- I HTLL BAARILAMADIKTAN SONRA in kaan Tay-tsung ok dnceli idi.

Birka gndr kendisinde bir bakalk, anlalmaz bir deiiklik seziyordu. lk nce bunun ne olduunu anlamadan iinde rahatszlk duymu, sonra dne dne rahatszl nereden geldiini bulmutu: Korkuyordu: hele gn battktan sonra her karalt, her glge onu rktyor, u uursuz ihtillcilerden biri karanlklar iinden karak kendisine doru yay gerip ok frlatacak sanyordu. O, ihtillcilerden birounun bakentte gizlenmi olduuna inanyordu. nk bunlardan ancak 38 tanesinin cesedi bulunmu, Vey rmandan da nn ls karlmt. Bu kadar byk bir grltnn 41 kiiyle yapldna, in kaan olarak inanamazd. Bu ihtillciler ne kadar gz pek, lgn herifler olurlarsa olsunlar, 300den ok in askerini ldrmek ve koca bir ehre bu kadar korku salabilmek iin herhalde birka yz kii olmalydlar. gndr btn Siganfu ve yreleri altst edildii, biroklar yarglanp idam edildii, birouna ikenceler yapld halde gizlenmi olan ihtillcilerden kimse ele geirilememiti. Acaba bunlar, kendi tahtna gz diken kumandanlarndan birisi mi saklyordu? yle ise sarayn iinde frsat kollamalar da akla gelebilirdi. te in kaan bunlar dnerek sklyor, heyecanlanyordu. Ald raporlara gre geceleyin bir ok yerde ihtillciler gzkmt. Fakat btn sk aratrmalara ramen kimse ele gemiyordu. Herifler herhalde geceleyin i grmesi seviyorlard. Saray geceleyin bastklar gibi ehirlerde de geceleyin ortaya kyorlar, fakat gndz olunca silinip kayboluyorlard. Ama niin imdiye kadar bir teki ele gememiti? Siganfu halk ihtillcilerin korkusundan geceleyin sokaa kamaz olmutu. eh rin ucunda oturan bir inli, bir gece Vey rma kysndan dnerken bunlardan birounun atlaryla birlikte rma yzerek getiklerini grm, bir bakas da Siganfunun iinde ok iri ve tam pusatl bir yn adamn karanlklar arasnda hzla yrdklerini grerek lklarla kamt. htillciler bu ikisine de bir ey yapmamlar, fakat yal bir kadn ldrmlerdi. Geceleyin komusundan biraz pirin alan kadn, kapdan ktktan sonra ihtillciler diye bararak ylm, kapy tekrar aan komular zavallnn lsn bulmulard. zerinde ok ve kl yaras yoktu. Karsnda korkun haydutlar gren kadncazn korkudan ld anlalyordu. Bugn ihtiyar bir kadn korkutarak ldrenlerin yarn yeniden saraya saldrmyacaklar ne malmdu? in kaan btn bunlar dnerek tedbirler alm, saray erisini oaltm, nbet ilerini dzene koymu, geceleri darda gezmek detini bir yana brakmt. Btn bunlara ramen ii rahat deildi. ldrlen ve ba kesilen Kr adn bile ldnden emin olamyordu. Kr adn kzn idam ettirmi, fakat konuyu ile olunu bulduramamt. Bir yandan da nzrlarn verdii raporlar ve raporlardaki teklifler dolaysyla aklnn bsbtn kartn hissediyor, fkeleniyor, sama sapan eyler dnyordu. Btn bu dmleri zmek iin bugn sarayda bir toplant yaplacakt. Tay -stung son mitlerini bu toplantya balamt. ***

Siganfu sarayn byk bir odasndaki toplant heyecanl bir hava iinde ald. Nzrlar, in kaannn karsnda sinirlerine hkim olabilmek iin kendilerini skyorlard. Kaan, Kr ad ihtillinden sonraki durumu anlatarak bakentteki rahatszln nne nasl geilebileceini, bunun iin yaplmas gereken ilerin neler olduunu sordu. in aslna baklrsa kendisi de onlardan daha az heyecanl deildi. lk sz Vey-ing ald. Koyu bir Trk dman olan bu adamn Trklere kar duyduu kin Kr ad ihtillinden sonra bsbtn artm, Trklerin yok edilmesini kendisine lk edinmiti. Dncelerini byk bir konukanlkla anlatarak Trklerin tehlikeli ejderler olduunu, gnn birinde inin batmasna zemin hazrlamaktansa imdiden bir are dnmek lzm geldiini syledi. areyi de soukkanllkla bildirdi: indeki btn Trkleri ldrmek... i gc Vey-inge kar gelmek, onunla tartmak olan Ven -yen-po bu dnceye hemen itiraz etti. O, Trkleri inliletirmenin devlet iin daha faydal olacan ileri sryor, bu milletin kabiliyetlerinden faydalanmann ine getirecei menfaatlar sayp dkyordu. Li-pe-lo ikisi arasnda bir tez mdafaa ediyor, Yen-sen-ku da onu destekliyordu. in kaan bugn ok iradesizdi. Hangi nzr konuursa onun tesirinde kalyor, bylelikle durmakszn fikir deitiriyordu. Nihayet, uzun tartmalardan sonra bir sonuca varlabildi: atlganlklar ve korkusuzluklar dolaysyla inin iinde kalmalar tehlikeli grlen Trkler yeniden eski yurtlarna gnderilecekti. Bu karar Vey-ingi yldrmla arplm gibi sarsmt. Son defa sz alarak: Bu kararla Kr ada kar yenilmi olduumuzu kabul ediyoruz; onun istedii de bundan baka bir ey deildi dedi.

Fakat in kaan ve teki nzrlar yle bir kbus iinde idiler ki bu kbusun bastrc tesirinden kurtulmak iin yenilmi olmay kabul etmekten utanmyorlard. imdi sra bu kararn nasl tatbik edileceine gelmiti. Trkeli Srtardularn hkimiyeti altna girmiti. indeki yzbin Trk bunlarla baa kamazd. nk ou kadn ve ocuktu. in kaan bu mesele hakknda parlak dncelere sahipti: Srtardular da Trk olduu iin bylece Trkleri ikiye ayrm olacak, birini veya tekini destekliyerek muvazene kuracaz. Bylelikle hem onlar birbirine krdracak, hem de kuzey snrlarmzn gvenliini salam olacaz dedi.

Bu dhice dnce nzrlara sayg ile ba edirdi. Hibiri itiraz etmedi. Kaan, oktandr kaybettii neesini yeniden bulmu gibiydi. Nzrlara sordu: Bu Trklerin bana geirmek zere kimi salk verirsiniz?

Bozkurt ailesinin btn teginleri akllardan geer ve hibiri beenilmezken kaan yeniden sze balad: Srba Tegin hakknda ne dnyorsunuz?

Bu soru Ve-ingin yznde bir buruukluk yapt ve gzlerinden garip bir k geti: ok korkun yzl ve vahi bakl bir adam diye mrldand. Tay -tsung glmsedi:

Bu korkun yz gn bize en byk iyiliidir dedi. Sonra, bu szlerden bir ey anlamyarak birbirlerine bakan nzrlarn meraklarn ylece giderdi: Hepsi aydnlk yzl ve yakkl adamlar olan Bozkurt ailesi teginlerinden bu korkun yzl, irkin adam kendi soylarndan saymyorlar. Bat Trklerinden olduu iin de soyunu iyice incelemiyorlar ve ondan phe ediyorlar. Hakknda trl trl sylenti var. Bir sylentiye gre anas, l doan ocuunun yerine bu kim olduu belirsiz ocuu alarak bytm... Bylece Gk Trklerin bana Srba Tegini geirmek teki teginlerin honutsuzluunu kabartarak aralarna ayrlk tohumlar samak olacaktr. Bu ayrl krklemek iin de Bozkurt soyundan iki tegini Srbann buyruuna vereceim. Srba bize en sadk tegindir ve Gk Trkler tarafndan sevilmedii iin de sadk kalmaa mecburdur. Kendisine kaanlk verirsek herhalde Gk Trkleri inin menfaatlarna uygun ekilde idare eder. ***

Birka gn sonra Srba Kaan, yannda yz bin Trk olduu halde in duvarnn dna kyor, bu k btn inde, hele Siganfuda bir bayram gibi iten ie kutulanyordu. Artk geceleyin sokaa kabilecekler, karlarnda lm zebanileri grmiyeceklerdi. Tay-tsung hayatndan pek memnundu. Bundan sonra sarayn baslmas tehlikesi kalmyordu. Rahat uyumak bahtiyarlna eriecek demekti. Hele dnde u uursuz haramiler babuu Kr ad kesik bayla karsna dikilmiyerek, ona dirliini zehir etmiyecekti. Bu giditen yalnz Vey-ing holanmamt. Sarayda Ven-yen-po ile karlat zaman: Krk ekyann ls krk milyonluk koca devleti yendi dedi ve glerek tamamlad: Hayaletlerden korkmanz sayesinde... - II HTLLDEN KIRK YIL SONRA (679 YILINDA) Sonsuz ovada gzn alabildiine boz bir renk yaylyordu. Bu dzlkte yalnz tmsee benziyen bir tepecik grlyor, stnde birka aa sralanyordu. Tmsein yaknndaki birka koyun otluyordu. Tepeciin eteinde drt Trk adr vard. Gne batarken en bataki adrdan bir erkek karak ufuklara doru uzun uzun bakt. Sert bakl, yoksul giyimli, bahadr durulu olan bu adam krk yalarnda gzkyor; alnndaki, yzndeki kl yaralar ve izgiler bandan ok eyler gemi olduunu anlatyordu. Brknn tyleri dklm, yamal kaftan birok yerlerinden paralanm, izmeleri eskiyip delinmiti. Btn bu eskilerin arasnda yalnz belindeki bak gze batyor, altn ve gm kakmalaryla bir kaan hazinesinden kma benziyordu. Ufuklara dalan gzlerinin bir ey bekledii belliydi. Fakat uzaklarda ne bir karalt, ne bir toz beliriyor; beride otlyan hayvanlarn seslerinden baka hibir grlt iitilmiyordu. Yoksul klkl bahadr bunlu gzlerle ufku bir daha szdkten sonra kt adra girdi. Bu adrn bir bucanda yal bir kadn, uzand keenin zerinde sessiz duruyor, donuk gzlerle bakyordu. lmek zere olan bu kadn, yoksul klkl bahadrn anasyd. Glkle konuarak: Urungu! Gzktler mi? diye sordu

Adnn Urungu olduu anlalan erkek cevap verdi:

Hayr ana! Ama elbette gelecekler!...

htiyar kadn btn gcn kullanarak biraz topland: Yarna kmyacam anlyorum. Sana syliyeceklerim var dedi.

Urungu yavaa anasnn yanna kp bada kurarak gzlerini ona dikti. Anasnn kendisine syliyecei eyleri byk bir sabrla yllarca beklemiti. Yazk ki sonsuz bir istekle bilmek istedii eylere kavuurken anasndan ayrlyordu. O hibir anaya benzemiyen vefal, ileke, iyi anadan.... Yoksul ve kimsesiz bir aileye mensup olduklar halde en ar soylu kadnlardan daha stn olan anadan... Dirliinin sonuna ermi olan bu iyi kadn imdi ksk bir sesle konumaa balamt. Urungu! Soukluk yava yava yreime doru ykseliyor. Yreime dedii zaman benim iin her ey bitecek ve ben lm olacam. Ama bu lm ilk lmm deildir...

Urungu hayretle anasna bakt... Ben bundan ok nce lm saylabilirdim. Seni bytp er kii yapmak iin yaadm. On be yana girip er adn aldn zaman yeryznde yapacak iim kalmamt. O zamandan beri yalnz bir eyi grmek iin yaamaa altm. O ey, senin yllardr ardnda kotuun dnce idi: tkende Trk kaannn oturduunu, Trk tresinin yrdn grmek... bundan otuz yl nce, sen daha on bir yanda bir ocukken b Tegin inlilere kar ayaklanp gk Trk devletini kurmaa kalkt zaman kurt bal sancak tkende dalgalansn diye seni b Kaan ordusuna ben gndermitim. yl, b Kaan tutsak edilip ine gtrlnceye kadar savalarda olgunlatn; lmcl yaralar aldn. yi dvtn. Babana yarar yiit oul olduunu gsterdin. Emeklerim boa gitmedii iin ok sevindim. Stm sana hell olsun...

Kadn sustu. Yorulmutu... Olunun sorarak bakan gzlerini grmeseydi daha epey susacakt. Sen baht kara olarak dodun. nk doduun zaman Trkler ine tutsak gideli be yl olmutu. Urungu! b Kaanla birlikte Altaylara kadar gittin. ok Trk Ellerini gezdin. Ama tkene, kutlu yere ulaamadn. Bunun iin de bahtn kara diyorum. lrken tkende bulunamyacam halde benim kutum seninkinden stndr. nk orada dodum. Uzun yllar orada yaadm... Kr ad in sarayn bast zaman gnlmde iki defa umut yand. imdi bu k snktr. Ama onun klleri arasnda yine bir kvlcm yanp duruyor. yle ki, ldm zaman souyup donmu yreimi yarp aan olursa oradaki kvlcm grr. O kvlcm stnde tkenin hayali de vardr... Urungu! Soukluk yreime yaklayor. Sana syliyeceklerimi abuk sylemeliyim. Artk kim olduunu ren! Senin asl adn Urungu deildir!

Urungu bir irkildi: Ya nedir? Ne olduunu ben bile unuttum. Ne diyorsun ana? Her eyi hatrlyan sen tek olunun adn nasl unutursun? Oul! Sen gnl isteinin ne demek olduunu bilir misin? Senin adn unutmak istiyordum. Bunu yle bir gnlden istiyordum ki sonunda unuttum. Bir daha da hatrlyamadm.

Urungunun kalar atld, sesi dikleti: Ana! Ben bu denli kt bir oul muyum ki adm unutmaa uratn, sonunda da unuttun?

htiyar anann gzleri efkatle glmsedi: Hayr! Sen ok iyi bir oul olduun iin adn kendimden bile sakladm. Nitekim babann da kim olduunu imdiye dek senden ve herkesten sakladm. Onun da adn unuttun mu?

Kadn cevap vermedi. Gzleri biraz daha donuklamt!... Urungu, babasnn kim olduunu renemiyecekti. Anann solumalar bir tuhaflamt. Oluna adrn kapsn gstererek: unu a, ieri k girsin dedi.

Kaldrlan keeden ieri akam doldu. Gne yeni batmt. Gnllere iliyen bir gariplik adrn iini doldururken Urungunun sesi dalgaland. Ana! Babamn da adn unuttun mu? Unutmadm! Unutmak istesem de unutamazdm. Baban unutulmazd. nk baban Kr add!

Urungu yeniden irkildi ve elini belindeki baa att: Bunu imdiye kadar niin sakladn? inliler ldrmek iin seni aryorlard. Seni ne glkle sakladm, nelere katlandm, bilemezsin. Seni karabilmem iin ablan kendisini feda etti. inliler onu idam ettiler...

Kadnn gzlerinden yalar akt. Darda, dere kysndaki koyunla rdan biri hazin hazin meledi. Ablann da adn unuttum. Seni yaatp bytmek iin bunlar unutmaa mecburdum. Ama babann adn unutamazdm. Onu unuttuktan sonra senin ve benim yaamamza lzum kalmazd. Belindeki bak babann badr. htille giderken bana brakmt. Bu bak Bozkurt soyunun tlsml badr. Bumun Kaandan kalmadr. Sapnn dibinde Bumun Kaann ad yazl, damgas kazldr.

Urungu ban knndan syrd: fakat yazy gremedi. O yaz her zaman grlmez. Gne doarken ve batarken grlr. adrn kapsna yakla. Ba batya tutarak bak...

Anasnn dedii gibi yapt. Sapn dibinde Bumun Kaan yazsn okudu. teki yznde de damgay grd. Fakat bunlar o kadar silikti ki bilmiyen kii gremezdi . Oul! imdi glkle okuduun yaz ile damga Trklerin kutu ykseldii zaman ban zerinde l l parlar. Bu ba byk bir kam yapmt. Kra Ata m? Hayr! Kra Atann babas...

Bu srada uzaktan drtnala koan atlarn ayak sesleri iitildi. Keskin baklarla ufka bakan Urungu yeni kararmaa balyan ovann kuzeyinde atlnn gelmekte olduunu grerek anasna geliyorlar mjedesini vermek istedi. Fakat onun szn kesmemek iin bundan vazgeti. Urungu! Bozkurt soyunun yce bir olusun. nk Kr adn olusun. Bununla vnmek hakkndr. Bende Kr adn konuyu olduum iin btn mrmce vndm. Fakat bunu aa vurmadm. Kaan olmak hakk iken baban bu haktan vazgeerek vurutu. Sen de bab ana yarar oul olmak istiyorsan Bozkurt soyundan olduunu kimseye sylemeden yaa. Kurt bal gnder tkene dikilinceye kadar vuru. Bir tegin olarak deil, Urungu olarak kal!

Urungu mrmde ilk defa anasna itiraz etti: Niin ana? nk en gl, en iyi insan hakkndan vazgeen insandr. En byk kahramanlk da hibir karlk beklemeden yaplandr. Kr ad byle yapmt. Ablan byle yapmt. Sen de byle yap. Senin de baban g,b, olman istiyorum.

Urungu cevap vermedi. Nal sesleri yaklayordu. lmek zere olan ana, daha yava bir sesle yle dedi: Dediklerimi yapacana, babana yakr oul olacana and iersen bahtiyar leceim. Kr ad ld gn ben de lm saylrdm. Bu hayat ykn sen yetiesin diye ektim. stediim sz verirsen lm tatl bir d gibi gelecek.

Urungu, kendisini bildii gnden beri zavall anasnn katland skntlar dnd. Kr adn konuyu olduu iin deeri birdenbire ykselen bu anann son istediini yapmakla gnl ac b ir sevin duydu. Anasnn yannda yere oturdu. Ban ekerek yere brakt. zerine el bast: Babama, sana yarar bir oul, ablama yarar bir karde olmak iin karlksz vuruacam. Andm tutmazsam gk girsin, kzl ksn dedi. Kendisiyle birlikte baa el basm olan anas glmsedi.

Nal sesleri adrn kapsna kadar yaklamt. atl srayarak atlarndan indiler. Kapya frlayan Urungu, elinde bir kmz ama tutan Bry grnce ban anasna evirdi: Ana bak! Br sana bir amak kmz getirdi diye mjde verdi.

Fakat ileke ana artk iitmiyordu. Bu drt adrlk obann adrndaki herkes kadna belki ifa olur diye kmz aramaa kotuklar halde yetitirememilerdi. Kr adn konuyu, ihtillden sonra krk yl daha bekledii, krk yl daha ile ektii halde tkeni grmeden lmt. - III KR ADIN KONUYU O gece oba derin bir sessizlie gmlmt. adrn ak kapsna yakn oturan Urungu sabaha kadar anasn bekleyip dnd: Eski htralar birer birer canlanyordu. En eski zamanlara ait olanlar karanlk ve karkt. Hatt bunlardan hangisinin nce, hangisinin sonra olduunu bile belli deildi. Sonra yzler ve vakalar aydnlanyor, dzgn bir sraya giriyordu. u bask kulbe neydi? Kt bir in kulbesi olacakt.

Orada anasyla birlikte geen gnler ne skntl idi. Ama neden skntl idi? Urungu bunun sebebini bulamyordu. Yalnz kendisinin bu kulbede iken hi konumadn bilmeyecek kadar kk olan bir ocuk,bandan geenleri nasl hatrlard? Hayr, hayr! O kadar kk deildi. Konumasn biliyordu. Fakat konumak kendisine yasak edildii iin konumuyordu. Konumay yasak eden anas idi. Evet, sknt bu yasaktan geliyordu. Peki, kendisini kucana Alp gezdiren, seven o gen kz kimdi? Galiba anasnn genliini hatrlayp kartryordu. Ama yle olsa, byk bir bahede anasyla birlikte o gen kzla beraber oturduunu da hatrlayamazd. Acaba o gen kz ablas myd? Herhalde ablas olacakt. Sonra birtakm bahadrlar ve bunlarn arasnda uursuz in suratlar... Urungu en eski zamana ait htralar kurcalyarak babasnn yzn hatrlamaa urat. Babas in sarayn bast zaman kendisi drt yanda idi. Hatrlayabilirdi. Fakat anas, tehlikeyi atlatma k iin kendisine her eyi kadar unutturmaa almt ki birok yerler karanlk kalyor, birok kimseler birbirine karyordu. Buras Siganfu ehriydi. Fakat bu birok bahadrn arasnda babasnn hayalini nasl seecekti. Evet, ite, yine byk bir evde iki Trkn konutuunu hatrlyordu. Bellerinde kllar da vard. Acaba bunlardan birisi Kr ad myd? Herhalde Kr add. nk orada anas da bulunuyordu. Hatta, hatta kendisini kucana alp seven gen kz da vard. Anas, ablas olunca mutlaka babas da orada olmalyd. Evet oradayd. nk iki bahadrdan biri tekine Kr ad diye hitap ediyordu. Kr ad ona ne diyordu? Bir ey diyordu ama Urungu bir trl karamyordu. Babasnn yz yava yava ekilleniyordu. tkenin keskin niancs enli klc ve belindeki sadayla... Evet, karsndaki bahadra B Alp diye hitap ediyordu. Urungu bu ad da ok iitmi, ihtillde onun da ldn daha pek genken renmiti. Sonra birdenbire gznn nne baka eyler gelmee balad. Artk iyice bymt. Alt, yedi yanda vard. Bataklk gibi bir yerden anasnn srtnda uzun uzun bir yol getiini hatrlyordu. Sonra byk bir hastalk geirmi ba yanarak gnlerce bir adrda kalmt. O zaman anas atl, pusatl bir kadnd. Kendisini bu adra brakarak uzun zaman gidiyor; kmzlar, yourtlar, stlerle dnyordu. Bir de dv hatrlyordu. Kendisini otlarn zerinde yatyordu. Birisi klla kendisine saldryordu. Hayr, kendisine deil, orada baka birisine, hem de bir kadna, hem de anasna saldryordu. Bu bir inliydi. Hatta in erisiydi. Anasnn elinde de kl vard. Vuruuyorlard. Dvn sonunu hatrlamyordu. Yalnz kan iinde kalm olan anasnn kendisini kucana alm olduu halde katklarn grr gibi oluyordu. Bu ka Urunguya hem yayan, hem de atl olarak yapld gibi geliyordu. Bir de allklar arasnda gizlenmeleri vard. Fakat btn bunlar birbirine karm hatralard. Daha sonra kendisini bir Trk adrnda gryordu. Birdenbire.... Urungu ban kaldrarak ge bakt. Ay ykselmi, serinlik kmt. O zaman gzlerinin yal olduunu anlyarak ban ieriye, anasnn yatt yere evirdi. Ay gzlerini kamatrm olduu iin ilk nce hibir ey gremedi. Sonra heyecanlanarak frlad. Anasnn ba ucunda babasyla ablasnn hayallerini grr gibi olmutu. Tpk, demin hatralar yoklarken gzlerinin nne gelen hayallere benziyorlard. Bu hayalleri kaybetmemek iin onlara doru bir adm att. Fakat hayaller kendisine hazin baklarla bakarak yava yava s olup yok oldular. Bundan sonraki hatralarnda artk karklk yoktu. Anasnn kendisine verdii ilk okuluk dersini dnk gibi hatrlyordu. Urungu ok atmasn rendikten sonra anasna yardm olsun diye ava kar, fakat ok defa bir ey vuramadan dnerdi. Yiyeceklerinin pek kt olduu gnlerde nedense anas itahsz olur, bugn hi isteim yok diyerek kendi ln de oluna verirdi. On iki yandayken iki canavar ldrd zaman anas pek sevinmi, yoksul adrlarnn bir kysndan kard ba olunun beline takarken: Sen bydke bu ban deeri artar demiti.

Bo zamanlarnda ikisi kar karya otururlar, anas ona eski savalar, kaanlar, beleri anlatrd. Urungunun en ok sevdii sava Kr ad htilliydi. Nedense anas da bunu pek gzel anlatrd. O kadar gzel anlatrd ki Urungu kendisini de o 41 kii arasnda bulunmadna yazklanrd. Kr ad ihtillinden yedi yl sonra korkun yzl Srba Kaan, inliler hesabna Kora aknnda lrken Bozkurt soyundan b Tegin ayaklanm, Altayda epey Trkn bana geerek Gk Trk kaanln diriltmee almt. O zaman 11 yanda bulunan Urunguyu anas arm, bu byk ite kendisinin de bulunmas gerektiini syliyerek onu bnn ordusuna gndermiti. Daha gn grmemi bir ocuk olan Urungu atna atlam klcn, sadan, yayn taknm; torbasna da biraz kzarm etle halanm dar koyarak yola koyulmutu. Yolda ekyalarla karlam, yrtc hayvanlarla boumu, in karakollaryla arpm, sonunda hepsini atlatarak Trk kaannn, b Kaann ordusuna varmt. Bu orduda yl arpm, savan ne olduunu renmiti. Bu eride nice kocam, altmn am erlerle ocuklar yanyana yoldalk ediyordu. Kendi yzbas Kutluk on sekiz yanda bir yiitti ve Kr ad ihtillinin byk kahramanlarndan B Alpin oluydu. Kutluun on yedi yandaki kardei rpen de Urungunun onbasyd. rpenin mangasnda, kendisi gibi on bir, on iki yalarnda iki karde vard ki, Urungu en ok bunlarla arkadalk ediyor, yatlnn verdii bir yaknlkla gnden gne onlarla samimi oluyordu. Bu kardelerden by Arslan, glmez yzl bir ocuktu. K Br ise gle yzl, yaz bir eriydi. Bu iki karde, Kr ad ihtillinde den bahadrlardan Yzba Yamurun oullaryd. yl durup dinlenmeden; yaz, k demeden; ala, susuzlua aldrmadan, yorgunluk bilmeden at koturmular, kl almlar, karg sanmlar, ok frlatmlard. Urungu, yeryznn byk aclarn ilk defa bu yllarda grm, sevdiklerini bu arpmalarda kaybetmiti. Bir savata Yzba Kutluk oklarla delinerek, bir baka yolda Arslan karglarla sanlarak Umaa varmt. Sonra?... Sonra iler yine bozulmu, kendi aralarnda geimsizlikler olmu, ordu dalm ve b Kaan tutsak olarak ine gtrlmt. Bu dal ve bu tutsak gidi Urunguya pek ar gelmi, arkada Arslann lmne bile duymad bir yrek acsyla ii szlamt. Anasnn yoksul adrna dnd zaman on drt yanda bir ocuk olmasna ramen snanm, gn grm bir eriydi. Anas onu ciddi bir yzle karlam, vazifesini yapt iin alnndan pm, baarszlkta suu olmadn sylemi bugn yaplamyan bu iin yarn mutlaka yaplacan, yaplmas gerektiini gerektiini anlatmt. Sonradan aradan yllar gemi, Urungu, Bozkurt soyunun bayra kalksn diye beklemi, umutsuzland zaman kendi bana bozkra km, kimi gn arkadalaryla, kimi gn de yapayalnz olarak inlilerle vurumu; ba kesmi, kan dkm, yaralanm, ldrm her seferinde soluu anasnn adrnda almt. Bu uzun ve etin yaaytan sonra Br ve onba rpenle kankardei olarak birlemiler, dank Trkelinde kendi balarna buyruk bir oba kurmulard. Byk in duvarnn kuzeyinde, bu duvara yarm gnlk yolda olan bu oba drt adrdan kurulmutu. adrn birinde Urungu, anas, kars ve ocuklaryla barnyordu. kinci adrda Br Be, kars ve oluyla yayor, ncsnde Onba rpen oturuyordu. rpenin bir ya ara ile be olu vard. Drdnc adrda ise yal bir kadnla torunu Kzl bulunuyordu. Bu kadn, Kr ad ihtillinin kahramanlarndan Yumrunun anas, Kzl da Yumrunun hayatta kalan tek olu idi. Urungu, anasndan Kr ad ihtillini dinleye dinleye deta onu grp yaam bir insan haline gelmiti. Br, rpen ve Kzl bu kahramanlarn ocuklar olduklar iin onlar ok sever, teki

ihtillcilerin oullarndan da birer arkada olmasn ister, kendisinin de bu ihtillde lenlerden birinin olu olamdna yanard. Onun yand bir ey daha vard: Bu kadar keskin nianc, bu kadar iyi vuruu olduu, ata binince frtna gibi kotuu halde, yreine ve bileine bu kadar gvendii halde, karabudundan oluu, babasnn kim olduunu bilmeyii garipti. Babasnn kim olduunu kim olduunu anasna bir iki yol sormu, o da zaman gelince sylerim diye kestirip atmt. Anasna bu kadar sayg duymasa onu zorlyacak, syletecekti. Fakat bu kahraman anaya ylesine bal idi ki, onun sznn dna kacak gc kendisinde bulamyordu. Herhalde bu kahramanlar arasnda kendi babas yatanda lm biri olmalyd ki anas onu sylemekten ekiniyor, Urungu da daha ileri varamyordu. Bir gn bu obann bana byk bir felaket geldi. Drt yiit yani Urungu, rpen, Br ve Kzl avdan dndkleri zaman obalarn darmadank buldular. Oba saldrya uram, adrlar yaklm, koyunlar alnm, kadnlarla ocuklar ldrlmt. Yalnz Urungunun anasyla bir olu yaral ve baygn bir halde yntlar arasnda sa kalmlard. Urungu anasyla olunu onarmaa urarken her eylerini kaybedip lgna dnen teki at atlatrcasna doludizgin gneye at srmler, karlarna in duvar kncaya kadar yarmlar, fakat hibir inliye raslamamlard. Karsyla be olunu birden kaybeden rpen kulelerden birine bararak er dilemi, cevap alamaynca svm, kuleden bu kfrlere glnnce daha ok svm, sonunda en gr sesiyle yle haykrmt: Binba Bg Alp olu rpenim! Sen, oradakilerin ba, kancklarn babuu, kimsin? Syle bakalm adn da ne kii olduunu renelim. Duvara trmanacam iin korkma. Korkma da uursuz adn saklama!

Bu haykra kuledekiler yksek sesle glmler, sonra bir subay bozuk bir Trke ile yle cevap vermiti: Ho geldin urular babuu! Duvara trmanrsn diye korkuyor um ama buyruk verdiin iin adm syliyeceim. Kelniz bugn drt adrdaki san yavrularyla analarnn hesabn gren Yzba Ven... Baka bir buyruunuz var m?

Sonra da bir kahkaha daha atarak kuleye girmi, ocaklar datlan talihsiz yiit de geriye dnmekten baka bir ey yapamamt. Urungu, biraz kendisine gelen anasnn dyle o gece olunu ve arkadalarn alarak kuzeye ynelmi, bu imdi bulunduklar ssz yere konmutu. Aradan yllar getii halde burada idiler. Gnlerce akta yatp lmle peneleen ana ve kk ocuk nihayet lmden kurtulmu, felaketin ilk sersemlii getikten sonra birka koyun sahibi olmular, anann dokuduu adrlara girmiler, hayatlarn yeniden dzene sokmulard. Hatta bir iki ylda rpen, Br ve Kzl uzaklara gierek kendilerine denk kz alp gelmiler, yalnz Urungu yeniden evlenmeyi aklna getirmemiti. Obann bakan Onba rpendi yaa da dier erkeklerden bykt. Fakat hibiri iini Urungu'nun anasna sormadan yapmazd. Bu kadn daima en doru sz syler, her eyi dnr, gerektii zaman da onlar atlganla kkrtmaktan geri kalmazd. rpennin, Brnn ve Kzln ocuklar doduu zaman taze gelinlere bakan, ocuklarn nasl bytleceini reten hep oydu. Szn ksas, obann ruhu bu ana kadnd. te bu akam obann ruhu lm, oba ksz kalmt.

*** Ay ykselmiti. Ovada serin bir rzgr esiyordu. Yeniden hzla yaklaan atlar adrlarn nnde duruyor, bu atlardan rpen ve Kzl ile karlar ve ocuklar iniyordu. Elli yandan be yana kadar btn oballar olanca hzlaryla ana kadna kmz bulmaa komulard. Verimsiz ve orak yerde yayan yoksul oba, ruhunu kaybetmemek iin rpnm, o sabah onun dudaklarndan biraz kmz olsayd diye dklen szler kutlu bir buyruk saylm, erkekle kadn ve en k be yanda olan sekiz ocuk atlarna atlyarak rpenin iaret ettii ynlere doru at salmlard. Drt paraya ayrlarak giden on drt kii drt amak kmzla dnmler, fakat ana ilk gelen kmz bile iemeden lmt... Oba ruhunu kaybetmiti. Onun iin hepsi boyunlar bkk, gnlleri bunlu alyorlard. Urungu adrn kapsndan ge bakyor, on be yandaki olu Taam ierde kprdamadan duruyordu. Sabaha kar Urungudan baka hepsi dalmlard. Yalnz o gne douncaya kadar oturup gemi gnlerle gnln hesaplatrmt. Kaybettii ana yle bir ana idi ki kendi lmyle bile olunu bahtyar ediyor, ona gizlice Kr adn olu olduunu bildiriyordu. Tanrnn ne anlalmaz iiydi! Herkes Urungunun anas ld diye alyordu. Gerek ise len Kr adn konuyu idi. Krk kiiyle in kaanln yenen ve inin gnlne sald korku ile Trkleri kurtaran Kr adn konuyu... Urungu btn gece birbirine aykr iki duygusunun arasnda yaad. Bir yandan ei bulunmaz anasna yanarken, bir yandan da Kr adn olu olduuna seviniyor, bunu kimseye syliyemeyecei iin sklyor, sonra Bozkurt soyundan bir tegin olduu halde karabudundan bir er gibi davranmaktaki esiz gzellii dnerek ii alyordu. Gnn klar, kaps ak adra dolarken gzlerini adrn iine evirdi. Bir kyda anas son uykusunu uyurken beride olu yorgunluunu gideriyordu. teki adrlarda ilk kprdanlar balamt. Urungu anasna bakarken ii szlyarak: Kr adn konuyu diye mrldand. Sonra gzlerini, uyanmak zere olan Taama evirdi. Kr adn torunu diye dnd. - IV BOZKIRLARIN KUCAINDA Sonsuz bozkrda Urungu tek bana at sryordu. Anas ldkten bir yl sonra Taam evermi, adrn onlara brakm, oballarla vedalaarak bozkrlarn kucana atlmt. Ksmetini byle aryacakt. Gk Trk devletini kurmak iin bayrak aan bir tegine raslarsa ona uyacak, raslamazsa tkene kadar uzanarak bu kutlu yurdu grecekti. Gnler geiyor, av avlayp ku kulyarak yayor, kaynaklardan su iip barn serinletiyor, pek az insanla karlayordu. Bir akam, uzun bir yolculuktan sonra raslad bir ormanckta dinlenir ve yan banda kaynyan suyun sesini dinlerken atl pnarn banda atlarndan indiler. Kendileri su iip atlarn suladktan sonra ilerinden biri Urunguya seslendi: Bozkrl! Kimsin? Nereye gidiyorsun? Adm Urungu. Kuzeye doru gidiyorum.

Yabanclarn bu szle kanmadklar durularndan, baklarndan belliydi. Urunguyu onlar nerden tanyacaklard? Bu sefer ikincisi sordu: Hangi boy, hangi uruktansn? Kaann kim?

Urunguya kendisiyle eleniyorlar gibi geldi. Kaann soruyorlard. Trkelinde kaan m kalmt da bunlar soruyorlard? Sert sert karlk verdi: Gk Trkm. Kaanma gelince

Urungu susutu. Ne syliyebilirdi? Karsndakilerin yzleri tuhaflamt. Kaannn kim olduunu soran yabanc, alayc bir sesle: Gk Trkm dedikten sonra kaann sylemesen de olur dedi.

Urungu oturduu yerden frlad: Ya sen kimsin? Hangi boydansn? Kaann kim? Bana Yzba Kadr Baa derler. Dokuz Ouzum. Kaanm

Urungu sert bir davranla karsndakinin szn kesti: Yeter! Dokuz Ouz olduunu syledikten sonra kaann anlatmasan da olur.

Yzba fkelendi: Dokuz Ouzlar beenmedin mi? Karluklardan daha bahadr olduunuzu bilirim. Ya Gk Trklerden? Gk Trklerin tebaas olduunuzu da bilirim.

Urungu ile Dokuz Ouzlar on be adm kadar aralkla kar karya duruyorlard. Bir frtna kopmak zere idi. Dokuz Ouz yzbas aalayc bir bakla glmseidkten sonra: Sakn sen hl inlileri korkutan Kr ad olmyasn dedi. Sonra yz bir tipi gibi karmakark olan Urunguya frsat vermiyerek szlerini tamamlad: Sizin Kr adnz ok keskin nianc imi. Ama Kara Kaan anda, yendiimiz Tulu Han ordusunda o da olduu halde oklar bizi incitmemiti.

Urungunun iinde bir yer szlyordu. Kendisini kaybetmek zere idi. i alayla kapatmak istiyerek: Dokuz Ouzlarn inlilerden daha iyi nianc olduklarn da bilirim dedi.

Bu sz frtnay koparmt. Kadr Baa grlmemi bir abuklukla sadandan ok ekerek yaya koyup gezledi, frlatt. Keskin bir ses iitildi. Urungunun brk bandan uarak okla birlikte arkasndaki aaca sapland. Sonra Dokuz Ouz yzbasnn sesi grledi:

inliden daha keskin niancy grdn m? Bu senin kulana kpe olsun! Bir parmak daha aadan vurup beynini delebilirdim!

Dokuz Ouzlarn de kahkahayla glmee baladlar. O zaman daha yaman bir i oldu: Urungu yzbadan daha abuk bir davranla, yldrm gibi bir abuklukla sadana el att. Ard ardna vnlay iitildi. ok, kahkahayla glmekte olan kiinin brklerini balarndan uurmu, arkadaki aalara saplamt. imdi glmeler kesilmi, baklar sertlemi ve aradaki aklk yarya inmiti. Urungu hl iinde bir yer szlad halde: Bu da sizin kulanza kpe olsun dedi. Gzleri evresini dumanl gryor, hatta Dokuz Ouzlarn gerisinden yaklamakta olan atllar bile seemiyordu.

Yzba Kadr Baa aknlktan abuk kurtuldu: Senin akaya gelmez bir bahadr olduun anlalyor dedi ama bir de kllarmz denemeden yakan brakacak deilim.

Kl ekitiler. Urungu arkasn bir aaca vererek korunma durumunu almt. Kadr Baa, ihtiyatl admlarla yaklap ilk saldrn yapt. Keskin bir akrt iitildi. Saldr elinmiti. Yzba bir adm gerileyerek klcn havada dndrp yeniden saldrd. Sadan, soldan ok hzl ve pek sert vurular yapyor, Urungu olduu yerde mhlanm gibi durarak btn vurular eliyordu. Brkleri balarndan umu olan teki ikisi bu ie ok amlard. Bu bell herif de nereden kmt? te Kadr Baa bile hakkndan gelemiyordu. Onlar byle dnp merakla vurua bakarken yirmi kadar atldan mrekkep olan kafile ge lip durdu. Aralarnda beler, eriler ve at uaklarndan baka bir de gen kz bulunuyor ve kendisine gsterilen saygdan bunun kafile bakan olduu anlalyordu. Hepsi atlarndan indikleri halde o inmemiti. Gen kz bir ara dvenlere bakt. Yzba Kadr Baaya ter dktren bu bahadrn kim olduunu sordu. Brkleri uurulmu olan iki kii, Urungu adnda bir Gk Trk olduunu syleyip nianclktaki ustalnn grlmemi derecedeki stnln anlattlar. Gen kz, yakndakilerden birine buyruk verdi: Binba! Vuruanlar ayr!

