halkal#, tokal#,I, 499 bakanl#g kad#; halkal#, tokal# kay#I, 499
bakanuk at t#rnaklar#n#n ortas#ndaki tmsecik et paras#III, 177 bkz> bakayuk
bakaturmak baka durmak I, 73
bakayak atal t#rnakl#lar#n iki t#rnaklar# aras# ve iki t#rnaktan her blri III, 177 bkz> bakanak
bakayuk at t#rnaklar#n#n ortas#ndaki tmsecik,et paras#III, 177 bkz> bakanuk
bak!g bakma, bak# I, 373
bak!lmak bak#lmak II, 131
bak!nmak bir eyin sonuna bakmak ve dnmek; beklemek, II, 142, 160
bak!r in paras#I, 361
bak!r bak#r- I, 360
bak!rl!g bak#rl#, I, 495 bak#rl#g tag; bak#rl# dag I, 495
bak!rmak ba$#rmak III, 186
bak!r sokum Merih y#ld#z#I, 361, 398;III, 40
bak! bak#, bak#ma, gzle birbirine bak#I,367
bak!gan herkese gz ucu ile bakanI, 519
bak!mak bak#mak (gz ucu ile)I, 170, 183; II, 103
bak!tmak bakt#rmak, bak#tmak II, 308
bakku tepe, ykseke yer III, 226 bkz> baku
baklan kuz! taze ve semiz kuzuI, 444
bakmak bakmakI, 102, 192, 340, 425;II, 16, 26, 33, 144, 250. 292; III, 23, 194. 272,295, 440
baku tepe, ykseke yer, yoku III, 219, 226 bkz> bakku
bakurmak bakt#rmakII, 83
bal bal,II, 267, 354; 111.103,156. 338 bkz> ar # yag#
bala ku ve hayvan yavrusu II, 274;III,91, 232
bala bir adam#n ilerinde (ok kere iftlik i lerlnde) yard#mc#s#, #ra$#III, 232
balalamak ku yavrulamakIII, 92
bal!k bal#k, s#v#k amur 1. 248, 267
bald!r a$# ba#nda yap#1an i ya da ilk olarak meydana gelen eyI, 456
bald!r veyI, 456 bald#r ogul; vey o$ul1, 456 bald#r k#z; vey k#zI, 456
bald!r da$#n burun gibi #kan yeriI, 456
bald!r kuzu llk do$an kuzuI, 456
bald!r tar!g ilkbahar ba#nda ekilen ekinI,456
bald!z kar#n#n kendinden kilk k#z kardei1, 457;III, 7
baldu balta,I, 14, 418;III, 421
bal!g yaral#,I, 192, 242, 252, 407
bal!k amurI, 248 bkz>
balk bal!k kale, ehirI, 379
bal!k bal#k 1. 73, 379;II, 216, 231, 233, 349
bal!k!n bal#k#l kuu,I, 512
bal!klanmak bal#klanmak; amurlanmak; bir yerde kale yap#lrnakII, 265
bal!kl!g amurlu yer,I, 498
bal!kl!g bal#$# olan, bal#kl#I, 498, 501
bal!kmak yaralanmakII, 119
bal!ksamak bal#k yemek istemek III, 334
balk amurI, 379 bkz> bal#k
balmak ba$lanmak,II, 27 bkz> banmak
balu balu ninniIII, 232
bamak ba$lamak; rg yapmak,III, 224, 247, 250
bandal
a$atan omuz ba# eklinde #kar#lan para, bunu ocuklar al #p yakarlar, geceleyin kzn
blrbirlerine atarlar, Buna "ot bandal" denir evgen oyununda oynan #r.I, 482
banmak ba$lanmak,II, 27 bkz> balmak
banz! ba$ bozulduktan sonra asmalar#n zerindeki zm k#nnt#lar#, nefernemeI, 422
ba ba$#rmaIII, 355
bar var, mevcut.I, 44, 47, 84. 320, 341, 360,373, 375, 427; II, 28, 40; III, 15, 147
bar bykIII, 147
baragan ok varan, ok gidenI, 24, 33
barak ok tyl kpek 1. 377
barakl!g kpe$i olan kiiI, 497, 501
baras! var#lacak, gidilecekI, 33 baras# yr; gidilecek yerI, 33
bara btn, hepI, 210, 236, 399, 417; II, 213, 216, 312;III, 322
bar!n
ipekli kumaI,153,175, 216, 358, 509; III, 17, 28. 143, 156, 335, 338, 394 yolak bar #n; ;
yol yol izgili ipek kuma III, 17
barda! gidici, varan I, 24; II, 32, 48. 49
barduk! vard#$#, var## II, 42; III, 309
bargal! kald! gideyazd# I, 22
bargan mersin a$ac# yemii I, 438 bkz> bazgan
bargan varan, giden, gidicl II, 53
bargu var#lacak, gidilecek, I, 33;III, 211 bargu yr; gidilecek yerI, 33
bargu! var#c#, gidiciII, 49, 54
barguluk gitmeyi hakeden (kimse)I, 24;II, 56
bar!g kokmu ey (yaln#z kullan#lmaz)I, 372bkz> b#r#g
bar!g gidi I, 24, 26, 27, 371;II, 55, 57, 58
bar!gl! varmay#, gitmeyi, dileyen; varmak, gitmek zere olan (kimse)I, 25;II, 57
bar!gsamak varmak, gitmek istemekI, 281;III, 333 bkz> barsamak
bar!lmak var#lmak, gidilmekII, 130, 139
bar!ms!nmak gider gibi grnmekII, 258,259, 260
bar!nmak gider var#r grnmekII, 141, 158
bar!nmak ayba# kan# boanmakII, 141
bar!l!g var#lan, gidilen (yer); konuk odas#, I, 370
bar!mak birbrine gitmek, gitmekte yard#m ve yar# etmekII, 94
bark bark, mlk-III, 333
bark!n kii kendini yolundan hi bir eyin al#koymad#$# yolcuI, 440
barl!g mall#, zenglnIII, 438
barmak peyda olmak; vermekIII, 155 bkz> brmek
barmak
varmak, gitmek. I, 20, 22, 24, 26, 27, 37, 38, 40, 43, 46, 66, 74, 85, 87 ,88, 96,134,167,
281, 294, 319, 327, 340, 354, 371, 384, 392. 398, 399, 403, 423, 430, 435, 445, 484; II, 6,
31, 32, 34, 35, 36, 38, 40, 42, 43, 45, 46. 47, 49, 53, 55, 58, 59, 60,
bar mu var m# I, 430, 462
bars pars,I, 344 bkz> pars
bars pire, bit gibi ha/vanlar#n #s#rmas#ndan has#l olan kabartiI, 348
barsamak varmak, gitmek istemek,I, 281 bkz> bar #gsamak
bars bolmak kabarmak, I, 348
bars y!l! Trkler'in on ikili hayvan takvimindeki y #llardan biri, pars y#l#.I, 344, 346
bart su iilen bardak; arap ve benzeri ak#c# nesnelerin ls I, 341 bkz> yart
bart burt tutmak ans#z#n her yandan yakalamak,I, 341 bkz> yart yurt tutmak
barturmak vard#rmak, gndermek I, 20; II, 171, 179; III, 424
baru! var#c#, gidici II, 52
bar yigde iri i$de, Zizypha rubra III, 147
basa sonra III, 224
basan l gmldkten sonra yenilen yemekI, 398, 399
basar da$ sar#msa$# I, 360
basarl!g tag sar#msakl# da$ I, 494
bas!g gece bask#n# yap#lacak olan ve ans#z#n dman#n yakalanaca$# yer I, 372
bas!kmak
dman taraf#ndan bas#lmak II, 116 bkz> bass#kmak bas#nak er zay#f grlen, nem
verilmeyen adam I, 501
bas!nmak zay#f grmek; basmak; kahretmek, II, 116, 142, 165
bas!mak basmakta yard#m etmek II, 100,101
basmak basmak, zerine kmek, y#krnak I, 434,516; II, 10,74,119,165
basruk bask#, basr#k I, 466
bass!kmak bas#lmak, bask#na u$ramak, II, 116, 119, 228 bkz> bas#kmak
basturmak bast#rmak; ba$lamay# ve bast#rmay# emretmek; bast#r#lmak II, 171
basu demir tokmak, III, 224
basurmak bast#rmak, II, 77
basut yard#m; arka; ac#yan; yard#mc# I, 354,459
ba
ba I, 59, 70, 100. 102, 107, 125, 160, 171,179, 193, 259, 273, 274, 290, 305, 307, 313,
336, 349, 384. 397, 399, 439, 492;II, 24, 105, 112, 135, 152, 153, 178, 179, 191, 233, 234,
281, 283, 293. 312, 326, 356; III, 9, 58, 64,126, 133, 151. 169, 217, 230
ba yaraI, 191, 192, 272. 386;II, 72, 240, 291, 294, 317; III, 53, 62, 85, 96, 151, 283, 301,406
baak
okun veya m#zrag#n ucuna geirilen demir, temren; ok temreni, ok ba;a$# I, 378; II, 14, 129,
328; III, 220
baak pabu, I, 378; III, 417 bkz> bamak
baaklamak baak, demir u takmak,III, 337
baaklanmak ok temrenlemek, oka temren tak#lmakII, 264. 265
baakl!g bal#, temrenliI, 497
baamak kertik yapmak, kertiklemek; agalar birbirine dayal # olarak konmak .III, 265,266
bagak oyluk kemiklerinin stI, 470
bagan 50-100 r#tl a$#rl#$#nda byk bir bal#k I, 438
bag!l ba# ak I, 481 bkz> ba#l bag#l y#lk#; ba# ak, drt ayakl# hayvan I, 481
ba!l
tepesinde beyaz# bulunan. I, 392 bkz>bag#l ba#l koy;tepesinde beyaz# bulunan koyun I,
392
balag ba#bo, b#rak#lm# I, 461 balag y#lk#; ba#bo b#rak#lm# hayvan I, 461 bkz>bo y#lk#
balamak balamak, k#lavuzluk etmek, komutanl #k etmek, III, 291, 292
balanmak balanmak; ynelmek; hayvan da$a do$ru srlmek; baaklanmakII, 238;III; 235
balatmak balatmak,II, 341
bal!g bal#,III, 227
bal!g yaral#II, 172
bamak pabuI, 378, 466;III, 417 bkz> baak
bamaklanmak bamak sahibi olmak, II, 274
banak er ba#nda tulgas#, e$ninde z#rh# olmayan kimse I, 466
batar orakI, 455
batga zerinde klh yapmak iin ynve kee kesilen tahtaI, 424
bat!g batak; #rmak ve #rma$a benzer ;eylerin derin olan yerleriI, 371
batlamak kolalamak III, 291 bkz> patlamak
batmak batmak, gzden kaybolmak,I, 528; II, 128, 293, 294
batman batman I, 444
batmul kara bibere benzer bir bitki, dar flflI, 481 bkz> bibIi, butmul
batrak ucuna bir ipek paras# tak#lan m#zrak I, 465 bkz> bayrak
batru bulan#k, koyulam# (orba vb hakk#nda),I, 459 batru suw; bulan#k suI, 459
batrumak birbirini bat#rmak, bat#r#mak.II, 203
bats!g bat#, garpI, 463 kn bats#g; gn bat#s#I, 463
baturgan saklayan (kimse)I, 515
baturmak saklamak; bat#rmak; ba$latnnak II, 73;III, 192
bay zengin, I, 349; III, 158, 239
baya az nce,I, 37
baybayuk kelebek kuuIII, 179
bay!k do$ru sz III, 166
bay!n koyu k#rm#z#, gelincik ie$i rengi III, 20 bkz> yipin, yipkil, yipkin
baynak pislik, gbre. III, 175
bayrak bayrak II, 205; III, 183 bkz> batrak
bayumak zenginlemek, zenginlemek. III, 274, 406
bayutmak zenginletn#ek II, 325
baz yat, yabanc#, garip. III, 148, 159 bkz> yat
bazgan mersin a$ac#n#n yemii I,''18bkz>bargan
be koyun melemesi bildirir III, 206
beel snnet edilmi kad#n; had#m edilmi erkek; i$di edilmi at ve baka hayvanlar 1. 392
bekem
almet, belge; ipekten veya yaban s#$#r# kuyru$undan yap#lan almet olup sava gnlerinde
yi$itler tak#n#rlarI, 483 bkz> perem
bekemlenmek sava gnnde ve baka gnlerde belge tak#nmakII, 277
bekm evin sofas#I, 484
bedk byk,I, 93, 360, 385, 499. 500 bkz>bedk
bedklemek byk saymakIII, 340
bedmek bymekI, 319; III, 359
beder burhan heykel I, 436 bkz> bedez burhan, burhan, furxan
bedhez burhan heykel I, 436 bkz> beder burhan, burhan, furxan
bedizlig ew ssl ev I, 507
bedmek gz zay#f grmek III, 439
bedrem
bayram, sevin ve e$lence gn. I, 263, 484; III, 176 bkz> badram, beyrem bedrem yr
gnl aan yer I, 484
bedk byk I, 94 bkz> bedk
bedtmek bytmek, II, 300, 301
beg
bey, koca, evli erkek, I, 22, 35, 48, 49, 54, 64, 70, 78, 81, 82, 89,97,103, 168, 178, 182,
185, 199, 206, 212, 240, 249, 260, 274, 285, 287, 296, 300, 301, 302, 304, 320, 358, 362,
376, 378,421.424, 428,462,466, 486, 521;II, 8, 9, 10, 19, 21, 38, 75, 84,
bege beyce$iz (kltme ile birlikte ac#ma ve sevme bildirir I, 357
beglemek bey saymak, bey diye ad vermekIII, 292, 293
beglenmek kad#n evlenmek, koca sahibl olmak, koca edinmekII, 239, 254
beglig beylikI, 362
begsik bey gib#, beye benzer,III, 128
bek muhkem, kavi, pek, sailam, s#k#I, 333, 349, 455;III, 11 bkz> berk
bek beke tekinlerin san# I, 357
bekimek pekmek, sa$lamlamak. II, 105 bkz> bekmek
bekitmek pekitmek, sa$lamlat#rmak II, 309 bkz> bektmek
beklemek
beklemek, gzetmek; saklamak, hapsetmek; pekitmek; kapatmakI, 504; III, 292, 445 bkz>
berklemek
beklenmek bekimek, sa$lamlamak; kapanmak, kapat#lmak; saklannnakII, 239
beklemek
muahede yapmak, ahitlemek; kapatmakta yrd#m etmek; beklemekte, gzetlemekte
yard#m etmek,II, 203, 204
bekletmek ba$latmak; hapsettirmek; bekletmek, gzettirmekII, 341
bekmes pekmez I, 440, 459 bkz> pekmes
bekni bu$day, dar#, arpa gibl eylerden yap#lan iki; bozaI, 434;III, 60, 81
bekremek pekimek. III, 278 bkz> bekri mek
bekrimek peklimekIII, 278 bkz> bekremek
bek turmak yerinde, sa$lam durmak,I, 455
bekmek berkimekIII, 270
bekmek pekimek, sa$lamlamak.II, 105 bkz> bekimek
bekt gizli, sakl#III, 8 bkz> yaut (yaln#z kullan#lmaz "yaut" ile birlikte gelir)
bektmek pekitmek, sa$lamlat#rmak.II, 309 bkz> bekitmek
belek
arma$an, konu$un h#s#mlar#na getirdi$i arma$an, bir yerden baka yere gnderilen
arma$an.I, 385, 408
belklemek arma$an k#lmak, vermek, hediye etmek,I, 307;III, 340 bkz> beliklemek
belelmek batmak, bir eye bulanmak,III, 196
belemek koyun melemek III, 206, 270
belg almet, nian, im, belge, I, 427, 428
belglg belli- I, 354, 384, 528; II, 40; III, 160
belgrmek meydana #kmak, belirnnek, a#$a #kmak 1. 387;II, 172
belik yara yoklamak iin kullan#lan mil I, 385
belik fitl, kandil fitill I, 267, 385; II, 323
beliklemek arma$an k#lmak I, 304 bkz> beleklemek
beliklik kebez fitillik, fitll yapmak iin haz#rlanm# olan pamukI, 510
beli dman gelmesi yznden halka den rknt ve korku III, 370
belii ok korkak, ok rkek III, 371
belilemek
belinlemek, korku ile uykusundan s#ramak, hayvan habersizce bir eyden korkup
s#rayarak rkmek, III, 409
bel k!lmak bir kimseye dile$inden ok yemek vermek III, 133
ben ben I, 31, 339 bkz> men
benek bak#r para,I, 386
benek tane, habbeI, 386
berge kam#,III, 323 bkz> berke
berk muhafaza edilmi, tahkim edilmi, sa$lamI, 349;III, 445 bkz> bek
berke d$me, srmek iin kullan#lan deynek, kam# I, 427 bkz> berge
berkitmek berkitmek, sa$lamlat#rmak II, 340
berklemek saklamak, hapsetmek III, 445, 446 bkz> beklemek
berkelenmek kanla dolmak; kam# sahibi olmak, III, 201, 202
berkletmek korutmak, muhafaza ettirmek, korumakla emretmekIII, 424
bertinmek berelenmek; el yorgunlu$u peyda etmek,II, 237
bertimek sertlemek, birbirini kesmek ve yaralamak,II, 203
bertlenmek h#rkalanmak, h#rka giymekIII, 200 bkz> bertlenmek
bertmek berelemekIII, 425
bert
h#rka, pardesI, 416 bkz> partu bertlenmek h#rkalanmak, h#rka giymek III, 200 bkz>
bertlenmek
ber beri, taraf#na. I, 35, 219; II, 55, 259; III, 65, 212, 245
besbel bir tel iplik, bir s$m iplik I, 481
be say#da be I, 121. 132; III. 125, 449
bein say#da beinci I, 132;III, 449
beyrem bayram, sevin ve e$lence gn.I, 484;III, 176 bkz> badram, bedrem
bezek nak#, I, 385, 412; II, 99
bezelmek bezenmek, nak#lanmak. II, 131 bkz> bezenmek
bezemek bezemek, nak#lamak.III, 263
bezenmek sslenmek, bezenmekII, 142, 155 bkz> bezelmek
bezemek naketmekte yard#m ve yar# etmek, II, 99
bezetgen daima bezeten II, 319
bezetmek bezetmek, ssletmek, II, 305, 318
bezgek titreme, tltreticl sitmaII, 289, 305 bkz> bezig
bezig titreme., 385 bkz> bezgek
bezin ipek ve yn yuma$#III, 373
b(e)z(i)n dallar# ve yapraklar# k#z#l olup, ba$larda biten ve il olarak yenen bir bitkiIII, 373
bezitmek Titretmek II, 305
bezmek titremekI, 385;II, 8
bg kocaIII, 133 bkz> beg bl bel, III, 133
blemek belemek, beige ba$lamak; bu!at#rmak, III, 270
brgil bor, verecek I, 427
brigli vermek isteyen, II, 58
brigsemek vermek istemek; vere yazmak III, 334
brilmek verilmek II, 131
brim verim, bor, verecek, I, 409; II, 185, 214; III, 288
brimi borlu, I, 75, 409
brimlig verimli; borlu I, 240
brimek verimek II, 94, 95
brmek
vermek, gelmek bkz> barmakI, 35, 63, 79, 97, 102. 120, 128, 130, 131, 210, 219. 243. 274,
320, 321, 354, 357, 459, 498; II, 61, 83. 249, 343; III, 14, 46, 129, 133, 145, 166, 180, 212,
217, 220, 222, 226, 333, 355, 359, 362, 364, 371, 372, 448, 449
brt efendisinin kleden her y#l ald#$# vergi I, 341
bik (beik) beik,I, 236, 248, 261, 275,408; III, 58, 78, 185
bikli" uragut beikli, emzikli kad#n I, 509
bz bez; etle deri aras#nda bulunan bez III, 123
b!as! biecek, kesecek I, 14; II, 70 y#ga b#as# ne
b!gas luslar vb aras#nda yap#lan and ve ba$lant# I, 459 bkz> ba#g, b##g
b!g!l
eldeki, ayaktaki atlaklar, b##lg#n; yerdeki yar#klar ve atlakl#klar I, 480 bkz> b##lgan
b#g#l yr
b!gu b#k#, b#ak, I, 13;II, 69
b!gu makas, s#nd#I, 452
b!!g and, szlemeI, 371 bkz
b!!lgan elde, ayakta ve yeryznde olan yar #kl#klar I, 519 bkz> b#g#l
b!!lmak kesilmek, blilmek I, 15; II, 122, 356
b!!m kesim, dilim, I, 15, 395
b!!nmak kendi iin do$ramak; kendini dograr gibi gstermek; kendi ba#na do$ramakII, 141
b!! byklerin konuklu$una, d$nne, davetine gidenlere verilen ipekll kumaI, 366
b!!mak bimekte ve kesmekte yard#m ve yar# etmek, II. 91, 92
b!ma bime, kesme, I, 431 b#ma yor#nga; biilmi yonca I, 431
b!mak kesmek, kestirmek I, 13, 15, 282, 338, 427, 434;II, 4, 268
b!turmak bitirmek, kestirmek II, 171
b!uk keslk, paralanm# her eyin yar#s#, buuk I, 377
b!d!k b#y#k, I, 377
b!gr!g
uval, da$arc#k, tulum gibi ;eylerin t#ka basa dolu olmas#ndan sonra bu gibi eylerde olan
girinti ve #k#nt# I, 461 bkz> b#gr#l,
bugr!l b!gr!l tulum ve benzeri kaplar#n dolunca has#l etti$i bknt, girinti ve #k#nt# I, 481 bkz> bugr#l,
b!gr!g b!k!n b$r, bo b$r,I, 399
b!ld!r b#ld#r, geen y#l,I, 456
b!r!g kokmuI, 372 bkz> bar#g
b!rk!g
atin veya ee$n genizden ses #karmas#I, 461 at b#rk#g#; at#n ve ee$in genizden ses
#karmas#I, 33
b!rk!rmak homurdanmak, genizden ses #karmakII, 171
b!ruk
terifat#, hakan#n yan#na, aamas#na gre bykleri alan ve yer gsteren adarn#n ad# (asl#
buyruktur), I, 378
bi k#srak, III, 88, 206. 310
bi "by" denen bcek III, 206 bkz> bg, by
bibli dar flfl 430 bkz> batmul, butmul
biek
b#ak I, 384, 473; II, 176, 196, 231, 260, 262, 271, 293, 310, 317, 325; III, 18. 82, 91, 126,
169. 254, 270, 273, 299, 350, 420, 442
bieklemek b#aklamak, b#akla vurmak. III, 340
bieklenmek b#ak sahibi olmak II, 265
biin maymun I, 346, 409
biin y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri.I, 346, 409
bildzmek bildirmek, $retmekII, 202
bile
ile, beraber.I, 44, 82, 100, 170, 237, 242, 248, 354, 389, 417, 430, 434, 469, 528;II, 5, 22,
28, 79, 97,128,176, 212, 214, 215, 219, 226, 343; III,11, 15, 22, 66, 71, 101, 166, 392, 393,
443
bileg bile$iI, 447
bilek bilek,I, 325, 385, 518;II, 148, 214
bileklig bilekli, gl kuvvetli I, 509, 511
bilemek bilemek, II. 260, 325;III, 270, 272
bilemsinmek biler grnmekII, 260, 262
biletmek biletmekII, 310, 325
bilezk Wez)k,I, 518;II, 82
bilezklenmek bllezik tak#nmak III, 205
bilge
bilge, hakim; ak#ll#, bilgin, alim I,II, 51. 88, 207, 385, 388, 419. 428; III, 45, 46, 59,
137,155,158, 212, 303, 370, 380, 440 bilge beg; bilgin, ak #ll# ve hakim bey I, 428 bg
bilge ak#ll# kii, I, 428 klg bilge; nl ki i 1. 428
bilgedmek ak#llanmakII, 340, 341 bkz> bilgetmek
bilgelenmek ak#llanmak, ak#ll#lamakIII, 202
bilgetmek ak#llanmakII, 340 bkz> bilgedmek
bilgimsinmek kendini ak#ll# gsternnekIII,202
bilig
ak#l, us; hikmet; bilgiI, 61, 89, 92, 119, 140, 232, 252, 261, 385, 386, 467. 511;II, 22,148.
243; III, 81, 228, 358, 385, 393
biligin bilgi ile,II, 91
biliglig bilgiliI, 510
biligsemek ak#llanmak; ak#ll# olmak istemekIII, 334
biligslzlik bilgisizlikI, 440
bilimsinmek bilir grnmekI, 262
bilinek
bir zaman sonra h#rs#z#n veya bakas#n#n elinde bulunan her al #nm# mal#n ad#I, 510
bilinek ne
bilinmek kendi iini bilmek; itraf etmek;bilinmek, anla#lmak II, 23, 143, 228
bili bili, tan#; bilen, biliciI, 12, 367
bilimek bilimek, tan#mak, II, 107;III, 71, 188
bilmedk bilinmemi, tan#nmam#, bilinmeyen, tan#nmayanIII, 160
bilmek
bilmek I,.11, 12, 22, 38, 44, 63, 127, 212, 300, 332, 394, 425, 456, 510;II, 22;III, 20, 222,
233, 259, 359, 372
bilmi bilinmi, tan#nm#, bilinen tan#nanIII, 160
bilsikmek bilinmek I, 21
biltrmek gretmek, bildirmekII, 176
bir
bir I, 15, 48, 50, 75, 107, 185, 186, 187, 189, 196, 219, 231, 232, 237, 239, 241, 258, 274,
283, 288, 296, 318, 321, 322, 329, 341, 349, 358, 369, 373. 382, 385, 387, 389. 391, 395,
396, 397, 398, 427, 429. 444, 523;II, 26, 42, 89, 92, 93, 94, 103, 107,
birin birin birer birerIII, 360
birin say#da birinciIII, 373
birle
ile, beraberI, 49, 61, 157, 167, 177,180. 181, 182, 184, 185, 186, 190, 221, 231, 233, 234,
235, 236, 237, 240, 242, 333, 367, 371, 414, 424, 430, 474, 518, 519, 520;II, 3, 26, 77, 87,
88, 89, 91, 92, 93, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 102, 106, 107, 108,III,
birtem uzun mddetI, 484
biste
tecimeni evinde konuklat #p onun mallar#n# sat#veren ve koyunlar#n# toplayan ve tecimen
giderken yirmi koyunda bir alan ah#sIII, 71
bistik e$rilmek zere haz#rlanm#, at#lm# pamuk sme$i I, 476 bkz> pistik
bistik fitil-I, 476 bkz> pistik
bit bitI, 320,III, 291 tar#g biti tah#l biti I, 320
biti gkten inen kitaplardan her biri.III, 217
bitig yazma, yaz#, bkz> bitik
bitig Trk diviti ve baka divitler. III, 174
bitik
kitap; mektup, yazma, yaz#, yaz#;yaz#l# ey, k$#t, |, 71, 156, 186, 197, 202, 212, 226, 232,
302, 384, 459;II, 7, 21, 39, 75, 88, 95, 113, 119. 127, 131, 133, 139, 140, 145. 149, 160,
298, 318, 320, 321, 325, 333; III, 59. 64, 94, 105, 254, 305, 353, 43
bitik(g) muska, afsun, frk I, 384; III, 164
bitiklig yaz# yaz#lacak nesne sahibi I, 508, 511
bitiklik yaz# yaz#lmak iin haz#rlnan ey I, 508
bitilgen daima yaz#lan I, 521
bitilmek yaz#lmak. II, 119, 139, 160; III, 119
bitmek yazmak II, 325
bitinmek
yaz#lmak, yaz#nmak, kendisi iin bakas#n#n yard#m# olmaks#z#n yazmak, II, 139, 140, 141,
160
bitimek yazmakta yard#m ve yar# etmekII, 88, 113
bitimek ikrar etmek,II, 88
bititdeci yazd#r#c#.II, 318
bititei yazd#r#c# II, 318
bititg yazd#racak II, 321 bitg bititg oru; yaz#' yazd#racak yer II, 321
bititki yazd#r#c#.II, 318
bititmek yazd#rmak II, 298, 299, 312, 325
bititmi yaz#lm#II, 320 bititmi bitik;yaz#lm# yaz#, eserII, 320
bitlemek bit aramakIII, 291
bitrik f#st#k 1. 476 bkz> buturgak
bitrik kad#nlar#n avret yerinde bulunan dilcik, d#lakI, 476
biz biz,I, 24, 25, 46, 94, 325, 341, 452, 509; II, 61, 66. 68, 274;III, 370 bkz> miz
bizi ekme$in zerinde yanmaktan dolay# peyda olan siyahl #kIII, 223
bod boyI, 412 bkz> bod
bodug renk; boyaI, 175 bkz> bodug
bod boy, kamet III, 121, 216 bkz> bod
bod toy kuuIII, 121
bod
misk ile rmek'ten yap#lan ey III, 121 bod moncuk; cariyelerin misk ile rmekten yaparak
tak#nd#klar# boncukIII, 121
bodlug boylu, III, 121, 138, 156
bodug boya; k#na II,II, 304 bkz> bodug
bodumak boyamak; yap#t#rmak III, 260
bog boha, bo$, eya konan heybe II, 133, 141;III, 127
bogarmak a$aca kertik kertmek,II, 80 bkz>bogramak
bogaz bo$az,I, 364;II, 244 bkz> boguz
bog!m bo$umI, 395 bkz> bogum, bogun
boglamak bo$lamak, bohalamakIII, 292 bkz>baglamak
boglanmak bohalanmak,II, 239 bkz> baglanmak
boglunmak bo$ulmak,II, 239
bogmak bo$mak,I, 86;II, 14, 24, 173; III, 406
bogmak gmlek d$mesi. I, 466
bogmak gerdanl#k, gelin gerdanl#$#I, 466
bogmaklalmak d$melenmekIII, 350 bkz>bogmaklamak, bogmaklanmak
bogmaklamak d$melenmekIII, 350, 351bkz> bogmaklalmak, bogmaklanmak bogmaklanmak
bognaklanmak bulut para para olmakII, 274
bogra
her hayvan#n ayg#r#, bo$a, deve ayg#r#, pohurI, 187, 188, 420, 443, 521, 11. 223, 287, 334;
III, 254, 282, 293
bogralanmak pohurlanmak, pohurlamakIII, 200, 201
bogramak a$ata kertik kertmek II, 80; III, 277 bkz> bogarmak
bogrumak a$a yontmakta yard#m ve yar# etmek II, 203
bogsuk klelerin boyunlanna geirilen lleI, 465 bkz> bohsuk
bogturmak bo$durmak, II, 171
bogulmak bo$ulmak,II, 131
bogum bo$umI, 399 bkz> bog#m, bogun
bogun bo$umI, 399 bkz> bog#m, bogum
bogund! hayvanlar#n sidikli$i, mesane (yaln#z hayvanlar#n, insanlar#n de$il) .1, 449 bogunmak
bogurda sa k#v#rc#k sa I, 488
bogumak birbirini bo$mak II, 101
bog(u)z bo$az II, 24, 130, 290, 306; III, 264 bkz> bogaz
boxsuk klelerin boyunlar#na geirilen lle I, 465 bkz> bogsuk
boxsuklanmak eli boynuna ba$lanmakII, 272
boxtay elbise bohas#, heybesiIII,239 bkz; boxtuy
boxtuy elbise bohas#, heybesiIII, 239 bkz> boxtay
bok bokIII, 129
boka bo$a II, 79; III, 226
bokadmak bo$alanmak, bo$a olmak, II, 308 bkz> bokatmak
bokatmak bo$alanmak, bo$a 0111^.II, 308 bkz> bokadmak
boklamak boklamak, pislemekIII, 292
bolgu olma, oluI, 139
bolmagu olmayacak (i vb.) boldi erin
bolmagu ; olmayacak bir ey oldun III, 245
bolmak
olmak I, 26, 36, 37, 42, 47, 49, 51, 53, 54, 55, 59, 62, 64, 66, 69, 75, 79, 82, 89, 92, 93,
95,104,115, 138, 139, 186, 192, 200, 205, , 219, 243, 250, 251, 252, 288. 307, 309, 318,
322, 325, 326, 330, 333, 342, 348, 349, 358, 369, 390, 400, 402, 410, 42
bolm! olmu I, 93 bolmu a; olmu (pimi) yemek I, 93
bolu szle yard#m I, 367
bolu k!lmak szle yard#m etmek I, 367
bolumak birinden yana #kmak, birinin dile$ine uymak II, 108
bor arap, sciIII, 119, 121
borguy flenerek ttrlen boru III, 241
bor!
ok ucuna geirilen temren oyu$u halkas#; hokka ve ta gibi eylerin yar#lmamas# iin
a$#zlar#na geirilen halka III, 220
bor!k huy, gidi I, 378 bkz> yor#k, yoruk
bo bo
hr, ergin; boanm#; slpk, prsk gevek; sal#verilmi,boalt#lm#.I, 330;III, 124,125
bo y#lk#; ba#bo sal#nm# hayvan srs, I, 330 bkz> balag y#lk# I, 461 ol iler bo; o
kad#n botur; o kad#n# boad#, b#rakt#, unuttu, I, 330
boanmak (kad#n) boamak, ba$# zlmek, II, 142
boatmak boaltmak; zmek, zlmek, b#rak#lmak, (kad#n) boatmak II, 306, 307
bogunmak bo kalmak, bo olmak, iten yorulmak II, 238 bkz> bounmak
bo k!lmak b#rakmak, azat etmek, I, 330
bolaglanmak k#zmak, $t tutman#akII, 272
boug han#n, eliye dnmesi iin izin vermesi,izinI, 372
boug a! izin yeme$i, I, 372
bougu sal#verme zaman#,I, 446
boumak boalmak; boanmak, zulmek, gevemek; izln verip b#rakmak; boamakIII, 266
bounmak boalmakII,238 bkz> bogunmak
boutgan ok yumuakl#k (ishal) veren, ok yumuatanI, 514
boutmak b#rakmak, bo b#rakmak, serbest b#rakmak; yumuakl#k, (ishal) vermek,I,210
botu potuk, deve yavrusuI, 120;II, 341 bkz> botuk
botuk potuk, deve yavrusu III, 218 bkz> botu
boy boy, ulus, kavim, kabile, airet; h#s#mI, 44, 51, 237, 238, 338;II, 209, 274, 316;III, 141
boy yenilen bir ot, poy otu III, 141
boy!n boyun, tutamak,III, 169 bkz>boyun
boymamak dolamak, a#lmamak (ip gibi eyler ve iler), kar#mak III, 194
boymul boynunda beyazl#k olan hayvan, moymulIII, 176
boynak da$ boynu, belen III, 175
boynak y#lana a$# veren keler,III, 175
boynamak kurulmak, gururlanmak, bbrlen-mek, ma$rur olmak, dik bal# o1makI, 226; III. 377
boynatmak dik bal#l#k ettirmekII, 357
boyun
boyunI,127, 213, 370, 518;II, 3,74, 76, 164,180, 218,219, 233, 235, 236;III,194, 230, 248,
288, 325. 427, 431 bkz> boy#n
boyunduruk boyunduruk III, 179
boyunlamak boyuna vurmakIII, 145
boz boz reflkII, 12; III, 122, 224
bozlamak ses vermek, ba$#rmak; bozlamak I, 120; III, 291
bozlatmak b$rtmek,II, 341
bozmak bozmak, y#kmak II, 8
bozuk bozuk, k#r#k y#k#k, I, 378
bozulmak bozulmak, y#k#lmak II, 131
bozumak bozmakta yard#m ve yar# etmek, II, 99
bg bir eit rmcek, b$ III, 131, 141 bkz> bi, by
bgrl bgr ak olan hayvan I, 481 bgrl at; b$rleri ak olan atI, 481
bgr b$rek, bbrekI, 316
bgrlemek b$re vurmak; harp saf#n# kar#lamadan sa$ veya soldan vurup yenmek III, 332, 345
bk a#$#n s#rt#n#n, tmse$inin yukar# gelmesi, III, 130 bkz> ik bk
bke turmak bklmek, e$ilmek III, 231
bkmek
e$ilerek yere kapanmak, yemekten b#k#p, doyup usanmak, b#kmak, gz doymak, kanmak.
II, 18, 19 bkz> bkmek
bktmek doyurmak, b#kt#rmak II, 309
blk blk-I, 385
blkmek hayvanlar blklere aynlmakII, 118
b iri yar#, yo$un, oburIII, 354
b a$#r bir eyin dmesiyle #kan sesIII, 354
bri kurtI, 36
brk bal#k, klh, brk, I, 349;II, 93, 281, 303; III, 175, 200, 336, 351, 361 kuturma
brk
nde, arkada iki kanad# bulunan klh I, 490 sukarla brk uzun klh I, 493 kad #gl#g
brk kenarl#, k#y#l# klh I, 496
brki takkeci, serpuu, klh yapan ve satan I, 26; II, 41, 52
brley kurt gibi I, 189
br sular#n yerde yapt#$# yar#klar III, 370
by bir eit rmcek III, 141, 206 bkz> bi, bg
bz
bez I, 21, 49, 117, 152, 382, 477;II, 129, 308, 337, 345, 365; III, 51, 69, 101, 122, 198, 208,
291, 296, 352
bu
buI, 34, 36, 46, 49, 64, 72, 74, 77, 94,126, 128, 132, 136, 141, 154, 155, 156, 157, 158,
159, 186, 190, 193, 197, 204, 230, 235, 238, 244, 246, 253, 255, 259, 266, 270, 288, 291,
292, 294, 297, 313, 315, 318, 323, 326, 329, 340, 362, 373, 374, 376, 391,
bu bu$, buhar, buguIII, 206
bu bu kuun tmesi iin "gzel gzel" yerinde sylenen bir sz,II, 290
bugak bucak; a#, zaviye ve benzeriI, 465
bugak kesilmi hayvan derisinden ar#k yap#lan ularI, 465
bugak kuturI, 465
bugaklanmak kelenmekII, 273
bu! bir eit kubuz; iyi ses veren, ok inleyen utIII, 173, 219
bu kubuz inleyen utlardan bir utIII, 173
budgay bu$day III, 240 bkz> bugday
budun
halk, ulus kavim, I, 155, 238, 239. 241, 352, 438, 439;II, 216, 223, 250;III, 398, 420 bkz>
budun, buyun budun bakan#
budunlug bukunlug ulusu, oyma$# olanI, 499
budurs!n b#ld#rc#nI, 513
budmak buymak, donmak ve lmekIII, 439
budun
halk, kavim, ulusI, 45, 231. 398, 466, 512;II, 110, 127, 211, 216;III, 4, 47, 69. 75,80, 90,
147, 185 bkz> budun, buyun
budumak bir ey a#lmak, ayr#lmak (e$ri bacaklar gibi), ap;ak olmak II, 93
budutmak so$ukta dondurarak ldrmek II, 302 bkz> yudutmak
buga Hindistan'dan getirilen bir il, III, 224
bugday bu$day II, 235, 319, 363;III, 4, 73, 240, 254, 325 bkz> budgay
bugr!l
tulum ve tuluma benzer dolu kaplar#n has#l etti$i bknt, girinti ve #k#nt#. I, 481 bkz>
b#gr#g, b#gr#l
buxsamak kabul etmemek; zorla yapmakIII, 284
buxsatmak dik bal#l#k ettirmek,II, 335
buxs!
pimi bu$day ile badem il zerine bal ve st ile yap#lm#; bulama dklerek meydana
getirilen bir yemekI, 423
buxsum boza, dar#dan yap#lan bir ikiI, 485
buj!n "pleme" denilen a$#l# bir otI, 398
buk ii bo eylerin yere derken #kard#klar# sesIII, 129
buka su kab#, topraktan yap#lan mlek ve benzeri eyler, I, 357, 411
bukagu h#rs#zlar#n ellerlne vurulan kelepe I, 446
bukak ku kursag#.II, 285
bukmak bkmek, k#v#rmak,II,16
bukramak hayvan s#ramak, am#l#k etmek III, 279 bkz> bukr#mak
bukr!mak hayvan s#ramak, am#l#k etmek III, 279 bkz> bukramak
bukuk iek toplulu$u; iek tomurcu$u.II, 285
bukuk bo$az#n iki yan#nda deri ile et aras#nda peyda olan et bezleriII, 285
bukuklanmak tomurcuklanmak, kabarmak I, 437;II, 285
bukuklug er bo$az# urlu adam,I, 497
bukulmak bklmek, burkulmak, toplannnak II, 131, 132
bukunmak bkmek, k#v#rmak II, 142, 143
bukurmak indirmek II, 82, 83
bukurs! sapan demiri.III, 242
buladmak tencere bu$usunda piirtmekII, 310 bkz> bulatmak
bulak at boyu k#sa, s#rt# geni atI, 379
bulamak piirmekIII, 270
bulan K#pak illerinde avlanan byk bir yaban hayvan #I, 413
bulatmak tencere bu$usunda piirtmekII, 310 bkz> buladmak
buldukmak bulunmak II, 227
buldun! ierisine ya ya da kuru zm konan homerim I, 492
buldur buldur gldr gldr, I, 456
buldur buldur tmek gldr gldr etmek l, 456
bulduzmak buldurmak II, 202
bulgak dman gelmesi yznden halk aras#na den kar##kl#k I, 467 bkz> bulga;
bulgak bulan#k III, 320 bkz> bulgayuk
bulgama ya$s#z ve tats#z bulama I, 491
bulgamak buland#rmak, kar#t#rmak, bulan#p kusayaznnak; fkelendirmek III, 289, 320
bulgamak can s#kmak (yaln#z kullan#lmaz).III, 291 bulgamak telgemek can s#kmakIII, 291
bulganmak bulanmak; k#zmak, fkelenmek; kar#mak,II, 238, 242;III, 21
bulga dman gelmesi zerine halk aras#na den kar##kl#k.I, 460 bkz> bulgak
bulgayuk bulan#kIII, 179 bkz> bulgak
bulguna #lg#n a$ac#na benzer gevrek, k#rm#z# bir agat#r, develer yer, I, 492 bkz> malguna
bul!t
bulut I, 138,139,173,186, 212, 251. 257, 258, 354, 376;II, 222, 223; III, 50, 147, 282, 298,
319, 398 bkz> bulut
bul!tlanmak bulutlanmakII, 264
bulmaduk bulunmam#;I, 419
bulmak
bulmak I, 123, 215, 304, 360, 384, 398, 407, 445, 463, 508;II, 21, 22. 29, 316; III, 12, 90,
440
bulm! bulunmu III, 361
bulnamak esir etmek, tutsak etmekI, 60, III, 29, 301
bulnatmak esir ettirnnekII, 350
bulun esir, tutsak,I, 215, 307, 399; II, 150, 307; III, 63, 85, 97
bulu ke, bucak, zavlye II, 371
bulunmak bulunmakII, 143
bulu kiinin yapt#$# bir iten elde etti$i kazanc#, krI, 367
bulumak bulumak,II, 107, 110
bulut bulutIII, 39, 190, 217 bkz> bul #t
burbag ii uzatma, ii yar#na b#rakma, srncemede b#rakmaI, 461 bkz> yurbag
burbalmak kar#mak, II, 228, 229
burbamak
ii sallamak, savsaklamak, zerine dumemek III, 275 bkz> buybamak, yubalmak,
yubamak, yubanmak
burbamak kar#mak II, 203, 227
burbatmak kar#t#rmak ve geciktirmek II, 327 bkz> yap yup k#lmak, yubatmak, yub#lamak, yuplamak
burak burak I, 466
burak ter taneleri I, 466
buraklanmak buraklanmak; (akar hakk#nda) tane tane akmak, burak burak olmak, l, 466; II, 273, 279
burduz bahe, bostan I, 457 (z Trke de$il)
burxan put, buda I, 343, 436, III, 84 bkz> beder burhan, bedez burhan, furhan
bur! deride ve elblsedeki buruukluk, I, 367 bkz> burkug
burk! eki yz, k#r##k I, 18, 427
burk!tmak (yz) buruturmak, ekitnnekII, 339
burkug deri ve deri gibi eylerin bzlmesi I, 461 bkz> bur #
burkurmak burumak, bzlmek. II, 171, 188
burmak kokmak (iyi), bu$usu ykselmek, bu$ulanmak II, 6; III, 180
burslan asl#nda "bebr" denen hayvan; erkek ad#III, 418
burt kbus, karabasanI, 341; II, 10 kti burt; kbus,I, 341
burta alt#n k#r#nt#lar#.I, 416
burtalamak alt#n varaklar veya k#nnt#lar yap#t#rmak III, 351, 352
burtalanmak alt#n k#r#klan lle sslenmekIII, 200
burun
burun, ne do$ru #k#nti yapan yer; nceI, 375, 398, 412, 515. 518, 524,II, 85, 313;III, 107,
273 k#wal burun
burunduk /ular, buruna geirilen yular, burunduruk,I, 501; II, 16 buru #g ok at#m# yer llt, 370
burunlamak
buruna vurmak,III, 341, 342 burumak (yz) buru;makII, 94 burutmak bu$uland#rmak,
kokutarak yellenmekII, 302
buak ii s#k#nt#l#, mkedder I, 154, 378 bkz> bugan, puak
bugan ii s#k#nt#l#, mkedderI, 154 bkz> buak, puak
bugut #rakI, 451
bugutlanmak #rak, mez sahibi olmak II, 270 bkz> tugutlanmak
bumak s#k#lmak, can s#k#lmak, usanmak I, 373; II, 12, 145; III, 262 bkz> pumak
buug can s#k#nt#s#.I, 373 bkz> puug
buulgan () eli ie yatk#nIII, 53
buurmak can s#kmakII, 78
but but,I, 254;III, 120
but de$erli ve byk peruze III, 120
but byk bir adam#n arma$an#n# getirene verilen bahi,III, 120
butak budak, dal I, 44, 159, 168, 277, 377; II, 264 bkz> but #k
butaklamak budamak III, 336, 337 bkz> but #klamak, but#mak
butaklanmak budaklanmak, tomurcuklanmak, kollar # ayr#lmak. II, 264, 269
butanmak budanmak II, 141
butar has#r dokumas#nda kullan#lan ip,I, 360
but!k budak, dal, a$aI, 377;III, 19, 55, 58, 78, 83, 95 bkz> butak
but!k kk testi, k#rba, bodu I, 377
but!k at#n ayak derisi #kar#larak yap#lan tulum, I, 377
but!klamak budamak III, 336, 337 bkz> butaklamak, but #mak
but!mak budamak III, 337
butlamak buduna varmak; budunu #s#rmak, III, 291
butlu devenin burnuna geirilen burunsal #k;(deve) burnundaki yumuak yer,I, 430;II, 16
butmul karabibere benzer bir bitki, dar flfl I, 481 bkz> batmul, bibli
buturgak p#trak, f#st#k bilminde engelli bir diken-I, 502 bkz> bitrik
buybamak savsaklamak, yz st b#rakmak III, 310 bkz> burbamak, yubamak
buyun kavim, ulus III, 169 bkz> budun, budun
buyurmak buyurmak, emretmek III, 186 buz buz,I, 186, 353, 425; II, 214, 346; III, 123, 297
buzagu buza$# I, 59, 446, 528; III, 91
buzagulamak buza$#lamak, buza$# do$urmak III, 91
buzluk buzluk, ierisine buz konularak yaz iin saklanan yer,I, 466
buzt!l! s#an gibi kk bir hayvanI, 446
bdik oynay#, z#play#, raksI, 412 bkz> bdik
bdik oyun, raks, III, 259 bkz> bdik
bdimek oynamak, raksetmek, III, 259
bdmek oyunda ve raksta yar#mak. II, 93
bdtmek oynatmak. II, 302
bgde hanerI, 31, 418;III, 272 bkz> bkte
bgdelemek hanerlemek,III, 352 bkz> bkdelemek
bglnmek toplanmak, birikmek.II, 239
bgmek
durdurmak, hareketine mani olmak; kapanmak, sed ekilmek, toplanmak; bklmek, I,
100;II, 19 bkz> bkmek
bgri (bukri) e$ri b$r I, 219. 420
bg bilgin, ak#ll#, hakim.I, 428;III, 228, 303 bkz> bk
bg bilge ak#ll#III, 228
bglmek b$enmek, n b$enerek toplanmak ve o$almakII, 132
bgmek su b$emekte yard#m ve yar# etmek,II, 105
bk bk , s#k a$al#kI, 245, 260, 333
bk ke, bucak,I, 333
bk tomurcuk.I, 233
bkdelemek hanerlemek.III, 352 bkz> bgdelemek
bke ejderha, byk y#lanIII, 227
bken karpuz, hint kavunuI, 399
bkin erliksiz, pulu,I, 399
bklnmek k#vr#lmakII, 239
bkmek durdurmak, toplanmak, bkmek I, 100 bkz> bgmek
bkmek yere kapanmak, yemekten doyup, usanmak, doymak, kanmak, II, 18, 19 bkz> bkmek
bilksek kad#n#n g$s ile boynu aras#nda gerdanl#k tak#lan yeri.I, 476
bksklenmek k#zda meme tomurmakII, 277
bkslmek atlamak, yanlmakII, 229
bkte haner-I, 31 bkz> bgde
bktel orta boylu (insan hakk#nda); yass# arkal#, oturamakl# (at hakk#nda). I, 481
bktir da$lardaki ukur ve sert yerler; da$lar#n inili #k#l# yerleri,I, 455, 456
bk bilgin, ak#ll#, hakim.III, 228 bkz> bg
bk bilge bilgin, ak#ll, hkim.III, 228
bklmek bklmek; kesilmekI, 437;II, 132, 285
bkm etk kad#n pabucu, I, 395 bkz> mkim, mkin
bkn kr ba$#rsak I, 399
bkmek bkmekte yard#m etmek, II, 105
bl
zaman geerek eskiyen herhangi bir ey,1, 335 bl at; ayaklar# sekili olan, ayaklar#nda
akl#k bulunan atI, 335 bl tar#g; zerinden y#llar geerek tad# bozulan tah#lI, 335
bn orba,I, 31 bkz> mn
brge pire I, 427
brge kii bir yerde durmayan, zevzek, tak#n kimse I, 427
brgelenmek fkeden pire gibi s#ramak, pirelenmek. III, 202
brme don, torba gibi eylerin a$# II, 94
brmek bzmek II, 6
brk sofra ba#, alvar ukuru gib# eylerde bulunan yuvar-lak ip ve iplikler I, 385
brlmek buruturulmak, bklmek. II, 131
brnk brnck, kad#n ba rts I, 510; II, 151
brnmek brnmek. II, 141
brmek yuvarlak ;ey dikmekte yard#m etmek, II, 94
bske rek I, 452 bkz> pkel
bsteli "kara paz#" denen sebze, I, 493 bkz> pstli
binek zm salk#m#, I, 506
bte "ok" anlam#na bir kelime; k#sa zaman, III, 217 bkz> kibe
btk kaka, byk abdest (ocuklara sylenir) I, 430
btmek
ses k#s#lmak, alalmak; borcu veya alaca$# gereklemek; yara kapanmak; sona ermek,
yok olmak; bir eye inanmak, ikrar etmekI, 219; II, 294; III, 137, 166. 240
btmek bitmek (nv nema), yarat#lmak, do$mak II, 294
btmi kapanm#, iyilemi (yara) I, 245 bkz> yetmi
btrmek muhkeme olmak ve ahit getirmek.II, 203
btsemek iyileme$e yaklamakIII, 284
btge patl#can,I, 447
btn do$ru, drst, sahih; btnI, 224, 398
btnlemek gerekli$ini aramak,III, 341
btrmek
sa$altmak, sa$lam hale koymak; alaca$#n# tan#klamak, ispat etmekII, 72, 73 bkz>
ptrmek;
c!lday atlar#n ggsnde #kan bir hastal#k.III, 240 bkz> ildek
cigi sa$lam (dikite)III, 229 bkz> yi, yigi
cinc inci.I, 31, 417;III, 30, 229 bkz> yinc yin, yn
cugdu devenin uzam# olan 10/11.I, 31 bkz>
yogdu, yogru, yogruy,
yugdu,

cvt boya,III, 16
a benzetme edat#III, 207 bkz> e abak Trk glnde bulunan ufak bir bal #k I, 381
abak er soysuz, mayas# bozuk, stsz adam, I, 381
a!r ad#r I, 406 bkz> a#r, at#r
adan iyan, kuyru$u r, akrep I, 409; III, 367
afl! ahin I, 431
ag ug grlt, ar ur III, 128
ag! grlt III, 225 bkz> og#, ug#
ag!g kam#, s#r#m II, 210 bkz> aw#g
ag!lamak ba$#rmak, a$#rmak. III, 324 bkz>og#lamak
ag!lamak a$lamak. III, 324 bkz> jag#lamak, ag#lamak
ag!r arap, #ra I, 363; II, 336;III, 286, 385
ag!r dar yol, kk yol, #$#rI, 363 bkz> #g#r
ag!rlamak #ra yapmak; #ra imekIII, 331
ag!rlanmak #ra veya arap sahibi olmak II, 267
ag!rl!g arapl#, arab# olan I, 494
aglanmak brtmek; yar# pimek (et) II, 245
agmur algam I, 16, 457 bkz> amgur
agr! do$an kuu; ak#r ku;u I, 421;II, 343; III, 332
agruk sertleen, katila;anI, 469
axa akmak,I, 9
axak da$ tepelerindeki tal#k yerI, 469
axak kurutulmu kays#, zm gibi meyveler, I, 469
axamak a$#l u$ul etmek, tak#lan ss eyas# ses vermekIII, 286
axu "filiz her
ak ses anlatan bir szI, 333
ak bir eyin zun, ayn#n# bildiren kelime,"tam, i te, ayn#" szleri gibiI, 333
ak uk odun, ceviz, kemik gibi eylerin k#r#lmas#ndan #kan ses,I, 333
ak uk etmek odun, ceviz, kemik gibi eyler k#r#l#rken ses #karmakI, 333
ak etmek ses #karmakI, 333
ak!lmak ak#lmak; ate akmak; eri;tirilmekII, 133
ak!nmak ak#nmak, kendisi iin akmak II, 149
ak!r gk gzl, ak#r gzl, ak#r I, 363
ak!mak akmakta yard#m ve yar# etmekII, 104
aklanmak alkamakI, 513
akmak akmak; erimek, II, 17, 23;III, 26
akmak (ku) aa$# inmekIII, 46 bkz> okmak, ukmak
akmak akmak (yakma arac#)I, 469;II, 17, 104, 133, 149, 181;III, 26
akrak kel, daz, 1. 469
akratmak gz ak#rlat#rmakII, 334
akr!mak a$r#makII, 209
akturmak akt#rmak; iki kiiyi k#z#;t#rmak II, 181
al alaca, k#r III, 156
ala geveze, ba$#ran, aleneIII, 371 ala ba#; alene, ba$#ran kii III, 371
ala yanm# gibi siyah, ot bitmeyen, orak yer III, 371
ald!r ald!r ses ifade eden bir szI, 457
ald!r ald!r etmek ald#r ald#r etmek I,457
aldramak ;a$#l u$ul etmek, ses vermek, III, 447, 448
algay ku; kanad#n#n ular#III, 241
al!g
yitik arama; bey|erln nemli bir i i #kt#$#nda gelmeleri iin kylere, obalara gnderdi $l
haber, I, 374
al!nmak kendini yere atmak; kula$#na sz erimek; anklannnak, zay#flamakII, 149, 150
al! elme, gre I, 368
al!mak bir eyin atlaklar#, ekleri, aralar# a#lmak; gremek. II, 108, 114
alkan yaran#n bir yerden baka blr yere yrmesi veya 20^651.I, 441
alk ulk itmenin #kard#g# ses,I, 349
alk ulk k!lmak itmek, arpmakI, 349
alma
kerme, kemre, koyun a$#llar#nda veya deve ah#rlar#nda toplan#p, kurutularak k##n yakmak
Iln kesilen kesek, kuru tezek,I, 433
almak yere almak, vurmak, yenmek
alpak kir, pislik 1. 470 alpak i ; kar##k iI, 470
alpa s#v#k amurIII, 385
alpamak arp#mak, mcadele etmek; sertlemek; bir ey ktleip pislemekII, 207
alpulanmak yap#kan olmak, elpeklenmek. II, 271
alturmak
yere eldirmek, yere ald#rmak;aratmak, aramas#n# emretmek; iittirmek iin a$r#lmak. II,
182
amguk ko$ucu, kovcuI, 470
amgur algam,I, 457 bkz>
agmur am! grlt, ba$#rt# (yaln#z kullan#lmaz, "og#" ile gelir).III, 234
amrak oluk ocuk,I, 469 bkz> ar armak
anak kekez kimse, korkak, gevek,I, 358
anak
kap kacak, anak, tuzluk ve tuzlu$a benzer a$atan oyulmu kapI, 84, 381; III, 32, 109 bkz
ayak
anaklamak
birini ar#k (zay#f) saymak veya bulmak; ar#kl#$a, gevekli$e, kekezli$e nispet etmek III, 330
a(n)akl#k kekezlik, geveklik, perianl#k I, 503
anu erite hamuru a#lan oklava I, 417
and!mak birbirine sertlemek, birbirinden ka#nmak, ekinmekII, 207, 208
a!lamak d$lerek enilemek; kt syleyip ba$#rmakIII, 404
anka bir eit tuzakI, 427
anturmak cayd#rmakII, 182 bkz> #nduturmak
ap ap ses bildiren bir kelime, vurulan kam#n#n ve duda$#n #p#rdamas#nda #kar I,318
ap ap ymek ap#r upur yemekI, 318
apgut aput, ;ilte I, 451
ap!lmak Ince, iyi yumuak amurla s#vamak;boynu vurulmakII, 119
ap!nmak kam#lamak; yzmek, II, 149
ap!tgan
ok sald#ran I, 513 ap#tgan er cellt, boyun vurnn,I, 513 ap#tmak sald#rmak, vurdurmak,II,
298 apmak yzmek; ar# amurla s#vamak; vurmakII, 3, 149
apsamak yzmek istemek III, 284
apturmak suda yzdrmek; amurla s#vatmak; boyun vurdurmak,II, 180
ar ar herhangi bir akar#n #kard#g# ses,I, 324 bkz> ar ar
ar armak oluk ocukI, 469;II, 148, bkz> amrak
arur abur cuburI, 323
arur yemek eline geeni yemek, bir ey b#rakmamak,I, 323
arlamak c#rlamak, a$lamak, ba$#rmakIII, 295 bkz> oglamak
arlamak a$lamak, ba$r#;mak, kkremekII, 210
arlatmak c#rlatmak, a$latmakII, 344
ars ars ses ifade eden bir kellmeI, 348
ars ars urmak at at dvmekI, 348
art para,I, 341
art urt her eyln ufa$#, dkntus I, 341
aruk ar#kI, 318
aruklamak ar#klamak, Trk ar#$# giymek;aruk boyuna nispet etmek, III, 337, 338
aruklanmak ar#klanmakII, 266
aruklug ar#kl#.I, 497
arukluk ar#k yap#lmak zere yap#lm# deriI, 503
arun #nar agac#I, 414 bkz> nk, nk
a!r ad#rI, 406 bkz> a#r, at#r
at kuyuIII, 146
at at bir eyin dt$ zaman #kard#$# sesi anlat#rI, 320
atllamak aklamak.III, 323
at!r ad#r,I, 406 bkz> a#r, a#r at#r n#;ad#rI, 406
atmak kuzuyu koyuna katmak,II, 294
atpa
ky muhtar#n#n #rmak, eme sular#n#n yollar#n# kazmaya gitmeyen kimseterden ald#$# tutu,I,
416
atuk in'den getirilen bir bal #k boynuzu III, 218
aw hret, ;an; ses,I, 45;II, 250
awa delikanl#lara verilen adlardanIII, 225
awar ate yakmaya yar#yacak nesne, tuturak, I, 17, 411
awar uwar ate yakmaya yar#yacak nesne,tuturakI, 411
awarl!g yer yavan gibi tuturak yapmaya yarar odun bulunan yer I, 495
aw!g kam#, kam# ucu, I, 374; II, 231 bkz>ag#g
awju
dal#, buda$#, meyvesi k#rm#z# bir a$a olup meyvesi ac#d#r Kad#nlar#n parma$# k#rm#z#l#kta
buna benzetilir, I, 422
awlanmak sanlanmak, hretlenmek, n sahibi olmakII, 245; III, 200
awl! ate yak#lan meyve kabuklar#, III, 442
awu
avu, savata saflar# dzelten ve askeri zulm etme$e b#rakmayan kimse. I, 368 aydam
yata$a doldurulan veya ya$murluk yap#lan Ince kee III, 176 bkz> iydem
e benzetme edat#,III, 207 bkz> a
eek iek I, 119, 179, 193, 233. 388. 437; II, 122, 285
eeklenmek ieklenmek II, 266
eeklik ieklik,I, 508
ege ulha tara$#,I, 429
efe koyun k#rp#lan makas, k#rk#III, 385
ek izgili, kuma gibi bir pamuk dokumaIII, 155
ek k mal#n en de$ersizi, k#v#r z#v#r,I, 334
ekek iek hastal#$#,I, 388
ekik noktaII, 149, 181, 287 bkz> ikik
ekik kk ocuk k II, 287 bkz> bek
ekik sereye benzer alacal # bir ku ki siyah kayal #klarda bulunur II, 287
ekilmek kitap (10^^111^.II, 133, 134
eklnmek kendisi iin kitaba nokta koymakII, 149
ekinmek boha ba$lamay# zerine almak,kendi kendine ba$lamak,II, 149
ekimek nokta koymakta yard#m ve yar#etmekII, 107
eklemek kura ekmek II, 210
ekmek kitap noktalamak; attan kan almak;s#k#lan oku ekmek II, 21
ekmek ekerek ba$lamak II, 21 bkz> #kmak
ekrek kapa ynden yap#lan klelerin giydigi cepsiz blr kaftanI, 477
ektrmek noktalatmak; kan ald#rmakII, 181
ekk ekiII, 287
ekn ada tavan# yavrusu, gcenI, 402
ekrge ekirgeI, 490
eli ini; in'den gelmeIII, 371 eli ayak; in ksesi, III, 371
elpek gz apa$# I, 477
elpeklenmek
apaklanmak, II, 277, 279 eu$ zil, alparaIII, 357 eel er er adam, erli adamII, 290
e#$lik sarma#k otu,III, 383
eli merigli birocukoyunu; sal #ncakIII, 379
e kk h#rkaIII, 378
epi alt# ayl#k kei yavrusu, epiI, 368
epilenmek epi olmak, epi haline gelmek, II, 266
er vcudun a$#rl#$#n# bildiren bir kelime,I, 322
er savata kar#l#kl# duran saflarI, 323
er vakit,I, 323
erig asker, asker dizisi, ordu,I,123,128, 323, 388, 442, 519;II, 97, 103, 209;III, 332
erik her eyin kar#s#; her eyin vakti, s#ras#, I, 388
erkemek saf haline gelmek, s#ralanmak, dizilmek, dzelmek.I, 179, 442; II, 209, 210, 283, 303
erlenmek vcut a$#rlamak, agr#mak, hastalanmakI, 322; 11. 244, 245
erletmek bozmak; ajr#tmak; a$#rl#k vermekII, 345
erlik kar#,I, 323
erlik vakitI, 323
ermelmek bir ;eyln ucu k#vr#lmak, bklmekII, 231
ermemek bkmekte yard#m ve yar# etmek II, 210
ermetmek bir ey fltil gibi bklmek; rdrlmek. II, 349
ertilmek
yok edilmek; ortadan yok olmak, lmek, kaybolmak, uzakla mak, elden #kmak I, 103; II,
148, 229;III, 41
e perze, firuzeI, 330;II, 79, 192
ekel anak mlekI, 482
etgen gem dizginiI, 443
etk kediI, 388;III, 127 bkz> mu kvk
etk ; erkek kedi I, 388
ewrlmek evrilmek, dndrlmek. II, 230
ewrmek evrlmek. II, 208
ewe gz sulu, gz her zaman akan ki iIII, 385
ewrgen her zaman evlren, I, 522
ewtirmek evirmek, bir eyi sol elin ba parmag# zerinde evirmek II, 82
tmek eri;mek II, 314 bkz> yetmek, ytmek
!b!k ubuk, ya olan dal, I, 318
!b!klamak taze ubukla vurmak. III, 337
!b!rtmak #rp#t#rmak, taze ;ubukla d$mek III, 430
!alak sere parmak, s#ra parmak,I, 487
!amuk yzk parma$#I, 487
!f
hurma ve zm gibi eylerin #ras#n#n mlek veya benzerlerinde kaynamas#ndan #kan
sesI, 332
!f!lamak #$#l #$#l ses ver#nek, #ra kaynarken ses vermek.III, 325
!g gebelerin sele saz# (#$ otu) lle yapt#klar# ad#r rtsIII, 128
!g bir Trk ar#n#, Arap ar#n#n te ikisi kadard#r, gebeler bununla bez lerlerIII,128
!gan fakir, yoksul I, 31 bkz> #gay
!gay fakir, yoksulI, 31, 214, 248, 349;III, 238, 239 bkz> #gan
!g!l t!g!l ses bildiren bir szI, 393
!g!l t!g!l k!lmak #$#l #$#l etmek,I, 393
!g!lwar ok! bir elt kk okI, 493, 494
!g!r daryol, kkyol, #$#r,I, 363 bkz> ag#r
!g!rlamak #$#r amak; #$#r ama$a ynelmek; karda aya$#yla yol amakIII, 331
!g!rlanmak #$#rlar peyda olmakII, 267
!glamak Trk ar#n# ile lmekIII, 296
!glanmak llmekIII, 198 #glatmak uzunluk ltrmek II, 345
!gmak drmek, #k#nlamak, ba$lamak, II, 14, 15
!gr!
#kr#k, de$irmen, ark, dolap gibi eylerin #kr#$#, ip #kr#$# ve her trl makara;de$re, felek
I, 421, II, 82, 230, 241, 255. 303 kk #gr#s#; felek, gk de$resi- I, 421
!gr!tmak i$netmek; i$neterek sertletirmek; ite piirmek (insan iin) II, 333
!grumak gevek ey sertlemek, III, 280
!xans! nak#l# bir in ipeklisi I, 489 bkz>#xans#, #naxs#
!xans! nak#l# bir in ipeklisiI, 489 bkz> #xans#, #naxs#
!jmak binilmek veya yklenmek istenen yag#rl# hayvan e$inmek.II, 9 bkz> ijtrmek
!k inciten ve korkutan ki iye kar# koyamayacak adama sylenen bir korkutma deyimiIII, 130
!kan yi$en, hala ve teyze o$lu I, 402
!karmak #karmak II, 83
!k!lmak #k#lmak, II, 133
!k! ; menfaat, #kar I, 368
!k!mak #kmakta yard#m ve yar# etmek II,104
!kmak
#kmak I, 81, 305, 343, 362, 420, 424; II, 17, 18, 116, 246; III, 16, 120, 144, 161 bkz>
ta#kmak, t##kmak
!kmak ekerek ba$lamak,II, 21 bkz> ekmek
!kmak nemlenmek III, 183, 184
!kramak g#c#rdamak. III, 280
!kramak oka g#c#rdamak, #k#rdamak II, 209
!kratmak g#c#rdatmak (di, kap#, kalem gibi eyler), II, 334
!kr!mak #karmakta yard#m ve yar# etmek (bir eyi #karmak, meydana #karmak gibi). II, 208, 209
!kturmak #kartmakII, 181
!kturmak #slatmak, #slak yere koymak II,181
!lanmak yal#ktan #slanmak; at terlemek II,150
!lamak #slatmakta yard#m etmek,II, 108
!latmak #slatt#rmak, at# terletmekII, 310 bkz> #ylatmak
!ldamak #ld#r #ld#r etmek III, 281 bkz>#lramak
!lramak #ld#r #ld#r etmek, III, 281 bkz>#ldamak
!lratmak seslendirmek, #$#l #$#l ettirmek II, 333
!mguklanmak ko$cu (dedikoducu) olmak II, 275
!n
do$ru, gerek, sahih,I, 86. 339;III, 138 #n btn kii; kendine gvenilebilen,do$ru drst
kii,I, 398
!naxs! nak#l# bir ln ipeklisi,I, 489 bkz> #xans#, #xans#
!ndan sandal a$ac#I, 436; 11 ,122
!ndan at kula renkli at I, 436 #nduturmak cayd#rmak II, 182 bkz> anturmak
!armak arat#rmak, tahkik etmekII, 182
!n!kmak gereklemek II, 117
!nlamak tahkik etmek, gerekli $ini arat#rmakIII, 296
!nlatmak gerekletirmek, tasdik ettirmekII, 345
! #nlama, an ve le$en gibi ;eylerln verdi $i ses,III, 357 bkz> irig
! tmek #nlamakIII, 357
!!l !!l bir eyin ingil ingil ses #karmas#, III, 366
!!l !!l tmek ingil lngil etmekIII, 366
irak gr ve przsz ses,III, 383
!ramak #nlamak III, 402
!ratmak #nlatmakII, 358
!p her ince ve yumuak dalI, 318
!p!kan innap, vcutta #kan k#rm#z#l#k I, 448 bkz> #pkan
!pkan innap, Zizyphus vulgarls; vcutta #kan k#rm#z#l#k I, 448 bkz> #p#kan
!r elbise y#rtmakta, y#rt#lmakta #kan sesI, 323
!rguy ok temreninin ikince olan yeri III, 241
!rguy elbise kua$#n#n geece$l iki tarafl# kprck III, 241
!w! cinlerden blr blk III, 225
!ylatmak #slatt#rmak, at terletmek, II, 310 bkz> #latmak
i toprakta yal#k, yaIII, 207
ibek karguy delice do$an, moymul, at-macaya benze#- bir ku;I, 388; 111. 241
ibek karkuy delice do$an, moymul, at-macaya benze#- bir ku;I, 388; 111. 241
ibek k!rguy delice do$an, moymul, at-macaya benze#- bir ku;I, 388; 111. 241
ibek k!rkuy delice do$an, moymul, at-macaya benze#- bir ku;I, 388; 111. 241
ife eki, ekimi III, 385
igillemek i$il*lerden saymak, igil'lere nisbet etmekIII, 345
igillenmek i$il k#l#g#na girmek,II, 269
igilmek d$m s#k#t#r#lmak, ip d$mlenmekII, 134 bkz> ikli mek, iktrmek
igir igir ekmek ierisinde ta k#r#nt#lar# oldu$u zaman di;in ezemeyerek #kard#$# ses, I, 363
igit pamuk ekirde$iI, 356
igne mala, iftilerin "srg" dedikleri aygitI, 435 bkz> ikne
ij demir ivi, z#rh ivileri ucuIII, 123, 214
ijtrmek hayyan ykten belini kertmekII, 180 bkz> ; #jmak
ik bk a#$#n s#rt#n#n tse$inin yukar# gelmesiIII, 130 bkz> bk
ik ik o$la$# a$#rmak ve gtmek iin kullamlan bir sz I, 334 bkz> ilik ilik
ikik nokta II, 107 bkz> ekik
ikin ibriim.I, 414
ikin zm ba$lar#nda biten hayvanlar#n yedi$i baakl# bir otI, 414
iklimek s#k#mak, d$m s#k#mak II, 210 bkz> igilmek, iktrmek
ikne iftilerin "srg" dedikleri ayg#t III, 301 bkz> igne
iknemek
s#k# dikmek, alt#n tellerle (yani k#laptan denen alt#n sar#l# tellerle) ipek kuma zerine nak#
ilemek; yere srg ekmek, I, 414; III, 301
ikremek bir eydekl yabanc# ey g#c#rdamakIII, 280, 281
ikten e$er rts I, 435
ik turmak a#k oyununda a#k yan yat#nca ukur taraf# yukar# gelmek I, 334
iktrmek s#k#t#rmak, d$m s#k#t#rmak, II, 180 bkz> igilmek ikli mek
il okluk bildiren s#fat edat# III, 56, 57
il bere, d$mek yznden deri zerinde olan iz I, 336; III, 134
il irkinlik, il III, 134
ildek at#n g$snde #kan bir #banI,477 bkz>c#lday
ile $rekteki at#n ya gbresl,III, 233
ilemek yaartmak, #slatmakIII, 271
ilg at al atI, 430
ilik ilik o$la$# a$#rmak iin kullan#lan bir sz-I, 388 bkz> ik ik
im
bir eyin i$ veya ya; olmas#nda obartma istenildi$i zaman kullan#lan bir edatI, 338 im yig
et; im ig etI, 338 im l ton; ip #slak elbiseI, 338
im ayr!k otuI, 338
initrk bir a$a meyvesi (f#nd#$a benzer,k#rm#z#ms# beyaz# olur, ilk yazda yeti ir, yenir),I, 530
intrksemek can# "cintrk" istemek I, 280
i iyice, bsbtn.III, 357 i tolu; iyice dolu, bsbtn doluIII, 357
i le$en ve benzeri eylerin #kard#$# ses III, 370 bkz> #
ir yagI, 323
irt
ses ifade eden bir szI, 341 irt sudmak; di ler aras#ndan "irt" diye tkrk #kamak I,
341
i i kad#n ocu$u ietmek istedi$i zaman syler; at hakk#nda da byledlr, I, 331
iemek iemek, i etmek, pislemek (ocuklarda) III, 267
ietmek i ettirmek, abdest bozdurmak II, 307
it kam#tan veya dikenden yap#lm# duvar veya h$, ardak,I, 320
it zeri alaca nak#l# in ipeklisl, III. 120
iwgin
ya$l#, doyurucu, besleyici I, 443 bkz>kewgin iwgin a ; besleylci yemek I, 443 iwgin
ot; hayvanlar# semirten otI, 443
iwgnlenmek vcuda yararl# besleyici bulmak II, 278
iydem yata$a doldurulan veya ya$murluk yap#lan ince kee III, 176 bkz> aydam
obulmak elman#n yar#s#, blr ;ak#, elma kak#,1, 503
ocuk
domuz yavrusu; hereyin k$uI, 381 od#n tun ve zlm bak#r, bak#r I, 409 o$#n
esi; bak#r tencere I, 409
og eya konan heybe, boha III, 128
og ate alevi, ate yal#n#, gnein yal#n#, saaklarL III, 128
og! sava I, 41
og! grlt, ba$#rt#. III, 225, 234 bkz> ag#,ug#
og!lamak ba$#rmak, a$#rmak III, 324, 325 bkz> ag#lamak
oglamak fil ba$#rmak III, 295 bkz> arlamak
oglamak ba$lamak, bohalamak, III, 295, 296
oglanmak ate yal#nlanmak, gne; yal#n# yere dmek II, 245
oglanmak toplanmak, ak#arak toplanmak II, 245
oglanmak ba$lanmak, heybelenmek III, 198
oglatmak bohalatmak, sard#rmak,II, 345
ogmak sarmak, s#k# ba$lamakI, 210
ogulmak ba$lanmak, bohalanmakII, 133 ok kt, alak III, 130
okmak szlp inmek, konmak Il, 17; III, 46 bkz> akmak, ukmak
okmaklanmak y#lan reklenmek II, 275, 279
okramak (p#narda su ve tencerede bir ey) kaynamakIII, 280
okrama yul suyu ok olan, f#k#ran kaynak;f#k#rma I, 492;III, 4
okramak o$almak ve dalgaIanmak.II, 208
okratmak kaynatmak.II, 333, 334
okturmak sald#rtmak, zerine indirtmek II, 181
olak olak I, 381
omak as, omak, I, 381
omak
ygurlar'ca ve btn Mslman olmayan halk taraf #ndan Mslmanlar'a verilen ad,
Mslman .I, 381;II, 3 omak eri; Mslman.I, 381
or avret yeri bitiik olan kad#n, sar#lgan bitkiIII, 121, 122
owl! tutma szgeci, III, 442
gen topu ekmek iin kullan#lan ucu e$ri bir de$nek, evgen I, 187, 223, 242, 402
jlmek gevek ip gerilmek; uzay#p silnmek II, 132 bkz> jlmek
k k deveyi #ht#rmak iin kullan#l#r bir sz I, 334
kdi kula$#n alt#nda "kafa baltas#" denen yerI, 418
kmek diz kmek, dibe kmek II, 21, 33
ktrmek ktrmek, maden ay#r#p k-trmek II, 181, 182
krmek kermek, #ht#rmak II, 84
kt k#sa I, 356 ktlk k#sal#k, ccelik. I, 506
me kepe, meI, 417
mgen her zaman dalan, I, 401
mmek dalmak, immek I, 401
ek me, kutu II, 290
p tutma paras# I, 318
p arab#n tortusu, her eyin knts, p, r p; herhangi bir eyin keli I, 318; III, 119
p ep kiiler de$ersiz kimseler.I, 318
pik meyve yenildikten sonra at #lan ey, r p I, 390 bkz> pik
rek rek I, 388
reklemek rek yapmak III, 340
ubartmak al#p, soyup #plak b#rakmak, c#b#rlatmak III, 429, 430 bkz> ubartus#mak
ubartus!mak al#p soymak ve #plak b#rakmak, III, 430 bkz> ubartmak
ufga
abuk gitmek isteyen bir postac#n#n,yoldan al#p bakas#n# buluncuya de$in binip gittigi at 1.
