KITA P

Aydnlk

BU SAYIDA

40
KTAP TANITILIYOR
Toplam: 857

20 Temmuz 2012 Cuma / Yl: 1 / Say: 21

Kapitalizmin kendini yeniden retebilme topyas

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Zaytung 2009-2011 Almanak yaymland nl mizah sitesinin kurucusu Hakan Bilginerle sylei

Rosalie, aka yenilen kadn!

Filistinde nefret tohumlar nasl ekildi...

Yaam boyu adalet...

Yeni yorum mmkn m?

Hande zcanla Corpus kitab zerine...

Aydnlk KTAP
NDEKLER
Haftann Portresi: Suat Dervi Arzunun o belirsiz nesnesi* Eurekadan berideki Arimet Osman Bey deil Ataman! Rosalie, aka yenilen kadn! Yeni yorum mmkn m? Orda bir Ahmet Erhan var uzakta... Filistinde nefret tohumlar nasl ekildi... Kapak/ Bu bir Zaytung haberi deildir! Hande zcan: Ak gerektir ve yasa yoktur Eylemci ve yetkin dn adam olarak yeni aydn tipinin ncs Yusuf Akura Kapitalizmin kendini yeniden retebilme topyas (ve farkl dnyalar) s. 4 s. 5 s. 6 s. 7 s. 8 s. 9 s. 10 s. 11 s. 12 s. 14 s. 15 s. 16

20 TEMMUZ 2012 CUMA

SUNU

Skntlar ve byk resim

17 Temmuzda ajanslara den bir haber ve ilgili fotoraflar, Japonyann bakenti Tokyoda dzenlenen 200 bin kiilik bir protesto gsterisini duyuruyordu. Yedi buuk milyon kiinin de imzasyla destekledii protesto, nkleer enerji kullanmn hedef alyordu ve Nobel dll Japon yazar Kenzaburo Oe de gsterinin nderlerinden biriydi. 1935 doumlu Kenzaburo, ilgin bir yazardr. 17 yana kadar, ok sevdii kynden hi kmam ve ona kalsa hi kmayacakm da Ancak niversite eitimi iin mecburen Tokyoya gitmi, lehe fark nedeniyle de o yatan sonra yeniden Japonca renmi. lk romannda, artk varolmayan o kk kyn tarihesini yazm. Dnyaca n kazanmasn salayan roman ise insann iradesi dnda bulunduu dnyaya yabanclk duymasn anlatan Kiisel Bir Sorun bilindii gibi Trkeye Can Yaynlar tarafndan kazandrlan bu roman, kk sorunlarn, kiisel skntlarn byk resim asndan hibir nemi olmadn anlatyor. 1994te Nobel Edebiyat dlne deer grlen Kenzaburonun 1963 doumlu zihinsel engelli bir olunun bulunduunu, bu durumun ocuk doar domaz anlaldn, eiyle birlikte ocuun yaamamas konusunda karar verdiklerini ama Hiroimada lenler iin yaplan bir ant ziyaret ettikten sonra bu karardan vazgemi olduklarn da belirtelim. imdi eiyle birlikte, kendisini oluna adam durumda Ve dnyaya Kenzaburo Oenin tm yaam ve tm eserleri, byk resmin, kk kiisel skntlarda boulup gitmemesi gerektiini anlatyor bize. Onu, 200 bin kiilik hakl bir protesto gsterisinin en nne tayan ey de bu olsa gerek.
# # #

Cengiz Handan Halk Partisine Moolistan s. 17 Yeni kanlar s. 18-19

stanbulda uluslararas bir niversitenin kampusnde dzenlenen festivalde, uygulanan bira yasa, hi kukunuz olmasn, ksa vadede bira kullanmn tevik ettii gerekesiyle baz kitaplarn yasaklanmasna, toplatlmasna, mahkm edilmesine dek gidecek Ama bu iin kk sknt fasl Trkiyenin byk resmi ve aydnlk birikiminin gsterdiiyse, baka bir ey
# # #

ocuk: Trk ocuk Edebiyat Kaynakas s. 20 Sahaf Alnt Test-Bulmaca s. 21 s. 22

Trkiye Yazarlar Sendikas ile Mula ren Belediyesinin ibirliiyle bu yl yedinci kez dzenlenen Melih Cevdet Anday iir dlne Sevgiler Kanarken adl kitabyla Hseyin Yurtta ve 5-7-5ler adl kitabyla smail Uyarolu deer grld. Seici Kurulunu Doan Hzlan, Egemen Berkz, Eray Canberk, Refik Durba, Enver Ercan, Sennur Sezer ve Leyla ahinin oluturduu dln treninin, 20-21 Temmuzda 7. ren Melih Cevdet Anday iir Gnleri ve Kltr enlii kapsamnda gerekletirilecei duyuruldu. Aydnlk Kitap olarak, 2000e Doru dergisinin yazarlarndan, Trkenin en byk ustalarndan deerli air Melih Cevdet Anday bir kez daha saygyla anarken, Hseyin Yurtta ve smail Uyarolunu da kutluyoruz.

neriYorum
1)
Sabahattin Ali, Btn Hikayeleri mek ve elendirmek zerine yazd lkenin yakn tarihini, insann umutsuz ve aresiz iin... kiisel tarihiyle harmanlayp sanki olacaklar iaret eder gibi anlatt iin... 4) Ouz Atay, Gnlk Hem sevdiiniz bir yazar hem de yazLatife Tekin, Sevgili Arsz lm mak meselesini daha iyi anlamak iin... 2) Trkede yazlm en gzel romanlardan, yaratlm en gzel dnyalardan biri olduu iin Ayhan, Baksz Bir Kedi Kara 5) Ece Her roman, hikaye ya da deneme Isabel Allende, Afrodit 3) arasnda mutlaka byl bir iir kitab Allende, o muhteem akac diliyle afrodizyak okumak gerektiine inandm iin... yemekleri anlatt bu kitabn sadece elen-

MNE ST

. KITA P
Aydnlk

Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. ve Tic. A.. adna sahibi: Mehmet Sabuncu Genel Yayn Ynetmeni: Serhan Bolluk Sorumlu Mdr: Mehmet Bozkurt

Ynetim Yeri stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3 Beyolu / stanbul Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04 Faks: 0212 252 51 22 www.AydinlikGazete.com kitap@aydinlikgazete.com Bask: Toros Yay. Mat. Tur. Org. San. Tic. Ltd. ti. Orureis Cad. Remzi zkaya Sok. No:16 Bahelievler / stanbul Tel: 0212 655 44 34

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Editr: Pnar Akko

Yazileri: Damla Yazc

Reklam Mdr: Saynur Okurolu Sayfa Sekreteri: Alev zgen

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP
DEVLETE KILI EKEN SAVCININ YKS: HALKIN SAVCISI / MEHMET FEYYAT

HAFTANIN PORTRES

Suat Dervi
(1903-1972)
Ma rurlu uyla tan nan ve Naz m Hikmetin dizelerine A lasa da gizliyor gzlerinin ya n / bir kere e emedim bu kad n n ba n eklinde geen Suat Dervi , dneminin ahlak l k anlay n n ok d ndaki, iyi bir e , iyi bir anne olma niteliklerini pek ta mayan kad n kahramanlar yla dikkat ekti.

Yaam boyu adalet...

Cezaevine gittim ve etin Do an ziyaret ettim. Do u Perineki ziyaret ettim. Dedim ki Do u, biliyorsun anla amay z. Ama ok sever beni, rahmetli babas benim dostum, o nedenle ve Do unun mr hapiste geti i iin sempati duyar m.

REHA GNEN Vecdi racolu, roman ve yklerinin yan sra futbol tarihimizin nemli simalarndan Galatasarayl Metin Kurtun yaam yksn aktaran Gladyatr adl kitabyla, biyografi alannda da sz sahibi olduunu kantlamt. racolu, bu kez de ilgin bir portreyi, kendisini Halkn Savcs olarak tanmlayan Mehmet Feyyat ayrntl biimde tantyor okurlara. Feyyat oumuz iin ilk anda geni armlar yapan bir isim deil belki Ama hatrlatalm ki Hasan Pulurun u memlekette ka Mehmet Feyyat var ki? dedii bir ahsiyet var karmzda. lhan Selukun Bir Mehmet Feyyat var adaletsizlie kar mcadeleyi soluk alp vermek gibi yaam koulu belirlemi ve Teoman Erelin Evet sayn okurlar, gerek hukuku gerek siyaseti olarak delimen ve enerjik davranlar nedeniyle Feyyatn ad deliye kmtr demi olduunu da ekleyelim. Hayatm boyunca benim meziyetim budur. Ne savcl ciddiye aldm, ne de Senatr'lk messesini. Sadece ortaokul, lise tahsilimi ve sene retmenliimi ciddiye aldm. Bunun dnda sene de hakimliim var. Hakimliimi de ciddiye aldm. Savclk ve Senatrl hep halk iin kullandm. Devlet halkn altndadr dsturunu daha lise yllarmdan bu yana iar edindim kendime. Benim grm budur diyen Mehmet Feyyatn 88 yllk yaam roman tad veren bir anlatmla aktarlyor. Eyp savcsyken bir olay nedeniyle sinirlenip, 40 gazetecinin nnde, merdivenlerden drt kat aa ittii bir adamn hi haber konusu yaplmamasn, bu olayda kendisini hakl karmaya alanlara fke-