Binba klcn ekerek dvenlerin arasna girdi: Ayrln! Ay Hanm buyruk verdi diye bard.

Urungu da, Kadr Baa da ayrlmaa istekli deillerdi. Fakat Ay Hanm adn iitince yzba ge ri ekilerek klcn indirdi. Yere diz vurarak Ay Hanm selmlad.

Urungu o anda evresini grd. yi giyimli, yavuz durulu bahadrlar kendisine bakyorlar, gen ve ok gzel bir kz da atnn stnden kendisini szyordu. Urungu bunu tanyordu. Faka t birdenbire nereden tandn kestirememiti. Biraz nce arpt yzbann yere diz vurduunu grp de ay Hanm adn iitince bunun ar soylu bir kz olduunu anlamt. Fakat beyni karmakarkt. Binbaya bakarak: Bizi niin ayrdn? Ay Hanm kim? diye sordu. Ay Hanm, bizim kaanmz Baz Kaann kzdr. Sizi onun buyruu ile ayrdm.

Ksa bir akrt iitildi. Urungu klcn knna sokmutu. Birka adm atarak Ay Hanma yaklat. Yere diz vurarak: Buyruk senindir dedi.

Ay Hanmn iaretiyle kalkarak dimdik durdu. Eski psk giyimlerine ramen duruu, konumas, hele biraz nceki vurumas bunun yce birisi olduunu anlatyordu. Dokuz Ouz kaannn kz insanlar bir bakta tanr, hatta yreklerinden geeni anlard. Yienlerinden birisi kamd. Ona gizli bilgilerden ok ey rettii Dokuz Ouzlar arasnda sylenirdi. Urunguya sz sylemee balad: Yiit! Adnn Urungu olduunu sylemekle kendini iyice tantm olmuyorsun. Bir be olduun anlalyor. Kimsin? Bize anlatmaz msn?

Bu sesteki ezgi Urunguya bir eyler sylyordu. Bu sesi tanyordu. Bu o kadar gzel, o kadar yakn bir sesti ki onu kendi iinde duyuyor, cevap veremiyordu. Ay Hanm yeniden sze balamt: Nasl vurutuunu grdm. Yzba Kadr Baa ile kl oynamak byk itir. Atclnn izlerini de gryorum. Sen Gk Trklerin yce belerinden olsan gerek.

Urungu susuyordu. Bu ses yreine iliyor, ona gemi gnleri hatrlatyor, yava yava bu gzel kz tanmaya balyordu. te yine onun sesi iindeki bir yaray deiyordu. Yiit! Okuluktaki n acunu tutan Kr ad leli krk yl olmasyd, bu keskin nianclna bakarak sana Kr adsn derdim.

Urungu titredi. Kr adn oluyum dememek iin kendini tuttu. Babas leli krk yl getii halde ad, san hl yayor, hem de Gk Trklerin yas olan Dokuz Ouzlar arasnda yayor diye gnl sevin ve vnle doldu. imdi kz da, sesini de tanmt: Ay Hanm, bundan yirmi yl nce inli Yzba Venin ldrd karsna tpatp benziyor, sesi de tpk onun sesini andryordu. Bunu hatrlaynca Urungunun dili zld: Hayr hanm! Be deilim. Karabudundan bir Gk Trkm dedi.

Kaan kz gzlerini Urunguya dikti. Szlerine inanmam gibiydi. Onun yreinin iini okumak istiyen bir durumu vard. Bakyorlard. Konuulanlarn hepsini iitmi olan tekiler de bir Ay Hanma bir de Urunguya bakarak bu iin neye varacan dnyorlard. Bir kaan kznn

gzlerine bu kadar srarla bakmak akln alaca bir i deildi. Bu Gk Trk, bir be bile olsa kaan kzna byle nasl bakabilirdi? Fakat Kr adn olu oral deildi. Karsndaki kzn yeil ala gzlerine bakarken kendinden gemiti. Bu gzler kendisini yirmi yl uzaa gtrm, sevgili karsn tekrar grr gibi olmutu. u farkla ki, bu yz, bu gzler karsnn yznden, gzlerinden daha alml, daha gzel, daha baka trl idi. Kaann kznn yz biraz sertlemiti. Aralk vermeden kendisine bakan bu bahadr, bu keskin nianc, kat vurucu yiit nasl olur da karabudundan olabilirdi? Bahadr! Nereye gidiyorsun diye sordu. tkene gidiyorum hanm! Biz de kuzeye gidiyoruz! stediin yere kadar bizimle gelebilrisin.

Urungu dizini yere vurdu: Buyruk senindir dedi ve artk bir daha gzlerini kaldrarak onun yzne bakmad. *** Kafile o gece ormanda, pnar banda konaklad. At uaklar yedek atlardan indirdikleri balar zerek adrlar kurdurlar. Kaan kznn byk adr dikkatle kurularak keelerden mrekkep yata hazrland. Sonra binbann, iki yzbann adrlar dikildi. Onbalarla erler ve at uaklar kk adrlarda er, drder barnacaklard. Urungunun adr yoktu. Atnn terkisindeki keesi onun hem yata, hem yorgan idi. Dokuz Ouz binbas teki erle birlikte yatabilecei adr gsterdii zaman Urungu, binbaya salk dileyerek reddetti; keesinin kendisine yeteceini bildirdi. Baz Kaann kk kz Ay Hanm, babasnn buyruu ile gezgincilie km, imdi yurduna dnyordu. Bu yolculukta Baz Kaann gizli bir maksad olduu da syleniyordu ama kimse bunu bilmiyordu. Urungu, Dokuz Ouzlardan biraz uzakta, tek bana oturmu, dnyordu. Bir onbann getirdii kmzla eti reddetmek zere iken Ay Hanmn yolladn renince bundan vazgeti ve aylardr azna komad kmz byk bir itahla iti, iti. Gecenin serin rzgar aalara arparak insann yreini rktc sesler karrken Urungu, karsn ve Ay Hanm dnyor, bu benzerlik Ay Hanma kar gnlnde doan yaknl artyordu. Onun da gzleri byleydi. Onun da boyu bu kadard. O da konuurken kendisini byle titretirdi. Onun da rengi bu kadar gzeldi. Yalnz Yalnz, ay Hanm daha gzeldi. Urungu len karsn o kadar severdi ki o ldkten sonra hibir kadn kendine e etmemiti. Gk Trkler arasnda kars lp de bir daha evlenmiyen kimse bulunmad iin arkadalar Urunguya aarlard. Hatta anas bile bir defa ona evlenmesini sylemi, f akat Urungu o kadar kesin olarak reddetmiti ki anas da bir daha bunu kurcalamam, Urungu yirmi yl kadnsz yaam, gnlnde len karsnn hayali silindii, atei kllendii halde hatrasna sayg gstermekte devam etmiti. Bu gece hep onu dnyordu. Bu kadndan kendisine hatrlardan baka ne kalmt? Canl miras olarak Taam. imdi eski gnleri dnmek, onu hatrlamak o kadar tatl idi ki, bu tatl hatralara sebep olduu iin Ay Hanma iinden minnet duyuyordu. Sonra ii burkuluyor, o da yaasayd ne

gzel olurdu diye dnyordu. O karganm Ven onu ldrmeseydi imdi byle evsiz, yuvasz bir gezginci olmyacakt. urada, elli adm ilerdeki adrda yatan Ay Hanm, Baz Kaann kz olmasayd da kendi kars olsayd ne iyi olurdu. Urungunun gnlnde yirmi yl nce len karsna kar duyduu eylerle Ay Hanma kar olan duygular karyor, birleiyor ve hayalinde bir tek kadn kalyordu. Bu kadn yirmi yl nceden bugne uzanyor, Urungunun kutsuz geen dirliini, karanlk bir yola benziyen mrn aydnlatan bir gne oluyordu. Tpk ilk yaz aylarnda bozkr tan tatl gne gibi bir ey Krk be yandayd. Bu dnyann ac, tatl her eyini grm; fakat sonunda iinin byk acyla dolduunu anlyarak talihine ksmt. Birinci acs tkende Trk kaann, kurt bal sanca grememekti. kinci acs Kr adn olu olduunu syliyememek, nc acs da sevgili karsn zlemekti. Babasnn ve anasnn lmleri Tanrnn buyruuna uygun olduu iin buna yanmyor ama tekiler Tanr yasas olmad iin gnln szlatyordu. Niin bahtiyar olmyacakt? tkende Trk kaanl kurulamaz myd_ kr adn olu olduunu syliyemez miydi? Karsyla yine bir yuva kuramaz myd?... Urungu birdenbire kendine geldi: Kars leli yirmi yl olmu. Kr adn olu olduunu sylememek iin anasna sz verip and imiti. Kala kala bir tek umut kalyordu: tkende Gk Trk kaanln kurmak. Elbet gnn birinde bir tegin sancak kaldracak, kendisi de o sancan glgesinde koacakt. Gece yarsndan sonra Yzba Kadr Baa yanna gelip niin yatmadn soruncaya kadar bir ktn zerinde oturup dnmt. Gndzk yas, erlere nbet deitirmek iin kalkp ilerin dzeninde gittiini grm, sonra hl yatmyan ve havann serinliine ramen keesine de sarlmam olan Urunguya yaklaarak kendisine bir adr teklif etmiti. Urungu o zaman havann serinliini duydu, vaktin geciktiini anlad. Ay iyice ykselmiti. Yzba birden eilerek Urungunun yzne bakt: Gzne bir ey mi kat? Neden gzn slak diye sordu. Urungu elini gzne gtrd. Herhalde bir ey, belki kk bir bcek gzne kam olmalyd. Yzbaya bakarak: Akta yatmak benim iin daha iyi. Gecen aydn olsun dedi.

Biraz ilerdeki atndan keesini alarak sarld. Otlara uzanarak ylece kald. Konak yerindeki nbetiler gn aarncaya kadar Gk Trkn otlar zerinde bir trl rahat edemediini grdler. - V TKENE GDERKEN Ertesi gn, kafile kuzeye doru yol alrken Urungu da onlara katlm, Ay Hanmn izni ve buyruu ile yanlarnda yer almt. Yzba Kadr Baa ile iki onba epey nden gidiyorlard. Ay Hanmn gerisinde binba bulunuyor, bir ey konumak iin iaret alnca at srp yanna yaklayordu. erilerle at uaklar ve yk atlar sra ile arkadan geliyordu. ki onba,i kafilenin sanda, solunda bulunuyorlar; arada srada at srp alarak sa, solu gzlyorlar, sonra yine kafileye geliyorlard. En geride bir yzba artlk yapyor, bu da ara sra geriye doru at srerek evreyi kolluyordu. Urungu arkada, art yzba ile yk atlar arasnda idi. Bu iyi giyimli beler ve eriler ararsnda pek ayr kalyor, hem sklyor hem de birlikte gitmekten holanyordu. Kendisine verilen kmzn, yaplan konukseverliin karl olarak onlara bir yardmda bulunmak istiyordu. Fakat bu yardm

nasl, hangi frsatta yapacakt? Yolda hep bunu dnyor, kimseyle konumuyordu. Ara sra art yzba bir ey sorarsa ksa cevaplar veriyor, bylelikle zaman harcyordu. *** Bu yolculuk ayn gn srd. nc gnn akam yine bir su banda adrlar kurulup herkes yerli yerine yerletikten sonra Dokuz Ouz erilerinden biri kopuzunu karp almaa, deyiler sylemee balad. At uaklar ve eriler, hatta onbalar yzbalar kopuzcunun evresine ylmlar, dinliyorlard. Ay Hanm bile, otann kaps nnde, at eyerlerinden yaplm tahtnda oturarak ezgiyi dinliyor, binba da onun karsnda ayakta durarak ayn eyi yapyordu. Urungu, yllarca nce b Kaann ordusunda gen bir eriyken birok kopuzlar dinlemi, heyecanlanmt. O orduda ok ozan vard. Kanl savalarn yapld gnlerin gecesinde onlar tellerini tngrdatrlar, kanl vurularn, yrek delen oklarn, gs paralyan karglarn, ba uuran kllarn masaln anlatrlar, su gibi akan kanlar, saysz harcanan canlar, bol bol yaplan yiitlikleri verlerdi. Fakat Urungu yllardan beri ozana raslamam, her ey gibi kopuzun sesine de hasret kalmt. imdi bir Dokuz Ouz ozannn tellere vurmas onu yine kendinden geirmiti. Kopuzcunun evresindeki halkann dnda, epey geride bada kurmu olduu halde dinliyor, kendinden uzaklayordu. Dokuz Ouz ozan neler sylemiyordu ki Sanma gnl dinlenir, Ufukta gn batnca. Bunalrm kederle Gece gelip atnca. Baklarm puslanr, Gnl dam sislenir, Gz pnarm slanr Sevgi kuu tnce. Sevgi yaman bir gerek, Yr uzakta bir iek. Sevgim srp gidecek Ta dirliim bitince. Bir gzeli zleyi te en gzel deyi! mr tket, gnl de Sevgi seni unutunca. Yri her bir anm Bir lmdr tanm! Belki diner yanm Son uykuya yatnca Ozan, deyiini sylemekte devam ediyordu. Fakat artk iyice kendinden gemi olan Urungu iitmiyor, yalnz beynine kazlan birka sz, aralksz olarak iinde tekrarlanyordu: Belki diner yanm Son uykuya yatnca

te durup dururken bu Dokuz Ouz ozan iini dalam, yreine od drmt. O bylece dalm, kaygl bir gnller uzaklara doru kayarken veride Ay Hanm binba onu konuuyorlard. gnlk yol arkadalnda onu epey grp inceliyen binba eski klna, yoksul durumuna ramen belindeki ban byk deerini grp anlamakta gecikmemiti. Ay Hanma, bunu anlatrken Urungunun karabudundan olmamas ihtimalini sylemi, zaten buna inanmyan Ay Hanmn phesini kuvvetlendirmiti. Yatacak bir adr bile olmyan bu Gk Trkn be olduunu dnmek biraz gt. Fakat bahadrlna, durumuna, bana baknca da phelenmemek kabil deildi. nsanlarn yreini okumakta usta olan Ay Hanm bile bu bilinmedik kii hakknda kesin bir karar verememiti onun deerli bir adam olduu muhakkakt. Fakat ite o kadar Daha ounu o da anlyamamt. Bir onba: Seni Ay Hanm aryor dedii zaman Urungu kendine geldi ve o zaman bu szn kendisine iki defa sylenmi olduunun farkna vard. Gne batmt. Ozan hl alyor, epey ilerde atla gezen drt nbetiden baka herkes onu dinliyordu. Urungu yere diz vurdu. Sonra kalkp dimdik durarak Ay Hanmn syliyeceklerini bekl edi. Yanlarnda binbadan baka kimse yoktu. Kaan kz yine gnle iliyen sesiyle konumaa balamt: Bahadr! Yarn yollarmz ayrlacak. Bunun iin ne dnyorsun?

Urungunun ii szlad. Yalnz birka gn birlikte bulunacaklarn bilmekle beraber bu birka gnn biteceini hi hesaplamamt. Sanyordu ki, her gn byle gidecekler, her akam konaklyacaklar kaan kz otana girip karken onu uzaktan grecek, sonra kendisi en geride ve kaan kzna en uzak olduu halde yola koyulacaklar ve bu bylece srp gidecek Yarn yollarnn ayrlacan sylemekle kaan kz onun iini szlatm oluyordu. Bir an iin gzlerini yerden kaldrp ona bakarak: Bunun iin yreim szlyor hanm diye cevap verdi.

Binba bu sz zerine dikkat kesildi. Ay Hanmn yznde hibir deiiklik olmad. Yeil ala gzlerinin ii glmsiyerek sordu: Neden? Beni buyruuna alarak buraya kadar getirdin. Kmzn esirgemedin. Buna karlk sana hibir hizmet edemedim bunun iin yreim szlyor. Hizmet etmek elindedir.

Urungunun gzleri parlad. Yeniden gzlerini kaldrarak kaan kzna bakt. Bir ey demeden baklaryla bu hizmeti nasl yaplabileceini soruyordu. Ay Hanm anlamt. Urunguyu kendinden geiren sesiyle devam etti: Seni babam kaana gtrrm. Onun erisine girer, istediin kadar hizmet edersin. Babam kaan senin gibi bir bahadr elbette onba yapar.

Sonra, sesinde baka bir ezgi, rpertici bir ahenk olduu halde yavaa: Sen buna lyksn dedi.

Urungunun yrei imdi sevinle arpyordu. Ay Hanmla birlikte gitmek, onun babasnn ordusuna katlmak, ondan hi ayrlmamak Bunlar ne gzel eylerdi! Fakat ne yazk ki bu gzel eylerin hibirisi gerekleemiyecekti. Dokuz Ouzlarla giderse tkene varamaz, gnn birinde kacan bildii Gk Trk ayaklanmasna katlamazd. Kendi yaplar olan Dokuz Ouzlarn erisiyle birlik olursa Kr adn da konuyunun da ruhlar incinirdi. Urungu bunlar dnerek ciddileti. Yeniden yere diz vurarak: Beni bala! Baban kaann erisine katlamam. Ama bundan baka her buyruuna cana minnet bilirim dedi.

Sustular. Bu ay yzl kaan kznn iinden zgn olduunu binba anlamt. Urungunun iinde ise boralar esiyordu. Bu borann esiini durduran yine o bl ses oldu: Bahadr! Bizimle gelsen sevinecektim. Demek ki yarn ayrlyoruz. Benden ne dilersin? Dileim salndr. Bir de, bilmiyerek adamlarnla vurutuum iin beni balaman dilerim.

Ay Hanm bin bir iein amas kadar gzel bir glmseyile glmsedi: Su sende deil bahadr! Yzba Kadr Baa brkn delmeseydi bu i olmyacakt. Sana onun deldii brk yerine kendi brkm veriyorum.

Bunu syliyerek bandan brkn kard, uzatt Urungu hzla yryerek dizini yere vurdu. Ay Hanmn uzatt brk alarak pp baan koydu: Bana n verdin Ay Hanm! Yarn sabah bunu giyecek ve lnceye kadar bamda bir eref hatras diye tutacam dedi.

Baktlar. Bu bak srasnda, Ay Hanmn esiz gzellii ile dolup taan Urungu, gnlk i hesaplamasnn zldn sezer gibi oldu: Galiba gnlne od dm, kaan kzna gnl vermiti. *** O gece, bir gl zen insanlarn rahatl ile uyudu. Dnde hep kendisini bahtyar bir kii olarak gryor, sk sk uyanarak evresine bakyor, epey uzaktaki bir nbetiden baka bir ey grmyordu. Yalnz bir defasnda d m, gerek mi olduunu pek ayrt edemeden, uzakta Ay Hanmn ota kapsnn aldn, kaan kznn gzkerek derin derin ge, uzaklara ve evresine bakndn, sonra yeniden ota girdiini grr gibi olmutu. Sabaha doru ise dnde hep Kr ad, anasn, ablasn ve len karsn grm, sonra hepsi kaybolarak meydanda yalnz kars kalm, ssl ve alml giyimler arasnda ba ak duran kars alam, alamt. Urungu ok erkenden kalkarak atn tmar etti. Ay Hanmn verdii brk giymiti. Yine dirliinin skntl gnlerinden birini yayacakt. Bahtn kendisine ykledii yk ekmei ikayetsiz kabul

ediyor, bilkis ara sra talihin kendisine gler yz gstermesine anlyordu. Acya alm, ac ile yuurulmu kiiye bahtyarlk gneinin, klarn ksa bir an gstererek sonra yine onu karanla bomasnda sanki ne mn vard? Bu sabah kafile de her zamankinden daha erken uyanmt. Yola karlarken biraz ilerde, kck bir tmsein ardnda Urunguya rasladlar. Ay Hanm geerken atndan atlad. Dizini yere koyarak onu selmlad. O da gnllere iliyen glmseyiiyle Urunguya bakt. Ruhunu rperten bir sesle: Bahtn ak olsun bahadr! deyip geti. Kafile geinceye kadar diz st kalan Urungu, bugn artlk yapan Yzba Kadr Baann seslenmesi zerine ayd, dikilerek ona bakt. Yzba ona bir amak kmz armaan ediyordu. Baka zaman olsa reddedecei bu armaan bugn nedense sevinle kabule diyordu. Kadr Baa biraz durgun keyifsiz gibiydi: Urungu! Ay Hanm seni beenmiti. Baz Kaan ordusuna gelmeyiin ok kt oldu dedi.

Urungu alngand. Tez cevap almak istiyen bir insan gibi sordu: Neden? Ayrlp gidiyorsun. Ben seni bir daha nerede bulacam da yarm kalan dv bitireceim? Da daa kavumaz, kii kiiye kavuur. Bir gn yine buluuruz.

Yzba glmsedi: Hoa kal! Bahtn ak olsun.

Urungu, kafile ufukta kayboluncaya kadar bir ta gibi kprdamadan onlara bakt . - VI KURT BALI SANCAK lkbahar bitmi, yazn scakl balamt. Byk in duvarnn kulelerini bekliyen nbetilere gelip geenler iin sk buyruklar verilmiti. Grnrde bir ey yoktu. Fakat in atlarndan gelen haberler tetik davranmann lzumunu bildirmekte birleiyordu. Bir Trk atls, in snrlar iinden kuzeye doru at sryor, byk duvara yaklayordu. Buralarn iyi bilen birisi olduu gvenle at srnden belliydi. Duvara yaklanca hi durmadan yukar kacak yollardan birine sapt; duvarn stne varnca yine durmadan sadaki kuleye doru yrd. Kuledeki in erileri bir atlnn yaklatn grnce yolunu kestiler. Dur bakalm! Kimsin? Nereye gidiyorsun diye bardlar.

Bu Trk, inceyi bir inli gibi konuuyordu: Yabanc deilim. Adn ne? Tonyukuk!

Kulenin yzbas bu ad iitince ierden frlam, onu karlamt. Tonyukuku tanyordu. Fakat bu zamanda burada ne aradn bir trl kestiremiyordu: Tonyukuk! Buradan geemezsin dedi. Neden? Yasaktr. Sana gvenerek buraya kadar gelmitim. Geip ne yapacaksn? Bir gnl ii

inli srtt: Dne beni de arr msn? Sen istedikten sonra elbet arrm. Ama ben seni yine brakmam. Hem burada kap da yok. Nereden kacaksn? Sana dn olacak dedim ya. Nerden kacama karma. Sen yalnz bana yol ver. Veremem. Verirsen senin iin iyi olur.

Tnyukuk bunu syliyerek kemerine el att. inli yzba anlamt. Tonyukuku kolundan tutarak biraz daha uzaa gtrd: Ben senin tanmm. Anlaabiliriz dedi.

Tonyukuk bir kese akay kemerinin i tarafndan kararak duvarn mazgalna ilitirdi. inlinin gzleri parlamt: teki kuleleri nasl geeceksin diye sordu.

Tonyukuk glmsedi: Senin yardmnla! Benim yardmmla m? Evet!

Yzba korkar olmutu: Ben o kadarna karmam diye haykrd. Tonyukuk atna atlamt. Ben de zaten aka yapmtm. Orasn bana brak diyerek atn drtnala kaldrd.

kinci kuleye yaklarken kardan kan nbetilerin yaylarna ok yerletirdikleri gznden kamad. Doludizgin onlar yaklarken kendisi de sadapndan ilk oku ekerek gezleyip frlatt. Nbetilerin biri bu oku gsne yiyerek srt st yuvarlanm, berikiler de Tonyukuka ok ekmee balamlard. Sandan solundan oklar uarken Tonyukuk drtnala at sryor, bir yandan da Gk Trk abukluu ve niancl ile sadandan ok ekerek inlileri deviriyordu. Kulenin tam nne vard zaman sa kalanlar ieri kamlar, fakat o geer gemez yeniden karak ardndan ok yadrmaa balamlard. Ayn zamanda kuledeki Yzba Ven ate yaktrarak, daha sonraki kuleye tehlike iaretini vermi, be yz adm ilerdeki kuleden de inliler karak Tonyukuka doru yrmee balamlard.

Tonyukuk ardna ok ekerek drtnala ilerlerken Yzba Venin att oku sarsna yiyen at ahlanarak ac ac kinedi. O zaman Tonyukuk keskin bir slk alarak ayda!... diye bard ve atn mahmuzlyarak duvarn kysna doru nnde atyla birlikte sryarak duvardan aa utu. Tonyukukun atlad yer duvarn en alak yeriydi fakat yedi sekiz adam boyunda olan bu yerden atlyann da sa kalmyaca belliydi. inliler bunu bildikleri iin atn da, sahibinin de lm olduuna muhakkak diye bakyorlar, hatta erilerden bazlar bu atlayn korkunluu dolasyla aaya bakmaktan bile ekiniyorlar, garip bir korku duyuyorlard. Halbuki Tonyukuk byk bir ustalk ve soukkanllkla atlam, at duvar aarken atnn eyerine basarak ayaa kalkm, atn yere dmesine bir adam boyu kala da kendisini onun stnden frlatarak topraa dmt. Tam o srada, yz adm kadar ilerde bir toprak yn arkasndan duvar gzetliyen bir atl,yedeindeki atla birlikte hzla Tonyukuka yaklamt. Tonyukuk yedekteki ata sraynca ikisi de kuzeye doru at srmlerdi. Bu iler o kadar abuk olmutu ki Yzba Ven duvardan aaya baknca l attan baka bir ey grememi, nal seslerini iitip de gzlerini biraz daha kaldrnca iki atlnn kaldrd tozlar grerek bol keseden svmee balamt. *** Bir aaln kysnda atnn stnde ufku gzliyen Kutluk ad drt nala iki atlnn geldiini grnce topraa dikmi olduu gnderini kavrad. Bu gnderin tepesinde altndan bir kurt ba vard. Gndere takl al bayran zerinde yarm aya benziyen bir yay resmi bulunuyordu. ki atl Kutluk adn yanna gelince atlarndan indiler. Yere diz vurarak onu selmladlar. ad sze balad: Tonyukuk! Boyla Baa Tarkan! Kurt bal sanca artk kaldryoruz.

Tonyukuku, in duvarnn dnda beklemi olan Boyla Baa Tarkan cevap verdi: Yllarca bugn bekledik.

Tonyukuk ilave etti: Kurt bal sanca kaldrmak iin en elverili adayz. nk inin ruhu ypranmtr.

Bozkurt soyunun olgun ve din bir olu olan Kutluk ad yine sze giriti: Tonyukuk! Tarkan! Kr addan beri bu beinci davrantr. Siz benimle birlik olursanz, Tanr yardm ile Gk Trk devletini yeniden kurar, tkenden drt yana ordular yrtrz. Tanr yardm ederse erimiz kurt gibi, ya erisi koyun gibi olur. Tanr dilerse tkende Trk tresi yrr, Kadrkandan Demirkapya dek Trk budunu birleir. Atalarmn yurdunda, atalarmn devletini diriltmek iin sanca kaldryorum. Bu savaa benimle birlikte atlacanza sz veriyormusunuz?

ki akrt iitildi: ki Trk bei kl ekmilerdi. Trk greneince and itiler: Gk girsin, kzl ksn!... ***

Tonyukuk kk tahta levhalara yazlar yazarak inand adamlara yandaki dank Trk obalarna yollam, onlar Kutluk adn bayra altna armt. O gn toplant gnyd. Akama kadar drt bucaktan on be kii daha gelerek Kutluk Teginin tuuna girdiler. Bunlarn arasnda Onba Onba rpenle Br Be, Kzl, Taam ve son olarak yetien Urungu da vard. Ertesi sabah Kutluk adla on yedi kiisi, Gk Trk devletini diriltmek iin harekete gemilerdi. Tonyukukun tavsiyesi ile ilk nce in karakollarndan birine saldrp bir baar kazanmay uygun gryorlard. Bu baar Trkler arasnda duyulunca kendilerine katlanlar oalacak, birlie doru bir adm atlacakt. Tonyukuk, in kulelerinin durumunu iyi biliyordu. Yirmi yldr ayn kulede duran Yzba Venin yaman bir Trk yas olduunu da biliyordu. Ona vuralacak darbenin tesiri daha byk olacakt. Tasar ona gre hazrland: Bu kulenin yaknnda, yarm gnlkten daha az bir yere birka adr kuruldu. Kutluk adn erlerinden birka her gn atlara binerek kuzeye avlanmaa gidiyorlar, adrlarn iinde de birka er gizli duruyor, fakat adrdan dar hi kmyorlard. Yalnz deliklerden gneyi gzlyorlar, gelen giden var m diye bakyorlard. Birka gn sonra Yzba Venin atlar bir Trk obasnn oraya konduunu bildirince Venin ask surat glmsedi. Bir yldr kendisine hibir ava kmyordu. te yine u slak sanlarn hakkndan gelecekti. Bir sabah en seme erilerinden otuz atl alarak gafil Trk obasna yneldi. O gn Br Bein buyruundaki drt er nbette idiler. Gzlerini uydurduklar adr deliklerinden inlileri grnce hazr bulunan ralar tututurdular ve bunlar adrn tepesindeki delie tuttular. Tepedeki delikten kan duman, uzakta gizlenmi olanlara inlilerin yaklatn bildiriyordu. Yzba Venin otuz atls obaya yz adm kadar yaklanca ierde sakl duranlar Br Bein buyruu ile dar frlayarak yan yana durdular ve Gk Trklere yakan bir a buklukla inlileri ok yamuruna tuttular. Otuz in erisi bir anda karmakrk oldu. Fakat karlarnda yalnz be Trk yayas grnce yzbalarnn buyruu ile onlara doru at saldlar. inliler bir yandan dklyor, bir yandan da Trklere yaklayordu. ounun at vurulmu, yaya kalmlard. ki taraf birbirine dedii zaman inliler yirmi kii kalm, bu yirmiden yarsnn da atlar vurulmutu. imdi adrlarn nnde sert bir kl vuruu balamt. Yzba Ven, Gk Trklere yaklamak zere iken at vurulduu iin yaya kalm, fakat hemen srayarak Br Bein karsna dikilmekten de geri kalmamt. inlilerin kimi atl, kimi yaya olduu iin birbirlerini de iniyorlar, be kiinin hakkndan gelemiyorlard. adrda kadn ve ocuk bulup da kolayca bir baar kazanacan sanan Ven, bu bu etin erileri grnce kukulanm, fakat yapacak baka bir ey olmad iin de kl tokuturmaktan geri kalmamt. Br Be, biri Yzba Ven olan iki yaya inliyle vuruuyor, tekiler arkalarn adrlara vermi olduklar halde bir kalabala kar arpyorlard. Ven, bir iki deneme yaptktan sonra sert bir saldrla ileri bir adm att ve karsndakini devireceinden emin olduu bu kl vuruunu yaparken al diye haykrd. Fakat bu saldr kendisine az kalsn pahalya ml oluyordu. Br, keskin bir elile onun klcn yana savurmu, yle sert bir hareket yapmt ki yzbann klc yere dmt. Ven geriye frlyarak abucak klcn yerden ald. Yeni bir hcuma hazrlanyordu. Fakat bu srada anlamad bir ey oldu: kendi

erilerinden at olanlar birdenbire dnerek gneye doru kamaa baladlar. Kuzeye bakan Ven ii anlamakta gecikmedi. lerden, tozu dumana katarak bir blk atl doludizgin geliyordu. Ven pusuya drldklerini sezdi. Yanndaki yedi sekiz yaya erisiyle yeniden Gk Trklere saldrd. Artk Br Bele teke tek dyordu. Demin kendisiyle pek kolay vurutuu Brnn karsnda imdi adm adm geriliyor, hatta enesinde alan bir izikten de kan szyordu. Yzba Ven in ordusunun en iyi subaylarndand. Fakat bu kudurmu Gk Trk, sanki krk yllk yas imi gibi gzn daldan budaktan saknmadan atlyor, yle vurular yapyordu ki, Ven sanki kendisine birka klla birden saldrlm gibi her yandan klla kuatlyor, gerilemekten baka bir ey yapamyordu. Bu srada Kutluk adn buyruundaki on kii yetierek bir an iin durdular; iki kl vuruuyla Venden baka hepsini yere serdiler. Kutluk ad, kaanlar kovalamak iin buyruk verirken, birden Onba rpen'in atndan atlad grld. Koaradm Vene doru giderken baryordu: Dur, Br! Sakn vurma!

Br bir adm geriliyerek durdu. Ven solumaa balamt. rpen haykrd: Br! Yzba Veni tanmadn m?

O da tanmt. Yirmi yl ncesinin cn almak iin saldracakt. Fakat rpen brakmad: Onu bana brak! Senin yalnz karnla bir olunun kanna girmiti. Benim karmla be olumu ldrd.

Sonra kalar atlarak grledi: Kanck dl! imdi sra benim!...

Korkun bir saldrla inliye saldrd. O kadar hzl saldryordu ki, Venin evresinde frdolay dnyor, onu akna eviriyordu. rpen onu adrlara doru srmt. Artk gerileyecek yer kalmamt. Birden rpenin sesi ykseldi: -Al! Bu karmn hakk!... inlinin yznde uzun bir kl yaras almt. Fakat bana gelecei bildii iin kendisini koruyor, son bir debelenile dve devam ediyordu. Kl akrtlar arasnda rpenin sesi yeniden grledi: Al! Bu birinci olumun hakk!...

inlinin tulgas paralanm ve kl alnna deimiti. rpen kanl bir oyun oynad halde d gryor gibi baka trl bakyor, kendisine , diye haykran sesler duyuyordu. Bir saldr daha yaparak haykrd: Al! Bu ikinci olumun hakk!...

Yzba Ven, omzuna bir kl yemi, zrh kendisini korumu, hafif bir yara ile kurtulmutu. Kllar birbirine arpyor, stnde zrh olmyan rpen yalnz saldryor, vuruyor, kendisini korumay dnmyordu. Al! Bu nc olumun hakk!...

rpen, inlinin koluna klcn yaptrmt. Klcn drrken Venin hafife inledii iitildi. rpen,drdnc olu iin de yaman bir vuru yapmak iin klcn kaldr ve al diye barken sert bir buyruk iitildi: Vurma!... Brak klcn alsn!...

Bunu Kutluk ad sylyordu. Br, kendi klcnn ucu ile Venin klcn iterek ona doru iletirken rpen yeniden haykrd: Tez davran! Klcn kavra!

Kurtulu yoktu. inli, szlyan sa kolu ile vuruamyacan anlyarak klcn sol eliyle kavrad. Fakat sa eliyle bir ey yapmam olan Ven imdi sol eliyle ne yapabilirdi? Kllar yeniden arpt. imdi yalnz rak rak diye birbirine arpan kllarn kard ses iitiliyor, rpenin gzlerinden salan yalazlar Veni yirmi yl nce iledii cinayet iin piman ediyordu. Beride Br atlmamak iin kendini g tutuyor, Kutluk adn gerisindeki birka eri kaytsz baklarla vuruu seyrediyordu. Kl sesleri dzg bir vurula aklarken birden bir vuruun aksad iitildi. Hemen arkasndan da rpenin sesi grledi: Al! Bu drdnc olumun hakk!...

Ven, gsne bir kl drt yemi, zrh delinerek gsnden yaralanmt. Iztrapla diz kt. rpen hrsn alamyordu: Ayaa kalk kabaday diye bard. Ven kalkmaa davranyor, fakat kalkamyordu. rpen hrsla glmsedi: Kk ocuklar ldrrken ok iyi kl kullanyordun. in kahraman haydi bakalm, kendini gster!...

Yzba Ven bitkin bir durumda, korku iindeydi. Vurma! Sana aka veririm diye szland. rpen bir adm ilerledi: Senin cann akaya deer mi? Davran!... Yoksa

rpen szn tamamlyamad. nk onun klcn indirmi olmasn frsat bilen Ven birden frlayarak bir saldr yapm, rpenin yznde derin bir yara amt. rpen buna hi aldrmad. Grliyerek klcn savurdu: Al! Bu beinci olumun hakk!...

Sonra, elinden klc den ve bana yedii klla yklmak zere bulunan Vene bir kl daha sallyarak: Al! Bu da benim hakkm diye bard.

rpenin hakk tam Trk usul olmu, inlinin ba gvdesinden ayrlarak Brnn nne kadar yuvarlanmt. rpen yznden akan kanlar yeni ile silerek: Bu da it dalamas diye sylendi. *** O gece, Gk Trk devletini diriltmek iin pusata sarlan on sekiz kii ilk baarlarn kutluyorlard. Yzba Venin erisinden yalnz iki tanesi kurtularak in duvarnn arkasna geebilmiler, tekilerin hepsi tepelenmiti. Tonyukukun buyruunda, in duvarna kadar giderek kaanlar kovalyan on kii, kulelerden birinin nnde gsteri yapmlar, aadan seslenerek er dilemilerdi. Bu kulenin subay olan in yzbas, aadakilerin kim olduunu bilmeden yar bozuk bir Trke ile ne istediklerini sorduu zaman Tonyukuk dzgn bir ince ile yle cevap vermiti: Sana dn var demedim miydi? te dn balad. Sen ve btn inliler davetlisiniz. Bu dn biraz kanl olacak ama ne yapalm? Trk dn byle olur.

imdi bir su banda adrlarn kurmulard. inlilerden alnan ulcalar Kutluk ad letirmiti. Tanr, kut verdii iin ii baarmlar, ilerinden hi kimse de lmemiti. En byk yaray Onba rpen almt ki o da ona it dalamas kadar ehemmiyetsiz geliyordu. Kurt bal sancak Kutluk adn adr nne dikilmiti. Konumuyorlar, fakat bu sancan tkene dikilecei gn dnyorlard. lerindeki inan bu dncenin gerekleeceini onlara mjdeliyor, yrekleri sevinle arpyordu. - VII BAHTIYAR UYKU On yedi, on sekiz yalarnda gzken bir gen, srtnda bir torba olduu halde yorgun argn yryordu. Gn domadan nce yola km olan bu gencin srtndaki torba krk demir paralaryla doluydu. Gne batmak zere olduu halde daha azna bir lokma koymamt. Byk bir gayretle yryor, acele ediyordu. Bir Gk Trk olan bu salam yapl gen ata ok iyi biner, oku be yz adma drr, klc vurunca zrh keserdi. Fakat o kadar yoksul dmt ki at yle dursun, imdi bir yay, hatta belinde kk bir ba bile yoktu. Byk bir lkye koan insanlarn ylmazl ile sonsuz bozkrda yaya yryor, bir an iin olsun mola vermek aklna gelmiyordu. Birden admlarn hzlandrmt. ok ilerde bir kayalk grmt. Kayala oyulmu maarann kapsna vard zaman gne ufukta kaybolmutu. Srtndaki torbay yere brakarak geni bir

soluk aldktan sonra maaradan ieriye doru yle bir bakt. Orada, ince bir topran stnde ak sal bir ihtiyar yatyordu. Bu gencin anasnn dedesi olan bu ihtiyar adam, belki yz yanda bir demirciydi. uluk Kaan ordusunda bulunmu, Kara Kaan ann parlak ve karanlk gnlerini grm, ok savalara girip km, Kara Kaan tutsak edildii zaman onunla birlikte ine gtrlm, Kr ad ihtillinde sonra yllarca in zindanlarnda kalm, salar aarm, fakat beli bklmemiti. ok usta bir demirciydi. Yapt kllarla baklar Gk Trkler kaprlar, onlarla savaa gitmekten holanrlard. Bu maaraya sndktan sonra da bak yaparak hayatn kazanmak istemi, fakat Gk Trkler darmadank olduklar iin i kmam, o da ocan sndrm, sefil bir hayata raz olmutu. Son zamanlarda torununun getirdii yarbuuk yiyecekle yayor, artk yryecek hali bile kalmad iin zamannn ounu maarada yatmakla geiriyordu. Torunu kendisine doru bir adm atarak: Dede! Sana bir yn demir getirdim. Bana bunlardan bir kl yapar msn dedi.

htiyar glkle doruldu: Benim alacak gcm kalmad ki diye cevap verdi. Gen oral deildi. Alnndan akmakta olan teri yeniyle sildikten sonra yeniden sze giriti: Bu demirleri oba oba dolaarak topladm. Obalarn ounda kl, bak kalmamt. Yalnz krk dkk kl paralar, bak krntlar bulunuyor, bunlar ata htralar diye saklyorlard. Bunlar toplamak iin ok yalvardm. Gn domadan yola kp gn batana kadar yrdm. Am. Susuzum. Yorgunum. Bitkinim. Ama sen bana bir kl yaparsan btn ektiklerimi unutacak, bahtyar olacam.