424
ufga k#lavuz, babu$I, 424
ug! grltIII, 128 bkz> ag#, og#
uglan Karluk byklerinnin adlar#ndan I, 444
ugurdan uurum, yar I, 512
uh uh at# yrtnnek ve azarlamak iin #kar#lan ses III, 117, 118
ukmak szlp inmek, konmak bkz> akmak, okmak
ukm!n kurabiye bllminde yap#lan bir ekmek, mlekte su bu$usunda piirillrI, 444
ukubar! pota yap#lan amur, lleci amuru III, 243 bkz> hukubar #
ulbu elbiseye ve ele yapi{an meyve yap#;kanl#$# I, 460
ul!k ulluk, veyik byklugnde alacal # bir su kuuI, 381
ul!man su birikintisi I, 448
uluman ! iinden #k#lamayan i, epreik i I, 448
ulk c#lk, bsbtn, dibelik. I, 349 ulk esgrk (esrk);c #lk sarho, btn btn sarho I, 349
ulkuy
bir tarafa arp#lm#; III, 242 ulkuy elig; eli olak, III, 242 ulkuy etk; topu $u arp#k
papu III, 242
umal! kar#nca I, 448
umguk aya$# ve ba# k#z#l, kanad#nda ak ty olan karga, ala karga I, 33, 470 bkz> umuk
um!l! bolmak s#caktan gz kararmak, I, 448
ummak insan suya dalmak II, 26
umrumak dalmakta yard#m ve yar# etmekII, 208
umturmak imdirmek II, 182 umuk ala karga I, 33, 470 bkz> umguk
umurmak suya dald#r#p bat#rmak II, 85
umuluk aptesane, ayakyolu I, 503
umumak suya dalmakta yar# etmek, I,441; II, 111
unmak y#kanmak,II, 314 bz
upan ky by$nn (muhtar#n#n) yama$#,gizir.I, 402
upra eski elbiseI, 421
uram
di$erlerinden daha uza$a glden yegnl bir ok at #l#;# I, 412 uram ok#; dl$erlerinden daha
uza$a gidecek ;ekilde at#lan ok,l, 413
ur ur
hayvan sag#l#rken stn kapta #kard#$# ses, I, 485 bkz> r r tewl emgi ur ur; hayvan
sa$#l#rken stn kapta #kard#$# ses (deve iin), I, 485
urn! Trk hekimlerinin yaptiklar# srgnlk ilc# 1. 435
utur huyu kt,I, 363
uva ad#rI, 195;II, 7. 190; III, 60
uw! Hotan tresince hakandan iki derece aa$# kimselere verilen ungun III, 225
uwlamak brtmek, iyi pimemek III, 296
uwamak kaynamak ve kpklenmek; karn# yanmak ve ekimek III, 286
uwatmak ekitmek, II, 336, 337
uz yald#zl# k#rm#z# renkli bir in kuma#I, 325
(u) emirde (olumlu ve olumsuz) pekitme bildiren bir edat-III, 207 bkz> u,
bek ocuk kI, 388 bkz> ekik
br kei k#l#-I, 363
br ebr abur cubur, mal#n kts ve de$ersiziI, 363
brlenmek kei k#llanmak, keinin k#l# bitmekII, 266 bkz> prlenmek
jmek ekerek uzatmak, uzunlu$unaekmek.II, 9
jtrmek gerdirmek, ektirmek,II, 180
jlmek
gerilmek, gevek ip gerilmek, sak#z veya macun gibi eyler uzay#p snmek II, 132 bkz>
jlmek ;
kreklenmek yn elbise sahibi olmak ve giymek. II, 277
lkmek bozulmak, perianlamak. II, 118, 119, 166
merk kii her zaman gz sulanan, gz az gren adam I, 488
mgen imenlik, ayr#kotu, Panlcum dactylon
mmek rdek suya iylce dalmakII, 26
mtrmek suya daha derin dald#rmak,II,182
mrmek suya derin dald#rmakII, 85
mmek suya daha derin dald#rmakta yar# etmekII, 111
ilnk #nar a$ac#, I, 388 bkz> arun, nilk
prlenmek kei k#llanmak II, 266 bkz> brlenmek
r menfaat I, 323
r r st sa$#l#rken kapta #kard#$# ses, herhangi bir akar#n #kard#$# ses I, 323 bkz> ur ur
rk i (ocuklar iin).I, 430
rlemek menfaat elde etmek,I, 323
rlenmek faydalanmakII, 245 rletmek a#rtmak.II, 345
ek ot, ay#rI, 389
vt
boya.III,162 bkz> wt k#z#l vt;k#z#l boya, zindfre, sl$en III, 162 alvt; al boya
111.162 kk vt; lacivert boya III, 162 ya #l vt; yeil boya III, 162 sar#g vt;
sar# boya, z#rn#k. III, 162
wt boya III, 162 bkz> vt
dag atlara ve bakalar#na vurulan da$, da$lamak III. 153
dag yok, de$il III,153 bkz> dag ol, dag, tegl
dag ol de$il I, 393, III, 153 bkz> dag, dag,tegl
dak! dahi, II, 195 bkz> tak#
da "dan" diye ses verme.II, 357
dangal saman kesmi$iIII, 384
da du etmek "dan dun" diye ses vermek III, 357 bkz> ta tu tmek
-da (-de) itirak, yak#nl#k gsteren bir ek I, 407
dava #lg#n a$ac# meyvesi.III, 237
dava yn sme$iIII, 237
dede baba,III, 220
deve deveII, 195; III, 225 bkz> devey, teve, tevey, tewe, tewey, twi, tiwi
devey deve I, 31 bkz> deve, teve, tevey,tewe, tewey, tw!, tiwi
didek gelin giderken yat kimselere grnmemek iin rtlen rtI, 408
didim geline gerdek gecesi giydirilen taI, 397
dik dikI, 334
dik turmak dik durmakI, 334
dk u kadar, birkaI, 334;III, 367 dk mi
dk urmak yumru$u ile yavaavurmakI, 334
dlek a$z# k#r#k saks# ve testi,I, 389
dnge "slkl pancar" denen sebzeI, 490
dag yok, de$il,III,153 bkz> dag, dag ol, tegl
ebek (ocuk dilinde) ekmekI, 68
e e atlar# gayrete getirmek ve s#k#t#rmak iin #kar#lan 65.II, 282 bkz> he he
ee byk k#z kardeI, 86 bkz> eke, eze
ei yal# kad#n, han#m nineI, 87 bkz> a#
ek keiI, 95, 128; II, 14, 117, 266 bkz> kei
edermek aramak III, 11 bkz> edermek
edin baka, d##nda. III, 11 bkz> ad#n, ad#n, adruk, ayruk
ed ipekli kuma ve benzeri gibi dokuma cinsinden sanat eseri olan her ey I, 79 bkz> ad
eder e$er, hayvan e$eri II, 224, 253, 283, 327; III, 300
edergen ok ar#yan; hakk#n# arayan I, 157
ederlemek e$erlemekI, 300 ederlig e$erli, e$eri olan,I, 151
ederlik zerine e$er konulan a$aI, 151
edermek aramak, takip etmek, kovalamak I, 447 bkz> edermek
edgermek iyi grmek, iyi bulmak, kulak asmak, dinlemek; dzeltmek, onatlamak I, 227, 237; II, 29
edg
iyi.I, 34, 64, 79 ,114. 128. 177, 221, 319, 386, 428, 432, 458, 523. 524;II, 153; III, 43. 155,
161, 214, 367, 374, 384, 435 edg yawlak; iyi kt I, 432
edglg(k) iyiIik.I, 44, 129, 158, 420; II, 26, 91, 112
edirmek ay#r#p semek, ay#rmak, I, 177, 178 bkz> ad#rmak, drmek, drmek,udurmak, drmek
ediz yksek, yksek yer, her eyin ykse$iI, 55, 94, 122 ediz tag; geit vermeyen da$ I, 55
edizlenmek engel ve sarp saymak I, 292, 293
edizlik ykseklik. I, 152
edlelmek #slah olunmak; arat#r#lmak. I, 295
edlemek
lk yapmak, de$er vermek, ehemmiyet vermek, akl #na getirmek; tesir etmek, I, 86. 286;III,
155
edlenmek bir ey bir dllek iin kullan#lmak, br ey dilek edinilmek. I, 257
edlemek sayg# dolay#s#yle birbirini aramak, I, .239
edletmek iyiletirmek, #slah ettirn#ekI, 264
edlig faydalan#lan, faydal#.I, 103
e"mek (admak) yarad#l# gsteren isimlerden fiil yapma edat # II, 340
ednetmek de$imek, bulundu$u halden baka bir hale girmek. I, 266,
ef ev, III, 207, 212, 266, 313, 314 bkz> ev, ew,w, v, w
eget gerdek gecesi gelin iln gnderilen hizmeti kad #nI, 51
egetlemek
cariye gndermek, birisi ile birlikte gveyin evine hizmeti gndermek I, 299 egetlenmek
gelin kendisi ile birllkte gnderllen cariye sahibi olmak, I, 291
egetlig cariye sahibi gelin l 151
egetlik kara ba gerdek gecesi gelinle birlikte gnderilen hizmeti kad #n, sa$d# kad#n I,150
egilgen daima e$ilen, e$ilebllenI, 159
egilmek e$ilmek I, 198; III, 215
egin e$in, s#rtI, 77, 110
egin eni bir buuk kar#, uzunlu$u drt ar#n gelen bir bez I, 78
egir kar#n a$r#s#n# sa$altmak iin kullan#lan bir kk (il), Acorus calamusI, 53
egirgen ok e$irenI, 158
egirmek
sevketmek; dndrmek, e$irmek,evirmek; bir yeri kuatmak, sarmak. I, 178, 179; II, 13,
137
egirsemek egir (il) kullanmak #stemekI, 302
egirsemek e$irmek istemek, (evirmek, bir yeri kuatmak) istemekI, 302
egirtmek e$irtmek; kalenin etraf#n# kuatmay# emretmekIII, 428
egi maden eritildi$i zaman #kan pislik,I, 122
egimek evgen e$mekte yard#m ve yar# etmek I, 187
egit
nazar de$mennesi iin ocuklar#n yzne srlen bir il, bu il safrana blrtak #m eyler
kat#larak yap#l#r. I, 51
eglemek
birbirine uyup durmak; bir eyi ayakla l$nemekte birblrine yard#m etmek.,I, 241 bkz>
iklemek, iklemek, yiklemek
egme evin kemeri.I, 130
egmek e$mek I, 100, 168
egri e$ri, I, 127, 458
egrik egirtilen ip, egrilmi ip I, 105
egrilmek kale ku;at#lmak,sar#lmak; ip e$rilmek,I, 248
egrim dden, suyun toplan#p kayn#yarak dnerek akt#$# yerI, 107
egrimlenmek (su gllerde) e$reklenmek, kaynayarak ve akarak dnmek, ddenlenmek I, 314
egrinmek kendi iin e$irmek, kendini e$irir gibi gstermekI, 253
egrimek
bir yeri sarmakta, kuatmakta yar-, d#m etmek, ip e$irmekte yard#m ve yar# etmekI, 186,
236
egsemek e$mek istemekI, 277
egtrmek e$dirmek,I, 223
egrgen taneleri olan bir bitki, Karluklar bunu yerlerI, 158
ekdi s#$#r, koyun gibi hayvanlar#n kesildi$i yer, mezbaha I, 125
ekd k#l# k#n# ve benzeri eyleri oymakta kullan#lan ucu e$ri b#ak,I, 125
eke
byk k#z karde, koca vey kar#n#n kendinden byk k#z kardei, I, 68, 90; III, 7 bkz> ee,
eze
eke ak#ll# kk k#z, byklk eseri gsteren kk k#z, I, 52
ekek ortaya dm. I, 78 ekek iler; ortaya dm kad#n I, 78
ekek ilerlik kad#n#n ars#zl#$#, yzszl$ I,153
ekeklemek s$mek, "ortaya dm kar#"demek, ktl$e nispet etmekI, 306, 307
ekelemek "abla" diye aytamak, "byk k#zkarde, abla" demek,I, 310
ekeme bir eit alg#, III, 174 bkz> ikeme
ekilmek ekilmek I, 198
ekim bir kez ekilecek kadar olan yer I, 75
ekin iftlik, ekin ekilen yer, I, 78
ekindi br, teki III, 75, 103 bkz> ikindi
ekindi tar!g ekilen tohum, I, 140
ekinmek ekinmek, kendisi iin ekmek I, 203
ekimek ekmekte yard#m ve yar# etmekI, 187
ekitmek ektirmek I, 212, 213
eklemek i$nemek, basmakIII, 443 bkz>erklemek
ekmek bir ey ekmekI, 64, 168
eksk eksik,I, 105 eksk yarmak; eksik para I, 105
eksmek eksilmek.I, 278, 326
ekig eki, I, 105
ektrmek ektirmek,I, 223
eldiri o$lak derisi,I, 127 bkz> elri
eldrk zerlik otu ve tohumu; Peganum harmala III, 12, 412, bkz> ilrk, y #d#g ot, yzerllk
elgelmek elenmekI, 250
elgemek elemekI, 284
elgenmek kendisi iln elemekI, 255
elgemek elemekte yard#m ve yar#; etmek,I. 238
elgetmek eletmekI, 264
elig
elI, 72, 82, 134, 164, 197, 202, 242, 253,288, 410, 448;II, 44, 78, 82, 105, 123,
134,135,147,158, 231, 237, 238, 271, 292,328,346; III, 53, 62, 63, 79,124, 134,
142,154,193, 242. 297, 307, 425 o elig; sag elI, 72 sag elig; sa $ elI, 72 sol elig;
eliglig elli, eli olanI, 336
eliglik eldiven, elcikI, 153
eliklemek alay etmek, I, 307 bkz> elk
elkin
yelici, koan; konuk, misafir, yolcu, seyyah I, 31, 44, 102; II, 242; III, 37, 85 bkz> yelkin,
ylkin
elri o$lak derisi. I, 127 bkz> eldiri
elemek ac#kmaktan dolay# gz kararmakI, 283 bkz> l emek
eletmek al#ktan gzn karartmak,I, 263 bkz> l etmek
elk alay etme, maskaraya almaI, 122 bkz>eliklemek
elwirmek s#ramak, at#lmak I, 226 bkz> alw#rmak
em kad#n#n diilik ayg#t#, am I, 38, 335
em ila.I, 38, 95, 407;II, 363;III, 157
emi il yapan adam, eczac#,I, 38;III, 252
emdi
imdi.I, 36, 37, 41, 46, 74, 125, 192, 200,367, 380, 442, 498;II, 110, 209, 264;III, 356, 372
bkz> imdi emelemek
emek olmak I, 494;II, 29
emet evetI, 51;III, 8 bkz> evet, ewet, yemet
emgek emek, zahmet,I, 110, 205, 420; II, 121,130, 228, 233, 288;III, 372
emgeklenmek zahmetli saymak,I, 315
emgemek emek ekmek, zahmet ekmek I, 284, 362
emgenmek emenmek, zahmet ekmek I, 255
emgemek birbiri yznden zahmet ekmekI, 238
emgetmek yordurmak, emek ektirmek I, 264
emik (emig)
meme I, 72, 407; II, 70 tewi emiki; deve memesi,I, 485 emik #l#k, so$uduktan sonra #s#n#p
s#cakl#$# artmayanI, 72 emik kn; #l#k gn.I, 72
emikde bir memeden emen iki ocuk, st karde,I, 407
emiklemek memesine vurmak,I, 308
emiglig iler emzikli kad#nI, 153
emir k#ra$#, sis I, 54 bkz> am#r, imir, iir
emirge k#k#rdak, III, 442
emitmek e$ilmek, meyletmek I, 69, 214; II, 312. 325
emlelmek ilalanmak I, 296
emlemek
illamak, sa$altmak (yaln#z kullan#lmaz, "samlamak" ile beraber gelir),I, 287, 380;III, 85,
295, 298
emlenmek kendine il etmekI, 259
emlemek illanmakI, 242
emletmek illatmak, il ettirmekI, 266; II, 363
emmek emmek I, 169
emrimek ka#mak I, 275
emrimek uyuz vb eylerden dolay# ka#nmak, deri kar#ncalanmakI, 236, 463
emritmek ka#ma ve giditirme yznden g#d#klaniTiakI, 261, 262
emrlmek (kaynayan tencere, insan solu$u) senmek, ekilmekI, 53, 248, 249 bkz> amrulmak
emrlmek yat#t#rmak, dindirmekIII, 428, 429 bkz> amrulmak, amrutmak
em sem ilI, 407 bkz> samlamak, sem
emsemek emmek istemekI, 278
emen (aman) kuzu derisi, krk yap#lan deri,I, 109
emrmek emzirmek III, 264 bkz> emilzmek
emzmek emzirmek I,180; II, 264 bkz> emrmek
endek sat#h, bir nesnenin st yan#; dam I, 105
endik ak#nI, 106 endik er; budala adamI, 105
en gze inen perde I, 52
enlemek gze inen perdeye il koyn#ak,I, 299, 300
enlenmek gze perde inmek,I, 291
enk hayvan yavrusu, enik, arslan, s#rtlan, kurt, kpek yavrular#.I, 72
enklemek eniklemek, yavrulamakI, 308; III. 92
enklenmek eniklemek, enik sahibi olmak, I, 294
enklg yavruluI, 153
eek a$z#n iki yan#nda, az#lar#n bitti$i yer, avurtI, 135
eek kad#nlar#n ba rtlerini ba$lad#klan ipI, 135
eitmek a;#rtmak II, 274 bkz> ang#tmak
elik kad#nlann yanaklar#na srdkleri all#k I, 115
egmeg imtihan, s#nav I, 252
emek amak I, 174, 252
eremek can# s#k#lmak, inlemek, m#zm#zlanmak (ocuk hakk#nda) I, 258, 289; III, 39
etrmek iinde a#rtmak, dand#rnnakI, 290
ep pekitme ve obartma edat#I, 34
epmek ekmekI, 101
er
er,erkek, adam I,16, 21, 24, 33, 34, 35, 36. 37, 38, 49, 54, 63, 71, 99, 104, 124, 128, 139,
146, 147, 148, 152, 154,155,156, 157, 158, 160, 162, 164. 166, 167, 168, 169, 170, 172,
174, 178, 181, 190, 191. 192, 194, 195, 196. 198, 199, 200, 201, 205, 216
erdem
fazilet, edep, terbiye; hner I, 51, 89, 103, 107, 252; 336,II, 97, 229, 243, 343; III, 41, 133,
143, 211, 303, 440 bkz> erdem
erdini iri 100.I, 71, 141
erdem fazilet, edep, terbiye; hner. I,482 II, 8 bkz> erdem
ere"mek erkeklemek, I, 208 bkz> ar#tmak, eretmek
eren
erin kural d## o$ul ekli, I, 45, 74, 76,85, 149, 183, 187, 210, 229, 230, 247, 359, 362.
370. 384, 518;II, 17, 83, 101, 104, 220; III, 119. 155. 230, 378, 393, 406 kur
eren;dayan#kl#, yi$it adam I, 343
Erentz Terazi y#ld#z#; Mteri y#ld#z# I, 76; III, 40 bkz> Karaku, Karaku yulduz
eretmek
taa$# #karmak, i$di etmek; ocu$u snnet etmek; erkeklemek. I, 208 bkz> ar#tmak,
eredmek
ergrmek eritmek.I, 227;II, 198
ergrmek erimek, vaktinde yetimekI, 227, 228
erik ya$ ve ya$a benzer eriyen ey, erimi.I, 70
erik
y$rk.I, 139 erik y#lk#; yorga hayvan 1, 70 erik at; yryen atI, 70 erik er;becerikli,
yrekli adamI, 70
eriklik hayvan#n isteklili$i,I, 152
erimek erimek III, 367 bkz> erilmek
erin olur ki, belki I, 132; III, 65, 245, 309, 449
erinil gnah, bkz> I, 134 ar#nu
erien ergen, bekrI, 117
erinmek erinmek, enmekI, 201
eritmek eritmek.I, 208 bkz> ertmek
erk saltanat, sz ve buyru$u geerlik, kudret, iktidar, gc yeterllk,I, 43
erke erke, gen tekeI, 95
erkek her hayvan#n erke$lI, 111; II, 102; III, 6, 178 erkek takagu
erken "iken" anlam#na hal bildiren edatI, 108, 121, 376, 526;II, 68, 249, 301, 333; III, 168, 317
erken erkenI, 389
erki phe ve sorgu bildlren edatI, 129
erklemek i$nemek, basttak. III, 443 bkz> eklemek
erkz suw ilkbahara do$ru karlar#n ve buzlar#n erimesinden has#l olan su I, 96
erlenmek kad#n evlenmek, er sahibi olmak I, 257
erlemek erkeklikte yar# etmek, I, 239
erlik erkeklik.I, 104
ermegil tembel, eringen I, 42, 70, 138
ermegrmek tembellemek III, 349
ermek
olmak, imekI, 24, 25, 74, 89,109,164, 215, 384, 399, 418, 430, 458, 516;II, 56, 57, 74, 169,
256. 257, 297, 320, 361; III, 38. 44, 168, 218, 219, 315. 333, 385 bkz> rmek
ernek parmak I, 104 bkz> errigek
erek parmak.I, 104, 121, 248; III, 130, 443 bkz> ernek
erey alt# parmakl# adam I, 136
erey ok k#sa boylu, cceI, 136
erre sidik; eek kaand#r#lmak istendi$i zaman iki kere bu sz sylenirI, 38
ersek ortaya dm azg#n kad#n, orospuI, 104; II, 56
erseklenmek kad#n azg#nl#$#ndan erkek isternekI, 314
ersig ere benzeyen, erkek gfb#,III, 128
ersinmek erkeklemek I, 253
ertik ilek yol, I, 103
ertimek gemekte yar# etmek I, 231
ertmek gemek-III, 233, 425, 427
erttini zk bedeni inci gibi kad#n,I, 141
ertrmek vazgemek, ba$#lamak, kabullenmek; geirmekI, 220
erk kendisiyle deri sepilenen nesneI, 70
erk ;eftali, kays#, erik gibi meyvelere verilen genel adI, 69, 318;II, 282 tlg erk
erklemek sepilemek.I, 70, 306
ernklenmek eriklenmek, erik meyvesi vermek,I, 294;III, 348
erklk eriklik, erik bahesi I, 152
erksemek eriksemek, can# erik istemekI, 303
ermek erimek.II, 198; III, 252 bkz> erimek
ermek erimek; erimek I, 182, 186 bkz> arumak
ertmek eritmek I, 208 bkz> eritmek
es fenal#k, ktlk, ay#p ey; avret yeri. I, 210
es y#rt#c#, vah hayvanlar#n av#, pay#I, 17, 36; III, 46
esberi klde piirilen bir eit ekmek I, 141
esen sa$, salim I, 62, 77
esenlemek selamlamak I, 308
esgrk sarho,I, 349 bkz> esrk
esilmek uzamak, uzat#lmak.I, 196 bkz> as#lmak
esin esinti, rzgr, I, 77, 165, 266, 288; II, 223; III, 147
esinmek bir eyi ekmek, germek, uzatmak, I, 201 bkz> as#nmak
esirgemek ac#mak, eseflenmek I, 306
esirgenmek ac#nmak i, 291
esimek ip ve benzeri eyleri (ekmek, germek ve uzatmakta) yard#m ve yar# etmek I, 185
esitmek uzatmak I, 209
esiz yaz#k, esef, III, 51 bkz> essiz, #s#z, #ss#z, isiz
esizlig fenal#k, ktlk, haar#l#k III, 161 bkz> #s#zl#k, #ss#zl#k, isizlik
eski eski, I, 129
eskirmek eskimek,I, 228
esk kalbur, elek,I, 129
eslinmek bir ey bir eye tak#lmak I, 258, 259 bkz> asl #nmak
esmek esmek; kalburlayarak savurrnak; uzatmak I, 165
esnemek esmek; esnemek, I, 288; II, 223; III, 147
esnetmek estirmek; esnetmek I, 266, 267
esri kaplan; tekir renk, kaplan rengiI, 126 bkz> asr # esri y##k; alaca, iki renkli ip I, 126
esrilemek nak#lamak, sslemek I, 316
esrk sarho I, 105, 194; II, 213, 289; III, 281 bkz> esgrk
essiz ac#nmaanlat#r, yaz#k, vahI, 143; II, 188 bkz> esiz, #s#z, #ss#z, isiz
estrmek uzatt#rmak, ektirmek, gerdirmek; elettirmek, I, 221
esrtmek sarho etmek III, 427
e e, arkada I, 47, 458
eek eek II, 246 bkz> egek, eyek
egek eek I,III, 114 bkz> eek, eyek
egeklenmek eek sahibi olmak I, 315
esi
tencere, mlekI, 52, 166, 223, 248, 258, 313, 323, 327, 357, 409, 411, 514, 518; II, 12,
72, 78, 178. 201, 253, 302, 333, 356, 357; III, 142. 191, 206, 249, 280, 409, 430 bkz> a a,
a# ei buka; tencere, bardak, tas I, 357, 411
eilenmek tencere sahibi olmak I, 291
eik eik- I, 42
eiklik eiklik I, 152 eiklik y#ga; eik yapmak iin haz#rlanan a$aI, 152
eilgen daima eilenI, 158
eilgen her zaman uzayan, ek#len I, 158
eilmek eilmek I, 197
eilmek uzamak I, 158
eimek toprak emekte yard#m ve yar# et-mek, I, 185
eitmek etirmek, arat#rmakI, 211 bkz> etmek
eittrmek iittirmek I, 222 bkz> etlirmek
ekin uzun yol I, 109
ekinci koa koa glden at postas# I, 109
ekin toprak ak#p inen, $nen toprak I, 109
ekrti ipekli, nak#;l# in kuma;# I, 145
elig gen kad#ndan ei bulunan kimse, eli, e sahibi I, 47
emek emek; tamak; (at hakk#nda) yorga yrmek I, 166
etilmek iitilmek;I, 246
etrmek etirmekI, 222
etrmek iittirmekI, 221 bkz> eittrmek
ek
byklerin lmnde mezarlar# stne serilmek zere gnderilen #pek kuma; bu kuma
sonra paralanarak fakirlere da$#t#l#r, I, 72
ek brg, rt, ste giyinilen, brnlen her nesne I, 14, 72
eklig brglk kuma sahibi. I, 153
eklik bar!n brgu yap#lmak iin haz#rlan-m# olan ipekli kuma; I, 153
elmek rtlmek, rtnmek I, 197 bkz> aulmak
emek rtmek, brmek, I, 14; III, 253, 254
etmek rttrmekI, 210 bkz> autmak
eyk eek, I,III, 114, 244, 311, 492; III, 62, 326, 330 bkz> eek, egek
et
et, I,35.36,95,169,173,177,184,196, 209, 220, 223, 236, 323, 338, 348, 379, 397, 401, 429,
444, 479, 485, 495;II, 4,15, 78,102,120, 126, 129, 141, 156, 157, 174, 211, 217, 222,
230,240, 243,245, 248, 252, 254, 281, 282,292, 293, 342, 348; III, 7, 16. 23,
eti kasap, II, 48, 49
ete ocuklar#n ceviz oynad#$# ukur, I, 52 bkz> eti
etelik ceviz oynamak iin ukur a#lm# yer I, 151
etek etek I, 68
eteklenmek eteklenmek I, 294
eteklig etekli, ete$i olan, I, 122
eteklik eteklik I, 152
etetmek s#k#nt#ya koymak I, 207
eti ocuklar#n ceviz oynad#klar# ukur I, 52 bkz> ete
etik pabu, mest III, 283 bkz> etk
etikmek (ock) yetimek, tombullamak, bymek. I, 192
etilgen her zaman dzelen I, 158
etilgen atlarda bulunan bir hastal #kI, 158
etilgen say!lgan birok ilere giren, #kan, I, 158
etiz iki dere aras#ndaki su geecek sedI, 54 bkz> at #z
etizlemek ark amak, set yapmak, toprag# paralara ay#rmak, evlek yapmakI, 301 bkz> at #zlamak
etizlenmek paralara ayr#lmak, (tarla hakk#nda) maalaya ay#rnnak I, 292 bkz> at#zlanmak
etlelmek et yap#lmak I, 295
etlemek etlik yapmak, et yapmak, I, 284, 285
etlenmek etlenmek, imanlamak I, 256, 285
etletmek kestirip et haline getirtmek, I, 264
etlig kii etli, iman.I, 101
etlig ki ;i et sahibi olan kimseI, 101
etlik et as#lacak engel, I, 101
etlik kesilmek iin haz#rlanan koyunI, 101 etlik koy; etlik koyun, I, 101
etmek (tmek)
yenecek ekmek I, 102, 166,197, 202, 211, 247, 262, 329, 391;II, 28, 30,98, 112, 138, 197,
235;III, 93, 223, 280, 287, 304, 352, 426, 428
etmeki ekmekiII, 48, 49
etmeklenmek ekmek sahibi olmakI, 314
etrek rengi k#z#la alan sar# adamI, 101
etsemek can# et istemek I, 275, 279
etsetmek ete istek getirtmek, I, 262
etk pabu, edik, I, 68, 218, 395; II, 49, 315; III, 97, 242, 426, 430 bkz> etik bkm
etk ; kad#n ayakkab#s# I, 395
etki pabuu, kavaf II, 49
etklenmek ayakkab#, edlk sahibi olmak,I, 294;III, 348
etklk sagr! ayakkab# yapmak iin ayr#lan sahtiyan I, 152
et yer yumuak yer I, 35
etyin vcut I, 463
ev ev,I, 32, 211, 516 bkz> ef, ew, w, v, w ev k#z#; aile k#z# I, 326
evet evet, peki I, 51 bkz> emet, ewet, yemet
evin tane,I, 84 bkz> ewin
evlemek evini ortaya koyup kumar oynamak,I, 240, 241
evlig ev sahibi. II, 106, 176
evlk kad#n,I, 251
ew
ev I, 24, 25, 32, 33, 37, 38, 85, 104, 124, 147, 148, 169, 191, 197, 214, 225, 226, 227, 231,
251, 253, 257, 281, 283, 293, 298, 323, 343, 370, 375, 377, 378, 384, 422, 435, 446, 447,
464, 495, 496, 498, 499, 501, 504, 507, 514, 515;II, 3, 4, 6, 8. 17, 1
ewdilmek ele geirilmek, toplanmak I, 246
ewdimek toplamak I, 273
ewdinmek toplamak, toplamay# zerlne al mak, kendi kendisine toplamak I, 251;II, 254
ewet evet, peki,I, 51 bkz> emet, evet, yemet
ewin taneI, 77, 84 bkz> evin
ewlenmek hlelenmek; kendine ev edinmek 1. 258, 259
ewlenmek evlenmekIII, 87
ewlemek toplanmak, y#$#lmakI, 240 bkz> awlamak
ewmek bir eyin etraf#na koumak I, 167
ewrimek
u$ramak, abalamak, bir iin stne dmek; evirmekte ve bir eyin alt#n# stne
getirmekte yard#m etmek, I, 235, 248
ewrlmek ynelinen yerden evrilmek. I, 248
ewsemek evini zlemek. I, 277, 279
ewsetmek evini zletmek, Istetmek, I, 262
ewsinmek evi benimsemek, kendi evi saymak. I, 253, 258
ewk bir adama sonradan gelen hal, hastal #k ve benzeri, ar#za; evin merte$i, dire$iI, 105
ewkgen tewrgen her zaman evirip eviren, g i leri baaranI, 157, 521
ewrgen tewrgen her zaman evirip evrenI, 521
ewrmek evirmek, evirmek, dndrmek, alt #n# stne getirmek, I, 178; II, 82
ewsg savurma ayg#t# I, 13
ewmek savurmak I, 13
ewzemek ko$lamak, mzevirlik etmek I, 275
eyeg her hayvan#n eye$isi, eye kemi$i, kaburga; yan; ad#r#n yan#, I, 137;III, 174, 425
eyeg yr da$#n ortas#I, 137
eyle yle I, 113, 166; III, 186
eymenmek utanmak; ekinmekI, 270;III, 377
eze buyk k#z karde,I, 90 bkz> ece, eke
ezik uzunlamas#na izik, t#rnak yaras#I, 71 bkz> az, iz
ezitmek uzunlu$una yirmek,I, 209
ezmek kaz#mak, s#y#rmakI, 165
eztrmek yirdirmek-I, 220
l i1, vilyetI, 48, 106, 168, 219, 354;II, 9, 10, 18, 25. 29, 238
l at# anlat#r bir isimI, 48 l a#kl#k, bolukI, 48
l kt, de$ersiz. |, 49 l iki bey aras#nda bar##kl#kI, 49
l ba! ata bakan, seyisI, 49
l bolmak sulh olmak, banmakI, 49
l ku kartala benzeyen alacal # bir kuI, 49
n ukur; ini.I,49;III,4 bkz> in n yr
n en, yan tarafa olan geni lik, yanI, 49
nemek enemek; kulaktan bir paras#n# keserek imlemek III, 256
netmek enetmek; kula$#n bir paras#n# keserek imletmekI, 215
r delik amak iin kullan#lan ayg#t, delgi,I, 45
r yerI, 45 bkz> yr
r yerin gneye bakan gneli taraf#I, 464 bkz> ir
rilmek gedilmek, gedik a#lmak; eksiklemekI, 270
rin dudak,I, 70, 77 bkz> ir(i)n
rin iyi ya;ay#;, nimet iinde geini , nimet, bolluk,I, 46, 132; III, 449 bkz> rinj
rin gnah I, 134 bkz> ar#nu
rinj nimet, bolluk, I, 132; III, 449 bkz> rin
rle yurtluk, yurt tutulan ye#\ III, 251 bkz> irle
rmek i.rkilmek, yaln#zl#k duymak; (duvar) yarmak I, 172, 173
rmek olmak, imek, I, 24 bkz> ermek
rte erte I, 124
rtelemek erken balamak I, 316 bkz> #rtalamak
silmek eksilmek. I, 270
itmek iitmek. I, 212,508, bkz> i itmek
tilmek dzelmek; edilmek, yap#lmak I, 53, 442; II, 209
tinmek edlnmek, haz#rlanmak I, 82
timek barit#rmak, beraber yapmak I, 76
tmek
(yard#mc# fiil) yapmak, etmek, eylemek, k#lmak I, 171, 324, 332, 333. 342. 361.456, 457,
486; 11. 25; 111. 128. 129, 130, 357,366, 370
ttrmek bktrmek I, 267, 268 bkz> iytrmek
ttrmek onartmak, dzeltmeyi emretmek. I, 217, 218
wek acele, ivme; aceleci, ivenI, 77, 104, 387;II, 13, 19 wek er; aceleci adam,I,122
weklik ilerde ivme, acelecillkI, 153
wet acele, ivnne III, 26
wilmek ivilmek, acele edilmek.I, 271
wimek kou;mak, acele edl;mek I, 186
wmek acele etmek, I, 167 .168;II, 12; III, 26,183
wsemek ivmek, acele etmek (lstemek) I, 277
furxan putI, 343 bkz> burxan, beder burxan bedez burxan
furhan ewi put evi, puthaneI, 343,
ge zarf (mefulileyh) edat#III, 212,.
ger .....do$ru III,251
ger havu, I, 431 bkz> gezer, gizri, sar #g, turma
gezer havu, I, 431 bkz> ger, gizri, sar#g turma
gizri havu. I, 431 bkz> ger, gezer, sar#g turma
gine kltme eki III, 359 bkz> k#ya, -kiye
gu fiillerin emir kipi zerine gelerek zaman, yer ve ayg#t ismi yapan edat III, 211
hana ana,I, 32 bkz> ana
hata ata,I, 32 bkz> ata
he he atlar# gayrete getirmek ve s#k#t#rmak #kar#lan ses I, 321; II, 282 bkz> e e
ho ho keilergdlp srlrken sylenen, II, 282
hukubar! pota yap#lan amur, llecl amuru iin #kar#lan ses, III, 243 bkz> ukuban
xafs! hokkaI, 423
xakan Afrasyab'a verilen ungun,III, 157
xamir emir, beyI, 112
xan
han, Trkler'in en byk babu$u, Afrasyab o$ullar#na verilen ungunI, 63, 82, 199, 255,
271, 410, 427, 459;II, 3, 7,190, 273, 288; III, 60, 127, 141, 157, 266. 327, 368
xanda neredeI,46, 418; III, 69, 173, 218 bkz> kanda, kayda, kayuda
xasn!
ocuklar# semirtmek iin bir kese iine konularak a$#zlar#na verilen bir deva, Hin-distan'dan
gelir I, 435
xayu hangi, hani, I, 31; III, 218, 237, 367 bkz> kanu, kayu
x!yar maraz cretle al#an adam, #rgatI,411 bkz> maraz
x!z k#z III, 218 bkz> k#rk#n, k#rnak, k#z
xul! in'den getirilen birok renkleri olan ipek kuma,III, 371
xumaru
anda olarak verilen mal, len byk bir adam#n mal#ndan hakana ayr#lan gzel para,
uza$a giden adam#n h#s#mlar#na b#rakt#$# mal I, 445
xumaru miras I, 445;III, 440
xumarulanmak mirasa konmak; dostunun veya bakas#n#n mal#ndan kendine az#k edin-mek,III, 205
xun kaba, faydas#z.III, 138
xun xara !lamak kaba, faydas#z i i;lemek III, 138
xnek "k#rlang#" dahi denilen benekli, gzel kokulu kk kavun, y #lk#I, 488
!g!n ka#rmak; kaybedilmek, yok edilmek,elden gitmek; yellen^ek.I, 253, 254;III, 307
!d!lmak sal#verlmek, boanmakI, 194
!d!nu sa erke$in sonradan b#rak#lan sa#I, 133
!d!nu y!lk! yk vurulmayarak b#rak#lan hayvan I, 134
!d!mak birbirine arma$an vermek, armaganlamak ve bunda yar# etmek I, 182
!dmak
salmak, gndermek, serbest b#rakmak, I, 210, 421; III, 172, 230, 343, 438 bkz> tonatmak,
ton#dmak
!dsamak gndermek istemekI, 276
!du zaruret, zahmetI, 110
!duk
kutlu ve mbarek olan; asl #nda sahibininyapt#$# bir adak iin saklanarak yn k#rk#lmayan,
st sag#lmayan, yk vurulmayarakba#bo b#rak#lan, sal#verilen her hayvana bu ad verilir.I,
65
!duk tag geitsiz s#ra da$larI, 65
!glamak a$lamakI, 286, 287 bkz> y#glamak
!glamak a$la;makI, 240 bkz> y#glamak
!jmaklanmak bir yerde veya bir eyde ok ap bulunmak; kelli$i artmak, azmakI, 313bkz> ajmuk
!k so$uk su iilerek zerine ekmek yenildikte ggs kabartarak #kan bir h#k#r#k, h#k I, 37
!k!la asil, y$rk at I, 139
!k tutmak h#k#r#k tutmak, h#k tutmak I, 37
!ldurmak indirmek I, 224
!l!g #l#k,I, 31, 64 bkz> y#l#g
!l!mga hakan#n mektuplar#n# Trk yaz#s#yle yazan kimse I, 143 bkz> al #mga
!l!nmak ilimek, tutulmak, u$ramak, tak#lmakI, 204; II, 288; III, 358 bkz> ilinmek
!l!mak inmekte yar# etmek, ini;mekI, 190
!l!mak blrbirine ilimek; at#mak; asmakta yard#m etmek I, 188, 190 bkz> ili mek
!lmak inmek 1.169,175;III,69,220 bkz> inmek
!lsamak inmek istemekI, 278 bkz> insemek
!mga malmdr, tahsildar, hazinedar.I, 128
!nal anas# hatun (kkten), babas# ortal#k adam# olan btn genlere verilen ungun, I, 122
!nan gvenilen, inan#lan, I, 133;III, 450 #nan beg; inan#lan, gvenilen beyI, 133, 206
!nanmak inanmak, gvenmek I, 206; III, 161
!n!mak inimek I, 190
!an dii deve I, 120, 289 bkz> ien
!ramak deve inlemekI, 120
!ranmak inlemek I, 289
!ramak inlemek III, 398
!ratmak inletmek,II, 357, 358
!r #r, #rlamaIII, 4 bkz> y#r
!r utanma bildiren bir szI, 36 bkz> #ra, #rra, ir
!ra utanmaI, 39 bkz> #r, #rra, ir
!r bulmak utanmak.I, 36
!rgag donmu; olan buzu, buzluga eklp getirmek iin kullan #lan kanca,I, 141
!rgalmak sallanmak, #rgalanmak. I, 249
!rgamak sallamak, #rgalamak, I, 283; III, 316, 321
!rganmak #rgalanmak I, 254
!rgamak #rgalamakta yard#m ve yar# etmek II, 322
!rgatmak #rgalatmak, sallatmak I, 263
!rk khinlik, fal, yrektekini d#;ar# #karma, I, 42
!rklamak khinlik etmek, #rk (fal)a bakmak III, 443
!rra utanma I, 39 bkz> #r, #ra, ir
!rtalamak erken balamak I, 316 bkz> rtelemek
!s!nmak #s#nmak; sevmek I, 201, 202 bkz>isinmek
!s!rgan #s#rgan, ok ts#ranI, 156
!s!rmak #s#rmak, sokmakI, 178; II, 329
!s!rtmak #s#rtmak III, 428
!s!mak #s#nmak, bir nesnenln btn paralar # aras#na s#cakl#k yay#lmak, I, 185 bkz> isimek
!s!z
ele, avuca s#$mayan, haar# ocuk, utanmaz, ars#z, #rs#z, fena, kt I, 122, 386; II, 117
bkz; esiz, essiz, #ss#z, isiz
!s!zl!k
fenal#k, ktlk, haar#l#k.III, 161 bkz> esizlig, #ss#zl#k, isizlik #slanmak ; islenmek I, 298
bkz> ilenmek
!sr!k
ocuklar# perilere ve gz dokunmas#na kar# afsunlamak iin il yap#ld#$# zaman
tekrarlanarak sylenir. I, 99
!sr!lmak #s#r#lmak, I, 247
!sr!m kii surats#z, s#k#ntil# adamI, 107
!sr!nmak
fkelenip derlenmek, toplanmak, ekilmek, bzlmek (Bu kellme sebzelere iyice pi meden
so$uk su konmas#yle pime yerek i$ kalmas#, sinirsek olmas# halinde 50/10^. Yumuak
huylu bir kimsenin ser-telmesi de byledir)I, 251, 252
!sr!mak #s#r#mak I, 234, 285
!srumak #s#rmak I, 163
!ss!z kii yzsz, lyilik bilmez adam I, 142 bkz> esiz, essiz, #s#z, isiz
!ss!zl!k , fenal#k, ktlk, haar#l#k. III, 161 bkz> esizlig, #s#zl#k, isizlik
!
iI, 47, 53, 64, 141, 146, 147, 155, 156, 157, 158, 168, 171, 179, 186, 187, 190, 193, 197,
201, 204, 209, 217, 220, 221. 230, 235, 238. 244, 255, 270, 271, 272, 295, 300, 307, 313,
315, 316, 320, 348, 368, 376, 391, 410, 428, 448, 459, 462, 470, 494, 52
!! iiI, 468 tarfak ##; k#vrak, al#kan iiI, 468
!gunmak Frsa's# "ahun" Arapas# el-rbs olan bitkiI, 18, 109
! kdk i gI, 391
!lamak ilemek III, 138 bkz> ilemek
!lar kad#nII, 150, .171 bkz> iiler, iler
!l!g i; sahibi olan (kimse).I, 495, 509 #l#g kdglg; ili, gl 1. 509
!t
it, kpekI, 35. 116, 156, 157, 164, 178, 228, 294, 308, 336, 346, 363, 365. 375, 483;II, 7, 8.
10, 16, 24, 73, 84, 177, 221. 292, 298, 305; III, 23. 70, 73, 214. 232, 255, 262, 291, 294,
300, 324, 353, 404, 405, 410, 429
!tlamak kpekletmek, s$mek- I, 285, 286
!tl!g itli, kpekli I, 98
!tl!g y!l! Trkler'ln on Ikill y#llar#ndan biriI, 346
!w!k k#rlarda, tal# yerlerde ya#yan geyikI, 67, 239, 265
!wr!k ibrik I. 99, 100; III, 131
!y!nmak #k#nmak, I, 269
iI, 35, 91, 225, 245;II, 208
ieg kaburga kemiklerinin i taraf #nda bulunan eylerin ad#,II,iirik I, 137
i et ci$ere bitiik olan ince et I, 35
igermek ieriye koymak; sular#n# sylemek, ko$lamak I, 227
ii yaa byk olan erkek karde; kocan#nyaa byk erkek kardeL I, 87; III, 7
iikmek savata kendi dile$iyle teslm olmak I, 192;II, 118
iilmek iilmek .I, 194
iin "ara, i" anlam#n# bildiren birek, I, 76, 230
iimek
iimek, imekte yard#m ve yar# etmek, I, 181 ikin er dmanlardan iken bu yana geen,
kendisine dokunulmayan, baysall #k verilen kii, mlteci I, 108
ikur i kua$#, ukur, I, 35, 324
ik iki, iilen ey,I, 128 ilemek i geirmek, astarlamak, I, 286
ilenmek ilenmek, tanelenmek, ii olmak I, 256, 257
ilik eger keesi, ilik, I, 102, 104
imek imek, bir eyi imek veya sorup iine ekmek.I, 35, 47, 142, 164, 192;II, 6
imek kuzu derisinden yap#lm# olan krkI, 102
imeklenmek kuzu krk giymek 've buna sahip olmak, I, 314
ire de, iinde, ierisinde. I, 223, 367, 393; II, 83, 250;III, 235, 247, 339, 448
irmek iirimek, i#'rmekte yard#m ve yar# etmek,I, 233
isemek imek 1516010^I, 20, 276
i sz yrekteki gizli ey, s#rI, 35
itonlamak i donu giymekI, 314 bkz> i tonlanmak
itrmek iirmek, su iirmek,I, 218; II, 173
ik samur, tegin gibi hayvanlar#n derisinden yap#lan krk, I, 69
iklemek samur, te$in gibi hayvanlar#n krknden urbas#na i geirmek, i kaplatmak, I, 305
irgen ok iiren I, 157
irmek iirmek I, 47, 177. 218; II, 173
idi kadeh, tas, bardak, tencere gibi her nevi kap I, 61 bkz> idi
idi sahip, efendi; Tan^#. I, 87. 320, 330, 410; II, 243
idi kadeh, kap; mal mlk, III, 61,131, 232 bkz> idi
idrik kat# nesne I, 102 bkz> irik
ig i$,I, 48, 85 bkz> ik, yig, yik
ig hastal#k.I, 48, 296;III, 30, 224, 278, 281
igil hasta, III, 57
igemek e$elemek, g#c#rdatmak, III, 254, 255
igemek inat etmek, III, 255
igenmek
benimsemek; (k#srak) gebe kalmak;am#lamak, har#nlamak; ekinmek I, 104, , 200,
203
igemek arka olmak, gvenmekI, 187
igemek e$elemekte yard#m ve yar#; etmek; arp#mak, #s#r#;mak, bo$ufmak I, 187, 188; II, 287
igi har#nlaan, inatlaan hayvan, atI, 122
iglelmek hastalanmak,I, 296
iglemek hasta olmakI, 287, 380
iglenmek bir para hastalanmak
iglemek hastalamakI, 241
igletmek hastaland#rmak I, 266
iglig hastaI, 79, 196, 273; II, 351
ik i$ III, 144 bkz> ig, yig, yik
ikdilmek terbiye edilmek, e$itllmek; beslenlenmekI, 246
ikdi ; analar# bir olanIII, 382
ikdk peynlr gibi st ve yo$urttan yap#l#p yenen bir az#k,I, 105
ikeme bir eit saz, kubuz gibi al #nan bir alg#I, 137; III, 174 bkz> ekeme
iki say#da iki; ikisi I, 49, 131, 233, 256; II, 45, 251;III, 45, 101, 244, 363, 382 bkz> ikki
ikidmek terbiye etmek, e$itmek, yetltirmek, I, 213 bkz> ikitmek
ikin say#da 1^1110.I, 131, 132; III, 449
ikindi baz#s#, teki, ikinci I, 140, 185, 186, 231, 238. 239;II, 89, 103, 203, 214, 217 bkz> ekindi
ikindi ikindi,I, 140
ikirkn tereddt, ikircim; tereddtl, ikircimli.III, 419
ikit yalanI, 51
ikitmek terbiye etmek, yetitirmek .I, 213 bkz> ikidmek
ikki
iki, birblri, ikisi, iklden her biriI, 182, 187, 188. 189, 234, 237, 239. 268, 270, 308, 317, 410,
519;II, 17, 88, 89, 93, 98, 99, 101, 102, 104, 105, 107, 108, 109, 112, 196, 203, 206, 207,
209. 211, 215, 217, 218, 220, 221, 222, 224, 258, 287; III, 71,
ikkiz ikiz, I, 143 ikkiz oglan; ikiz ocukI, 143
iklemek i$nemek, basmakI, 287, 380;III, 310 bkz> eglemek, iklemek, yiklemek
iklemek
birbirine uyup durmak, bir eyi ayakla i$nemekte birbirine yard#rn etmek, I, 241 bkz>
eglemek, iklemek, yiklemek
ikletmek i$netmek, bast#rmakI, 265
ikt ekti, elde beslenen hayvan, I, 114
iktlemek ot vermek; beslemek I, 317
ilel (beylere ve hanlara cevap verilirken) evet I, 78
ilen
dncesinin yanl#l#$# belli olan bir ki-inin bir i zerine szsy]emesini k#nama; ay#plama,
tekdir, #k#maI, 133, 204;III, 450
ilenmek kt dua etmek, ilenmek; ay#plamak, tekdir etmek,I, 204, 205
ilermek gze ilimek, belirmek, grnmek I, 179; II, 283
ilersk alvar ukuruI, 152
ilertmek ilitirmek, ilitirtmek. III, 427, 428
iletmek iletmek, gtrmek I, 214, 369; II, 263
ilik ilik I, 72. bkz> yilik
ili kapug ilitirilivermi, anahtars#z a#labilen kap#I, 92
ilinmek tutulmak, yakalanmakI, 204, 205, 206;II, 288;III, 358 bkz> #l#nmak
ilimek birbirine ilimek; at#mak; asmakta yard#m ve yar# etmekI, 188, 190 bkz> #l#mak
ilk ilk, her eyin evveli I, 43
ilmek ilimek I, 169
ilrk zerlik tohumu, Peganum harmala I, 105 bkz> eldrk, y#d#g ot, yzerlik
iltrmek ilitirtmek, astirtmak I, 224
im
parola, orduda babu$un askerler aras#na silh veya ku adlar#ndan birini belge olarak
koydu$u kelimeler I, 38
imdi imdi. I, 36, 37, 41 bkz> emdi
imir ayd#nl#kla karanl#$#n birbirine kar#mas#I, 94 bkz> emir, imir, iri$ir
imlelmek gz k#rpmakla ve buna benzer eyle imar olunmakI, 296
imlemek imar etmek, iaret etmek, gstertmek 1. 82, 287, 288;III, 84, 295, 310 bkz> yimlemek
imlemek iaretlemek I, 242
imletmek iaret ettirmek I, 266
imren yurttalardan toplanan her y#$nak I, 88, 107
imtili dnp ta#n#lmadan birdenbire yap#lma. I, 141
in ukur I, 49 bkz> n
in y#rt#c# hayvan ini.I, 49, 55 bkz> y#n, yin
in koyun pisli$iI, 49 bkz> yin
in rahat, ii sakin, yre$i dlekI, 74;III, 437
inikmek duygusu gitmek, bay#lmak, bzlmek, titremekI, 243, 244
inegil vcut ierisinde, gbek kar #s#nda kulunca benzer bir hastal #kI, 137
ini yaa kk karde, kocan#n kk erkek kardei I, 93; III, 7
inilmek inilmek.II, 130
inmek inmek I, 169; II, 204; III, 61 bkz> #lmak
insemek inmek istemek I, 278 bkz> #lsamak
iek 1116^I, 111; III, 91 iek kaplumba$an#n diisi I, 111
iek ki k otu tohunnu III, 121
ien dii deve, I, 120, 289 bkz> #an
ies kii yabanc# gibi sa$#na, soluna bakan adam I, 94
iir ayd#nl#kla karanl#$#n birblrine kar#mas#, alaca karanl#k.l, 94 bkz> am#r, emir, imir
ili kebapla yenir, sar#msa$a benzer blr da$ otu I, 115
iprk ierisine pekllk gelene (ilni srdrmek iin) yo $urt ile st kar#t#r#larak verllen il I,101
ir yerin gney, gneli yan# I, 464 bkz> r
ir utanma bildiren bir sz, I, 36 bkz> #r, #ra, #rra
ir bolmak utanmak,I, 36
irdemek aramakIII, 228
irik kat# olan nesneI, 71, 102 bkz> idrik
irik kel ve uyuzun kafas#I, 71
irik erpik ve eski olan her nesne, I, 70
irik otu odun k#r#klar#, k#ym#k I, 70
irilmek kayg#dan titremek, kendi kendini yermekI, 196 bkz> ar #lmak
ir(i)n dudaklar, a$#z III, 74 bkz> rin iririg 11-10.I, 135;III, 59
irk drt ya#na girmek zere bulunan koyunI. 43
irkeklenmek dalgalanmak; erkek olmaki r-permekI, 315 bkz> erkeklenmek
irkemek topla;mak.I,144 bkz> irki mek
irkilmek toplanmak, o$almak I, 249
irkin
irkilen, iriken ey I, 108 irkin yagmur; gnlerce sren ya$mur, I, 108 irkin suw; irkinti su
\, 108
irkinmek irkmek, mal irkmek, kendisi iin toplamak I, 254, 255
irkimek irkmekte yard#m ve yar# etmek, toplamak I, 238, 325 bkz> irkemek
irkmek toplamak III, 420
irle yurtluk, yurt tutulan ye#\ III, 251 bkz>rle
irpelmek b#k# ile biilmek, bo2ulmak I, 244
irpemek b#k#lamak, bimek, bozmak I, 271
irpetmek b#k# ile bitirmek, bozdurmak. I, 260
irtelmek aranmak, arat#r#lmak; istenmek. I, 245
irtemek arkas#na dmek; istemek I, 245, 272; III, 356 bkz> istemek
irte
arat#rma, irdeme; isteme; i hususunda vaki olan bahis, dg, kavga,I, 97, 402;II, 214;III,
416
irte kopmak bahis k#z#;mak I, 97
irtemek arat#rmak. I, 230
irtetmek istetmek, aratmak, I, 260
irk duvar ve duvara benzer eylerdeki gedik I, 70
irwi Hindistan'dan gelir bir ilI, 128
irwi ince uzunI, 128 irwi kulak; ince uzun kulak I, 128
isig s#cak 1. 72;III, 400
isiglemek ok s#cakta gitmekI, 306
isiglenmek bir eyi s#cak bulmakI, 294
isiglik s#cakl#k.I, 152
isiglik sevda I, 152
isig yer uzay#p giden bozk#rI, 72
isimek #s#nmakIII, 253
isinmek #s#nmak; sevmekI, 201, 202 bkz> #s#nmak
isirgenmek s#cak yznden isiriklenmekI, 290
isimek #s#nmak, bir nesnenin btn paralar # aras#na s#cakl#k yay#lmakI, 185 bkz> #s#mak
isitmek #s#trnak; #s#tmaya tutulmak I, 209, 210
isiz kt, fena II, 91 bkz> esiz, essiz, #s#z, #ss#z,
isizlenmek sevimsizlemek, yaramazlamakI, 293
isizlik er, ktlk I, 152 bkz> esizllg, #s#zl#k, #ss#zl#k, isizlik
iskemek ditmekI, 284
iskenmek (k#l, ot vb hakk#nda) koparmak, yolmak, ditmekI, 255
isre aa$#; sonra,I, 126
istek istek; ara;t#rma I, 120
istek kopmak istek gelmek,I, 120
istelmek istenmek, aranmak, I, 246 i
stemek istemek, arkas#na dmek, aramak I, 272 bkz> irtemek
istetmek istetmek, aranmas# iin arkas#ndan adam gndermek.I, 260
i is, kandil duman#I, 37
i iI, 132, 253, 265; II, 166, 315; III, 68 bkz>#
i bolmak islenmek, klrlenmekI, 37
ienmek gvenmek, inanmak I, 202
iiler kad#nI, 117 bkz> #lar, iler
iilmek
ie yatmak, ie yordam has#l etmek I, 197 bkz> yi ilmek, yu#lmak, yuulmak, yilmek,
ylmek
iitmek
ikm saraylarda hanlar 1in kurulan, byk anak gibi ayaks #z sofraI, 107
ilelmek ilenmekI, 295
ilemek ilemek,I, 286 bkz> #lamak
ilenmek
Islenmek, dumanla rtlmek, ttslenmek; kendini i yapar gstermekI, 297. 298;II, 72
bkz> #slanmak
iler kad#nI, 117, 153, 158, 314, 330, 477; III, 18, 57, 205, 432 bkz> #lar, iiler
ilemek i yapmakta yar# ve yard#m etmek, I, 240
iletmek iletmek I, 265
itonlanmak i donu giymek,I, 314, 315 bkz> itonlanmak
iteg
de$irmende dnen ta#n zerlne bindirilen a$a paras#, nun biraz kal#n olmas# istenirse
ta, bununla biraz yukar# kald#r#l#r, ince olmas# istenirse aa$# indirilir, I, 137
itilmek itilmek, defedilmek; serpilmek, bymek; imeklemek; srnmek I, 193; II, 139
itin nerig itilen nesne, I, 133
itindi ne itilmi nesne, itikI, 140
itinmek itilmek, srnmek II, 139
t itime, iki kii aras#nda elle mdafaa I, 61
itimek itimek, bir eyi mdafaada yard#m ve yar# etmek I, 180
itlinmek itilmek I, 256
itlimek itilmek, itilimek, I, 239
itmck itmek.,I, 171; III, 137, 251
itsemek itmek istemek, itsemek I, 276
iytrmek bktrmekI, 267, 268 bkz> ttrmek
iz yerde ve deride uzunlamas#na olan izik, 80 bkz> az, ezik
izderig bal#k avlanan bir eit a$,I, 116
izi br y#l, gelecek y#ldan sonrakl y#l#, 89
izlik kesilen hayvanlar#n derisinden yap#lan Trk ar#$#.I, 104
jag!lamak a$lamak,III, 324, 325 bkz> ag#lamak, ag#lamak
ka kap, akar konan kap, zarfI, 407;III, 211 bkz> kaa, kakaa
ka kal#n kelimelerde "de" anlam#na zarfedat# III, 211, 212
ka Arapa'daki "il ve izafet l' #" anlamlar#na edat, III, 212
kabak(g) kabak, ya iken yeme$i yap#lan bir sebze, I, 382
kabakl!k kabak tarlas#, kabak biten yer I, 503, 505
kabargan vcutta ka#nmak ve s#cak yznden #kan kabart#, sivilce I, 516
kabarmak kabarmak II, 71
kabartgan kabartan, iiren, obartan (kimse) I, 516
kabartmak kabartmak, iirmek, obartmakIII, 430
kab!rak tabut, (ok kere) l tabutu I, 501
ka ka, say# soran bir edat I, 321, 476, 498
kaa kap III, 238 bkz> ka, kakaa
kaa ipekli in kuma#; cariye ad# II, 285
kaa kir, II, 285 bkz> kaka
kaalamak kaba koymak III, 323
kaan ne vakit, vaktaki, ne zamanI, 352, 403, 467;II, 69;III, 207, 272
kaar ka kereIII, 247 bkz> kaur
kag!n kaanI, 21, 79
ka!gay kaanIII, 106 ka#gay er; kaan adam, I, 106
ka!1mak ka#lmakII, 134
ka!nmak kaar grnmek. II, 154, 155
ka! halk aras#ndaki uyumazl#k, d$, I, 369
ka!mak ka#makII, 92
ka!tmak ka#rtnnakII, 300
ka ka cin arpmas#na kar# zerlik ile yap#lan ttsde sylenen szIII, 163
kamak
kamak; gitmek, I, 12, 60, 142, 195, 235, 272, 386, 529;II, 5, 33, 87,164, 225, 234, 335; III,
40, 178, 208
karums!nmak ka#r#r grnmek, II, 261, 262
karumak birbirini ka#rmak, II, 218, 225
katurmak ka#rtmak II, 89 kaur ka kere III, 247 bkz> kaar
kaurgan her zaman ka#ran I, 516, 517
kaurmak ka#rmak. I, 47; II, 75, 87,164,166, 225, 261, 262
kaurtmak ka#rtmak III, 431
kaut sava ve kavgada yi$itlerin blrblrleriyle arp#malar#.I, 356
kaut k#sa m#zrakI, 12
kada karde, h#s#m, akraba, I, 86, 403. 407; II, 102;III, 62, 96, 143, 245, 382 bkz> kada
kadal!k kardelik, h#s#ml#k I, 503
kadgu
kayg#, III, 295, 309 bkz> ka$gu kad#lmak seyreke dikilmek II, 134 bkz> kadumak kad#r
g, sarp, zor I, 364; II, 54 kad#r han; hakanlann sert ve etin olan#; "Hakanl#" ulusunun
bykleri I, 364 kad#r
kad!rmak dndrmek, reddetmekI, 144, 508
kad!mak seyreke (ikileme) diki dikmekte yard#m ve yar# etmekII, 93
kad!tmak inat etmek, dik ba;l# olmak, boyun egmemek,I, 513 bkz> kad#tmak
kad!tmak geri dnmek, ekinmek; so$uktan lmek.II, 301
kad!tmak seyreke diktirmek. II, 301
kadrak da$ katlar# ve k#vnmlar#, yama, yan I, 320, 471 kat
kadrak ; yan, yama I, 472
kadr!nmak huyunu etinle;ir gstermek II, 267 bkz> kad#rlanmak
kadruklanmak da$#n girintisi, #k#nt#s#, sert yeri ok olmak II, 275
kad kar f#rt#nas#, insan ldren bora, tiplII, 223;III, 147
kadag kanal, #rmak II, 190
kada karde glbi yak#n olan h#s#m, akraba, I, 369; III, 23, 327 bkz> kada
kadgu kayg#, tasa, I, 106, 425, 486; III, 374 bkz> kadgu
kadgulanmak kayg#lanmak. III, 201
kadgurmak kay#rmak; kayg#ya dmek, kayg#lanmak. II, 192, 193; III, 193. 194 bkz> kay-gurmak
kadllg ikileme diki, ifte diki, I, 375
kad!k a$atan oyulmu nesneI, 382
kad!n kay#n, dnr, h#s#m.I, 32, 403, 528;II, 110; III, 245 bkz> kay#n, kaz#n
kad!n kadnagun kay#n ve kay#nbabalar; "kay#n may#n" gibi bir deyim I, 523
kad! kay#n a$ac#, I, 32, 356; III, 134, 151. 369bkz> kay#
kad!rgak ok al#mak yznden elde peyda olan nas#rI, 502
kad!rgan daima egdiren, daima bktren,I, 518;II, 74
kad!rlanmak huyunu etinleir gstermekII, 267 bkz> kadr#nmak
kad!rmak bktrmek, e$dirmek, burdurmak; reddetmekI, 370;II, 76, 164
kad!rtmak b#iktnrmek.III, 431
kad! kay#.I, 369, 499;III, 10, 325
kad!lamak kay# yap#nak. III, 335
kad!tgan kimseye boyun egmeyen, inat#, dik bal#,I, 513
kad!tmak inat etmek, dik bal# olmak, kimseye boyun egmemek.I, 513 bkz> kad#tmak
kad!z a$a kabu$u, I, 365
kad!zlanmak kabuklanmak II, 267
kadmak tipiden lmek III, 440
kadnagun "kad#n" ile birlikte kullan#l#r, "kay#n may#n" gibi bir deyim. I, 528
kadranmak k#zmak, kpnrmek. II, 249
kadr!lmak bklmek, egilmek II, 235
kadr!mak bkmekte yar# etmek; kar#l#kl# olarak birbirinin szlerini reddetmek, II, 218, 219
kadumak seyreke dikmek, III, 260 bkz> kad#lmak
kaf!tmak k#zd#rmak. II, 329 bkz> kaw#mak
kafgar safran renginde ipek kuma III, 438
kaftan kaftan, elbise; kapama. I, 435; III, 109, 287, 298
kag!l zm asmalar# ba$lanan ya s$t dal#, I, 409
kag kug kaz#n #kard#$# ses III, 128 bkz> kak kuk
kag kug etmek kaz ses vermek, III, 128
kagrulmak kavrulmak.II, 144, 235 bkz> kagurmak, kawrulmak, kowurmak, kugurmak, kuwurmak
kagrumak kavrumak II, 219 220 bkz> kawrumak
kagun kavunI, 15, 88, 174, 214, 268, 269, 395, 410;II, 290; III, 107, 129, 146, 190, 435
kagunlanmak kavun sahibi olmak, III, 206
kagunlug kavunlu I, 499
kagunluk kavunluk, kavun tarlas# I, 504, 505
kagunsamak can# kavun #stemek I, 280
kagurmak kavurmak II, 81 bkz>kagrulmak, kawrulmak, kugurmak, kuwurmak
kagut kavut, dar#dan yap#lan bir yemek,I, 406;III, 163 bkz> kavut
kah kah kpe$i a$#rmak iin kullan#lan sz, III, 118
kak erik, kays# gibl meyvelerin kurusu, II, 282; III, 155
kak kurutulmu nesn II, 282
kak gl, kurumu gl, su birikintisi.I, 179; II, 282. 283; III, 155
kaka
kir, pas, bula#k.I, 358;II, 285 bkz> kaa kakaa iine akarlar konan kap; kap kacak, III,
211, 238 bkz> ka, kaa
kaka turmak kaka durmak, drte durmak, dge durmakI, 73
kak!g kak#ma, k#zma, istemezlik, ra$men,I, 376
kak!lgan her zaman itilip kak#lanI, 520, 525
kak!lgan sokulgan itilip kak#lanI, 520. 525
kak!lmak kak#lmak.II, 135
kak!lmak sokulmak itilip kak#lmak II, 135
kak!mak birine k#zmak, danlmak. III, 269 bkz> kakumak
kak!mak birbirine k#z#mak, birbirinln ba#na vurumak. II, 104, 105
kak!tgan daima k#zd#ran, can s#kan I, 514
kak!tmak k#zd#rmak, can#n# s#kt#rmak II,308
kak kuk kaz#n #kard#$# ses III, 130 bkz> kag kug
kakkuk yarma, kurutulmu et veya meyve. III, 130 bkz> kakuk
kaklanmak kurutulmak, kaka yap#lmak, su toplanmakII, 252
kaklatmak kurutturmak II, 348
kakmak kakmak, hafife vurmak,I, .102; II, 293, 356
kakramak su ekilmek, i ve ur nmek., II, 220
kakratgu ka#rmak iin al#nan ey, II, 334
kakratmak davul alarak zararl # hayvanlar#,kular# ka#rtmak II, 334 bkz> kokratmak
kaks!mak kaka olmak, kaka olayazmak III, 286
kakturmak ba#na kakt#rmak II, 191
kakuk yarma, kurutulmu et veya meyveIII,130 bkz> kakkuk
kakumak birine k#zmak, dar#lmak III, 269 bkz> kak#mak
kakurgan ya$la yogrulan bir ekmek hamurudur, f #r#nda veya tand#rda piirilir. I, 518
kal yal# adam, I, 409
kal a kal#n ve bekleyin anlam#nad#r Hala oyma$#n#n ad# buradan gelmi; denir. III, 415
kalamak y#$mak, sand#$a koymak,III, 249 bkz> kamak
kalatmak kaplatmak, k#l#f geirtmek, bir eyi sarg#ya veya sand#$a koydurmak.II, 310; 311; III, 311
kalbuz lokma, yudum I, 458
kalbuzlamak yutmak; t#k#m veya lokma yapmak, I, 458'; III, 350
kaldramak h##rdamak III, 447
kaldruga h##rt# yapan her nesne iin verilen s#fat,III, 442
kal!