Tp profesr smail Dervi Beyin kz, asl ad Hatice Saadet Baraner olan Suat Dervi, Almanyada Berlin Konservatuvar ve Edebiyat Fakltesinde okudu. 1932de Trkiyeye dndkten sonra Son Posta, Vatan, Cumhuriyet, Gece Postas gibi gazetelerde rportajlar ve romanlar yaynland. Reat Fuat Baraner ile birlikte Trkiyede toplumsal gereki akmn ilk yayn organlarndan saylan Yeni Edebiyat Dergisini 15 Ekim 1940-15 Kasm 1941 arasnda yaynlad. Bu dergide ksa ykler, fkra ve eletiriler yazd. 1944 tutuklamalar srasnda ei Reat Fuat Baraneri saklad ve yasad Trkiye Komnist Partisine katld gerekesiyle yargland, bir yl hapse mahkm oldu. Parise gitti. 1953-1963 yllar arasnda Fransada kald. 1963te Trkiyeye dndkten sonra romanlarnn yazm ve yaymyla urat, Devrimci Kadnlar Birliinin kuruluunda grev ald. Edebiyata iirle girdi. Gereki ve toplumsal edebiyatn yerleip gelimesine nclk eden yazarlardan biri olarak nlendi. ldrtc bir akn peinde mahvolan bir delikanlnn yksn anlatt Ankara Mahpusu (1957), Fransada yaymlanan ilk Trk roman olarak tarihe geti. Fosforlu Cevriye (1968) adl roman byk yank yapt, sonra-

snda tiyatro ve sinemaya uyarland. Dier nemli eserleri unlardr: Kara Kitap (1921), Ne Bir Ses Ne Bir Nefes (1923), Buhran Gecesi (1924), Gnl Gibi (1928), lgn Gibi (1934), Hi (1939). Marurluuyla tannan ve Nazm Hikmetin dizelerine Alasa da gizliyor gzlerinin yan / bir kere eemedim bu kadnn ban eklinde geen Suat Dervi, dneminin ahlaklk anlaynn ok dndaki, iyi bir e, iyi bir anne olma niteliklerini pek tamayan kadn kahramanlaryla dikkat ekti. Biraz da bu nedenle Trkiyenin Virgiana Wolf olarak tanmland. Aristokrat kkeni nedeniyle lkemizin sol aydnlarnca hibir zaman yeterince benimsenmeyen Suat Dervi, 23 Temmuz 1972de stanbulda yalnzlk iinde ld. Cenazesi komularnca Feriky mezarlna defnedildi. Ahmet Refik Sevengil onu yle tanmlamt: Suat Dervi hanm, edebiyatmza, karanlk ve kark dehlizlerden trdayan eski tahtalarn sesinde durup bolukta korkun akislerle halkalanan ayak seslerini dinleyerek, ruhunda bir rperi ve gzlerinde titreyen bir karart ile geldi. Onda yeni olan, edebiyatmzn bir eksiini tamamlayacak olan bu korkudur.

sini de dile getiren; Yeilam'daki film irketlerine ynelik ciddi ve tarihi bir operasyon gerekletiren; darbecinin aklls olmadna inanan ve daha nice ac tatl olayla pimi, allmn ok dnda, ayrks bir hukuk adam Mehmet Feyyat. Tarih boyunca adalet kullanlmtr ve bugn de kullanlmaya allmaktadr diyen Feyyat, kimi yanda gazetelerin baz konularda szlerini nasl arpttndan ceza ve tevkif evlerinin durumuna, Krt sorununa dek geni bir yelpazede heyecanla okunan bir metne kaynaklk ediyor neresinden baklsa. u satrlar da kitabn Ergenekon Olay, Savclar ve Devlet balkl blmnden: Krt ldrenler hari, JTEM gibi lm hcrelerinde bulunanlar hari ki bunda en ok siviller var, eleba olan asker ok az ve darbeden hepsi beraat edecek. Cezaevine gittim ve etin Doan ziyaret ettim. Dou Perineki ziyaret ettim. Dedim ki Dou, biliyorsun anlaamayz. Ama ok sever beni, rahmetli babas benim dostum, o nedenle ve Dounun mr hapiste getii iin sempati duyarm. Konumama yle devam ettim: 'Bana gen bir subayn vekaletini verin ama sadece darbe ile ilgili ierde olacak. Adliye'nin altn stne getireceim. Beni de alsnlar ieriye, bunu yapabiliyor musunuz? (...) imdi savclk dzeni bitti, sfr. Be alt savc var, gerisi gsteri, reklam. Savclar bir btndr, elbirliiyle btn soruturmalar yapmalar gerekir. Be alt hakim var, gerisi nyargl. Yahu bunlarn ierisinde, Allah akna aksini dnen bakalar yok mu kardeim!? Btn halk, burada grev ve gereini kullanmay biliyor. Yksek Hakimler Savclar Kurulunun rezaletini idrak ediyor. (Halkn Savcs-Mehmet Feyyat, yayna hazrlayan: Vecdi racolu, Scala Yay., 395 s.)

Aydnlk KTAP

KADIN VE KUKLA TAHSN YCELN EVRSYLE YENDEN...

Arzunun o belirsiz nesnesi*

PINAR AKKO pinarakkoc@gmail.com Madrid mzesinde Goyann esiz bir tablosu vardr, bilir misiniz, son kattaki salona girilince, soldan birincidir hani? spanyol etekli drt kadn, bir bahenin imenliinde, bir al drt ucundan gererler, adam byklnde bir kuklay zplatrlar glerek... (Kadn ve Kukla, Pierre Lous) Fransz edebiyatnda pornografik anlatm nemli bir yere sahip. 1740 1814 tarihleri arasnda yaam Marquis de Sade bu anlatm tarznn nclerinden saylr. Bir edebiyat terimleri szlnde pornografi yle tanmlanm: Sanat ve edebiyat yaptlarnda insann cinsel ynn, estetik bir ama gtmeden, salt igdlerine ve hayvansla ynelten bir yaklamla yanstma. De Sade de genellikle eserlerinde bunu yapar. Sadizm kavramnn onun adndan tretildii bilinir. Her ne kadar De Saden yaptlarnda olduu kadar sert pornografi sz konusu olmasa da yine bir Fransz yazar olan Pierre Lousn eserlerinde De Saden izlerine rastlamak mmkn. 1870 - 1925 yllar arasnda yaayan Louys ilk kn Aphrodite isimli bayaptyla yapar. skenderiyedeki saray gzdelerini anlatan bu romanyla n kazanr. 1898de yaymlad Kadn ve Kukla balkl almas ise en nemli eseri kabul edilir. Kadn ve Kukla getiimiz gnlerde mge Kitabevi tarafndan yeniden Trkeye kazandrld. Tahsin Ycel tarafndan Franszca aslndan evrilen bu eser kitabevinin Yirminci Yzyl Klasikleri serisinden km. Hikaye, hayalleri ssleyen bir spanyada, Sevilla kentinde geiyor. Louys, spanyann kendine zg havasn yanstrken, eseri boyunca estetik bir kayg gttn hissettiriyor. Roman Conchita ile Don Mateo arasndaki gel gitli ak ilikisini konu alyor. kili arasndaki iliki bir ilikiden ok bir oyuna dnmtr. Bedensel gzellii dnda bir zellii bulunmayan bir kadnn bir erkei nasl bir oyuncaa dntrdnn hikayesidir anlatlan. Tabii yalnzca ilk bakta... Gzelliiyle melekleri artran Conchita, Don Mateoya yaattklaryla bir eytana dnyor. Mateonun sevgisi yaadklarnn sonucunda yerini iddete brakyor. Her ne kadar Conchitaya olan sevgisi bitmek tkenmek bilmese de yeri geliyor sevdiine iddet uygulamaktan alkoyamyor kendini. Fiziksel iddet, psikolojik iddet ayrmnn da ok ak biimde hissedildii hikayede aslnda iddeti kimin kime uygulad ise okurun zihninde elikili bir tartmaya sebep oluyor. Romanda grlen sevdii insana ac ektirme durumu, sevginin iddete dnmesi bir eit mazoizm olsa gerek. Dnemin tm yazarlar gibi Louysn de 19. yzyl psikologlarn iddialarna, zellikle Alman literatrnde yazlp izilenlere hakim olduunu kestirmek zor deil. Bu durumda bu hikayedeki mazoist elerin Louysn icad olmad fakat yine de yazn asndan yeni olduu sylenebilir. Kitap boyunca hikayenin getii Sevilla kentinin gzelliklerinin ayrntl aktarldna deindik. Okurken bu corafyada hafifmerep kadnlarn sayca fazla olduu hissine kaplyorsunuz ve bu kent anlat iinde bir erotizm diyarna dnveriyor. Romanda modernizmle beraber Avrupa kentlerindeki toplumsal ve ahlaki deiimin izlerini srmek mmkn. Bunun yan sra bykehir insannn karmak duygu dnyas, deiken ruh hali masaya yatrlyor. Pierre Lousin bu eseri dnya edebiyat tarihinin sinemaya en fazla ilham vermi yaptlardan biri. Toplam yedi filmin bu kitaptan esinlendii biliniyor. Kimi zaman roman uyarlamas filmlerin romandan eksilttii dnlr. Roman yazarlar da kendi eserleri hakknda ou kez byle dnr. Otomatik Portakal kitabnn yazar Anthony Burgessin ayn adl filmi izleyince byle olacan bilseydim bu kitab yazmazdm dedii sylenir. Kadn ve Kukla ise film sayesinde deerini arttran kitaplar arasnda. En azndan poplerliini arttrd kesin. Kitabn sinemaya ilk uyarlamas La femme et le pantin (Kadn ve Kukla) ismiyle 1928 ylnda Jacques de Baroncelli tarafndan, ikinci uyarlama 1935 ylnda Josef von Sternberg tarafndan The devil is a woman (Kadn eytandr) adyla yaplm. En bilinen ve en baarl diyebileceimiz nc uyarlama ise Luis Bunuel tarafndan 1977 ylnda Cet obscur objet du desir (Arzunun O Belirsiz Nesnesi) adyla gerekletirilmi. Bunuel filmde eytans Conchitay iki farkl oyuncuya oynatyor, bu sayede bu kadn karakterde buluan iyi ve kty daha da belirgin bir ekilde kar karya getiriyor. Kadn ve Kukla, kadn eytandr temasndan ok daha fazlasn ieren zengin bir kitap.
*Luis Bunuelin kitaptan esinlenerek ortaya koyduu filmin ad (Kadn ve Kukla, Pierre Lous, mge Kitabevi, ev. Tahsin Ycel, 122 s.)