Kocam demirci glmsedi: Ne de abuk bahtyar oluyorsun? Bir klla bahtyar olan sen, acaba Gk Trk devleti dirilse sevincinden delirecek misin? Gk Trk devleti dirilecei iin bahtyarm. Klc da Gk Trk devleti diriltecek savalara katlmak iin istiyorum.

htiyar yerinden frlad: Ne demek istiyorsun Bulu?

Buluun gzleri parlyordu: Dede! On gnden beri kurt bal sancak Kutluk adn elinde ykseliyor. Drt bucaa haber saldlar, savaacak er aryorlar. Ben belimde bir kl olmadan onlarn arasna nasl katlabilirim?

htiyar heyecanlanmt: Kutluk ad m? Kutluk ad tanrm. Bozkurt soyunun en yavuz eridir. imdi sen benden kl m istiyorsun? Bu benim dirliimdeki en tatl iim olacak abuk, demirleri buraya getir

Bulu, torbay yeniden srtlayarak maarann iindeki rsn yanna kadar getirdi. Burada yllardr kullanlmaya kullanlmaya tozlanm, toprakla karm, bir yn kmr duruyordu. htiyar, genlemi gibi, kendinden umulmyan bir abukluk ve eviklikle ralar yakt, zerine kmr att. Kartal kanadndan yaplm yelpazeyi eline ald. Sonra ocan karsnda diz kp ban yukar kaldrd. Ellerini aarak: Ulu Tanr! Bana g ver. Yllardr ilemeye ilemeye almasn unutan ellerime biraz ustalk kollarma biraz g ver diye yakard.

Bulu sevinliydi. Artk dinlenebilirdi. Maarann iine uzand. Alk, susuzluk imdi bunlar o ndan ok uzakt. Ocan alevi yzne vuru, eki sesleri bozkrn boluunda kaybolurken derin bir uykuya dald. ekicin rse inerken kard sesler, ona ocukluunun kaygsz, yani bahtyar gnlerinde bile duymad tatl bir ninni gibi geliyordu. ekicin her vuruu lkye doru atlan bir admd. eki, rse vura vura kl yaplacak, kendisi klc taknca Kutluk ada katlacak, sonra tkene varmak iin kutlu sava balyacakt. Bulu uyuyordu. Byk bir yorgunluktan sonra dald bu derin uykudan onu kimse uyandramazd. yle olduu halde ihtiyar, ok ihtiyar dedesinin eki vurularn duyuyordu. Tpk genliinde olduu gibi akla, evkle ve kuvvetle vuruyor, yaplacak klc torunu deil de kendisi kuanacakm gibi alyordu: Trak!... Trak!... Trak!... Bu ahenkli ses, beride rahat rahat uyuyan gence pek uzun, sanki bir gece deil de bir yl srm kadar uzun geldi. *** Tan yeri aarrken gzlerini aan Bulu btn gvdesinde bir scaklk duymutu. Bu gece d grmemiti. Fakat dedesinin nasl altn dte deil de gerekte grm gibi biliyordu. Kulaklarnda hl ekicin rse inerken kard sesin yanklar uulduyordu. Ona yle geliyordu ki son eki sesinden ksa bir sre sonra uyanmt. Gzleri ocaa iliti. Ate yeni yaklm gibi dolu, yalazl ve parlakt. Yatt yerden yavaa doruldu. Birden gzleri sevinle parlad: Yan banda gsterili bir kl krk yllk arkada gibi yatyordu. Onu hemen eline ald. Yrei sevinle arpyordu. Yava yava knndan syrd. Bu kl insann gzn kamatracak kadar parlakt. Dedesine bir eyler sylemek iin teye bakt. Dedesi, sabaha kadar almaktan doan bir yorgunlukla ince topraktan yatanda yatyordu. Keesini bile stne ekecek zaman bulamamt. Bulu ona acyarak bakt. u kocam dede, sava lf olunca sabaha kadar uyumadan nasl alyor ve ne gzel bir eser meydana getiriyordu!... Birden Buluun gzlerine gzel bir bak iliti. Bunu da dedesi yapm ve klcn biraz ilerisine brakmt. te bir gecede iki bahtyarla birden ermiti. O yalnz bir kl iin bu kadar emee, skntya katlanmken imdi fazla olarak bir de ba olmutu. Bulu hafife uzanarak ba ald. Knndan syrarak dikkatle gzden geirdi. Her halde yarnki sava arkadalar bu baktan tr kendisini kskanacaklard. Glmsiyerek dedesine bakt. Birden bir sevin haykryla haykrmamak iin kendini g tuttu: Ban bir adm ilerisinde bir kl daha duruyor, onun da bir adm ilerisinde baka bir kl gze arpyordu. Bulu yerden frlayp grlt etmemee alarak kllar ald. Maarann kapsna dnerek aydnlkta gzden geirdi. Bunlar olaanst kllard. Birden syrd son klcn zerinde bir yaz grd. Dedesi buraya Kutluk ad yazmt. Klcn teki yzn evirdi. Burada da lteri Kaan kelimeleri okunuyordu. Bir an bu lteri Kaann kim olduunu dnd. Ayn klta yazldna gre herhalde Kutluk adn baka bir ad, belki de belki deil, muhakkak, kaan olduktan sonra alaca add.

Bulu merakla teki klc da syrp bakt. Burada Kr adn olu kelimeleri yazlyd. Evet, hatrlyordu: Dedesi, Kr adn bir olu olduunu, Kr ad ihtillinde pek kk olan bu ocuun anas tarafndan karldn hatt birka gece de kendi adrnda konuk kaldklarn, anlatm, sonra kendi atn, pusatlarn vererek bunlar nasl kardn, inlilerin kendisinden kukulanarak nasl hapse atp ikence yaptklarn, fakat Kr adn konuyu ile olu kurtulsun diye btn aclara katlanarak hibir ey sylemediini, bu yzden yllarca gngrmez zindanlarda srndn birer birer sylemiti. Fakat Kr adn olunu nasl bulup da verecekti? Bulu imdilik bu bilmece ile uramay lzumsuz bularak kendi klcn knndan syrd. Bir yznde Bulu yazsn okudu. Dedesi, nerden bulmusa bulmu, oraya bir de kl kay brakmt. Bulu klcn kuanp ban takarak maara kapsndan kt. Gne imdiye kadar grlmemi bir gzellikle douyordu. *** Bir zaman ufuklara ve gklere bakt. Tatl rzgr canna can katyordu. Bir eksii vard ama ne olduunu anlyamyordu. Birden glmsedi. Bahtyarlk beni esritti diye sylendi. Eksiin ne olduunu kefetmiti: Fena halde ackmt. Acaba dedesinin kyda bucakta kalm biraz yiyecei var myd? Bunu anlamak iin maaraya girdi. evresine baknarak usul admlarla dedesine yaklat. Dn getirdii demirlerin byk bir ksm yerde duruyordu. Grnrde baka hibir ey yoktu. Krk bir anakta biraz su vard. Onu kana kana iti. Sonra gzleri dedesine taklarak hayretle durdu. Onun sa elinde eki duruyordu. Sol eliyle byk kskacn tutuyordu. Kska, kl yaplacak demir parasn kavramt. Demek ki dede pek yorgun derek oturmu, oturmasyla dalmas bir olmutu. Fakat neden bu kadar hareketsiz ve soluktu? Bulu bir dizini yere koyarak eildi. Dede diye seslendi. Dedesi glmsyordu. Daha hzl olarak yeniden onu ard. Sonra elini dedesinin yreine bastrd. yle, birden ona sayacak kadar bir zaman getikten sonra derin bir ah ekerek ayaa frlad. Dede lmt.

Yz yln ykn tadktan sonra, bir torun bile deil de torunun olundan baka herkesi, her eyi kaybettikten sonra tam Bozkurt sanca ykselirken ihtiyar demirci lmt. Bulu onun yzne yeniden bakt. Bu yzde hayattan ayrlmann hibir kederi yoktu. Bilkis o kadar bahtyar bir yzd ki, mrn en sevinli annda rya gren, yahut bahtyarl damarlarnn iinde duyan bir kimse de ancak bunun gibi glmsiyebilirdi. O, g vermesi iin Tanrya yakararak ie balam, btn dirliinde yapt kllarn en gzeli olan tanesini yapm, sonra yz yl arpa arpa, felket ve sefalet gre gre rslenmi, anm olan yrei bu ypratc gece almasna dayanamyarak durmutu. Bununla beraber bu kadar bile ne gzel, ne byk sonutu. htiyar demirci, Kutluk adn tu kaldrdn iitince canlanm, hibir zaman kaybetmedii inancyla glenmi, bu kutlu savaa klcyla yapamad yardm ekiciyle yapmak iin insan gc stnde emek harcyarak btn gece alm, gzleri iyi grmedii, geceleyin maara daha ok karanlk olduu halde yalnz ocaktan kan yalazla yetinerek klla bir bak yapm, sonra byk bir bahtyarlk iinde, topraktan yatana uzanarak bu dnyadan gp gitmiti.

O imdi daha uyanmamak zere bahtyar bir uyku uyuyordu. Dorusu, byle bir emekle bu bahtyar uykuyu uyuyabilmek, yz yl ile ekmee deerdi. Uyuyordu. Gk Trk devletini diriltecek kl akrtlarn duyar gibi, tkende dalgalanacak sanca grr gibi, yarn, yarn neler olacan bilir gibi uyuyordu. Bulu imdi ayakta ta gibi duruyor, Gk Trk savalarna kl yapmak iin didinirken len ihtiyar demirciye kar ii saygyla doluyordu. Birden uzakta nal sesleri iitir gibi oldu. Ar ar maarann kapsna yaklat. Tozu dumana katarak bir blk atl doludizgin geliyordu. Heyecanlanmt. Sakn Bunlar Trk atllaryd. Maarann nnde durduklar zaman, Bulu, kurt bal sanca grp Kutluk ad tanmakta gecikmedi. Yere diz vurdu. Kutluk ad, kendi ordusuna katlacan bildii bu gence sordu: Adn ne? Bulu. Bize katlacak msn? Evet as. Burada kocam bir demirci olacak, bilir misin? Dedemdir. Nerede?

Bulu ban edi. Gzleri dumanlanmt. Dedem bu sabah Umaa varmtr ad!

Kutluk ad evik bir atlayla atndan indi. Bir anda btn erileri de yle yaptlar. Ardndan Tonyukuk ve Boyla Baa Tarkan olduu halde maaraya giren Kutluk ad, ihtiyar demircinin ls nnde saygl bir durumla durdu. Sonra Tonyukukun gerisinde Bulua dnerek: Nasl oldu, anlat dedi

Bulu demir paralar dolu torbay getirdikten sonra olup biteni anlatt ve Kutluk ad iin yaplm olan klc oza uzatt: Bu kl senin iin yaplmtr ad dedi.

Kutluk ad klc eline ald: Benim iin yapldn nereden biliyorsun? stnde adn yazl.

Tonyukukla Boyla Baa Tarkan, klc syrlm olan Kutluk ada yaklatlar ve birden lteri Kaan kelimelerini okuyarak birbirlerine baktlar. Sonra teki yznde Kutluk ad adn grdler. O zaman Tonyukuk:

Kutluk ad dedi, bu demircinin gnlne Tanrdan bir ses gelmeseydi bunu yazmazd. Gk Trk devletini kurabilirsek sen lteri Kaan olacaksn.

Kutluk ad cevap vermedi. Yalnz kabul makamnda ban sallad. Sonra Buluun uzatt ikinci klc alarak sordu: Bu kimin? Kr adn olunun.

adn kalar atld: Kr adn olu yayor mu? Yayor ad! Nereden biliyorsun?

Bulu, dedesinin vaktiyle kendisine sylediklerini anlatt. Boyla Baa Tarkan sze kart: Ben buna benzer bir ey iitmitim ad. Buyruk verirsen erimze soralm. Sor bakalm.

ad, Tonyukuk ve Tarkan arkalarnda Bulu olduu halde maaradan kmlard. Baa Tarkann sesi erler arasnda bir alkalanma yapt: Aranzda Kr adn olu var m?

Derin bir sessizlik Tarkan bir daha sordu: htiyar demirci, Kr adn olu iin kl yapm. Aranzda Kr adn olu var m?

Yine cevap veren olmad. O zaman Kutluk adn buyruu iitildi: Baa Tarkan! Kr adn olu ortaya kncaya kadar tamak zere bu klc dilediin ere ver. Buyruk senindir.

Sonra, Boyla Baa Tarkan bir bir hepsinin nnden geti. Taam seerek: Al! Kutluk adn buyruunca iyi gzet dedi

kimse bu gzel tesadften Urungu kadar sevinmemiti. Fakat bu sevin bir sr gibi gizli kald *** Kutluk adla erileri uzun zaman maarann nnde kaldlar. htiyar demirciyi gmdler. eri iindeki iki demirci, Buluun getirmi olduu demirlerin kalanndan karglar, kllar ve t ulgalar yaptlar. Sonra Buluu da aralarna alarak yrmee hazrlandlar. Boyla Baa Tarkan ona erideki fazla atlardan birini vermi ve: Seninle yetmi kii olduk. Onban Brdr demiti. Sonra yetmi atla doludizgin yrye kalkmlar ve yldrm hzyla ileriye atlmlard. En nde kurt bal al sancak

dalgalanyor, arkasnda Gk Trk devletini diriltmee kalkan kahramanlar geliyordu. Kalar atlm, azlar kilitlenmi uuyorlar, koyu kumral uzun salar dalgalanrken kartal baklaryla ileriye bakyorlard. Gzler yalnz ilerisini gryor, arkada kalan hibir ey hatra gelmiyordu. Fakat bu yldrm atllarn arasnda yalnz birisi ara sra ban arkaya evirip bakyor, sonra slak gzlerini eliyle silerek arkadalaryla ayn hizada ileriye doru akyordu. En gerideki dizide bulunan ve gzleri arkada kalan er Bulutu ve onun arkaya baklar, ihtiyar demircinin can verip gmld maara gzden silininceye kadar devam etti. - VIII LTER KAAN Bozkra yeni bir bahar gelmiti. Karlar erimi, a toprak sular imi, her yer yeile brnmt. Tepeleri karla rtl dalar, bozkrn binlerce yllk masaln dinliyordu. Yamalarda, ormanlarda kular tyor, yerden canllk fkryordu. Aal bir dzlkte tren vard. Saa, sola yaptklar aknlarla saylar oalan, yoksulluktan kurtulan, zaferle heyecanlanan Kutluk ad ordusu devlet kuruyordu. Yedi yz kii olmulard. ki bl atl, bir bl yaya idi. Tonyukuk yedi yz kiiyi dzene sokmu, Trk tresini yaymt. Kutluk ad! Kaanmz olacaksn dedi. Kaan olursam Trk tresini ykselteceime inanyor musun? Bunu ok dndm. Bua, raktan baklnca ark m, semiz mi belli olmaz. Ama ben seni iki yldr yakndan gryorum. Sen Bozkurt soyunun eski kaanlar gibi ulu bir kaan olabilirsin. Onun iin artk Gk Trk devletini kuracaz ve sen bizim kaanmz olacaksn.

Kutluk ad ksa bir an dnd: Boyla Baa Tarkan ne diyor?

Boyla Baa Tarkan bir adm ilerledi: Senin kaan olman istiyorum. eri ne diyor?

Tonyukuk cevap verdi: eri Trk kaann tahta oturtmak iin pusata sarld.

Kutluk ad elini Tonyukukun omuzuna koydu: Trk kaan olmay kabul ediyorum dedi.

Tonyukuk glmsedi:

Ben Tonyukuk, Boyla Baa Tarkan ve eri ile birlikte seni Trk kaan iln ediyorum. Bundan sonra sen lteri Kaansn dedi

Sonra szlerini yle tamamlad: Bugn iin kl dverken len ve sana yapt klca lteri Kaan adn yazan demircinin vasiyeti yerine gelmi olur.

Kaan cevap verdi: Tonyukuk! Kurt bal sanca kaldrdm zaman bana ilk katlan sen olsun. ki yllk savalarda da yksek bilgi ve aklnla ii iyi idare ettin. Bundan sonra sana Bilge Tonyukuk denecektir!

Bilge Tonyukuk orduya dnd. Ormanda uuldyan gr sesiyle yle haykrd: Trk erisi! Bugn Gk Trk devletini yeniden kuruyoruz. Kutluk ad kaanmz olup lteri Kaan adn almtr. Eskiden olduu gibi yine tkene varacak, atalarmzn buyruunda olan btn boylara ba edirecek, inden hara alacaz. Biz lteri Kaann buyruunda savatka azlk budun oalacak, yoksul budun bay olacak, Gk Trklerin ad san yeryzn kaplyacaktr.

Kllar havaya kalkmt. Yedi yz kii, devletin kuruluu erefine grlyorlard. Davullar alnyor, kmzlar iiliyor, bir ozan deyi sylyordu: ekildi mi kllar Trkn gnl holanr Kaanl kurmaa Yeni batan balanr. Gzler ayda, gnete; lteri Kaan bata. Yazlar geer savata. tkende klanr elim kmzlar Yosma Gk Trk kzlar Mestederken bizleri Yavuzlar yavalanr. inliler ve Ktaylarla yaplan savalarda ok yararllk gsterdii iin kendisine onbalk verilen Urungu hazin bir bahtyarlk iinde ozan dinliyordu. Anasnn ve kendisinin ryas gereklemiti. Artk kendi i szlarn dinliyebilir, kendi kendisine yanp yaklacak zaman bulunabilirdi. Bu bahtyar yedi yz kii arasnda neden onlar kadar sevinli olmadn biliyor, hatt bunu kendi kendisine itiraf ediyordu: imdi onun gnlnde bir kadn hayali vard. Ad belli olmayan bu hayal, ok eskiden lm olan karsyla kaan kz Ay Hanmn karp birlemesinden douyor, ikiz gibi birbirine benziyen bu iki kadn bir tek varlk halinde birleerek Urungunun gzlerini ve gnln kavuruyordu.

Onba Urungu bu kadar dnya kavgas grdkten sonra gnln bir kadna kaptrdn anlyor, bir ses ona: Seveceksin diye fsldarken, baka bir ses: Sevemezsin diye ihtarda bulunuyordu. u sava ne kutlu eydi! Sava sayesinde avunuyor, dertlerini unutuyor, kederlerden syrlyordu. Sava olmasa herhalde dnyann en dertli adam olacan dnyor, kendisini inli olarak deil de Trk olarak yaratan Tanrya iinden minnetlerini gnderiyordu. Gnlnde bir gizli sevin, daha dorusu sevin deil de mit nn parladn seziyor, bunun ne olduunu aratryordu. Urungu kendi gnl ile hesaplamalara ok eskiden alk olduu iin bunu da an lamakta gecikmedi. Yaknda Dokuz Ouzlarla sava yaplacakt. Demek ki, kt artlar altnda da olsa, Ay Hanm tekrar grmek ihtimali vard. Ay Hanm aklna gelince Urungu orada taklr, baka bir ey dnemezdi. Onun sesindeki ezgi, baklarndaki k, yzndeki gzellik gnln olayalar, kendine geldii zaman iinde sevinli bir aclk, yahut da ac bir tat diyebilecei bir eyin yerlemi olduunu anlard. imdi yine onu dnyor, erinin sevin haykrlarn, kl oyunlarn, greleri ne gry or, ne de iitiyordu. Birden anasn hatrlad. te onun ryas gereklemiti. te Trk kaan lteri Kaan tahta oturmu, ordu kurmutu. Kendisi bu ordunun bir onbasyd. Daha ne istiyebilirdi? O zaman iinin gizli bir atele yeniden yandn sezdi: Kr adn olu olduunu kimseye sylemiyecekti. Urungu dalgn gzlerle bir yere bakarken kulana kopuz tngrtlar ve bir ozan sesi geliyordu: Gz kamar, gelince Ayla o kz yan yana. Birisi gz tr, Birisi girer kana. Ay m gzel, o kz m? Bunu soran sorana. Birbirinden paradr Gibi geliyor bana. Ay bulutun barnda Kan szan bir yaradr Ayn baht karanlk, Bulutunki karadr. Ay bir kzdr, san Gece suya taratr. Tanr bu yeryznde Nice aylar yaratr. Ayla o kz bir gece Kar daa indiler. Orda gnl denilen Bir otaa girdiler. Bulutlar ylk oldu, ki gzel bindiler. Ay, kz oldu; kz da ay Birbirine sindiler.

Nice erler eriyor O ay kzn yasndan. Esrik olur ienler Gzlerinin tasndan. Gnlleri okyan Ezgi akar sesinden. O kz arpar insan, Ayr eder usundan Urungunun aklnda bu deyiin yalnz bir paras kalmt: Ayn baht karanlk , Bulutunki karadr. Neredeyse hznlenecekti ki, bir er kendisine bir amak kmz sundu ve: lteri Kaan gnderdi dedi. Kaann ad anlnca artk baka dnce kalamazd. Onba Urungu toparland. Kaann yollad kmz itikten sonra: Kaan sa olsun dedi. - IX URUNGUNUN YARASI Dokuz Ouz kaan Baz Kaan, beleri arm otanda toplant yapyordu: Beler dedi, azlk olan Gk Trkler yeniden harekete getiler. Byle giderlerse hepimiz iin tehlike olacaklardr. nk kaanlar yiit, veziri aklldr. Bu ikisi var olduka bizi de, ini de, Ktaylar da yok edeceklerdir. Ktaylar ve inlilerle birleerek bunlar ortadan kaldralm. inliler gneyden Ktaylar doudan yrsn. Biz de kuzeyden saldralm. Kabilse bu Gk Trk kaann ortadan kaldralm. Ne dersiniz?

Beler: yi olur diye cevap verdiler. Kaan, belerden birine dnd: Kuni Sengn! Buyur kaan! Sen hemen ine gidip teklifimi bildireceksin! Buyruk senindir kaan!

Baka bir bee hitap etti: Tungra Sem! Buyur kaan! Sen de Ktaya gidip ayn eyi syliyeceksin! Buyruk senindir kaan!

Baz kaan biraz dnd. Sonra belere bakarak: Hemen yola kacaksnz ve yaz sonunda Gk Trk kararghnda birlemek zere harekete gemelerini salyacaksnz dedi.

*** Beler Baz Kaann otandan karken, epey uzakta, bir yayann dikkati ekmiyecek ekilde durarak kendilerini gzetlediini farknda olmadlar. Bu mehul adam biraz sonra Kun Sengnn gneye, Tungra Semin de douya hareket ettiklerini grd. O zaman Baz Kaann otandaki toplantda bulunan belerden en knn, Yzba Kadr Baann adrna yneldi. Bu adrn kapsnda nbeti olmad gibi evresinde de kimsecikler yoktu. Mehul adam drt yanna yle bir baktktan sonra yava yava admlarla adra yaklap meldi, kulan ieriye verdi. Kadr Baa birisiyle konuuyor ve sesi dardan, yaram yamalak da olsa iitiliyordu. Dinleyici, yle, birden yze sayacak kadar bir mddet sessiz ve hareketsiz durduktan grlt etmemee alarak kalkt. Yava admlarla uzaklat. reneceini renen bu mehul adam. Bilge Tonyukukun gnderdii bir attan baka bir ey deildi. Gn kararrken atna atlayp gneye doru doludizgin srd. *** Bilge Tonyukuk bu haberi ald gece uyku uyumad. Sabaha kadar dnerek tasarlarn hazrladktan sonra lteri Kaana karak dncelerini anlatt: lteri Kaan! in! Ouz, Ktay; bu birleip gelecek olursa tehlikede kalacaz. Bir ey yufka iken dermek, ince iken krmak kolaydr. Yufka kaln olursa dermek g olur. nce youn olursa krmak g olur. Douda Ktaya, gneyde inliye, kuzeyde Ouza iki bin erimizle kar geleceiz. Bunun iin de onlar birlemeden harekete geerek her biriyle ayr ayr savaacaz.

lteri Kaan fazla dnmedi: Orduyu gnlnce ilet dedi.

Bir iki gn sonra iki bin kiilik Gk Trk ordusu Dokuz Ouzlarn zerine yldrm hzyla yryordu. Onba Urunguya talih gler yz gstermemiti. nk o da ordunun gerisinde ihtiyat tekil eden ve Yzba rpenin buyruunda olan yz kii arasnda bulunuyordu. Halbuki iinden gelen kuvvetli bir duygu bu savata Ay Hanm grebileceini bildiriyordu. Byle geride kalmakla Ay Hanm grebileceini akl kesmedii iin sklyor, fakat elinden bir ey gelmiyordu. Bununla beraber Dokuz Ouzlarn ordusu gzkt zaman iinin garip bir heyecanla rperdiini sezdi. Dman bin kii idi. Fakat on sekiz kiiyle balyan Gk Trk erisi her vuruu, her sava kazana kazana bu hale gelmi, zaferle beslenmi, yenmee almt. Sava gz kamatran bir oklama ile balad. Sonra, oklar tkenince yldrm hzyla at koturarak kl klca geldiler. Yzba rpen, atnn stnde vurumay seyrediyor, fakat daha ok savaa katlma buyruunu bekliyordu. Urungu, on atlsyla birlikte en solda ve bylelikle savatan en uzak yerde bulunuyordu. Zaman bir trl gemiyor, sava bir trl bitmiyordu. Fakat Dokuz Ouzlarn Tula rmana doru geriledikleri farkolunuyordu.

Birden, bir Gk Trk atlsnn Yzba rpene doru gelip ona bir eyler syledii grld. Arkasndan rpenin buyruu grledi: Davrann! Ardmdan ileri!...

htiyattaki yz kii, can alacak zamanda savaa kararak ii Gk Trklerin lehine bitireceklerdi. rpenin bl byk bir kavis izerek Dokuz Ouzlarn ekilmee balyan erilere saldryor ve iddetle yadryordu. Dokuz OuzlarTula rmana atlyor, kar kyya gemee urayordu. rpen onla brakmad ve verdii buyrukla erisini rmaa daldrd. Her iki taraftan boulanlar boulmu, kar kyya geenler arasnda kovalamaca balamt. rpen byk bir i yapyordu. Dokuz Ouzlarn kararghna doru ilerliyordu. Kararghta Ba zKaann oklu muhafzlar onlar yiite karlad. *** Gn batarken iki taraf adrlarn ve byk kanlarn arasnda bouuyor, ufak eyler iin byk kahramanlklar su gibi harcanyordu. eriler kadar atlar da yaralyd. erilerin ou yaya dv yapyordu. Yzba rpen bir dmanla iki adrn arasnda kllayordu. Geni bir yerde dalm olduklar iin artk buyruk verme, dzgn ve toplu savama kalmamt. lier er dalm olan eriler kendi balarna arpyor, vuruuyor, dvyor, bouluyorlard. Kllar yaman bir gle ve ustalkla savruluyor, ayn ustalkla ve sertlikle eliniyor ve demirin demire arpmasndan kan sesler btn alan dolduruyordu. rpen, karsndaki Dokuz Ouzun deme bir be olduunu klndan ve kl kullanndan anlamt. Bazan bir iki adm ilerliyor, sonra onun sert saldrlar karsnda gerilemeye mecbur oluyordu. kisi de yaralanmt. Onba Urungu, sava alannda grd adrlarn birini hedef edinmi, oraya varmak istiyor, karsna kanlara bu maksat iin vuruuyor, yann kendi ardndan geleceini dnme den onu yarp adra gitmek istiyordu. Deminden beri karsnda duran Dokuz Ouz ayn adam myd, yoksa Urungu birka kere hasm m deitirmiti, bunun farknda deildi. Hatt yaralarndan kaz szdn grmyor, sezmiyor, anlamyordu. Hedefi olan byk adra girdii zaman birdenbire durdu. Ay Hanm, adrn en gerisinde, elinde yay olduu halde gzlerinden ate saarak duruyor, adra girmi bulunan ve kendisini tutsak etmek istiyen Gk Trk erisine kar savaa hazrlanyordu. Urungu, kendi erlerini tanyarak onlara kl indir buyruunu verdikten sonra bir iki adm ilerledi ve dizini yere vurarak ay Hanm selmlad. Sonra kendi erlerine kmalarn emretti. Ay Hanm sava durumuyla her zamankinden daha gzeldi. Bir mddet sessizce baktla r. Her tarafta sesler dinmiti. Uzaktan baz yarallarn iniltisi iitiliyor, bir de adrn dnda ve hemen yannda iki kiinin klla vurutuklarn anlatan demir sesleri geliyordu. adrda Urungunun hznl sesi ykseldi: Erler saygszlk ettilerse bala Ay Hanm! Senin kim olduunu nereden bilecekler? Sava kazandnz Urungu. Babam kaan da galiba ldrdnz.

Urungu ban nne edi: Savatr Ay Hanm. Her ey olur.

Ay Hanmn sesi yavalad: Evet. Hatt tutsaklk bile Ay Hanm! Sen tutsak olmazsn. Tutsak edersin. Nice zamandr seni dnyorum. Gnlm enlendirir, Onba Urunguya varr msn?

Kaan kz ac ac glmsedi: Demek onbasn ha? Ama be deilsin. Bir kaan kz karabudundan biriyle nasl evlenir?

Urungu sarsld. Kr adn oluyum diye haykrmak istedi. Fakat syliyemedi. imdi ne yapacakt? Bunu dnmee vakit kalmadan adrn dndaki kl sesleri yaklat. Sonra ieriye hzla birinin girdii grld. Elinde klc olan bu sava: Ay Hanm! Tez davran! Kayoruz diye bardktan sonra kapya doru dnd ve arkasndan gelen baka bir savaya kar vaziyet ald. Urungu bir anda ikisini de tanmt: ilk gelen Kadr Baa, ikincisi rpendi.

Deminden beri otan dnda vuruan iki yzba, imdi Ay Hanmn karsnda yeniden dve balyacaklard. Birdenbire Kadr Baa, Urunguyu tanyarak bard: Sen misin Urungu? Seninle vurualm diyeceim ama bu arkadan brakmyor ki

rpen cevap verdi: Rahat kamak istiyorsun, deil mi?

Sonra Urunguya buyruk verdi: Urungu! Galiba kaan kznn yanndayz. Ben iimi bitirinceye kadar sen de onu tutsak edip gzle!...

rpen bunu syliyerek yeniden Kadr Baaya saldrd. Fakat iler baka trl yrd: Urungu, yzbadan ald buyruu yerine getirmek iin ilerlerken Ay Hanmn yay gerilerek vnlad ve frlyan ok, Urungunun yreiyle kreinin arasn delerek onu yere serdi. kinci ok daha yamand. nk Ay Hanm, Yzba rpene aman vermemi, onu tam yreinden vurarak cansz bir halde yere devirmiti. Kadr Baa bu durumdan hemen faydalanmak istiyordu. Ay Hanma bakarak: Vakit kaybetmiyelim dedi.

Ay Hanm hi tela etmeden otan kapsna doru yrd ve hznl gzlerini kendisine diken Urunguya bakmadan kt. Kadr Baa yorgundu:

Urungu! Ay Hanmn oku sana kymaz da ilerde yine karlarsak yarm kalan vuruumuzu bitiririz dedi ve hzla davrand.

Bu ok yaras onu elbette ldrmezdi. Bir Gk Trk onbas iin kreini delip kan okun yaras neydi ki?... Onu asl ldren yara Ay Hanmn szleri olmutu: Be deilsin. Bir kaan kz karabudundan biriyle nasl evlenir?

Urungu yan banda cansz yatan Yzba rpene bakt. Keskin nianc olan kaan kz Yzba rpeni yreinden vurduu gibi kendisini de ayn yerden vurabilirdi. Demek ki kendisine acm, onun iin ldrmemiti. Sevdii kzn, kendisini reddeden kzn, acyarak cann balamas, birden Urunguya ok ar geldi ve sanki ok, yreini delmi gibi orasnn szladn hissetti. Son bir gayretle kalkarak otan kapsna doru ilerledi. Tutunarak dar adm att. Ortalk alaca karanlkt. ki atl drtnala kuzeye doru gidiyordu. Urungu, sessizce Ay Hanmla Kadr Baann uzaklaan glgelerine bakt. Sonra gzleri kararak topraa dp kald - X N AKININDAN DN Gz aylar gelmek zere idi. Onba Urungu adrnda yatyordu. Ay Hanmn o ku onu adamakll sarsm, kan ok akt iin kendini toparlyamamt. Bu yzden, ordu inlilerle arpmak zere adunga yrrken eriye katlamamt. Sekiz yanda bir kz her gn adrna girerek ona bakyor, yiyecek getiriyor, koluna girerek biraz gezdiriyoru. Bu kk kz onun torunu, yani Taamn kzyd. Urungu krk sekiz yandayd. Kavgalarla, tehlikelerle geen bir hayatta, kendini bilmedii zamandan beri lmle karlam, on bir yandan beri ise o da lm karlamaa balamt. Otuz yedi yldan beri dvyordu. Ac gre gre yrei katlam, fakat savaa kanmamt. Olu Taamla gelini ve torunundan baka kimsesi yoktu. Bir de andas vard: Yzba Br. Kendisiyle ayn yata olan Br, Kr ad ihtillinde len Yzba Yamurun kk oluydu. Baabsyla ilgili olan her eye kar duyduu sevgiyi, Urungu, Brye kar da duyuyordu. Birbirlerini birka defa lmden kurtarmlard. Bugn adung seferinden dnecek olan ordu bir gelse, gelse de Bry ve Taam grse belki can sknts biraz geecek, sol kreinde hl szlyan yarann acsn biraz unutacakt. Bununla beraber Urungu, ordu dnmekle i skntsnn gemiyeceini de biliyordu. Beyninde ve gnlnde en byk yeri Ay Hanmn doldurduunu anlyordu. Acaba imdi neredeydi? Dokuz Ouzlar yenilip ba emi, Baz Kaan lm, fakat Ay Hanm bulunamamt. Bu sonsuz ucu buca olmayan nasl bulunurdu ki? Onba Urungu dald derin dncelerden bir grltyle ayld. Gk Trk ordusu dnyordu. At kinemeleri, nal sesleri, haykrlar iitildi. Borular, davullar alnd. Sonra sesler yatrken adrn kaps araland: Yzba Br ieri girdi: Hl yatyor musun Urungu?

Onun cevap vermediini grnce glmsedi:

Kaan kz seni ne yaman vurmu anda?

Kaan kz gerekten yaman vurmutu. Ama nasl vurduunu Br bilmiyor, yalnz andasnn gvdesindeki yaraya gre hkm veriyordu. Br keyifliydi: yi bir akn yaptk iyi doyum olduk dedi.

Urungu susuyordu. Andas bu sessizlii, akn hakknda bilgi edinmek isteine yorup anlatt: Denize kadar btn adungu getik inlier iyi sava deil. Yalnz kale duvarlarnn ardna saklanp beklemesini biliyorlar. Yine de birka ehirlerine girip allak bullak ettik. Yalnz bir defa meydan sava oldu. Onda da inlileri okla il yavrusu gibi dattk. ki atm vurulup ld ama eksiklikleri fazlasyla yerine koyduk. Trkeline saysz sr, davar, mal, kuma, pirin, dar getirdik. Epeyce de tutsak var.

Urungunun iinden bir sevin dalgas geti. Bozkurtlar dirilmi, kurt bal sancak erefle dalgalanmaa balamt. Br anlatmakta devam ediyordu: Birgn bri ehri yamalarken erin biri geldi: tane bykl, sakall kadn yakaladk dedi. inlilerin erkekleri kadna benziyor, belki akdnlar da erkek gibidir diye dnp sakall kadnlar getirttim. Basbaya bykl, sakall idiler. Bunlar nasl buldunuz diye ere sordum. Yzleri rtlyd ama kanl yryorlard da yzn grmek istedim. A dedim. Trke bilmedii iin amad. Ben de ba peeye vurunca atm. aknlktan deyazdm dedi. lk nce ben de ardm. Sonra erlere buyruk verip kadn kaftanlarn kartnca altndan tane in subay kmaz m? Herifiler bylece bziden kurtulmak istiyorlarm

Brnn neeli anlat Urunguyu da gldrd. mrnde byle ey iitmemiti. Fakat glmesi uzun srmedi. imdi ackl bir ey dinliyordu: Bir gn baka bir ehre girdik. Burada inliler epey dayandlar. ehir kumandannn saraynda kllarla ksa bir arpma oldu. Tutsak edilen bir inliyi zorladk. Ambar, hazineyi gster dedik. Herif ambarla hazineden baka bir de zindann yerini gsterdi. Kendi halimize kalsak biz zindan dnyada bulamazdk. Zindandan yirmi kadar dama kardk. Biri de yal bir Trkt.

Sz buraya gelince Urungunun ilgisi artt. Br, yznn gleliini silen bir ciddiyetle ve Urunguya deil, yere bakarak anlatyordu. Sa ba aarm, dertli bir koca idi. nce ldrlmee gtrlyorum sanmt. Bizi grnce: Trk msnz? Diye haykrd. Trkz dedik. Ben de Trkm dedi. Siz Kr ad ihtillcileri misiniz diye sordu. Kr ad leli nicedir dedik. Biliyorum. Ya erleri ne oldu diye sordu. Erleri Umaa vardlar dedik. Gzleri parlyarak kaan kim dedi. lteri Kaan dedik. Sevincinden alad. Bize kendisini tantt. Kr ad ihtillinde lenlerden enginin kk kardei imi. Kk bir ocuk olduu halde zindana atmlar. Kam. Yine yakalanm. Yine kap saklanm. nc defa yakalandktan sonra bu zindan

girmi. Gne yz grmeye grmeye benzi solmu. Gvdesi arklam. Yllardr kan kusuyorum diyordu. Gel seni Trkeline gtrelim dedik. Yz sevinle ldad. Sonra dizst yere kt. Bu bahtyarlk yeter. Artk lsem de gam yemem dedi. Azndan oluk gibi kan boand. Orada ld. Onun acsn komadm. Nice inli yakaladksa boynunu vurdurdum. Br sustu. Urungu ilenmiti. Kr adla en uzaktan ilgili bir haber onun yreini baka trl arptrd. imdi, yirmi yl, aralksz zindanda kalarak kt gn len zavall Trk ve onun hl Kr ad hatrlayn dnyordu. Br, yere diktii gzlerini kaldrarak andasna bakt: Akndan senin ln de az deil anda. Yarn getireceim.

Sonra bir ey hatrlamak istiyormu gibi kalarn atarak dnd: Anan sa lup da bu gnleri grmeliydi Urungu! Kr adn c, hepimizin hnc alnd.