"e$er, has#l, nice, art#k, ne kadar, ise, oldu$unda" anlamlar#nda bir edatI, 82, 93, 207, 274,
425;II, 234;III, 26, 137, 158, 233, 234, 239, 272, 288
kal!k hava, gk, sema, I, 354, 383; III, 46
kal!ma gne;lik, yksek ardak, III, 174
kal!mak s#ramak, amiflanmak III, 272
kal!n kalabal#k, ok, sr, kal#n, kesif, y#garl# olan her nesne I, 149, 371, 404, 424, 487; III, 216
kal! ncl mihir olarak kad#na verilen eyiz III, 371, 372
kal!uk
ba;taki kepekler, krk ve deriye yap#kan bir ey bulamas#yle olan k#vr#nt# III, 383 bkz>
kaluk
kal!ulamak suyun yzne #kmak, udan ba#n# yksek tutmak. III, 410 bkz> kalugulamak
kal!mak s#ramak; halk# terketmekte iki kii yar# etmek,II, 109
kal!tgan her zaman kalk#tan, s#ratan I, 515
kal!tmak kalk#tmak, s#ratmak I, 515
kalkan kalkan, I, 441; II, 356; III, 82, 221, 386 bkz> kalka
kalka kalkan, III, 386 bkz> kalkan
kalmak
kalmak, b#rakmak I, 41, 45, 68, 85, 110, 219, 294, 362, 370, 376, 384, 409, 410;II, 25, 250;
III, 30, 49, 156, 221, 222, 258, 309,367, 378, 384, 398
kalnadmak kal#nlamak II, 350 bkz> kalnatmak, kalnumak
kalnatmak kal#nlamak II, 350 bkz> kalnadmak, kalnumak
kalu suyun yznde durma, suyun yzne #kma III, 379
kaluk bata has#l olan kepekler; krk ve deri gibi eylere yap#kan bir ey bulamas#yle olan
k#vr#nt# III, 383 bkz> kal#uk
kalulamak
suyun yzne #kmak, sudan ba#n# yksek tutmak III, 379 bkz> kal #ulamak kalnumak
kal#nlamak, III, 302 bkz> kalnadmak, kalnatmak
kaltuk yaban s#$#r# boynuzu I, 475
kalturmak gemek, arkada b#^akmak. II, 191
kalwa
$rence oku, zerinde temreni bulunmayan, yuvarlak bir tahta paras # bulunan okI, 426,
528
kam kam, aman, khin. I, 236, 283; III, 157, 443
kamak k#lmak, III, 231 bkz> k#lmak
kamak y#$mak; sand#ga koynnak III, 249 bkz> kalamak
kamamak kamamak I, 340; II, 311; III, 272
kamamak eki yemeden di kamamak II, 110, 111
kamatgan ok kamat#ranI, 515
kamatmak kamat#^mak. II, 311 kam# kam# I, 417 k#l# kam#; iinde k#l# olan kam# I, 417
kam! at, deve ve s#$#r#n erkekllk ayg#t# I, 417
kam!gu
a$#zda ve parmaklarda ;iddetli a$r# ve s#cakl#k yznden #kan bir sivilce.I, 491 kam#lamak
kam#lamak, kam# ile vurmak III, 352
kamdu
drt ar#n boyunda, bir kar# eninde bir bez paras#d#r, zerlne ygur Han#'n#n mhr
bas#l#p al# verite para yerine kullan#l#r I, 418
kamgak eylerin a#k yerlerine rtlr, kam# gibi ykseke bir ot, semer otu I, 475
kamg! e$ri b$r, arp#kI, 426 kamg# yzlg; arp#k yzlI, 426
kamg!rmak arp#layazmak, e$rlleyazmakII, 194
kam! kepe, ka#k, I, 52, 359; II. 75
kam!ak "kurba$a yavrusu" da denen su bce$i.I, 487
kam!lamak kepelemek, kepeyi dald#rmak, III, 331
kami kam#, kam#l#k.I, 369, 439;III, 193, 391
kam!lanmak kam#l#k olmak, II, 268
kam!l!g kam#l# I, 495
kammak ok (dvleni ldresiye, kuvveti kesilesiye) dvmek II, 27
kamturmak bay#ltmak, sesl k#s#layazmak II,191
kamug
btn, hep, kamu, hepsi I, 44, 103, 179, 183, 186, 190, 191, 235, 236, 239, 241, 274, 359,
376;II, 17, 45, 92. 98, 101, 104, 110, 128, 204, 205, 206, 210, 211, 213, 214, 215, 216, 217,
220 ,221, 222, 245, 274, 283, 350;III, 6, 65, 74, 88, 102,105, 131, 1
kamulmak sykenmek, yana yatmakII, 135,136
kan
kan I, 192, 272, 498; II, 115, 128, 141,171, 184, 188, 264;III, 53, 66, 70, 77, 79, 157, 196,
270, 325, 356
kanak kaymak I, 383 bkz> kayak, k#yak, konak
kanamak kanamak, kan gelmek, kan almak II, 323; III, 263, 273 bkz> kan #mak
kanat kanat I, 34, 357; II, 4, 183
kanatgan daima kanatanI, 515
kanatlanmak binek sahibi olmak; umak, kanatlanmak, kanad# #kmak, bitmek, II, 267
kanatmak kanatmak. II, 313, 323
kana nereye, I, 74, 354; III, 40
kan!k dii kpek; bir kad#na sglrken de byle denir.I, 188, 475
kanuk nereye?, nas#lI, 195
kanda nerede? I, 46,418;III, 69,173, 218bkz> handa, kayda, kayuda
kand!r sepilenmeye yarayan deri yzldkten sonra etin zerinde kalan ince zar,I, 457
kandurmak su ve baka eylere kand#rmakII, 192 bkz> kanturmak
kangu niter, kan alacak ayg#t I, 477
kan! nere? III, 237, 238
kan!g sevin I, 376, 377 bkz> kan#k
kan!k kanm#, kan#k; sevin I, 46 bkz> kah#g
kan!mak kanamak III, 274 bkz> kanamak
kan!tgan her zaman evke getiren, I, 515
kan!tmak evke getirmek, I, 515
kanmak su ve baka eylere kanmak, I, 377; III, 184, 261
kanturmak su ve ba;ka eylere kand#rmak. II, 192 bkz> kandurmak
kanu hangi, hangi ey,I, 31; III, 237 bkz> hayu, kayu
ka kaz#n #kard#$# ses III, 358
kada babalar# bir olan III, 382 bkz> kas#k
ka etmek kaz ses vermek, III, 358
kal! kagn# arabas# (yk 1^).III, 379
karak damak-III, 383
karak an,III, 383
kas!k veyIII, 383 bkz>
karigda kap
kap, tulum, uval, da$arc#k; zarf; anas# karn#nda, ocu$un bulundu$u torbaI, 195, 268; II,
122,127, 128, 164,170, 189, 218, 229; III, 15, 16, 77, 81, 146, 174
kap egreti h#s#m III, 146
kapa kaba ve yksek olan her nesne, III, 217
kapak gz kapa$#, I, 382
kapak k#z#n k#zl#$#, bekret. I, 382
kapaklamak k#z bozmak, III, 338
kapakl!g k#z k#z o$lan k#z,I, 496 bkz> kap#gl#g
kapak su kollar#n#n birbirine kavutu$u yer, I, 471
kapga byk kap#, kale kap#s#I, 425
kapgak kapak, sada$#n kapa$#I, 471
kapgaklanmak kapaklanmak II, 275
kapgu! kap#c#, kapan, alan vb II, 50
kap!gl!g k#z o$lan k#z,I, 496 bkz> kapakl #g k#z
kap!lmak kapanmak, hapsedilmek; kap#lmakII, 120
kap!nmak ya$ma eder grnmek; hastal#$a kap#lmak, yakalanmak II, 154
kap! kap#, kap#p alma, ya$ma etme, alma I, 369
kap!mak kap#makII, 88 bkz> kapumak
kaplanmak kap sahibi olmak,III, 199
kapl!g ogul anne karn#ndan torbas# ile do$an ocuktur ki u$urlu olur III, 146
kapmak
kapmak, almak; dokunnnak, arpmak, uurmak; hcum ve defi etmek II, 4, 90, 113; III,
33, 80, 422
kapsamak
kaplamak, kaplamak istemek; etraf #n# kaplamak, sarmak; kapmak istemekI, 155, 463; III,
285
kapturmak kapt#rmak, ald#rmak. II, 189
kapug
kap#I, 48, 64, 94, 150, 163, 180, 218, 239, 256, 276, 337, 375, 478, 506. 511, 520; II,11,
27, 108. 135, 203, 308;III, 49, 57, 76, 83, 94, 167, 234, 262, 268. 280, 292, 330, 345. 348,
376 kapug sedrekmek; parmakl #kl# kap#
kapuglug kap#l#I, 495
kapulgan daima s#k#;anI, 520
kapulmak s#k;makI, 520
kapumak kap#makII, 113 bkz> kap#mak
kar kar 1. 7,186, 326, 386;II, 99,134.193, 204, 211. 305, 347; III, 39, 148, 263, 319, 324
kara kara; karanl#k,I, 7, 60, 338, 354, 382; II, 163, 223
karaba
gerdek gecesi gelinle birlikte gnderilen hizmeti kad #n, sa$d# kad#n; kle ve cariyelere
verilen adlardand#r "kara ba" anlam#nad#r.I, 150; III, 222
kara! kap#lar# dolaan dilenci I, 445
kara ermek kararmak, II, 163 bkz> kararmak
kara erk erik I, 69
kara tmek bir eit ekmekIII, 222
karagu za denilen kara boya,I, 446
karagu krI, 446
karagun! akamleyin ocuklar#n oynad#klar# bir oyun.III, 243
karak
gz bebe$i, gzn renkli yeri; gzI, 382;II,116; III, 29 kara karak; gz karas #, I, 382
rng karak
karakan da$ a$alar#ndan bir eit a$a I, 448
kara karak gz karas# I, 382
karaklamak yol kesip mal almak III, 338
karakl!g gzl, gz olan her hayvan, I, 497
karaks!z gzsz. I, 497
kara kura yan yana sylenen iki kelime III, 222
Karaku
Mteri, (jpiter), Mizan y#ld#z#, (Libra), I, 331, 332 III, 40, 221 bkz> Erentz, Karaku,
yulduz
karaku kara ku, tavanc#l I, 331; III, 221
karaku deve taban#n#n ular#.I, 332;III, 221
Kara Ku Yulduz Mteri gezegeni, Jpiter. III, 221 bkz> Erentz, Karaku
karalamak karalamak; pislemek. III, 324, 329
karamuk karamukI, 487
karamu karakun, kara belIII, 33
karagu karan#, karanl#kIII, 388 bkz> karaku
karaku karanl#kIII, 217, 290 bkz> karagu
kara orun sin, mezar III, 221, 222
kara ot Hindistan'dan gelen a$#l# bir bitki; bald#ran otu, Aconitum III, 222
kararmak kararmak II, 77, 163 bkz> kara ermek
karartmak ka#'artmak,III, 431
kara yag neft III, 222
karamak kat#lamak III, 276
kar kur "hat#r hutur" gibi bir ses bildirir I, 343
kar kur ymek hat#r hutur yemekI, 343
kardu zemheri s#ralar#nda su zerinde yzen f#nd#k bykl$ndeki buz paralar#,I, 419
karga karga,I, 254, 425;II, 26
kargak lnet, karg#,II, 288 bkz> karg#
kargak tarmak bir eit bitki I, 467
kargalmak lnetlenmekII, 236
kargamak
lnet etmek, beddua etmek; lnetlemekI, 284;III, 290 bkz> alkamak, kargamak arkamak,
k#rgamak, k#zgamak kargamak
karkamak lnet etmek, ktl$ say#p dkmek t, 284 bkz> alkamak, kargamak, k#rgamak, k#zgamak
karganamak kendine lnet etmek II, 249
kargamak birbirine lnet etmek,II, 220
kargatmak lnetletmek,II, 338
karg!la k#rlang# kuuI, 526, 529;III, 178 bkz> karl #ga
karg! lnet, beddua, 1161^0.I, 274, 461 bkz> kargak karg # kii; lnetlenmi adam I, 461
kargu
da$ tepelerine minare bilminde yap#lan yap# olup dman geldi$i zaman herkesin haz#r
bulunmas# iin zerinde ate yak#l#rI, 426 bkz> karguy
karguy atmacaIII, 241 bkz> karkuy, k#rguy, k#rkuy ibek karguy; atmacaya benzer bir ku,III, 241
karguy da$ doruklar#nda dman# ihbar iin yap#lan kulelerIII, 241 bkz> kargu
kar! yal#, ihtiyar; yal# olan herhangl bir ey I, 425; II, 30; III, 128, 222, 223, 421
kar! kar#, l, bez llen arin I, 117; III, 223 bkz> kar#
kar!kmak kardan gz kamamak. II, 115, 116
kar! kur!
tay k#sra$#n arkas#nda geri kald#$# zaman bu szlerle a$r#l#r. III, 223 bkz> kur#h kur#h, kur#
kur#, kurr#h kurr#h
kar!lamak yal# saymak, ihtiyarl#$a nispet etmek III, 324, 329
kar!lamak boylamak, kar#lamak, ar#nlamak, lmek I, 309; III, 324, 329
kar!lamak karlamak, ses #kararak kar getirmek, III, 324
kar!lmak kar#mak, kar#lmak II, 134 bkz> kat#lmak, kat#lmak kar#lmak
kar!mak kocalmak, yalanmak, kocamak,I, 147; III, 263
kar!ms!nmak bo$ulur gibi olmak II, 260
kar!n
kar#n.I, 32, 171, 226, 324, 403, 486, 514; II. 201, 202, 288, 315, 337;III,222, 244, 286. 289,
439
kar!n atmak
hayvan bo$azland#ktan sonra, ikembe nian al#narak ok at#l#r, Vuran adam etinden bir
para alarak gtrr.I, 403
kar!na kar#nca.I, 501; III, 375 bkz> kar#nak
kar!nak kar#nca I, 501 bkz> kar#na
kar!nda karde I, 407
kar!nlamak kar#na vurmak III, 345
kar!nl!g kar#nl# I, 499, 500
kar! kar#, I, 369; II, 365 bkz> kar#
kar! ynl kuma, III, 28
kar!lamak kar#lamak III, 335
kar!mak kar#mak; kamamak; kar#lanmak; kar# koymak I, 367;II, 95, 97, 98;III, 11
kar!t s$me, kufr I, 356
kar!tmak kocatmak II, 304
kar!zan ok kocam# k.iy, I, 448
karkag l, suyu ve bitkisi bulunmayan k#rlar,I, 465
kar kur ses anlatan bir kelimeI, 324
kar kur etmek guruldamak.I, 324
karkuy atmaca kuuIII, 241 bkz> karguy, k#rguy, k#rkuy
karlamak karlamak. I, 463; III, 298, 319
karlanmak karlanmak, kar ya$mak III, 197
karlatmak kar ya$d#rmak II, 347
karl!ga k#rlang# I, 527 bkz> karg#la
Karluklamak Karluk boyundan saymak, Karluk boyuna nispet etmek III, 351
Karluklanmak Karluk k#l#$#na girmek II, 275, 276
karma ya$ma. I, 410, 433
karmak
bir eyi bir eyle kar#t#rmak, katmak, karmak; bo$azda su durmak, su bir yerde durmak,
tamak I, 432;'II, 187;III, 182
karmalamak ya$ma etmek, kapmak, ya$malamak.I, 433;III, 354
karmalamak ya$malamakta yar# ve yard#m etmek II, 221 bkz> karmamak
karmamak ya$malamakta yar# ve yard#m etmek, II, 221 bkz> karmalamak
karnagu er koca kar#nl# adamI, 491 bkz> karnak er
karnak er koca kar#nl# adam I, 473 bkz> karnagu er
kars deve veya koyun tynden yap#lan elbise I, 348
karsak derisinden gzel krk yap#lan bir hayvan, bozk#r tilkisi.I, 473
kars kars el #rpmaktan #kan sesI, 348
kars kars aya yapmak el ayalar#n# birbirine vurarak ses #karmakI, 348
karag elbisenin bir kar# kadar olan paras# I, 464
karamak kar#lamak, lmek III, 286, 287
karatmak ltrmek, kar#latmakII, 337,365
kar! hakan saray#, kk,I, 255, 423;III, 374
kar! kar#, z#t,I, 423 bkz> karu
kar! iki bey aras#ndaki uyu;mazl#kI, 424
karu kar#III, 272 bkz> kar#
karut z#tI, 451
kart yaraI, 342;II, 234, 248, 255
kartal et paralanm# et,I, 483
kartal koy akl# karal#, alaca koyunI, 483
kartalmak azmak, yaran#n ba# kopar#lmakII, 234
kartamak t#rmalamak; sa$altmakI, 245, 272; II, 255 bkz> kartanmak, k#rtlamak
kartanmak sa$altmak.II, 248, 455 bkz> kartamak, k#rtlamak
kart er huysuz adamI, 342
kart kurt ses bildiren bir kellme.I, 342
kart kurt etmak itlamakI, 342
karturmak t#kamak; kard#rmak, kar#t#rmakII, 190. 197
karu ".........kar#............dogru" anlam#na edatII, 83 bkz> ker
karvamak ararken bir eye dokunmak,III, 290 bkz> karwamak
karv! ince, yay#ms#III, 239 karv# kal# kii; yay gibi ince kal# adamIII, 239
karwamak ararken bir eye dokunmakIII, 290 bkz> karvamak
karwanmak aramak,II, 250
karwamak aramakta yard#m etmek; karanl#kta el ile bir ey aramak,II, 221
karwatmak gz ile grmeden eliyle dokunarak aratmak II, 339
kas kabuk, her a$ac#n kabu$u; sertllk, katil#k, I, 356, 382; III, 134, 151, 369 bkz> kasuk, kaz
kas! hayvanlara a$atan yap#lan a$#lIII, 224
kas!g a$z#n ii, sag ve sol yanlar#, avurtI, 375;III, 345
kas!glamak iteklemek, itmek; avurda vurmak,III, 336, 345 bkz> k #s#glamak
kas!rku kas#rgaI, 489
kasnamak
z#r#nc#mak, eneleri birbirlne vurmak; titremek II, 223;III, 147, 302 bkz> kasnatmak,
k#stamak
kasnatmak titretmekII, 350 bkz> kasnamak, k#stamak
kasuk a$a kabu$uI, 382 bkz> kas, kaz
kasuk at derisinden yap#lan tulumI, 382
kasuklug er kendisinde k#m#z tulumu bulunan adam.I, 497
ka ka, lekesiz beyaz veya kara ta;I, 330; III, 22, 152
ka herhangi bir eyin k#y#s#III, 152
ka gz stndeki ka I, 424, 524; II, 328; III,152
kaak k#nd#ra otu, halfaI, 383;II, 328
kaa kleye s$mekte kullan#lan bir kelime, "alak" anlam#nad#r.III, 370
kaanmak (hayvan, at) i;emekII, 155
kaga at
yz ak, gzlerinin evresi kara olan at, peeli atI, 426 ka ga koy; ba# ak, baka yerleri
kara olan koyunI, 426
kagalak rdekten kk blr su kuuI, 528
ka!k ka#kI, 504 bkz> kauk
ka!klamak ka#klamak,III, 338 bkz> kauklamak
ka!kl!k mz ka#k yapmak itn haz#rlanan boynuz,I, 504
ka!mak ka#makI, 438;III, 267
ka!nmak I, 261 ka#tgan ok kaitan, I, 514
ka!tmak ka#tmak, II, 307
kalamak ka, germe yapmak; kaa vurmak III, 299
kal!g kal# III, 239
kauk ka#k I, 383; III, 347 bkz> ka#k
kauklamak ka#klamak. III, 338, 347 bkz> ka#klamak
kauklanmak ka#k sahibi olmak II, 268, 269
kauklug ka#kl#. I, 497
kat kat I, 320; III, 27
kat nezd, yan I, 64, 320; III, 240
kat "mugaylan" dikeni meyvesi; dikenli ;eylerin meyvesl; her bir a $ac#n meyvesi II, 146, 147
kata kere, defa, kez, I, 321, 498; III, 218
katargan her zaman geri dndrenII, 74
katarmak geri dndrmek, yneltisinden dndrmek, evirmek.II, 74;III, 193 bkz> kaytarmak
katg! kat#, sert I, 441 bkz> katk#
katgurmak glerek katilmak II, 188,192, 201
kat!g kat#, sert, s#k#, kuvvetli, I, 110, 375, 472; II, 338, 354; III, 44, 219, 287, 373
kat!glanmak abalamak, u$ra;mak II, 268, 270; III, 159
kat!gl!g soysuz, katikl# I, 496
kat!gl!k felket III, 233
kat!k katg#, herhangi bir nesneye kat #lan; sirke, yo$urt gibi tutma yemejine kat#lan nesne I, 382
kat!lgan kar!lgan her ie her zaman kat#lan, kar#an I, 520
kat!lmak
kar#t#r#lmak; erkek kad#n iftlemek, II, 121 bkz> kar#lmak, kat#lmak kar#lmak kat#lmak
kar#lmak
kat!nmak sertelmekI, 498
kat!nmak katar grnmekII, 154
kat!r kat#r,I, 364, 495;III, 302
kat!rtmak dndrmek; reddetmekle emretmekIII, 430, 431
kat!mak katmakta yard#m ve yan; etmek, II, 89
kat kadrak yan, yama I, 472
katk! kat#, I, 427 bkz> katg# katk# kii; kimseye boyun e$meyen adam I, 427
katk! (a?) #yana benzer bir bcek I, 455
katlanmak meyvelenmek; dikenll a$alar meyvelenmek .III, 196, 197
katl! katl#; su kollar#n#n kav#t#nda olan su birikintisi I, 460
katl!mak su kollar# kavu;makI, 460
katmak
katmak, kar#t#rmak; kat#lamak, sert olmak; mihnete ve s#k#nt#ya dmek, yorulmakI, 205,
432, 440, 467;II, 295
katmak karmak katmak, kar#t#rmak.I, 432
katnatmak tekrar ettirmekII, 349
katrunmak duraklamak, ekinmek,II, 249
katturmak bktrmek, katlatmak, katt#rmakII, 189, 190
katun kad#n, hatun, Afrasyab k#zlar#ndan olanlar#n ad# I, 138, 376 ,410;III, 240
katunlanmak han#mlanmak, han kar#s# ekline girmekIII, 206
katurgan ok sevlnen, ok $nen, ok glen I, 516
katurlug ok temreni a$#ya bulat#r#lmi ok, II, 284
katurmak kat#lat#rmak.II, 74
katurmak sevinmek, $nmek, glmek.I, 516
katut kat#k,II, 284
katut kak, yarmaII, 284
katut pabucu iriiII, 284
kav!k kepek, dar# kepe$i,III, 165 bkz> kaw#k
kavuk mesane, sidiklik; kavuk, III, 165 bkz> kawuk
kavut kavut III, 163 bkz> kagut
kavuz araptaki r p, tortuIII, 164
kaw kav-III, 155
kaw!mak sald#rmak, stne du;mek III, 276 bkz> kaf#tmak
kawd!nmak
ac#nmak, efkat gstermek, fenal #ktan kurtulmas# yollar#n# aramak II, 249 bkz>
kawdunmak
kawdunmak ac#nmak, ;efkat gstermek, fenal #ktan kurtulmas# yollar#n# aramak II, 249 bkz> kawd#nmak
kaw!k kepek, dar# kepe$l; kavuz I, 221, 383; III, 165 bkz> kav#k
kaw kuw dikiin bzlmesi, ekllmesi, elblsenin dikilirken k #r##p bzlmesl III, 129,155
kaw kuw bolmak diklllrken bzlmek, ekil #nek, kt dikilmekten k#vr#mak.III, 129
kawramak s#kmak, kavramak II, 82 bkz>kawurmak
kawrulmak kavrulmak, II, 235 bkz> kagrulmak, kagurmak, kowurmak, kugurmak, kuwurmak
kawrumak kavurmakta yard#m etmekII, 219, 220 bkz; kagrumak
kaw! ince, at#kI, 424
kawut iki han#n, lkelerinin baysall #$i iin, buluarak bar#malar#. I, 451; II, 102
kawuk sidiklik, mesane; kavuk, I, 383; III, 165 bkz> kavuk
kawurma kavrulmu bu$dayI, 493 bkz> kogurma, kowurma
kawurmak kavramak, s#kmak,I, 518;II, 82 bkz> kawramak
kawumak kavumak, yaklamak.II, 102, 103; III, 153, 188
kaya kayaI, 73;II, 7, 19, 20, 170 yal #m kaya; sarp da$#n ete$iIII, 19, 20
kayauk gzel kokulu bir da$ otu ("Safran"denen bitki olmak ihtimali vard#r).III, 177
kayak kaymak (yenecek) III, 167 bkz> kanak, k#yak, konak
kaya krmek
uzaktan grmekIII, 219 bkz> k#ya krmek kura krmek, kuya krmek kayda neredeI, 52,
419; III, 173 bkz> handa, kanda, kayuda
kayg!k kay#k, I, 100; III, 175 bkz> kayguk
kayguk kay#k I, 186 bkz> kayg#k
kaygurmak kay#rmak, kayg#lanmakII, 193; III, 193, 194 bkz> kadgurmak
kay!g yer yoldan sapa olan yerIII, 166
kay!n karde, h#s#m ve akraba I, 32 bkz> kad#n, kaz#n
kay!nmak kaynamak. III, 191 bkz> kaynamak
kay! kay#n a$ac#I, 32 bkz> ka$#
kay!r kum, kaba toprakl# yerI, 158, 166; III, 165
kay!rl!g dz ve kaba toprakl #III, 178
kay!mak birbirine ac#mak, birbirini kay#rmak III, 188 bkz> kaymak, k#mak
kaymak
meyletmek, kaymak; caymak; ac#mak, kay#rmak, t#nmak, iltifat etmekI, 403; II, 45;III, 182,
245, 246 bkz> kay#mak, k#mak
kaynamak
kaynamak; kar# gelmek, kabulden ekinmek, szn reddetmek I, 166, 225, 248, 390,
441;III, 191, 280, 302 bkz> kay#namak
kaynatmak kaynatmak II, 357
kayr!mak bkmekte yar# etmek III, 194, 195
kaytargan daima geri dndren, ka#ran.I, 516, 517
kaytarmak yneltisinde dndrmek, evirmek,III, 193 bkz> katarmak
kaytarmak sald#rtmak,III, 429
kayt!mak birbiri ard#na gitmek,III, 195
kayturmak kay#rttirmak, yard#m ettirmek III, 193
kayu hangi, hani, niceI, 31;III, 218, 237, 367 bkz> hayu, kanu
kayuda nerede, I, 99,419;III,173 bkz> handa, kanda, kayda
kayuklanmak kaymaklanmak.III, 197, 198
kaz kazI,100,104, 254, 256, 487;II,177,181, 359;III, 128, 130. 149, 332, 358, 384
kaz her a$ac#n kabugu III, 151 bkz> kas, kasuk
kazaku karma kar##k, dola#k (ip), III, 388
kazgan
sel sular#n#n yard#$# yer I, 18 kazgan yr; ierisinde yarlar, batakl #klar, atlakl#klar
bulunan yer I, 439
kazgan kazan III, 386
kazganmak kazanmak II, 249, 250
kaz! etlilikten insan karn#ndaki girlnti ve #k#nt#lar, at karn# iinden #kan ya$ III, 223
kaz!lmak kaz#lmak II, 135
kaz!mak kazmak ve emek, demek, kaz#mak III, 264
kaz!n kay#n, dnr, h#s#m I, 403 bkz> kad#n,kay#n
kaz!nd! toprak kaz#lm# toprak I, 449
kaz!nmak kaz#lmak, kazmay# i edinmek, kazar grnmek II, 155
kaz!mak kazmakta yard#m ve yar#; etmek, II, 100
kazl!nmak kaz#lmak, ukurlar yap#lmak,II, 251
kazmak kazmak, at hafar#lanarak ve am#lanarak aya$#yle yerl kazmak, kaz#lmakII,10, 59
kazuk kaz#k,III, 383 bkz> kazuuk
kazturmak kazd#rmakII, 190
kazuk kaz#lm#I, 382 kazuk ar#k; kaz#lm# arkI, 382
kazuuk kaz#kIII, 383 bkz> kazuk
kebeli ##k etraf#nda geceleri uan kelebek, pervane, evelekI, 448
kebez pamuk,I, 293, 303, 510 bkz> kepez
kebezlig pamuklu, pamuk sahibiI, 507
kebezlik pamukluk, pamuk biten yerI, 507
kebimek baz# yerleri kurumakIII, 257 bkz> kepimek
kebit dkkn, magaza, ikl illen yer, meyhane,I, 357 bkz> kepit
kebitmek kurutmakII, 298 bkz> kepitmek
kee kee,III, 219
kee karpuz ve h#yara ben2er eylerin ta#nd#$# sele ve sepetIII, 220
kei kei,III, 219 bkz> ek
keik kpr, geit,I, 390;III, 191 bkz> kei
keilmek geilmek II, 136
kei geit, #rma$#n, derenin geidi, I, 369 bkz> keik
keimek gemekte yard#m ve yar# etmek, II, 93
keitmek geirtnnek II, 300
kemek
gemek, lmek I, 44, 79, 80, 82, 94, 245, 451;II, 5, 6, 87, 164, 225; III, 5, 9, 33, 85, 121,
288
kermsinmek geer grnmek II, 261
kermek birbirini gemek, geirmekte yard#m etmek II, 222, 225, 257
kesemek gemek istemekI, 155
kesetmek gemek umudunda bulundurmak II, 336
ketrmek getirmek II, 194
kenmek geer grnmek II, 156
kergen her zaman baaranII, 521, 522
kergen ok ba$#layanI, 521
kermek evirip evirmek, baarmak; ba$#;lamak,I, 47
kersemek geirmek istemekIII, 247
kertmek geirtmek.III, 431, 432
ked bir eyi anlatmakta obartma ve pekitme istenirse kullan#lan edatI, 321 bkz> ked, key
kedkirmek hayvan am#l#k etmek, stne yk vurdurmaz olmakII, 196
kedrim et derisi yzlm et I, 485
kedk tulgan#n alt#na giyilen tyden yap#1m# takkeI, 390
kedk ya$murluk-I, 508 bkz> kedk
kedklg ya$murluk sahibiI, 509
kedklk kidiz ya$murluk yapmak iin ayr#lm#, haz#rlanm# keeI, 508
ked obartma, pekitme bildiren blr edatI, 322 bkz> ked, key
kedg giyilecek nesne,I, 430
kedilmek giyiln#ekII, 136
kedindi ton ok giyilen elbise I, 449
kedirmek hayvan derisi yzmek, bir hayvan# kaka (past#rma) yapmak II, 76
kedlemek abalamak. III, 299, 300
kedmek giymekI, 12, 394;II, 296;III, 20, 156, 441 bkz> ketmek
kedrilmek et soyulup kurutulmak, kaka (past #rma) yap#lmak II, 237
kedrimek et soyup kurutmakta yard#m etmek, II, 222
kedrlmek giyilmek II, 237
kedrmek birbirine giydirmek, II. 222
kedk kepenek, ya$murluk; elbise, giyecek, I, 390;III, 38 bkz> kedk
kedklg kepene$i olan kimseIII, 256
kedrmek giydirmek.II, 76, 161
kedrsemek giydirmek istemek III, 332
kedt
ama#r, giyecek, gelin ve gveyin h#s#mlar#na arma$an olarak giydlrdlkleri elbise I, 12,
357
kefe zahire arma$an# III, 385 bkz> kefeng
kefgek peltek, kekeme kimse II, 289
kefremek gevemek, I, 103 bkz> kewremek, kwremek, kfremek
kefe harman temizlendikten sbnra gelen kimseye verilen zahire armagan #. III, 385 bkz> kefe
kegirmek ge$irmek II, 84
kek kin, h#n, ; s#k#nt#, zahmet, mihnet I, 44, 230, 479;II, 283 bkz> kekmek, kekmen
keklig kinli, h#nl#II, 283
keklik keklikI, 479
kekmek er tecrbeli adamI, 479 bkz> kek, kekmen
kekmen ba#ndan geen s#k#nt# ve zahmetlerle pimi, peklemi adam.I, 480 bkz> kek, kekmek
kekre develerin yedi$i ac# bir otI, 422
kektemek h#nlamak, kin ba$lamakII, 222
kekk seksek kuu; kemi$i by ve t#ls#m iin kullan#l#r II. 287
kek ;ilik i!n srlen blr il, aks#rgan otu; "Saponaria" veya "Veratrum album"I, 407
keldei gelici, gelenI, 24
keldgi geli;i.I, 36;II, 42
keldrmek getirmek.I, 20, 71, 93, 94. 97, 251, 340;II, 195; III, 144 bkz> keltrmek
kele sz I, 445
kelegen gelen I, 24
keleg tarla s#an# soyundan bir hayvanc#k, geleni- I, 448
kelep Trk yaylalar#nda biten bir ot; davar# abuk semirtir.I, 353
keleplenmek bir yer "kelep" otuna sahip olmak 11. 269
keler keler, kertenkeleler!n genel ad#I, 364
kelesi gelme zaman#II, 69
kelgelimet gelmek iinI, 144, 325
kelgin byk #rmaklann veya denizlerin taar gibi kabarmas#, medI, 443
kelgirmek gele yazmak, gelmek istemek,II, 196
kelg gelme zaman#, geli, gelecekI, 119; II, 68
kelgi gelici, gelenII, 54
kelglk gelmeye hak kazanm# (kimse).I, 25
kelig gelecek, gelecegi.I, 26;II, 41, 52, 58, 172;III, 160
keligli gelmek zere olanI, 25;II, 58
keligsek gelmeye istekli olan;II, 55
keligsemek gelmek istemekIII, 285, 335 bkz> kelsemek
kelimsenmek gelir grnmek.II, 259
kelin gelinI, 404;III, 12, 242
keli geli.I, 370
keli bar! geli gidi.I, 370
kelilig bar!l!g ew konuk odas#,I, 370
kelimek gelimek.II, 110
kelimek bar!mak birbirine gelip gitmek II, 110
kelmek
gelmek,I, 20, 24, 26, 35, 36, 37, 53, 76, 77, 82, 87, 88. 93, 97,108, 125, 126, 129, 130,
132, 136, 165, 212, 219, 226, 315, 319, 323, 325, 328, 334, 339, 350, 387, 391, 403. 409,
417, 441, 442, 445, 462, 463, 468;II, 25, 26, 35, 38, 41, 43, 46. 59, 60, 6
keliz sel I, 343
kelizley sel gibi.I, 343
kelsemek gelmek istemek, gelsemekIII, 285 bkz> keligsemek
keltrmek getirtmekII, 195 bkz> keldrmek
kem hastal#kI, 338;II, 363
kemdk sk s#yr#lm#, eti yenmi kemik. I, 480
kemek
pamuktan yap#lm# ubuklu ve nak#l# bir dokuma; bundan brg yap#l#r, K#paklar
yagmurluk yaparlarI, 392
kem gemiI, 179; III, 235 bkz> kimi
kem(i)mek sald#rmak, #karmak, atmak, srmek; bir ;eyi #kar#p atmakI, 309, 441, 472; II, 112, 115
kemlemek ktlemek, hasta olmak,III, 301 bkz> kemlenmek
kemlenmek hastalanmak I, 338; II, 253 bkz> kemlemek
kemletmek s#k#nt# veya zarar vermek, ktletmek, hasta etmek II, 348, 349, 363
kemrmek kemirimek, kemirmekte yari etmek II, 224
kemrmek kemirmek. II, 85, 86
ken dogu lkelerinde her ehre verilen bir add#r I, 339 bkz> kend, kent
ken gen, ocuk; her hayvan#n kg I, 169, 278; II, 304, 307; III, 181, 270, 438
Keneklenmek Kenek k#l#$#na girmek, Keneklemek II, 277
kenliy hanlar#n d$nlerlnde veya bayramlarda ya$ma edilmek zere yap#lan sofra III, 438
kend ehir; kaleI, 22, 178, 236, 248, 302, 339, 343, 344; III, 150 bkz> ken, kent kend
kendi , zat, nefs, kendisi. I, 127, 419; III, 29
kendk kp gibi topraktan yap#lan byke bir kap, kpI, 480;II, 129
kenpe bir ot ad#I, 416
kent ehirIII, 34 bkz> ken, kend
kenzi k#rm#z#, sar#, ye;il gibi birtak#m renkleri bulunan bir in dokumas#I, 422
keemek dan#mak, grmek, tedbir etmek III, 396
kees s#$, az, kolay, hafifIII, 364
kee ilerde dan#ma, grme, dnme,tedbirIII, 365
keelik dan##kl#, tedbirli,I, 232;III, 358
keemek kar;#l#kl# dan#;mak, tedbir etmek III, 393, 394
keesiz dan##ks#z, tedbirsizI, 232
kergirsimek dlbi yanmak, dibl yanarak koku ykselmekIII, 409
kepek unda ve bata bulunan kepek,I, 390; II, 310; III, 93, 101
kepeklig kepe$i olan,I, 508
kepeklik kepek konan yerI, 508, 510
kepek yinc kk inciI, 390
kepez pamuk-I, 293, 303, 510 bkz> kebez
kepimek baz# yerleri kurumak, III, 257 bkz>kebimek
kepit dkkn, ma$aza, meyhaneI, 357 bkz> kebit
kepitmek kurutmakII, 298 bkz> kebltmek
kereg ad#r; k#l#k ev,I, 404, 447, 448
kereglenmek ad#rlanmak, ad#r edinmek, ad#ra girmekIII, 205
kerek gerek, olmal#, yara#r, lz#m, ihtiya, gerekli. 1. 126, 152, 163, 391;III, 44, 216, 371
kereklemek yoklu$u dolay#s#yle aramak, arat#rmak, III, 341
kereklig gerekli I, 509
kerem izbe I, 398
kerey sa t#ra; eden ustura,III,174 bkz> ylig
kergemek yaramak I, 362
kergk koyunun ierisinde, k#rkbay#r ile beraber bulunan irden gibi ;ey II, 289
kerik geni I, 94
kerilgen
her zaman gerilen, gerinen, esniyen I, 523 kerilmek gerllmek, gerinmek, esnemek I, 119;
II, 136 kerim duvarlara rtlen, kaplanan dokuma nesneler.I, 398
keri stne #k#labilen da$ tepesiI, 370
keri atin karn#, s#rt#I, 370
keri savata dayanma,I, 370
keri kavga, eki;I, 370
kerimek u$ramak, kavga etmek, eki mek I, 370;II, 99, 115
kerimek germekte yard#m ve yar# etmek II, 98
keritmek havlatmak, rdrmek II, 305
kerj tfekte at#lan yuvarlak taneler, III, 441
kerki dlger keseri, keser I, 430
kermek germek, eklp uzatmak; kapatmak; rmek, havlamak II, 8; III, 39
kerpi kerpi I, 455; III, 119 p##k kerpi
kereg at krek kemi$inin alt#nda ya$#r# bulunan atI, 491
kertik
ekmek ve ekme$e benzer eylerin say#s#n# bilmek iin bir a$ata yap#lan kertik, etele I,
478 bkz>
kertk kertilmek kenilmek; (insanlar iin) horlanmak I, 160; II, 236
kertimek kenmekte yard#m ve yar# etmek II, 222
kertmek kertmek (kleyi yola getirmek iin sylenir) III, 427
kertk a$ata a#lan kertik- I, 478 bkz> kertik
kertk kemrk kesik, gedik I, 478
kertrmek gerdirmek, serdirmek II, 194
ker geri,..... den iseI, 205, 361; II, 133 bkz>karu
kes paraI, 329 bkz> kesek
kes kesek, abdest bozduktan sonra bununla temizlenilir.I, 329
kesek kesik, paraI, 14, 391 bkz; kes
kesg kesecek nesne I, 13
kesgk halka, kpe$in boynuna geirilen halka, tasma II, 289
kesilgen her zaman kesilen I, 523
kesilmek kesllmek I, 339; II, 136, 137
kesinmek kesinmekII, 157
keslmek kesmekte yard#m ve yari etmek II, 101
keslemek kesekle ko$mak III, 300
keslin sar# keler, III, 242
keslinmek kesilmek I, 352; II, 253
keslimek kesilip ayr#lmak II, 224
kesme enli ok 100^01^.I, 434
kesme kakl, zlf, perem,I,II, 233, 434
kesmek kesmek I.11 13, 14. 434; II. 11
kesmelenmek zlflenmek, kkllenmek III, 203
kestem geceleyin davetsiz gelen adamlara verilen iki ziyafeti I, 485
kester saks# I, 457
kestrmek kestirmek II, 195
kesrg da$arc#k, kapI, 358, 490; 111. 48
keten zahmet, s#k#nt#,I, 404
ketimek ayr#lmak, ayr#makII, 89, 90
ketki at s#rt# dar, yanlar# geni atI, 430
ketmek giymekII, 296 bkz> kedmek
ketmen yeri kazmak iin kullan#lan ayg#tI, 444
ket olakIII, 219
kett eki suratl#, buruuk yzl II, 284
kewi Uygur ellerine kadar Kgaristan'da kullan#lan 10 r#tll#k bir hububat le$i I, 417
keweg burundaki k#k#rdakI, 391
kewel at yryl, kheylan at, soylu at I, 395; II, 133
kewelmek gevemek, zay#flamak,I, 397 bkz> kewllmek
kewgin a doyurmayan aI, 443 bkz> iwgin
kewilmek gevemek, zay#flamakII, 131, 137, 138 bkz> kewelmek
kewli #rmak a$z#, III, 442
kewmek gevelemek, gevmek; gevetmek II,16; III, 288
kewrek gevrek, yunnu;ak (bitki) I, 479
kewremek zay#flamak; gevemek III, 41, 282 bkz> kefremek, kwremek, kilfremek
kewretmek gevetmek II, 334, 335
kewrik grgen a$ac# I, 479
kewek gevek, yumuak. I, 479 bkz> kwek kewek etmek; bir eit ekmek III, 287
kewemek gevi getirmek; gevemek, III, 287
kewengen ok gevi getiren II, 256
kewenmek gevi getlrmek II, 252, 255
kewemek birbirini grerek gevi getlrmekII, 351
kewetmek gevetmek, yurnuatmak; gevi getirtmek II, 338
kewtrmek gevetmekII, 195
kewrken da$ so$an# I, 525 bkz> kmrgen, kmrken, kwrken
key pek, gyet, sa$lam I, 459 bkz> ked, ked
keyik
geyik, yaban hayvan#, asl#nda yaban olan her ey, eti yenen hayvanlardan ceyln, s#g#n,
da$ keisi gibi hayvanlar, yaban (vah) -evcil (ehl) kar#t#-, av hayvan# ve av, I,
26,155,157, 171, 206, 224, 228, 263, 295, 306, 311, 421; 11, 8, 10, 16, 120, 14
keyik maymun yap#l# (insanlar iin)III, 168
keyik s"t yaban sogdIII, 168
keylig mayn#unIII, 175
keylig kii ak#n veya yaban gibi iki taraf#na bakarak yryen adam. III, 175
keyk kebe ve kepenek gibi ;eyler III, 168
kez gez I, 326; III, 106, 318
kez st ve un gibi eylern tencere dibinde yap##p kalan paralar#. I, 327
kez ipekli bir in kuma# I, 327
kezgermek gezlenmek, geze getirmek II, 196; III, 106
kezik gezek; s#tma, nbet, ite nbet I, 391
kezik cesaret I, 391
kezimek gezmekte yari{mak II, 100
kezitmek gezdirmek II, 306
kezlemek gezlemek, gezini dzeltmek, temizlemek. III, 300, 318
kezlenmek gezlenmek; dibi tutmak, II, 252,253
kezlemek gezlemekte yard#m ve yar# etmekII, 224
kezletmek gezletmek II, 348
kezlik kk kad#n b#a$#, kad#nlar st elbiselerine takarlar I, 478
kezmek gezmek, dolamak II, 10
k ge (vakit).I, 294;III, 121
ke gece, III, 219
kilmek geciktirilmek. III, 195
kitmek geciktirmekII, 300
kmek gecikmekIII, 180, 183
krmek geciktjrmek III, 187
ktmek geniletmek, II, 326
ktermek 1(161-1116^ III, 164
k! nida "ya"s# yerine; a$#rma edatiIII, 212
k! h#s#ml#k bildiren isimler sonuna gelerek ac#ma ve sevme anlatan bir edatIII, 212
k!! hardal III, 238
k!!lamak g#d#klamak III, 323, 329
k!urmak k#namak, ay#plamak; bakas#nm kayg#s#ndan ferah duymak III, 187
k!d!mak kenar dilkmekte yard#m etmek, de$irmi bir eyin kenar#n# dikmekte yard#m etmekII, 93 ,94
k!d!tmak kenar diktlrmek, k#y#latmakII, 301
k!d!g k#y#, yan, kenar 1. 375, 496
k!d!glamak k#y# dikmek, k#y#lamakIII, 336
k!d!glanmak k#y#lanmak, kenarlanmak.II, 268
K!faklamak K#pak boyundan saymak K#pak boyuna nispet etmekIII, 351
K!faklanmak K#pak k#l#g#na girmek II, 279 bkz> K#waklanmak
k!ftu makas, k#rk#. I, 416
k!ftulamak s#nd# ile k#rkmak, k#rpmak,III, 352
k!g toprag# kabartmakta kullan#lan gbreIII, 129
k!glatmak f#k# ile gbreletmek; (at) s##rtmak, tersletmekII, 348
k!k! grltIII, 227 bkz> ur# k#k#
k!k(!)rmak yksek sesle a$#rmak, bag#rmak, hayk#rmak,I, 441, 442;II, 83
k!kr!mak agr#mak, ba$rimakII, 220
k!l k#l (insanda ve hayvanda)I, 337
k!ldruk bu$day vb baaklanndakl k#l#k,III, 417
k!lgan ok k#lan, ok yapan I, 470
k!lgu k#l#;, yap#, k#lg# I, 494
k!l!
k#l#I, 183, 321, 339, 359, 397, 417;II, 116, 129, 147, 197, 246, 281, 308. 344, 356; III, 70,
77, 135, 169. 268. 277, 296, 373, 437
k!l!lamak k#l#lamak, k#l# ile almak ve vurmak,III, 331, 346
k!l!lanmak k#l# sahibi olnnak II, 267
k!l!g k#l#, yap# II, 40
k!l!k huy, gldi; I, 383; II, 230 bkz> k#lk
k!l!n i, amel, ahlk, nninez, huy, fena huy,kad#n naz ve k#r#mas# II, 156;III, 374
k!l!nlanmak nazlanmak (kad#n), k#r#mak III, 374
k!l!nmak
tav#r tak#nmak (kad#n), nazlanmak; yap#lmak, k#l#nmak, ilenmek I, 64, 394, 508; II, 156; III,
20
k!l!mak yapmakta yard#m ve yar# etmek II, 109
k!lide gerdanl#k I, 432 bkz> bakan
k!lk huy, gidi I, 383 bkz> k#l#k
k!l kudruk k#l kuyruk; rde$e benzer bir ku I 337
k!l ku rde$e benzer bir ku, I, 337
k!lma yapma, yap#;, I, 150;III, 213
k!lmak
k#lmak, yapmak, etmek, eylemek, olmak I, 36, 39. 44.74,113,114,141.171, 237. 263, 274,
321, 330, 342, 349. 350. 367. 371, 374, 376, 393, 399, 459, 462; 11. 25;III, 17, 122, 133,
159, 179, 213, 216, 224, 234, 239, 381, 432, 449 bkz> kamak
k!lm! yapt#g#, I, 205, 221, 253, 407
k!lt!k bata bulunan kepek, konakI, 475
k!lturmak yapt#rmakII, 191
k!m!z k#m#z.I, 365;II, 12; III, 197
k!m!z alm!la eki elmaI, 366
k!m!zlanmak k#m#z sahibi olmak,II, 268
k!n k#n, b#ak ve k#l# k#n#, k#l#fI, 183, 339, 359, 397; II, 246; l1l, 140
k!namak ikence etmek, cezaland#rmak; bir eye k#n yapmak III, 273
k!natmak ikence yapt#rmak, cezaland#rmak II, 313
k!n!mak istekle ie koyulmak, II, 113
k!nlamak k#n yapmakIII, 299
k!!r k#zg#n, iddetli.I, 170, 183, 359
k!!r a#, yan bak# III, 363 bkz> k#ru
k!rak et ve hamur kesilen sat#ra benzer byk b#ak III, 382
k!ru yan, a# III, 23 bkz> k##r
k!r k#r, bas#k da$, a#k yer I, 94, 324; III, 39
k!r su bendi, 61-1116^I, 324
k!r k#r rengiI, 324
k!ragu k#ra$#I, 446
k!rbas er ba#nda sa olmayan adamI, 459
k!ralmak de$mek, de$ip s#y#rmakII, 234
k!ramak amac#n kenar#na dokunmak, silip gemekIII, 276
k!ratmak s#y#rtmak, yaralamak, amac# delip gemekII, 328, 329
k!rgag bey ve han#n eli alt#ndakilere k#zmas# ve kak#mas#II, 288
k!rgag elbisenin yan#, kenar#II, 288
k!rgamak
kak#mak, birine k#z#p ondan yz evirmek, birine k#z#p uzaklat#rmak (yaln#z yapan insan
oldu$u zaman sylenir)II, 288; III, 290 bkz> alkamak, kargamak, kargamak arkamak (Tanr #
iin), k#zgamak
k!rgamak birbirinin taraf#n# dilemekII, 220
k!rgatmak ko$ulamak, k#zarak yz evirtmek II, 338, 339
k!rg!l k#r#l,I, 483
k!rguy atmacaII, 95;III, 241 bkz> karguy, karkuy, k#rkuy
k!r!lmak kabu$u soyulmak; mal# al#nmak, yoksullamak; kar krnmek II, 134
k!r!nd! her eyin k#nnt#s#, kaz#nt#s#, soyuntu suI, 449
k!r!nmak soyar veya kaz#r grnmekII, 155
k!r!mak kaz#makta ve s#y#rmakta yard#m ve yari etmekII, 98
k!rk say#da k#rk,I, 349;II, 331
k!rk!lmak k#rk#lmak I, 236
k!rk!n cariye.II, 110 bkz> x#z k#rnak, k#z
k!rk!mak k#rkmakta yard#m etmekII, 221
k!rklum dolusu bir klle edip oranc#lar#n kulland#klar# bir le$e verilen s#fat,III, 418
k!rkmak k#rkmak III, 422
k!rkuy atmaca III, 241 bkz> karguy, karkuy, k#rgy
k!rlamak kazmak, yerde ukurlar amak III, 298, 299
k!rlanmak k#rla;mak, k#ralamak, yerde atlaklar ve hendekler meydana gelmek II, 251
k!rlatmak k#y#, kenar yaptirmak II, 347
k!rma sb (mahrut) ey I, 433 k#rma top#k; herhangi sb (mahrut) topa I, 434
k!rmak kaz#mak, bir eyi kknden #karmak; k#rmak, II, 7. 24, 401, 406
k!rnak cariyeI, 473 bkz> x#z, k#rk#n, k#z
k!rt k#sa,I, 342 k#rt ot; k#sa otI, 342
k!rt! yz rengi; yzI, 460 yer k#rt##; yeryz. 1. 461
k!rt!lamak kaz#makIII, 350
k!rt!lanmak gzellemek, gzelli$i artmak II, 272
k!rt!l!g yzlI, 461
k!rt kii kt huylu ve plnti adamI, 342
k!rtlamak kt huylu saymak, yaray# iyi etmekIII, 445 bkz> kartamak, kartanmak
k!rturmak kaz#tmak, s#y#rtmak,II, 190
k!ruk sakatI, 382 k#ruk adak; topalI, 382 k#ruk er; olakI, 382
k!ruk adak topalI, 382
k!ruk er olak,I, 382
k!r yag! gizll dmanI, 324
k!sga k#saII, 11
k!sga k#sgaI, 455
k!sganmak k#skanmak; pintilik etmek, k#sm#rlanmakII, 250 bkz> k#s#rkanmak
k!s!g k#s#, hapis, s#k#ntiI, 376
k!s!glamak itelemek, itmek, avurduna vurmakIII, 336 bkz> kas#glamak
k!s!lmak k#s#lmak, arada kalmak.II, 135
k!s!nmak k#smakcimrilik etmek; sidi $i tutulmak II, 155
k!s!r k#s#r, do$urmayan insan veya drt ayakl # hayvan; k#srak I, 236, 364; III, 88
k!s!r bolmak (k#sraktan baka hayvan) k#s#r kalmak III, 88 bkz> yozamak k#s#rkanmak
k!s!rganmak , yedirmekten ekinmek II, 263, 264 bkz> k#sganmak
k!sl!nmak k#s#lmak, araya s#k#mak II, 251
k!smak k#saltmak, daha k#sa yapmak, k#sarak almak; k#st#rmak II, 11
k!smak zenginin iki yan#nda bulunan kay#,ilmikli ip, kement I, 474; II, 219
k!srak k#srakI, 203, 207, 364, 474, 491, 500; II,96
k!sraklanmak k#srak sahibi olmakII, 275, 279
k!srumak k#smakta yard#m etmek,II, 219
k!stamak titremek, s#2lamak. II, 221, 222 bkz> kasnamak, kasnatmak
k!sturmak
k#st#rmak, ikence ile cezaland#rmak; k#salmas#n# emretmek, azalmas#n# em-retmek II,
190, 191
k!surmak k#saltmak II, 78
k! k#I, 13, 22, 82, 170, 332;II, 26, 54, 97, 204; III, 159, 278
k!lag k#lak, k#lanacak yer,I, 13, 464; III, 88
k!laglanmak k#lak edinmek, k#lamak II, 273
k!lamak k#lamak;III, 299
k!latmak k#latmak, bir eyi zerine al#p saklamak.II, 348
k!l!k k#l#k, k# iin haz#rlanm# eyI, 474
k!mak meyletmek, kaymakIII, 182 bkz> kay#mak, kaymak
k!w devlet, kut, bahtI, 301, 332 bkz> kuw
k!wal ekme, dzgn I, 412 k#wal burun; ekme burunI, 412
K!waklanmak K#pak k#l#$#na girmek, II, 276 bkz> K#faklanmak
-k!ya kltme eki III, 170, 359 bkz> -gine, -kiye
k!yak et suyu ya$#, tereya$#, kaymak, III, 32 bkz> kanak, kayak, konak
k!ya krmek yan bakmak, arkaya bakmak, I, 369 bkz> kaya krmek, kura krmek, kuya krmek
k!y!k
cayma, caymak; i$rilik, igri olan, szde durmama, szde durmayan I, 70; III, 167 k #y#lmak
inmek; gemek; aga grilemesine
k!y!lmak szden dnlmek III, 190
k!y!m dman gelmesi yznden bir vilyet halk#n#n korku ve dehete dmesi III, 168
k!y!mak igrilemesine a$a kesmekte yard#m ve yar# etmekIII, 189
k!yma k#y#lm#,III, 173 k#yma gre hamuru ser dili gibi i $ri kesilen bir eit eriteIII, 173
k!yma i$iller'in giydi$i tiftikten yap#lan beyaz bal#k. III, 175
k!ymak szden dnmek; k#ymak, e$rilemesine do$ramak III, 246
k!yturmak i$rilemesine kestirmek III, 193
k!z
k#z, k#z ocuk; cariye; pahal # nesne I, 7, 236, 280, 291, 299, 312, 326, 382, 412, 442, 474,
496;II,10. 25, 94, 96,109, 182. 220, 272, 276, 277, 304, 340;III, 120, 137, 170, 203, 218,
259, 260, 265, 272, 289, 301, 328, 338, 371, 380, 408, 411, 450 bkz>
k!zamak k#zl#k bozmak, III, 265
k!zarmak k#zarmak II, 77, 163 bkz> k#z#l ermek
k!zartmak k#zartmak III, 431
k!zgamak
(kul) k#z#p uzaklat#rmak, kak#mak III,290 bkz> alkamak, kargamak, kargamak arkamak,
k#rgamak
k!zgul at boz ile k#r aras#nda olan at I, 483
k!zgurmak ikenceye koymak, cezas#n# ektirmek, cezaland#rmak. II, 194, 200
k!zgut ceza, ikence, bakalar# grerek ekinmeleri iin yap#lan ceza ve ikenceI, 451
k!zgutlanmak suunun cezas#n# grerek rsva oldu$undan bir iten ekinmek. II, 271
k!z!l k#z#l, k#z#l renk, k#rm#z# I, 40, 60, 362, 394, 395; II, 133; III, 20, 162, 183, 219, 325, 363
k!z!l ermek k#zarmak II, 163 bkz> k#zarmak
k!z!lmak
yapt#$# sua bir daha dnmemek zere ceza grmek, nedamet etmek, k #y#lmk. II, 135,
200
k!z k!rk!n cariye I, 326
k!z kii pinti kii, I, 326
k!z ku
insan zerine decek gibi alaktan uan ve tylerinin rengi bukalemuna benzeyip a #l#nca
renkten renge giren bir ku, I, 326, 332
k!zlamuk k#zam#k, I, 528
k!zlanmak pahal# bulmak, II, 251; III, 198, 199
k!zlanmak k#z edinmek, k#z ocuk sahibl olmak II, 251, 254; III, 198
k!zlamak bahse bir k#z (cariye) koymak II, 221
k!zumak pahal#lanmak, fiyat# ykselmek. III, 265
kibe az zaman, k#sa zaman III, 217 bkz> bte
kibe bolmak az zaman gemek, III, 217
kiik kk, kklkI, 227, 390;II, 29, 95, 268;III, 87, 175 bkz> kik
kiiklemek kk saymak, III, 341
kiimek ka#nmak, gidimek. III, 259
kiinmek orospu olmak, gidimek, ka;#nmakII, 156
kiitmek ka#tmak II, 300
kik kuk I, 93 bkz> kiik
kid arka, on, sonra I, 200, 225; II, 142; III, 14 bkz> kid
kid arka, son, sonra II, 25 bkz> kid
kidiz
kee, Trkmenler'in ad#r rtleri ve g zaman# brgleri gibi I, 316, 366, 508; II, 96,
304;III, 262, 329 bkz> kiwiz, kwz
kidizgek tazeli$i gidip keelemi (kavun iin) II, 290
kidizlig kee sahibi olanI, 507
kidlzlik yng kee yapmak iin haz#rlanan ynI, 507
kiktirmek iki kliyi birblrine k#k#rtmak, srttrmek II, 195, 196
kikmek bilemek, bir eyi bir ey zerine srtmek II, 293
kikrlmek sokulmak, II, 237
km
kim.I, 125, 192, 200, 325, 338, 353, 362, 371. 377, 425, 440, 506;II, 118. 274, 284;III, 22,
106, 123, 141, 239. 251. 288
kimi gemi III, 235 bkz> kemi
kimike Kagar'da #kan nak#l# bir kee I, 490
kimsen bal#klan ve kavuklar# sslemek iin kullan#lan ait#n k#r#nt#lar# I, 437
kimne sivri sinek III, 358 bkz> kmie
kirig geni III, 358
kiitmek geniletn#ek III, 396
kirnmek genilemek, bir zaman nimet iinde yaamak. III, 400
kimek genilemek, III, 396
kirmek geniletmek. III, 392
kip kal#p, benzer, $r, I, 483; III, 23, 61, 119
kipi gib, I, 483; III, 23, 61, 119
kir kirII, 212, 230
kirde bir avluda beraber oturan k6mu I, 461
kirg girme zaman#, g#recekII, 68;III, 6
kirgci girici, giren.II, 51
kirigsemek girmek istemek III, 334, 335
kirikmek kirlenmek II, 117, 119. 165 bkz> kirlenmek
kirilmek girilmek. II, 136
kirimsinmek girer grunmek II, 260
kirinmek girinmek, girer gstermek, girmek II, 156, 157, 160
kiri kiri, yay kirii, yay I, 198, 370; II, 83; III, 215
kiri bir adam#n akarlar#ndan olan geliri I, 370
kiri ;mek glri;mek, glrlmekte yar# etmek II, 99
kirit anahtar, kilitI, 357;III, 345
kiritlemek kilitlemek III, 330, 345, 348
kiritlig anahtarl#, kilit kilit ,I, 306, 506 kiritlig kapug; killtli kap #I, 506
kirkin bo$ran#n, devenin k#zg#n zan#an#I, 443
kirlenmek klrlenmek; yumulmak.II, 252 bkz> kirikmek
klrmek
girmek.I, 87, 362, 395, 422, 443, 457, 488;II, 8, 18, 44, 55, 61, 67, 223;III, 65,120. 147,
212, 222, 226
kirmie girm gibiI, 251
kirpi kirpi I, 415
kirpik kirpik. I, 478
kirpilenmek sertle;erek kirpi gibi buzlmek, yz as#lmak III, 200
kirpklenmek gzde kt k#l bitmek II, 277, 279
kiren stbe; yze srlen dzgn. I, 437; II, 353
kirenlenmek yze dzgn srnmek II, 278
kirtginsemek tasdik etmek istemekI, 280
kirtgnmek inannnak, gereklemekIII, 423 bkz> kirtnmek
kirtinmek inanmak I, 416 bkz> kirtgnmek
kirt yemin, ant; gerekllk, do$ruluk I, 416
kirt kii kimseyi ;ekemeyen huysuz ki i I, 455
krtlemek tasdiklemek III, 352
kirtrmek girdirmek, II, 195
kir geri, arka, III, 65, 245, 246
kis kar#, I, 329. 333
ki sadak, I, 393, 457, 494; II, 275, 333; III, 126, 281
ki samur.III, 126
kiemek ksteklemek, ba$lamak III, 268
kien kstek II, 13
kii
kisi, adam, insan, kimse; halk; kar #, kad#nI, 24, 44, 45, 46, 64, 74. 87. 91, 98,106, 109,
127, 129, 140, 142, 146, 147. 152, 154,155, 156, 166, 167, 174, 179, 186, 187, 216, 240.
243, 265, 287. 296, 307, 308, 310, 317, 319, 326, 332, 342. 356, 363, 365,
kiirgek er evinde birini grnce can# s#k#lan, evi kendine dar gelen ki i,II, 290
ki kurman ok ve yay konan kapI, 444
ki kurugluk sadak, gedeleI, 504
kinemek kinemek I, 236,III, 302
kitermek gidermek, kald#rmak.I, 440;III, 187
kitmek gitmek, ekilmek.II, 296; III, 48
kiwiz yayg#, hal#, kilim gibi eyler I, 366 bkz> kidiz, kvz
-kiye kltme eki, III, 170, 359 bkz> -gine,-k#ya
kiyim kiyim uyuukluk, ne al#mak ne ii bsbtn b#rakmak, gaflet, elevayl #k III,169
kiz kutu, misk kutusu, taht, krs, sand#k, kap, heybe gibi eyler I, 327; III, 318
kizlemek gizlemek-I, 100; II, 172, 264; III, 71, 300, 318
kizlen gizli.III, 242
kizlenmek saklar grnmek, kendi kendine saklamak,II, 253
kizlemek birbirinden gizlemekII, 224
kizletmek gizletmekII, 348
ko koI, 321; II, 184 bkz> koar
komak kucaklamak II, 5
koar ko, I, 321; II, 101;III, 102, 381, 382 bkz> ko
koturmak kucaklatmak, koturmak II, 189
kou kucaklama, kouma, I, 369
koumak kucakla;mak II, 92; III, 188
kod! a;a$#, aa$#ya, arkas# s#ra III, 46, 61, 69 bkz> kud#
kodumak birbirine gvenmek II, 94 ,
kodmak
koymak, b#rakmak, terk edilmek, koyuvermek II, 29, 54, 140, 263, 295; III, 39, 172, 440
bkz> kotmak, koymak
kog gze veya yeme$e den r p, pislik. III, 128
kog! deri, II, 355 bkz> kogu
kogak gevek, rk I, 474
kogamak kat# ey gevek olmak III, 287
kogamak ko$u a$ac# dal# iIe cillamak, perdahlannak III, 287 bkz> kowamak
kogamak birlikte gevemek, II, 350 bkz>kohamak
kogatmak kuvvetini gevetmek, II, 337 bkz> kohatmak
kogurma kavrulmu bu$day I, 493 bkz> kawurma, kowurma
kogu ; oklar# perdah etmek iln ko$u; (hu) a$ac#ndan yap#lan ayg#t I, 369
kogu oluk, su olu$u, de$irmen olu$u, I, 369
kogu
sepili, sepisiz (tabaklanm#, tabaklanmami) deri, kay#; I, 369; II, 205. 210; III, 140, 308,
319 bkz> kog#
kogulanmak su f#k#rmak II, 268 koh;amak birlikte gevemek, II, 350 bkz>kogamak
koxtmak kuvvetini gevetmek, II, 334, 337 bkz> kogatmak
kok!tmak kokutmak, II, 309, 323, 324
kokmak fena kokmak, kokusu ykselmek (su) senmek, (hastal #k) sakinlemek II, 293, 323; III, 184
kokratmak eksiltmek, davul alarak zararl # hayvanlar# kular# ka#rtmak,II, 334 bkz> kakratmak
kol kolIII, 134, 161, 288
kol k#l# veya b#akta bulunan yol biimi oymaIII, 134, 135
kol da$#n tepesinden a;a$# inen ve derenin ortas#ndan ykseke olan yerIII, 134
kola kula I, 358 bkz> kula
kolan kolan, ba$#rdak; yaban eegi,I, 214, 263, 404, 415, 424; III, 122
kolda! dilenci I, 417
kolda kolda, arkada I, 461;III, 11
koldalanmak arkada olmak, arkada saymakII, 272
kolg!rmak isteyeyazmakII, 194
kolmak rica etmek, istemek I, 274, 399;II, 25
kolt!k koltuk I. 475
koltuklamak koltuklamak, koltu$una almak,koltu$a vurmakIII, 351
kolturmak istetmek II, 191
kolunmak rica etmek, kendi kendlne rica etmek, istemek .I, 22;II, 156
kolumak birbirinden istemek, istemek II, 109, 110
kom deve havudu III, 136
kom!mak (bir eye kar#) 02161110^III, 273
kom!nmak comakII, 324
kom!tgan her zaman zleten, her zaman coturanI, 515
kom!tmak coturmak, heyecana getirmek. I, 69; II, 311. 312, 324 bkz> komutmak
komuy kanla dolmu keneIII, 241
komuk at gbresi. I, 383 bkz> kumuk
komuklamak pislemek, terslemek; Komuk boyuna nispet etmekIII, 339 bkz> kumuklamak
komutmak coturmak,I, 214 bkz> kom#tmak
kon koyun I, 31, 309; III, 140, 244 bkz> koy
konak bir e;it kaba dar#,I, 384;III, 347 bkz>koyak
konak kaymak (yenecek),I, 383 bkz> kanak, kayak, k #yak
konaklamak dar# yemekIII, 347
konat birbirlerine yanaan, toplanan insan kmesiI, 357
konatmak kondurmak, oturtmak,II, 313
kondurmak kondurmak, zerine koymak II, 192
konmak konmak, bir yere konmakI, 319; II, 331; III, 184, 185
kon! komu, I, 435 bkz> kon#
konuk konuk, misafir; ruh I, 45, 46, 85, 332, 384, 517;II, 312
konuklamak konuk etmek; ev sahibinin r#zas# olmadan evde gecelemek III, 339, 347
konuklamak birbirine konuk olmak, II, 258
konuglug konuk sahibi olan .1, 498
konukluk konukluk, misafirlik I, 274, 504
konum 'yurt, konulan yer, konakI, 114; II, 103, 313
koragu #ng#rak, konrak, tongurak, an, I l, 358; III, 387, 402
koragu kula$#n alt#ndaki #k#ka kemik III, 387
koramak ses kal#nlamak; bir ey
kour (yani kestane rengi) olmak, III, 402
kour bo$uk ses III, 363
kour kestane rengi III, 363
kourmak skmek, kan#rmak, III, 392
kouz osurgan bce$i III, 363
kop ok, pek, obartma ve pekitme edat #I, 319
kop sevin, ferah, hop III, 119
kop k!lmak sevinmek, ferahlamak, ii hop etmek III, 119
kopmak
kopmak, gelmek; kalkmak; balamak, #kmak; ba kald#rmak I, 88, 97, 104, 120, 142, 234,
258; II, 4; III, 128, 137, 367
koprumak bir eyi yerinden kald#rmakta yard#m etmek II, 218
kopsamak #kmak istemek III, 285
kopurgan ok koparan, I, 517
kopurmak yerinden kald#rmak, kurcalamak II, 72
kopurtmak yerinden kald#rtmak III, 430
kopumak kalk#mak, kalkmakta yardm ve yar# etmek II, 88
kor ziyan , III, 122
kor yo$urt mayas# III, 122
korday ku$u kuu, ku$u cinsinden bir ku,II, 177;III, 240
kor!g koru, kk ormanI, 17, 18, 375; II, 98
kor!mak korumak III, 263
kor!nmak s#k#l#k etmek, pintilik etmek,II, 155 bkz> korunmak
kor!mak korumakta yard#m etmek II, 98
kork!tmak korkutmak.II, 339 bkz> korkutmak
korkluk korkakIII, 417
korkmak korkmak II, 312, 331; III, 282, 377,421, 422
korkulmak korkulmak II, 236
korkun korkun II, 365; III, 168, 387
korkunmak korku duymak ve korkusunu saklamak II, 250
korkumak birbirinden korkmak, korkumak II, 221
korkutmak korkutmak II, 365 bkz> kork#tmak
korluk iinde k#m#z biriktlrilen kk testi I, 473 bkz> kurluk
koru
kendisine "demir dikeni" ad# verilen bitkinln "putrak" veya "p#trak" denilen meyvesi III, 223
bkz> yapugak
korug! korucu, bir koruyu koruyucu .III, 242
korum kaya,I, 398;III, 61, 105
korumlug tal#, ak#ll# I, 498
korunmak s#k#l#k etmek, pintilik etmek II, 155 bkz> kor #nmak
kos!k f#nd#k I, 382;III, 347 bkz> kosuk
kos!klamak f#nd#klanmak-III, 347
kos!kl!g f#nd#kl#I, 497
kosuk f#nd#k III, 347 bkz> kos#k
ko ift, ifte, herhangi bir eyin ifti, eiI, 359;III, 126 bkz> koa
koa ift III, 33, 60 bkz> ko
ko at hakan yan#ndaki yedek at III, 126
kolanmak
kolunmak iki ey birblrine yak#n olmak, $r k#l#nmak, hayvan bir araya koulmak II, 251, 252
komak koymak, katmak; trku dzmek, II, 14
kon! komuI, 435;III, 220 bkz> kon#
koug iir, kasideI, 376
koulgan her zaman koulan, kat#lanI, 520
koulmak birlemek, kat#lmak, tertip edilmek, $r k#l#nmakII, 128, 135; III, 102
kotk! alak gnll, yumuak huylu, mtevazi I, 427
kotk!l!k gnl alakl#$#, tevazu,II, 140
kotmak b#rakmak II, 295 bkz> kodmak, koymak
kotrulmak boalt#lmak II, 234, 235
kotrumak boaltmakta yard#m etmek, II, 218
koturmak boaltmak, aktarmak II, 71, 72,164
koturm!! boalm#. II, 170 koturmu kap; boalm# kap, II, 170
kova kova I, 147; III, 237
kova Trkler'in kulland#$# gemlerde atlar#n burnuna dogru dikilen kay# III, 237
kov! ii kof ve rm olan III, 226 bkz> kovuk, kow#, kowuk
kovu cin arpmas# eseri, III, 163 bkz> kovuz
kovu kovu
cin arpmas#na kar# zerlik ve da$ac# ile yap#lan ttsde cinlere "ka, ka"demek zere
sylenen kelimeler. III, 163
kovuk ii bo olan her eyIII, 164 bkz> kov#, kow#, kowuk
kovuz cin arpmas# eseriIII, 163 bkz> kovu
kow! ii kof ve rm olan III, 225 bkz> kov#, kovuk, kowuk
kow! talihsiz, u$ursuz, III, 226
kowmak kogmak, kovalamak, srmek. II, 16;III, 183
kowalmak perdahlanmak, hu a$ac#ndan yapilm# ayg#tla perdahlanmak II, 236
kowamak ko$u a$ac# dal# ile cillamak III, 287 bkz> kogamak
kowamak ko$u a$ac# ile cillamakta yard#m etmek II,' 350, 351
kowatmak perdahlatmak, ko$u; a$ac#yle perdah yapt#rmak II, 338
kowuk kovuk, ii bo olan her ey, I, 383; III, 164 bkz> kov#, kovuk, kow#
kowurma kavrulmu bu$dayI, 493 bkz> kawurma, kogurma
kowurmak kavrulmak,II, 114, 235 bkz> kagurmak, kagrulmak, kawrulmak, kugurmak, kuwurmak
kowumak ko$ma$a, tardetmege al#mak II, 103
koy
koyun, I, 31, 173, 193, 199, 215, 263, 264, 284, 295, 306, 317, 326, 346, 387, 389, 392,
411, 426, 472, 483;II, 14, 15, 27, 50, 76, 90, 118, 142, 152, 184, 185, 237, 238. 310,
330,355, 359;III, 5, 60, 88, 95, 122, 126, 130,132, 142, 148, 156, 157, 167, 17
koy
elbisenin koynu; kucakIII, 142 bkz> koyun koy derenn koyag #, dibi, dzl$, III, 142 bkz>
kuy
koyak konak dar#s# III, 167 bkz> konak
koyar hayvanlara ve klelere s$len bir kelime; "a$#zdan salya saan" anlam#nad#r III, 171
koygamak koynuna girmek, I, 243
koyka deri, krk, III, 173
koykalamak derinin k#llar#n# temizlemek, yolmak.III, 173
koylumak dklmekIII, 195
koylumak koyula;mak, III, 195
koymak
koymak, koyuvermek, b#rakmak, dkmek, alkamakII, 45; III, 39, 171. 246 bkz; kodmak,
kotmak
koyturmak
koyu koyu, kal#n, s#k III, 367
koyug (akarlarda) koyu III, 166
koyugluk koyuluk, (akarlarda) koyuluk III,178
koyulmak akar (nesne) koyulmak III, 190
koyun koyun, kucak, II, 339, 346; III, 18, 297 bkz> koy
koyunmak kendine su koymak, dknmek.III, 191
koyumak koy#nakta yard#m etmek, III, 189
koy y!l! koyuny#l#; Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri.I, 346;III, 142
kozanmak sslenmek, bezenmek ("bezenmek" fiili ile birlikte gelir), II, 155
k saat, an, mddet I, 321
k g I, 321
kmek gmek II, 5
krm belinleme, tel, ky halk#n#n ehre ka#mas#, I, 485
kk sagr#; bir hayvana binen iki adamdan arkadaki I, 390
kklemek sa$r#ya vurmak III, 341
krgen gren, uzaklat#ranI, 522
krmek
grmek; yazmak, istinsah etmek, nakletmek,II, 75, 76krme oak; bir yerden br yere
grlebilen ocak,I, 490
krme oyun "on drt" ad# dahi verlien bir oyunI, 491
kt atI, 357;II, 76
kdmek beklemek, birbirini beklemek, II, 94 bkz> kdmek
kde bardak, testiI, 360 bkz> kze, kz
kdezmek
saklamak, beklemek, korumak, gzetmek,II, 86, 162; III, 43, 263 bkz> kz atmak,
kzetmek
kdmek gzlemek; grmek II, 87; III, 23
kg iirin vezni, aruzu, #r#n ls, #rlamakta sesin ykselip alal ##.III, 131
kg bir ehir halk# aras#nda bir sene iinde #k#p glnen ey, glmece III, 131
kg ko veya ba;ka hayvanlar #n k#;a yak#n amas#, III, 132
kg ayna yznde meydana gelen pas; kad#nlar#n yzne den illik III, 132
kgen ilmikli kstek, st sa$#laca$# zaman hayvanlar#n aya$#na vurulur I, 415
kgermek g$ermek, gk rengini almak II, 84
kglemek (hayvan) yeil ot yemek III, 300, 301
kglemek #rlamak, taganni etmek II, 255; 301 bkz> kglenmek
kglenmek
yzde iller #kmak; ark# sylemek, #rlamak, taganni etmek, sesi ykselte alalta ark#
a$#rmak, I, 253; II, 253, 255; III, 131 bkz> kglemek
kgz g$s I, 366 bkz> kks
kg y!lk! ba#bo yay#lan hayvan III, 131
kk
gk, hava, semaI, 64, 123, 139, 193, 244,338, 361, 362, 421;II, 27, 78, 81, 170, 252, 264,
283, 289, 307; III, 27, 124, 132, 282, 439
kk
gk rengi, gk renk, lcivert. III, 132, 162 kmgk; gmgk, I, 328, 338 kpgk;
gmgk I, 328
kk ehrin drt yan#n# saran yeil blge, III, 132
kk e$er ba$# II, 283
kk kk, as#l II, 284
kkdedmek e$er tahtalar#n# diktirmek, ba$latmak- II, 328 bkz> kkletmek
kkegn gk sinek I 188; II, 287
kklemek e$er ba$#n# s#k# ba$lamak, III, 300
kklenmek s#k# ba$lanmak; asaletli veya zengin olmak II, 253
kklemek
iliip sokulmak; e$er ba$lamakta yard#m etmek; h#s#ml#kla ba$lanmak, II, 224, 225 bkz>
kktemek
kkletmek e$er tahtalar#n# diktirmek, ba$latmak Il, 327, 328 bkz> kkdedmek
kkremek kkremek I, 125, 142, 354; II, 13,138; III, 282, 398
kkremek grlemek, kkremek, kinemek, kkremek II, 222, 223; III, 147
kkin g$ms, gk renkteI, 186, 437
kktemek
iliip sokulmak, eger ba$la#nakta yard#m etmek; h#s#ml#kla ba$lanmak II, 224 bkz>
kklemek
kk tubulgan bir ku ad# I, 519 bkz> kk tupulgan
kkrgnlemek gvercini ndl koyarak yar #a gitmek.II, 226
kkrkn gyerdnIII, 419
kk()s g$sI, 230 bkz> kgz
kkyuk kyl ve Trkmen byklerine verilen ungunIII, 133
kl gl, havuz, birikmi su,I, 104; II, 79, 265; III, 135, 137, 357, 360
kl denizin kendisi,III, 136
klermek gl hallne gelmek, glermek, toplanmak, su gllenmek.I, 179; II, 84, 283
klige koyu glge I, 448; III, 174 bkz> kllk
klik glgeI, 409 bkz> klige
kliklik glgelikI, 510
kl suw Karluk byklerine verilen ungunI, 108
klk arka; glk, yuk ykletilen herhangi bir hayvanI, 392
klklg glklI, 510
klti kular#n indi$i su birikintisl, glcuk I, 73;III, 372
km
gm, define, hazlneI, 418 bkz> km Tawga kmsi; d ulusundan kalma hazine, I,
418
kme kle gmlerek piirilen rek I, 12, 360
kmmek gmmek. I, 12;II, 27
kmtrmek gmdrmekII, 196
km gm, deflneI, 360 bkz> km
kmldrk at g$sl$.I, 17, 530 bkz> kmldrk
kmndi ne gmlm nesne, I, 450
komnmek gmlmek; gmer grnmek II, 158
kmr kmrI, 506
kmrlg kmr sahibi, kmr olanI, 506
kmrlk kmr yapmak iln yak#lan a$a ve kmr konan yer,I, 506
kmmek gmmekte yard#m etmekII, 111
kn at derisi veya gn, ham derl, gnIII, 140, 335, 353, 425
kndgermek
do$rultmak, dzeltmek, dikmek yola k#lavuzlamak; Ikrar ettirmek II, 199; III, 423 bkz>
kndgrmek, kngermek
kndgrmek do$rultmakII, 199 bkz> kndgermek, kermek
kndgrtmek dogrultmak, diktirmek III,424
knek matara, ibrik, su tulumu (k#rba) I,392
kni dz, dogru; emniyetli.III, 151, 237
knikmek arkadalar#ndan geri kalacak derecede zay#fl#k. II, 165
knitmek dogrultmak,II, 313
knmek dzelmek, do$rulmak; yola gelmek;inkrdan sonra ikrar etmek;yola #kmak II, 29, 30, 199
kermek
do$rultmak; do$ru yolu gstermek, k#lavuzlamak; do$ruyu syletmek II, 196, 197 bkz>
kndgermek, kndgrmek
klek gomlek III, 350, 383
kleklenmek gmleklenmek, gmlek giymek III, 411
kl
gnl, kalp, yrek; anlay#I, 69, 89, 152, 194, 207, 212, 214, 225, 245;II, 15, 125,178, 203,
238, 243; III, 108,137, 154, 239, 245246, 289, 295. 309, 366, 391, 419
klde ; gnl arkada#,I, 407
kllenmek gnllenmek; (ocuk) dnmek ve anlamak; arzu etmek,III, 408
kllg gnll .I, 63;III, 366
kp ok, btn, hep; (sa ve a$a hakk#nda) gr, s#k,I, 319;II, 328
kpk e$erin n ve arka yast#klar#I, 478
kpitmek diktirmek, oyulgatmakII, 298 bkz>kbimek, kbitmek
kprg kprI, 478
kpsn ilte, minderI, 437
kpk(g) kpk,I, 390;III, 136
kplmek dikilmek II, 120 bkz> kblmek
kprmek kprmek- II, 72
kprtmek kprtmek. III, 430
kpmek diknnekte yard#m ve yar# etmek II, 88 bkz> kbmek
krdg grd$n II, 42
krk gzellik. I, 353; II, 340; III, 161
krke a$atan yap#lm# tabakI, 430
krkedmek gzellemek.II, 340 bkz> krketmek
krketmek gzellemek.II, 340 bkz> krkedmek
krklg iyi, gzel ve gsteri li; dosta,I, 45,319, 353. 461;III, 43
krktmek gstermekII, 340
krmek
grmek, bakmak,I, 62, 79, 85, 108,139, 149, 167, 205, 212, 274, 281, 352, 369,373, 380,
384, 404, 420, 456, 464, 497, 528; II, 8, 17, 18. 41, 58, 82, 157, 283;III, 23, 26, 46, 60, 69.