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

Eurekadan berideki Arimet

MURAT HATUNOLU murathatunoglu@yahoo.com Dersleri hatrlamak ne gzeldir. Hele hele ilkokulda alnan dersleri. Bir ksmn srekli hatrlyoruz, hatrladmzn farknda olmadan. Emei ve kazandrdklar llemez retmenim Mnire Arz, bir gn bir derse gelememiti. Onsuz dersler, genelde pek bir yavan geerdi benim iin. Ama o gn farkl oldu biraz, zira derse nbeti retmenlik greviyle- Orhan Tosun geldi. Dersini merakla dinledim. Ama o, -yanlmyorsam snfn haylazl zerine- mfredat dna kt biraz. ocuklar dedi, imknlarnzn kymetini bilin. Bakn, ne gzel defterleriniz, kitaplarnz, antalarnz var. Tertemiz kyafetlerinizi giyiyor, sapasalam defterlerinizi, kitaplarnz rengrenk antalarnza koyuyor, okulunuza geliyorsunuz. Kalemleriniz var eit eit, birinden sklnca biriyle yazyorsunuz... Bizim ocukluumuzda artlar byle deildi. anta nerede, kitap defter nerede... Bizim bulunduumuz yerin yaknna imento getirirlerdi; imentonun ambalajn toplar, keser, dzeltir defter yapardk kendimize. Ne sizinki gibi kalemimiz olurdu, ne de antamz. O artlar altnda okula giderdik... Orhan retmenimin dedikleri beni o zaman ok etkilemiti. Grdnz zere, etkisini hlen srdryor. Dnyorum, nereden nereye, diyorum. nsanlar ne artlardan nerelere gelmiler... Sonra buna biraz daha genelden bakmaya alyorum, eskilere, ok eskilere gidiyorum. Tarmn ncesine, avcla, o zamann insanlarnn an yaama zorunluluuna... Derken, tarih ncesini hayal etmeyi brakp, tarihe dnyor, tarihin dnm ve dnm noktalarna bakyorum. Sonra, kanlmaz olarak, Antik Yunana ve o zamann dnyasna dalyorum. Tabii Antik Yunan hayal ederken, hemen birka simge beliriyor kafamda. O deiik kyafetleri, zm salkmlar, yazdklar ve yazdklar. nk. Yzlerce yl salam kalabiliyor, ama biraz pahalya mal oluyor. Bu durum da, iki ey karyor ortaya; daha sekin eyler yazlyor parmene ve bazen de eski yazlar kaznyor, zerine yeni yazlar yazlyor. Belki bazen ie yaryor bu tutumluluk, ama bazen de ilmi silip zerine dini yazlar yazmak eklinde gerekleiyor bu ilem. Palimpsest deniliyor bu ileme. Bu kaznma ve yazlmalar, Orta an ve parmen kullanmnn ortadan kalkyla son buluyor. Sonra da bildiimiz kt giriyor devreye. Kaznma ve yazlma ilemine maruz kalan kiilerden birisi de, Arimet. Evet, adn ilkretimde duyduumuz, mehur eureka! sznn atfedildii Arimet. Biliyoruz ki, adamcazn yazdklar matematii, fizii ve felsefeyi olduka derinden etkileyen eyler, ama bu durum o yazlarn 13. yzyl civarnda rahipler tarafndan kaznmasna, yerine de dualar yazlmasna engel olamam. Fakat belirtmemiz gerekir ki, Arimetin yazdklarnn hikyesi yle sade bir silinip rtlme hikyesi deil. Tam bir serven. Hem de bu servenin nemli bir ksm burada, stanbulda geiyor. Bu ilgin serveni bize Alfa Basm Yaymdan kan Arimetin Elyazmalar sunuyor, Zennur Anbarcolu evirisiyle. Kitabn yazarlar, Stanford niversitesinde antik bilimler profesr olan ve Arimet konusunda otorite saylan Raviel Netz ile Walters Sanat Mzesinin elyazmalar ve nadir kitaplar kratr William Noel. Yollar stanbula den yazarlar, kitabn banda Hallarn 1204te Konstantinopolisi yamalamasndan bahsediyorlar: Ortaa savalarnn iren gerekleri Konstantinopolisin zerine kt ve byk bir imparatorluun merkezi mahvoldu.

Son siyah sam: Artk gen bir adam saylmam

Ya otuz be! Yolun yars eder. Dante gibi ortasndayz mrn. Delikanl amzdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugn, Gznn yana bakmadan gider. akaklarma kar m yad ne var? Benim mi Allahm bu izgili yz? Ya gzler altndaki mor halkalar? Neden byle dman grnrsnz, Yllar yl dost bildiim aynalar?

Cahit Stk Taranc MELS YALIN melisyalcin89@hotmail.com Psikiyatr Kemal Sayar yallk srecini tanmlyor. Kayplar, yas tutma ve yalnzlk yal insanlarn gslemek zorunda kaldklar, en ok grlen ve en etin duygusal sorundur. leri yalarda yetikinler sanki bir kayp yamuruna urarlar: Hastalk ve lm yznden elerini, dostlarn yitirirler; salklar bozulur; yllar yl ala geldikleri ilerinden, statlerinden, saygnlklarndan olurlar; uzun yllar yaam bulunduklar yuvalarndan ayrlrlar; duygularnn keskinliini ve dinliini yitirirler. nsann bu denli ok ey yitirmesine karn ayakta kalabilmesi ve yaamn baaryla srdrebilmesi hayret vericidir; ama yine de yallarn ou bunu baarr. Kaypla birlikte mutsuzluk ve keder de gelir. Kiinin yalnzla dmesi de mmkndr. Bunlar ruhsal bozukluk veya hastalk belirtisi deil, byk nem tayan yaam olaylarna kar normal saylacak tepkilerdir. leri yalarda karlalan ufak tefek skntlar, glkler birbirine eklenerek insann gznde byrler, altndan kalklamayacak eylermi gibi grnrler, dahas, insana her eyin sonu gelmi gibi gelir. Peki, tm bu kayplara ve duygusal ke ramen ayakta durabilmek mmkn mdr? nsan yalandnda her eyden elini eteini ekip kendini evine mi kapatmaldr? lkemizde yallara, ne yazk ki, umutsuz, ie yaramaz ve dkn gzyle baklmas sradan bir olay. ou zaman birilerinin anne-babalar ya da dier bykleri hakknda Ne olacak canm, gelmi yetmi yana, evinde oturup namazn klsn, dediini duyuyoruz. Oysaki tatil yrelerinde, turistik yerlerde, sz gelimi stiklalde

NEREDEN NEREYE
Yamalanm kentte insandan ok kitap bulunmaktayd (...) kent antik dnyann edebi hazinelerini miras olarak saklyordu. Bu hazineler arasnda antik dnyann en byk matematikisi ve gelmi gemi en byk dnrlerden birinin eserleri de bulunuyordu. saysnn deerini yaklak olarak hesaplam, arlk merkezleri teorisini gelitirmi ve Newton ve Leibnizden 1800 yl nce kalklsn geliimine doru admlar atmt: Ad Arimetti. Kentin yamalanmas srasnda yok olan yz binlerce kitaptan farkl olarak Arimetin metinlerinin bulunduu kitap da kurtuldu. lk iki kitabn ok nce bulunduunu, bu kitaplardan Leonardo da Vincinin ve Galileonin faydalandn sylyorlar ve ekliyorlar: Ama Leonardo, Galileo, Newton ve Leibnizin nc kitaptan haberleri yoktu. Bu kitapta Arimetin A ve B Kodekslerinde bulunmayan iki olaanst almas bulunuyordu. Bu metinlerin yannda, Leonardonun matematii ocuk oyunca gibi kalr. Konstantinopolisin yamalanmasndan sekiz yzyl sonra teknik olarak Kodeks C olarak bilinen nc kitap, Arimet Kodeksi sahneye kt. Ve bylece bize hem tarihten hem matematikten hem fizikten bahsediyorlar. Bunu en ileri tekniklerle zdkleri metinler sayesinde gerekletiriyorlar. Bir yandan da zihnimizde beliren, bu bilgileri nasl elde ediyorlar acaba? sorusunu yantlyorlar. Bu sayede de bize tekrar bir sz tekrar ettiriyorlar: Nereden nereye? (Arimet'in Elyazmalar, Reviel Netz , William Noel, Alfa Basm Yaym Datm, ev: Zennur Anbarcolu, 328 s.)