Yzba gitmek zere ayaa kalkmt. Urungu da onun son szleri zerine yatana dorulmutu. ki anda baktlar. Urungu: Kr adn c alnd diye tekrarlad, anama gelince. O zaten

szlerini tamamlyamd. Tekrar yatana uzand ve ban kapdan yana evirdi. Kr adla birlikte Kr adn konuyu olan anasnn da c alnmt. Urungu bu bakmdan rahatt. mrnde ilk defa bir savaa girememiti. Onun da zarar yoktu. Herhalde bu yaradan kurtulup kalkacakt. O halde bu da dnmee demezdi. Ama Ay Hanm? Bir kaan kz karabudundan biriyle nasl evlenir?... br gitmek zereydi. Taam sormak iin Urungu, gzlerini andasna evirdi. Fakat daha amadan Br balad: Taam sylemei unuttum. Onu kaybettik. ld m? Hayr. Ortalkta yok. Tutsak dm olmasn? Kime tutsak olacak? Boyuna kovaladk. Boyuna yendik. Byle bir seferde insan inliye tutsak der mi? yleyse ne oldu? Bende onu soracaktm: Acaba ne oldu? - XI AY HANIM Gzle birlikte kuzeye souklar da gelmiti. Kk bir gln kysnda yirmi otuz adrlk bir oba kurulmutu. Bunlar, Baz Kaann lmnden sonra GkTrklere ba emeyip kuzeye ekilerek yeniden derlenip toparlanmaa alan Dokuz Ouzlard ve balarnda Ay Hanm bulunuyordu. lk nce Ay Hanmla Yzba Kadr Baa yalnz kamlar, sonra teye beriye dalan Dokuz Ouzlardan bulabildiklerini de yanlarna alarak buraya gelmilerdi. Dolaylara atllar salmlard. Bunlar baka Dokuz Ouzlara raslarsa onlar da getirecekler, bilhassa kaan olmak zere Baz

Kaann kardelerinden veya oullarndan birini bulmaa alacaklard. Yeni kaan bulununcaya kadar Ay Hanm mstakil kalm olan Ouzlara bakanlk edecekti. Obada Yzba Kadr Baadan baka hibir be yoktu. Tula rma boyundaki savata Gk Trklere yaman yenilmiler, darmadan olmulard. Sa kalanlarn ou lteri Kaana ba emilerdi. Onlar yeniden ayartp buraya getirmee imkn yoktu. nk Gk Trkler tetikte idiler. Ku uurtmuyorlard. Kadr Baa olmasa bu yirmi adrlk oba da toplanamazd. Onlar dzene koyup kaan kznn buyruuna sokmutu. En gvendii atllardan birkan evreyi kollamak zere gndermiti. Bugn bu atllardan haber bekliyordu. leye doru, atllardan biri geldi ve Kadr Baaya iyi bir haber verdi: Kuni Sengn geliyor.

Baz Kaann nce ine eli gnderdii bu be, Dokuz Ouzlarn ileri gelenlerinden biriydi ve onun gelmesiyle herhalde oba kuvvetlenecekti. Yzba Kadr Baa onu karlamaa seirtti. Kuni Sengn drt be kii ve yedi sekiz atla geliyordu. Bu darmadan durumlarnda uan kutan yardm uman Dokuz Ouz obas in e giden eliden bir eyler bekliyordu. Fakat Kun Sengn bu umutlar boa kard. Ay Hanmn otana Kadr Baa ile birlikte girdii zaman Kaan kz keelerden ve ay eyerinden yaplm tahtnda oturuyordu. Kun Sengn yere diz vurarak onu selmlad ve nce ba salnda bulundu: Kaanmz Umaa vardysa sen sa ol! Bize iyi haber getirdin mi Dokuz Ouz bei? Hayr Ay Hanm! Gk Trkler ok tetik davrandlar. Ben in Kaanna kmadan bozgunumuzun haberi ine geldi. Sonra da Gk Trkler ine akn ettiler. Hibir yardm salyamadn m? inin snr kumandanlaryla grmek zere adunga gelmitim. Bu sefer Gk Trkler orasn bastlar. Bize yardm edecek olan in kumandanlar bozuldu. Demek bombo geliyorsun.

Kun Sengn ban nne edi: Evet Ay Hanm! Yalnz bir Gk Trk erisiyle iki at getirebildim. Gk Trk erisini nasl tutsak ettin? ehir dnda bir evde gizlenmitik. Bu Gk Trk tek bana eve geldi. erimi stne saldm. Vurumak istediyse de yaralanp tutuldu. Gk Trk ordusu ekildikten sonra onu da alp ehirden ktk.

Ay Hanmn gzleri dalgnlamt. Kim bilir neler dnyordu: Tutsa getirin diye buyruk verdi.

Yaral Gk Trk erisi derhal otaa getirildi ve yere diz vurarak Ay Hanm selmlad. Yirmi be yalarnda gzkyordu. Gnlleri okumakla usta olan Ay Hanm gzlerini ona dikti ve bir eyler

anlamaa alarak dikkatle bakt. Grbz Gk Trk erisi nce sert baklarla bakarken yava yava gcnn kesildiini duyup Ay Hanma bakamaz oldu. Ban nne edi. Sonra tatl bir ses iitti: Gk Trk erisi! Adn ne? Taam. Be misin? Hayr.

Ay Hanmn yznde, inanmadn gsteren bir deiiklik oldu. mrmde ikinci defa aldanm oluyordu. Daha dorusu aldanm deil de aldatlm gibi bir ey Bu gencin be olmamasna imkn yoktu. yleyse neden saklyordu? Byle saklay yine baka bir Gk Trkten, Onba Urungudan grm, fakat iin i yzn anlyamamt. Ay Hanm bu Gk Trk tanyor gibiydi. htimal Tula boyu savanda grmt. Tula boyu savanda bulundun mu? Evet. Bizim otaa kadar yaklaanlar arasnda sen de var mydn?

Taam ban kaldrarak kaan kzna bakt. Bir ey hatrlam gibiydi: Hayr Ay Hanm! Senin otana babam girmi ve okunla yaralanmt.

Bu sz kaan kzn da, Yzba Kadr Baay da birdenbire ilgilendirdi: Baban kimdir? Onba Urungu.

Yzba Kadr Baann gzleri parlad. Ay Hanm ciddilemiti: Babann yaras iyileti mi? Biz andung savana karken daha yatyordu.

Sustular. Gen Taam, kim bilir nasl bir dnce ile kaan kz sormadan ilve etti: Ama Yzba rpenin yreini delmisin. O Umaa vard.

Ay Hanmn gzlerinde kvlcmlar yanp snd. Sert bir buyrukla: Tutsa gtrnz dedi *** O gece Ay Hanmla Yzba Kadr Baa, baka baka sebeplerle Taam ve dolaysyla Urunguyu dndler. Kadr Baa, yarm kalan vuruunu tamamlyaca iin Urungunun sa olmasndan memnundu. Ay Hanm da sevinliydi. Fakat bu sevincin sebebini pek anlyamyordu. Vaktiyle kendisine yoldalk etmi bir eriyi savata yaraladna zlyor, lmediine seviniyordu.

Kadr Baa o gece Taamn konuk edildii adra gitti. O bir tutsak olmakla beraber Urungunun olu olduu ve yaral bulunduu iin konuk saygs gryordu. Ay Hanm onun hayatn balamt. Dokuz Ouz yzbas bir istei olup olmadn sorduktan sonra: Taam dedi. Babanla yarm kalm bir vuruumuz var. Bunu biliyor musun? Hayr yzba. Baban benden keskin nianc. Ama ben de klta ondan stn olduumu kendisine gstereceim.

Taam cevap vermedi. Byle yavuz dvnn be olmayna aryorum. Bizde byle yavuz erler oktur yzba.

Kadr Baa inanmadn gsteren bir bakla bakarak: Bo lf dedi. Demesi kolaydr yzba. Kiminle deniyeceim? Burada deneme yaplr m? Benimle Seninle mi?...

aknlktan Kadr Baann gzleri ald. Sonra sevinle ldad. Fakat birdenbire ciddileerek: Olmaz. Sen yaralsn dedi.

Taam itiraz etti: Yaram sol kolumda. Dve engel olmaz.

Kadr Baa kzd: Ulan Gk Trk!... Sen delirdin mi? Kendime, Yzba Kadr Baa yaral tutsakla kl tokuturdu dedirir miyim? Gk Trkler biricik yara ile dvmekten ekinmezler yzba! O senin dediin dv inliye kar olur. Dokuz Ouzla deil!... inliye kar iki yara ile vuruulur yzba!... Albz alsn Amma da dikbal kiisin be!... Hele birka gn bekle. Yaran kapansn vuruuruz. Sen bilirsin yzba.

Kadr Baa oradan fkeyle ayrlmt. Ertesi sabah bir mecburiyetle Ay Hanma bildirdii zaman kaan kz: Taamla vuruamyacaksn dedi. Yzba irkilerek sordu: Neden Ay Hanm? Onu yurduna gndereceiz. Buyruk senindir. Ama bunun sebebini anlyamadm.

Sebebi u: Gk Trkler buralara kadar karakollar yolladlar. zimizi bulmak zereler. Taam yollyarak onlar artacaz. Onlar bizi buralarda ararken biz batda daha emniyetli bir yere yerleeceiz. Buyruk senindir Ay Hanm.

Ay Hanm bir mddet derin derin dnd. Sonra: Taama btn pusatlaryla atn verin. Yiyecek de hazrlayn. Kendisini buraya getirin dedi.

Taam dizini yere vurduu zaman kaan kz hl dnyordu. aretle onu yerden kaldrd: Taam seni yurduna gnderiyorum dedi. Sa ol Ay Hanm. Babana benden selm syleyip yaras iin gemi olsun diyeceksin. Buyruk senindir Ay Hanm. Bize de elilik yapp lteri Kaana ba ediimizi, kendisine vergi vereceimizi ona ulatracaksn. Buyruk senindir Ay Hanm. Yzba Kadr Baay grp pusatlarnla atn al. Buyruk senindir Ay Hanm. Yolun ak olsun.

Taam yere diz vurduktan sonra otadan kt. Yzba darda Taam bekliyordu: Gel bakalm dikbal bahadr dedi, elimden ucuz kurtuldun. Kimin kimden kurtulduunu Tanr bilir yzba. Sen babandan daha keskin konuuyorsun be!... Oul atay gemezse iler yrmez ki Neyse imdi ben hem babanla, hem de seninle daval oldum. kiniz de yaralsnz. Baban da burada olsayd da bir rpda ikinizi birden haklasaydm iyi olurdu ama

Taam ac ac glmsedi: Belki de karlarz yzba. Bir Dokuz Ouz bei ile vurumak herhalde pek tatl olsa gerek

Kadr Baa da glmsedi: Tatl deildir bahadr! Acdr ac Onu da Tanr bilir yzba! Al bakalm pusatlarn Atn da burada Bu torbada da kzarm et var. Babana benden selm syle Vuruumuzu nce onunla yapacaz. Ben Ay Hanm gibi krek altndan vurmam ha

Taam cevap vermedi. Bir srayta atna atlad: Hoa kal yzba diye bard.

Yolun ak olsun!

Gk Trk erisi drtnala gneye doru srd. - XII -

TUTSAKLIKTAN KURTULU

Taam, Dokuz Ouzlarn yanndan dnerken ba belya urad: Yaral olduu iin doludizgin yry onu sarsmt. Bu yzden atn yorgaya kaldrm ve gecikmiti. Gecikince az bitti. A kald. A kalnca da gc kesilip derin bir uykuya dald. Byle bir uykuya dald srada bir grltyle uyand. evresinde on atl vard. Anlyamad bir dille kendisine bir eyler sylendiini iitince:

Kimsinz? Ne istiyorsunuz diye sordu.

lerinden birisi Trke:

Biz Ktayz. Seni tutsak ettik diye cevap verdi.

Taamn kalar atld. Bir tutsaklktan kurtulurken baka tutsakla dmek olur aksiliklerden deildi. Byk bir can sknts iinde: Vurualm dedi.

Trke bilen Ktay bu sz kendi diliyle tekilere anlatt. Btn gzler Taama dikildi ve dilmalk eden Ktay, onbalarnn cevabn bildirdi:

Sen bir kiisin. Bize kar nasl vuruursun?

Gk Trk erisi ban kaldrd:

Teke tek vurualm. Er kiilerseniz, kamazsnz.

Bu yaman teklif zerine Ktaylar birbirlerine baktlar. Kendi aralarnda, kendi dilleriyle bir eyler konutular. Dilma. Neticeyi bildirdi:

Sen yaralsn. Bizimle nasl vuruursun?

Taamn gzlerinde bir vnme yand:

Yaralym ama Gk Trkm. Yine de dvrm.

Ktay onbasnn verdii buyruk zerine ilerinden biri atndan atlad ve klcn ekerek Taama doru yrd.

Taam dilmaca sordu:

Vuruuyor muyuz? Evet. Atlarmz varken byle yaya vuruu mu yapacaz? Evet. Neden? Ata binersen kaarsn.

Bu sz Taam ileden karmt. Klcn kararak Ktayn zerine saldrd. Byk fkeyle dvt iin Ktay savas gerilemek zorunda kalyor, fakat usta eri olduunu belli eden frsat saldrlar yapmaktan da geri kalmyordu.

Vurua bakan Ktaylar merakla neticeyi bekliyorlard. Kl akrtlarnn uzayp gittii bir srada onbalar ar ar yle dedi:

Bunlara neden yenildiimiz anlalyor. Yarallar bile a kurt gibi saldryor!...

Onba, szn yeni bitirmiti: Taamn klc Ktayn sa koluna arpt ve kolu kana bulanan beriki, klcn elinde tutamyarak drd. Artk kl kullanacak hli kalmamt. Bunu gren onba fkeyle sarslarak atndan atlad ve kl syrarak Taamn zerine atld.

Gk Trk erisi birinci snf bir vuruunun karsnda olduunu anlamt. Hemen hemen olduklar yerde duruyorlar, saldrlarla eliler birbirini kovalarken bir adm ileri gitmek imkn bulamyorlard. Ktay ilknce sadan, soldan, yukardan vurularla her vuruu durduruyordu. Bunun skmediini grnce yasnn evresinde dnmee balad. Taam yava yava yoruluyor, sava uzarsa sonucun kt olacan sanyordu. Bunu nlemek iin hzl bir davran yaparak ileri atld ve klcn byk bir ustalkla Ktayn yzne savurdu. Kl yerini bulmu, onbann yznde uzun ve derin bir izik almt. Fakat ayn zamanda o da saldr yapm ve klcn Taamn pazsna yaptrmt. Gen Gk Trk, klcnn dtn grdkten sonra kolunda byk bir ac duydu. Gzleri kararr gibi oldu. Decekti. Yerden klcn almak istiyordu. Fakat bir adm daha atarsa yklacan sezinliyerek durdu, kald. Ktaylara tutsak olmutu.

Birden Ktaylar arasnda bir kprdanma olduunu grd. Ktayca bir eyler sylendi. Sonra onbann buyruuyla drt tanesi douya doru at srd. O zaman Taamn gzleri ufka takld ve oradan da drt atlnn gelmekte olduunu seerek yrei sevinle arpt. Acaba bunlar Gk Trkler miydi? Fakat sevinci uzun srmedi. Gidenlerle gelenler kar karya bir eyler konutuktan sonra hep birlikte tekrar geldiler. Artk kurtulu umutlar suya dmt. O zaman yeniden Taamn ummad bir ey oldu: Dilma kendisine gelerek, Ktay Elinden dnen Dokuz Ouz Eline gideceini bildirdi. At ve pusatlar yine kendisine verilmiti.

lteri Kaanla yapt savata len Dokuz Ouz Kaan, Gk trklere kar ittifak yapmak iin Tunga Semi Ktaylara gndermi, fakat Gk trkler tetik davranarak Dokuz Ouzlar, Ktaylar ve inlileri ayr ayr yenmilerdi. Tunga Sem bir ey yapamadan yurduna dnyordu. Kendi Elinin urad ac bozgunu duymutu. Bir i yapabilmi olmak iin bu gk Trk erisini tutsak olarak Dokuz Ouz Eline gtryordu.

Ktaylar uzaklatktan sonra Taam kendisini Tungra Seme tantt:

Beni Ay Hanma yeniden gtrmekle iyi etmiyorsun. Ben zaten onun yanndan geliyorum dedi.

Bu szler Dokuz Ouz beini ilgilendirmiti:

Ay Hanmn yannda ne iin vard diye sordu. nce tutsaktm. Sonra beni koyuverdi ve eli olarak lteri Kaana yollad. Eli mi? Evet, eli.. Ay Hanm, lteri Kaana ba ediini de syledi.

Tungra Sem derin bir dnceye dald. Bu Gk Trkn yalan syleyip sylemediini nasl anlyacakt?

Sen Ay Hanm bir yol bana anlatsana dedi. Sana Ay Hanm da, Kun Sengn de, Kadr Baay da anlataym. Dokuz Ouz Elinin darmadan olduunu da syliyelim.

Taam bunlar syledikten sonra Ay Hanm tarif etti. Kun Sengn anlatmaa balarken Tungra Seme inan gelmiti: Taam yalan sylemiyordu:

Peki yiit! Seni brakyorum dedi. Yarasn dalatp torbasna biraz azk koydurdu.

Taam artk yaralarnn acsn da, ektiklerini de unutmutu. Karnn doyurduktan sonra gneye yneldi. ki gnlk rahat bir yolculuktan sonra Trkeline vard. - XIII-

DEL ERSEGN

Taam iyi bir utacya yaralarn tmar ettirdikten sonra Bilge Tonyukukun klavuzluu ile lteri Kaann huzuruna karak elilik yumuunu yerine getirdi ve Dokuz Ouzlarla Ktaylar hakkndaki btn bildiklerini anlatt. Sonra babas Urunguyu grp Ay Hanmn selmn bildirdi. Ondan sonra da adrna giderek yorgunluk karmak ve gcn toplamak iin yatana uzand. Fakat kars ve ocuklaryla daha ilk konumalar yapmadan adrn kaps hzla ald ve Deli Ersegn bora gibi ieriye dald.

On , on drt yalarnda olduu halde on yedi yandaki genler kadar iri olan Ersegn, Yzba rpenin oluydu. Dedesi Bg Alpn cesaret ve kuvveti onda tecelli etmi, gzn daldan budaktan saknmamay o kadar ileri gtrm ve bu hususta babasyla dedesini o kadar gemiti ki nihayet Gk Trkler arasnda Deli Ersegn diye anlmaya balamt. Dalarda kurtlar ve aylarla bouur, atn uurumlara srp sn avlar, tek bana ine, Ktaya gidip mal apar, nne gelenle gre tutar, yenilmekten ylmaz, yenilmei kabul etmezdi.

adra girer girmez Taamn yanna kp bada kurdu ve :

Babam ldren kadn grmsn, yle mi diye sordu:

taam nedense Deli Ersegn ok severdi. Glmsiyerek:

Grdm diye cevap verdi.

ri ocuk, grler gibi konumaa balad:

Senin baban yaralayan, benimkini ldren bu kadndan almaa gideceim. Yeri, dura neresidir, bana anlatsan!

Ersegn! Doru sylyorsun ama Ay Hanm kaan kzdr ve lteri Kaann buyruuna girmitir. Biz Dokuz Ouzlar yenip darmadan ettik. Daha nesinden alacaz?

Deli Ersegn bar kaidelerini dinliyecek durumda deildi. Direniyordu:

Sen hele bana konduklar yeri bildir, tesine karma!...

Taam vazgeirmee urat:

Ben sana yerini sylesem de bulamazsn. Ay Hanmn elisi olarak lteri Kaann otana girdii zaman Bilge Tonyukuk doru sz etti: Dokuz Ouzlar yer deitirip izlerini

kaybettirmek iin Taam koyuvermilerdir dedi. Bilge Tonyukuk yanlmaz. Sen onlar bulamazsn. Dokuz Ouzlar imdi byk bir El deil ki bozkrda arayp bulasn. Hepsi otuz adr ya var, ya yok.

Fakat Taamn tleri kr etmedi. Ersegne Dokuz Ouzlarn yerini tarif edince delimen ocuk bir an bile durmad. On gnlk azn atnn terkisine att gibi yayn, sadan, klcn alp yola koyuldu.

Doludizgin, at atlatrcasna gidiyor, gzleriyle boyuna ufku kolluyordu. Geceleri de yryor, ara sra atnn boynuna eilerek biraz uyukluyordu. Gnde iki defa at na mola verdiriyor, sonra yine sryordu.

Nihayet Dokuz Ouzlara eriti. Bir sabah doludizgin giderken ufukta grd adrlar hibir pheye yer brakmyacak ekilde Ay Hanma yaklatn kendisine anlatt. Taam otuz adr demiti. Ersegn elli adr sayd. Demek oalmlard. Obada bir hazrlk gze arpyordu. Herhalde buradan uzaklamak istiyorlard. Deli ocuk gece gndz demeden yol gitmekle iyi ettiini anlyarak sevinle atn srd. Tek kii olduu iin Dokuz Ouzlar pek aldrmadlar.

Obaya varnca atndan indi. lk raslad adama:

Ay Hanm grmee geldim dedi.

Dokuz Ouz sordu:

Kimsin? Gk Trkm. Bana Ersegn Be derler. Tez davran! Ay Hanmla konuacaklarm var.

Dokuz Ouz, karsndakinin Gk Trk olduunu renince pheli gzlerle szdkten sonra uzaklat ve biraz sonra Yzba Kadr Baa ile birlikte geldi. Yzba sordu:

Ay Hanma ne diyeceksin?

Bunu yalnz kendisine syliyebilirim. Sen beni onun yanna iletmee bak.

Dokuz Ouz bei: Biraz bekle diyerek ayrld. teye beriye girip kt. Sonra Ersegne gelerek:

Ardmdan gel. Ay Hanmn otana gireceksin dedi.

Yzba nde, Ersegn geride olmak zere otaa girdiler ve yere diz vurarak Ay Hanm selmladlar. Ay Hanmn iki yannda Kun Sengnle Tungra Sem duruyordu.

Ersegn ayaa kalkp da kaan kznn yzne baknca aalad. Bu aknlk onun esiz gzelliinden ve bu gzellik arasnda yznn tad sava grnnden douyordu .

Yurdumuza ho geldin Ersegn Be! Bana ne demek istiyorsun?

ocuk olmasna ramen bu sesin ahengi Ersegnn gnlnde nlad. Ne syliyeceini unuttu. Otada uzun bir susma oldu.

Ay Hanm on alt, on yedi yanda var sand bu Gk Trkn, be olmasna ramen elilikle gelmediini kesin olarak biliyordu. Susmasna da mana veremiyordu. Glmsiyerek:

Bana diyeceklerini syler misin Gk Trk bei dedi.

Ersegn kendini toparlamt:

Ben, ldrdn Yzba rpenin oluyum diye karlk verdi ve otaa ar bir hava indi. Buna ramen kaan kznn yznde hibir deiiklik olmamt. Gnllere iliyen sesiyle:

Peki, ne sitiyorsun diye sordu.

Deli Ersegn hararetlendi:

Senden babamn cn almaa geldimdiye bard.

Ayn zamanda Kun Sengnle Tungra Semin kllarna el attklar, Yzba Kadr Baann da yere diz vurarak sz istedii grld.

Ay Hanm hl sakindi. Syle Kadr Baa diye buyruk verdi. Ersegn fkeyle:

Seninle kozumuzu paylarz. nce babam ldrenle hesaplaaym, tesi kolay.

Ay Hanm sordu:

Benimle vurumak m istiyorsun? Evet. Henz ocuk saylrsn. Sende kadnsn!

Ay Hanm ayaa kalkt:

Peki, vurualm. Darda beni bekle!

Ersegn otandan karken Kun Sengn yere diz vurdu:

Ay Hanm! Belerin yaarken sen bu deliyle niin vuruuyorsun diye sordu. Gk Trkler bizi kk grmee baladlar. Bu yanl dnceyi onlarn kafasndan silmeliyiz...

Bunu syliyerek brkn karp tulgasn giydi ve klcn kuand. Arkasnda be olduu halde otadan kt.

Otan nndeki geni alanda vuruacaklard. Elli adrlk btn halk evreyi kuatmt. Ay Hanm, Ersegne be alt adm kala yaklaarak klcn syrd. Ersegn de yle yapt ve yeniden yere diz vurarak onu selmlad. Kun Sengn defa el rpt ve ocuk Gk Trk Bei, av doan gibi bir atlta Ay Hanma saldrd.

Saygl bir sessizlik iinde seyredilen vuru kimin kazanaca belli olmadan uzayp gidiyordu. Gen Gk Trk beinin ok evik ve atlgan hamlelerine Ay Hanm hesapl ve keskin saldrlarla kar koyuyor, bazan biri, bazan teki ilerliyor veya geriliyordu. Bir aralk Dokuz Ouzlar arasnda bir dalgalanma oldu: Ay Hanmn yznde ince ve kan szan bir izik grmlerdi. imdi ok heyecanlydlar. Soluk bile almyorlard. Ay Hanm yakndan kl vuruyor, bunun iin durmadan yasna yaklayor, teki bir sr ikiye biecek sertlikle savurularla hcumlar eliyordu.

Sinir gerilemelerinin son ucuna vard ve kl akrtlarndan baka ses iitilmedii bir srada birdenbire Deli Ersegnn sendeliyerek sola doru iki adm att ve ne doru bklerek yere kapakland grld. Biroklar bunu bir sava hilesi sanmlard. nk kimse ona kl dediini grmemiti. Fakat gsne bastrd sol elinin kana bulanm olduu grlnce herkes Gk Trkn yaralanp dm olduunu anlad ve hepsi geni birer soluk ald: Ay Hanm vuruu kazanmt.

Kaan kz yere den yasnn ba ucuna kadar gelerek onu szd. Ersegn klcn brakmamt. Sol elini yarasna bastryor ve ac ektii halde gk demeden kendisine bakyordu. O zaman Ay Hanm, Yzba Kadr Baaya:

Yarasn tmar edin buyruunu verdikten sonra otana yrd ve yere diz vurarak kendisini ululyan Dokuz Ouzlarn sevinli baklar arasnda ieri girdi. - XIV -

GNL TUTSAKLII
Ersegn bir haftada kendisine geldi. Gezip yrmee balad. Kaan kznn buyruu ile kendisine ok iyi baklm, kmz bile verilmiti. Gen be, yryebilecek hale gelince Dokuz Ouz obasnda bir kprdanma balad. Her gn kendisini ziyaret eden Kadr Baaya bunun ne olduunu sorunca gyoruz cevabn ald. Yzba, onun sorucu gzlerle kendisine baktn grnce:

Sen de bizimle geleceksin. Ay Hanmn buyruu byle diye ilve etti.

Ersegn hem tutsak, hem de gszd. tiraz edecek hali, kafa tutacak kuvveti yoktu. Hi ses karmad.

Dokuz Ouzlar bir haftada oalmlar, yetmi adr olmulard. Demek ki, daa taa kap saklanm olanlar Ay Hanmn evresinde toplanyorlard. Halbuki Tula boyu savandan ve Baz Kaann lmnden sonra Dokuz Ouzlar, lteri Kaana ba emilerdi. O halde Ay Hanmn yannda toplanan asilerdi. lteri Kaana Taam yollayp tbi olduklarn bildirdikleri halde burada yava yava toplanp byyorlard.

Oba batya doru yola kt zaman Ersegn de ata binmi olduu halde aralarnda idi. Pusatlar alnmt. Yannda daima Yzba Kadr Baa bulunuyordu. Deli Ersegnn akl fikri kamakta idi. At sarsntsna dayanabilecek durumda olsa biran bile durmazd. Arkasndan uacak oklar kendisine vz gelirdi ama gel gelelim, at koturacak gc yoktu. Fakat bu frsat karmak istemediinden Dokuz Ouzlar sayyor; atlarna, pusatlarna, sr ve koyunlarna gizli baklar frlatyordu. Yetmi adrl oba drt yz kiiydi. Bunun seksen tanesi sava erkeklerdi. Hepsinin at vard. Fakat srlar, koyunlar pek azd. Acaba kadnlar arasnda da Ay Hanm gibi vuruular var myd? Buraya gelince Ersegnn iinde anlalmaz bir eyler oluyor, hrnlatn seziyordu. Bir kadna yenilmiti. Bu aklna geldike deli be kuduracak gibi oluyordu. Babasn okla ldren kz, kendisini de klla yaralamt. imdi Ay Hanmdan almay dnmek bile Ersegne ar geliyordu. Neyin cn alacakt? Yenildiinin deil mi? Bir kza yenilmiti... Yazklar olsun! Artk Gk Trkler arasna kacak yz kalmamt.

Molalarda ve konaklarda Ay Hanm onu da otana kabul ediyor, bazan Kunu Sengn, Tungra Sem ve Kadr Baa ile birlikte kendisini de ararak birlikte yemek yiyordu. Kaan kz kendisine kar ok iyi davranyordu. Bu grmeler ve yemeklerde Ersegn yava yava bir eyin farkna varmt: Ay Hanm akln almyaca kadar gzeldi. Onunla konuurken baka her ey dncesinden kyordu. nceleri bunu kininin okluuna vermi, fakat sonra gnl yanklndan olduunu anlamt. Hay od desi gnl!... Kaan kz da olsa, dnya gzeli de olsa ona balanmasnn sras myd?

Deli Ersegn o k onlarn yannda geirdi. ok kar dm, btn geitler kapanmt. Byle olduu halde hl tek tk Dokuz Ouzlar gelip obaya katyorlard. Yz adr olmulard. Hatta toplu halde eri talimleri yapmaa da balamlard. Yzba Kadr Baa karakta bazan yz yirmi kiiyle sava talimleri yapyordu. Kendisini de hi yalnz brakmyorlard. Ay Hanmn konuu olarak obada bulunuyorsa da gerekte tutsaktan baka bir ey deildi.

Ersegn, yann kklne ramen iki trl tutsak olduunu da anlyordu. Birincisinden kurtulmak kolayd. Asl bell olan ikinci trl tutsaklkt. Bu byle bir tutsaklkt ki kendisine: Haydi, yurduna git deseler bile belki gidemiyecekti. nk Gk Trk bei, genliinin ve ilk sevginin verdii arlkla Ay Hanm sevmi, ondan baka bir ey dnemez olmutu.

Ne yapacan bilmiyordu. Ay Hanm arsa diye bekliyor, otana gidip onun sesini dinledikten sonra sanki yirmi amak kmz iip de esrimi gibi kyordu. Otaa arlmasnn aras uzarsa bunalyor, zlyor, dnyay grmiyecek hale geliyordu.

Onun gnlndeki bu boray Dokuz Ouzlar arasnda yalnz bir kadn sezmiti. On yandaki bir erkek ve daha kk iki kz torunuyla bir adrda yayan bu kadn, iki olunu Gk Trklerle olan Tula Boyu Savanda kaybetmiti. Byle olduu halde kin gtmez, hepimiz bir soydanz derdi. Grnnn iri olmasna ramen Ersegnn henz krpe bir ocuk olduunu anlad iin ona acmt. Kimsesiz bir tutsak, iyi yrekli bir be, gz pek bir eri olduu iin de onu sevmiti. Uzaktan gz altnda bulundurur, ara sra konuurdu. Aylarca sren bu tanklktan sonra gen bein Ay Hanma gnl verdiini, yreine od dtn anlamt. Yal kadnn byle delice gnl vermelerden ii yankt. Vaktiyle kk bir erkek kardei gzel bir kza gnl vermi, alamam, ba bin trl belya girmi, sonra da kan kusarak lmt. Bu yiitin de ayn hale dmemesi iin ona t vermek istiyordu.

Kn sonlarnda bir gn Ersegnle tenhada karlat:

Gk Trk bei! Sana diyeceklerim var dedi.

Deli be hemen kalarn atp:

De bakalm koca ana diye karlk verdi.

Koca ana hazin hazin konumaa balad:

Be yiit! Gryorum ki Ay Hanma gnl verdin. Onun gz alc, gnl ekici gzelliini dndke sana hak vermemek kbil deil. Ancak sen kendini kollamalsn. nk kaan kz ok tehlikelidir.

Szn burasnda Ersegn, koca anann yzne sert sert bakt. Fakat bir ey demedi. O devam etti:

Ay Hanmn yieni kamd. Ona gizli bilgilerden ok ey retti. Ay Hanm insann yreinden geenleri anlar, ne yapacan sezer, dndn bilir. Ona kar durulmaz. Yirmi yanda olduu halde hl evlenemedi. mk kendisine e olabilecek er bulamad.

Ersegnn delilii kamlanyordu. Koca anaya daha keskin bakt. Fakat yine bir ey demedi.

Ay Hanmn kendisi ne kadar gzelse yrei de o denli katdr. Bilei gldr. Uan kuu gznden vuru. At yarnda onu kimse geemez. En zl savalarla kl oynar. Be yl nce Kadr Baa ile vuruup onu yere serdi. Koca yzba az kalsn lyordu. O gnden beri kimse onunla evlenmee kyamaz. Ay Hanmn yznde kk bir iz brakabildiin iin kendini bahtyar say. kAdr Baa onu da yapamadan devrilmiti.

Kadn sustu. Ersegnn baklar bsbtn deimiti. Szn sonu neye varacak diye bekliyordu. Ay Hanm sevmesinin bir bakasnn tarafndan sezilmesi ve bunun kendisine sylenmesi ar gelmiti. Bununla Kaan kzn bulmamak zere kaybetmi gibi bir ey oluyordu. Koca ana devam etti:

Be yiit! Ay Hanm b yapmaz ama gzleri bden daha yamandr. Au iirmez ama sz audan daha keskindir. Okla yreini delmez. Baklaryla ldrr. Glmseyii, seni kl alndan daha beter devirir. Yazk olur sana be yiit! Buradan uzakla. Anan ah etmeden yurduna dn. Szm tut, kendi eline var. Byle dediim iin de sakn bana gcenme...

Ersegn yine bir ey demeden kadnn yanndan uzaklat. Ondan sonra gnlerin nasl getiini, dnyada neler olup bittiini bilmedi.

Bahar gelmiti. Bir gece adrnda yatar ve her gece yapt gibi uyumadan nce Ay Hanm dnrken dardaki bir konumaya kulak kabartt. Yarm yamalak iittii szlerden Gk Trklerin yeniden Dokuz Ouzlar zerine yryeceini anlamt. Artk burada daha ok duramazd. lteri Kaan erileri buraya geldii zaman kendisini tutsak olarak bulurlarsa bunun arlna dayanamazd.

Birden delilii tutarak frlad. Hzla adrndan karak yrd. lk bulduu ata srayarak drtnala kaldrd. Obadan karken yanndan bir ok vnlyarak geti. Frlatlan bir bak beline sapland. Deli Ersegn ba sapland yerden kararak bard:

Pusatm eksikti. Bu da sizin armaannz olsun!... - XV LM UURUMU

Drt atl sonsuz bozkrda douya doru gidiyordu. Balarndaki adam ok yal seksenlik bir koca olduu iin hzla at sremiyen kafile yirmi gnden beri yolda idi. Yolculardan biri krk, biri otuz yalarnda gsteren iki tanesi, yal adamn oullar, drdncs de at ua idi. Binek atndan baka bir de yedek at gtren at ua, konaklarda kk adr kuruyor ve bu tek adrda ak sal koca barnyordu. Yazn ilk gnleri, bozkrn gzel zamanyd. Kafile kk bir da amt. Birdenbire nlerine dmdz bir ova, ovann daa bititii yerde de korkun bir uurum kt. Yal koca eliyle uurumu gstererek: te lm Uurumu dedi.

tekiler burasn ilk defa gryorlard. Dan yamacndan olduu gibi gzken bu uurum pek korkun bir eydi. Belki elli adam boyundan olan yark, bir takm garip biimli kayalarla doluydu. Yarn dibini grmee imkn yoktu. Bu korkun, mehul dipten tuhaf tuhaf sesler geliyordu . Bu sesler bir suyun akmasna, bir sr atn kinemesine, yrtc parslarn barmasna, atllarn drtnal srne, hatta haykran bir insann sesine bile benziyordu. htiyar adam dalgn gzlerle uuruma bakyor, eski htralar canlandrmak istiyordu: lm Uurumu her yl bir erkekle bir kadn alr dedi. Sonra eliyle uzaktaki bir kayal iaret ederek anlatt: Orada Uar Kam otururdu. Altm yl nce ben buradan geerken ona uramtm. Altm yl sonra buraya yine gelirsin demiti. Dedii kt.

Yava yava Uar Kamn maarasna ilerlediler. Kimseler yoktu. Atlarndan inerek oyua girdiler. Yerde birka krek kemii ile bir ay postu duruyordu. htiyar adam hazin baklarla oyuun tavann ve duvarlar szd: O zaman ben yirmi yamda bir gentim dedi, doup bydm Elleri bir inli kadn yznden brakp kayordum. Yanmda yeni evlendiim karm yani ananz Almla olduu halde Bat Kaanna kayordum. nk kendi kaanm, Kara Kaann katunu ing Ka tun beni ldrecekti. Gece karanlnda bu uuruma dmekten bizi Uar Kam kurtarm, bu kovukta konuklatmt.

Oullar ve at ua byk bir dikkatle dinliyorlard: Uar Kam falma bakm, on be yl sonra btn yoldalarn yok olacak demiti. Dedikleri oldu: Kr ad ihtillinde son arkadalarm da ldler. Siz Kr ad tanmazsnz. O bir ate parasyd. Bozkurtlar soyunun vncyd. Bilmem ki onun gibi bir keskin nianc bir daha yeryzne gelir mi? Almla ile Bat Kaanlna geldikten sonra Tng Yabgu Kaann ordusuna girdim. O Kaann lmnden sonra Bat Eli karncya kadar gelen kaanlarn altm. lmedim. Byk oullarm benden kutlu ktlar. aanz ld. Ablanz evlenip gitti. Almla da Umaa vard. Artk tad kalmyan bu dirlik ykn ekmek zere ben kaldm. Doduum yere giderek orada lmek istiyorum. Siz tkeni de bilmezsiniz. Oradan ine ne aknlar yapmtk!... Belli ki Uar Kam da lp gitmi. Zaman Tanr yapyor ve btn yaratklar lyor... Bakn, u lm Uurumu be yaman ey! Ben daha ocukken bu uurumun adn duymutum. Her yl bir erkekle bir kadn almadan olmyan bu derin yarn gerekten de nice erkelerle kadnlar koynunda kaybettiini bilirim. Bir er, bir kz sever de alamaz, bu yzden lgna dnerse kanndaki delilik burada yatr. Ben Almla ile birlikte doludizgin buraya doru at srerken birden gr bir n sallanmasyla durmutuk. Karanlkta bir ses: Durun! lerde lm var diye baryordu. Bizi uyaran ses Uar Kamn sesiydi. Bize yol gster. Duramayz diye cevap verdim. Ardmdan gelebilirler diye haykrdm. Ardnzda gelen yok. Emniyettesiniz diye gnlmz ferahlatp maarasnda konuk rtti. Altm yl sonra geldiim halde o gn hl hatrlyorum. Altm yl sonra... Altm yl dile kolay. Bu altm yl nice erleri, yiitleri toprak etti. Hepsi kayboldular. Kara Kaan, Ibara Alp, Kr ad... Yamtar, Saar, Gk Br, oul, Slemi, Ark Buka, Bura, Karabudak... Hepsi ld... Almla.... O da ld. Yalnz ben kaldm. Ben, kocam Binba Pars...

Binba Pars ban ge kaldrd. Seksen yln zdraplaryla manalanan gzlerini bilinmedik bir noktaya dikti. Sonra, byk bir davann sonunda bezginlik duymu insanlarn haliyle ban eerek: Haydi gidelim dedi.

Yola koyuldular. *** Uzaktan birka atlnn grnmesi birden onlar tetik bulunmaa davet etti. Sadaklardan oklar ekilerek yaylara yerletirildi. Fakat yine ilerlemekte devam ediyorlard. ki tarafn arasnda elli adm kalnca durdular. Karlarndakilerden biri ne karak bard: Kimsiniz? Nereden gelip nereye gidiyorsunuz?