119, 130, 137, 143, 245, 258, 265, 295, 317, 327, 339, 355, 365, 426 bk
krmi grm III, 125
krpe
krpe, mevsimi getikten sonra #kan ey; zaman#ndan sonra dogan yeni hayyanI, 415
krpe ot; yeni bitmi ot I, 415 korpe ymi ; vakti getikten sonra #kan taze meyve,
yemiI, 415 krpe ogul; yaz#n do$an ocukI, 415
krpelemek krpe ot yernek, III, 351
krpelenmek yeniden #kmak, yeniden bitmek III, 200
krsemek grsemek, grmek istemek, I, 281; III, 285 bkz> krgsemek
krtrmek grdrmek.II, 194, 195
krgsemek grsemek, grmek veya ka vumak istemek,I, 281;III, 285, 334 bkz>krsemek
krk kuyumcu veya demirci kr$I, 391
krklemek krklemek.III, 341, 348
krlmek grlmek.I, 119; II, 136, 139
krn grlecek ey; blr ;ey seyreden halk I, 167;III, 373 bkz> kzn
krnmek grnmek, kavumak,I, 75, 191; II, 157; III, 43, 126
kr bak# .I, 370
krmek (gzle) bakmakII, 99
krmek gremek.II, 97 bkz> kremek
kseki yemeklere i;tahl#I, 153
ksemek arzu etmekIII, 265
ksemek istemek, $nmek,II, 101
ksgk gz de$mesinden sak#nmak iin zm ba$lar#na ve bostanlara dikllen nazarl #kII, 289
ksrk tuag at#n n ayaklar#na vurulan kstek,I, 479
kslmek (ayak) uzanmak, uzat#lmakII, 137
ksrge kstebek, tarla s#an# soyundan bir hayvanI, 490 bkz> ksrge
ksrgen bire;it kstebek,I, 522 bkz> ksrken
ksrken bir eit kstebek,I, 522 bkz> ksrgen
ksrmek hayvan#n n ayaklar#n# ksteklemekII, 78
kige a#k glge, zay#f glge, glgemsi.I, 448;III, 174
kik rt, perde, glgeI, 409
kiklik glgelik,I, 509
kimek kapatmak, rtmek,III, 267, 268
kinmek glgeye ekilmek, kendini gizlemek rtmekII, 157 bkz> k nmek
kitmek rtmek II, 307, 308
knmek glgelenmek, glgeye ekilmek, kendini gizlemek, rtmek II, 157 bkz> k inmek
kt gt, arka I, 321
kti burt kbus, kara basanI, 341
kt i gen ocu$a s$ld$ zaman sylenen bir kelime I, 360
kti k!zlak kuyru$u k#rm#z# bir eit kaba ku I, 473
ktki tepe, da$l#k yer, tprak y#$#n#, tepecik, I, 18, 430
ktlemek fenal#k yapmak III, 299
ktletmek dzdurmek II, 348
ktlk s$mek iin kullan#l#r; put, I, 478
ktrm zerinde oturulan kerevet, seki, dkkn I, 485
ktrmek kald#r#p gtrmekte yard#m etmek, II, 222, 225
kt dam I, 269, 278; III, 219
ktrgen her zaman gtren I, 521
ktrg gtrge, kendisiyle bir ey ta#n#p gtrlen nesne I, 490
ktrmek gtrmek, II, 44, 75, 166
ktrsemek gtrmek istemek I, 280
kwez kurumlu I, 325 bkz> kfez, kwez
kwezlik #mar#kl#k, kurumluluk I, 507, 508, 511
kwremek gevemek III, 282 bkz> kefremek, kewremek, kfremek
kyde alt#n ve gm eritilerek suzlen ocak, III, 173
kymek yanmak; yakmak, I, 43, 448; II, 188; III, 47, 246, 435
kytrmek yakmak; yakt#rmak III, 187, 193 bkz> kyrmek
kyk yanm#, yan#k III, 168
kyrmek yanmak, yakt#rmak, II, 133; III, 187, 188 bkz> kytrmek
kz
gzI, 46, 55, 157. 170,178, 179, 183, 212, 222, 243, 291, 296, 299, 340, 359, 379, 464,
477, 515, 524;II, 45, 115, 130, 157, 172, 176, 228, 232, 245, 247, 252, 277, 279, 280, 306,
311, 334, 345; III, 5.14,17, 33, 42, 55, 64, 76, 83, 84, 86, 97, 124, 151,
kz ate koru, kz, I, 337
kz atmak gzetmek, gzetilmek. II, 86 bkz>kdezmek, kzetmek
kze bardak, testi I, 360 bkz> kde, kz
kzeg ksk, ate ekmek veya aktarmak iin kullan#lan ayg#t I, 448
kzemek ate evirmek, kar#t#rmak, toplamak III, 265
kzemek ate lermekte ve kar#t#r#p altst etmekte yard#m ve yar# etmek II, 100
kzetdei gzetici, II, 318 bkz> kzettel
kzetgen gzeten,II, 319.
kzetg gzetecek II, 321
kzetigli gzetmeyi dnen .II, 320
kzetlglik gzetmeye hak kazanan,II, 320
kzetimek gzetmekte yard#m ve yar# etmekII, 322
kzetki gzetici.II, 318
kzetlig gzetilen, saklanan, esirgenen I, 506
kzetmek gzetmek, gzetilmek muntaz#r, olmak II, 86, 234, 306 bkz> kdezmek, kzatmak
kzetmi gzetilmi.II, 170, 320
kzettei gzetici. II, 318 bkz> kzetdei
kzgermek grdrmek, grtrmek.II, 196
kzgine gzce$izIII, 359
kzi erlig
gece grp gndz gremeyen, bulutlu gnde grp bulutsuz gnde gremeyen kmse;
Nyctalopie'ye tutulmu adam I, 477
kzkiye gzce$iz,III, 359
kzlemek gze vurmakIII, 300
kzler gzler,III, 105
kzlemek grme iinde (gzlemekte) yar# etmek II, 224
kzley gz gibi, I, 100
kzlg gzl I, 521
kzlk
at kuyru$undan yap#lm# bir dokumad#r, gz a$r#d#$# veya kamat#$# zaman zerine konur
I, 478, 530 bkz> kzldrk
kzmen kzde plirilen eknnek, kzleme, gmmeI, 444;II, 27
kz aynaIII, 379 bkz> kz
kz mlekI, 506 bkz> kde, kze
kzlg mlek sahibi,I, 506
kzlk titik mlek yapmak iin ayr#lan amurI, 506
kzldrk at kuyru$undan dokunur bir bez paras#d#r,I, 529 bkz> kzlk
kzn bir ey seyreden halk,III, 373 bkz> krn
kz ayna,III, 45, 132, bkz> kz
kznmek grlmek.II, 157 bkz> krmek
kuba at rengi kumral (konur al) lle sar# aras#nda olan at III, 217
kubsalmak kubuz al#nmak
kuburga baykuI, 489
kubuz ut, kopuz, kubuzI, 19, 365;II, 235; III, 173, 283 bu # kubuz; inleyen utlardan bir utIII, 173
kubuzlug kii kubuzu olan adamI, 495
kubzalmak kubuz al#nmak,II, 235 bkz> kupsalmak, kubzalmak, kupzalmak
kubzamak kubuz almakta yar# etmekII, 220 bkz> kupzamak
kuak kucakI, 382 bkz> kuam
kuaklamak kucaklamakIII, 338
kuam kucakI, 398 bkz> kuak
kugund! so$anI, 493
kudgu karasinek, sinekI, 425 bkz> kudgu
kudruak kuyruk kemi$iIII, 179 bkz> kuduak
kudruk kuyruk, gt, k#I, 472 bkz> kudruk
kuduak kuyruk kemi$i.III, 179 bkz> kudruak
kudug kuyu III, 122, 282 bkz> kudug, kuyug
kudurgak kaftan#n arka eteklerinden biriI, 502 bkz> kudurgak
kudurmak kudurmak; stne dmek, abalamak,I, 144; II, 76 bkz> kuturmak
kudgu sinek, III, 367 bkz> kudgu
kudgulanmak sineklenmek, kendinden sinek ko$mak III, 201
kud!
kuyu, ukur; a;a$#, aa$#ya I, 100, 164, 169, 190;II, 24, 83, 228;III, 46, 61, 69, 220 bkz>
kod#
kudruk kuyruk I, 513; ll ,298; III, 164, 256, 367 bkz> kudruk
kudug kuyu I, 375, 456, 457;II, 155;III, 166. 226, 448 bkz> kudug, kuyug
kuduglug kuyuluI, 496
kuduruk bebek, kuklaI, 501
kudurgak kaftan#n iki ete$inden biriI, 17 bkz> kudurgak
kudurgun kuskun, egerin kuskunuI, 17, 518
kuduz dul kad#nI, 365
kuduzlanmak dul kar# #le evlenmekII, 267, 268
kugu ku$u kuu,III, 225, 250
kugurmak kavurmakII, 81 bkz> kagurmak, kawrulmak, kogurmak, kowurmak, kuwurmak
kukun k#v#lc#mI, 404
kukunlug k#v#lc#ml#I, 499
kul
kul, kleI, 27, 33.165, 276, 302, 320, 330,336, 385, 386, 475;II, 5, 10, 152, 180, 219,236,
277, 292, 294, 305, 338; III, 85, 84, 97, 263, 268, 336, 409, 421, 423, 427, 450
kula kula renk III, 233
kulabuz k#lavuzI, 487 bkz> kulavuz
kula kulaI, 358 bkz> kola
kulalamak kulalamak III, 330
kulak
kulak,I, 209, 212, 220, 377, 383;II, 17, 23, 73, 133, 150, 154. 161, 337, 352; III, 31, 253,
286, 357, 358, 370.405,410 bkz> kulhak, kulkak
kulaklamak kulaga vurmakIII, 338, 339
kulakl!g kulakl#-I, 498
kulak ton yenlerl k#sa elbiseI, 383
kulavuz k#lavuzI, 487 bkz> kulabux
kulhak kulakI, 383 bkz> kulak, kulkak
kulkak kulakI, 383 bkz> kulak, kulhak
kulna! k!srak do$uracak k#srak,I, 491
kulnamak kulunlamak, k#srak yavru dogurmak,III, 92. 302, 319 bkz> kulunlamak
kuls!g er kleye benzeyen, huyu kleye benzeyen adam I, 465; III, 128
kulun tay I, 215, 404; II, 90; III, 92
kulunlamak k#srak yavru do$urmak III, 92bkz> kulnamak
kulunlug tay sahibl olan I, 500
kum kum, I, 197, 222, 268, 338, 457, 484;II, 80, 212
kum dalga, su dalgas#III, 137
kuma urmak birbirine kuvvetle vurmakIII, 382
kumgan kova; ibrk; ggm, glsuyu iesiI, 432, 440;II, 353
kumlak K#pak iller#nde yetiir, yapra$# fasulye yaprag#na benzer sarmaik gibi bir ot, I, 475
kummak dalgalanmakII, 27
kumturmak dalgaland#rmakII, 192
kumuk at gbresiI, 383 bkz> komuk
kumuklamk pislemek, terslemek; Kumuk boyuna nispet etmekIII, 339 bkz> komuklamak kumu mak
kunuy hatundan birderece aa$# kad#n, bige, prenses III, 240
kund!gu dven, harman dvenl I, 491
kund!mak parltg#la blr eyi parlatmakIII, 277
kunduz kunduz, su kpegiI, 458
kunduz kayr! kunduz taa$#ndan yap#lan bir il,I, 458
kunmak soymak, almakII, 29
kunumak birbirine soymakta yar# ve yard#m etmek, birbirini soymak, almak,II, 112, 113
ku et kas, adaleIII, 358
kupsalmak kubuz al#nmakII, 235 bkz> kubsalmak, kubzalmak, kupzalmak
kupzalmak kubuz al#nmakII, 235 bkz> kubzalmak, kubsalmak, kupsalmak
kupzamak kubuz almakI, 19; III, 283
kupzamak kubuz almakta yar# etmek, II, 220 bkz> kubzamak
kupzatmak kubuz ;ald#rmak II, 335
kur kuak, kemerI, 324; i kur; i kua$#, ukurI, 35; 11. 249, 255, 337;III, 84. 305
kur mertebe, a;amaI, 324
kur kuru,III, 122 bkz> kurug, kuruk kura
krmek uzaktan grmek,III, 219 bkz> kaya krmek, k#ya krmek, kuya krmek
kuram
mertebe, aama; s#ras#na gre.I, 413 kuram ki iler; sank# hakan#n yan#nda oturur gibi
s#rayla oturmu olan kimseler I, 413
kurarmak kurtarmak II, 199, 200 bkz> kutgarmak
kuras! kuracak II, 68
kurbaka kurba$a, III, 122
kur kat#, ii dolu ve sorn nesne; elikIII, 287
kur eren dayan#kl# ve yi$it adamlarI, 343
kur temr elik I, 343
kurdamak bir dereceye, bir s#raya oturmak II, 218
kurgadmak kuraklamak. II, 338 bkz> kurgatmak
kurgak kurak III, 69
kurgal!r kurmak zere bulunan II, 67
kurgamak kurunnak III, 290, 318
kurgatmak kuraklamak, k#tl#k olmak II, 338 bkz> kurgadmak
kurg!rmak kurumak, II, 193, 194 '
kurg!rmak zevzeklik etmek, ye$nilik etmek II, 194
kurgu zevzek, karars#z, huyu ye$ni kii I, 18, 426
kurgu kuracak II, 68
kurgu! kurucu II, 50
kurgulanmak tak#nl#k ve ye$nilik etmek, III, 201
kurguluk tak#nl#k, ye$nilik, zevzeklikI,528
kur! bir eyin etraf#,I, 127, 324
kur!gu kuruyacak zaman; kurumak zere olan nesne, I, 446 kur #h
kur!h
tay k#sra$#n arkas#nda geri kald#$# zaman bu kelimelerle a$#r#l#r III, 223 bkz> kar# kur#,
kur# kur#, kurr#h kurr#h
kur! kur!
tay k#sra$#n arkas#nda geri kald#$# zaman bu kelimelerle a$#r#l#r III, 223 bkz> kar# kur#,
kur#h kur#h, kurr#h kurr#h
kur!mak kurumak, I, 12, 20;II, 188; III, 140, 263, 264 bkz> kurumak, kuz#mak
kur!nmak kurunmak, kurulanmak,I, 505;II, 155, 160 bkz> kurunmak
kur!rmak kurumaya yz tutmak II, 77 bkz> kururmak
kur!mak kurumak, kurumakta yard#m ve yar# etmek II, 97 bkz> kurumak
kur!tgan her zaman ve ok kurutan,I, 514, 524
kur!tmak kurutmak, II, 304 bkz> kurutmak
kur kur tmek guruldamakI, 486
kurlamak kuak yapmak ve ba$lamakIII, 298
kurlanmak
ac#nmak, tasa, ac# duymak, ziyan grmek; kat#lamak, koyulamak, mayalanmak,
ekimekII, 250, 251; III, 197 bkz> korlanmak
kurluk iinde k#m#z biriktirilen kk testi, l, 473 bkz> korluk
kurmak
kurmak, germek, toplamak; himaye etmek II, 7, 8, 37, 59. 61, 65, 66, 67, 83,198; III, 62,
219, 318
kurmak yuwmak erimek, varmak, mal vererek gnl almak, III, 62 bkz> yawsamak, ywmek, ywsemek
kurman gedele, yayl#k, yay kab# I, 444; III, 16
kurm! kurulu I, 198; II, 59; III, 215
kurr!h kurr!h tay# a$#rmak iln nida.I, 9 bkz; kar# kur#, kur#h kur#h, kurr#h kurr#h
kurag kuak kuanmaI, 464
kurag tura; ynden dokunur, bel kua$#na benzer bir nesne olup ad#ra sar#l#rI, 464
kuramak kuanmak, kua$# ba$lamak,II, 255;III, 287 bkz> kuranmak
kuranmak kuanmak, ku;ak kuanmak,II, 249, 255 bkz> kurmak
kuratmak kuak kuatmak,II, 337
kurt solucan soyundan olan hayvanlar; y#rt#c# hayvanlardan olan kurtI, 342;III, 6
kurtanmak bitten ka#nmak, koyunlarda bit aramakII, 248
kurtga kocakar#III, 259
kurtlamak kurt #karmakIII, 447
kurtulmak kurtulmak, do$urmakII, 121, 233, 234, 237 bkz> kut bulmak, kutulmak
kurturmak
kurdurmak, toplatmakII, 190, 198 kurug kuru; as#ls#z I, 12, 198, 375, 383;III, 82, 122 bkz>
kur, kuruk
kurug ew iinde kimse bulunmayan evI, 375
kurugj!n kurunI, 512;II, 293 bkz> kuun
kuruglamak kuru olarak kullanmak III, 336
kuruglanmak kuru bulmakII, 268
kuruglug sadak, okluk, gedeleI, 501 bkz> kurugluk
kuruglug ya kurulu, kurulmu yay I, 496, 500, 501
kurugluk kurulukI, 503, 505
kurugluk sadak, okluk, gedeleI, 504 bkz> kuruglug ki kurugluk; sadak, okluk, gedeleI, 504
kurugsak kursak, 01^6.I, 17, 502; III, 334
kurugs!mak kurumaya yz tutmak III, 334
kuruk kuru I, 383 bkz> kur, kurug
kurulgan daima kurulan,I, 520
kurulmak kurulmak; bzlmek I, 195; II, 134, 138
kurumak kurumak, II, 206 bkz> kur#mak, kuz#mak
kurun kurum, duvara, ocaga s#vam#, toplanm# olan duman eseri 'l, 404
kurun! dumandan kirlenmi olan kee II, 242
kurunlug kurumlu I, 499
kurunmak kurunmak, II, 155 bkz> kur#nmak
kururmak kurumaya yz tutmak II, 77 bkz>kur#rmak
kurumak kurmakta yard#m ve yar# etmek,Il, 98, 114 bkz> kunmak
kurumak her taraf# kurumak, II, 98
kurut ke, kelek, ya$# al#nm# yo$urttan yap#lan lor peyniri, kurut, kuru yogurt, I, 357; II, 15, 81
kurutlug kelekli.I, 494
kurutmak kurutmakI, 19 bkz> kur#tmak
kurutsamak kurut istemek III, 332
kurv! uva hana ait yuvarlak ad#r,I, 195
kusga kk, kara bir hayvanc#k, insan# 1511-11-. I, 455
kus!g kusu, kusma,I, 376
kus!n!g kusun, i$renIII, 232
kusmak kusmak; (boya) solmak, bezikmek II, 10, 11
kusturmak kusturmak, (boya) soldurmak II, 190
ku
ku, I, 22, 34, 36, 156, 163, 176, 233, 253, 280, 299, 319, 331, 439, 483;II, 4, 7, 12, 17, 18,
45, 83, 173, 181,183, 192, 199, 204. 218, 239, 267,324, 331, 348, 359; III, 6, 63, 92,144,
184, 194, 232, 328, 357,358,390,397,403 r ku; akdo$an I, 331,
kusga sere kuuI, 455
kugun hayvanlar#n yedl$i taze kam#;I, 440
kugun eki bir elt otI, 440 bkz> ugun
ku!l atmacaI, 331
kulag kular#n ok oldu$u yerdir, burada av yap#l#rI, 465
kulaglanmak ku avla$# yapmakII, 273
kulamak ku avlamak,I, 22;III, 299 kulatmak ku tutturmak, ku avlatmakII, 343, 348
kuluk kuluk vaktlI, 474
kuun kur;un,I, 513 bkz> kurugj #n
kut
kut, u$ur, devlet, baht, talih, saadet, I, 85, 92, 164, 200, 272, 301, 304, 320, 384. 508; II,
177. 229 kut almak
kutalmak mesut olmakII, 121 bkz> kut almak, kutatmak
kutanmak kutlu olmak, ulu nasipli olmak II, 154
kutarma brk nde arkada Iki kanad# bulunan bork. I, 490
ktatmak kutlu olmak, baht ve devlet sahlbi olmak II, 299 bkz> kutalmak, kut almak
kut bulmak baht bulmak- II, 122 bkz> kurtulmak, kutulmak
kutgarmak kurtarmak.II, 192, 199, 201 bkz;kurarmak
kutlug kutlu,I, 60. 82, 320, 413. 463, 464
kutlug tgin ; u$urlu kleI, 413
kutrumak oynamak ve sevlnmekII, 218
kutsuz kutsuz, ilerl ters giden adamI, 457
kutulgan daima kurtulan,I, 520
kutulmak kurtulmak; do$urmak,II, 121, 234 bkz> kurtulmak, kut bulmak
kuturmak haddini amak, kudurmak, azmak I, 508; II, 74. 75 bkz> kudurmak
kutuz yaban s#$#r# I, 365
kutuz !t kuduz kpek, kudurmu kpek I, 365
kutuzluk yaban s#$#r# sahibi I, 495
kuw kut, saadet I, 320 bkz> k#w
kuwurmak kavurmak. II, 81 bkz> kagurmak, kawrulmak, kogurmak kowurmak, kugurmak
kuy dere; kuytu yer, dipIII, 65.106,142 bkz> koy
kuya krmek uzaktan grmek,III, 219 bkz> kaya krmek, k#ya krmek, kura krmek
kuya gne; koyu s#cak, gnein iddetli vurmas# 1. 155; 353;II, 337;III, 172
kuyma bir eit ya$l# ekmek III, 173
kuyma
herhangi bir madenden (ekile dvme ile de$il, eritilerek dkme ile) yap#lm# havan,
#rakman, eki gibi ayg#tlar III, 174
kuymak remek III, 246
kuyug kyuIII, 166 bkz> kudug, kud,ug
kuyutmak rktmek II, 326
kuz gne; gormeyen yer, glgeli yer I, 325; 326; III, 124
kuzg!rmak kar sa$nak halinde esmek II, 193
kuzgun kuzgunI, 439;III, 240
kuz!
kuzuI, 7, 208. 303, 444, 520;II, 294, 310;III, 102, 224, 270. 408, 444 kuz #mak kurumak;
yeme$e itihas# gelmek III, 264 bkz> kur#mak, kurumak
kuzutmak bo$az#n# kurutmak; yeme$e itihas#n# getirmek II, 306 bkz> kurutmak
k n, an III, 212
kben
deve havudunun alt#na konulan ul; gl$e gerekli olan ul ve ula benzer eyler I, 404
klibe yar#k btun vcuda giyilen z#rh III, 15, 217
kbimek
s#k dikili dikmek. III, 257 bkz> kpitmek, kbitmek kbitmek diktirmek, oyulgatmak II, 298
bkz> kpitmek, kbimek
kblmek dikilmek, oyulgan II,120 bkz> kplmek
kbmek kaba dikmekte ve oyulgamakta yard#m ve yar# etnnek II,88 bkz> kpmek
k
kuvvet, zor, g; zulm I, 81, 167, 183, 237, 359, 381, 397;II, 13, 18, 103, 137, 138, 195,
289, 334, 335; III, 120, 239, 282, 288,412
k susam, kn, III, 121
kelmek zulmetmek; mal# zorla elinden al#nmak II, 136
kemi zulmeden kimse III, 121
kemek zulmetmek, zorla fe'nal#k etmek, III, 258, 259
kenmek gc kuvveti kalmamak; zulmetmek; ag#rlamak, fazla yklenmi olmak II,148, 156
kemek ya$mada yard#m ve yar#;.etmek II, 93
ketmek ya$ma ettirmek II, 300
klenmek kuvvetlenmek, II, 252 klig gl, kuvvetli. I, 509
klg gl, kuvvetli III, 121, 161
k tgin kuvvetli tegin I, 413
kden d$n yeme$l, d$n, I, 404
kdk
i g, al# verl; (yaln#z kullan#lmaz, "#" ile birlikte 86111-).I, 391 bkz> kdk # kdk; i
g,I, 391
kdilmek beklemek II, 94 bkz> kdmek
kdeg gveyi. III, 12, 166
kdmek durmak, beklemek, gzlemek, gtmek, I, 321; III, 441 bkz> ktmek
kdk
i g, al#; veri.I, 509 bkz> kdk #l#g kdklg; ili glI, 509 kfe, gem, damakl #
gem,III, 256 bkz> kv
kfelik gemli,III, 256
kfez kurumlu, kasalak,I, 411 bkz> kwez, kwez
kilfremek gevemekI, 103 bkz> kcfremek, kewremek, kwremek
kilfyenmek stne dmemek. III, 196 bkz> kyfenmek
kjik perem, zlfI, 391
kk halaIII, 232 bkz> kky
kky hala,III, 232 bkz> kk
kl kl I, 129, 337
kldremek gldr gldr etmek-III, 448 bkz> klremek
klergen her zaman karn# i;en ve y#k#l#p yere yay#lanI, 523
klermek
y#k#l#p yere yay#lmak, kar#n ikinli$inden ve benzeri eylerden yere y#k#l#p yay#l#nak.II, 84
klf grlt (ses taklidi)I, 348
klgen daima glenII, 54
klg gul, glme; kalb sektesiI, 96, 430 bkz> kltg
klgui glc-II, 51
kli yarmaks#z#n eklrde$iyle kurutulan zerdali, kay#s#, ;eftali ve erik glbi meyveler III, 234
klimek gmmek III, 272
klimek gmmekte yard#m etmek II, 110
klitmek gmdrmek II, 311
klmek glmek 129;II, 26, 35, 54, 65, 192, 249, 260;III, 43
klremek grlemek, gldr gldr etmek III, 282, 283 bkz> kldremek
klsirgen glmseyen-II, 256
klsirmek glmsemek, glmser grunmek II, 196
kltg kalb sektesi I, 430 bkz> klg
kltrmek gldrmek II, 195 kltrmek (at) ba$lat#p k!tekletmek ve y#kt#rmak II, 195
klg i$reti .I, 391
klg nl, anl# .III, 212 klg bilge; nl anl# .III, 212
klmsinmek glmsemek, gler grnmek, glmsenmekI, 20;II, 259, 260
kln gln,III, 374
klnmek eli aya$# yorulup zay#f olmak II 158
klmek gl;mek, II, 110
klt halk aras#nda gln olan nesne I, 357
kmie sivrisinek I, 445 bkz> kimne
kmldrk at g$sl$I, 17, 530 bkz> kmldrk
kmrgen dag so$an#I, 522 bkz> kewrken, kmrken, kwrken
kmrken d$ so$an#I, 522, 525 bkz> kewrgen', kmrken, kwrken
km gms; aka; kad#n ad#,I, 165, 370, 371, 413; II, 153, 181; III, 251
kn
gn, gne, gndz,I, 69, 70, 72, 82, 100 124, 165, 202, 245, 288, 320, 331, 340, 423,
515;II, 5, 9, 14, 97, 125, 128, 140, 143, 157, 163, 170, 172, 232, 293, 303, 304, 311, 313,
335; III, 52, 63, 77, 83, 86, 128, 167, 169, 182, 190, 247, 258, 267, 333, 3
knek yaka, urba yakas# I, 480 bkz> knk
knk yaka, urba yakas# I, 480 bkz> knek
knklenmek yaka yap#lmak. II, 277
kndi aa$#l#k, kt (szn arkas# akla gelmedi$i zaman sze yard#m olarak kullan#l#r) I. 419
kndz gndz, gn ##$#, I, 458; III, 87, 288
kni kuma III, 237
knlk ,gn hesab#yle yap#lan i, gndelik. I, 480
knlk ym gnlk az#k, I, 480
kn togsug do$u I, 463
kn y!par misk gbe$i I, 340
kri" cariye II, 82, 186, 248; III, 358, 428
kngrenmek har#nlaarak kendi kendine sylenmek III, 399, 400
kz renliklerde, y#k#nt#larda bulunan kllk, gbre, III, 363
kp kp I, 147, 154, 209; III, 119, 246, 253, 325
kpe kpe, III, 217
kpik h#rka, bezin iki kat# aras#na pamuk koyarak dikme; seyrek diki , kaba diki, I, 408
kr yi$it, sars#lmaz, pek yrekli, kabaday#I, 324, 325
kremek kamakIII, 263
kremek gremekI, 474 bkz> krmek
kremek krmekte yard#m ve yar# etmek II, 99
kilretmek ka#rtmak,II, 305
kretmek kretnnekII, 305 krgek krek 11. 289
krilemek kebap k#zartmakIII, 444 bkz> krplemek
krimek einmek, yeri e;mek, krmek, (hayvan) haar#l#k etmek,III, 256, 263
krin krn; ierisinde kavun, karpuz, h#yar gibi eyler ta#nan kfeI, 404
krk krk,I, 353
krkm safran,I, 486
krlenmek grlemekII, 252
krmet pek kuvvetliI, 325
krplemek kebap k#zartmak.III, 444 bkz> krilemek
krsemek
kanlanmak, etlenmek; hamur gibi eyler kap iine konduktan sonra mayalan#p tamak.III,
421 bkz> krsmek
krsmek
kanlanmak, etlenmek; hamur gibi eyler kap iine konduktan sonra mayalan#p tamak III,
420, 421 bkz> krsemek
krek
dar# z suda veya stte kaynat #ld#ktan sonra zerine ya$ dklerek yenen bir yemek I,
478
krt kay#n a$ac#, bundan yay, kam#, de$nek gibi eyler yap#l#r I, 343
krt krt ymek bir eyi "ktr ktr" ses #kararak yemek, I, 343
ksmek ksmek. II, 12
ksri kaburga kemikleri; g$sn yanlar# I, 422
ksrge
tarla s#an# soyundan bir hayvan I, 490 bkz> ksrge kermek dolmak, taas#ya dolmak
I, 73; II, 79
ktmek gtmek, II, 264 bkz> kdmek
kttrmek gttrmek III, 187
kv kkIII, 163 bkz> kfe
kv ygn kk yular, ilbir III, 163
kvk erkek III, 165 bkz> kwk kvk mu; erkek kedi- III, 165
kvk saman III, 165
kvz yayg#, ynden dokunmu; dek ve yayg# gibi eyler III, 164 bkz> kidiz, kiwiz
kwenmek $nmek II, 157
kwez gurur, magrur, gururlu,I, 252;II, 140 bkz> kwez, kfez
kwij
s$t gibi ryen, ii kovalan her a$a; tad# bozulan, kaan her ;ey,I, 366 kvij turma;
tad# bozulan, tad# kaan turpI, 366
kwlk
amurdan f#nd#k bykl$nde yap#lan yuvarlaklar, kururnadan nce ve kuruduktan sonra
z#p z#p gibi at#l#r,I, 479
kwre
hayvan lerek, ierisindeki nesneler rdkten, eti kemikler zerinde kuruduktan sonraki
kal#b#I, 422
kwrg ks, davuLI, 479
kwek gevek, yumuak, slpkI, 479 bkz> kewek kw;ek et; gevek, slpk et I, 479
kwek tmek iyi hamurdan yap#lan ekmek, I, 479
kwk erkekI, 391 bkz> kvk kwk mu; erkek kedi I, 391
kwrgen da$ so$an#. I, 522 bkz> kewrken, kmrken, kwrken
kwrken da$ so$an# I, 522 bkz> kewrken, kmrken, kwrgen
kye gve III, 170
kyelemek gve silkmek, gveden kurtarmak ve korumak, III, 329
kyfenmek stne d;memek III, 196 bkz> kfyenmek
kz gz, gz mevslmi, sonbahar, I, 327; II, 172; III, 160
kzemek gzlemek III, 265
kzermek gzlemek II, 77
kzgermek gzlemek, gze do$ru gitnnek II, 196
kzknek ak#ra ve kelere benzer bir ku, hava yutmakla gelnir,I, 528
kzkni bok bce$i cinsinden bir bcektir, geceleri ses vererek uar, ate bce$iI, 493
kzk
ulha ayg#tlar#ndand#r, blrblri zerine d$nnlenen birtak##n Iplikler olup, onunla st eri , alt
eriten ayr#l#r Kuma ve kumaa benzer eyler dokuyanlara da byle denir, I, 391
kzkmek gzlenek II, 118
kzn
kendisiyle sere kuu, tarla s#an#, kstebek gibi eyler avlanan s#an cinsinden bir hayvan
I, 404
-la
iin tahakkukunu ve bitmesini gsteripfiiller sonuna gelen bir ek III, 213 veya balgam
akmak. I, 127
la!n ahin; yi$it adam I, 410
lagun lek gibi oyulmu bir ey olup ayran,st gibi eyler iilir I, 410
latu
kar, buz gibi eylerle sogutulup ierisine baharat konarak so $ukluk yerine yenen bir eit
ehriye orbas# ,III, 237 bkz>
law mhr mumu III, 155 bkz> awus
-l!k!n (-likin) "ile" anlam#na ek II, 91
limgen sar# erik I, 444
li salya, balgamIII, 127 li akmak salya veya balgam atmak I, 127
lit
kar buz gibi eylerle sogutulup ierisine baharat konarak sogukluk yerine yenen bir e it
ehriye orbas#, III, 237 bkz> latu
liyu kuruyunca bal#k haline gelen ince kumlu amur,III, 238
loxtay zeri sar# benekli k#rm#z# bir in )peklisi.III, 240
lnt imice; bu$day ve bu$daya benzer eyleri temizlemekte, kyllerin yard#mlamas# I, 451;
ma emirlerin sonuna gelen nefi ekiIII, 213
ma "al, ite" anlam#na bir kelime III, 213 bkz> mah, meh
mah "ite, al" anlam#na bir ey verildi$i zaman sylenen bir kelime, III, 118 bkz> ma, meh
malguna #lg#n a$ac#na benzer bir a$a I, 492 bkz> bulguna
mama harmanda ortada bulunup teki kzlern etraf #nda dndkleri kz, III, 235 bkz>op
mamu gerdek gecesi gelinle beraber gnderilen kad#n (z Trke degil), III, 235
manu sanat sahlbine verilen cret I, 418, 419
manuk heybe, torba gibi at e$erine tak#lan ey I, 476
manuklanmak elbiseyi e$er heybsine koy-mak ve heybeyi egerin arkas #na asmak, II, 276
mandar a$alara sar#lan bir bitki, sarma#k I, 457
mandarlanmak sarma#klanmak II, 271
mandu bir eit sirkeI, 420
mandrmak kuatt#rmak; band#rmakII, 197
mang!rmak band#rayazmak, II, 197
man!lmak ban#lmak, II, 138
manmak kuanmak; banmak II, 30
man yal!g koy drt ya#n# geen koyun (yaln#z koyun iin)III,157
maa
banaI, 20, 26, 36, 63, 69, 84. 126,132, 174, 176, 180, 182. 183, 184, 185, 187, 188, 202,
205, 210, 212, 215, 218, 221, 223, 224, 226, 231, 232, 233. 234, 235, 238, 251, 254, 261,
264, 265, 267, 269, 276, 308, 318, 354, 367, 399;II, 12, 16, 24, 28, 33, 5
ma!g ad#m III, 365
maramak ba$#rmak III, 402 bkz> mremek
maramak ba$r#mak III, 398 bkz> mremek
maratmak ba$#rtmak. II, 358 bkz> mretmek
maraz karanl!k gece, I,
411

maraz cretle al#;an adam, #rgat I, 411 bkz> h#yar maraz
mat yle, anc#lay#nI, 321 andag mat; o yle I, 321
mayak hayvan gbresi (en ok deve iin) III, 167, 168
mayguk paytak klmse; top t#rnakl# hayvan-lardan tyleri k#sa olanIII, 175
may!l olgun; meyvelerde rmeye yaklama halL III, 168
may!lmak gev;emek,II, 190
may!mak
buyurulan bir Ii yapmaktan e-kinmek; tembellikten yere yap##p kalmak, III, 189 bkz>
yamamak;
me o$laklar#n ve kuzular#n seslerlni bildlren bir kelime. III, 214
meh "al, ite" anlam#na blr kellnneIII, 213 bkz> ma, mah
mekkeh in'den getlrilen bir elt mrekkep, Trk yaz#s# bununla yaz#l#rIII, 424
mejek pislikI, 392 #t mejeki; it plsli$iI, 392
meldek keeleen, slp#iyen nesneI, 480
men
benI, 20, 22, 25, 26, 31, 37, 40, 51, 52, 53, 61, 69. 80, 87, 109, 120, 125, 130, 131, 163.
166, 167, 169, 171, 174, 179, 180, 181, 184, 185, 186, 190, 198, 199, 201, 202, 204, 206,
207, 209, 211, 215, 216, 217, 223, 225. 226, 231, 233, 237, 240, 256, 26
mendiri gelin ile gveyinin balar#na, gece-le/in, sa# samak iin toplan#lan yer, I, 492
me yem, tane, ku yemiI, 425;II, 18;III, 358
me yzdeki ben,III, 359
medemek /olmak, ditmekIII, 401, 402 bkz> mirigdetmek
medemek k#l yolumak. III, 399 bkz> mirig-demek
meg ebedi, daima, sonsuz, ebedilk, son-suzluk,I, 44;III, 65, 378
meg ajun sonsuz dnya, hiretIII, 378
meilemek
beyin yemek; beyni iin koyun kesilmek; yan #nda gzel g#dalar bulunmakIII, 405, 406 bkz>
mrigilemek;
me(i)z beniz, yz,I, 60, 65. 486;III, 363
meizlenmek benizlenmek, gzellemek, benzine renk gelmekIII, 407, 408
melenmek kendine tane toplamakII, 290
meletmek yemletmekII, 359
melig benli.III, 359
mezemek benzemekIII, 403
mezetmek benzetmek.II, 358
merdek(g) ay# yavrusu, domuz yavrusu.I, 480
mei zm kara zmI, 360
m!(mi) yaln#z fllerin nc ;ah#s' sorgu ekli edat#III, 214 bkz> mu (m)
m!rigar p#nar, su gz III, 280, 363, 376
m!uy k$#t yapjt#r#lan bir eit hamur III, 241
min ben I, 60, 69 bkz> ben, men
mindet ipek elbise- I, 491
mi say#da binI, 243, 334, 417; III, 14, 360, 367
midemek k#l yolu;mak III, 399 bkz> me#$-demek
midetmek dittirn#ekII, 358 bkz> me-demek
miemek birlikte ^1115010^III, 399 bkz> me;mek
mii beyinII, 299
miz bizI, 327 bkz> biz
monuk boncuk, ss Iin boyuna tak#lan de$erli talar-I, 475;II, 123;III, 121
monuk at#n boynuna tak#lan de$erli ta, arslan t#rnag#, muska gibi eyler I, 475
monuklanmak boncuklanmak II, 276
mrigmek ayaklar#n# toparlay#p tekme atmak III, 391
mu (m) soru edat#, Isim ve fl sonuna gelirI, 88;III, 147. 154, 214, 224, 256, 437 bkz> m# (mi)
muguzgak bal ar#s#na benzeyen blr sinek I, 504
mun hastal#k, ay#p III, 140, 141
munda
bunda, buradaI, 74, 160, 219, 352, 419, 420;II, 55, 56, 57, 61; III, 54, 143, 333 mundag
byleI, 36, 64, 160; III, 154
mund!n buradan,II, 57
munduz budala, al#k,I, 458
munduz ak!n ans#z#n gelen selI, 77, 96, 458
munduz yor!ga at yorga yr#iyten baka yry bilmeyen atI, 458
mungan geveze, bo;bo$azI, 440, 476
mun! (munu) "ite, bu" anlam#na edatt#r, "kanu"ya cevap olur, bu, bunuI, 126; III, 237, 238, 372
mun kii yre$i dlek, gnl selek adam III, 140
munmak samalamak II, 30
mu s#k#nt#, #zt#rap, bun, mihnetI, 425; III, 33, 359, 360
muadmak bunaltnakII, 84
muar buna, bunda,I, 352;III, 363, 375
mukarmak bunaltmak, s#k#ntiya sokmak, III, 397, 398
mulug bunlu, s#k#nt#l#III, 382
mu tag kii kendine gelip 16-17 ya#na girdi$inde #kan di;, ergenlik di i. III, 359
muukmak bunlanmak, s#k#nt#lanmak III, 395
mur karabiber- I, 343; II, 186
mu
kediI, 438;II, 14, 105;III, 127,165, 267 bkz> etk kvk mu;; erkek kedi,I, 391 kwk
mu; erkek kedl III, 165
muyan sevap, hay#r, III, 172, 179
muyan!l!k muyanc#l#k, arac#l#k, barjt#r#c#l#k. III, 179
muyanl!k yollarda yolcular#n su Imelerl iin yap#lan hayrat, III, 172
muyavmak miyavlamak II, 14
mk bkkI, 335
mkim kad#n pabucu,I, 395 bkz> bkm, mkin
mkin kad#n pabucuI, 395 bkz> bkm,mkim
mk turmak rk eder gibi durmak, e$il#nek I, 335
mn
orbaI, 31, 36. 75, 163, 176, 198, 209,232, 245, 340;III, 122, 253, 331 bkz> bn mnder
ipekle sslenmi gelin odas# I,529 k
mndrmek bindirmek. ll', 197,
mnelmek ular# ve art#klar# kesilmek. II,138
mnemek e$rli$ini dzeltmek iin bir eyinular#n# kesmek,III, 274
mnlemek orba imekIII, 301
mnmek binmek I, 421; III, 30, 48, 60, 177, 429
mnlmek binilmek II, 138
memek birlikte bininnekIII, 399 bkz miefmek
milemek nimet bulmakIII, 406 bkz> meilemek
mngremek b$rmekIII, 403 bkz maramak
mngremek b$rmek, grlt etmekII, 79; III, 398 bkz maramak
mretmek b$rtmek; bngldetmek. II, 358 bkz> maratmak
mz boynuz, I, 504; II, 327; III, 145, 363,364
mngz baka kaplumba$aIII, 225, 226
mzgek al#ma yznden elde peyda olan kat #l#k, nas#rIII, 388
mzlenmek boynuzu #kmak, boynuzlanmak III, 408
mz mngz blr e;it ocuk oyunu ve bu oyunda sylenen bir szIII, 363, 364
nam!ja kad#n#n k#z kardeinin kocas#, bacanak, I, 446
naru bir taraf,' yan, bir yana, nereye, nere,I, 199, 352; II, 140, 193; III, 223
ne
ne, nas#l, (soru anlam#yle) ne I, 44, 53, 72, 74, 79, 87, 94, 126, 132, 320, 406;II, 287; III,
131, 207, 214, 215, 236, 360, 364
ne Araplar'daki aalama, "ma"s# yerine bir edat, III, 214 '
nece (nee) ne kadar, nice, ka I, 49, 63, 332, 384, 458; III, 157, 220
nek neden, 111^111.I, 79, 392
ne elk nas#l-I, 94 bkz> nelek, nelik, nelk
neg "ne" anlam#na edatIII, 215 bkz> n nek timsa^1. III, 155
ne kerek ne gerekI, 392 bkz> nerek
nek y!lan ejderhaIII, 155
nek y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri, timsah y#l#,I, 346;III, 156
nelek niin.I, 370, 498 bkz> ne elk, nelik, nelk
nelik niinIII, 385 bkz> ne elk, nelek, nelk
nelk niin, neden,I, 392;III, 188, 245 bkz> ne el #lk, nelek, nelik
neme ne kadar,III, 38
neme "bilmem" anlam#na bir kelime, "ne" anlam#nda pekitme edat#III, 214, 215, 236
ne
nesne, ey, mal I,II, 12, 13, 14, 15, 31, 34, 50, 53, 84, 98, 126, 140, 143, 145, 147,157,
159, 162, 164, 169, 170, 177, 179, 185, 189,193,196,197,204,227,238,239,241, 245,246,
247, 251, 254. 256, 257, 258, 264, 268. 269, 270, 272, 273, 278, 281, 282, 28
nerek neye, I, 392 bkz> ne kerek
netek nice, nas#l-I, 27, 378, 392;II, 40, 52; III, 15. 123, 366
n!jdag bile$i ta# I, 465
nom millet; eriat, yasa III, 137
n "ne" anlam#na, "ve" yerine blr edatIII, 215 bkz> neg
oba obaI, 86
obrak eskimi I, 118 bkz> oprak
obramak eskimek, I, 273 bkz> opramak
obratmak y#pratmak I, 261 bkz> opratmak
obu stbe ;.I, 86
obuz kat# olanI, 54
obuzlug sarp,I, 146 bkz> opuzlug obuzlug yr; sarp, engebeli yer,I, 146
oak ocak,I, 64, 490
oaklanmak ocaklanmakI, 293
oakl!g ocakl#I, 147
oakl!k titik ocak yap#lacak amur ve benzeri olan her nesneI, 150 oakl #k yer ocakl#k yerI, 150
o"garmak dnme sonunda anlamak,I, 255
odgu atein alev.I, 95, 177, 248
odluk kol kemi$inin kal#n yeri I, 98
odunmak snmek, I, 200 bkz> ud#nmak, udunmak
ogla gen, yi$it I, 129
oglagu bolluk iinde byyen I, 138
oglagu katun asaletli, asl kad#n, I, 138
oglak o$lak I, 65, 119, 468; II, 22, 266, 294; III, 102, 145
oglak ay kbahar, I, 347 bkz> ulug oglak ay
oglan
o$lan, o$ul, ocuk, ocuklar I, 74, 119, 143, 192, 193, 208, 209, 240, 263, 286, 289, 293,
373, 386;II, 4, 19, 26, 74, 93. 121, 154. 209, 210, 212, 218. 244, 272, 294, 300, 302, 329,
340, 341, 344, 348, 351. 354, 366; III, 80,102,108,125,145,196, 202, 25
oglans!g ocuk gibi, ocuk huyluIII, 128
ogl!tmak retmek, o$altmak I, 265
ograda!
u$rayan, u$ray#c# III, 314 ograg niyet, kurma, kas#t; u$rama, u$rak I, 118 ograg da$
yamac#, derenin dnemeci III, 65 bkz> ogrug, owrug
ogragan u$rayan I,II, 314
ogragl! u$ramak isteyen III, 315
ogragl!k u$ramak hakk# olan III, 315
ogrags!k u$ramak hakk# olan III, 315
ogragu! u$rayan, u$ray#c# III, 314
Ograklanmak Ograk k#l#$#na girmek,I, 313; II, 279 bkz> Ugraklanmak
ogralmak u$ran#lmak I, 247
ogramak u$ramak I, 125, 160, 274; III, 106, 272, 311, 312, 313. 321. 372
ograms!nmak u$rar grnmek, III, 322
ogramak u$ramak I, 170, 234, 235
ogratmak gndermek, u$rat#rmak I, 261
ogr! gizli, I, 380;II, 234
ogr! h#rs#z; h#rs#zl#kI, 126, 224, 300, 483; II, 29, 171, 174, 197. 341; III, 75, 89, 423, 429
ogr!lamak almak, h#rs#zl#k etmek I, 316, 317
ogr!l!k h#rs#zl#k II, 208
ogrug
kemi$in ek yerleri, bel keml $inln boyu-na birleti$i yer; da$ yamac# ve da$#n bitti$i yer;
derenin dnemeclI, 98, 118; III, 65 bkz> ograg, owrug tag ogrug #; da$#n dnemeci I, 98
ogrulayu h#rs#z gibi I, 102
ogrulmak kemlk yar#l#p ayr#lmak. I, 247, 248
ogrumak kemik yar#p ay#rmakta yard#m ve yari{ etmek I, 235
oguk izme I, 67
ogul
ogul, ocuk, I, 37, 51, 68, 74, 86, 123, 180, 206, 220, 246, 253, 256, 262, 264, 288, 299,
319, 370, 415, 440, 515, 524;II, 14, 80, 84, 120, 143, 173, 175, 178, 183, 240, 249, 302,
311, 330. 333, 335. 343, 357;III, 33, 58. 78, 87,105, 128,137,141,146,159,
oguluk ana rahmi, o$ulduruk I, 149
ogulmuk stne hat#l atilmak iin uzat#lm# olan dz direk I, 149
ogur kar#l#k, ivaz I, 53
ogur bir ite imkn ve f#rsat I, 53
ogur u$ur, bereket, devlet I, 53
ogur vakit, zaman I, 33, 53, 136, 273, 294; II, 68, 321, 322, 362;III, 55, 317
ogur bolmak yol u$urlu, hay#rl# olmak I, 53
ogurlamak vaktinde yapmak; almak, h#rs#zl#k etmekI, 300
ogurlanmak vakti yaklamak; u$urlanmak, u$urlu olmak; ba$#lanan#n kar#l#$# verilmekI, 292
ogurlug bolmak s#ras#nda ve yerinde olmakI, 53
ogurlug ! vaktinde ve yerinde yap#lan 1;.I, 146
ogurluk kar#l#k, ivaz olan,I, 114
ogurmak kemik yar#p ay#rmakI, 178
ogu oymak; h#s#m, akrabaI, 61, 88, 114; II, 83, 103
ogulanmak aile, h#s#m sahibi olmak, I, 293
ogulug aile, h#s#m sahibi I, 146
Oguzlamak O$uz saymak, O$uzlar'dan saymak, O$uzlar'a nispet etmek, I, 302; II, 345
Oguzlanmak
O$uzlamak, O$uz k#l#$#n# almak, O$uz k#l#$#na girmek, kendini Oguz'lar'dan saymak, I,
293; II, 269
oxs!nmak piman olmak, I, 253 bkz> oxsunmak
oxsunmak piman olmak III, 373 bkz> oxs#nmak
oxag benzeyen, benzer. I, 118
oxagu oyuncak; (mecazen) kad#nI, 138
oxamak okamak, akalamak; benzemek; (at) uyumak. I, 282, 283; II, 286
oxan!g okanmaya deger, III, 232 oxatmak benzetmek I, 262
ok
ok, I,II, 21, 37,157,160,166,170,171,180,193, 199, 217, 222, 237, 267, 275, 326, 393,457,
493,494, 522
ok
paylar ve toprak hisseleri zerine lemek iin at#lan ok, ekilen kur'a, mirasta den pay I,
37, 48
ok
hl anlam#na yak#n anlaml# bir edat; fiillerde pekitme edat #; vakit, zaman I, 37, 71, 160; III,
16
oka kefillik, keflet. I, 40
oka almak kefil olnnak I, 40
ok! oku II, 199
ok!lmak okunmak I, 197 bkz> ok#nmak
ok!mak okumak; ag#rmak. II, 333; III, 254
ok!nmak okunmak, okur grnmek I, 202, 203 bkz> ok#lmak
ok!mak okumak, okumakta yard#m ve yar# etmek; (a$r#;mak I, 186, 359 bkz> okumak
ok!tgan ok okutan I, 156
ok!tmak okutmak I, 212 ,
ok!tsamak okutmak istemek, ag#rtmak istemek I, 302
oklug kirpi byk kirpi, oklu kirpi I, 415
okluk sadak, I, 100 okramak yem zaman#nda kinemek, homurdanmak I, 275
okramak yem zaman#nda birlikte ki;nemekI, 235, 236
oktam ok at#m#; okluk, I, 107 bir oktam yer; bir ok atim# yerI, 107
oktamak ok atmak, I, 26; II, 97
oktamak ok at#mak; kur'a iln ok at#mak I, 231
oktatmak ok attirnnak I, 260
okta yazturmak ok atmakta yan#ltmak III, 95
okumak a$r#;mak I, 183; II, 103 bkz> ok#mak
ok y!lan kendisini insan zerine atan y#lan, I, 37;III, 29
ol
o,-d#r,-dir,-dur,-dr.I, 20 21, 22, 24,25, 27, 33, 34, 36, 37, 38, 39, 40, 46, 60. 61, 71, 72, 76,
77, 97,108,126, 129, 132, 136, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 164, 165, 166, 168, 169, 170,
171, 172, 173, 174, 176 ,177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184,
olda pabu alt#, taban#, mestin alt yan# I, 116 bkz> ulda
oldrum ktrm, yatalak, oturum III, 412
olduk nals#z, yal#n ayak I, 101 bkz> ulduk
oldurmak oturmak III, 235 bkz> olturmak
olgun olgun III, 167
olgutmak oturtmak I, 260 bkz> olhutmak
olhutmak oturtmakI, 260 bkz> olgutmak
olma testi, anak mlekI, 130 ,375; II, 234; III, 182 bkz> ulma
olturmak oturmakI, 219, 224, 374, 413; II, 21; III, 230 bkz> oldurmak
oluk oluk, yalak I, 67
oluk kk kay#k, I, 68
on say#da 011. I, 49, 69, 219
onu onu III, 238
onun say#da onuncu I, 132, 133;III, 449, 450
o kolayI, 41 bkz> oay
o sa$, solun kar#t# I, 41 o elig; sa$ elI, 41, 72
oay kolayI, 41, 244, bkz> ong
oiklanmak zlfl olmak, takma salanmak. I, 311, 312 bkz> lklenmek
omak solmak I, 175 bkz> oukmak
oukmak
solmak, rengi atmak, hastal #k ve benzerlerinden dolay# burumak, tazeli$lni ve parlakl#$#n#
kaybetmek I, 175. 216;III, 394, 395 bkz> omak
oulmak iyilemek, dzelmek, lyl olmak, 1 216, 217; III, 395
op harman dvmek Iin koulan kzlerin ortas#nda bulunan kz I, 34 bkz> mama
opmak hprdeterek imek,I, 172 bkz> pmek
op op ee$in aya$# kayd#$#nda ,sylenen sz I, 34
oprak y#pranm#, y#pram#, eskimi I, 118; III, 16, 38 bkz> obrak
opramak y#pramak I, 273; III, 358 bkz> obramak
opramak y#pramak, y#pranmaya balamak I, 231. 232
opratmak y#pratmakI, 261 bkz> obratmak
opr! obruk, ukur; dere I, 125; III, 134
oprumak imekte yard#m ve yar# etmekI, 232 bkz> prmek
opuzlug sarp,I, 146 bkz> obuzlug
or at donu al ile doru aras#nda bulunan at I, 45'
ordu hakan#n oturdu$u ehir.I, 124
ordu s#an, kstebek gibi yerde yaayan hayvanlar#n yuvas# I, 124
ordu ba! hakanlar#n deyicisi, yayg#c#s#. I, 124
ordulanmak baehir edinmek I, 296 bkz> ordulanmak
ordutal hamamotu. I, 124 bkz> ar$utal, urdutal
ordulanmak yurt tutmak, yerlemekII, 294 bkz> ordulanmak
orgak orak 1. 14, 119;II, 128, 244, 307;III, 45, 267
or!lamak ba$r#mak, a$r#mak.I, 239 bkz> orlamak, ur#lamak, ur#lamak, urlamak, yurlamak
orlamak ba$r#mak, a$r#mak.I, 239 bkz>or#lamak, ur#lamak, urlamak, urlamak, yurlamak
ormak kesmek, bimek, vurmak, urmakI, 14, 172; III, 45
ornamak yerlemek, yer tutmak, yer edinmek; (gne) batmak, kaybolmak.I, 288
ornatmak yerine koymakI, 266
orpatmak rpertmek, sa#n# da$#tmak,I, 259, 260 bkz> rpemek, rpekmek, rpermek, rpemek
ortak ortakI, 99, 439;III, 71
ortakl!k ortakl#k II, 90
ortu
orta,I, 124,125 bkz> otra, otru, utru ortu er; orta yal# adamI,124 kn ortu; gle vakti.I,
124
ortulamak ortalamak, ortas#na varmak, I, 316
oru algam, bu$day ve buna benzer eyleri saklamak iin kaz#lan ukur,I, 87
orulmak bilmek I, 194, 195
orum kesimI, 75 bi orum ot; bir orakta #kar#lan otI, 75
orun yer, mekn, #nevki.II, 72, 177; III, 222, 430
orun rvet, gevik III, 449 bkz> urun
orunak emanet I, 148, 149
osruk osuruk I, 99
osrumak osurumak I, 234
osug
bir nesnenin bir nesneye de$imesi, bir nesnenin bir nesne ile kar; #land#r#lmas# I, 64
osuglamak hile ile kilit amak I, 306 bkz> sglemek
osurgan osurgan, ok osuran I, 156
osurmak osurmakI, 178
ot
ot, hayvan yemlerinin hepsiI, 14, 35, 65,75, 169, 172, 195, 225, 255, 342, 415, 469; II, 79,
108, 133, 294, 330, 348, 351; III, 4, 47, 68, 122, 141, 200, 263, 277, 287, 374, 436, 442
iwgin ot; hayvanlar# semirten ot l, 443
ot il, em, zehir. I, 35, 47, 154, 514, 515;II, 72, 116, 127, 176, 315, 345;III, 224, 252
ot
ate, duman,I, 43, 164, 176, 177, 183, 195, 200, 202, 208, 230, 332, 400, 499, 513,
514,522;II, 78, 100, 133, 144. 176, 245, 292, 293, 299, 302, 353, 358; III, 16, 23, 63, 65,
96. 97, 265, 341, 348, 430
ota! hekim, il yapan,I, 35, 299
otag otagIII, 208
otamak #s#nmak, odun yakmak; il yapmakIII, 252
otgarmak otlatmakI, 225
otgun e$erin solunda kolan#n geirilerek dile ba$lanan enli bir kay##I, 107
ot karak gzn gren yeriI, 382
otlamak otlamak,I, 285
otlanmak atelenmek, ate kesilmek, ate gibi olmak; fkelenmekI, 297
otlug otluI, 98
otlug yemlik, ah#r,I, 98
otra orta, ortada, arada,I, 125, 188, 308;II, 89, 287 bkz> ortu, otru, utru
otran don, elbise,I, 108
otru
kar#, n, ara, orta, ortas#ndaI, 68, 126, 494; II, 28, 145;III, 40, 156, 422 bkz> ortu, otra,
utru
otrug adaI, 97
otrulanmak yz yze gelmekI, 296, 297 bkz> utrulanmak
otrunmak kar# koymak istemekI, 251 bkz> utrunmak
otrumak kar# koymak, kar# gelmek, kar#lamakI, 232 bkz> utru;mak ottuz say#da otuzI, 142
otulmak ekini bozan bitkiler keslimek, bai vurulmak.I, 193 bkz> utulmak
otu
odunI, 14, 67, 70, 134, 272, 449;II, 238, 341;III, 153, 187, 246, 249, 252, 292, 351 otuluk
odunluk,I, 162 ot yem karabiber, klmyon glbi tohum ve baharlar,III, 5
owrug
kemi$in ek yerlerl, bel kemi $inln boyunla birleti$i yer; dag#n yamac# ve bitti$i yer,I, 118
bkz> ograg, ogrug
owunmak o$uturmak,I, 202;II, 147 bkz> uwunmak
oy yerdeki oyukluk, ukurlukI, 49, 146
oy at yag#z at, I, 49
oyma izme yap#lacak Tnrkmen keesi II, 100, 207
oymak oymak, yerletirmek, s#k#t#rmak, I, 174
oynagu yr oynanacak yer,I, 121 oynak i ler oynak kad#nI, 120
oynamak oynamak.I, 225. 226, 240;II, 114, 226;III, 131, 377
oyna oyna, baka biriyle sevien kad#n,I, 120
oynatmak oynatmak,I, 271
oy obuz bas#k, dz yerI, 54
oy obuzlug yr sarp, engebeli yerI, 146 bkz> oy opuzlug yr
oy opuzlug yr sarp, engebeli yerI,146 bkz> oy obuzlug yr
oyturmak oydurmak, bast#rmak, s#k#;t#rmak I, 269
oyuk hayal, belge, bostan hygI, 81, 85, 384
oyulmak oyulmak, ukurlamak, s#k#t#r#l#nak I, 268, 269 oyun oyun, yar #,I, 85;II, 25
oyumak oymakta ve basmakt yard#m ve yar# etmek I, 268
ozgan at ok ileri giden, bakalar#n# geenat I, 470
oz!tgan daima ileri srp geerek kazanan1, 155
oz!tmak ileri srmekI, 155
ozmak bakas#ndan lleri gemek I, 173 bkz uzmak
ozuk at kou ve benzerlerinde lleri glden ve baka atlar# geen atI, 66
, h#n, kin, 111^111.I, 41, 43, 44, 50, 230; II, 103
e yar#, t, 61
emek yar# etmek I, 61, 181
lg c ve h#nc# olan,II, 283
rmek sndrmek, yat#t#rmak.I, 233
rmek sndrmek, yatit#rmak, solu$unu kesmekI, 176, 177, 522 bkz> rmek
t , I, 50
d duvarda ve a$ata delik,I, 31 bkz> t
d zaman, vakit; mevsim, hava I, 44, 330, 353; II, 77, 101; III, 125 bkz> d
d s#$#r, kz, I, 45, 346 bkz> ud, ud
drmek semek, stn tutmak, III, 11 bkz>ad#rmak, edirmek, drmek, udurmak, drmek
d z, kendi. f, 243 d zaman, vakit I, 245, 477; II, 68, 321;III, 190, 191
d dag aras#ndaki dere, geitI, 110 bkz> z, zi
dik sevgi II, 144, 311 bkz> dik
dlek zaman, felek, I, 41, 82, 103;II, 196, 234, 304. 335;III, 41, 233, 425
drlmek ayr#lmak, seilmekI, 247
drm her eyin seilmii.I, 107
drndi rndlenmi, seilmi; I, 145
dr birtak#m eyler aras#nda muhayyerlik, seim I, 96
drmek semekte yard#m ve yar# etmek, I, 234
drgen her eyi seen, yrtleyen. I, 157
drmek seip ay#rmak. I, 144, 370; III, 228 bkz> ad#rmak, edirmek, drmek udurmak, drmek,
fke fke I, 195 bkz> pke
gdi alk#,I, 515
ge ok ak#ll#, yal# kimse, ulusun by$.I, II, 48, 90, 310, 356
gelemek "ge" demek, "ge" ad# vermek I, 310 bkz> klemek
ge tgit orta halli adamlar#n byklerine ve hakan ocuklar #n#n kklerine verilen ungun, I, 356
gey vey I, 123 gey ogul
gmek gmek, sena etmekI, 174, 472; II, 38
grenmek 1
gretmek $retmek I, 261
greyk grenek, det, I, 159, 160
gsemek $mek istemekI, 277, 278
gtrmek $drmek I, 223
glmek $lmek, gnmekI, 198; III, 343
gn gn, $nme.I, 132; III, 449
gngi kendini $en I, 203
gnmek kendini $mek I, 140, 203. 252, 309
gr
koyun, geyik, ba$#rtlak ku;u, deve, cariye gibi eylern toplu bir halde bulunmas#, bunlar#n
srs, blk 1. 54, 236, 285, 389;II, 153;III, 6
grlenmek at srs, ayg#ra sahip olmak,baka hayvahlar sr ve blk hallne gelmekI, 292
grlg er
koyun ve benzerl hayvanlardan srs bulunan adamI, 152 grlg adg #r; k#sraklar#,
eleri bulunan ayg#rI, 152
gmek $;mekI, 187
gt gt, vaaz I, 51, 89, 102, 440;III, 46, 155, 440 bkz> tlk, vt
gtlemek gt vermek, $tlemek I, 299
k ak#l ve anlay#,I, 48, 96, 243 bkz> ksz
k orta ya# bulup bym hayvanI, 48 k at; drt ya#n# gemi atI, 48
k kendiI, 71
kil ok, J, 74
klemek "ge" ad# vermek I, 310 bkz> gelemek
klenmek dinlenmek; nceden anlamay#p sonradan anlamak; (ocuk) byumek,I, 259, 298
klimek a#tmak, o$almak; bymek.I, 287, 362;II, 366
klitmek o$altmak II. 366
klnmek y#$#lmak.I, 258
klmek birbiri zerine y#$#lmak, toplanmakI, 241
kltmek o$altmak, artt#rmak.I, 264
kme y#$#lan her ;ey,I, 130 bkz> kmek kme toprak; y#$ma toprak,I,130
kmek y#$mak, biriktirmek I, 168
kmek toplanm# olan her nesne I, 105 bkz> kme
lsemek lmek istemek I, 278
lemek ac#k#p gzleri kararmak, al #ktan bay#layazmakI, 283 bkz> el emek
letmek ac#kt#rarak gz grmez etmekI, 262, 263 bkz> el etmek
lg l,I, 15, 72, 463; II, 27, 110, 127, 128, 139, 179, 311, 324;III, 272, 309, 424
lgsemek lmek istemekI, 303
lm lmI, 47, 75, 516;II, 74, 134;III, 327. 339
lt birbirini ldrme, ldrmeI, 52
lti ldren, katilI, 52
lt er kuvvetten dm, yal# kimseI, 52
ltlemek arp#;mak, aralar#nda lm olayazmakI, 299
mek dndkten sonra anlamak.I, 11
mgen ah damar#n#n iki taraf#nda bulunan damar, I, 120
mzk e$erin n ve arka taraflar#, 11011.I, 105
kmek kad#nlar#n kulaklar#na takt#klar# alt#n veya gmten yap#lm# halkaI, 105
kmeklenmek kpelenmek, kpe sahibi olmak I, 314
ksemek y#gmak istemek I, 278
ksz ksz; ak#n, ak#ls#zI, 96 bkz> k
ktrmek y#$d#rmakI, 223
klgen daima y#$#lan,I, 159
klmek y#$#lmak, toplanmak, I, 198, 437; II, 285
km y#$#n. I, 75 bkz> kn km toprak; bir tarafa toplanm# toprak I, 78
kn para, gl ve buna benzer eylerin y#$#n# I, 75, 78 bkz> km
kn pimanl#k I, 132;III, 449
knmek piman olmak I, 132, 200, 203; III, 361
k ok I 62, 89,167,233, 467, 477, 516; II,156; III, 373, 374
klenmek ok saymak; ok sanmak I, 303
k y!lk! haar# hayvan, har#n at I, 62 390, 438, 498, 501,
k y!lk! haar# hayvan,
kz #rmak, dere,I, 59, 513; III, 191, 341
kz kz I, 59, 446, 528; III, 421
kzlenmek kz sahibi olmak I, 293
l #slak, ya, nem,I, 48, 338
ldeci lecek,I, 438;III, 267
ldrmek ldrmek-I, 224, 522
limek #slanmakII, 324;III, 256
limek nemlenmek, yal#k yay#lmakI, 189
litmek #s#tmak I, 213;II, 324
lmek lmek I, 15, 38, 41, 54, 115, 228;III, 47
ndrmek (bitki) bitirmek, yetltirmek; yneltmekI, 225
nmek
(bitki) bitmek, yetimek, nevnema bulmak; bitmek ,I, 35, 65, 169, 424; II, 21, 204, 328;
111. 359
n, nce, ndn.1, 40, 115
renk, bir eyin rengi,I, 41
dn ndn, nceI, 40, 115
dnki nceki, III, 14
eyk bir eye, bir kimseye mahsus olan, ayr #lan, zel I, 162
i ba;ka, I, 135 bkz> in
ik
kad#nlar#n takma olarak kei k#l#ndan yapt#klar# zlf I, 135 ik yrgeyek; ulanm#
zlfI, 135
iklenmek zlfl ol#nak, takma sa (zlf) takmak. I, 311, 312 bkz> o#klanmak
in baka, bakas#I, 94, 135 bkz>
i lenmek renklenmek, k#zarmak, hastal#ktan sonra rengi yerine gelmekI, 289
lg renkli.I, 41
mek delmek I, 174 bkz> mek
k yast#klar#n ular#na yap#lan ipek Sal k#mlar, saaklar I, 135
pke akci$er, ci$er I, 128;II, 144; III, 393
pke fke, k#zg#nl#k I, 125, 128, 158, 164,176, 233;III, 392, 428 bkz> fke
pkelemek ci$erine vurmak; fkelenmek,I, 317; III, 208 bkz> pkilemek
pkliemek fkelenmek, k#zd#$# iin yz evirmek i, 317 bkz> pkelemek
pmek pmekI, 163, 280
pmek imek,I, 163; III, 122 bkz> opmak
p p bir kimse ok $np de dedi$ini tan#klayamazsa, o kimse iin sylenir I, 43
prlmek -iiilmek 1. 245, 246
prmek iimek, hprdetimek, imekte yard#m ve yar# ^0^I, 232 bkz> opru-mak
psemek pmek istemekI, 275, 280
ptrmek ptrmek I, 217
plmek plmek .. I, 193
pm yudumI, 75
pnmek ier gibl grnmekI, 198
prgen daima, ok iiren I, 157
prmek iirmek I, 171, 176
prtmek iirtmek III, 427
p p (iki kii aras#nda)I, 60
pmek pmekI, 180
r kaftan#n koltuk altlar# I, 45
rk rlm; sa I, 103 bkz> rgf, rk
rdek rdekI, 103, 104, 222, 528; II, 26; III, 17, 391
ren her eyin ktsI, 76
rgen urgan,I, 108, 195
rg kad#nlar#n balannda bulunan sa r-gs, rlm saI, 95, 103 bkz> rk, rk
rglenmek rgl sa sahibi olmakI, 312, 313
rimek iten rmekIII, 252, 253 bkz> rimek
rk yular; at tavlas#, 1; 43
rklemek rklemek, s#k# s#k#ya ba$lamak. III, 443
rk rk, hrk,I, 129
rk rlm sa,I, 103 bkz> rk, rg
rk dalgaI, 95
rk sacayag#.I, 95
rklenmek dalgalanmak.I, 95, 312
rklenmek sacayaklanmak.I, 313
rlenmek belirmek, #kmak, ykselnek.I, 257, 258 bkz> rmek
rmek belirmek, #kmak, kopmak, ykselmek (bulut).I, 139, 173, 257; III, 398 bkz>rlenmek
rmek rmek, I,II, 172, 173
rme sa rme sa, I,II, 129
rpemek (ty) rpermek. I, 229, 230 bkz>orpatmak, rpekmek, rpermek, rpe mek
rt yang#n, yanan nesne I, 42
rtelmek yak#lmak. I, 245
rtemek yakmak. I, 129, 245, 272; III, 356
rtenmek yanmak, tutumak, k#zarmak I, 251; II, 133
rtemek kar#l#kl# birbirini yakmak; sald#r#mak .I, 231; II, 219
rtetmek yakt#rmak I, 260 rtgn saman# ayr#lm# harman, e III, 412, 416 bkz> rtkn
rtkn
harman, saman# ayr#lm# harman, e; harman zaman#I, 402, 526;II, 214; III, 412,416 bkz>
rtgn
rtrnek rtmek II, 26; III, 425
rtmen dam, sat#h III, 412
rtk bir eyin rts, e$er rts I, 103
rtlmek rtlmek, kapal# kalmak; kanmak,I, 139, 244; II, 237
rtnmek rtnmek I, 250
rtmek rtmek, rtmekte yard#m etmek, birbrini rteyazmak I, 230, 231; II, 97
rk rlm olan her nesne I, 69
rk bir yerde bir mddet kalmak I, 69
rlemek ayakta kesmek, bo$azlamak, I, 309, 310
rmek rmcek, I, 152
rti
genlerin tirnaklar# zerinde bulunan akl #k,I, 134 bkz> ak, r t#rak ri; t#rnak
beyazl#$# I, 134
r arpac#ya (afsuncuya) verilen para I, 134
rmek belirmek, ykselmek. I, 186
rmek rmekte yard#m ve yar# etmek I, 183 r tartmak birbirine yard#m etmek III, 382
stikmek zlemek, istek gstermek, I, 244 bkz> ztikmek
ergen al#k ve benzerlerinden daima gz kararan.I, 157
ermek al#ktan gz kararmak. I, 178; III, 68
t ac#l#k; t kesesiI, 43
t delik, ukurI, 31, 43, 276; II, 119, 247; III, 263 bkz> d
telmek al#mak, yorulmak,I, 193
temek demek, III, 251
tgen ok ten.I, 473
tgnmek yans#lamak, takllt etmek ve bunda yar # etmek,I, 254
tgrmek t#tmek, srdrmek; gndermek bir eyi bir eyin iinden teye geirtmek.I, 226, 227
tgrmek bir eyi bir eye geirmekte yard#m ve yar# etmek; mektupla;nnakI, 232 bkz> trmek
tki ivaz, bedel, kar#l#kI, 128
tkn hikye,I, 161 bkz> tkn
tknmek hikye sylemek; hakana dilek sunmak I, 161, 199 bkz> tnmek
tlemek ya$ma zaman#nda eya dellk deik olmak. I, 238, 239
tlemek savamak, u$ramak,I, 239
tlg delikli, delinmi .III, 30
tlk gt,I, 102 bkz> gt, vt
tmek tmekI, 529;II, 290;III,178,194, 240, 384
tmek bir eye gemek; delmek; boalmak, (kar#n) srmek, I, 171, 371, 424; II, 303
tmek (yenecek) ekmek II, 268, 276; III, 57
tn dnI, 130 bkz> tn
trm mshil, srgn ilac# I, 106, 226
trmek gndermek, herhangi bir eyde yard#m ve yar# etmekI, 232 bkz> tgrmek
tsemek te gemek istemek, delip gemek istemek I, 276
ttrmek ttrmekI, 217 bkz> trmek
tu tu bir eit ocuk oyununda "arkada#n#, yan#ndakini, it" anlam#na sylenen szI, 61
tg kusma I, 68
tk hikye; hakana sunulan dilek I, 68, 199
tki tnc, hakan yan#nda efaati .II, 144
tglk kii hakandan dile$i olan kimse I, 152 ,
tkn hikaye.I, 161 bkz> tkn
tn dn I, 131;III, 448 bkz> tn
tnmek
byklerden bir dilek istemekI, 376 bkz> tknmek tnmek hikye sylemekI, 199 bkz>
tklinmek
trmek hat#rlatmak I, 267
trmek delmek, I, 176; II, 44
trmek hat#rlatmak I, 176 bkz> ttrmek
t bir eit ocuk oyunu; bu oyunda tme, yutma I, 60 bkz> t
vt $t, nasihat- I, 102 bkz> gt, tlk
w ev I, 81 bkz> ef, ev, ew, v, w
wmek ufalamak I, 166 bkz> uvmak, uwmak
yez yez, vez, bir eit sivrisinek I, 84
yle $le vakti I, 113 bkz> zle
z
z, kendi, nefs; can, ruh, gnl,I, 45, 46, 63, 154, 201, 202, 203, 206.210, 243, 251, 254,
296, 298, 300, 309, 384, 433. 464, 504,513;II,141,145,146,147 ,149,150,151, 155,157,
159, 238, 240, 241, 244, 245, 248, 249,252, 254, 313, 315;III, 5, 14, 33, 43,
z yrek ve karn#n iindeki nesne I, 46
z ya$ I, 36, 45
z iki da$ aras#nda bulunan dere,I, 46 bkz> $, zi
z a$a zI, 46
z sa$#rI, 45 bkz> z z kl; sa$#r adam I, 45
zek belini yan#nda bulunan damarI, 71
zeklemek ;ah damar#n# kesmek, ah damar#na vurmak, I, 306
zelmek zlemek III, 131
zi iki da$ aras#ndaki yol, geitI, 89 bkz> d, z
z kii h#s#mI, 46 zle $le vaktlI, 114 bkz> yle
zlemek klde pllrmek, kzleme yapmak, I, 286
zlg ya$l# I, 36, 45
zlk hususi, hususi at III, 438
ztikmek zlemek, istek gsternnekI, 244 bkz> stlkmek
zk
kad#nlara verllen ungunI, 71 altun zk; alt #n gibi temiz ruhlu kad#n,I, 71 ertini zk;
bedeni inci gibi temiz olan kad#n I, 71
zk oyularak havuz yap#lan her yer I, 71
zk suw byk derelerden ayr#lan her ay,kol I, 71
pamuk pamuk,I, 380;III, 346
pars y#rt#c# bir hayvan; Trkler'in onikili y#llar#ndan 611-1.I, 344, 346 bkz> bars
partu ste giyilen h#rka, pardesI, 416 bkz>bert
pat cibre, her nesnenin knts.I, 319
pat ses ifade eden kelime I, 319, 320
patlamak kolalamak, mayal# bir tortu ile tortulamak,III, 291 bkz> batlamak
pat tmek a$#r bir ey derken ses #karmak I, 320
pekmes pekmez, I, 448 bkz> bekmes
perem almet, belge,I, 483 bkz> bekem
p!!g pimi.I, 372, 373, 379, 455;II,124; III, 23, 321 bkz> p##k
p!!g kerpi pimi kerpi, tu$la, kiremit I, 373, 455
p!!glamak piirmek III, 335, 336
p!!k pimiI, 379;III, 23 bkz> p##g
p!mak pimek, olmak, k#m#z tulum##nu olmas# iin sallamak.I, 169;II, 12,120; III, 321, 382
p!r!lmak piirilmek. III, 32
p!urmak piirmek, II, 78
pis pis, da$ar ve tulum gibi eylerin dibinde kalan knt, tortu I, 328
pistik egrilmek zere haz#rlanm#;, at#lm# pamuk sme$i I, 476 bkz> bistik
pistik fitil I, 476 bkz> bistik
porsmuk porsuk III, 417 bkz> porsuk
porsuk porsukIII, 417 bkz> porsmuk
pow bayats#mak veya kokumak sonu ekmek stnde beliren yeillik. III, 129
ptrmek sa$lam hale koymak ispat etmek II, 72, 73 bkz> btrmek
pus sis, duman III, 124 pusarmak pusarmak, sislenmek II, 78
pus bolmak puslanmak, duman |nmek III, 124
pusmak pusu kurmak, pusuya girmek, I, 434; II, 10 bkz> psmek
pusug pusu I, 372, 407 bkz> psg
pusuglug pusu kuran I, 496 pusuglug yag#; pusu kuran dman I, 496
pusukmak pusuya girmek, II, 116
pusumak birbirine pusu kurmakII, 101
puak kederli. I, 154, 378 bkz> buak, bugan
pumak s#k#lmak (can), usanmak I, 373;II, 12, 145; III, 262 bkz> bumak
puug can s#k#nt#s# I, 373 bkz> buug
prek insan#n kkl, pereml, at#n peremi. I, 476
preklenmek preklenmek, yelesi #kmak, kkl (perem) #kmak II, 276
prkrmek bulutlanmak, brnmek; pskrmek, f #k#rmak.II, 170, 171
pilrlenmek tomurcuklanmak, filizle^mek. II, 237, 238
psmek pusu kurmak; ok dvmek, I, 385; II, 10 bkz> pusmak
pstli "karapaz#" denilen, yenilen bir otI, 451 bkz> bsteli
psg pusu,I, 385 bkz> pusug
pkel yufka, pide glbl ince ekmek, rekI, 481 bkz> bske
rak fazlal#k bildiren edatI, 7
rapat angarya, beyin halk#n glklerini al#p zerine yk ykletmesi .I, 451
-sa art bildiren ek,III, 207
sa "sen" anlam#na bir kelimeIII, 208
saban sapan, ift ve ifti tak#m ve ayg#tlar#; ifilikI, 402;II, 214; III, 216
sabanlamak
sapanla srmek III, 342 bkz> sapanlamak sa sa (ba taki) I, 14, 42, 69, 172, 176, 246,
319, 321, 342, 354, 403, 488;II, 126, 145, 316, 358; III, 47, 84, 85, 207, 260, 386, 401
sa tava III, 347
sagak kii mal#n# saan, israf eden ki i I, 470
sag!rmak sat#rayazmak II, 187 bkz> sagurmak
sagurmak sat#rayazmak II, 187 bkz> sag#rmak
sa!lmak sa#lmak I, 258; II, 122
sa!nd! nerig sa#lan, yay#lan ey I, 449
sa!nmak samay# i edinmek II, 150
sa!tmak sat#rmak, da$#tmak, da$#tmay# emretmek.. II, 299
salanmak salanmak II, 246
salamak birbirinin salar#n# yakalamak. II, 215
sal!g sal# I, 464
samak samak I, 79, 272; II, 4
saramak s#ramak II, 133
saratgu bir eit ku tuza$# II, 331 bkz> sar#tgu
saratmak istemeksizin s#ratmak II, 331,332 bkz> sar#tmak
sar!tgu bir eit ku tuza$# II, 331 bkz> saratgu
sar!tmak istemeksizin s#ratmak II, 331,332 bkz> saratmak
satamak birbirinin salar#n# yakalamak II,211
saturmak sat#rmak, II, 183, 184
sau elbise ve mendil saa$#, II, 219
sauk ne sa#k, sa#lm# nesne I, 381
saulamak saaklamak, saak yapmak III, 323
safd!lanmak sepet sahibi olmak II, 271
sag
sa$l#k, esenlik I, 89; III, 154 sag sa$, tatII, iyi, temiz, halis; sa$, sa$lam; s#cak III, 154
sag yag; sade yag, sag ya$ III, 154, 159
sag ak#l, zeyreklik, anlay#; III, 153, 154
sag yn atmak ve kabartmak iin kullan#lan "sa$" denen ubuklar III, 154
sagd! sagd#, dostI, 455;III, 374
sag!lmak sa$#lmakII, 124, 163
sag!m sa$#, sa$#m I, 397 bir sag#m st; bir sa$#ta sa$#lan st I, 397
sag!n sa$malI, 499
sag!nl!g sa$mal sahibi, sa$mal# olanI, 499
sag!nmak sa$ar grnmekII, 152
sag!nmak sanmak, zannetmek; szle yard#m etmek II,
sag!r ierisine arap konulan havana benzer sb bir kap I, 406
sag!mak sa$makta yard#m ve yar# etmek II, 101
sag!z sak#z I, 365 bkz> sak#r, sak#z
sag!zl!g sak#zl#, sak#z# olan I, 495
sag!zl!g amurlu yap#kan I, 495
sag!z toprak yap#kan toprak I, 365
sagl!g say#l# olan her ;ey I, 464
sagl!k dii koyun; sa$mal, sa$#lan hayvan I, 471, 520; II, 22; III, 102
sagl!klanmak sa$mal sahlbl olmak II, 275
sagmak sa$mak. I, 389; II, 15, 37, 43. 50, 51, 61, 66; III, 325, 339
sagnagu kurumu; kabakI, 491
sagrak srahi, kse, kapI, 100, 468, 471
sagr! deri, her eyin derisi I, 421, 422;III, 350 yer sagr #s#; yeryzI, 422
sagr!lamak kaba derlyi sertle{tirmekIII, 353
sagturmak sa$d#rmakII, 185
sagu lek III, 225, 418
sagulamak leklemek, lekle lmek III, 325
sagurmak
su imek, suyu Ilrmek, suyu ektirmek, kurutmak, suyunu s #zd#rarak ke haline getirmek;
tkrmek II, 18, 80, 81 bkz> sudmak, sutmak
sag yag
sade yag III, 154, 159 saht e$erlere, kemerin ba;#na, tokalara ilenen alt#n veya gm
l{leme I, 107 bkz; stem sak i' te uyan#k ve zeyrek olanI, 333
saka da$ yamac#III, 226
sakak ereI, 282;II, 286
sakal sakalI, 230, 282, 390;II, 286;III, 228
sakalduruk
klah#n bata durmas# ve yere dmemesi iin ene alt#ndan geirilerek ba$lanan ipekten
rlm bir kaytanI, 530
sakalduruklanmak sakalduru$u ba$lamak III, 205
sak!g #lg#n, yalg#n, serapI, 191; III, 268
sak!mak hayal imi gibi grnmek III, 268, 269
sak!n sak#nacak ey; s#k#nt#, sak#nma, kayg#I, 69, 100, 142; III, 333, 374
sak!nmak sak#nmak; sanrnak, dnmek I, 242,419;II,153,167;III,61, 361
sak!r elbiseye bulaan meyve suyu veya hurma pekmezi gibi nesneler I, 365 bkz> sag #z, sak#z
sak!rgan byk s#an, geme I, 521 bkz> s#k#rkan
sak!rku kene, sak#rga I, 489
sak! sayma, say#, III, 247 bkz> sakmak, samak, sanamak, sanmak
sak!z elbiseye bulaan meyve suyu veya hurma pekmezi gibi eyler I, 365 bkz> sag#z, sak#r
sak!zl!g sak#zl#, yap#kan eyler yap#m# olan I, 495
saklanmak saklanmak, ekinmek II, 247
saklamak saklamak, gizlennnek II, 216 "
sakl!k uyan#kl#kI, 471
sakmak saymak, I, 85, 384 bkz> sak#, samak, sanamak, sanmak
sak sak nbetinin, bekinin kaleyi ve at # koruyablimek iin uyan#k olmas#n# emreden szI, 333
sal salIII, 156
sal kaplardaki s#r III, 157
sal! a#, mutfakta bulunan kimse III, 442 sal# biek; a# b#a$#, III, 442
salga at gem al#naz, ba# sert, am# at I, 425
sal! s#va ayg#t#, mala III, 233
sal!mlamak arp#mak ve sald#ri{mak II, 258
sal!nd!
