SZ SYLEME VE BAARMA SANATI DALE CARNEGE EVR Gl Ylmaz EPSLON YAYINCILIK HZ. TC. SAN. LTD. T. Osmanl Sk.

. Osmanl Merkezi 24/4 80090 Taksim/stanbul Tel: 0.212 252 38 21 - 243 47 62 Faks: 252 47 29 Geliim Dizisi 5 ISBN 975 331 123-0 ORJNAL ADI How to Develop Self-Confidence & Influence People by Public Speaking SZ SYLEME VE BAARMA SANATI / Dale Carnegie EVR Gl Ylmaz YAYINA HAZIRLAYAN Meltem Erkmen KAPAK TASARIM Nilfer Dericiolu KAPAK FOTORAFI Lincoln Potter BLGSAYAR UYGULAMA Hseyin Vatan BASK Melissa Matbaas Simon & Schuster Inc. Trke Yaym Hakk: Kesim Ajans araclyla Epsilon Yaynclk Hiz. Tic. San. Ltd. ti. 1. Bask, ubat 1998, stanbul GENEL DAITIM YEN ZG YAYIN DAITIM LTD. T. Pepa Ticaret Merkezi K.2 No:87 Okmeydan/stanbul Tel: 0.212.220.57.70 pbx - Faks: 222.61.55 NDEKLER nsz....................................7 BRNC BLM Cesaret ve Gven Kazanma ..................9 KNC BLM Hazrlk Yoluyla zgven Kazanmak..........26 NC BLM nl Konumaclar Konumalarn Nasl Hazrlarlar......................... 47 DRDNC BLM Bellei Gelitirme.........................69 BENC BLM Baarl Bir Konumann Vazgeilmez Unsurlar............................... 90 ALTINCI BLM yi Konumann Srr ......................103 YEDNC BLM Krsde Varlk Gsterme ve Kiilik...........123 SEKZNC BLM Konumaya Nasl Balanr .................. 146 DOKUZUNCU BLM Konuma Nasl Bitirilir . . gf$MC-)............167 ONUNCU BLM Anlam Netletirmek.................:..... 185 ON BRNC BLM Dinleyicilerin lgisini ekmenin Yollar . . ... . . . 203 ON KNC BLM : ; Diksiyonunuzu Nasl Gelitirebilirsiniz . . ,. . ...,. . 217 NSZ Uzun yllardr, Dale Carnegie'nin ad dost kazanma ve insanlar etkileme konusu ile birlikte anlyor. Dost Kazanma ve nsanlar Etkileme Sanat tm zamanlarn en ok satan kitaplarndan biri oldu ve Carnegie'ye uluslararas bir n kazandrd. Ancak bu kitap Carnegie'nin ilk kitab deildir. 1926 ylnda Dale Carnegie Dnyasnda Topluluk nnde Konuma ve nsanlar Etkileme Sanat adnda bir kitap yazd. Bu, topluluk nnde konuma konusunda bilgiler veren ve Dale Carnegie Etkin Konuma ve nsan likileri Kurslar'nda okutulan bir kitapt. Bu kitap on ylda alt yz binden fazla satt. Toplam sat ise bir milyonu geti. Yirmiden fazla dile evrilen kitap ne yazk ki okuyucularn pek ouna ulaamad. Bir sre nce yayncm, merhum eimin kitaplarn cep kitab olarak basmann iyi bir fikir olacan ne srd. Bu kitabn gnlk yaam kolaylatracak pek ok deerli bilgi ierdiini dnyordu.

Bugn Dale Carnegie Kurslar'nn felsefesi tm dnyaya yaylm durumda. Kursun bir milyondan fazla mezunu var. Bu kurs insanlarn var olan potansiyellerini kullanarak ok daha cesur, mutlu, verimli bir hayat srmelerine yardmc oluyor. Sz Syleme ve Baarma Sanat tm okuyuculara ulaabilmesi amacyla yeniden yaymland. Kitap rencilerin amalarna ulamalarn salayacak bilgilerle dolu. Geen birka ay iinde kitab yeniden okuduumda, burada yer verilen kurallarn korkular yenme ve zgven kazanma konusunda insanlara ne kadar yararl olabileceini bir kez daha grdm. Bunun yan sra nerilen teknik ve uygulamalar da insanlarn dier insanlarla yz yze geldiklerinde daha rahat davranmalarn ve konumalarn salayacak nitelikte. Umarm bu kitab okuyanlar da bu bilgilerden Dale Carnegie Kurslar'nn rencileri kadar yararlanrlar. DOROTHY CARNEGEE .. . .5 . BRNC BLM CESARET VE GVEN KAZANMA 1912'den beri be yz binden fazla kii benim yntemlerimi kullanan topluluk nnde konuma kurslarna katld. Birou bu eitimi almak istemelerinin nedenlerini ve bunun sonunda neyi amaladklarn kaleme aldlar. Elbette bunu ifade edi biimleri farklyd; fakat bu mektuplardaki temel arzu aynyd. Hepsi, artc biimde ayn eyi istiyorlard. "Ayaa kalkp konumam gerektiinde," deniyordu bu mektuplarda, "yle heyecanlanyor, yle korkuyorum ki doru drst dnemiyorum, konsantre olamyorum, sylemeyi planladm hibir eyi hatrlayamyorum. Kendime gvenimi kazanmak, kendime hkim olabilmek, doru drst dnebilmek istiyorum. Dncelerimi mantkl bir sraya sokmak, bir i toplantsnda, kulpte ya da dinleyicilerin nnde ak ve ikna edici bir ekilde konuabilmek istiyorum." Binlerce kiinin arzusu buydu. Durumu somutlatrann: Yllar nce, burada Bay D. W. Ghent adyla anacam bir bey Philadelphia'da topluluk nnde konuma kurslarma katld. Kursun balamasndan ksa bir sre sonra, beni Fabrikatrler Kulb'nde le yemeine davet etti. Kendisi orta yal bir adamd ve hep son derece aktif bir yaam srmt. Kendi fabrikasnn banda bulunuyordu; kilise almalarna, sosyal faaliyetlere katlyordu. O gn yemek yerken masann zerine eildi ve yle dedi: "Pek ok toplantda konuma yapmam istendi; ama ben bir trl yapamadm. Bocalyorum, birden tm beynim boalyor sanki; ben de hayatm boyunca bundan kandm. Ama imdi Kolejliler Dernei'nin bakanym. Toplantlarda bulunmak ve konuma yapmak zorundaym. Siz bu yatan sonra konumay renmemin mmkn olabileceini dnyor musunuz!" "Bunu bana m soruyorsunuz?" diye karlk verdim. "Bunu dnmeme bile gerek yok. Yapabileceinizi biliyorum ve yapacanzdan eminim. Sadece bol bol pratik yapmanz, neri ve talimatlara uymanz gerekiyor." Buna inanmak istiyordu; ama sylediklerim ona fazla iyimser geliyordu. "Sanrm sadece nezaketinizden byle sylyorsunuz, beni cesaretlendirmeye alyorsunuz," dedi. Eitimini tamamladktan sonra, bir sre gremedik. Daha sonra tekrar buluup Fabrikatrler Kulb'nde yemek yedik. Ayn yerde, ayn masada oturduk. Ona bir nceki konumamz anmsattm ve benim fazla iyimser olduumu dnp dnmediini sordum. Cebinden krmz kapl bir defter karp bana yapmas gereken konumalarn bir listesini ve tarihlerini gsterdi. "Bunlar yapabilecek yetenee sahip olmak, bunlar yapmaktan duyduum zevk, topluma hizmet veriyor olmak... Hayatmn en gzel ynlerini bunlar oluturuyor," dedi. Bu konumadan ksa bir sre nce, Washington'da nemli bir silahszlanma konferans dzenlenmiti, ingiltere Ba-bakan'nm da bu konferansa katlaca renilince, Phila-delphia Baptistleri bir telgraf ekerek kendisini bu ehirde dzenlenecek olan bir halk toplantsnda konuma yapmaya davet ettiler. Bay Ghent bana babakan toplulua tantmak zere btn Baptistler arasndan kendisinin seildiini syledi. Bu, daha yl nce ayn masada oturan ve bana kendisi10 nin bir gn topluluk nnde konuma yapabileceine inanp inanmadm soran adamn ta kendisiydi.

Bu hzl ve byk ilerlemenin nedeni onda var olan konuma konusundaki olaanst yetenek miydi? Pek saylmaz. Buna benzer yzlerce durum yaanyor. Bir rnek daha verelim. Yllar nce, burada Dr. Curtis olarak anacamz Brooklynli bir doktor k Florida'da, Giant beysbol takmnn antrenman sahasnn yaknnda geirmiti. Koyu bir beysbol merakls olan Dr. Curtis sk sk antrenmanlar izlemeye gitmeye balamt. Bu arada takmdakilerle dost olmu ve onlarn onuruna verilen bir yemee de davet edilmiti. Kahveler de ikram edildikten sonra, baz nemli konuklarn "birka ey sylemeleri" istendi. Birdenbire beklenmedik bir ey oldu ve Dr. Curtis, ev sahibinin "Bu akam aramzda bir de doktor bulunuyor. Dr. Curtis'ten bir beysbol oyuncusunun sal konusunda bir eyler sylemesini rica ediyorum," dediini duydu. Bu konuda hazrlkl myd? Elbette. Hi kimse ondan daha hazrlkl olamazd. Neredeyse eyrek asrdr hijyen ve tp konusunda almalar yapyordu. O akam sandalyesinde oturabilir, sandaki ve solundakilerle saatlerce bu konudan konuabilirdi. Ama bunlar bir toplulua anlatmak, bu baka bir eydi. ok zordu bu. Kalbi hzl hzl arpmaya balamt. Hayat boyunca hi topluluk nnde konuma yapmamt. Beynindeki tm dnceler kanatlanp umutu sanki. Ne yapacakt imdi? Konuklar alklamaya balamlard. Herkes ona bakyordu. Ban sallad. Ama bu alklarn daha da artmasna neden oldu. "Konu! Konu!" sesleri giderek ykseliyordu. 11 ok zor bir durumdayd. Ayaa kalktnda baarsz olacan, bir dzine cmleden fazlasn edemeyeceini biliyordu. Bu nedenle kalkt, herkese srtn dnd ve hibir ey sylemeden dar kt. ok utanm ve kendini aalanm hissetmiti. Brooklyn'e dndnde yapt ilk i benim topluluk nnde konuma kursuma kaydolmak oldu. kinci kez dilsiz gibi kalakalmak ve rezil olmak istemiyordu. Eitmene zevk veren bir renciydi ve baarl olma konusunda olduka ciddiydi. Konuabilmeyi istiyordu ve bu isteinde son derece itendi. Konumalarn mkemmel bir ekilde hazrlad, altrmalar byk bir istekle yapt ve kursun hibir dersini karmad. Bir rencinin yapmas gereken her eyi tamamyla yerine getirdi. Hzl ilerleyii onu artt, umutlarn oaltt. Birka dersten sonra gerginlii azald, gveni arttka artt. ki ay iinde grubun yldz konumacs haline geldi. Baka yerlerde konuma yapmas konusundaki davetleri ok gemeden kabul etmeye balad. Konuabildiini bilmek ve bunun ona kazandrd baaryla yeni arkadalar grmek kendisine byk bir zevk veriyordu. Onun topluluk nndeki konumalarndan birini dinleyen New York'taki Cumhuriyeti Parti Kampanya Komite-si'nin bir yesi, Dr.Curtis'i partisinin ehir kampanyasnda konumak zere davet etti. Politikac, ayn konumacnn sadece bir yl nce dinleyicilerin karsnda korkudan dili tutulduu iin utan ve aknlk iinde ziyafet salonunu terk ettiini bilseydi ok arrd. zgven ve cesaret kazanmak, bir gruba hitaben konuma yaparken sakin olmak ve net dnebilmek, sanlann onda biri kadar bile zor deildir. Bu sadece birka kiiye 12 Tanr tarafndan bahedilen bir hediye deildir. Golf oynamaya benzer. Hi kimse iddetle arzulamad takdirde, var olan potansiyelini artramaz. Ayakta konuurken de bir izleyici olarak oturduunuz zaman dnebildiiniz kadar iyi dnememeniz iin bir neden var m? Elbette yok. Aslnda, grupla yz yze iken daha iyi dnebilirlerisiniz. Onlarn varl sizi harekete geirmeli ve motive etmeli. Birok byk konumac, izleyicinin bu itici gcnn uyarc bir nitelik tadn ve esin kayna oluturduunu, konumaclarn beyninin daha canl ve net bir ekilde almasn saladn anlatr. Henry Ward Beecher'in dedii gibi, bu gibi durumlarda, konumacnn sahip olduunu bilmedii dnceler, olgular, fikirler, "ttmeye" balar. Yapmanz gereken ey ellerinizi uzatp bu dumanda stmaktr. Bunu alkanlk haline getirir, srekli pratik yapar, sebatl davranrsanz baarya ulama ansnz ok yksektir. undan emin olun: ok almak ve pratik yapmak, sizi dinleyici korkusundan uzaklatracak, zgven ve cesaret kazanmanz salayacaktr.

Durumunuzun olaanst zor olduunu dnmeyin. Kariyerlerinin balangcnda bu kr edici korku ve sklganlktan dolay ac eken pek ok kii daha sonra kendi kuaklarnn en iyi konuan temsilcileri haline geldiler. Sava madalyas alan Gazi William Jennings Bryan, ilk konuma denemesinde korkudan dizlerinin titrediini itiraf etmiti. Mark Twain ilk kez konferans vermek zere ayaa kalktnda, az sanki pamukla doluymu hissine kaplm, kalbi hzla atmt. Tanr, Vicksburg'un dnyann en nemli zaferlerinden bi13 rini kazanmasna yardmc olmutu. Fakat Vicksburg ne zaman konumak zorunda kalsa eli ayana dolanyordu. Fransa'da kuann en gl politik konumacs olan Je-an Jaures, ilk konumasn yapabilecek cesareti toplamak iin bir yl boyunca hi konumakszn Meclis'te oturmutu. Lloyd George unu itiraf ediyordu: "Toplulua hitaben yaptm ilk konumada ektiim strab anlatamam. Mecazi anlamda sylemiyorum. Gerek bir strap ekiyordum. yle ki dilim damama yapmt ve tek bir kelime edebildim." nl ngiliz John Bright, Sava sresince ngiltere'de birlii ve zgrl savunmutu. Bir okul binasnda yapaca ilk konuma ncesinde baarsz olmaktan ylesine korkuyordu ki arkadana sinirlerinin bozuk olduunu anlad anda alk balatp kendisine destek vermesi konusunda yalvard. rlandal byk lider Charles Stevvart Parnell, kardeinin ifadesine gre, konuma kariyerinin balangcnda ylesine sinirliymi ki konuma srasnda, trnaklar etine batana ve avular kanayana kadar yumruklarn skarm. Disraeli, Avam Kamaras'nda yapt ilk konumada, konuma yapmaktansa svari birliine komuta etmeyi yelediini itiraf etmiti. Al konumas gerekten tam bir baarszlk rneiydi. Tpk Sheridan'nki gibi. ngiltere'deki birok nl konumacnn ilk konumas baarsz getiinden Parlamento'da gen konumaclarn ilk konumalarnn baarsz olacana dair bir kan geliti. yleyse cesur olunmal. Bu kiilerin kariyerlerini grdm ve pek ok konumacnn geliimine katkda bulunduum iin, rencilerin balangta biraz heyecanl ve gergin olmas beni mutlu etmektedir. 14 Konuma sadece bir i toplantsndaki iki dzine insana hitaben olsa bile konuma yapmann baz sorumluluklar, yaratt bask ve heyecan vardr. Konumacnn safkan bir at gibi coturulmas gerekir. lmsz Cicero iki yz yl nce, topluluk nnde yaplan yararl bir konumann en byk zelliinin heyecan olduunu sylemiti. Konumaclar radyo konumas srasnda da sk sk benzeri duygular tadarlar ve bu durum mikrofon korkusu olarak tanmlanr. Charlie Chaplin radyoda konuma yaparken, metin nnde yazl olarak duruyordu. Chaplin kesinlikle dinleyicilere alknd. Bu lkeye 1912'de "Mzikholde Bir Gece" adl vodvili sahnelemek zere turneyle gelmiti. Daha nce ngiltere'de sahne alyordu. Yine de yayn odasna girip mikrofon karsna getiinde hissettikleri, ubat aynda frtnaya yakalanm bir halde Atlantik'i geerken yaayacaklarndan farkl deildi. nl sinema aktr ve ynetmeni James Kirkwood da benzeri bir deneyim yaamt. Kendisi sahnede konumaya alkn olan bir yldzd, fakat izleyicilerle yz yze gelmeden yapt konumadan sonra yayn odasndan ktnda alnndaki terleri silmi ve u itirafta bulunmutur: "Bununla karlatrldnda Broadway'deki bir temsil hibir ey deil." Baz insanlar ne kadar sk konuma yaparlarsa yapsnlar konumaya balamadan nce daima bir sknt yaarlar. Ama birka dakika sonra bu duygu yok olur ve rahatlarlar. Lincoln de konumann ilk anlarnda utangalk hissederdi. Hukuku orta olan Herndon onu yle anlatyordu: "nceleri eli ayana dolanyordu, yle grnyordu ki asl sorun kendisini ortama adapte edememesiydi. Uzun bir sre bu belirgin ekingenlii ve hassasiyeti ile mcadele etti. 15 Sk sk Lincoln'n benzer anlarna ahit oldum ve onu destekledim. Konumaya baladnda sesi tiz ve kulak trmalayc kyordu. Tavr, burumu ve kuru,

koyu sar renkteki yz, garip duruu... ekingenlik anlarnda her ey onun aleyhine grnyordu; fakat sadece ksa bir sre iin. Birka dakika iinde lml, scak ve dingin haline kavuuyor, gerek konumasna balyordu." Siz de buna benzer deneyimler yaayabilirsiniz. abalarnz sayesinde iyi bir konumac olabilmeniz ve buna hzl bir ekilde ulaabilmeniz iin drt nemli unsur var: Bir: Gl ve Kararl Bir stekle Bala Bu, sizin tahmininizden ok daha nemli bir nokta. Bir eitimci aklnzdakileri ve kalbinizdekileri grerek derin bir istek duyduunuzu saptayabilirse, sizin nasl bir ilerleme kaydedeceinizi kesin olarak tahmin edebilir. Eer isteiniz gsz, ruhsuz, snk ise baarlarnz da ayn gszlk ve yorgunlukta olacaktr. Fakat konunun zerine srarla giderseniz ve bir kediyi kovalayan buldoun enerjisine sahip olursanz sonra hibir ey sizi yolunuzdan dndremez. ncelikle kendi kendinizi eitmek konusunda hevesli olun. zgven kazanmann ve topluluk nnde daha ikna edici konuabilmenin sizin iin ne anlam ifade ettiini dnn. Bunun size maddi adan ne kazandracan dnn. Sosyal evreniz, arkadalarnz, insanlar zerindeki etkiniz, liderlik vasfnz ynnden size kazandracaklarn dnn. Bu, sizi liderlie, hayal edebileceiniz dier tm aktiviteler-den daha abuk kavuturacaktr. Chauncey M. Depew, "Hibir ey kiinin kariyerini olu16 turmasn ve kendini tantmasn, ikna edici bir konuma kadar abuk salayamaz," diyor. Milyonlarca dolarlk serveti olan Philip D. Armour, "Byk bir kapitalist olmaktansa byk bir konumac olmay yelerdim," demiti. Bu, eitim alanndaki herkesin zlem duyduu bir eydir. Andrew Carnegie'nin lmnden sonra bulunan yazlarnda, otuz yanda iken yaamna dair yapm olduu plana rastland. ki yl sonra iini ylda elli bin dolarlk gelir getire-cek ekilde dzenleyerek otuz be yanda emekli olmay, Oxford'a gidip iyi bir eitim almay ve topluluk nnde konuma konusuna zel bir nem gstermeyi planlamt. Bu yeni gc kullanmann getirecei mutluluk ve tatmini dnn. Ben dnyann sadece kk bir parasn gezmekle kalmadm, tm dnyay grdm, birok farkl deneyim yaadm. Yine de bana gre hibir ey insana, bir konuma yaptktan sonra, dinleyicilerin daha sonra da sizin sylediklerinizi dneceini bilmenin yaatt tatmini yaatmyor. Bu sizin kendinizi gl hissetmenizi salar. leriye atlmanza ve sizi takip etmekte olan dier insanlarn nnde olmanza yardmc olur. Bu bir sihir gibidir ve asla heyecann yitirmez. Bir konumac bunu, "Konumaya balamadan iki dakika nce balamaktansa kamlanmay tercih ederim. Konumay bitirmeden iki dakika nce ise bitirmektense vurulmay tercih ederim," eklinde aklyordu. Bu tr durumlarda baz insanlar yreksiz davranr ve ii yapmaktan vazgeerler. yleyse siz isteiniz gerekleene kadar bu becerinin sizin iin ne anlama geldiini dnmeye devam etmelisiniz. Bu programa heves ve evkle balamalsnz ki sonuta sizi zafere ulatrsn. Bu blmleri okumak iin mutlaka haftada bir gecenizi ayrn. Ksacas, ilerlemeyi kolaylatrn. Geri dnmeyi olanaksz hale getirin. 17 Julius Sezar, Gaul kanalndan gemilerle geip lejyonuyla birlikte bugnk ngiltere'de karaya ktnda askerlerinin baarl olmas iin ne yapt? ok akllca bir yntem uygulad. Dover'in beyaz kayalklarnda askerlerini durdurup onlara iki yz fit aadaki dalgalarn arasnda braktklar her bir gemiyi atein nasl yalayarak yok ettiini gsterdi. Bu dman lkesinde, kendi ktalaryla olan balantlar da ortadan kalkm, dnmeleri olanakszlamt. Fakat onlar iin son bir zm kalmt, ilerlemek ve fethetmek. Sonuta bunu baardlar. lmsz Sezar'n byle bir ruhu vard ite. Neden siz de dinleyiciler karsnda kapldnz yersiz korkuyu yenmek iin byle bir ruha sahip olmayasnz? ki: Nelerden Sz Edeceinizi Tam Olarak Bilin. Dndklerini ve anlatacaklarn planlamayan, ne syleyeceini bilmeyen bir kii dinleyicilerle yz yze geldiinde kendini pek rahat hissedemez. Bu krn

kre rehberlik etmesine benzer. Bu tr durumlarda konumac sklganlk ve pimanlk duyacak, ihmalkrlndan utanacaktr. Teddy Roosevelt, Otobiyografi''sinde yle diyor: "1881 sonbaharnda Yasama Meclisi'ne seildim ve orada en gen ye olduumu grdm. Dier btn tecrbesiz, gen yeler gibi, konumay kendi kendine renme konusunda byk bir glk yayordum. Akl banda bir taralnn tlerinden ok faydalandm. Adam farknda olmakszn Wellington Dk gibi konuuyordu, kukusuz Dk de bakasnn szleriyle kendini ifade ediyordu. t yle idi: "Syleyecek bir eyinin olduundan emin olana dek konuma. Bundan emin olduunda syleyeceini syle ve otur." 18 Makul grleri olan bu taral yal adam Roosevelt'e gerginliinin stesinden gelmenin baka bir yolunun olduunu anlatmalyd ve eklemeliydi: "Eer dinleyicinin nnde yapacak bir eyler bulabilirsen, bu senin sklganln atmana yardmc olacaktr: Bir eyler sergilemek, tahtaya bir kelime yazmak, haritada bir noktay iaretlemek, masay itmek ya da ekmek, pencereyi amaya ynelmek, kitap veya ktlarn yerini deitirmek gibi herhangi bir fiziksel hareket, kendini evindeymi gibi rahat hissetmesini salar." Doru, bu tr eyleri yapmak iin her zaman bir neden bulmak kolay deildir; fakat bu bir bir neri. Eer katlanabi-lirseniz bunu kullann ama sadece ilk birka dakika iin kullann. Bir bebek yrmeyi rendikten sonra bir daha iskemleye tutunmaz. : Kendinizden Emin Grnn nl Amerikal Psikolog Prof.NViiliam James unlar yazmt: "Davran duyguyu takip ediyormu gibi grnr ama aslnda davran ve duygu birlikte hareket ederler. rademizin dorudan kontrol altnda olan davranlarmz dzene soktuumuzda, dolayl olarak duygularmz da dzenlemi oluruz. Diyelim ki keyfimiz yerinde deil. Keyfimizi yeniden yerine getirmenin yolu keyifliymi gibi davranmak ve konumaktr. Eer byle bir yntem dahi sizi neelendirmezse bu durumda hibir ey bunu baaramaz. yleyse kendinizi cesur hissetmek istiyorsanz, cesur gibi davrann. Bunun iin iradenizi sonuna kadar kullann. Korkunun yerini cesaretin aldn greceksiniz. Prof. James'in dn tutun. Dinleyici ile yz yze gel19 diinizde, cesaretinizi artrmak iin zaten cesarete sahipmi-siniz gibi davrann. Elbette, hazrlksz iseniz rol yapmanz ie yaramaz. Fakat ne hakknda konuacanz biliyorsanz, canl grnn ve derin bir nefes aln. Aslnda dinleyicilerle yz yze gelmeden nce otuz saniye kadar derin nefes alp vermeniz, artan oksijen miktar size nee ve cesaret verecektir. Byk Tenor Jean de Reszke'nin de belirttii gibi nefesinizi tutup biraz beklediinizde heyecannz yok olacaktr. Her ada insanlar hep cesarete hayranlk duydular; yleyse kalbinizin ieride nasl kt kt att nemli deil, cesaretle ilerleyin, dik durun ve halinizden honut grnn. Dinleyicilerin gzlerinin iine bakn; her birinin size borcu varmasna gvenle konumaya balayn. Size kredi srelerini uzatmanz iin yalvarmaya geldiklerini hayal edin. Bunun getirecei psikolojik etki size yarar salayacaktr. Ceketinizin dmesini sinirli bir ekilde ap kapamayn, kolyenizle oynamayn, ellerinizi oynatp durmayn. Eer sinirinizi datmak istiyorsanz, ellerinizi arkanza gtrerek parmaklarnzla oynayn, bunu kimse grmeyecektir. Ya da ayak baparmanz oynatn. Genel bir kurala gre, konumacnn eyalarn arkasna saklanmas onun aleyhinedir, ama ilk zamanlar bir masann ya da sandalyenin arkasnda dikilmeniz veya onlara yap-mcasna tutunmanz yahut avucunuzda madeni bir paray skca tutmanz size biraz olsun cesaret verebilir. Teddy Roosevelt o nl cesaretini ve kendine gvenini nasl gelitirdi? Ataklk ve cesaret ona Tanr'nn bahettii zellikler miydi? Tabii ki deil. Roosevelt otobiyografisinde, "olduka hastalkl ve beceriksiz bir ocuk" olduunu itiraf

etmektedir: "Henz genken ncelikle bu iki problemim ve kendi becerilerime kar bir gvensizliim vard. Ac e20 kerek, sadece bedenimi deil, ruhumu ve benliimi de kendi kendime eittim." Neyse ki Roosevelt bize deiimi nasl baardn anlatmaktadr: "Genliimizde, Marryat'n beni her zaman etkileyen kitaplarndan birinde bir blm okudum. Bu blmde kk bir sava gemisinin ngiliz kaptan kahramana korkusuzluk vasfn nasl edindiini aklamaktayd. Balangta olayn iine girdiinde herkesin korku yaadn, fakat sonrasnda korkmuyormu gibi davranabildiinde kendisini toparladn sylyordu. Bunu yeterince uzun sre uygulaya-bildiinde durum rolden geree dnr ve kii korkusuz davranmay denemesi sonucunda gerekten bu duyguyu hissetmemeye balar. (Marryat'n diliyle deil, kendi szcklerimle ifade ediyorum.) "Bu benim de uyguladm bir teoriydi. nceleri korktuum pek ok ey vard; kzgn aylar, yabani atlar, silahr-ler. Tm bunlardan korkmuyormu gibi davrandmda korkum sona erdi. Birok insan eer isterse ayn deneyimi yaayabilir." Eer isterseniz siz de byle bir deneyim yaayabilirsiniz. Marshal Foch, "Savata en iyi savunma saldrdr," diyordu. yleyse korkularnz karnza aln, zerlerine gidin, onlarla savan, her koulda onlar cesaretle yenin. Kendinizi ald mesaj yerine ulatrmakla ykml bir gen olarak dnn. Burada daha nemli olan ey gen deil, iletecei telgraftr. nemli olan mesajdr. Onu aklnza, kalbinize yerletirin. Elinizin hemen altnda olduunu bilin. Duyumsayarak inann. Sonra bunu sylemeye zorunluymu-asna konuun. Bunu yapn, bylece ksa srede onda dokuz ansla olaylarn yneticisi ve kendinizin patronu olacaksnz. 21 il i fi..... I II1 Drt: Pratik! Pratik! Pratik! Bu, zerinde durmamz gereken en nemli son nokta. imdiye kadar okuduunuz her eyi unutsanz da, sadece unu hatrlayn: Konuurken kendine gvenmenin ilk, tek ve sizi hayal krklna uratmayacak yolu, konumaktr. Her ey bir trl yerine getirilir, ama birinden asla vazgeilemez: Pratik, pratik, pratik! Roosevelt, "Bir ie yeni koyulan hi kimse acemi heyecann yaamak istemez," diyerek uyarr bizi. "Acemi heyecan asabiyete bal iddetli bir heyecan durumudur. lk kez topluluk karsnda konuacak olan insan savaa gidiyormua-sna etkileyebilir. Bazlarnn cesarete deil, sinirlerini kontrole, soukkanlla gereksinimi vardr. Kii bu zellii sadece pratik yaparak edinebilirler. Sinirlerini yattrmak iin kendini kontrol altna almann egzersizlerini tekrarlamak ve bunu alkanlk haline getirmek zorundadr. Bu, byk lde alkanln nemini ifade eder, tekrarlanan aba ve egzersiz insanda g duygusu yaratacaktr. Eer kii doru davranlar sergiliyorsa her egzersizle gcn daha da artracaktr." Dinleyici korkusundan kurtulmak m istiyorsunuz? Gelin bunun nedenlerini inceleyin. Prof.Robinson, The Mind in the Making (Faaliyet Halindeki Zihin) adl eserinde, "Bilgisizlik ve kararszln korkuya yol atn" sylemektedir. Baka bir deyile korku, gvensizliin sonucudur. Peki bunun sebebi nedir? Bu, sizin gerekte neyi yapabileceinizi bilmemenizin sonucudur. Deneyimsizliinizden dolay ne yapacanz bilmemenizden kaynaklanr. Arkanzda yaadnz baarl bir deneyim olduunda korkularnz 22 yok olacak, gz kamatran temmuz gnei altndaki iler gibi eriyecektir. Kesin olan bir ey var: Kabul gren bir ynteme gre, yzmeyi renmek iin suya dalmak gerekir. Bu kitab yeterince uzun bir sredir okuyorsunuz. Neden imdi kitab bir kenara brakp elinizdeki gerek ile uramyorsunuz? Tercihen, bilgi sahibi olduunuz bir konuyu sein ve dakikalk bir konuma hazrlayn. Konumay birka kez kendi kendinize prova edin. Sonra ayn

konumay hedeflediiniz gruba veya eer mmknse nce bir grup arkadanza yapn. Bunu yaparken tm gcnz ortaya koyun. & ZET 1. Birka bin renci, yazara, neden topluluk nnde konuma eitimi almak istediini ve bu eitimden ne beklediini anlatan birer yaz yazmt. Buna gre hemen hepsinin en nemli ortak istei uydu: Heyecanlarn yenebilmek, ayaklarnn zerinde durabilmek ve hangi byklkte olursa olsun bir gruba zgvenle hitap edebilmek. 2. Bu zellii elde etmek zor deildir. Bu sadece ok zel birka kiiye bahedilen bir hediye deildir. Golf oynayabilmeye benzer. Kadn ya da erkek, herkes mevcut kapasitesini gelitirebilir, yeter ki buna sahip olmay gerekten ok istesin. 3. Birok deneyimli konumac bir grupla yz yze iken, teke tek yapt grmeye oranla daha iyi dnebilir, daha iyi konuabilir. Dinleyicilerin okluu konumacda uyarc etki yaratr ve onun iin esin kayna oluturur. Eer bu kitaptaki nerileri inanarak uygularsanz bir gn siz de bu duruma gelirsiniz ve konuma yapmay olduka keyifli bulursunuz. 4. Durumunuzun ok farkl olduunu dnmeyin. Sonralar nl bir konumac olan birok insan, kariyerinin balangcnda utangaln skntsn yaam ve dinleyici korkusu yznden fel olmutur. Bu deneyimi Bryan, Jean Jaures, Lloyd George, Charles Stewart Parnell, John Bright, Disra-eli, Sheridan ve dier pek ok kii tatmtr. 5. Ne kadar sk konuursanz konuun, konumaya balamadan nce sklganlk hissedebilirsiniz. Ama birka dakika sonra bu duygu tamamen ortadan kalkacaktr. 6. Bu kitaptan en hzl ve en etkin biimde yararlanmak istiyorsanz unlar yapn: a) Gl ve srarl bir istekle balayn. Kendinizi eitmek iin harcayacanz bu abann size getirecei yararlar sayn. Hevesinizi harekete geirin. Sizin iin ekonomik ve sosyal ynden getiriini, etkinizin artaca dnemlerin ve lider olmann sizin iin tad anlam dnn. lerleme hznzn isteinizin gcne bal olduunu hatrlayn. b) Hazrlk yapn. Ne syleyeceinizi bilmezseniz kendinizi rahat hissetmezsiniz. c) Kendinizden emin grnn. Profesr William Ja-mes'in d yle: "Cesur grnn. Byle grnmek iin tm abanz harcayn. Korkunun yerini cesaretin aldm greceksiniz. Teddy Roosevelt, korkun aylar, yabani atlar ve silahor korkusundan bu yntemle kurtulduunu itiraf etmiti. Dinleyici korkunuzu bu psikolojik olgunun avantajlarn kullanarak yok edebilirsiniz. d) Pratik. Bu en nemli nokta. Korku, gvensizliin ve ne yapabileceini bilmemenin sonucudur. Nedeni ise deneyimsizliktir. Baarl deneyimler yaadnzda korkularnz sona erecektir. 24 25 KNC BLM HAZIRLIK YOLUYLA ZGVEN KAZANMAK 1912 ylndan beri, yln her mevsimi yaklak alt bin konuma dinlemek ve deerlendirmek yalnzca iim deil, ayn zamanda bana keyif veren bir urat. Bu konumalar lise ya da niversite rencileri deil, olgun, profesyonel iadamlar yapyordu. Yaadm deneyimler sonucunda edindiim temel izlenim udur: Konumaya balamadan nce hazrlk yapmak her eyi ak ve net bir ekilde ifade etmek, sylenmemi hibir ey brakmamak gerekir. Kafasnda ve kalbinde gerek bir mesaj olan, sizin aklnz ve kalbinizle iletiime gemeyi hararetli bir ekilde istediini hissettiiniz bir konumac bilinsiz de olsa ilginizi ekmez mi? Konumac bu tr bir zihniyet ve duygusalla sahipse nemli bir gerei kefedecek, konumasnn kendiliinden olutuunu grecektir. in zorluu ortadan kalkacak, yk hafifleyecektir. yi hazrlanm bir konuma neredeyse dinleyiciye sunulmu demektir.

Birok insann bu eitime katlmak istemesinin temel nedeni Birinci Blm'de de belirtildii gibi gven, cesaret ve zgven edinme isteidir. Pek ok kiinin yapt lmcl yanl, konumay hazrlamay ihmal etmektir. Savaa slak barutla, bo kovanlarla veya cephanesiz gidenlerin sinir ordular ya da korku blkleriyle ba etmeleri nasl beklenir? Bu koullar altnda dinleyicinin nnde kendilerini evlerin-deymi gibi rahat hissetmeyecekleri kesindir. Lincoln Beyaz Saray'da "Ne kadar yalanrsam yalanaym, syleyecek bir eyim yoksa utanmadan konuabileceimi sanmyorum," demiti. 26 Eer gven istiyorsanz neden bunun gereklerini yerine getirmiyorsunuz? Apostle John, "En mkemmel ak korkudan arndrlm olandr," diye yazmt. Webster izleyicinin karsna yar hazrlanm olarak kmann yar giyinik olmaya benzediini dnyordu. Neden konumalarmz daha zenli hazrlamyoruz? Neden? Bazlar zamanszlktan yaknrken bir ksm hazrln anlamn, hazrlk yapmakszn byle bir aktarmn olamayacan aka anlamazlar. Bu blmde bu problemleri tartacaz. Hazrlanmann Doru Yolu Hazrlk nedir? Bir kitab okumak m? Bu bir yntem ama en iyisi deil. Okumak yardmc olabilir, ama biri kitaptaki "hazr" dnceleri kitabn dna tamaya ve bunlar sanki kendine aitmicesine nakletmeye kalkrsa harcanan abada bir eyler eksik kalacaktr. Seyirciler bu eksiin ne olduunu tam olarak anlamasalar bile konumacya snmayacaklardr. rnekleyelim: Bir sre nce New York'taki bankalarn st dzey alanlarna ynelik, topluluk nnde konuma kursunu ynetmitim. Doal olarak byle bir grubun yeleri varolan zamanlarnda birok talebi karlamak durumunda olduklarndan, birouna yeterli hazrlk yapmak veya ne hazrlayacan planlamak, dnmek zor geliyordu. Tm yaamlar boyunca bireysel dnceler retmi, kiisel inanlarn beslemi, olaylar kendilerine zg alardan grm, zgn deneyimlerini edinmilerdi. Bu ekilde krk yllarn konumalar iin veri toplamakla geirmilerdi. Fakat bazlarnn bunu anlamas zordu. "Fsldayan amlar ve kknarlar yznden" orman gr emiyorlar di. 27 Bu grup cuma akamlan saat beten yediye kadar toplanrd. Bir cuma gn, kent merkezinin dndaki bir bankada alan ve kendisini burada Bay Jackson olarak anacamz kii saatin drt buuk olduunu fark ettiinde henz hangi konuda konuma yapacan belirlememiti. Ofisinden kt, gazeteciden bir Forbes dergisi satn ald. Snftaki-lerle buluaca Federal Reserve Bank'a metro ile giderken dergideki bir makalenin baln okudu: "Baarya Ulamanz in Sadece On Ylnz Var." Makaleyi konu ilgisini ektii iin deil, herhangi bir ey hakknda konuma yapmak, kendisine den zaman doldurmak zorunda olduu iin okudu. Bir saat sonra ayaa kalkp inandrc ve ilgi ekici bir ekilde konunun ieriini anlatmaya alt. Sonu, kanlmaz sonu neydi? Sylemeye alt eyleri tam olarak sindirememiti. "Sylemeye almak" sz durumu ok iyi aklyor. Bay Jackson, gerekten alyordu. Bir k noktas ararken verebildii hibir mesaj yoktu. Tavrlar ve havas da bunu aka ortaya koyuyordu. Kendisi bile bu makaleden etkilenmemiken dinleyicilerin etkilenmesini nasl bekleyebilirdi. Srekli makaleden alntlar yapt yazarn sylediklerini tekrarlayp durdu. Konumada Forbes dergisinin fazlasyla yer almasna karlk Bay Jackson'dan ne yazk ki ok az iz vard. Bay Jackson'a unlar syledim: "Bay Jackson, bu makaleyi yazan belirsiz kii bizi ilgilendirmiyor. O, burada deil. Onu gremiyoruz. Biz sizinle ve sizin fikirlerinizle ilgileniyoruz. Bize bakasnn dncelerini deil, sizin ne dndnz anlatn. Bay Jackson' daha ok ortaya koyun. Ayn konuyu neden nmzdeki hafta bir kez daha incelemiyoruz. Neden makaleyi tekrar okuyup yazar ile ayn grte olup olmadnz kendinize sormuyorsunuz? Bu makale sadece sizin kendi konumanza atlan ilk adm ve balang noktas olsun."

Bay Jackson bu neriyi kabul etti, makaleyi yeniden okudu ve yazarla btnyle farkl fikirde olduuna karar verdi. Metroda oturup ikinci konumann hazrln yapmaya almad. Konumann gelimesine izin verdi. Bu konuma, kendi beyninin bir ocuu, bir rnyd ve geliti, byd, tpk gerek bir ocuk gibi boy att. Kk kzlar gibi gece-gndz onun bilincinde olduu zamanlar bymesini srdrd. Gazetedeki bir haberi okurken aklna bir fikir geldi. Bir arkada ile tartrken farkl bir rnek beklenmedik bir ekilde zihninde parlayverdi. Hafta iindeki deiik zamanlar sresince bu durum daha sk tekrarlanyor, gleniyor, younlayordu. Daha sonraki derste Bay Jackson ayn konu zerine konutu. Anlattklar ona ait eylerdi, kendisine ait ocaktaki madeni ortaya karm, kendi darphanesinde para basmt. Makalenin yazar ile ayn fikirde olmad iin kesinlikle daha iyi bir konuma yapt. Konumasnda rahatsz edici en kk bir eliki yoktu. ki haftann iinde, ayn konuda ve ayn kii tarafndan yaplan bu iki konuma arasnda inanlmaz bir farkllk vard. Hazrlk doru yapldnda ortaya kan mthi bir farkllk! Hazrln olmas ve nasl olmamas gerektiine ilikin baka bir rnek verelim: Burada kendisini Bay Flynn olarak anacamz kii Washington D.C.'deki topluluk nnde konuma kursunun rencisiydi. Bir leden sonra kursta lkenin bakentini ven bir konuma yapt. Aktardklar, bir gali 11 28 29 zetenin verdii propagandac bir brorden alman, aceleyle ve yzeysel olarak hazrlanm bilgilerdi. Dier kursiyerler konumay kuru, balantsz ve sindirilmemi olarak nitelendirdiler. Konumac konu zerinde yeterince dnmemiti. abasn bu i iin ortaya koymamt. Konumasn hissederek yapmamt, bu yzden dikkate deer bir ifade ekli yaratamamt. Tamamyla yavan, tatsz ve yararsz bir konuma olmutu bu. Baarsz Olamayacak Bir Konuma On be gn sonra Bay Flynn'e bir eyler oldu. Bir hrsz otoparktaki arabasn ald. Bay Flynn polise bavurdu ve dller vaat etti, ama hepsi bounayd. Polis, bu gibi sularn tmnn stesinden gelmenin onlar iin neredeyse olanaksz olduunu itiraf etmiti. Oysa ok deil, sadece bir hafta nce ayn polisler caddede yryecek zaman bulmular, ellerinde tebeir, Bay Flynn'e ceza yazmlard. Nedeni, arabasn park yerinde on be dakika fazla brakm olmasyd. Bu kez ok megul olduklar iin sulular yakalayamamlard. Bu durum Bay Flynn'i ok fkelendirdi. Artk anlatacak bir eyleri vard. stelik bunlar gazetenin verdii brorden kard eyler deil, kendi yaamndan, deneyiminden doan scak bir olayn sonularyd. Gerek insana ait bir blm, bir parayd ve onun duygularn, inanlarn uyandrp harekete geirmiti. Washington ehrini vd konumasnda cmleleri arka arkaya sralamt, imdi de ayn eyi yapt. Ama artk kendi ayaklarnn zerinde duruyordu, polise kar knama duygusuyla dolmutu, bunu bir volkan gibi kprerek dile getiriyordu. Byle bir konuma mkemmeldir. Baarsz olmas ok zordur, nk bunda hem deneyim hem de dnce yansmas sz konusudur. Gerek Hazrlk Nedir Bir konumann hazrln yapmak, baz ifadeleri yanl-sz olarak bir araya getirmek ve ezberlemek anlamna m gelir? Hayr. Aslnda kiiliinize ok az ey katan ve sadece birka amac olan dncelerin toplam mdr? Kesinlikle hayr. Sizin dncelerinizin, sizin fikirlerinizin, sizin inanlarnzn, sizin tutkularnzn toplamdr. Her gn yeni dnceler ve gler edinirsiniz, bunlar ryalarnza dahi akn ederler. Tm varlnz, yaamnz bu duygular ve deneyimlerle doludur. Bunlar deniz kenarndaki akl talarnn okluu kadar bir younlukla bilinaltnzda yatmaktadrlar. Hazrln anlam dnmek, derinlemesine dnmek, hatrlamak, ekici gelen eyleri semek, bunlar zerinde alarak gelitirmek, bir modele oturtmak ve kendi mozaiinizi oluturmaktr. Bu pek zor bir programa benzemiyor, yle deil mi? Sadece biraz konsantrasyon ve azim gerektiriyor. Dwight L. Moody, din tarihi zerine yapt konumalar nasl hazrlamt? Bu soruyu "Hibir srrm yok," eklinde yantlyor Moody ve yle devam ediyor:

"Bir konu seip bal geni bir zarfn zerine yazarm. Byle pek ok zarfm var. Kitap okurken, konuma yapacam herhangi bir konuya ilikin iyi bir bilgiye rastladmda bunu o konu ile ilgili zarfa koyar, brakrm. Yanmda daima bir not defteri tarm, vaazda elimdeki konuya k tutacak bir ey duyduumda not eder, yine ilgili zarfa koyarm ve belki bir yl boyunca buna hi dokunmam. Yeni bir vaaz vereceim zaman topladm her eyi ele alrm. Orada bulduklarmla ve kafamdaki sonularla malzemem tamamlanm olur. Vaazlarm her zaman gzden geiririm; bir eyler karr, bir eyler eklerim. Bylece asla eskimemi olurlar. ; 30 31 Yale'den Dekan Brovra'un Bilge nerisi Yale niversitesi lahiyat Fakltesi'nin yznc kurulu yldnm kutlamalarnda, Dekan Dr. Charles Reynolds Brovvn, vaaz sanat zerine bir dizi konferans vermiti. Bunlar kitap eklinde, New York'taki Macmillan Yaynevi tarafndan ayn adla yaymland. Dr. Brown eyrek yzyldr konumalarn haftalk olarak hazrlamaktayd. Bu yzden bakalarn da konuma hazrlama ve sunma konusunda eitiyordu ve pozisyonu gerei konuya ilikin tler veriyordu. dnde 91. Mezmur'daki giysi diken adamn konumasnn hazrlna yer verdii gibi bir ayakkab reticisinin i Sendikas'nda yapt konumann hazrln da ele alyordu. Bu yzden Dr. Brovvn'un szlerini buraya almay uygun gryorum. "Konunuz ve metniniz zerine derinlemesine dnn. Bunlar iyice olgunlaana kadar da dnmeye devam edin. Hayatn bu dncelerde gizli olan kk tohumlar geliip bydke gelecee ilikin umut dolu pek ok fikir karrsnz. Bu sre, konumay yapacanz pazar gnnden nceki cumartesinin leden sonrasma ertelenmezse ie yarar. Bir papaz, doruluundan emin olduu bir dnceyi kafasnda bir ay, belki alt ay ya da bir yl yourabilir ve srekli filizlenen yeni fikirler fark eder. Caddede yrrken konuyu derinlemesine dnebilir veya trende yorgunluktan gzleri aryana kadar okuyarak zamann geirebilir. "Gece yatarken bile gerekten derinlemesine dnceye dalabilir. Papaz iin, kilisesini veya vaazn yatana tamay alkanlk haline getirmemesi daha iyi olur, nk bir vaaz krss vaaz vermek iin muhteem bir yerdir ama iyi bir yatak arkada deildir. Bu yzden bazen gece yars kal32 kar, aklma gelen dnceleri sabahleyin unutmu olmamak iin yazarm. "zel bir vaaz iin malzeme toplarken, metinle veya konuyla ilgili aklnza gelen her eyi yazm. Metni ilk setiiniz anda neyin dikkatinizi ektiini, ne grdnz yazn. Aklnza yeni gelen tm fikirleri not edin. "Tm yazdklarnz bir kenara koyun, dncenizi ifade eden sadece birka kelime yeterlidir. Bunlar, varolduklar srece her an ulaabileceiniz ekilde zihninizde tutun. Bu, zihninizin retkenliini artrmann bir yoludur ve bu metotla zihinsel srecinizi taze, orijinal ve yaratc tutabilirsiniz. "Yardm almakszn yarattnz bu fikirlerinizi yazn. Onlar sizin zihinsel geliiminiz iin yakutlardan, elmaslardan, en iyi cins altndan daha deerlidir. Onlar kt paralarna, eski mektuplarn arkalarna, zarflara, elinize ne geerse onun zerine yazn. Bu, ok gzel, uzun, temiz sayfalar kullanmaktan daha iyi bir yoldur. Bunu, ekonomik davranmak iin deil, malzemelerinizi dzenlerken dank paralar organize etmek daha kolay olaca iin yapn. "Tm sre boyunca dndnz, aklnza gelen btn fikirleri yazn. Bunu aceleye getirmeyin nk bu size ayrcalk salayacak olan en nemli zihinsel ilemlerden biridir ve zihninizin gerek retici gle bymesini salayacak olan metottur." inizden gelenleri rahatlkla aktararak oluturduunuz ve sunmaktan memnunluk duyduunuz vaazlar, insanlarn yaamnda en byk baary yaratan sylevler olacaktr. Onlar sizin kemiiniz, etiniz, zihinsel almalarnzn ocuklar ve yaratc enerjinizin rnleridir. Yanl derlenen ve aktarlan vaazlar daima

kinci el gibidirler ve fazla stlm yiyecek tadndadrlar. Yaayan, hareket eden, tapnaa giren, 33 yryen, atlayan, Tanr'ya kreden, insanlarn kalbine girip onlar kartal gibi kanatlaryla uuran ve grev yolunda, gl bir ekilde yrmeye devam eden bu gerek vaazlar onlar dile getiren insanlarn yaamsal enerjisinden doar. Lincoln Konumalarn Nasl Hazrlard Lincoln konumalarn nasl hazrlard? Burada, Dekan Brown'un konferansnda nerdii yntemleri Lincoln'n eyrek asr ncesinde uyguladn greceksiniz. Lincoln, en nl sylevlerinden birinde yle bir ngrde bulunmutu: "Kendi iinde blnen bir ev ayakta duramaz. Bu hkmetin de yar kle yar zgr olduu srece ayakta kalamayacan dnyorum." Bu konumay sradan ilerini yaparken, yemeini yerken, caddede yrrken, ahrda oturup ineini saarken, kasaba ve manava gnlk ziyaretini yaparken, eski atks omuzlarnda, alveri sepeti kolunda, kk olu yannda konuup giderek hrnlaarak onu ekitirirken dnmt. Olu bunlar yaparken Lincoln geni admlarla yryor, konumasn dnyor, grne gre olunun varln unutuyordu. Derinlemesine dnme ve sreci planlama srasnda Lincoln zaman zaman yrtk zarflara, kt paralarna, kt poetlere, bulduu her eye notlar alyor, cmleler yazyordu. Bunlar apkasnn tepesine yerletiriyor ve dzenlemeye ve konuma yapmaya hazr olana dein orada tayordu. 1858 ortak mzakerelerinde, Senatr Douglas her gittii yerde ayn konumay yapyordu. Lincoln ise almay, dnp tanmay, konu zerine derinlemesine dnmeyi srdrd. Her gn yeni bir konuma yapmay eskisini tek34 rarlamaktan daha kolay bulduunu sylyordu. Konu kafasnda srekli daha da geniliyor, geliiyordu. Beyaz Saray'a tanmadan ksa bir sre nce Anayasa'-nn ve konumann kopyalarn ald. Sadece bu referanslarla kendini Springfield'de bir dkknn st katmdaki kirli, tozlu bir odaya kapatt. Orada btn davetsiz ziyaretlerden, rahatsz edilmekten uzakta, al trenine ilikin konumasn kaleme ald. Lincoln, Gettysburg konumasn nasl hazrlad? Ne yazk ki ortalkta bu konuya ilikin yanl haberler dolayordu. Gerek yk ise olduka ilgi ekici. Gelin grelim: Gettysburg mezarlndan sorumlu komisyon resmi bir ithaf dzenlemeye karar verdi ve Edward Everett'i, konuma yapmak zere davet etti. Everett Boston papaz, Harvard bakan, Massachusets valisi, Birleik Devletler senatr, ngiltere elisi, lke szcs idi ve Amerika'nn en yetenekli konumacs olarak kabul edilirdi. thaf seremonileri iin belirlenen ilk tarih 23 Ekim 1863't. Bay Everett bu kadar ksa bir srede hazrlk yapmasnn olanaksz olduunu bildirdi. Bylece ithaf yaklak bir ay sonraya, 19 Kasm'a ertelendi ve hazrlk yapmas iin Everett'e zaman tannd. Everett bu srenin son gnn Gettysburg'da sava meydanna gidip kendini oradaki insanlara tantmakla geirdi. Derinlemesine younlama ve dnme en kusursuz hazrlkt ve bu sava Bay Everett iin gerek bir olay haline getirmiti. Davetiyeler tm kongre yelerine, Bakan'a ve kabinesine yolland. Bunlarn ou reddedilmiti, Lincoln gelmeye karar verince komite buna ok ard. Bir konuma yapmasn istemeli miydiler? Byle bir eyi tasarlamamlard. tirazlar ykseldi. Lincoln'n hazrlk iin zaman olmayacakt. Dier taraftan zaman olsa da yapabilecek miydi? Evet, k35 lelikle ilgili tartmada veya Cooper sendikasnn konferansnda kendini ok iyi ortaya koymutu. Fakat daha nce bir ithaf konumas yaptn kimse duymamt. Bu nemli ve ciddi bir durumdu. Risk alamazlard. Konumasn istemeli miydiler? Dnp tandlar. Fakat gelecee bakp o an yeteneini sorguladklar bu kiinin, lml bir insann yapabilecei en kalc konumalardan birini yapabileceini bilseler byle dnmezlerdi herhalde. Sonuta, ithaf seremonisinden on be gn nce, Lincoln'e "birka uygun yorum yapmas" konusunda gecikmi bir davetiye gnderdiler. Evet, istedikleri buydu:

"Birka uygun yorum". Birleik Devletler Bakan'na bunlar yazdklarn dnebiliyor musunuz? Lincoln hemen hazrla balad. Edward Everett'e yazp bu klasik bilgenin konumasnn bir kopyasn ald. Bir veya iki gn sonra fotorafn ektirmek iin bir fotorafya giderken Everett'in el yazmas konumasn yanna ald ve stdyodaki bo zamann bunu okuyarak geirdi. Konumas zerine gnlerce dnd, Beyaz Saray ile sava ofisi arasnda gidip gelirken de hep konumasn dnd. Sava ofisindeki deri koltua uzanm, geciken telgrafla gelecek olan raporu beklerken de ayn eyi dnyordu. Yrtk bir kt parasna tasla kabaca yazd ve bunu uzun, ipek apkasnn tepesinde tad. Aralksz olarak konumay dnyordu ve yaznn ekli srekli deiiyordu. Konumadan nceki pazar gn Noah Brooks'a: "Henz tam olarak yazlmad. Bir trl de bitmeyecek. ki kez yazdmj tatmin olmak iin bir kere daha gzden geirmem gerek," dedi. thaftan bir nceki gece Gettysburg'a ulat. Kk kasaba dolup tamt. Normalde 1.300 olan nfus birdenbire 15.000'e kmt. Kaldrmlar tkanmt, geit vermiyordu, 36 kadnlar ve erkekler toprak yoldan yryorlard. Yarm dzine bando alyor, kalabalk "John Brovvn's Body" adl arky sylyordu. nsanlar, Lincoln'n misafir edildii Bay Wills'in evinin nnde nceden toplanmlard. Ona tezahrat yapyorlar, kendisinden bir konuma istiyorlard. Lincoln birka kelime ile, nezaketten ziyade ak bir ifadeyle, ertesi gne kadar konumak istemediini belirtti. Aslnda gecenin geri kalan blmn konumasn bir kez daha kontrol etmeye ayrmt. Sekreter Seward'n kald, bitiikteki eve geip fikrini renmek amacyla ona konumasm yksek sesle okudu. Sabahleyin kahvaltdan sonra konumay gzden geirmeye devam etti; kaps alnp sradaki yerini almas iin zamann geldii kendisine bildirilene kadar alt. Bakan'm arkasnda atn srmekte olan Albay Carr, tren baladnda Bakan'n atnn zerinde dimdik oturduunu ve ordu komutannn olduu tarafa baktn, ilerleyen zamanla birlikte vcudunun ne doru bkldn, kollarnn geveke sallandn, bann eildiini syleyip Bakan'n derin bir dnceye dalm grndn belirtmiti. Lincoln'n o srada on lmsz cmleden oluan kk konumasn tekrar gzden geirdiini hemen tahmin edebiliriz. Lincoln'n yzeysel bir ilgi gsterdii baz konumalarnn baarsz olduu bir gerekti; fakat klelik ve birlik zerine yapt konumalarnda olaanst bir gce sahipti. Neden? nk bu problemleri srekli dnyor ve derinlemesine hissediyordu. Onunla odasn paylaan bir arkada ile Illinois'te meyhaneye gittikleri bir gecenin ertesi sabah arkada uyandnda Lincoln' yatanda oturur buldu, duvara bir yldz koyup yanna konumasnn ilk kelimelerini yazmt: "Bu hkmet yar klelik yan zgrlkle uzun sre ayakta kalamaz" : 37 sa konumalarn nasl hazrlard? nce kalabalktan uzaklard. Dnrd. Derinlemesine dnrd. Zihninde tartard. Yalnz bana le gidip, krk gn krk gece oru tutar ve derin dncelere dalard. "Zaman geldiinde sa vaaza balard," diyor Aziz Matthew. Ksa bir sre sonra sa dnyann en nl konumalarndan birini yapt: Dadaki Vaaz. "Anlattklarnz ok ilgin; ama ben lmsz bir hatip olmak istemiyorum. Sadece ara sra basit birka konuma yapmak istiyorum," diyerek itiraz edebilirsiniz. Doru, isteklerinizi anlyoruz. Bu kitabn asl amac size ve sizin gibilere yardm etmektir. Sizin konumalarnza benzemese de gemiteki nl konumaclarn yntemlerini belirli llerde kullanmak size yarar salayacaktr. Konumanz Nasl Hazrlayacaksnz? Altrma yapmak iin hangi konular hakknda konumalsnz? Bu ilgilendiiniz herhangi bir konu olabilir. Ksa bir konuma ile her eyi kapsamaya almak gibi ounluun yapt evrensel hataya dmeyin. Sadece bir veya iki adan konuyu ele alp bunlar yeterli biimde aklamaya aln. Bunu ksa bir konumada yapabilirseniz, ansl saylrsnz.

Konuyu nceden belirlerseniz zerinde dnecek zamannz olur. Haftann yedi gn onu dnn, yedi gece onu dleyin. Sabahleyin tra olurken, banyo yaparken, kasabaya giderken, asansr, le yemeini, randevular beklerken, t yaparken veya akam yemeini piirirken onu dnn. Arkadalarnzla onu tartn, sohbet konusu haline getirin. 38 Mmkn olduunc? onunla ilgili tm sorulan kendinize sorun. rnein, eer boanma zerine konuacaksanz, kendinize boanmann nedenlerini, ekonomik, sosyal nedenleri sorun. Olumsuzluklar nasl dzeltilebilir? Belirli boanma yasalarna m sahip olmalyz? Neden? Veya hi boanma yasamz olmamal m? Boanma olanakszlamah m? Daha m zorlamak? Kolaylamak m? Neden konuma konusu zerinde alma yaptnz anlatan bir konuma yaptnz dnn. Kendinize u sorular sormalsnz: Benim skntlarm neler? Bunlardan kurtulma konusunda ne umuyorum? Daha nce hi topluluk nnde konuma yaptm m? Yaptysam, ne zaman? Nerede? Ne oldu? Neden bir iadam iin byle bir eitimin deerli olduunu dnyorum? zgvenleri, soukkanllklar, ikna edici konuma yetenekleri sayesinde ticari yaamda veya politikada byk ilerleme kaydetmi kadn veya erkekler tanyor muyum? Olumlu ynleri gizli kald iin hibir zaman baarnn zevkini tadamayacak kiiler tanyor muyum? Kesin konuun. Bu insanlarn yklerini onlarn isimlerini vermeksizin anlatn. Eer ayaklarnzn zerinde dikilebilir, ak dnr ve bunu iki dakika srdrebilirseniz, ilk birka konumanzda sizden bekleneni gerekletirdiniz demektir. Neden topluluk nnde konuma zerine altnza dair konumak rahatlkla sylenebilir ki ok kolaydr. Eer bu konuyla ilgili malzemenizi semek ve dzenlemek iin kk bir zaman harcarsanz syleyeceklerinizi hatrlayacanz kesindir; nk bu, kendi grlerinizi, isteklerinizi, deneyimlerinizi dile ' getireceiniz anlamna gelir. Dier tarafta kendi iiniz veya mesleinizle ilgili konumaya karar verdiinizi varsayalm. Bu tr bir konumann ' 39, M hazrln nasl yapmalsnz? Bu konuya ilikin elinizde zaten bol miktarda malzeme var. Sorununuz, bundan sonra bunlar semek ve dzenlemek. Her eyi dakika iinde anlatmaya kalkmayn. Bu olanaksz. Byle bir giriim blk prk olacaktr. Konunuzun sadece tek bir evresini ele aln, onu ileyin ve geniletin. rnein, neden bu ii veya meslei nasl setiinizi anlatmayasnz? Sonu tesadf myd yoksa bir seim miydi? lk abalarnz, yenilgilerinizi, umutlarnz, zaferlerinizi anlatn. lgin bir yky dile getirin, ilk deneyimlerinizi, gerek bir yaam resmedin. Aslnda, egoist dnmeden, drste anlatlrsa, herkesin yaa-myksnn z olduka elencelidir ve genellikle baarl olacak bir konuma malzemesidir. Ya da iinizi farkl bir adan ele aln: in olumsuz ynleri nelerdir? e yeni balayan gen bir insana neler nerirsiniz? Veya ilikide bulunduunuz insanlardan drst ya da drst olmayan birini anlatn. Problemlerinizi anlatn. iniz size, dnyann en ilgin konusu olan insan doas hakknda neler retti? inizin teknik ynnden bahsettiinizde konumanz dier insanlarn ilgisini ekmeyecektir. Fakat insanlar ve kiilikler... Bu tr bir malzemeyle akrken hata yapmak zordur. Tm bunlardan baka, konumanz soyut bir syleve dntrmeyin. Skc olacaktr. Kat kat bir pasta gibi, konumanzda da rnekler ve genel durumlar dzenli bir ekilde yer alsn. Gzlemlediiniz somut durumlar, temel dorulan ve bunlarn inandnz zel rneklerini gz nne alarak dnn. Bylece bu somut durumlarn soyutlar hatrlamaktan ve zerinde konumaktan daha kolay olduunu kefedeceksiniz. Bu rnekler konumanza yardmc olacak ve k tutacaktr. ..<<,>; t 40 Burada ilgin bir yazarn kulland bir yntemden sz edelim. Bu yaz, B. A. Forbes tarafndan kaleme alman, yneticilerin i arkadalarna sorumluluk vermelerinin gereklilii hakkndaki makaleden yaplan bir alntdr. rneklere ve insanlar hakknda sylenenlere dikkat edin.

"Gnmzn byk organizasyonlarnn birou, eskiden tek bir kii tarafndan ynetiliyordu. Ama bu kiilerin ou ilerini braktlar. Bunun nedeni u; her byk organizasyon bir kiinin glgesinde olsa da, bugn byle byk bir boyuta ulaan i ve endstri dnyasnda tm dizginleri elde tutabilmek iin en yetenekli ynetici dahi kafas alan, akll alanlar istihdam etmek zorunda. Woolworth bana iinin yllarca bir kii tarafndan ynetildiini anlatmt. Sal bozulup haftalarca hastanede yattnda, iinin umduu gibi gelimesini istiyorsa ynetim sorumluluklarn paylamas gerektiini fark etmiti. Bethlehem elik yllarca belirgin bir ekilde tek adam tarafndan ynetilmiti. Tm ileri yneten Charles W.Sch-wab idi. Eugene G. Grace yava yava kendini gelitirdi ve Schvvab'm da tekrar tekrar belirttii gibi ondan daha yetenekli bir elik uzman haline geldi. Eastman Kodak ilk dnemlerinde genelde George Eastman tarafndan ynetiliyordu ve Eastman o dnemler randmanl bir organizasyon yaratmak iin yeterince bilgili idi. i-kago'daki btn byk giriimler kurucular dneminde benzeri deneyimleri yaadlar. Standard Petrol, dnlenin aksine, byk lee ulatktan sonra tek kiinin ynetiminden kt. J. P. Morgan, srekli byyen bir dev olmasna ramen yetenekli ortaklar olmas ve baz sorumluluklar onlarla paylamas gerektiine tm kalbiyle inanrd. Hl ilerini tek adam prensibi ile srdrmeyi tercih 41 eden byk patronlar var. Fakat onlar da giderek byyen i hacmi nedeniyle sorumluluklar dierleri ile de paylamak durumunda kalyorlar." Kendi ilerinden bahseden baz kiiler, ilerinin sadece onlar ilgilendiren ynlerinden sz ederek affedilmez bir hataya dyorlar. Konumaclarn kendilerini deil, onlar dinleyenleri elendiren eylerin neler olduunu aratrmalar gerekmez mi? Bir konumac bencil ilgilerini ekmek zorunda deil mi? rnein, eer yangn sigortacs ise onlara eyalarm yangndan korumann yollarn anlatmas gerekmiyor mu? Eer bir bankac ise finans veya yatrmlar konusunda neride bulunmas daha iyi olmaz m? Eer konumac bir kadn rgtnn ulusal lideri ise dinleyicilerine blgesel programlarndan rnekler vererek ulusal hareketin bir paras olduklarn anlatmas daha yerinde bir tercih deil midir? Konumanz iin hazrlk yaparken dinleyicileriniz hakknda aratrma yapn. Onlarn neler isteyebileceini, neler beklediini dnn. Bunu yapabilirseniz, iin yars bitmi saylr. Baz konular zerinde alrken, kitap okumanz, baka insanlarn neler dndn ya da bu konuda neler sylediini renmeniz ok yararl olacaktr. Ancak nce kendi dncelerinizi saptaym ve o zamana kadar da okumayn. Daha sonra bir ktphaneye gidin ve grevliye hangi konuda konuma hazrladnz anlatn. Aka yardm isteyin. Aratrma yapmaya alkn deilseniz grevli size ok yardmc olabilir ve birok kaynak kitap nerebilir. Bu kitaplar, atlyenizdeki aletler gibidirler. Mutlaka kullanmalsnz. 42 Yedekleme gcnn srr Luther Burbank, lmeden ksa bir sre nce yle demiti: "Birka iyi rnek bulabilmek iin milyonlarca bitki diktim; sonra da kt rneklerin hepsini yok ettim." Bir konumann da ayn titizlik ve seicilikle hazrlanmas gerekir. Yz dnce saptanyorsa, bunlarn doksan bir kenara atlmaldr. Kullanabileceinizden daha fazla malzeme toplayn. Bu size gven verecek, yaptnzdan emin olmanz salayacaktr. Zihninizde, yreinizde ve konumanzdaki etkiyi de artracaktr. Bu, hazrlanma asndan son derece nemli olan, ancak birok konumac tarafndan gz ard edilen bir unsurdur. Arthur Dunn, "Yzlerce satcya, pazarlamacya ve tantmcya ders verdim," diyor. "ounun hatas elindeki rn iyi tanmamas,ve bu rn satmaya balamadan nce rn hakknda bilgi edinmemesiydi." Dunn yle devam ediyor: "Broma pek ok satc geliyordu. Hepsi rnn yle bir tarifini almak, ksa bir sat konumasndan sonra da sata kmak istiyordu. ou en fazla bir hafta, bazlar ise ancak krk sekiz saat

alabiliyordu. Gda konusunda satc ve tantclar eitirken, bazlarn birer gda uzman yapmaya altm. Tarm Bakanl'nn yaymlad, gda maddelerindeki su, protein, karbonhidrat ve ya miktarlarn gsteren kartlar iyice ezberlemelerini istedim. Sattklar rnlerin ieriklerini rettim. Haftada birka gn okula gitmelerini ve snava girmelerini saladm. Baka satclara sat yapmalarn salamaya altm. En iyi sat yapanlara dller vadettim. "Baz satclar bu almalar srasnda sabrszlanyor43 du.'Bunlar bir bakkala anlatacak zamanm yok. Karmdaki insanlar ok megul olacak. Proteinleri, yalan anlatrsam sklacaklardr. Hatta bunlar anlamayacaklardr bile,' diyorlard. Ben de yle karlk veriyordum: 'Bu bilgiler mteriniz iin deil, sizin iin. rnnz her eyiyle tanrsanz, kendinizi daha gl hissedersiniz. Hi kimse sizi yene-mez.'" Standart Oil'in nl tarihisi Bayan Ida M. Tarbell, bana McClure Dergisi'nin sahibi Bay S. S. McClure'un ondan Atlantik Kablo hakknda bir yaz yazmasn istediini anlatmt. Torbell, Londra'da irketin yneticisiyle grm ve bilgi toplamt. Ama bununla yetinmemiti. Daha fazla bilgi istiyordu. Bunun iin British Museum'daki kablo rneklerini incelemi, kablolar hakknda kitaplar okumu, hatta atlyelere giderek kablolarn yapl srecini incelemiti. Neden gereinden on kat fazla bilgi toplamt. nk ye-deklemenin kendisine g vereceini biliyordu. Bildii halde ifade etmedii eylerin, sylediklerine daha fazla anlam ve renk katacann bilincindeydi. Edwin James Cattell yaklak otuz milyon insana hitap etmiti. Yine de konumas srasnda sz etmedii eyler olmadnda kendisini baarsz hissediyordu. nk deneyimleri ona, bir konu hakknda, konuma srasnda kullanacandan daha fazla bilgiye sahip olmasnn bu konumaya ayr bir deer ve g kazandrdn gstermiti. 44 ZET 1. Bir konumacnn kafasnda ve yreinde gerek bir mesaj varsa, bu konumac ayn zamanda iten gelen bir konuma isteine de sahipse, kesinlikle itibar grr. yi hazrlanm bir konuma yzde doksan sunulmu demektir. 2. Hazrlk nedir? Baz mekanik cmleleri kda yazmak mdr? fadeleri ezberlemek midir? Gerek hazrlk, bunlarn hibiri deildir. Gerek hazrlk iinizdekilerin deilerek ortaya karlmas, kendi dncelerinizin toplanp dzenlenmesi, inanlarnzn beslenmesidir. (rnek: New Yorklu Bay Jackson, Forbes Dergisi'nde okuduu bir makalenin yazarnn dncelerini aynen tekrarlamay denediinde baarsz olmutu. Bu makaleyi kendi konumas iin bir k noktas olarak kullanp kendi fikirlerini, kendi rneklerini gelitirdiinde ise baary elde etmiti.) 3. Oturup yarm saat iinde konuma retmeye almayn. Konuma, biftek gibi sipari zerine hazrlanabilecek bir ey deildir, gelimek zorundadr. Haftann banda konunuzu sein, her an bu konuyu dnn. Derinlemesine dnn, uyurken, ryanzda dahi bunu dnn. Arkadalarnzla bu konu zerine tartn, sohbet edin. Bu konuyla ilgili olas tm sorular kendinize sorun. Aklnza gelen tm fikirleri ve rnekleri bir kt parasna not edip yenilerini ret' ' ' ''.' 45 meye aln. Banyo yaparken, kasabaya giderken, le yemeinizin servisinin yaplmasn beklerken, gnn her saati fikirler, neriler, rnekler aklnza gelecektir. Bu Lincoln'n yntemiydi, daha sonra da birok nl konumacnn yntemi haline geldi. 4. Bir sre ba^nsz olarak dndkten sonra ktphaneye gidin ve eer zamannz elverirse konunuzla ilgili kaynaklar okuyun. Gereksinimlerinizi grevliye anlatn, size byk yardm olacaktr. 5. Konumada kullanacanzdan daha fazla malzeme toplayn. Luther Burbank' rnek aln. Burbank bir ya da iki adet mkemmel rne ulaabilmek iin birmilyon bitki dikerdi. Yz dnce toplayn, doksann eleyin.

6. Yedekleme gcnz gelitirmenin yolu kullanacanzdan daha fazla ey bilmek, tam bir bilgi birikimine sahip olmaktr. Konumanz hazrlarken Arthur Dunn'un sat elemanlarna zel bir rn nasl satacaklarn retirken kulland yntemi, Ida Tarbell'in Atlantik Kablolar zerine hazrlad makalede kulland yntemleri esas aln. 46 NC BLM NL KONUMACILAR KONUMALARINI NASIL HAZIRLARLAR Bir kez New York Rotary Kulb'nn bir le yemei davetine katlmtm. Yemekteki konumac, hkmetin ileri gelen grevlilerinden biriydi. Bulunduu mevki ona saygnlk kazandrdndan hepimiz onun konumasn drt gzle bekliyorduk. Bize kendi blmnn etkinliklerinden sz edeceine dair sz vermiti. Bu, New Yorklu bir iadamnn ilgisini ekecek bir blmd. Konumac, konusu hakknda ok ey biliyordu, hatta kullanabileceinden daha fazla bilgiye sahipti; fakat konumasn planlamamt. Malzemesini sememi ve bir dzene sokmamt. Buna ramen deneyimsizlikten kaynaklanan bir cesaretle, dikkatsizce ve kr krne konumasnn iine dald. Nereye gittiini bilmiyordu, ama gidiyordu ite. Zihni karmakarkt, bize sunduu zihinsel ziyafet de yle. nce dondurma geldi, sonra orba. Ardndan balk ve yemiler geldi. Hepsinden sonra orba, dondurma ve balk karmna benzer bir yiyecek sunuldu. Dncelerini bu kadar karmak bir ekilde ifade eden bir konumac daha grmedim. Konumasn hasbelkader yapmaya alyordu, ama sonunda aresiz kald. Cebinden, kendisi iin sekreterinin hazrladn itiraf ettii bir deste not kard. Kimse onun bu ifadesinin doruluunu sorgulamamt. Notlar, hurda demir paralaryla dolu bir vagondan daha dzenli grnmyordu. Konumac, sinirli bir ekilde notlar kartryor, bir 47 sayfadan dierine geiyor, kendine bir yn izmeye, bir k yolu bulmaya ve arada konumaya devam etmeye alyordu; fakat bu olanakszd. zr dileyerek su istedi ve titreyen elleriyle suyu itikten sonra birka dank cmle daha syledi. Sylediklerini tekrarlayp yine notlarna dald. Her dakika aresizlii, aknl ve utanc byyordu. Sinirden terleyen alnn silerken elleri titriyordu. Biz izleyiciler onun duygularn paylaarak, ayn zamanda kendi duygularmz da incinmi bir halde bir fiyaskoyu seyrederek oturuyorduk. Konumacnn yaad sknty biz de yayor, onunla birlikte utan duyuyorduk. Konumac ise istekten ok inatla bocalamaya, notlarna bakmaya, zr dileyerek su imeye devam etti. Onun dndaki herkes durumun hzla felakete srklendiini hissediyordu. Bu sonusuz abasna son verip oturduunda hepimiz rahatladk. Bu, dinlediim en rahatsz edici konumayd. O da en mahcup duruma den konumacyd. Konumas Rousseau'nun bir ak mektubunun nasl yazlmas gerektiine dair sylediklerine benziyordu: Ne syleyeceini bilmeksizin konumaya balayp ne sylediini bilmeksizin konumasm bitirmiti. Bu kssadan alnacak hisse udur: Herbert Spencer'n dedii gibi^nsann bilgileri ne kadar dzensiz olursa, dnceleri o kadar karmak olur." Mantkl hibir insan plansz bir ev ina etmeye balamaz. yleyse neden pek kesin olmasa bile bir plan program oluturmakszn konuma yapmaya kalksn? Konuma amal bir yolculuktur ve planl olmak zorundadr. Hibir yerden balamayan biri genellikle hibir yere varamaz. Napoleon'un u szn, topluluk nnde konuma dersi alan btn rencilerin snflarnn kaplarnn zerine b48 yk, krmz ve parlak harflerle yazabilmeyi isterdim: "Sava sanat, hesap yaplmayp zerinde dnlmediinde baars olanaksz bir bilimdir." Bu, nian alma asndan olduu kadar konuma asndan da dorudur. Peki konumaclar bunun farknda mdrlar? Ya da farkndalarsa bunu daima yaama geirirler mi? Hayr! Kesinlikle hayr! Birok konumann dzenle ilgisi yoktur. Bir fikirler topluluunun sunulmasnda en iyi ve en etkili dzenleme nedir? Bunu denemeden ve zerinde almadan sylemek mmkn deildir. Bu, ezelden beri her konumacnn tekrar tekrar sormak ve yantlamak zorunda kald bir soru

olmutur. Dzenleme konusunda amaz ve deimez kurallar veremeyiz belki; ama somut rneklerle ne kastettiimizi anlatabiliriz. dl Kazanan Bir Konuma Nasl Oluturulmutu Burada birka yl nce Ulusal Emlak Kurulular Birli-i'nde yaplan bir konumaya yer vereceiz. Bu konuma, deiik ehirler hakknda yirmi yedi farkl konumann katld yarmada birincilik dln kazanmt, bugn de ayn baary gsterir! Konuma ok iyi yaplandrlmt; tm olaylar ak, canl ve ilgi ekici bir ekilde ifade edilmiti. Ruhu vard. Akp gidiyordu. Okumaya ve zerinde almaya deecek bir konumayd. "Sayn Bakan ve Arkadalar, "Yz krk drt yl nce, bu byk ulus, Amerika Birleik Devletleri, benim ehrim Philadelphia'da dodu. Doal olarak, byle bir tarihsel gemie sahip olan bu ehir gl Amerikan ruhunu tamalyd ve bu ruh onu sadece lkenin 49 en byk endstri merkezi yapmakla kalmayp dnyann en byk ve en gzel ehirlerinden biri haline getirdi. "Philadelphia'nm nfusu yaklak iki milyon civarndadr, yzlm ise Milwaukee ile Boston'un ya da Paris ile Berlin'in yzlmleri toplamna eittir. 336 kilometre karelik alann dnda en iyi topran yaklak 32 kilometre karesi insanlarmzn elenecei, zevk alaca uygun yerlerin, her sekin Amerikal'ya ait iyi bir evrenin var olmas iin harika parklara, meydanlara ve bulvarlara ayrlmtr. "Arkadalar! Philadelphia sadece byk, temiz ve gzel bir ehir deildir; ayrca her yerde dnyann en byk atlyesi olarak bilinir. nk 9.200 endstriyel kuruluta 400 bin kiinin zerinde bir alan ordusu vardr ve bir alma gnnde her on dakikada yz bin dolarlk kullanlabilir hammadde retilir. nl istatistikilerin akladklarna gre yn, deri rnleri, dokuma, tekstil, ftr apka, donanm, ara-gere, akler, elik gemiler ve dier pek ok rnn retimi konusunda, Philadelphia ile boy lebilecek baka bir ehir yoktur. Gece ve gndz, her iki saatte bir demiryolu lokomotifi retiyoruz. Bu byk lkede yaayan insanlarn yarsndan ou Philadelphia'da retilen tramvaylarla yolculuk ediyor. Dakikada bin puro retiyoruz. Geen yl bu lkedeki erkek, kadn ve ocuk iin 115 adet orap fabrikamzda ikier ift orap rettik. Tm Byk Britanya ve rlanda'da retilenlerin toplamndan daha fazla hah ve kilim dokuyoruz. Ticari ve endstriyel ilemlerimiz ylesine muazzam ki bankamzn akladna gre geen, yl 37 milyon dolara ulaan ciro ile tm lkedeki her bir zgrlk Tahvili satn alnabilirdi. "Evet, arkadalar, mkemmel endstriyel srecimizle gurur duyarken, lkenin en byk tp, sanat ve eitim merkezlerinden biri olmaktan byk gurur duyarken, Philadelp-hia'da dnyadaki dier ehirlerin hepsinden daha fazla sayda mstakil eve sahip olmaktan dolay ok daha byk bir gurur duyuyoruz. Philadelphia'da 397.000 adet mstakil evimiz var. 7.5 metrelik binalar halinde yan yana ve tek sra halinde yer alm olsayd, bu sra Philadelphia'dan Kansas City'deki Toplant Salonu'na ve oradan da Denver'a kadar uzanrd ki bu da 3000 kilometrelik bir yol demektir. "Fakat dikkatinizi ekmek istediim asl gerek bu evlerin on binlercesinin ehrimizin alan snfna ait olduu ve bu evlerde onlarn yaaddr. Eer bir kiinin arazisi olursa, orada kendi ayaklarnn zerinde durabilirse ve bann zerinde de bir ats olursa bu kiiye sosyalizm ve bole-vizm olarak bilinen ithal hastalklarn bulama riski ortadan kalkacaktr. "Philadelphia, Avrupa'daki anari iin verimli bir toprak deildir. nk evlerimiz, eitim enstitlerimiz ve endstrimiz, ehrimizde doan ve atalarmzdan bize miras kalan gerek Amerikan ruhuyla yaratlmtr. Philadelphia bu byk lkenin ana ehri ve Amerikan zgrlnn merkezidir. lk Amerikan bayra bu ehirde yaplmtr, ilk Birleik Devletler Kongresi burada toplanmtr, Bamszlk Bildir-igesi bu ehirde imzalanmtr, bu ehir Amerika'nn en sevi-flen hatrasdr. Bu kentteki zgrlk an on binlerce erkek, 1 kadn ve ocua ilham kayna olmutur. Bu yzden kutsal bir grevimiz olduuna inanyoruz. Bu grev altn inee tap-' mak deil, Amerikan ruhunu yaymak, zgrlk ateinin yanmasn salamaktr. Bylece Tanr'nn izniyle,

Washington Hkmeti, Lincoln ve Theodore Roosevelt tm insanla esin kayna olabilirler." Bu konumay inceleyelim. Nasl oluturulduuna, etkisi50 51 !..... '{il i1.,)1 l'i li tim h ni nasl kazandna bakalm. ncelikle, yaznn bir balangc ve bir sonu var. Bu, dnebileceinizden daha nadir grlen bir zelliktir. Konuma bir yerde balyor, yaban kazlarnn uuu gibi dosdoru ilerliyor. Oyalanmyor, vakit kaybetmiyor. Tazelik ve zgnlk tayor. Konumac, dier konumaclarn kendi ehirleri hakknda sylemelerinin mmkn olmad bir zellie Phadelphia asndan dikkat ekerek ie balyor: Bu zellik tm ulusun doum yerinin bu ehir olmas. Phadelphia'nn dnyann en byk ve en gzel ehirlerden biri olduunu belirtiyor. Fakat bu ok genel, basmakalp, tek bana anlaml olmayan bir iddia ve kimseyi pek fazla etkilemez. Konumac bunu bildii iin "Milvvakee ile Boston'un veya Paris ile Berlin'in toplam yzlmne eit yzlm var," diyerek dinleyicinin Philadelphia'nn bykln gznde canlandrmasna yardmc oluyor. Bu somut ve kesin bir anlatmdr. Ayrca ilgi ekici, artc, iz brakcdr. Fikri bir sayfa dolusu istatistikten daha baarl bir ekilde yerine ulatrr. Bir sonraki aklama, Philadelphia'nn dnyann en byk atlyesi olduunun her yerde bilindiine ilikindir. Abartlm gibi, yle deil mi? Propoganda gibi. Konumac hemen bir sonraki noktaya geseydi kimseyi ikna edemeyecekti, fakat yle yapmyor. Philadelphia'nn hangi rnlerin retiminde dnyaya nclk ettiini teker teker sralyor: "Yn, deri rnleri, dokuma, tekstil, ftr apka, donanm, ara gere, akler, elik gemiler." imdi pek propogandaya benzemiyor, deil mi? "Phadelphia, gece-gndz, her iki saatte bir demiryolu lokomotifi retiyor ve bu byk lkedeki insanlarn yarsndan ou Phadelphia'da reten tramvaylarla yolculuk ediyor." "Bunu hi bilmiyordum," diyerek derin derin dnyoruz bunlar duyunca. "Belki de dn binip kasabada indiim tramvay bunlardan biriydi. Yarn kasabann tramvaylar nereden aldn reneceim." "Dakikada bin puro... Bu lkedeki her erkek, kadn ve ocuk iin bir ift orap..." Daha da etkeniyoruz... "Belki en sevdiim puro Phadelphia'da retdi... Ve bu oraplar..." Konumac daha sonra ne yapyor? Daha nce szn ettii Phadelphia'nm bykl konusuna geri dnp aktarmay unuttuu baz noktalar bize anlatmaya m balyor? Hayr, kesinlikle de. Bir konuyu tamamen bitirip bir daha ayn konuya dnme ihtiyac kalmayana kadar bu konu zerinde duruyor. Bu nedenle sayn konumacya minnettarz. Alacakaranlkta dengesizce dolaan yarasa gibi bir konudan dierine atlayan, sonra tekrar baa dnen konumacdan daha kafa kartrc, artc ne olabir? Pek ok konumac bunu hl yapar. Anlatacaklarn 1, 2, 3, 4, 5 eklinde bir sralamayla dzenlemek yerine bir futbol takmnn kaptannn oyunculara seslenmesi gibi karmakark sylerler: 27, 34, 19,2. Hatta daha da kts yle de sralayabir-ler: 27, 34, 27, 19, 2, 34, 19. Fakat bu konumac, szn ettii lokomotiflerden biri gibi, programlanan zamana uygun olarak dosdoru yol alyor, asla oyalanmyor, geriye dnmyor, ne saa ne sola sapyor.

Yalnz, bir yerde tm konumasnn en zayf noktasna geliyor: fadesine gre Phadelphia, bu lkenin en byk tp, sanat ve eitim merkezlerinden biri. Bunu syler syle52 53 mez baka bir konuya geiyor. Bu szckler ie yaramyor. Bu da ok doal, nk insan zihni bir dizi elik kapan gibi ilemez. Bu noktaya ylesine az zaman ayryor, ylesine genel, ylesine belirsiz eyler sylyor ki kendisi bile pek etkilenmemi grnyor; bu durumda dinleyicileri hi etkileye-miyor. Ne yapmalyd? Philadelphia'nn dnyann atlyesi olduu gereini zihinlere yerletirirken kulland yntemin aynsn bu noktay kabul ettirirken de kullanabileceini fark etmiti. Bunu biliyordu. Ayn zamanda yarma boyunca kronometrenin de devaml ilediini biliyordu ve bitirmek iin sadece be dakikas vard. Bir saniye bile fazlas yoktu. yleyse bu noktay atlamak, ya da dierlerinden fedakrlk etmeliydi. "Philadelphia'da dnyann her bir ehrinde var olandan daha fazla sayda mstakil ev vardr." Konumac bu cmleyi nasl etkileyici ve inandrc klyor? ncelikle bir rakam veriyor: 397.000 kinci olarak da bu rakam anlamlandryor: "Bu evler 7.5 metrelik binalar halinde yan yana dizilse-lerdi, bu sra Philadelphia'nn Kansas City'deki Toplant Sa-lonu'na oradan da Denver'a uzanrd ki bu da 3000 kilometrelik bir yol demektir." Byk olaslkla, dinleyiciler, daha o cmlesini bitirmeden verdii rakamlar unutmulardr. Ya resmi? Bu neredeyse olanaksz. Konumada souk, maddi gereklere yer veriliyor. Ama bunlar ylesine gzel szler sarf etmek iin anlatlmyor. Bu konumac zirveye ulap, dinleyicilerin kalplerine dokunmaya ve duygularn harekete geirmeye alyor. imdi son etapta duygusal malzemeyi datmakta. Bu evlere sahip olmann ehir ruhu asndan anlamn dile getiriyor. "Sosyalizm ve bolevizm olarak bilinen ithal hastalklar" ortaya ko54 yuyor. Philadelphia'f Amerikan zgrlnn merkezi kabul edip vyor. zgrlk! Sihirli bir kelime, duyguyla ykl ve milyonlarca insann uruna cann ortaya koyduu bir duyarllk. Bu ifade kendi bana yeterince gl, ama tarihi olgular ve belgelerle deerli, kutsal, somut referanslarla desteklenerek dinleyicilerin kalbine ulamas daha da iyi... "lk Amerikan bayrann doduu ehir, ilk Birleik Devletler Kongresi'nin topland ehir, Bamszlk Bildirgesi'nin imzaland ehir... zgrlk an... Kutsal, grev... Amerikan ruhunu uyandrmak... zgrlk ateinin yanmasn salamak, Tanrnn izniyle, Washington Hkmeti, Lincoln ve Theodore Roosevelt tm insanla esin kayna olabilir." Bu gerek bir zirve! Bu konumann ierii ile ilgili bu kadar inceleme yeterli. Bu konuma, yaplandrlmas asndan ne kadar hayranlk uyandrsa da tm o ruh ve canllktan yoksun bir sakinlik iinde ifade edilseydi, kolaylkla baarszla urard ve abalar boa kard. Fakat konumac metni hazrlarken olduu gibi sunarken de itenliinden doan duygularn ve heyecanm ortaya koyuyor. lk dln, yani ikago Kupas'n kazanm olmas artc deil. Doktor Comvell'in Konumasn Planlama Yntemi Daha nce de belirttiim gibi, en iyi dzenlemenin ne olaca sorusuna zm oluturacak deimeyen kurallar yoktur. Konumalarn tamamna ya da byk blmne uygulanabilecek dizaynlar, planlar veya grafikler yoktur. Burada sadece baz rneklerde kullanlabilirlii kantlanacak alan konuma planlar yer alacaktr. nl "Elmas Tarlala-"mn yazar Dr. Russell H. Conwell, bana saysz konumasn u plan dahilinde oluturduunu anlatmt: ,.,, 55 1. Gereklerinizi ifade edin. s; : 2. Bu gerekleri tartn. rf 3. Harekete gemeye aln. i! Pek ok kii de u plan ok yararl ve tevik edici bulmutur: 1. Yanl olan eyleri gsterin. 2. Yanllarn nasl dzeltileceini gsterin.