Binba Pars byk oluna iaret etti. O, birka adm ilerliyerek gr bir sesle karlk verdi: Gk Trkz. Bat Elinden gelip, tkene gidiyoruz. Siz kimsiniz?

Karkiler kendi aralarnda bir eyler konutuktan sonra yine seslendiler: Dokuz Ouzuz! tkene ok var. Bizde konuk olun! ki taraf yava yava ilerleyip karlatlar. Ksa bir eyler konuuldu. Sonra Binba Parsn kafilesi Dokuz Ouzlarla birlikte onlarn obasna doru yrd.

Dokuz Ouz obas bym, iki yz adrlk olmutu. Fakat Baz Kaann kardelerinden ya da oullarndan, yienlerinden kimse bulunamad iin balarnda hl Ay Hanm vard. Oballar onu ok seviyorlard. Gk Trklere ar vergiler vermelerine ramen kendilerini olduka bolluk iinde yaatyor, sk sk yer deitirerek yeni bir hcuma uramalarnn nne geiyordu. imdi yz erileri vard ve yiit savalardan kurulmu olan bu kk ordu onlar her nne gelenin saldrndan koruyordu. Yzba Kadr Baa, Ay Hanmn buyruu ile Binba Pars karlayarak onlar iki adra konuk etti. Derhal gzel alar ve kmzlar gndererek konuklarn arlad. Pars memnundu. Artk yaklam olduu tkene varmadan biraz dinlenmek, uzun yorgunluu gidermek ve anayurda daha diri ve gl olarak gitmek hi fena bir ey deildi. Bu dncelerle gece dnde kendisini hep Kara Kaan ordusunda onba olduu zamanki durumuyla grd: uluk Kaann ld srada yakalandklar korkun saana ve Burann lmn, in duvar stndeki yaman vurumay ve Ark Bukann vuruluunu, zavall Karabudakn idamn ve anda olularn, Almlay seviini, onu o kadar kiinin elinden nasl kapp aldn deta yeniden yaad. Btn bu dler arasnda -ing Katunun karganm hayali de vard. Bu kadar uzun gibi gelen altm yl ne kadar abuk geip, gitmiti... Pars uzun sren uykudan uyand zaman kendisini uzun zamandan beri hasret kald kadar diri ve gl bulmutu. tkene yaklamak seksenlik kocay canlandrmt. - XVI BNBAI PARS Binba Pars iki oluyla birlikte Ay Hanmn otana girip de yere diz vurduu zaman biraz aalad. Bu aalay, kaan kznn alacak bir benzeyile Almlaya benzemesinden douyordu. Ay Hanm onu ayaa kaldrarak: Ho geldin Binba dedi ve sormaa balad: tkenden ne zaman kmtn Binba? Altm yl nce. Yumula m kmtn? Hayr, kaarak. Kimden kaarak? ing Katundan.

Ve ald buyruk zerine hepsini anlatt. Ay Hanm dikkatle dinliyor ve ok ilgileniyordu. Pars szlerini bitirince glmsiyerek: yle ise biz akraba oluyoruz dedi.

Binba ve iki olu dikkatle toparlandlar. Kaan kz yle anlatt: Anam katun, Almlann en kk kzkardeiydi.

ki olu sert baklarla bakarlarken Pars hznlenmi gibiydi. Karsnda Almladan bir para gibi duran kz ona sevgili karsn hatrlatarak iinden ince bir tel koparmt.

Ac bir sesle: Almlaya ok benziyorsun, Ay Hanm dedi.

Kaan kz hne duruuyla Pars ve oullarn szyor, gzlerine bakarak gnllerinden geenleri okuyordu: Binba dedi, tkene niin dnmek istiyorsun? benim iin dnya kavgas bitti. Doduum yerleri bir daha grerek orada lmek istiyorum.

Kaan kz, karsndaki Gk Trkn de tkene dnmek iin olan kesin ve sarslmaz kararlarn yzlerinden anlamt: lteri Kaana benim elim olarak varr msnz diye sordu.

Pars diz yere vurarak: Buyruk senindir diyerek cevap verdi. *** gn sonra Binba Pars, Ay Hanmn elisi olarak tkene doru yola kyordu. lteri Kaana armaan olmak zere yedi tane soy at ve bir kl gtryordu. Byk olu Yzba Ezgene babasnn solunda gidiyordu. atk kal, ask yzl bir erdi. Bugne kadar bir defa bile glmsediini kimse grmemiti. Bat Kaanlndaki savalarda byk yararllklar gstermi, iki olu savata, teki ocuklar ile kars da kargaalklar da veya krgnlarda lmt. Yznde birka kl yaras vard. Sol elinin bir parma da eksikti. Bunu bir igil bahadr uurmu tu. Parsn kk olu Onba Yula otuz yalarnda bir yiitti. Talihsiz bir adamd: defa evlenmi, ald kadnlarn de lmt. Bu kadnlardan doan ocuklar da yaamamt. Batdaki savalarn hemen hepsine girmi, birka defa lmle yz yze gelmi, yine de bir ey olmamt. Oyluuna yedii bir karg dolaysyla yayan yrrken aksard. ok az yerdi. Bu yzden babasndan dinliyerek tand Yamtar grmeyiini hayatta hakiki bir eksiklik sayard. Bunun da mrnde bir kere fkelendiini kimse grmemiti. Dvmek iin fkelenmei beklersem vurumadan lrm der ve savaa, vurua ok sakin, sanki kmz iiyormu gibi girerdi. ok iyi binici idi. Attan ok iyi anlard. Bunun iin Ay Hanmn armaan olarak lteri Kaana yollad yedi at o i dare ediyordu. At ua alkara yirmi yalarnda bir Ouzdu. Kendi yurdunda kimsesi olmad iin Parsla birlikte tkene gelmee raz olmutu. Ay Hanmn Gk Trk Kaanna yollad klla yedek atlar o gtryordu. ri yapl ve gl bir greiydi. Gree o kadar istekliydi ki, bir gn bir savata at vurulup yaya kalnca savata olduunu unutmu, karsnda kendisi gibi yaya olan bir yaya el rparak gre tutmak zere saldrm, fakat teki klc savurunca akl bana gelmiti. Daha dorusu akl bana gelmemi, akl bandan gitmiti. nk alkara bu klla bandan ar yaral olarak yere serilmi gnlere kendisine gelememiti. ok iyi yrekli, iyi huylu bir erdi. Yalnz gre grnce dayanamazd. Gremezse hasta olurdu. Bu yzden k olunca tepelere, dalara kp aylarla greirdi. Hem de mzklk etmemek iin yanna pusat almaz, kemerindeki ban da aylarn mzklna kar ihtiyat olarak tutard. nk aylar gre greneini bilmiyorlar, bazan ikisi birden geliyorlar, yahut da bak gibi olan dilerini kullanyorlard. Penelerine o kadar aldr etmiyordu. Bu yzden, yznde ve baka yerlerinde pene izikleri doluydu. Bir gn iri bir ayyla

greirken kucak kucaa dik ve uzun bir bayrdan aa yuvarlanmlar, bayrn eteine vardklar zaman arptklar bir kaya ile aynn beyni dalm, alkarann da kula kopmutu. Fakat ay ld srada srt st olduu iin alkara onu yenik saym: Utancndan geberdin, deil mi diye glmt. Bazan greecek ay da bulamaz, o zaman atyla gre tutard. At da alm, aha kalkarak baya greir olmutu. Fakat at grei beceremedii iin bir defa alkarann azna n ayayla vurarak diini azna dkmt. *** nceleri tek tk de olsa konuuyorlar, evreleriyle ilgileniyorlard. tkene yaklarken konumalar kesildi. Gzler ileriye dikildi ve akla hibir dnce gelmez oldu. Nihayet Pars Bein gzleri parlad. te tkene vardk dedi. Bunu sylerken sesi, vaktiyle tkende erlerine buyruk veren Onba Parsn sesine benziyordu. imdi topran her parasna, her tmsee, taa, aaca dikkatle bakyor, ounu tanyordu. Altm yllk dnya kavgas, onun beyninden ve gnlnden, doup byd yerlerin izini silememiti. Bylece ne kadar gittiler, farknda deildi. Kendinden gemi ilerliyor, gzleri nemli olduu iin seemedii bozkra sis inmi sanyordu. Bir hlya iinde gidi, ilk adrlar ve ilk tkenliler grnnceye kadar devam etti. lk rasladklar yzba ona bir klavuz verdi. Bylece, doru lteri Kaann kararghna yollanmak imkan hasl olmutu. - XVII AY HANIMIN ELS O gn tkende byk bir tren vard: Gk Trk kaan lteri Kutluk Kaan, Dokuz Ouz katunu Ay Hanmdan gelen eliyi kabul edecekti. Kaann tuu otan nne dikilmiti. Borular davullar tren havalar alyordu. Kaann demir gslk takm z erileri otan iki yannda iri birer kaya paras gibi duruyordu. lteri Kaan, yannda l Bilge Katun olduu halde tahtnda oturuyordu. Tahtn iki yannda adlar, Tarkanlar, buyruklar sralanmt. Bilge Tonyukuk ile Boyla Baa Tarkan, Kaann yannda duruyordu. Treni idare eden bir tarkann iareti zerine davullar borular sustu ve bir ulak: Ay Hanmn elisi Binba Pars Be gelir diye bard. Btn gzler binbaya dikilmiti. Pars Be, ardnda iki olu olduu halde yryordu. Daha geride alkara, arkasnda yedi at olduu halde ilerliyordu. Kaanla katuna yirmi adm kala durup drd de yere diz vurdular. Sonra Parsla iki olu kalkp Kaann karsna kadar geldiler ve yeniden yere diz vurdular. Kaan: Binba Pars Be! tkene ho geldin dedi.

Pars cevap verdi: Ho bulduk kaan! Otana Dokuz Ouz katunu Ay Hanmn elisi olarak gelip armaanlarn ve ba eme haberini getirdim. Fakat ben tkenin yabancs deilim. Gk Trkm ve tkende doup bydm.

Kaan, katun ve btn beler dikkat kesildiler. Kaan sordu:

tkende ne idin? Niin ayrldn? tkende onbaydm. O zaman yzba olan Ibara Hann buyruunda idim. Ibara Hann byk kz Almlay aldm ve ing Katunla kardei en -kingin ktlkleri yznden bat kaannn ordusuna gittim.

ing Katunla en-kingin kt htralar daha unutulmamt. Adlar anlnca btn beleri n gzlerinden birer tiksinme dalgas geti. lteri Kaan bat Trkleri hakknda bilgi edinmek istiyordu: Binba Pars! Batda hangi kaanlar kaanlk etti? imdi oras nicedir diye sordu.

Pars, vukuat hatrlamak istercesine nne bakp bir ara dndkten sonra anlatmaa balad: tkende Kara Kaan varken batda da Tng Yabgu Kaan vard. Ulu kaand ama talihsizdi. Kara Kaan tutsak olduu yl o da ld. Sobra Baatur Sibi Kaan, ondan sonra da Sr Yabgu Kaan baa geti. Daha sonra El kart. Bata iki kaan birden bulunmaa balad. Kan gvdeyi gtryordu. yle oldu ki, Tng Yabgu Kaannn lmnden otuz yl sonra bat Elinde ne budun kald, ne kaan

Yirmi yl kaansz, tresiz yaadktan sonra Eine Tre Kaan baa geip dokuz yl Eli tuttu. O lnce yeniden dzen bozuldu. yl yeniden kargaalk oldu. Eine Kr ur Kaan baa geince umutlanmtk. Fakat bir yl gemeden o da lnce artk bat Elinde yaanamayacan anladm. Douda yeniden devlet kurulduunu iittim. Sa kalan iki olumu alarak at uamla birlikte tkene geldim. tkene yaklarken ilk rasladmz El, Dokuz Ouzlar oldu. Balarnda Ay Hanm bulunuyordu. Anas, Ibara Hann kz olduu iin bir yandan da Bozkurt ocana bal olan bu kaan kz bizi iyi arlad. lteri Kaana balln syledikten sonra armaan olarak bir klla yedi tane soy at gnderdi. Binba Pars szlerini bitirince Ezgenenin elinden klc ald. Kaana kadar gtrerek sundu. Sonra geride alkarann tuttuu atlar gstererek: Ay Hanm bunlarn kabul edilmesini diledi dedi

ilteri Kaann erileri yedi at alp gtrdler. Bir yzba da klc alarak dizideki yerinde durdu. Sonra Pars Be yeniden sze balyarak: Oullarm Yzba Ezgene ile Onba Yula da senin orduna katlmak iin geldiler. kisi de snanm erlerdir dedi.

Kaan Binba Parsn oullarna dikkatle bakt: nce benim erlerimle boy lsnler dedi.

Ezgene ve Yula ileleyip diz vurarak: Buyruk senindir dediler.

nce at yar yaplacakt. Parsn oullarna kar tkenlilerden Yzba Br ile Deli Ersegn ktlar. Kaan otandan bin adm kadar uzakta olan bir aacn ardndan dolap kaan otana kadar geleceklerdi. Bir ulak daha nce giderek oraya drt tane yar tuu dikmiti. Ortalkta t bile yoktu. Davul defa gmledikten sonra drt yar yldrm gibi frladlar. lk nce bir hizada kouyorlard. Sonra Ezgene ile Yula tekileri getiler. Ezgene atk kalar ve ask yz ile savata dman kovalyormu gibi uuyor, Yula sakin ehresiyle elenceye km gibi yaryordu. Br, vaktiyle babasnn btn batllar geerek birinci geldiini bildii iin usta bir biniciye yakacak ekilde atn yelesine yatm, drtnala gidiyordu. Deli Ersegn dnyada kimsenin kendini geebileceine akl erdiremedii iin atn sert vurulara kamlayarak ilerliyordu. Bir mddet bu durum deimedi. Tulara yaklarken Br en ileri geerek iki kardei geride brakt. Ersegn de sonra yetierek hemen hemen ayn hizaya geldi. Tulara kadar bu diziyi bozmadan geldiler. lk tuu Br kaparak geriye dnd. kinci tuu kapan Yula ok usta binici olduunu gsterdi. ndeki, Br gibi byk bir ark yapmadan atn birden ahlandrp olduu yerde tersine dndren Brnn nne dt. Ezgene ve Ersegn ayn zamanda alrken arptlar. Fakat dnmiyerek geriye doru arkettiler. Bu arpma Ersegnn iine yarad ve Ezgeneyi on adm kadar at. Dnn yarsna kadar sra deimedi. Yarsndan sonra yar hem hzland hem de heyecanland. Kaan otann evresindekiler baklarn, ufku delercesine keskinletirerek gelen drt kiiyi semee urayorlard. nde Br ile Yula ekiiyorlard. Yula bir at boyu ilerdeydi. Onlarn on adm kadar gerisinde Ezgene ile Ersegn yaryorlard. Yzba Ezgene, Deli Ersegne yetimiti. Fakat aradaki bir at ba akl bir trl kapatamyordu. Byle olduu halde arkada kalm olan bir iki yar yava yava ndekilere yetiiyordu. Otaa be yz adm kadar kalmt. Yzba Br, Onba Yulaya yetimiti. imdi atba beraber gidiyorlard. Ersegnle Ezgene de ayn hizada gidiyor ve ndekilerin hemen ardnda bulunuyordu. Otaa yz adm kala Ersegn hepsini geti. teki onun iki adm gerisinde atba beraber kouyorlard. ki yz adm kala Yula tekileri at. Hemen ardndan Ersegnle Br bulunuyordu. Yz adm kala Br, Yulaya yetiti. Yzba Ezgenenin yz bsbtn aslmt. En arkada kalmak ho bir ey deildi. Elli adm kala Br ile Yula ayn hizada uuyorlard. Yarm at boyu geriden Deli Ersegn geliyor, onu da bir at boyu geriden Yzba Ezgene kovalyordu. htiyar Binba Pars oullarndan biri en geride kald iin ok zgnd. Fakat bu srada beklenmedik bir ey oldu; Yarn bitmesine yirmi adm kalmt. Yzba Ezgenenin sert bir slk alarak zengileri zerinde ayaa kalkt grld. Arkasndan at ahlanr gibi yaparak iddetle srad. Ezgenenin at yere dt zaman Ersegnle aralarndaki aklk kapanm ve iki at ayn hizaya gelmiti. Yar biterken Br ile Yula nde ve ayn hizada, Ersegnle Ezgene de yarm at boyu geride, ayn hizada idiler. Yarlar atlarndan atlyarak tularn otan nne diktiler. Sonra Kaann buyruuyla kendilerine sunulan kmz itiler. imdi ok atlacakt. Parsn oullarna kar tkenlilerden drt be kmt. Bunlardan biri, yarta birinci olmayn bir trl sindiremiyen Deli Ersegnd.

Yz admdan, kprdamyan hedeflere atlan oklar amaz bir isabetl e yerini bulduktan sonra uzun bir srn tepesine bir top baland ve topraa dikilen srn stndeki hedefe, atla drtnala giderken yay ekilmee baland. Alt nianc da hedefi buldular. imdi yeni bir deneme yaplyordu: Bir er, kalnca bir dal hzla topraa vururken okular elli admdan buna nian alacaklard. Elli admdan atlan oklar dal vurunca, aralk yetmi adma karld ve Ersegn vuramyarak yar brakt. Aralk seksen adma karld zaman drt kii bunu da vurdu. Vuramayp kan bir tkenli idi. Aralk doksan adma knca tkenliler bunu da vuramadlar. Ortada Parsn iki olu kald. O zaman, bir bahadrn Kaana doru yrd grld. Yere diz vuran bu er: Yce kaan! Buyruk verirsen bu belerle bir yol ben ok ataym dedi.

Kaan memnundu: yi edersin Onba Urungu diye cevap verdi.

Urungu yayn gerip gezledi. Keskin bir slk sesi Ok dala saplanmt. Aralk yz adma karld. Bu kadar uzaktan kprdayan bir dal vurabilmek iin nasl bir gz, nasl bir bilek isterdi!... Fakat btn seyircilerin takdirle bakan gzleri nnde niancnn oku da hedefi buldu. lteri Kaan, Binba Parsa bakt: Oullarn yavuz nianclarm Pars Be! Daha baka deneme de yapalm m diye sordu.

Parsn gzlerinde Kara Kaann kaanlk enliinde yaplan tren ve orada Kr adla Ibara Alpn ok at canlanmt: Sen bilirsin kaan dedi, tahtalar zerine ellier okla Trk yazmak da var Vaktiyle Kr adla Ibara Alp bunun iin burada ok atmlard.

Kaan kabul etti. Ayn byklkteki tahtaya nianc ellier okla Trk kelimesini yazacaklard. Davulun gmlemesiyle at balad. Sa eller grlmemi bir abuklukla sadaklara gidiyor, oradan ektikleri oklar yay kirilerine takyor ve gerdii kirii koyuvererek oklar tahtadaki yerine en zenli bir ekilde yerletiriyordu. lk nce yiit sanki talimli imiler gibi ayn oklar ayn hareketlerle frlatyorlard. Sonralara doru bir tanesi tekilerini biraz geer gibi oldu. Seyircilerde ses yoktu. Bir yanl at en ilerde bulunan okuya bile yar kaybettirebilirdi Binba Pars byk bir dikkatle yarmaya bakyordu. ki olunun hareketleriyle birlikte Urunguya gz atyor, Kara Kaann zamann yayordu. Urungu son oku atp yerine saplad zaman Ezgene ile Yula son oklarn henz frlatyorlard. Bir anlk ncelikle Onba Urungu kazanmt.

Kaann yollad kmz ierken Pars onun yzn daha iyi grm ve kendi kendine : Ne kadar da Kr ada benziyor diye dnmt. Kr adn ldn bilmese Urungunun Kr ad olduunu iddia edebilirdi. Bu ok at, bu vurular ve sonra benzeyi - XVIII ALKARA Sra kl oyununa gelmiti. Parsn oullarna kar Yzba Br ile Onba Urungu ktlar. Ersegn de kacakt. Fakat aklna Ay Hanmla yapt sava gelince vazgeti. lk nce iki yzba, Ezgene ile Br oynyacaklard. kisi de tulgal, gslkl ve kalkanl idiler. Tokman davula nc vuruundan sonra abuklukla kl syrarak birbirlerine saldrdlar. Br daha sert, Ezgene daha kvrak vuruuyordu. lk nce Br ilerliyordu. Sonra ilerliyemez oldu. lk vuruu Ezgene yapt ve Brnn tulgasna inen kl onu biraz sersemletti. Burnundan kan geliyordu. kinci vuru Br tarafndan yapld ve Ezgenenin kalkan ikiye ayrlarak elinden dt. Buna ramen Ezgene ilerliyor, Bry g duruma sokuyordu. Br boyuna gerilemekteki sakatl kavryarak kalkann yere att ve hafiflemi olduu halde onun hamlesini elerek saldra geti. imdi grlmemi bir abuklukla vurular ve eliler birbirini kovalyor, Br adm adm ilerliyordu. Birden birbirlerine yaklap kllatlar. nlayc bir ses iitildi. Brnn yznde alan derin izikten kan fkrmaa balam, Ezgenenin tulgas paralanarak bandan dmt. Kaan glmsiyerek vuruu durdurttu: Binba Pars! Byk olun yenildi. Bununla beraber iyi vuruuyor. imdi tekine bakalm dedi.

ki onba, Urungu ile Yula kar karya durdular. Davul defa gmledi. Yine kllar syrld ve Yula olduu yerde siper alarak bekliyen Urunguya saldrd. Urungu kaya gibi duruyor, savrulan kllar eliyor, arada bir kl savuruyor, kendisinden ok gen olan Yula ise onun evresinde habire dnyordu. Vuru ok uzun srd. Kimin kazanaca belli olmuyordu. Saldr hep Yula yapyor , Urungu yalnz korunuyordu. Savalar yorulup solumaa balamlard. Yorgunluun verdii dnceyle, ikisi ayn zamanda kalkanlarn atarak oyuna devam ettiler. Yula topal olduu halde hzl admlar atarak hasmnn evresinde dolayor, yzndeki sessizlik ve duruluk seyircilerin houna gidiyordu. kisi de yzlerinden hafife yaralanmlard. lteri Kaan anlyacan anlamt. Vuruu durdurarak iki onbann denk kaldklarn bildirdi. imdi kmzlar iiliyor, davullarla borular alnyordu. Sra grelere gelmiti. yi bir grei olan Yzba Ezgeneye kar doululardan Bulu kmt. lteri Kaan erilerine kl yaparken len demircinin torunu olan Bulu salam yapl, iri gvdeli bir yiitti. imdiye kadar hi yenilmemiti. ki er karlkl bir rpnmadan sonra daltlar. lk kucaklamada Ezgenenin yaman bir elmesi koca Buluu srtst devirdi. Fakat hemen yzkoyun dnerek, zerine abanm olan Ezge ne ile birlikte ayaa kalkt ve yeniden tututu. ok gemeden de usta bir hamle ile hasmnn ban koluna kstrd. tkenliler Buluun kazandn sanmlard. Fakat kazanamad. Yzba Ezgene

grlmedik bir urama ile ban kurtard ve Bulua elense ederek korkun bir trpan att. Bulu yanst giderken ullanarak boyunduruu takt. Buluun bir omzu yerdeydi. tekini de dedirmek iin Ezgene btn gcn harcyor, Bulu ise srtst dmemek iin insan gc stnde bir didinmeyle debelenerek urayordu. yle bir gayret sarfediyorlard ki kemikleri trdyor, yzleri kandan kpkrmz oluyordu. Bu yaman urama ylece birden elliye sayncaya kadar srd. tkenliler aknlk iinde Buluun yenileceine bakarlarken yine umulmadk bir ey oldu: Bulu, havadaki omzunu kaldrarak Ezgeneyi zerinden frlatt. kisi de srayarak kalktlar. Birbirlerinin evresinde dndkten sonra yeniden kucaklatlar. Bulu pek sert bir elme ile hasmn devirdi. Fakat Ezgene derken onun bileini yakalamt. Buluu kendine doru ekti ve srtst giderken onu iki ayann zerinden kaldrarak ba stnden geriye att. Yine ikisi birden kalktlar. Bulu iyiden iyiye kzmt. Bu Batl yzba nerdeyse imdiye dek yere gelmemi olan srtn topraa dedirecekti. Ban yakalamak istiyormu gibi gsteri yaptktan sonra Ezgeneye doru yerden dald. ki ayandan yakalyarak srtst devirip aband. Yava yava Ezgenenin gc kesildi. nce bir, sonra teki omuzu yere dedi. Bulu grei kazanmt. lteri Kaan, Parsa dnd: Pars Be! Olun grei kazanamad ama yavuz bir grei olduunu da gsterdi dedi.

Bu srada ortada garip bir ey oldu: tkenliler, Binba Parsn at ua olan yiitin meydana karak rpnmaa baladn grdler. Pars yere diz vurdu: Yce kaan! At uam alkara usta bir greidir. Buyruk verirsen gre tutsun dedi

Kaan kabul etti. Ulaklar alkarann er dileyiini bararak iln ettiler. Ksa bir zaman kimse kmad. Sonra Bulu ortaya gelerek alkara ile grei kabul etti. Bulu yorgundu. Fakat imdiye kadar srt yere gelmemi olduu iin gveni ve inanc yerinde idi. Gre byk bir sertlikle balad. kisi de salam yapl grbz, iti yar olan greiler koparrcasna tutuyorlar, ktkleri yerinden skecek bir gle trpan ve elme atyorlar, bualar bunaltacak bir sklkla bel kavryorlard. Doulular bu gen greinin pek yaman bir er olduunu anlamlard. Bulu da gretike alyor, yorgunluu gidiyor ve keyifleniyordu. Binba Pars biraz durgundu. Oullar kk farklarla karlamalar kaybetmilerdi. Hi olmazsa at uann grei kazanmasn gnlden istiyordu. Fakat gre uzadka uzuyor, seyircilere hi bitmiyecekmi gibi geliyordu. imdi i kzmt hareketler daha abuklap daha sert bir hal almt. Birden Bulu iri alkaray belinden kavryarak kaldrd ve hzla yere arpt. Bir aacn yere vurmasndan lan ses kmt. Acaba alkara bu vuruun altndan kalkabilecek miydi? Fakat o, sanki hibir ey olmam gibi abucak yzst dnd ve Buluu yorgan gibi silkerek ayaa kalkt. Yeniden tututular. Bulu durmadan alkaray sryor, o da dz toprak stnde tutunmaa abalyarak direniyordu. Tutamazsa ii bitikti. nk demircinin torunu alm, btn gc, btn ustal ile greiyordu. alkara bu itimede Buluu durduramyacan anlyarak belini bile bile

ona kaptrd ve onun kollarn kavrad. ki yaman kii, imdi btn gleriyle birbirlerini yerden kprdatmaa urayorlard. Bir iki yol birbirlerini dinleyip tartakladlar. Sonra alkara olduu yerde dnerek Buluu savurdu ve kendisini de onunla birlikte yere att. Sarmadola bir halde yere dtkten sonra srt srta gelerek birbirinin sa kolu sol koluna gemi olduu halde davranp hzla ayaa kalktlar. Gz yumup aacak kadar ksa bir anda teki kollarn da birbirine taktlar. Bu grlmemi iitilmemi bir greti. Ayakta, srt srta , kollar taklm olduu halde birbirlerini srtlayp yere vurmaya alyorlard. Bu didime daha uzun boy lu olan alkarann iine yarad ve kendisi yere doru iki bklm olurken havaya kaldrd rakibini sert bir silkinile kolundan kararak yere vurdu. imdi yerde hareketli ve ustalkl bir gre oluyordu. alkara boyunduruk takmaa urayor, teki hibir ak vermiyordu. Bulu yorulmaa balamt. i tez bitirmenin gerektiini anlyarak bir davran yapt. Grd btn zora ramen ayaa kalkt. Yeniden birbirlerine elense ettiler. Ayakta, kollarndan yakalamaa uraarak ve itierek greirken sert silkiniler yapyorlar, bilmeden birbirlerinin yzlerine kafa vurmu oluyorlard. kisin de az, burnu kan iindeydi; deta yzleri belli olmuyordu. alkarann bir gz morarp kapanmt. Buluun ka patlyarak gzne kan dolmutu. Oyunlar idare eden yzbann iareti zerine davullar hzla vurmaa, greileri kkrtmaa balamt. Seyirciler sanki soluk bile almyorlard. Greilerin itiirken, elme atarken, enseden veya bilekten yakalarken kardklar sesler iitiliyor, bu seslerin hepsini de solumalar bastryordu. ki iri bahadr demirci kr gibi soluyordu. Gre uzadka uzam, onlar da yorulduka yorulmulard. kisi de kaan, grei durdurmasn diye ekindikleri iin ii abuk bitirmee savayorlard. Fakat i, biter ilerden deildi. Bir aralk alkara bir elmeyle Buluu yere devirdiyse de yenemedi. Sonra Bulu onu trpanla yere att ama o da bir ie yaramad. alkara, rakibinin bacaklarna dalarak onu devirdi. Fakat hemen ters dnen Bulu, arkadan zerine ullanan alkarann ban yakalyarak zerinde taklak attrd. Bir trl yeniemiyorlard. Bir aralk ne oldu bilinmez, alkarann ok can yanm olacak ki, ulur gibi homurdand, homurdand deil deta kkredii iitildi. Sonra korkun atrd iitildi. Buluun omuz kemii krlmt. Dayanacak gc kalmadndan srt yere dedi. Yenik dmt. Bununla beraber, hzla ayaa kalkmaktan geri kalmad. Elini azna gtrerek avucuna tkrd. ki kanl dii alkaraya uzatarak: ok sert greiyorsun dedi.

alkara moraran gzyle iyi gremiyordu. Eilerek Buluun avucuna baktktan sonra glmsedi. Elini azna gtrerek avucuna tkrd. Buluun uzatt elinde tane kanl di sralanmt - XIX GK TRK ELLER

Binba Pars Bein oullar yararlklarn gstererek lteri Kaan ordusuna kabule dilmilerdi. htiyar binba da Kaann buyruk beleri srasna girmiti. Btn bunlar iyi eylerdi. Fakat imdi onun beyninde zlmemi bir bilmece vard: Nianclkta Kr adn ustaln gsteren ve Kr ada ok benziyen Onba Urungunun kim olduu Onun karabudundan olduunu renmiti. Fakat ok atyla, durumuyla, yz ile bu kadar Kr ada benziyen bir erin onunla hibir akrabal olmay da ok tuhaft. Pars Be, seksen yllk bir dirliin kendisine verdii tecrbe iler bu iin iinde i olduunu sezmiti. ok yaam, ok grm insan muhakkak ki, hdiselerin iine girebiliyor, bakalarnn bilmedii eyleri biliyordu. Pars Be, Kaann balad yeni adrda keesine uzanarak derin derin konuuyordu. Aa yukar krk be yl nce, kahraman Kr ad krk arkadayla birlikte in sarayna saldrm ve btn Trklere vn verecek ekilde lmt. Kendisi Bat Elinde bu haberi ald ve ihtillde andalarnn da bulunduu rendii zaman orada bulanamadna yanm, bu yan, iinde dmlenen bir dert olarak kalmt. Acaba Kr adn konuyu ne olmutu? Bu konuy Parsn teyzesi idi. Ne akll, bilgili, becerikli kadnd!... Bir er gibi ylmaz, bir kaan gibi dnceli, velhasl ei bulunmaz bir kadnd. imdi onun yaamad muhakkakt. Fakat acaba nerede, ne zaman lmt? Pars birden bunu renmek istediinin gnlnde kabardn duydu. Teyzesinin hayali aklndan silinmemiti. Belki tkende onu bilip tanyan vardr diye dnd. Fakat kime sorduysa cevap alamad. tkenin en yallarna bavurdu. Sorup soruturdu. Kr adn konuyunu gren, bilen, iiten yoktu. htiyar binba bylece dalgnlk iindeyken adra gelen bir ulak, teri Kaann kendisini beklemekte olduunu bildirdi. Pars hemen kalkt. Kaan otana vard zaman bir kalabaln biriktiini, bu kalabalk arasnda Yzba Brnn de bulunduunu grd. ok beklemedi. Bir Tarkan kendisini ve Bry lteri Kaann karsna kard. Yere diz vurdular. Gk Trk Kaan, Binba Parsa hitap etti: Pars Be! Seni dokuz Ouz katunu Ay Hanma birinci eli olarak gnderiyorum. Buyruk senindir kaan! Armaanlarna kvandm, fakat arada akrabalk da bulunmas dolaysyla bize daha yakn bir yerde oturmas gerektiini bildireceksin. Durmakszn yer deitirip bizden gizlenmemesini, nk Dokuz Ouzlarn kendi budunum olduunu syliyeceksin! Buyruk senindir kaan!

lteri Kaan, Br Bee dnerek sze balad: Yzba Br Be! Seni Ay Hanma ikinci eli olarak gnderiyorum. Buyruk senindir kaan! Sen de Dokuz Ouz adrlarn sayacak ve adr bana birer at ve srla ikier koyun gndermelerini bildireceksin. Bu vergiyi gzden nce bize erimezse zerlerine eri karacamz anlatacaksn! Buyruk senindir kaan!

lteri Kaan bir mddet dnd. Bilge Tonykukla bir eyler konutu. Sonra iki eliye birden: Yannza gereken erleri alarak yarn yola kacak ve bir ay armadan burada bulunacaksnz. Ay Hanma armaan olarak gtreceiniz on top in ipei ile altn kakmal bir ba Tarkan size verecektir dedi.

ki eli yere diz vurarak otadan ktlar ve gn batncaya kadar ertesi gn iin hazrlklarla uratlar. *** Ertesi gn eliler gn domadan yola kmlard. Binba Pars yanna at ua alkara ile drt er daha katmt. Yzba Br ise andas Urungu ile bir at uandan baka kimse almamt. Kafile yola ktktan epey sonra Deli Ersegn drtnala yetimi ve Pars Bee yaklaarak kendisinin birlikte gelmesi iin buyruk dilemi ve bu isteine erimiti. Ersegn en geride tek banda geliyordu. Sanki nc eli de oydu. Fakat kaan tarafndan yumulandrlmam, Ay Hanma verecek armaan almam, yle garip, rnei bulunmaz bir eliydi. Bylelikle on kii olmulard. Binba Pars, Deli Ersegnn yerinde duramaz bir ocuk olduunu anlaynca kafilenin yan ve gerilerini kollamak iini ona brakmt. Ersegn boyuna at tepiyor, saa yahut sola doru drtnala gidip, ufuklara bakyor, sonra geride kalarak art yanlarn gzetliyor, kimseyi gremeyince tekilerine katlarak bir mddet beraber gidiyordu. Kafilenin ncleri Parsn iki eriydi. Birinci eli yal olduu iin hzl gidemiyorlard. Bu gidile on, on iki gnde Dokuz Ouzlara varabileceklerini umuyorlard. Parsla Br ok defa yan yana gidiyorlar, fakat pek az konuuyorlard. Bu kafilede en sessiz Urungu idi. Andas Br, beraber gitmei teklif ettii zaman reddetmemiti. nk red iin bir sebep bulamazd. Hem gitmek, hem de gitmemek istiyordu. Barndaki yankln Ay Hanm grmekle biraz serinlemesi mmkn olduu gibi daha ok kvlcmlanmas da muhtemeldi. Mehule doru gidiyor, hibir ey dnemiyordu. Anlalmaz bir yorgunluu vard. Ne olacakt? Hi!... Ersegn ise deli genliin yaz boras gibi grltyle gelen sevgisine tutulmu bir gnlle gidiyordu. Ne yapmaa gittiinin farknda deildi. Kaan kzyla bir daha m vuruacakt? Eli heyeti arasndaki birisinin byle vuru yapmasna imkn yoktu. Ona evlenmek mi teklif edecekti? Babasn ldrd iin kendisiyle vurutuu bir kadna bu teklifi yapmak glnt. Ya ne yapacakt? Bunu kendisi de bilmiyordu. Zaten ona lteri Kaan tarafndan gnderilmiti. Hem onun tutsa iken kamt. Fakat Ay Hanm imdi ona tutsak gzyle bakmazd Dncesi buraya gelince Ersegn geniledi. Bylelikle Ay Hanma kar bir kurum yapm olacakt. Bir Gk Trk bei olarak sayg gren bir konuk gibi gelmekle evvelki tutsaklndan doan utanc biraz olsun silecekti. Burada tutsakken kulana alnd gibi Gk Trkler buraya eri ile bir saldr yapsalard Ersegn iin bayram olur, hibir eye bakmadan Kaan kznn otana saldrr, onu mutla ka tutsak eder, sonra da kendisine konuy olarak alrd. Fakat imdi yle bir ey yoktu. yle ise o da ii

oluruna brakacakt. imdilik Ay Hanmn aydan aydn, gneten yakc yzn grmekle yetinecekti *** Bir gn bir su banda mola vermilerdi. Hava ok scakt. Parsla Br yan yana oturmular, halanm dar ile kurut yiyorlard. Pars, epey ilerde tek bana atna dayanarak kuzeye doru bakan Urunguyu gsterip: Yzba Br! Onba Urunguyu tanr msn diye sordu. Nasl tanmam? Eski yoldam ve andamdr. Urungunun babasn, anasn da bilir misin? Babasn grmedim. Anasn tandm ve uzun zaman drt adrlk obamzda onunla beraber bulundum. Bu kadn bana anlatabilir misin?

Brnn gzleri dald: Bulunmaz kadnd. Bizim obamzn ruhuydu diye sze balad. Fakat Pars onun szn kesti: Bunu deil. Bana yzn, biimini syle.

Br uzaklara bakarak bir dnd. Sonra anlatmaa koyuldu. Pars mer akla ve dikkatle dinliyordu. Birden atlarak: Sa yananda gze arpar bir ben var myd diye sordu.

Br hayretle onun yzne bakarak: Vard. Sen nerden biliyorsun diye cevap verdi.

Pars sustu. Seksen yl yaam olmann verdii bir ihtiyarlkla sz baka yere evirdi: Vaktiyle, tkende byle bir kadn tanyordum dedi. Sonra merakn yenemiyerek: Bu kadnn adn hatrlyor musun? Diye sordu. Br: Hayr dedi, adn bilmiyorduk. Hepimiz ona yalnz ana derdik

sustular. Yzba, bu soruturmann niin yapldn anlamamt. O imdi Urungunun anasn dnyordu. At atlatrcasna, uzaklardan getirdii kmz ona yetitiremedii iin duyduu ac yeniden iinde dmlenmiti. O gn unutamazd. Bir parack daha nce gelse ona kmz iirebilecekti. Bu aklna geldike hep bir tuhaf olur, yrei sklrd. Yine yle oluyordu. Pars farkna vararak sordu: Ac eyler konutuumuz iin gnln m bunald yzba?

Br o uzun kouyu ve Urungunun anasnn lmn anlatt.