at#lan, #kar#lan; erkegin arkaya do$ru sal#verdi$i sa I, 449 bkz> sul #nd# sal#nd# otu;
sellerin getirerek k#y#ya att#$# odun I, 449
sal!nmak sarkmak II, 154
sal!ulamak yukandan aa$# sarkmak; talamakIII, 410
sal!mak sallamak, birbirini grete sallamak, silki mek, birbirine sallamak; i aretlemek, II, 109
salmak tmak; bir ;eyle iaret etmek; gndermek, gtrmek; toplamak, toplu hale getirmek II, 24
salu ak#l ta# at#lan sapan III, 379
salturmak
sald#rtmak; sallatmak, sallamay# emretmek; #kar#p atmay# emretmek II, 187 samak
saymak, I, 281; III, 247, 250 bkz> sak#, sakmak, sanamak, sanmak
saman saman, I, 415; II, 316
samanl!g saman sahibi olanI, 499, 500
samda aya$a glyilen sandalI, 418
samduy #l#k yemek III, 240
samlamak il etmek; sa$altmak III, 298 bkz> em sem, sem
sams!tmak incitmek II, 336
samursak sar#msak, sarm#sak I, 527 bkz> sarmusak
samurtug ! iinden #k#lamayan kar##k i;, I, 494
san say#, sayma, add itibar, III, 157, 429
sana da$arc#k I, 358 sana kesrg; k#rm#z# da$arc#k I, 358
sanamak saymak III, 274 bkz> sak#,sakmak,samak, sanmak
san!kmak yenilmek; vurulmak, sanc#lmak II, 228
san!lmak saplanmak, sanc#lmak; (asker, ordu) yenilmek. II, 231
san!mak
birbirine haner, b#ak gibi eyler saplamak, birbirine sanc#mak; birbirlyle sava yapmak II,
217
sanmak sanmak, drtmek, sokmak; yenmek III, 420
sand!r! kavga, ekime I, 402; II, 214;III, 416 bkz> sandr #, sandru
sand!r!mak kavga etmeki samalamakII, 214 bkz> sanr #mak, sanrumak
sandr!mak samalamak III, 281 bkz> sanr#mak
sandr! ekime III, 416 bkz> sand#r#, sandru
sandru ekime III, 416 bkz> sand#r#, sandr#
sanduva blblI, 529;III, 178, 311
sangarmak bir eyden saymak, bir eye nispet etmek II, 188, 189
sanmak saymak, say#lmak; sanmak,I, 68;II, 28 bkz> sak#, sakmak, samak, sanamak
sanr!mak samalamak.III, 281 bkz> sandr#mak
sanr!mak samalamakII, 214 bkz> sand#r#mak, sanrumak
sanrumak samalamakII, 213 bkz> sand#r#mak, sanr#mak
sa ku pisli$iIII, 357
saa sanaI, 391, 392, 423;II, 57, 78, 193; III ,156, 208, 272, 285, 313, 315, 322, 368, 372, 440
saan tad# buruk olan III, 376
salamak ku pislemek. III, 403
salatmak ku pisletmek. II, 359
sap sap, k#l# veya b#ak sap# I, 384; III, 145
sap bir sze verilecek cevapta s#ra, yanut; de$irmende, su!amada ve gezekte s#ra III,145
sapanlamak sapanla srmek, III, 342 bkz>sabanlamak
sap!g ad#r#n ete$i I, 374
sap!lmak saplanmak, birisi giderken yan#na tak#lmak, kat#lmak II, 120
sap!mak sallamak, hareket ettirmek III, 256, 257
sap!nmak saplamay# zerine almak, saplar gibi grnmek II, 150
sap!tgan daima sallayanI, 513
sap!tmak sallamak, hareket ettirmek; sallatmak II, 298
saplamak sap yapmakIII, 296
saplatmak saplatmak, sap takt#rmakII, 344
sapl!k sapl#k, k#l# ve b#ak gibi eylere sap olmaya yarayan nesneI, 470
sapmak
ipli$i i$neye geirmek, saplamak; bir eyi sarmak, cinsinden eksik kalan bir eyi bakas#yle
tamannlamak II, 3, 4
sapturmak rdrmek, yamatmak. II, 183
saragu kad#n yama$# I, 487
saragulanmak barts rtmek III, 205
saran hasis, cimri, II, 250
saranlamak pinti saymak, pintilere nispet etmek III, 345
saranl!k pintilik, cimrilik I, 504
sargan orak yerlerde biten bir otI, 438
sargan kam! kam## kurutan tepeI, 439
sargan yr "sargan"#n bitti$i yerI, 438
sargarmak sararmakI, 69, 486;II, 187, 188
sar!ga ekirge, I, 489 bkz> s#r#ga
sar!ga er gevek ve tembel adam I, 489
sar!g sar#, sar# renk I, 329, 374, 395; III, 162, 224 sap
sar!g
sar!g erk kay#s#, zerdaliI, 69
sar!g kezik sar#l#k hastal#$#I, 391
sar!glamak sar#lamak, sar# yapmak III, 336
sar!gl!g sar#l#k hastal#$# olan I, 496, 500
sar!gl!k sanl#k I, 503 sar#g sur#g herhangi bir sar# renk I, 374
sar!g suw kar#nda toplanan sar# su I, 374
sar!g turma havu I, 431 bkz> ger, gezer, gizri
sar!lmak k#rmak, dar#lmak II, 123 bkz; sarmak, sermek, srmek
sar!lmak sar#lmak II, 123
sar!m
ibrik, testi glbi eylerden iilecek olan nesnenin szlmesi Iin bu kaplar #n a$z#na gerilen
ipek kuma paras# I, 397
sar!ulamak buz ve benzeri ;eyler st#inden kaymak. III, 409, 410 bkz> serilemek
sar!nmak bir eyi sar#nmak, rtnmek; bir ie sanlmak II, 151
sar!mak sarmakta yard#m ve yar# etmek II, 96
sar!tmak sard#rmak, sarmay# emretmek II, 304 bkz> sarutmak
sarka karamuk; yaban hindibas#na benzer bir ot I, 454; III, 240
sarkalanmak
yerde yaban hindibas#na benzer bir ot bitmek, karamuk otu bitmek II, 271 bkz>
surkulanmak
sarkan!k hayvanlardaki "k#rk bay#r" denen ikembeIII, 179 bkz> sarkay#k
sarkay!k hayvanlardaki "k#rk bay#r" denen ikembe III, 179 bkz> sarkan#k
sark!m so$uk gnlerde kar glbi ya$an i$I, 485
sark!nd! suw iri su damlas#I, 493
sark!mak ok damlamak.II, 214, 215
sark!tmak damlatmak II, 339
sarkmak akar ey s#z#p damlamak; uyumak, III, 421
sarkurmak damlatmak II, 189
sarlamak sarmak,III, 296
sarlanmak sar#nmak, sar#lmak.II, 246
sarlamak sarmakta yard#m ve yar# etmekII, 215
sarlatmak sard#rmak, II, 346
sarmauk bir eit ehriye .I, 527
sarmak
bir eyi szmek ve ay#rmak; olgun hale gelmek,III, 167 bkz> sarmalmak, sarmamak,
sarmatmak, sermetmek
sarmak k#zmak, #k#mak, sertelmek, sert sz sylemek II, 38, 39;III, 181 bkz> sar #lmak, sermek,
srmek
sarmalmak szlmek,dolanmak II, 233, 237 bkz> sarmamak, sarmatmak, sermetmek
sarmalmak sar#lmak, dolanmak.II, 233, 237
sarma sarma, bir eyin bir ;eye sar#lmas#.I, 460
sarma bolmak halk birbirine kanmakI, 460
sarmamak sarmakta yard#m etmekII, 216
sarmamak kar#mak; szlmek; bir akar#n iinden baka bir ey #kmak, bunda yard#m ve yar#
etmek,II, 216, 217 bkz> sarmak, sarmalmak, sarmatmak, sermetmek
sarmatmak sard#rmak. II, 349
sarmatmak
bir eyi sudan ay#r#p #kartmak, szdrmek. II, 349 bkz> sarmak, sarmalmak, sarmamak,
sermetmek
sarmusak sarm#sak, sar#msakI, 527 bkz> samursak
sarn! deve derisinden yap#lan su tulumu; a$atan oyulmu kapI, 454
sarsal sansar, samura benzer bir hayvanc#k I, 483
sars!g kat# ve sert olan her eyI, 464 sars#g sz; kat# sz,I, 464
sars!tmak sert ve kaba muarnele yapt #rmak, II. 336
sart tacir, tecimen, sat#c#,I, 66, 342;III, 13
sartlamak sart (tecimen, tacir) saymak III, 444
sart surt "zart zurt", "fart furt" gibi ses bildiren sz I, 342
sart surt k!lmak "zart zurt", "fart furt" gibi ses #karmak I, 342
sarumak sarmak III, 262
sarutmak sard#rmak, sarmay# emretmek II, 304 bkz> sar#tmak
sas!g kokmu I, 372
sas!g bar!g kokmu, sas# I, 372
sas!k saks# I, 382
sas!mak sas#mak, kokmak III, 265
sa rkek, III, 152
saturmak say#mak, kesimek II, 185 bkz> say#turmak
saurmak aras#n# ay#rmak II, 79
sata mercan, III, 218
satgalmak i$nenmek; bor, takas yap#lmak II, 233
satgamak i$nemek; bir yol bir yola at #lmak; u$ramak; demek; kar;#lat#rmak III, 288
satgan satan, ok satan, II, 296
satgamak rastgelnnek, kavumak; satamak, sald#r#mak; say#mak, demek, II, 214
satgu! sat#c#II, 296
satguluk satmaya hakk# olanII, 297
sat!g sat#, satmaI, 374
sat!glamak sat#makIII, 336 bkz> sat#glamak
sat!glamak sat#makIII, 336 bkz> sat#glamak,
sat!gl! satmak azminde olanII, 297
sat!gl!k sat#l#kI, 503
sat!gsak satmak isteyenII, 296, 297
sat!gsamak satmak IstennekIII, 333
sat!lmak sat#lmak II, 121
sat!nmak satar grnmek II, 150
sat!r "pi, asl# belirsiz" anlam#na svme .I,406
sat!gan al!gan daima al#p satan,I, 518, 519
sat!gan taw!gan daima satan ve tasarruf eden; daima alan satan I, 519
sat!mak satmakta yard#m ve yar# etmek, kar#l#kl# al# veri etmek II, 89;III, 71
satlanmak cesaret gstermek, cret etmek, at #lmak II, 248
satma kulbe, ba$ bekisinin geceleri bar#nmak iin a$a zerinde yapt#$# ardak I, 433
satmak satmak. I, 519; II, 193, 219, 294, 295, 296
satsamak satmak istemek III, 284
satta! sat#c# II, 296
satturmak sattirmak II, 183
satulamak faydas#z sz sylemek, gevezelik etmek III, 194, 323
saturmak sayd#rmak III, 186, 187, 192
saw hret, sanIII, 43
saw
sz, haber, sal#k; mektup; risale; atalar sz, darb#mesel; k#ssa, hikye, tarihsel eyler,I,
97, 207, 362, 409, 471, 508, 523, 524; II, 20; III, 154, 155, 158, 441
sawamak sava;mak, arp#;makII, 102
saw! eli, peygamber; h#s#m ve dnrler ara s#ndaki eliIII, 154, 441
sawd! sepet, sele, I, 173, 455
saw!lmak savulmak; (gne) inmek I, 106; II, 170 bkz> sawulmak
sawlamak sylemek, atalar sz sylemek III, 297
sawlanmak atalar szu sylemek III, 199
sawlamak birbirine sav sylemek; sal #k vermek; herhangi bir ey zerine konumak, II, 215, 216
sawramak
savulmak; azalmak, seyreklemek, savsamak, gevemek; savmak, sa$almak III, 41, 278,
281 bkz> sawr#mak, sewremek
sawr!mak azalmak, seyreklemek, III, 278 bkz> sawramak, sewremek
sawrukmak savrulmak, akan su kpre k-pre dalgalanarak alkalanmak, II, 172, 228
sawrulmak savrulmak, sa#lmak II, 232
sawrumak savurmakta yard#m etmekII, 212, 213
sawulmak
bulundu$u halden ayr#lmak, bir yana e$ilmek, batmak; savulmak, gitmek II, 125, 163;III, 80
bkz> saw#lmak
sawurmak savurmak, samakI, 330;II, 82
sawurtmak savurtmak III, 431
say kara tal#k yer III, 158
say vcuda giyilen z#rh, III, 158 say yar#k; demir g$slk III, 15, 158
sayg!rmak yer kara tal# olayazmak. III, 193
say!kmak yer kara tal# 0111^.III, 189, 190
say!lgan tilgen birok ilere giren #kan I, 158
say! denek III, 126 bkz> sey
say!turmak say#mak, kesimek, II, 185 bkz> saturmak
saypamak israf etmek III, 310, 311
saypatmak israf ettirmek II, 357
sayramak ak#mak, tmek; samalamak, hezeyan etmek,I, 467;III, 240, 311
sayramlanmak su azalmak, s#$ bir hal almak, su biraz ekilmek III, 205
sayram suw topuktan yukar# #kmayan s#$ su II,.111, 176
sayratmak ok syletmek II, 357
saz!n! ta! al# ta# III, 375
see sere kuu III, 219
seimek samakta yard#m ve yar# etmekII, 92
sedretmek seyrek hale getirmek; seyretmek. II, 332
sedrek(g) seyrek,I, 384, 477 sedrek bz; seyrek bezI, 477
sedrek kapug parmakl#kl# kap#I, 478
sedremek incelmek, seyremek, seyreklemek; elbise erpimek.III, 167, 277
sedremek seyreklemek. II, 211
sefin memnun olma, sevin III, 377 bkz> sewin
segirtmek segirtmek, koturmak II, 274; III, 429 bkz> sekirtmek
segremek se$irtmekI, 142 bkz> sekremek, sekrimek
segrimek se$rimek, koumak, se$irtmekte yard#m ve yar# etmek I, 214; II, 225 bkz> sekri mek
sekirtmek se$irtmek, koturmak II, 274; III, 429, 431, 432 bkz> segirtmek
sekitmek sektirmek II, 310
sekiz say#da sekizI, 365 bkz> sekkiz
sekiz on say#da seksenI, 437 bkz> seksn
sekkiz say#da sekizI, 365 bkz> sekiz
sekremek seglrtmek,I, 142 bkz> segremek, sekrimek
sekrimek se$irtmek I, 354; III, 281 bkz>.segremek, sekremek
sekrimek se$rimek, koumak, sejlrtmekte yard#m ve yari etmek I, 214; II, 225 bkz> segri mek
sekritmek s#ratmak, atlatmak II, 333
seksn say#da seksenI, 437 bkz> sekiz on
sek dkkn; sekiIII, 230
Selk s-ba! Seluk hanlann#n dedesi olan kii-I, 478
sem ilIII, 157 bkz> em sem, samlamak
semiz semiz I, 365 bkz> semz
semizlik sem#zlik. I, 507
semrimek semirmek, ya$lanmak II, 365; III, 281
semrimek semizlemek II, 213
semritmek semirtmek.II, 333
semrgk blble benzer bir kuII, 290
semz semizI, 285 bkz> semiz
sen
sen1, 36, 43, 74, 76, 79,87,110, 126, 134, 207, 281, 339, 353. 365, 391, 403, 412, 462,
529;II, 40, 42, 69, 167, 185, 204, 347; III, 26, 124,131,138,145,147,154,173,178,179. 207,
208, 214, 222, 233, 234, 256, 349, 357, 367, 440-
senke f#nd#k kkl$nde ak# ve k#rm#z#s# olan b#r eit tatl# elma.I, 455 bkz> see
senlemek "sen" diye aytamak, kk say#lmak III, 298
senletmek "sen" ile aytatmakII, 346, 347
see f#nd#k gibi kk ve tatl # bir elmaIII, 381 bkz> senke
seek su iilen testi; a$atan oyulmu su kab#, III, 367
seil insan#n yznde #kan siyil, ergenselik; yzde olan i $it hastal#$# I, 483
seir da$ #k#nt#s#, da$ burnu; herhangi bir duvar#n ucu .III, 360, 362
sereg her zaman burnundan smk akan ocu$a svmede kullan#lan kelimeIII, 387
sereg at engi hastal#$#na tutulmu olup burnundan irln gibi smk akan atIII, 387
sep gelinin mal# olan eyizI, 319
septrmek eyizlemek, eyizle gveyin evine gnderme$i enr#retmek II, 182
sergek sarhoun, sarholuk yznden iki tarafa sallan#nas# II, 289
sergeklemek yalpalanmak, iki yana sallanmak II, 289
serilmek sars#lmak, sendelemek, yalpa ile deyazmak 1. 196; II, 123
serinmek sabretmek,II, 167; III, 233
serilemek buz ve benzeri eyler stnden kaymak III, 400, 410 bkz> sar #ulamak
serk saks# ve saks# k#r#klar#I, 353
serker haydut, yol kesenI, 457
sermek sabretmekII, 7, 38
sermek
k#zmak, #k#mak, sertelmek, sert ve kaba sz sylemek,II, 38, 39;III, 181 bkz> sar #lmak,
sarmak, srmek
sermetmek
bir eyi sudan y#r#p #kartmak, szdrmek. II, 349 bkz> sarmak, sarmalmak, sarmamak,
sarmatmak
ser evlerde zerine eya konan raf III, 221
sesinmek
niyetlenmek, haz#rlanmak; (at) ba$#ndan zlmek zere olmak II, 152 bkz> seilmek,
selinmek, semek
seilgen daima zlenI, 524, 525
seilmek zlmek, ayr#lmak.II, 124; III, 102 bkz> sesinmek, selinmek, semek
selinmek zlmek, bag#ndan boanmak. II, 247 bkz> sesinmek, seilmek, semek
semek zmek II, 13, 14 bkz> emek
setrmek zdrmek, II, 184, 185, 187 bkz> etrmek
sek zk, zlm I, 390
semek gevemek, zleyazmak. III, 267 bkz> sesinmek, seilmek, 'selinmek,
sewin sevin, I, 12; III, 373, 374 bkz> sefin
sewinmek sevinmek. I, 12. 100, 142, 285, 419; II, 167, 268; III, 87, 159 bkz> sewnmek
sewimek sevimek II, 102
sewmek sevmek II, 15; III, 175, 385
sewremek seyremek I, 103 bkz> sawramak, sawr#mak
sewritmek eyay# boaltmak, ii bitirmek ve iten vaz gemek II, 332, 333, 335
sewt!irmek sevdirmek.II, 185
sewk sevgili, seviIen. I, 94, 390
sewklk sevgi- II, 172
sewksz sevgisiz II, 250
sewnmek sevinmek. II, 153 bkz>
sewinmek sey ; denek III, 126 bkz> say#
sezinmek sezinmek, sanmak I, 419; II, 152
szik sezi, sezme I, 408; II, 152
szikmek sezmek II, 117
s!b!zgu ddk, boruI, 217, 246, 489 bkz> s#buzgu
s!buzgu ddk, boruI, 176 bkz> s#b#zgu
s!gak s##rgan, s#k s#k s#an I, 470
s!gan s#an, fare I, 75, 345, 409, 438; II, 263; III, 263, 267. 282, 412
s!gan y!l! Trkler'in onikili y#llar#ndan biri I, 345, 438
s!!tmak s##rtmakII, 300
s!mak s#mak,I, 343;II, 4
s!turmak s#t#rmak .II, 184
s!d!rgak atal t#rnakl# olan s#$#r, geyik gibi hayvanlar#n t#rnaklar# I, 502
s!dr!m s#r#m.I, 485 bkz> s#dr#m
s!dr!m !l!g er iledi$i ii bitiren, bakas#na b#rakmayan adannI, 485
s!dr!mak s#y#rmakta, kar krmekte yard#m etmek II, 211 bkz> s#dr#mak
s!d!g kaftan#n g$se kadar olan iki ete$inden biri.I, 374, 389 bkz> sidig
s!d!g di etleri aras#ndaki a(ikl#kI, 374 bkz> s#gzag
s!d!rgan s#y#rmak yaratil##nda olan, daima s#y#ranI, 517
s!d!rmak s#y#rmak I, 517
s!dr!lmak
s#yr#l#p kamak, kaymak; btn k#vr#nt# ve bkntleriyle yola bak#lmak ve dnlmek. II,
231, 232
s!dr!m s#yr#m; s#r#m I, 517 bkz> s#dr#m
s!dr!mak s#y#rmakta ve kar krmekte yard#m etmek II, 211 bkz> s#dr#mak
-s!g (sig) isim sonuna getirilen benzetme eki, III, 128
s!gan sa s#$anm# sa, k#v#rc#k olmayan sa I, 403
s!gdatmak a$latmak II, 327 bkz> s#gtatmak, s#htatmak
s!g!nmak s#$#nmak II, 152, 160
s!g!r hanlar#n halk ile beraber yapt#$# srgn av#- I, 364
s!g!r s#$#r I, 364; II, 79, 189 suw
s!g!r! ; manda I, 368
s!g!r!k s#$#rc#k kuu I, 501 bkz> s#g#ruk
s!g!ruk s#$#rc#k kuuI, 505 bkz> s#g#r#k
s!g!rlamak s#$#rdan saymak, s#$#ra nispet etmek,III, 331
s!g!rl!g s#$#rl#, s#$#r sahibi I, 495
s!g!t a$lama, a$lay#;I, 356 bkz> s#h#t
s!gmak s#$mak; tesir etmek, dokunmak, koymakI, 183, 359, 397; II, 15
s!gra iki da$ aras#ndaki geni dereI, 422
s!grumak 51^5111-11^.II, 212
s!gtamak a$lamak. III, 275, 355 bkz> s#htamak
s!gtamak a$lamak. II, 211 bkz> s#htamak
s!gtatmak a$latmak, II, 360 bkz> s#gdatmak,s#xtatmak
s!gturmak s#$d#rmak II, 185
s!gun yaban s#$#r#, da$ keisi tekesi I, 409
s!gun ot
kk insana benzeyen, iftle;me kuvveti kalmayanlarca kullan #l#p erke$l ve diisi bulunan
ve erke$i erke$e, diisi kad#na verilen bir otI, 409
s!gurmak s#$d#rmak.II, 81
s!gzag dilerin aras#ndaki a#kl#k,I, 464 bkz> s#d#g
s!gzalmak bir eyi bir eye s#$d#rmak, s#k#t#rmakII, 232, 233
s!gzamak
diek ve hill ile di kurcalamak; paputa diki aras#na para koyarak s#zg# yapmak, iki
eyin aras#na bir ey s#k#t#r#p koymak,III, 283
s!gz!g mest ve ayakkab# gibi eylerde iki diki aras#na konulan sahtiyanI, 464
s!gz!g iki eyi birletiren kenetI, 464
s!x!t aglamaIII, 275 bkz> s#g#t
s!xtamak a$lamak.III, 275 bkz> s#gtamak
s!xtamak aglamakII, 211 bkz> s#gtamak
s!xtatmak aglatmak,II, 327 bkz> s#gdatmak, s#gtatmak
s!k az,III, 130
s!kamak el ile s#$amak III, 269
s!k!lmak s#k#lmak II, 125
s!k!rkan byk s#an, geme, I, 521;II, 263 bkz> sak#rkan
s!k!rmak #sl#k almakII, 83
s!k! itime, arp#maI, 368
s!k!mak s#k#mak, s#kmakta yard#m ve yar# etmekII, 104
s!kl!mak s#k#mak, s#k#lmak.,II, 216
s!kmak s#kmakII, 18
s!kman zm s#kma zarnan#I, 444
s!kr!mak birlikte #sl#k almak,II, 213
s!kturmak s#kt#rmak, s#k#lnmak,II, 186
s!mak k#rmak; bozmak; yenmek, galebe etmek, I, 282, 382, 473; III, 249
s!ms!mrak bir eit yemek III, 136
s!n boy, bos III, 138
s!n mezarIII, 65, 138
s!nalmak s#nanmakII, 126
s!namak denemek, s#namak I, 242; III, 273
s!natmak s#natmak, tecrbe 0111^0^II, 312, 313
s!ngan mugaylan dikeni, Lycium europeum III, 146
s!ndu makas I, 418
s!nl!g boylu poslu III, 138
s!nmak k#r#lmak, bozulmak, incitmek I, 254; II, 19, 29; III, 365
s!nuk s#n#k, k#r#lm#; III, 365 bkz>
s!uk s##gar bir eyin taraf#, yan# III, 375
s!arlamak yaln#z ve yard#mc#s#z buldu$u iin zay#f grp almak III, 409
s!arsuk iki kii bir ata bindi$inde ikincinin oturdu$u yer, III, 388
s!!lamak so$uktan z#r#nc#mak, donacak halde so$umak; #nlamak III, 405
s!uk s#n#k, k#r#lm# III, 365 bkz> s#nuk
s!p iki ya#na girmi olan tay I, 207, 319;III, 158
s!p akur hayvan torbas# I, 487 s#p akur#; hayvan torbas#; ikl ya#ndaki tay#n yem yedigi yer I, 487
s!r kendisiyle in kseleri dllan#p zerine nak# yap#lan macun, s#r I, 324
s!r
a$ustos bceginin, kalem ve kaleme benzer eylerin #kard#$# sesi anlatan bir kelime. I,
324
s!r tmek (agustos bcegi) tmek I, 324
s!r!ga s#ra I, 489
s!r!ga ekirge I, 489 bkz> sar#ga
s!r!ga er gevek ve tembel adam, I, 489
s!r!lmak bulamak, yap#;mak II, 123, 124
s!r!mak pislemek, siymek; s#k dlkile dlkmek III, 262
s!r!mak s#k dikmekte yard#m etmekII, 96
s!r!tmak s#k diktirmekII, 304
s!rlamak s#rlamak, s#r vurmakIII, 296
s!rlanmak (ie) haz#rlanmak; s#rlanmakII, 246, 247
s!rlatmak s#rlatmakII, 346
s!rl!g s#rl#, nak#l#.I, 324 s#rl#g ayak; s#rl# kseI, 324
s!rmak eek palan#ndaki teyeltlI, 471
s!rt k#l, kal#n k#l; bay#r, yoku, s#rt, kk dere I, 342
s!rt!g
herhangi bir szn izeridir kl hepsl de$il bir paras# anla;#labil#rI, 463 s#rt#g bulmak szn
izerini bulmakI, 463
s!rtlamak kuyru$u iple bkmek; kk bir dereden yukar # #kmak.III, 444
s!ruk s#r#k, ad#r dire$i. I. 381
s!rukluk s#r#kl#k,I, 503, 505
s! i, tutma ii.I, 331;II, 15, 174; III, 125bkz> #
si imi olan her nesne, yumru III, 125, 184 bkz> s##lmak, si
s!!lmak kab#na s#$mayacak kadar su ile imek, II, 124 bkz> s#, si
s!tgalmak s#$anmak, s#$an#lmak II, 233
s!tgamak s#$amakI, 325; 111. 288
s!tganmak s#$anmakII, 245, 246
s!tgamak s#gamak, s#$amakta yard#m ve yar# etmekII, 214
s!turmak kestirmek, k#yd#rmak, k#rd#rmak. III, 187
s!yumak yenmek, bozmak, yarmak.I, 123, 128
s!zgurmak s#zd#rmak, eritmek; ar#klatmlak, zay#flatmak II, 188
s!z!tmak s#zd#rmak, I, 374; II, 305, 306
s!zlag so$uk su imekten veya buz i $nemekten dilerin yerek uyumas#, I, 464
s!zlamak s#zlamak, a$r#mak. III, 297
s!zlatmak s#zlatmak, so$uktan a$r# veya 's#z# duyurmak II, 346
s!zlats!(-si) snu skin kelimelerde izafet edat # III, 209, 210
s!zmak s#zmak, erimek; (gne) belirmek, ucu grnmek; ar#klamak, zay#flamak II, 9, 10; III, 182
sibek de$irmen ta#n#n zerinde dnd$ demir.I, 389
sibek sbek, ocu$un iine iemesi iin bei$e konan kam#,I, 389
sibiz kii al#k, dalg#n adam,I, 406
sidk sidikI, 389 bkz> sidk
sidig kaftan#n iki yan#ndan, sa$ ve sol taraflar#ndan birisi,I, 389 bkz> s#d#g
siditmek ietmekII, 302
sidmek iemek, siymek,II, 295;III, 321, 440 bkz> sitmek
sidtrmek ietmek, siydirmekII, 183 bkz> sittrmek
sidk sidik, III, 321 bkz> sidk
sigil siyilI, 394
sigrig da$da atlamakla geilen yerI, 478 bkz> sikrig
sik sik,I, 201, 334
sikilmek sikilmek II, 126
siki siki, I, 369
sikimek sikimek II, 107
sikitmek dzdrmek, siktirmek II, 309
sikken her zaman sikenI, 401
sikmek sikmek I, 401; II, 22
sikrig da$da atlamakla geilen yer I, 478 bkz> sigrig
siktrmek siktirmek II, 186
sil her yemekten tiksinen, bogazs#z insan; az yem yiyen hayvan III, 134
silig temiz, ince, yak##kl#, tatl# dilli. I, 390
silkmek silkmek, III, 422, 423
silkinmek silkinmek; rpermek II, 246
sin sen III, 138
sin somunla yufka aras# bir eit ekmek, pide. I, 417
si #nlama, v#zlama sesi III, 358
sidrmek sindirmek, hazmettirmek; saklamak III, 397 bkz> siirmek, singrmek
si tmek #nlamak, v#zlamak III, 358
siek sinek, sivrlsinek, karaslnek. II, 13, 352;III, 100, 367
sii ie sinen, hazmolunan, III, 368
siil kocan#n kendinden kk k#z kardei I,57;III, 7, 366
siillenmek k#z karde edinmek.III, 408
siir 51^1-.I, 520;III, 362
siirlemek sinir sarmakIII, 409
siirlenmek sinirlenmek, siniri o$almak, sinir sar#lmak.III, 407
siirmek sindirmek, emdirmek III, 392 bkz> sidrmek, sirmek
siimek ekilmek; bakas#n#n paralar# aras#na sinip s#zmak (akarlar iin) III, 394
simek
sinmek, hazmedilmek; ilemek, girmek; saklanmak, sahibine sormadan bir yere girip
sinmek III, 155. 391
sirmek yutmak, hazmetmek. III, 392, 397bkz> sidrmek, siirmek
sit kar#l#$#na bir ey verilmeyen ve geri gnderilmeyen arma$an. III, 362 bkz> st
sipt karabiber, kimyon gibi yeme$e kat#lan bir ot I, 356
sirke sirke,I, 191, 207, 209, 430;II, 30, 138, 295, 337; III, 121, 252, 284
sirke bit yumurtas#, sirke I, 430
sirkelemek (bir eye) sirke katmak; (batan) sirke toplamak III, 353
sirkelenmek sirkelenmek, (ba) bit yavrusu (sirke) ile dolmakIII, 202
si imi olan her nesne, yumru. bkz> s#, s##lmak
sitmek iemek II, 295 bkz> sidmek
sittrmek ietmek, siydirmekII, 183 bkz>sidtrmek
siz
siz, byk ve say#lan kiilere "sen" yerinde aytanan sz,I, 25, 339, 365. 376,407;II, 347; III,
124
sizlemek aytarken byklemek III, 298
sizletmek "siz" diye aytatmak, hitap ettirmek II, 347
sogan so$an, I, 409 bkz> sogun
sogan y!lan tulum gibi irl bir y#lan I, 409
sog!mak so$umak. III, 268
sogl!mak aramak iin elini koynuna sokmak III, 297 bkz> sogl #tmak, sogratmak, sugratmak
sogl!tmak aramak iin elini koynuna sokturmak II 346 bkz> sogl #mak, sogratmak, sugratmak
sogmak elde etmek, edinmek II, 15 bkz> sogratmak, sogurmak, sugratmak
sogramak sormak, emmek,II, 212
sogratmak
aratmak, aratarak her eyi grmekII, 332 bkz> sogl #mak, sogl#tmak, sogmak, sogurmak,
sugratmak ;
soguk sogukI, 503
soguklanmak soguk bulmak veya so$uk saymakII, 266, 267
sogukluk sogukluk iin haz#rlanm#I, 503
sogulgan daima abuk so$ulan, s#z#p kaybolan. I, 520
sogulmak (su) topraga s#z#p kaybolmak, (su, st) ekilmek, azalmak.II, 124, 125, 139, 163, 170
sogun sogan. I, 409 bkz> sogan
sogunlug so$anl#, I, 499
sogunmak mek; sidikten ve benzerlerinden temizlenmek. II, 152
sogur ada tavan#, kelere benzer bir eit ada tavan#.I, 363;II, 227 bkz> sugur
sogurlug tavan# ok ve bol olanI, 494
sogurmak elde etmek, edinmekII, 15 bkz> sogmak, sogratmak, sugratmak
sogumak so$uma$a yz tutmak II, 101
sogut bumbar dolmas#, bumbar yeme$iI, 356 bkz> soktu
sogut eki stten yap#lan peynir,I, 356
sok a gzl; alakIII, 130 bkz> suk sok er; a gzl; alak adam III, 130
sokar boynuzsuz hayvan; ba# sas#z adam, I, 411 sokar koy; boynuzsuz koyun,I, 411
sok!m
bir aga paras#d#r ki am kozas# eklinde kesilerek ii oyulur, taraf #ndan delinerek okun
zerine konur,I, 397
sokku havanIII, 226 bkz> soku
sokluk oburluk.I, 471
soklunmak sokulmakII, 247
soklumak birbirine sokulmak ve yerlemek II, 216
sokmak sokmak, delmek, dverek inceltmek, toplamak I, 425;II,18; III, 142 bkz> sukmak
sokru izinsiz, gizlice. I, 422
soktu
sucuk; karaci$er, et ve baharat kar#tir#larak doldurulan ve pi;irildikten sonra yenen
ba$#rsak dolmas#I, 416 bkz> sogut
sokturmak sokturmak; bir nesneyi dvd rerek inceltt #rmek.II, 185, 186
soku havan. III, 226 bkz> sokku
sokulmak bir eyin iine sokulmak; dvlerek inceltilmek II, 125
sokumak dverek inceltmekte yard#m ve yar# etmek,II, 104
sol sol.I, 72;III, 134
solamuk solak, I, 487
solumak solmak; ya meyve veya sebze tazeli $ini kaybetmek. II, 109
son' som, ii dolu madenden olan eyIII, 138
so bir adam#n olugu ocu$u; her eyin ve her iin sonu, sonraIII, 357
sodamak arkas#ndan kovalamak.III, 400, 401
sokur sonkur kuu, y#rt#c# kulardan biri. II, 95;III, 381
soramak kabulde tembellik etmek ve sz ikircimlemek III, 402
souk son, bir eyin sonuIII, 107
sorgu hacamat ayg#t#, kendlsiyle kan al #nacak ve emilecek ayg#t ve ieI, 16, 425; II, 69
sor!mak yz ek;in#ekII, 96
sor!tmak emdirmek; buruturmak, sorutmak,II, 304
sormak emmek, sormakI, 16; II, 70; III, 181
sormak (sorgu) sormak, aramak. III, 181
sorturmak sordurmak (sorgu) sordurmak; emdirmek II, 184
sorug sorma, soru, arama; kaybolan ey, aranan ey, I, 374; II, 184
sorug! sorucu, kaybolan eyi aray#c# III, 242
sorukmak kaybolan ;eyin arand#ktan sonra haber al #nmak, aran#p sorularak sal#k almakII, 115
sorumak (suyu veya teri) sormak II, 96
sowugan solucan yznden olan sar#l#k has tal#g#I, 519
soymak soymak; deri y#izmek.III, 244
soysukmak soyguna u$ramakI, 21 bkz> soyukmak
soyukmak mal# soyul#nak III, 189 bkz> soysukmak
soyulmak a#lmak, da$#lmak, (deri veya elbise) soyulmak. III, 190
soyumak bir eyi soymakta yard#m etmek, III, 188
sbi uzun veya sivri nesne (yuvarlak olmayan). III, 217 bkz> sub #
sge turmak svmekte devam etmek,III, 230
sgmek s$mek, svmek I, 27;III, 184 bkz> skmek
sgtrmek svdrmek.II, 186 bkz> sktrmek
sgk kfr, svme. I, 27
sg svme, svme I, 368
sg kebap etmeye yarar o$lak veya kuzu I, 369
sgmek svmek II, 89, 107
sgt sgt a$ac#I, 319, 356;III, 134, 168. 369 bkz> skt keyik
sgt ; yaban s$d, III, 168
sgtlenmek s$tlk olmak, II, 266
sgtlg s$t sahibi olan, I, 506
sgtlk s$tlk, sgt a$ac# biten yer, I, 506, 510
ske diz st kmek, III, 230
skel hasta, II, 10, 40, 216, 394; III, 181, 286, 395
ske olturmak diz kerek oturrT>ak. II, 21; III, 230
ske turmak diz st oturmak III, 230
skln kebap,II, 309;III, 242
sklnmek kebap edilmek, kebap etmek, kendi kendine et kebap etmek II, 248, 254
skmek svmekI, 27 bkz> sgmek
skmek skmek, yarmak, y#rtmak; diz kmek,I, 444;II, 21, 22
skmen yi$itlere verilen ungun I, 444
skmenlenmek kahramanlamak, kendini kahraman saymak II, 278
skti kepek, I, 416
sktrmek svdrmek II, 186 bkz> sgtrmek
sktrmek sktrmek. II, 186
sklmek sklmek, bozulmak. II, 125, 126
sklmek k#zart#lmak, kebap 0(^010^II, 126
sknmek diz kmek; sker grnmek II, 154
skmek skmekte ve y#kmakta yard#m ve yar# etmek II, 90, 107
skt s$t a$ac# I, 319, 356; III, 134,168, 369 bkz> sgt
smrmek smrmek ve bunda yar# et-mek, II, 213
smrgen daima smrenI, 523, 525
smrmek smrmek,II, 85
swlemek sylemek, III, 278
swlenmek f#s#ldamak,III, 278
sz
sz,I, 35, 92, 96, 122, 156, 174, 197, 215, 216, 221, 223, 227, 228, 229, 230, 243, 246,
267, 268, 269, 270, 275, 277, 290, 305, 319, 374, 383, 428, 463, 464, 515, 525;II, 9, 15,
16, 17, 23, 73, 76, 84,86,112,117, 118, 130, 133,150, 218,247, 312,315,325,3
szeri sama sapan syleyenIII, 389
szkeli sze,III, 145
szkiye szce$iz. III, 359
szlemek sylemek, konumak I, 339, 402; III, 208, 296, 297
szlenmek sylemek, sz a#klamak II, 247
szlemek sylemek, konunnak II, 215;III, 104
szletmek syletmek,II, 346
sub! uzun ve sivri nesne (yuvarlak olmayan) III, 217 bkz> sbi
sub!lamak enll eyi sb yapmak, ucunu sivriltmek, yanlar #n# daraltmak III, 323
sub!mak uzamak, incelmek, sblemek III, 257
sub!tmak sivriltmek, sbtmekII, 298
suburgan maatl#kI, 516 bkz> subuzgan
subuzgan maatl#k .I, 516 bkz> suburgan
su su, crm, bir eyin sapmas#n# bildirir.I,321
sugurmak s#rayayazmak II, 187
su!mak s#ramak. III, 258, 279 su#mak burk#mak; s#ramak III, 279
su!tmak s#ratmak II, 300
su k!lmak sapmak, kesmemek,I, 321
su k!lmak il zerine almaktan ekinmek. I, 321
sulunmak s#yr#lmak, bir ey yerlnden ekilip #kar#lmak II, 246
sulumak bir eyi d#ar# ekip #karmakta yard#m ve yar# etmekII, 215
suulmak (iek) a#lmak, #kmak; (elbise) #karmak, soyunmak; (koyun) y#izlmek. II, 122
suumak s#ramak, kalk#;mak II, 92
sudmak tkurmek, II, 81, 295; III, 132, 321, 439 bkz> sagurmak, sutmak
sudturmak tkrtmek II, 183 bkz> sutturmak
suduk tkrk, I, 381;III, 102, 321
suf su, III, 427, 431 bkz> suw
suf yn ipliklerinden elie rlen kuak,III, 129
sufsamak f#s#ldamak, okuyup flemekIII, 286 bkz> suf amak, uwamak, uwatmak
sufamak f#s#ldamak, okuyup flemekIII, 286 bkz> sufsamak, uwamak, uwatmak
sugd! k##n dostlar aras#nda s#ra ile yap#lan lenI, 455
sugratmak
aratmak, aratarak her eyi grmekII, 332 bkz> sogl #mak, sogl#tmak, sogmak, sogratmak,
sogurmak
sugur kelere benzer bir eit ada tavan#.I, 363 bkz> sogur
suk a gzl; alak,III,130 bkz> sok suk er
sukak s#$#n, geyik, be/az geyik I, 214;II, 287
sukakl!g geyikli, geyi$i ok olanI, 498
sukarla brk uzun klh, brk,I, 493
suk er!ek iaret (ahadet) parnna$#III, 130
suk!mak parma$#yla g#d#klamak III, 269
suk!nmak y#kanmak II, 153, 154
sukmak delmek I, 425 bkz> sokmak
suk yalus er kendine yard#m eden bir kimsesi ve arkada# bulunmayan, yapyaln#z adam I, 333
sulak dalak I, 411 bkz> talak
sul!nd! erke$in arkaya do$ru sal#verdi$i sa I, 449 bkz> sal #nd#
suluk sar#kIII, 262 bkz> suwluk
suma
nce #slat#l#p sonra kurutularak $dlen ve bulama, ekmek gibi eyler yap#lan bugday,
ayn# suretle haz#rlan#p erbet hamurunda kullan#lan arpaIII, 234
sumak itaat etmek; bklmek zere smek gndermek III, 248. 249
suml!m Trke bilmeyen kimse.I, 486;II, 347
suml!mak Trke'den baka bir dille konumak,III, 298
suml!m Tat
hi Trke bilmeyen Farsl #I, 486 suml#mak yabanc# dil konumakII, 216 bkz>
sumlumak
suml!tmak yabanc# dil ile syletmek,II, 347
sumlumak yabanc# dil konumak.II, 216 bkz> suml#mak
sund!la yund kuu, ay#r kuu,I, 526, 529; III, 178
sund!r! deniz I, 492 bkz> sundur#
sundur! deniz. I, 492 bkz> sund#r#
sun! evin kirileri .III, 236
sun kii yumuak huylu, yre$i selek adam III, 138
sunmak sunmak II, 28
sunu rek otu, Nigella sativa III, 238
sunumak birbirine sunmak II, 112
sunz! pire soyundan bir hayvan I, 422
suramak kullanmak I, 428
sur!tmak srtrmek II, 328 bkz> sritmek, silrmek
surka lk agac# zamk# I, 454 bkz> surku
surku lk a$ac# zamk#, I, 454 bkz> surka
surkulamak lk macunu ile sap pekl tirmek III, 350
surkulanmak lk macunu ile s#kit#r#lmak, berkitilmek. II, 271
surkulanmak
yerde yaban hindibas#na ben-zer bir ot bitmek, karamuk otu bltmek II, 271 bkz>
sarkalanmak
surplamak kur'a ekmekIII, 443, 444. 446 bkz> srllemek
sur sur duda$#n #kard#$# sesIII, 122
sur sur pmek arul urul imek III, 122
suru
bu$day baaklar#ndaki taneler sertle-meden nce baak alevde tlr, sonra dvlerek
yenir, tme, firik I, 368
surulamak baak tmek, baak kavurmakIII, 335
susgak susak, kendisiyle su ve benzeri ;eyler dald #r#larak al#nan nesneI, 470
sus!k kovaI, 382
sutmak tkrmekII, 295 bkz> sagurmak, sudlmak
sutturmak tukrtmek,II, 183 bkz> su$turmak
suv!k
s#v#k, c#v#k, sulu, durultularak akar haline getirilen her ey; a$a ve kuyruk gibi eylerin
upuzun ve #r#l #plak kalm# hali III, 164 bkz> suvuk, suw#glanmak suv#k kudruk; kat#r
kuyru$u gibi k#ls#z ve uzun kuyrukIII, 164
suvuk
suw
su I, 15, 20, 31, 73, 75, 79, 95, 140, 144, 155, 164, 168, 172, 177, 179. 186, 191, 194,
212, 218, 222. 246. 258, 276, 294, 312, 314. 315, 325, 369, 374, 375, 379, 387, 389, 396,
401, 424. 440, 443, 449. 450, 459, 560, 492, 493, 520, 525, 528;II, 3, 4, 5
suwalmak sulanmak, su verilmek, su sa#ltnak II, 125, 162; III, 240
suwalmak (amur vb.) s#vanmak. II, 125
suwarmak sulamak, suvarmak I, 498
suwamak (amur vb.) s#vamakta yard#m veyar# etmek, II, 102
suwgarda! sulayan, sulay#c# II, 256
suwgargu! sulayan, sulay#c#, su veren II,50, 256
sawgarguluk sulamak hakk# olan II, 256
suwgar!gl! sulayan II, 257
suwgar!gsak sulamak dile$inde, azminde olan, II, 257
suwgar!ms!nmak sular grnmek, suvar#r grnmek. II, 202, 261
suwgar!mak sulamakta yard#m etmekII, 201
suwgarmak sulamak, su vermek.II, 44, 188, 199, 255 bkz> suwrarmak
suwgartmak sulatmak, sulatmak iin birini gndermek II, 256
suwgarunmak sular grnmek II, 202
suw!glanmak sulu bulmak,II, 267 bkz> suv#k, suvuk
suw!mak s#v#klamak, c#v#kla;makII, 102
suw katl!mak su kollar#n#n kav#t#nda su birbirine kar#makI, 460
suwlag hayvan sulanacak yer, yalak,I, 464
suwlamak sulanmak, su imek; suland#rmak, su koymakIII, 297 bkz> suwulmak
suwla dal# buda$# olmayan a$a; k#v#rc#k olmay#p dz olan sa,III, 386
suwlanmak sulanmak, sulu olmak II, 247
suwlatmak sulatmakII, 346
suwluk
sar#k, mendil ve benzerleri.I, 201, 471; II, 96, 151, 215, 246, 304, 346; III, 296, 323 bkz>
suluk
suwrarmak sulatmak .II, 199, 200 bkz> suwgarmak
suwsamak susamak I, 281; tII, 284
suwsatmak susatmak II, 336
suw s!g!r! manda, dombay I, 364, 368
suws!mak slanmak, sulu olmak I, 282; III, 284
suwsu bu$day#n kuvveti gittikten sonra al #nan son suyu; zerine su kat #lm# ayran, I, 460
suw tirkei dere kollar# suyunun topland#$# yer I, 460
suwulmak 511^01^^III, 80 bkz> suwlamak
suyagu horozun aya$#ndaki mahmuzIII, 174
suyran minare ve buna benzer eyler gibi uzun olan her nesne, I, 436
s
asker I, 69,144,195, 249, 307, 321, 353, 371, 399, 443, 490, 516, 521; II, 5, 7, 19, 29, 190,
209, 231. 239, 245. 274, 312;III, 59, 77, 78, 81, 94, 104, 105, 114, 180, 192,208, 249, 260,
292, 305, 339
scinmek tad#n# bulmak, mahzuz olmakII, 150 bkz> snmek
sik
tatl#; iilecek ey, arap I, 154,157, 211, 282, 338, 373, 408; III, 164,166, 397, 427 bkz>
sk k#z#l
sik arapI, 408
simek tatl#lanmak ve gzellemek III, 258
sirmek tatl#lamak, tatlanmakII, 75
simek tatl#lanmak,II, 92 bkz> smek
sitmek iyiletirmek, tatl#land#rmakII, 299, 300
sk arapII, 190 bkz> slk
snmek tad#n# bulmak, mahzuz olmak, II, 150 bkz> sinmek
smek tatl#lanmakII, 92 bkz> si mek
sglin sln,I, 444 bkz> swlin
sgrg kad#n#n avret yeriI, 478
sken eek yknn bir taraf#nda olan sepet, sele gibi eyler, seklemI, 403
skneg et ile tirnak aras#nda #kan sivilce I, 491
silknemek si$ile il yapmak, sa$altmakIII, 301, 302
sksk "da$da$an" denilen bir aga, Kaloxylon ammodendron I, 486
skl si$il III, 301 sl ette ve a$ata olan yal#k ve tazelik I, 1, 356; III, 134, 369
slemek dmana kar# asker gndermek, sava yapmak,III, 271, 272
sllg i$, pimemi. III, 134
smsik tap tatl#, pek tatl# nesneI, 338
si savata sald#rma ve sng durtmeIII, 365 bkz> s
s sng, m#zrak, karg#I, 349, 441, 497; II, 264; III, 337, 368
sk(g) kemik. I, 178, 235, 247, 380;II, 85, 224;III, 52, 297, 367
sklenmek kemiklenmek, bymek.III, 408
slemek snglemek, sng ile drtmek III, 405, 406
s savata sald#rma ve sng drtmeIII, 365 bkz> si
smek arpmak, snglemek, savata snglemekIII, 393, 394
st kar#l#g#na bir ey verilmeyen ve geri gnderilmeyen arma$an .III, 362 bkz> sit
sprk sprnt; bir adama k#z#ld#$#nda s$me olarak kullan#l#rII, 231
sprlmek sprlmek. II, 231
sprndi s#ipr#int#i.I, 493
sprg sprge,I, 490
sprmek sprmekII, 85
srek gece toplant#s#, msamereI, 478 bkz>srk
sritmek srtrmekII, 328 bkz> sur#tmak, srmek
srmek srmek, ayak kaymakIII, 420 bkz>sur#tmak, sritmek
srk gece toplant#s#, msamereI, 478 bkz>srek
srgci srcII, 51
srilemek kur'a ekmek, III, 443, 444,446 bkz>surplamak
srk so$uktan donma, kat#la;ma,I, 353
srkilemek kovalamak, srmek, kovalay#p srerek zerine sald#rmak.III, 353 bkz> srklemek
srklemek kovalamak, srmek, kovalay#p srerek zerine sald#rmak,III, 353 bkz> srkilemek
srmek
srmek, kovmak, srgn etmek; devam etmekII, 7, 39, 51, 90,177; III, 217 bkz> sar #lmak,
sarmak, sermek
srsemek srmek istemek III, 284
srtmek srtmek; srmek,III, 426, 427
srtk
ezilen, srtrlen her eyI, 477 srtk i ler; srtren, kendis!ne srtrlen kad#n;
sevici kad#nI, 477
srtlmek srtlmek, dvlmek; ezilmek II, 231; III, 303
srtnmek srtnmek, 3111-11^6^ II, 245
srtrmek srdrmek, srttrmekII, 184
srtmek srmek ve srtmekte yard#m ve yari etmek II, 210, 211
srg sr, I, 389; III, 102
srlgen her zaman, her yerden srlen I, 523, 525
srlmek srlmek; ezllmek, II, 123
srndi er her yerden srlen, srnt adam I, 449
srnmek kendini ka#mak; sert bir ey dvlerek ezilmekII, 151
srmek
(ayg#r amak Istedi$inde k#sra$#) dileyerek srklemek; itimek; borcu alacakla demek II,
96, 97
ssgen (ssegen) ok ssen III, 364
ssgirmek ssmek istemek, ssme$e sald#rmak II, 189 bkz> ssgrmek
sgrmek ssmek istemek, ssme$e sald#rmak II, 189 bkz> ssgirmek
ssmek
ssmekII, 293 sst(irmek sstrmek, tos yapt #rmak,II, 184 sslinmek (ba#n#) vurur gibi
grnmek II, 152
ssilmek ssmek, II, 101
st
stI, 157, 180, 181. 193, 218, 397. 398, 449, 468. 523;II,13, 37. 43, 51, 61. 66, 72. 85,101,
124, 139;III, 102, 120, 129, 167, 181, 195, 197. 198, 264
stgermek st gibl sulu, duru yapmak,II, 189
st trm mercime$e benzer ishal veren bir otI, 107
swn sln I, 444, 447; III, 11 bkz> sgn
swri sivriI, 422
swritmek sivriltmekII, 332
szgn rengi kara, dikenli bir da$ a$ac#I, 443
szlnmek szlmekII, 247
szlmek szlmekII, 215
szme "ke" denilen ya$s#z kuru peynlr, ayran szmesi I, 433
szmek szmek,I, 450;II, 9
sztrmek szdrmekII, 184
szuk szk, szlm; I, 389
szlmek szlnnek II, 124, 139
szndi suw szlm su I, 449, 450
sznmek szlr glbi grnmek 11. 151,152
a alacal# bir ku, III, 211 erdemsiz a
ag!lamak a$lamak III, 324 bkz> ag#lamak, , jag#lamak
alau bir eit in dokumas# I, 446.
amua yenilen bir ot, poy otu I, 446
ap ap vurmada #kan ses, yemekte a$#zda #kan ap#rt#, III, 145, 146
ar ar
ya$rnurun sa$nak halinde ya$mas#ndan #kan ses, herhangi bir akar#n #kard#$# ses I, 324
bkz> ar ar
at cret, cesaret I, 320
aw 'ta biten ve elbise temizlenen ven gibi bir ot III, 155
ebeng demirden yap#lm# baston, copIII, 354 bkz> ebing
ebi kk demir omak, demir baston, III, 369 bkz> ebe
ebk abukI, 147
ekirtk f#st#k, I, 507
el l udumsuz, yntemsiz I, 336
enbuy ba;ka bir davetten sonra geceleyin gidilen iki ziyafti lil, 239
ep ivmeyi, aceleyi anlatan bir edat I, 319
ep kelmek abuk gelmek,I, 319
emek zmekII, 293 bkz> semek
etilrmek zdrmekII,187 bkz> se;tilrmek
!n taht; sedir, III, .140
! i, tutma yedikleri 1.II, 179, 282 bkz> s#
i in hakanlar#n#n selmland#$# bir kelime. III, 211
pik meyve yenildlkten sonra at #lan ey, r p,I, 390 bkz> pik
u
emir ve nehiyde sona gelerek pekitme bildiren "u" yerine kullan #lan bir kel#me.III, 211 bkz>
u, ,
uglu tilki zm, Solanum nigrumI, 431
ut! k#rkayak, rmcek, #yan glbi bir bcek, III, 218
uwamak gizli sz f#s#ldamak II, 350 bkz> sufsamak, suf amak, uwatmak
uwatmak f#s#ldatmak, II, 337 bkz> sufsamak, suf amak, ;uwamak

emir ve nehiyde sona gelerek pekitme bildiren "" yerine kullan #lan bir kellme III, 211
bkz> u, , u
k susturma edati I, 335
k turmak skut etmek, I, 335
nk #nar a$ac# I, 390 bkz> arun, nk
le Argu diyar#nda biten ve kk yenen bir ot, III, 379
t soy, as#l III, 120
iltk s#$#r boynuzundan yap#lan divitI, 390 tk sakal kse sakal,I, 390
taba
yan, taraf, cihet; "...e, ...e dogru.....e yan#na" aniamlar#na ve Arapa "ila" ve "ra$men"
kar#l#$#nda bir edat ve kelimeI, 94, 214. 425, 445; II, 103, 312; lil, 23, 216, 235, 272
tabalamak k#namak, ay#plamak III, 322, 327
taban taban; deve taban# I, 400, 405
tabanlamak (deve) tepmek, III, 342
tabanl!g tabanl#,I, 499
tabaru
"...ya dogru, .ya kar#" anlam#na edat I, 445;III, 69, 440 tab#zmak bilmece sylemek ve
sormakII, 164 bkz> tabuzmak, tapuzmak
tablag r#za, muvafakat I, 462 bkz> taplag
tabuzgu(ne) bilmece.l, 489 bkz> tabuzguk, tapzug, tapzuguk
tabuzguk bilmece I, 502; II, 164 bkz> tabuzgu, tapzug, tapzuguk
tabuzmak bilmece sylemek veya sormak, I, 462; II, 86 bkz> tab#zmak, tapuzmak
tada on ad#mdan grlebilen yer paras# III, 220 bkz> tata
tadgun F#rat ve ona benzer akan dere I, 438
tadu insan#n tab'# ve tabiat# III, 220
tadun bir ya#ndaki buza$#, III, 171
tadun tosu, iki ya#nda olan s#$#r I, 400
tafar! yk ta#yanIII, 149
tafrak
abuk, acele, k#vrak, al#;kanI, 468 bkz> tawrak, tofrak tafrak i i; k#vrak, al#kan iiI,
468
tag
dag,I,89,100,148.156, 160,169, 173, 179. 185, 186, 190, 212, 224, 256, 277, 278, 292,
297, 312, 325, 398, 424, 451, 466, 494, 495, 498, 499;II, 43, 50, 61, 67, 68, 77, 103, 130,
157, 238, 275, 278, 283, 288, 294, 296, 355, 357; III, 18, 106, 124. 153, 195
tagar
uval, da$arc#k, ierisine bu$day ve baka eyler konan nesne, harar I, 17, 244, 411; II,
147, 306
tagay day#III, 238
tag!kmak da$a #kmak, daga kamak, yozlamakI, 192;II, 117
tag!lmak (b#ak gibi keskin ;eyler) krlemekII, 129 bkz> t#gmak, tigmek
taglamak da$lamak III, 294 tglatmak daglatmak II, 344
tagna yawa
kasn# a$ac# psresi olup yogurtla kari t#r#larak tutmaca katilan ve ona renk veren bir devaI,
434
taguzmak er etine dolgun, bodur ki;iI, 504 bkz> takuzmak
tahek bir eit in ipe$i.'I, 476 bkz> taxtu
tah tah sal#nd#ktan sonra do$an# veya ;ahini ag#rmak iin bir nidaI, 9;III, 117, 118
taxtu e$rilme#ni ham ipek, I, 416 bkz> tahek
takagu tavuk (cins ad#) I, 217, 447; III,II, 97 bkz> takuk t ## takagu; tavuk I, 447
takagu y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri I, 346, 447
tak!