3. birlii isteyin. Ya da baka bir ekilde aklarsak: 1. Burada zmlenmesi gereken bir durum var. 2. O halde yle yapmal, sorunu yle zmeliyiz. 3. u nedenlerden dolay yardmc olmalsnz. Bu da baka bir konuma plandr: 1. Dikkatleri zerinizde toplamaya aln. 2. Gven kazann. 3. Gereklerinizi dile getirin, sizin nerinizin getirecei yarar dikkate almalar konusunda insanlar bilgilendirin. 4. nsanlar harekete geiren gdleri uyarn. nller Konumalarn Nasl Olutururlar Eski senatr J. Beveridge, "Topluluk nnde Kar Konuma Sanat" adl ok ksa ve ok yararl bir kitap kaleme ald. "Konumac konusuna hkim olmak zorundadr," diyordu bu tannm politikac ve yle devam ediyordu: "Bunun anlam tm gereklerin toplanm, dzenlenmi, zerinde allm, zetlenerek derlenmi olmasdr. Ayrca veri tek ynl deil, birok ynl bir malzeme haline getirilmelidir ve bunlarn varsaymlar ya da gelitirilmi iddialar deil, gerekler olduundan konumac emin olmaldr. Hibir eyi kesin olarak kabul etmemelidir. "O halde her bir maddeyi kontrol edin ve doruluundan emin olmaya aln. Bu, titizlikle yaplacak bir aratrma anlamna gelir. Peki bu yaptklarndan emin olmak demek deil midir? Sizi izleyen yurttalarnza bilgi vermek, yol gstermek, nerilerde bulunmak iin yola kmyor musunuz? Kendinizi bir otorite olarak grmyor musunuz? "Herhangi bir probleme ait gerekleri toplayp dzenledikten sonra bu gerekleri zorlayarak kendiniz bir zm retmelisiniz. Bylece konumanz orijinallik ve kiisel g tayacak, zorlayc olacaktr. Siz bu konumann iinde var olacak fikirlerinizi olabildiince aklkla ve mantksal bir dizin iinde yazacaksnz." Baka bir deyile, bu ift ynl gerekleri ve bu gereklerin salad ak ve kesin sonucu ortaya koyun. Woodrow Wilson kendisinden yntemini aklamas istendiinde unlar anlatmt: "Deinmek istediim konular listelemekle ie balarm, onlar kendi doal ilikileri iinde zihnimde dzenlerim. Hepsinin temel atlarn bir araya getirir, sonra bunu stenoyla yazarm. Daima stenoyla yazmaya ahmmdr, bu byk bir zaman tasarrufu salyor. Sonra, baz ifadeleri deitirerek, cmleleri dzelterek ve ilerledike yeni malzemeler ekleyerek bunlar daktilomla yazarm." Theodore Roosevelt konumasn karakteristik Roosevelt tarznda hazrlard: Tm gerekleri ortaya koyduktan sonra bunlar tekrar gzden geirir, deerlendirir, bulgularn kesinletirir, sonularna ular, amaz bir kesinlik duygusu tard, t , 57 56 Sonra notlarn eline alarak dikte ettirmeye balard. Bir ritim, hz ve ruh kazanmas iin konumasn son derece hzl dikte ettirirdi. Ardndan bu daktilo edilen kopyay gzden geirir, dzeltir, eklemeler yapar, baz eyleri siler, kalemle iaretlemelerde bulunur ve sonra hepsini tekrar dikte ettirirdi. "ok almadan, dikkatli bir planlama yapmadan elde ettiim hibir ey yok," diyordu Roosevelt. Dikte ettirirken ya da konumasn okurken dinlemeleri iin sk sk eletirmenleri arrd. Sylediklerinin akla yatknln onlarla tartmazd. O noktay zaten zihninde tartm ve deimez hale getirmi olurdu. Eletirmenlerden neyi anlatmas gerektiini deil, nasl anlatmas gerektiini sylemelerini isterdi. Daktilo edilen kopyalarn zerinden tekrar tekrar geer, bunlar ksaltr, dzeltir, gelitirirdi. Konuma gazetelerde bu haliyle yaymlanrd. Roosevelt elbette bunu ezberlemezdi. Doalama konuurdu. Bu yzden yapt konuma sslenerek yaymlanandan farkl olurdu. Fakat dikte ettirme ve yeniden dzenleme ii mkemmel bir hazrlkt. Bu, ele alnacak

noktalar bir dzene sokmasna ve malzemesini iyi tanmasn salyordu. Bylece byk bir akclk ve kesinlik kazanm oluyordu. Sr Oliver Lodge, konumalarn dikte ettirmenin - hzla ve titizlikle, dinleyicilere anlatyormucasna dikte ettirmenin - mkemmel bir hazrlk ve altrma olduunu kefetmiti. Pek ok konuma rencisi konumalarn diktafona dikte ettikten sonra kendilerini dinlemeyi ok aydnlatc bulmulardr. Aydnlatc? Evet, fakat korkarm bu kimi zaman sizi hayal krklna uratp cezalandrabilir. Yine de en yararl yntemdir, size de neririm. Syleyeceiniz eyleri yazmanz sizi dnmeye zorlaya58 aktr. Bu da fikirlerinize aklk getirecektir. Bunlar hafzanza kazmanz salayacaktr. Zihninizin bolukta gezinmesini en aza indirecek, diksiyonunuzu gelitirecektir. Benjamin Franklin otobiyografisinde diksiyonunu nasl gelitirdiini, szckleri kolayhkla seebilme zelliini nasl edindiini, dncelerini dzenleme metodunu kendi kendine nasl oluturduunu anlatr. Franklin'in yaamyks edebi bir klasiktir, fakat pek ok klasiin tersine okunmas kolaydr ve olduka da elencelidir. Sade ve ak bir ngilizce rneidir. Her konumac ve yazar onu zevk alarak ve yarar grerek okuyacaktr. Kitaptan aldm bu blm beeneceinizi dnyorum: "Bu arada 'Seyirci'nin bir cildine rastladm. Bu ncyd. Daha nce hibirini grmemitim. Satn aldm, tekrar tekrar okudum, ok zevk almtm. Yaznn mkemmel olduunu dnp mmkn olursa taklit etmeyi istedim. Bu dnceyle ktlarn bazlarn aldm, her cmlenin yaratm olduu duygudan ksa ipular aldm ve sonra kitaba bakmakszn, en uygun kelimelerle, her duyguyu uzun uzun aklayarak ktlarm tekrar tamamlamaya altm. Ardndan 'Seyirci'mi orijinaliyle karlatrdm. Baz yanllar kefettim ve onlar dzelttim. Bu arada geni bir kelime haznesi ve kelimeleri yeniden kolaylkla toparlayarak kullanma alkanl edindim. iir yazmaya devam etseydim bu yetenei daha nce kazanabileceimi dndm. Ayn anlam tayan deiik uzunluktaki kelimeleri lye uydurmam ve uyak yapmam gerekeceinden bu beni eitlilik aramaya zorlayacakt. Bylece konuya hkim hale gelecektim. Bu yzden baz hikyeleri alp tekrar deitirdim. Zaman zaman derlemelerimi kartryordum. Birka hafta sonra btn cmlelere ekil vermeye ve kd tamamlamaya bala59 madan nce bunlar en iyi ekilde dzenleyerek bu karkl azaltmaya abalyordum. Bu, dnceleri dzenlemeyi bana reten yntemdi. almam daha sonra orijinaliyle karlatrdmda birok hatam kefettim ve bunlar dzelttim. Fakat zaman zaman kk bir anlamm belirgin ayrntlarnda dil tekniini gelitirme ansna sahip olduumun hayalini kurup bundan haz aldm. Bu benim zaman iinde bir ngiliz yazar olarak kabul grebileceime dair dncemi glendirdi. Bu konuda da olduka hrslydm." Notlarnzla skambil Kd Gibi Oynayn Son blmde notlar almanz nerilmiti. eitli fikirlerinizi ve rneklerinizi kt paralarna yazdktan sonra bunlarla iskambil kd gibi oynayn birbiriyle ilikili olan kmeleri sralayarak yerletirin. Bu ana kmeler, aa yukar konumanzn ana noktalarn ortaya koyar. Bunlar daha kk paralara bln. En iyi budaydan baka hibir ey kalmayncaya kadar tm kabuklar atn, hatta bazen bu buday bile bir kenara koyup kullanlmayabilirsiniz. En iyi ve doru biimde alan kii bile malzemesinin ancak yzde birini kullanabilir. Konuma yaplana kadar bu dzeltme sreci asla bitiril-memelidir. Hatta konuma bittikten sonra dahi muhtemelen tm noktalar, bunlarn gelitirilmesi ve rtulanmas zerinde dnlmelidir. yi bir konumac konumasn bitirdii zaman bu konumann drt ayr versiyonu olacan bilir: Bunlar hazrlk, konumas, yaplan konuma, gazetelerin yaymlad konumalar ve eve dnerken yapm olmay istedii konumadr. Konuurken Notlarm Kullanmal mym? Hazrlksz konuma yapma konusunda ok baarl olan Lincoln, Beyaz Saray'a ktktan sonra tm sylediklerini yazmadan kabinesine gayri resmi tek konuma yapmad. Elbette, al trenleri konumalarn yapmak durumundayd. Tarihi

devlet belgelerine ilikin konumalar hazrlksz yaplamayacak kadar nemliydi. Illinois'te konumalarnda ise asla notlarn kullanmazd. "Bunlar daima dinleyiciyi yorar ve kafalarnn karmasna neden olur," diyordu. Buna kim kar kabilirdi? Bir konumada notlar ilginizin yzde ellisine zarar vermez mi? Konumac ile dinleyici arasnda varolmas gereken deerli ilikiyi, samimiyeti ortadan kaldrmaz m veya en azndan zorlatrmaz m? Yapay bir hava yaratmaz m? Dinleyicinin, konumacya olan gvenini azaltmaz m? Tekrarlyorum, hazrlk sresince bol ve ayrntl notlar aln. Yalnzken konumanzn pratiini yaptnzda bu notlara bavurabilirsiniz. Bunlar cebinizde tarsanz dinleyiciyle yz yze iken kendinizi daha rahat hissedebilirsiniz. Ancak bunlar yatakl vagondaki eki, testere ve balta gibi, acil durum aralar olmaldrlar. Sadece arpma, toplu kaza, tehdit edici bir hastalk veya lm annda kullanlmaldrlar. Notlar mutlaka kullanmak durumunda iseniz onlar mmkn olduunca ksaltn ve byk harflerle, byk bir kda yazn. Konuma yapacanz yere erken giderseniz notlarnz masann zerinde duran kitaplarn arkasna saklayabilirsiniz. Mecbur kalrsanz bunlara gz atn, ama bu zaafnz seyirciden gizleyin. Btn bunlara karlk, yine de kimi zaman notlar kullanmak daha iyi olabilir. rnein, baz insanlar konumalar60 61 nn ilk birka dakikasnda ok sinirli ve heyecanl olurlar. Bu nedenle hazrladklar konumay hatrlayabilmeleri kesinlikle olanakszdr. Sonu? Konunun dna karlar, dikkatle prova ettikleri dokmanlarn unuturlar. Anayoldan saparlar ve bataklkta debelenirler. Byle insanlarn ilk deneyimleri srasnda zet halindeki notlarm ellerinde tutmamalar iin hibir neden yoktur. Bir ocuk ilk kez yrmeye teebbs ettiinde mobilyalara tutunur, fakat bu durum fazla srmez. Kelimesi Kelimesine Ezberlemeyin Konumanz kelimesi kelimesine okumaya veya ezberlemeye kalkmayn. Bu boa zaman kayb ve felakete davet olur. Bu satrlar okuyan baz insanlar uyarmza ramen buna kalkacaklardr, fakat konumak iin ayaa kalktklarnda neyi dnyor olacaklardr? Mesajlarn m? Hayr, kesin ifadelerini dile getirmeye teebbs edeceklerdir. nsan zihninin genel ileyiinin tersine, ileriye deil geriye doru bakacaklardr. Tm sunum gergin bir havada geecek, souk, renksiz ve resmi olacaktr. Sizden rica ediyorum, zamannz ve enerjinizi boa harcamayn. nemli bir i grmeniz olduunda syleyeceklerinizi oturup kelime kelime ezberliyor musunuz? Bunu yapar msnz? Elbette hayr. Temel fikirler zihninizde oluana dek derinlemesine dnrsnz. Belki birka not alr ve baz kaytlara bavurursunuz. Kendi kendinize yle dersiniz: "Bu noktay ve unu ele almalym. Bu nedenlerden dolay unun kesinlikle yaplmas gerektiini syleyeceim..." Sonra kendi kendinize nedenleri sralayp bunlar somut olaylarla rneklersiniz. grmesine bu yolla hazrlanmaz msnz? 62 Neden konuma hazrlarken de ayn saduyulu yntemi kul-lanmayasnz? Appottamox'taki Grant s Lee, Grant'ten teslim koullarn yazmasn istediinde, Grant Birlik Kuvvetleri'nin lideri General Parker'a dnp ondan yaz malzemesi istedi. Grant Anlarm adl eserinde yle yazar: "Koullar yazarken kullanmam gereken ilk kelimenin ne olduunu bilmiyordum. Sadece zihnimde varolan biliyordum ve onu net ve yanlsz bir ekilde aklamak istiyordum." General Grant, ilk kelimeyi bilmek zorunda deildiniz. Fikirleriniz vard. nanlarnz vard. Sylemeyi ve zellikle aka sylemeyi ok istediiniz baz eyleriniz vard. Sonuta, alkn olduunuz ifade tarznz, siz bilinli bir aba gstermeden kendiliinden ortaya kt. Ayn ey herkes iin geerlidir. Eer kukunuz varsa adama yumruk atp drn; ayaa kalktnda kendini ifade edecek kelime bulmakta glk ekmediini fark edeceksiniz. ki bin yl nce Horace yle yazmt: Kelimeleri deil, gerekleri ara. Doluacaktr sonra zihnine kelimeler Sen onlar aramasan da.

Fikirleriniz zihninizde kkletikten sonra, konumanzn tmnn provasn yapn. Bunu sessizce zihninizde gerek-letirin, aydanln kaynamasn seyrederken, caddede yrrken, asansr beklerken yapn. Bir odada yalnz kaim ve yksek sesle, jestlerle, yaam dolu bir ekilde ve enerjiyle 63 I konumanz yapn. Canterbury'den Canon Knox Little, bir vaizin ayn vaaz alt kez vermeden vaazn gerek mesajn kesinlikle aktaramayacan sylerdi. Siz de konumanz, en azmdan birka kez prova etmelisiniz. Aksi halde gerek mesajnz verebileceinizi mit edebilir misiniz? Pratik yaparken karnzda gerek bir dinleyici kitlesi olduunu hayal edin. Bunu ylesine gl bir ekilde hayal edin ki gerekten dinleyici karsna getiinizde bu size eski bir deneyim-mi gibi grnebilsin. iftiler Neden Lincoln'n "Korkun Tembel" Olduuna nanrlard Konumanza imdi anlatacamz ekilde alrsanz, pek ok nl konumacnn yolundan gidiyorsunuz demektir. Lloyd George doum yeri olan Galler'de bir tartma topluluunun yesi olduu gnlerde dar sokaklarda gezinirken aalar ve itlerle konuur, onlara jestler yapard. Lincoln, genlik yllarnda sklkla, Breckenridge gibi nl bir konumacy dinlemek iin 30-40 mil yolu yryerek giderdi. Oradan eve dndnde konumac olma hevesi ylesine artard ve bu konuda ylesine kararl olurdu ki dier kiralk iileri tarlada toplar, bir ktn zerine kar, konumalar yapar ve onlara ykler anlatrd. verenleri buna ok kzar, bu taral iero'nun "korkun tembel" olduunu, yapt akalar ve sylevleriyle dier iilere de zarar verdiini sylerlerdi. Asquith'in yapt ilk i Orford'daki Tartma Toplulu-u'nun aktif alan olmakt. Daha sonra kendi grubunu kurdu. Woodrow Wilson, konumay, bir tartma topluluunda rendi. Henry Word Beecher da, Byk Burke, Antoinette Blackvvell ve Lucy Stone da yle renmiti. Elinu Root, nceleri New York 23. caddedeki bir edebiyat topluluunda pratik yapard. nl konumaclarn kariyerleri zerinde altnzda hepsi iin geerli olan bir gerei fark edeceksiniz. ONLAR PRATK YAPIYORLARDI! Bu yolda en hzl aama kaydedenler en ok pratik yapanlardr. Btn bunlar iin zamannz m yok? O halde Joseph Choate'nin yaptn siz de yapn. Choate, sabah gazetesini satn alr ve kafasn ona gmerdi. Bylece kimse onu rahatsz etmezdi. Sonra gelip geici skandallar ve gnlk dedikodular okumak yerine konumalarn dnmeye ve onlar planlamaya balard. Chauncey M. Depevv, bir demiryolu irketi bakan ve Birleik Devletler senatr iken olduka hareketli bir yaam vard. Yine de hemen her gece bir konuma yapard. "Bunlar hibir zaman iimle attrmadm, konumalarmn hepsi leden sonra ofisimden ayrlp eve ulatktan sonra hazrlanmtr," diyordu. Gn iinde, hepimizin istediimiz eyi yapabileceimiz birka saatimiz olur. Darvvin salk problemleri nedeniyle gnde en fazla birka saat alabiliyordu. Yirmi drt saatin akllca kullanlan saati ona nn kazandrd. Theodore Roosevelt Beyaz Saray'da iken leden ncesini bir dizi beer dakikalk grmeye ayrrd. Grmeleri arasndaki birka dakikalk bo zamanndan dahi yararlanmak iin yannda bir kitap bulundururdu. Dinlenmek ve rutin iinizde deiiklik yapmak zorundasnz. Konuma altrmalarnz bu ekilde yapmalsnz. Ailenizle, evinizde doalama konuma oyunu oynayabilirsiniz. 64 65 ZET 1. Napoleon "Sava sanat, hesap yaplmayp zerinde dnlmediinde baars olanaksz bir bilimdir," demitir. Bu, nian alma asndan olduu kadar konuma asndan da geerlidir. Konuma bir yolculuktur ve planl olmak zorundadr. Hibir yerden balamayan biri genellikle hibir yere varamaz. 2. Fikirlerin dzenlenmesi ve konumann yaplandrlmas iin verilebilecek amaz, deimez kurallar yoktur. 3. Konumac bir noktay ele alrken bunun zerinde tam anlamyla durmaldr. rnek olarak Philadelphia hakknda yaplan, dl kazanan konumaya bakn.

Konumac alacakaranlktaki amasz bir yarasa gibi bir konudan dierine, sonra yine batakine atlayarak gezinmemelidir. 4. Merhum Dr. Convvell pek ok konumasn u plana gre olutururdu: a. Gereklerinizi ifade edin. b. Bu gerekleri tartn. c. Harekete gemeye aln. 5. unu da size ok yardmc olacak bir plan olarak grebilirsiniz: ga. Yanl olan eyleri gsterin. jb. Yanllarn nasl dzeltileceini gsterin. jc. birlii isteyin :16. Bu da mkemmel bir konuma plandr: a. Dikkatleri zerinizde toplamaya aln. b. Gven kazann. c. Gereklerinizi dile getirin. d. nsanlar harekete geiren gdleri uyarn. 7. Eski Senatr Albert J. Beveridge'nin nerisi uydu: "Konunuzun her iki tarafndaki gerekler toplanm, dzenlenmi, zerinde allm ve zmsenmi olmak zorundadr. Bunlar kantlayn, gerekliklerinden emin olun, bu gereklerin gerektirdii zm kendiniz yaratn." 8. Lincoln, konumasndan nce, sonularn matematiksel bir netlikle dnrd. Kongre yesi olduktan sonra, 40 yandayken kendi sonularn kantlayabilmek iin Euclid zerinde almaya balad. 9. Theodore Roosevelt bir konuma hazrlarken tm gerekleri ortaya karr, onlar deerlendirir, konumasn hzla dikte ettirir, daktilo edilen kopyalan dzeltir ve sonuta tamamn tekrar dikte ettirirdi. 66 67 10. Eer mmknse konumanz bir diktafona dikte edin ve onu dinleyin. 11. Notlar konumanza duyulan ilginin yaklak % 50'si-ni yok eder. Not kullanmaktan kann. Bunun da tesinde konumanz okumayn. Okunan bir konumay dinlemek bir dinleyici topluluu iin olduka gtr. 12. Konumanz dndkten ve dzenledikten sonra, rnein cadde boyunca yrrken sessizce bunun pratiini yapn. Herhangi bir yerde kendi banza iken bandan sonuna kadar konumanzn zerinden gein, jestler yapn, kendinizi konumann akna brakn. Gerek bir dinleyici kitlesine seslendiinizi hayal edin. Bunu sklkla tekrarlarsanz, konumanz yapma zaman geldiinde kendinizi daha rahat hissedersiniz. DRDNC BOLUM BELLE GELTRME nl psikolog Cari Seashore "Ortalama bir insan, kaltmsal olarak ald mutlak bellek kapasitesinin yzde onundan fazlasn kullanamaz. Yzde doksann, hatrlamann doal kanunlarn ihlal ederek boa harcar," demitir. Siz bu ortalama insanlardan biri misiniz? yle ise hem sosyal hem de ticari engellerle mcadele ediyorsunuz demektir. Bu durumda bu blm tekrar tekrar okumak hem hounuza gidecek hem de size yarar salayacaktr. Bu blm size hatrlamann doal kanunlarn tanmlayp aklayacak, tpk topluluk nnde konumada olduu gibi bunlar da i yaamnzda, sosyal ilikilerinizde nasl kullanacanz gsterecektir. "Hatrlamann doal kanunlar" ok basittir. Bunlar sadece tanedir ve her tr bellek sistemi bunlarn zerine kuruludur. Bu kanun ksaca, gzlem, tekrarlama ve iliki kurmadr. Bellein ilk emri udur: Aklnzda tutmak istediiniz eyi derinlemesine, canl ve devamll olacak ekilde gzlemleyin; bu arada mutlaka yapmanz gereken ey konsantrasyonu salamaktadr. Theodore Roosevelt'in olaanst bellei karlat herkesi etkilerdi. Onun bu nemli, deerli ve srad yeteneinin nedeni uydu: Gzlemleri suya yazlmam, elie kaznmt. En olumsuz koullarda dahi konsantrasyonunu salayabilmek iin inatla ve srekli pratik yaparak kendini eitmiti. 1912 ylnda, ikago'daki Bull Moose Toplants'nda, Roosevelt'in karargh Kongre Oteli'ndey68 69

di. Kalabalk caddelere tamt, insanlar lk atyor, bayraklar sallyor ve "Teddy'yi isteriz! Teddy'yi isteriz!" diye baryorlard. Kalabaln grlts, orkestrann mzii, gelip giden politikaclar, konferanslarn tela, tartmalar... Btn bunlar sradan bir insann dikkatini datrd; fakat Roosevelt odasndaki sallanan sandalyeye oturmu, btn bu olan bitenden habersiz bir ekilde Yunan tarihisi Hero-dot'u okuyordu. Brezilya'nn el dememi blgesine yapt gezide, geceleyin kamp alanna ulatnda byk bir aacn altnda kuru bir yer bulmu, bir kamp taburesi edinip eline Gibbon'un "Roma mparatorluu'nun Gerilemesi ve D" adl eserini almt. Kitaba ylesine dalmt ki yamurun, kamptaki grlt ve hareketin tropikal ormandaki seslerin farknda deildi. O srada okuduklarn, daha sonra hep hatrladna hi kuku yok. Be dakikalk canl ve enerjik konsantrasyonlar, zihinsel karmaa iinde ve dalgn geen gnlerden daha iyi sonular yaratrlar. Henry Ward Beecher, ounluu olan bir saat, hayallerle geen yllardan daha fazla ie yarar," diye yazmtr. Bethlehem elik irketi'nin bakan iken ylda bir milyonun zerinde kazanan Eugene Grace, "Her eyden daha nemli olduunu rendiim bir ey varsa, o da her gn ve her koulda pratik yaparak, elimdeki ie konsantre olmann gerekliliidir,"demitir. Bu, gcn, zellikle de bellek gcnn srlarndan biridir. Kiraz Aacn Gremediler Thomas Edison, birlikte alt yirmi yedi asistannn alt ay boyunca her gn, lamba fabrikasndan New Jersey Menlo Park'taki esas ilerine giderken hep ayn yolu izlediklerini fark etmiti. Bu yol zerinde bir kiraz aac byyor-du. Edison bunu onlara sorduu zaman bu yirmi yedi kiinin hibirinin aacn varlnn farknda olmadn grd. Bay Edison ateli ve enerji dolu bir halde yle diyordu: "Ortalama bir insann beyni gzn gzlemlediklerinin binde birlik blmn dahi alglayamaz. Gerek gzlemleme gcmzn bu denli zayf olduuna inanmak ok zor," Ortalama bir insan, iki ya da arkadanzla tantrn; iki dakika sonra onlardan birinin adn hatrlayamayacaktr. Neden? nk, ilk aamada dikkatini onlara yneltmez, onlar kusursuz bir ekilde gzlemlemez. Olaslkla size hafzasnn zayf olduu syleyecektir. Aslnda bellei deil, gzlemleri zayftr. Sisli havada fotoraf ekmede baarl olmad iin fotoraf makinasm sulamayacaktr, ama zihninin belirsiz ve sisli izlenimleri hatrlamasn bekleyecektir. Elbette bu gerekleemez. New York World' yaratan Joseph Pulitzer, editrlk brolarndaki herkesin masasnn zerine kelime yazmtr: Kesinlik Kesinlik KESNLK Bizim istediimiz de budur. Kiinin adn dikkatle dinleyin, bu ismin zerinde durun. Karnzdakinden adn tekrarlamasn isteyin. lginizden holanacaktr. Bylece siz de zerinde younlatnz iin o kiinin adn hatrlayabileceksiniz. Ak ve kesin bir izlenime sahip olacaksnz. 70 71 Lincoln Neden Yksek Sesle Okurdu Lincoln genliinde ktklerden yaplm bir tara okuluna giderdi. Defterlerden koparlan yal ktlar pencere yaptrlr, cam yerine kullanlan bu ktlar n ieri girmesini salard. Sadece tek bir kitap olduu iin retmen bunu yksek sesle okurdu. renciler de onun ard sra okuduunu tekrarlarlard. Bu srekli bir uultuya neden olurdu. Bu yzden okul, komular tarafndan "geveze okulu" olarak anlrd. Lincoln "geveze okulu"nda, tm yaam boyunca yakasn brakmayan bir alkanlk edindi: Hatrlamak istedii eyleri hep.yksek sesle okudu. Her sabah Springfield'deki hukuk brosna gittiinde kendini divana atar, uzun, hantal bacan yakndaki bir sandalyenin zerine uzatr ve gazetesini yksek sesle okurdu. orta unlar sylyordu: "ounlukla tahammlm zorlayacak ekilde beni skard. Bir kez neden byle okuduunu sordum. Aklamas yleydi: 'Yksek

sesle okuduumda, dnceyi iki duyum birden yakalyor; birincisi okuduum eyi gryorum, ikincisi okuduumu duyuyorum, bylece daha iyi hatrlyorum."1 Lincoln'n mthi bir bellei vard. "Zihin bir elik paras gibidir, zerine herhangi bir eyin kaznmas ok zordur, kazndktan sonra ise silinmesi olanakszdr," diyordu. Lincoln'n bir eyleri zihnine kazmak iin kulland yntem iki duyuya birden hitap etmekti. Siz de yle yapn. Herhangi bir eyi hatrlamak iin ideal olan ey sadece grmek ve duymak deil, ayn zamanda dokunmak, koklamak ve tutmaktr. Yine de her eyin tesinde, hatrlamak istediiniz eyi grn. Zihnimiz grsellie nem verir. Gzn edindii izle72 nimler uzun mrldr. Sk sk birinin yzn hatrlamamza ramen ismini karamadmz olur. Gzden beyne giden sinirler, kulaktan beyne gidenlerden yirmi be kat daha byktr. Bir in atasz yle der: "Bir kez grmek, bin kez duymaya bedeldir." Hatrlamak istediiniz ismi, telefon numarasn ve konuma planm yazn. Yazdklarnza baktktan sonra gzlerinizi kapatn. Bunlar parlak harflerle gznzn nnde canlandrn. Mark Tvvain Notlar Olmakszn Konumay Nasl rendi Mark Tvvain'in grsel belleini nasl kullanacan kefet-lesi, onun yllardr konumalarnda engel oluturan notla-Irndan kurtulmasn salad. Mark Twain'in Harper's Baza-jar adl dergiye anlatt yks yleydi: "Tarihleri hatrlamak zordur, tarihler rakamlardan olu-I ur. Tekdze olduklar iin grntleri cazip deildir, aklda kalmazlar, bu yzden gzde kalc olmalar olanakszdr. Resimler tarihleri kalc klarlar. Resimler, zellikle de kendi yaptnz resimler hemen her eyin aklda kalc olmasn salarlar. En nemli ey budur. Resmi kendiniz yapmalsnz, bunu deneyimlerimden biliyorum. Otuz yl nce her gece ezbere konuma yapyordum ve konumada bana yardmc olmas, kafamn karmamas iin her gece sayfalar dolusu notla konuma yapyordum. "Notlar cmlenin ba ksmlarndan oluuyordu. On bir taneydi ve unlara benzer eylerdiler. "O blgede hava... "O dnemde gelenek olan ... 73 "Fakat Californiya'da hi tannmam ... "Bunlar gibi on bir tane not. Bunlar konumann zetini oluturuyor ve baz noktalar atlamam engelliyordu. Fakat kt zerinde hepsi birbirinin benzeriydi, biimsel bir formlar yoktu. Bunlar ezbere biliyordum, ama belirli bir sra iinde hatrlama konusunda baarl deildim. Bu nedenle srekli notlar yanmda bulunduruyor ve her an bavurmak > durumunda kalyordum. Bir kez notlarn srasn kartrdm, o geceki konumay hayal edemezsiniz. Baka korun-, ma yntemlerine bavurmam gerektiini anladm. Bylece on tanesinin baharflerini uygun sraya koyarak ezberledim, I, A, B gibi ve bir sonraki gece bu harfleri on trnama mrekkeple yazp krsye ktm. Fakat bu da sonu vermedi. Bir sre parmaklarm srayla takip ettim, fakat sonra sray kaybettim ve en son hangi parmam saydmdan emin olamadm. Bir harfi kullandktan sonra silemiyordum; bu kesin baar salayabilirdi ama ok fazla meraka da yol aard. Zaten byle de yeterince merak uyandrmtm. Dinleyiciye trnaklarm anlattklarmdan daha ilgi ekici gelmi olmal ki daha sonra bir iki kii ellerimle ilgili bir sorunumun olup olmadn sordu. "Resim fikri bende o srada olutu! Bylece problemlerim ortadan kalkt. ki dakika iinde kalemimle alt resim izdim. Bu resimlerin grevi on bir ipucu cmlesini hatrlatmakt ve bunu mkemmel bir ekilde yaptlar. Resimleri yaptktan sonra hemen atyordum, nk ne zaman gzlerimi kapasam onlar gzmn nne getirebileceimden emindim. Bu olay eyrek asr nceydi. Konuma yirmi yldan daha uzun bir sre nce aklmdan tamamen silindi; fakat aklmda hl var olan bu resimlerle konumay tekrar yazabilirim." 74 Bellek zerine bir konuma yapmak durumundaydm. Bu blmde yer alan verileri geni bir ekilde kullanmak istedim. Baz unsurlar resimlerle ezberledim. Penceresinin nnde insanlar barrken ve orkestra alarken tarih okuyan

Roosevelt'i gzmn nnde canlandrdm. Thomas Edison'u kiraz aacna bakarken grdm. Lincoln' gazeteyi sesli okurken resimledim. Resimlerin srasn nasl hatrladm? Bir, iki, , drt diye mi? Hayr, bu ok zor olurdu. Bu saylar resme evirdim ve numaralarn resimleriyle, konularn resimleri arasnda iliki kurdum. rneklersek; "bir" says ses olarak "lir"e benzemektedir, bu yzden "bir" iin "lir"i seip Roosevelt'i odasnda oturmu televizyonda lir alan bir solisti dinlerken resmettim. "ki" says iin ise bu sesle benzeen "tilki" kelimesini alp, tilki avna kan Thomas Edison'u kiraz aacnn arkasnda avn beklerken resimledim. "gln'le benzetirerek Lincoln' ortana yksek bir sesle gln bir yk anlatrken canlandrdm. Drt iin flrt kelimesini uygun buldum. Flrt eden Mark Twain'i kz arkadayla birlikte gezerken silmeyi unuttuu mrekkepleri trnaklarndan gizlice temizlemeye alr halde dndm. Bunu okuyan pek ok kiinin byle bir metodu gln bulacan ok iyi biliyorum, gerekten de gln bir ey. Zaten iyi ilemesinin nedenlerinden biri de bu. Garip ve gln eyleri hatrlamak ok daha kolaydr. Ele alnacak noktalarn srasn sadece numaralarla hatrlamaya ahsaydm kolaylkla unutabilirdim; fakat akladm bu sistemle unutmak neredeyse tamamen olanakszdr. nc noktay hatrlamak istediimde ortana yksek sesle gln bir yk okuyanm kim olduunu kendime soruyordum ve hemen Lincoln' gryordum. 75 Byk lde kendi rahatm iin rakamlarn seslerine benzeyen resimleri seerek, birden yirmiye kadar olan rakamlar bu resimlere dntrdm. Bu resimleri burada akladm. Bu resim, saylar ezberlemek iin yarm saatinizi harcarsanz yirmi nesneden oluan bir listeniz oluacaktr. Listedekileri esas sralamalarna gre tekrarlayabileceiniz gibi farkl numaralara da atlayabilirsiniz. Aada saylar ve resimler yer almaktadr. Bunlar test etmeye aln. Kesinlikle ok elendirici bulacaksnz. 1. Lir 2. Tki 3. Gln 4. Flrt 5. Le 6. Tart 7. Kedi 8. kiz 9. Topuz 10. Don 11. Cebir 12. Tiryaki 13. G 14. Tirt 15. Gne 16. Karalt 17. Vadi 18. Sakz 19. Buz 20. Gemi Eer testi denemek isterseniz birka dakikanz resim numaralarn ezberlemeye ayrn. Tercih ederseniz, kendi resimlerinizi yapn. rnein, on iin don, limon, reyon, jeton, aseton, karton, baston, gibi "on" sesine benzeyen kelimeleri sein. Onuncu nesnenin size yal bir adam hatrlattn farz edin. Bastonu yal adamn eline tututurun. Onuncu nesnenin ne olduu size sorulduunda "on"u btnyle aklnzdan karn, sadece bastonu kimin tadn kendinize sorun. Bu yntemin ileyemeyeceini dnebilirsiniz, ama yine de deneyin. Ksa bir sre sonra insanlar, onlarn srad bellek kapasitesi eklinde nitelendirecekleri zelliinizle artacaksnz. Bunu her eyden daha elenceli bulacaksnz. 76 ncil Kadar Kaln Bir Kitab Ezberlemek Kahire'deki Al-Azhar dnyadaki en byk niversitelerden biridir ve 21 bin kiilik bir slam enstitsdr. Okula giri snavnda her rencinin Kuran' ezbere okumas istenir, ^uran, yaklak olarak ncil uzunluundadr ve ezbere okun-las gn srer. inli renciler ya da dier adyla "inek renciler" baz lasik ya da dini in kitaplarn ezberlemek zorundadrlar. Bu inli ve Arap renciler hafzalarn byle mkem-el bir ekilde kullanma baarsn nasl elde ederler? "Hatrlamann doal kanunlarnn ikincisi olan tekrarla-a ile. Eer yeterince ve sk sk tekrarlarsanz neredeyse sonsuz [saydaki materyali ezberleyebilirsiniz. Hatrlamak istedii-Iniz bilgilerin zerinden gein,

bunlar kullann, uygulayn. Konumanzda yeni kelimelere yer verin. Eer bir yabanc-Inm adn ezberlemek istiyorsanz ona adyla seslenin. Yapa-[canz konumada ele alacanz noktalan gnlk grmelerinizde ileyin. Kullanlan bilgi aklda yer etmeye hazrdr. Yarar Getiren Tekrarlama Tarz Bir eyin zerinden kr krne, mekanik bir ekilde ve [dnmeksizin gemek yeterli deildir. Yaplmas gereken [ey zekice, yani zihnin belli zelliklerine uygun bir tekrarla-[ madr. rnein Profesr Ebbinghaus, rencilerine ezberleImeleri iin "deyuks", "holi" gibi anlamsz hecelerden oluan luzun bir liste verdi. rencilerin gnlk bir srede 38 I kez tekrarlayarak ezberledikleri heceleri bir kerede ren-'mek istediklerinde 68 kez tekrarlamalar gerektiini grd. Dier psikolojik testler de benzer sonular verdi. 77 Bu, belleimizin alma ekline ilikin ok nemli bir keiftir ve anlam udur: Oturup herhangi bir eyi belleine yerletirene kadar defalarca tekrar eden bir kiinin harcad zaman ve enerji, ayn konuyu mantkl aralklarla tekrarlama sreciyle ezberlemeye altnda sarf ettiinin iki kat olacaktr. Kii ancak bylelikle benzer sonular alma baarsn yakalayacaktr. Zihnin bu zellii iki etkenle aklanabilir: Birincisi, tekrarlamalar arasndaki aralklar boyunca bilinaltmz ilikileri daha salamlatrmaya almakla meguldr. Profesr Ja-mes'in vurgulad gibi: "K sresince yzmeyi, yaz boyunca komay reniriz." kincisi, aralklarla grev bana gelen zihin srekli bir uygulamann basksyla yorulmaz. "Arabistan Gecelerinin evirmeni Sr Richard Burton tam yirmi yedi dili, anadili gibi konuuyordu. Hibir dil iin bir kerede on be dakikadan fazla almadn veya pratik yapmadn itiraf ederek, "Byle yapmazsanz beyin tazeliini yitirir," diyordu. phesiz, bu gerekler karsnda, saduyu sahibi olmakla gurur duyan hi kimse yapaca konumann hazrln konuma gnnden bir nceki geceye kadar brakmaz. Bunu yaptnda bellei veriminin yarsn kaybedecektir. Burada, nasl unuttuumuzu aklayan son derece yararl bir kefe yer vereceiz. Psikolojik deneylerin tekrar tekrar ispatladna gre, yeni rendiimiz bilgileri ilk sekiz saatte unutma oran ilk otuz gndeki unutma oranndan daha yksektir. Ne kadar hayret verici bir oran! yleyse bir i konferansna, veli ya da grup toplantsna gitmeden nce, konumanzdan hemen nce verilerinize bir gz atn, gerekleriniz zerinde dnn, belleinizi tazeleyin. Lincoln pratiin deerini biliyor ve bu yzden de buna nem veriyordu. Gettsburg'daki konuma programnda Ed-ward Everett'in sras Lincoln'den nceydi. Everett'in uzun resmi sylevinin sona ermekte olduunu gren Lincoln'n gerginlii, kendisinden nce konuan biri olduunda hep olduu gibi, hissedilir biimde artt. Aceleyle gzlklerini dzeltti, cebinden konuma metnini kard ve belleini tazelemek iin kendi kendine sessizce okudu. w Profesr William James yi Bir Bellein Srrn .'> Aklyor fi Hatrlamann ilk iki kanunu iin bu kadar aklama yeterli. ncs, yani iliki kurma, hatrlamann vazgeilmez unsurudur ve aslnda bellein kendi kendini aklamasdr. Profesr James'in gzlemine gre, "Zihnimiz aslnda bir iliki kurma makinasdr." Profesr James yle diyor: "Bir an sessiz kaldm farz edin ve ardndan emredici bir vurguyla, 'Hatrla! Yeniden hatrla!' dediimi dnn. Bellek bu emre uyup gemie ait belirli bir imaj yeniden retir mi? Kesinlikle hayr. Dikilerek bolua bakar ve sorar: 'Ne tr bir ey hatrlamam istersiniz?' Ksacas bir ipucuna ihtiyac vardr. Eer doum tarihinizi veya kahvaltda ne yediinizi ya da solfejdeki notalarn srasn hatrlamay istesem belleiniz istenen sonucu hemen retir: pucu, varolan geni potansiyel grubunu belirli bir noktaya doru ynlendirir. Bunun nasl olup bittiine baktmzda ipucunun hatrlanan eyleri |3r araya getirdiini hemen anlarsnz. 'Doum tarihi' keli-

nesi belirli bir numara, ay ve yln kklemi birleimidir. |Bu sabahki kahvalt' kelimeleri kahve, jambon ve yumurta dndaki dier btn hatrlama hatlarn, keser. 'Solfej' kelilesi do, re, mi, fa, sol, la, si, do'nun yerlemi, zihinsel kom79 78 11 usudur. Gerekte, iliki kurma kanunlar birden ortaya kan duygularn kesmedii btn dncelere hkmeder. Zihinde akseden her ey tantlmaldr ve tantldnda zaten varolan dier eylerle ilikilendirilmelidir. Bu hatrladklarnz iin olduu kadar, dndnz her ey iin de geerlidir. Eitimli bir bellek organize edilmi bir ilikilendirmeler sistemine, bellein ne derece iyi olduu da onlarn zelliklerinden ikisine baldr: Birincisi, ilikilerin devamll, ikincisi ise says. 'yi bir bellein srr' aklmzda tutmaya altmz her gerekle eitli ve oklu ilikiler kurmann srrdr Bir gerekle iliki kurmak, bu konu hakknda olabildiince ok dnmek deil midir? Ksacas, grnte ayn deneyime sahip iki kiiden deneyimleri hakknda en ok dnen ve bunlar arasnda en sistematik ilikiyi kuran kii en iyi bel-> lee sahip olacaktr. Gerekleriniz Arasnda liki Kurma Peki ama gereklerimiz arasnda sistematik ilikiler kurmaya nasl balayacaz? Bu sorunun yant, bu gereklerin anlamlarn bulmak ve onlar zerinde dnmektir. rnein, herhangi bir yeni olgu hakknda u sorular sorar ve cevaplandrrsanz bu sre bu olguyla dier olgular arasnda sistematik bir iliki kurmanz salayacaktr. a. Bu neden byle? b. Bu nasl byle? c. Ne zaman oldu? d. Nerede oldu? e. yle olduunu kim syledi? rnein, bu bir yabancnn ismiyse ve sradan bir isimse ayn ismi tayan baka bir arkadala arasnda balant kur80 manz mmkn olabilir. Dier yandan, eer sk kullanlmayan bir isimse, bunun byle olduunu syleme frsat elde edebilirsiniz. Bu tr durumlarda yabanc genelde isminden sz eder. rnein, bu blm kaleme aldm sralarda Bayan Joter ile tanmtm. Ondan isminin yazln sylemesini istedim ve bunun pek rastlanmayan bir isim olduunu belirttim. "Evet," diye cevaplad, "ok srad. 'Kurtarc' anlamnda Yunanca bir kelime." Sonra bana kocasnn Atina'dan gelen ve oradaki hkmetin yksek makamlarnda yer alan yaknlarndan sz etti. nsanlarla isimleri hakknda konumann ok kolay olduunu ve onlara hatrlamama yardm ettiini fark ettim. Yabancnn grnne dikkatle bakn. Gzlerinin ve sann rengine dikkat edin, yzne yakndan bakn. Giyiniine dikkat edin. Konuma tarzn dinleyin. Grnts ve kiilii hakknda ak, kesin ve canl bir izlenim edinin ve bunlarla ismini ilikilendirin. Gelecek grmelerinizde bu dikkatli izlenim zihninize dnecek ve o kiinin ismini de beraberinde getirecektir. Bir kiiyle ikinci veya nc kez grmenizde iini hatrlamanza ramen ismini hatrlayamadnz oldu mu hi? Bunun nedeni udur: , kesin ve somut bir eydir. Bir anlam vardr. Anlamsz isim dik bir atdan yuvarlanan dolu tanesi gibi kayp giderken, i sanki bir bent gibi zihninize skca yapacaktr. Sonu olarak, bir kiinin ismini hatrlayabilme konusunda emin olmak istiyorsanz, ismiyle ii arasnda balant kurmanz salayacak bir deyim yaratn. Bu yntem kukusuz yarar getirecektir. rnein, Pen Athletic Club'da yeni tanan yirmi kii birbirlerinin isimlerini ileriyle birlikte renmilerdi, bylece birka dakika iinde herkes dier kiilerin ismini kolayca tekrarlayabilmiti. rnein: 81 Ahmet Canbakar (Doktor) "Canbakar, hastalara bakar." Kenan Ylmaz (Avukat). Davadan asla ylmaz. Erkan zdemir: (Tccar): zdemir, satar demir," gibi. Daha

sonraki grmelerde de isimler ve iler arasnda balant kurulduu iin hi kimsenin bir dierinin adn ya da iini unutmad grlmtr. Bu bilgiler artk zihinlere kaznm, yerlemitir. Tarihleri Hatrlama Tarihleri hatrlamann en iyi yolu zihninizde zaten yerlemi olan nemli tarihlerle arada balant kurmaktr. rnein, bir Amerikal iin Svey Kanah'nn 1869'da aldn hatrlamak, kanaldan ilk geminin Sava'tan drt yl sonra getiini hatrlamaktan daha zor deil midir? Bir Amerika-l'nn Avustrulya'ya ilk insann 1788'de yerletiini hatrlamas ok zordur. Fakat 4 Temmuz 1776 tarihi ile balant kurarak dnrtse ve bunun Bamszlk Bildirgesi'nden on iki yl sonra gerekletiini hatrlarsa bu tarihin aklna yerlemesi daha kolay olur. Bu bir viday somunla skmaya benzer, somun viday skca tutacaktr. Telefon numaralarn renirken ayn prensibi uygulayabilir, numaralan nemli olayla badatrabilirsiniz. Bu satrlar okuyan Avustralyallar Yeni Zelandallar, Kanadallar 1776, 1861, 1865 tarihlerinin yerine elbette kendi gemilerindeki nemli tarihleri koyabilirler. Aadaki tarihleri ezberlemenin en iyi yolu nedir? > a. 1881 Atatrk'n doduu yl f b. 1920 TBMM'nin al. c. 1923 Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulduu yl. d. 1453 stanbul'un fethi. : e. 1938 Atatrk'n ld yl. ?, Konumadaki Belirli Noktalar Hatrlamann Yollar Herhangi bir eyi dnmenin sadece iki yolu vardr: Birincisi, dardan gelen bir drt nedeniyle dnmek; ikincisi zaten zihinde varolan baz eylerle arada iliki kurarak dnmek. Bunu konumanza uyarladnzda anlam udur: Birincisi, ele alacanz noktalar notlar gibi baz d drtler yoluyla hatrlayabilirsiniz. Fakat bir konumacnn notlarndan yararlandn grmekten kim holanr? kincisi, ileyeceiniz noktalar zihninizde zaten varolan eylerle arasnda iliki kurarak hatrlayabilirsiniz. Bunlar yle bir mantksal sra iinde dzenlenir ki birincisi kanlmaz olarak ikinciye, ikincisi ncye ynlendirir. Tpk odann kapsnn bir dierine almas gibi. Bunlar size basit gelebilir fakat dnme, gleri korku nedeniyle saf d kalan yeni balayanlar iin pek kolay deildir. Ele alacanz noktalar arasmda balant kurmann daha kolay, daha hzl ve baarl olma olasl ok yksek bir yntemi vardr. Anlamsz bir cmle oluturmaktan sz ediyorum. rnein, inek, puro, Napoleon, ev, din gibi birbiriyle ilikisi bulunmayan, bu nedenle de hatrlanmas g olgular hatrlamak istiyorsunuz. Bu fikirleri bir zincirin halkalar gibi birbirine baladmzda nasl anlamsz bir cmlenin ortaya kacan birlikte grelim: "nek bir puro iti, Napo-leon'a arpt ve ev din atei ile yand." imdi u soruyu cevaplarken ltfen yukardaki cmleyi elinizle kapatn. Konumanzn 3., 5., 4., 2., 1., noktalar nelerdir? Bu yntem ie yarar m? Kesinlikle! zellikle sizin gibi belleini gelitirmeye alan kiilerin bu yntemi uygulamas gerekir. 83 82 Tam Bir Baarszlk Durumunda Yaplmas Gerekenler yle bir durum dnn: Her trl hazrla ve nleme ramen, bir kilise grubuna hitaben yapt konumann ortasnda konumac birdenbire zihnini tamamen boalm hisseder ve aniden kendini konumaya devam edemeyecek bir halde, dinleyicilerine bo bo bakarken bulur. Son derece korkun bir durum. Gururu, aknlk iinde ve yenilgiyi kabul ederek oturmasna izin vermez. Sadece 10-15 saniyelik bir zaman olsa bir sonraki noktay veya herhangi bir noktay dnebileceini hisseder, ama dinleyici nndeki 15 saniyelik bu sessizlik insan ileden karr. Bu durumda konumac ne yapmaldr? nl bir senatr ksa bir sre nce byle bir duruma dnce, dinleyicilere yeterince yksek sesle konuup konumadm, sesinin odann en arkasnda oturanlar tarafndan duyulup duyulmadn sormutu. Duyulduunu biliyordu. Aklamaya deil zamana gereksinimi vard ve bu ksa duraklamada dncelerini toparlayp konumasna devam etti.

