11 Eyll gn New York'ta yaanan "kitlesel" terr saldrsnn ertesinde gndeme giren temel konulardan biri de nkleer-kimyasal-biyolojik silahlarn

kullanm Japonya'da "Yce Gerek" tarikatnn iki kez gerekletirdii kimyasal tedhi eylemini de anmsayacak olursak dikkat ekici olan nokta u: Kimyasal ve biyolojik sava aralarnn; bulunma, kullanm ve uygulama kolayl ve ucuzluu... Bu da sz konusu silahlarn zellikle de terr eylemlerinde de kullanlabilme olasln akla getiriyor. Dnyann bu ynde gelien bir tartmann ortasna ekilmesinin ok masum bir korunma igdsnden te bir gerekliinin olup olmad da kanmca aratrlmal. New York saldrsn yapmakla sulanan Ladin'in zel dzeneklerle donatlm ve ok iyi korunduu sylenen maara iindeki kararghna ABD'nin olas bir operasyonunda bu tr silahlarn kullanlma olasl da hi de dk deil. Gz yaartc bombay hafife almayn Kreselleme srecinde egemenlerin dayatt haksz dzene kar kan milyonlarca muhalifin dnyann her yannda gerekletirdii eylemlerde gvenlik glerinineylemcilere kar bu tr silahlarn en azndan hafif trlerini kullandklar da unutulmamal. Gz yaartc ve datc gaz bombalar da bu tr silahlar arasnda saylyor. Bu silahlarn ksa sreli "datc" etkilerinin tesinde uzun erimde ne gibi etkileri olduu sorusu erevesinde, bilinenler bilinmeyenlerden ne yazk ki ok fazla. lkemizde de baz cezaevi operasyonlarnda bu tr silahlarn kullanld yolunda iddialar var. Operasyonlardan kanlar bu tr silahlarn kullanlmasna baladklar eitli yaknmalar hekimlere zaman zaman anlatyorlar. Hekimler de aryor Dorusu hekim ve salklar da zaman zaman ne ve neden olduunu tam anlamadklar baz bulgularla karlaabiliyorlar. En azndan rastladklar kimi bulgularn bu tr silahlardan kaynaklanmayacan syleyemiyorlar. Bu tr saldrlara maruz kalan tutuklu ve hkmllerde ortaya kan eitli rahatszlklarnneden bu operasyonlar sonrasnda ortaya kt henz net olarak yantlanm deil. Bilinenler bilinmeyenlerden ne yazk ki daha az. Dorusu bu tr silahlar bulmak, retmek vb. bilgilere kolaylkla ulalabilirken, etkilerinin neler olduunu bulup karmak da o kadar kolay deil. Sonu olarak dnya zerinde yaayan herkes iin eskiden olduundan daha fazla oranda bu tr silahlarn olumsuz etkileriyle kar karya kalma olasl var. Elimizdeki kaynaklardan derleyebildiimiz kadaryla baz basit ama nemli noktalar burada sralayalm. Snflandrma Kimyasal silahlar, genellikle yarattklar olumsuz sonulara yani toksik zelliklerine gresnflandrlyor. Bu snflandrma yaplrken, sinir gazlar, yakc gazlar, solunum sistemine etki edenler ve kan zehirleri olarak asl olarak drt ana gruptan sz ediliyor: 1- Sinir gazlar (Sarin, Soman, Tabun, Vx): lmcl etkileri var. Sinir sisteminin iletisinde rol alan bir enzimi (asetil kolinesteraz) basklayarak sinir iletimini bloke edip, bylelikle solunum kaslarnn fel olmasna ve lme neden oluyorlar. 2- Yakc gazlar (Hardal Gaz, Azotlu Hardal, Levisit): Yakc ve andrc etkisi olan bu ajanlar zellikle gazlarn dorudan temas ettikleri vcut yzeylerinde doku hasar yapyor. Gzler, deri ve solunum yolunun stn deyen doku blmleri ilk ve en ok etkilenen blgeler olarak belirtiliyor. Bu hasar srasnda hcrelerin yaptalar olan DNA'larda hasaroluturduklar iin uzun erimde baz kanser trlerinin ortaya kmas olaslndan sz edilir ve bunlardan sorumlu tutuluyorlar. 3- Solunum sistemi ve akcier dokusunu tahri edenler: (Fosgen, Difosgen, Klor): Bunlar da lmcl etkililer. Solunum sisteminin zerini deyen dokuyu (epitel) ar ekilde tahrip edip, akcierde sv toplanmasna(dem) ve bylece kann oksijenlenmesinin bozulmasna yol ayor. Bu tr kimyasal maddelerle lm, boulma (asfiksi) sonucu oluyor. 