dahi. I, 73, 274, 412, 456, 468, 494;II, 110, 118, 177, 195, 263, 335, 356; III, 188, 226, 278,
378, 398 bkz> dak#
tak!lmak tak#lmak, dizilmekII, 129 tak#r tak#r ses blldiren bir kellme, I, 361 bkz> tkir tkir
takmak takmak II, 16, 17
takturmak takt#rmak, dizdirmek II, 174
takuk horoz, tavuk II, 286; III, 114 bkz> takagu takuk yal #g#
takuklug tavuklu,I, 497
takuzmak er etlne dolgun, bodur ki iI, 504 bkz> taguzmak
tal dal, ya dal,I, 412; 11. 105; III. 156
talagu abuk ldren a$#; i a$r#s#I, 447
talak dalakI, 411 bkz> sulak
talas at yar#;#nda, top ve evgen oyununda izilmi s#n#r ve gerilmi ipI, 366, 392 bkz> tasal
talb!nmak (ku) dalb#nmak, #rp#nmakII, 239, 240 bkz> talp#nmak, talp#rmak, talp#mak
tal bodlug boyu dzgnce kii; (en ok) ince uzun cariyeler iin kullan#l#rIII, 156
talgag Insan# ldrecek derecede iddetli tipi, II, 288
talgan ig sara, tutar#k, I, 438
talg!rmak kar tipisi kopmak II, 179 bkz> talgurmak
talgu hayvan s#rt#na ykletilen yk s#kitirmak iin kullan#lan aga, I, 453
talguk baltan#n sap#n# s#k#t#rmak Iln ak#lan ivi I, 469
talgurmak kar tipisi kopmakII, 179 bkz> talg#rmak
talgurmak (mide, i) bulanmak, kar#nrtak II, 178, 179
tal!g tat, lezzetI, 408
talka korukI, 179, 427 bkz> tarka
talkalanmak
koruklanmak, salk#m koruk olmak, III, 201 talkan kavut, kavrulmu; dvlm arpaI, 440;II,
89, 154, 189, 190
talk!g da$lar#n at#t#$# yer I, 463
talk!g ileri srncemede b#rakma I, 463
talk!lmak itilmek, kak#lmak, defedilmek, savulmak II, 230
talk!mak ay#p say#lnnak. II, 304
talk!mak drmekte ve bkmekte yard#m etmek, II, 207
talk!tmak
ii geciktirmek; yk arp#tmak, arp#k yapmak; ykle ip aras#na bir a$a paras# koyarak
yk dzeltmek iin bk trmek, II, 339 bkz> t #lkatmak
talkmak (talkamak) zarar vermek I, 506
talku e$rilmi, bklm; nesne I, 427 talku y##g
talp!nmak (ku) dalb#nmak, #rp#nmak II, 239, 240 bkz> talb#nmak, talp#rmak, talp#mak
talp!rmak kanat #rpmak, dalb#nmak II, 173 bkz> talb#nmak, talp#nmak, talp#mak
talp!mak
kanat #rp#mak, dalp#mak, dalgalanmak.II, 204, 205 bkz> talb#nmak, talp#nmak,
talp#rmak
talu seme III, 232 talulamak semek III, 326, 347
talw!r
keklik- II, 173 tam duvar, dam, kale I, 153, 172, 176, 214, 270, 307, 348, 398;II, 13, 22, 44,
108, 146, 147, 152, 174, 177, 231, 232, 242. 325, 354; III, 32, 54, 57, 74, 81, 82, 89,
93,111,137,157, 267, 306 tam ul #
tamak bo$az, I, 33 bkz> tamgak tamar damar l362; III, 201 bkz> tam#r, tamur
tama tama damlaya damlaya III, 360
tam!rmak damlamak, serpilmek II, 201 bkz> tamurmak
tamurmak sepelemek II, 175 bkz> tam#rmak
tamdu kuvvetli, alevli ate, tuturuk I, 418 bkz> tamduk
tamduk kuvvetli, alevli ate;, tuturukI, 418 bkz> tamdu
tamdurmak yakt#mak. II, 176 bkz> tamturmak
tamga
denize ,gle veya dereye dklen suyun bir kolu; gemilerin demlr att #klar# skele veya
limanI, 424
tamga damga, hakan#n ve bakalar#n#n damgas#, 1. 424
tamgak bo$az, damakI, 33; 467, 469 bkz> tamak
tamgaklamak bo$aza vurmak III, 351
tamgalamak hakan#n damgas#n# (turas#n#) vurmak, III, 353
tamgal!g blr kiilik sofra; kk ibrik; hakan#n damgas# bulunan eya I, 527 bkz> tamgal#k
tamgal!k kk ibrlk; bir ki ilik sofra; hakan#n damgas# bulunan eyaI, 527 bkz> tamgal#g
tamg!rmak dannlayayazn#akII,179 bkz> tamgurmak
tamgurmak damlayayazmak. II, 179 bkz> tamg#rmak
tam!nd! s!w su damlas#, I, 450
tam!nmak ya$ #karmak, taktir etmek II, 149
tam!r damar, sinir ,I, 495 bkz> tamar, tamur
tam!rl!g damarl#I, 495
tam!mak damlamakII, 110, 111
tam!tmak damlatmak II, 311
tammak damlamak I, 60, 376; II, 26. 87; III, 123, 360
tamturmak damlattirmak, damz##tmak. II, 175
tamturmak yakt#rmak II, 176 bkz> tamdurmak
tamu cehennem III, 234
tamu hele, cmlenln anlam#n# pekitme iin gelen bir edat I, 420
tamulamak s#k#lamak, s#k#t#rmak, pekitmek III, 327
tamur damar I, 362 bkz> tamar, tam#r
tamurgan her zaman kanayan, damlayan I, 518, 524 bkz> yamurgan
tamurmak (burun) kanamak, damlamak. II, 85 bkz> yamurmak
tamuzmak damlatmak, damz#rmak II, 86, 164
tan sabah, ak;am esen serin esinti III, 157
tanamak bozulmak, rmek III, 303 bkz> tangamak, tan#mak, t#namak, t#n#mak,tun#mak
tangamak bozulmak, rmek III, 303 bkz>tanamak, tan#mak, t#n#mak, tun#mak
tan!mak bozulmak, rmekIII, 303 bkz> tanamak, tangamak t #namak, t#n#mak, tun#mak
tan!mak bozulup kokumak II, 217
tanu lokma, t#k#m, III, 392 bkz> tunu
tanulamak (a$#zda) i$nemek, III, 352
tan!mak birbirine kar# borlar#n# inkr etmek II, 112
tanmak inkr etmekIII, 184
tanturmak inkr ettirmek II, 176
tanuk ahit, tan#k, I, 18, 380; II, 37; III, 166
tanukluk ahitlik, tan#kl#k; tutak I, 503
tanulmak sz sylenmek, sz geilmek; i aret edilmek II, 130
tanumak
dan#mak; iaret etmek; sylemek, emretmek; tavsiye etmek II, 112; III, 273 bkz>
tan##mak tanumak
tanutmak bakas#na sz eritirmeyi tavsiye ve emretmek II, 312
ta aacak, a#lacak nesne, dan#lacak ey, acayip ey, I, 62; III, 355
ta tan, sabah vakti. I, 170, 251;III, 355, 356 ta eski zamanlardan kalm# olan yap#III,356
ta elek,III, 355
ta atmak tan yeri a$armak.III, 356
ta!lmak iple sar#lmak.III, 395
ta!nmak bir sarg# ile sarmak; bir ii bal# ba#na yapmak.III, 395
ta!zmak imek.III, 392, 393
talamak danlamak, taaccp etmek III, 403
talamak amak, taaccp etmek,I, 395; III, 398
talatmak danlatmak, a#rtmakII, 350, 359
tamak bir ey ile sarmak,III, 390
tasuk a#lacak, acayip; nefisIII, 382
ta tu tmek "tan tan" diye ses vermek III, 357 bkz> da du tmek
tauk
hakanlara sefer ve benzeri zamanlarda yemek ve ipek kuma gibi eylerden verilen
arma$anIII, 365
tauk evgen oynunda topu gerilen ipten geirebilene verilen ipek kuma III, 365
tauk
savata m#zraklar#n ve bayraklar#n ular#na tak#lan ipek kuma;III, 365 tap elverir, yeter,I,
318
tap yaralama veya dvme izleri .III, 145
tap bolmak elvermek, yetmek I, 318
tapan
eriilemeyen zm salk#mlar#n# kesmek iin toplay#n#n zerlne #kt#$# sofra biiminde
ayakl# bir nesne I, 435 bkz> tapa
tapa
eri;ilemeyen zm salk#mlar#n# kesmek iin toplayan#n zerlne #kt#$# sofra biiminde
ayakl# bir nesne III, 385 bkz> tapan
tapurmak tap#rmak, ulat#rmak, teslim etmek II, 175 bkz> tapurmak
tap! bir eye raz# olma III, 216
tap! ne uzun ne k#sa, orta III, 216
tap!nda! tapan, tap#nan II, 168
tap!ngan tap#nan, daima tapan, II, 168
tap!ngu! tapan, tap#nan, II, 168
tap!nguluk tap#nmaya hakk# olan II, 169
tap!n!gl! tapan, tap#nan. II, 169
tap!nmak tapmak, tap#nmak, hizmet etmek II, 140, 160, 161, 167, 168
tap! iki kiinin ilerini birbirine tap#rmas#, vekilleme, yekeleme I, 367
taplag r#za, muvafakat I, 462 bkz> tablag
taplamak kabul etmek, raz# olmak III, 293
taplamak bir ie raz# olmak, uzlamak II, 206 bkz> teplemek
taplatmak raz# etmekII, 341
tapluk yer yar#klar# I, 467
tapmak tapmak, hizmet etmek; bulmak, sezmek I,425; II, 3; III, 222
tapramak s#ramak (yaln#z deve iin ).II, 217
tapr!mak s#ramak (yaln#z deve iin)III, 277
tapurmak tap#rmak, ulat#rmak, teslim etmek,II, 175 bkz> tapurmak
tap tap abuk abuk III, 145
tapug hizmet, tapma, tap# I, 373, 376; II, 168; III, 58, 251
tapug! hizmeti I, 376
tapuglug devaml# hizmeti olan I, 495
tapugsak hizmet eden, hizmet etmeyl seven II, 168; III, 377
tapulmak (kaybolan ey) bulunmak, II, 119
tapuzmak bilmece sormak ve sylemekI, 462 bkz> tab#zmak, tabuzmak
tapzug bilmeceI, 462 bkz> tabuzgu, tabuzguk, tapzuguk
tapzuguk halk#n birbirini s#namaya ektikleri bilmeceI, 462, bkz> tabuzgu, tabuzguk, tapzug
tar darIII, 97, 148. 259
tar kelek, (#rmaklarda) sal, III, 148, 157
tar ya$ tortusu III, 148
taralmak taranmak, II, 126
taramak taramak, da$#t#lmak,I, 14
taranmak taranmak, kendini yard#ms#z taramak. II, 145
taraslamak bir eyi kuvvet ile da$itmak III, 332
targak tarak, I, 14, 467
targ!l (attan ba;ka her hayvan iin) alaca I, 15, 482 targ #l y#lk#; alaca hayvanI, 482
tarhan islaml#k'tan nce verilmi; olan bir add#r, "bey" demektir.I, 436
tanda! iftiII, 51 bkz> tar#g#
tar!g
ekin, bitki, arpa, bu$day, tane, tohum, zahire.I, 19, 140, 154, 165, 168, 187, 193. 194,
198,203. 208, 212, 213, 223, 256, 293. 302, 320, 373, 499, 509, 514;II, 49, 74, 81, 82, 106,
124, 125. 126, 145, 159. 162, 204, 212, 219,232,238,240, 259,263,307,319,
tar!g biti tah#la den ufak hayvan I, 320
tar!g! ifti, ekinci. II, 49. 51; III, 242 bkz> tar #da#
tar!glag tohum ekilecek yer, tarla, ekerge I, 496, 500
tar!glanmak ekin sahibi olmak Il, 269
tar!gl!g ek!n bulunan yer, ambar I, 496 tar #gl#g ew; bu$dayl# ev I, 501
tar!gl!g yr ambarI, 496, 501
tar!gl!k ambarI, 503
tar!kmak daralmakII, 115
tar!lmak (bir nesne, tekisi iine) da$#lmak, yay#lmak; ayrtlmak I, 15; II, 126. 209; III, 6
tar!lmak
ekilmek II, 126 tar#m tekinlere ve Afrasyab soyundan olan hatunlara ve bunlar #n
ocuklar#na kar# sylenen bir kelime, Hakanl # hanlar# o$ullar#ndan bakas#na sylenmezI,
396 altun ta r#m; byk kad#nlar#n ungunuI, 396
tar!m gllere, kumluklara dklen ay kollar #I, 396
tar!mak (ekin) ekmekIII, 262
tar!mlamak #rma$# bir adadan br adaya atlamak suretiyle gemekIII, 341
tar!ms!nmak ekin eker grnmek II, 259
tar!nmak yaln#z ba#na ekmek; ekin eker grnmek II, 145, 159
tar!rku otlar# birbirine kar#mam#; olan yer, otu az yer I, 489
tar!tgan ekincilik eden I, 514;II, 319
tar!tgu (ekin) ekecek II, 321
tar!t!gl! iftllik etmek zere olan II, 320
tar!t!gl!k iftllik yapmak hakk# olan II, 320
tar!t!gsak iftili$e dkn olan II, 319
tar!tmak eklncilik etmek, ektirmekI, 514
tarka koruk- I, 427 bkz> talka
tarmak da$#tmak, yaymak, ay#rmakI, 399; III, 180, 260 bkz> taramak
tarmak y#rt#c# hayvanlar#n penesi.I, 467
tarmaklanmak
kol kol ku penesi glbl ak#n etmek; pene sahibi olmak (ku); kol kol olmak (su)II, 274
bkz> tarmutlanmak
tarmamak tirmalamakII, 364
tarmamak tirmalamak, birlikte ka#nmakII, 207 bkz> t#rmamak
tarmatmak t#rmalatmakII, 349, 364
tarmaz ;en h#yar#I, 457 bkz> turmuz
tarmut da$lar#n tepelerl, derelerl,I, 451
tarmutlanmak (su) kollara ayr#lmak II, 270 bkz> tarmaklanmak
tartar kumruya benzer bir ku I, 485
tart!g yk ipi, denk sarg#s#; blr i #kmas# zerine hakan#n adamlar#n# a$#rmas#I, 462
tart!g! davetiI, 462
tart!lmak tart#lmak; gerllemek v ekilmek II. 229, 237
tart!n ylyecek, baka bir yerden getirilen zahireI, 435;III, 426
tart!nmak 6zlemek; ac#nmak; gtrr grnmek,II, 240
tart!mak
tart#mak, ta#tmada yard#m etmek; germekte yard#m etmek; birblrinl cezbetmekte ve
ekmekte ve kurmakta yard#metmek; s#zlamak,I, 230;II, 205;III, 255
tartmak tartmak; cezbetmek; ekmek, uzatmak, germek; getirmek, almak, #karmak, III, 426
tarumak daralmakIII,
261 262

tarunmak can# s#k#lmak, usannnak, s#k#lmak II, 145
tarus evin at#s# I, 366; II, 105
taruslamak at# yapmak, III, 332
tarutmak darla;t#rmakII, 302
tas her nesnenin kts, baya$#s#,I, 329
tasal evgen oyununda lzilml s#n#rI, 392 bkz> talas
tasgamak tokatlamakIII, 287, 288
tasgamak tokatlamak; tokatlamakta yard#m ve yar# etmek,II, 220 bkz> yasgamak
tasgatmak tokatlatmak,II, 338
t
ta, kaya,I,135,163, 254, 256, 276, 517;II, 7, 14, 23, 129, 133.184, 234; III, 58,152,187,
280. 282. 286, 372, 375. 426. 435, 447, 448
ta d#, tara, gurbet; geni a#kl#k; yaz#; yabanc# yerI, 91, 435;II, 74;III, 152
taak erkeklik ayg#t#.I, 380, 438;III, 267
taakl!g taakl#I, 497
tagurn -#ak taayazmak,II, 178, 201
ta!kmak d#ar# #kmak II, 116 bkz> #kmak,t##kmak
ta!rkan kzlg patlak gzl, lokma gzl I, 521
ta!rmak tafirmak I, 521
ta!tgan daima ta#tan, ta#nan I, 514
ta!tmak taitmak II, 307
talamak talamak; gurbete gitmek, d#ar#l#kl# olmak, III, 294
talatmak talatmak; tarya yollamak. II, 343
tamak tamakII, 12
tara d#ar#I, 424
taug ta#nabilen mal, eya, menkul malI, 411
taumak ta#mak; #kar#p atmak, kovmak I, 102; III, 266
taurgan daima ta;#ran I, 518
taurmak ta#rmak, II, 78
tautmak taitmakI, 210
tat
tat, yabanc#; mslman olmayan; ygur, Farsl #, Acem, Farsa konuanI, 36, 349, 454,
483, 486;II, 3, 216, 280, 281, 294
tat k#l# ve benzeri eylerin zerine ken pas II, 281 bkz> tut
tata on ad#mdan grlebilecek yer paras#, III, 220 bkz> tada
tatganmak tatl# bulmak, tat almakII, 241
tat!g tat, lezzetI, 408
tat!glanmak tatlanmak II, 265
tat!gl!g tatl# I, 495, 496
tat!gmak tat, lezzet I, 408
tat!gsamak can# tatl# istemek, I, 279; III, 332, 333
tat!g tal!g tat, lezzet, I, 408
Tat!kmak Tatlamak; Farslamak II, 116, 281
tat!kmak paslannnak II, 281 bkz> tutukmak
tat!lmak tad#lmak, tad#na bak#lmak, II, 120
tat!mak tat vermek III, 257
tat!nd! st bol st I, 449
tat!nmak tadar grnnnekII, 158
tat!rga "tire" denen sepilenmi beyaz deri I, 489
tat!rl!g yr topra$# dz ve sert olan yer, bozk#r, I, 494
tat!r yr k#ra yer, I, 361 tat#tmak tad#lmak, tad#na tesir etmek, tat vermek, II, 299
Tatlamak Fars, v Farsl# saymak III, 293
Tatlamak Farsa veya ygurca konumak, II, 206, 207#
tatl!g tatl# I, 45, 529; III, 178, 194
tatrumak birbirine tatt#rmak II, 217
Tat Tawga ygur ve inli; Farsl # ve Trk I, 454;II, 280
taturgan daima tatt#ranI, 515, 516;II, 74
taturmak tatt#rmakII, 73;III, 186
tavar
mal, davarI, 79, 234, 235, 238, 264, 265, 300. 303, 362;III, 310, 334, 338, 419, 420, 445,
447 bkz> tawar
tavu duygu ve k#m#ldanma III, 165 bkz> taw#,tawuf
tawar
mal, mlk, eya I, 22. 79, 86, 114, 189, 210, 238, 255, 261, 264, 284, 291, 295, 362, 411,
498, 514;II, 17, 19, 29, 50, 55. 58, 61, 81, 87, 89. 93, 101, 112, 113, 121, 125, 136, 153,
154, 155, 156, 158. 183. 189, 224, 237, 249, 250, 253, 295, 296, 297, 3
tawarl!g mall#, mal sahibi. I, 495
tawarluk mal konan yer, hazine. I, 503
tawarsak mal sever II, 56
tawga edi Araplar'#n "d ulusunun izeri" dedikleri byk ve eski yap #lara verilen ad I, 454
Tawgalarmak Mainli saymakIII, 350
Tawgalanmak Main halk# k#l#$#na girmek II, 271
tawga yudas! susam ie$inin (urfa$#n#n) yapra$#na benzer yapraklar# bulunup ila iin kullan#lan bir
a$a I, 454
taw!lgu
tabarhun; innap dediklerl meyve; k#z#l a$a; bakam a$ac#; tarhun denen sebze; k#z#l s$t,
I, 488, 489 bkz> taw#lku
taw!lku tabarhun I, 489 bkz> taw#lgu
taw! duygu ve k#m#ldanma. III, 165 bkz> tavu, tawu
taw!gan tavanI, 513, 525
taw!ganlamak ndl olarak tavan koyup yar# (bahis) etmek II, 226
taw!gan y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri.I, 346, 513
tawmak tasarruf etmek,I, 519
tawrak abuk, acele, k#vrak, al#kan, abukluk I, 156, 468, 520; III, 46, 69, 258 bkz> tafrak
tawramak davranmak; bymek, kuvyetlenmek,I, 103; III, 41, 279 bkz> tuwramak
tawran alvar ukuru ve sapan kolu yapmak iin rlm ip,I, 436
tawranmak davranmakII, 240
tawratas! davrand#racakII, 362 tawratas# yr; davrand#racak yerII, 362
tawratgan daima acele ettiren, daima davrand#ranII, 360
tawratgu davran#lacak.II, 362 tawratgu ogur; davran#lacak zamanII, 362
tawratgu! acele ettiren, davrand#ran.II, 360
tawrat!gl! acele ettiren ve ie balatmak zere olanII, 361
tawrat!gl!k davrand#rma, acele ettirme hakk# olan, II, 361
tawrat!gsak acele ettirmek, davrand#rmak isteyen II, 360, 361
tawrat!gs! davrand#r#na, acele ettirme hakk# olan. II, 361
tawrat!mak ivmekte ve yryte yar# etmek, II, 363
tawratma davrand#rrria. II, 360
tawratmak
acele etmek, acele ettirmek, davrand#rmak; (ip) e$irmek II, 330, 335, 336, 360 tawratm#
k#vrat#lm#. II, 362 tawratm# y#p; k#vrat#lm# ip, II, 362
tawratta! acele ettiren, davrand#ran II, 360
tawu duygu ve k#m#ldanma I, 367 bkz> tavu, taw#
tawulamak k#m#ldanma, duyu ve hareket belirtmek III, 335
tay tay,I, 206, 207, 313; III, 71, 158
tayagu ta ve tezek paras# III, 174
tayak dayak, dayangaI, 417; III, 166
tayaklanmak dayak, baston sahibi olan III, 197 ,198
tayamak dayak koymak, dayak dikmek, dayamak, III, 274
tayanmak dayanmak, III, 161, 190, 191, 380
tayau mabeyinci, perdeci III, 380
taygan taz#, av kpe$i. I, 421; II, 15, 343; III, 174, 175
tay!g kayg#n III, 165
tay!mak kaymakta yar# etmek III, 188
tay!tmak kayd#rmak II, 325, 326 bkz> tayturmak
tayla er
ince, kibar, gzel, boylu boslu, rengi parlak, elbisesi temiz adam (en ok genlerde
kullan#l#r) III, 386 bkz> tayuk tayla yigit; dalyan (daylan) gibi gen, III, 386
taymak kaymak III, 166, 243, 244
tayturmak kayd#rmak, 2iy#nd#rmak III, 192 bkz> tay#tmak
tayuk er ince, kibar gen III, 166 bkz> tayla
tayuklanmak day#lanmak, kibarlanmak. III, 197, 198
taz
kel, daz, boynuzsuz, bitkisiz, orak I, 26, 313; II, 41, 52; III, 148, 149 taz koy; kel koyun,
boynuzsuz koyun, III, 148 taz yr; bitkisi az olan orak yer, kel toprakIII, 148
tazarmak kelle;mek II, 77 bkz> tazgarmak, tazg#rmak
taz at alacal# at III, 148
tazgarmak kellemek, dazlamak, II, 178 bkz> tazarmak, tazg#rmak
tazg!rmak dazlamak, kelle;mek II, 178 bkz> tazarmak, tazgarmak
tazlamak birine kel demek, birini kel saymak. III, 293
tebiz orak yer; haset eden I, 19, 365;II, 208
tebizlik(g) ekememezlik, hasetI, 506
tef dek, al, hileI, 332 bkz> tew
tefitmek s#k#ca gemeli olarak diktlrmek II, 329 bkz> tewimek
tegdeg sebep,I, 160 bkz> t#ldag
tegdi ziyareti.III, 230 bkz> teki
tegilmek a#la;mak, tek gzl olmak,II, 130
tegin de$in I, 349
teginmek bir byk adam#n yan#na gelmek veya oradan gitmek. II, 143
tegi tekin, samurIII, 370
tegir de$er, k#ymetI, 352;II, 82
tegirme rek, de$irmen ta#, para gibi de$irmi olan her nesneI, 490
tegirmek yaklat#rmakII, 148
tegirmek
deve zerine ikl tarafl # at#larak ierisine bnilen sepetle, sepete benzer nesne I, 506 bkz>
grmek
tegirmen de$irmen, de$irmen ta# I, 369; II, 128; III, 266. 267, 282, 355
tegi de$ime. I, 368
tegimek muhakeme olmak; (bir yere) de$mek; drm drmek. II, 105, 106
tegme
de$me, her, her bir, trl trlI, 157, 241, 296, 433, 434, 437, 523;II, 156, 285; III, 26
tegmek de$mek, dokunmak, ermek, erimek, varmak, yakalamak, d;mek; hcum etmek I,
48, 104, 167, 319, 363, 375, 410, 429, 471, 472, 522;II,19, 20,91 ,129;III,44,4
tegre etraf, evre, daire, de$re,I, 310, 421, 424; II, 13, 45, 137; III, 285, 401, 422
tegrek(g) herhangi bir eyin halkas#, de$resi I, 477
teg kadar, dek,III, 237
tegl de$il.I, 329, 393;II, 57, 68;III, 153 bkz>dag, dag ol, dag
tegrgen daima degiren, eritiren . I, 522
tegrmek eritirmek, dokundurmak, de$irmek I, 207, 335, 376; II, 84; III, 134, 158
Tejik Tac#k, Farsl# I, 387
Tejiklemek Farsl# saymak, Farsl#l#$a nispet etmek,III, 340
tek tek, sadece, bir ey dilemeyerek; gibi, benzetme edat #,I, 334, 353, 354, 490, 497;III, 155
teke
teke, boynuzundan yay yap#lan' erkek geyik III, 102, 228 teke sakal; teke sakall #, kse
adam III, 228
teki ziyareti III, 230 bkz> tegdi
teki her eyin sonu, bitimi.I, 368
tekne tekneI, 434
tekt de$iit, kar#l#k, bedelI, 451
tek turmak susmak I, 334
tekz at#n aln#ndaki ak#tma,I, 507 bkz> tkz
tekzlig ak#tmal#.I, 507
telgemek s#kmak, can s#kmak,III, 291
telgenmek k#zmak, ilenmek II, 242
telik delik I, 388
telim
ok, pek ok, bol, fazla, daima, hep, pek I, 44, 73, 110, 132, 156, 157, 166, 167, 200, 235,
249, 255, 397, 427, 467, 514, 515, 520, 521, 522, 523;II, 38, 179, 241, 260, 315, 342; III,
20, 52, 159, 194, 297, 311, 323, 404
telinmek delinmek II, 147, 148
telimek delmekte yard#rn ve yar# etmek, II, 108
telmek delmek; s#irye katmak II, 22
telmirmek sa$a sola bak#nmak (bir ey istemek iin).II, 179, 180
teltrmek deldirmek. II, 174, 175
tel deli,#lg#n III, 156, 232 bkz> telwe
telwe deli, I, 426 bkz> tel
tem t#rkaz I, 337
temen
byk i$ne, uvald#z, I, 402; III, 35, 367 bkz> tmen temen yine; byk i $ne, uvald#z I,
402 temen yigne; byk igne, uvald#z, III, 35
temlemek t#rkazlamak I, 337
temreg temregi I, 491
temr demir. I, 42, 187, 361, 520; II,II, 21; III, 253
tem!iri demirci III, 268
temrgen ok temreni .I, 522 bkz> temrken
temr kazuk
(kazuuk)
kutup y#ld#z#; demir kaz#kIII, 383 bkz> temr kazuk
temr kazuk kutup y#ld#z#; demir kaz#k,III, 40 bkz> temr kazuk
temrken ok ten#reniI, 522 bkz> temrgen
temrlg demir sahibiI, 506
temrlk demir eritllen ve szlen yerI, 506
ten vcutII, 307
tenmek #s#rmak, ktlemek, yoksullamak II, 281;III, 303 bkz> yenimek, yun#mak
tene tane; susam, m#mi gibi eylerIII, 44, 236
tenrimek uyuyamamaktan ba dnmek,III, 282
te" imkn, f#rsat, s#raII, 103; III, 355 terig gl, batakl #kI, 528
te denk, gr, akranIII, 355 te
tu denk, e, kfvIII, 355
teek havaIII, 366
teelg dlenge kuuIII, 388 bkz> terigelgn
teelgn dlenge kuuIII, 388 bkz> teelg
teermek iki eyi birbirine denklemek, denkletirmekIII, 398
teemek denklemek, ikl ey birbirine denk olmak III, 393
teil n ayaklar# izgiliIII, 366
Teirgen Tanr#ya tap#nan bilgin.III, 389 bkz> Terigen
teitmek havaya do$ru ykseltmekIII, 396 bkz> titmek
teiz denizI, 100; II, 45; III, 136, 363, 370
telemek Iki eyi birblrine denklemek, denk etmek, denkletirmek. I, 427, III, 403
telenmek ii dnmek, are dnmek III, 400
telemek iki ey birbirine denkle;mek, III, 398
temek havalanmak, havaya ykelmek, gz-den kaybolmak, III, 390
teri gk, sema III, 377
teri byk bir da$, byk bir a$a gibi gze ulu grnen Her ey III, 377
Teri
Tanr#. I, 53, 68, 150, 171, 206. 212, 225, 266, 280, 300, 301, 304, 373, 416, 461, 472,
475;II, 3, 77, 140, 152, 160, 161, 162, 167, 169, 173, 179, 185, 192, 200, 201, 288, 294,
303, 315, 316, 324, 325, 347, 356,III, 52, 53, 84, 95, 137, 271, 273, 290, 34
Terigen Tanr#'ya tap#nan bilgin, bilgin kimse III, 377, 389 bkz> Teirgen
Teriger Tanr#'ya do$ru, Tanr#'ya ynelerek, III, 251 bkz> Terikeri
Terikeri Tanr#'ya do$ru, Tanr#'ya ynelerek. III, 251 bkz> Teriger
tetrmek elindekini havaya do$ru sald#rmak, ykseltmek, III, 397
te saaya$# gibi yar#m ar#n yksekli$inde olan her ey III, 381
termek havaya do$ru ykselip kaybolmak, ykselen bir ;eyl sal #vermek. III, 392
tepik tepi, tepme I, 27, 386
tepilmek tepilmek II, 119
tepinmek tepmek, bir eyi ayakla k#m#ldatmak II, 140
tepimek tepimek, II, 87, 113
teplemek bir ie raz# olmak, uzlamak II, 206 bkz> taplamak
tepmek dvmek, vurmak, tepmek, I, 27, 178, 386, 526; II, 3, 33, 113
tepremek tepremek, k#m#ldamak III, 277
teprenmek teprenmek,II, 240
tepremek oynamak, tepremek, kaynamak I, 88;II, 204
tepretesi tepretilecek.II, 362 tepretesi yr; tepretilecek yerII, 362
tepretgen ok tepretenII, 360
tepretg tepretilecek,II, 362 tepretg ogur
tepretgi tepreten,II, 360
tepretglik tepretme hakk# olanII, 361
tepretigsek tepretmek dlle$inde olan II, 360. 361
tepretigsi tepretmek hakk# olan ve tepretmekte acele eden II, 362
tepretimek tepretmekte yard#m ve yar# etmek II, 363
tepretme teprendirme. II, 360
tepretmek
tepretmek, teprendirmek, k#m#ldatmak, sald#rmak; (yaln#z deve iin) s#ratmak, II, 329, 330,
360
tepretmi tepretilmi, II, 362 tepretmi ne
tepretteci tepreten II, 360
tepsemek haset etmek, gnlemek, ekememek I, 463; III, 283 bkz> tepzemek
tepsetmek haset ettirmek II, 336 bkz> tepzetmek
tepk kurun eritilerek i$ a$#ra$# eklinde dklr, zerine kei k#l# veya baka bir ey sar#l#r,
ocuklar bunu teperek oynarlar I, 386
tepzemek haset etmek, gnlemek, ekememek, I, 19; III, 283 bkz> tepsemek
tepzemek hasetlemek II, 206 tepzetmek haset ettirnek, II, 335, 336, bkz> tepsetmek
ter ter, I, 181, 322, 466; 11. 96, 273, 279, 303, 336;III, 148, 196
ter cret, al#ana verilen para III, 148, 212
ter atmak beden teri d#ar# atrnakII, 303
teritmek teri tmek
ter bolmak terlemek, utanmak, mahcup olmakI, 322
teri cretle al#an, #rgatI, 417; III, 148
tergi deren, toplayanII, 51
teri deri, I, 70, 165, 306; II, 149, 229, 231, 303, 354; III, 188, 190, 221, 244, 392
terigsek dermeyi, toplamay# dileyen II, 55
terinek iki paradan yap#lan kad#n car# I, 510
teri (yaln#z su iin) engin, geni , derin, her derin ve ok ey III, 370
teringklenmek (su) derlnlemek, ;o$almak III, 411
teri tmek ter derlden gemek,II, 303 bkz> ter atmak, teritmek
teritmek terlemekII, 303, 304 bkz> ter atmak, teri tmek
terk tez, abuk,I, 350, 441 bkz> terkin
terken
egemen, hkmdar, mellk; vilyet zerine vali olan kimseye kar # hakanlann aytas#;
"kendisine itaat edilen" anlam#na I, 376, 441, 442; 11. 209
terkin toplu olan, toplanmi olan her ey I. 442, 443;II, 209
terkin tez, abuk,I, 441 bkz> terk
terk kelmek tez gelmek I, 350
terk k!lmak abuk olmak I, 350
terklemek ivmek, acele etmek III, 445
terlemek terlemek; kaa$#lamak, gebrelemek, silmek III, 293
terlenmek terlemek, II, 242, 254
terletmek terletmek II, 342
terlik teri ekmek iin e$erln veya palan#n alt#na konulan keeI, 476
terek su s#z#nt#s#, su blrikintsi; kaynak, II, 291, 328 bkz> terk
terk kaynak II, 6 bkz> terek
ters g olan her nesne I, 348
tersinmek terslemek, k#zmak; (yara kapand#ktan sonra) azmak II, 240, 241
ters ters urmak her yan#ndan, her yan#na vurmak I, 348
tes obanma edat#I, 328 tesdegirme; des- de$irmiI, 328
teik obur, karn# doldu$u halde gz dolmayan ki iI, 387 bkz> teklemek
teilmek yar#lmak, de$ilmek II, 127, 128
term e$rilmi ip yuma$# I, 485 bkz> trm
tek taag# yar#k; deik, yar#k, I, 387
teklemek obur, a gzl saymak, III, 340 bkz> teik
tetik ak#llL III, 33 bkz> teytik
tetr her eyin tersine dn I, 420
tetrlmek evrilmek, ters olmak, kt olmak, ktlemekII, 229, 230
teve deveIII, 139 bkz> deve, devey, tevey, tewe, tewey, tewi, twi, tiwi
tevey deve III, 314, 342,447 bkz> deve, devey, tewe, tewey, tewi, twi, tiwi
tew al, hile, aldatma,I, 332 bkz> tef
tewimek oyulkamak, seyreke dikmekIII, 276 bkz> tefitmek
tewe deveII, 181 bkz> deve, devey, teve, tevey, tewey, tewl, twi, tiwi
tewey
deve, I, 31; II, 84, 195, 206, 217, 255, 256, 329, 351;III, 49, 60, 67, 113, 136, 140, 168,
186, 200, 225, 309 bkz> deve, devey teve, tevey, tewe, tewi, twi, tiwi
tewgen her zaman 0126^I, 401
tewi
deve 1. 127, 385, 485;II, 21, 75, 246, 252, 338; III, 139, 277. 287 bkz> deve, devey, teve,
tevey, tewe, tewey, twi, tiwi
tewinmek tasalanmak, utanmak, s#k#lmak, II, 147
tewimek ie et dizmekte yard#m ve yar# etmek II, 102 bkz> twi;mek
tewlg alc#, aldat#c# I, 477; III, 33 bkz> tewlk
tewlglenmek kendini hileci saymak, hileci olmak, II, 277 bkz> tewlklenmek
tewlk alc#, hileci, aldat#c#, III, 33 bkz; tewlg
tewlklenmek kendini hileci saymak, hileci olmak, II, 277 bkz> tewlglenmek
tewmek eti ie saplamak, dizmek. I, 401; II, 15
tewsi tepsi, sofra I, 423; III, 50
tewelmek ufalanmak; kar#mak. II, 235, 236 bkz> tewlmek
tewemek kar#;mak, dolamak (ip), III, 286
tewetmek kar#t#rmak, dolat#rmak (ip); birinin terini buraklat #ncaya kadar yormak, II, 336
tewinmek al#mak, #rp#nmak. II, 241 bkz> tewnmek
tewlmek kar#mak II, 236 bkz> tewelmek
tewnmek al#mak, #rp#nmak II, 241 bkz> tewinmek
tewrgen her zaman evirenI, 521 ewrgen tewilrgen; her zaman evirlp eviren I, 521
tewrmek evirmekII, 82 ewrdi tewrdi; evirip evirdi, alt st etti; tasarruf etti II, 81
teyitilmek ak#llanmak, zekile;mek II, 121
teytik ak#ll#, zeki III, 33 bkz> tetik
tezek tezek, at gbresi I, 386
tezeklemek pislemek. III, 340
tezgek (er) iten ve ie benzer eylerden kaan, ekingen II, 289 bkz> tezik
tezgi dman gelmesi yznden halk aras#nda olan rkunt, panik I, 429 bkz> tezik
tezgi bolmak dman gelmesi yznden rknt meydana gelmek, I, 429
tezgin da$ dnemeci, da$ bklm III, 387 bkz> yrgen
tezgin yol bkntl, k#vr#ml# yol- III, 387
tezginmek dnmek, tavaf etmek; evrilmek II, 241, 255, 303, 312
tezik halk aras#nda rknt, panik, I, 387 bkz> tezgi
tzik (kii) iten kaan kimse I, 387 bkz>tezgek
tezinmek kaar grnmek.II, 146
tezimek blrbirinden ka#mak, II, 99
tezitmek ka#rmak, II, 305
tezmek kamak, tezlkrnek II, 8
tgin
asl#nda "kle" anlam#na; sonralar# hakan okullar#na verilen ungun I, 355, 357, 413; III, 368
bkz> tigin km tgin; rengi gm gibi saf kle I, 413 alp tgin; yi $it kle I, 413
kutlug tgin; u$urlu kle. I, 413
tgit "tegin" kelimesinin o$ul ekli.I, 355, 356
tmek
demek, sylemekI, 43, 74, 79, 87, 127, 178, 403;II, 287; III, 214, 215, 233. 245, 247, 259
bkz> timek
tmin deminI, 409
trgelir dermek, toplamak zere o1an II, 67
trgemek arka arkaya gelerek derlemek II, 206 bkz> tirkemek
trgi sofra, I, 429; II, 54 bkz> trg
trg sofra zerindeki eitli yemek; s#ra, diziI, 428 bkz> trgi
trig derme, derl{; dernek, derge,I, 388; II, 41 bkz> tirik
trilgen her zaman derilen, toplananI, 521, 523
trilmek derilmek, toplanmak II, 127; III, 6
trimsinmek derer gibi grnmek II, 261
trinmek kendisine dermek, II, 146
trimek toplanmak, toplamakta ve dermekte yard#m ve yar# etmek I, 107; II, 95, 96
trkek boha II, 21
trmek dermek, toplamak II, 39, 44, 62, 66, 83; III, 181
trnek dernek, ilerini konumak iin ulusun topland#$# yer I, 477
ttrmek syletmek, dedirtmek. III, 186
twi deve I, 389,499 bkz> deve, devey, teve, tevey, tewe, tewey, tewi, tiwi
t!d! engellik, engel olu I, 407
t!d!gl!g ne kendisine var#lmas# yasak edilmi nesne I, 496
t!d!gmak bir eyden al#koyma, engel o1ma I, 373
t!d!lmak ka#nmak, ekinmek, al#koymak, engel olmkII, 126 bkz> t #d#nmak
t!d!n vakit bildiren bir kelime III, 171
t!d!nd! nerig esirgenen, yasak edilen eyI, 449
t!d!nmak ka#nmak, esirgenmek, yasak edilmek I, 449;II, 144, 145 bkz> t #d#lmak
t!d!mak engel olmakta, al#koymakta yar# etmek II, 93
t!dl!nmak ka#nmak, t#y#nmak; sz sylerken duraklamak. II, 242
t!dmak geri koymak, men etmek II, 292; III, 244, 439 bkz> t #tmak, t#ymak
t!g al ile doru aras# at rengi, konur al III, 127
t!gdamak di$rek, sert, kat# olmak III, 278 bkz> t#gramak, yawramak
t!gmak
e$mek; de$mek; bir yere de$erek keskinli$i gitmek, krlemek I, 307;II, 14, 83;III, 231 bkz>
tag#lmak, tigmek
t!grak y#lmaz; yi$it, bahad#r I, 468; II, 212
t!grak eli, haberci, postac# III, 65
t!graklanmak yi$itlik gstermek, yi$itlenmek II, 274
t!gramak di$rek, kat#, sert olmak III, 277, 278 bkz> t #gdamak, yawramak
t!gramak grbzlen#ek, bahad#rlamak. II, 212
t!gratmak s#k#t#rmak; becerikli, t#grak yapmak, II, 330
t!k!lamak "t#k" diye ses vermek III, 326 bkz> tiki, tkilemek
t!k!tmak t#k#lmak, s#k#mak,II, 129
t!k!nmak teperek t#kmak, doldurmak, fazla yemek II, 147
t!k!mak tik#lmak, s#k#;mak II, 104
t!k!tmak t#kt#rmak, s#k#;t#rmak II, 308
t!kma (zm) s#k##k, birbirine girmi (zrn) II, 16
t!kmak t#kmak, doldurmakII, 16
t!kturmak t#kt#rmak, bast#rmak II, 174
t!l dil, sz, lgatI, 107, 335, 336, 429;II, 20; III, 43, 133, 134, 161
t!l durumunu $renmek iin dmandan yakalanan tutsak, a#t, casus I, 336; III, 134
t!lak kad#n#n kad#nl#k ayg#t#, avret yeri,I, 335, 411
t!ldag bahane, I, 160, 462 bkz> tegdeg
t!l!kmak konumak, haber vermek; dile dmek II, 116, 117
t!lkatmak
ii geciktirmek; yk arpitmak, arp#k yapmak; ykle ip aras#na a$a paras# koyarak yk
dzeltmek iin bktrmek. II, 339 bkz> talk#tmak
t!ll!g dilli III, 313
t!l tegrmek dil uzatmak, sz dkundurmak, dille (szle) incitmek.I, 336
t!l tutmak dman#n durumunu $renmek zere blr adam yakalamakI, 336;III, 134
t!n ruh, nefes, soluk I, 164, 177. 179. 192, 249, 339;II, 118, 283 bkz> t #n#g
t!n dinmi; haylaz, islz; tembellemi, har#n- lafm# III, 138
t!namak bozulmak, rmek, III, 303 bkz>tanamak, tangamak, tan #mak, t#n#mak, tun#mak
t!n!mak
bozulmak, rmek, III, 276, 303 bkz> tanamak, tangamak, tan #mak, t#namak,
tun#mak
t!ndurmak rahatettirmek, dinlendirmek,11,176
t!n!g nefes alma, soluk alma II, 40 bkz> t #n
t!n!lmak dinlenilmek, rahat edilmek. II, 130, 131
t!nma susma II, 28
t!nmak
dinlenmek, solumak, nefes almak; dinmek, sonu gelmek,I, 206, 207, 529; II. 28, 40, 176,
204, 316;III, 158 t#n
t!!t susII, 28
t!!lamak ag#r bir ey yere derek ses vermek,III, 404 bkz> tiilemek
t!lamak dinlemekIII, 403 bkz> tllemek
tilamak dinlemekte yar# etmekIII, 398
tilatmak dinletmek-II, 359
t!rmalmak t#rmalamak II, 230
t!rmamak t#rmamak, ka#nmakII, 207 bkz> tarmamak
t!rak t#rnak.I, 134, 177;III, 382
t!rt tekrarlanarak "cart" diye ses vermekI, 341
t!
di,I, 464;II, 20, 97, 110,III, 209, 311, 334; III, 25, 73, 125, 216, 254, 270, 272, 280, 283,
297
t! sapan demiriIII, 125
t!
al#n ak#ntis# gz nne var#p kulaklar#na #kmayan ve burnuna inmeyen iksi ortas# kalan
atIII, 125
t!!
dii, her hayvan#n diisi; kad#n I, 396, 400, 447, 529; II, 102; III, 6, 178, 224, 229 bkz>t i
t##kmak d#ar# #kmakII, 116 bkz> #kmak, ta#kmak
t!! takagu tavukI, 447
t!latmak diletmek.II, 343, 344
t!t da$da biten am f#st#$# a$ac#, Pinuslarix. III, 120
t!t!lmak didilmek II, 120
t!t!mak ditmekte yard#m etmek, y#rt#lmak II, 89 bkz> titimek
t!tlanmak amlanmak, am sahibi olmak III, 199
t!tmak geri koymak men etmek II, 292 bkz> t #dmak, t#ymak
t!tmak ditmek, ziyadesiyle paralanmak, II, 292
t!ymak men etmek III, 244 bkz> t#dmak, t#tmak
tigin
asl#nda "kle" anlam#na iken sonra hakan o$ullar#na verilen ungun I, 355 ,357, 413; III, 368
bkz> tgin
tigmek egmek, III, 231 bkz> tag#lmak, t#gmak
tigretmek ses #kartarak, h##ldatarak yrtmek,II, 330, 331 bkz> tikretmek
tikemek dikmege gc yetmek I, 117
tiken dikenI, 204, 400;II, 215, 280;III, 44 bkz> tikken
tiki geceleri iitilen ses,III, 230 bkz> t #k#lamak,tikilemek
tikiglig dikilmi (elbise),I, 509 bkz> tikiklig
tikiklig dikilmi.I, 509 bkz> tikiglig
tikilemek ses, h##rt# #karmak,III, 326 bkz> t#k#lamak, tiki
tikilmek dikilmek, (a$a) dikilmek, bir eyi dikine koymak,II, 130
tikim para, I, 396 bkz> tikk, tik tikir
tikir at nal#n#n #kard#$# sesi bildiren bir kelime. I, 361 bkz> tak#r tak#r
tikimek (aga, elbise) dikmekte yard#m etmek, II, 106, 113
tikken diken, I, 401 bkz> tiken
tikk para, lokma III, 229 bkz> tlkim, tik
tiklinmek (a$a ve benzeri) dikilmek. II, 244
tiklimek (a$a ve benzeri) dikilrnek. II, 207
tikme (ne#$) dikilmi (nesne), I, 433
tikmek
bir eyi delmek, drtmek, sokmak, (a$a) dikmek, bir eyi dikey hale getirmek; (diki )
dikmek. I, 195, 201; II, 20; III, 25, 367 tikmegine; dikilmedike II, 21
tikremek ses vermek; gelimek, yeti;mek. II, 280
tikremek ses vermek; byyp serpilmek. II, 209
tikretmek ses #kartmak, h##ldatarak yrmekII, 330, 331 bkz> tigretmek
tiktrmek (diki) diktirmek II, 174
tik para, lokmaIII, 229 bkz> tikim, tikk
tik ekmekilerin ekmek zerine nak# yapmak iin kulland#klar# nesne, ku yele$iI, 358
tiklemek lokma lokma vermek; rvet vermekIII, 326
tildrmek dildirmek 11.176 bkz> tiltrmek
tilek dilek,I, 412;II, 148; III, 90
tilemek
dilemek, istemek; beklemek, aramakI, 21, 36, 51, 126, 252, 459;II, 8, 112, 260, 262; III, 87,
90, 143, 271
tilemsinmek diler, ister gibi grnmekII, 259, 261
tilenmek aranmak, dilenmek I, 407; III, 43
tilemek dilemekte yan etmekII, 108
tiletmek istetmek, diletmek. II, 310
tilge dilim, uzunlamas#na kesilen her eyI, 429 bkz> tilim
tili ok temreni zerine sar#lan s#r#m,III, 233
tilim dilim.I, 397 bkz> tlge
tilimsinmek dilim yapar grnmekII, 262
tilinmek uzunlamas#na dilinmekII, 149
tillmek dilmekte yard#m ve yar# etmek II, 108
tilki tilki II, 343 bkz> tilk
tilk tilki.I, 54, 421, 429; II, 15; III, 5, 175, 244 bkz> tilki
tilklenmek tilkilik etmek, yaltaklanmak III, 202
tilmek dilmek, uzunlu$una yarmak veya kesmek, II, 23
tiltrmek dildirmek. II, 175 bkz> tildrmek
tim arap dolu tulum; arap satan, III, 136
timci arap satan, meyhaneciIII, 136
timek demek III, 231 bkz> tmek
tin yular I, 339;III, 138 tin tizgin; yular dizgin I, 339
ti dik- III, 356
tiilemek a$#r bir ey yere derek ses vermek III, 404 bkz> t ##lamak ,
tilemek dinlemek .I, 96 bkz> t#lamak
ti turmak dik durmakI, 356
tireg
direk, kendisine bir ;ey dayan#lan ve kendisiyle bir ey durdurulan her nesne, direcen ve
buna benzer eyler,I, 447
tirek direk; kavakI, 387, 412
tireklig direk sahibi. I, 509
tireklik direklik a$a yetien yer, kavakl#k; direklik I, 509, 511
tiremek dayak veya direk dikmek III, 262
tirenmek dayanmak; direnmek, ekinmek II, 14S, 146;III, 233
tiremek
diremek, ekinmek, diremek, #k#ntidan yrmez olmak (hayvan); eki mek I, 414; II, 95,
96
tirgrmek diriltmek II, 179, 200, 324; III, 424
tirig diri, canl#, yaayan I, 14, 62, 386; III, 333 tirigle; diri iken, hayatta iken. III, 257
tirik derme, deri; dernek, derge I, 388 bkz> trig
tirilgen her zaman yaayan I, 523, 524
tirilmek dirilmek, yaamak I, 14; II, 127, 139, 200, 324; III, 6, 65
tiri kula$#n t#nlamas#na benzer sesi bildiren kelime. III, 370
tiri tmek t#n etmek III, 370
tiri ttrmek t#n etmek III, 370
tirke
y#$l#ma; kalabal#k yznden yrmekte glkI, 460 suw tirkei; dere kollar#n#n
suyunun topland#$# yerI, 460
tirkemek toplanmak, toplamak, derlemekI,149,459; III, 65 bkz> trgemek
tirsgek gz kapaklar#nda #kan sivilce, it dirse$i, arpac#k. III, 424
tirsgek dirsek III, 424
tiek iek, iki ya#n# bitirerek ne basm# olan koyun I, 387
tielmek bilenmek, di;enmek II, 128
tiemek diemek III, 266, 267
tietmek dietnnek, II, 307
tii dii, her hayvan#n diisi; kad#nI, 396, 400,447, 529;II, 102; III, 6, 178, 224. 229 bkz> t ##
tilemek dilemek, dile #s#rmak III, 294
tilenmek dilenmek; dienmek, bilenmek II, 244
titig (yara, a$r#) ac#ma, ac#y#;I, 386
titik amurI, 386, 506;III, 297 oakl #k
titik amur ve amura benzer ocak yap#lacak her nesneI, 150
titinmek dayanmak, direnmek, dik bakmak II, 144
ttin bakmak dik, keskin bakmak, II, 144
titir dii deveI, 361; III, 291
titimek ditmekte yard#m ve yar# etmek; y#rt#lmak.II, 89 bkz> t#t#mak
titiz tad# hel;le glbi kekremsi olanI, 365
titizlik kek^elik.I, 506
titmek (yara) ac#makI, 386
titmek direnmek, kar# koymak; dik bakmakII, 292
titremek titremek II, 217, 218
titr bakmak dik bakmak, keskin gzle bakmak, II, 292; III, 272
tiwi deve,III, 139 bkz> deve, devey, teve, tevey, tewe, tewey, tewi, twi
tiz yksek yer II, 344; III, 123 tar #g art tiz; Kagar'a yak#n bir yayla III, 123
tz diz,III, 123
tizgin dizgin, I, 339, 424
tizig (tizik) s#ra, saf, dizi. I, 214, 387
tizildrk edik ve mest gibi eylerin ucuna tak#lan pullarI, 529
tizilmek dizilmekI, 233, 331;II, 127;III, 131
tizim dizi I, 396
tizinmek dizinmek. II, 146
tizimek dizmekte yard#m ve yar# etmekII, 100
tizlemek dizle ezmek, i$nemek III, 293, 294
tizletmek dizletmek, dizle teptirmekII, 342
tizlinmek dizilmekII, 243
tizme alvar#n ukurlu$u, torban#n ba$# ve buna benzer nesnelerI, 433
tizmek dizmekII, 9, 31
to bulama gibi piirllen blr un III, 207
todunmak doyar gibi grnmek II, 144 tod toy kuu III, 142 bkz> toh, toy
todgurda! doyuran, doyurucu II, 256
todgurgan her zaman doyuran I, 517; II, 256 bkz> todurgan
todgur! doyuran II, 256 todgurguluk doyurmak hakk# olan,II, 256
todgurmak doyurmak, b#kt#rmakI, 261; II, 76, 176, 177, 255, 324; III, 424 bkz> to$urmak
todgurm! doyurulmu; II, 257
todgurtmak doyurtmak. II, 256
todgurugl! doyuranII, 257
todgurums!nmak doyurur grnmekII, 263 bkz> todgurunmak
todgurunmak doyurur grnmek.II, 202 bkz> todgurums#nmak
todgurumak doyurmada yar# etmekII, 201
todmak doymak.I, 32;II, 324;III, 244, 439 bkz> toymak
todurgan her zaman doyuranI, 517;II, 256 bkz> todgurgan
todurmak doyurmakII, 76;III, 68 bkz> todgurmak
tog at ayaklar#n#n kazd#g# ukurlardan #kan toz, toz,III, 127
toga hastal#k, i a$#rlI$#. III, 224
togmak
do$mak, meydana #kmak, belirmek; ykselmek, havalanmak, g$e a$mak I, 65, 96, 301,
332, 340, 429, 456;II, 14, 80, 128; III, 183,194, 247, 282, 333, 378 kn togs #g doguI,
463
tograda! dograyan, dogray#c#. III, 314 bkz> togragu#
togragan daima dograyanIII, 314
tograg! do$rama III, 317
togragl! do$ramay# dnen. III, 315
togragl!k dogramak hakk# olanIII, 315 bkz; tograks#k
togragsak dogramak isteyen,III, 314
togrags!k dogramak hakk# olanIII, 315 bkz> togragl #k
togragu do$ranacak III, 317
togragu! dograyan, dogray#c#.III, 314 bkz> tograda#
tograk kavak agac# I, 468
togralmak do$ranmak, paralanmak, (ayakta ve dokumada) yar #klar peyda olmak II, 230
tograma dogra#na. III, 311
togramada! do$ramay#c#. III, 316
togramagl! dograyan. III, 316
togramak dogramak I, 125; II, 278; III, 277, 278, 311, 312, 313, 316
togram! do$ranm#,III, 316
togranmak dograr grnmek. II, 240
togramak do$ramakta yard#m etmek, paralanmak ve yar#lmak.II, 211, 212
togratmak dogratmak,II, 330
togr!l y#rt#c# ku;lardan bir ku, bin kaz ldrr, bir tanesini yer; erkek ad# da olur I, 482;III, 381
togr!l et ve baharatla doldurulan ba$#rsak, bumbar dolmas#,I, 482
togrumak do$rulmak, ynelmek.II, 80
togrumak yola durumak, yrmekte yari etmek,II, 212
togturmak dogurtmak II, 173 bkz> togurtturmak
togurmak do$urmak II, 80
togurtturmak do$urtmakII, 173 bkz> togturmak
toh toy kuu, III, 142 bkz> tod, toy
tok
tok, a olmayan; sas#z insan; boynuzsuz hayvan,I, 79, 332, 358, 387;III, 239 tok er;
ba#nda Trkler gibi sa# olmayan, Trkler gibi sa b#rakmayanI, 332, 358 tok y#lk#;
boynuzsuz hayvanI, 332
tok!lmak dvlmek, dokunmak, adam dvlmek I, 21; II, 129 bkz> tokulmak
tok!mak
(insan) dvmek, (demir) dvmek, vurmak, arpmak; dokumak; dokunmak; gtrmek ve
batirmak I, 12. 21; III, 268
tok!mak tokmak, ama#r tokma#III, 177
tok!nmak (insan) dvlmek; arpmak; dvlerek sertletirmek; dokunmakII, 147; III, 12
tok! sava, cenk I, 367; III, 172 bkz> toku
tok!mak arp#mak, harp etmek,I, 359; II, 103; III, 183 bkz> tokumak
tok!tmak vurdurmak, dvdrmek; dokutmak, II, 308
tokl! toklu, alt# ayl#k kuzu I, 106, 431
tokluk tokluk; insan#n ba;# sas#z ve hayvan#n ba# boynuzsuz olmas#I, 469
toksun say#da doksanI, 437 bkz> tokuz on
tok tok bolmak arada geimsizlik olmak I, 333
tok tok tmek ta#n taa vurmas#ndan #kan ses gibl ses #karmakI, 332
toku toka, kemer tokas#,III, 226
toku rekI, 358
tokulamak toka yapmak,III, 325, 326
tokulmak dvlmek, dokunmak; adam dvlmek,II, 129 bkz> tok#lmak
tokum
bo$azlanacak, kesilecek hayvan; bo$azlanan, kesilen hayvan#n derisi. I, 396, 472; II, 147
bkz> tugum
tokunmak hayvan kesmek, bo$azlanmakII, 147
tokurka ibrik ve benzeri eylerin emzigi I, 489 bkz> ttek
toku sava, II, 83 bkz> tok#
tokugan her zaman arp#an, kavgac# I, 519
tokumak vurumak, ;arp#;mak, harp etmek I, 170, 183; 11. 103 bkz> tok#mak
tokumak yay#lmak, bulamakIII, 74 bkz>yukumak
tokuz say#da dokuzIII, 127
tokuz on say#da doksan I, 437 bkz> toksun
tolarsuk ayak kesi I, 502
tolgag kad#n kpesiII, 288
tolgag s#k#nt#, kulun ve i a$r#s#II, 288
tolgamak tak#nmak, dolamak; a$r# tutmak, i bulanmak, burulmak.II, 288;III, 289
tolganmak dolanmak, kendine dolamak, ii bulan#p kusma gelmekII, 241
tolgamak dolamak, dolamakta ve bkmek-te yan etmek, burulmak II, 220, 221
tol! gkten ya$an doluI, 139, 354; III, 233
tolmak 811-010^I, 431
tolturmak 00^1-1113^II, 175
tolu dolu, bo olmayan I, 100; III, 232, 357
tolum silahI, 183, 215, 359, 397;II, 30
tolumlanmak silahlanmak II, 266
tolumlug silahl# I, 498
tolun ay#n on drd, dolunI, 82, 288, 402; III, 33 tolun ay; ay #n on drd.I, 402
tomrum y!ga a$atonnru$u zerinde pabula-r#n sahtiyan ve gn gibi eyleri kesilen a$a ktkI, 485
tomrumak tomruk yapmakta yard#m ve yar# etmekII, 213
tomuk ku gagas#I, 469
tomurmak tomruk yapmak, kesmekII, 85; III, 69 bkz> yamurmak, yemilrmek
ton
elbiseI, 19, 37, 41, 45, 48, 118, 129, 152, 181, 204, 213, 228 ,231, 261, 268, 271, 273,
294, 305, 320,323,338,341,358,383,449,495, 509, 524; 11. 4, 20, 23, 24, 76, 77, 88, 89,
93, 96,106,107,113,117,119, 120, 122, 125,134, 136,138,154,161,163,165,171,17
tonatmak giydirmek, donatmak, II, 312 bkz> ton#dmak
ton!"mak elbise gndermek, donatmak,II, 312 bkz> tonatmak
tonluk elbiselik II, 11
to ii bo olmayan, sonn olan, III, 356
to (so$uktan) donmu, don III, 356
toa bebr, kaplan cinsinden bir hayvan; ki i ad# III, 368
toalamak yi$it ve kuvvetlilerin yapt #$# ii yapmak III, 405
to kam! halfa, kand#ra otu III, 356
tomak so$uktan donmak III, 390, 391
to tu tmek kat# blr ey sert blr ey zerine derek ses vermek III, 353
toumak
gzlerini dikerek bir eye sald#rmak; bir ii kabulden ekinmek; emreden ki iye, gzlerlni
dikerek, i$renerek, bakmak III, 394 bkz> tmek
touz domuzI, 304, 346;II, 343;III, 363, 394 touz merdegi; domuz yavrusuI, 480
touz y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri.I, 346; 363
top
bu$day su ile kaynat#l#r, arpa hamuru ile yo$rularak bir keeye sar#l#r, s#cak bir yere
b#rak#l#r, eridikten sonra yenir.I, 318
top top I, 318;III, 119 bkz> top#k
top!k
topuk; top, evgenle vurulan top, topa I, 190, 318, 380; 11. 22, 88, 113; III, 61, 74, 80, 96,
112, 119, 306 bkz> top
top!k sk topuk kemi$inden yap#lan yemek, paaI, 380
toprak toprak,I, 15, 185, 198, 267, 278, 467, 514;II, 305; III, 19, 22, 80, 183, 434 ag #z toprak
topramak kurumak- III, 277
topramak kuruyup tozlam#k, toz olayazmak II, 206
topratmak (hayvan) yeri kurutas#ya dek otunu yemek II, 330 bkz> tpretmek
topulgak kulun I, 502
topulgak yaraya konulan bir ot, topalak otu, Cyperus I, 502
topurgan
ayak bas#ld#g#nda toz#yan yumuak toprak I, 516 topurgan yr; ayak bas#ld#$#nda toz#yan
yumuak toprakI, 516
topuz yk zerinde durulamayan, stne binilemeyen hayvan yk I, 365
tor tuzak, a$ III, 39, 57, 121
tor!g at doru renkli at I, 374 bkz> torug
torku ipek kuma I, 18, 427; III, 72, 380 bkz> turku
torug at rengi, doru renkI, 373 bkz> tor #g tm torug at; dz, tamamlyle doru at I, 338
torum torum, deve yavrusu,I, 396 t ## torum; dii torumI, 396
torumlug torumlu,I, 498
tosun haar# (atlar i#n), tosun tayII, 30;III, 429
togurmak taarak doldurmakII, 178;III, 32
tov!l davul, avda do$an kuu in al#nan davul, III, 165
toy ordu kurag#, I, 522; III, 141
toy il yap#lan bir otIII, 141
toy anak yap#lan amur.III, 141 toy ei; toprak tencereIII, 142
toy toy kuu,III, 142 bkz> tod ,toh
toy!n toy#n, (islm olmayan Trkler'de) Buda dininin, din ulusuI, 274;III, 84, 169, 377
toymak doymak, III, 244 bkz> todmak
toz toz I, 296; III, 123, 186 bkz> tr
toz yaylara sar#tan s#r#m.III, 123
tozarmak tozacmak, toz ykselmek. III, 186 bkz> tozmak
tozg!rmak tozarmak, toz kalkar gibi olmak II, 178
toz!tgan ok tozutan,I, 514
toz!tmak tozutmak II, 305
tozlug tozlu, III, 16
tozmak tozarmak, toz ynkselmek. III, 186 bkz> tozarmak
tgi dar#n#n kabu$u #kar#ld#ktan sonra kalan oz, III, 229
tgmek d$mek, dvmek, inceltmek III, 184
tgn da$, da$lama, dgn.I, 414 bkz> tkn
tgmek d$mekte yard#m ve yar# etmek II, 106 bkz> tkmek
tklemek dklp akmak, II, 207
tklnmek dklmek, II, 244
tkmek dkmekII, 19
tktrmek dktrmek, II, 174
tkglg dklm. I, 509 bkz> tkklg
tkklg dklm.I, 509 bkz> tkglg
tklmek dklmek.II, 129
tkmek d$mekte ve dkmekte yard#m ve yar# etmek, II, 106, 107 bkz> tgmek
tl yavrulama zaman#, yavru, dl.III, 133
tlek dlek, gnl#i sakin kiiI, 387
tlemek dllenmek, kuzulamak,III, 271 bkz> tlemek
tnmek dnmek. III, 184
tdermek dndermek, alt#n# stne getirmek, III, 397
tlmek midini kesmek, vaz gemek,I, 74;III, 395
tmek
gzlerini dikerek bir eye sald#rmak; ii kabulden ekinmek; emreden ki iye, gzlerini
dikerek, igrenerek bakmak,III, 394 bkz> toumak
tpretmek (hayvan) yeri kurutas#ya dek otunu yemek,II, 330 bkz> topratmak
tr evin veya odan#n en lyi, en nemli yeri, sediriIII, 121 bkz> tre
tr tozI, 301, 456 bkz> toz
tre evin nemli yeri ve sediri III, 221 bkz> tr
trpig trp, keserI, 476 bkz> trplg
trpig aga yontacak keser,I, 476, 491 bkz> trpig
trpimek yontmak, trplemek III, 275
trpitmek trplettirmek. II, 327
trplmek yontulmak, trplenmek II, 229
trpmek trplemekte yard#m ve yar# etmek II, 204
trt say#da d#tI, 132, 341; III, 449
trtgl (trtgil) drt keli, murabba III, 417
trtn say#da drdncI, 132; III, 449
tr dzen, nizam, grenek, det I, 106;II, 18, 25;III, 120, 121
trmek yarat#lmakIII, 262
trtmek yaratmak; bir ey takdlr veya #slah edilmekII, 303 bkz> trtmek
t d, g$sn ba#,III, 125, 346
tek dek. I, 387, 511; II, 128, 147, 162, 307; III, 49, 50, 70, 93, 266, 305
teklig deli, denn#i;I, 511
teklig dekli, dek sahibi.I, 509
teklik
deklik, dek ve benzeri eyleri yapmak zere haz#rlan#p ayr#lm# olanI, 509, 511
teklik bar#n
telmek
temek demekIII, 266
tenmek denmek, kendi kendine demek. II, 147
tetmek detmek II, 307
tlemek de, g$se vurmak. III, 346
tletmek dne vurdurmak, II, 342
tzmek so$uktan ac#kmak III, 182
tublu mezar I, 430, 431 bkz> tuplu
tubulgan her zaman yar#p y#rtan, delenI, 519 kk tubulgan; bir ku ad#, I, 519
tubulmak
tubun yemekte bulunan r p paralar #; bugday kesmigi.I, 400, 405 bkz> tupun,tbn tubunlug
tar!g kesmikli bu$day, 1. 499 bkz> tupunlug tar#g
tu tunII, 353;III, 120
tudr! f#k# I, 453
tudun
kyn by$, tan#nm##, kyllere kaynaktan Ime su/u da$#tan adam, su beyiI. 400;III,
171
tug
hakan yan#nda al#nan ks ve davul, nbet davulu; tu$; bayrak, sancak I, 194; III, 127 tug
herhangi bir nesnenin t#kac#, kapa$#; su bendi, bvet, germe III, 127
tugakl!k szge yap#lacak a$a I, 503 bkz> tukakl #k
tuglamak suyun gedigini, yar#$#n# kapatmak, III, 294
tuglug bayrakl#, sancakl# III, 127
tugrag tu$raI, 462
tugrag
dnte geri al#nmak zere sava zaman#nda askerin binmesi iin hakan taraf #ndan verilen
atI, 462 bkz> tugzag
tugraglanmak
alay ve bini gnlerinde han taraf#ndan sonra al#nmak zere at verilmek, atland#rmak; tu$ra
ile mhrlenmek II, 272, 273 bkz> tugzaglanmak
tugru parazvana, k#l#, b#ak, haner gibi eylerin saplar#n#n ilerlne geirilen ince demir I, 421
tugsak dul kad#n, I, 468 bkz> tul
tugum kesilecek hayvan III, 59 bkz> tokum
tugzag
dnte geri al#nmak zere sava za-man#nda askerin binmesi iin hakan taraf #ndan
verilen atI, 462 bkz> tugrag
tugzaglanmak
alay ve bini gnlerinde han taraf#ndan sonra geri al#nmak zere at veril-mek, atland#rmak;
tu$ra ile mhrlenmek II, 272, 273 bkz> tugraglanmak
tukakl!k
szge yap#lacak a$a, szeklikI, 505 bkz> tugakl #k tukakl#k y#ga; szek yapmak iln
ayr#lm# a$aI, 505
tul dul,III,133 bkz> tugsak tul tugsak; dul kad#nI, 468
tuldramak herhangi bir ey her yan#ndan da$#lmakIII, 447
tuldurmak arpmak,II, 175
tulkuk tulum, rlm ve iirilmi tuluk II, 289
tulkuklanmak tulum gibi imek, II, 351
tulmak topa vurmak, II, 22, 23
tulun kulakla a$#z aras#ndaki kemlk; gemin iki yan#nda bulunan paralar, I, 401 bkz>
tulu tulu
dulun, kulak alt#; gemde kulak alt#nda bulunan bir halka III, 371 bkz> tulun tululamak
duluna, kulak alt#na vurmak III, 409
tum so$uk I, 338, 463 bkz> tuml #g, tumlug
tuma buhsun kpte bulunan dar# arab#n#n kpren, f#k#ran k#sm#III, 234
tumagu nezle, ingi, duma$#I, 447
tumak kapatmak, t#kamakIII, 247
tuman duman, sisI, 139, 236, 414;II, 6
tuml!g so$ukI, 463;II, 8, 217, 221 bkz> tum, tumlug
tuml!mak so$umak.III, 294, 295
tuml!tmak akarlar# so$utmakII, 344 bkz> tumlutmak;
tumlug
so$uk, so$uk nesneI, 119, 211, 338, 463; II, 54, 301, 302, 305, 350;III, 107,182, 302, 400,
439 bkz> tum, tuml#g
tumluglanmak so$uk bulmak; so$uk davranmak, surat asnnak II, 273
tumlutmak sogutmak, II, 344 bkz> tuml #tmak
tun dinlenme, dlenme III, 137
tun kad#n#n ilk ocu$u; kad#n#n ilk kocas# III, 137
tun!mak kokmak, bozulmak. II, 281 bkz> tanamak, tangamak, tan #mak, t#namak, t#n#mak
tunu t#k#m, lokma .I, 417 bkz> tnu
tunukmak kayg#dan soluyamaz olmak; hayvan k# iin inlne girip bahara dek #kamamak.II, 227, 228
tunmak kapanmak, t#kanmak; bulutlanmak.II, 27
tunturmak kapatmak, rtmekII, 176
tungra bedendeki kir III, 378
tura tmek yz st dmek, III, 378 bkz> ura yatmak tuu sa$#r III, 368
tuplu mezar I, 430, 431 bkz> tublu
tuplunmak delinmek. II, 242 bkz> tubulmak, tupulmak
tupulgan her zaman yar#p y#rtan, delen I, 519 kk
tupulgan blr ku ad# I, 519
tupulmak delinmek I, 520 bkz> tubulmak, tuplunmak
tupun bu$day kesmi$i. I, 499 bkz> tubun, tbn
tupunlug tar!g bu$dayl# I,499 bkz> tubunlug tar#g
tura kalkan, siper; dmandan gizlenmek iin kullan#lan ey II, 356; III, 106, 221
turag s#$nakII, 152
turas! duracak I, 33; II, 68 turas# yr; duracak yer,I, 33
turb! yard#mc#, yaver, uyuntu; tosunI, 415
turb!nlamak aratirmak, k#yas etmek, lmlemek I, 435 bkz> turbunlanmak
turbun arat#rma, lme, k#yas etmeI, 435
turbunlanmak bir e hakk#nda aratirmalarda bulunmakII, 278 bkz> turb#nlamak
turda! durucu, duranII, 32, 48, 49 bkz> turgu#
turduk! durdu$u, kalkt#g# Jl, 42 turduk# turmaduk# bir; kalkt#$#, kalkmad#g# bir II, 42
turgu duracakI, 16. 33, 420;II, 68;III, 211 turgu ogur; duracak zaman II, 33
turgu! durucu, duran II, 49 bkz> turda#
turguluk durmak hakk# olan,durmay# dileyen II, 56 bkz> tur#gsak
turgurmak
durdurmak; kald#rmak, dikmek, yapmak, ina etmek; zay#flatmak, yordurmak,
durgunlat#rmak I, 486; II, 177, 178, 198; III, 295, 355
tur!ga turga kuu, bir eit sere III, 174
tur!gsak durmay# seven, dur#nak dile$inde olan, II, 55 bkz> turguluk
turk bir cismin uzunlu$u, boyu, I, 349
turk!glanmak stelemekten ekinmek, gocunmak, sayg# gstermek II, 272 bkz> turkuglanmak
turk!nmak utanmak, s#k#lmak, ekinn#ekII, 241 bkz> turkunmak
turklamak lmek III, 445
turku ipek kumaI, 18, 427; III, 72, 380 bkz>torku
turkug hay, utatnma. I, 462
turkug bolmak utan#r olmak, I, 462
turkuglanmak stelemekten ekinmek, gocunmak, sayg# gstermek. II, 272 bkz> turk#glanmak
turkun durgun, I, 440
turkunmak utanmak; duraklamak II, 255 bkz> turk#nmak
turlak zay#f, her hayvan#n ar#$#, insan#n ihtiyarlay##nda zay#fl#g# I, 467
turma turp, I, 366, 431
turmak toplanmak I, 139 bkz> trmek
turmak durmak; #kmak, ykselmek; ayakta durmak, kalkmak, kalk #mak; zay#flamak I, 20, 73, 139,
149, 214, 236, 334, 335, 361,455, 494;II, 6, 7, 31, 32, 35, 36, 38, 42, 43, , 49, 55, 58, 61,
64, 65, 67, 170,198, 206, 297; III, 26, 180, 181, 219, 230, 231, 233, 25
turmuz bir eit h#yar I, 343 bkz> tarmaz
turna durna, turna kuu III, 239
turplamak rnegini yapmak, lmlemek III, 443
turu turu eegi durdur#nak iin sylenen kelimelerIII, 224 bkz> tuu tuu
turu! durucu, durmay# i edlnen,II, 52
turug! dur#uu,II, 52
turug da$larda s#$#n#lacak yerI, 373
turuglag durulan, durulacak yerI, 496, 500
turugl! durmay# dnen, tasarlayanII, 57
turugsak durmay# seven, durmak dile$inde olanII, 57
turugsamak durmak istemekIII, 333, 334
turuk zay#f,I, 380
turuklamak durgunlat#rmak, ar#k saymak III, 337
turuklanmak durgun, arg#n saymak.II, 265, 266
turukluk durgunluk, c#l#zl#k I, 503, 505
tur!!kmak durmak; toplanmakI, 192; II, 115
turulmak usanmak, b#kmak II, 126
turum durum, birinin boyu kadar#nca olan uzunluk I, 396
turumlamak suyun derinli$ini boyu lle lmek III, 341
turums!nmak kalkar grnmek II, 260
turumtay y#rt#c# bir ku;; erkek ad# II, 110; III, 243
turunmak dayatmak, durup direnmek; ar#klamak; duruklamak.II, 145, 146
turur -d#r, mazisi ve mastar# olmayan bir fiil. III, 180, 181, 316
turugan
daima kar# koyanI, 182, 518;II, 95 turumak ayaga kalk#mak, duru;mak, kar# durmak,I,
20;II, 95
tus tus kee ve elbise gibi her yumu;ak eye vurmaktan #kan sesI, 329;III, 124
tus tus urmak t#p t#p vurmak.I, 329
tusu menfaat; ;ifaIII, 224
tusu bolmak yaramak, fayda vermekII, 127 bkz> tusulmak
tusukmak iyi gelmek, faydas# olmak, yaramak, II, 116
tusulmak yaramak, fayda Yermek II, 127 bkz> tusu bolmak
tu denk, $r, benzerIII, 125
tu kar#, bir eyin kar;#s#, III, 125
tu kemer kay#lar# ucuna tak#lan alt#n veya gm toka,III, 125
tuag kstek, at ayag#na vurulan bukag#I, 411 bkz> tuagu
tuagu kstekI, 446 bkz> tuag
tualmak dolamak, , ksteklenmekII, 146 bkz> tuanmak
tuanmak dolamak, ksteklenmekII, 146, 147 bkz> tualmak
tugurmak kavuturmakII, 178 bkz> tumak, tuurmak
tugutlanmak #rak, mez sahibi olmak II, 270 bkz> bugutlanmak
tuiamak hizas#na, kar#s#na durmak
tu k!lmak kavumak, inmek III, 17 bkz> t k#lmak, tlenmek
tulanmak ynelmek, kar#lamak II, 243, 344
tulatmak kar#s#na gelecek surette durdurmak, II, 342, 343
tumak kavumak, rastlamak, yetimek I, 26; II, 12, 13 bkz> tugurmak, tuurmak
tunamak kar#lamak, harekete gemek, I, 236
tuurmak kavuturmak II, 78, 178 bkz> tugurmak, tumak
tuu tuu ee$i durdurmak iin sylenen kelimeler III, 224 bkz> tur u turu
tut k#l# ve benzeri eylerin zerine ken pas, II, 281 bkz> tat
tuta! yak#n, komu; her zaman, daima, muttas#l, I, 423 bkz> tut#, tut#
tut!