Bu tr bir zihinsel kasrgada en iyi kurtarc, yeni bir cmleye balarken en son cmlede kullanlan son kelimeyi, son ifadeyi veya fikri yinelemektir. Bylece sonu olmayan bir zincir balatm olursunuz, bu hibir anlam olmayan bir zincir olsa da ilerlemeyi salamas asndan ok nemlidir. Bunun pratie nasl getiini grelim. Bir konumacnn Yaamnda Baar konusunda bir konuma yaptn ve "Ortalama bir ii iiyle ok az ilgili olduundan ve ok az aba sarf ettiinden ilerleme gsteremez," dedikten sonra kendini zihinsel amazda bulduunu dnelim. "lerleme gsteremez" bir cmleye "ilerleme gsteremez" szyle balayn. Byk olaslkla devamnda ne syleyeceiniz veya cmleyi nasl bitireceiniz konusunda fikriniz olmayacaktr, ama yine de balayn. Zayf bir gsteri dahi mutlak bir yenilgiden daha yedir. "lerleme gsteremez, nk kendi kendine bir ey yap-laz. Yapaca eylerin birisi tarafndan sylenmesini bekler." Bu parlak bir gzlem deildir. Konumanz tarihe geir-neyecektir. Fakat ikence benzeri bir sessizlikten daha iyi aeil midir? Son ifadeniz neydi? "Sylenmesini beklemek." Tamam, yleyse yeni cmlemize bu fikirle balayalm. "zgn dnmeyi reddeden iilere srekli olarak bir eyleri anlatmak, rehberlik etmek ve bunlar ynlendirmek hayal edilebilecek en can skc eydir." Evet, bunu da getik. Devam edelim. Bu kez hayal etmeye ilikin bir eyler sylemek zorundayz. "Hayal kurma, evet ihtiyacmz olan ey bu. Hz. Sleyman 'Hayal olmadnda insanlar da olmaz,' demitir." Bu kez aksaklk yaamakszn iki cmle oluturduk. imdi cesur olalm ve devam edelim. " dnyasndaki savamda her yl mahvolan iilerin says gerekten keder vericidir. Keder verici diyorum, nk sadece biraz daha sadakat, biraz daha hrs ve aba ile ayn insanlar baar ve baarszlk arasndaki snr izgisi zerinden kendilerini ekebilirler." Konuma byle devam eder. Konumac bu skc laflan ederken ayn zamanda asl planlanm olduu ve sylenmesi gereken eyleri de dnmelidir. Bu sonsuz dnme zinciri adl yntem eer uzun srerse konumacy ilgisiz ve sama tartmalara srkler. Yine de unutkanlktan dolay bir sre iin almasna ara veren, zarar grm zihin iin mkemmel bir ilk yardm niteliin84 85 dedir ve pek ok soluu kesilmi, lmekte olan konumay canlandrarak bunlara anlam kazandrmtr. Bellek Her ey in Geliemez Bu blmde, gzlem, tekrarlama ve gerekler arasnda iliki kurma yntemlerini nasl gelitirebileceinizi anlattk. zellikle iliki kurma, bellek iin vazgeilmez bir nem tar ve Profesr James'in de vurgulad gibi "Genel ya da basit bellek gcnde gelime olmaz. Ancak bellekteki birbiriyle ilikili eylerin zel sistemlerinde gelime olabilir." rnein, Shakespeare'in eserlerinden her gn bir blm ezberleyerek, belleimizi edebi alnt konusunda artc lde gelitirebiliriz. Eklenen her alnt zihinde kendine iliki kuraca pek ok arkada bulacaktr. Fakat Hamlet'ten Romeo'ya her eyi ezberlemek pamuk pazar ya da dkme demirin Bessemer desilikonizasyonu sreci hakkndaki gerekleri hatrlamaya yardmc olmayacaktr. Tekrarlayalm: Bu blmde tartlanlar kullanr ve uygularsak herhangi bir eyi ezberleme tarzmz gelitirebilir ve bu konudaki verimimizi artrabiliriz. Fakat bu ilkeleri uygu-lamazsak beysbol hakknda milyonlarca eyi ezberlememizin, borsa hakkndaki gerekleri ezberlememize en ufak bir yardm olmayacaktr. Bu tr ilikisiz veriler arasnda balant kurulamaz. "Zihnimiz aslnda bir iliki kurma makinas-dr." 86 ZET

1. nl Psikolog Prof. Cari Seashore "Ortalama bir insan kaltmsal olarak ald mutlak bellek kapasitesinin yzde onundan fazlasn kullanamaz. Yzde doksann hatrlamann doal kanunlarn ihlal ederek boa harcar," demitir. 2. "Hatrlamann doal kanunlar tanedir: Gzlem, tekrarlama, iliki kurma." 3. Hatrlamak istediiniz eyi tam anlamyla gzlemleyin. I Bunun iin: a. Konsantre olun. Theodore Roosevelt'in srr buydu. b. Yakndan gzlemleyin. Kesin izlenimler edinin. Fotoraf makinasnn siste fotoraf ekmemesi gibi zihniniz de net olmayan izlenimleri hatrlamayacaktr. c. zlenimlerinizi edinirken duyularnz mmkn olduunca ok kullann. Lincoln ezberlemek istedii eyi yksek sesle okur, bylece hem grsel hem de iitsel izlenim edinirdi. d. Btn bunlarn tesinde grsel izlenimler edindiinizden emin olun, onlar kalcdrlar. Gzden beyne giden sinirler, kulaktan beyne giden sinirlerden on be kat daha gldr. Mark Twain notlarn kullandnda konumasnn ana hatlarn hatrlayamazd, notlarn bir 87 kenara brakp eitli balklar hatrlamak iin onlarla ilgili resimler izmeye baladnda tm problemleri ortadan kalkt. 4. Bellein ikinci kanunu tekrarlamaktr. Binlerce Mslman renci Kuran' ezberler ve bunu byk lde tekrarlama gc ile baarrlar. Yeterince sk tekrarladmzda pek ok eyi ezberleyebiliriz. Ancak tekrarlarken u gerekleri gz nne aln: a. Bir eyi belleinizde yer edene kadar sk sk tekrarlayn. Bir iki kez tekrarladktan sonra bir kenara brakn, sonra dnn ve tekrar zerinden gein. Bu ekilde aralklarla tekrarladnzda bir eyi tek bir kerede ezberlemek iin harcadnz zamann sadece yarsn harcayacaksnz. b. Herhangi bir eyi ezberledikten sonra ilk sekiz saatte unutacaklarnz ilk otuz gnde unutacaklarnz kadardr. Bu yzden konumanz yapmadan nce birka dakika notlarnza bir gz atn. 5. Bellein nc kanunu iliki kurmaktr. Herhangi bir eyi hatrlamann tek yolu onunla dier gerekler arasnda iliki kurmaktr. Bu konuda Prof. James, "Zihindeki her ey tantlmaldr, tantldnda da zaten orada nceden varolanlarla iliki kurulmu olur. Deneyimlerini srekli olarak gz nne alan kii bunlar arasnda ekimli balanty salayacandan en iyi bellee sahip olacaktr," demitir. 6. Bir gerek ile zihinde zaten varolan dier gerekler arasnda iliki kurmak istediinizde yeni gerei tm alardan dnn. Onunla ilgili u tr sorular da sorun: "Bu neden byle? Bu nasl byle? Ne zaman byle oldu? Nerede byle oldu? yle olduunu kim syledi?" 7. Yabanc birinin adn renirken ona adyla ilgili sorular yneltin. Grnmn ismiyle ilgili olarak dikkatle gzlemleyin. smi ile yz arasnda balant kurmaya aln. Mesleini renin ve Pen Athletic Club'taki gibi, ismi ile meslei arasnda iliki kurmay salayacak anlamsz ifadeler yaratn. 8. Tarihleri hatrlamak iin onlarla zihninize zaten yerlemi olan dier tarihler arasnda iliki kurun. rnein, Sha-kespeare'in 300. doum yldnm Sava'a denk gelmiti. 9. Konumanzda ele alacanz noktalar hatrlamak iin bunlar birbirlerini ynlendirecek ekilde mantkl bir sraya dizin. Ayrca belli bal noktalardan anlamsz bir cmle de oluturulabilir. rnein, "nek bir puro iti, Napoleon'a arpt ve ev din ateiyle yand," gibi. 10. Tm bu nlemlere karn, birdenbire ne syleyeceinizi unutursanz, son cmlenizde kullandnz son kelimeyi yeni cmlenizin ilk kelimesi olarak kullann, bu sizi iinde bulunduunuz g durumdan kurtaracaktr. Bu arada gerekte sylemeyi planladnz eyleri dnmeyi de unutmayn elbette. 89 , BENC BLM BAARILI BR KONUMANIN , VAZGELMEZ UNSURLARI Bu satrlarn yazld gn, 5 Ocak, Sr Ernest Shackle-ton'n lm yldnmyd. Shackleton, Antarktika'y bulmak iin "Quest" adl iyi bir gemiyle gneye doru yol alrken ld. "Quest"e girerken ilk gze arpan ey pirin levhaya kaznm olan u satrlard:

Dlyorsan ve dlerinin sana hkmetmesine izin vermiyorsan, Dnyorsan ve dncelerine esir dmyorsan, Zaferle de yenilgiyle de yzleebiliyor, Her ikisi karsnda da ayn tavr alabiliyorsan, ;.. Yreini, gcn ve iradeni ,, Son snrna kadar zorlayabiliyorsan, Yitirdiklerini kabullenebiliyorsan, "Durma, devam et!" diyen arzularndan baka ; Hibir ey kalmasa da iinde, , Yaama bal kalabiliyorsan. . Sana bahedilen her dakikann, ^ Altm saniyesini de kullanabiliyorsan, Senindir dnya ve iindeki her ey, Ve demektir ki, Adam olacaksn sen, olum! 90 Shackleton bu dizeleri "Quest'in Ruhu" olarak adlandrmt. Gerekten de bu, Gney Kutbu'na ulamaya veya topluluk karsmda konuma konusunda gven kazanmaya alan kiilere yarar bir ruhtu. Bunu sylemek hi houma gitmiyor, fakat topluluk nnde konuma almasna yeni katlanlarn hibiri bu ruhu tamyor. Yllar nce, eitim almalarna ilk baladm dnemlerde eitli gece okullarna kaytl olan rencilerin ok byk bir blmnn daha amalarna ulaamadan ne denli yorulup isteksizletiklerini grdmde ok armtm. Bu durum hem ok artc hem de ok zcyd. Kitabn neredeyse yarsna yaklatk ve okuyucularn bir ksmnn henz dinleyici korkusunu yenemedikleri ve zgven kazanamadklar iin umutlarn yitirdiklerini deneyimlerimden biliyorum. Sabrsz zavalllara ne yazk. Zamanla iyilemeyen yara var mdr? Kararl Olmann Gereklilii ' Franszca, golf ya da topluluk nnde konuma gibi herhangi yeni bir eyi renmeye baladmzda asla dzenli bir ilerleme kaydedenleyiz. stikrarl bir gelime gsteremeyiz. Geliimimizi birdenbire sramalarla, ani klarla srdrrz. Bir sre deimeden kahr veya gerileyebilir, hatta daha nce elde ettiklerimizi kaybedebiliriz. Bunlar psikologlar tarafndan ok iyi bilinen ve onlarn "renme erisinde-ki platolar" olarak adlandrdklar durgunluk veya gerileme dnemleridir. Topluluk nnde konuma kursu rencileri bu platolardan birinde bazen haftalarca kalabilirler. Ne kadar ok alsalar da oradan kurtulamazlar. Gsz olanlar 91 mitsizlik iinde kursu brakrlar. Dayankl ve kararl olanlar, bir gece yars, nedenini bilmeksizin, birdenbire byk bir ilerleme saladklarm anlarlar. Platodan bir uak gibi havalanrlar. Birdenbire usta olurlar. Konumalarnda doallk, g ve gveni aniden kazanrlar. Bu sayfalarda da vurguladmz gibi, dinleyici ile yz yze geldiiniz ilk birka dakika iinde abuk gelip geen korku hissi, biraz ok, biraz endie deneyimini daima yayor olabilirsiniz. Fakat eer bir sre direnirseniz ilk anda yaadnz korkunun dnda her eyi bertaraf edersiniz ve geriye sadece bir ilk an korkusu kalr. lk birka cmleden sonra kontrol ele alrsnz. Konumay olumlu bir havada, keyifle sunarsnz. Ondan Hibir Zaman Vazgemeyin Bir zamanlar hukuk eitimi almak isteyen bir gen nerilerini almak zere Lincoln'e yazdnda, Lincoln'n ona cevab yle olmutu: "Eer siz avukat olma konusunda kararl iseniz, iin yarsndan ounu baarmsnz demektir. unu daima aklnzda tutun; baarma konusunda kararl olmanz her eyden ok daha nemlidir." Lincoln bunlar biliyordu. Bunlar daha nce yaamt. Tm yaam boyunca ald eitim toplam bir yldan fazla deildi. Ya kitaplar? Lincoln bir defasnda, bir kitap dn alabilmek iin evinden 50 mil uzakla yrmek zorunda kaldn sylemiti. Btn gece kulbede mine yanard. Kimi zaman bu atein nda kitap okurdu. Kulbenin tahtalarnn arasnda aralklar vard, Lincoln kitaplarn bu aralklardan birine saklard. Sabahleyin okumak iin yeterince k olduu zaman yapraklardan yaplm yatann zerinde

dner, gzlerini ovuturur, kitabn alp kald yerden hevesle okumaya balard. Bir konumacy dinlemek iin 20-30 mil yrr, eve dndnde tarlalarda, ormanda, Gentryville'deki Jones'un bakkalnda toplanan kalabaln nnde, ksacas her yerde konuma yapard. New Salem ve Springfield'deki edebiyat ve tartma gruplarna katlr ve u anda sizin yaptnz gibi, gnlk olaylar hakknda konuma pratii yapard. Aalk kompleksi onu her zaman rahatsz etmiti. Kadnlarn yannda utanga ve sessiz olurdu. Mary Todd ile flrt ederlerken, sklgan ve sessiz bir ekilde oturur, syleyecek tek kelime bulamazd. Hep Mary Todd konuurdu. Ancak daha sonra pratik yaparak ve kendi bana alarak usta konumac Senatr Douglas ile tartabilecek dzeye gelmeyi baard. Gettysburg'da ve yine ikinci al konumasnda gzel konuma sanatnn en st noktasna erierek insanlk tarihine geen konumay yapan kii de odur. "Avukat olma konusunda kararl iseniz, iin yarsndan ounu baarmsnz demektir," eklindeki ifadesinin ardnda kendi karlat engeller ve bunlara kar verdii etin mcadele yatar. Devlet Bakan'nn odasnda Abraham Lincoln'n mkemmel bir resmi vard. Theodore Roosevelt yle sylyordu: "Kimi zaman baz eyleri zemediimde, birtakm haklar ve karlar birbirine kartnda karar almak gleir. Byle durumlarda Lincoln'e bakar, benzeri koullarda ne yapacan tahmin etmeye alrdm. Bu size tuhaf gelebilir ama bu gerekten problemlerimin zmn kolaylatrrd." Neden Roosevelt'in planm denemeyesiniz? Eer cesaretinizi yitiriyorsanz ve konumac olma konusundaki sava92 93 mnzdan vazgemeyi dnyorsanz cebinizden zerinde Lincoln'n resmi olan 5 dolarlklardan bir tane karn ve kendinize "Bu koullar altnda o olsayd ne yapard?" diye sorun. Ne yapacan biliyorsunuz. Ne yaptn da biliyorsunuz. Lincoln senatrlk yarnda Stephan A. Douglas' yendikten sonra takipilerine, "Bir yenilgi de yz yenilgi de yaasalar asla vazgememelerini" salk vermiti. dln Kesinlii Harvard'l nl Psikolog Prof. William James'in u szlerini ezberleyene kadar bir hafta boyunca her sabah kahvalt masanzda bu kitab ap okumanz ne ok isterdim. "Eitimleri hangi dzeyde olursa olsun, genlerin aldklar eitim konusunda endie duymalarna izin vermeyin. alma gnnn her saatini azimle alarak geiriyorsa, gvenle iin sonucunu kendi haline brakabilir. Peinde olduu hedef ne olursa olsun, sonunda bir sabah uyandnda, kendini kuann yetkin kiilerinden biri olarak bulabileceinden emin olmaldr." nl Profesr James'e tekrar dneceimi belirttikten sonra unu sylemeliyim: Konuma ile ilgili almanz azimle ve hevesle devam ettirir, akllca aratrmalar yapmaya devam ederseniz sonunda bir sabah gvenle dolu bir halde uyanp, kendinizi ehrinizin ya da topluluunuzun usta konumaclarndan biri olarak bulabilirsiniz. Bunlar size gereklikten uzak gelebilir, ama dorudurlar. stisnalar elbette vardr. Zihniyeti ve kiilii alt seviyelerde olan, hibir konuda konumayan bir kii ehrinin Daniel Webster' olamayacaktr, ama genel anlamda bu iddia dorudur. 94 Bunu somut bir rnekle gsterelim. New Jersey eski valisi Stokes Trenton'daki topluluk nnde konuma kursunun kapan davetine katlmt. O gece rencilerin yapt konumalarn Washington'daki Temsilciler Meclisi veya Senato'da dinledii konumalar kadar iyi olduunu sylemiti. Trenton'da konuma yapanlar birka ay nce dinleyici korkusuyla dili tutulan iadamlary-d. Onlar bu ie yeni balayan Cicero'lar deil, her Amerikan kentinde rastlanabilen tipik iadamlaryd. Bir sabah uyandklarnda kendilerini ehirlerinin iyi konumaclarndan biri olarak buldular. Bir konumac olarak baarnzn temeli iki ey oluturur; doal yeteneiniz ve isteklerinizin derinlii ile gc. Profesr James, "Hemen her konuda yardmnza

yetiecek ey, duyduunuz hrstr," diyor. "Eer bir sonula yeterince ilgileniyorsanz onu elde edeceiniz kesindir. Zengin olmay isterseniz zengin olursunuz, renmeyi isterseniz renirsiniz, iyi olmay isterseniz iyi olursunuz. Tek yapmanz gereken bunlar gerekten istemenizdir. Ayrca birbiriyle eliik yzlerce eyi ayn anda ve ayn iddetle istememeniz gerekir." Profesr James yle de diyebilirdi: "Eer kendine gvenen bir konumac olmak istiyorsanz, kendine gvenen iyi bir konumac olursunuz. Fakat bunu gerekten istemek zorundasnz." zgven ve topluluk nnde konuma yetenei kazanmaya alan binlerce kadn ve erkek tanyorum ve onlar gerekten dikkatle izledim. Baarl olanlardan sadece birka stn bir zekya sahipti. Birou sradan insanlard. Ama bu kiiler kararlydlar. Daha akll olanlar kimi zaman casa-retsizlie kaplyor veya kendilerini para kazanmaya kaptryorlard, bu yzden de pek yol katedemiyorlard. Fakat ce95 sur ve belirli bir amaca ulamaya kararl olan sradan bireyler sonunda en st noktaya ulayorlard. Bu tamamen insana zg ve doal bir durumdur. Ayn eyi ticarette ve profesyonel yaamda da her zaman grmez misiniz? htiyar Rockefeller i hayatnda baarnn ilk koulunun sabr olduunu sylemiti. Sabr bizim konumuzda da baarl olmann en nemli koullarndan biridir. Marshal Foch dnyann imdiye kadarki en byk ordusunu zafere ulatrdnda sadece tek bir faziletinin olduunu aklamt: Asla umutsuzlua kaplmamak. Franszlar 1914'te Marne'a doru geri ekilirlerken General Joffre emrindeki generalleri iki milyon kiiden oluan ordunun geri ekilmesini durdurup saldrya gemeleri konusunda grevlendirdi. Bu yeni sava dnya tarihindeki en kararl savalardan biriydi. Joffre'n ssne kumanda eden Foch Joffre'a askeri kaytlardaki en etkileyici mesajlardan birini gnderdikten sonra iki gn daha devam etmiti. Mesaj yleydi: "ssm elden gidiyor. Sa kanat geri ekiliyor. Durum mkemmel. Saldrmalyz." Bu saldr Paris'i kurtard. yleyse, sava ok ar ve mitsiz ise, ssnz elden gidiyor ve sa kanadnz geri ekiliyorsa, "durum mkemmel" dir. Saldrn! Saldrn! Saldrn! Bylelikle varlnzn en iyi parasn kurtaracaksnz; cesaretinizi ve inancnz! "Wd Kaiser" e Trman Birka yaz nce Wild Kaiser olarak anlan Avusturya Alpleri'nin zirvesine trmanmaya hazrlanyordum. Baede-ker bu kn zorluundan ve amatr daclar iin bir rehberin art olduundan sz etmiti. Yanmdaki arkadam ve 96 i ben amatrdk, rehberimiz de yoktu. Biri bize baarl olup olmayacamz sorduunda "Elbette baarl olacaz," diye cevapladk. "Byle dnmenizi salayan nedir?" diye sordu bize. "Bunu rehbersiz baaranlar oldu, bu yzden bunun mmkn olduunu biliyoruz. stelik hibir zaman hibir ie yenilgiye urayacam dnerek balamam," dedim. Alpler'e trmanrken bu ii acemice yapyordum, fakat aslnda topluluk nnde konumaya kalkmaktan Everest Te-pesi'ne trmanmaya kadar her ey iin geerli olan psikolojik durum budur. Baary dnn. Kendinizi en iyi ekilde kontrol altna alm halde topluluk nnde konuma yaptnz hayal edin. Bunu yapacak gcnz vardr. Baarl olacanza inann. Kesinlikle baarl olacanza inandnzda baary getirecek eyleri yapabilirsiniz. Amiral Dupont gambotlarn neden Charleston Lima-n'na karmadna ilikin yarm dzine mkemmel neden sralamt. Amiral Farragut konumay sessizce dinledikten sonra, "Fakat sizin dnmediiniz baka bir neden daha var," dedi. ?< "O nedir?" diye sordu, Amiral Dupont. (, "Bunu yapabileceinize inanmamtnz," cevabn ald.

Topluluk nnde konuma eitimine katlan kiiler iin yararl ey, kendilerine gvenlerinin artmas ve baarma yeteneklerine olan inancn fazlalamasdr. Zaten ele alman herhangi bir ii baarmada bundan daha nemli bir ey var mdr? Kazanma stei $<:Burada Elbert Hubbard'n akllca nerisinden bir blm aktarmadan geemeyeceim. Ortalama bir kadn ya da erkek bu akllca neriyi uygular ve yaama geirirse daha mutlu, daha baarl olur. "Kapdan dar ktnz anda karnnz ieri ekin, banz dikletirin ve cierlerinizi mmkn olduunca ok havayla doldurun. Gne nlarn iinize ekin, arkadalarnz glmseyerek selamlayn ve her el skmanza duygularnz da katn. Yanl anlalmaktan korkmayn, bir saniyenizi bile dmanlarnz dnerek geirmeyin. Ne yapmak istediinizi zihninizde kesinletirin, ynnz deitirmeksi-zin ulamak istediiniz hedefe doru ilerleyin. Zihninizi yapmak istediiniz byk ve nemli eylerle megul edin. Gnler akp giderken kendinizi gelgitlerden gereksinimi olan eyleri kapmaya alan mercan bcekleri gibi, isteklerinizi gerekletirmek iin bilinsizce frsatlar yakalamaya alrken bulacaksnz. Zihninizde olmak istediiniz yetenekli, drst ve yararl insann resmini izin, bu dnce sizi zamanla izdiiniz o kiilie dntrecektir. Dnce ycedir. Doru bulduunuz zihinsel tavrnz, cesur tavrnz, samimi ve neeli tavrnz koruyun. Doru dnmek yaratmak demektir. Her eyin temeli istektir ve her iten dua cevap bulur. Yreklerimiz nasl olmamz istiyorsa o hale geliriz. Karnnz ieri ekin ve banz dikletirin. Bizler krizalitler iindeki ilahlarz." Napoleon, Wellington, Lee, Grant, Foch gibi btn byk askeri liderler, bir ordunun kazanma isteinin ve kazanabileceine ilikin gveninin tam olmasnn baary etkileyen dier tm faktrlerden daha nemli olduunun farkndaydlar. . ,, 98 Marshal Foch, "Yenilen doksan bin kiinin zafer kazanan doksan bin kii olamamasnn nedeni zafere inanmyor olmalar ve cesaretlerinin ve manevi direnlerinin krknas-dr," demitir. Dier bir deyile, doksan bin kii gerekte fiziksel olarak yenilgiye uramam, zihinsel olarak kmtr. Bunun nedeni de cesaret ve gvenlerini yitirmi olmalardr. Byle bir ordu iin umut yoktur, byle bir insan iin de umut kalmamtr. Birleik Devletler Deniz Kuvvetleri'nin eski st dzey vaizlerinden Frozier, Birinci Dnya Sava srasnda gnll olarak vaizlik yapmak isteyenlerle grmeler yapt. Donanmada baarl bir vaaz iin gerekli olan vazgeilmez zelliklerin neler olduu sorulduunda yle cevaplamt: "Nezaket, giriimcilik, yiitlik ve cesarettir." Bunlar konumada baarl olmann gerekleridir. Bunlar parolanz kabul edin. Robert Service'in aadaki iirini sava marnz olarak benimseyin. Ormanda kaybolup bir ocuk gibi korktuunda, Ve lm gzlerinin iine baktnda, Bir ban gibi hassas olduunda, Kurallara gre, Gitmelisin lmeye. Ama insanlk kanunu der ki "Sonuna kadar sava!" lm engellenir bylece. Alkta ve kederde Kolaydr bbrlenmek. Asl zor olan, lmle yz yze gelmek. 99 Bu oyundan skldn m? Bak imdi ayp ettin. Sen gensin, sen cesursun, sen zekisin. Biliyorum, hakszlk ettiler sana, ikyet etme ama. Hadi kalk, elinden geleni yap, savamaktan kama

alrsan gn senin olur. htiyar bir dlek olma. Cesaretini topla yeter, vazgemek kolaydr, Asl zor olan ban dik tutmaktr. Yenilgiye alamak kolay, ok kolay lmek Yerlerde srnmek kolay, ok kolay ezilmek Ama savamak da var, tm umutlar snse bile En gzeli bu oyunu oynayabilmek. En yorucu yartan ktnda, Yklm, yenilmi, yaral olsanda Dene bir kez daha, ok kolay lmek. Asl zor olan hayatta kalabilmek. 100 ZET 1. Golfu, Franszca'y, topluluk nnde konumay, ksacas hibir eyi dzenli bir ilerleme kaydederek renmeyiz. Ani klar, ani sramalarla ilerleme kaydederiz. Sonra birka hafta duraksadmz veya edindiimiz baz zellikleri yitirdiimiz olur. Psikologlar bu duraklama dnemini "renme erisinin platolar" olarak adlandrrlar. Uzun bir sre almanza ramen bu platolarn birinden kurtulmay baa-ramayabiliriz. lerleme srecimize ilikin yntemle ilgili bu garip gerei bilmeyen baz insanlarn bu platolarda cesaretleri krlr ve tm abalarndan vazgeerler. Bu ok zc bir durumdur, nk srarc olup pratik yapmaya devam etseler kendilerini birdenbire bir ku kadar hafiflemi hissedecekler ve bir gecede byk bir ilerleme kaydedeceklerdir. 2. Belki de her zaman konumaya balamadan nce endie duyacaksnz. Fakat azmederseniz, balangta yaadnz korkunun dndaki her eyin stesinden ksa srede gelirsiniz. Konumaya baladktan birka dakika sonra bu korku da ortadan kalkacaktr. 3. Profesr James, kimsenin eitiminin sonucuyla ilgili endie duymamas gerektiine iaret etmi ve inanla almakta olan kii iin, "Ulamak istedii hedef ne olursa olsun, bir sabah uyandnda kendini kuann en yetkin kii101 si olarak bulaca ok kesindir," demitir. Harvard'm bu nl bilgesinin dile getirdii bu psikolojik gerek, sizin konumay renme abalarnz iin de sz konusudur. Bu, phe gtrmeyen bir konudur. Baarl kiiler genellikle olaanst yetenekleri olan kiiler deillerdi. Fakat azimli ve kararlydlar. Devam ettiler ve hedeflerine ulatlar. 4.Topluluk nnde konuma almanzda baary dnn. O zaman baary gerektiren unsurlar yerine getirebilirsiniz. 5. Cesaretiniz krldnda Toddy Roosevelt'in yntemini uygulayn; yani Lincoln'n resmine bakarak, "Ayn durumda o olsayd ne yapard?" sorusunu kendinize yneltin. 6. Birinci Dnya Sava srasnda Birleik Devletler Deniz Kuvvetleri'nde st dzey grevli papazn vaaz konusunda baarl olmak iin gerekli grd, vazgeilmez drt unsur vard. Neydi bunlar? 102 ALTINCI BOLUM Y KONUMANIN SIRRI Birinci Dnya Sava'ndan ksa bir sre sonra Londra'da Sr Ross ve Sr Keith Smith adlarndaki iki kardele tantm. Londra'dan Avustralya'ya ilk uuu henz gerekletirmiler, bunun zerine Avustralya hkmeti tarafndan elli bin dolarla dllendirilmilerdi. ngiltere mparatorluu'n-da byk bir sansasyon yaratarak Kral'dan Sr unvan almlard. nl doa fotorafs Yzba Harley gezilerinin bir blmnde onlarla birlikte uarak bir film ekmiti. Bu geziyi anlatan bir konuma hazrlamalar konusunda kendilerine yardm edip konumay nasl sunacaklarna ilikin onlara bilgi verdim. Bu konumay Londra'daki Philharmonic Hall'da kardelerden biri leden sonra, dieri gece olmak zere gnde iki kez, drt ay boyunca sundular. Ayn deneyimi yaamlar, dnyann yarsn uakta yan-yana oturarak gemiler ve kelimesi kelimesine ayn konumay sunmulard. Yine de konumalar ayn deildi.

Etkili bir konumada kerimeden daha nemli eyler vardr. nemli olan konumann verdii tattr. "Ne sylediinizden ok nasl sylediiniz esastr." Bir keresinde halk konserinde Paderewski, Chopin'in mazurkasm alarken yanmda oturan gen bayan da notalar takip ediyordu. armt, anlayamyordu. Parmaklar o an almakta olan ayn notalarda srarla geziniyordu. Fakat onun yorumu sradand. Paderewski'nin yorumu ise ilham doluydu, harikayd, izleyiciyi bytyordu. Fakat bunun kay103 na notalar deil, onlara dokunma tarzyd. Sradan ile ola--) anst arasndaki fark yaratan Paderewski'nin dokunua katt duygu, sanatsallk ve kiilikti. Byk Rus ressam Brullof bir kez rencisinin almasn dzeltmiti. renci deien izgisine aknlk iinde bakarak "ok az dokunarak onu bambaka bir resme dntrdnz. Bu nasl oldu?" diye sorduunda Brullof, "Sanat kk eylerle balar," diye cevap vermiti. Bu sz Pade-revvski'nin al ve Brullof un rencisinin izimi iin olduu kadar konuma iin de geerlidir. Ayn ey kelimelere dokunma konusunda da geerlidir. ngiliz Parlamentosu'nda her eyin konumann anlamna deil tarzna bal olduuna dair eski bir zdeyi vardr ve bu sz Qunitilian yllar nce ngiltere henz Roma'nn ko-lonisiyken dile getirmitir. yi bir sunum zayf bir konunun dahi uzun yol almasn salar. niversite yarmalarnda en iyi malzemeye sahip olan konumacnn mutlaka kazanan kii olmad dikkatimi ekmiti. Elindeki malzemeyi en iyi malzeme olarak gsteren kii kazanr. Lord Morley keyifli ve alayc bir slupla u gzlemde bulunmutu: "Bir konumada nemli unsur vardr; konumay kimin yapt, nasl dile getirdii ve ne syledii. Bu eyden en az nemlisi ncsdr." Biraz abartl, yle deil mi? Ama yzeyi kazdnzda altnda parldayan doruyu greceksiniz. Edmund Burke'n kaleme ald konumalar ylesine mkemmel bir mantk dizini, akl yrtme ve kompozisyon ile oluturulmutur ki bugn bile bu lkedeki niversitelerde yarsnda klasik hitabet modelleri okutulmaktadr. Fakat Burke konumac olarak kt bir ne sahipti. inde varolan evresindekilere sunma, onlar ilgin ve 104 etkili hale getirme konusunda yetenekli olmadndan Avam Kamaras'nda onu bir akam yemei zili kadar sradan buluyorlard. Konumak iin ayaa kalktnda dier yeler ksrmeye balar, ayaklarn sryerek sessizce yrr ve toplu olarak kendilerini dar atarlard. elik kapl bir mermiyi tam bir gle frlattnz halde karnzdaki kiinin giysisinde tek bir delik bile aamayabi-lirsiniz. Ama bir mumya kandilinin arkasna barut koyarsanz bunu bir tahta parasnn iinden geirebilirsiniz. zgnm ama byle bir konuma, arkasnda g olmayan elik kapl bir konumadan daha etkileyicidir. O halde imdi sizin konuma tarznza bakalm. Konuma Tarz Nedir? Herhangi byk bir maaza, oradan aldnz bir eyi evinize teslim ederken ne yapar? Src, getirdii paketi arka baheye attktan sonra ekip gider mi? Birinin elindekiler-den kurtulmaya almas ile onu teslim etmesi ayn ey midir? Postac telgraf kime aitse ona teslim eder. Fakat tm konumaclar bunu yapar m? Binlerce insann tipik konuma tarzna ilikin bir rnek vereyim. svire Alpleri'ndeki tatil yerlerinden biri olan Murren'e gitmitim ve Londra'daki bir irket tarafndan iletilen bir otelde kalyordum. Ayn firma konuklara konuma yapmas iin ngiltere'den her hafta birka konumac gnderiyordu. Aralarndan biri tannm ngiliz romancsyd. Konumann konusu "Romann Gelecei" idi. Konumac konuyu kendisinin semediini itiraf etti ve uzun lafn ksas, aslnda bu konuya ilikin sylenecek deerli pek bir eyin olmadn belirtti. Aceleyle birtakm notlar almt. zleyici105 nin karsna ktnda, onlar yok sayarak, hatta onlara bakmakszn, bazen dinleyicilerin bann zerinden ileriye gzlerini dikerek, bazen notlarma bazen

yere bakarak konumasn yapt. Gzlerinde uzak bir bak, sesinde uzak bir seslenile kelimelerini sanki bolua aktyordu. Bu tr bir performansa konumann sunumu denilemez. Bu kendi kendine konumadr. letiimsizliktir. yi bir konumadaki vazgeilmez ilk e iletiimdir. Dinleyici konumacnn zihninden ve yreinden kendi zihnine ve yreine dorudan bir mesajn gnderildiini hissetmelidir. Kumdan baka ey olmayan susuz Gobi l'nde dahi biraz nce anlattmdan daha iyi bir konuma yaplabilirdi. Gerekten de konuma bir grup canl insana deil de sabit bir noktaya yaplyor gibiydi. Bir konumann sunumu ok basit olmakla beraber ayn zamanda ok da kark bir sretir ve ounlukla yanl anlald gibi suistimale de urar. yi Konuma Yapmann Srr Konuma yapmaya ilikin pek ok anlamsz ve bo ey yazlmtr. Ayrca konuma birtakm kurallara ve ayinlere balanarak gizemli bir havaya brndrlmtr. Tanr'nn ve insann gznde ktlk kayna olarak kabul edilen eski moda sylevler konumay glnletirmi-tir. adam ktphaneye ya da kitapya gittiinde "hitabet" konusunda yazlm, hibir yarar olmayan kitaplarla karlamtr. Dier taraftan tm ilerlemelere karn renciler hl Webster'n veya Ingersoll'n ssl konumalarn ezberlemeye zorlanmaktadrlar. Fakat bu konumaclar eer bugn yaasalard Bayan Ingersoll ve Bayan Webster'n kulla106 nlmaktan dolay ypranm apkalar gibi modas gemi ve bugnn ruhundan uzak konumaclar olurlard. Sava'tan itibaren tamamen yeni konuma okulu ortaya kt. Bu, gnn ruhunu yakalamas asndan bir telgraf kadar ak olma zelliine sahip bir tarzdr. Bir zamanlar moda olan bu eski tip kelimelere en nazik dinleyiciler bile hogr gstermezlerdi. ster on be kiilik i toplants, ister bir adrdaki bin kiilik topluluk olsun, modern bir dinleyici konumacnn dorudan doruya sohbet ederek ve her bir izleyici ile ayn tarzda, tek tek grme yapryormuasna konumasn ister. Ayn tarzda ama ayn gte deil. Buna abaladnda glkle duyulacaktr. Ayn zamanda doal grnmeye alt iin, krk kii ile konuurken, bir kiiyle konutuunda harcadndan ok daha fazla enerji sarf edecektir. Tpk bir binann tepesindeki heykelin, aadan ona bakanlar tarafndan gerek yaamdaki oranlarda grlebilmesi iin muazzam byklkte yaplmas gibi. Mark Twain, Nevada'daki bir maden kampnda yapt konumay bitirirken yal bir madenci yanma yaklaarak "Bu sizin doal konuma tonunuz mu?" diye sormutu. Dinleyicinin istedii budur. "Doal konuma tonunuzun" bir para ykseltilmesi. Biraz nce bir romancmn bir konumasn nasl sunduundan sz etmitim. Ayn salonda, birka gece sonra Sr Oliver Lodge'un konumasn dinleme zevkine eritim. Konuma konusu "Atomlar ve Dnyalar" idi. Sr Lodge yarm yzyldan uzun bir sre bu konu zerinde dnm, alm, deneyimlerde bulunmu ve aratrmt. Kalbinin, zihninin ve yaamnn vazgeilmez bir paras haline gelen ve dile getirmeyi ok istedii bir ey vard. Fakat bir konuma ya107 pacan unuttu - ben bunu unuttuu iin Tanr'ya krettim. nk onun kaygs, konuma yapmak deildir. Onu ilgilendiren ey, dinleyicilere atomdan sz etmekti. Bildiklerini doru, anlalr duygular da hesaba katarak aktarmak istiyordu. Grdklerini ve hissettiklerini bizim de grp hissetmemizi istiyordu. Sonuta ne oldu? Olaanst bir konuma yapt. Hem ekici hem de gl bir sunumdu bu. Dinleyicileri ok etkiledi. Sr Lodge srad yetenee sahip olan bir konumacyd. Fakat eminim o kendini byle grmyordu. Ve eminim dinleyenlerden ancak birka onu bir konumac olarak kabul etmilerdi. Bu kitab okuyan sizler topluluk karsnda konuma yaptnzda, sizi dinleyenler topluluk nnde konuma konusunda eitim aldnzdan phelenirlerse bundan memnunluk duymam. Tersine asl istediim, dinleyicilerin bu konuda eitim aldnz hayal bile edemeyecekleri kadar doru konumanzdr. yi bir pencere dikkat ekmez, sadece n gemesine izin verir. yi bir

konumac da yledir. ylesine doaldr ki dinleyiciler asla konuma tarzna dikkat etmezler, bilincinde olduklar sadece anlatlan konudur. Henry Ford'un d ^ Henry Ford "Btn Ford'lar birbirinin ayndr, ama birbirinin ayn olan insan yoktur. Her yeni hayat gnein altndaki yeni bir eydir, daha nce ona benzeyen hibir ey olmamtr ve gelecekte de olmayacaktr. Gen insan bu fikri kendisi iin benimsemelidir. Onu dierlerinden ayracak olan bireyselliin kvlcmn aramak ve o kvlcm atelemelidir. Toplum ve okullar bu kvlcm ondan uzaklatrmaya alr108 lar, onlar herkesi ayn kalba sokma eilimindedirler. Fakat size sylyorum, bu kvlcmn yok olmasna izin vermeyin, o sizin nem kazanma konusunda tek gerek iddianzdr." Tm bunlar topluluk nnde konuma iin iki kat dorudur. Dnyada size benzeyen baka bir insan daha yoktur. Yz milyonlarca insann iki gz, bir burnu ve bir az vardr ama hibiri tam olarak size benzemez; hibiri btnyle sizin zelliklerinize, yntemlerinize ve dnme tarznza sahip deildir. Konutuklarnda ve kendilerini ifade ettiklerinde pek az sizin konumanzdaki doalla ulaabilecektir. Baka bir deyile, siz bireysellie sahipsiniz. Bir konumac olarak bu sizin en deerli vasfnz. Ona skca sarln, onu barnza basn. Onu gelitirin. O sizin konumanza itenlik ve g katacak olan parltdr. "O sizin nem kazanma konusunda tek gerek iddianzdr." Sr Oilve Lodge dierlerinden farkl konutu. nk o farklyd. Konuma stili, sakal ve kel kafas gibi bireyselliinin vazgeilmez bir paras idi. Lloyd George'u taklit etmeye alsayd bu yapay olurdu ve baarszla urard. Amerika'daki en nl tartmalar 1858'de Illinois'daki krsal kasabada Senatr Stephen A. Douglas ile Abraham Lincoln arasnda gemiti. Lincoln uzun boylu ve hantal, Douglas ise ksa boylu ve inceydi. Onlarn fizikleri kadar kiilikleri, zihniyetleri ve huylar da farklyd. Douglas olduka kibar bir insand. Lincoln ise birini karlamak zere kapnn nne oraplaryla kan demiryolu iisi gibiydi. Douglas'n hareketleri inceydi, Lincoln'nkiler ise kaba. Douglas mizah yoksunuydu, Lincoln gelmi gemi en byk fkra anlatclarndan biriydi. Douglas ok seyrek glmserdi, Lincoln her eyi benzetmeler ve rneklemelerle anlatrd. Douglas kendini beenmi ve kstah tavrlyd, 109 Lincoln ise alakgnll ve merhametliydi. Douglas'm zihninde dnceler imek kard, Lincoln'n zihni daha ar ilerdi. Douglas bir frtna gibi, dnmeksizin konuurdu, Lincoln daha sessiz, ve tedbirli konumay tercih ederdi. Her iki adam da birbirlerine benzememelerine ramen yetenekli konumaclard. nk kendileri olma cesaretine ve mantna sahiptiler. Herhangi biri dierini taklit etmeye alsayd ok kt bir ekilde baarszla urard. Fakar her biri zel yeteneini en st dzeyde kulland iin bireysel ve gl olmay baard. Siz de ayn yolu izleyin. Bu direktifi vermek kolaydr ama ya uygulamak? Uygulamak kesinlikle kolay deildir. Marshal Foch'un sava sanat hakknda syledii gibi, "Teorik olarak kolaydr, fakat maalesef uygulamada zordur." Dinleyici topluluu karsnda doal olmak pratik yapmay gerektirir. Kk bir olan ya da kz ocuuyken, drt yalarndayken, krsye ksaydnz dinleyici karsnda doal konumay baarabilirdiniz. Fakat yirmi drt veya otuz drt yandayken krsye kp konumaya baladnzda neler olur? Drt yamdayken sahip olduunuz bilinsiz doall koruyabilir misiniz? Bunu yapabilirsiniz belki, ama sert, resmi ve mekanik hale geleceiniz ve bir kaplumbaa misali kabuunuza ekileceiniz kesindir. nsanlara iyi konumay retmek, onlara yeni bir zellik kazandrmak deil, engelleri ortadan kaldrmak zgrletirmek, biri onlar yere serdiinde gsterecekleri tepki kadar doal davranmalarn salamaktr. Yzlerce kez konumaclar konumalarnn ortasnda durdurup onlardan "insan gibi konumalarn" istedim. nsanlar doal konumalar iin zorladm ve onlar bu konuda eitmeye altm iin yzlerce gece eve zihinsel olarak

110 yorgun ve sinirli bir ekilde dndm. nann bana, bu sanld kadar kolay deildir. Doall salamann tek yolu pratik yapmaktr. Pratik yaparken kendinizi sert bir tarzda konuurken bulduunuzda, durup kendinize sert bir dille yle syleyin: "Hey! Ters giden nedir? Kendine gel, insan ol." Sonra izleyiciler arasndan arkalarda oturan ve en donuk bakan kiiyi bulup ona bakarak konumaya balayn. Oradaki dier kiileri o an tamamen unutun. Onunla sohbet edin. Size bir soru ynelttiini ve sizin de bunu cevapladnz hayal edin. Ayaa kalkarak konumu olsayd ve siz de onu cevaplasaydnz bu sre hemen ve kanlmaz bir ekilde konumanz daha ok sohbet havasmda, daha doal ve ak bir hale getirecekti. O halde bu sistemin byle ilediini dleyin. Hatta sorular ynelterek onlar cevaplayacak kadar ileri gidebilirsiniz. rnein, konumanzn ortasnda "Bu iddiaya ilikin bir kantmn olup olmadn sorarsanz, yeterince kantm var," diyebilirsiniz. Ardndan hayali sorunuzu cevaplayarak devam edebilirsiniz. Byle bir tarz dinleyiciye olduka doal gelecektir. Konumann monotonluunu ortadan kaldracak, ak, kulaa ho gelen ve sohbet havasndaki bir konumaya dntrecektir. Samimiyet, coku ve ileri derecede istek de size yardmc olacaktr. nsan duygularnn etkisinde olduunda gerek benlii ortaya kar. Engeller ortadan kalkar. Duygularnn scakl tm engelleri yok eder. inden geldii gibi davranr, iinden geldiince konuur. Yani doaldr. Sonuta, bu sayfalarda tekrar tekrar yer alan konuma tarznda vurguland zere, konumalarnza yreinizi katn. Dekan Brown, Yale lahiyat Fakltesi'nde verdii "vaaz" 111 konulu konferansnda unlar sylemiti: "Bir arkadamn Londra'daki bir grevi srasnda yapt tanmlamay asla unutamam. Bu arkadam Vaiz George MacDonald idi. O sabah Kutsal Kitap dersinde Tevrat'n on birinci blmn okumutu. Ayin zaman geldiinde yle dedi: 'Bu inan adamlarn hepiniz duydunuz. Size inancn ne olduunu anlatmaya almayacam. Burada bunu benden daha iyi yapabilecek ilahiyat profesrleri var. Burada bulunmakla size ancak inanmanz konusunda yardmc olabilirim.' Ardmdan tm dinleyicilerin zihinlerine ve kalplerine inan alamak zere, kendi inancn byk bir itenlikle ortaya koydu. Kalbi iindeydi, konuma ekli etkileyiciydi. nk dayana, iten ve gzel olan isel yaamyd." "Kalbi iindeydi." te sr budur. Ancak bu tr nerilerin pek kabul grmediini biliyorum. Bunlar mulak grnrler, belirgin deildirler. Ortalama renci kusursuz kurallar ister. Kesin bir ey. Elle tutulur bir ey ister. Kurallar, bir arabay idare edecek ynlendirmeler kadar kesin olmaldr. rencilerin istedii budur. Benim onlara vermek istediim de budur. Bu hem onlar hem de benim iin kolay olacaktr. yle kurallar vardr ki, iinde sadece ufak bir yanl barndrdnda ilemez. Kurallar konumann tm doalln, itenliini, canlln ve gcn alr. Biliyorum, nk genlik gnlerimde enerjimin byk blmn bunlar denemek iin kullandm, fakat burada bunlara yer vermeyeceim. Josh Billings'in parlak anlarndan birinde syledii gibi "Grndkleri gibi olmayan pek ok eyi bilmenin hibir anlam yoktur." 112 Topluluk nnde Konuma Yaparken Bunlar Yapyor musunuz? Burada konumay daha ak ve daha canl hale getirecek baz zellikleri tartacaz. Aslnda bunu yapmaktan e-kiniyorum. nk bazlar emin bir ekilde "Anlyorum, kendimi bunlar yapmaya zorlar sam ok daha iyi olacam," diyecektir. Hayr, iyi olmayacaksnz. Kendinizi bunlar yapmaya zorladnzda konumanz tamamen cansz ve mekanik bulacaksnz. Bu prensiplerin ounluunu dnk grmenizde kullandnz. Geen akamki yemei nasl bilinsizce sindirdiyse-niz bunlar da yle kullandnz. Bu prensipleri kullanmann yolu budur. Bu tek yoldur. Ayrca daha nce belirttiimiz zere, topluluk nnde konumada olduu gibi bu prensiplerin yerlemesi de sadece pratik ile mmkndr. Bir: nemli Szleri Vurgulayn, nemsizleri kinci Planda Brakn.