Yola ktklar ancak on altnc gn Dokuz Ouzlara vardlar. Durmakszn iz brakmadan yer deitiren bu obay bulmak epey g olmutu. Oba yeniden bym, drt yz adr gemit i. lteri Kaann elileri obaya yerletiler ve Yzba Kadr Baa ile konuularak ertesi gn Ay Hanmn huzuruna karlmasn kararlatrdlar. Pars, yanndakilere ksa bir talimat verdi. Bu talimatlar gereince nce kendisi sz syliyerek, sonra beer top ipek tutarak geride duran Ersegn Bele Urungu armaanlarn sunacaklard. Kendisinden sonra Br Be sz syliyecek ve altn kakmal ba kendisine sunacakt. Urungu ile Ersegn hi ummadklar bu yumutan rkmler, fakat buyruk aldklar iin kar gelememilerdi. Urungunun ii rperiyordu. Onun kl baklarn grecek, Tanr ezgisine benziyen sesini iitecekti. Fakat kendisini okla yere deviren bir ya ile, evlenme teklifini karabudundansn diye reddeden bir sevgili ile karlaacakt. inde durulmu gibi olan kasrga yine canlanacak, kllenmi sand kvlcm yalazlanacak, gnl arlar yeniden balyacakt. Hayr, hayr, Urungu biraz yanlyordu. Btn bunlar olacak deildi. Olmaabalamt bile te andas bilmeden ona ktlk etmi, Binba Pars bu ktlkte daha ileri varmt. Ersegn ise daha aknd. nk onun geride denemelerle geen ve g durumlarda kiiye en isabetli karar verdiren yaanm dirlii yoktu. Kz sevmenin ne olduunu bile adamakll bilmiyordu. Ne yapp edeceini, ne syliyeceini, niin geldiini bilmiyordu. Hibir ey bilmiyordu. Yalnzi dirliinde ilk deneme olmakla beraber Ay Hanma gnl vermi olduunu, bu gnl vermenin hem tatl, hem de ac bir ey olduunu biliyordu. Bir de yaras vard: Ay Hanma yenilmiti. Pars buyruklar verirken ilk defa Urungu ile yz yze gelmi ve ona ok dikaktle bakmt. Tpk Kr ada benziyordu. Duruunda, syleyiinde Gk Trk belerini andran bir ey vard. Sonra bir onba kl iinde iki nesnesi iddetle gze arpyordu: Brk ve ba Bu brk bir kaan brkne, bak kaan bana benziyordu. Birden Parsn gzleri baa takld ve beyninden bir k geti: Evet bu bak Kr adn ba idi ve ona da Bumun Kaandan gelmiti. Btn eski tkenliler gibi Pars da bu ba tanr, hatta onun stndeki tlsml yaznn gne doarken yahut batarken grndn de bilirdi. O gece eli heyetinde ilk nbeti alan Urungu hibir arkadan uyandrmadan sabaha kadar nbet tuttu ve Ay Hanm dnerek kendinden uzaklat. Parsn ve Ersegnn uykular da rahat deildi. kide bir uyanyorlar, baka baka sebeplerle ayn sonucun tesirinde kalarak, yataklarnda dnyorlard. *** Ay Hanm, elileri byk trenle kabul etti. Dokuz Ouz erileri imdi ok iyi giyimli ve pusatl idiler. Binba Pars, lteri Kaandan ald buyruu yerine getirdi. Ay Hanm! Kaanm gnderdiin armaanlara kvand. Ana ynnden aranzda akrabalk olduu iin tkene daha yakn bir yerde oturman buyuruyor. Durmakszn yer deitirip gizlenmeni istemiyor. nk Dokuz Ouz budununu kendi budunumdur diyor.

Ay Hanm kprdamadan bu szleri dinliyordu. Pars ardnda duran Ersegnle Urunguyu gstererek:

Kaanm sana on top in ipeklisini armaan olarak gnderdi dedi.

pekleri tutan iki kii, birbirini bilmeden Ay Hanma gnl vermi olan iki Gk Trk, birka adm atarak yere diz vurdular ve Ay Hanmn iareti zerine Dokuz Ouz erilerinden iki kii ipeklileri alncaya kadar ylece beklediler. Kaan kznn kl ve keskin baklar, kendisini seven, bu iri ocuk, biri gekin iki erkein zerinde bir an takld. Gzlerini gzlerine dikerek gnllerini okuduktan sonra bir buyrukla ikisini de kaldrd. Kocam Binba Pars bu nn arasnda neler getiine dair hibir ey bilmiyordu. Fakat Ibara Hann bu en akll onbas, hayat denemelerinin olgunlatrp piirdii bu uslu Gk Trk bei birtakm eyler sezinlemekten de geri kalmad. imdi Yzba Br konuuyordu: Ay Hanm! lteri Kaann buyruu gereince Dokuz Ouz adrlarn saydm Drt yz sekiz adrsnz Kaanm vergi olarak adr bana birer at ve srla ikier koyun gndermeni buyruk etti. Gzden nce bu vergi gelmezse Gk Trk ordusunu zerinize gelecektir.

Pars konuurken kprdamadan dinliyen Dokuz Ouz beleri, Brnn son szleri zerine birbirlerine baktlar. Yzba Kadr Baa ise kpkrmz oldu ve gzlerinde imekler akt. Br Be hi oral deildi. Szne devam etti: Kaanm sana armaan olarak bu altn kakmal ba yollad.

lerliyerek yere diz vurdu ve Kadr Baann ald bak Ay Hanmn eline getikten sonra otada derin bir sessizlik oldu. Bu sessizlik arasnda Gk Trklerle Dokuz Ouzlar birbirlerine ok mnl bir ekilde baktlar. Bu bakma biraz fazla srse kl ekimeye varabilirdi. Ay Hanmn sze balamas tehlikeyi nledi: lteri Kaan ben de kaan olarak tanm, bunu birka defa kendisine bildirmitim. Akrabalmz da beni ona balyor. Dokuz Ouzla Gk Trk bir aacn iki daldr. Gk ve yer kart zaman aramzda sava olmutu. imdi gkte ve yerde kargaalk yok. Yce Kaann btn buyruklar yerine gelecektir. Bunu birinci eli Pars Bele yarn konuacam. imdilik adrlarnzda dinlenin ve obamzda dilediiniz gibi gezin

Gk Trkler diz vurarak otadan ayrldlar. - XX URUNGUNUN BIAI Pars, akama doru Urunguyu artarak konumaa balad. lk nce elilik ileri zerine sz ediyordu. Sonra yava yava konusu deiti; Urunguya ne zaman onba olduunu sordu. Sz buraya gelince Pars kendisinin ilk onba olduu zaman anlatt ve o zamanki tkenden bahsederek birdenbire;

Urungu! Belki tanrm, baban kimdi diye sordu.

Onbann yz bir tipi gibi kart. Parsla gzgze geldiler: Ben babam hi tanmadm binba diye cevap verdi. Adn da m bilmiyorsun? Hayr!

Bu hayr pek tok, yrtc bir sesle sylenmiti. Pars, yznde hibir deiiklik olmadan Urunguya bakyor, onun baklarndan ve szlerinden mn karmaa urayor, onbann yzndeki karkla, sesindeki hrnla aldrmyordu: Anan tandn, deil mi? Beni o bytt. O da babann kim olduu sylemedi mi? Syledi. Kimmi? Ben kkken lm bir sava...

Pars, bir anlk tereddtten sonra bir soru daha sordu: Anann ad neydi?

Urungu nne bakt. Sonra tuhaf bir aknlkla ban kaldrarak: Bunu sormak hi aklma gelmedi binba diye cevap verdi. Oldu ite... Ondan baka kimsem yoktu. Beni skntlar iinde o bytt. Bana her eyi o retti. Benim iin o ancak anayd. Ana olduktan sonra da adnn deeri yoktu. Bu yzden adn sormak aklma gelmedi.

Urungu daha baz eyler syliyecekti. Fakat tam bu srada, gzleri batmakta olan gnee evrilen Binba Pars bir ey hatrlam gibi: u ban versene dedi ve Urungunun uzatt ba alarak bir yzn gnein son klarna doru evirdi. Sapn dibinde bir damga grnyordu. Ban teki yzne bakt. Burada da yine sapn dibinde Bumun Kaan kelimeleri yazyordu.

Pars aldanmamt: Urungunun belindeki bak Kr adn ba idi. *** Dokuz Ouzlar arasnda en hatr saylan be, Yzba Kadr Baa idi. Gk Trk elilerini gzaltnda bulunduran da oydu. En akgz erlerden kiiye Pars, Bry ve Urunguyu gzetlemesi iin buyruk vermiti. Kendisi ise hepsini birden gzaltnda tutuyordu. Gk Trklerin yeniden eri yrtecekleri hakkndaki haberden sonra eri yerine eli gelmesi onu kukulandrmt. Gk Trklerin, Dokuz Ouzlar eli ile oyalayp alt etmelerinden korkuyordu. Bu yzden bir onbay da on eri ile birlikte gneye, Gk Trklere kar karakolluk etmee gndermiti.

Akamlayn Pars ile Urungunun gizlice konumalarn Kadr Baann gznden kamamt. Geceleyin, nbet tutan erlerden birinin yanna gelerek elilerin adrlarn gzetlemee balad. Bu ie o kadar ehemmiyet veriyordu ki uyku bastrmasn diye yemek yememi ve parman kesip kanatarak zerine tuz bastrmt. Herkes yatp uyuduktan ve ortada nbetilerden baka kimse kalamdktan sonra Kadr Baa elilerin adrlarndan birisinin ktn ve birinci eli Parsn adrna girdiini grd. Grlt etmeden hemen o yana doru ilerledi ve adrn en glgeli tarafna gelerek yere uzanp kulan ieriye verdi. Yava sesle konuulanlar nce iyi iitemiyordu. Biraz sonra ya yerine alt yahut ierdekiler daha yksek sesle konumaa balad iin sylenenleri az ok duyar gibi oldu ve Parsla konuan tand: Bu aralarnda yarm kalm bir kl dv olan Urungu idi. Kadr Baa, Gk Trklerin Dokuz Ouzlar aleyhindeki gizli niyetlerine ait baz eyler reneceini umarak adrn eteine uzanmt. Fakat iittii eyler bsbtn bakasyd. aknlktan gzleri almt. Gece yarsna kadar orada kalm, Urungu kp gittikten sonra kendisi de oradan yavaa uzaklaarak adrna gelmi, fena halde ackm olduu iin yemee saldrm ve dalgnlkla kzarm et diye sadak kayn dilemiti. Kadr Baa o gece dnde hep Urungu ile urat ve sabah dar etti. Ay Hanmn otana girdii zaman, verecei haberin onca bir deeri olup olmyacan kestiremiyordu. Diz vurduktan sonra: Dn gece Binba Parsla Uurungunun gizli bir konumasn dinledim diye sze balad. Ay Hanm ilgilenerek bekliyordu. Pars Be Urunguya ne dedi biliyor musun? Urungu dedi, ben sana anann bilmediin adn syleyim; anann ad Altn Tarmd dedi.

Ay Hanm sordu: Buna karlk Urungu ne dedi? Binba, bunu nereden biliyorsun ve benim anamn adyla neden ilgileniyordun dedi. O zaman Pars: Nasl ilgilenmem? Senin anan benim teyzemdir diye cevap verdi. Bu sz zerine Urungunun sesi dikleti: Bunu nereden bulup karyorsun diye sordu. Pars: Belindeki baktan karyorum ve senin baban tanyorum diye syledi. Urungu barr gibi : Syle bakalm kimmi deyince Pars Be bir cevap verdi ki kulaklarma inanamadm.

Ay hanm ok ciddilemiti. Merakla bakan gzel gzlerinde olaanst bir k ve b vard. Buyurucu bir sesle: Urungunun babas kimmi diye sordu. Kadr Baa: Kr adm diye cevap verince btn yzn tatl bir kzllk kaplad ve elini belindeki baa atarak: Ne diyorsun Kadr Baa diye haykrd.

Yzba dalgn dalgn sylyordu: Zaten onun ok atndan, vurumasndan belliydi. Onu be sanmtk. Meerse beden de stnm. Tegin olduunu nerden bilirdik? imdi yarm kalan dvm daha byk bir itahla yaparm. Yzba Kadr Baa bir Gk Trk teginini yendi derler.

Ay Hanm sordu: Ya yenilirsen?

Kadr Baa biraz aalad. Bu ihtimak hi aklna gelmemiti. Fakat onun da cevabn bulmakta gecikmedi: Yenilirsem bir tegine yenildi derler.

Ay Hanm sustu. Kadr Baa da Urungu ile yapaca kl denemesinin hlyasna dald. Kaan kz derin derin dnyordu. Neden sonra: Yzba dedi, bana deerli bir haber getirdin. Fakat tam deil. Urungu Kr adn olu olduunu niin saklyormu? Bunu da rendin mi? Hayr Ay Hanm! Buna dair birka sz geti ama ben Urungunun tegin olduunu renince o kadar ardm ve sevindim ki artk gerisini iitemedim. ittiklerimi de anlyamadm. Urungunun belindeki bak iin de bir ey renebildin mi? rendim! Bu bak Gk Trklerin ilk kaan Bumun Kaandan kalma tlsnl bir bakm. Bir yznde Bumun Kaann damgas, br yznde de ad kazl imi. Fakat bu yaz ile damga ancak gnein doduu ve batt srada grlrm. Bir de Gk Trklerin an ne kadar artarsa baktaki yaz o kadar iyi grnrm. Peki! Bugn Pars Bei gnein batmasna bir karg boyu kala otaa getirecek, daha nce de benden gereken buyruklar alacaksn!... *** Akama doru Ay Hanm tertibatn alm ve Kadr Baaya birtakm buyruklar vermiti. Pars Bei huzuruna ald zaman otan kaps ve perdeleri alm, ieriye bol k dolmutu. Ay Hanm ok ksa konutu ve lteri Kaann btn buyruklarn kabul ettiini bildirip Parsa armaan olarak gzel bir yay verdi. Pars gidince Br Bei getirtti. Onunla da ok ksa konutu. Gzden nce istenilen vergileri yollyacan, yalnz koyunlar az olduu iin adr bana iki koyun kmadn, fakat gze kadar bunu da elde edip gndereceini bildirdi. Br Bee de armaan olarak bir bak verdi. Brden sonra Deli Ersegn artt. Gnl alc birka szden sonra gm tokal bir kemer armaan etti. Gne batmak zere iken Urunguyu huzuruna ald. Derin derin baktlar. Ay Hanmn Br ile, Ersegn ile konumaa hi de niyeti yoktu. O srf Urunguyu armak, onunla konumak iin byle hareket etmiti. Durup dururken Urunguyu armas dikkati eker diye byle davranmt. Urunguyu getirmekteki balca maksad onun ban grmekti. Ay Hanm, karsnda dimdik duran onbay szyordu. Banda kendisinin vermi olduu brk vard. Giyimi artk yoksul deildi. lteri Kaan Gk Trkleri zengin etmiti. Urungunun yznde hayatn ve kllarn at izgiler ona baka bir mn veriyordu. Gnlleri okuyan Ay Hanm baka hibir ey bilmese bile onun byk zdraplar ekmi olduunu yine anlyabilirdi. Urungunun yreini titreten sesiyle konumaa balad:

Onba Urungu! Savata ya olanlar barta arkadalk edebilir. lk nce adamlarmla yalk etmitin. Sonra benimle yolda oldun. Daha sonra sava kt. Sen beni tutsak etmek istedin. Ben seni ldrmek istedim. kimizin de isteini Tanr yerine getirmedi. imdi dost olarak kar karya bulunuyoruz. Belki bu son grmemizdir. Onun iin sana bir armaan vermek ve senden bir ey renmek istiyorum.

Urungu yere diz vurarak: Ay Hanm! Armaann olan brk bamda tayorum dedi.

Kaan kznn l l yanan bl gzleri batmakta olan gnee evrildi. Zamanyd: Onba Urungu! Belindeki ba biraz verir misin dedi

urungu bir lhza hayretle onun yzne bakt. Dn gece Binba Parsla konutuktan sonra her eyden kukulanr olmutu. Fakat Ay Hanmn buyruunu yapmamak elinde deildi. Ban knndan syrarak uzatt. Gne batyordu. Son kzllklar kaan kznn yzne vuruyor ve onu gkten inmi, ktan domu bir Tanr kzna benzetiyordu. Urungu, onun elindeki ba gnee evirip dikkatlice baktn grnce her eyi bildiini anlad ve kpkrmz oldu. imdi Ay Hanm gzlerini dikmi, Gk Trk onbasna bakyor, Kr adn olu onun baklarna kar koymak istiyor, direniyor, fakat gcnn kesildiini duyuyordu. Bakmalarla yaplan bu sava uzun srmedi. Urungunun ban emesiyle son buldu. Kaan kz ba geri verirken: Kr adn olu! Bunu niin sakladn diye sordu.

Urungu, gsne ok yemi bir insan gibi batan aa sarsld. Susuyordu. teki yeniden sordu: atlar kendini saklar. Sen en yiit, en doru bahadrlardan birisin. Syle: Bunu niin sakladn? Ay Hanmn sesi artk buyruk veriyordu. Urungunun gnl bir kasrgaya tutulmu gibiydi. Sevdii kz kendisinin bir tegin olduunu rendi diye seviniyor, anasnn dilei bozuldu diye dnyor, Ay Hanm bunlar nasl anlad diye ayordu. Kaan kz imdi bir par s gibiydi. Buyruk vererek yalvaryor, yalvararak buyruk veriyordu: Syle, Gk Trk tegini! Anlat, Urungu ad! Bunu niin sakladn?

Urungu yere diz vurarak cevap verdi: Anamn istei yerine gelsin diye sakladm Ay Hanm! Ona sz vermitim. - XXI VU KATUNUN GZDES in mparatoriesi Vu, korkun aknlarla ini titreten lteri Kaan yok etmee karar vermiti. Byle bir baar kazanrsa hile ile getii in tahtndaki mevkiini salamlatracan

umuyordu. Trkeline gnderdii atlarn raporlar mit verecek bilgilerle doluydu: lteri Kaan, ba edirdii boylarn erileri de dahil olmak zere 20.000 kii karabiliyordu. Vu Katun memnundu. nk kendisi 200.000 kiilik bir ordu hazrlayack, bu on kat stn eriyle Gk Trkleri ortadan kaldracakt. Ayn zamanda, bu ordunun bana gzdesi Hoay -iyi geirecek zaferin erefini ona salyacak, bylelikle bir tala iki ku vurmu olacakt. Hoay-i, Buda rahipliinden gelme idi. ki yz bin kiilik bir orduyu deil, iki yz atly bile yrtebilecek kabiliyeti yoktu. Sarayda caka yapmaktan, kumandanlar ve nazrlarla devlet ilerini konumaktan baka bir ey bilmezdi Vu Katunla aralarnda vaktiyle bir gnl ii gemi olduu sarayda dedikodu halinde syleniyordu. imdi ihtiyar bir kadn olan imparatorie, genliinde dillere destan olan bir gzeldi. martt Hoay -i ise sarayda ciddi adamlar tarafndan soysuz bir zppe saylan beceriksiz bir gzdeydi. Fakat bakumandanlk kendisine verilince gururu artm, hazrlad byk tasarlar hakknda izahat vermee kalkmt. Birka gn iinde btn bakent halk Trkeline sefer yaplacan renmiti. Zaten yeniden eri toplanmas,azk ylmas, baka ehirlerden binlerce erinin bakente gelmee balamas da gzden kamyordu. Hoay-i, bakumandanl aldnn onuncu gnnde, ilerin yolunda gittiini grerek keyifli bir halde konana dnmt. leriki zaferlerin erefine o gece konakta bir len verecekti. Byk havuzlu bahede yemek yenecek, iki iilecekti. Drt yaver, aldklar buyruklar yerine getirmek iin teye beriye seirtip duruyorlard. Yaverlerden en kk rtbelisi olan Yin-ao herkesten ok alyor, fakat ald tertibat, uaklara bazan ok garip ve anlalmaz geliyordu. Bununla beraber onun somurtkan yzn grmemek, azarlarn iitmemek, hatta pataklanmamak iin btn buyruklarn anide yerine getiriyorlard. Yaver, bilhassa arabn en keskinini bol miktarda hazrlatm, sonra da birdenbire ortadan kaybolmutu. lene elli kii gelmiti. Renkli fenerlerle sslenen bahede, algclarn ezgileri arasnda yemee baland. Aralarnda nazrlar ve kumandanlar da bulunan konuklar, uaklarn bol bol getirdii yemekleri yiyorlar, keskin sc ile keyifleniyorlar, gzel yemilerle ilerini serinletiyorlard. Kk rtbeli yaver Yin-ao yeniden peyda olduktan sonra teki yaverler de yiyip imee koyulmular, lenin dzenlenmesi ve yrtlmesi iini ona brakmlard. Yin-ao hi imiyor, frdolay oradan oraya kouyor, konuklar ve Hoay -iyi bir lhza bile gzden uzak bulunduruyordu. Gece yarsna doru kafalar iyice dumanlanmt. Bakumandan zevzeklii ele alm, her eyi sylyor, Trkeline hangi yollardan yry yaplacan anlatyor, daha imdiden, ileriki zaferin sevinciyle kendinden geiyordu. Bir aralk yaverlerden birini ararak ona gizlice bir eyler syledi. Bu ksa ve gizli konuma ile konumay yapan yaverin hemen ortadan kaybolmas Yin-aonun gznden kamamt. len yerinden uzaklaarak beride hibir i yapmadan duran bir ua ard. Gizlice birka ey syledikten sonra abucak yine lene geldi. Ondan buyruu alm olan uak karanlkta gizlice teki yaveri takip ediyor, bu ii yaparken evreyi de dikkatle kolluyordu.

Yin-aonun bir ey bekledii, bir frsat gzledii btn hareketlerinden belliydi. Fakat telal deildi. Uaklara ok az iki imelerini buyruk vermiti. Onlarda kendisinden korktuklar iin buyruun dna kmyorlard. Yaver, uaklarn bu haline acm gibiydi. Birer anak daha imelerine izin verirken somurtkan yz biraz glmsemi, uaklar sevin iinde kalmt. Yin -ao ise ikiyi imeden nce hepsini konuklara iki ve yemek datmaa gndermi, uak odasnn bo kalmasndan faydalanarak bazlarnn anana beyaz tozdan birer para serpmi ve araplarn koymaa balamt. Birer ikier odaya dnen uaklar, Yaver Yin -aonun kendi anaklarna sc doldurmakta olduunu grnce arp afallamlar, bu sert ve aksi adamn nasl olup da byle bir tenezzlde bulunduunu anlyamamlard. Yaverin doldurduu anaklar ien uaklardan bazlar bir zaman sonra dayanlmaz bir uykunun basks altnda birer ky bucaa kvrlarak szdlar. Bunlar, araplarna beyaz toz katlan uaklard. Yin-ao, bylelikle ortada alan uaklarn saysn azaltnca bakumandan ve konuklar arlamak hususunda kendini onlarn yerine koydu ve bylece anaklara arap doldurmak imknn elde etti. Vakit gece yarsn getikten biraz sonra dier iki yaver, Hoay -i ve konuklar arasndaki subaylardan bazlar da ayn ekilde szdlar. O zaman yaver yapmack bir telala bir iki uak ararak bakumandan yatak odasna kadar gtrd ve onu rahat bir ekilde yatana yatrmak bahanesiyle tesini berisini kartrd. Belindeki kemerden kan mhr alarak byk bir soukkanllkla odadan kt. Emin admlarla bakumandann divan odasna girdi. Telszca yakt bir mumun altnda bir kda ince bir eyler yazdktan sonra altna balmumuyla bakumandan mhrn bast. Sonra yine sessizce mumu sndrerek yatak odasna gelip mhr kemere koydu. Baheye inip konuklarn ayakta kalm olanlarn arlamakla devam etti. Sabah olurken ayakta kalm olan davetlileri yanlarna kotuu uaklarla ve atlarla evlerine gnderdi. Btn konaktakiler arasnda hi iki imiyen yalnz kendisi olduu iin dipdiriydi. Yorgunluun ve ikinin tesiriyle herkes uykuya dalarken Yin-ao atna atlyarak bakentin sokaklarndan drtnala geti. ehrin d mahallerinden birinde kk bir evin kaps nnde durdu. inlilerde hi grlmeyen evik bir davranla atndan atlad. Evin kapsn defa er vurula gmletti. Alan kapnn nnde orta yal ve yoksul giyimli bir Trk belirdi. in kumandann yaverine Trke olarak: Seni bekliyordum Karabuka diye hitap etti.

in bakumandannn konanda drdnc yaver olan Yin-ao gerekte Bilge Tonyukukun oraya sokmu olduu Karabuka adl bir Trk atndan baka kimse deildi. Ka gnden beri toplad bilgiyi bu gece elde ettikleriyle bsbtn geniletmi ve iki yz bin kiilik in ordusunun Gk Trk lkesine ka koldan, hangi yollardan ve hangi kumandanlarn buyruunda saldracan btn incelikleri ile renmiti. Bu bilgiyi Bilge Tonyukuka ulatracak olan arkada imdi geldii evde klk deitirmi bir yzbayd. Karabuka, in kumandannn mhryle mhrlenmi olan buyrultuyu da ona gstererek fikrini sordu. ki yz bin kiilik in ordusunun istenilen zamanda toplanmamas iin bu ordunun en byk kolordusuna kumanda edecek olan inli babua sahte bir buyrultu yazlm ve bunda toplant zaman on be gn ge gsterilmiti. Karabuka daha fazla bir ey yapamyacan, yaparsa zerine phe ekeceini arkadana anlatt. Arkada hareketlerini tasvip etti ve Bilge Tonyukuktan gelen yeni bir buyruu ona bildirdikten sonra Karabuka yldrm hzyla konaa dnd.

teki de bu sra ok hzl koan gsterisiz bir Trk atna binmi olduu ve belinde bir yayla sadak asl bulunduu halde doludizgin tkene doru uuruyordu. Karabuka konaa dnd zaman sahte gururunu yine taknm ve yeni den Yaver Yin-ao olmutu. Konan iinde hzl admlarla yrrken birisinin uzaktan kendisine gizli bir iaret yaptn grd. Bu, len srasnda bakumandandan ald gizli bir buyruk zerine bilinmedik bir yere doru giden teki yaverin arkasna sald uakt ve gerekte o da Bilge Tonyukukun gnderdii Trk atlarndan birisiydi. kisi gizlice konan bir kesine ekildiler ve gizlice konutular. Karabuka sordu: Ne yaptn?

Beriki Trke cevap verdi: En tenha yerde bana bir tokmak vurup geberttim. Sonra elbiselerini karp aldm ve kendisini bir kuyuya attm. zerinden hibiri yaz kmad.

Karabuka, bakumandann sahte bir buyruunu kard: Hemen yaver elbiselerini giyip bu buyrultuyu yazld yere gtrecek, bylelikle zerimize ullanacak iki yz bin kiinin altm bini on be geciktirmi olacaksn dedi.

Buyrultuya bir gz atan at belli belirsiz glmsiyerek: Peki dedi ve oradan uzaklat. Btn bu iler olup bittikten sonra Yin -ao kesesindeki beyaz tozdan bir anaa biraz koyarak zerine arap doldurdu ve bir dikite itikten sonra bir odada szm teki yaverin yannda yere uzanarak ksa bir zamanda ok derin bir uykuya dald. - XXII N BAKUMANDANI in bakumandan Hoay-i fkesinden kpryordu. adrn iinde sylenerek dolayor, yaver ta sessizlii ile ayakta bekliyordu. Kararghn kural gn olduu halde ordusu ynak yapmamt. Halbuki verdii buyruklar gereince btn kolordularn kendisinden bir gn nce orada bulunmas lzmd. ki yz bin kiilik ordunun yars bile toplanmamt. Otuz bin kiilik bir kolordunun kumandan muhtelif sebeplerden dolay birka gn gecikeceini bildirmiti. Fakat altm bin kiilik en byk kolordunun kumandanndan hibir haber gelmemiti. Bu kolordu kumandannn idam icap ediyordu. Hoay-iin cann skan sebep bu deildi. Bir kere Gk Trklere baskn yapmak ihtimali suya dyordu. Bir iki gn sonra onlar in duvarnn dnda bu kadar byk bir ordunun toplanm olduunu nasl olsa renirler, ona gre tedbir alrlard. Sonra Vu Katunun gznden decekti. O kadar nl in kumandanlar dururken babuluu kendisine vererek byk bir iyilikte bulunan katun, bu baarszlktan sonra onu tutamazd. Bundan baka en gvendii bayaverin ortadan kaybolmasna ayor, iine tuhaf tuhaf eyler douyordu. nsan semekle bu kadar aldandn hi hatrlamyordu. in en kt taraf ise ne

yapmak gerektii hakknda karar veremeyii idi. Byle bir dnce kargaal iinde i ken yaverlerinden yardm umarak ne birden sordu: Siz ne dersiniz? Ne yapmal?

kinci ve nc yaverler bir ey sylemiyerek nlerine baktlar. Drdnd yaver Yin -ao sayg ile eilerek: Aklma pek korkun bir ihtimal geliyor efendimiz; fakat sylemekten ekiniyorum dedi.

Bakumandan bu szlerden baya rkmt. Bararak konuursa kendi iindeki korku dalacakm gibi bir kuruntuya kaplarak haykrd: Korkma!... ekinme!... Syle!...

Drdnc yaver bir adm ilerledi: Efendimiz! Biz galiba byk bir ihanete uradk.

Bakumandan, yrmekte olduu adrda znk diye durdu ve srayarak bard: Ne?... Ne dedin?... Nasl ihanet?

Yaver sesini yavalatt: Bana fke buyurmaynz efendimiz! Syle diye buyruk verdiiniz iin sylemek cesaretinde bulunuyorum. Evet, ben buyruk verdim, syle... Ne duruyorsun? Sylesene.... Efendimiz!... Bayaverin kayboluu ve altm bin kiilik kolordumuzdan haber gelmeyii beni phelendiriyor. Ne demek istiyorsun? Bayaverden mi pheleniyorsun? Evet efendimiz.

teki iki yaver bu dnceyi beenmediklerini belli eden sert birer hareket yaptlar. Fakat bakumandan: Zaten ben de pheleniyordum diyince hayretle bakarak durdular.

Hoay-i iradesiz bir adamd. Telkin altnda kalmaa ok elveriliydi. Yin -ao bunu bildii iin bu frsattan faydalanmak istiyordu: Yarn veya br gn gelmesini beklediimiz otuz bin kiilik kolordumuz gelince ordumuz yz yirmi bin kii olacak. Halbuki iyi yz bin kii olacakt. Biri altm bin, biri yirmi bin kiilik iki kolordumuzdan haber yok. Bu seksen bin kiiyle birlikte bayaverden de haber yok. Belki de onlar geciktirmek iin kendisi oralara gitmitir. Bunu nasl cret edebilir? Bir adam lteri Kaann at olduktan sonra her eye cret edebilir!

Hoay-i bu cevap zerine sarsld. Elini alnna gtrerek kararszlkla gezdirdikten sonra yeniden sordu:

Peki, ne yapalm?

Yin-ao atld: Efendimiz! Buyruk verirseniz kolordu kumandanna yeniden haber salalm. Evet, hemen yle yapalm.

kinci yaver itiraz etti: Fakat efendimiz, zaten gn kaybetmi bulunuyoruz. Eer evvelce gnderdiiniz buyruk ona ermediyse yeniden hazrlanp gelmesi iin en aa yirmi gn ister. Bu zaman iinde de tkene yrmek iin ge kalm oluruz. Neden ge kalalm? Trkler ii haber alrlar. Ayn zamanda mevsim de gemi olur ve ordumuz souktan, kardan ok adam kaybeder. yleyse ne yapalm?

adrda bu sorunun cevab kararsz bir sessizlik halinde uzayp giderken darda at sesleri ve grltler oldu. Sobra nbeti ieri girerek bakumandan selmladktan sonra bir kumandann kendisini grmek iin beklediini bildirdi. Bu kumandan, yarn veya br gn gelmesini bekledikleri otuz bin kiilik kolordunun kumandanyd. Hoay-iyi saygyla selmladktan sonra onun buyruunu bekledi. Bakumandan o kadar aknd ki, bu ziyaretten dolay sevinmek mi, kzmak m lzm geldiini bile kestiremiyor, adrn iinde hl gezinip duruyordu. Nihayet akln bana toplayp sordu: erin nerede? erim akama doru burada olacak efendimiz. Ben size ge kalmamn sebebini anlatmak zere doludizgin buraya geldim. Evet! Syle bakalm! Neden ge kaldn? Efendimiz! Ben kolordumla birlikte buyruunuz gereince yola koyulmu gelirken Trklerin basknna uryarak geri ekilmek zorunda kaldm ve sonra da...

Bakumandan onun szn kesti: Ne? Trklerin basknna m uradn? Evet efendimiz. Nasl olur? Trkler bu kadar batya da eri yrtebilir mi? Yrttler efendimiz. Bu ilk baskndan sonra da yry kolumuzu durmakszn hrpaladlar.

Hoay-i deta korkuya kaplmt. Trkler nereden haber alp da inin batsndan toplanan erinin yolunu kesmilerdi? Heyecanla sordu: ok kayp verdin mi? erimin onda birini kaybettim. Mhim bir ey deil. Evet efendimiz mhim bir ey deil. Asl mhim olan nokta u ki:

Bakumandan kt bir sezile onun szn kesti:

Mhim olan nokta m? Nedir o mhim olan nokta? Evet efendimiz, ben de onu sylemek istiyordum. Trk atllar okla Bilge Tonyukukun bir mektubunu attlar. Ne? Bilge Tonyukukun mektubu mu? Kime yazm? Size efendimiz. Ver, abuk ver bakalm. Olur i deil. Ne yazyor?

Kolordu kumandan gsnden bir ipek kuma kard. Bunun zerinde boya ile ince bir mektup yazlmt. Hoay-i tella okudu: Ben Bilge Tonyukuk, in bakumandan Hoay-iye derim ki sen iyi bir kumandan deilsin. nk erini ayn gnde, ayn yerde toplayamyorsun. Altm bin kiilik kolordun senden on be gn sonra orada bulunacaktr. Bu duruma gre imdiden yenilmisin demektir. Bu yere batas adam bizim i yzmz nereden biliyor diye bard.

Drdnc yaver sayg ile eildi: Biraz nce sylediklerimin doru olduu anlalyor efendimiz. atlardan her eyi reniyor dedi.

Bakumandan kararszlk iinde rpnyordu. Yin -ao birdenbire gzne girmiti. Gen yaverin tahminlerinde byk isabet vard. kinci ve nc yaverlere dnerek: Siz uyuyorsunuz diye haykrd. Sonra drdnc yavere bakt ve teki ikisinin kskanlktan sararm yzlerini grmeden: Seni bayaver yapyorum diye ilve etti.

Yeni bayaver sayg ile eildi. Bu iyiliinize lyk olmaa alacam efendim diye cevap verdi. - XXIII N AITI Bakumandan Hoay-inin Gk Trklere kar yz bin kiiyle yapaca saldr bir trl anlalmayan sebepler yznden suya dnce Vu Katun ok zld. Hele Bilge Tonyukukun alay etmesi onu deta hasta etti. Gk Trklere yeniden bir sava aabilmek ve baaryla bitirmek iin kendisine mttefikler aramaa balad. lk aklna gelen de Dokuz Ouzlar oldu. Dokuz Ouzlar her ne kadar Gk Trklere yenilmiler ve ba emilerse de iten ie dmanlk gttkleri de muhakkakt. Vu Katun nce onlar ayaklandrmay ve Gk Trkler onlarla uratklar srada gneyden yklenmee tasarlyordu. Bu i olursa Hoay -inin de itibar yeniden ykselecekti. in Katunu bu tasar zerine Hoay-i ile uzun uzun grp konutuktan sonra ondan Dokuz Ouzlara gnderilecek adam hakkndaki fikrini sordu. Bakumandan da hi dmeden bayaver Yin-aoyu salk verdi. Vu Katun byk bir i zerinde olduuna inanyordu. Bayavere buyruklaryla birlikte bir kese dolusu aka verdikten sonra onu yola kard.

Yin-ao byk in duvarn getikten sonra Karabuka olmutu. inden Trkeline giden bir in at gibi deil, anayurda dnen bir Trk gibi hareket uyuyor, av avlayp kebap yapyor, ara sra at koturarak gnl elendiriyordu. Byle yapa yapa bir gece vakti tkene ulat. Kendisi isteyerek geceyi semiti. Herkese grnmeden Bilge Tonyukukla konumak, sonra Dokuz Ouzlara doru yola kmak istiyordu. Karabuka, Bilge Tonyukuka btn bildiklerini ve ald vazifeyi anlatt. Tonyukuk ona yeni buyruklar verdi. Btn bu iler gecenin olduka ksa zamannda grld. Sonra Karabuka mrnde tkeni grmemi bir inli gibi kuzeye doru at sald. *** Karabuka bylece yol alr ve inin skc duvarlarndan, sama trenlerinden uzak bulunduu iin Tanrya krederken bir gn hi ummad anda bir uursuzluk oldu: At ile birlikte bir dereyi geerken at bataa sapland, bir iki debelendikten sonra dibe kp bouldu. Karabuka kendisini glkle kurtararak kar kyya att. in kts btn yiyecek ve akasyla klcnn da atla birlikte bataa gmlmesiydi. Atsz, azksz, akasz olarak yay ve sadayla birlikte bozkrda yapayalnz kalmt. Halbuki at olsa bile Dokuz Ouzlara ancak drt gn daha gi ttikten sonra varabilecekti. Atsz kalnca art ne yapacan bilemiyordu. Karabuka yle bir dnd: tken yolu daha uzakt. Yine en kar yol kuzeye, Dokuz Ouzlara ynelmekti. O da ii Tanrya brakarak yle yapt. Kuzeye doru yrmee balad. lk gn bir iki ku avlayp kzartt. kinci gn av bulamad. Yalnz souk bir kaynaktan kana kana iti. nc gn bir tavan vurdu ve bir nde yedi. Drdnc, beinci gnler ne av avlad, ne de su buldu. Altnc gn alk ve susuzluktan dizleri titreyerek yrd. Bir geyii okla yaralad. Fakat geyik kap kurtuldu. Yedinci gn, elleri titredii iin pek yakndan att oku bir tavana dediremedi. Bir aala geldi. Aalarn dibine yatt. Baygn bir halde uyku ile uyanklk arasnda kalp szd. Gne batyordu. Bir ses duyar oldu. Kulan yere koyup dinledi: Atllar yaklayordu. Karabuka gelenlerin kim olduunu bilmedii ve kendi durumu kukulandrc olduu iin son gcn toplyarak aaln en sapa yerine gelip sen sk dallarna trmand. Yapraklarn arasnda iyice gizlenip bekledi. Epey sonra on atl gelerek aalkta mola verdiler ve kzarm etlerini yemee balayarak Karabukann da itahn kabarttlar. Bunlarn konumalarna kulak veren at ok gemeden Gk Trk olduklarn anlad. Zaten bu on kii de Ay Hanmn yanndan dnen Binba Pars buyruundaki Gk Trk elilerinden baka kimse deildi. Gece olunca nbete duran iki kiiden baka hepsi yerlere uzandlar ve keelerine sarlarak uyudular. Karabuka aata frsat kolluyordu. Nbetilerin kendisinden en uzakta olduu bir srada grlt etmemee alarak aatan aa kayd. Koyu bir glgede yere yatarak durdu. Sonra srne srne biraz ilerledi. Yeniden durarak uzun zaman bekledi. Kendisinden otuz krk adm ilerde yolculardan birinin at duruyordu. evresine abuk bir gz att. Nbetinin biri elli adm uzaktayd. Hi tel etmeden kalkt. Gayet tabii bir yryle ve biraz grlt ederek ata yaklat. Nbeti ona dnerek: Kim o diye seslendi.