KA IDIN LG N SERVEN
Yok, yazm hatas olarak almayn yazdklar szcn iki kez yazm. Zira yazlarnn ierikleri kadar, zerine yazdklar da ilgin Antik Yunanllarn. Papirs, diye bir ey var o zamanlar. Msrllardan gelme bir ey, papirs bitkisinin kklerinden retilen kt. retimi kolay, maliyeti dk, ama kurabiye gibi, dayanksz. Srekli olarak yeniden yazlmas gerekiyor yazlanlarn. Tabii her yazlan da kopyalamak mmkn deil. Arada fazla nemsenmeyen yazlar ar ar balyor yok olmaya... ok nemsenenenlerse tekrar tekrar yazla yazla devam ediyor yola. Glnn kald, gszn elendii evrim yolu gibi deta. Derken, iler deiiyor. Genel sylenceye gre, Msr Kral, skenderiye ktphanesini baka bir ktphanenin geememesi iin papirs ihracn yasaklyor. Bunun zerine, ktsz kalan Bergama'nn Kral II. Eumenes yeni bir kt icat edecek olana byk dller vaat ediyor. O zamanki ktphane mdr Krates olak derilerini ileyerek yazlabilecek hale getirip krala sunuyor. Bylece parmen M II. yzyldan itibaren Bergama'dan btn dnyaya yaylm, yzyllar boyu kullanlm oluyor. Yzyllar boyu diyorum, ama papirs gibi bir yeniden yazlma zorunluluunu kastetmiyorum. Parmen ok dayankl

dolarken ayn yalarda turistlerin ellerinde fotoraf makineleriyle dolamalarna tank oluyoruz. Belki de hayatlarnn en tatl dneminde olan bu ihtiyar delikanllar ve ihtiyar kzlar emekliliklerinin tadn kartyorlar. Belki gzleri eskisi kadar iyi grmyor ya da bacaklar biraz yrdkten sonra titremeye balyor ama kalpleri en az on yedi yandayken att kadar hzl atyor. Altm yanda olmak nasl bir duygudur? Okurlarmzn daha nce Kimseyi ldrmedi Benim Babam ve Nereye Gidiyoruz Baba? adl kitaplaryla tand JeanLouis Fournier, altm yana bastnda kaleme ald, Yap Kredi Yaynlarndan Billur Kkerin evirisiyle kan Son Siyah Samda bu yan iyi ve kt yanlarn kendine zg (kara) mizahyla anlatyor. stelik akran ihtiyar delikanllara cesur tler vermekten de geri durmuyor. Aka sylemek gerekirse benim de en ok korktuum eylerden biri yalanmakt bir sre ncesine kadar. Fikrimi deitiren dedemle yaptm bir sohbet oldu. Dedemin tecrbe ve bilgelik akan gzlerine bir sre bakmak bile yeterdi belki, yalanmann ocukluk ve yetikinlik kadar doal ve insan her ikisinden de ok gelitiren bir evre olduunu anlamak iin. Genliinde yapt hatalar anlatt bir bir, imdiki aklm olsa yapar mydm? dedi ou zaman ve inandrd beni yalanmann korkulacak bir yan olmadna.

K TAPTAN
Altm mumu sndrmek iin birok kez flemem gerekti. Herkes arkamdan gld. Sanrm beni sarakaya aldlar. Altm yanda olduuma inanamyorum. Oysaki buna hazrlanmam altm ylm almt. Doum gnlerini, zellikle benimkini giderek daha az seviyorum. Hediyeye ihtiyacm yok, her eyim var ve kt bir fikri olana, Ne iyi fikir! diyemiyorum. ekmecem hi takmayacam kravatlarla tka basa dolu. Herkes gitsin ve ben yatama uzanaym istiyorum. Pastalar sevmiyorum, ampanya lk ve ben iltifatlardan korkuyorum. Daha ktsn dnyorum: Bayramlklarn giymi kk kz yanma gelecek ve bana, Dede, yirmi yanda iken size yaamn ne kadar gzel olduunu anmsatan bir mzikle eskiden olduu gibi dans etmek ister misiniz?.. diyecek. Yaam gzeldi. Gzel anlar yzeye kyor, onlar daha hafifler. ok ar olan ktler dipte kalyor. Yalandm biliyorum, her yl bunu bana hatrlatmak gereksiz. enlik yapacak bir ey yok. Ya da ampanyasz ve de pastasz, bir yanda Albinoninin Adagiosu herkes siyahlarn giymi gelip bana, Bir yl daha yalandnz rendim. Tm kalbimle sizinle birlikte olduumu sylemek isterim eklinde taziyelerini sunmal. ( Bu Siyah Sam ve htiyar Delikanllara Baz tler, Jean- Louis Fournier Yap Kredi Yay., ev: Billur Kker, 224 s.)

Aydnlk KTAP

Osman Bey deil Ataman!

Fatihin o lu Bayaz d babas n dinsiz olmakla suluyor. Babas n n talyan ressamlara yapt rd tablolar n stanbul pazarlar nda satt r yor. Osmanl da iki parti aras nda iktidar mcadelesi: Kap kullar ile Ubeyleri

HKMET EK Prof. Dr. Yaln Kk'n Silivri Cezaevi'nde yazd Atamanolu Fatih Mzrak Yaynlarndan kt. Yaln Kk'n Osmanl Tarihi ve Fatih zerine ne srd tezler yle sessizce geitirilecek gibi deil. Fakat Gngr Uras dnda Kk'n kitabndan sz eden hibir yazar kmad. Bunun nedeni, sadece medyann Yaln Kk kompleksi deil. AKP iktidarnca pohpohlanan Osmanlclk tezleriyle piyasay kaplayan bilimd kitap ve dizilere Kkn kitabnn ters dmesi de suskunluun bir dier nedeni olsa gerek.

OSMANLIDA PART LER SAVA I

Yaln Kk, Osmanl devletinin egemen glerini iki partiyle aklyor: Kapkulu partisi ve Ubeyleri partisi. Gcn ordudan alan ve sarayda andarl ailesi gibi brokratlarla ibirlii yapan Kapkullar dzenin tutucu yann temsil ediyor. Ubeyleri ise bunun karsnda fetihi ve yeniliki gleri temsil ediyor. Birer parti gibi iktidar iin mcadele ediyorlar. Her bir ehzade bir iktidar alternatifi olarak grlyor ve her birinin etrafnda siyasal iktidar hesaplar yapan kuvvetler toplanyor. Bu nedenle partiler arasndaki mcadele, lmle oy verilen bir seime dnyor.

OSMANLI DE

L ATAMAN

Atamanolu Fatih, zengin kaynakas ve salam referanslaryla Osmanl tarihine, bilinene alternatif yeni bir bak getiriyor. Tarihin, takvim yazcl olmadn gsteriyor. Kkn tarih tezleri, Osmanlnn adnda dahi bilinen tezlerden ayrlyor. Prof. Kk, devletin kurucusu olarak bildiimiz Osman Beyin gerek adnn Ataman olduunu eitli kaynaklara dayanarak ne sryor. Osmanolu da yerini Atamanoluna brakyor.

FAT H D NS Z M ?
Yaln Kk'n Osmanlnn slamlamas srecine ilikin tezleri de ok dikkat ekici. Yaln Kk, bir pagan olan Osman Beyin, eyh Edebali'nin desteini almak iin kzyla evlendiini ve Mslman olduunu eitli kaynaklara dayanarak belirtiyor. Yaln Kke gre Osmanlda Snni slam bir devlet politikas II. Bayezdla balyor. Fatihin Osmanls, Bayezdla kyaslandnda grece laik bir toplum gibi. yle ki II. Bayezd tahta kt zaman babas Fatihin dinsiz olduunu sylyor. Babasnn talyan ressamlara yaptrd tablolarn stanbul pazarlarnda sattryor!

BO LUK TEOR S
Atamanolu Fatihte bir boluk teorisi ne srlyor. Buna gre Osmanlnn yaylma ve genileme dneminde Avrupa corafyas tarihinin en yorgun dnemini yayor. Avrupada 1348 ile 1431 yllar arasnda dokuz nemli veba salgn ba gstermi. Baz kentlerde nfusun te ikisini ortadan kaldrm. 1338 ylnda balayan ve tam 117 yl sren Yzyl Savalar Avrupada byk bir ykm yaratm. Taze Osmanlnn batsndaki bu boluk Yaln Kke gre bir vakum etkisi yaratyor. Mool aknlarndan kaan Osmanl, Avrupada oluan bu bolua doluyor. Yaln Kk, Osmanlnn Batya doru yaylmasn bu itme ekme kuvvetleri ile aklyor.

DARBELER TAR H
Atamanolu Fatihi son yllarda darbe edebiyat yapan kesimler zellikle okumal. O pek hayran kaldklar Osmanlnn tarihi ayn zamanda bir darbeler tarihi olarak da okunabilir. Karde katlinin, baba katlinin olaan olduu bir tarih. ktidar mcadelesi kztka suya dp boulanlarn, yediinden zehirlenenlerin, her yeni sultan ile saraydan tabutlarn kt, kundaktaki bebelerin keman kiriiyle boulduu bir tarih. Yaln Kke ellerine salk diyoruz. (Atamanolu Fatih, Yaln Kk, Mzrak Yaynlar, 472 s.)

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

THOMAS MANNIN ALDANAN KADINI VE ACISIYLA MUTLULUUYLA HAYAT

Rosalie, aka yenilen kadn!