Konumada kelimenin bir hecesini vurgularz, stelik kuvvetle vurgularz, dierlerini ise talarn zerinden geen asfalt silindiri gibi hzla geeriz. Ayn eyi cmleleri sylerken de yaparz. Bir ya da iki nemli kelimeyi New York 5. Cadde'deki Empire State binas gibi ne karrz. Bu aklam olduum tarz, duyulmam ya da olaanst bir tarz deildir. Dinleyin, bunu her zaman duyabilirsiniz. Dn bunu belki yz belki de bin defa yaptnz. Yarn da kukusuz yz kez yapacaksnz. te size bir rnek. Cmleyi okuyun, byk harfle yazlan kelimeleri vurgulayarak, dierlerini ise hzl hzl okuyun. n Etkisi nasl oluyor? ,,., , , , . 113 Giritiim her ii BAARDIM. nk, bunu STYORDUM. Hibir zaman KARARSIZ olmadm ve bu bana dier insanlar karsnda AVANTAJ SALADI. Napoleon Bu satrlar okumann tek yolu bu deildir. Bunlar baka bir konumac farkl okuyabilir. Bu konuda deimez kurallar yoktur. Bunlar tamamen kiiye baldr. Aada seilmi olan cmleleri yksek sesle, iten bir anlam vererek, fikirleri ak ve ikna edici hale getirerek okuyun. nemli kelimeleri vurgulayp, dierlerini hzla geebiliyor musunuz? Yenildiinizi dnrseniz yenilirsiniz. Cesaret edemeyeceinizi dnrseniz, Cesaret edemezsiniz, Kazanmak istiyor, ama kazanamayacanz dnyorsanz, Kazanamayacanz kesindir. Yaamda savalar her zaman Gl ya da hzl olanlar kazanmaz. Eninde sonunda kazanan, Kazanabileceine inanandr. ANON nsan karakterinin belki de en nemli zellii deimez kararlldr. Byk adam olmaya ya da hayatta baar kazanmaya karar veren bir ocuk sadece kafasndaki binlerce engeli ortadan kaldrmak iin deil, bin saldr ve yenilgiye ramen kazanmak iin uramaldr. THEODORE ROOSEVELT 114 ki: Sesinizin Perdesini Deitirin. Konuma srasnda sesimizin perdesi ayn kalmaz; ykselir ve alalr, tpk denizin yzeyinin srekli dalgalanmas gibi tekrar tekrar iner, kar. Neden? Bunu kimse bilmez ve umursamaz. Fakat yaratt etki memnunluk vericidir ve doal olmann yolu da budur. Bunu renmek zorunda kalmadk, ocukluumuzda anlamadan ve farknda olmadan bu zellii edindik. Ancak ayaa kalkp dinleyici ile yz yze geldiimizde sesimiz Nevada'nn lleri gibi durgun, donuk ve tekdze bir hal alr. Kendinizi yksek ve tekdze bir tarzda konuurken bulduunuzda bir saniye durun ve kendinize unlar syleyin: "Ruhsuz bir Kzlderili gibi konuuyorum. Haydi bu insanlarla konu. nsan ol. Doal ol." Byle konumann size bir yarar olacak m? Belki biraz. Yalnzca durmak bile size yardmc olacaktr. Kurtuluunuzu pratik yaparak salamaksnz. Setiiniz herhangi bir deyimi ya da kelimeyi, sesinizin tonunu alaltp ykselterek, n bahedeki defne aac gibi, belirginletirebilirsiniz. Brooklyn Cemaati'nin nl bakan Dr. S. Parker bunu sk sk yapard. Sr Oliver Lodge da, Br-yan da, Roosevelt de, nl konumaclarn hemen hemen tamam da bunu uygulard. Aadaki cmlelerde italikle yazlm olan kelimeleri, cmlenin dier kelimelerinden daha dk tonda okuyun. Etkisi nasl oluyor? Bir tek meziyetim var, asla mitsizlie kaplmamak. Marshal Foch. Etimin byk amac bilgi deil uygulamadr : ' Herbert Spencer. 115

86 yandaym, yzlerce insann baar merdivenini izledim. Baar iin gerekli tm unsurlarn iinde en nemlisi inantr. Kardinal Gibbons. : Konumanzn Hzn Deitirin. Kk bir ocuk konutuunda ya da sradan bir konuma yaptmzda srekli olarak konuma hzmz deitiririz. Bu ok ho ve doaldr. Bilinsizce yaplr. Etkilidir. Gerekten de bir fikri n plana karmann en iyi yollarndan biridir. Missouri Tarih Topluluu'nca yaymlanan, Wal-ter B. Stevens'm Reporter's Lincoln (Gazetecinin Lincoln') adl eserinde Lincoln'n nemli bir noktay vurgulama konusunda en ok bu yntemi benimsedii belirtilmektedir. "Baz kelimeleri hzla geer, vurgulamak istedii kelimeye ya da ifadeye geldiinde yavalar, o kelimenin zerinde durur, sonra cmlenin geri kalan ksmn hzla geerdi. Vurgulamak istedii bu kelime ya da kelimelere, onlarn ardndan gelen dzinelerce kelimeye ayrdndan daha fazla zaman ayrrd," demektedir Stevens. Byle bir yntem olduka dikkat ekicidir. Bunu rnekleyelim. Topluluk nndeki konumalarmda genellikle Kardinal Gibbons'un aadaki ifadesini dile getirirdim. Cesaret kelimesini vurgulamak istiyordum, bu yzden italikle yazlm olan kelimelerin zerinde oyalanr, sanki o kelimelerden etkilenmiesine konuur, sonuta gerekten de etkilenirdim. Ltfen aadaki blm yksek sesle okuyup ayn yntemi deneyin ve sonulan not edin. lmnden ksa sre nce Kardinal Gibbons yle demiti: "86 yandaym. Yzlerce insann baar merdivenini trmanmasn izledim. Baar iin gerekli tm unsurlarn 116 iinde en nemlisi inantr. nsan cesur deilse, nemli hibir ey yaamaz." unu deneyin: Alak bir sesle, hzla ve nemsiz bir eyden sz ediyormu gibi, "otuz milyon dolar" deyin. imdi zerinde durarak, duygu katarak ve miktarn byklnden ok etkilenmi grnerek "otuz bin dolar" deyin. Otuz bini otuz milyondan fazla imi gibi gstermi olmadnz m? Drt: nemli Fikirlerden nce ve Sonra Duraklayn. Lincoln konuurken sk sk duraksard. Sra dinleyicilerinin zihninde derin bir etki yaratmasn istedii byk bir fikre gelince ne doru eilir, bir an dorudan dinleyicilerinin gzlerinin iine bakar ve hibir ey sylemeden dururdu. Bu ani sessizliin etkisi tpk ani bir sesin etkisi gibi olurdu; dikkat ekerdi. Herkes dikkat kesilir, tetikte ve uyank bir halde arkasndan ne gelecek diye beklerdi. rnein, Lincoln'n Douglas ile yapt nl tartmalar biterken, tm belirtiler onun yenilgisini gsterirken, morali bozulur, eski alkanl olan melankolinin etkisine girer, bu duygu szlerini de etkilerdi. Sonu konumalarndan birinde, alamakl gzlerle onu dinleyen yars ilgisiz yars iten grnen insan topluluuna bakt. Bir an durup sessiz kald. Ellerini savamaktan aciz ve yorgun bir hale gelmicesine kavuturdu ve kendine zg tekdze sesiyle konumaya balad: "Dostlarm, benim ya da Yarg Douglas'n Birleik Devletler Sena-tosu'na seilmemiz kk bir fark yaratr, ok kk bir fark. Fakat bugn size sunduumuz nemli konu, bir kiinin kiisel menfaatlerinin veya politik zelliklerinin ok tesindedir. Evet, dostlarm," diyerek tekrar duraksad, dinleyiciler onu pr dikkat dinliyorlard. yle devam etti: "Yarg Douglas'n ve benim bu zavall, gsz ve kekeleyen dilleri117: miz mezarda sessiz kald zaman dahi bu konu yaamaya, nefes almaya ve parldamaya devam edecektir." Lincoln'n biyografi yazarlarndan biri konuyla ilgili olarak unlar anlatr: "Bu basit kelimeler ve kelimelerin dile getirili tarz dinleyenlerin yreine ilemiti." Lincoln vurgulamak istedii ifadelerden sonra da duraklard. Kelimelerin anlam tam olarak yerleip grevini yerine getirirken sessiz kalmas gcne g katard. Sr Oliver Lodge konumasnda nemli fikirlerden nce de sonra da duraklard. Bir cmlede drt kez durduu olurdu. Fakat bunu doal olarak ve bilinsizce

yapard. Sr Oliver'm yntemlerini analiz etmedii srece hi kimse bunu fark edemezdi. Kipling, "Sessiz kalarak konumalsnz," demiti. Sessizlik konumada akllca kullanldnda altn deerindedir. Gl bir aratr, fakat ie yeni balayan konumaclar tarafndan pek dikkate alnmaz. Aada Holman'n "Canl Konumalar" adl eserinden yaptmz alntda konumacnn yararl duraklamalar nerelerde yapabileceini gsterdim. Bunlarn duraklanabilecek en iyi yerler olduunu deil, en iyi yerler olabileceini sylyorum. Nerede durmak gerektiine dair kesin kurallar yoktur. Bu bir anlam, duygu ve miza sorunudur. Bugn konumann bir yerinde duraklarken yarn ayn konumann baka bir yerinde duraklayabilirsiniz. Bu blm yksek sesle, hi duraklamadan okuyun. Sonra iaretlediim yerlerde duraklayarak tekrar okuyun. Duraklamalarn etkisi nasl oluyor? "Mal satmak bir savatr (durun ve sava kelimesinin yerlemesini bekleyin) ve onu sadece savalar kazanabilir (durup bu noktann yerlemesini bekleyin). Bu koullardan ho118 lanmayabilirsiniz, ama onlar biz oluturmadk ve biz deiti-remeyiz (durun). Sat oyununa baladnzda cesaretinizi toplayn (durun). Eer toplayamazsanz (durun ve bir saniye iin pheyi uzatn) at sras size her geldiinde geliinde baarsz olacak ve oyun d kalacaksnz, aldnz skor da O'dan byk olmayacak (durun). Atcdan korkan kii hibir zaman vuruluk at yapamaz (durun ve bu fikrin yerlemesini bekleyin). Topun derisini karan ya da topu itin zerinden geirip eve kadar frlatan, kaleye her zaman erken ulaan kii (durun ve bu olaanst oyuncu hakknda ne syleyeceinize dair merakn artmasn bekleyin) yreinde deimez bir kararll olan oyuncudur." Aadaki cmleleri yksek sesle, g ve anlam vererek okuyun. Nerelerde doal bir ekilde durakladnz gzlemleyin. Byk Amerikan l Idaho'da, New Mexico'daya daAri-zona'da deildir. O, sradan bir insann apkasnn altndadr. Byk Amerikan l, fiziksel deil zihinsel bir ldr. J.S. Knox nsan hastalklarnn hepsine are yoktur, fakat her derde are olan ey aklktr. Profesr Foxwell Burada iki kiiyi memnun etmek zorundaym. Tanr'y ve Garfield'i. Burada Garfield'le yaamak zorundaym, Tanryla daha sonra. James A. Garfield 119 Bir konumac bu blmde szn ettiimiz tm talimatlara uysa da yzlerce yanl yapabilir. Topluluk nnde sohbet edercesine konuabilir ve bu sonuta ho olmayan bir ses tonuyla konuup bir dilbilgisi hatas yapabilir. Uygunsuz ve saldrgan davranarak ho olmayan eyler yapabilir. nsann doal konuma yntemini pek ok noktada gelitirmesi gerekir. Sohbet srasnda doal konuma ynteminizi m-kemmelletirin. 120 ZET 1. Bir konumada nemli olan kelimeler deil, konumann verdii tattr. "Ne sylediinizden ok nasl sylediiniz esastr." 2. Pek ok konumac dinleyicilerini gz nne almaz, onlarn balarnn zerinden ileriye doru veya yere bakar. Byle konumaclar kendi kendilerine konuuyor gibidirler. Dinleyicileriyle aralarnda iletiim yoktur, dinleyici ile konumac arasnda alveri yoktur. Bu tr bir tavr sohbeti de konumay da ldrr. 3. yi bir konuma sohbet havas tar ve dorudandr. Karnzdaki toplulukta ar iiten insanlar olduunu dnn. Btn istedikleri sizi duyup anlamaktr. O halde bunu yapn. 4. Herkes konuma yapma yeteneine sahiptir. Bunu sorgulamak isterseniz, kendinizde deneyin. Tandnz en cahil kiiye bir yumruk atn; ayaa kalktnda size byk olaslkla bir eyler syleyecektir ve bunlar kusursuz

bir ekilde dile getirecektir. Topluluk nnde konuma yaparken sizin de ayn doalla sahip olmanz istiyoruz. Bunu gelitirmek iin de pratik yapmak zorundasnz. Bakalarn taklit etmeyin. inizden geldii gibi konutuunuzda dnyadaki her121 kesten farkl konumu olacaksnz. Konumanza bireyselliinizi, kendinize zg zelliklerinizi katn. 5. Dinleyicilerinizle, onlardan birinin ayaa kalkp sizinle konumalarm bekliyormuasna konuun. Kalkp size soru yneltselerdi konumanzn hemen ve tamamen gelime gsterecei kuku gtrmezdi. yleyse size birinin soru ynelttiini ve sizin de onu cevapladnz hayal edin. Yksek sesle yle deyin: "Bunu nasl bilebildiimi sorarsanz? Size anlatacam..." Bu tr eyler tamamen doal grnecek, ifadenizin resmiliini ortadan kaldracak, konuma tarznz scak ve insancl hale getirecektir. 6. Konumanza yreinizi katn. ten olan gerek duygular tm kurallardan daha yararl olacaktr. 7. Burada gerek bir sohbette hepimizin bilinsizce yapt drt ey yer alacak. Fakat bunlar topluluk nnde yaptnz konumalarda uyguluyor musunuz? Bir ok insan yapmyor bunu. a. Bir cmledeki nemli kelimeleri vurgulayp nemsizleri hzla geiyor musunuz? Her kelimeye ayn nemi mi veriyorsunuz yoksa kimisine biraz daha fazla m dikkat ekiyorsunuz? b. Kk bir ocuun konuurken yapt gibi ses tonunuzu sk sk ykseltip alaltarak m konuuyorsunuz? c. nemsiz kelimeleri hzla geerek, ne karmak istediklerinize daha fazla zaman ayrarak konumanzn hznda deiiklikler yapyor musunuz? d. nemli fikirlerden nce ve sonra duraklamalarda bulunuyor musunuz? ,, , 122 YEDNC BLM KRSDE VARLIK GSTERME ve KLK Carnegie Teknoloji Enstits baarl yz iadamna zek testi uygulad. Bunlar sava srasnda ordudakilere uygulanan testlerle benziyordu. Alnan sonulara gre, iadamnn baarsn stn zekdan ok kiiliin etkiledii ortaya kt. Bu ok nemli bir sonutur. adamlar iin ok nemlidir, eitmenler iin ok nemlidir, profesyoneller iin ok nemlidir, konumaclar iin ok nemlidir. Topluluk nndeki konumada - hazrlk dnda - belki de en nemli faktr kiiliktir. Elbert Hubbard konuyla ilgili olarak "Etkili ve gzel konumay salayan kelimeler deil, konuma stilidir," demitir. Aslnda nemli olan stil art fikirlerdir. Fakat kiilik meneke parfm gibi analiz edilmesi zor ve belirsiz bir kavramdr. Kiinin tm zelliklerini iine alr; fiziksel, ruhsal, zihinsel zellikler, tercihler ve eitimi; ksacas tm yaam. Einstein'n zafiyet Teorisi kadar kark ve anlalmas zordur. Kiilik kaltm ve evre ile belirlenir ve deitirilmesi ya da gelitirilmesi olduka gtr. Yine de dnme yoluyla kiiliimizi glendirebilir, ekici klabiliriz. Doann bize sunduu bu garip eyden mmkn olduunca fazla yararlanabilmek iin abalayabiliriz. Bu hepimiz iin ok nemli bir konudur. Gelime olaslklar snrl olsa da tartmaya ve aratrmaya olanak verecek kadar genitir. Kendinizi tam olarak ortaya koymak istiyorsanz dinleyicinin karsna dinlenmi halde kn. Yorgun konumac hi 123 ekici olmaz. Hazrlnz ve planlamanz son ana kadar erteleyip sonra da iki aya bir pabuca girmi bir halde alarak kaybettiiniz zaman kazanmaya almak gibi yaygn bir hataya dmeyin. Bunu yaptnzda beyniniz canlln ve tazeliini yitirir, karnza almas g engeller kar ve bedensel zehirler depolarsnz. Saat drtte bir topluluk nnde nemli bir konuma yapmak zorundaysanz hafif bir le yemei yiyin, eer mmkn ise le uykusu ile zindelein. Fiziksel, zihinsel ve sinirsel dinlenmeye gereksiniminiz vardr. Geraldine Farrar yeni arkadalarna iyi geceler dileyerek erkenden yatar ve onlar gecenin geri kalan blmnde kocasyla sohbet etmeleri iin babaa

brakrd. Arkadalar bu duruma ok arrlard. Fakat Farrar sanatnn gereklerini biliyordu. Madam Nordica, primadonna olmak iin sosyal evredeki sevilen her eyden vazgemek gerektiini sylemiti. Arkadalar ve cezbedici yemekler gibi. nemli bir konuma yapmak durumunda olduunuzda alnz kontrol edin. Bir aziz gibi tedbirli bir ekilde yiyin. Pazar gn leden sonralar, Henry Ward Beecher saat bete kraker yer, st ier, sonra da hibir ey yemezdi. Madam Melba, "ark sylediim geceler akam yemei yemezdim. Saat bete balk, tavuk ya da kuzu etinden biri ile birlikte elma suyu veya bir bardak sudan oluan hafif bir yemek attrrdm. Operadan veya konserden eve .dndmde kendimi daima ok ackm bulurdum," demiti. Profesyonel bir konumac olana kadar Melba ve Beec-her'in ne denli akllca davrandklarn anlamamtm. Her gee ok kuvvetli bir yemekten sonra iki saatlik bir konuma yapmaya alrdm. Deneyimlerim bana ordvr ardn124 dan biftek ve frnda patates, salata, sebze ve tatldan oluan yemei yedikten bir saat sonra ayakta dikilip konumann kendime, anlatacam konuya ve vcuduma hakszlk olduunu retti. Beynimde olmas gereken kan midemdeki biftek ve patatesle urayordu. Paderewski haklyd. Konserden nce istedii her eyi yediinde iindeki hayvann harekete getiini, hatta parmak ularna kadar gelip almasn engellediini, onlar krelttiini sylemiti. Neden Bir Konumac Dierinden Daha Fazla lgi eker Enerjinizi kreltecek hibir ey yapmayn. Enerji ekicidir. Konumaclar ve konumay retecek eitmenleri seerken aradm ilk zellikler canllk, dirilik ve cokudur. nsanlar, ilkbaharda buday tarlasnn etrafnda toplanan yaban kazlar gibi, bir enerji dinamosu olan kiinin evresinde toplanrlar. Bunun rneklerine Londra'daki Hyde Park'ta sk sk rastladm. Mermer Kemer giriinin yaknndaki nokta, her inantan ve renkten konumacnn buluma yeridir. Bir Pazar gn leden sonrasnda seiminizi yaparak bir Katolik'ten Papa'nn yanlmazlk doktrini konusundaki aklamasn, bir Sosyalist'ten Kari Marx'm ekonomik mjdesi ile ilgili propogandasm, bir Hintli'den Mslmanlarn iki kadnla evlenmelerinin neden bir hak olduunun aklamasn dinleyebilirsiniz. Bir konumacnn etrafnda bir avu insan varken dierinin etrafnda yzlerce kii toplanr. Neden? Farkl konumaclarn ekim gc arasndaki farklln aklamas seilen konu mudur? Hayr. Bunun aklamas daha ok konumacnn kendisinde aranmaldr. Popler olan konu125 ma ilgi gsteren ve sonuta ilgi eken kiidir. Konumas yaam doludur ve konumann bir ruhu vardr. evresine canllk ve hareket saar, srekli dikkatleri zerinde toplar. Giysilerden Nasl Etkilenirsiniz? Bir psikolog ve bir niversite rektr, byk bir grup insana anket gnderip onlara, giysilerin kendilerini nasl etkilediini sordular. Ankete katlanlarn hepsi isim vermeksizin unlar akladlar: Gzel, hatasz ve kusursuz bir ekilde giyindiklerinde, bunun farknda olmak, bu duyguyu yaamak aklanmas zor fakat ok belirgin ve ok gerek bir etki oluturuyordu. Kendilerine ok gven duymalarn salyor, kendilerine olan inanlarn artryor ve zsaygy yceltiyordu. nsanlar baarl grndklerinde baary dnmenin ve baarl olmann daha kolay geldiini akladlar. Giyenlerin zerinde giysilerin yaratt etki byleydi. Peki giyinme ekli dinleyicileri nasl etkiler? Erkek konumac sarkk pantalonlu ise, ayakkablar ve ceketi ekil-sizse, gs cebinden kalemler sarkyorsa, giysisinin deiik yerlerinden bir gazete veya pipo ya da bir kutu ttn grnyorsa; kadn konumacnn irkin, sarkk bir antas varsa, i amar grnyorsa, dinleyicinin konumacya, konumann ancak kendi grnmne gsterdii zen kadar sayg duyduunu birok kez fark ettim. Dinleyiciler, konumacnn zihninin taranmam salar, boyasz ayakkablar veya sarkk anta gibi zensiz olabileceini dnmezler mi? Grant'in Yaamndaki Pimanlklardan Biri General Lee ordusuyla birlikte teslim olmak zere Ap-promattox Mahkemesi'ne geldiinde yeni niformas ve bir yanna ast olaanst deerdeki klcyla

kusursuz giyinmiti. Grant ise ceketsiz ve klszd, bir tirt ile pantolondan oluan sivil bir giysisi vard. Anlarnda "ylesine iyi giyimli, uzun boylu ve kusursuz grnml bir adamn yannda olduka garip bir tezat oluturuyordum," diye yazmt Grant. Gerekten de o tarihi ana uygun giyinmemi olmas Grant'in yaamndaki gerek pimanlklardan biriydi. Washington'daki Tarm Blm'nn deney iftliinde birka yz adet ar vardr. Her ar kovannn iine byk bir byte konmutur ve tek bir dmeye baslarak kovann ii elektrikle aydnlatlabilir. Bylece her an, gece gndz, bu arlar en ince ayrntsna kadar incelenebilen denekler haline gelirler. Konumac da yledir, bytecin ve spotlarn altndadr ve btn gzler onun zerindedir. Kiisel grntsndeki ufak uyumsuzluklar, dzlkler ortasndaki bir tepe gibi kendini gsterir. "Daha Konumadan nce Beenilmeyiz ya da Kabul Grrz" Birka yl nce American Magazine'e New Yorklu bir bankacnn yaamyksn yazyordum. Bankacnn bir arkadandan, onun baarsnn neye bal olduunu aklamasn istediimde, bu kii bankacnn baarsnn byk blmn ekici grnmesine balamt, lk nce dnldnde abart olarak gelebilir, fakat ben bunun doru olduuna inanyorum. Dier kiilerin yzlercesinin iyi bir mali mu126 127 hakemeye sahip olmasnn yan sra daha fazla deneyimi de bulunabilirdi. Fakat onun dierlerinde varolmayan bir zellii vard: ok uyumlu bir kiilik, bir baka zellii de scak, iten glmsemesiydi. Bu, glmsemeyle karsndaki kiinin gvenini kazanyordu. Hepimiz byle bir kiinin baarsn grmek isteriz ve ona yardmc olmaktan mutluluk duyarz. Bir in atasz yle der: "Glmsemeyen kii dkkn amasn." Brooklyn Ticaret Odas tarafmdan yrtlen topluluk nnde konuma kursuna katlan bir renciyi dnyorum. Her zaman dinleyicilerinin karsna orada bulunmaktan holandn, bu ii severek yaptn gsteren bir havayla kard. Bizi grmekten mutluluk duyuyormu gibi davranr ve srekli glmserdi. Bu yzden de dinleyicileri hemen ve ona snr ve yakn davranrlard. Fakat souk, skc bir tavrla konuan ve yapt iten memnuniyet duymayp bitirdiinde de Tanr'ya kredecek-mi gibi grnen konumaclar da izledim. Biz izleyiciler de bir sre sonra benzeri eyleri hissediyorduk. nk bu tr tavrlar bulacdr. Profesr Overstreet'in "nsan Davrann Etkileme" adl eserindeki gzlemi yledir: "Benzer benzeri oluturur. Dinleyicilerimizle ilgilendiimizde, byk olaslkla, onlar da bizimle ilgilenir. Kalarmz atarsak, onlar da ilerinden veya grnr bir halde kalarn atacaklardr. ekingen ve akn grnrsek bize olan gvenlerini yitireceklerdir. Kendimizle bbrlenir ve yzsz davranrsak kendilerini koruyan bir egoizmle tepki gstereceklerdir. Daha konumadan nce onay grr ya da reddedilebiliriz. Bu nedenle tavrmzn scak bir karlk alacandan emin olmalyz." 128 Dinleyicilerinizi Bir Araya Toplayn Topluluk nnde konuan biri olarak sk sk leden sonralar byk bir salona yaylm kk bir dinleyici topluluuna ve akamlan da yine ayn salonda bu kez byk dinleyici gruplarna hitaben konumalar yaptm. leden sonraki grubun sadece hafif bir glmsemeyle getii eylere akam grubu iten kahkahalarla glyordu. leden sonra grubunun son derece tepkisiz davrand yerlerde akam grubu beni bolca alklyordu. Bunun nedeni neydi? leden sonralar gelmeyi tercih eden yal kadm ve ocuklardan oluan grubun akam topluluundan daha etkin ve geni gr al olmalar beklenemezdi elbette. Fakat bu yzeysel bir aklamadr. Gerek u ki, dank haldeki bir topluluk kolayca harekete geirilemez. Dinleyiciler arasndaki ak aralklar ve bo sandalyeler kadar cokunun azalmasna neden olan hibir ey yoktur. Henry Ward Beecher vaaz zerine Yale'de verdii konferanslarnda unlar sylemiti:

"nsanlar sk sk 'Byk bir gruba hitap etmenin kk bir topluluk karsnda konumaktan daha ilham verici olduunu dnmez misiniz?' diye sorarlar. 'Hayr,' derim. On iki kiiye de bir kiiye konutuum kadar iyi konuabilirim, yeter ki bu insanlar benim etrafmda toplanm ve birbirlerine dokunabilecekleri kadar yakn oturuyor olsunlar. Buna karlk aralarnda upuzun boluklarla ikili gruplar halinde oturan ok kalabalk bir grupla bo bir oda arasnda bir fark yoktur. Dinleyicilerinizi biraraya toplayn, bylece daha az bir abayla onlar etkileyebilirsiniz. Byk izleyici topluluu karsnda insan bireyselliini yi129 tirme eilimindedir. Grubun bir yesi haline gelir ve daha , kolay etki altnda kalr. Sizi dinlerken, yarm dzine insandan biriyken tepkisiz kalaca eylere kahkahalarla gler ve alk tutar. nsanlarn dierleriyle tek bir vcut olarak davranmas yalnz bana hareket etmesinden ok daha kolaydr. rnein, savaa gidenler istisnasz bir ekilde dnyann en tehlikeli ve riskli iini yapmay, birbirlerine yanamay isterler. kinci Dnya Sava boyunca Alman askerlerinin birbirlerinin koluna girerek savaa gittikleri biliniyor. Kalabalklar! Kalabalklar! Kalabalklar! Bunlar ok garip bir fenomendirler. Btn byk halk hareketleri ve reformlar grup zihniyetinin yardm ile yol almtr. Konuyla ilgili olarak Everett Dena Martin'in "Kalabalklarn Davran" adl eseri ilgin bir kitaptr. Kk bir gruba hitaben konuma yapacaksak kk bir oda semeliyiz. Byk bir salonun boucu boluklarnda insanlar yalnz kalacak ekilde yaymaktansa, kk odann geitlerine sktrmak daha iyidir. Eer dinleyicileriniz dalmlarsa, onlara ne doru gelmelerini ve size yakn oturmalarm syleyin. Konumaya balamadan nce bunda srar edin. Byk bir dinleyici topluluunuz yoksa ve konumacnn krsde durmas konusunda bir neden veya gereklilik bulunmuyorsa, krsye kmayn. Dinleyicilerinizle ayn dzeye inin. Onlara daha yakn durun. Btn resmi kalplardan syrln. Onlarla iten bir iliki kurun. Konumay sohbet havasna dntrn. 130 Binba Pond Camlar Krd Havay temiz tutun. Topluluk karsnda konuma srecinde oksijenin grtlak, yutak ve grtlak kapa kadar yaamsal neme sahip olduu bilinmektedir. Cicero'nun esiz hitabet sanat ya da Musichall Rockettes'in dii zarafeti, kt havayla zehirlenmi odadaki izleyiciyi uyank tutmaya yetmez. Bu yzden, eer konumaclardan biriysem, daima konumaya balamadan nce pencereleri ap dinleyicilerden iki dakika beklemelerini isterim. Brooklynli nl vaiz Henry Ward Beecher popler bir konumac olarak zirveye ulat srada onun menajeri olan Binba James B. Pond on drt yl boyunca Birleik Amerika ve Kanada'y tamamen gezmiti. Pond, dinleyiciler toplanmadan nce Beecher'in konuma yapaca salon, tiyatro ve kiliseye gider ve klandrmay, oturma yerlerini, sy ve havalandrmay kontrol ederdi. Pond yaygarac, grltc, yal bir ordu grevlisiydi ve otorite kullanmay severdi. Bu yzden eer mekan ok scaksa veya havaszsa, camlar da atramyorsa elindeki kitaplar pencereye frlatr, camlar krard. "Bir vaaz iin Tanr'nm ltfundan sonraki en iyi eyin oksijen olacana" inanrd. Yznze Ik Gelsin Bir grup insan nnde spritizma'y (Ruhaniyet) gster-miyorsanz, mmknse oday kla doldurun. Bir termos iesinin ii gibi karanlk ve yar aydnlatlm bir odada cokuyu artrmak ancak bir bldrcn ehliletirmek kadar kolaydr. 131 David Belasco'un sahne prodksiyonuna ilikin makalelerini okuyun. Ortalama bir konumacnn iyi bir aydnlatmann neminden haberdar olmadn kefedeceksiniz. Brakn k yznz aydnlatsn, insanlar sizi grmek istiyorlar. ehrenizde oluan birtakm gizli deiiklikleri gstermek kendinizi ifade etmenin ok gerek bir parasdr. Kimi zaman bunlar kelimelerinizden daha anlamldr.

In tam altnda ya da nnde durursanz yznze glge der. Konumaya balamadan nce en uygun aydnlatmay semek daha akllca deil midir? Krsde Gereksiz eyler Bulundurmayn Masann arkasna saklanmayn. nsanlar konuan kiiyi tamamen grmek isterler. Hatta onu tam olarak grmek iin gei aralklarna doru eilirler. Masanzda zaten bir masa, srahi ve bir bardak bulunacaktr. Fakat boaznz kuruduunda bir tutam tuz veya limon tad tekrar Maara'dan daha gl bir ekilde tkrk salglamanz salayacaktr. Su da srahi de istemiyorsunuz. Krsnn zerine ylan dier btn kullansz ve irkin eyalar da istemiyorsunuz. eitli otomobil reticilerinin Broadway'deki sat maazalar ok gzel ve dzenlidirler, gz okarlar. Paris'teki byk parfmeri ve kuyumcularn maazalar da sanatsal ve lks bir biimde dzenlenmitir. Neden? nk, bylesi iyi i demektir. yi denmi bir yer daha fazla sayg, gven ve hayranlk uyandrr. Ayn nedenle, konumacnn arka plan da ho olmaldr. Benim dnceme gre, ideal dzenlemede hi mobilya ol132 f mamaldr. Konumacnn arkasnda da yan tarafnda da lacivert kadife bir perdenin dnda dikkat ekici hibir ey bulunmamaldr. Fakat genelde konumacnn arkasnda neler neler olur? Haritalar, birtakm iare.'er ve izelgeler, belki birbirnin zerine ylm birok tozlu sandalye. Peki sonu nedir? Ucuz, zensiz ve dzensiz bir ortam. O halde btn gereksiz eyleri ortadan kaldrn. Henry Ward Beecher, "Topluluk nnde konumada en nemli ey konumacnn kendisidir," demitir. O halde brakn, konumac Junfrow'nun karlarla kapl tepelerinin svire'nin mavi gklerine uzan gibi gze arpsn. Krsde Konuk Olmasn Bir defasnda, Kanada Babakan Ontario'nun Londra'da yapt konumada onun yanndaydm. Bir ara uzun sapl sprgesi olan bir temizlik grevlisi camlar tek tek aarak oday havalandrmaya balad. Bu durumda ne oldu? Dinleyiciler ksa bir sre konumacy gz ard ederek, temizlik grevlisi sanki mucizevi bir i yapyormuasna dikkatle ona baktlar. Bir dinleyici topluluu hareket eden kimselere bakmaktan kendini alamaz. Konumac sadece bu gerei hatrladnda zc ve gereksiz skntl durumlardan kendini koruyabilecektir. Birincisi; parmaklar oynatma, giysileriyle oynama ve birtakm kk simgesel hareketler yapma gibi insanlar zerinde brakaca izlenimi olumsuz etkileyen davranlardan kanabilir. New York'ta dinleyici grubunun nl bir konuma133 cinin bir taraftan konuma yaparken dier taraftan da krsnn kaplamas ile oynayan ellerini yarm saat boyunca seyrettiini hatrlyorum. kincisi; dinleyicileri yerletirirken sonradan gelen dinleyicileri grp dikkatleri dalmayacak ekilde oturmalarn salamaldr. ncs; krsye konuk armamaldr. Birka yl nce Brooklyn'de, Raymond Robins bir dizi konuma yapmt. Birka kiiyle birlikte ben de krsde onunla birlikte oturmak zere davet edilmitim. Fakat bunun konumacya hakszlk olduunu dnerek reddettim. lk gece konuklardan pek ounun srekli bacaklarnn konumunu deitirerek bacak bacak zerine attn ve onlarn her hareketinde dinleyicilerin baklarn konumacdan misafirlere evirdiklerini fark ettim. Ertesi gn Bay Robins'e durumu akladm ve daha sonraki gecelerde akllca davranan krsye tek bana . kt. David Belasco, ok fazla dikkat ektikleri iin sahnede kirmz ieklerin durmasna izin vermezdi. yleyse konumac, dinleyiciyle yz yze konuurken yannda hareket etmeksizin duramayan birinin oturmasna neden izin versin? Buna izin vermemelidir. Zaten eer akll bir kiiyse izin vermeyecektir de. Oturma Sanat Konumacnn dinleyici karsnda, konumaya balamadan nce oturmamas daha iyi olmaz m?

Fakat eer oturmak zorundaysak nasl oturduumuza dikkat etmeliyiz. Geceyi bekleyen av kpeklerine benzer hareketlerle etrafta bir iskemle bulmak iin bakman insanlar 134 I grmsnzdr. Etrafnda dnp sandalyeyi yerletirdikten sonra eilip bir kum uval kadar kontroll bir ekilde kendilerini sandalyeye brakrlar. Oturmasn bilen kii, bacaklarnn sandalyeye dediini hisseder ve bandan kalasna kadar tm vcudunu kolayca dik tutarak, mkemmel bir kontrolle sandalyeye gmlr. Denge Daha birka sayfa nce giysilerinizle veya taklarnzla oy-namamanz, bunun dikkat ektiini sylemitik. Bunun baka bir nedeni daha vardr. Zayf olduunuz ve kontrolnz salayamadnz izlenimini verir. Size katks olmayan her hareket aleyhinizdedir. Asla tarafsz hareket yoktur. yleyse, hareketsiz durun ve fiziksel olarak bedeninizi kotrol edin. Bu, zihinsel kontrol ve dengeyi saladnz izlenimini verecektir. Dinleyicilerinize konumay sunmak zere ayaa kalktnzda balamak iin acele etmeyin. Amatrler acele eder. Derin bir nefes" aln. Dinleyicilerinize bir an bakn ve eer bir grlt veya karklk varsa sessizlik oluncaya kadar bekleyin. Gsnz dik tutun. Ama bunun iin neden dinleyici karsna kmay bekleyesiniz ki? Bunu neden gnlk yaamnzda da yapmayasnz? Bylelikle topluluk karsnda da bilinsiz olarak ayn eyi yapabilirsiniz. Luther H. Qulick, "Etkili Yaam" adl kitabnda yle yazmt: "On kiiden biri bile grnmne nem vermez. Boynunuzu yakanza yaslayn." Ayrca gnlk olarak yapmak zere bir altrma nermitir. "Yavaa ve mmkn olduunca gl bir ekilde nefes aln. Ayrca boynunuzu yakan135 za doru bastrn ve orada tutun. Bunu abartl bir ekilde yapmann bir sakncas yoktur. Sorun omuzlar arasndaki srt blgesini dik tutmaktr. Bu, gsnz derinletirir." Ya ellerinizle ne yapmalsnz? Onlar unutun. En ideali onlar iki yannza sarktmanzdr. Eer elleriniz size bir salkm muz hissi veriyorsa, dinleyicilerin dikkatini ektikleri kansna kaplmayn. Kollarnz iki yannza dinlenir gibi sarktmanz en iyi grnty verecektir ve en az dikkati ekecektir. Bu pozisyonu hibir eletirmen yarglayamaz. Ayn zamanda gerektiinde ellerin doallkla hareket edebilecekleri, engelsiz ve serbest bir pozisyondur bu. Fakat, ok heyecanlandnz zaman ellerinizi arkanzda kavuturrsanz veya cebinize sokarsanz ya da krsnn zerine koyarsanz utangalnz yenmenizde tm bunlarn size yardmc olduunu grdnzde ne yapmalsnz? Saduyunuzu kullann. Bu kuan pek ok nl konumacsn dinledim. Tamam deil ama birou konuurken genellikle ellerini ceplerine sokuyorlard. Bryan, Chavncey M. Depevv, Teddy Roosevelt bunu yapard. Son derece titiz Disraeli bile kimi zaman buna kar koyamazd. Onlar bunlar yapt diye gkkubbe yklmad ve hava durumu raporlarna gre, eer hafzam beni yanltmyorsa, ertesi sabah gne zamannda dodu. Kiinin syleyecek eyleri varsa ve bunlar dinleyicilerine de kabul ettirecek ekilde dile getiriyorsa elleriyle ve ayaklaryla ne yaptnn pek nemi yoktur. Eer kafas ve kalbi doluysa bu tr ikinci derece detaylar byk lde balarnn aresine bakacaklardr. Tm bunlarn tesinde konuma srasnda en nemli ey ellerin ve ayaklarn pozisyonu deil, iinde bulunulan psikolojik durumdur. 136 El Hareketleri Ad Altnda retilen Gln Samalklar Bu doal olarak karmza hareketin yanl anlalmas sorununu getirir. Ben, topluluk nnde konuma konusunda ilk dersimi orta batdaki bir yksekokulun mdrnden almtm. Hatrladm kadaryla bu dersin ana konusu hareketlerdi ve ders sadece yararsz olmakla kalmyordu, ayn zamanda yanltc ve zarar vericiydi. Kollarm gevek bir halde iki yanma sallandrmam, avu ilerim arkaya dnk, parmaklarm yar kapal ve baparmam bacama deer vaziyette

durmam gerektii sylenmiti. Kolu zarif bir kvrmla havaya kaldrma, bilei klasik bir ekilde dndrme, baparmaktan balayarak srasyla ikinci, bir sonraki ve en son kk parma ama talimleri yaptrlmt. Tm bu estetik ve ssl hareketlerden sonra kol tekrar ayn zarif ve doal olmayan kvrm izleyerek bacan yanndaki yerini alacakt. Btn bu yaplanlar ruhsuz ve yapayd. Duygudan ve drstlkten uzakt. Hi kimsenin hibir yerde kendi iradesiyle yapmayaca bu hareketlerin altrmas bize yaptrlyordu. Kendi bireyselliimi hareketlerime yanstmam ve hareket ettiimi hissetmemi salama konusunda herhangi bir tevikleri yoktu. Yaamn zn ve akcln bu srece katma ve hareketleri doal, bilinsiz ve kanlmaz klma konusunda abalar da yoktu. Serbest, iimden geldiim gibi davranmama, kabuumdan syrlmama ve insan gibi davranp konumama izin yoktu. Katlmaktan pimanlk duyduum bu alma bir daktilo kadar mekanik, eski bir ku yuvas kadar canszd. Bu tr gln soytarlklarn yirminci yzylda retildiine inanmak zor, fakat sadece birka yl nce yaynlanm 137 olan bir kitabn tamamnda insanlar otomatikletirilmeye allyordu. Onlara bu cmlede hangi, u cmlede hangi hareketin yaplaca, hangi hareketin tek, hangisinin ift elle yaplaca, hangi elin yksekte, ortada veya aada tutulaca, bu parman nasl, u parman nasl tutulaca anlatlyordu. Bir defasnda snfn nnde yirmi kiinin dikildiini, hepsinin kitaptan ayn ssl konuma blmn okuduunu, ayn kelimelerde ayn hareketleri yaparak olduka gln bir duruma dtn grmtm. Yapay, zaman ldren, mekanik ve zarar getirici zelliklere sahip olan bu yntem yznden insanlarn gznde konu nemini yitirmiti. Massachusetts'teki byk bir yksekokulun dekan enstitlerinde topluluk nnde konuma kursu verilmediini, nk imdiye kadar pratik, nasl duygu katlarak konuulacan reten kursa rastlamadn sylemiti. Dekana kesinlikle katlyorum. Hareketler zerine yazlanlarn onda dokuzu bo yere iyi cins beyaz kt ve siyah mrekkep tketmekten daha da kt bir israftr. Kitaptan alman herhangi bir hareketin kitaptan alnd ok bellidir. Hareketin kayna kalbiniz, zihniniz, konuya olan ilginiz, konuyu bakalarnn da sizin gibi grmelerine ilikin isteiniz ve drtlerinizdir. En deerli hareket annda ortaya kan harekettir. Kendiliinden ortaya kan bir gramlk eyin deeri bir ton kurala bedeldir. Hareket, akam yemei giysisi gibi istendiinde hemen ste geirilebilecek bir ey deildir. pmeler, karn ars, kahkahalar veya deniz tutmas gibi ite varolan koullarn da vurumudur. Bir kiinin hareketleri ona ait olan di fras gibi son derece kiisel olmaldr. Doallk iinde davranldmda, her insann birbirinden farkl oluu gibi hareketleri de bireysel olacaktr. I Hayr, iki kii tamamen ayn tarzda hareket etmeye zor-lanmamaldr. Uzun uzadya, hantal ve yava dnen Lin-coln'n hareketlerini hzl konuan, aceleci ve zarif Doug-las'a benzetmeye altn bir dnn. Bu ok gln bir ey olacaktr. .Lincoln'n biyografi yazar ve avukat orta Herndon'un aklamasna gre:"Lincoln hareketlerini ellerinden ok bayla yapard. Ban sk sk kullanr, bir taraftan dier tarafa evirir dururdu. Dncesini daha gl bir ekilde ifade etmeye altnda bu hareketi daha da nem tard. Bazen bu hareket elektrik kvlcmnn yanc bir maddeye sramas gibi ani k eklinde oluurdu. Baz konumaclarn yaptklar gibi havay blp boluklar para para etmezdi. Asla sahnede etkili olmaya uramad. Konumas ilerledike hareketleri rahatlk kazanrd, bylece zarafeti artard. Mkemmel bir doall ve gl bir bireysellii vard; bunlar onu daha da arbal klard. Parlty, gsterii, yerleik birtakm kalplar ve yapmackh kmserdi. Fikirlerini dinleyicilerinin zihnine yerletirmeye ahrken sa elinin uzun ve kemikli parma dnya kadar anlam ve vurgu tard. Baz zamanlar, neesini veya honutluunu ifade etmek istediinde, bu holand eyin ruhunu kucaklamaya can atarcasma, avu ileri yukarya bakacak ekilde, iki elini birbirine elli

derecelik ayla birletirerek havaya kaldrrd. Eer nefret eklindeki bir duygusunu dile getiriyorsa - rnein, klelik gibi - her iki kolunu da yumruklarn skarak havaya kaldrrd ve bu tamamen bir lanetleme iaretiydi. Bu onun en etkili hareketlerinden biriydi, nefret ettii eyi yerde srkleyip unufak edecek ekilde ayann altmda ezecei konusundaki kararln en canl ekilde gsteren hareketti. Daima ayaklan ayn hizada olacak ekilde dikilirdi, ayak138 139 lan u ucayd. Destek iin hibir yere tutunmaz veya yaslanmazd. Duruunda ve davranlarnda ancak birka deiiklik yapard. Asla bara ara konumaz, krsde ileri geri yryp durmazd. Kollarn rahatlatmak amacyla sol eliyle ceketinin yakasn tutarken baparma yukar dnk olurdu ve hareket ettirebilmek iin sa elini serbest brakrd." St. Gaudens Lincoln', ikago'daki Lincoln Park'ta sergilenen heykelinde ite bu duruu ile gstermitir. Lincoln'n metodu byleydi. Theodore Roosevelt daha enerjik, coturucu ve hareketliydi, tm yz duygu ykl olurdu, yumruunu skard, btn vcudu sanki bir ifade aracyd. Br-yan'n ak avucunu ileriye doru uzatma alkanl vard. Gladstone sk sk ak avucuyla veya yumruuyla masaya vururdu ya da ayan yankl bir grlt karacak ekilde yere vururdu. Lord Rosebery sa kolunu kaldrdktan sonra muazzam bir g ifadesiyle tekrar aa indirirdi. Fakat asl g ncelikle konumacnn dncelerinde ve inanlarn-dayd, hareketleri gl ve srekli klan da buydu. Kendiliinden olma... Yaam... En iyi hareketler byledir. Burke'in kemikleri belirgin olan bir yaps vard ve hareketleri olduka hantald. Pitt kollarn havada beceriksiz bir palyao gibi sallard. Sr Henry Irving'in bir aya zrlyd ve olduka garip hareketleri vard. Lord Macaulay'n krsdeki hareketleri kabayd. Grattan'n ve Parnell'inkiler de yle. Cambridge niversitesi'nden Lord Curzon parlemen-to hitabetine ilikin konumasnda unlar sylemiti: "Grnen o ki byk konumaclar kendilerine zg hareketleri yapyorlar. Gzel bir d grn ve zarif hareketler byk bir konumacya kukusuz yardmc olacaktr; fakat eer irkin ve hantal olursa bu zelliklerinin pek bir anlam yoktur." Yllar nce nl Gypsy Smith'in vaazn dinlemitim. Binlerce insan sa'ya ynlendiren bu kiinin konumasn dinle140 diimde bylenmitim. Birtakm hareketler yapyordu, ama nefes alrken ne kadar bilinliyse bu hareketleri yaparken de ancak o denli bilinliydi. deal olan da budur. Eer altrma yapp bu ilkeleri uygularsanz, konumada uygulayacanz kendinize zg hareketleri bulursunuz. Size hareketlere ilikin kurallar veremem; her ey konumacnn mizacna, yapt hazrla, cokusuna, kiiliine, aktaraca konuya, dinleyiciye ve ortama baldr. Size Yardmc Olabilecek neriler Burada her eye ramen yararl olabilecek birka snrl neride bulunacaz. Bir hareketi monoton hale gelinceye kadar tekrarlamayn. Dirsekten gelen ksa ve ani hareketlerde bulunmayn. Omuzdan yaplan hareketler krsde daha iyi grnr. Hareketlerinizi ok hzl sonulandrmayn. Eer iaret parmanz dnceyi vurgulamakta kullanyorsanz, bunu tm cmle boyunca yapmaktan ekinmeyin. Bunu yapmamak sklkla karlalan ciddi bir hatadr. Bu sizin ifadelerinizi bozar; kk eylerin nemli, gerekten nemli olan noktalarn ise dierleriyle karlatrldnda nemsiz grnmesine neden olur. Gerek dinleyiciler karsnda gerek konuma yaparken sadece size doal gelen hareketleri yapn. Fakat, altrma yaparken gerektiinde belirli hareketleri kullanabilmek iin kendinizi zorlayn. Buna kendinizi zorladnzda ksa sre sonra bu hareketler siz aramakszn kendiliinden ortaya kacaktr. Kitabnz kapatn. Hareketleri basl sayfalardan renemezsiniz. Siz konuurken ortaya kan kendi drtleriniz herhangi bir eitimcinin size anlatabileceklerinden ok daha gvenilir ve ok daha deerlidir. 141