Karabuka atn yanna varmt. Bir srayta zerine yerleerek: yle biraz dolaacam diye cevap verdi ve at trsa kaldrarak gneye doru srd. Nbeti tam Gk Trk azyla verilen cevaptan ve atn gneye, tkene doru yneltilmesinden dolay hibir eyden phelenmemiti. O srada henz uyumam olanlar da bunu Ersegnn delilii sanmlard. Karabuka ise biraz srdkten sonra yiyecek torbasna el atm, at bat ynne evirmi, gece yarsna doru da yeniden kuzeye dnerek Dokuz Ouzlara doru yol almaa balamt. *** Dokuz Ouz Eline vard zaman torbadaki azk bitmi, kendisi de yorgunluktan bitkin bir hale gelmiti. nk atn urulad Gk Trkler iin farkna vararak ardna dmler, arada uzun, ypratc ve heyecanl kovalamacalar olmutu. Karabuka bu kovalamaca da onlar artmak iin yine yn deitirdiinden yolu uzam, son iki gnn a geirmiti. Dokuz Ouzlarn arasna varnca ilk ii yiyecek istemek oldu. Kendisini Ktaylardan kam bir in tutsa diye tantt ve aralarnda kalmak iin izin istedi. Dokuz Ouzlar bu ii Ay Hanma duyurdular. Kaan kz onu otana ararak sorguya ekti ve onun yere diz vurarak selm veriinden phelendi. nk bu diz vuruu tam Trk greneince yaplmt. Bundan baka adnn Yin-ao olduunu syleyen bu adam tam Gk Trk azyla gzel bir Trke ile konuuyor, stelik de yz inliye deil Trke benziyordu. Ay Hanmn otanda be olarak yalnz Yzba Kadr Baa bulunuyordu. Kun Sengn ve Tungra Sem lmlerdi. Dokuz Ouz Elinde Kadr Baadan baka be kalmamt. Yin-ao bir aralk Ay Hanma ok mhim ve gizli bir ey syliyeceini bildirdi. O da ne syliyecekse Kadr Baann yannda sylemesi gerektii cevabn verdi. O zaman Yin -ao koynundan kk bir kese kard. yice dikilmi olan bu keseyi diiyle yrtarak iinden bakr levha ekti. Bunu Ay Hanma sunarak: in katunu Vu Katundan eli olarak geliyorum dedi.

Levhann stnde Vu Katunnun mhr kazlm, altna da ince Yin -ao elimizdir kelimeleri yazlmt. Ay Hanm, gnlleri okuyan keskin kl gzlerini Yin -aoya dikmiti. Ahenkli sesiyle: in katunu benden ne istiyor diye sordu.

Eli cevap verdi: Gk Trkleri ortadan kaldrmak iin birlikte hareket.

Ay Hanm sustu. Eli, szlerine devamla: in katunu iki yz bin kiilik bir ordu hazrlad. Gk Trkler ortadan kalktktan sonra tkene Dokuz Ouzlar yerleecek ve in katunu size yardmna ihtiya duyar yollyacak.

in ordusu Gk Trkleri yok etmee yeter kuvvette iken bizim birka yz erimizin yardmna ihtiya duyar m?

in elisi bu soru zerine biraz duraksad. Fakat bunun cevabn bulmakta da gecikmedi: Dokuz Ouz erisi ne kadar az olsa yiitlii bakmndan yine byk bir deer tar. Gk Trkler gibi etin bir ya ile savarken byle yiit bir ordu ihmal olunamaz. Gzel syledin eli! Ama eliler kendilerini gizliyerek gelmezler. Sen niin gizliyerek geldin? Yumuum gizli olduu iin Dokuz Ouzlarn bile duymamas gerekti. Vu Katun yle buyruk verdii iin gizli geldim.

Ay Hanm dnceye dalmt. Eliye bakmakta olduu halde aklndan trl ihtimaller geiyordu. Karabuka ise kaan kznn baklarndan rahatsz olduunu duyuyor, onun gzelliine amaktan kendini alamyordu. Nihayet Ay Hanm, Kadr Baaya buyruk vererek her hangi bir Dokuz Ouzun adrnda elinin konuk edilmesini syledi ve : Seni yine artrm diyerek onu otandan kard. Sonra, ald buyruu yerine getirerek tekrar karsna gelen Kadr Baaya: Yzba! Bu eliyi gz altnda bulundur. Galiba bir Gk Trk at diyerek onu hayretler iin iinde brakt. - XXIV KARABUKA Karabuka, Ay Hanmn kendisinden kukulandn anlad iin daha dikkatli davranmaa mecburdu. imdi kendisinin iki vazifesi vard: Ay Hanm inle ittifakla kandracak, onun verdii cevab da Bilge Tonyukuka bildirecekti. Asl vazifesinin bu ikincisi olduunu acaba Ay Hanm anlam myd? Karabuka, zerindeki pheyi datmak iin birka gn hareketsiz durdu. Kimseyle konumuyor, pek fazla gezip tozmuyordu. Fakat akll ve anlayl olduu iin Dokuz Ouzlar arasndaki her eyi kavramaa alyor, onlarn gcn renmee urayordu. Onlar imdi be yz adrlk bir El olmulard. Erleri grbz ve atlgan kimselerdi. Alt yz kadar sava karabilirlerdi. Ay Hanm ok seviyorlar, o da budununu ykseltmek iin elinden geleni yapyordu. Mallar, davarlar da az deildi. En byk eksiklikleri aralarnda yeter sayda yzba ve onba olmayyd. Ay Hanm, Karabukann geliinden birka gn sonra Kadr Baay binba yapmt. Gk Trkler ve lteri Kaan iin ne dndklerini bir trl anlyamyordu. Aralarna soluksa, konusa, bunu da renebilirdi ama kukulandrmamak iin hemen kimse ile grmyordu. Binba Kadr Baa sk sk kendisini gryor ve havadan sudan baz eyler konuuyordu. Karabuka her seferinde Ay Hanmn ne zaman cevap vereceini soruyor, sabrszlk gsteriyordu. Bir gn yine byle konuurlarken Kadr Baa birdenbire umulmadk bir soru sordu: Yin-ao! in sarayn basan Kr adnolu ne oldu?

Karabuka ard. Bu soru da nereden kmt? Acaba hususi bir maksatla m soruyordu? Kr adn olu olup olmadn bile bilmiyordu. Fakat bir in elisi olarak kendisine bu kadar ehemmiyetle sorulan bir mesele zerinde bilgisizlik gsteremezdi. Hemen cevap verdi: Biz Kr adn ocan sndrdk. Ne olu, ne de kimsesi kalmamtr.

Kadr Baa bunu Ay Hanmdan ald buyruk zerine sormu ve Yin-aonun cevabn hemen kaan kzna ulatrmt. Karabuka ise baka bir ynden ikillenmiti. Krk elli yl nceki bir arpmann htras durup dururken ne diye anlyordu? Birdenbire aklna lteri Kaannn ilk tu kaldrd gnlerde btn dillerde dolaan bir kl geldi: Kocam bir demircinin yapt bu kl Kr adn olu iin hazrlanmt. Kr adn olu bulunmamt. Fakat demirci de bunu durup dururken yapm olamazd ya? Belki de onun bir bildii vard. Acaba Kr adn olu var myd? Sa myd? Sa olabilirdi. Fakat sa olmakla ne olurdu? Karabuka birdenbire irkildi: Kr adn olu sa ise kaanl istiyebilir, lteri Kana kar kabilir, bylelikle de Trkeli paralanabilirdi. Kadr Baa niin kendisine Kr adn olunu sormutu? Acaba sad da ondan haber mi almlard? Yoksa Kr adn olu kaanlk davas iin ortaya atlacakt da Dokuz Ouzlardan yardm m istemiti? Karabuka birka gnn hep bu ii dnmekle geirdi. Dnmekten bir ey kmaynca ihtiyat brakarak baz Dokuz Ouzlarn azn arad. Fakat yine de ie yarayacak bir ey renemedi. Bylece gnler geerken bir gn Ay Hanmn kendisini beklediini sylediler. Otada, kaan kznn iki yannda Binba Kadr Baa ile bir yzba bulunuyordu. Ay Hanm, in elisini ok bekletmeden onun istedii cevab verdi: Gk Trkleri ykmak iin ine yardm edemiyeceklerini bildirdi ve Yin aoya armaanlar vererek ertesi gn yola kmasn buyurdu. Karabuka otadan kt zaman Ay Hanm yanndaki belere yle dedi: Kendisinin Gk Trk at olduunu rendiimizi sezmezse bir zaman iin rahatz demektir. Sezdiyse yaknda Gk Trklerin yeni bir saldrn beklemeliyiz.

Karabuka eresi gn yola koyulmutu. Kr adn olu hakkndaki phelerini bir an nce Bilge Tonyukuka bildirmek istiyordu. tkene yine gece karanlnda girerek doru Bilge Tonyukukun otana vard. Bildiklerini, grdklerini, phelerini anlatt. Kr adn olundan sz alnca Tonyukuk derin bir dnceye dald. Bu i onu biraz zme benziyordu. Fakat zemeyecei iler zerinde fazla durmak deti deildi. Ban kaldrarak Karabukaya sordu: Dokuz Ouzlar senin Gk Trk olduunu anladlar m? Herhalde anladlar. Ay Hanm anlamtr. Onun gznden bir ey kamaz. Gnden gne glendikleri de bizim gzmzden kamyor. zerlerine eri yrtmekten baka yol yok.

Sonra ona inde yapaca ilere dair yeni buyruklar verdi. Biraz sonra Karabuka ine doru at sryor karanlkta mehul bir atl da uzaktan uzaa onu kovalyordu.

Biraz zaman geince takip olunduunu anlyan Gk Trk at buna bir mana verememekle beraber atn hzlandrmaktan da geri kalmad. Gkte yarm ay arasra bulutlara giriyor, sonra karak sonsuz bozkra klarn serpiyordu. ki atl drt be yz adm aralkla yaryorlard. Karabuka kendisini salkyabilmek iin bir tepe, dere veya aalk gzlyor, fakat aksi gibi gzn alabildiine uzanan geni dzlkten baka bir ey grnmyordu. Bir aralk arkasnda gz atan Karabuka, mehul atlnn yaklamakta olduunu grnce yayn kavrad ve sadapndan bir ok ekti. Ardndan gelen atl bu hareketi grmt. Fakat hi aldrmadan at tepiyor, aral kapatmaa urayordu. Bir zaman daha byle gittiler. Aradaki aklk yz adma inmiti. Bozkrda atlarn drtnala komasndan doan ahenkli ses nlyor, az kpren atlar yoruluyor, fakat hzlarndan bir ey kaybetmiyordu. Karabuka yine ban evirerek arkaya bakt. ki atl birbiri iin tehlikeli blgeye girmilerdi. Aklk iki yz elli adm kadar vard. Bu aradan atlacak oklar iki atlya da yaman iler edebilirdi. Karabuka daha fazla beklemeden oku kirie yerletirip ardna doru yneltti. frlatacakt . tam bu srada mehul atlnn gr sesi bozkrda grledi: Hey, Yin-ao!.. Yah, yaman bilmeden ok salmak olur mu?

Bunu haykrrken atn ahlandrarak durdu. Karabuka kendisini ince adyla aran bu yabancnn hareketi karsnda kamay manasz bularak gemleri kast. imdi iki atl, usuz bucaksz bozkrda , yarm ayn sat klar altnda, iki yz elli adm aralkla kar karya duruyordu. Karabuka mehul atly tnmak ister gibi keskin baklarla bakyor, beriki ise atnn yelesini okuyor ve ne doru eiliyordu. Karabuka, aklndan geen trl ihtimaller arasnda, karsndakinin kim olduunu tanyamamt. Haykrarak sormaktan baka aresi kalmyordu: Kimsin bakalm? Yedi atan sayar msn?

Bu soru cevapsz kald. Karabuka cevap beklerken teki hl atnn yelesini okuyor ve hi oral olmuyordu. Karabuka yeniden bararak sorusunu tekrarlad. Kardaki atl ban kaldrarak: Sen Yin-ao deil misin diye bard. Ben Yin-aoyum. Ya sen kimsin? Senin gibi bir Trk.

Karabuka, kendisini tanyan bu mehul adama kar fke duymaa balamt: Ben Trk deilim. inliyim diye cevap verdi.

teki bu sze gr bir kahkaha ile karlk verdi.

Gk Trk atnn sabr tkenmiti. Bu kardaki bahadr dost bir insan deildi. Birden, atn drtnala kaldrarak ona doru saldrd ve okunu frlatt. O zaman teki hzla at dndrerek kamaa balad. Fakat atnn ekin olduunu biraz nce gstermiti. Ay da bu yabancya yardm etmek istiyor gibi bulutlarn ardna girmi, Karabukann ikinci oku frlatmasna engel olmut. Aradaki mesafe gitgide byyordu. Zaten Karabukann sonuna kadar kovalamaa gnl yoktu. Atn durdurarak bu yabncnn kim oldunu bir an dnd. Bulamad. Kim olur sa olsun diye dnerek yeniden gneye yneldi. *** Bu srada gnlerdir ardndan gelen ve onun Bilge Tonyukukla konutuunu da anlyan Binba Kadr Baa kuzeye doru at sryor ve: - Yin-aonun Gk Trk at olduu anlald. Ay Hanm yanlmaz Ay Hanm yanlmaz diye syleniyordu. - XXV AKIN Yirmi bin atl son hzla gneye doru akyordu. lteri Kutluk Kaann tuu havada dalgalanyor, ara sra iitilen keskin, sert buyruklarla atlarn nal sesleri bozkrda uu lduyordu. Gk Trk Kaan yannda bakumandan Bilge Tonyukuk olduu halde yirmi bin atlnn ortasnda at sryor, ardndan iki kardei, Boyla Baa Tarkan, birka be, brler ve muhafzlar geliyordu. Bilge Tonyukuk atlardan gelen raporlar inceledikten ve ini aldatacak tedbirleri aldktan sonra durumu kaana bildirmi, kaan bu uygun durumdan faydalanarak zaman gemeksizin ine saldrmak kararn vermiti. lteri Kutluk Kaann karabilecei en byk ordu yldrm abukluu ile hazrlanarak toplanm ve ayn hzla ine ynelmiti. Yzer kiilik blkler bir kl srt gibi dmdz, ayn srada uuyorlard. Keskin baklar ileriye evrilmi, tabii bir alkanlkla dman gzlyor ve akn yaplrken artk ahslara ait her ey, gnllere ait her duygu geride brakyordu. Akna kldnn nc akamnda ordu ilk defa konaklad. Ondan nce yalnz ksa molalar verilmi, eri geceleyin dahi yryerek in duvarna dayanmt. O gece Kaann buyruu ile ate yaklmyacak, konuulmyacak, hareket edilmiyecekti. Yalnz herkes atnn yannda her an savaa hazr olarak bekliyecek ve saldr borusu alnr alnmaz ra yakan yzbalarn ardndan ileriye doru at salacakt. Btn yzbalar uzun sopalar stnde ralarn hazrlamlard. Blk ler yanyana ve ardarda sralanmlar, grlt etmeden, deta soluk almadan bekliyorlard. ok evik ve keskin gzl bir onba yaya olarak ordudan ayrlm, ilerliyerek in duvarnn ok yanna kadar sokulmu, yere yatarak ilerisini kollamaa balamt. Bu onba in duvarndan verilecek iareti bekliyordu. Yannda boru ve ra bulunuyor, boyuna ileriyi gzetliyor, ara sra eliyle klcn okuyordu.

in duvarndan bekledikleri iareti Karabuka verecekti. Fakat Karabukay btn orduda kaanla, Bilge Tonyukuktan baka kimse bilmiyordu. leriye bakarken ban ara sra saa, sola eviren gzc onba birdenbire sa ileride hafif bir k grr gibi oldu ve hemen boruya el att. Ksa bir an sonra bu k adamakll yalazlanp grnd ve ayn zamanda oradan gelen bir takm barmalar da kulaa arpt. Onba yldrm hzyla ayaa frlyarak geriye dnd ve biraz havaya kaldrd borusunu Gk Trk ordusuna doru hzla defa fliyerek iareti verdi. Sonra yine yldrm hzyla rasn tututurdu ve kaldrp sallyarak in duvarna, n gzkt yere doru komaa balad. Tam bu srada Gk Trk ordusunda da saldr borusu alnm ve bir anda tutuan iki yz mealenin gerisinden yirmi bin atl korkun sava haykrlaryla duvara doru atlmt. Gzc onba rasn sallyarak olanca hzyla iaretin verildii yere kouyor, blklerini saldrtan yzbalar da gzcy kovalyordu. Bu i o kadar abuk olmutu ki yle birden yze kadar sayacak bir zaman gemeden Gk Trk ordusu in duvarnn dibine varm ve ak bir kapdan ieriye dalmt. Karabuka atele iareti verdikten sonra kendisine yardm eden baka bir Trk at ile birlikte kapy da amt. Fakat iareti verirken inliler tarafndan grlm, inliler bararak zerine atlmlard. G durumda idi. Bu kadar incelikle hazrlanan iin son anda bozulmamas iin imek gibi bir hzla karar vermesi lzmd. O da yle yapt. Yaman bir sertlikle kl syrrken arkadana haykrd: Kapnn dna frla!... Kapamak istiyenleri okla!...

Arkada onun dediini yaparken kendisi de geriye dnp ardndan gelen inlilere dald. Karga srsne doan gibi girmi bir an kargaalk oldu. Karabuka ve arkada Gk Trk ordusuna gereken zaman kazandrmlard. Gk Trk ordusu o kadar yaklamt ki artk kapy kapamann imkan yoktu. inliler de bunu bildikleri iin kapyla deil, canlaryla meguldler. Karabuka bir yn inliye dalp onlar yararken bir iki hafif yara almt. Vazifesini yapt iin artk kendisini kurtarmay dnebilirdi. Hzla frlyarak dnemeli merdivenleri kmaya balad. Bunu yaparken bir yandan da klcn knna soktu ve sadaa el atarak ektii oku kirie yerletirdi. Dneme banda durarak ardndan gelen inlinin karanlkta bir glge gibi gzken gvdesine yaptrd. Ayn abuklukla ikincisini de yere serdi. Baka zaman olsayd inliler byle bir durumda ilerlemez, dururlar, ekilirlerdi. Fakat Gk Trk ordusu korkun sava haykrlaryla in duvarnn kapsndan ieri girer, bir yandan da duva ra merdivenler dayarken nlerindeki bir tek kii onlar durduramazd. Karabuka da bunu hesaplyor, ona gre hareket ediyordu. inlileri durduramyacan anlaynca yeniden kamaa balad. Hzla koarken ardndan gelerek omuzu stnden aan okun vnlay onu bir an duraksatt. O da bir ok ekerek inlilere doru savurdu. Bu srada in duvarnn btn kulelerinde ateler yaklm ve Gk Trk akn geriye, memlekete haber verilmiti. Karabuka ilerde, in duvarnn kvrld yere varmak iin kouyordu. Orada aaya inmek iin dar bir merdiven olduunu biliyordu. Oraya varrsa karanlkta kendisini inlilerin gznden kaybedeceini umuyordu. Fakat oraya yaklatka daha ilerki kuleden yaklan atein aydnlatt

evreye yani tehlikeli blgeye yanayordu. Bir an durup arkasna bir ok daha ektikten sonra tekrar komaa balad. Kvrntya elli adm kalmt. Bir ok sandan uarak geti Krk adm kala bir ok bann zerinden vnlad. Otuz adm kala iki ok birden sol yanndan utu. Yirmi adm kalmt. Birden ne olduunu anlamadan ileriye doru kayklarak suya atlan bir insan gibi frlad ve yerde birka adm srklenerek durdu. O zaman bacanda duyduu szyla yaralanm olduunu anlad. Bir ok oyluuna batp orada kalmt. Karabuka Gk Trk yzbas olduu iin yenilmei kolay kolay kabul edemezdi. Yatt yerden sadana hzla el atmas ve oku ekip yayna yerletirerek gezleyip frlatmas bir oldu. Krk adm kadar geriden koan inlilerin en nde bulunan yreinden vurularak ktk gibi dt; lp kald. Bu len inli, kovalyanlarn subay idi. Onun devrilmesiyle inlilerin aknlk iinde bir an duraksamalar Gk Trk yzbasna zaman ve frsat kazandrmt. Byk bir gayretle ayaa kalkarak kvrntya doru komak istedi. Fakat okun sapland baca o kadar szlyordu ki, yrmee imkn yoktu. Be alt adm atarak yeniden dt ve yeniden ok gezliyerek frlatt. Bir inliyi daha devirdi. imdi iyice kulenin altnda idiler. Karabuka kendisini kovalyanlarn yedi kii olduklarn grd ve o anda tulgasna bir ok yedi. Bu bir ihtard: Ok, biraz daha aadan gelip kendisini yok edebilirdi. Srnerek kvrntya doru ilerledi. Alt yedi admlk bir yer kalmt. Fakat artk oraya varmak neye yarard? Koamyacak olduktan sonra oraya erimek iin abalamak bouna deil miydi? Karabuka bir Gk Trk yzbas gibi yldrm hzyla dnerek henz btn umutlarn bitmediini anlad. Kendisinden otuz be krk adm ilerde bulunan yedi inliyi, onlar kendisine yaklamadan nce okla ldrebilirse kurtulacakt. Bu umutla sadana abuk bir gz att: Yazk! Alt ok kalmt. Fakat bir Gk Trk yzbas kendi gvdesine saplanm olan oktan da faydalanabilirdi. Karabuka bunu dnerek yatt yerde en iyi durumunu ald ve oklarn frlatmaa balad. inliler sarsak hareket ediyorlard. lk nce koarak Karabukaya yaklamak istediler. Byle yaparlarsa iki sa olarak onun yanna kadar gelebilecek ve klla iini bitirecekti. Fakat iki tanesi okla devrilince onlar da ok atmak sevdasna kapldlar ve bei birden yaylarn gerdiler. imdi Gk Trk ordusunun saldrd yerlerden uzaka bir blmde sapa bir yerde bulunuyorlar, bundan dolay tella saldrmaa lzum grmyorlard. Karabuka, Gk Trk olduu iin onlardan ok abuk ok ekebiliyordu. Bei birden yay gerince o da davranp okunu sallad ve birini daha vurarak kendisine yneltilen be oktan birini sava d etti. Fakat geri kalan drt oktan biri yanan yalyarakgemi, yzn bir an iinde kana bulamt. inliler tekrar komaa balaynca yzba okunu da inanlmaz bir abuklukla gezleyip atarak inliyi de yere serdi ve kuleden gelen atein altnda tek yasyla babaa kald.

Son inliyle teke tek kald zaman aralarnda on, on iki admlk bir yer vard. inl, klcn ekmi, son hzyla koarak geliyordu. Yerde olan Karabuka ona klla kar koyamazd. Biraz nce hesaplad gibi oyluuna geriden ve biraz saplanm olan oku abucak karp inliye yneltmekten baka kar yolu yoktu. Bu ii, aradaki aklk kapanmadan yapmaa mecburdu. Yaral yzba, elini szlyan yarasndaki oka atarak skca kavrad ve btn gcyle ekti. Bu ii yaparken bacana saplanm olan ok temreninin etlerini nasl paralyacan, bunun ne dayanlmaz bir ac vereceini eskiden bir yol denemi olduu iin biliyordu. Birden iinden bir ey koparlm gibi bir duyguyla gzlerinin karardn, yreine baygnlk geldiini duydu. Bir an evresini gremedi. Sonra iinden gelen bir drtle baylmann lmek demek olacan dnerek toparland. Yarasndan ektii oku yayna yerletirdi. O bunlar yaparken inli yaklam, aralarnda bir admlk yer kalmt. Karabuka yayn gererken inli hzla kaldrd klcn ona doru savuruyordu. *** Bu iler olurken Gk Trk ordusu in duvarnn kulelerini birer birer zaptedip iindekileri abucak temizliyorlard. erinin bir tmeni in ierisine doru gecenin karanlnda akn balamt. lteri Kaan ine dalan bu tmne babuluk ediyordu. Bilge Tonyukuk teki tmenle duvar tutmak, emniyetini salamak buyruunu almt. O, kuleleri abucak alp ate iaretini sndrdkten sonra kaplar tutturmu, gereken yerlere karakollar koydurmu ve Trk yarallaryla, llerini aratmaa balamt. Bir de Karabukay aratyordu. Onunla bir yerde bulumaa sz vermiti. Buras vaktiyle kendisinin atyla birlikte in duvarndan aaya atlad yerdi. Onun d veya i tarafndaki bir yerde buluacaklard. Bile Tonyukuk, Karabukay tanyan iki adamn onu aramaa saldrd gibi kendisi de bir iki eriyle birlikte o yrelerde dolayor, ralarn altnda kuytu yerleri gzden geiriyordu. Bu iten bir sonu kmaynca gr sesli birka eri getirerek Yzba Karabuka diye drt bir yana bartt. Fakat bu barmalara kar da bir cevap alnmad. Tonyukuk, kararlatrlan ekilde iaretler verilip tasarlanan btn iler przszce baarldktan sonra Karabukann lm olacan pek sanmyordu ama bu kadar aratrmadan sonra bulunmayn da iyiye yoramyordu. Bilge Tonyukuk bu bilmeceyi gn doarken zd. Geceleyin in duvar stndeki bir kulede biraz uyuyup tan atarken kalktktan sonra Kaandan gelen ulaa cevaplarn vermi ve erisini gzden geirmek zere duvardan aa inmee davranmt ki bir dnemete birdenbire durdu. Ykk bir mazgaln dibinde, bir merdivenin ilk basamana yakn bir yerde Yzba Karabuka yatyordu. Yannda, tan ukurlat yerde biriken kan phtlam ve bir eli kan birikintisi iinde kalmt. Geceleyin in llerini toplyan Gk Trkler bu lo yerdeki yzbay grememilerdi. Karabuka lm, lmeden nce parman kanna batrarak duvarn temiz ve ak bir yerine unlar yazmt: Buyruunu yerine getirdim. tkene selm... - XXVI UMUT VE KIRGINLIK Gk Trk ordusu byk doyumluluklarla trkene dnyordu. in duvar aldktan sonra snrdaki in kumandanlarnn kard ordu tepelenmi; birok mal, davar ve tutsak alnmt. Onba Urungunun iinde gizli bir sevin vard. Bu sevincin nereden geldiini dnyor, bulamyordu. O da herkes gibi mal apm, zengin olmutu. Fakat bu yalanc dnyann mal ile

sevinecei asla aklna gelmedii iin gnlndeki geniliin sebebi bulur gibi oldu, buldu ve dudaklarndan belirsiz birka sz dkldkten sonra yz kpkrmz oldu. Urungu, farkna varmadan Ay Hanm dnrken ona vaktiyle yapt evlenme teklifini, Ay Hanmn da reddediini hatrlad. Kaan kz o zaman kendisini karabudundansn diye evirmi, fakat sonra bir Gk Trk tegini olduunu renmiti. imdi her halde fikrini deitirmi olmalyd. Urungu, birdenbire iinde derin bir bahtyarlk dalgalanmas olduunu duydu. te, hayaline getiremiyecei kadar zengin de olmutu. phesiz, bu artlar altnda Ay Hanmn karsnda yere diz vurursa baka trl karlanrd. Fakat Urungunun yreindeki sevin uzun srmedi: Kendisinin kim olduu gizli kalaca iin Ay Hanm onunla yine evlenmezdi. Sonra Dokuz Ouzlar ne derdi? Fakat Kr adn olu iinden gelen sese uyacakt. tkene varr varmaz kuzeye doru gidip kaan kzn bulacak, yeniden evlenme teklifi yapacakt. Gk Trk ordusu tkene bir bayram grn iinde vard. lteri Kaan imdiye kadar yapt savalarn en byn kazanmt. imdi belere ulu bir len veriyordu. Her yanda davull ar alnyor, kmzlar iiliyor, genler greiyor, yiitler at yartryordu. Urungu elencelere katlmad. Olu Taam andas Yzba Bry grdkten sonra yanna bolca azk alarak kuzeye doru yola kt. lk gnn sevinci geceleyin sona erdi. Ertesi sabah tasaya benzer bir duygu, anlalmaz bir rkeklik sezinledi.ng gn iindeki kprdanlarn korkuya benzer bir hal aldn anlad. Bunca tehlikelerin iinde yaam, lme gz krpmadan bakm olan Urungu bu korkuya benzer duygudan rahatsz oldu. Fakat onu iinden atmaa imkn yoktu. Ay Hanma yaklatka yry hzn azaltyor, yollarda kendisini elendirecek, alkoyacak sebepler bulunuyordu. Hatta bir geyii kovalamak bahanesiyle douya doru epey kaydnn farkndayd. Bir gn apanszn bir yaralyla karlat. Brnden bir okla vurulmu olan bu adam bir Ktayd. Yerde yatyor, ba ucunda at bekliyordu. Urungu yere atlyarak yaralnn ban koluna ald ve kmz ama azna dayad. Ktayda artk hayr kalmamamt. Ancak bir iki yudum iebildi. Soluu kesilerek: Beni sizden biri vurdu dedi.

lteri Kutluk Kaan, Ktaylarla yedi defa savaarak onlara ba edirmi, vergiye balamt. Hatta bu savalara Urungu da katlmt. imdi, Ktaylarla bar iinde yaand bir gnde bir Gk Trkn onu vurmas tuhaft. Urungu, ii anlamak istediinden ok, yaral Ktaya bir ey sylemi sylemi olmak iin: Niin vurutunuz diye sordu.

teki glkle konuarak: Bilmiyorum diye cevap verdi ve hafife inledi.

Urungunun merak uyanmt: Bilmeden nasl vurutun? Aramzda bir vuru bile olmad. urada yere oturmu, alyordu. Niin aladn sordum. Yaram szlyor dedi. Dalamak iin yanna indim. Yaram gzkmez, gnl yaras dedi. Buna kamlar karr dedim. Atma atladm. Gidiyordum. Sryarak atm tuttu. Sevgi mi stndr, m dedi. dedim. Sevgiyi stn tutmak olmaz m diye sordu. Byle ey er kiiye yakmaz dedim. Hemen yay ekip beni vurdu. Sonra bara bara batya doru at srd.

Urungunun kalar atld. Gzleri istemiyerek batya evrildi: Ufkun ardnda Ay Hanmn yurdu vard. Hznl baklar bir zaman oraya takldktan sonra Ktaya : Seni ne zaman vurdu diye sordu.

Yaral uzun uzun ge baktktan sonra dn dedi ve artk hibir ey sylemedi. Ge takl baklar donuklat. Ban saa evirerek ylece kald. lmt. *** Atnn stnde yava yava batya doru ilerliyen Urungu gnlnde bir arlk duyuyordu. u boubouna ldrlen Ktaya acmt. Nice lmler grm, nice aclar iine sindirmi olan Urungu iin bu bir tek lmden duyulan ac anlalmaz bir eydi. Tanmad bir Ktay iin byle zlmek.... Acaba yrei mi yufkalamt? Bu dnce onu biraz uyarr, sarsar gibi oldu ve o zaman duyduu acnn bu lmden deil, lenin anlattklarndan geldiini anlad: Sevgi mi stndr, m? ! Sevgiyi stn tutmak olmaz m? Byle ey er kiiye yakmaz!... Gk Trk onbas, Ktaydan erlik dersi mi alacakt? Birdenbire dnce ynlar altnda ezileceini anlyarak atn tepti ve drtnala her eyi unutmak istedi. Unuttu da... grmeden bakyor, bilmeden gidiyordu. Sonra, anszn atn yavalatt. Ufka bakarak gnein batmak zere olduunu grd. Ne kada r zaman yol aldn bilmiyordu. Fakat bulunduu yeri tanm, Ay Hanma yaklatn anlyarak yrei hzla arpmt. Ona ulamak iin yarm gnlk yolu vard. imdi ne yapacakt? Bir an bunu dnd. Kararszlkiinde sklrken geni bozkrda dalgalanan bir at sesiyle ban evirdi: gneyden doludizgin bir atl geliyordu. Bunu doludizgin bir gidi denemezdi. Sanki ardndan canna susam bir ordu geliyormu gibi at koturuyor, yollar geerek deil, yrtarak yaklayordu. Urungu btn bozkrllar gibi tetikte olmakla beraber atnn stnde kprdamakszn duruyor, onun yaklamasn bekliyordu. Dizgin boaltan adam yaklat, yaklat. Urungunun tam nnde atn ahlandrarak durdu ve yz gz kan iinde, giyimleri toz toprak iinde, giyimleri toz toprak iinde bir er fkeyle bard: De bakalm bahadr! Sevgi mi stndr, m?

Urungunun baklarn keskinletirdi. Kana ve toza bulanm bir yz altnda Deli Ersegn tand. Tok, fakat zntl bir sesle:

Bu soru adam ldrmee deer mi diye cevap verdi.

Ersegn ban kaldrarak yan bana kadar geldi. Hayretle: Onba! Sen misin dedi.

Urungu, Deli Ersegnn ele, avuca smaz bir ocuk olduunu bilmiyor deildi. Fakat imdi onda olaanst bir hl olduunu da muhakkakt. Bel aryor gibi baklar vard. fkeli sesiyle: Ktay lm m diye sordu. Niin ldn bilmeden ld.

Ersegn yorgunluktan deil, fkeden, delilikten lgnlktan soluyordu. Urungu da buraya bel aramak iin gelmiti. Fakat o, bel aradn gsterile belli etmiyor, barmyor, delirmiyordu. Ersegnn garip sorusundaki sebebi anlamak kendi iindeki bir dm de zecekti. Deli ocua: Sevgi ile c niin ltryorsun diye sordu, bunlar klla ok gibi ayr eylerdir. kisinin de stn olduu zaman vardr.

Ersegnn kanl gzleri kvlcm gibi parlad. Bararak: Gnlmdeki krdm zmek istiyorum dedi.

Urungu, kalar atlarak sordu: Gnlnde ne var? Gzel bir kz seviyorum. Bunun iin susuz Ktay ldrlr m? Gider alrsn.

Urungu bu szleri ciddiyetle syledikten sonra Ay Hanm hatrlad ve ac ac glmesedi. Gider, alrsn derken gayet samimiydi. Fakat ite kendisi de ayn durumda olduu halde gidip alamyordu. Ersegnn bir be olduunu dnerek ac gln brakt ve: Sen yce bir besin. stediin kz alabilrsin dedi.

Deli Ersegnn yz bir tipi gibi kart: Ben beim ama o da han kz. Hem de babam ldrm olan bir han kz...

Urungu her eyi anlamt. imdi onun yz bir tipi gibi, kasrga gibi olmutu. Ay Hanmdan m bahsediyorsun diye sordu.

teki baryordu: Ne sandn ya onba? Kaan kznn karsnda belik sker mi? Hem de kl kullanan, erleri yenen, ldren, yaralyan kaan kz...

Urungu artk iitmiyordu. Erleri yaralyan kaan kzndan sz alnca kendi yarasn da hatrlamt. Ama bunun, omuzuna saplanan ok yaras m, yoksa gnlne saplanan sevgi yaras m olduunu ayramyordu. Birdenbire iinin byk bir acyla yeniden szladn duydu. Btn aclar karsnda yapt gibi dimdik durarak karsndaki gen bee bakt ve: Buraya, bana bunlar sylemek iin mi geldin diye sordu. Hayr Ay Hanm istemek iin geldim.

Urungunun gzleri dumanland: Ne diye ona gitmiyorsun da evrede dolaan susuzlara saldryorsun? Babam ldren kza gnl vermek alaklk olmasn diye korkuyorum. Baban tuzakta, pusuda deil, savata ldrld. Kii adrda doar ayrda lr. Tanrnn koyduu yasaya kar gelinmez.

Deli Ersegnn sinirli yz glmsedi: Gzel dedin be onba! yleyse bu geceden tezi yok. Gidip isteyelim. Git iste! Sen benimle gelmez misin? Hayr! Neden be onba? Bana bunca us verip yol gsterdin. Gelsen iyi olurdu.

Urungu, atn gneye evirmiti: Bir be, bir kaan kzn isterken karabudundan birisi araya giremez dedi. *** Gece inerken bozkrda delicesine koturulan atlarn nal sesleri ge ykseliyordu. Gen bir atl, bahtyar bir glmseme ile kuzeye doru at kotururken, gekin bir atl onun tam aksine uuyor, mesafeleri yrtarak tkene doru gidiyor, boyuna mahmuzlanan ekin atn grlmemi bir hzla ileriye atl gitgide daha korkun ve daha tehlikeli bir hal alyordu.. - XXVII TAAM Taam, babasnn ok yorgun ve bunlu bir yzle tkene dnnden bir ey anlamamt. Nereye gidip geldiini de bilmiyordu. Kendini bildi bileli babasnn zgn durduunun farknda idi ama bu seferki haline hi raslamamt. Onba Urunguda ei grlmemi bir bitiklik vard. Taam bir ey renmek iin ona yaklamak istedi. Fakat baaramad. Buna ii skld. Skntsn datmak iin tkenin bu en gzel gnlerinde herkesin yapt gibi ormana gidip avlanmak, at koturmak istedi. tken ormanlarnn en gzel gnleriydi. tkenliler bu gzel gnleri tatmak istiyorlarm gibi teker teker, yahut er beer geziyorlar, av avlyorlar, ku kuluyorlar, yaryorlard. Kimisi greiyor, tede beride kopuz alp elenenlere de raslanyordu.

Taam kendisini bu gzel havaya, gzel aalara ve elencelere kaptrnca i skntsn unuttu; ormann sarp yerlerine doru at srd ve birdenbire uzaktan grd bir geyii yakalamak iin hzla oraya saldrd. ok evik olan geyik hem iyi kayor, hem de umulmadk anlarda saa, sola saparak artmacalar yapyordu. Taam fkelenmee balam ve hzn arttrmt. Bu hz arttr iyi olmad : Ayn abuklukla bir dnemeci dnerken at koturan baka birisiyle arpt. Sert bir frlayla yere dt. Ban aaca vurarak bayld. Kendisine arpan atl da yere yklm, sersemlemi fakat baka bir ey olmamt. Hemen dorularak srtn bir aaca yaslyan bu adam, kocam Binba Parsn kk olu topal Yula idi. Biraz sonra yorga yryle atl daha gelerek kaza yerinde durdular. Bunlar Binba Parsla byk olu Yzba Ezgene ve at ua alkara idi. Durumu grnce atlarndan indiler. Taam sessiz ve hareketsiz yatyordu. Pars, Ezgeneye : Bak bakalm dedi, u er lm m?

glmez yzl Ezgene melip elini Taamn yreine koyduktan sonra babsna bakarak: Taam dedi.

Taam adn ne Pars, ne de Ezgene iitmemilerdi. Baktlar. Yula aklad: Onba Urungunun olu!...

Pars irkildi: Urungunun olu mu? Evet.

deiiyordu. Fazla dnmeksizin alkaraya buyruk verdi: Tez davran! adr, azk, kmz, at getir. Bir de utac bul. Bu gece burada kalacaz.

alkara doludizgin giderken Pars, yaralnn yanna eilerek gzden geirmee koyuldu. Gzleri kapalyd. Hafif hafif soluyordu. Bandaki yaradan szan kanlar yznde, salarnda phtlamt. Kocam binba, onun yzne bakarken hayretten dyordu. nk vaktiyle tkenden ayrld sralarda Kr ad ka yalarnda idiyse torunu da imdi o yalarda bulunuyor ve Kr ada Urungudan daha ok benziyordu. Pars iinde derin bir ac duyuyordu. Urungunun baka olu yoktu. Taamn da olu olup olmadn bilmiyor, onu Kr ad soyunun son eri diye tanyordu. imdi bu son er boubouna bir kaza yznden lrse Kr ad soyu tkenmi olacakt. Onba Yula, babasnn yzndeki kederi okumakta gecikmedi: Taam son in aknnda grmtm. Yaman vuruuyordu. lrse yazk olacak dedi.

Pars, iinden geen binbir duygu ile kk olunun yzne bakt. Yula bu baktaki manay kavramamt. Taamn yiitliinden babas phe ediyor sand: ok er kii olduunu gzmle grdm. Byle bir yiite yazk olmaz m diye sordu.