Sanayile me srecinin tamamlanmad , halihaz rda feodal kltrn etkilerinin ya and bir zamanda geen hikayede, insan n hayatla ili kisi do rudan do ruya do ayla olacakt r. Dev labirentlerin yerinde, usuz bucaks z bozk rlar hkm srer. Rosaliede hayatla aras nda bu denli bir ili ki kurmu tur. Ona gre tabiat, emarelerini insan bedeni zerinden de gstermektedir
DAHAN DNMEZ daghan_donmez@mynet.com Shakespearein Othello sunu okurken, Desdemona karakterinin kitabn btnlnde nemsiz saylabilecek repliinin altn izmitim: yi geceler, iyi geceler. Tanr bana yanllardan yanl davranmay deil, yanllardan doru davranmay gstersin! Shakespearee has lirizmi tayan onlarca tmceyi grmezden gelip, Desdemonaya syletilen bu kelimelerin etkisi altna girmemin sebebi; tam da o gnlerde an bir kliesi zerine dnmemdendi. inde bulunduum an insan, tpk Desdemona gibi gnl ilikileri sebebiyle - kendince - trl felaketlere urayp, aclara boulursa; gsterdii reaksiyon, tersi ynde tezahr ediyordu. Maruz kalnan ktlk, nihayetinde insann kendisinin de kt olmasyla son bulabilirdi. Tecrbe, adeta duygusuz ve bencil olmann ehliyeti olmutu. Beni dnmeye sevk eden bu tutum, srasyla sanayi ve teknoloji toplumunun paras olan bireyin, hayatla ilikisinin bir sonucuydu. Tpk o bilindik fare deneyinde; labirente konulan farenin, karsna kan her duvarda yn deitirmesi ve uursuz bir devinim iinde olmas gibi an kentli insan da mutluluunun peindeydi. Onu harekete geiren, duvarlardan dndren bu arzuydu. Kalabalk/ yzeysel arkada gruplar, karanln ve alkoln makyajyla gzelleen yzlerle dolu gece hayat, iinden tutkusu alnm sosyal aktiviteler ve makineleen kentli insann iten arta kalan zamanlarda yapt altn vurularn daha nicesi Peki mutlulukla kastedilen neydi? Mutluluk, feysbuk sayfalarnn her geen gn zenginleen ieriiyle llebilir miydi? Bu mutluluk tanmnda acya yer var myd? Yoksa an insan, kendini uyuturmay, ac ekmeye ye mi tutuyordu? Neyse ki, annesi ( Rosalie ) mutluluu zevk ve keyif olarak deil, aclaryla birlikte hayat olarak alglyordu. nk Anna, onun hayalini kurduu eyin ne byk aclarla dolu olduunu daha imdiden endieyle gryordu. (Aldanan Kadn, s. 70). Thomas Mannn Aldanan Kadn ismiyle Can Yaynlarndan dilimize evrilen kitabnda, yaratt Rosalie karakterinin mutluluu alglay biimi bu ekilde yer bulur. Rosalie, 1800l yllarn sonlarnda domu; 50 yalarnda bir kadndr. Kendisinden yirmi ya kk olan topal bir kz ve henz lise son snfta okuyan bir olu vardr. Yarbay olan kocasn, savan balad yllarda bir otomobil kazasnda kaybetmitir. Doaya ak olan, kznn yapt soyut resimlerde kibarca ve tedirgin bir ses toThomas Mann nuyla daha anlalr, tabiat tasvirleri grmek isteyen bu kadn; gnn birinde olunun yirmi drt yandaki gen retmenine ak isteklerini, yerine getirmek istemesini akolacaktr. Rosalie, kanamas sebebiyle ka- lyordu: Ruh, teslimiyet iinde bedenin onu dnlnn yeniden uyandn dnm, etkisi altna alarak arbal yal kadn korahminde yaylan kanser hcrelerinin far- numuna tamasna izin vermiyor, onun kna varamamtr. Kadnn byk aldan- yerine tam tersi oluyor, tam tersi canm yavrum: Ruh, bedeni bir ef gibi ynetiyor. Bana da burada balar. Sanayileme srecinin tamamlanmad- mutluluk dile hayatm, nk ok mutlu, halihazrda feodal kltrn etkilerinin ya- yum! te yine dii oldum, yine eksiksiz bir and bir zamanda geen hikayede, insa- insanm, muktedir bir kadn, kendimi beni nn hayatla ilikisi dorudan doruya doayla etkileyen erkek genliine layk grmeye hakkm var ve bir yandan da onun olacaktr. Dev labirentlerin yerinde, usuz karsnda kendimi aciz hisbucaksz bozkrlar hkm srer. Rosederek nme baksaliede hayatla arasnda bu denli bir Ruh, mama gerek yok. Bu iliki kurmutur. Ona gre tabibedeni bir ef genliin bana vura at, emarelerini insan bedeni gibi ynetiyor. Ban m, duu hayat dal at zerinden de gstermektedir. hay mutluluk dile te m! yalnzca ruhuma luyu Gryorsun ya, arlar daimut nk ok z iksi eks yine deil, bedenime um, old ma iyiliimizi isteyen doann i di yine de isabet etti ve olaan uyar sinyalleridir, bir insan m, muktedir bir onu tekrar akan kad n, kendimi beni etkileyen vcutta bir hastaln yaylerkek genli ine lay k bir emeye edna iaret eder; dikkat, grmeye hakk m var ve bir virmeye yetti. anlamna gelir, orada bir tersyandan da onun kar s nda Gel de p beni lik var, buna kar hemen bir kendimi aciz hissederek canm yavrum, ne ey yap; yalnzca arya kar denme bakmama kadar mutlu olduil, o aryla anlatlmak istenen gerek yok umu gr ve o greye kar da. Kukusuz bizde de kemli, gzel doann mubyle olabilir ve bu ekilde dnlebilir. cizevi gcn benimle birlikte yAma biliyorsun ki, senin bu adet ncesi karn arn, o byle dnmyor ve seni hi- celt! Flaubert, Madam Bovary romanyla bir eye kar uyarmyor. Bu, kadnlara ilk kez; hikayedeki yan karakterlerin nezg arnn bir tr oyunu ve o nedenle saygdeer, bunu byle grmelisin, kadnca bir mini edebi dzeyde tartma konusu haline getirir. Romanda, ilevsiz olduu sanlan yaam edimi olarak. Kznn adet dnemi arlarn, doann ve sadece birka kez sahne aldn grdilinden byle tanmlyordu Rosalie Kz dmz yan karakterler, roman asndan Anna ile yapt ruh ve beden arasndaki yle hayati yerlerde ortaya kmaktadrlar uyum/ uyumsuzluk tartmas, etrafn deer ki, hikaye bir anda derinlik kazanmaktayarglarna aldr etmeden; akyla bede- dr. Thomas Mannn romanlarnda da, ana ninde uyandrdn dnd kadnlnn karakterlerin baz detay zellikleri konu

btnl asndan olduka nemlidir. Fikrimce, Rosalienin kz Annann topall, ona annesini anlayla karlayacak, erkekleri fiziksel olmaktan ok manevi olarak grmesini salayacak bir olgunluk ve ayrkslk kazandrmtr. Keza Rosalienin ak olduu gencin tarihe olan ilgisi, byk kentlerin grkemli binalarna olan hayranl, doann yalnlndan ve samimiyetinden dem vuran Rosalienin elikisini gzler nne sermektedir. Thomas Mann, genlik yllarnda yazd Venedikte lm kitabyla ele ald ak ve lm ilikisini Aldanan Kadn ile bir kez daha ve bu defa daha derin bir insan psikolojisiyle irdelemektedir. Romanlarnda, tutkularna yenik derek tabir-i caizce aklarnn klesi haline dnen karakterler anlatlmtr. Venedikte lmde Aschenbach isimli karakter, lm ak iin tercih ederken; Rosalie, yalla ve lme; ak ile direnmektedir. Ancak bu direni, lm annda u satrlarla son bulur: Doa Onu daima sevdim. Aka gelinceDoa, onu ocuuna gsterdi. Esen Tezel evirisiyle ktphanelerimize sunulan Aldanan Kadn, 1900l yllarn bandaki insan ve deer yarglarn, - bizi bugne ulatran - hayat algsnn izleklerini ve zellikle kiisel hayatlarmzda nmze konulan tabular sorgulayan ve sorgulamamz salayan bir kitap1929 ylnda, Nobel Edebiyat dl alan Alman asll Amerikan vatanda yazar Thomas Mannn lmeden nce tamamlad son yk olmas da, kitab ayr bir yere koyuyor; saygdeer okuyucu!
(Thomas Mann, Aldanan Kadn, Can Yaynlar, ev: Esen Tezel, 92 s. )

BABL BALII

Aydnlk KTAP

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Yeni yorum mmkn m?

M. SALH KURT mustafa.salih.kurt@gmail.com Unutma hi kimse dnyay senin grdn ekilde grmyor, bu yzden anlatman gereken ykleri de bir bakas anlatamaz Charles de Lint, The Blue Girl kitabndan Eer fantastik kurgu ile uzun zamandr ilgileniyor, her yeni serinin yaymlannda karnnzda kelebekler hissediyorsanz ve genliinizde otobslerde, le yemei aralarnda ve uykusuz gecelerde serilerin kitaplarn bir bir mideye indirdiyseniz, muhtemelen aklnza zaman zaman sizi bktran, fantastik kurgu ile ilgilenmeye devam edip etmeyeceiniz zerine phelere dren baz sorular da mektedir. Bu sorulardan/sorunlardan birini ve en nemlisini bu hafta ele alalm, dierlerine ise zaman geldike ve konuyu rnekleyebileceimiz bir kitapta yaynlandka devam edelim. Kafkann atosunun ayn kitap olduunu sylemeye benzer. Bu yanl algdan kaynaklanmaktadr ki kan seriler, ierii tam anlalmadan, ekil ve form bakmndan benzerlikleri nedeniyle bir baka serinin intihali olmakla sulanmaktadr. Belirttiim gibi, yaratlan setler, kullanlan yaratklar ve hatta meknlar ve olay balanglar ne kadar benzer olursa olsun -ki aslnda temelde benzemektedir- yazarn perspektifi kurguyu ekillendirir ve farkllatrr. rnek olarak J.K.Rowlingin Harry Potter serisini ve Terry Pratchettn Diskdnya serisini karlatralm. Her ikisinde de grnmez bir byclk okulu vardr, her ikisinde de zaman zaman ok benzeyen yaratmlar sz konusudur (bkz. Ktphanedeki canl kitap, ktipler vb.) fakat gel grelim ki Diskdnya fantezi araclyla gnmzle, sistemlerle, subjelerle ve objelerle alay eden bir mizah serisidir. Harry Potter ise ocuklara ve iimizdeki ocuk ruhuna ynelik bir ahlak, etik, seim ve kiiselleme yksdr. Elbette bu hatal yargnn tek nedeni ekil ve form deildir. Kurgusal adan zayf kitaplarda yeteneksiz yazarlarn ykleri artk kazanaca belli, sistematik ve formllemi kalplara sokmas da buna tuz biber ekmektedir. te bu noktada uzun yllardr fantastik kurgu okuyanlarn ve tre lesiye bal kiilerin dahi Yeter artk! isyanyla karlarz. zellikle nceki ad TSR, el deitirdikten sonra Wizards of the Coast hali ile yllardr fantezi severlerin czdanlarn vakumlayan firmann masast oyunlara ynelik hazrlad setler ve ardndan bu setlere uygun olarak yaymlad (btn romanlar kalitesiz deil elbette) bir edebiyat eserinden ok, gazoza benzeyen serileri bu isyan krklemektedir. ahsen bir okuyucu olarak, ksz veya yetim bir ocuun kahramana dnmesinin yksn okumaktan, bu ocua akl hocal veya ebeveynlik yapp daha sonra lecek olan bir bilge karakterini izlemekten, byl yzk, bilezik, kolye, halhal, kl, trnak aks peinde yaanan macera kurgusu grmekten, hayal gcnn en serbest ekilde dolamas gereken trde btn kavramlarn sadece iyi ve kt eklinde stereo, basmakalp snflandrlmasndan, bu ucuz seriler yznden bktm ve usandm. Kitap piyasasnda fanteziye ynelik (yine Trkiyede anslyz ki genelde iyi seriler tercme ediliyor) binlerce romann arasndan, gerekten fantastik kurgunun yanstmas gereken hisleri, hayal gcn ve yenilii barndran eserlerin kefedilmesi, okunmas ve okuyucuyla bulumas da bir hayli zorlayor. Bu nedenle ve ayrca soruna da zm sunabilecek olduundan, bu hafta Pegasus Yaynlarnn dilimize kazandrmaya balad iki seriden bahsetmek istiyorum. Biri Brandon Mullun Fablehaven serisi, dieri ise Catherine Fishern Oracle lemesi. Brandon Mull Amerikal bir yazar ve