Hareketler ve sunum zerine size anlattklarmzn hepsini unutsanz bile unu hatrlayn: Eer bir kii syleyecekleri ile sarlp sarmalanmsa, mesajn karsndakine iletmeye ok hevesli ise kendini unutur, iinden geldii gibi konuur ve davranr, zerinde fazla almam olsa dahi hareketleri ve sunuunda eletirilecek pek bir ey olmaz. pheniz varsa birinin yanna gidip ona bir yumruk atn. Ayaa kalktnda yapaca konumann tam bir hitabet cevheri olduunu greceksiniz. Konumann sunumu zerine okuduum en iyi dokuz kelime yle: Fy tamamen doldur. Tpasn a. Brak doa iyice cosun. 142 ZET 1. Carnegie Teknoloji Enstits'nn yapt aratrmalara gre i yaamnda baar salamada kiilik, nitelikli bilgiden daha nemlidir. Bu sonu i yaamnda olduu kadar konuma konusunda da geerlidir. Kiilik kavranmas zor, anlalmas g ve gizemli bir eydir. Kiilii gelitirme ynnde birtakm talimatlar vermek olanakszdr; fakat bu blmde verilen birtakm neriler konumacnn en iyi ekilde grnmesine yardmc olacaktr. 2. Yorgun olduunuzda konumayn. Dinlenin, iyilein, enerji toplayn. 3. Konuma yapmadan nce temkinli bir ekilde yemek yiyin. 4. Enerjinizi kreltmeyin, nk enerji manyetiktir. Yaban kazlarnn buday tarlasnda toplanmalar gibi insanlar da enerjik konumacnn etrafnda toplanr. 5. Derli toplu ve ekici giyinin. yi giyindiini bilmek insann kendine olan saygsn ve zgvenini artrr. Konumacnn pantalonu sarkk, ayakkablar boyasz, salar danksa, ceketinin cebinden kalemler frlyorsa veya sarkk ve ir143 kin bir antas varsa dinleyiciler ona ancak giyimine gsterdii zen kadar sayg gsterirler. 6. Glmseyin. Dinleyicilerin nnde iken orada olmaktan mutluluk duyduunuzu hissettirin. Profesr Overstreet yle demiti: "Benzer, benzeri dourur. Dinleyicilerimizle ilgilendiimizde byk olaslkla onlar da bizimle ilgilenirler. Daha konumadan nce onay grr veya reddediliriz. Bu yzden tavrmzn scak bir karlk alacandan emin olmalyz." 7. Dinleyicilerinizi bir araya toplayn. Dank bir ekilde oturmu olan bir grup kolaylkla etki altna alnamaz. Birey yalnz bana veya geni bir odada dank olarak oturan bir grupla konumay dinlediinde sorgulayaca ya da etkilenmeyecei eyleri youn bir dinleyici grubunun yesi iken dinlediinde bunlara glecek, bunlar alklayacak veya onaylayacaktr. 8. Eer kk bir gruba hitap edecekseniz onlar kk bir odada toplaym. Krsye kmayn. Onlarla ayn seviyeye inin. Konumanz iten, resmi olmayan bir havada ve sohbet biiminde yapn. 9. Konuma yaptnz mekann havasnn temiz olmasn salayn. 10. Odanz kla doldurun. In dorudan doruya yznze gelmesini salayn, bylece tm mimikleriniz grlebilir. I 11. Mobilyann arkasnda durmayn. Masalar ve sandalyeleri bir kenara itin. Krsnn stn kaplayan gereksiz ve gze ho grnmeyen eyleri ortadan kaldrn. 12. Eer krsde konuklarnz varsa onlarn zaman zaman hareket etmeleri kanlmazdr ve onlarn en ufak hareketlerinde bunun dinleyicilerin dikkatini ekecei muhakkaktr. Dinleyici hareket eden nesneye, hayvana ya da insana bakmaktan kendini alamaz. O halde neden kendinizi skntya sokup riske atasnz? 144 145 '' SEKZNC BLM KONUMAYA NASIL BALANIR

Northwestern niversitesinin eski yneticisi Lynn Ha-rold Hough'a bir kez "Deneyimlerinize gre konumada en nemli ey nedir?" diye sordum. Bir dakika dndkten sonra sorumu u ekilde cevaplad: "Btn dikkatleri bir anda zerinde toplayan, ekici bir al yapmak." Hough alta da kapanta da kullanaca kelimeleri titizlikle nceden planlard. John Bright da aynn yapard, Gladstone da, Webster da, Lincoln de yle. Pratikte, her konumac saduyusuna ve deneyimlerine dayanarak bunu yapar. Ya yeni balayanlar? Bunu nadiren yaparlar. Bunu planlamak zaman alr, dnmeyi gerektirir ve gce baldr. nl olmak ac veren bir sretir. Thomas Edison, Sr Jos-hua Reynolds'n u cmlesini fabrikasnn duvarlarna asmt: "Dnmekten kaman insann bavurmayaca yol yoktur." Yeni balayanlar genellikle o ann verdii ilhama gvenirler fakat sonuta unu grrler: "Tuzaklarla doludur." "Geilecek yollar." Dk bir haftalk cretle alrken Britanya mparator-luu'nun en zengin ve en nfuzlu gazatesinin sahibi olma mcadelesi veren Lord Narthcliffe, baarl olma konusunda Pascal'n u kelimesinin ona imdiye dek okuduu her eyden daha fazla yardmc olduunu sylemiti: "leriyi grmek ynetmektir." Bu konumanz planlarken masanzn zerinde durabilecek en mkemmel deyitir. Zihniniz dile getireceiniz her kelimeyi kapacak kadar taze iken nasl balayacanz nceden grn. En sonunda, syleyecek hibir eyiniz kalmadnda nasl bir izlenim brakacanz nceden grn. Aristo'dan bugne kadar bu konu hakknda yazlan kitaplarda konuma blme ayrlmtr: Giri, gelime, sonu. Giri, son dnemlere kadar bir fayton gezintisi kadar aheste olmay srdrebildi. Konumac hem haberleri getiren hem de elendiren kiiydi. Gnmz toplumunda gazetenin, derginin, radyonun, televizyonun, telefonun, tiyatronun doldurduu yeri yz yl nce konumaclar dolduruyordu. Fakat koullar artc bir ekilde deiti. Dnya yeniden olutu. Son yzylda, bulular sonucunda yaam, Bels-hazzar'dan ve Nebuchadnezzar'dan beri tm eski alar boyunca sahip olduundan ok daha fazla hz kazand. Otomobiller, uaklar, radyo ve televizyon... Gittike artan bir hzla hareket ediyoruz. Konumac da zamann bu sabrsz ve hzl temposuna ayak uydurmak zorunda. Eer bir giri yapacaksanz, inann bana, bu giri bir reklam panosundaki reklamlar kadar ksa olmaldr. Bu ada dinleyicinin mizacyla ilgili bir eydir. "Syleyecek bir eyiniz var m? Tamam, yleyse abuk ve ok ksa syleyin. Hatiplik yapmayacaksnz. Bize gerekleri abucak anlatn ve oturun." Woodrow Wilson Kongre'de konuma yaparken deniz savanda ltimatom gibi nemli bir soruya ilikin grn sadece kerimeyle aklad ve dinleyicinin tm dikkatinin konu zerinde odaklanmasn salad: "lkenin d ilikilerinde ortaya kan durumu size itenlikle aklamak grevimdir." Charles Schwab New York'un Pennsylvania topluluuna 146 147 hitaben yapt konumadaki ikinci cmleyle can alc noktaya dokunmutur: "Bugn Amerikan yurttalarnn zihnini megul eden en nemli soru udur: ' dnyasnda yaanan kn nedini nedir ve gelecekte ne olacaktr?' Kiisel olarak ben iyimserim..." Ulusal Yazarkasa irketi'nin sat yneticisinin personeline hitaben yapt konumann al da yleydi. Girite, sadece bu cmlenin dinlenmesi kolaydr, kendi gleri ve enerjileri vardr: "Emir alan sizler, fabrika bacasnn ttmesini salayan kiiler olarak kabul edilirsiniz. Geen iki yaz ay boyunca bacamzdan kan duman etraf yeterince karartacak kadar ok olmamtr. Artk, scak gnler bitti, canl i mevsimi balad. Size bu konudaki ksa ve kesin bir istei aktaryoruz: Biz daha fazla duman istiyoruz." Fakat deneyimsiz konumaclar konumalarnn allarnda bylesine ak ve net olmay baarabilecekler midir? Eitimsiz ve becerinden yoksun konumaclarn

byk blm u iki yoldan biriyle balayacaklardr ki ikisi de ktdr. Hemen bunlar tartalm. Szde Gln Bir ykyle Balamaktan Kann zc, ama nedense acemiler sk sk bir konumac olarak komik olmalar gerektii hissine kaplrlar. Aslnda yaradllar gerei bir ansiklopedi kadar arbal olabilirler, fakat konumak zere ayaa kalktklarnda Mark Twain'in ruhunun onlara getiini hissederler ya da yle hissetmeleri gerektiini dnrler. Bu yzden al komik bir ykyle yapma eilimindedirler. zellikle de konuma akam yeme148 i inden sonraysa. Bu durumda ne olur? Bu anlatmn bir szlk kadar ar olma ans yirmide ondur. lmsz Ham-let'in lmsz szleriyle ykler "bitkin, bayat, yavan ve yararsz" olacaktr. i elendirmek olan kii, koltuklar iin para demi izleyiciler karsnda hedef arrsa izleyiciler onu yuhalarlar ve "Sadede gel artk!" diye barrlar. Fakat konumacy dinleyen grup ylesine paylamcdr ki komik olmaya alan konumacnn baarszl yznden kalplerinin derinliklerinde ac duyarlarken glmek iin de ellerinden geleni yapacaklardr. Bu tr bir fiyaskoya zaman zaman ahit olmadnz m? Konuma alanndaki tm zorluklarn iinde dinleyici gl-drebilmekten daha zor ne vardr? Mizah ok kritik bir olaydr ve bireysellikle, kiilikle yakndan ilikilidir. Unutmayn, komik olan yknn kendisi deildir. Onu baarl klan anlatm tarzdr. Mark Twain'e n kazandran tannm yklerini anlatan kiilerin % 99'u byk bir baarszlk yaayacaktr. Lincoln'n Illinois'in 8. Adli Blgesi'n-deki meyhanelerde tekrar tekrar anlatt ykleri okuyun. nsanlar bu ykleri dinlemek iin millerce uzaklktan geliyorlard. Btn gece oturup bu ykleri dinliyorlard. Bu ykleri dinlerken oturduu sandalyesinden yuvarlanan insanlar gzlerimle grdm. Bu ykleri yksek sesle ailenize okuyun ve onlar gldrp gldremediinize bakn. te Lincoln'n byk bir baaryla anlatt yklerinden biri. Neden onu anlatmay denemiyorsunuz? zellikle de bir dinleyici topluluunun nnde olmakszn: Illinois dzlklerinin amurlu yollarndan geerek evine ulamaya alan yolcu, frtnaya yakalanm ve gecikmiti. Gece mrekkep kadar siyaht, yamur gkyz delinmiesine yayordu, gk149 grlts kzgn bulutlan dinamit patlamas gibi yaryordu. Birbiri pei sra akan imeklerin nda devrilen aalar grlyordu. Grlt sar edici boyuttayd. Sonunda, yardma ihtiyac olan bu adam, yaamnda o ana dek daha korkuncunu duymad o gmbrtyle birlikte dizlerinin zerine kt. Genelde dua etmezdi ama "Ah Tanrm!" diye fsldad. "Sence bir sakncas yoktur naslsa. Ltfen bize biraz daha k ve biraz daha az grlt ver." Kendisine mizah yetenei bahedilen nadir kiilerden biri olabilirsiniz. Eer yleyse bunu her anlamda gelitirin. Nerede konuursanz konuun sizden kat holanlacaktr. Fakat eer baka ynlerden yetenekliyseniz Chauncey M. Depew'in paltosunu giymeye kalkmanz budalalk olur. Depew'in, Lincoln'n ve Jop Hedges'in konumalar zerinde altnzda zellikle alta anlattklarnda sadece birka yknn yer aldn grnce arabilirsiniz. Edwin James Cattell bana sadece mizah olsun diye asla komik bir yk anlatmad srrm vermiti. yknn anlattklaryla ilikili olmas gerekiyordu, anlatt bir noktay rnekleme-liydi. Mizah sadece pastann zerini kaplayan krema gibi, sadece katlar arasndaki ikolata gibi olmaldr, pastann kendisi deil. Birleik Devletler'deki en mizah dolu konumalar yapan Strickland Gillilan, konumasnn ilk dakikasnda asla bir yk anlatmamay kural olarak benimsemiti. Kendisi bu uygulamay nermeyi uygun gryorsa o halde siz ve ben neden uygun grmeyelim? Konumann al fazla, ar ve ciddi mi olmak zorundadr? Kesinlikle deil. Eer olabilirse yerel bir mizah konusuna, konuyla ilikili bir olaya veya dier konumaclarn iaret ettii eylere deinerek glme isteinizi harekete geirin. Tuhaf durumlar gzlemleyin. Bunlar abartn.

150 Belki de keyifli bir ortam yaratmann en kolay yolu kendiniz hakknda espri yapmaktr. Kendinizi gln ve utan verici bir durumda betimleyin, bu mizahn z haline gelecektir. Eskimolar bacan krm olan birine dahi glerler. inliler ikinci katn penceresinden dp len kpee glerler. Biz bu konuda biraz daha duyarlyz, ama apkasn yakalamaya alan birine ya da muza basp den birine g-lmsemez miyiz? Hemen herkes ilgisiz fikirleri veya zellikleri bir araya getirerek dinleyicileri gldrebilir. rnein, bir keyazar-nn ocuklardan, ikembeden ve Demokratlar'dan nefret ettiini aklamas gibi. Rudyard Kipling'in ngiltere'de yapt politik konumalarndan birinin alnda nasl akllca bir ekilde izleyicileri gldrdne dikkat edin. Kipling anekdotlardan yararlanmyor, fakat kendine ait deneyimler ve elikileri esprili bir tarzda vurgulayarak anlatyordu. "Lordlarm, bayanlar ve baylar; genliimde Hindistan'dayken altm gazete iin su vakalarn haber yapardm. nk bu, ilgin bir iti. Kalpazanlarla, tefecilerle, katillerle ve bu tr ileri yapmaya kalkan sporcularla tanmam salyordu (kahkahalar). Bazen davadan sonra cezalarn ekmekte olan bu arkadalarm hapishanede ziyaret ediyordum (kahkahalar). Cinayetten mr boyu hapse mahkm olan birini hatrlyorum. ok zeki biri olan ve olduka etkili bir tarzda konuan bu adam bana yaamyks diye tanmlad eyi anlatt. Dedi ki: 'Bir insan sahtekrla baladnda bir olay dierinin pei sra gelir, ta ki baka birini yoldan karp kendisi tekrar yoluna doru devam edecei pozisyona gelinceye kadar.' (Kahkahalar). Evet, bu durum kabinenin u anki durumunu aynen aklyor (kahkahalar ve tezahratlar).'" 151 Metropolitan Yaam Sigortas irketi'nin yneticilerinin yllk yemeinde William Howard Taft'n espri yaparken izledii yol aada anlatld gibiydi. En gzel yn de espri yaparken ayn anda izleyicilerine ince iltifatlarda bulunma-syd. "Sayn Bakanm ve Metropolitan Yaam Sigortas irketi Mensuplar: "Dokuz ay nce eski evimde, konuma yapma konusunda birtakm endieleri olan beyefendinin akam yemei sonras konumasn dinledim. Akam yemeinden sonra konuma yapma konusunda olduka deneyimli olan bir arkadana dantn syledi. Arkadann ona nerisi yleydi. Bir akam yemei sonras konuma yapmas iin en iyi dinleyici tr zeki, iyi eitimli fakat yar sarho olanlard (kahkahalar ve alklar). imdi bir akam yemei sonras konumacsym ve rahatlkla syleleyebilirim ki bu dinleyici topluluu imdiye kadar grdm en iyi topluluklardan biri. Szn ettiim unsurlardan birinin eksikliini telafi eden bir ey var. (Alklar) Sanrm o da Metropolitan Yaam Sigortas irketi'nin ruhudur (uzun uzun alklar)." zr Dileyerek Balamayn zellikle yeni balayan kiinin konumann alnda yapaca en byk gaf zr dilemedir. "Ben aslnda bir konumac deilim... Konumaya hazr deilim... Syleyecek hibir eyim yok..." Asla! Asla! Kipling'in bir iirinin ilk kelimeleri unlardr: "Boa ilerlemek faydasz." Bir konumac konuma aln byle yaparsa dinleyiciler de onun gibi hissedeceklerdir. Kendinizi hazr hissetmiyorsanz, dinleyicilerin bir bl152 m bunu siz sylemeseniz de fark edecektir. Bir ksm ise anlamayacaktr. O halde niye dikkatleri bu konuya ekeceksiniz? Onlar kendileri iin hazrlk yapmaya deer bulmadnz, sizin iin eski ve nemsiz bir eyi onlara sunacak kadar iyi bulduunuzu syleyerek dinleyicilerinizi neden aalayacaksnz? Hayr! Hayr! Sizin zrlerinizi duymak istemiyoruz. Biz bilgilendirilmek ve ilgilenilmek iin oradayz. Dinleyicilerin karsna ktnz anda doal ve kanlmaz olarak dikkat ekersiniz. Sonraki be dakikada bunun devam etmesi zor deildir. Zor olan bunu daha sonraki be dakikalarda da srdrmektir. lgiyi bir kez yitirdiinizde, bunu tekrar kazanmanz eskisinden iki kat daha zor olacaktr.

O halde birinci cmleye ilgin eylerle balayn. kinciye veya ncye deil. Birinciye! B--R--N-C-. Birinci! "Nasl?" diye soracaksnz. Olduka geni bir konu olduunu biliyorum. Birtakm verileri kullanmak zordur, kendi ynteminizi izlemek zorundasnz. Her ey size, konunuza dinleyicinize duruma bal. Yine de buradaki nerilerin biraz olsun iinize yarayacan umuyorum. Merak Uyandrn Burada Bay Hawell Healy'mn Philadelphia'daki Pan Ath-letic Club'da yapt konumann alna yer veriyoruz. Acaba ondan holanacak msnz? Hemen ilginizi ekecek mi? "82 yl nce, yln bu zamanlarnda, Londra'da, daha sonra lmszleen, kk bir yk yaymland. Ona pek ok kii 'Dnyann en byk kk kitab,' diyordu. lk kez piyasaya ktnda Strand'da ya da Pall Mall'da karlaan arka153 dalar birbirlerine 'Onu okudun mu?'diye soruyorlard. Cevap kanlmaz ekilde yleydi: 'Evet, Tanr onu korusun, okudum.' "Yaymlad gn bin adet satld. On be gn iinde sat on be bine kt. O gnden beri saysz bask yapt ve hemen her dile evrildi. Birka yl nce J. P. Morgan orijinal elyazmasm inanlmaz bir fiyata satm ald ve kitap imdi Morgan'n ktphanesi olduunu syledii New York'taki muhteem sanat galerisinde, onun dier paha biilmeyen ha-zineleriyle birlikte duruyor." Dnyaca nl bu kitap nedir? Dickens'm nl "Bir Noel arks" (Christmas Carrol) adl kitab Bunu baarl bir konuma al olarak kabul eder misiniz? Dikkatinizi ekti mi ve anlatld sre boyunca ilginizde art oldu mu? Neden? Meraknz artrp sizi beklettii iin mi? Merak: Ona kim kar koyabilir ki? Ormanda sadece meraktan dolay saatlerce uup beni izleyen kular grdm. Yksek Alpler'de vcuduna bir araf sarp yerde emekleyerek da keilerinin dikkatini ekmeye, onlarn merakn artrmaya alan bir avc tanyorum. Kpekler merakldr, ayn ekilde kediler de. Aslnda iyi tandmz insan rk da iinde olmak zere tm hayvan cinsleri merakldr. yleyse dinleyicilerinizin merakn ilk cmleyle artrn ve onlarn ilgili dikkatlerini kazann. Lowell Thomas, Albay Thomas Lawrence'm Arabistan'daki maceralar hakkndaki konumasna u tarzda balard: "Lloyd George, Albay Lawrence' modern zamanlarn en romantik ve en renkli karakterlerinden biri kabul ettiini syler." *< ' 154 Bu tarz bir al konumasnn iki avantaj vardr: Birincisi; tannm, nl bir kiiden sz etmek daima dikkat eker. kincisi; byle bir ifade merak uyandrr. "Neden romantik?" Bu doal bir sorudur. Bunu, "Neden renkli?", "Onun hakknda daha nce hibir ey duymadm... Ne yapmt?" gibi sorular izler. Lowell Thomas, Albay Thomas Lawrence ile ilgili konumasna u ifadeyle balamt: "Bir gn Kuds'te Hristiyan Caddesi'nde yrrken bir dou hkmdarnn muhteem giysilerine brnm bir adamla karlatm. Bir yanna sadece Hz. Muhammed'in soyundan gelen kiilerin kullanaca kavisli, altn bir kl sallandrmt. Fakat bu adamn grnts Araplara benzemiyordu. Adamn mavi gzleri vard, oysa Araplar mutlaka siyah ya da kahverengi gzl olurlar." Bu szler sizi meraklandrd, yle deil mi? Daha fazla ey duymak istiyorsunuz. "O kimdi? Neden bir Arap khm-dayd? Ne yapmt? Ona ne oldu?" Konumasna, "Bugn dnyadaki 17 lkede hl kleliin var olduunu biliyor musunuz?" sorusuyla balayan renci sadece merak uyandrmakla kalmaz, ayrca dinleyicileri artr da. "Klelik mi? Bugn m? On yedi lkede mi? nanlmaz geliyor. Hangi lkelerde?. Bu lkeler nerede?" Sze etki yaratacak bir ifadeyle balamak insanlarda merak uyandrr ve bunun nedenini renme istei yaratr. rnein, bir renci konumasna u dikkat ekici ifadeyle balamt:

"Geenlerde parlamenterlerimizden biri kanunlarn grld bir toplantda okullarn iki mil yaknnda kurbaalarn iribaa dnmesini yasaklayan bir kanun nerdi." Glmsyorsunuz. "Konumac aka m yapyor? Ne ka155 dar sama. Bu gerekten oldu mu?..." Evet, konumac devam ederek aklyor. The Saturday Evening Post'taki "Gangsterlerle" balkl bir makale yle balyordu: "Gangsterler gerekten rgtl mdr? Kural olarak yle. Peki nasl?..." Grdnz gibi makalenin yazar birka kelimeyle konusundan sz etti ve gangsterlerin nasl rgtlendiklerine dair meraknz uyandrd. vlesi bir durum. Topluluk nnde konuma yapmay isteyen herkes, dergi yazarlarnn okuyucunun ilgisi nasl canl tuttuklarna dair kullandklar teknikler zerinde almaldr. Baslm konumalardan derleme yapma yerine, bunlar okuyup kendiniz yntemler gelitirebilirsiniz. Neden Bir ykyle Balanmasn? Genellikle konumaclarn kendi deneyimlerine ilikin anlattklar ykleri dinlemekten holanrz. Russel E. Con-well "Elmas Tarlalar" adl konumasn alt bin kez sundu ve bundan milyonlar kazand. Peki bu olaanst popler konumas nasl balar? "1870'te Tigris Nehri'ne gittik. Persepolis, Nineveh ve Babil'i gezdirmesi iin Badat'ta bir rehber kiraladk..." Evet, bir ykyle balyor. lgiyi canlandran budur. Bu tr allar genellikle mkemmel olur. Baarszla uramas zordur. Hareketlidir, yrr. Biz de onu izleriz. Sonunda ne olacan bilmek isteriz. Bu kitabn nc Blm'nde yk ile konumaya balamay irdelemitik. Aada The Saturday Evening Post'un tek bir saysnda kan iki yknn al cmleleri yer almaktadr: 156 I 1. "Tfein keskin sesi sessizlii bozdu." 2. "Temmuzun ilk haftas boyunca Denver'daki Montvi-ew Oteli'nde kendisi nemsiz, ama sonular nemli bir olay meydana geldi. Bu olay, blge yneticisi olan Bay Go-ebel'da ylesine bir merak uyandrd ki, yarm dzine civarndaki Faraday Otelleri'nin olduu gibi Montvievv Otel'in de sahibi olan Steve Faraday olaydan birka gn sonra olaan yaz ortas denetleme ziyaretini yaptnda ona olanlar aktard." Bu allardaki harekete dikkat edin. Bir zaferle balyorlar. Meraknz uyandryorlar. Yazy okumak istiyorsunuz, daha fazla ey bilmek istiyorsunuz. Olayn nasl olduunu tam olarak bulmak istiyorsunuz. En deneyimsiz, bu ie yeni balayan bir konumac bile yk tekniini ve meraknz uyandrmay ilkfc edinirse baarl bir al yapabilir. zel Bir rnekle Balayn Ortalama dinleyicinin uzun, soyut ifadeleri izlemesi olduka zordur. rneklemeleri dinlemek ok daha kolaydr. yleyse niin bir rnekle balamayasmz? Konumaclara bunu yaptrmak zordur. Biliyorum, nk denedim. ncelikle kendilerini gzel birka cmle sylemek zorunda hissederler. yle yapmayn, bir rnek vererek balayn, ilgi uyandrn, sonra genel ifadelerinizle devam edin. Bu teknie ilikin rnek isterseniz ltfen Altnc Blm'deki ala dnn. u an okuduunuz blmn alnda hangi teknik kullanlmtr? 157 Bir ey Gsterin nsanlarn dikkatini ekmenin dnyadaki belki de en kolay yolu insanlara bakabilecekleri bir ey gstermektir. Bu tr bir uyarm vahilerin, yanmaklllarn, beikteki bebeklerin, dkknn penceresindeki maymunlarn ve caddedeki kpeklerin bile dikkatini eker. Bu yntem bazen en arbal dinleyicinin karsnda bile etkili bir ekilde kullanlabilir. rnein, Philadelphia'dan Bay S. S. Ellis konumalarnn birinin alnda, omuzundan daha yukarya kaldrd elinde, baparma ile iaret parma arasnda bir bozuk para tutuyordu. Doal olarak herkes buna bakt. Ellis sordu: "Daha nce

yrrken hi bunun gibi bir bozuk para bulannz oldu mu? Aklandna gre bulan ansl kiilere birer daire gibi pek ok bedava ey verilecekmi. Sadece aramak ve bu bozuk paray bulduunu bildirmek gerek..." Bay Ellis daha sonra bu tr yanltc ve ahlaka aykr uygulamalara bavuranlar knayarak konumasna devam etmitir. Soru Sorun Bay Ellis'in konumay a tarznn nerilebilir nitelikte bir zellii daha vardr. Konumaya soru ynelterek balar, dinleyiciyi konumacyla birlikte dnmeye, onunla ibirlii yapmaya iter. The Saturday Evening Post'taki gangsterle-re ilikin yazsnn bandaki cmlede yer alan iki soruya dikkat edin. "Gangsterler gerekten rgtl mdrler?... Nasl?" Bu soru anahtarn kullanmak, dinleyicinin zihnindeki kilidi ap iine girmenin gerekten en kolay ve en emin yollarndan biridir. Dier aralar ie yaramadnda bu yntemi her zaman kullanabilirsiniz. 158 Neden Bir nlnn Sorusuyla Al Yapmayasnz? nde gelen kiilerin szleri daima dikkat ekici bir gce sahiptir, yle ki uygun bir cmleden alnt yapmak iyi bir konumaya balamann en iyi yollarndan biridir. yaammda baary tartan u girii beenir misiniz acaba? "Elbert Hubbard, 'Dnyada bir tek eyin karlnda dl olarak hem para hem de sayg alrsnz. Bu ey inisiyatiftir. Peki inisiyatif nedir? Size syleyeceim. Doru eyi sylenmeden yapmaktr,' diyor." Bu giriin nerilmeye uygun birka zellii vardr. Balang cmlesi merak uyandrr, bizi ilgiye gtrr, daha fazla ey duymak isteriz. Eer konumac, "Elbert Hubbard" kelimelerinden sonra duraklamay baarrsa bu etkiyi artrr. "Dnya byk dllerini ne iin verir?" diye sorarz. "abuk anlatn bize. Sizinle ayn fikirde olmayabiliriz ama yine de bize fikrinizi syleyin... " kinci cmle bizi dorudan konunun kalbine gtrr. nc cmle bir sorudur, dinleyiciyi tartmaya, dnmeye, kk de olsa bir eyler yapmaya davet eder. Dinleyiciler byle eyleri yapmaktan nasl da holanrlar! Byle eyleri yapmay ok severler. Drdnc cmle inisiyatifi tanmlar. Bu altan sonra konumac insann ilgisini eken o rneklemeyle devam eder. Yap hzla oluturulduunda Mo-ody byle bir konumaya 10 puan verecektir. . j Konunuzu Dinleyicilerinizin karlarna Balayn Dorudan doruya dinleyicinizin karlarna hitap edecek ekilde konumaya balaym. Bu, balang iin varolan yntemlerin en iyilerinden biridir. Dikkat ekecei kesindir. Dikkate deer ve ok nemli eyler genelde ilgimizi eker. 159 Bu sadece saduyudur, yle deil mi? Ama pek sk kullanlmaz. rnein, dinlemi olduum bir konumac gerekli periyodik salk tetkiklerinden sz ederek balamt konumasna. mr Uzatma Enstits'nn yksn, nasl kurulduuna ve nasl altna da deinerek anlatt. Ne kadar anlamsz! Dinleyicilerimiz baz irketlerin nasl ve nerede kurulduu ile ilgilenmezler, bu onlar iin anlaml deildir. Fakat kendileriyle ok ilgilidirler. Neden bu kkl gerei anlamayalm? Neden bu irketin onlar iin ne denli byk bir yaamsal neme sahip olduunu gstermeyelim? Neden buna benzer eylerle balamayalm? "Yaam sigortas tablolarna gre beklenen yaam sresinin ne olduunu biliyor musunuz? Sigorta istatistikilerinin ifadelerine gre ortalama mrnz, u anki yanzla 80 arasndaki farkn 2/3'dr. "rnein, u anda 35 yandasnz, imdi yanzla 80 arasndaki fark 45, bu saynn 2/3' kadar daha yaamay umabilirsiniz, yani 30 yl daha... Bu yeterli mi? Hayr! Hayr! Hepimiz tutkuyla daha fazla yaamay isteriz. O tablolar milyonlarca kayda dayanarak hazrlanmtr. Biz bunlar amay umabilir miyiz? Evet, doru nlemlerle aabiliriz; fakat ilk nemli adm fiziksel birtakm tetkikleri yaptrmaktr." Daha sonra detaylaryla neden periyodik salk tetkiklerinin gerekli olduunu aklarsak dinleyiciler bu tr hizmetler verecek olan bir irketin kurulmasyla ilgilenebilirler. Ama irketten kiisel yn olmayan bir tarzda sz etmeye balamak, bu bir felakettir! Hem de lmcl bir felaket! Baka bir rnei ele

alalm: Bir rencinin, ormanlarmz acilen korumaya almamz gerektiini anlatarak balad konumasn dinlemitim. Konumaya yle balamt: "Biz Amerikallar, ulusal kaynaklarmzla gurur duymalyz..." Bu cmle160 den sonra ormanlarmz nasl utanmazca ve geri dn olanaksz bir ekilde yok ettiimizi anlatmaya devam etmiti. Fakat konumann al ok ktyd, ok genel ve belirsizdi., Konunun nemini ortaya koymuyordu. Dinleyiciler arasnda bir matbaac vard. Ormanlarn katledilmesi onun ii asndan gerekten ok anlamlyd. Bir de bankac vard, bu konu onu bizim genel refahmz etkilemesi asndan ilgilendiriyordu... Ve daha niceleri. O halde neden yle syleyerek balamayalm. "Anlatacam konu sizin iinizi etkiler Bay Appleby, sizinkini de Bay Saul. Aslnda, bir lde yediimiz yiyeceklerin fiyatn, dediimiz kiray etkiler. Bu hepimizin refah ve gelecei ile ilgilidir." Bu cmleler ormanlarn korunmasnn nemini abartyor mu? Hayr, ben abarttn dnmyorum. Bu sadece El-bert Hubbard'm, "Resmi byk yapn ve olay mutlaka dikkatleri ekecek ekilde yerletirin," dne benziyor. artc Gereklerin lgi ekme Gc nemli bir derginin kurucusu olan S. S. McClure yle demiti: "yi bir dergi makalesi, bir dizi ok yaratandr." artc gerekler bizi gndz dlerimizden uyandrrlar, yakalarlar, dikkatimizi ekerler. Burada baz rnekler var: Baltimore'dan Bay N. D. Ballantine Radyo Mucizeleri zerine olan konumasna u cmlelerle balad: "New York'ta bir para cam zerinde yryen sinein kard sesin radyoda yaynlandnda Orta Afrika'da Niaga-ra elalesi gibi grleyebileceini dnebilir misiniz?" New York'taki Harry O. Jones irketi'nin yneticisi Bay Harry O. Jones'un Su Vakalar adl konumas u kelimelerle balyordu: 161 "Birleik Devletler Anayasa Mahkemesi'nin Banda bulunan VVilliam Howard Taft unlar aklamt: 'Ceza kanunlarmzn ileyii medeniyetimizin yz karasdr." Bu konumasnn iki avantaj vardr; sadece artmakla kalmamaktadr, ayn zamanda bir hukuk uzmanna ait olma zelliini tamaktadr. Philadelphia'daki yimserler Kulb'nn eski bakan Bay Paul Gibbons Su konusundaki konumasna u ilgi ekici ifadeyle balamt: "Amerika insanlar, dnyadaki en kt sululardr. Bu iddia artc olduu kadar dorudur da. Cleveland, Ohio'da-ki cinayet olaylar Londra'dakilerden alt kat fazladr. Londra'nn nfusuna oranlandnda ise 170 kez daha fazla hrszlk olay yaanmaktadr. Cleveland'da her yl tm ngiltere, skoya ve Galler'dekilerin toplamndan daha da ok insan soyulmakta veya soymaya teebbs edenlerin saldrsna uramaktadr. Her yl St. Louis'de tm ngiltere ve Galler'de ldrlenlerden daha ok sayda insan cinayete kurban gitmektedir. "New York'ta, tm Fransa, Almanya veya talya ya da n-giltere'dekinden daha ok katil vardr. Bu konudaki zc gerek suun cezalandrlma biimidir. Bir cinayet ilediinizde idam edilme riskiniz %1'den azdr. Sizin gibi barsever yurttalarn kanserden lme riski birini vurup aslma olaslndan on kat daha fazladr." Bu a konumas baarlyd, nk Bay Gibbons gerekli gc ve itenlii kelimelerin arkasna yerletirmiti. Bu kelimeler yayorlard, nefes alyorlard. Daha nce dier rencilerin yine su olaylar zerine yaptklar konumalar, verdikleri benzer rnekleri dinlemitim; fakat bu insanlarn konumalarn alar son derece aleladeydi. Neden? Keli162 meler. Kelimeler. Kelimeler. Kurgu teknikleri kusursuzdu, fakat ruh diye bir ey yoktu. Tarzlar tm sylediklerinin gcn azaltyor ve geersiz klyordu. lgisiz Grnen Allarn Deeri Aadaki al konumasn nasl buluyorsunuz, neden? ocuklarn evlenmesine kar olan yasann kmasndan birka gn nce New York Kadn Semenler Birlii'nin yllk toplantsnda konuan Marry E. Richmand'm szleri yleydi:

"Dn buraya pek uzak olmayan bir ehirden trenle geerken birka yl nce orada gerekleen bir evlilii hatrladm. Bu blgedeki pek ok evliliin bunun gibi dncesizce ve adeta bir felaket olmasndan dolay bugnk syleyeceklerime bu bireysel rneklerin ayrntlaryla balayacam. "Bu ehirde 12 Kasm gn on be yandaki lise rencisi gen kz erikinlie henz yeni yeni adm atmakta olan bir genle ilk kez tanmt. 15 Kasm'da, yani sadece gn sonra anne babann rzasna gerek kalmakszn evlenebilmek iin kzn on sekiz yanda olduuna dair yemin ederek evlenme izni aldlar. ehir sekreterinin brosundan evlenme izniyle ayrldktan sonra hemen bir rahibe gittiler. (Kz katolik'ti.) Fakat rahip son derece hakl bir ekilde onlar evlendirmeyi reddetti. Bir yolla, belki de rahip kanalyla, ocuun annesi evlenme giriimlerine ilikin haberleri ald. Kzn annesini onlar daha bulamadan bir sulh hukuk hakimi ifti birletirmiti. Damat gelini bir otele gtrd, orada iki gn iki gece kaldlar ve bu sre sonunda kz terk etti, bir daha da hi birlikte olmadlar." ahsen ben bu al ok beendim. lk cmle ok iyi, il163 gin bir any anlatyor. Ayrntlar renmek istiyoruz. Bir insana ait yky dinlemek iin oturduumuz yere yerleiyoruz. Ayrca yk ok doal grnyor. alma tad vermiyor: "Dn buraya pek uzak olmayan bir ehirden trenle geerken birka yl nce orada gerekleen bir evlilii hatrladm." Sesler doal, akc ve insancl. Sesler bir insann ilgin bir yky bir dierine anlatmasna benziyor. Dinleyici bundan holanr. Fakat ok zenli olduu iin rahatsz edilebilir. Biz sanat ama gizli tutulan sanat istiyoruz. 164 ZET 1. Bir konumann aln yapmak olduka zordur. Balangta dinleyicilerimizin zihinlerinin henz taze ve kolayca etki altna alnabilecek durumda olmas nedeniyle de olduka da nemlidir. Sonucu ansa braklmayacak derece nemlidir. Bu yzden nceden zerinde dikkatle allmaldr. 2. Giri ksa olmal, sadece bir veya iki cmleden olumaldr. Hatta bazen bundan tamamen vazgeilebilir. Olabildiince az szckle konunun zne girin. Buna kimse itiraz etmez. 3. Acemiler esprili bir yk anlatarak ya da zr dileyerek konumaya balamaya meyillidirler. Genelde iki yol da ktdr. ok az insan esprili bir anektodu baaryla anlatabilir. Bu tr bir giriim dinleyiciyi elendirmek yerine skar. ykler sadece yknn hatrna anlatlmamal, konuyla ilgili ve gncel olmaldrlar. Espri, pastann kendisi deil, pastann zerindeki krema olmaldr. Asla zr dilemeyin. nk, bu genelde dinleyiciler asndan onur krcdr ve onlar skar. Dorudan doruya sylemeniz gereken eye gein, bunu hzla dile getirin ve yerinize oturun. 4. Bir konumac u yollarla dinleyicinin dikkatini hemen ekebilir: 165 a. Merak uyandrarak (rnek: Dickens'n Bir Noel arks adl yks.) b. Bir insana ilikin ilgin bir yky anlatarak (rnek: "Elmas Tarlalar" konumas.) c. zel bir rneklemeyle balayarak (Kitabn Altnc B-lm'nn balangcna bakn.) d. Bir ey gstererek (rnek: Bulana bedava bir eylerin verilmesini salayan bozuk para.) e. Bir soru ynelterek (rnek: Yolda yrrken buna benzer bir bozuk para bulannz hi oldu mu?) f. Etkili bir alntyla al yaparak (rnek: Elbert Hub-bard'n inisiyatifin deeri zerine syledikleri.) g. Konunun dinleyicilerin temel ilgisini nasl etkilediini gstererek (rnek: "Ortalama mrnz imdiki yanzla 80 arasndaki farkn 2/3'dr. Bunu periyodik salk tetkikleriyle daha da uzatabilirsiniz." vb.) h artc gereklerle balayarak (rnek: "Amerikan halk uygar dnyann en kt sululardr.") 5. Kokumanzn aln ok resmi bir havada yapmayn. Fazla ayrntya da girmeyin. Ak, nedensellii olan, kanlmaz bir grnt salayn. Bunu zaten

olmu veya sylenmi bir eye bavurarak yapabilirsiniz (rnek: "Dn, buraya pek uzak olmayan bir ehirden trenle geerken ... hatrladm..."). 166 DOKUZUNCU BLM KONUMA NASIL BTRLR Deneyimsizliinizi ya da uzmanlnz, yeteneksizliinizi ya da ustalnz konumann en ok hangi blmlerinde belli edersiniz, bilmek ister miydiniz? Konumann balangcnda ve sonunda. Tiyatroda, doal olarak zellikle aktrleri konu alan bir deyi vardr. "Onlar giri ve klarndan tanrsnz." Balang ve son! Hemen her aktivitede baaryla yerine getirilmesi en zor blmlerdir bunlar. rnein sosyal bir organizasyonda en zor ey oraya kibarca girmek ve oray kibarca terk etmek deil midir? Bir i grmesinde en ok baarl bir balang ve baarl bir kapan yapmakta zorlanmaz myz? Bir konumann stratejik adan en nemli noktas kapantr; sylenen son szler kardaki kiinin kulanda nlayacak ve bunlar en uzun sre bellekte kalan szler olacaktr. Yeni balayanlar, bu yararl noktann nemini pek kestiremezler. Konumalar hep havada kalr sanki. Bu kiilerin en sk yapt hatalar nelerdir? Gelin bunlarn birkam inceleyelim ve birlikte zm arayalm. Birincisi, kiinin, "Syleyeceklerim bundan ibaret. Sanrm konumam burada bitirmem gerekiyor," demesidir. Bu bir kapan deildir. Bu bir hatadr. Amatrce bir eydir. Hatta affedilemez bir eydir denebilir. Syleyecek daha fazla eyiniz yoksa neden doruca yerinize dnp konumay bitirmekten sz etmeden konumay bitirmekten sz etmeden konumay bitirmiyorsunuz? Bunu yaparsanz karar 167 dinleyenlerinize brakm olursunuz, bu da daha fazla gven ve zevk verecektir. Bir de sylemesi gereken her eyi syledii halde bir trl susmak bilmeyen konumaclar vardr. Sanrm boann kolayca gitmesini salamak iin en iyi yolun onu boynuzundan deil, kuyruundan tutmak olduunu syleyen kii John Billings'ti. Bu konumaclar boann boynuzlarna yaprlar ve ondan kurtulmak istemelerine ve onca aba sarf etmelerine karn bir trl kendilerine yardmc olacak bir ite ya da aaca yaklaamazlar. Bu yzden ayn yerde, bir ksr dng halinde dnerler dururlar; srekli sylediklerini tekrar ederler ve kt bir etki brakrlar. Bunun zm nedir? Kapan planlanmas gereken bir eydir, deil mi? Bu plan dinleyicinin karsnda, stres altndayken ve zihniniz sylediiniz eyler zerinde younlamak zorundayken yapmanz akllca mdr? Yoksa bunu daha nce sessiz, sakin bir ekilde yapmak daha mantkldr? Webster, Bright, Gladstone gibi baarl ve ngiliz diline son derece hakim konumaclar bile kendilerini konumalarn yazmak kapan blmn ezbelemek zorunda hissediyorlard. Yeni balayanlar da onlarn yolundan gitmeyi tercih ederlerse piman olmayacaklardr. Konumacnn konumasn hangi fikirlerle bitireceini tam anlamyla bilmesi gerekir. Hatta kapan blmn her dafasnda farkl ifadeler kullanarak ama dncelerini tam olarak ifade etmeye alarak prova etmesi yararl olacaktr. Doalama bir konuma yaplrken zaman zaman deiiklikler yapmak gerekebilir; konuma beklenmedik gelimeler nedeniyle ksaltlabilir ya da kesilebilir, dinleyicilerin tepkilerine karlk vermek, bunlara uyum salamak gerekebilir. 168 Bu nedenle birden fazla kapan konumas hazrlanmaldr. Bunlardan biri mutlaka uygun olacaktr. Baz konumaclar bir trl sonuca ulaamazlar. Szlerinin tam ortasnda, benzini bitmek zere olan bir motor gibi tekleyip hedeften uzaklamaya balarlar.Birka baarsz giriimin ardndan da tamamen dururlar. Bu kiiler elbette daha fazla hazrla, daha fazla altrmaya ksacas depolarnda daha fazla benzine ihtiyalar vardr. Acemilerin birou da pat diye duruverir. Kapan yntemleri yumuaklktan uzaktr ve bir son yok gibidir. Hatta buna kapan bile denemez. Ani, sarsntl bir durutur bu. Dinleyiciler zerinde hi ho bir etli brakmaz; amatrce

yapld hemen anlalr. Bu durum tpk bir arkadanzn sohbet srasnda konumasn kabaca kesip veda bile etmeden oday terketmesine benzer. Lincoln gibi bir konumac bile ilk al konumasnda bu hatay yapmt. Bu konuma gergin bir ortamda yaplmt. Havada kapkara nefret bulutlar dolayordu. Birka hafta sonra bir kan ve vahet kasrgas patlad. Lincoln Gneyliler'e kar yapt konumasn yle bitirmeyi planlamt: "Halinden memnun olmadn bildiim taral dostlarm; i sava gibi nemli bir konunun karar size kalm, bana deil. Hkmet size saldrmayacak. Siz saldrya gemezseniz hibir karklk yaanmaz. Siz hkmeti ykmaya yemin etmediniz. Bense onu korumak ve savunmak iin yemin ettim. Siz buna dayanarak saldrabilirisiniz. Bense hkmeti korumaktan asla kanmam. 'Bar m olacak, kan m dklecek' sorusunun cevabn siz vereceksiniz. Ben deil!" Lincoln, bu konumay Bakan Seward'a okudu. Seward bu kapann fazla sivri, fazla ani ve fazla kkrtc olduunu 169 syledi ve kendisi bir kapan konumas hazrlamaya karar verdi. Lincoln bunlardan birini kabul etti ve kendi konumasnn son cmlesi yerine kk deiiklikler yaparak Se-vvard'n o cmlelerini kulland. Sonuta ilk al konumas kkrtc, sivri dilinden kurtulmu, dostane ve iirsel bir ifadeye dnmt. "Konumam bitirmek istiyorum. Biz dman deil, dostuz. Asla dman olmayacaz. Hrsmz bizi zorlasa da sevgi balarmz koparmamalyz Acemi bir konumac bir konumay nasl bitirmesi gerektiini nasl belirleyebilir? Mekanik kurallarla m? Hayr. Tpk kltr gibi, konuma da mekanik kurallarn uygulanamayaca kadar hassastr. Bir kapan konumas duyarl, neredeyse sezgisel olmaldr. Konumacnn kendisi bu konumann bir uyum iinde, baaryla yapldn hissetmiyorsa ve bunun dinleyiciler tarafndan nasl isteyebilir? Ancak yine de konumac kendisini eitebilir, deneyim bir ekilde gelitirilebilir ve bunun iin baka konumalarn baarl olmasn salad bilinen yollara bavurulabilir. Gelin bir rnei inceleyelim. te Galler Prensi'nin Toronto mparatorluk Kulb nnde yapt kapan konumas: "Beyler, korkarm konudan uzaklatm ve kendimden ok fazla sz ettim. Ama Kanada'da hitap ettiim en kalabalk dinleyici grubuna konumumdan ve bunun bana getirdii sorumluluktan dolay neler hissettiimi anlatmak isterim. Size bir tek ey iin sz verebilirim. Her zaman bu sorumluluun gereini yerine getireceim ve gveninize layk olmaya alacam." Bu konumay dinleyen kr bir adam bile konumann bittiini hissedebilir. nk konuma, serbest kalm bir halat gibi havada sallanmyor. Yarm yamalak kalmam, tam anlamyla belirtilmi. 1 nl doktor doktor Harry Emerson Fosdick, Milletler Cemiyeti'nin altnc oturumunun alndan sonraki pazar gn Genova St.Pierre Katedrali'nde konumutu. Konumasnn konusu "Klca sarlanlar, kllarla yok olurlar" szyd. Fosdick'in konumasnn kapannn ne kadar gzel, yumuak ve bir o kadar gl olduuna dikkat edin. "sa'yla sava bir arada dnemeyiz. Konunun z bu. Bu dnce Hristiyanlk bilincine yn vermelidir. Sava insanl en ok zen, en zararl toplumsal gnahtr, dine tamamen aykrdr. Dinin syledii her eye zttr, dinin syledii hibir eyle ilgisi yoktur. Dinin ve her trl Hristiyan doktrinin ateistlerden bile daha kt bir biimde yadsnma-sdr. Hristiyan Kilisesi gnmzn bu byk ahlaki sorununu sahiplendiini, tpk atalarmzn zamannda olduu gibi bu gn de putperestlie kesin bir lt koyduunu, vicdann savaan lkesinin vicdanna brakmay reddettiini ve Tanr'nn kralln milliyetilie stn tutarak uluslar bara ardn grmek mutluluk verici olmaz myd? Bu vatanseverlii deil, ilahlatrmay inkr etmektir. "Bugn burada hkmet adna konuamam. Ancak bir Amerikal ve bir Hristiyan olarak davanza inanan, davanz iin dua eden, bunu sizinle paylamak iin znt duyan ve hak ettiiniz baarya ulamanz gnlden dileyen milyonlarca yurttam adna konuuyorum. Hepimiz ayn ey iin, bar dolu bir dnya iin alyoruz. Urunda abay bu denli hak eden bir baka sonu daha yoktur. Bunun

alternatifi, insanln karlat en byk felaket olacaktr. Fiziksel dnyadaki yerekimi kanunu gibi, ahlaki dnyada da hibir insan ya da ulus Tanr'nn kanununa kar gelemez. 'Klca sarlan klla yok olur.'" Konumalarn kapan blmlerinden oluan bu derleme170 171 nin Lincoln'n kinci Al Konumasndaki esiz tonlara ve melodiye sahip kapan blmne yer verilmemesi halinde eksik kalacan dnyorum. Oxford niversitesi Rektr Earl Curzon bu konumann "nsanln zaferleri ve hazineleri arasnda, gzel sz syleme sanatnn saf altn olduunu, hatta bunun Tanrsal bir sylem olduunu" sylemitir. "Sava denen bu felaketin bir an nce bamzdan ekip gitmesini itenlikle umuyor, bunun iin tm kalbimizle dua ediyoruz. Yine de Tanr isterse, bu sava insanlarn iki yz elli yllk abalarnn sonucu olan serveti son damlasna kadar tketene ve kam yaralarndan damlayan her kann bedeli, kl yardanndan akan kanlarla denene dek srecektir. bin yl nce sylenen szler hl geerli: Tanr'mn btn hkmleri yerindedir ve hakldr. Hi kimseye ktlk yapmadan, herkese iyilik etmeye alarak, Tanr'mn bize gsterdii dorular erevesinde elimizdeki ii bitirmeye alalm; ulusun yaralarn sarmak, cepheye gidenlerin, ehitlerin arkalarnda brakt dul ve kszleri gzetmeye dikkat edelim; uluslar arasnda barn salanmas ve ne pahasna olursa olsun korunmas iin mcadele edelim." Buna gre bir insann dudaklarndan dklebilecek en gzel kapan konumasndan birini okuruz. Dnceme katlyor musunuz! Szl edebiyatn bundan daha insancl, daha sevgi ve itenlik dolu bir rneini verebilir misiniz? Willi-am E. Barton, Abraham Lincoln'n Hayat adl eserinde yle diyor. "Bu konuma Gettysburg Konumas'dan sonra en byk hitabdr ve onun entellektel ve ruhsal gcn tam anlamyla ortaya koymaktadr." "Bu kutsal bir iir gibi," diyordu Cari Schurz. "Hibir ba172 kan, Amerikahlar'a byle szler sylememiti. Amerika hibir zaman yreinden byle szckler kopup gelen bir bakana sahip olmamt." Fakat siz Washington'daki bakan ya da Ottowa veya Canberra'daki babakan gibi lmsz konumalar yapamayacaksnz. Sizin sorununuz belki de bir grup sosyal grevli nnde yaptnz basit bir konumay bitirmek olacak. Bunu nasl yapacaksnz? Gelin bunu aratralm. Bakalm ie yarar zmler bulabilecekmiyiz? Konumanzda Sz Ettiiniz Noktalar zetleyin Zaman zaman konumak be dakikalk bir konumada bile o kadar ok eyden sz eder ki, kapanta dileyiciler bunlarn tmn akllarnda tutmakta zorlanrlar. Ancak pek az konumac bunu fark eder. Bu konular kendi kafalarnda son derece ak ve berrak olduundan dinleyicinin de bunlar kolayca anladn dnrler. Fakat pek de yle olmaz. Konumac szn ettii eyleri bir sredir dnmektedir. Ancak bunlar dinleyiciler iin yeni eylerdir ve bir avu mermi gibi dinleyiciye atlrlar. Bazlar saplanabilir, byk ounluu ise o karldk iinde yuvarlanr gider. Dinleyiciler birok eyi hayal meyal hatrlama eilimindedirler. rlandal bir politikacnn bir konuma hazrlamak iin u reeteyi verdii sylenmektedir. "nce onlara kendilerine neler anlatacanz anlatn. Sonra anlatn. Sonra da neler anlattnz anlatn." Fena bir fikir deil, deil mi? Aslnda "Neler anlattnz anlatmak" yerinde bir t. Ancak bunu hzl bir ekilde yapmanz ve bir zet haline getirmeniz gerekiyor. 173 te size gzel bir rnek. Konumac, ikago demiryollarndan birinin trafik sorumlusuydu "Ksacas, beyler, kavaklar arasndaki uzakl ayarlayan bu aletle dou, bat ve kuzeyde edindiimiz deneyimler, aletin kullanm ilkelerinin ve ileyiinin mkemmellii, bu aletin kullanm sonucu nlenen kazalarn getirdii kazan nedeniyle aletin gneyde de kullanlmaya balamasn hibir kuku duymakszn neriyorum."