4- Kan zehirleri (Siyanr, Siyanojen Klorr ): Kann iinde bulunan ve dokulara oksijen gtren alyuvarlarn bu ilevlerini salayan enzim sistemini (Sitokrom oksidaz enzim sistemi) bozarak hcrelerin solunumlarn basklayarak lme yol aan sistemik etkili letal ajanlardr. Bunlarn dnda, eitli amalarla kullanlan toksik ajanlar da bulunuyor. Tablo 1'i grmek iin tklaynz. rnein: * Merkezi sinir sistemini etkileyip uyarma ya da basklama yoluyla davran bozukluuna neden olmak zere kullanlan LSD, Meskalin gibi "Psikomimetik Ajanlar" veya "Kapasite Bozucular";

* Bitkisel geliimi direkt olarak yok ederek veya topra tamamen sterilize ederek etki eden"Bitki ldrc Ajanlar"; * ritan gaz veya aerosol halinde kullanlp gz, cilt ve akcierlerde iritasyon yapan, gz yaartan veya ar bulant ve kusma ile kapasite bozan "Kargaa Bastrc" ajanlar gibi... Organizmaya Giri Yollar Kimyasal sava ajanlar, etkisini yerel veya sistemik olarak gsteriyor. ou, birden fazla yoldan (cilt, gz, solunum, az) alnabiliyor ve sistemik olarak da emiliyor. Ayrca temas yzeylerinde hasara neden olabiliyorlar. Kimyasal silahlarn toksik etkilerinin balamas temas yoluna, emilim hzna ve ayrcaevresel koullara, giyeceklerin bulama ve etkilenme derecesine, koruyucu giysi ya da ara gerecin varlna, temas ncesinde cildin kirli veya terli olmasna bal olarak deiebiliyor. Etkinin sresi kimyasal ajann kalcl ve formu ile ilikili oluyor. Kimyasal sava ajanlarnn bazlar saldrdan sonra da uzun bir sre, sv veya buhar halinde tehlikeli olma zelliklerini srdrebilirken, bazlarnn etkisi ksa sreli olabiliyor. evrenin, kullanlan kimyasal sava ajan ile bulamas halinde, dorudan ya da buharlama sonucu ajann tehlikeli olduu sre (kalclk sresi) deiik olabiliyor. Kimyasal silahlarn kalclk sreleri iin (II. Tablo) tklaynz. Doku iine geme (Penetrasyon) Gleri ounun eitli materyalden girme-geme (penetrasyon) gcnn son derece yksekolduu belirtiliyor. rnein, sinir gazlar ve yakc gazlar, sv ve buhar halinde normal kumatan kolaylkla geebiliyorlar. Deri materyal de insan derisi gibi geirgen olduu iin farkl bir koruma salamyor. Boya, lak, plastik, kauuk, tahta gibi materyaldeki znrlkleri ok fazla ve kolaylkla iine girebiliyorlar. Bu kimyasal maddeler daha sonra, uzun sre iinde serbestleip ortama ve kiiye bulamaya, dolaysyla da etkilemeye devam edebiliyor. Bu zellikleri nedeniyle tehlikeleri artarken temizlenmeleri de gleiyor. Bu kimyasal silahlar, korunmak amacyla kullanlan basit cerrahi eldivenlerden de geebiliyor. Dolaysyla onlarn bir koruyuculuu bulunmuyor. Ancak butil kauuk ve poliester gibi sentetik maddelerden geemiyorlar. Bu ajanlarn byk miktarda, hatta snrl lde kullanmyla geni halk kitlelerinin salnn etkilenebildii belirtiliyor. Bu ajanlarn akut etkisinin yan sra daha da nemli saylabilecek uzun sreli etkileri var:"Kronik" ya da "ge" etkiler olarak sylenebilecek bu etkiler nedeniyle dokularda kanserli hcreler geliebiliyor (karsinojenez), genetik yaplar bozulabiliyor(mutajenez) ve anormal geliimler(teratojenez) grlebiliyor. Dolaysyla ekolojik deiikliklerden de sorumlu olabiliyorlar. Tm bunlarn tesinde kimyasal ve biyolojik silahlarn byk lekli kullanmnn evrede uzun etkili, nceden tahmin edilemeyen deiikliklere neden olabilecei syleniyor. (III. Tablo iin tklaynz) (NU)