M TOLOJ VE FANTAST K KURGU SORUNSALI

Sorun 1: Fantastik kurgu mitolojiyi yllar boyunca o kadar smrmtr ki artk yaratlan btn seriler birbiri ile benzerlik gstermektedir. Hal byle olunca fantezi, asl elence ve esin kayna olan baka bir dnya kavramndan uzaklamaktadr. Yanl. Btn tarihi boyunca fantastik kurgu, sadece mitolojilerden beslenmemekle birlikte mitlerin yaratklarna ve dnyalarna olan baklar da yazarlarn farkl perspektiflerini yanstmaktadr. Terry Pratchettn bycleriyle, Tolkienin bycleri arasnda bir benzerlik bulunmad gibi, konu, ileyi ve tr bakmndan da uzaktan yakndan alakas yoktur. Bu trde bir yaktrma, tpk her ikisinin iinde de insanlar var diyerek Dostoyevskinin Karamazov Kardeleri ile
Brandon Mull

5 kitaplk Fablehaven serisi dnda, nc kitab 2013 ylnda yaynlanacak olan Beyonders serisinin de yazar. Fablehaven iin sylenecek en net tanm, tam bir aile kitab olduudur. Ailenin hem ocuklar hem de ocuk ruhunu hatrlamak isteyen bykleri tarafndan zevkle okunabilir. Fablehaven yzyllar boyunca mitolojik ve esrarengiz yaratklarn snarak bir arada bulunduklar bir yer. Bu meknn son bekisi bykbabas ve bykannesi olan Kendra ve Sethin Fablehavendaki maceralarna tank oluyoruz. ksz/yetim bir ocuu -kr kibarndrma klielerinden kanmas bir yana, serinin gzel ve ilgi ekici yan yazarn mitolojik yaratklara kar yeni bak as. Her ne kadar yazar ilgin fikirlerini uygulamaya dkerken biraz topal ve yk iinde yaratt beklentileri karlamada da yzeysel kalsa da olduka keyifle okunan bir masal sunuyor. Olay rgs bakmndan, pek ok adan Narnia Gnlkleri ile benzerlikler tayor fakat Narniann artk klielemi ve nceden tahmin edilebilir dmlerinden uzak duruyor. Bunun yerine yazar perdeleri teker teker kaldrarak ve ipularn yava yava datarak kurgusunu ilerletiyor. Bu adan da gemiteki yklerin srpriz elementlerine artk oktan aina gen okurlarn beenisini daha ok kazanacaktr.

GEN VE OCUK OKURA YNEL K

ngiliz yazar Catherine Fisher ise tercmesine yeni balanan Oracle lemesinin dnda, Snow Walker, Relic Master ve yine Pegasus Yaynlar tarafndan dilimize daha nce kazandrlan Incarceron serilerinin, ayrca iir kitabnn yazardr. Edebiyat dnyasnda imdiden fantastik kurgu trnn ocuklara ve genlere ynelik kitaplar yazan klasik isimleri arasna girecei konuulmaktadr. Oracle serisinin kurgulad set, byk oranda lde bulunduundan

Catherine Fisher

ve yaplarn benzerliinden Antik Msra benzerlikler tayormu gibi grnse de kurgulanan tanrlarn iliki ve hiyerari dzeyi Msr mitolojisinden ok Yunan mitolojisine benzemektedir. lmekte olan bir tanr, kendi karlar iin gerekleri maniple eden bir rahibe ve bunlarn arasnda eski bir medeniyeti kurtarmaya alan Miranynin macerasn okuyoruz. Yaratlan dnya ve ilikiler olduka ilgi ekici ve yazarn srkleyici yazm tarz sayesinde kitap bir rpda bitiveriyor. Tek sorun, kitap ok yksek tempoda ve fazla aksiyon barndrdndan karakter geliimine ok fazla frsat tanmyor, bu nedenle de karakterlerin i dnyasna bak atlamyor. Elbette gen okurun ilgi ve istekleri, kitap yazlrken n planda tutulduundan, oluturulan set ve kurgulanan dnyann toplumu ve sosyal ileyii hakknda da pek bir tanmlama, dolaysyla da derinlemesine bir dnya yaratm bulunmuyor. Mekn ve karakter tasarmlar derinlikli olmamasna karn i hikayeyi anlatmaya geldiinde Catherine Fisher, yeteneini gzler nne seriyor. Benim gibi kazk kadar adamn bile elinden kitab drttrmyor, acaba sonra ne olacak? sorusunu srekli sorduruyorsa, gen okurun bu seriye baylacan tahmin ediyorum. Tercmesine balanan ve ilk kitaplar raflarda yerini alan her iki seriyi de farkl bir bak as ve kurgu sunan fantastik kurgu serisi arayndaki zellikle gen ve ocuk okurlara, dolays ile de ebeveynlerine tavsiye ederim. Catherine Fishern Incarceron kitabndan iki alntyla vedalaalm: Sadece zgrl bilen insan hapishanesini tanmlayabilir. Yeraltnda, yldzlar efsanedir. (Oracle, Catherine Fisher, Pegasus Yay., ev:Nazan Tuncer, 336 s.) (Fablehaven, Brandon Mull, Pegasus Yay., ev:Yelda Rasenfos, 352 s.)

10

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

KAPANAN KAPININ VE KLDN AR

Orda bir Ahmet Erhan var uzakta...