Ne yaptn grdnz m? Konumann dier blmlerini dinlemediimiz halde neler sylediini anlayabiliyor, hissedebiliyorsunuz. Konumac btn bir konuma boyunca syledii eyleri birka cmlede zetliyor nk. Byle bir tekniin ie yarayacan dnmyor musunuz? Eer bunun yararl olacana inanyorsanz, ayn teknii siz de uygulamaya balaym. Harekete Geilmesini Salayn Az nce verdiimiz rnek, harekete geiren kapann iyi bir rneiydi. Konumac bir ey yaplmasn, yolun gney blmne de kavaklar arasndaki uzakl ayarlayan aletin konmasn istiyordu. Bu isteinin nedeni olarak kazalarn nlenmesi sonucu salanacak tasarrufu gsteriyordu. Konumac, bir hareket bekliyordu ve bunun olmasn salad. Bu sadece bir altrma konumas deildi. Demiryollarnn ynetim kuruluna kar yaplmt ve istenilen aletin kullanlmasn salad. ten Ve Ksa Bir ltifat "Byk Pennsylvania eyaleti, yeni bir gnn geliini hz174 landrma konusunda ba ekmelidir. En byk demir elik reticisi olan, dnyadaki en byk demiryolu irketine sahip, tarmla uraan eyaletler arasnda nc srada bulunan Pennsylvania, i hayatmzn can damar olmutur. u anda da nnde daha nce hi olmad kadar byk baarlar uzanyor. Onu liderlie getirecek ok byk bir frsata sahip." Charles Schvvab, New York Pennsylvania topluluu nnde yapt konumasn bu szlerle tamamlad. Szleri dinleyicilerin mutlu, huzurlu ve iyimser olmasn salamt. Bu, gerekten gzel bir kapan biimi; ancak etkili olabilmesi iin iten olmas art. Yaclk yapmamak, arya kamamak gerekiyor. Aksi halde rahatsz edici olabilir ve ters bir etki yaratabilir. Tpk sahte bir bozuk para gibi, kimse ona sahip olmak istemez. * Esprili Bir Kapan "Onlara kahkaha atarlarken hoa kaln de," diyordu Ge-orge Cohan. Eer bunu yapabilecek yetenek ve malzemeye sahipseniz, yapn! peki nasl yapacaksnz? Hamlet'in dedii gibi, ite btn mesele bu. Lloyd George'un, John Wesley'in Mezar gibi ciddi bir konuda yapt konumann sonunda Metodistler'in glmesi elbette beklenecek en son eydi. Ama onun bunu nasl akllca yaptna ve konumay nasl yumuak ve gzel bir ekilde toparladna dikkat edin: "Onun mezarnn onarmn stlenmenize sevindim. Bu sayg duyulmas gereken bir davran. Kendisi temizlik ve dzenden yoksun her eyden nefret eden bir insand. "Dilerim hi kimse sala bir Metodist grmez" sz de sanrm 175 ona ait. Yani sala bir Metodist grememizin nedeni kendisidir. (Glmeler) Kendisini yoldan geerken grnce kapya koarak 'Tanr sizi korusun Bay Wesley!' diye baran Derbyshire'l kza ne dediini anmsyor musunuz? 'Gen bayan,' demiti, 'yznz ve stnz banz daha temiz olsayd duanz daha abuk gerek olurdu.' (Glmeler) Danklk konusunda ite byle dnyordu. Onun mezarn dank brakmayn. Bu onu her eyden daha fazla incitirdi. Mezaryla ilgilenin. Bu anlarla dolu kutsal bir kabirdir. Onu size emanet ediyorum. "(Alklar) Konumay iirsel Bir Alntyla Bitirmek Konumay bitirme yntemleri iinde en etkili olanlar iyi bir espriyle ya da iirsel bir alntyla bitirmektir. Aslnda, mmknse uygun bir iir bulmak en ideal yntemdir. Bu istenen etkiyi yaratacak, konumaya bir saygnlk ve zgnlk kazandracak, gzellik katacaktr. Rotary Kulb yesi Sir Harry Lauder Edinburgh'da Amerikan Rotary yelerine yapt konumay u szlerle tamamlamt: "Bazlarnz evinize dndnzde bana kartpostallar gnderiyorsunuz. Siz gndermeseniz de ben gndereceim. Bunun benden geldiini hemen anlayacaksnz, nk zerinde pul olmayacak. (Glmeler) Ama zerinde unlar yazacak: "Mevsimler gelecek, mevsimler geecek. Biliyorum bir gn her ey bitecek, Ama bir ey var, hi deimeyecek, >

Kalbim sizi her zaman tutkuyla sevecek." * 176 Bu drtlk Harry Lauder'n kiiliine ve konumasnn ieriine son derece uygundu. Bu nedenle de Lauder ok baarl oldu. Eer fazlasyla ciddi ve tutucu bir Rotary yesi konumasnn sonunda bu iire yer verseydi gln olabilirdi. Uzun yllar konuma zerine verdiim dersler benim unu net bir ekilde grmemi ve hissetmemi salad; her durumda uygun olabilecek genel birtakm kurallar belirlemek olanaksz. Konu, zaman, yer ve kii ok nemli. Aziz Pa-ul'n syledii gibi, "Herkes kendi kurtuluunun yolunu aramal." Bir iadamnn New York'tan ayrlyor olmas nedeniyle dzenlenen veda yemeine katlmtm. Bir dzine insan kalkp konutu; onlardan ayrlacak olan arkadalarn vdler ve ona hayatta baarlar dilediler. Bu konumalardan yalnzca biri belleklerden silinmeyecek bir ekilde tamamland. Bu bir iirden yaplan alntyla bitirilen bir konumayd. Konumac arkadana dnd; duygu dolu bir sesle, alayarak, "Evet, sana iyi anslar diliyorum. Sana kendim iin dileyebilecein en iyi eyleri diliyorum," dedi ve unu okudu: "Doulular gibi, elimi yreime koydum. Allah'n huzuru seninle olsun. Geldiin ve gittiin her yerde Allah'n en gzel amlar bysn. altn gnler ve dinlendiin gecelerde, Allah'n sevgisi sen korusun. Doulular gibi elimi yreime koydum, Allah'n huzuru seninle olsun." Brooklyn'deki L.A.D. Motorlar irketi bakan yardmcs Bay J.A. Abbott, alanlarna "Ballk ve birlii" konu177 sunda bir konuma yapmt. Konumasn Kipling'in Se-condJungle Book (kinci Orman Kitab) adl eserinden ald u iirle bitirdi: te bu Orman Kanunu; gkyz kadar eski ve gerek > Buna uyan Kurt zenginleir, uymayanlar ise lmelidir. Aaca sarlan srngen gibi, bu kanun da bir ileri bir geri gider gelir. nk Sr'nn gc Kurt, Kurt'unki ise Sr'dr. Yaadnz yerde bir ktphaneye gider ve bir konuma hazrlamak zorunda olduunuzu, bu konumay daha etkili klmak iin de bir iire ihtiya duyduunuzu sylerseniz, buradaki grevli size alnt yapmanz iin uygun bir kaynak kitap nerecektir. .,. ncil'den Yaplan Alntlarn Gc Eer konumanz srasnda Kutsal Kitap'tan alnt yapabi-liyorsanz, anslsnz demektir. ncil'den yaplan alntnn etkisi ok byk olacaktr. nl finans uzman Frank Wander-lip, Birleik Devletler'e Kar Birleik Borlar konulu konumasnda bu yntemi kullanmtr: "Eer alacamz konusunda fazla srarl olursak, bu alaca byk olaslkla tahsil edemeyiz. Bencilce bir tutum taknrsak nakitle deil nefretle karlarz. Ama eer cmert, akllca cmert davranrsak alacaklarmzn tamam denebilir. Yaptmz iyilik bize kayp deil kazan salar." Kendi hayatn kurtarmaya alan kii hayatn kaybeder. Hayatn benim iin ve ncil iin kaybedense aslnda hayatn kurtarm demektir." 178 Zirveye kma Zirveye kma, konumay bitirmenin popler yollarndan biridir. Bu olduka zor bir yoldur ve her konumacnn uygulayabilecei ve de her konuda uygulanabilecek bir bitirme biimi deildir. yi yaplmas halinde etkisi mkemmel olur. Cmle cmle glenir ve zirveye ular. nc B-lm'de yer verdiimiz Philadelphia hakkndaki dl kazanm konuma buna iyi bir rnektir. Lincoln, Niagara elalesi hakkndaki bir konumasnda bu yntemi kullanmtr. Burada her karlatrmann bir ncekinden gl olduuna ve Lincoln'n Colomb, sa, Musa ve Adem'le kendi an karlatrarak etkiyi artrdna dikkat edin. "Belirsiz gemii hatrlatyor. Colomb bu ktay ilk kefettiinde, sa armhta ac ekerken, Musa srail'i Kzde-niz'e gtrdnde ve Adem ilk yaratldnda, Niagara imdi olduu gibi burada alamaya devam ediyordu. Bu gn kemikleri Amerika'nn tepelerini kaplayan devlerin gzleri, o zaman tpk bizim gzlerimiz gibi Niagara'ya evrilmiti. lk insan rkndan beri var olan, hatta ilk insandan daha yal olan Niagara bugn on bin yl nceki kadar gl

ve taze. Mamutlarn ve Mostolar'n yaadklarn ancak kemik kalntlarndan anlyoruz, onlar bile Niagara'yi grmler. Niagara bunca zamandr bir kez bile durmad, kurumad, donmad, uyumad, dinlenmedi." Wendell Philips ayn teknii Toussaint L'Ouverture hakkndaki konumasnda kullanmt. Konumann kapan blmne aada yer veriyoruz. Bu konuma enerji doludur ve canldr. Belki gnmz iin biraz fazla ssldr, ama ayn zamanda ilgintirde. Konuma yarm asrdan fazla bir zaman nce yazlmtr. Wendel Philips'in John Brown ve To179 t Il

ussaint'in tarihi nemine ilikin tahminlerinin ne kadar yanl olduunu grmek artc deil mi? Grdnz gibi, tarihi tahmin etmek, gelecek yln borsasn ya da ya fiyatlarn tahmin etmek kadar g. "Ona Napoleon diyebilirdim, ama Napoleon imparatorlua doru tutmad szlerle ve bir kan denizinden geerek yrd. Bu adam ise szn hep tuttu. En byk felsefesi 'Misilleme yok' idi. Bu szler onun yaam kuralyd. Fransa'da oluna syledii son szler unlard: 'Olum bir gn Santo Domino'ya geri dneceksin. Fransa'nn baban ldrdn unutma.' Ona Cromwell diyebilirdim; ama Crom-well yalnzca bir askerdi; kurduu devlet de kendisiyle birlikte mezara gmld. Ona Washington diyebilirdim, ama byk Virginial'nn kleleri vard. Bu adam ise egemenlii altndaki yerlerde kle ticaretine izin vermektense imparatorluunu tehlikeye atmay tercih ederdi. Benim bir fanatik olduumu dnebilirsiniz; nk tarihi gzlerinizle deil nyarglarnzla okuyorsunuz. Fakat elli yl sonra, gerek duyulduunda, Tarihin Gc Phocion'u Yunanistan'a, Brts' Roma'ya, Hampden'i ngiltere'ye, Lafogette'i Fransa'ya koyacak, Washington'u uygarln en parlak, en mkemmel iei, John Brovvn'u le vaktinin olgun meyvesi seecek, sonra da kalemini gne na bat-rp hepsinin zerine ak mavi renkte o askerin, o devlet adamnm, o ehidin, Toussaint L'Ouverture'un adn yazacak..." i Parmak Yere Deince , yi bir son ve iyi bir balangc bulana kadar arayn. Son ra bunlar birletirin. ..,,- Konumasn bu hzl, aceleci an ruh haline uygun olarak kesmeyi bilmeyen konumac hi kimse tarafndan ho karlanmayacaktr. Tarsus Soul' gibi bir aziz bile bu gnah ilemiti. Dinleyiciler arasnda "Eutychus adl gen bir adam" uyuyakalp pencereden derek boynunu krana kadar vaaz vermeye devam etmiti. Soul zavall adam dtkten sonra bile konumasn kesmemiti belki de. Kim bilir? Bir gece Bro-oklyn'de niversite Kulb'nde dinlediim bir doktoru anmsyorum. Uzun bir gece olmutu. Birok konumac konumasn tamamlamt. Doktorun sras geldiinde saat gecenin ikisiydi. Eer yeterince nazik ve dncel olsayd birka cmle eder ve insanlarn evlerine gitmelerine izin verirdi. Ama o byle mi yapt? Hayr. Canl hayvanlar kobay olarak kullanmann yanll konusunda tam krk be dakika sren bir tirada balad. Daha o konumasnn yarsna gelmeden dinleyiciler tpk Eutychus gibi onun da pencereden dmesini ve konumasn engelleyecek ekilde bir yerini krmasn dilemeye balamlard. Saturday Evening Post'un editr Bay Loriner poplerliklerinin zirvesinde olan baz yaz dizilerini yarda kestiini sylemiti. Lorimer'e gre "Poplerlikte zirveden hemen sonra doyuma ulalyordu." Ayn ey konuma asndan da geerli. Dinleyicinin sizi dinleme konusunda en hevesli olduu an konumanz kesin. sa'nn en nemli konumas olan Dadaki Vaaz be dakika srmt. Lincoln'n Gettysburg konumas on cmleden ibaretti. Siz de ksa konumaya aln. Nyasa Badiyakozu Dr. Johnson Afrika'daki yerliler hakknda bir yaz yazmt. Bunun iin tam krk dokuz yl onlar180 181

la yaayp onlar gzlemlemiti. Johnson'un anlattna gre bir ky toplantsnda bir konumac ok uzun konutuumda dinleyiciler onu "metusha! metusha!" Yani "Yeter! Yeter!" diye bararak susturuyorlard. Bir baka kabile de konumacnn tek ayak zerinde durabildii srece konumasna izin veriyordu. Konumac, ayak parma yere dedii an susmak zorundayd. Ne kadar ve ne kadar tutucu olursa olsun, dinleyicilerin' ou uzun konumalardan nefret eder. yleyse onlarn varl sizi uyarsn. Ve onlardan konumay renin. ZET 1. Bir konumada kapan blm konumann stratejik adan en nemli unsurudur. En son sylenen ey, en uzun sre bellekte kalr. 2. "Benim syleyeceklerim bundan ibaret. Artk konumam bitirmeliyim," demek yanl olur. Konumanz, bitireceinizi sylemeden bitirin. 3. Siz de Webster, Bright ve Gladstone gibi konumanzn sonunu nceden planlayn. Prova yapn. Konumanzn kapan kelime kelime aklnzda olsun. Konumann sonunu iyi toparlayn 4. Konumann kapan iin nerilen yedi yol: a. Deinilmek istenen noktalar zetlemek, yeniden ifade etmek ve ana hatlarn altn izmek. .; b. Harekete geilmesini salamak. : c. Dinleyicilere itenlikle iltifat etmek. d. Dinleyicileri gldrmek. e. Uygun bir iirden alnt yapmak. f. ncil'den alntlar yapmak. g. Zirveye kmak. : 182 183 5. yi bir balang ve iyi bir kapan yapn ve bunlar bir-letirin. Dinleyicilerin bunu istediklerini belli etmelerine frsat brakmadan siz konumanz bitirin. Unutmayn; "Pop-lelikte zirveden hemen sonra doyum noktasna ulalr". 184 ONUNCU BOLUM ANLAMI NETLETRMEK nl bir ngiliz piskopos, Birinci Dnya Sava'ndaki Up-ton Kamp'nda okuma yazma bilmeyen bir birlie konuma yapmt. Askerler siperlere gnderilmek zerelerdi; ama birka dnda neden gnderildiklerini bilen yoktu. Bunu biliyorum; nk onlar sorgulamtm. Piskopos onlara "uluslararas dostluk" tan ve "Srbistan'n da gnein altnda bir yere sahip olma hakk bulunduundan" sz etmiti. Askerlerin yars Srbistan'n bir kasaba m yoksa bir hastalk ad m olduunu bilmiyordu. Sonular asndan dnecek olursak, piskopos Nebular hipotezinden de sz etse bir ey fark etmeyecekti. Yine de o konumasn bitirene dek bir asker bile salonu terk etmedi; nk askeri polisler bunu engellemek iin ellerinde tfeklerle kapda bekliyorlard. Amacm piskoposu kmsemek deil. Eer piskoposun karsnda yksekokul mezunlarndan oluan bir grup olsayd, konumas son derece etkili olabilirdi. Ama askerlerin karsnda baarsz oldu; hem de son derece baarsz. Seyircisini tanmyordu, stelik yapt konumann amacn ve bu amaca nasl ulalacan da bilmiyordu. Bir konumann amac derken neyi kastediyoruz? Bir konumann, konumac bunun farknda olsun ya da olmasn, drt hedefi vardr. Bu hedefler nelerdir? 1. Baz eyleri netletirmek 2. Etkilemek ve ikna etmek 3. Eyleme geilmesini salamak 4. Elendirmek . ,y, ..;. 185 Gelin bu hedefleri bir dizi somut rnekle aklamaya alalm. Her zaman mekanie kar ilgi duymu olan Lincoln bir zamanlar kayklar kumlarda ve dier eylerden kurtarmak iin bir alet icat etmi ve patentini almt. Hukuk brosunun yaknndaki bir atlyede alarak aletin modelini hazrlamt. Aletin hibir ie yaramad anlalmt, ama Lin-coln'n hevesi

krlmamt. Arkadalar brosuna gelip modele baktklarnda, onlara aklama yapmaktan ok holanyordu. Bu aklamalarn amac aklkt. Gettyburg'da yapt lmsz konumasnda, Henry Clay ldnde yapt ve Clay'in hayatn anlatt konumak ise amac etkilemek ve ikna etmekti. Elbette ikna edici olduu kadar ak da olmalyd; ama burada dnd ilk ey ak olmak deildi. Jri nnde yapt konumalarda, kararn mvekkili lehine olmasn salamaya alyordu. Politik konumalarda oy kazanmaya alyordu. Burada hedef, eylemdi. Bakan seilmeden iki yl nce, Lincoln "keifler" zerine bir konuma hazrlad. Amac elendirmekti. En azndan yle olmalyd. Ama Lincoln bu amac gerekletiremedi. Popler bir konumac olamad. Hatta bir kasabada tek bir kii bile onu dinlemeye gelmedi. Oysa daha nce szn ettiimiz konumalarda amacn ve bu amaca nasl ulalacan biliyordu. Nereye gitmesi gerektiini ve oraya nasl gidileceini biliyordu. Pek ok konumac bunlar bilmediinden baarsz olur ve hsrana urar. rnein bir kez, Amerikal bir milletvekilinin konumas srasnda slklanp yuhalandna ve eski New York Hipod-romu'nda sahneyi terk etmeye zorlandna tank olmutum. nk bilinsizce ve kukusuz aklszca bir ey yapm, 186 akl ama olarak benimsemiti. O gnlerde sava sryordu. Milletvekili de izleyicilere ABD'nin yapt hazrlklar anlatyordu. zleyicilerin ise bir eyler renmek gibi bir istekleri yoktu. Onlar elenmek istiyorlard. On-on be dakika sreyle, milletvekilini sabrla ve kibarlkla dinlediler. Konumann abuk biteceini umuyorlard. Ama yle olmad. Uzadka uzad. Sabrlar tam, izleyiciler iyice sklmlard. Biri dalga gemek iin tezahrat yapmaya balad. Dierleri de ona katldlar. Bir dakika iinde yaklak bin kii slk alp barmaya balamt. Konumac izleyicilerin bu tepkisini anlamad ve srarla konumasn srdrd. Bunun zerine izleyiciler daha da kt bir tepki gsterdiler. yice fkelenmilerdi. Milletvekilini susturmakta kararlydlar. Protesto frtnas giderek iddetlendi. Sonunda ylesine bir grlt koptu ki konumacnn szleri yirmi adm uzaklkta bile duyulmamaya balad. O da konumasn kesmek zorunda kald. Yenilgisinin farkna varmt. Byk bir aaanm-lk duygusu iinde krsden ekildi. Bu rnekten ders aln. Amacnz iyi belirleyin. Konumanz hazrlamadan nce bu amac kafanzda ekillendirin ve seiminizidikkatle yapn. Bu amaca nasl ulaacanz da bilin. Sonra da tm hnerinizi kullanarak, aklc yollardan ona ulamaya aln. Sylenenleri Daha da Netletirmek in Karlatrmalara Bavurmak Ak ve net bir biimde konumann nemini ve gln kmsemeyin. Bir akam rlandal nl bir airin kendi iirlerini okuduunu duymutum. zleyicilerin yzde onundan fazlas, onun ne sylediini anlayamamt. Topluluk 187 nnde ya da zel konumalar yapan pek ok konumac iin de ayn ey geerlidir. Krk yldr niversite rencilerine ve halka ynelik konferanslar veren Sir Oliver Lodge ile topluluk nnde konumann inceliklerini tarttlar. Sir Oliver Lodge, en nemli eyin bilgi ve hazrlk, ikinci nemli eyin ise "ak olmak iin aba harcamak" olduunu syledi. Fransa-Prusya sava patlak verdiinde General Von Moltke unlar sylemiti: "Unutmayn, beyler, yanl anlalma olasl olan bir emir yanl anlalacaktr." Napoleon da bu tehlikenin farkndayd. Sekreterlerine en sk verdii talimat uydu: "Ak olun! Ak olun!" Havarileri, sa'ya, halka neden mesellerle bir eyler retmeye altn sorduunda sa u yant vermiti: "nk onlar grmedikleri ve duymadklar eyleri anlamazlar." Anlattnz eye yabanc olan dinleyicilerinizin, sizi insanlarn sa'y anladndan daha kolay anlamalarn bekleyebilir misiniz?

Bu ok zor. O halde ne yapabiliriz? sa bu durumda ne yapmt? Bunu en basit ve en doal yoldan zmt. nsanlara bilmedikleri eyleri, bildikleri eylere benzeterek anlatmaya almt. Cennet Krall nasl bir yerdi? Filistinli sradan kyller bunu nereden bilebilirlerdi? sa onlara bunu bildikleri nesne ve hareketlerle anlatmt: Cennet Krall, bir kadnn l un iinde mayalanana kadar saklad hamura benzer. Yine Cennet Krall, kocaman inciler arayan bir tccara benzer. Yine Cennet Krall denize atlan aa benzer. Bu szler son derece akt, bunu anlayabilirlerdi. Dinleyiciler arasn188 daki ev kadnlar her hafta hamur youruyorlard, balklar her gn alar denize atyorlard, tccarlar da incilerle urayorlard. Davut Yehova'nn uyankln ve efkatini nasl ifade etmiti? "Tanr ben istemediim halde benim obanm oldu. Beni yeil ayrlarda yatrd. Beni durgun sularn kenarna gtrd..." Kurak ve orak bir yerde yeil ayrlar... Koyunlarn iebilecei durgun sular. Krsal kesimin insanlar bunlar anlayabilirlerdi. te size bu ilkenin kullanmyla ilgili arpc ve artc bir rnek. Baz misyonerler, ncil'i Afrika'da, Ekvator yaknlarnda yaayan bir kabilenin diline eviriyorlard. u ayete takldlar: "Gnahlarnz kpkrmz olsa da kar gibi bembeyaz olacak." Bunu nasl evireceklerdi? Kelimesi kelimesine mi? Bu ok anlamsz olurdu. Yerliler bir gn bile kaldrmla-rndaki kar temizlememilerdi ki. Karn ne olduunu bile bilmiyorlard. Karla kmr katran arasndaki fark bile bilmezlerdi. Ancak pek ok kez hindistancevizi aacna kmlar, le yemekleri iin yiyecek toplamlard. Bylece misyonerler bilinmeyeni bilinene evirmeye kaar verdiler ve ayeti yle evirdiler: "Gnahlarnz kpkrmz olsa da hin-distancevizinin ii kadar beyaz olacaktr." Bundan iyisi can sal deil mi? Bir kez Warrensburg'da Eyalet retmenler Koleji'nde, bir trl ilgi ekici ve ak konumay beceremeyen, nk Afrikal misyonerlerin aksine, dinleyicilerin bildii eylerden sz etmek iin aba sarf etmeyen bir konumacnn Alaska hakknda yapt konumay dinledim. Konumac bi189 ' I r,..... ze Alaska'nn 590.804 mil karelik bir yzlmne sahip olduunu, nfusun 64.356 olduunu syledi. Bunlar sadece rnek. Yarm milyon mil kare. Sradan bir insan iin bunun ne anlam olabilir? Her insan mil karelerle dnmeye alk deildir ki. Bu, onun zihninde herhangi bir ey canlandrmasn salamaz. Yarm milyom mil karenin Teksas'n yzlmnn ka kat olduunu bilemez. Konumacnn, Alaska'nn ve adalarnn ky eridinin dnyann evresinden uzun olduunu, yzlmnn de Vermont, New Hempshire, Maine, Massachusetts, Rhode Island, Connecticut, New York, New Jersy, Pennsylvania, Delawore, Maryland, Bat Virginia, Kuzey ve Gney Carolina, Georgia, Florida, Mis-sissippi ve Tenessee'nin yzlmleri toplamna eit olduunu sylediini dnn. Bu, dinleyicilere daha ak bir fikir vermez miydi? Konumac, Alaska'nn nfusunun 64.356 olduunu sylemiti. Her on kiiden biri, nfus saym sonularn be dakika -hatta bir dakika- bile aklnda tutamaz. nk "altm drt bin z yz elli alt" says hzla sylendiinde zihinde gl bir etki brakmaz. Kumlara yazlan harfler gibi silinir gider. Nfusu, dinleyicilerin nceden bildii bir eyle ifade etmek ok daha iyi olmaz m? rnein, St. Joseph dinleyicilerin yaad kk Missouri kasabasndan fazla uzakta deildi. Birou St. Joseph'e gitmilerdi. Alaska'nn nfusu o zamanlar St. Joseph'in nfusundan on bin daha azd. Neden Alaska'nn nfusunu, bildiiniz bir kasabann nfusuyla kar-latrmayasnz? Buradaki konumac yle diyemez miydi: "Alaska, Missouri'nin sekiz kat byklne sahiptir. Nfusu ise Warrensburg'un yalnzca on katdr." Aadaki rneklerde hangi ifade daha ak, a m b mi?

a) En yakn yldz on be trilyon mil uzamzda. b) Dakikada bir mil hzla giden bir tren en yakn yldza krk sekiz milyon ylda ular. Eer bu yldzda bir ark sy-lenseydi ve ses buraya gelseydi, bizim bu arky duymamz iin aradan milyon sekiz yz bin yln gemesi gerekirdi. Yine bu yldza ulaabilecek bir rmcek a be yz ton arlnda olurdu. a) Dnyann en byk kilisesi olan St. Peter 212 metre yksekliinde, 110 metre geniliindedir. b) St. Peter Kilisesi Washington'daki Capitol binasna benzer iki binann st ste gelmi halinin iki kat yksekli-indedir. Sr Oliver Lodge, atomlarn doas ve bykl hakknda bir konuma yaparken bu ilkeden yararlanmt. Avrupa'da bir dinleyici topluluuna bir damla sudaki atom saysnn Akdeniz'deki su damlas saysna eit olduunu sylediini duymutum. Dinleyicilerinin pek ou Cebelitark'tan Svey Kanal'na bir haftadan fazla srede gidildiini biliyordu. Lodge, konuyu daha da netletirmek iin bir su dam-lasndaki atom saysnn dnya zerindeki imenlerin saysna eit olduunu da eklemiti. Bundan byle konumalarnzda bu ilkeden yararlann. Eer byk piramitten sz ediyorsanz nce dinleyicilerinize bunun 138 metre olduunu syleyin, sonra da bu ly her gn grdkleri bir binann lleriyle karlatrn. Bir svnn ka bin litre olduunu syledikten sonra, bu svnn bilinen llerde bir yeri ka kez doldurabileceini belirtin. Mesafeleri kilometreler veya millerle syleyeceinize bu yerin blunduu yerden ne kadar uzaklkta olabileceini syleyebilirsiniz. 190 191 Teknik Terimler Kullanmaktan Kann Eer teknik bir iiniz varsa -doktor ya da mhendisseniz-ya da belirli bir alanda uzmanlatysanz bu meslein dndan olan insanlarla konuurken, kendinizi ifade ederken ve belirli ayrntlar verirken ok dikkatli olmalsnz. Dikkatli olmalsnz diyorum, nk mesleim gerei dinlediim pek ok konumada insanlarn tam bu noktada hataya dtn ve baarsz olduunu grdm. Konumaclar kendi uzmanlk alanlar konusunda dinleyicilerin ne cahil olduunun farknda deillerdi sanki. Peki ne oluyordu? Dinleyiciler onlarn sylediklerinden hibir ey anlamyorlard elbette. Bir konumac olarak ne yapabilirsiniz? Indiana eski Senatr Beveridge'in usta kalemiyle yazd u d okuyup uygulayabilirsiniz: "Dinleyiciler arasndan en zeki grnen kiiyi seip onun konuyla ilgilenmesini salamaya almak yerinde bir uygulamadr. Bu, ancak gerein ve yrtlen mantn ak bir biimde ifadesiyle salanabilir. Hatta bundan daha iyi bir yntem de konumanzn merkezine, ailesiyle sizi dinlemeye gelmi kk bir ocuu almaktr. Kendi kendinize ya da eer isterseniz yksek sesle dinleyicilerinize, bir ocuun bile tartlan konuyu anlayp belleinde tutabilecei kadar ak ve anlalr konuacanz syleyebilirsiniz." Bir doktorun konumasnda "diyaframdan soluk almann barsaklarn perilstatik hareketlerine yardm ettiini ve sala yararl olduunu" sylediini anmsyorum. O konumasnn bu blmn bu cmleyle bitirmi, bir baka konuya atlamak zereydi ki onu durdurdum. Diyaframda soluk almann dier soluk alma tekniklerinden ne alardan farkl olduunu, fiziksel adan neden yararl olduunu ve perilstatik hareketin ne olduunu anlayanlarn ellerini kaldrmalarn istedim. El kaldranlarn saysnn azl doktoru artt. Konuya dnp daha geni bir aklama yapt: "Diyafram, akcierlerin taban ve karn boluunun tavannda gs zeminini oluturan ince kastr. Hareket halinde olmad ve gsten soluk alp verildii zaman ters dndrlm bir lavabo gibi kavisli olur. "Karndan soluk alnrken her soluk kas dzleene kadar ona bask yapar. Mide kaslarndn belinize bask yaptn hissedersiniz. Diyaframn aaya yapt bu bask karn boluunun st ksmna -mideye, karaciere, pankreasa ve dalaa masaj yaparak bunlar uyarr.

"Yeniden soluk verdiinizde mideniz ve barsaklarnz yukar, diyaframa doru yeniden yeniden bask ve masaj yapar. Bu masaj eliminasyon srecine yardmc olur. "Salk bozukluklarnn byk bir ksm barsaklarda balar. Derin bir diyaframdan soluk alma sonucunda mide ve barsaklar yeterince alrsa hazmszlk, kabzhk ekilmez, toksinler kolayca dar atlr." Lincoln'n Aklnn Srr Lincoln syledii her eyi herkesin anlayabilecei bir ekilde ifade etmekten ok holanr, buna byk nem verirdi. Meclis'e yapt ilk konumasnda "ballandrma" szn kullanmt. Lincoln'n yazar arkada Bay Detrees, bu szn Illionis'teki bir halk konumasnda kullanlabileceini, ama tarihi bir devlet belgesinde kullanlabilecek kadar arbal olmadn sylemiti. Lincoln yle karlk vermiti: "nsanlarn 'ballandrma'sznn anlamn anlayamadklar192 193 I n grrsem, bunu deitirebilirim. Aksi halde dokunmam bile." Lincoln, Knox Koleji'nden Dr. Gulliver'a, sade ve ak dile olan tutkusunu yle aklamt: "ocukken yanmda anlayamayacam bir eyler sylendiinde ne kadar sinirlendiimi anmsyorum. Hibir ey beni daha fazla sinirlendirmiyordu. Bu beni ldrtyordu. Akamlar aile dostlarnn babamla konumalarn duyduktan sonra yatak odama kapanyor, bir aa bir yukar yryerek bana ok 'karanlk' gelen baz szcklerin anlamn karmaya alyordum. Byle bir fikir avna ktmda, istesem de uyuyamyordum; ta ki aradm bulana dek. Anlam zdmde, bu kez bunu ocuklarn anlayabilecei ekilde nasl ifade edebileceimi bulmaya alyordum. Bu, benim iin bir tutku haline geldi. O gnden beri de bu tutkumdan kur-tulamadm." Bir tutku? Evet, Lincoln iin bu, gerek bir tutkuydu. New Salem Okulu'nun Mdr de bunu doruluyor ve yle diyordu: "Lincoln'n bir dnceyi en iyi ekilde ifade edebilmek iin saatlerce altna ahidim." nsanlarn baza eyleri ak bir biimde ifade edememelerinin nedeni, bunlarn kendileri iin de yeterince ak olmamas. Belirsiz izlenimler! Ayrt edilemeyen dnceler! Sonu? Bir fotoraf makinesinin sisli havada ilevini yerine getirememesi gibi, onlarn zihni de iyi alamaz. Btn insanlar aklk konusunda Lincoln kadar duyarl olmal, onun yntemlerini kullanmallar. Grme Duyusuna Hitap Edin < ; Gzden beyne giden sinirler, kulaktan beyne gidenler* den ok daha byktr. Bilim, grsellie iitsellikten yirmi be kat fazla nem verdiimizi ne srmektedir. Bir in atasz yle diyor: "Grmek duymaktan yz kat iyidir." O halde, eer ak olmak istiyorsanz sylediklerinizi gr-selletirin. nl yazarkasa irketinin bakan John H. Pet-terson'n plan buydu. Petterson, Sistem dergisine yazd makalede izleyici ile ve sat birimiyle konuurken uygulad yntemleri anlatmt: "Yalnzca konuarak karnzdakilerin ilgisini canl tutamazsnz. Bunun yannda arpc ek bir eye ihtiyacnz vardr. Konumanz, doruyu ve yanl gsteren resimlerle, szlerden daha etkileyici olan ekiller ve ekillerden daha ikna edici olan resimlerle destekleyebilirsiniz. deal bir sunumda bir resmin, sylenebilecek her eyden ok daha etkili olduunu rendim. Kk, tuhaf izimler her zaman son derece etkilidir. Benim, karikatrler ve "izgi konumalardan oluan bir sistemim var. inde dolar iareti olan bir daire az para, dolar iaretli bir anta ok para anlamna geliyor. Yuvarlak suratlarla pek ok ey ifade edebiliyorsunuz. Bir yuvarlak izin; gz, burun, az, kulak yerine izgiler koyun. Bu izgiler zerinde oynayarak pek ok ey ifade edebilirsiniz. Eski kafal bir adamn az aa, ada bir insannki yukar dorudur. izimler olduka sadedir. Etkin bir karikatrist olmak iin iyi izimler yapmak art deildir. nemli olan dnceleri ve ztlklar ifade edebilmektir.

Yan yana duran byk bir antayla kk bir anta yanl yolun karsndaki doru yola girilmesini salar. Biri ok, dieri az para getirir. Konuurken bunlar kabataslak izerseniz, insanlarn zihninin dalmasn engelleyebilirsiniz. Si194 195 zi izlerler ve deinmek istediiniz noktalar kavrarlar. Ayrca komik ekiller insan neelendirir de. Eskiden maazalarmda dolarken yanma bir ressam alr, doru yaplmayan eyleri kabataslak izmesini isterdim. Sonra bu taslaklar izime dntrrdm. Adamlarm bir araya toplar, onlara bunlar gsterirdim. Tepegz denen aleti duyar duymaz hemen bir tane aldm ve izimleri ekrana yansttm. Bu, elbette ok daha etkili oldu. Sonra film makineleri kt. lk makinelerden birini aldm. imdi pek ok film ve diadan oluan bir arivimiz var." Elbette her konu ya da durum izimlere olanak tanmaz. Ancak bunlardan mmkn olan her zaman yararlanmak gerekir. nk bu izimler dikkat eker ve sylenmek istenen eyi netletirirler. Bozuk Paralardan Hisse Datan Rockefeller Bay Rockefeller de Colorado Yakt ve Deiiir irketi'nin mali durumunu aklarken grsellikten nasl yararlandn Sistem Dergisi'nde yle anlatmt: "alanlarmzn Rockefellerlar'm Colorado'daki hisselerinden byk krlar kazandklarn dndklerini fark ettim. Onlara bunu pek ok kii sylemiti. Onlara durumu akladm. Colorado Yakt ve Demir irketi'ne bal bulunduumuz on drt yl iinde bu hisselerin sahiplerine tek kuru kazandrmadn syledim. "Bir toplantda irketin mali durumuna ilikin uygulamal bir rnek verdim. Masann stne bozuk paralar koydum. irketin ilk grevi maalar demek olduundan maalar temsil eden miktar ayrdm. Sonra memurlarn maalarn da ayrdm. Kalan ksm da yneticilerin maayd. Hisse sahiplerine para kalmamt. Sonra u soruyu sordum: "Hepimizin ortak olduu bu irkette ortaklarn nn tm kazanc almalar, drdnc ortan hi bir ey almamas adil mi? Verdiiniz grsel rnekler ak ve net olsun. rnein "Kpek" sz gznzde bir hayvann resmini belli belirsiz canlandrmanz salar. Bu hayvan bir spanyol Cocker', sko Terrier'i, ya da St. Bernard olabilir. "Buldog" dediim zaman ise imge daha netleir. "Benekli Buldog" dediim zaman daha da net bir resim oluur. "Bir at" demektense, "Siyah bir midilli" demeyi tercih etmek gerekir. "Kmes hayvan" yerine "Krk bacakl beyaz bir in horozu" demek daha etkili olur. nemli Olaylar Deiik Szcklerle Yineleyin Napoleon, retorik sanatnn en nemli prensibinin tekrar olduunu sylemiti. Ona gre son derece ak olan bir fikrin bakalar tarafndan da anlalmas her zaman mmkn deildi. Yeni fikirleri kavramak iin zaman gerektiinin, bunun iin zihni bu konular zerinde younlatrmak gerektiinin farkndayd. Szn ksas fikirlerin yinelenmesi gerektiini biliyordu. Ama bunu ayn dille yapmamak gerektiini biliyordu. nk bu da insanlar rahatsz ederdi. Ancak ifadeler deiirse dinleyiciler bunu yineleme olarak grmezlerdi. Bir rnek verelim. Merhum Bay Bryan yle demiti: "Sizin anlamadnz bir konuyu bakalarnn anlamasn salayamazsnz. Konuyu zihninizde ne kadar netletirirse-niz bunu dierlerine o kadar aldkla sunarsnz." Burada ikinci cmle ilk cmlenin farkl bir biimde ifadesidir. Arka arkaya sylendiinde zihnin bunun ikinci yineleme olduunu farketmeye zaman olmaz. Sadece konunun netletiini hisseder. 196 197 '-' Acemi konumaclar bu ilkeyi gz ard etmektedirler. Ne ac! Genel rneklere ve zel Olaylara Yer Verin Sylediklerinizi ak ve net klmann en kesin yolu konumada genel rneklere ve somut olaylara yer vermektir. Bunlar arasndaki fark nedir? Ad zerinde; birincisi genel, ikincisi zeldir.