daima, her vakit, durmadan; komu, yak#n I, 159, 376, 423, 515, 518, 520, 521, 523, 524;
III, 53, 54, 55, 378 bkz> tuta#,tut#
tutgak
geceleyin dman#n gzclerini ve ileri karakollar #n# yakalamak iin #kanlan atl# blkI,
467
tutgan daima t##tanII, 296
tutgu kahvalt#, bir para yemekI, 453
tutgu! tutucu,II, 296 bkz> tuttac#
tutguluk tutmak hakk#, iste$i olanII, 297
tutgun tutgun, yakalanan, esir, tutsakI, 194, 205, 438; II, 219
tutma a tutma I, 453 bkz> tutma
tutma herkese bilinen bir Trk yeme$i.I, 452;II, 233, 349;III, 119, 289 bkz> tutma a
tutmak
tutmak, yakalamak I, 37, 45, 63, 68, 81, 93, 125, 133, 195, 230, 325, 333, 336, 341, 372,
376, 399, 421, 428, 452, 504;II, 12, 24, 28. 33, 68, 74, 97, 118, 172, 289, 291, 292, 296;
III,11, 12, 15, 39, 71, 118, 133, 134, 156, 359, 412, 429
tutrug vasiyetI, 79 bkz> tutsug
tutsug vasiyetI, 462 bkz> tutrug
tutsukmak tutulmak, yakalanmakII, 227
tut! yak#n, komuI, 423 bkz> tuta#, tut#
tuttac! tutucuII, 296 bkz> tutgu#
tutturmak tutturmak, yakalatmakII, 174
tutug efsun, by tutmas# I, 373
tutug rehin, tutu I, 373; III, 63
tutugl! tutmaya azmeden II, 297
tutuglug yr tekln olmayan yer, cin arpan yer, I, 496
tutugsak tutmak isteyen II, 296, 297
tutuk enenml, i$di; edllmiI, 380
tutuklamak enemek, enenmili$e nispet etmek,III, 337
tutuklanmak had#m kle sahibi olmakII, 265
tutukmak paslanmak,II, 116, 281 bkz> tat #kmak
tutulmak tutulmak, yakalanma'< II, 120
tutunu ogul evltl#$a al#nm# ocuk III, 375
tutunmak
tutulmak, edinmek, tutmak, yaln#z ba#na tutmak, tutunak II, 23, 143, ,144 bkz>
ttnmek
tuturgu buyrulmas# ve tutulmas# hakl# olan ey,I, 489
tuturkan pirin, d$I, 521
tutu #k#ma, ekime I, 367
tutumak tutumakI,170; II, 88 bkz> ttmek
tutuzmak emretmek I, 462; II, 86
tuw!rmak kulak dikmek, kulak kabartmak II, 73 bkz> tuwurmak
tuwramak davranmak; bymek, kuvvetlenmek I, 103; III, 279 bkz> tawramak
tuwurmak kulak dlkmek, kulak kabartmnak. II, 73, 162 bkz> tuw#rmak
tuwuz byk, iri III, 279
tuy halkIII, 447
tuyag at t#rna$#, hayvan t#rnag#, tuynakII, 96;III, 165
tuyagl! t#rnakl# III, 178
tuy!n pinti; s#k#nt#l# III, 169
tuymak duymak. I, 44; III, 244
tuysukmak duyar gibi olmak III, 195
tuyturmak duyurmak; anlatmak, III, 192
tuyuk sisli, puslu, kapal #; can# s#k#lm# III, 166, 167
tuz tuz II, 18, 104, 106. 299; III, 31, 123, 184. 359
tuz gzellik. I, 296
tuzak tuzak I, 380
tuzak sevgili, sevgi iin sylenen s# I, 380 bkz> tuzak#
tuzak! sevgili. I, 380 bkz> tuzak
tuzamak tuzlamak, I, 206, 358, 380, 425; II, 234; III, 304 bkz> tuzlamak
tuzgu yoldan geen h#s#mlara veya tan#d#klara arma$an olarak #kar#lan yemekI, 424
tuzgulanmak yemek hediye etmekIII, 201
tuzgun arma$anI, 419
tuzk!ya sevgili, gzel III, 359
tuzlamak tuzlamak III, 263, 293 bkz> tuzamak
tuzlanmak tuzlanmak II, 243
tuzlatmak tuzlatmak. II, 342
tuzlug tuzlu I, 209
t ty, k#l, sa; renk, at tonu I, 406; II, 24; III, 207
tb dip, as#l, kk I, 52, 73 bkz> tp
tblg asaletli III, 40
tbiln yemekte bulunan r p paralar #; bu$day kesmi$i I, 400, 405 bkz> tubun, tupun
Tbtlemek Tibet'li saymak, Tibet'e nispet etmek, III, 330
Tbtlenmek Tibet'li k#l#$#na girmek, II, 265
tde birbirine benzeyen, ayn# renkte olan, I, 406, 407; III, 207
tge d$e, iki ya#na girmi olan buza$#, III, 229
tglnmek d$mlenmek, d$lmek II, 244
tglmek birbiriyle d$mlenmek II, 207
tgme d$me .I, 433
tgmek d$mek, d$mlemek, ba$lamakI, 472;II, 20, 243
tgmelenmek d$melenmek, ilikleri ilikle mekIII, 202, 203
tgsin drt keli d$mlenen bir eit d$m .I, 436, 437;II, 285
t"lgen her zaman du$len, her zaman can s#k#nt#s#ndan ka#gz d$len, at#lanI, 524
tglmek d$lmek, dgmlenmek; yemek bo$azda kalmak.I, 198, 437; II, 130, 162, 285; III, 215
tgn
d$m I, 400, 437, 524, 525;II, 20,106, 124, 130, 134, 142, 143, 162, 180, 184, 187, 210,
285, 293, 307; III, 59, 73, 78, 95, 105, 110,III, 112, 266, 267, 270
tgnmek kendi ba#na d$m yapmak, II, 143
tgmek d$m d$mekte yard#m ve yan etmek II, 106
tkek halka, yk ykletilirken yk s#k#t#rmaya yarayan ve Ipe tak#lan halka II, 287
tkel tamamen, bsbtn I, 60, 214, 456; II, 24, 223, 228;III, 147
tkemek tkenmek, bitmek; yetmek, kifyet etmek, III, 270
tketmek tketmek, bitirmek II, 309
tklg krI, 477
tknemek yara da$lamakIII, 301
tksin halktan olup handan kat aa$# bulunan kii,I, 437
tkn da$lama, da$ d$nI, 414 bkz> tgn
tk tk kpek enl$lni a$#rmak iin kullan#lan kelime, III, 229
tkz at#n aln#ndaki ak#tma I, 367 bkz> tekz tilkz at; aln#nda bir para beyaz olan at I, 365
tlek(g)
drt ayakl# hayvanlar#n tylerlnl at#p dktkleri s#ra, koyun k#rk#m# I, 387 tlek y#lk#;
tliyen, k# tyn dken hayvan, I, 412
tlemek tyn dkmek III, 270, 271
tlemek dllemek, kuzulamakIII, 271 bkz> tlemek
tletmek kuzulatmak, do$urtmak II, 310
tlfir kumatan ve ipekten yap#lan rt ve perde, I, 457 bkz> tlwir
tlg tyl I, 406; III, 207 tlg yad#m; tyl yayg#, hal# III, 19
tlg erk feftaliI, 69, 318;II, 282
tlg yad!m tyl yayg#, hal#,III, 19
tlwir gelin odas# tlleri .III, 100 bkz> tlfir
tm at tonlannda dz renk I, 338
tmen tmen tmen, pek ok I, 233, 402 tilmen mi #g; bin kere bin, I, 402
tmen byk i$ne III, 367 bkz> temen
tmilemek timbildemek, sekerek komak III, 326, 327, 330 bkz> tmilenmek
tmilenmek timbildemek, sekerek komak III, 327 bkz> tmilemek
tmrk dmrk, def, I, 478
tmse minber I, 423
tn gece I, 82, 100, 245, 331, 339, 423; 11. 77, 97, 232, 303;III, 247, 258, 288, 377
tnek hapishane, z#ndan,I, 408
tnemek gecelemek.III, 273
tnermek karanl#k olmak, kararmak, gece olmak-II, 86
tnerik karanl#k; mezar,I, 488
tnetmek geceletmekII, 312
tnle geceleyin.I, 251, 339, 434; II, 5; 111. 87
titmek e$mekII, 326 bkz> ttmek,
titmek yukar#ya do$ru ykseltmekII, 326 bkz; teitmek
tlk pencere, ocak, baca gibi evdekl delikler,II, 18;III, 120, 127, 383
t amdan. III, 378
tr dnr, kar#n#n h#s#mlar# II, 110;III, 362, 372
trlemek birinl kendlne dnr saymak, dnrl$e nispet etmek,III, 408
trlenmek kendini birine dnr salmak III, 407
tmek ba e$mek-III, 393, 394 bkz>ttmek, ttmek
ttmek e$mek-III, 396 bkz> titmek, tmek
tp
as#l, kk, dip, temel, herhangi bir eyin asl#, kk, insan#n asl#I, 52, 73;II, 280;III, 119, 123
bkz> tb
tpil tipisi ok olan yer, III, 56
tpi tipi I, 219;II, 4, 71; III, 57, 97, 216, 217, 324
tpirmek rzgr eserek topra$# savurtnnak II, 71 bkz> tprmek
tpkermek arat#rmak, izine dmek. II, 179
tplemek diplemek, kkten aramak, III, 293
tplenmek kklemek; zenginle;mek II, 242
tplemek asl#n# arat#rmak II, 206
tpletmek aratmak, II, 342
tplg asaletli III, 40, 119 tplg y#ld#zl#g; asaletli, kkl III, 40
tp tepe, insan#n ba#n#n st taraf# I, 309; II, 79; III, 216
tplemek tepelemek, tepesine vurmakIII, 322, 323, 327
tprmek rzgr eserek topra$# savurtmak. II, 71 bkz> tpirmek
trimek balamak. III, 275, 276
tritmek balatmak. II, 329
trgek boha- II, 289 bkz> trkek
tri tad# kekre olan; huyu sert olanI, 47; III, 220 bkz> tr
trk
"vakit" anlam#na gelen bir kelimeI, 353 trk kuya di; gn ortas#I, 353 trk zm di;
zmn olgunluk vakti I, 353 trk yigit; genlik a $#n#n ortas#nda olan genI, 353
trkek
trkeklenmek drlmek, bohaya sar#lmakII, 351
Trklemek
Trkler'den saymak (Araplar'a gre) Acem, yani Arap'tan baka, saymak III, 446 trkn
oymaklar#n, h#s#mlann topland#$# yer; ana baba eviI, 441, 442; II, 209
trknlenmek kendini bir yerden saymak ve o yer kendinin say #p oturmak II, 278
trlg trl.I, 119, 296, 402, 476, 477;II, 122
trlnmek drlmek, bklmek II, 243
trmek drmek II, 7, 39
trmek kad#nbudu denllen yemek, drm. I, 396, 477; II, 106
trmeklenmek drm yap#lmak II, 276
trtmek srtmek, s#vamak, almak III, 425, 426
trtlmek srulmek I, 486; II, 229
trtnmek (yag) srnrnek, srnr grnmek, II, 240
trtmek (ya$) srmekte yan etmekII, 205
tr tad# kekre olan, buruturanI, 47 bkz>tri
trlmek drlmek.II, 127
trmek toplanmakI, 139 bkz> turmak
trnmek kendi ba#na drmek. II, 145
trmek drmekte yard#m ve yar# etmek,II, 95
trtmek yaratmak; blr ;ey takdir veya #slah edilmek,II, 303 bkz> trtmek
t e$lek, durak, yolculukta dinlenilecek yer ve konulacak zaman,I, 330
t d, rya, d azmas#, ihtilam,III, 18, 125, 266
temek d grmek, ihtilam olmak, d azmak- III, 266
t k!lmak inmek, toplanmak .III, 17 bkz> tu k#lmak, tillenmek
tkn dikenli kitre a$ac#$#I, 443 bkz> trkn
tknlenmek da$da kitre a$ac# o$almakII, 278
tlenmek inmek, toplanmak,I, 222;II, 242 bkz> tu k#lmak, t k#lmak
tlk konulacak yerI, 477
tlk di dinlenmek iin yolcular#n gece yar#s#ndan sonraki konak vakltleriI, 477
tmek dmek; inmek I, 320, 456;II, 13, 81, 137; III, 5, 14, 65, 122, 129, 132, 378, 439
t di konulacak zaman, kuluk vakti I, 330; III, 125
trm e$rilml ip yuma$#I, 485 bkz> term
tk iten gten kalan, haylaz, dkn.I, 387
trg ay#n #rma$a kar#an agz#, degirmenin blr #rma$a olan sava$#I, 490
trkn kitre a$ac#$#I, 522 bkz> tkn
trmek drmek, indirmekII, 78, 79, 316
ttek ibrik ve benzeri eylerin emzi$i I, 386 bkz> tokurga
ttetmek tttmekII, 299 bkz> ttitmek
ttitmek tttmekII, 299 bkz> ttetmek
ttkrmek sald##tmak, k#k#rtmakII, 73 bkz> ttrmek
ttsk kinci .I, 476 ttsk ki i; kinci adam, yaman dmanI, 476
tt trlI, 179; II, 283
ttn duman I, 400;II, 72, 299; III. 16
tt()nmek duman ttmek, II, 23 bkz> tutunmak
ttrmek sald#rtmak, k#k#rtmak II, 73 bkz> ttkrmek
ttmek
kavga etmek, tutumak, ekimek, av# yakalama$a yard#m ve yar# etmek,II, 71, 88, 89
bkz> tutumak
twek patlang#I, 388
tweklik patlang# iin oyulan a$a dal#I, 508
twimek ie et dizmekte yard#m ve yar# etmekII, 102 bkz> tewimek
twemek ter, tane tane olmal< III, 286
tz halk, reay III, 123
tz as#l, kk, soy sop, III, 123
tz dz I, 60, 121, 325, 376, 433; III, 123
tzermek dzelmek II, 77
tzemek dzlemekte yard#m ve yari etmek II, 99, 100 bkz> tzmek
tzgermek arma$an vermek, II, 179 bkz> tzgrmek
tzgrmek amna$an vermekII, 179 bkz> tilzgermek
tzlinmek dzelmek, rnsavilemek I, 349 bkz> tzlnmek, tzlmek
tzlnmek dzeltmek II, 243 bkz> tzlinmek, tzlmek
tzmek dzmek, dzeltmek II, 9
tzlmek dzelmek, tertip ve tanzim edilmek.II, 71, 127, 243;III, 131 bkz> tzlinmek, tzlnmek
tilzn yumuak huyluI, 221, 414
tznlg yumuakl#k.III, 188 bkz> tznlk
tznlk yumuakl#k II, 250 bkz> tznlg
tzmek dzlemekte yard#m ve yar# etmek II, 99 bkz> tzemek
u uykuIII, 247 bkz> ud, udu
ubanmak gizlenmekI, 198
u Trkler'in kalem yapt#klar# bir a$a I, 35
u bir nesnenin tkenmesi, bitmesi; u, kenar I, 44, 319; III, 426 u l; s #n#r, s#n#rdaki ilI, 44
ua s#rt, arka, uca I, 87
uan iki yelkenli gemi I, 122
uguk uuk, ingi, dumagu I, 98
ulanmak u peyda etmek, I, 257
umak umak, cennet I, 118, 119; III, 374
umak umak I, 163, 164, 483; II, 45, 324; III, 240
urumak uurmakta yard#m ve yar# etmek I, 233, 529;III, 178
uukmak sonuna varmakI, 191
uun sebep bildiren bir edat, iin I, 76, 86; II, 290; III, 358
uurgan ok uuran I, 156
uurmak uurmak; drmek I, 176; II, 199, 324
uursamak uurmak istemek I, 280; III, 247
uuz ucuz, hor ve alak, de$ersiz I, 54
uuzlamak hor ve alak grmek, hakaret etmekI, 54, 301
uuzlanmak ucuz bulmak, ucuz saymak I, 292
uuzluk de$ersizlik, kklk, ucuzluk I, 149
ud s#$#r, kzI, 45, 346 bkz> d, ud
udukluk insan#n bir ;eyden gafleti ve dalg#nl#$#,I, 149 bkz> udugluk
ud y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri I, 45, 346
ud uyku, I, 46, 200 bkz> u, udu
ud s#$#r, kz II, 358
udgarmak uyand#rmak, uyarmakI, 46 bkz> udgurmak, uygurmak
udg!rm! uyanm#II, 257
udgurgan daima uyand#ranII, 256
udgurgu! uyand#ranII, 50
udgurmak uyand#rmak, uyarmakI, 46, 225, 260;II, 44, 193, 255 bkz> udgarmak, uygurmak
ud!k er uyuklayan kiiI, 65
ud!klamak uyuklamakIII, 349 bkz> uduklamak
ud!m arkas# s#ra, ard, arka, mteaklpIII, 401 bkz> udu
ud!mak uyumak I, 39;III, 259, 260 bkz> udumak
ud!nmak snmek,III, 26 bkz> odunmak, udunmak
ud!mak uyumakta yar# etmek; uyumak, kat#lamak,-p#ht#lamak.I, 181, 182 bkz> udumak
ud!tgan ok uyutan, hep uyutanI, 154
ud!tma ya peynir, taze peynir,I, 143
ud!tmak uyutmak; katilatirmak, peynlr yapmak; sndrmnek. I, 207, 208
udlamak birbiri ard#nca yrmekI, 239 bkz> dlemek
udlatmak uydurmak, arkas#na drmek I, 264, 265
udluk s#$#r glbl hayvanlar#n ah#rda yatt#$# yer, I, 98
udmak uyan, #rak, kirt; uak, #rgatI, 99
udmaklanmak uak ve #rgat sahlbl olmakI, 313
udu uyku I, 39; II, 193; III, 247 bkz> u, ud
udu
art, arka, arkas# s#ra, mteaklp, arkas#nda; yznden, dolay# I, 87, 110, 167, 272, 399; II,
17, 303; III, 80, 231, 309. 401 bkz> ud#m
udu tepe, I, 87 kum
udu kum y#$#n# I, 87
udug uyan#k, I, 63 udug kllilg er;uyan#k gnll, anlay#l# adam I, 63
udugluk ilere kar# (^111^1^I, 149 bkz> udukluk
uduklamak uyuklamak, III, 339 bkz> ud#klamak
udukmak ard#na d;mek, kovalatmak III, 231
udulamak uymak I, 308
udumak uyumak I, 39 bkz> ud#mak
udunmak uyanmak. I, 200; III, 194
udunmak uyanmak I, 200 bkz> odunmak, ud#nmak
udurmak seip ay#rmakI, 370;III, 228 bkz> ad#rmak, edirmek, drmek, drmek, drmek
udumak uyumakta yar# etmek; uyumak, kat#lamak, p#htila;makI,181 bkz> ud#mak
uduz uyu I, 54, 55;II, 300; 111. 5, 63, 74
uduzlamak uyuzuna il yapmakI, 301
uduzlug uyuzluI, 146
ufut hay, utanma, ut I, 309 bkz> uvut, uwut
ufut bolmak utanmak, I, 309; III, 208 ,231
ug ad#r#n st yan#ndaki kelerden her biri I, 48
ugan her eye g#ic yeten, kadir, I, 77 ugan Teri; gc yeten Tanr # I, 77
ugana gc yetinceye kadar I, 44
ugarat aln#ndaak# olanat I, 53
ugl! Kagar'da yetien ve yenen beyaz ve tatl # bir havu I, 129
Ugraklanmak Ograk k#l#$#na girmek, I, 313 bkz> Ograklanmak
ugut iki yap#lan bir eit hamur I, 50
uxak kays#, erik gibi meyvelarin s#k#lm# suyu I, 122
ujla kaya keleri, I, 116
uk!mak kusmak, III, 254
ukmak anlamak .I, 168; II, 228; III, 20, 46
ukruk kement I, 100; III, 215
uksamak anlamak istemek I, 277
ukturmak anlatmak I, 223
ukulmak bilinmek, anla#lmak ,I, 197
uku anlay#; I, 62
ukulug anlay#;l# I, 62, 147
ukumak anlamak I, 186 ul duvar temeli I, 48
ula k#rda belge, almet I, 92
ulag
ulak, beyin emriyle koa koa giden postac#n#n baka bir ata eriip bininceye de$in bindi$i
at I, 122
ulag yama, elbise yamas# I, 122
ulaga sava at#, III, 172
ulagu neri$ kendisiyle bir ey ulanan nesneI, 136
ulamak ulamak, eklemek; ulamak ve bulumak III, 255
ulanmak ulanmak, vas#ta olmak,I, 64, 204
ular erkek keklikI, 122; II, 213
ularl!g kekli$i ok olan I, 148
ulas kz szgn ve yak##kl# gz I, 59, 60
ulamak ulamak, bitimek I, 189
ulatmak ulatmak I, 213
ulatu burun temizlemek iin koyunda ta#nan ipek kuma paras# I, 136
ulda pabu alt#, taban#, mestin alt yan#,I, 116 bkz> olda
uld!mak yal#n ayak, nals#z kalmak; aya$# ya-ralanmak, aya$# a#nmakI, 104, 273
ulduk nals#z, yal#n ayak I, 101 bkz> olduk
ulgadmak bymek, ulu olmak, I, 263, 505; II, 268; III, 87 bkz> ulgatmak
ulgatmak bymek I, 263; II, 366 bkz> ulgadmak
ul! erkek ocuklara sevgi bildirmek iln sylenen bir kelime I, 52; II, 250
ul!gu uluyacak zaman I, 136
ul!mak ulumakIII, 255
ul!n yol k#vr#ml# yol, i$ri, b$r, bkntl yol, dz olmayan yolI, 133;III, 450
ul!nmak usanmak, b#kmak; k#vr#lmak, dolanmak,I, 204, 205;II, 241 bkz> ulunmak
ul!mak ulamak I, 189
ul!tgan ok ulutanI, 156
ul!tmak ulutmakI, 213
ul!tmak e$dirmek, bktrmekI, 213
ulma testi, anak mlekI, 130, 371; II, 234; III, 182 bkz> olma
ulmak erpimek, eriyecek ve da$#lacak halegelmek, eskiyerek y#pran#p y#rt#lmak. I, 169
ulnatmak alt#n# stne getirerek dzelttirmek, evirtmek.I, 267
ulturmak erpitmek, y#pratmakI, 223, 224
ulug
ulu, byk, yce, byklk, ululukI, 51,64, 301, 304, 324, 347, 348, 367; 11. 19, 28, 40.
54. 95, 328; III, 69, 70, 175
ulug ay senenin "ulug oglak ay"dan sonra gelen paras #, yaz ortas#I, 348
uluglamak yceltmekI, 304
ulugluk bykluk, ululuk, Irilik; yaa kocal#kI, 64, 150, 352, 505; II, 91
ulug oglak ay senenin "oglak ay"dan sonra gelen ve o$laklar#n bydu$ paras#I, 347 bkz> oglak ay
ulugsamak bir eyin by$n istemek,I, 302, 303
uluk at#n onnuzba#I, 68
uluk (ton)
eskimi, y#pranm# (elblse)I, 67 ulun temrensiz ok,I, 78 ulunlug (er) temrensiz, yeleksiz
oklar# bulunan (kii)I, 148
ulunmak usanmak, b#kmak; k#vr#lmak, dolanmak I, 204 bkz> ul #nmak
ulu ky, ehir, I, 62
ulyan kokulu bir bitklnin kkdr ki yenllirI, 121
um kar#n ikinli$i, kursak bozuklu$u, I, 49
uma ana I, 92
uma eve gelen konuk I, 92, 93, 106; II, 316
umak geciktirmek,I, 93
umak kudreti olmak, gc yetmekI,44, 77
umay son, kad#n do$urduktan sonra karn#ndan #kan sonuI, 123
um bolmak kursak bozulmak, ok yemekten kursak bozulmak, bulanmak I, 49
umdu istek, dilek; tamah I, 125
umdu! dileni. I, 125, 141
umdurmak umdurmak II, 54
ummak ummak I, 169
umun umma, umut etme I, 133; III, 450
umunlug umulan, umutlu I, 155
umunmak umunmak, umutlanmak, unnmakI, 206; III, 429
un
un, I, 49, 174, 238, 250, 255, 264, 268, 269,284, 286;II, 15, 16, 71, 81, 102, 129, 174;III,
40, 102, 107, 340, 436
unamak raz# olmak, kabul etmek, I, 215; III, 256
unamak uyumak, kabullenmek I, 190 bkz>onamak
unatmak raz# etmek, I, 125
un!tgan ok unutan I, 156, 525
un!tmak unutmak, I, 215; II, 325 bkz> unutmak
unutmak unutmakI, 215 bkz> un#tmak
unutm! unutulmu I, 228
uamuk (er) solak (adam) I, 162
ura yatmak s#rt st yatmakIII, 378 bkz> tura tmek
uragan daima uranI, 33 bkz> uran
uragun Hindistan'dan gelir bir ilaI, 138
uragut
kad#n, avrat I, 138, 153, 178, 180, 201,250, 253, 255, 257, 259, 275, 302, 306, 308,311,
314, 401, 509;II, 9, 22, 56, 80, 107, 121,126, 141, 142, 146, 151, 153, 155, 156, 233,239,
254, 265, 278, 302, 304, 307, 309, 317,330, 355; III, 36, 50, 58, 64, 85,
uran daima uran I, 33 bkz> uragan
urd! tok!d! vurdu, dvd III, 268
urdutal hamamotu I, 124 bkz> ardutal, ordutal
urga byk a$a I, 128
urgu kendisiyle bir eye vurulacak nesne veya ayg#t. I, 13; II, 69
ur! ses, grlt I, 87, 88
ur! erkek evlt I, 88, 251 ur# oglan; erkek ocuk I, 88
ur! dere, yol, III, 370 teri ur#; geni dere ve yol III, 370
ur! k!k! grlt, hayk#r#; III, 227 bkz> k#k#
ur!lamak
ba$#rmak, sesini ynkseltmek. I, 309 bkz> or #lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak,
yurlamak
ur!lamak kendini vmek, kendini vmekte ileri gitmek I, 309
ur!lamak ba$r#mak, a$r#makI, 239 bkz>or#lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak, yurlamak
ur!mak vurumakI, 367 bkz> urumak
urk ip, urgan,I, 42, 258 bkz> uruk
urlamak
ba$#rmak, ulumakI, 189 bkz> or#lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak, yurlamak urlamak
ba$r#mak, a$r#mak I, 239 bkz>or#lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak, yurlamak
urmak
urmak, vurmak, dvmek; koymak, yapmak; takmak, I, 12, 13. 20, 27, 93, 164,165, 177,
213. 242, 320, 329, 333, 334, 348,386, 407, 483;II, 54, 61, 138, 152, 174, 191,358; III, 120,
124, 127, 145, 260 bkz> rimek
urra erkeklerde olan kas#k yar#kl#$#, kavl# I, 39
ursamak vurmak istemek, I, 276
ursukmak dvmede, dvte yenilmek, dvlmek. I, 242, 243
urt $ne de$i, i$ne yurdu I, 42
urug tane, tohum, evin I, 53, 64, 449
urug dv, vuru I, 27, 386
uruglamak ekirde$ini #karmak, ekirdekten ay#rmak I, 303, 304; III, 346
uruglanmak tane tutmak I, 293
uruglug (altun) para olarak kesilmi, urulmu (alt#n) I, 147
urugluk (bu"day) tohumluk iin saklanm# (bu$day) I, 146
urug tur!g h#s#mlarI, 64
uruk ip, urganI, 42, 66, 209, 221; II, 136, 205; III, 110, 330 bkz> urk
uruklug (kova) ipli (kova) I, 147
urukluk (y) ip yapmak iin haz#rlanm#(yn) I, 150
urulmak vurulmak, dvlmek; kurulmak I, 194, 195; II, 138
urulmak (ip ve benzeri) rlmek I, 195
urumday kendisiyle a$#n#n zarar# giderilen bir ta I, 159
urun rvet, gevik, I, 132, 354; III, 217, 449 bkz> orun
urunmak piman olup vurunmak, dvnmek;sar#nmak, rtnmek I, 201
urunmak dikilmek, kalkmak I, 201
uru urma, sava;, vuru, vurumaI, 61, 221, 414; II, 83
urumak vuru;mak I, 20, 182;II, 89 bkz>urumak
uru toku u$rama ve savamaI, 12
urut kuru (geen y#ldan kalma ot iin). II, 79 bkz> ar ##t
uru yazmak vurayazmak, dveyazmak III,59
us hay#r ve erri ay#rt edi, I, 36
us kerkes kuu, I, 36, 228; III, 46
usal kii gafil, i bilmeyenI, 122
usayuk (er) gafil (adam) I, 160
us!tgan ok susatan, I, 155
us!tmak susatmak I, 209
uslamak anlamak, hayr# erden ay#rt etmekI, 286
uslayu kerkes kuu gibi, II, 17
usmak susamak; sanmak I, 166; II, 165
usnatmak benzetmek, I, 267 bkz> snemek
usr!k uyuklayan adam. I, 99
usukmak susamak I, 191; II, 165
usuz uykusuz, I, 122
u imdi, ite, 161.I, 36;II, 45, 128
u aga, dal, boynuz gibi eylerin z I, 36 mz u#; boynuz zI, 36
uak kk, ufak,I, 67;III, 279 uak oglan; kk ocukI, 67 uak otu
uak
ko$uculuk, ko$u, dedikodu, kogucu I,122; II, 20 uak sz; kogu olarak sylenen sz I,
122
uaklamak ko$lamak I, 305
uakl!k ite gsterilen ocuklukI, 150
ualmak ufalanmak I, 197 bkz> uatmak, uwatmak, elmek, etmek
uatmak ufalatmak I, 211, 262 bkz> ualmak, uwatmak, elmek, etmek
ugun eki bir eit ot, poy otuI, 440 bkz>kugun
uun omuz ba#, igin ba#I, 77
u u kz suvarmak iin sylenen 502.I, 36
utamak yapraklar#n#, baa$#n# kesrnek, ekin biilmek, budamakIII, 250, 251
utan (#) utan#lacak (1;).III, 448 bkz> utun
utanmak utanmak,I, 199, 291 bkz> uwutlanmak
utmak oyunda yutmak, oyunda tmek I,170, 200; II, 103
utru nce; kar#, orta I, 68, 494; II, 145; III, 40 bkz> ortu, otra, otru
utrulanmak yz ytize gelmek I, 296, 297 bkz> otrulanmak
utrulmak kesilmek, k#rk#lmak, k#salt#lmak.I, 246, 247
utrunmak dayatmak ve kar# koymak istemek; ynelmek. I, 251 bkz> otrunmak
utrumak kar# koymak, ka#i gelmek, kar#lamak.I, 232 bkz> otrumak
utrumak makasla kesmekte yard#m etmek I, 233
utsukmak oyunda yutulmakI, 242
utulmak (ekini bozan bitkiler) kesilmek, ba# vurulmak I, 193 bkz> otulmak
utun degersiz, alak, kstah I, 123, 414
utun (#) utan#lacak (i) I, 131; III, 448 bkz>utan
uturmak (sa ve elbise) kesmek I, 176
utumak oyunda yutu;mak I, 180
uva ag#ran kiiye cevap iin "ne buyuruyorsun?" anlam#nda bir edat I, 40
uva iine eker ufalanan bir eit yemek I,II bkz> uwa
uvmak ufalamak, I, 11 bkz> wmek, uwmak
uvut ut, hay, ar I, 83 bkz> ufut, uwut
uwa so$ukluk olarak yenen bir eit ekerli pirin yem'egi I, 90 bkz> uva
uwmak ufalamakI, 166 bkz> wmek, uvmak
uwatmak ufalatmak I, 262 bkz> ualmak,uatmak, elmek, etmek
uwulmak ufalanmak, ezilmek I, 197;II, 6
uwunmak kendi kendine ufalamak,I, 202
uwunmak ovuturmak.I, 202;II, 147 bkz>owunmak
uwurgarmak utand#rmak I, 290
uwu ufalanm# nesne I, 61
uwu etmek ufalanm# ekmekI, 61
uwumak ufalamakta yard#m ve yari etmek,I, 185
uwut utanma, hay, ut, ar I, 51, 83, 116, 131,469 bkz> ufut, uvut
uwut yemege veya beyin yan#na a$#rma, davetI, 51
uwutlanmak utahmak I, 291 bkz> utanmak
uwutlug utanan, utanga I, 146
uya ku yuvas#, I, 85
uya h#s#m, karde, I, 85, 86
uyads!l!k utanan, utanga I, 160
uyadmak utanmak I, 55, 216 bkz> uyatmak
uyalamak yuva yapmak,III, 328
uyalmak ekinmek, utanmakI, 269
uyatmak utanmakI, 216 bkz> uyadmak
uygurmak uyarmak,I, 269, 270 bkz> udgarmak, udgurmak
uymak uymak, birine ba$l# olmakIII, 146
uyuglug kemerli. III, 50
uz usta, mahirI, 46 uz ki i; eli uz, eli ie yara#kl#, udumlu kii I, 46
uza gemi zaman,I, 88, 89, 385
uzak uzun; eski, uzakI, 66, 380 uzak #;uzayan bitmeyen iI, 66
uzakl!k ite a$#rl#k.I, 150
uzatmak uzatmak; geciktirmek I, 209;II, 234 bkz> uzutmak
uzlanmak ustalamakI, 297
uzluk sanatI, 253
uzmak bakas#ndan ileri gemekI, 88 bkz> ozmak
uzsamak koparmak istemek,I, 276, 277 bkz> zsemek
uzun uzun,I, 77, 448;II,'11, 78; III, 36, 89,121
uzutgan her zaman uzatan I, 155
uzutmak uzatmakI, 155 bkz> uzatmak
bgk ibibik kuuI, 78, 110 bkz> bp
bp ibibik kuu, I, 78 bkz> bgk ,
say#da I, 35;II, 283
gil mselles, gen, keli e/I, 105
gl mselles, gen, keli ey,I, 105
lenmek olmak, lenmekI, 256
l balar# bir demirle birletirilerek ubukla yap#lan tavan tuza$#I, 95
kmek sesi, solu$u, nefesi kesilmekI, 192; II, 118
n say#da nc I, 131; III, 448
rgen ok sndren, I, 522
rmek sndrmek I, 176, 177 bkz> rmek
drmek semek, stn tutmak, III, 11 bkz> a$#rmak, edirmek, drmek, drmek, udurmak
dermek uymak, izince gitmek I, 178
dik ak ve sevgi comas#, sevda, hasret I, 69, 212; II, 144, 188, 311; III, 258 bkz> dik
dlenmek ksnemek, erkek istemek I, 257
dlemek birbiri ard#nca yr;mek I, 239 bkz> udlamk
drek artan, az iken artan ey,I, 103
dremek remek, o$almak ,I, 273
dremek artmakI, 232
dretmek retmek, o$altmakI, 261
gi bayku I, 9, 161;III, 118, 238 bkz> hi, yabaklak
gimek $tmek III, 254
git bu$day ve benzeri eyleri $tme. I, 51
giti un $ten kimse I, 51
gitmek $ttrmek I, 213
gitsemek $tmek istemekI, 302
gre tutmaca benzer ve ondan daha sulu ehriye orbas#, erite.I, 127; III, 173
grilmek sallanmak I, 248
grimek sallanmak, k#m#ldatmak; birisine kar# yaltaklanarak hilesini saklamak, I, 275, 354
grimek sallamakta yard#nn etmek, I, 236
gritmek sallatmak, I, 261
grk ocugun beigini sallamaI, 105
gr dar#.I, 54;II,121; III, 9 bkz> ygr yag gri; susam I, 54
grlg dar# sahibi olan I, 152
grlk dan konulan yerI, 152
grmek
deve zerine iki tarafl # ykletilerek ierisine binilen sepet ve benzeri ;ey I, 507 bkz>
tegirmek
gmek $tmekte yard#m ve yar# etmek I, 187
hi bayku ,I, 9, 161; III, 118, 238 bkz> gi, yabakulak
jme dut a$ac# I, 130
jk hece, harf, I, 71, 72
jklemek hecelemek, I, 71
jmlenmek dutlanmak, dut vermek,I, 297
kek tabut, sand#kI, 78
kek ehrin etraf#nda sava iin haz#rlanm# olan burI, 78
keklemek bur yapmak; sand#k yapmakI, 307
keklig tam burlar# bulunan kaleI, 153
keklik sand#k yapmak iin ayr#lan a$a I, 153
lemek da$#tmak, yaymak, letirmek I, 51;III, 255
lemek paylamak, lemek I, 189
letmek paylat#rmak, dag#tmak, I, 214
like kse otuI, 137
lker lker y#ld#z#, Sreyya y#ld#z#.I, 95; III, 40
lker erig harp usulnde bir hile tarz#I, 95 ,
lk ahit, peyman.I, 129
lg pay, nasip, hlsse,I, 62, 72 bkz> lk, l
lglg letirilmi, pay edilmi, da$#t#lm#; I, 511
lk pay, naslp, hisse I, 62, 72 bkz> lg, l
l pay, halk aras#nda taksim, hisse I, 62 bkz> lg, lk
m alvar, don I, 38, 117, 203
mglik imik, ocuklar#n tepesinde bulunan yumuak yer I, 110
mlemek alvar#n# ortaya koyarak kumar oynamak I, 242
nlg alvarl#,I, 224
n ses; n, sanI, 38, 49. 219;II, 294;III, 194, 240, 402
ndemek nlemek, ag#rmak.I, 273;III, 69
ndemek a$#r#;makI, 231
mek delmek I, 174 bkz> mek
trmek deldirmek I, 290
jin lde insan# idren umac#, gulyabaniI, 145
lmek oyulmak III, 395
r in, ma$araI, 94
p renkte pekitme edat#I, 34 prng; apakI, 34
plelmek ya$ma edilmekI, 295
plemek ya$ma etmekI, 284
plenmek ya$malanmakI, 255;III, 90
plemek ya$ma edimek, ya$malamak.I,238
pletmek ya$ma edilmek I, 264
rimek takmak, urmak,III, 120 bkz> urmak
rimek iten rmek III, 252, 253 bkz> rimek
rkmek rkmek,III, 420
rklmek rklmekI, 250
rkn rknt, kargaal#k,I, 250 bkz> rknmek
rkne fleyece$ine,I, 337
rknmek
dman yznden ulus aras#na den rknt, tella kalelere ve s#$#naklara ka#maI,
108 bkz> rkn
rkmek rkmek,I, 155
rktmek rktmek I, 263, 264
rmek flemek; rmek,'havlamakI, 55, 164, 337; III, 5
rek kire I, 121
rermek a$armak I, 289
rpek tyleri rpermi insan ve hayvanI,103
rpekmek
(ty) rpermek. I, 229, 230 bkz> orpatmak, rpemek, rpermek, rpemek rpermek (ty)
rpermek I, 217 bkz> orpatmak, rpemek, rpekmek, rpemek rpemek birbirine kar#
kabarmak, I, 229, 230 bkz> orpatmak, rpemek, rpekmek, rpermek
rlgen her zaman ien, kabaran I, 158
rlmek imek, kabarmak, flenmek, iirilmek I, 195
r
ak olan nesne, ak, beyaz, genlerin t #rnaklar# zerinde bulunan akl #k I, 134, 330,382;II, 12
bkz> ak, r t#rgak r; t#rnak beyazl#$#. I, 134
r karak gz ak#, I, 382
r ku akdo$an I, 331
rmek flemekte yard#m ve yar# etmek I, 183
ske(n-t)e kuru zm I, 159
snemek benzemek I, 288; II, 223; III, 147 bkz> usnatmak
stek stelik, ziyadelik.I, 120
stelmek artmak, o$almak, art#r#lmak.I, 246
stem e$erlere, kemerin ba#na, tokalara ilenen alt#n ve gmI, 107 bkz> saxt
stermek stn gelmek iin yar# etmek; inkr etmek I, 221
stn stn I, 108 andan stn; ondan stnI, 108
sglemek hile ile kilit amak.I, 306 bkz>osuglamak
elmek arannak I, 197
elmek ufalanmak, II, 235 bkz> ualmak, uatmak, uwatmak, etmek
emek yer ve benzeri eyleri aramak zere emek III, 253
erig (ta) dz (kaya), I, 135 bkz> ye#rg
etmek arat#rmak.I, 211 bkz> eltmek
etmek ufalatmakI, 211 bkz> ualmak, uatmak, uwatmak, elmek
grmek rmek, k#k#rtmak; #sl#k almak I, 228 bkz> krmek
ik yemileri kavurarak bymekten al #koyan so$ukI, 72
iklemek mken yakalamakI, 306, 307
imek so$uktan mek II, 137; III, 254 bkz> mek
krmek rnnek, k#k#rtmak; #sl#k almak I, 228 bkz> grmek
krmek hat#rlamak I, 228, 229
krtmek hat#rlatmak.I, 229 bkz> krtrmek
krtrmek hat#rlatmak.I, 229 bkz> krtmek
mek mek, mek, toplanmak; delgi ile delmek,I, 166
trmek deldirmek, delik delmeyi emretmek, dar deli $i geniletmekI, 222
mek mek,I, 463 bkz> imek
tmek tmek, so$utmak iin so$u$a koymakI, 211
timek (k#l) tlemek III, 252
tmek (k#l) yakmak, tmekI, 171
trk hileci, tc adam,I, 101
tg kusma,I, 68 bkz> tk
tk t,I, 68
tk kusmaI, 68 bkz> tg
tlmek yanmak, (k#l) tlenmek,I, 193
t bir eit ocuk oyunu; bu oyunda utme, yutmaI, 60, 61 bkz> t
y ev, I, 81 bkz> ef, ev, ew, w, w
w evI, 81 bkz> ef, ev, ew, w, v
yk tepe gibi yksek olan yerlerI, 85
yk (yr)
sulu ve buna benzer yerlerde ayak bas#ld#$# zaman kaybolan ve aya$# #karmas# g olan
kumluk (yer)I, 85
ykmek (ayak) gmlmek, incinmek, burkulmakI, 268
z sa$#rI, 45 bkz> z z kii; sa$#r adam I, 45
ze
stnde, zerinde, zere, zerine, zerindeki .I, 44, 66, 149, 197, 219, 237, 241, 244, 258,
331, 343. 456, 461, 468, 469;II, 23, 72, 192, 249, 288, 303, 328, 331, 356; III, 131, 161
zelmek yorulmak, s#k#lmak, g ie dmekI, 196, 233
zitmek ok sylemekten kulak sa$#r (a$#r) olmak; sirke kpten ekili$inden dolay# s#zmak I, 209
zlenmek yemekte ya$ ste #kmak, kabarmak I, 258
zlnmek (ip) zlmek, kopmak I, 258
zlmek
zmek, kopmak; (kan, koca) ayr#lmak; alacakl# borludan iliilgi kesmek, I, 240 zmek (ip
ve benzeri eyleri) kesmek I, 165, 522
znemek kar;# koymak, sz dinlememekI, 288
zsemek koparmak 1510^6^I, 276, 277 bkz>uzsamak
ztrmek zdrmek, kopartmakI, 220
zklk kesilmeI, 152
zlgen daima zlenI, 158
zlmek zlmek, kesilmekI, 196
zm
zm. I, 75, 88, 180, 184, 282, 289. 353.360, 514;II, 16, 18, 104, 125. 186, 265;III, 8, 119,
201, 265, 331, 410
zmlenmek zmlenmek.I, 295
zmek
zm toplamakta yard#m ve yar#; etmek; ip ve bezeri eyleri kesmekte ve zmekte yard#m
ve yar# etmekI, 184
ztlemek birini pinti grn#ekI, 299
ztlk bir eyde pintilikI, 150
va
"vay" anlam#na sz syleyen veya emreden kimsenin emrini inkr yerine bir sz,III, 215
bkz> ya
ya "va" edat# gibi "vay" anlam#na inkr edat# III, 215 bkz> va
ya
ok, yay I, 280, 496, 500, 501;II, 7, 37, 5059, 61, 65, 66, 67, 68, 97, 98, 114, 134, 138,190,
198, 205; III, 16, 50, 59, 73, 78, 215, 219, 239, 318, 331, 370, 407, 409 ya bagr #; yay#n
orta yeri I, 360,
yaba ya ve #slak olan herhangi bir ;ey III, 24
yabaku yn ve yapa$# yoluntusu III, 36
yabaku bolmak bataki sa keelenmek III,36
yabakulak bayku III, 56 bkz> g, hi
yab! e$erin stne ve alt#na konan kee, e$er yast#$# III, 24
yab!tak #plak, egersiz III, 48, 177 bkz> yap#tak
yaanmak utanmak, ocunmak, s#k#lmak III, 83
yadag yayan, yaya III, 28 bkz> yadag
yad! yere yay#lm# olan az ey III, 372
yadag yaya, yayan I, 381 bkz> yadag
yadagl!k yayal#k, yaya yry III, 51
yad!gl!g yay#l#, yay#lm# III, 49, 50
yad!lmak yay#lmak, da$#lmak, ayr#lmakI, 442;III, 77, 148, 159, 192 bkz> yay#lmak
yad!m dek, yayg#, sergi. I, 15, 119; III, 19
yad!nmak yay#lmak. III, 83
yad!mak yaymakta yard#m ve yar#; etmek III, 70
yadl!mak da$#l#mak, yay#l#;mak III, 104, 105
yadmak demek, yaymak, sermek I, 15, 45; II, 313, 314; III, 434 bkz> yatmak
yadsamak yaymak ve da$#tmak istemek III, 305
yadturmak yayd#rmak, III, 93 bkz> yaturmak
yadturmak bir eyi boha veya benzeri iinde saklatmak III, 94 bkz> yatturmak, yittrmek
yafa kolgan dikeni III, 24 bkz> yava, yawa
yafa s#cak, kuytu (yer) III, 24, 27 bkz> yava,yawa
yafa yava, yumuak huylu III, 12 bkz> yawa
yafgu halktan olup hakandan iki derece aa$# bulunan kiiye verilen ungun III, 32
yaf!gu "k#z#lc#k" veya "gren" denen da$ yemi;l III, 48 bkz> yumuga
yafuz her eyin kts, fenas# III, 10 bkz> yawuz
yag
ya$, i yag#I,182, 208, 227, 326;II, 9, 89. 123, 149, 154. 188, 189. 190, 197, 198, 205. 210,
229, 231, 240, 245. 293, 305, 354; III, 63, 77, 119, 157,182. 223, 252, 307, 319, 392, 425,
426, 435 kara yag
yagak ceviz.I, 90, 267, 417;III, 8, 29
yagakl!g cevizliIII, 50
yagakl!k cevizlik, ceviz biten yerIII, 51
yagan fil III, 29 bkz> yaan, Yagan Tgin
yaganl!k filli olan, filci III, 50
yag!
dmn I, 41, 88. 168, 205, 206, 215, 234, 251, 273, 305. 336. 397, 441, 456, 496, 516,
517, 520, 522;II, 6, 10, 29, 74. 83, 116, 165, 204, 227, 228, 329; III, 24, 44, 134, 237, 271,
272. 301. 322, 328, 339, 395, 400, 420
yag!kmak dmanlamak III, 76
yag!lamak dmanl#k etmek, dmanla savamak, arpimak III, 325, 328 bkz'
yag!lmak ya$d#r#lmak.III, 79
yag(!)r
at, kat#r ve eek gibi hayvanlar#n s#r-t#nda semer, eger ve yk vurmas#ndan meydana gelen
yara, yag#rI, 58, 370;III, 9
yag!rlamak ya$#r# sa$altmak, iyi etmekIII, 342
yag!rlanmak ya$#rlanmak, ya$#r# o$almak, ya$#rdan ka#nmakIII, 113, 114
yag!rl!g ya$#rl#, s#rt# yaral#II, 9;III, 9, 49
yag! putlara kesilen kurbanIII, 10
yag!tgan her za#pan ya$d#ranIII, 53
yag!tgan her zaman d;manl#k edenIII, 53
yag!tmak ya$d#rmakII, 316
yag!tmak dmanl#k etmek, III, 53 bkz> yag#lamak, yagumak
yag!z ya$#z, k#z#l ile kara aras# renk III, 10
yagku ya$murluk III, 25, 227 bkz> yaku
yaglamak ya$lamak III, 308, 319
yaglanmak ya$lanmak III, 111
yaglatmak ya$latmak II, 355
yagl!g ya$l# I, 70; II, 309; III, 121, 156, 306. 392
yagmak ya$mak,I, 139, 376, 457, 494;II,122; III, 60, 61
Yagmalanmak Ya$ma k#l#$#na girmek, onlar#n huyu ile huylanmak III, 203
yagmur
ya$mur. I, 16, 272, 354; Il, 28, 122,175, 316, 352; III, 38, 39, 53, 79, 93, 95, 380, 436 bkz>
yamgur
yagmur!l ya$muru ok olan (yer) III, 56
yagr!mak ya$#r olmak, I, 104 yagr#nlamak yarn#na, s#rta, vurmak III, 343 bkz> yar#nlamak yagr#tmak
yagru evre, yak#^l#k. III, 13 bkz> yakru
yagsamak ya$ istemek. III, 305, 306 bkz> yags#mak
yags!mak ya$ tad#n# almak, III, 305, 306 bkz> yagsamak
yagturmak ya$d#rmak III, 95
yaguk
yak#n, 1113101.I, 433;III, 23, 29, 76, 255 yak yaguk; (115101^1-.III, 29 yaguk yr; yak #n
yerIII, 29
yagumak yaklamakII, 148; III, 89 bkz> yagumak
yagumak dmanl#k etmek II, 90 bkz> yag#lamak, yag#tmak
yagumak birbirine yakla;mak III, 73 bkz> yagumak
yagutgan daima yaklat#ran III, 52
yagutmak yaklat#rn-#ak. II, 316
yag gri susam I, 54
yah "evet, peki" anlam#na bir kelime III, 118 bkz> yeh
yaxs!nmak kollar#n# yenlerine sokmadan, belini iliklemeden, elbiseyi e $inine (s#rt#na) almak, III, 109
yah! iyi; gzel, her eyin gzeli I, 64; III, 32
yak anak ve kap bula#$# III, 4 bkz> yak yuk, yok, yok yak, yuk, yuk yak
yaka yaka, elbise yakas#I, 189, 253; III, 24, 307
yak!g (ikinlik ve benzeri eylere yak#lan) yak# I, 407;III, 13, 62, 74, 96
yak!lmak dokunulmak, yakla#lmak III, 81
yak!n yak#n. III, 22, 23
yak!mak
yaklamak, dokunmak, yak#na gelmek; yak# yakmakta yard#m etmek I, 170, 383; II, 103; III,
74
yak! yuk! (er) alak gnll ve yaltaklan#c# (adam) III, 25
yakmak yaklamak, dokunmak; yakmakI, 456;II, 69;III, 22, 62, 63
yakr! ya$, i ya$#, ya$l# 11.105; III, 31, 32, 204; 306
yakr!kan f#nd#k bykl$nde k#rm#z# meyvesi olan bir bitkiIII, 56
yakr!kan buz ya$#III, 56
yakr!lanmak ya$lanmakIII, 203, 204
yakru evre, yak#nltk.III, 31 bkz> yagru
yakturmak dokundurmak; (yak#) yakt#rmak; (ate) yakt#rmak II, 96
yaku ya$murluk. III, 25, 226 bkz> yagku
yakurmak yaklatirmak III, 68
yakurmak s#k s#k solumak, yksek bir solumaya tutulmak, III, 68
yak yuk kaptaki 611^. III, 143, 160 bkz> yak, yok, yok yak, yuk, yuk yok
yal at yelesiIII, 13, 160 bkz> yal #g, y#l
yala thmet, itham, birl hakk#nda kt san#da bulunma. III, 25, 82
yala! insan# her eyde arabuk sulu gibi gren, itham eden, III, 36
yala! (yuga) bir eit ince katmerli (ekmek, yufka) III, 25, 35
yalafar insanlar aras#nda eli, hakan#n gnderdi$i eli II, 288; III. 47
yalalmak thmetlenmek, itham edilmek,III,82
yalamak thmetlennekIII, 89
yalava eli, peygamberI, 66, 83, 97;III, 47, 266, 438 bkz> yalawa
yalawa eli, peygamberI, 83;III, 47 bkz>yalava
yalb! yass#, enli, derinli$l olmayanIII, 30
yaldramak az ##mak, az parlamakIII, 437 bkz> yaldr#mak
yaldr!mak az ##mak, az parlamakIII, 437 bkz> yaldramak
yaldr(!-u)k cill#, parlak, sslIII, 432 bkz> yoldruk, yuldruk
yalfatmak yalatmakII, 354 bkz> yalgatmak
yalgamak yalamak.I, 253;III, 306, 307 bkz> yalwamak
yalgan yalanIII, 37
yalgandurmak yalanlamakIII, 116
yalganmak yalanmak III, 109, 110
yalgamak yalamak III, 103
yalgatmak yalatmak ve yutturmak. II, 354 bkz> yalfatmak
yalg!l yelesi ak, ak yeleli III, 228
yalgu ahmak, beyinslz adam III, 33
yal!g at yelesi; ibik; e$er ka#, II, 327; III, 13, 14 bkz> yal, y#l
yal!glanmak horoz #biklenmek; at yelelenmek III, 114
yal!m sarp, dik, yal#n, III, 19, 20
yal!man da$#n#k ekilde yap#lan apulIII, 38 bkz> ylimen
yal!n alevIII, 23
yal!nga (a) tad#, tuzu, ya$# olmayan yemek, III, 433 bkz> y#l#nga
yal!ndak #plak,III, 51
yal!nmak soyunmak III, 85
yal! #plak, k#ndan #km# veya k#n#ndan #kar#lm# III, 373
yal!uk insan I, 44, 195, 230, 395;II, 303, 315, 335; III, 65, 141, 222, 262, 384, 385 bkz> yaluk
yal!ulamak iple, sal#ncakla, oynamak, III, 411 bkz> yalu
yal!mak thmetlemek, itham etmek III, 75 bkz> y#l#mak
yalkmak kanmak, b#kmak, ya$l# yemekten b#kmak III, 435, 447
yalma kaftan, kal#n kaftan, ya$murluk. III, 34
yalmak yal#nmak, alevlenmek; (yara) iltihaplanmak; gne yz yal#yarak al#p karartmak- III, 63
yalmak yanmak III, 65 bkz> yandurmak, yanmak, yundurmak, yunmak
yalu cariyelerin oynad#$# bir oyun, sal#ncak oyunu III, 380 bkz> yalulamak
yaluk
insan kii, insanlara verilen genel ad, dem; dem atam#zI, 44, 195, 230, 395; II, 303, 315,
335;III, 65, 141, 222, 262, 384, 385 bkz> yal #uk
yaluk cariye III, 385
yalus yaln#z, kimsesiz. I, 333; II, 133, 384
yalpatmak (ot, saman ve yem) #slatmak, II, 351, 352 bkz> yelpetmek, ylpetmek
yalratmak parlatmak, yalab#tmak. II, 353 bkz> yalr#tmak, yolratmak, yolr#tmak
yalr!tmak parlatmak, yalab#tmak II, 353 bkz> yalratmak, yolratmak, yolr #tmak
yalt yal#n, sert III, 7
yaltga bir eyle alay etme III, 432 bkz> yoltga, yultga
yaltga k!lmak alay etmek, maskanaya almak, III, 432
yalturmak atei alevlendirmek III, 97
yalu taylar# ba$lamak iin kullan#lan ip, rk, III, 26
yalwamak yalamak, III, 307 bkz> yalgamak
yalwanmak dilini #karmak, dili a$#z iinde dolat#rmak. III, 110
yalwarmak yalvarmak, dile$inin yap#lmas#n# istemek I. 494, 498;III, 99, 100
yalw! by, sihir. III, 33, 359 bkz> yelwi
yalw!! byc, sihirbaz III, 33
yalw!rmak yelpimek, III, 100 bkz> ylvirmek
yam r p, pislik, apak, gze ve ba;ka yere kaan r p III, 5, 160
yamag yama II, 21; III, 28
yamagl!g yamal#, yamas# olan III, 49
yamagl!k yamal#k, yama olmak zere haz#lanm# .III, 51
yamagu yamanmas# gerekli III, 36
yamalmak yamanmak. III, 82
yamamak yan#annakIII, 91
yaman kt, her eyin ktsIII, 30 yamanig; yaman hastallk, miskinlik hastal #$#III, 30
yamanmak kendi kendine yamamakIII, 85
yamamak yamamakta yard#m ve yar# etmek, III, 75
yamamak
tembelli$inden yere yap#;#p kalmak, buyurulan i i yapmaktan ekinmek III, 189 bkz>
may#mak
yamata
ya$l# tavuk veya ya$l# et k#zart#laca$# zaman ya$#n d#ar# s#zmamas# iln iine sar#lan
kaday#f hamuru gibi ince bir hamur I, 445
yamdu kas#k III, 31
yamgur ya$mur, III, 38 bkz> yagmur
yam!z kas#$#n iki taraf#, kalan#n # yandan ular#.III, 10
yamlamak silmek, sprmek III, 84, 310
yamlan bir eit s#an, geme,III, 37
yamlamak sprmekte yard#m etmek,III, 105
yamlatmak s#iprtmek. II, 356
yaml!g (kz) ierisine r p kam# olan (gz) III, 42
yamramak kuzular analar# ile kar#mak. III, 102, 103
yamu fiilin anlam#nda pekitme yapan bir edat, III, 236 bkz> yanu
yamurgan her zaman damlayan, kanayan I, 524 bkz> tamurgan
yamurmak damlamak; kanamak. II, 85 bkz> tamurmak
yamurmak tomruk yapmak, kesrnek, III, 69 bkz> tomurmak, yemrmek
yan yan II, 19
yan uca kemi$i, uca keml$inin ba# III, 160
yana
gene, yine, tekrar, ikinci defa olarak; geri dnme bildiren edatI, 60, 119, 144, 441, 472,
508;II, 285;III, 6, 26, 170
yan!k torba, kese,II, 250 bkz> yanuk
yan!lmak incinmek, ezilmekI, 188;II, 287; III,107
yanuk torba, kese (para-ttn). II, 6; III, 45 bkz> yan#k
yandak eker havadan i$ gibi yagan kudret helvas# III, 44
yandak tiken geven dikeni III, 44
yand!k soysuz, III, 44
yandru tekrar, III, 406
yandrumak dndrmek; kusmak; korkutmak III, 98, 99 bkz> yalmak, yanmak, yundurmak, yunmak
yan!g kusma; korkutma, tehdit III, 14
yanl!k oban antas# III, 45
yanmak
dnmek, dndrmek; korkutmak,tehdit etmek; kusmak; yanrnak III, 14, 64, 65, 98 bkz>
yalmak, yandurmak, yundurmak, yunmak
yanu fiilin sonuna gelip anlam#nda pekitme yapan bir edat III, 236 bkz> yamu
yanulmak ele srtlerek bilenmek III, 82
yanumak bilemek, el zerlnde k#la$#lamak III, 91
yanut kar#l#k, bedel, #vaz, cevap III, 8, 28
yanutmak biIetmek, bileme$i veya el zerlnde k#la$#lamay# emretmek, II, 317 bkz>y#t#tmak
ya bir eyin merkezi; kal#b#. III, 361
yaa herhangi bir #rma$#n, bir yan#, geesi.III, 369
yaak yan, taraf I, 241, 434
yaak a$z#n iki yan#nda dilerin oturdu$u kemik; kap# s$esi; her eyin yan#, III, 376
yaalduruk kukuleta, bal#k, kepenek arkas#na dikilen blr kee paras#, III, 389
yaan alaca karga, yaln#z ba# ak olan kargaIII, 240, 376
yaan fiL II, 210; III, 295, 376 bkz> yagan,
ya! yeni I, 376; III, 369 bkz> yengi
ya!la yeniden, tekrar, ikinci defa III, 381
ya!lamak yenilemek. III, 407
ya!lgan her zaman yan#lan, unutan III, 388
ya!lmak yan#lmak III, 59, 380
yaku sesin geri gelmesi, yank#, aksi savt, aksi seda III, 379, 380
yakulamak ses vermek, yank#lamak, ses gelmek, III, 410, 411
yakurmak ses duymu gibi sa$#na soluna bakmak, III, 400
yaluk ite, szde ve benzeri eylerde ve yerlerde yap#lan yanl#l#k III, 385
yarak da$ k#vr#m# ve bkntsIII, 384
yaramak saklanmas# gerekenl a#$a vurmak, sylemekIII, 404 bkz> yazatmak
yaak yanak, gevezeI, 467;III, 384
yaatmak bir klmsenin ba;#n# ok szle, yanakl#kla a$r#tmakII, 359
yazatmak saklanmas# gerekeni syletmek, ikrar ettirmekII, 359 bkz> yaramak
yap de$irmi olan herhangi bir eyIII, 3 yap yarmak; de$irmi para, sa$ para,III, 3
yap yapa$#III, 3 yung yap; yn yapa$#III, 3
yap hile, alIII, 142, 159 bkz> al, yup
yapan yavan otu III, 37 bkz> yawan
yap!nmak
yap#t#r#lmak III, 108 bkz> yapunmak, yapurmak, yapunmak, yapurmak, yawunmak,
yawurmak
yapunmak
yap#;t#r#lmak,III, 108 bkz> yap#nmak, yapurmak, yapunmak, yapurmak, yawunmak,
yawurmak
yapurmak
yap#t#rmakIII, 97, 98 bkz>yap#nmak, yapunmak, yapunmak, yapurmak, yawunmak,
yawurmak
yapgak ku avlanan blr eit tuzakIII, 42
yapgu eek ve benzeri hayvanlar# srmekte kullan#lan de$nek,III, 39
yapgut yn veya k#l d!dintilerl doldurulmu minder ve benzerl eylerIII, 38
yap!gl!k kapal#, kapanm#;III, 49
yap!nmak rtnmek, kendl ba#na kapamakIII, 82, 83
yap!mak yapimak IH, 70 bkz> yapumak
yap!tak #plak, e$ersizIII, 177 bkz> yab#tak
yapmak rtmek, kapamak; kurmak, yapmak, I, 348, 374; III, 33, 57
yapratmak at, blr ;eyden korktu$u veya bir eye tekme ataca$# zaman kula$#n# dikmekII, 352
yapr! dz ve enli (yer); sark#k (kulak), III, 31
yaprulmak yap#mak; y#pranmak III, 107
yaprumak yer dzlennekte yard#m etmek, III, 101
yapsamak (rtmek, kapamak, yapmak) istemek I, 463; II, 172; III, 304
yapunmak
yap#;tir#lmak III, 109 bkz> yap#nmak, yapunmak, yapurmak, yapurmak, yawunmak,
yawurmak
yapurmak
yap#t#rmak III, 99 bkz> yap#nmak, yapunmak, yapurmak, yapunmak, yawunmak,
yawurmak
yapta
ya$mur ve karda obanlar#n giydi$i kk bir kepenek, kebe III, 38 yapturmak kapatmak;
yapt#rmak III, 93 yapulmak kapanmak, rtulmek III, 76
yapurgak yaprak (aga, bjtki, kltap)III, 51
yapurgan
daima gizleyen, saklayanIII, 53 yapurmak parlatmak, sprtmek; gizlemekIII, 67
yapurtmak
yapugak dikenli bir ot, pitrak; her sylenen i e kar#an kimse 1)1, 51 bkz> koru
yapugan daima yap#an, yap#kanIII, 53
yapumak yap#makIII, 53 bkz> yap#mak
yap yup
hile, al ("yup" kelimesi yaln#z kullan#lmaz, her zaman "yap" ile birlikte gelir)III, 142, 159,
328
yap yup k!lmak hile k#lmak, al etmekIII, 159 bkz> yub#lamak, yuplamak
yar yar, sular#n at#$# uurum I, 375; III, 34, 142, 152, 355
yar salyaII, 81; III, 3
yarag yar#k, gedikIII, 294
yarag f#rsat, imkn, tavI, 300;II, 90, 234; III, 13,28, 355
yaragl!g mmkn .III, 49
yaragl!g z#rhl#, cebeliIII, 49
yaramak yaramak, uygun gelmek, yaramak III, 38, 87 yol yaras#n
yaramak yarmakII, 356
yaramak kar# koymak, uzaklamakIII, 422 bkz> y#ramak
yarams!nmak dalkavukluk etmek,II, 263
yaranmak yaranmak, yaltakl#k etmek; koakta koturularak al#t#r#lmak,I, 394;III, 20, 83
yaramak uyumak, anlamak, yaramakII, 105;III, 11. 71, 72
yaratgan yaratan III, 52
yaratmak yaratmak, oranlamak, oranlay#p yapmak, kendinden uydurmak I, 330; II, 315
yar!gsamak yarl#ganmak istemek III, 333
yar!k oyluklar#n enetlere bititi$i yer, oyluk kemikleri ba# III, 15
yar!k z#rh, z#rh ve kalkana verilen genel ad, III, 15,158, 217 say yar #k; demirggslk. III, 15,
158
yar!klanmak z#rhlanmak III, 114, 115
yar!klamak z#rh ndl koyarak bahse girmek, II, 258
yar!lmak yar#lmak, yirilmek, a#lmakI, 119; III, 15, 77, 78
yar!m yar#m, bir eyin yar#s#, herhangi bir eyin ikiye ayr#lm# olan paralardan her birisi III, 19
yar!mlamak yar#lamak III, 343
yar!mlanmak yar#mlanmak. III, 115
yar!n yar#n II, 250
yar!n krek kemigi, igin keml $l III, 21
yar!ndak kay#;, s#r#m, Trk s#r#m# II, 23, 108, 175, 262; III, 51
yar!nlamak yarn#na, s#rta vurmakIII, 343 bkz> yagr#nlamak
yar!nmak kendi kendine yarmak, yar#nmak III, 83, 84
yar!sa yarasaIII, 433 bkz> aya yersgil
yar! yar#;, at yariiII, 191; III, 10
yar! iki adam aras#nda mal lemeIII, 10
yar!mak yar#mak, yari etmek, at yarii yapmak; yar# yar#ya lemek I, 367, 474; II, 226;III, 10, 72
yarlamak tkrmek III, 308 bkz> yars#tmak, yarsudmak
yarl!g emir, hakan#n mektubu, ferman#, buyru$uI, 87;III, 42
yarl!g fakir, yoksul, ac#nan, yarl#ganm#.I, 93;III, 42
yarma uzunlamas#na yar#lan herhangi bir ;ey III, 34
yarmak
yarmak, bir eyl keserek zorla yarmak, paralamak; yere s#n#r izmek,I, 399, 437;III, 33, 57.