Kendi deyi iyle ansl bir Trk airidir. Eklemem gerekiyor: ansl bir Trk airi olman n tesinde, ortalarda hi grnmemesine ra men en fazla dl alan airdir Ahmet Erhan. Arenan n k y s nda duru u, rtkanlara, kendi de erini abartanlara, bir de er olmad halde kendini de er olarak sunanlara ve hatta satanlara kar bir imad r
CAFER YILDIRIM cfryildirim@hotmail.com Ahmet Erhan benim niversite rencilik yllarmn airidir. Belleim beni yanltmyorsa 1982-83 yllarnda Yeni Olgu dergisinde, imdi Edebiyatlar Dernei Bakan olan Gkhan Cengizkan onu kk burjuva airi olarak tanmlar, Burhan Gnelse kalben sahiplenerek yceltirdi. O dnemdeki ideolojik keskinlik halimizde Ahmet Erhana kk burjva airi etiketinin vurulmas houmuza giderdi. nk bizim edebiyatla da ilgili ablonlarmz vard ve bu air ablonlara birebir oturmuyordu (Burada ablonlarn her zaman kt olduuna dair bir imada bulunmuyorum). Bu airin bitip tkenmeyen sorular vard ve ok az cevap sunuyordu. Oysa bizim sorularmz snrl ve bu sorularn cevaplar da zaten belliydi. Daha nemlisi, birazck tutamamzn olduu yerde, kafadan reddetme durumu bizi onun iirini irdeleme, anlama ve anlamlandrma zahmetinden de alkoyuyord. Ate snrnn tesine getim, Ahmet Erhan okumaya devam ettim. Onu ilk kitab Alacakaranlktaki lkenin yaymland 1981den Sahibinden Satlka, yani 2008e dek takip ediyorum. 1958de balayan yaamna 10'un zerinde iir kitab, bir yk, iki ocuk kitab sdrabilmi bir airin tabii ki retkenliini ve verimliliini ncelikle kutlamalyz. bir g deilse nedir? iir gndeliin albenisine uyduu iin yceltilen ve sonra unutulup giden bir sanat mdr ki! Ve air, sezgisiyle btn zamanlarn gerekliini kucaklayayabilen olduu kadar estetiiyle de bunu nceleyen deil midir? aresizlikle btnlemi zlemin yaln ve sonsuz ln, demek ki ihtiyacm vard, ben Ahmet Erhanda buldum: reyselliiyle toplumsal olan i ie geirebilen, birisini yanstrken dierini de asla es gemeyen bir airdir. Trkiyenin son otuz-otuz be ylndaki toplumsal alkantlar, i elikiler, atmalar; her insan belli dzeylerde ilgilendiren varlk-yokluk, hayat-lm, umut- umutsuzluk dzlemindeki ikilemler; iir kiisi olan kendisinin toplumsal duyarlklar, bireysel elikileri, buDeniz bir gn gelip de kylarna du- nalm ve araylar, gelenekle gncel tarursa rafndan edindii seimleri ve btn bunSularn ellerim bil onu bir de benim lara anlam kazandran sevda duygusuniin oka. daki derinlii ve onu da kapsayan yurt sevgisi Ahmet Erhan iirinin krk ylk seUURUMUN KIYISINDA rveninde btn ayrntlaryla yansmaVe acnn kalbimde takunyalar giyerek, se- sn bulmutur. Ahmet Erhan iirinin en arka plavincinse tyden ayaklaryla yrd gnlerdi o gnler. Btn byle gnlerimi ben nnda kucaklayc ve kapsayc bir plan halinde bulunan lke tutkusuna, her Ahmet Erhan iirleriyle karladm. En hilik dnemlerimde yine onun i- iirine ierilmi olan Cumhuriyet sevgisini de ekleyebiliriz. lke tutkusu ve irleriyle hayata tutunuyordum. nCumhuriyet sevgisinin devk o bir uurum kysndayd ve rim zlemiyle btnletii doacak ocuuna ad det Ahm kesitlerde ise kendi kunyordu. Bu hali ise Erhan iirinin en ann ve kendi kubeni artyordu. arka plan nda kucaklay c ve kapsay c an da aarak bHayatmda umubir plan halinde bulunan lke tn bir lkenin, Trdun kontenjann tutkusuna, her iirine ierilmi kiyenin trajedisi onun iirleri sayesinolan Cumhuriyet sevgisini de ba gsterir. de drdm. Ve yove usu ekleyebiliriz. lke tutk Onun iiri bu ruldum gerekten rim dev nin gisi sev Cumhuriyet trajedinin estetik tasahte umutlarn bazlemiyle btnle ti i rihi olduu kadar, lonlarn parlatmakkesitlerde ise kendi ku a n n ve kendi ku a n da a arak son otuz-otuz be yl tan. nancmn, dinibtn bir lkenin, iinde bu trajediden min adn da airim saiyenin trajedisi Trk toplumsal ve bireysel tayesinde rendim. Biraz ba gsterir rihimize yaylan etkilerin de esprili ama gerekti: Senin bir izdmdr. dinin dinsizlik. Benim dinim Ahmet Erhan iirini karamsarln kadinsizlikti. nal grenler de oldu. Onun genel duNe ala. Ahmet Erhan iirinde iir kiisiyle air ruunu kapal bir tnele benzetenler de daima zdetir. iir kiisi airin kendisi ol- vard. Yani kszln iiri, demek isduu iin iirden airin biyografisine gi- tediler. Baz eserlerini alkoln buusudilebilir. Bunun tersi de mmkndr, ai- nu iyi vermi diye de deerlendirdiler. rin yaamyla ilgili bilgiler onun iirini daha iyi anlamamz va anlamlandrma- EKLERE BAKAN A R mz salayabilir. Ahmet Erhanda ben acy da yenilgiyi de rnein Bugn de lmedim anne aresizlii de ve alkol de okudum. dizesinin arkasnda 1980 ncesi Trkiye lm sonrasnn bilinmezliiyle ilgili ikliminin i sava havas olduu kadar bu gndermelerle karlatm. Sradan bir ini sava ortamnda Ahmet Erhann ken- sann olduu kadar kahramanlarn vdisinin de yedi kez silahl saldrya ura- gsne de rastladm. Fakat ben ne zaman mas bulunmaktadr. bir Ahmet Erhan iiri okuduysam hi umutsuz, hi aresiz hissetmedim kenLKE TUTKUSU, dimi. nsanlar sevmediim, onlar anlaCIMHUR YET SEVG S mak istemediim bir ruh hali edinmedim. Buradan baktmzda ve aslnda her Zaten onun iirinin z de budur bence. Yoksa Deniz Gezmii seviyorum / iirinde olan budur: Ahmet Erhan bi-

Ahmet Erhan Olum adn onda buldu der mi bir air? Ahmet Erhan iirinde kapanan kap bir kilidi iaret eder. Umutsuzluun sisi sabah, yenilgi yeniden var olabilmenin gerekliini. nk Ahmet Erhan, uurumlardan ieklere bakan bir airdir. O asla realiteyi atlamaz ve ykmlar iin gzellemeler yazmaz. At diline yatkn oluu bundandr. Mehmet Kaplan bir yazsnda Yahya Kemal Beyatl, Nazm Hikmet, Sait Faik Abasyank, Behet Necatigil ve sanrm Ahmet Hamdi Tanpnarn Trkeyi hamur gibi yourduundan sz eder. Anlam alann srekli genileten soyutlamalar, yepyeni imgeleri, arm alannda salad apansz genilik ve ok keyifli ok derin bir lirizm iine yedirilmi ironi zerine kurulmu diliyle gnmz airleri iinde Mehmet Kaplann ustalar iin yapt belirlemeyi en fazla hak eden air Ahmet Erhandr. On alt-on yedi yalarnda balad iir servenini, krk yldr tay daima ykselterek srdrmesi balbana onun iyi airlik gstergesidir. Ama bu kadar deildir. iirin fonetik imknlarndan yararlanma becerisini gstererek Trk halknn szsel duyarlna seslenebilmi bir airdir o. Bunun ve tabii ki baka yan etmenlerin etkisiyle dizeleri ilk kitabndan beri belleklere yerlemi, kitaplar defalarca baslm, birok iiri bestelenmi bir airdir. Kendi deyiiyle ansl bir Trk airidir. Eklemem gerekiyor: ansl bir Trk airi olmann tesinde, ortalarda hi grnmemesine ramen en fazla dl alan airdir Ahmet Erhan. Arenann kysnda duruu, rtkanlara, kendi deerini abartanlara, bir deer olmad halde kendini deer olarak sunanlara ve hatta satanlara kar bir imadr. Bunu biliyoruz. Bundan eminiz. Bu duruun onu gzmzde daha da bytt ve daha zel kld da bir gerektir. Bu nedenle diyoruz ki: O artk bir mittir.

YALIN VE SONSUZ I LIK

Cumhuriyet Kitapta Miyase lknur bir yazsnda yle diyordu: Yllar ncesi iin yazlm bir dizenin otuz yl sonras iin artk bir karlk bulabileceini dnmyordum. O dize ise uydu: Bugn de lmedim anne. 1980 ncesi i sava ortamyla ilgili bir dizeydi bu ve Miyase lknur da zaten buraya iaret ediyordu. Sonra devam ediyor Miyase: Oysa otuz yl sonra Gneydouda vatani grevini yapan askerlerimizin de duygularn yanstyordu bu dize ve onlarn duygularnn da karlyd: Bugn de lmedim anne. iir bu deilse nedir? iir zaman mesafesi iinde yeni yeni anlamlar kazanarak kendini koruyan ve oaltan

Aydnlk KTAP

20 TEMMUZ 2012 CUMA

11

NGLZ BELGELERNDE BALFOUR DEKLARASYONUNUN PERDE ARKASI

Filistinde nefret tohumlar nasl ekildi...