imdi aradaki fark rnekleyelim ve somut birer rnek verelim. u durumu ele alalm: "artc derecede byk gelirler elde eden kiiler var." Bu durum yeterince ak m? Konumacnn ne demek istediini anladnz m? Hayr. Konumac bile byle bir sylemin dinleyiciler zerinde nasl bir etki uyandrabileceini bilemez. Bu sz Ozark Dalar'ndaki bir tara doktorunun, kasabadaki bir aile doktorunun selinin be bin dolar olduunu dnmesine yol aabilir. Baarl bir maden mhendisi, dier meslektalarnn ylda yz bin dolar kazandn dnebilir. Bu, son derece kapal ve berraklktan uzak bir ifadedir. Konumacnn sylemek istediklerini aka ifade edebilmek ve "artc derecede byk gelir" ile ne kastettiini belirtmek iin birka ayrntya yer vermesi gerekmektedir. "Birleik Devletler Bakan'ndan bile fazla kazanan avukatlar, dvler, ark sz yazarlar, romanclar, oyun yazarlar, aktrler ve arkclar var." Bu ok daha ak deil mi? Yine de konumac, tam bir ayrm yapmad. zel olaylardan deil, genel rneklerden yararland. Bu nedenle durum bulankln koruyor. Biz bunu somut olaylarla syleyemeyiz. Bunu yapmak konumacnn grevidir. unlar syleyerek her eyi daha ak hale getirebilr. "nl dava avukatlar Samuel Untermeyer ve Max Ste198 ver ylda neredeyse bir milyon dolar kazanyorlar. Jack Dempsey'in yllk gelirinin yarm milyon dolara yakn olduu biliniyor. Hi eitim grmemi olan zenci dv Jue Lovis daha yirmili yalardayken yarm milyon dolar kazand. Irvin Berling'in yapt mziin ona yarm milyon dolar kazandrd syleniyor. Sidney Kingsley oyunlarndan haftada on bin dolar kazanyordu." Somut ve kesin rnekler verin. Bu yalnzca ak deil, ayn zamanda etkili ve ikna edici olmanz salayacaktr. Da Keisini Taklit Etmeyin Profesr William James retmenlere yapt konumalardan birinde, anlatlan bir konunun ya da bir dersin bir saat srmesi gerektiini belirtmiti. Ben de bir sre nce konumas dakika ile snrl bir konumacnn on bir noktaya deinmek istediini sylediini duymutum. Yani her konuya on alt saniye ayryordu! Akl banda bir insann byle anlamsz bir ey yapmas inanlmaz geliyor, deil mi? Bu ok u bir rnek ama bu tr yanllar acemi konumaclar iin hep engel oluturuyor. Bu rnekteki konumac, turistlere Paris'i bir gnde gezdirmeye alan bir rehbere benziyor. Amerika Ulusal Tarih Mzesi'ni yarm saatte gezebilir-seniz, bunu da yapabilirsiniz. Ama ne ak ne de ilgi ekici olabilirsiniz. Konumalarn baarsz olmasnn en genel nedeni, konumacnn en fazla konuyu ele alma konusunda dnya rekoru krmaya almasdr. Konumac bir da keisi gibi bir konudan dierine atlar. Pek ok konuma ksa olmak zorundadr, bu nedenle yerinde kesmeyi bilmek gerekir. rnein ii sendikalar hakknda konuacaksanz -be dakika iinde sendikalarn neden kurulduunu, hangi yntemleri kullandklarm, neler ba199 sardklarn, nasl yanllar yaptklarn ve anlamazlklar nasl zdklerini anlatmaya almayn. Bunu yapmaya kalkrsanz kimse sylediklerinizi ak seik anlayamaz. Konumanz da karmak, amacna ulamayan bir konuma olarak kalr. Sendikalarn yalnzca bir ynn ele alp bunu irdelemek ve rneklemek sizce de ok daha akllca deil midir? Bu konuma tek bir izlenim brakr. Son derece aktr, kolay dinlenir ve hep bellekte kalr. Ancak mutlaka konuyu birka yn ile ele almak zoryn-daysanz, konumann sonunda bir zetlemeye gitmeniz iyi olur. Gelin bunun nasl ie yaradn grelim. te size bu blmn zeti. Bunlar okumak, anlatlanlar hatrlamanz ve daha iyi anlamanz salamyor mu? ZET 1. Ak olmak son derece nemli, bir o kadar da zordur. sa, retmek istediklerini mesellerle retmek zorunda olduunu sylemi ve yle demiti: "nk, onlar grmedikleri ve duymadklar eyleri anlamazlar." 2. sa bilinmeyenleri, bilinenlerden sz ederek aklyordu. Tanr'nn kralln hamura, denize atlan alara, inci alan tccarlara benzetiyordu. Siz

de byle yapn. Alaska'nn byklnden sz etmek istiyorsanz, bunu mil karelerle ifade etmek yerine, bu alana sabilecek eyaletleri sayn. Nfsun, bulunduunuz kasabann nfusuyla karlatrn. 3. Sradan bir dinleyici topluluuna seslenirken teknik terimler kullanmayn. Siz de Lincoln gibi, bir ocuun bile anlayabilecei ekilde, sade ve ak konumaya aln. 4. Anlatmak zere olduunuz eylerin ncelikle kendi zihninizde sular kadar berrak olmasna dikkat edin. 5. Grsellie nem verin. Resimlerden, rneklerden yararlann. Ak olun. "Sa gznn zerinde siyah bir benek olan bir Terrier"den sz etmek istiyorsanz, sadece "kpek" deyip gemeyin. 6. Dncelerinizi tekrar ifade edin, ama ayn ifadeleri 200 201 iki kez kullanmayn. Cmlelerinizi deitirin ve dncelerinizi dinleyicilerinize fark ettirmeden yineleyin. 7. Soyut durumlar; genel rnekler, hatta mmknse belirli rnekler ve somut olaylarla netletirin. 8. Pek ok konuya deinmeye almayn. Geni bir konunun bir ya da ikiden fazla blmn ele alabileceinizi dnmeyin. 9. Konumanz, sylediiniz eyleri zetleyerek tamamlayn. 'V -"US ,jh*> 202 ON BRNC BOLUM DNLEYCLERN LGSN EKMENN YOLLARI u anda okuduunuz sayfa, baktnz kt ne kadar sradan deil mi? Daha nce byle binlerce sayfa grdnz. Bu artk size skc ve yavan gelir. Ama size yle bir gerekten sz ederim ki ilginiz tekrar ayn sayfa zerinde younlaabilir. Gelin grelim. u anda baktnz sayfay kat bir madde olarak gryorsunuz. Oysa gerekte kat bir maddeden ok bir rmcek ana benziyor. Fiziki bunun atomlardan olutuunu biliyor. Peki bir atom ne kadar kk biliyor musunuz? Onuncu Blm'de de grdnz gibi bir bardak sudaki atom says Akdeniz'deki damla saysna ve dnyadaki imen saysna eit. Peki bu sayfay oluturan atomlar neden oluuyor? Elektronlar ve protonlar denen daha kk eylerden. Bu elektronlar merkez protonun etrafnda dnp duruyorlar. Aradaki madde dnyayla ay arasndaki mesafeye eit. Elektronlar yrngelerinde saniyede yaklak on bin millik hzla dnyorlar. Yani u anda elinizde tuttuunuz kd oluturan atomlar sessiz bu cmleyi okumaya baladnzdan beri New York ile Tokyo arasndaki mesafe kadar yol katettiler. Belki de iki dakika nce bu sayfann son derece sradan, skc ve hareketsiz olduunu dnyordunuz. Oysa burada Tanr'nn srlarndan biri gizli. Bu bir enerji hortumu adeta. imdi bununla ilgileniyorsunuz, nk bu sayfayla ilgili yeni ve ilgin bir ey rendiniz. nsanlarn ilgisini ekmenin srlarndan biri de bu ite. Gnlk ilikilerimizde bundan mutlaka yararlanmalyz. Tamamen yeni olan bir ey il203 gin deildir. Tamamen eski olann da bizim iin ekicilii kalmamtr. Eski eyler hakknda yeni eyler duymak isteriz. rnein Burges'teki Katedral'den ya da Mona Lisa'dan sz ederek Bonisli bir iftinin ilgisini ekemezsiniz. Bunlar onun iin ok yeni eylerdir. Eskiden ilgilendii eylerle arasnda hibir balant yoktur. Ama onlara Hollandal iftilerin topra deniz seviyesinin altnda ilediklerini, it yerine hendekler kazdklarn anlatrsanz ilgilerini ekmeniz mmkn olabilir. Hollandal iftilerin inekleri kn evlerinde beslediklerini, ineklerin dantel perdelerin arkasndan lapa lapa yaan kar izlediklerini de anlatabilirsiniz. Bunlar aknlkla dinleyeceklerdir. nekleri ve itleri ok iyi bilirler, ama onlar hakknda rendikleri bu yepyeni eyler onlara ilgi ekici gelecektir. Bunlar byk bir cokuyla arkadalarna da anlatacaklarna emin olabilirsiniz. te size bir konuma daha. Bunu okuduktan sonra ilginizi ekip ekmediini dnn. ekiyorsa nedenini bulmaya aln. Slfrik Asit nsan Nasl Etkiler ;

Svlarn birou litreyle, kuartla, galonla, fyla ya da varille llr. Kuartlarca arap, galonlarca stten sz ederiz. Yeni bir petrol kuyusu bulunduunda ne kadar petrol ktn varillerle ifade ederiz. Btn bunlarn dnda, ok byk miktarlarda retildii ve tketildii iin tonla llen bir sv vardr. Bu, slfrik asittir. Yaammzda slfrik asit. pek ok ekilde karmza kar. Petrol ve benzinin artlmasnda kullanlan slfrik asit olmasayd arabalar almazd. Yine slfrik asit olmasayd, 204 ofisinizi, yemek masanz, yatak odanz aydnlatan ampuller de yanmazd. Banyonuzda kullandnz musluun yapmnda slfrik asit kullanlmtr. Kvetin cilalanmasmda da slfrik asit kullanlr. Sabunuzu bile kimyasal maddelerle reaksiyona giren slfrik asit ile yaplmtr. Havlunuz da slfrik asiti yakndan tanmaktadr. Sa franzdaki kllar, taranz da slfrik asitten nasibini almtr. Giysinizin dmelerini yapan dmeci mutlaka slfrik asite ihtiya duymutur. Ayakkablarnzn yapmnda kullanlan slfrik asiti siz de bu ayakkablar cilalarken kullanrsnz. Kahvaltda kullandnz fincan ve tabak renkliyse, slfrik asit kullanlmadan yaplm olmalar olanakszdr. Gm kapl atal, bak ve kaklar da slfrik asit banyosundan gemilerdir. Ekmein hammaddesi olan buday fosfat gbresi ile yetitirilir. Bu gbrenin imalatnda da slfrik asit yer alr. Ksacas, slfrik asit gn boyu karnza kar. Ondan bir trl kurtulamazsnz. Sava da bar da onsuz olmaz. Bu kadar nemli bir madde olan slfrik asitin insanlar tarafndan tannmamas olanaksz grlmektedir. Ancak durum byledir. Dnyann En lgin eyi Sizce dnyann en ilgin eyi nedir? Cinsellik, mal mlk ve din. Birincisiyle bir hayat yaratlabilir. kincisi bu hayatn devam etmesini salar. ncs ise baka bir dnyada da hayatmz devam ettireceimizi dnmemizi salamaktadr. ,.._.;. ,* 205 Ancak kendi cinselliimizle, kendi malmz ve mlkmzle ve kendi dinimizle ilgileniriz. Btn ilgilerimizi egolarmz belirler. rnein "Peru'da Vasiyetler Nasl Yazlr" konulu bir konuma hi ilgimizi ekmez; ancak "Vasiyetimizi Nasl Yazmalyz" konulu bir konumay seve seve dinleyebiliriz. Eer zel bir merakmz yoksa Hindu Dini ile ilgilenmeyiz. Ancak baka bir dnyada sonsuz bir mutlulua kavuacamza inanmamz salayan bir dine yakn ilgi gsteririz. Lord Northcilffe'e insanlarn neyle ilgilendiini sormulard. Lord Northcliffe cevab tek kelime olmutu: "Kendileriyle!" ngiltere'nin en zengin gazete sahibi olan Northcilif-fe'in bir bildii vard mutlaka. Nasl bir insan olduunuzu bilmek ister misiniz? te imdi ok ilgin bir konudan sz ediyoruz. Sizden konuuyoruz. Size bir ayna tutuyoruz ve kendinizi olduunuz gibi grmenizi salayacak bir yol neriyoruz. Dalgnlklarnz izleyin. Peki dalgnlk nedir? Bu sorunun yantm The Mind in the Ma-king (Faaliyet Halindeki Zihin) adl yaptnda Profesr James Harvey Robinson veriyor. Hepimiz uyank olduumnuz her saat dndmz dnrz. Uyurken de uyankken dndmzden daha mantksz bir biimde dndmz biliriz. Araya bir ey girmedii srece, dalgnlk ad verilen durumun iindeyiz-dir. Bu kendiliinden meydana gelen ve sevilen bir dnme biimidir. Dncelerimizi istedikleri yne gitmeleri ko-nuunda serbest brakrz. Bu yolu umutlarmz, korkularmz, doal isteklerimiz, tatmin ya da hayal krkl, sevdiimiz ya da sevmediimiz eyler, aklarmz, nefretlerimiz ve krgnlklarmz tarafndan belirlenir. Bizim iin bizden daha ilgin hibir ey yoktur. Btn abamza karn kontrol altna alamadmz ve ynetemediimiz dncelerimiz egolarmzn etrafnda dner dururlar. Kendimizde ve bakalarnda bu eilimi grmek bizi artr. Bunu

kibarca grmezden geliriz. Ancak zerinde biraz dnsek bu gerein ne kadar belirgin olduunu grrz. Dalgnlklar, kiiliimizin temelini olutururlar. Bu, gizli kalm ve unutulmu deneyimlerimizin deitirdii doamzn yansmasdr. Bu dalgnlk btn dncelerimizi etkiler. "Unutmayn, insanlar ev ilerinden ve i sorunlarndan arta kalan zamanlarnnz byk blmn kendilerini dnerek, verek ve hakl karmaya alarak geirirler. Onlar, talya'nn Amerika Birleik Devletleri'ne olan borcunu edemesi deil, alarnn iten neden ayrld ilgilendirir. Kullansz bir tra ba, Gney Afrika'daki bir devrimden daha nemlidir onlar iin. Asya'daki bir depremde yarm milyon insann lmesi, ektikleri di ars kadar rahatsz edici dedir. Tarihte yer alm en byk on kiiyi tartmak yerinde kendileri hakknda gzel eyler konumay tercih ederler. * yi Bir Konumac Olmann Yollan Birok insan, sadece kendisini ilgilendiren konulardan sz ettii iin kt konumac olmaktadr. Bu konular dierleri iin ok skc olabilir. O halde bunun tam tersini yapn. Karnzdaki kiinin kendi ilgi alanlarndan, ilerinden, elde ettii baarlardan, ya da bu kii bir anneyse ocuklarndan sz etmesini salayn. Onu merakla ve hevesle dinleyin. Sonuta konumay siz yapm olmazsnz belki, ama iyi bir konumac olduunuz kabul edilir. Philadelphia'dan Bay Harold Dwight topluluk nnde 206 207 konuma kurslarndan birinin son dersinden sonra verilen yemekte son derece baarl bir konuma yapmt. Masada oturan herkesi birer birer ele alm, bu kiilerin balangta nasl konutuklarn, nasl bir ilerleme kaydettiklerini, yapt konumalar ve tartt konular anlatmt. Hatta bazlarn taklit bile etmiti. Herkes ok glm ve bundan zevk almt. Byle bir eyi yapan Bay Dwight'n baarsz olmak gibi bir olasl yoktu. Bu her ynyle ideal bir konumayd. Hibir konu insanlar kendileri kadar ilgilendirmezdi. Bay Dwight da insan doasn yakndan tanyordu. ki Milyon Okuyucu Kazanan Bir Fikir Birka yl nce American Magazine artc bir gelime gsterdi. Derginin satlarnda meydana gelen art, basn dnyasnda aknlk yaratt. Bunun srr neydi peki? Yant Sr John M. Siddall'n fikirlerinde gizliydi. Kendisiyle tantmda, Siddall derginin lgin nsanlar Blm'nn sorum-lusuydu. Ben de onun iin birka makale yazmtm. Bir gn bana unlar syledi: "nsanlar ok bencil. Yalnzca kendileriyle ilgileniyorlar. Nasl terfi edebileceklerini, nasl daha fazla para kazanacaklarn, salklarn nasl koruyacaklarn bilmek istiyorlar. Bu derginin editr ben olsaydm, onlara dilerini nasl koruyacaklarn, ne sklkta banyo yapacaklarn, yazn nasl serinleyeceklerini, nasl stat sahibi olacaklarn, alanlarna nasl davranmalar gerektiini, nasl ev sahibi olabileceklerini anlatrdm. Baka insanlarn ykleri her zaman ilgi eker. Ben de rnein ok para kazanm bir emlak alm satmcsna bunu nasl baardn anlattrr-dm." ok gemeden Siddall derginin editr oldu. O gnlerde 208 derginin satlar ok ktyd. Siddall sylediklerini birer birer yapt. Nasl bir tepkiyle karlat dersiniz? Sat rakamlar iki yz bin, yz bin derken yarm milyona ulat. Halk aradn bulmutu. Bir sre sonra satlar bir milyonu buldu. Ardndan da iki milyon oldu. Artmaya da devam etti. Dergi giderek bymt, nk Siddall insanlarn bencil beklentilerine sesleniyordu. Her Zaman lgi Uyandrabilecek Konuma Malzemeleri nsanlara nesnelerden ya da dncelerden sz ederseniz ok byk bir olaslkla canlarn skarsanz. Ama onlara insanlardan sz ederseniz, ilgilerini ekmemeniz olanakszdr. rnein yarn pek ok yerde yaplacak pek ok konumann arlkl konusu ne olacak? nsanlar! O yle yapt. Bu byle byle dedi. Onu unu yaparken yakaladm. Duydun mu, keyi dnm. Amerika'da ve Kanada'da rencilere ynelik pek ok konuma yaptm ve deneyimlerim sonucunda onlarn ilgilerini canl tutmanun en iyi yolunun insanlar hakknda bir eyler anlatmak olduunu grdm. Farkl bir ey yapp

genel ve soyut eylerden sz ettiinizde Johnny oturduu yerde skntyla kprdayp duruyor, Tommy yzn komik ekillere sokuyor, Billy de oraya buraya bir eyler atp duruyordu. Bir kez Paris'te Amerikal bir grup iadamndan "Nasl Baarl Olunur" konulu birer konuma yapmalarn istedim. Vaaz verir gibi konutular, birtakm deerleri vdler ve dinleyicileri sktlar. (Ksa bir sre nce, Amerikal nl iadamlarndan birinin radyoda yapt konumasnda ayn hataya dtn duymutum.) Dersi kesip yle dedim: "Bize konferans vermenizi istemiyoruz. Hibirimiz bundan zevk 209 almayz. Bizi elendirmediiniz srece anlattnz hibir ey ilgimizi ekmez. nsann ilgisini en ok ey vg dolu dedikodulardr. Bize tannz iki kiinin yksn anlatn. Birinin baarl, dierinin baarsz olmasnn nedenlerini anlatn. Bunu byk bir zevkle dinleriz. stelik hi unutmayz ve bundan yararlanrz da. Bu sizin iin de ok daha kolay olacaktr." Kursta kendisi bir trl konunun zerinde youn-laamayan, dinleyicinin ilgisini de ekemeyen biri vard. Benim insanlarla ilgili ykler anlatma fikrimi ok sevdi ve iki arkadann yksn anlatt. Bu iki arkadandan birinin akl fikri parayd. ki ayr maazadan iki gmlek alyor, hangisinin daha kolay ykandn, daha ok dayandm ve verilen paraya dediini gsteren izelgeler hazrlyordu. Mhendislik blmnden mezun oldu. Kendisini ylesine stn gryordu ki sradan bir ite almak, en alttan balamak istememiti. Gmleklerinin izelgelerini hazrlamaya devam ederek karsna olaanst bir i frsatnn kmasn beklemiti.. Ama byle bir frsat hi kmamt. Adam hayatndan hi memnun olmamt. Hl da dk bir mevkide alyordu. Konumac, bu adamn yksn bir baka arkadanm-kiyle karlatrd. Bu arkada insanlarla rahat iletiim kurabiliyordu. Herkes onu ok seviyordu. Byk iler yapmak istiyordu ama nce teknik ressam olarak ie balamt. Buffa-lo'daki Pan-Amerikan sergisi iin planlar izmiti. Mhendislik bilgisine ihtiya duyulduunu bildii iin Buffalo'ya tanmt. Bir sre sonra da cana yakn kiilii sayesinde olduka saygn bir insanla tanmt. kisi ortak olmular, birlikte almaya balamlard. Sonunda bu kii Western Uni-on'un sermaye ortaklarndan biri olmutu. Konumacnn syledikleri ana hatlaryla byleydi. Konu210 an kiinin ho konumas konumay akc klmt. Bu adam aslnda dakikalk bir konumada bile syleyecek bir ey bulamazd. Bu kez yarm saat konutuunu grnce hayrete dt. Dinleyiciler de zamann nasl getiini anlamamlard. Bu onun ilk byk zaferiydi. nsanlarn bandan geenlerin anlatld konumalar ilgi ekici olur. Konumac birka temel noktaya deinmeli, sonra da somut rnekler vermelidir. Bylece ilgiyi her zaman canl tutabilecei ok aktr. Konumalarnzda mcadelelerden, zaferlerden sz edebilirsiniz. Zaferlerle mcadeleler her zaman ilgimizi eker. Dnya a ktr, diye bir deyi vardr. Bu aslnda doru deil. Dnyann k olduu er bu n verdii mcadeledir. Filmleri dnn. Sonunda btn engeller ortadan kalktnda baroldeki erkek kadna sarldnda izleyiciler kalkmaya hazrlanrlar. Dergilerdeki ykler de bu prensibi esas alrlar. Okuyucunun baroldeki kadn ya da erkei sevdirirler. Sonra bu kadnn ya da erkein bir ey iddetle istemesini salayp buna ulamak iin nasl mcadele ettiini gsterirler. Somut rnekler Verin Topluluk nnde konuma kurslarndan birinde biri felsefe doktoru, dieri genliini donanmada geirmi kaba saba bir adam olan iki rencim vard. Doktor niversitede retim grevlisiydi, dier adam ise bir seyyar satcyd. Seyyar satcnn konumalar doktorunkilerden fazla ilgi ekiyordu. Doktor ok gzel, mantkl ve ak konuuyordu. Ama bu konumalarda eksik olan bir ey vard: Somutluk. Satcnn konumalarndaki belirlilik ve somutluk bu konumalar elenceleri klyordu. 211

Bu rnei vermemin nedeni retim grevlilerinin ya da seyyar satclarn belirli zellikleri olduunu gstermek deil, eitimi ne olursa olsun konuma yapma alkanl olan kiinin nasl ilgi ektiini ortaya koymaktr. Gelin birka rnek verelim. Martin Luther "inat ve haylaz" olduunu sylemek mi daha ilgin ve etkili, yoksa retmenlerinin onu gnde on be kez dvdn m? "nat ve haylaz" szleri pek ilgi ekmiyor. Oysa dvme saysn belirtmek ok daha etkili oluyor. Eskiden biyografiler bir sr genel zellikten sz ederek yazlrd. Aristo buna "zayf zihinlerin sna" diyordu. Artk kendini anlatan somut gereklere yer veriliyor. Eski yntemle yazlan bir biyografide John Doe'nun "yoksul ama drst bir aileden geldii" sylenirdi. Yeni yntemle yazlanda ise John'un babasnn ayakkab alamayacak kadar yoksul olduu, bu yzden John'un yen ayaklarna uval sard, yine de onca yoksullua karn ste hi su kartrmad sylenir. Bu John'un babasnn yoksul ama drst olduunu gsteren ok daha ilgi ekici bir yntem deil midir? Ayn yntem gnmz konumaclarnn da iine yara-caktr. Resim izen Szckler lgi ekme konusunda srekli gz ard edilen, pek ok kiinin varlndan bile habersiz olduu bir teknik vardr. Szcklerle resim izme tekniidir bu. Gzlerinizin nnde imgeler yaratan bir konumac cannz hi skmaz. Srada, renksiz sembollere bavuran bir konumac ise dinleyicilerini uyutur. _,.,WA,,- ^.u, .,.,_, ,.,.,., 212 Resimler. Resimler. Resimler. Soluduunuz hava gibi bedavadrlar. Bunlar konumalarnz arama serpitirmeniz bu konumalar ok daha elenceli klacaktr. Herbert Spencer slup Felsefesi adl makalesinde parlak resimler artran ifadelerin stnlnden sz etmiti. Spencer yle demiti: "Genellerle deil zellerle dnn. 'Bir toplumun alkanlklar, gelenekleri ve elence biimleri ne kadar kaba ve barbar olursa cezalar o kadar ar olur,' gibi bir cmle kurmak yerine 'nsanlar savalardan, boa grelerinden, gladyatr dvlerinden ne kadar zevk alyorsa sulular asarak, yakarak ve ikence yaparak cezalandrmaktan o kadar zevk alrlar,' demeyi tercih edin. ncil ve Shakespeare de resim izen ifadelere bolca yer vermitir. rnein sradan bir yazar kusursuz bir eyi daha da gzelletirmeye almann son derece gereksiz olduunu sylerken Shakespeare u benzetmeleri yapmaktadr: "Altn yaldzlamak, zamba boyamak, menekeye parfm skmak." Lincoln de srekli grsel ifadelere bavururdu. Brokratik ilerden can skldnda renkli deyimler kullanarak ikyetini dile getiriyordu. rnein, "Birini at satn almaya gnderdiimde bana atn kuyruunda ka kl olduunu sylemesini istemiyorum. Bana zelliklerini saysn yeter," diyordu. Ztlklarn lgi ekme Gc 1. Aada Birinci Charles'm Mauclay tarafndan nasl knandma dikkat edin. Mauclay yalnzca resimlerden deil, dengeli cmlelere de bavuruyor. Her zaman insanm ilgisini eken ztlklar bu paragrafn da temelini oluturuyor. "Onu ta giyme treninde verdii sz tutmamakla sulu213 yoruz; ama bize onun evlilik yeminini tuttuu syleniyor. Onu halkn acmasz piskoposlarn eziyetine mahkm brakmakla suluyoruz. O kendini kk olunu dizine oturtup ptn syleyerek savunuyor. Biz onu zgrlk maddelerini ihlal ettii iin suluyoruz. O sabahlar altda kalkp dua ettiini sylyor. Onun bu kadar popler olmasn gzel giysileri, gzel yz ve sakalnn yan sra bu dncelere borlu olduunu dnyoruz." lgi Bulacdr imdiye kadar dinleyicilerin ilgisini eken eylerden sz ettik. Ancak bu nerileri uygulayarak konuan biri de skc olabilir. nsanlarn ilgisini ekmek duygularla ve ruhla ilgili bir eydir. Kesin kurallar yoktur. Unutmayn, ilgi bulacdr. Eer siz bu ilgiye yakalandy-sanz, dinleyicilerin de yakalanaca kesindir. Bir sre nce Baltimore'da bir toplantda bir bey ayaa kalkt ve Chesape-ake Krfezi'nde ayn yntemlerle kaya bal avlanmaya devam edilirse balk neslinin tkeneceini syledi. Bu bir ka yl iinde

olacakt. Konumac bu konu hakknda ok ey biliyordu ve ok itendi. O bunlar syleyene kadar krfezde kaya bal yaadn bile bilmiyordum. Sanrm dinleyicilerin ou da yle. Ama konumacnn ilgisi bize bulamt. Hep birlikte kaya balklarn koruma konusunda bir dileke yazp ilgili yerlere verme karar aldk. talya'da Amerika Bykelisi olan nl yazar Richard Washburn Child'a bu kadar ilgi grmesini neye borlu olduunu sormutum. "Hayat bana heyecan veriyor. Yerimde duramyorum. Bunu insanlarla paylamak istiyorum," diye karlk vermiti. Byle bir konumacnm etkisi altna girmemek olanaksz deil mi? Londra'da dinlediim bir konumadan sonra, yanmda oturan ngiliz romanc E. F. Benson bana konumann son blmnden ilk blme oranla daha fazla zevk aldn syledi. Nedeni sorduumda u yant aldm: "nk konumac da son blmden daha fazla zevk alr gibiydi. Konumacnn ilgisine ve cokusuna ok gvenirim." Konumacnn ilgisi gerekten ok nemlidir. Bunu hi unutmayn. 214 215 ON KNC BOLUM DKSYONUNUZU NASIL GELTREBLRSNZ i'iiliii i". 1 l'h ZET 1. Sradan eylerle ilgili sra d olgularla ilgileniriz. 2. En ok ilgilendiimiz ey kendimiziz. 3. Bakalarnn kendi ilgi alanlar hakknda konumalarn salayan ve onlar dinleyen kii ok az konusa bile iyi bir konumac olarak kabul edilir. 4. Baka insanlar hakknda anlatlanlar, vg dolu dedikodular her zaman ilgi eker. Konumac anlatklarn bu tr yklerle rneklemelidir. 5. Konumanzn somut ve ak olmasna dikkat edin. Martin Lutherin "haylaz ve kontrol edilemez bir ocuk" olduunu sylemekle yetinmeyin. Onun gnde on be kez dvldn de ekleyerek iddianz glendirin. 6. Konumanzda szcklerle resimler izin. 7. Dengeli cmleler ve ztlklardan yararlann. 8. lgi bulacdr. Konumacdan dinleyicilere geer. Ancak nerileri mekanik ekilde uygulayarak ilgi ekici olama-' yacanz unutmayn. Bir gn isiz ve parasz bir ngiliz Phildelphia sokaklarnda dolayordu. nl iadam Paul Gibbons'n brosuna gidip kendisiyle grmek istedi. Bay Gibbons, giysileri eski psk olmu, grnyle hi de iyi bir etki uyandrmayan bu adamla grmeyi biraz da meraktan kabul etti. Onunla ksa bir sre grmeyi planlamt, ama konuma saatler srd. En sonunda Bay Gibbons Dillon Read and Com-pany'nin Phildelphia mdr Roland Taylor'a telefon etti. Bay Taylor da le yemeinde grt bu gence i verdi. Bu kadar kt grnml bir adam byle bir eyi nasl baarmt peki? Bu sorunun yek bir yant var: O, konutuu dile hkimdi. Bir i iin Oxford'dan gelmi, ama ileri ters gidince be parasz ve yapayalnz kalmt. Oxford mezunuydu. yle gzel konuuyor, dili yle iyi kullanyordu ki insanlar onun grnm nemsememeye balyordu. Bu belki de ender grlebilecek bir durum. Ancak konumamza gre yarglandmz da bir gerek. Szckler bizim inceliiimizi da vuran, eitim ve kltrmz gsteren, dier insanlarla ilikimizi ekillendiren nemli aralardr. Dnyayla drt ekilde iliki kurarz: Ne yaptmz, nasl grndmz, ne sylediimiz ve nasl sylediimizle. Ancak rencilik hayatmz sona erdikten sonra konumamz gelitirmek, kelime daarcmz artrmak iin hemen hi aba sarf etmeyiz. Sadece evremizde duyduumuz, sk kullanlan ve hibir gc kalmayan kelimeleri kullanmaya bala216 217 rz. Konumamzn hibir ayrt edici zellii kalmaz. Kelimeleri yanl telaffuz eder, dilbilgisi kurallarn ineriz. En iyi eitimi alan, adnn yannda

unvanlar bulunan insanlar bunu yaparlarsa, olanakszlklar nedeniyle eitimini tamamlayamam insanlardan ne bekleyebilirsiniz ki? Yllar nce bir gn, Roma'da hayal kuruyordum. Yanma ngiliz kolonisinden bir yabanc geldi. Kendini tanttktan sonra Roma'da yaadklarndan sz etmeye balad. ok gemeden pek ok dilbilgisi hatas yapt. O sabah kalkm, ayakkablarn parlatm, tertemiz giysilerini giymiti. nk hem kendisinin hem de bakalarnn ona sayg duymasn istiyordu. Ama hatasz konumak iin ayn abay sarf etmemiti. Bir hanmefendiye kar kaba bir davranta bulunmaktan utanrd, ama dilbilgisi kurallarn inemekten, dinleyicilerin kulaklarn trmalamaktan utanmyordu. Bunun farknda deildi. Yanl konuarak eitimli ve kltrl biri olmadn ortaya koyuyordu. Otuz yl nce Harvard'n rektrln yapan Charles W. Elliot, "Anadili doru kullanmak eitimin vazgeilmez bir parasdr ve zihinsel bir kazanm dr," demiti. Bu anlaml sz zerinde dnn ltfen. Peki bunu nasl baaracaksnz? Bunun pek ok yolu var neyse ki. Lincoln de bu yntemleri byk bir baaryla uyguluyordu. Szckleri bu kadar iyi kullanan ve dzyazyla mkemmel bir melodi yaratabilen pek az insan vardr. Babas bir marangoz, annesi de sradan bir kadn olan bu zellik Lincoln'e Tanr vergisi miydi? Byle bir varsaym kantlaya-mayz. Lincoln Meclis'e girdiinde ald eitimi tek bir szckle tanmlamt: "Yetersiz!" Tm hayat boyunca yalnzca on iki aylk bir eitim almt. retmenleri kimlerdi? Srekli yer deitiren ve domuz eti, msr ve buday karln-. 218 da bir eyler retmeye raz olan birka gezgin pedagog. Lincoln onlardan ve evresindeki birka kiiden yardm almt. Lincoln srekli okuyordu. Geceleri yatandan kalkp kitabn sevdii blmlerini tekrar okuyordu. Kendini iire adamt. Kendi kendine ve halkn nnde iirler okuyor, bu arada iir yazmaya da alyordu. Bir defter dolusu iiri vard, ama bunlar baka insanlara okumaya utanyordu. Robinson, Bir Edebiyat Olarak Lincoln adl eserinde yle diyor: "Kendi kendini eiten bu adam zihnini kltr malzemeleriyle doldurmutu. Artk okulda deildi, ama kendini bitmek bilmeyen enerjisini de kullanarak eitiyordu." Indiana'daki iftliklerde msr soyup domuz kesen bu adam Gettysburg'da insanlk tarihinin en gzel konumasn yapt. Savata yz yetmi bin kii savam, yedi bin kii lmt. Lincoln sava anlar kllense de konumasnn hatrlanacan iddia etmit. Bunun doruluumdan phe edebilir miyiz? Edward Everett Gettysburg'da iki saat boyunca konumutu, ama konumas unutuldu. Lincoln'n konumas ise iki dakikayd. Bir fotoraf fotorafm ekmek istemiti, ama o ilkel makinesini ayarlayana dek Lincoln konumasn bitirmiti bile. Lincoln'n bu konumas bronz bir levhaya yazlarak Ox-ford'da bir ktphaneye konmutur. Topluluk nnde konuma kursuna katlan her renci bunu bilmelidir: "Seksen yedi yl nce , babalarmz bu ktaya zgrle k, tm insanlarn eit olduuna inanan bir ulus getirdiler. imdi bu ulus, kararln ve sadakatini, uzun sre dayanp dayanamayacan len bir i savan iinde. Biz cephenin byk bir blmnde karlatk. Bu cephenin bir blmn ulusu ya219 satmak iin cann verenlere istirahat yeri olarak ayrdk. Doru yaptmz biliyoruz. Ama bu topra daha fazla par-alayamayz. Burada savaan tm cesur insanlar bunu yapmamza izin vermeyecek ekilde kutsadlar bu topra. Dnya bizim sylediklerimizi fazla nemsemeyecek ve ok gemeden unutacak belki, ama o insanlarn burada yaptklar unutulmayacak. Bu ii tamamlamak bizim grevimiz. Bize den ey kendimizi bu yce greve adamak. Bu topraklarn altnda yatanlarn, buna hayatlarn adayanlarn verdii gle kendimizi daha ok adamak. Onlarn bo yere lmediini gstermeye almak. Tanr'nn izniyle ulusu yeniden zgrlne kavuturmak. Halk halkn ynetmesi ilkesini sonsuza dek korumak ve dnya zerinde yaymaya almak bizim grevimiz." Lincoln'n bu son cmleyi kendisinin yarattna inanlr. Peki yle mi gerekten? Lincoln'n hukuk brosunun orta Theodore Parker'n hitaplarnn bir kopyasn ona vermiti. Lincoln de bunlar okumu ve baz szcklerin altn izmiti: "Demokrasi, insanlarn kendi kendilerini ynetmeleridir." Theodore

Parker da bu sz Webster'dan alm olabilir. Webster "Halkn ynetimi halk iin halk tarafndan yaplr," demitir. Yeni eyler ne kadar az. En nl konumaclar bile kitaplara ne ok ey borlular! Kitaplar! te sr burada gizli. Szck daarcn geniletmeyi amalayan insanlar balarn kitaplara gmmek zorundalar. John Bright, "Ktphaneye gittiimde iki eye zlyorum. Hayatm ok ksa olmasna ve etrafmdaki ziyafetin tadn tam olarak karamamama," diyordu. Bright on be yanda okulu brakm ve pamuk tarlalarnda almaya balamt. Ama kuann dile en hkim, en nl konumacs oldu. Siz de diksiyonunuzu gelitirmek iin bol bol kitap okumanz gerektiini unutmayn. Mark TVain'in Szckleri Kullanmasnn Srr Mark Twain szckleri kullanma becerisini nasl gelitirmiti? Twain gen bir adamken Missouri'den Nevada'ya kadar zorlu bir yolculuk yapmt. Yolcular ve atlar iin yiyecek ve su tamas gerekmiti. Fazla arlk tehlikeliydi. Btn bu yolculuk srasnda llerden, Kzlderili blgelerinden geerken yannda bir Webster szlk tamt. Dile hkim olmak istiyordu. Bunun gerekliliklerini yerine getirmeye girimiti. Pitt ve Lord Chatham da szl batan baa okurlard. Lincoln'n biyografisini yazan Nicolay ve Hay'in sylediine gre, Lincoln her akam oturuyor ve grebildii kadaryla szl okuyordu. Bunu yaparken hem reniyor hem de eleniyordu. Farkl olmak isteyen her yazar ve konumac da ayn eyi yapar. Woodrow Wilson da ngilizce'yi kullanma konusunda son derece yetenekliydi. Bu yeteneini nasl gelitirdiini yle anlatyor: "Babam yanl konumamza tahamml edemezdi. Hemen hatamz dzeltir, bilmediimiz szc aklard. Sonra da bizden bunu belleimize yerletirmemizi ve kullanmay alkanlk haline getirmemizi isterdi." Cmlelerinim gzellii ve dilinin sadeliiyle nl bir konumac son yaptmz gremede bana bunun srrn aklad. Konuurken ya da okurken bilmedii bir szckle karlatnda bunu hemen not ediyordu. Sonra hemen o gece szle bakp bunun anlamn reniyordu. Eer o gn not ettii szck yoksa, bu kez Eanlamllar, Zt Anlamllar ve 220 221 Edatlar szlnden birka sayfa okuyordu. Bylece her gn yeni bir szck reniyordu. Bu ylda 365 yeni ifade arac anlamna geliyordu. Bunlar sk sk tekrar ediyordu. Bir szc kez kullandktan sonra iyice rendiini fark etmiti. Kullandnz Szcklerin Romantik ykleri Szle sadece anlam renmek iin bakmayn, szcklerin kkenini de bulmaya aln. Bu szcklerin cansz, skc eyler olduunu dnmeyin. Aslnda szckler ok renklidirler. rnein "eker iin bakkala telefon et," gibi sradan bir cmlede bile farkl dil ve uygarlklardan gelen szckler vardr. Telefon Yunanca'dan gelmi ve "tele" ve "fon" szcklerinden olumutur. Tele uzak, fon ise ses demektir. n-. gilizce'ye Arapa'dan gelen "eker" szcn ise Araplar ran'dan, onlar da Sanskrite'den almlardr. Szle bakarak szcklerin kkenlerini renin. Bu szckleri daha renkli ve ilgi ekici grmenizi salayacaktr. Cmleyi Yz Drt Kere Yeniden Yazmak Ne kastettiinizi tam olarak syleyebilmek, en ince dncenizi bile ifade edebilmek iin aba harcayn. Fanny Hurst zaman zaman cmlelerini elli ya da yz kez yeniden yazdn sylemiti. Hatta bir cmleyi tam yz drt kez yeniden yazmt. Mabel Habert de gazetede yaymlanacak bir ykden birka cmle karmak iin btn bir leden sonra uramt. : Vali Morris, Richard Harding Davis'in doru szckleri bulabilmek iin nasl altn yle anlatyor: , _ ,,,,,; "Romannda kulland szckleri aklna gelen saysz ifade arasndan seiyordu ve bu onun yaamak iin verdii mcadeleyi yanstyordu. Cmleleri, paragraflar, sayfalar, hatta bazen btn bir yky yeniden yazard. karma prensibini uyguluyordu. Diyelim ki sokaktan geen bir arabay anlatmak

istiyordu. nce btn ayrntlaryla, upuzun, ssl bir tasvir yapar, sonra bu ayrntlar birer birer karrd. Her karmadan sonra kendi kendine, "Resim duruyor mu?" diye sorard. Eer bu karma resme zarar vermise ayrnty geri alr, bir bakasn karrd." Biroumuzun szckler zerinde bu kadar titizlikle duracak zamanmz ve gcmz yoktur. Bu rnekleri dilin doru kullanmna olan ilgiyi ve nl yazarlarn dzgn diksiyona ve ifadeye verdikleri nemi gstermek iin aktardk. Konumacnn konumann ortasna da "Eeee" ve "I" sesleri karmas doru deildir. Konumasnda ifade kesinlii kazanmas iin her gn altrma yapmak zorundadr. Peki bunu yaparlar m? Mton'n sekiz bin, Shakespeare'in ise on be bin szck kulland bilinmektedir. Ortalama bir szlkte elli bin ile yz bin aras bir sayda szck yer alr. Ortalama bir insan ise iki bin szck kullanabilmektedir. Kendisini idare edecek kadar fiil, bala, isim ve sfat bilir. Tembel bir zihne sahip olduu iin kendisini eitmeye bile gerek duymadan iine gmlmtr. Sonu mu? Gelin bir rnek verelim. Colorado Grand Canyon'un kenarnda unutamayacam birka gn geirmitim. Bir gn bir bayann bir in kpei, bir mzik paras, birinin huyu ve Grand Canyon iin ayn sfat kullandn fark ettim. Bu sfat "gzel"di. Oysa "gzel" szcyle eanlaml pek ok sfat bulabilirdi. 222 223 rnek: ! Gzel: Ho, tatl, enfes, nefis, zarif, ekici vb. Mkemmel: Hatasz, kusursuz, eksiksiz vb. Eski fadelerden Kann i 'd Akln yan sra zgn de olmaya aln. Grdnz eyleri grdnz gibi ifade edin. Daha nce yaplan benzetmeleri tekrarlamayn. Kathleen Noris'e tarzn nasl gelitirilebileceini sormutu. Aldm yant yle olmutu. "Klasik eserleri ve iirleri okuyabilirsiniz. almanzdan basmakalp ifadeleri karabilirsiniz." Bir derginin editr de yaymlanmak zere getirilen yazlarda basmakalp iki ya da ifade bulduunda bu yazy elediini, nk orijinal ifadelerin olmad bir yazda orijinal dncelerin de olamayacan sylemiti. 224 ZET 1. nsanlarla drt ekilde iliki kurarz. Ne yaptmz, nasl grndmz, ne sylediiniz ve nasl sylediimizle. nsanlar bizi dili kullanma biimimize gre yarglarlar. Har-vard'da rektrlk yapan Charles W. Eliot, "Her insan iin eitimin en gerekli blmlerinden biri dili doru biimde kullanmay renmektir," demiti. 2. Diksiyonunuz arkadalarnzdan byk lde etkilenir. O halde Lincoln' rnek aln ve byk edebiyat ustala-ryla arkadalk edin. Akamlarnz Shakespeare ile ve edebiyatn dier ustalarryla paylam. Bunu yaptnzda dilinizin ve diksiyonunuzun siz farknda olmadan gelitiini greceksiniz. 3. Kitap okumaya zaman ayrn. Gn boyu bo zamanlarnzda okuyun. Gazete okumak iin ayrdnz zamann bir ksmn kitap okumaya ayrn. 4. Okurken yannza bir szlk aln. Bilmediiniz szcklerin anlamlarn renin. Bunu kullanarak belleinize yerletirmeye aln. 5. Szcklerin kkenini aratrn. Bylece bu szcklerin cansz ve skc olmadn, ne kadar renkli olduunu greceksiniz. 225 6. Eski, sradan szckleri kullanmayn. rnein her eyi gzel diye tanmlamayn. Eanlaml szckler kullanmaya aln. 7. Basmakalp ifadeler kullanmaktan kann. zgn olmaya aln. Farkl olma cesaretini gsterin. 226 (GELM DZSNN DER KTAPLARI DNYANIN EN BYK SIRRI OG MANDNO

Dnyadaki En Byk Satc'ran yazar Og Mandino, bu kitabnda da okuyuculara onlar dnya zerinde cennete ulatracak, yarnlarn zel klacak, kendi hayatlar ve gelecekleri zerinde kontrol sahibi olmalarn salayacak t ve nerilerde bulunuyor. Bu kitab ve verdii mesaj cennetle aranzda bir merdiven olarak dndnzde gemite yaadnz baarszlk ve aksiliklerin zerine kacak, keyif, gurur ve baaryla dolu yepyeni bir yere ulaacaksnz. OG MANDNO, yalnzca sylediklerini uygulamakla kalmayan, ayn zamanda milyonlara kendi baarl ve verimli yaamn rnek almalar iin ilham veren bir yazardr. Dnyann en ok okunan kiisel geliim kitaplar yazar olan Mandino'nun aralarnda Dnyadaki En Byk Satc'nn da bulunduu on sekiz kitab yirmi dilde otuz alt milyondan fazla satt. GZL KALMI YNLERNZ ORTAYA IKARARAK HER GNNZ HEYECAN VE MUTLULUK NDE GEREBLRSNZ! ; inizi ne kadar severseniz sevin, hibir eyin yolunda gitmedii gnler mutlaka olacaktr. Dale Carnegie'mn bu kitapta yer verdii, geerlilii zaman iinde kantlanm tlerine kulak verirseniz; Dier insanlarn kendilerini nemli hissetmelerini salayabilir, stelik bunu byk bir itenlikle yapabilirsiniz. Gereksiz gerginliklerden kanp enerjinizi daha yararl iler iin harcayabilirsiniz. nsanlara hemen "Evet!" dedirtebilirsiniz. Rutin ileri motive edici frsatlar haline getirebilirsiniz. Dman kazanmann yollarm grp bunlardan kanabilirsiniz. Eletiriler karsnda glmseyebilir ve elinizden gelenin en iyisini yapmaya alabilirsiniz. ten ve Yaamdan Zevk Almann Yollan yaama ve insanlara kar yepyeni bir bak as gelitirmenizi ve daha nce varlndan bile haberdar olmadnz yeteneklerinizi kefetmenizi salayacaktr. Dale Carnegie kendinizi ve zamannz en iyi biimde deerlendirmenize yardmc olmay amalamaktadr. V v'' DOST KAZANMA VE NSANLARI ETKLEME SANATI DALE CARNEGE HAYAL ETTNZ N PENE DERSENZ BU ELDE EDEBLRSNZ. U ANK NZDE DAHA Y OLMAK STERSENZ BUNU DA BAARABLRSNZ. NDE BULUNDUUNUZ KOULLARI DETRP LEHNZE EVRMEK SZN ELNZDE! Bu kitapta yer alan, geerlilii zaman iinde kantlanm tler, elli yldr binlerce nl inam hem i hem de zel yaamlarnda baar merdiveninin zirvesine tad. Dost Kazanma ve nsanlar Etkileme Sanat; 90'l yllarn rekabeti ve karmaas iindeki okuyucularn da potansiyellerinin doruk noktasna ulamalarm salamak iin gzden geirildi ve gnmze uyarland. < Bu kitab okuduunuzda; insanlarn sizden holanmalarn ve sizinle fikir birliine varmalarn salamann, onlar krp incitmeden deitirmenin yollarn renecek, yaamn sizin iin daha kolay hale geldiini greceksiniz. Zirvede herkese yer var. Yeter ki siz ulamay bilin! ZNTY BIRAK YAAMAYA BAK DALE CARNEGIE Dale Carnegie'nin dnyann her yerinde milyonlarca insan tarafndan okunan kitab znty Brak Yaamaya Bak znt alkanlnn stesinen gelmenize yardmc olmay amalamaktadr. Carnegie'nin formlleri 1990'la-nn hzla deien dnyasnda da gerekten ok ie yarayacaktr. Bu formlleri uygulayarak; inizle ilgili znt ve endielerinizden hemen kurtulabilirsiniz.

 Maddi sorunlardan kaynaklanan zntlerinizi en aza indirgeyebilirsiniz. Eletirilerden yararlanmay renebilirsiniz. Kendinizi fazlasyla yormaktan kanp her zaman gen grnmeyi baarabilirsiniz. Her gn uyank geirdiiniz saatlere bir saat ekleyebilirsiniz. Kendinizi kefedebilir ve kendiniz olabilirsiniz. Unutmayn; dnyada bir einiz daha yok! ZBENLG .YAAMAK F.LOTERY& S. MELCHIORRE Bilinli Balant yoluyla, zbenliinize balanmay renerek kendi i gcnz ortaya karabilir, kiisel sorunlarnzdan kurtulabilirsiniz. Bunu yaptnzda ilikilerinizin, kararlarnzn, hatta tm yaamnzn yepyeni bir boyut kazandn greceksiniz. ZBENL YAAMAK, zbenliinize ulamanz ve gerek kimliinize dnmenizi salamay amalayan kapsaml bir almadr. ki nl psikoterapist tarafndan yazlan bu kitap, daha mutlu bir yaam adna ruhu zgr brakmak iin uygulanabilecek teknikleri anlatmaktadr. Spiritel psikolojiyle ilgilenenler iin vazgeilmez bir kaynak olacak bu kitab okuduunuzda, zbenliinizle gl bir balant kuracak ve yepyeni bir g kazandnz hissedeceksiniz. "Kitabn zn oluturan Bilinli Balant Egzersizi, uygulanmas olduka kolay, etkili bir yntemdir. Verilen ksa rneklerin zekice olmas, kitab kolay okunur klyor ve kiinin zbenliine ulama isteini perinliyor. "SZ SYLEME VE BAARMA SANATI", hayatnzdaki nemli kiileri; dostlarnz, mterilerinizi, i dnyasnda karlatnz kiileri ve iverenlerinizi etkilemenizi salayacak pek ok pratik ve yararl neriye yer vermektedir. Bu kitapta sylenenleri uygulayarak; Kendinize hkim olmay renebilirsiniz. Kendinize daha fazla gven duymaya balayabilirsiniz. Belleinizi gelitirebilirsiniz. Sylediklerinizi daha net bir ekilde ifade edebilirsiniz. Konumanza nasl balayacanz ve szlerinizi nasl bitireceinizi kestirebilirsiniz. Dinleyicilerin ilgisini ekebilirsiniz. Diksiyonunuzu gelitirebilirsiniz. Dman kazanmadan tartmalar yapabilirsiniz. Yllardr milyonlarca insan tarafndan kullanlan ve geerlilii kantlanm olan bilgiler ieren "SZ SYLEME VE BAARMA SANATI'nn sizin de ok iinize yaradn greceksiniz. ISBN 975-331-123-0 9789753 311236 DALE CARNNEGE'NN BTN YAPITLARININ YASAL TRKE YAYIM HAKLARI YALNIZCA YAYINEVMZE ATTR.