58
yarmak
paraI, 20. 22. 35, 75, 130, 131, 142,143, 168, 175, 180, 214, 219, 223, 242, 281, 297, 298,
303, 321, 322, 334. 341. 377. 397,398, 402;II, 22, 39, 41, 44, 51, 62, 66, 67, 78, 92. 122,
127, 131, 103, 229, 237. 249, 250, 260;III, 3. 43. 67. 80, 84. 94, 121
yarmakan arma$anI, 140 bkz> amu, armagan
yarmaklanmak para sahibi olmak II, 279;III, 116
yarmanmak t#rmanmak.III, 111
yarma iri gdlm bulgur ve buna benzer eylerIII, 40 yarma un; ince un,III, 40
yarma (yuga) blr eit katmerIII, 34
yarp sa$lamIII, 6
yarp insan sevinince yzne gelen parlakl #k, yalab#kl#kIII, 6
yarpadmak iyilemek, aya$a kalkmak, serpilip bymekII, 351 bkz> yarpatmak
yarpatmak iyilemek, aya$a kalkmak; serpilip bymek,II, 351 bkz> yarpadmak
yarpuz gzel kokulu b!r ot, k#r nanesl, Majoran,III, 39
yarpuz y#lan yiyen bir hayvan, firavun s#an#,ichneumonIII, 39, 40
yarsgag dagda ve baka yerde aya$#n kayabilecegl yerIII, 433
yars!kmak birbirinden ayr# d;mek,III, 105. 106
yars!mak murdar bulmak ve i$renmek, III,305
yars!n!g murdar, pis i$ren III, 56
yars!tmak tiksindirmek II, 353 bkz> yorlamak, yars$umak
yarsudmak tiksindi$i ey yznden tkrmek II, 353 bkz> yarlamak, yars #tmak
yar! bir eyi yar#ya blen kimse; bir ;eyin yar #s#, yar# yar#ya ortakIII, 32
yar!m bir yar#l#k yerIII, 47
yart su iilen bardak,I, 341 bkz> bart
yart!m ayr#lmi III, 46
yartmak para III, 432 bkz> yarmak
yartu yonga, tala, III, 30
yartu zerine bir ey yaz#lan levha, tahta III, 30
yarturmak yard#rmak III, 94, 95
yart yurt tutmak ans#z#n her yandan yakalanmak I, 341 bkz> bart burt tutmak
yaruk yerde, duvarda, da$da, s#rada ve benzer eylerde yar#k III, 15
yaruk ##k, ayd#nl#k, parlakI, 46, 96;III, 15, 194 yapyaruk; ok ayd #nl#k. III, 15
yarukluk nur, ##k, ayd#nl#k; rahatl#k II, 316; III, 51. 194
yaruk ylim bal#k tutkal# III, 20 bkz> yaru ylim
yaruk yulduz! tan y#ld#z# I, 96
yarumak ##mak I, 96; III, 86, 87, 89
yarumak yaumak keyiflenmek. sevinmek III, 89
yarutgan her zaman ayd#nlatan III, 52
yarutmak ayd#nlatmak III, 52
yaru ylim bal#k tutkal# III, 24 bkz> yaruk ylim
yas zarar, 2iyan III, 159
yas lm, helk III, 159
yasga yast#ga, hamur tahtas# III, 38 bkz> yas# y#ga
yasgamak tokatlamak ve bunda yard#m ve yar# etmek II, 220 bkz> tasgamak, tasgamak
yas! yass#, enli III, 24 bkz> yasul
yas! yass# ve uzun temren, III, 8
yas!gl!g gedeleli III, 50
yas!k gedele III, 16 bkz> kurman
yas!lamak yass#lamak, yaymak; sz a#k,geni ve kinayesiz sylemek III, 328
yas!lmak da$#lmak; terk olunmak, b#rak#lmak III, 78, 79
yas!man su boaltil#rken bo$az# "g#r g#r" eden testi, III, 38
yas! y!ga yast#ga, hamur tahtas# III, 38 bkz> yasga
yasmak da$#t#p yaymak, zmek III, 59, 60
yastalmak dayanm# olmak; amac#n bir yan#na ilmek III, 107
yastamak yast#k dayamak, yaslanmak; sz dokundurmak III, 302, 303, 320
yastuk yast#k, III, 43, 107, 302, 320
yasul yass#, yayvan, yass# ve engln olan her yer III, 18, 19 bkz> yas#
ya
ya, taze nesne, zerzevat, sebze, yeillik; ya (gzden gelen); ya (insan#n yaad#$#).I,
316; II, 109, 172. 228, 232; III, 4, 47, 83, 84,159,433 ya ot
yaagu yaama$a hakl# III, 36
yaamak yaamak III, 89
yaaurmak (gz) yaarmak, yal# olmakIII, 407
yaarmak yeermek II, 79; III, 18, 68
yaartmak ye;ertmek III, 436
ya!kmak (gz) yalanmak, kamamakIII, 76
ya!l yeil. I, 41, 330, 394, 395; III, 19. 20,143, 162 yapya #l
ya!l yuul yeil meil III, 19
ya!n imek,I, 236;II, 356;III, 22, 310, 319
ya!nl!g imekli III, 50
yalamak ya ot yemek III, 308
yal!g yal#, gen olmayan III, 42
yal!g yal#, ya# olan (gz) III, 42
yamak gizlemek, saklamak I, 425; III, 60, 208
yanamak imek akmak, parlamak I, 236; III, 310, 319
yanatmak imek akt#rmak, parlatmakII, 356
yaru gizliIII, 31
yarumak gizlemekte birlefmek III, 101
yasamak gizlemek istemekIII, 305
yauk demir bal#k, tulgaI, 67 bkz> auk,y##kl#g
yaumak keylflenmek, sevinmek,III, 89
yaurgan her zaman gizleyenIII, 53
yaurmak rtmek, rtlmek, gizIemek.II,79;III, 68
yaut gizliII, 228;III, 8 bkz> bekt
yat yabanc#-I,433;III, 43, 148, 159 bkz> baz
yat
talarla yagmur ve rzgr iin yap#lan kaml#k, yadata# ile yap#lan bir trl kaml#k, khinlik.
III, 3, 159
yat baz yabanc# III, 148, 159
yat! ;aman III, 307
yatgak hakan#n ve lkenin koruyucusu, muhaf #z# III, 42
yatgamak yat#mak, birlikte yatmak. III, 103
yatgauk bir yerde bakas# ile yatan III, 55
yatgauk ogr! yats#, yatma 2aman#. III, 55
yatgurmak yat#rmak, uyutmak III, 99
yat!g uyku; yat#lacak yer III, 12 bkz> yat #k
yat!k uyku; yatacak yer III, 15 bkz> yat #g
yat!kmak yabanc#lamak, yadlamakIII, 76
yatlamak yada ta# ile afsun yapmak; yabanc# saymakIII, 307, 308
yatlatmak yada ta# ile okutmakII, 355
yatmak yatmakI, 36, 233, 243, 386;II, 313; III, 42, 378
yatmak yaymak, sermek, II, 313 bkz> yadmak
yatsamak yatmak vey uyumak istemek III,304
yatturmak yayd#rmakIII, 93, 94 bkz> yadturmak, yittrmek
yatuk at#lan, unutulan her ey; tembel; ehirlerden #kmayan bir k#s#m O$uzlarIII,14
yatuk iki cins iplikten (eri i ynden, argac# pamuktan) dokunan bir dokuma III, 14
yaturmak yayd#rmak, III, 93 bkz> yadturmak
yava kolgan dikeni; hint ayvas#; suyu tutmaca renk veren bir bitki I, 84;III, 26 bkz> yafa, yawa
yava s#cak, kuytu (yer)III, 27 bkz> yafa, yawa
yawa kolgan dikeni; hint ayvas#; suyu tutmaca renk veren bir bitki I, 84;III, 27 bkz> yafa, yava
yawa s#cak, kuytu (yer),III, 27 bkz> yafa, yava
yawalmak yavalamak,I, 397
yawa ; yava, yumuak huyluIII, 10, 11 bkz> yafa
yawalanmak yavalanmak, dleklemek, yumuak huylu olmak III, 114
yawan yavan 0111.III, 37 bkz> yapan
yawunmak
yap#t#r#lmakIII, 109 bkz> yap#nmak, yapunmak, yapurmak, yapunmak, yapurmak,
yawurmak
yawurmak
yap#t#mak. III, 98 bkz> yap#nmak, yapunmak, yapurmak, yapunmak, yap##rmak,
yawurmak
yawgan yavan. III, 37
yawganlanmak yavan bulmak III, 116, 117
yawlak
kt, fena, de$ersiz, yavuz, d;kn, her eyin kts I, 177, 432, 516, 519;II, 74, 204;III,
43, 44, 133 yawlak ki i
yawramak digrek, sert, kati olmak, III, 278 bkz> t #gdamak, t#gramak
yawr!mak hali ktlemek, yoksulluk veya hastal #k yznden ar#klamak III, 304
yawr!tmak ktletmek, zay#flatmak, ar#klatmak, I, 139; II, 352, 353
yawsamak gnl almak istemek, III, 306 bkz> ywsemek
yawug sel suyunun yksekten yuvarlad#$# kaya paras# III, 13
yawuz kt, fenaI, 84, 85, 103, 227, 248. 439, 483 bkz> yafuz
yawuzlamak kt bulmakIII, 342
yawuzlanmak kt bulmakIII, 114
yay ilkbahar, yaz, I, 13. 82, 96, 170, 463; II, 97; III, 160, 161, 188
yaya insan#n kuyruk sokumu blgesl, k## (yaln#z insanlarda) III, 26, 170
yaygaru yaza do$ru, III, 278
yayguk k#sra$#n meme ular#, III, 27 bkz> yazguk
yay!g huyu dnek III, 23 bkz> yay#k
yay!k huyu dnek III, 23 bkz> yay#g
yay!kmak yaz olmak, baharla;mak III, 191
yay!lgan
yay#lan, durmayan III, 55 yay#lgan kii; bir kararda durmayan, bir i te sebat etmeyen
kimse III, 55
yay!lmak #rgalanmak, yay#lmak, sal#nmak I, 412; III, 108, 191,192bkz>yad#lmak,yaz#lmak
yay!nmak kendi kend#ne yaymak III, 86
yaykalmak alkanrnak; her ;eye gnl meyil gstermek III, 108
yaylag yayla, yaylak, yazlanan yer, I, 13, 214; II, 355; III, 47, 265
yaylamak yaylamak III, 311
yaylatmak yaylatmak. II, 357
yaymak alkamak, k#m#ldatmak, sallamak, meyletmek, meylettirmek III, 245, 246, 247
yaysamak haset etmek, ekememek,I, 155
yayturmak #rpt#rmak, k#m#ldatmak.III, 100
yaz ilk yaz, yaz II, 172, 285; III, 159, 285
yazak otlak,III, 16
yazamak yazlamak, yaz# geirmek III, 88
yazguk k#sra$#n meme ulan III, 28 bkz> yayguk
yaz!
k#r, ova, yaz#, bo ve a#k yer, boluk,a#kl#k, alanI, 94, 135, 329, 447; III,II, 24,255 yaz#k#
yaz#c#, h#s#mlar aras#nda mektup getirip gtren eli III, 55
yaz!gl!g zlm, ba$#ndan zlm III,49, 50 bkz> yazuk
yaz!kmak yaz olmak III, 76 bkz> yay#kmak
yaz!lmak
a#lmak, yay#lmak; yalab#mak, gzellemek; zlmekI, 195, 233, 409; II, 285; III, 6,
78,112 bkz> yad#lmak, yay#lmak
yaz!nmak kendi kendine zmek, znmek, zlmek III. 84, 112
yaz!mak (zmekte ve yaydan kirl i #karmakta) yard#m ve yar# etmek, III, 73
yazlatmak yazlatmak, yaz# geirtmek, yaylatmakII, 355
yazl!nmak zlmekIII, 110, 112, 228
yazl!mak zlmek III, 105
yazmak amak, yan#lmak; zmek; yazmak I, 92; II, 20; IIl, 59, 111
yazmas amayan, yan#lmayan III, 59, 379
yazok et past#rma III, 16,
yazsamak zmek istemek, III, 305
yazturmak zdrmek; yan#ltmak III, 95
yazuk boanm#, ba$#ndan zlm; III, 16bkz> yaz#gl#g
yazuk gnah, su I, 16, 203, 220, 521; II, 75,135, 143, 169, 222, 261; III, 16
yazuklamak suu yznden yakalamakIII, 342, 343
yazuklug gnahl#,III, 50
yazuksuz gnahs#zI, 400;III, 16
yebe kumlu, batak III, 372
yeh evet III, 26, 118 bkz> yah
yeh m "tamam m#" anlam#na bir kelimeIII,26 bkz> ye m?
yek eytanI, 267;II, 236, 338;III, 156, 160
yel cin; cin arpmas# III, 144, 163
yelim
tutkal, kendisiyle ty ve tye benzer eyler yap#t#r#lan tutkal III, 20, 70, 99, 108bkz>
ylim,
yilim yelimlenmek tutkallanmak III, 115 bkz> ylimlenmek
yelkin yelici, koucu; misafir, yolcu, konukI 31; III, 33, 37, 288, 309 bkz> elkin, ylkin
yelnemek memesi dolup sarkmak III, 310, 319 bkz> ylnemek
yelpetmek (ot, saman ve yem) #slatmak, II, 351, 352 bkz> yalpatmak, ylpetmek
yelpetmek yelpazeletmek II, 352 bkz> ylpetmek
yelpirmek rzgr esmek, cin tutmu gibi sa$a sola sallanmak; nemlenmek, yeri #slatmakIII, 93
yelwi by, sihir, III, 33, 359 bkz> yalw#
yelwli byc, sihirbaz III, 33
yem baharat Itl, 5 ("yem" kellmesl yaln#z kullan#lmaz, "ot" ile birlikte gelir)
yeme
hep, btn, tamamiyle; yine, dahi, I, 47,106,144, 459; II, 75,118; III, 41, 278. 366. 435
yemek bu$day ta#nan kk uval III,48
yemek
yemek, yeylp telef etmek,I, 55, 66, 79, 88, 116, 318, 323, 342, 343, 504;II, 69,70. 311; III,
9, 16, 31, 67, 146, 159, 220, 222, 249
yemet evet I, 51;III, 8 bkz> emet, evet,ewet
yemi meyve,I, 251, 263 bkz> ymi
yemr ;mek a$a skmekte yard#m etmek III, 103
ye m
"bu sz kabul ettin mi? syledi $imi yapmak iin kafana koydun mu?" anlam#na bir
kelime.III, 26 bkz> yehm?
yemrgen dalma sken, koparan,III, 54
yemrmek kesmekIII, 54 bkz> tomurmak,
yamurmak yenimek #s#rmak, ktlemekIII, 303 bkz> tenmek, yenmek, yun #mak
yenmek
#s#rmak, yere vurup aya$#yle ezmek, dile #s#rarak paralar# birbirine katmak,
ktlemekIII, 303. 435 bkz> tenmek,yenimek, yun#mak
yenig ye$ni, hafifIII, 92 bkz> ynik
yenig do$urmak zere olan,III, 36
yenimek do$urmak (yaln#z kad#n iin),III,91, 92
yenitmek do$urtrnak II, 317
yee yenge III, 384
yeek heybe, boha III, 70 bkz> yetgek
yege yenge, byk kardein kar#s# III, 380
yei yenl I, 376;III, 369 bkz> yangi
yemek yenmek, alt etmekIII, 391
yermek s#ca$a so$uk kar#;tirarak #l#t#rmak, III, 400 bkz> yirmek
yer s#n, mezar III, 30
yerde hemeri. I, 407; III, 40
yer k!rt!! yeryz I, 461
yerk
tahtadan yap#lm# k#l# gibi uzunca,enli bir a$a paras#d#r, f#r#ndaki ekme$i evirmek iin
kullan#l#rI, 452
yermek
yirmek, yaf bir eyi demirle kesmeksizin uzunlamas#na yirmek, kolayca yarmakIII, 58 bkz>
y#rmak, yirmek
yer sagr!s! yeryz; yer yayg#s#I, 422
yertrmek yirdirmek.III, 95
yerk yirilmi, uzunlamas#na yirilmi ve gzelligi gitmi olan her ey, yirik, gedik III, 18 bkz> yirk
yeten ok at#lan tahta yay; at#mc# yay#, halla yay#III, 21 bkz> yete
yete yn at#l#p kabart#lan at#mc# yay# III, 372 bkz> yeten
yetgek heybe, boha III, 70, 77, 344 bkz> yerigek
yetigen "yedi kardeler" ad# verilen y#ld#z, III, 37, 40, 247 bkz> yetiken
yetiken "yedi kardeler" ad# verilen y#ld#z, III, 247 bkz> yetigen
yetilmek gdlmek, yedilmek. I, 106 bkz> ytilmek
yet(i)mek yetimek, erimek. III, 183 bkz
yetiz enli, enine geni ey III, 10
yetizlik genilik, bir eyin eni III, 52
yetmek yetimek, erimek II, 314 bkz> tmek, ytmek
yetmek yetmek, yede$inde gtrmek II, 314
yetmi kapanm#, iyilemi (yara) I, 245 bkz>btmi
yetrlmek eritirilmek; ilhak edilmek.III,107 bkz> ytrlmek
yetrm b#rak#lm#, sal#nm#III, 47
yetrm sa b#rak#lm#, sal#nm# saIII, 47 bkz> yett sa
yetrmek birbirine erimekte yard#m etmek III, 101 bkz> ytrmek
yetti say#da yedi III, 27 bkz> yti
yett askere imdat .II, 287
yett sa sonradan b#rak#lan sa,II, 287 bkz> yetrm sa
yewtilmek erimek; olg#^nlamak.III, 81, 356 bkz> y#g#lmak, yuwulmak
yezek asker ncs, III, 88 bkz> yizek
yezemek aramak zere dolamak, III, 88, 89
yezne byk k#z kardein kocas# III, 35
ydimek kenar dikmekte yard#m etmekIII, 70, 71 bkz> ydilmek, ydmek, yidmek
ydilmek dikilmek ve iine eya konulmak III, 77 bkz> ydi mek, ydmek, yidmek
ydmek
boha veya heybeyi toparlamak, ular #n# birletirmek III, 434 bkz> ydi mek, ydilmek,
yidmek
yg ye$, st, stn, daha lyl, lyl, hay#rl#I, 59, 337, 384;III, 43, 133, 144, 160
yl
yel, rzgr, esinti I, 95, 251. 319, 354;II, 4,154.192,229, 298; III, 93, 98, 108,144,161, 226,
247. 268, 360
yldirmek estirmek, smekIII, 98
ylim
tutkal, kendlsiyle ty ve tye benzer eyler yap#;t#r#lan tutkal, kseIII, 20, 70, 99, 108 bkz>
yelim, yilim
ylimen da$#n#k eklide yap#lan apulIII, 38 bkz> yal #man
ylimlemek yelek yap#t#rmak; yolu arat#rmak III, 343
ylimlenmek tutkallanmak,III, 115 bkz> yelimlenmek
ylin k#srak memesi, t#rnakl# hayvan memesiIII, 23
yli yeli ok olan, III, 373
ylkin yelic!, ko;ucu; mafir, 'yolcu, konukI, 31;III, 33, 37, 288, 309 bkz> elkin, yikin
ylmek komak,III, 64
ylmek (a, yemek) yenmek, yenilmekIII, 64, 185
ylnemek memesi dolup sarkmak III, 310, 319 bkz> yelnemek
ylpetmek (ot, saman ve yem) #slatmak, II, 351, 352 bkz> yalpatmak, yelpetmek
ylpetmek yelpazeletmek II, 352 bkz> yelpetmek
ylpik cin ve yel arpmas# III, 46
ylpinmek yele, cine arp#lmak, yel arpmak, cin arpmak; yelpazelenmek III, 108, 144
ylpimek
nem ekmek, nem almak, taneler yal#ktan yap#mak; yelpazelemekte yard#m etmek III,
100, 101
ylwirmek yelpimek III, 100 bkz> yalw#rmak
ym az#k, yemek, taam I, 468, 480; III, 144
ymi meyveI, 251, 263;II, 12, 95, 146, 254; III, 12 bkz> yemi
ymilenmek yemi;lenmek, yemi, meyve vermek, meyvelenmek.II, 269;III, 114, 197
ymsinmek yenneksizin yer gibl gri #n#nek. III, 109
ymen K#pak lkeslnde blten blr k#r yemii III, 37
ynik ye$ni, hafifIII, 18 bkz> yenig
yn giyen, elbise; yen.II, 109, 187, 233; III, 362
yr
yer, yeryz, toprak I, 15, 16, 33, 75, 97,107, 119, 139, 146, 147, 150, 164, 219. 234, 247,
265, 268,287.288,292,296.301,309,313,325. 361, 364. 416. 422, 423, 429, 438, 439,461,
465, 466, 468. 469, 488. 489, 494, 495, 496, 498, 509, 510, 517. 523, 525;I
yr kuma#n veya a$ac#n bir yz. III, 142
yre yre, evre III, 24 bkz> yre, yre
yretmek yerinmek, tembellik etmek II, 315, 316
yrg hakir, yerilmi.II, 29
yrmek yermek, be$enmemek, i$renmek,zemmetmek, hakir grmekI, 149, 419;III, 185
yrsinmek bir yeri yurt 001111110^III, 109
yti say#da yedi III, 227 bkz> yetti
ytik ilerinde becerikII, g i leri baaranIII, 18
ytilmek eriilmek, yetiilmek III, 77
ytilmek gdlmek, yedilmekI, 106 bkz>yetilmek
yt(i)mek yetimek, erimek .III, 183 bkz> yet(i)mek
ytmek yetimek, erimek I, 192, 421, 424; II, 274, 314; III, 406 bkz> tmek, yetmek
ytrlmek eritirilmek; ihkak edilmek III, 107 bkz> yetrlmek
ytrmek birbirine rimekte yard#m etmek III, 101 bkz> yetrmek
ytsemek yetieyazmak III, 304
ytsikmek eriilmek; ya;lanmak, kocal #p dknle;mek I, 21; III, 106
yysemek yemek istemek I, 20; III, 304
y!d!mak bir eyin paralar# birbiri iinde rmek, y#pramak. III, 70
y!d koku III, 48 bkz> yid
y!d!g kt kokan her ey, III, 12
y!d!gl!k kokmuluk, y#pranm#l#k III, 51
y!d!g ot zerlik otu, III, 12 bkz> eldrk, ilrk, yzerk
y!d!mak kt, fena kokmak, bozulmak III, 86, 260
y!dlamak koklamak, III, 308
y!dlanmak kokmak, bozulmak III, 110
y!dlamak koklamak III, 104
y!ga
a$a, a$a paras#; erkegin erkeklik ayg#t#; fersah (eskl bir yer ls) I, 14, 18, 152, 174,
198, 219, 244, 249, 251, 254, 260, 263, 271, 283, 290, 294, 297, 312, 319, 439, 485, 502,
503, 505, 511; 11.II, 20, 24, 29, 37, 69, 70, 80, 85, 91, 101, 122, 1
y!galanmak a$alanmak III, 113
y!gal!k a$al#k, a$al# olan yer, kereste bulunan yer, III, 51
y!gda! y#$an, toplayan; engel olan, al #koyan III, 106
y!g!lgan daima y#$#lan III, 54
y!g!lmak toplanmak; eklnmek, ka#nnak III, 79, 80
y!g!lmak erimek, olgunlamak III, 81 bkz>yewlmek, yuwulmak
y!g!m y#$#lm#; III, 19 bkz> y#g#n
y!g!n y#$#n, kme, y#$#lm#I, 15; III, 19, 22 bkz> y#g#m
y!g!nmak kendi kendine y#$#nmak III, 84
y!g!mak y#$#mak, y#$makta yard#m ve yar# etmek III, 73
y!glamak a$lamak I, 272, 504;II, 232;III, 258, 309, 321 bkz> #glamak
y!glamak a$lamak III, 322 bkz> #glamak
y!glatmak a$latmak II, 355
y!gl!mak toplamak III, 105
y!gmak y#$mak, toplamak; bir eye engel olmak, al#koymak. I, 15, 399, 504; III, 61
y!gr!lmak ktlemek, bzlmek, titremek I, 248;III, 107, 108
y!gturmak y#gd#rmak; bir eyden al#koydurmak III, 95, 96
y!k!lgan daima y#k#lan, y#k#lgan III, 54
y!k!lmak y#k#lmakI, 348;III, 81, 82
y!k!mak y#kmakta yard#m etmek III, 74
y!kmak y#kmak, y#k#lmak I, 85, 343, 384;III, 20, 63
y!ksamak y#kmak istennek III, 306
y!kturmak y#kt#rmak III, 97
y!l y#l, sene I, 345, 346, 349, 447, 513; II, 118, 331; III, 5, 7, 69,76, 131, 162
y!l at yelesi III, 13 bkz> yal, yal #g
y!lan
y#lan I. 17, 228;II, 18; 20, 275, 279;III,29, 39, 367 nek y #lan; ejderhaIII, 155 ok y#lan;
kendini insan ve baka eyler zerine atan bir y#lanI, 37;III, 29 sogan y#lan; tulum gibi iri
bir y#lanI, 409
y!lan y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan biri ,I, 346;III, 30
y!ld!z a$ac#n kk, damar#,III, 40
y!ld!zlanmak kklenmek, bir yere yerlemek, soylanmakIII, 116
y!ld!zl!g kkl III, 40 tplilg
y!ld!zl!g asaletli, kkl, III, 40
y!lg!n #lg#n, #lg#n a$ac#, Tamariska III, 37
y!lg!nlanmak #lg#n a$ac#na sahip olmak, III, 117
y!l!g #l#k, s#cakla so$uk aras#, I, 31, 64; III, 14, 51 bkz> #l#g
y!l!mak #l#mak III, 91
y!l!nga (a) tad#, tuzu, ya$# olmayan yemek, III, 433 bkz> yal #nga
y!l!rmak #l#mak, az ##nmakI, 179; II, 283
y!l!mak #l#mak, #l#klamak III, 74, 75
y!l!mak birbirini thmetlemek, itham etmek III, 75 bkz> yal #mak
y!l!tmak s#tma tutmak, s#t#nadan vcudu #s#nmak; #l#tmak, II, 316, 317
y!lk!
hayvan, y#lk#, hayvan srs, drt ayakl # hayvanlara verilen genel ad I, 21, 91, 241, 257,
285, 330, 332, 412, 461, 481, 482;II, 96; III, 34, 76, 90, 104, 131, 178, 292, 300
y!m!rtga damars#z olan her trl yeillik; h#yar gibi gevek olan her nesne III, 433
y!n in III, 6 bkz> in, yin
y!nge ince III, 380 bkz> yinge
y!p
ip, tel kendisiyle at ba$lanan uzun rk I,158, 165, 178, 185, 213, 220, 236, 253, 302,414,
523, 524;II, 8, 9, 98, 120, 132, 180, 189,194, 207, 227, 236, 244, 330, 334, 354, 362; III, 3,
104, 255, 286, 388, 426, 428, 444
y!par misk I, 327;II, 4, 6, 122; III, 7, 28, 48, 96. 180, 308 bkz> yipar
y!parl!g misk kokan, miski, anberi olan III, 48, 50
y!plamak ip zerinde oynamak, cambazl #k etmek, III, 308
y!plamak iple k#l ald#rmak III, 307
y!plamak iple birbirinden k#l yolu;mak III, 104
y!platmak ipletmek, iple k#l yoldurmak II, 355
y!r koma, trk, hava, #r, musikide #rlama, gazel II, 14, 135;III, 3, 131, 143
y!ragu alg#c#, ark#c#, a$#r#c# III, 36
y!rak uzak, #rak I, 97, 309, 456; III, 28, 29
y!raklanmak uzak bulmak III, 115
y!rakl!k uzakl#k, #rakl#k III, 51
y!ramak uzakla;mak, #rak olnnakIII, 88, 366, 422 bkz> yaramak
y!ratmak uzaklatirmakII, 315
y!rlamak ark#, gazel sylemek, #rlamak III, 3, 308
y!rmak yirmekIII, 58 bkz> yermek, yirmek
y!rt!lmak y#rt#lmak.I, 41; III, 106, 107
y!rt!nmak y#rtar grnmek.III, 108
y!rt!mak y#rtmakta yard#m etmek,III, 101
y!rtmak y#rtmakI, 323, 341; III, 435
yi s#k#ma III, 4 bkz> yu
y! ini, yoku III, 4, 143 art
y! yoku ini III, 4
y! bolmak s#k#;mak III, 4
y!!g
ip; kay#tan rlm ba$; boyundurukkay##I, 126, 158, 165, 183, 196, 209, 276,427;II,
123, 216, 349; III. 13
y!!gl!g ipli, ipi olan III, 49
y!!kl!g tulgal#, tulga giymi; III, 50 bkz> auk,yauk
y!t!tmak biletmek II, 317 bkz> yanutmak
yi
s#k ve birbirine girmi; elbisenin yivi, diki i, diki, pabu diki;l; da$ yivi; di ve a$alar#n
birbirine gir#nesi.III, 25, 216, 229, 283 bkz> cigi, yigi
yii terziII, 3;III, 216
yid koku,III, 48 bkz> y#d
yidmek
boha veya heybeyi toparlamak, ular #n# birletirmek III,443 bkz> ydi mek, ydilmek,
ydmek
yig i$,I, 48, 85 bkz> ig, ik, yik
yig gemin dama$a gelen paras#III, 144
yig i$, pimemi. I, 338; III, 144 bkz> yik
yigde i$de I, 31; III, 31, 147 bkz> yikte
yigi s#k, birbirine girmi, s#ralanrn#, (dikite)sa$lam. III, 25, 216, 229 bkz> cigi, yi
yigirme say#da yirmi. III, 48 bkz> yigirmi
yigirmi say#da yirmi III, 48 bkz> yigirme
yigirmin say#da yirminci. I, 132;III, 449
yigit yi$it, gen, her eyln genciI, 25, 263, 400;II, 113; III, 8, 16, 917, 356, 386. 420
yigitlik yi$itlik, genlik,I, 143, 511; III, 51
yigne gne,II, 3, 120, 150;III, 35
yigrenmek ty rperrnek, i$renmek III, 109
yigtrmek bir eyle iyilik etmek, III, 96 bkz> yiktrmek, yftrmek, ywmek
yigtrmek incitmek III, 97
yik i$III, 144 bkz> ig, ik, yig
yik i$, pimemiI, 338 bkz> yig
yiken has#r yap#lan kovalak otuIII, 23
yiklemek i$nemekIII, 309, 310 bkz> eglemek, iklemek, iklemek
yikte i$de, I, 31 bkz> yigde
yiktrmek bir eyle iyilik etmekIII, 96 bkz>yigtrmek, yftrmek, ywmek
yilik ilikI, 72, 119 bkz> ilik
yiliklig ilikli, ili$i olan, III, 52
yilim tutkal II, 20, 70, 99, 108 bkz> yelim,ylim
yilmirmek #l#mak, #l#r gibi olmakIII, 100
yimlemek gzle iaret etmek, III, 310 bkz>imlemek
yin beden, vcut, insan bedeni I, 179, 261, 275; II, 151; III,92, 145, 154, 278
yin ty, 101-1.I, 167, 217, 315; III, 109
yin koyun pisli$i, davar tersi, hayvan pisli $i I, 49; III, 5 bkz> in koy yini; koyun 101-51. III, 5
yin in, hayvan iniI, 49;III, 5 bkz> in, y#n
yinc inciI, 31 bkz> cin, yin, yn
yinge inceIII, 380 bkz> y#nge yinge turku; ince ipek kunaIII, 380
yinge k!z odal#k k#zIII, 380 bkz> yinke k#z
yinge kii Tanr#'ya ibadet eden, tapanIII, 380
yingelemek ince saymak, inceltilek III, 411
yingelenmek
alak gnlllk etmek; odal #k edinmek; Tanr#'ya kar# kklk gstermek, tapmak, ibadet
etmek III, 450
yinke k!z yata$a al#nacak, yetikin cariye ve k#z, k#z o$lan k#z I, 326 bkz> yinge k#z
yin
inci; cariye I, 31, 273, 387, 390. 396,419;II, 9, 31, 79, 100, 122, 127, 146, 154, 243, 288;
III, 30, 229, 289 bkz> cinc, yinc, yn
yindmek aramak, sormak III, 66 bkz> yinmek
yindrmek kay#b# aratt#rmak. III, 99
yinedmek sa$almak; ye$nilmek II, 317 bkz>yinetmek
yinetmek sa$almak; ye$nil#nek II, 317 bkz>yinedmek
yinmek arannak, sormak- III, 66 bkz> yindmk
yi smk II, 326; III, 362
yi atmak smkrmek II, 326 bkz> yiitmek
yideg smkl (ocuklara bununla svlr) III, 387
yiitmek smkrmek II, 326 bkz> yi atmak
yirmek s#ca$a so$uk kar#;t#rarak #lit#rmak, III, 400 bkz> yermek
yipar miskI, 327; 11; 4. 6, 122;III, 7, 28.48, 96, 180, 308 bkz> y #par
yipin koyu k#rm#z#, k#z#lIII, 21 bkz> bay#n, yipkil, yipkin
yipkil erguvan renginde olan III, 46, 47 bkz> bay#n, yipin, yipkln,
yipkin
meneke rengi, erguvan renginde olan, konur, koyu k #rm#z#I, 395;III, 37, 47 bkz> bay#n,
yipln, yipkil
yirilgen daima atlayan, yar#lan, yirilen.III, 55
yirimek yirimek, ylrilmek, ayr#lmak; glmsemek; kuvvetsizlemekIII, 72, 73
yirmek yirmek,III, 58 bkz> yermek, y#rmak
yirk yirilmi, uzunlamas#na ylrilmi ve gzelli$i gitmi olan her ;ey, yirik, gedikIII,18 bkz> yerk
yiilmek eli ie yat#mak, udumlamak III 79 bkz> iilmek, yu#lmak, yuulmak,yilmek, ylmek
yiim so$ukta dizlere giyilen nesne, bir eit ak#rIII, 19
yiimlenmek yiim giynnek, tozluk giymekIII, 115
yitik keskin, bilenmiI, 384;III, 18
yitik yitik ey,kaybolan ey, II, 182 bkz> tiyl, yitk
y%tiklemek kaybolan# aramak, III, 343
yitim keten tohum## III, 24
yitmek kaybolmak, yitmek. I, 467; II, 314
yittilrmek
kaybettirmek,' br eyi boha ve bohaya benzer eylerde saklatmak III, 94 bkz>
ya$turmak, yatturmak ;
yitk kaybolan ey, y#tik. II, 115, 182;III, 18, 181 bkz> yitk
yitklig bir ey yitiren, kaybeden,III, 18
yitrmek kaybetmek, yitirmek. III, 67
yiz
sele otu, i$ otu, sele saz#, Artemlsa abrotonon (kam#;tan daha ince ve yumuak olup
gebelerce ad#r rts yap#l#r)III, 135, 143
yizek askerin nde giden bl$, ncl III, 18 bkz> yezek
yodlumak silinmek III, 105
yo"mak silmek, bozmak, mahvetnnek III, 434
yo"samak silmek Istemek III, 305
yodturmak sildirmek III, 94 bkz> yutturmak
yodulmak silinmek, yok edilmekIII, 77
yodunmak sllinmekIII, 83
yodumak (leke, kitapta yanl #; vb.) silmek ve gidermek i inde yard#m etmek,III, 70
yog matem, yas, l gmlmesinden sonra veya yedi gne kadar verilen yemek.III, 143
yog basan l gmldkten sonra verilen yemekI, 399
yogdu devenin enesi alt#ndaki uzun tyler III, 30 bkz> cugdu, yogru, yogruy, yugdu
yoglamak l iin yemek vermek.III, 309
yogr! anak,III, 31, 32
yogru deve tynn uzunlar# .III, 31 bkz> cugdu, yogdu, yogruy, yugdu
yogrulmak yogrulmak. I, 248; III, 107
yogrum bir defada yo$rulacak kadar olan III, 47
yogrumak yogrumak, yo$rulmak, yo$urmakta yard#m etmekII, 122;III, 102
yogruy deve tynn uzun olanlar# .III, 31 bkz> cugdu, yogdu, yogru, yugdu
yogun yogun, ikin, kal#nIII, 29
yogurgu ehriye ve benzeri eylerin a#lmas#nda kullan#lan okla$#I, 493
yogurkan yorganI, 197, 210;II, 137, 141; III, 54, 110, 253
yogurmak yogurmakII, 102
yogurt yogurt, I, 182, 208;II, 189, 295;III, 164, 190
yogurtmak yogurtmakIII, 436
yok anak bula#g#,III, 4 bkz> yak, yak yuk, yok yak, yuk, yuk yak
yok yokI, 68, 70, 323, 360, 368, 420;II, 28; III, 3, 143, 147, 151, 154, 239
yokadmak yok olmak,III, 384
yokar yukar#I, 142, 320 bkz> yokaru, yukaru
yokaru yukar# II, 4, 6, 35, 81, 198, 260;III, 285 bkz> yokar, yukaru
yoklamak ykselmek, #kmakIII, 212, 221
yoklatmak ykseltmek, da$a #kartmakII, 355
yok yak anak bula#g#III, 4 bkz> yak, yak yuk, yok, yuk, yuk yak
yok yr yoku yerIII, 4
yol
yol, sefer, ani yola #kmaI, 53, 63, 66, 92,155, 173, 196, 204, 208. 247, 292, 332, 342,
458;II, 8, 29, 98, 176, 197, 212, 214, 232; III, 64, 87, 144, 187, 288, 292, 343, 387, 423,
450
yolak ay I, 222; III, 17 bkz> yul, yulak
yolak
#g#r, #lga, k#rlardaki kk yol; yol yol izgili olan her ;ey III, 17 yolak bar #n; yol yol
izgileri bulunan ipek kuma III, 17
yoldramak
(maden ve cevher) parlamak III, 437 bkz> yoldr #mak yoldr#mak (maden ve cevher)
parlamak III, 437 bkz> yldramak
yoldruga k#l# gibi uzunca bir bitki, III, 433 bkz> yoldurga
yoldruk cill#, parlak, ssl, III, 432 bkz> yaldruk, yuldruk
yoldurga k#l# glbi uzunca blr bltki III, 433 bkz> yoldruga
yolg!rmak yolda rastlamak II, 193
yol! kei k#llarrn#n diplerinde bulunan yumuak ince ynIII, 27 bkz> yovl #, yul#
yol!tmak
yagma ettirmekII, 316 bkz> yolumak, yolutmak, yul#tmak, yulumak,yulumak, yulutmak
yolkamak
yolkmak
s#y#rmak; atlatmak; yolmak, bir eyden herhangi bir eyi #karmak, soymak; faydalanmak,
elde etmek,III, 435, 436
yolkunmak s#yr#lmak,III, 110
yolkumak birbirinden kr veya fayda elde etmek,III, 103, 10
yolmak
yolmak, yolmak iin kaynar suya b#rakmak; kurtarmak, b#rakmak, sal#vermek; istinsah
etmek,II, 24;III, 63, 64
yolratmak parlatmakII, 353 bkz> yalratmak, yalr #tmak, yolr#tmak
yolr!tmak alevlernek, parlatmakII, 353 bkz> yalratmak, yalr #tmak, yolratmak
yolsuz yolunu az#tan kimseIII, 40
yoltga bir ;eyle alay etmeIII, 432 bkz> yaltga, yultga
yoltga k#lmak alay etmek, maskaraya almak III, 432
yolturmak para verdirrek kleyi azat ettirmek; yoldurmak.III, 97
yolug fidye, feda, kurbanI, 210, 243, 399; III, 13, 333
yoluglug fidyeli, fidyesi verilmi olan III, 49
yolunmak yolunmak; azat edllmek, b#rak#lmak, bo;anmakIII, 85
yolumak ya$n#ala{makIII, 75 bkz> yol #tmak, yolutmak, yul#tmak, yulumak yulumak, yulutmak
yolutmak ya$ma ettirrnekII, 316 bkz> yol #tmak, yolumak, yul#tmak, yulumak, yulumak, yulutmak
yonak hayvanlar#n sennerleri alt#na konan ey,ul uval paras# III, 29
yon!nd! yonuntu, tala,III, 30
yon!nmak yonar gstermek,III, 86 bkz> yo-nunmak
yonulmak yonulmak,III, 82
yonumak yonmak I, 384
yonunmak yonar gstermekIII, 86 bkz> yon#nmak
yonu yontmakta yard#m ve yar# etmek III, 75
yoag beye birini geme, gammazl#k etmeIII, 376
yoamak beye birini gemek, gammazl #k etmek, yan#lmak, ikyet etmek III, 397
yoatmak ko$ulamak,II, 326, 327
yor! usta k#lavuz,III, 30
yor!da! h#s#mlar, dnrler aras#nda gelip giden adamII, 51
yor!ga yorga yryen (at iin) III, 174
yor!g! h#s#mlar, dunrler aras#nda gelip giden adam II, 51
yor!gl! yrmeyi dnen I, 326
yor!gu yrnecek yer ve zarnan III, 36
yor!k akma, yrme, gidi, huy I, 378; II, 40; III, 15 bkz> bor #k, yoruk
yor!k tabir (rya vb.) szn gidi i, anla#l## III, 18 bkz> yormak, yrk
yor!k uz dilli III, 15
yor!k t!l fasih dil III, 15
yor!mak
yrmek, gitmek, varmak; ismi var#p yay#lmak; yryp yorulmak I, 167; II, 41; III, 31, 87,
219, 375 bkz> yormak
yor!na yoncaIII, 375 bkz> yor#nga
yor!nga yoncaI, 431; III, 433 bkz> yor#na
yor!mak yrmek; yol yol olmak, y#pramak III, 72
yor!tmak yrtmek, (il) iini srdrmek I, 115; III, 315
yormak tabir etmek, yorrnak III, 125 bkz> yor #k, yr(ik
yormak yrmek. I, 456; III, 87 bkz> yor#mak
yortmak drt nala koturmak, bir ie balamak zere yrmek, III, 356, 435
yortug sava gnnde veya bir yere giderken hakan#n yan#nda bulunan kimseler III, 42
yortumak at yrtmekte yar# etmek III, 101
yoruk gidi, huy,I, 27 bkz> bor#k, yor#k
yorulmak zlmek.III, 78 bkz> yrmek
yorutgan ok osuran, osurganIII, 52
yorutmak osurmak,III, 52
yotturmak sildirmekIII, 94 bkz> yoddurmak
yovl! kel k#llar#n#n diplerindeki yumuak ince ynIII, 27 bkz> yol #, yul#
yozamak (k#sraktan baka hayvan) k#s#r kalmakIII, 88 bkz> k#s#r bolmak
yozmak ok aknnakI, 192 bkz> yilzmek
yk ku ty, ku yele$i, ok yelegi. 111. 143 bkz> yg, yk, y
ykletmek oka yelek takt#rmak.II, 356 bkz> ykletmek
yre yre, evre, bir ;eyin etraf #III, 24 bkz> yre, yre
yrgek rtII, 289
yrgek bolmak rtlmek, gk kara dumanla rtlmek II, 289
yrgeme
ikembe ve ba$#rsa$#n incecik k#y#larak ba$#rsak iinde k#zart#lmas# veya piirilmesi
suretiyle yap#lan yemekIII, 55
yrgemek sarmak,III, 307
yrgen da$ dnemed, da$ bklm, bukntl, k#vr#kIII, 387 bkz> tezgin
yrgen a$alara sar#l#p onlar# kurutan bir eit bitki, sarma#kIII, 387
yrgen sarg#, dolakII, 346; 111. 296
yrgenmek rtlmek, sar#lmak.I, 331; II, 303; III, 110 bkz> yrkenmek, yrgenmek
yrgemek
sar#lmak, birbirlne girmek, dolamak, kar#mak.I, 395, 437;II, 285;III, 104 bkz> yrkemek,
yrgemek ;
yrgetmek sard#rmak II, 354
yrgeyek ulanm#, I, 135
yrkenmek rtlmek, sar#lmak. I, 331; II, 303; III, 110 bkz> yrgenmek, yrgenmek
yrkemek
sar#lmak, birbirine girmek, dolamak, kar#mak.I, 395, 437;II, 285;III, 104 bkz> yrgemek,
yrgemek ;
yrmek zmek III, 58,185 bkz> yorulmak
yrk tabir (rya vb.) szn g#dii, anla#l## III, 18 bkz> yor#k, yormak
yu kad#nlar#n bir eyden utand#klar# zaman syledikleri bir kelime III, 215
yubagu zerinde durulmayan, yap#lmamas# gereken, III, 36
yubakulak s#tmadan titreme III, 56
yubalmak ihmal edilmek, yzst b#rak#lmak, zerinde durulnnamak III, 76
yubalmak kar#mak III, 76 bkz> burbmak, yubanmak
yubamak ihmal etmek, yzst b#rakmak, stne dmemek. III, 86 bkz> burbamak, buybamak
yubanmak kar#nnak III, 83 bkz> burbamak, yubalmak
yubanmak ekinmek, b#rakmak III, 83
yubatmak
savsaklatmak, savsaklamay# emretmek As#l anlam# burbatmak, yap yup k#lmak,
yub#lamak, yuplamak,
yub!lamak
aldatmak, hile yapmak, al etmek., II, 315; III, 327, 328 bkz> burbatmak, yap yup k #lmak,
yubatmak, yuplamak
yudk! karanl#k, eki II, 250
yudruklanmak elini yumruk yapmak III, 116
yudruk yumruk.III, 42, 43
yudug bakas#n#n suu yznden kendine stgelen kimse-III, 12
yudug ocuklara svlen bir kelime III, 13bkz> yud##t
yudurmak almak, ykle#r#ek I, 371 bkz> ydrmek
yudut hay#rs#z, kendine hayr# olmayan; bir eit kfr (svme)III, 8, 13 bkz> yud##g
yudutmak so$ukta dondurarak ldrmek II, 302 bkz> budutmak
yufga ogulluk, o$ullu$a al#nm# lll; 32
yufgadmak yozlamak, dik ba;l# olmak II, 354 bkz> yufgatmak, yuwgalanmak
yufgatmak yozlamak, dik bal# olmak II, 354 bkz> yufgadmak, yuwgalanmak
yufka ince, yufka, ucuz, II, 294, 350; III, 34, 204, 302 bkz> yupka, yuwga
yufkalanmak yaltaklanmak, yavunc#mak III, 203, 204
yuflumak yuvarlanmak. III, 105 bkz> yuwlumak
yufumak yard#mlamak, birbiriyle dost olmak,III, 73 bkz> yfmek
yuga
katmer, yuka, yufkaIII, 27, 34, 35 bkz> yuvga katma yuga; ya $da piirilen ufalanm#
ekmek I, 433
yuga bir dere veya #rmag#n kar# taraf#III, 8, 9 bkz> yugu
yugak su kuuI, 222;III, 17
yug! yuyucu, y#kay#c# II, 171
yugdu devenin uzam# olan tyleri .I, 31;III, 30 bkz> cugdu, yogdu, yogru, yogruy
yugru
Trkler'ce halktan vezirlik derecesine #kan adann, hakandan bir derece aa$#d#r,yaln#z
Trkler'e zgedirIII, 41
yugu #rmak ve derenin arkas# I, 18 bkz> yuga
yuk
anak bula#$#, kaptaki bula#k III, 4, 143 bkz> yak, yak yuk, yok, yok yak, yuk yak yukaru
yukar# III, 180 bkz> yokar, yokaru
yukmak bulamak, s#vanmak, sirayet etmek III, 63
yukturmak srdrmek, bulat#rmak,III, 96
yukulmak bulamak, s#vanmakIII, 81
yukumak bulamak, yay#lmakIII, 24, 74 bkz> tokumak
yuk yak anak bulai$#, kaptaki bula#kIII, 4 bkz> yak, yak yuk, yok, yok yak, yuk
yul
kaynak, ay, p#nar, su p#nar#, kayna$#, gz111, 4, 144 bkz> yolak, yulak yul yulak
kk kk bir ok su p#narlar#. III, 17
yula kandil I, 200; III, 25, 26
yulak kk kk birok su p#narlar#. III, 17 bkz> yolak, yul
yulaklanmak p#narlanmak, p#narlar ogalmak, III, 115
yular at yular#. III, 9, 28 yularlamak yularlarnak, baglamak. III, 9
yularlanmak yularlanmak, yular tak#lmak. III, 114
yularl!g yularl#, yularlanm# III, 49
yuldruk cill#, parlak, ssl III, 432 bkz> yaldruk, yoldruk
yulduz y#ld#z, y#ld#zlar#n genel ad# I, 96; II, 303; III, 40, 149, 378
yul! kei k#llar#n#n diplerlnde bulunan yumuak ince yn III, 27 bkz> yol #, yovl#
yul!tmak yagma ettirmek II, 316 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak, yulumak, yulumak, yulutmak
yulkunmak s#yr#lmakIII, 110 bkz> yolkunmak
yultga bir eyle alay etmeIII, 432 bkz> yaltga, yoltga
yultga k!lmak alay etmek, maskaraya almak. III, 432
yulumak
birine yard#m etmek; birini ya$ma etmek,III, 90, 91 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak,
yul#tmak, yulumak,yulutmak
yulun murdar ilik, kokar ilik ,III, 23
yulumak ya$malamakIII, 75 bkz> yol#tmak, yolumak, yolutmak, yul#tmak, yulumak, yulutmak
yulutmak ya$ma ettirmekII, 316 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak, yul#tmak, yulumak, yulumak
yul yulak kk kk birok su p#narlan III, 17
yumak y#kamak.III, 45, 66, 157, 249
yumdarmak toplamak III, 98
yumgak
yumak, yuvarlanan ve yuvarlak olan her ey, III, 44 yumgak tene; yuvarlak tane, ki ni.
III, 44
yumgaklanmak yumak, yuvarlak yap#lmak III, 116
yumg! toplu, ok,III, 35
yumg!n toplu olarak, toptan, hep birden,btnII, 294;III, 240
yum!nmak yumar gibi grnmek III, 86 bkz> yumunmak
yum!tgan daima toplananIII, 53
yum!tmak toplanmakI, 69;II, 312, 317 bkz> yumutmak
yum!z (er) etli, tiknaz (adam), III, 10 bkz> yumuz er
yumlumak yumulmak III, 105
yummak yummak III, 64 bkz> ymmek
yumak yumuak II, 74, 295; III, 44, 276, 320
yumaklanmak yum##amak, yaltaklannnak III, 116
yumamak yumuamak, I, 110, 441; III, 306, 320
yumatmak sepiletmek, yumuatmak, sz veya kitab# abuk abuk sylemek ve okumak II, 354
yumulgan daima yumulan, III, 55
yumulmak yumulmak III, 55 bkz> ymlmek
yumunmak yumar gibi grnmek III, 86 bkz> yum#nmak
yumur hayvanlar#n gden ba$#rsa$#.III, 9
yumurlamak yumru yapmak, toplarr#akI, 389
yumurlanmak toplanmak,II, 270;III, 114
yumurtga yumurta, btn kular#n yumurtalar#, insanlar#n ve hayvanlar#n taaklar#. II, 313; III, 433
yumu hizmet, vazife, elilik, iki ve ikiden art #k kimse aras#nda elilik I, 484;III, 12
yumu! melek, III, 12
yumuga "k#z#lc#k" veya "gren" denilen dag yemi i III, 48 bkz> yaf#gu
yumutmak toplanmak I, 214 bkz> yum#tmak
yumuz (er) etli, t#knaz (adam) III, 10 bkz> yum#z er
yun!g
kederlenmi, bitap, dkn, kt, zay#f, c#l#z, ar#k, hali fena rkl$nden ele
al#namayan.I, 93
yun!mak
ktlemek, yoksullamak, yoksulluktan ktlemek; #s#rmakII, 281; III, 303 bkz> tenmek,
yenimek, yenmek
yun!rmak ktlemek III, 98
yun!tmak incitmek. II, 352 bkz> yunutmak, ynitmek, yilniltmek
yunutmak incitmek II, 352 bkz> yun#tmak, ynitmek, yntmek
yund at (cins ad#), atlar, at srs .I, 235, 292, 389;II, 153; III, 7, 9, 223
yundak at f#k#s#, at gbresi, III, 44, 168
yund! yemek yendikten sonra kab#n y#kant#s# III, 31
yundurmak dndrmek; kusmak; korkutmak III, 98, 99 bkz> yalmak, yandurmak,yanmak, yunmak
yund y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan bir I, 346; III, 7
yungak gen, kk sabun gibi kpren bir bitki III, 44, 45
yun ku tavus kuu III, 144
yunmak yunmak, y#kanmak II, 314; IIII, 66 bkz> unmak
yunmak
dndrmek; kusmak; korkutmak III, 98 bkz>yandurmak, yanmak, yundurmak yu yn, yn
sme$i I, 150, 284, 507;II, 89, 147, 220. 221, 236, 241;III, 3, 248, 289, 361, 362 bkz> y
yu ci$ere bitiik bezli bir et (yaln#z kad#nlar yer) III, 361
yulamak yn k#rpmak III, 404
yulatmak ynletmek, yn k#rkt#rmak II,359, 360
yu yap yn yapa$#, III, 3
yup hile, al III, 142,159 bkz> al, yap
yupka yufka III, 34 bkz> yufka, yuwga
yuplamak hile yapmak, al etmek III, 142 bkz> burbatmak, yap yup k #lmak,yubatmak, yub#lamak
yurbag srnceme, ll uzatma, i;i yar#na b#rakma, I, 461 bkz> burbag
yurba (!) neresinden #k#laca$# belli olmayan kariik (i) I, 459
yur kar#n#n kk erkek kardel, kuk kay#n III, 7
yurlamak hayk#rmak I, 189 bkz> or#lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak, urlamak
yurt delik I, 93
yurt yurt; eski izerler, ren III, 7, 258
yurun ipek kuma; paras# III, 22 yurun
yuka (yaka) ipek yaka III, 22
yurunlug ipek kuma paras# olan III, 50
yu yeillik, III, 4, 143
yu s#k#ma,III, 4 bkz> y#
yu bolmak s#k#makIII, 4
yu!lmak
udumlamak, eli ie yat#mak; emzikten ak#tilmakIII, 79 bkz> iilmek, yillmek, yuulmak,
yilmek, ylmek
yumak emzikten ak#tmakIII, 60 bkz> ymek
yuul yeilIII, 19 ya#l yu;ul; yeil miilIII, 19
yuulgan daima akanIII, 53
yuulmak eli ie yatk#n olmak,III, 53
yuulmak
ak#p dklmek, f#k#rmakII, 128; III, 79, 102 bkz> i ilmek, yiilmek, yu#lmak, yilmek,
y#ilmek
yut k##n so$ukta hayvanlar# ldren felket III, 142
yut!kmak yutamak, soguktan hayvan telef olmak III, 76 bkz> yutukmak
yutmak yutmak. II, 313
yutturmak sildirmek III, 94 bkz> yodturmak
yutukmak kurakl#ktan ar#klamak, lm haline gelmek,I, 21 bkz> yut #kmak
yuvga katmer, yuka, III, 27 bkz> yuga
yuvmak yuvarlamak III, 393 bkz> yuwmak
yuvug sellerin da$dan yuvarlad#g# kaya paralar#.III, 164 bkz> yuwug
yuwalmak yuvarlanmak I, 397 bkz> yuwulmak
yuwga zay#f, ince, yufka, ciz II, 6; III, 80, 156 bkz> yufka, yupka
yuwgalanmak yaramazlamak.III, 203 bkz>yufgadmak, yufgatmak
yuw!lmak yumamak.I, 441 bkz> yuwulmak
yuwka her eyin incesi, yuka, III, 33
yuwlunmak yuvarlanmak, kendi kendine yuvarlanmak. III,111, 112, 113
yuwlumak yuvarlanmak III, 105 bkz> y#rflumak
yuwmak komak III, 62
yuwmak yuvarlamak III, 61, 112, 113 bkz>yuvmak
yuwsamak yuvarlamak istemek III, 306
yuwturmak yuvarlatmak.III, 96
yuwug sellerin da$dan yuvarlad#g# kaya paralar#,III, 164 bkz> yuvug
yuwulmak usland#r#lmak; ak#t#lmak; yuvarlanmak; toplanmakI, 397;III, 80, 112, 113 bkz> yuwalft #ak
yuwulmak erimek, olgunlamak,III, 81, 356 bkz> yewlmek, y#g#lmak
yuwumak yuvarlamak III, 74
ydrk yklk, zerine eya ve elbise konan ey, dolap, masa ve benzer# eyler III, 45
yd yz, II, 250 bkz> yz
ydmek yklemek, yklenmek I, 404; III, 434
ydrmek yklemek.I, 371; III, 67, 68 bkz>yudurmak
ydmek yklemek, yklemekte yard#m ve yar# etmek III, 71
yftrmek bir eyle iyilik etmek- III, 96 bkz>yigtrmek, yiktrmek, ywmek
yf
h#s#mlar#n (ok kere gerde$e konulan gelini eyiz sahibi etmek zere) elbise veya mal ile
yard#mlamas#. III, 11
yfflg arma$anl#. III, 12
yffmek yard#mlamak; birbiriyle dost olmak III, 73 bkz> yufumak
yg ok yele$i III, 45, 70. 97, 143 bkz> yk, yk, y
yubanmak kar#nnak III, 83 bkz> burbamak, yubalmak
yubanmak ekinmek, b#rakmak III, 83
yubatmak
savsaklatmak, savsaklamay# emretmek As#l anlam# burbatmak, yap yup k#lmak,
yub#lamak, yuplamak,
yub!lamak
aldatmak, hile yapmak, al etmek., II, 315; III, 327, 328 bkz> burbatmak, yap yup k #lmak,
yubatmak, yuplamak
yudk! karanl#k, eki II, 250
yudruklanmak elini yumruk yapmak III, 116
yudruk yumruk.III, 42, 43
yudug bakas#n#n suu yznden kendine stgelen kimse-III, 12
yudug ocuklara svlen bir kelime III, 13bkz> yud##t
yudurmak almak, ykle#r#ek I, 371 bkz> ydrmek
yudut hay#rs#z, kendine hayr# olmayan; bir eit kfr (svme)III, 8, 13 bkz> yud##g
yudutmak so$ukta dondurarak ldrmek II, 302 bkz> budutmak
yufga ogulluk, o$ullu$a al#nm# lll; 32
yufgadmak yozlamak, dik ba;l# olmak II, 354 bkz> yufgatmak, yuwgalanmak
yufgatmak yozlamak, dik bal# olmak II, 354 bkz> yufgadmak, yuwgalanmak
yufka ince, yufka, ucuz, II, 294, 350; III, 34, 204, 302 bkz> yupka, yuwga
yufkalanmak yaltaklanmak, yavunc#mak III, 203, 204
yuflumak yuvarlanmak. III, 105 bkz> yuwlumak
yufumak yard#mlamak, birbiriyle dost olmak,III, 73 bkz> yfmek
yuga
katmer, yuka, yufkaIII, 27, 34, 35 bkz> yuvga katma yuga; ya $da piirilen ufalanm#
ekmek I, 433
yuga bir dere veya #rmag#n kar# taraf#III, 8, 9 bkz> yugu
yugak su kuuI, 222;III, 17
yug! yuyucu, y#kay#c# II, 171
yugdu devenin uzam# olan tyleri .I, 31;III, 30 bkz> cugdu, yogdu, yogru, yogruy
yugru
Trkler'ce halktan vezirlik derecesine #kan adann, hakandan bir derece aa$#d#r,yaln#z
Trkler'e zgedirIII, 41
yugu #rmak ve derenin arkas# I, 18 bkz> yuga
yuk
anak bula#$#, kaptaki bula#k III, 4, 143 bkz> yak, yak yuk, yok, yok yak, yuk yak yukaru
yukar# III, 180 bkz> yokar, yokaru
yukmak bulamak, s#vanmak, sirayet etmek III, 63
yukturmak srdrmek, bulat#rmak,III, 96
yukulmak bulamak, s#vanmakIII, 81
yukumak bulamak, yay#lmakIII, 24, 74 bkz> tokumak
yuk yak anak bulai$#, kaptaki bula#kIII, 4 bkz> yak, yak yuk, yok, yok yak, yuk
yul
kaynak, ay, p#nar, su p#nar#, kayna$#, gz111, 4, 144 bkz> yolak, yulak yul yulak
kk kk bir ok su p#narlar#. III, 17
yula kandil I, 200; III, 25, 26
yulak kk kk birok su p#narlar#. III, 17 bkz> yolak, yul
yulaklanmak p#narlanmak, p#narlar ogalmak, III, 115
yular at yular#. III, 9, 28 yularlamak yularlarnak, baglamak. III, 9
yularlanmak yularlanmak, yular tak#lmak. III, 114
yularl!g yularl#, yularlanm# III, 49
yuldruk cill#, parlak, ssl III, 432 bkz> yaldruk, yoldruk
yulduz y#ld#z, y#ld#zlar#n genel ad# I, 96; II, 303; III, 40, 149, 378
yul! kei k#llar#n#n diplerlnde bulunan yumuak ince yn III, 27 bkz> yol #, yovl#
yul!tmak yagma ettirmek II, 316 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak, yulumak, yulumak, yulutmak
yulkunmak s#yr#lmakIII, 110 bkz> yolkunmak
yultga bir eyle alay etmeIII, 432 bkz> yaltga, yoltga
yultga k!lmak alay etmek, maskaraya almak. III, 432
yulumak
birine yard#m etmek; birini ya$ma etmek,III, 90, 91 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak,
yul#tmak, yulumak,yulutmak
yulun murdar ilik, kokar ilik ,III, 23
yulumak ya$malamakIII, 75 bkz> yol#tmak, yolumak, yolutmak, yul#tmak, yulumak, yulutmak
yulutmak ya$ma ettirmekII, 316 bkz> yol #tmak, yolumak, yolutmak, yul#tmak, yulumak, yulumak
yul yulak kk kk birok su p#narlan III, 17
yumak y#kamak.III, 45, 66, 157, 249
yumdarmak toplamak III, 98
yumgak
yumak, yuvarlanan ve yuvarlak olan her ey, III, 44 yumgak tene; yuvarlak tane, ki ni.
III, 44
yumgaklanmak yumak, yuvarlak yap#lmak III, 116
yumg! toplu, ok,III, 35
yumg!n toplu olarak, toptan, hep birden,btnII, 294;III, 240
yum!nmak yumar gibi grnmek III, 86 bkz> yumunmak
yum!tgan daima toplananIII, 53
yum!tmak toplanmakI, 69;II, 312, 317 bkz> yumutmak
yum!z (er) etli, tiknaz (adam), III, 10 bkz> yumuz er
yumlumak yumulmak III, 105
yummak yummak III, 64 bkz> ymmek
yumak yumuak II, 74, 295; III, 44, 276, 320
yumaklanmak yum##amak, yaltaklannnak III, 116
yumamak yumuamak, I, 110, 441; III, 306, 320
yumatmak sepiletmek, yumuatmak, sz veya kitab# abuk abuk sylemek ve okumak II, 354
yumulgan daima yumulan, III, 55
yumulmak yumulmak III, 55 bkz> ymlmek
yumunmak yumar gibi grnmek III, 86 bkz> yum#nmak
yumur hayvanlar#n gden ba$#rsa$#.III, 9
yumurlamak yumru yapmak, toplarr#akI, 389
yumurlanmak toplanmak,II, 270;III, 114
yumurtga yumurta, btn kular#n yumurtalar#, insanlar#n ve hayvanlar#n taaklar#. II, 313; III, 433
yumu hizmet, vazife, elilik, iki ve ikiden art #k kimse aras#nda elilik I, 484;III, 12
yumu! melek, III, 12
yumuga "k#z#lc#k" veya "gren" denilen dag yemi i III, 48 bkz> yaf#gu
yumutmak toplanmak I, 214 bkz> yum#tmak
yumuz (er) etli, t#knaz (adam) III, 10 bkz> yum#z er
yun!g
kederlenmi, bitap, dkn, kt, zay#f, c#l#z, ar#k, hali fena rkl$nden ele
al#namayan.I, 93
yun!mak
ktlemek, yoksullamak, yoksulluktan ktlemek; #s#rmakII, 281; III, 303 bkz> tenmek,
yenimek, yenmek
yun!rmak ktlemek III, 98
yun!tmak incitmek. II, 352 bkz> yunutmak, ynitmek, yilniltmek
yunutmak incitmek II, 352 bkz> yun#tmak, ynitmek, yntmek
yund at (cins ad#), atlar, at srs .I, 235, 292, 389;II, 153; III, 7, 9, 223
yundak at f#k#s#, at gbresi, III, 44, 168
yund! yemek yendikten sonra kab#n y#kant#s# III, 31
yundurmak dndrmek; kusmak; korkutmak III, 98, 99 bkz> yalmak, yandurmak,yanmak, yunmak
yund y!l! Trkler'in on ikili y#llar#ndan bir I, 346; III, 7
yungak gen, kk sabun gibi kpren bir bitki III, 44, 45
yun ku tavus kuu III, 144
yunmak yunmak, y#kanmak II, 314; IIII, 66 bkz> unmak
yunmak
dndrmek; kusmak; korkutmak III, 98 bkz>yandurmak, yanmak, yundurmak yu yn, yn
sme$i I, 150, 284, 507;II, 89, 147, 220. 221, 236, 241;III, 3, 248, 289, 361, 362 bkz> y
yu ci$ere bitiik bezli bir et (yaln#z kad#nlar yer) III, 361
yulamak yn k#rpmak III, 404
yulatmak ynletmek, yn k#rkt#rmak II,359, 360
yu yap yn yapa$#, III, 3
yup hile, al III, 142,159 bkz> al, yap
yupka yufka III, 34 bkz> yufka, yuwga
yuplamak hile yapmak, al etmek III, 142 bkz> burbatmak, yap yup k #lmak,yubatmak, yub#lamak
yurbag srnceme, ll uzatma, i;i yar#na b#rakma, I, 461 bkz> burbag
yurba (!) neresinden #k#laca$# belli olmayan kariik (i) I, 459
yur kar#n#n kk erkek kardel, kuk kay#n III, 7
yurlamak hayk#rmak I, 189 bkz> or#lamak, orlamak, ur#lamak, urlamak, urlamak
yurt delik I, 93
yurt yurt; eski izerler, ren III, 7, 258
yurun ipek kuma; paras# III, 22 yurun
yuka (yaka) ipek yaka III, 22
yurunlug ipek kuma paras# olan III, 50
yu yeillik, III, 4, 143
yu s#k#ma,III, 4 bkz> y#
yu bolmak s#k#makIII, 4
yu!lmak
udumlamak, eli ie yat#mak; emzikten ak#tilmakIII, 79 bkz> iilmek, yillmek, yuulmak,
yilmek, ylmek
yumak emzikten ak#tmakIII, 60 bkz> ymek
yuul yeilIII, 19 ya#l yu;ul; yeil miilIII, 19
yuulgan daima akanIII, 53
yuulmak eli ie yatk#n olmak,III, 53
yuulmak
ak#p dklmek, f#k#rmakII, 128; III, 79, 102 bkz> i ilmek, yiilmek, yu#lmak, yilmek,
y#ilmek
yut k##n so$ukta hayvanlar# ldren felket III, 142
yut!kmak yutamak, soguktan hayvan telef olmak III, 76 bkz> yutukmak
yutmak yutmak. II, 313
yutturmak sildirmek III, 94 bkz> yodturmak
yutukmak kurakl#ktan ar#klamak, lm haline gelmek,I, 21 bkz> yut #kmak
yuvga katmer, yuka, III, 27 bkz> yuga
yuvmak yuvarlamak III, 393 bkz> yuwmak
yuvug sellerin da$dan yuvarlad#g# kaya paralar#.III, 164 bkz> yuwug
yuwalmak yuvarlanmak I, 397 bkz> yuwulmak
yuwga zay#f, ince, yufka, ciz II, 6; III, 80, 156 bkz> yufka, yupka
yuwgalanmak yaramazlamak.III, 203 bkz>yufgadmak, yufgatmak
yuw!lmak yumamak.I, 441 bkz> yuwulmak
yuwka her eyin incesi, yuka, III, 33
yuwlunmak yuvarlanmak, kendi kendine yuvarlanmak. III,111, 112, 113
yuwlumak yuvarlanmak III, 105 bkz> y#rflumak
yuwmak komak III, 62
yuwmak yuvarlamak III, 61, 112, 113 bkz>yuvmak
yuwsamak yuvarlamak istemek III, 306
yuwturmak yuvarlatmak.III, 96
yuwug sellerin da$dan yuvarlad#g# kaya paralar#,III, 164 bkz> yuvug
yuwulmak usland#r#lmak; ak#t#lmak; yuvarlanmak; toplanmakI, 397;III, 80, 112, 113 bkz> yuwalft #ak
yuwulmak erimek, olgunlamak,III, 81, 356 bkz> yewlmek, y#g#lmak
yuwumak yuvarlamak III, 74
ydrk yklk, zerine eya ve elbise konan ey, dolap, masa ve benzer# eyler III, 45
yd yz, II, 250 bkz> yz
ydmek yklemek, yklenmek I, 404; III, 434
ydrmek yklemek.I, 371; III, 67, 68 bkz>yudurmak
ydmek yklemek, yklemekte yard#m ve yar# etmek III, 71
yftrmek bir eyle iyilik etmek- III, 96 bkz>yigtrmek, yiktrmek, ywmek
yf
h#s#mlar#n (ok kere gerde$e konulan gelini eyiz sahibi etmek zere) elbise veya mal ile
yard#mlamas#. III, 11
yfflg arma$anl#. III, 12
yffmek yard#mlamak; birbiriyle dost olmak III, 73 bkz> yufumak
yg ok yele$i III, 45, 70. 97, 143 bkz> yk, yk, y
yglg ok yelekli ok,III, 217
ygmek toplamk II, 243
ygrk koucu, geici, y$rk I, 110;III, 45, 175
ygrk bilge bilgin ak#ll#, erdemIi, udumlu kii .III, 45
ygrm bir kouluk yerIII, 47
ygrmek koumak III. 102, 367
ygn gem,III,144, 366. 371 kv ygn; kk yular, ilbir III, 163
ygr dar#, III, 9 bkz> gr
ygrgen in'den )slam diyarngelen kervan#n mjdecisi; her zaman koan, koucuII, 15;III, 54
ygrgen (at) koucu y$rk at III, 54
ygrgn dar# gibi k#rm#z# taneli bir bitki III, 54
yg()rmek
(at) komak, y$rke komak, gemek, se$irtmek; beze erl ypmak.I, 360;II, 13, 133,
137;III, 68. 69
ygrtmek koturmak,II, 274;III, 437
yk yk
bohaI, 75, 138. 210, 237, 247, 280, 365, 521;II, 44, 75, 149, 166, 180, 222, 225,230, 246.
339, 355;III, 4. 67, 309. 314, 316, 322, 434
yk ku ty, ku yele$i, ok yele$l,III, 45, 70, 97. 143 bkz> yk, yg, yrig
yklegsek yklemek isteyen III, 314
yklemedei yklemeyici, yklemeyenIII, 316
yklemegli yklemek dile$inde, azminde olanIII, 316
yklemek yklemek, III, 309
yklemsinmek ykler grnmekIII, 322
ykletmek ykletmek, yklettirmekII, 355, 356
ykletmek oka yelek takt#rmakII, 356 bkz>ykletmek
yklg ok yelekli okIII, 217
yksek yksek II, 294; III, 45, 46
yksek terzi yks$III, 46 bkz> yksk
yksemek ykselmek, uzamak,I, 320;III, 306
yksetmek ykseltmekII, 354
yksk terzi yks$III, 46 bkz> yksek
ykn namaz, ibadet; ba e$meI, 171;II, 25;III, 375
ykndei ibadet eden, ba e$en,II, 168
ykngen her zaman yknenII, 168
ykngi ibadet eden, ba e$en II, 168
yknmek
secde etmek, ibadet etmek, namaz k#lmak, byk nnde e$ilmek, ba; e$mek II, 167; III,
84, 167, 375
yleg destek, dayak,III, 36
yleklig dayanm#, sykenmi .III, 52
ylelmek direk dikilmek,III, 82
ylemek desteklemek, destek vurmak; gvenmekIII, 89, 90
yillig sa t#ra eden usturaIII, 174 bkz> kerey
ylilmek yolunmakIII, 82
ylimek ylmek, t#ra etmekIII, 90
ylitmek yltmek, t#ra ettirmekII, 316bkz> yltmek
yliltmek yltmek, t#ra ettirmek II, 316 bkz> ylitmek
ymmek (gz) yummak III, 64 bkz> yummak
ymtilrmek yumdurmak III, 97
ymlgen dalma yumulan III, 55
ymlmek yumulmak III, 55 bkz> yumulmak
ynitmek incitmekII, 352 bkz> yun#tmak,yunutmak, yntmek
yn inci III, 279 bkz> cinc, yinc, yin
yntmek incitmekII, 352 bkz> yun#tmak, yunutmak, ynitmek
y
yn, yn sme$i; pamukI, 150, 284, 507; II, 89, 147, 220, 221, 236, 241; III, 248, 289, 361,
362 bkz> yurig y ku yele$i, III, 97 bkz> yk, yg, yk
yre evre, muhit II, 45 bkz> yre, yre
yrek(g) yrek, I, 41, 325;II, 144;III, 18, 33
yreklenmek cesaret gstermek, yi $itlenmek- III, 115
yreklig yre$i pek, yi$it, cesur, y#irekll. III, 18, 51
yrgenmek
rtlmek, sar#lmak I, 331; II, 303; III, 110 bkz> yrgenmek, yrkenmek yrge mek
sar#lmak, birbirine girmek, dolamak, kar#mak.I, 395, 437; 11. 285; III 104 bkz>
yrgemek, yrkemek
yrgeyek ulam#I, 135
ye (ta) dz cilal#.I, 135;III, 372 bkz>eng
yilmek
eli ie yatimak, udumlamak; em zikten ak#t#lmak. 111. 79 bkz> iilmek, yiilmek, yu;#lmak,
yuulmak, ylmek
ymek akitmak,III, 60 bkz> yumak
ylmek
eli ie yatimak, udumlamak; emzikten ak#t#lmak.III, 79 bkz> iilmek, yiilmek, yu#lmak,
yuulmak, yilmek
ywmek blr eyle yard#m etmekIII, 172 bkz> yigtrmek, yiktrmek, yftrmek
ywsemek gnl almak istemek III, 306 bkz>yawsamak
yz
yz, ehre, vehe I, 47, 60, 69, 102, 150,173, 216, 226, 243, 250, 256, 366, 422, 463, 486;
II, 8, 81, 96, 144.171.183 ,188,194, 230,253, 295, 304, 339. 349, 353, 355, 363; III,33.43,
63, 104, 132, 143, 307, 308, 327. 394, 434, 439 bkz> y $
yz say#da yz I, 80
yzer1ik zerlik otu, Peganum harnnalaIII, 12 bkz> eldrk, ilrk, y #d#g ot
yzkemek yze #kmak, I, 395
yzlenmek yzn dnmek; sayg# sahlbi olmak; halktan hizmet istemek III, 110, 111
yzlg yzl, I, 426; III, 45
yzmek yzmek, soymak; yay#lmak ve da$#lmak, ok akmak I, 472; III, 59 bkz> yozmak
yztrmek yzdrmek, III, 95
yzk yzk (parma$a tak#lan) III, 18
zak zak kolar# tos yapma$a k#k#rtmak Iin kullan#lan bir szI, 333
zanb! gece ten ekirgeye benzer bir bcek,orak kuu III, 441
zap zap abuk abuk yrmede #kan ses I, 319
zap zap barmak z#p z#p komak, abuk gitmekI, 319-
zargunmud bir eit gzel kokulu ot, fesle$enI, 17, 530
zerenze "yaban mersini" veya "durdabak" denilen bir otI, 449
zerenze urug! bu bitkinin tohumu I, 449
znkm bir eit in ipekllisiI, 485