Pars bunlu sesiyle cevap verdi: Bunu yalnz yiit bir er olarak m gryorsun? Ya ne diye greceim?

Yal binba gzlerini iki oluna gezdirdikten sonra Taama bakarak: Talih biraz baka trl gitseydi bu baygn yiiti belki kaan olarak grecektiniz dedi.

Yzba Ezgene ile Onba Yula yle bir baktlar. Ezgenenin glmez yz daha bir somurtkan hal ald. Yula: Kocam babam galiba bunad diye dnd. Pars onlarn bu durumunu grmyormu gibi szn tamamlad ve bu szler iki olu aknlktan afallatt: Bu yiit, Kr adn torunudur.

Ezgene ile Yulann dilleri tutulmutu. Bir ey diyemiyorlar, akn akn bir Taama, bir babalarna, bir birbirlerine bakyorlard. lk defa dili zlen Ezgene oldu: Demek Onba Urungu, Kr adn olu? Evet! Neden bunu saklyor?

Pars yorgundu. ok konumaa istekli gzkmyordu. Kendisini inlilerden kurtarmak iin uzun yllar kim olduunu gizliyen anasna sz verdii iin...

Yula, bu akla gelmedik i iin babasna bir soru sormaktan kendisini alamad: Taam bunu biliyor mu? Hayr! Kimse bilmiyor...

ki oul bu ii kendisinin nasl bildiini babalarna sormadlar. Sonra, birden yaralya dndler ve yeniden yreini yokladlar. imdi yrei ar bir abuklukla arpyordu. Taam yayordu. Ban iddetle aaca arpt zaman baylm, fakat sonra yreini dinledikleri zaman aylr gibi olmu, hatta bir aralk gzlerini am, fakat byk bir yorgunluk duyduu iin yeniden kapatmt. Gzlerini ap kapadn tekiler grmemiti. Taam, kendisini adrna gtrmelerini syliyecekti. Korkun bir ey: Konuamyordu. Gzlerini at zaman evresini grm, Pars tanmt. Konuulanlar iitiyordu. Fakat dili tutulmu, bir trl konuamyordu. Kendisini zorlad. Bouna... O zaman iine yaman bir korku dt: Konuamamak! Bu, yldrc bir eydi. Yeniden kendinden geer gibi oldu. Fakat konuamamaktan o kadar rkmt ki sinirleri kamlanarak ayld ve kprdarsa bir daha konuamyacakm gibi ylece sessiz, hareketsiz, deta soluk almaktan bile ekinerek kald. te o zaman binba Parsla oullarnn btn konutuklarn iitti ve kendisinin Kr adn torunu olduunu sevin, hayret ve korkuyla rendi. Yrei gsn delecek gibi arpmaa balad. ***

alkara yedeindeki atlarla ve utac ile geldii zaman Taam hl kprdamadan yatyor, sesleri belli belirsiz bir ekilde iitiyordu. Beyni, rendii byk hakikatle o kadar doluydu ki herkes kendisine Kr adn torunusun der gibi geliyordu. Utac bandaki yaraya kzl bir em srp udu. Azna birka yudum ayran aktt. Sonra durumun umutsuz olduunu Parsa syledi. Bu haber kocam binbay ok skmt: Bunu mutlaka kurtarmal dedi.

Utac, yaralnn gsne elini bastrp yreini dinledikten sonra: Bundan tesine kamlar karr diyerek kestirip att.

alkara ald buyruk zerine Taamn stne bir adr kurmu ve Taam kaln bir keenin zerine yatrmt. teki adrda Pars Be yatacakt. Akam oluyordu. Utac ile alkara yanlarna yedek atlar olduu halde tkenin en nl kamn getirmee gidiyorlard. Taamn yatt adrm kaps akt. Parsla oullar kapnn nnde bada kurarak oturdular. Yaraly bekliyerek yemeklerini yediler. Pars yalnz kmz iti ve gne battktan sonra iine ken gariplikle sze balad: Ben Kr ad tandm zaman o aa yukar Taamn yandayd. Baka hibir ey bilmesem bile yalnz yz benzerlikleri bana her eyi anlatabilirdi.

Ezgene sordu: Baka ne biliyorsun? Urungunun ok atn grdkten sonra phelenmi, onu yakndan grdkten sonra phem bsbtn artmt. Belindeki ba grnce hi phem kalmad.

Ezgene yine sordu: Bu bakta ne vard? Kr adn ba idi. zerinden Bumun Kaann ad ve damgas kazl tlsml bir bak.

Yula sordu: Bu tlsm ne tlsm idi?

Parsn gzlerinde bir k parlayp snd: Trklerin ululuk gnlerinde iyice gzken, bozgun gnlerinde silikleen yazsyla esiz bir baktr. Btn bunlar grdkten sonra Urungu ile konutum ve ona anasnn, yani Kr adn konuyun teyzem olduunu anlattm. O ne dedi? ok sevdii anasna sz verdii iin bunu sr olarak sakladn syledi.

Ezgene ve Yula, karabudundan bir erken birdenbire tegin olan yaralya sevgiyle bakyorlar ve uzaktan akraba ktklar iin de ona daha ok acyorlard.

Taam btn konuulanlar iitiyordu. Bandaki dayanlmaz ar arasnda, beynine tokmakla vuruluyormu gibi duyduu ac iinde bu szlerin hepsini anlyordu. Sze karmak iin byk bir istek duyuyor, abalyor, fakat kprdyamaynca bunun bir d olduunu sanyordu. Hem sevinli hem korkulu bir d... Ay domutu. tkenin gzel gecesinde Pars Be bir huzursuzluk duyuyor, Taam lrse Kr adn soyu tkenecei iin Trkeline bir ktlk gelecekmi gibi kara bir dnceye saplanyordu. Taamn kk bir olu olduunu bilmiyordu. Bilse belki bu kadar ktmser olmazd. Sk sk Ezgeneye yahut Yulaya iaret ediyor, onlar da Taamn kalbini dinliyorlar ve arptn anlaynca seviniyorlard. Epey zaman gemiti. Uzaktan gelen nal sesleri alkara ile kamn yaklamakta olduunu haber verdi. Pars ayaa kalkt. Oullar da yle yaptlar. Kocam binba birden oullarna dnd: Size anlattklarm kimseye sylemiyeceinize and verin dedi.

Yanlarnda kllar olmyan Ezgene ile Yula uzun baklarn ekerek ileriye doru uzattlar. And verdiler: Gk girsin, kzl ksn!... - XXVIII -

KARAR
Uzun gnler geti. Taam lmle boutu. Ka kere yaamasndan umut kesildi. Fakat Taam lmedi. Dipdiri kalkt. Eski gcn buldu. Sava talimlerine katld. Hepsi oldu; yalnz dili almad.

Yorucu bir dten uyanm gibiydi. ittikleri beyninin iine kazlm, onu akna evirmiti. imdi konuamyordu. Konuup da sanki ne de edecekti? rendiklerinin artc bykl karsnda konumamay daha iyi buluyor, hatta belki biraz da bunun iin konuamyordu. Yoksa gc yerinde olduktan sonra kendisini zorlyarak yeniden konumaya balamak olmyacak ilerden deildi.

Yllarca nce, lteri Kaan Trk sancan yeniden kaldrd zaman, kocam demircinin, Kr adn olu iin yapt kl, sahibi bulunmad iin kendisine, yani Kr adn torununa verilmiti. Taam imdi klcn daha ok seviyor, onu hi yanndan ayrmyor, babasnn yllardr niin glmediini artk daha iyi anlyordu.

Kr adn torunu olmak!... Bu ne byk bahtyarlk, ne kutlu bir gerekti! Taam, Bozkurt ocann bir tegini olduu iin deil, Kr adn torunu olduu iin seviniyor, vnyordu. Yukarda mavi gkle aada yaz yer yaratlal nice kahramanlar gelip gemiti ama Kr ad gibisini, phesiz, zamanlardan hibir zaman ve kii oullarndan tek bir kii grmemi, bilmemiti.

***

Bir gn dolap dururken bir ulak gelerek Bilge Tonyukukun kendisini beklediini syledi. Birlikte otaa vardlar. Ulak onu ieri sokarak ekilip gitti. Bilge tonyukuk onun bandan geenleri, dilinin tutulmu olduunu biliyordu. Onun iin tahtadan levhalarla bir in fras ve boya hazrlatmt:

Taam dedi, sen Ay Hanmn yannda epey kaldn. Onun bir Gk Trk teginine gnl verdii hakknda bir ey iittin mi?

Taam, fray boyaya batrarak tahtaya yazd:

itmedim. Ay Hanm, dedikleri kadar gzel mi? Umay kadar, Ayzt kadar. Gk Trk kaanl iin tehlikeli olabilir mi?

Taam hayretle Tonyukuka bakt. Sonra fray boyaya batrarak yazd:

Kaanlklar bir gzel kzla yklmaz.

Tonyukuk glmsedi:

Gk Trk teginleriyle belerinin gnllerine girip bizi birbirimize drmez mi demek istedin.

Taam, azimli bir davranla fray boyaya batrdktan sonra:

Dremez! diye yazd.

Bilge Tonyukukun yanndan karken beyninde sanki bir imek akt ve Ay Hanmn gnl verdii tegini dnd. Sakn bu?... Sonra kendisini tutarak otadan ayrld ve babasnn btn dirliini saran kapall amaa alt. Bouna... Demek ki urad kaza sayesinde rendiklerinden daha ounu renemiyecekti.

Tonyukuk, yapt soruturmalarla reneceklerini renmi ve derin derin dnerek, gndz oturmayp gece uyumyarak kararn vermiti: Dokuz Ouzlarla arpmak gerekiyordu. Bu karar Kaana bildirmek iin otaa gittii zaman:

Vardm sonucu bildirmee geldim Kaanm dedi.

lteri Kaan, Bilge Tonyukuk gibi yakn bir tehlike grmyordu. Fakat ona olan gveni dolaysyla Tonyukukun dncesini benimsiyordu. Bilge Tonyukuk imdiye kadar hi yanlmamt. Bakumandan kendisine:

Btn gcmz ve hzmzla saldrmalyz dedii zaman kaan: En gl yaya gidiliyormu gibi buyruk vereceim diye mukabele etti.

Sonra, teferruat zerinde uzun uzadya konutular.

lteri Kaanla Bilge Tonyukukun amalar Dokuz Ouz ordusundan ok Ay Hanmn kendisiydi. Babas Baz Kaann lmnden sonra Dokuz Ouzlar dzene koyan, onlar yava yava oaltp zengin eden gen kz, Gk Trkler iin bir tehlike olmaa balyordu. nk kaan kz yalnz bir katun olmakla kalmyor, gzler kamatran gzellii ile de Gk Trkler arasnda yanklar uyandryordu. Tonyukukun, atlar vastas ile rendiine gre imdiye kadar Gk Trk belerinden dokuz tanesi ona evlenme teklif etmiler, fakat kabul grmemilerdi. Tonyukuk bu dokuz kiiden beinin adn da renmiti. lerinde ocuk denecek yataki Ersegnn de bulunduu bu be kii o zamandan beri skntl, zgn bir hal almt. teki drt kiinin kimler olduunu renememiti. yice incelemek imkn bulamad bir habere gre de Ay Hanmn bir Gk Trk tegininde gnl vard. Tonyukuk bu sylenti zerinde iyice dnp ii incelemi, fakat bir sonuca varamamt. nk Gk Trkler arasnda Kaann iki kardeiyle iki kk olundan baka tegin yoktu. O halde bu tegin ancak, lteri Kaann iki kardeinden biri olabilirdi. Fakat bu

teginler imdiye kadar Ay Hanm grmedikleri gibi, bu teginin kendisini saklad hakkndaki haber de meseleyi bsbtn aprak bir hale getiriyordu. Hatta iin asl garibi, Bilge Tonyukuk, btn haberlerin kimlerden ve ne zaman alndn bildii halde bunu nasl, kimden, ne zaman rendiini bir trl kestiremiyordu. Tonyukukun iinde bir kukulanma vard: Kendisini gizliyen tegin acaba Gk Trk taht iin bir iddia da m bulunacakt?

Bilge Tonyukukbu dm zemeyince Kaana ap onun buyruuyla kurultay toplad. Kaanla Tonyukuktan baka yirmi kadar tegin, ad, tarkan ve buyruk belerinin katld kurultay, lteri Kaan trenle at. Ballarn ykndrldn, dizlilerin ktrldn anlatarak drt bir yandaki yalarn yenilip haraca balandn, ancak Dokuz Ouzlarn drt defa yenildikleri halde yine tehlikeli olmaa baladklarn syliyerek tehlikenin mahiyeti hakknda aklamay Bilge Tonyukuka brakt.

Bilge Tonyukuk, tehlikeyi sylendi: Ay Hanm!...

Sonra, dokuz tane Gk Trk beinin evlenme tekliflerini reddetmesinin sebepleri zerinde onlar dnmee ard ve atk kalarla kendisine bakan kurultay yelerine gizli tegin hakkndaki yarm bilgisini syliyerek sustu.

Kalar bsbtn atlmt. Srp giden sessizlik arasnda bir bein:

Bilge Tonyukuk! Bu tegin kim olabilir diye sorduu iitildi.

Btn balar bu soruyu yapana evrildi ve baklar, buyruk belerinin son kademelerinde oturan kocam Binba Parsta birleti.

Tonyukuk yle cevap verdi:

Bunu ben de dndm. Fakat kimse iin bir karar veremed im. yleyse kukulanman neye dayanyor? Ay Hanmn dokuz teklifi redderek bizimle sava gze almasna...

Bunun baka bir sebebi de olamaz m? Olabilir! Ama ben byle sezinliyorum...

Pars rahatlamt. Urungu ve Taam bilecekler diye sklm, Bilge Tonyukukla onun iin tartmt.

imdi kurultay sava iin karar verecekti. Beler birer birer dncelerini bildiriyorlard. Bu bildirmeler uzun szlerle deil, ksa birer savaalm szyle yaplyordu. Sra kendisine gelirken Binba Pars vicdani bir urama iindeydi. O, Gk Trk devletinden sonra Kr adn olunu dnmee mecburdu. imdi Urungu ile Ay Hanm arasnda gizli bir gnl bann varln anlar gibi oluyor ve Bilge Tonyukukun her eyi bilerek, Gk Trk Kaanlnn sarsntsz yaamas iin bu ikisini fedaya karar verip vermemi olduu hakknda, kendi kendine, cevab g bir soru soruyordu. Bu ikisinden birinin lm tekinin de lm demek olacakt. Acaba Tonyukuk her eyi biliyor muydu? Pars yllarn verdii anlama kabiliyetiyle onun yzne bakyor, fakat bu sessiz ve donuk yzden hibir ey renemiyordu.

Urungunun Gk Trk Kaanl tahtnda gz olmyan bir bahadr olduunu bakalarn inandrmak ne gt! nanacak olsalar, Pars btn bildiklerini aa vurmaa hazrd. Fakat hayr! Sylemiyecekti...

te sra kendisine gelmiti. Pars: Savamyalm dedi ve btn gzler kendisine dikilirken aklad:

Ay Hanma eli gndererek bir Gk Trkle evlenmesini teklif edelim. Hemen o gn kabul cevab vermezse o zaman yryelim!

lteri Kaan ayaa kalkmt. Onunla birlikte herkes de ayn eyi yapt. Kaan:

Yarn erkenden erilerim yrye geecek dedi ve savalmamas hakkndaki teklifini kocamlna verdii Parsa dnerek:

Binba! Sen tkende kal diye tamamlad.

Beler, Parsn kpkrmz olduunu grdler. Kocam binba, kaana doru adm atarak yere diz vurdu:

Yce Kaan! Kocam kii olsam bile vaktiyle Kr adn buyruunda arpm bir kocaym! Buyruk ver, bu savaa ben de katlaym. Bu benim son kavgam olsun dedi. - XXIX GNE BATARKEN

Yal Onba Urungu ile ocuk onba Deli Ersegnn mangalar yanyana dmt. Ay Hanma yapt evlenme teklifi reddedildikten sonra Ersegn bsbtn delirmi, delirmek ne, lgna dnmt. Kanndaki lgnl sndrebilmek iin Ay Hanm almaktan baka are olmadn biliyordu. Dokuz Ouzlara kar alan sava, iindeki umut klarn parlatm, ocuk gnln sevindirmiti. Gk Trkler arasnda bu sava onun kadar istiyen yoktu. Urungu baka trl dnyor, Ay Hanma bir ktlk gelmesinden korkuyordu. Ona bir ktlk gelmesindense bunu grmemek iin daha nce lmei candan arzuluyor, bugn hayatndak i en kyasya dv yapacan anlyordu. Urungu ile Ersegnn mangalar hem yanyana, hem de en ndeydi. lteri Kaanla Bilge Tonyukuk; Dokuz Ouz, daha dorusu Ay Hanm iini kknden bitirmek iin on bin kiiyle yrmlerdi. Her ey gizli tutulmu ve hzla harekete geilmi olduu halde Dokuz Ouzlar yine tam bir baskna uratlamamt. Son anlarda ii haber al hazrlanmlar, arlklaryla kadn ve ocuklarn geri ekecek zaman bulamadklar iin btn azimleriyle bir lm dirim savan gze almlard. Onlar bu kanl oyuna ancak bin kii sokabiliyorlard. *** Vuru, iki tarafn istek ve dncelerindeki keskinlik dolaysyla pek sert ve hzl balad. nce Trk usulnce abuk ilerlemeler ve yapmack kamalarla ileri, geri giderek bir birlerini ona tuttular. Sonra, sadaklar boalnca karg ve kllara davranarak saldrp birbirlerine dediler. Deli Ersegn, buyruundaki mangaya kumanda etmei unutmutu. yle ki, vurularndan bazlar Gk Trklere dedii halde aldrmyor, boyuna ilerliyordu. nk o iyice tasarlamt: Ay Hanmn otana varacak; onu diri yaral veya l olarak ele geirecekti. Ay Hanm lecekse Ersegnn klc ile lmeliydi. Urungu da ayn hedefe doru at salmt. Fakat o mangasna buyruk veriyor, vurduu ye ri gryor, Ay Hanmn otana ulamay da onu tehlikeden korumak iin istiyordu. Ay Hanmn karargh kat stn Gk Trkler tarafndan kaz kanadna alnarak evrildii iin iin sonunda otaa varlaca belliydi. , oraya bakalarndan nce varmak ta idi. Daha ne ota, ne de Ay Hanm grnmedii halde Dokuz Ouzlarn direniindeki sertlikte ve gz peklikten dolay, sava Ay Hanmn idare ettiini Urungu anlamt. O, ordusunu yalnz yiitlii ve akl ile yrtmyor, gzellii ile de heyecanlandryordu. Dokuz Ouz erilerinin gz krpmadan

lme yle atllar, ses karmadan yle bir dleri ve inlemeden yle bir lleri vard ki, bunun gizli mnsn ancak Urungu anlyabilirdi. ki taraf btn madd ve manev kuvvetlerini ortaya atarak vuruuyorlard. Urungu, btn mangasn kaybettii ve yaral olduu halde, Ay Hanmn otana yaklat bir srada at vuruldu ve kendisini yaln kl yerde buldu. evresine abuk bir gz frlatt ve buradakilerden ounun da yaya olduunu grd. At vurulmam olanlar da, kanlar ve arlklarla berkitilmi olan bu alanda daha iyi vuruabilmek iin atlarndan iniyorlard. Urungu, Dokuz Ouzlar tarafndan zrhl giyimler iindeki Kadr Baay tand ve yarm kalm dv hatrlad. Fakat Ay Hanmn ota yannda bulunular ona yarm kalm dv unutturmakta gecikmedi. O imdi yalnz Ay Hanm dnyordu. Bu dnceyle klcn savurarak Dokuz Ouzlarn zerine atld. *** Akam olurken savan sonu belli olmutu: Dokuz Ouz ordusu paralanarak e ayrlm, Ay Hanmn ota sarlm ve Dokuz Ouzlarn ou er meydannda can vermiti. Binba Kadr Baa, yannda kalan son bahadrlaryla birlikte Ay Hanm mdafaaya alyor, Ay Hanm da elinde yay olduu halde bu direnie katlm bulunuyordu. Dar bir yerde yaplan kanl ve krc vuruma herkesi birbirine kartrm ve artk dzen, buyruk, sra kalmamt. Binbalar, yzbalar, onbalar ve erler yanyana ve kendi balarna vuruuyorlard. Yzba Br de otaa yaklaanlar arasnda idi. Kan ter iinde olduu halde arpyor, Gk Trk Kaanlnn amac olan Ay Hanm tutsak etmek erefini kendisi kazanmak iin atlganln son kertesine vararak savayordu. Bir aralk kendisini zrhl bir Dokuz Ouz beinin karsnda bu ldu. Byk bir yiitlikle vuruan bu be, Kadr Baa idi. ki bahadr kar karya idiler. Bir an bile durmadan birer adm attlar ve aradaki akl kapatarak grlmemi bir sertlikte kllamaa baladlar. Kadr Baa zrhl olduu iin kl demelerinden ekinmiyor, mitsiz saldrlarla btn Gk Trklere meydan okuyordu. Otan nndeki alan gitgide daralyor. Dokuz Ouzlar, birer birer deviren, kendilerini de birer birer deviren Gk Trkler, Ay Hanmn otann kapsna durmakszn yaklayorlard. Bu darack yerde imdi Yzba Ezgene ile Onba Yula da bulunuyor, biraz daha geride Taam ve Binba Pars gze arpyordu. Deli Ersegn sava naralar atyor, otaa varmak iin karsndakileri brakarak saa sola seirtiyor, fakat Dokuz Ouzlar ardn brakmaynca ister istemez dnerek yine tutuuyordu. Gne batarken Kadr Baa otaa girdi. Lo bir grnle kanl bir sahnenin birletii otada oklarn umasndan doan vnlaylar havay titretirken kiinin birbirine girerek boutuklar, kl ve baklarn parlad grld. birden yuvarlandktan sonra biri sendeliyerek ayaa kalkt ve kapdan dar frlad. Darda son boumalar oluyordu. Kocam binba Pars ayakta, atn yelesine dayanm, duruyordu. Yaral deildi. Fakat bu yata yapt dv onu yormu, ypratmt. Gc kesilmi, soluyordu. Karsnda byk olu Ezgene kan iinde duruyor, zgn gzlerle babasna bakyordu. *** Urungu, karsnda dvecek kimse kalmadn grnce hzla otaa kotu. Admn atar atmaz, karanlkta bir ey grmedii iin bir an durdu. Sonra yerde bir kprdanma grerek klcna

davranarak oraya bakt: Bir ar yaralyd. yAnnda birisi daha yatyordu. Urungu baklarn keskinletirince tand ve : Sen misin Kadr Baa diye sordu.

Kadr Baa glmsedi: Yazk! Seninle dvmz yapamadan leceim dedi ve yannda yatan gstererek Urungunun iini szlatt: Bu da sizden...

Artk gzleri lolua alan Urungu gsterilen yere baknca bir Gk Trkn yattn grd ve andas Yzba Bry tand. Br Be er meydannda, bir daha kalkmamak zere dmt. Urungu irkilerek bir adm att: Kadr Baa! Ay Hanm nerede?

Bu sert seste yalvaran bir eda vard. lm halinde olan Dokuz Ouz bei hkrd: Ay Hanm Umaa vard. Onu siz ldrdnz!

Bunu syliyerek eliyle otan bir kesini gsterdi. Artk karanla iyice alm olan Urungu ban kaldrd ve llerle dolu otan iinde Ay Hanm tand. Gsnde bir ok olduu halde yatyordu. Her zamankinden daha gzeldi. Konuulanlar iitiyor, htt gnlden geenleri anlyormu gibi bir hali vard. Urungunun klc elinden dmt. nanamyor gibi, d gryor gibi bu sevgili lye bakyordu. Birden canland. Sadan kararak yere att ve Ay Hanmn yanna gelerek diz kt. Ay Hanm! Ay Hanm diye seslendi. te o zaman ldne inanarak derin bir ah ekti. Sonra incitmekten ekinerek onu kucan ald ve otan kapsna yneldi. Kadr Baa hl alyo rdu: Onu yalnz brakma. Hep seni beklemiti dedi ve hkrklar arasnda ld.

Urungu artk beyninin sapland tek dnceden baka bir ey dnmyordu. Kollar arasnda kaan kz olduu halde otadan kt. Dumanl gzlerle evresine yle bir bakt. Uzakta Deli Ersegn bir Dokuz Ouzla vuruuyor, daha yaknda da olu Taam baka bir Dokuz Ouzla bouuyordu. Ota kapsnn hemen yannda ise Binba Parsla yzba Ezgene kar karya duruyorlard. zgndler. nk Ay Hanm Yzba Ezgene ldrmt. Otan iinde son vuruma yaplrken stste oklarla arkadalarnn devrildii gren Ezgene sadaa el atarak oklarn geldii yana bir ok da kendi frlatm, fakat okunu frlattktan sonra kimi vurduunun farkna varmt. Okunu atarken evresini grecek durumda deildi. nk Kadr Baa, tek bana hepsini temizliyecek bir sertlikte dvyordu. O zaman Br ile birlikte onun zerine atlmlar, birbirlerini baklamlar ve bu kanl oyundan yalnz kendisi sa kmt.

Ezgene bunlar babasna anlatrken onun kendisini avundurmasn bekliyordu. Fakat Pars avutmuyor, bilkis her eye ramen okunu att yeri grmesi gerektiini sylyordu. Vurduu kz hem Ay Hanm, hem de akrabalar idi. Onlar byle konuarak znt iinde kvranrlarken Urungunun, kaan kzn kucana alm olduu halde ktn grerek sustular. Kr adn olu karlarna dikilerek: Pars Be! Belimdeki ba kemeriyle birlikte alr msn dedi

Binba bir ey demeden onun isteini yapt. Urungu, uzakta bouan Taam gstererek: Ba Taama, o lrse Taamn oluna ver dedi sonra alandaki sahipsiz atlardan birine , sol kolunda Ay Hanm olduu halde atlyarak batya doru srd.

Yeryznn gnei ufuklarda batarken Urungunun gnlndeki Ay da, bir daha domamak zere, batmt. - XXX YARI Sava bitmi, Dokuz Ouzlar yenilmiti. Ayn on bei yava yava ykseliyordu. Taam yaral ve yorgun argn, sendeliyerek Binba Parsa yaklarken, o olu Ezgeneye buyru k veriyordu: Bu gidii beenmiyorum. Yulay bulup ardna d. Mmknse onu geri evirin!

Taam bu szleri iitmi ve bir nsezi ile kukulanmt. Binbann karnda durarak soran gzlerle ona bakyordu. Dili hl almamt. Pars, Urungunun kendisine verdii ba uzatarak: Baban sana vermemi syledi dedi.

Taam ba alrken gzleri hayretle almt. Bu da ne demekti? Kocam binba onun sorarak bakan gzlerini grnce merakn giderdi: Urungu gitti.

Taam bununla kanm deildi. Eliyle bir iaret yaparak nereye gittiini sormak istedi ve binban baty gstermesi zerine gzlerini oraya evirerek derin derin baktktan sonra yz bir tuhaflamt. Bu srada bir kasrga halinde Deli Ersegnn geldii grld. Ay Hanmn otan ve evreyi arayp bulamadktan sonra Parsla Taam grerek gelmi, onlara kaan kzn soruyordu: Binba Pars! Tez syle, Ay Hnam neredE?

Binbann sesi titriyordu: Ay Hanm Umaa verd!

ocuk onba bard:

ld m? ls nerede? Urungu gtrd.

Bunu syliyerek baty iaret ediyordu. Ersegn yeniden ldrmt. Taamn omuzunu tutarak sarsyordu: Batda ne iler var? Sylesene.... Baban Ay Hanm nereye gtryor?... Niin gtryor?...

Ay altnda Taamn yz korkun bir ztrap anlatyor, bir yandan babasnn brakt baa, bir yandan da batya bakyordu. Bir ey sylemek istedii belli oluyordu. Ersegn onu yeniden sarsarak bard: Nereye gidiyor?

O zaman bir ey oldu: Artk bir daha konuamyaca sanlan Taamn korkun, gr bir sesle, boazlanan bir insan gibi haykrd iitildi: lm Uurumuna gidiyor!...

Bu szler ortal bir anda allak bullak etti... *** Ayn on bei bozkra ilh klarn Tanrnn rahmeti gibi saarken bu sonsuz genilikte kimsenin tahmin edemiyecei korkun bir yar yaplyordu: Elli yla yakn sert bir yaaytan, grlmedik ilelerden sonra; sevdii, Tanrlar kadar gzel Ay Hanmn ancak lsne kavuan Urungu; kahraman ve ebed Kr adn olu, kucanda sevgilisi olduu halde batya doru mesafeleri ayordu. Yzba Ezgene ile Onba Yula, Parsn iki yiit olu babalarndan aldklar buyruk zerine yanyana, atba beraber olduklar halde yldrm gibi uuyorlard. Btn duygularnda olduu gibi sevgisinde de lgn olan Deli Ersegn, vaktiyle babasnn ldrd ve kendisini yendii iin kinle kark bir duyguyla sevdii Ay Hanmn artk lm olmas dolaysyla, imdi kinden syrlan, yalnz aktan ibaret kalan bir gnl bann verdii hzla, ocuk kalbinin delimen ateiyle yanarak at koturuyordu. Duyduu byk zdrapla dili alan Taam, babasnn hayattaki yenilmez kederi anlam olarak, onun nereye gittiini bilerek, bunu nlemek istiyerek yaryordu. Sonsuz bozkrda, ayn ilh klar arasnda batya doru uanlar yalnz bunlar deildi. Kocam Binba Pars da ayn hzla at sryor, yorgun ve ypran gvdesinin ne kadar dayanacan dnmeden olgunlar, genler ve ocuklarla birlikte yldrm gibi gidiyordu. Uzun bir koudan sonra, arkadan gelenler ayn hizaya vardlar. Sada Pars, onun solunda Taam, Taamn solunda Deli Ersegn bulunuyor, en solda da iki karde Ezgene ile Yula kouyorlard.

Ayn klaryla aydnlanan bozkrda ilerisini gryorlar, nlerinde, belki de ufka yakn bir yerde baka bir atlnn doludizgin gittiini seiyorlard. Bu atl, Onba Urungu idi. Ay Hanmn ban gsne dayam ve sol koluyla iyice kavram olduu halde, sa eli dizginde, gzleri ileride, gidiyordu. Nereye gidiyor deil, nasl gidiyordu? Bu, szle anlatlacak bir gidi deildi. Ara sra, gzlerini ufuktan evirip Ay Hanma bakyor, o zaman onu sevgi ve efkatle daha ok skarak iinin szladn duyuyordu. Bu baklarda her ey, her ey vard. Onu kovalyan be kii atlarnn zerinde sert bakl birer ta gibiydiler. Binba Pars, Kr adn olunu lm yolundan evirmek iin, yllarca ncei Kara Kaan ordusunun onbas iken yapt en ba dndrc koulara benziyen bir hzla gidiyordu. Atnn nal seslerine kendi yreinin arpnts da karyor gibiydi. Taam, artk Kr adn torunu olduunu bilen Taam, babasnn verdii korkun karar nlemek iin yaryor, kovalanan atlya herkesten nce varmak kendi hakk olduu halde teki drt kiiyi bir trl geemedii iin fkeleniyor, kzyordu. Onba Deli Ersegn, lgn gibi sevdii kz hi olmazsa bir defa daha grebilmek, onu karandan bunun hesabn sormak iin uurunu kaybetmi bir halde at koturuyor, yanndaki drt kiiden kurtulup Ay Hanma yetimek istiyordu. Yzba Ezgenenin btn mrnde bir kere bile glmemi olan yz bir i acsnn, Ay Hanm ldrmekten doan gizli ve kayna anlalmaz bir acnn basksyla bsbtn aslm olarak ileriye dikilmiti. Urungu ile Ay Hanma yetiirse bu acy atacakm gibi garip bir inancn verdii hzla yrtnrcasna at sryordu. Topal Onba Yula ise babasnn buyruunu yerine getirmek ve akrabas Ay Hanm son bir defa daha grmek iin dizgin boaltyor, yaranlar arasnda en salam, yarasz kendisi olduu halde yine onlarla ayn hizada bulunmann, onlar geememenin verdii hrsla yaryordu. Urungu, kendisiyle birlikte Ay Hanm da tayan bir atn zerinde olduu iin arkadakiler yava yava yaklayorlard. Atlar yorulmu, srsklam ve azlar kpklenmi olduu halde hzlarndan bir ey kaybetmeden hl ayn hizada kouyorlard. Ay ykselmi, gn t tepesine gelmiti. Bozkrllarn keskin gzleri nlerindeki atn binicisiyle kucandaki lnn glgesi artk seilebiliyordu. Fakat o ardna bir kere bile bakmadan, belki kovalandn dahi bilmeden batya doru yol almakta devam ediyordu. Barna bastrd sevgilisi sanki lmemite yaralym gibi atn zerinde onu en iyi ekilde tutuyor, gnlnden gelerek kollarna giden gcnn verimiyle onu kavryarak mehule doru akyordu. Ay Hanm tutuunda yalnz sevgi ve efkat deil, byk bir sayg da vard ve muhakkak ki, lm olmasna ramen kaan kz bunu duyuyordu. Sonsuz bozkr.... Ayn ilh klar ve atlarn ahenkli nal sesi... ***

Ay doarken balayp tepeye gelinceye kadar sren bu yar ne korkun bir yart! Yaranlarn beyinlerinden ve gnllerinden geenlerle yarmann yrtcl onu byle korkun yapyordu. Yoksa yarm gece sren bu yara dayanmann imkn olur muydu? imdi Urungu ile tkenlilerin arasnda iki yz adm vard. Fakat geriden gelen be kii bu aral artk kapatamyorlard. nk, kucanda sevgilisi olduu halde Ay Hanmn otandan kt zaman Urungunun atlad sahipsiz at, Ay Hanmn atyd. O da sahibini son defa tadn sezmi gibi bir davranla iki kiiyi birden gtryor, kovalandn anlyor, kovalyanlar yaklatrmyo rdu. Urungu bir defa daha Ay Hanmn yzne bakt ve bu sefer gzleri orada takl kald. Bu ilh yze bakan gzler yalyd. Yal gzlerini ge kaldrarak Tanr ile konuuyormu gibi: Bozkurtlar dirilirken Ay Hanm da yaasayd ne olurdu diye fsldad.

Sonra grlmedik bir eye taklan gzlerin mnl lts ile ileriye bakarak atn mahmuzlad. At son bir atlla frlarken Ay Hanm deminkinden daha skca kendine doru ekti. Dudaklarn hibir zamann grmedii, hibir an gremeyecei o ilh yze dedirerek pt ve hl scak olan mehtap kadar, gne kadar gzel olan yzden ayrmadan, bir an iinde btn mazisini yldrm hzyla hatrlayp hoa kal tken diye dndkten sonra kendisini bolua brakt *** Gzleri Urungunun zerinde birlemi olarak iki yz adm geriden gelen be kii birdenbire Urungunun yok olduunu grdler ve hemen arkasndan bir atn korkun, tyler rpertici, kulak trmalayc kinemesiyle znk diye durdular. Bu duruu, ayn hizada koan be kiinin be at, binicilerinden kumanda almadan, bolua frlyan atn gklere ykselen kinemesini duyarak yapmlard. Drt tanesi korkulu gzlerle ileriye bakarken, Yzba Ezgene yaman bir titreme ile elini yzne kapyarak ban edi ve hemen arkasndan Taamn dudaklarndan bir at gibi: lm Uurumu kelimeleri dkld.

Urungu, barnda sevgilisi olduu halde kendisini lm Uurumuna frlatm, hayatta kavuamad Ay Hanma, zaman ve mesafeleri aarak lmde, bir daha ayrlmamak zere, kavumutu. Taamn lm Uurumu diye deta inlemesi Deli Ersegnn beynine inmi bir yldrm gibiydi. ok evik bir hareketle atndan atlyarak uuruma doru komaa balad. tekiler ona yetimek iin atlarn srmek istediler. Bouna Atlar artk itaat etmiyor, bir adm ileri gitmiyordu. O zaman drd de atlayp Ersegnn ardndan seirttiler. Uurumun kysnda deli onba saa sola kouyor, Ay Hanm! Ay Hanm diye baryordu. Sonra birden lgnl artarak yere yatt ve ban uurumdan aa uzatarak: Hey!... Onba Urungu!... Ya onu geri getir, yahut vaktinde hazr ol diye haykrmaa balad. Uurumun dibinden esrarl sesler geliyor, bu sesler bir at kinemesine, bir trkye, bir suyun akna, bir kl akrtsna, her eye benziyordu.

Ersegn Taamn karsna dikildi. Gzlerinin iine bakarak: Ay Hanm senin baban kard diye haykrd.

Elini klcna atmt. Deli ocuun akas yoktu. Bir anda kl ekip Taam deebilirdi. Bunu bildikleri iin tekiler de kllarn kavramlard. Fakat ekmee lzum kalmad. Birdenbire ilerinden birinin derin bir ah ekerek ve gsn tutarak kt grld. Bu, kocam Binba Parst. Onun, yllarn arpntsyla yorulan yrei bu ypratc, bitirici kouya ve Kr adn oluyla, Baz Kaann kznn kucak kucaa lm Uurumundan aa atlmalarna dayanamamt. Dtn grnce Ersegnden balakar ona doru davrandlar. Yzba Ezgene, babsnn ban kaldrarak koluna yaslad. Pars geni geni soluyor, sol eliyle yreini bastryordu. Gzlerini zorla ak tutarak: lm Uurumu her yl bir erkekle bir kadn alr. Bu onun deimez yasasdr dedi.

Benzinin sarard mehtabn altnda bile belliydi. Bir fenalk geiriyordu. Glmsemee alarak: Onba! Byk ac ektin. Ama dirlikte ekecein aclar bu kadarla kalmyacak, bunu bil! dedi. Sonra ban ge doru kaldrd. Gitgide arlaan ve yavalyan bir sesle ilve etti: Bazan yanl bir hareket byk sonular dourabilir ve hayatn akn tatamiyle tersine evirir. Ondan sonra da lme kadar yanp yaklmak fayda etmez

Ezgene bu szleri iitince dilerini skt. Gzlerini kapyarak ban hafife sallad. Birdenbire Parsn uzun bir soluk ald ve titredii grld. Ba, olunun kolunda sola dp kald. Binba lmt. Yula ona doru bir adm att. Sonra durarak ta gibi hareketsiz kald. O zaman Ezgene babasnn ban yavaa topraa brakarak ayaa kalkt. Biraz nce hzla nal sesleriyle nlyan sonsuz bozkrda imdi bir lm sessizlii vard. Yalnz gkte ayn ilh klar Tanrnn rahmeti gibi serpiliyor, topra ve gnlleri nura bouyordu. Yzba Ezgene, byk bir ykn altnda ezilmi, fakat dik kalmaa azmetmi yi it bir insan haliyle tekilere bakarak: Kutlu llerimizi selmlyalm dedi.

Uuruma dndler. imdi oradan hafif bir ses geliyordu. rperdiler. Bu ses tkende ok sylenen bir deyie benziyordu: Ayn baht karanlk, Urungunun karadr Sonra hafif bir su sesi iittiler. Drd birden kllarn ekerek uurumun derinliklerinde kaybolan Ay Hanmla Urunguyu selmladlar ve kllarn ediler. Geri dndler. Binba Pars iin de selm durduktan sonra kllarn kna soktular.

Uurumundan hafif bir mrlt, bir trk sesi geliyordu. Drt Gk Trk, gzlerini Parstan kaldrp baktlar. Drdnn de gzleri yalyd

SON
15 Nisan 1949 Maltepe