Tarihi Jonathan Schneerin 2010da yay mlad ve K rm z Kedi Yay nevi taraf ndan Trkeye kazand r lan Balfour Deklarasyonu, Arap- srail at mas n n Kkenleri isimli eser, gnmzdeki Ortado u sorununun bu kritik dneme ait kklerini ayr nt l bir ekilde inceliyor
ORHAN KOLOLU 95 yl nce, 1917nin 9 Kasm gn, Byk Britanya mparatorluk Hkmetinin Dileri Bakan, kendi adyla Balfour Deklarasyonu olarak anlacak bir aklama yapyordu: Filistini Yahudilere ulusal bir vatan sayma ilkesi kabul edilmitir. 1917, Birinci Dnya Savann ne ekilde bara varabilecei konusundaki en zmsz yld. Btn slam dnyasn Cihad ile ayaklandrp zafere ulamay tasarlam Osmanl Devleti ve mttefiki Almanya ile Avusturya-Macaristan bir baar elde edememilerdi. tilaf Devletleri grubundan ngiltere, Hicazda Araplar ayaklandrmakla birlikte, zellikle anakkalede orta Fransa ile byk bir yenilgi yaaynca Rusyaya yardm olanan tamamen kaybetmiti. Bunun bedeli 1917 Ekiminde de Boleviklerin iktidar ele geirip Rusyann savatan ekildiini dnyaya ilan etmeleri olmutu. Bu dnemde btn savaan lkelerde uygun bir bar forml arama eilimi n plana kmt. zerinde Gne Batmayan mparatorluk ngiltere de savan uzamasyla byk mali skntlarla kar karya kalmt. Cihad engellemek iin Hindistan ve Msrda milyonlarca yerliyi ayla balam, Arap Yarmadasndaki ayaklanma iin byk harcamalara girimiti. ngilterenin ayrca mali yardm salamak iin ABDye yneldii biliniyor. Bu koullarda, ABDnin Almanyaya sava ilan etmesi yepyeni bir gelimeye ortam hazrlad. ngilterenin, Yahudi milliyeti akm olan Siyonizme fazla ilgi gstermemesine karlk, Almanyann Siyonizm araclyla ABDde destek bulduu biliniyordu. Dnyann mali kaynaklar zerinde hayli gl etkiye sahip bu kesimi yannda tutmak iin her iki lke de byk dikkat sarf ediyordu. Hatta 1915de Cemal Paa Filistine izinsiz yerlemi Yahudileri dar karmaya kalktnda bu durumu Alman hkmeti engellemiti. y yararl gryoruz. Dolaysyla, sava ortamnda gizli srdrlm faaliyetler hakknda verilen bilgilerin tek tarafl belgelere dayandn anmsatmak, ancak bunlarn son derece ilgin ieriklere sahip olduklarn da kabul zorundayz. Kitapta Sultan Abdlhamit dneminde Yldz Sarayna girip kan, ttihatlara kar muhalif frkalar destekledii bilinen ngiliz ajan Fitzmaurice, Hem Osmanl mparatorluu hem de dier lkelerde, tilaf Devletlerinin Birinci Dnya Savandaki zaferinin anahtarn Yahudilerin elinde tuttuunu ileri sren belki de ilk sorumlu Britanya diplomatdr diye sunuluyor. stanbuldaki Dnmelere Filistinin nerilmesi karl Osmanl ynetimine ballklarndan vazgeeceklerini bekledii ekleniyor. Fitzmaurice sava balaynca Yunanistana yerleip ttihat ve Terakki muhaliflerine Boazlar Britanya donanmasna amalar karlnda 4 milyon Sterlin deme nerisinde bulunur. Ancak biraz komik bir art da vardr: Trklerin neden olaca gecikmenin her gn iin 100.000 Sterlin indirime sebep olacan belirtir. Bir bakma 40 gn gibi ksack bir srede zm bekledii bellidir. Trkiyeyi rvet karlnda savatan karmay baaramayan Fitzmaurice Sofyaya geer ve Bulgarlar da yine rvetle tilaf Devletleri safnda savaa sokma abalar sarf eder, ama baarsz olur. Bulgaristan Osmanllarn ve Almanlarn yannda savaa katlr. Kitapta 1915 tarihli bir belgeye dayanlarak San Fransisco Fuarnda Osmanl Yksek Temsilcisi sfatyla bulunan Vahan Kardayann ayr bir bar konusunda Britanya konsolosluk grevlilerinden Sir Arthur Herberti yoklad belirtilirken, Muhtemelen Talat Paann bilgisi dahilinde kayd eklenmi. ABDnin Avrupa sorunlarna bulamama kararllnn devam ettii bir srada bu giriimin Talat Paadan deil, kendi milliyeti sorunlar sebebiyle Ermenilerden kaynaklandn dnmemek mmkn deil. Lloyd Georgeun yaknlarndan birinin ortaya att Rusyann stanbulu ele geirmek zorunda kalmadan scak denizlere inmesini mmkn hale getirmek yoluyla Osmanlnn savatan ekilmesini salamak projesi var. Pilling adl bir grevli bu ile ilgili olarak svireye gider, Osmanl elisiyle grtn ve Talat Paaya mektup gnderdiini anlama nerisi aldn da ileri srer. Ama bu neri ilgi grmez. 1913ten 1916ya kadar stanbulda ABDnin eliliini yapan Yahudi kkenli Morgenthaunun senaryosuysa yle: Enver ve Talata tilaf devletleri denizaltlarnn anakkaleden gemeleri kabul ettirilecek, bunlar Alman zrhls Goeben ve Breslauyu batracaklar, bylece ttihat ve Terakki hkmetinin eli serbest kalacak ayr bar imzalayacaktr. Morgenthau heyeti New Yorktan Filistin Yahudilerine datlmak zere 400.000 Dolar deerinde altn dolu 18 sandkla yola karlar. Sonra geri dnerler.

UMUMHANE I IRTKANLI I VE BARI PAZARCILI I

Bar giriimcileri iinde en ilginci hi phesiz, yazarn 1849da Osmanl vatanda olarak domu, ocukluunda stanbul umumhanelerinde rtkanlk yapm sonra ok byk silah tccar olmu, servetiyle bankalar ve gazeteler kurmu kii olarak sunduu Zacharias Basileostur. Romen, Rum, Polonyal ya da Rus kkenli olabilecei dnlen bu kii, Fransz vatandalna gemi, ngilizlerden asalet nvan almakla Sir Basil Zaharoff diye n yapmtr. Zaharoff Dnya Sava yllarnda Lloyd Georgeun Osmanl mparatorluundaki diplomasi d temsilciliini stlenir. ngiliz ve Fransz hkmetlerini kartlarn etkisizletirmek iin bol para kullanmaya zorlar. Parayla Yunanistann tilaf Devletleri yannda savaa girmelerini salar. Zaharoff Sultan Abdlhamitin mabeyincilii, Yunanistandan sorumlu bakanlk ve Viyana bykelilii grevlerinde bulunmu Abdlkerim Beyle Marsilyadaki bulumasn yle anlatyor: Almanlar stanbulu demir peneyle kavradklar iin Osmanl mparatorluuyla ayr bir bar konumann sz konusu olamayacan syledi. Ama onlara ihanet edip size anakkaleyi niye amayalm, diye ekledi. Mttefikler iin bu ihanetin karl Amerikada denecek Amerikan dolar cinsinden ne olur? Enveri ve Partiden krk ya da elli kiiyi dorudan New Yorka gtrmek houna gitmez miydi? Anlattklarnn ok ilgin olduunu sylediimde: Seninle yeniden haberleene kadar bunlar kendine sakla; bir, iki hatta ay bulabilir Ondan sonra gelip bizimle Edirnede bulumaya hazrlan, biz seyahatinin kolay olmasn salarz dedi. Zaharoff sahte pasaportla dolatn belirttii Abdlkerimin Sylediim her ey sadece benim dncemdir, nk herhangi bir resmi ya da gayri resmi grevim yok dediini ve bunu en az yirmi kere tekrarladn ekliyor. Yine de Zaharoff Aksi belirtilmedike Abdlkerimin Enver Paa adna konutuunu dnyor. Zaharoff ile Lloyd Georgeun grevlisi Caillard arasnda 1917 ylnn Mays ile Austosu arasnda yazlan 11 mektupta verilen bilgiler, Enver Paa ile svirede ya da Romanya-Macaristan hududunda buluma tasarlar ieriyor; ama byle bir karlama hi gereklemiyor. Buna karlk Abdlkerim ile kez grmek iin Cenevreye giden Zaharoff, Enver ve Cavitin 20 milyon dolarlk bir deme bekledikleri haberini ngiliz makamlarna ulatrr. Abdlkerim de kendisi iin istedii 2 milyon dolarla ABDye yerlemeyi dnmektedir. Abdlkerim bir dolandrc m, yoksa Zaharoffun icad ettii bir hayalet mi sorusuna yant bulmak g. Enver ve Cavitin paralar alr almaz ABDye yerleeceine inananlarn da hayalciliine amamak mmkn deil.

Trk kaynaklarnda 1917de zellikle Sovyet devrimi zerine zmir Valisi Rahmi Bey araclyla bir bar aray balad bilinir. Ancak Enveri ve Talat Avrupaya gidip devlet temsilcileriyle deil kimlii mehul ajanlarla pazarlk yapacak gibi sunmann inanlmazl inkr edilemez. Tabii ki dnyann en geni istihbarat rgtne sahip ngilizler, her olana kullanmay dnyorlard. Arap alemini ayaklandrm, Cihad giriimini suya drmken Sykes-Picot anlamasn gerekletirmeye yarayacak formlleri aramalar doald.

S YON STLER SYKES-PICOT ANLA MASINI REN NCE

Sorun, Siyonistlerin Sykes-Picot anlamasn renmeleriyle (Nisan 1917) yeni bir nitelie brnr. Bu tarihin ABDnin Dnya Savana katlmasyla ayn zamana rastlamas ilgi ekicidir. Bilindii gibi bu anlama Filistinin uluslararas bir ynetime konmasn savunuyordu. Yahudilerin, milliyetilik yanls olan Siyonistleriyle, Asimilasyon yani ngiliz kimliiyle btnleme yanls olanlar arasndaki ekime Siyonistlerin ste kmasyla sonulanmt. Filistine tam sahip olmak Siyonistlerin ilk hedefleriydi. ngiliz hkmeti Zaharoffun Enver ve Talatla anlama konulu hayali giriimine zel nem verirken, dier taraftan en nde gelen ngiliz Siyonisti Weizmann ile de temas srdryordu. Sava devam ettirebilmek iin ABDye muhta duruma gelmilerdi. Bu alanda da ABDdeki Yahudi kolonisinin etkili olduu biliniyor. Siyonistlerin, erif Hseyine verilen destekle Filistinin Araplarn kontroluna gireceinden endielenmeleri doald. Osmanl projesi suya dp Siyonistlerin etkinlikleri artnca ngiliz Hkmeti Balfour Deklarasyonu ile bata kendi skntsn zd. Ama bu zm, 95 yldr sren bir Arap - Yahudi ya da Filistin sorununun domasna da sebep oldu. Kitap u yargyla sona eriyor: Britanya ve mttefikleri Birinci Dnya Sava srasnda Ortadouda Osmanl canavarnn kellesini uurur. Politikalaryla gelecein nefret tohumlarn ekerler. Bu tohumlardan silahl insanlar ykselir. Hl ykseliyorlar. (Balfaour Deklarasyonu, Jonathan Schneer, Krmz Kedi Yay., ev. Ali Cevat Akkoyunlu, 440 s.)

GNLK GEC KMEYE 100 B N STERL N

Tarihi Jonathan Schneerin 2010da yaymlad ve Krmz Kedi Yaynevi tarafndan Trkeye kazandrlan Balfour Deklarasyonu, Arap-srail atmasnn Kkenleri isimli eser, gnmzdeki Ortadou sorununun bu kritik dneme ait kklerini ayrntl bir ekilde inceliyor. Kitapta Osmanl mparatorluunun da iinde olduu bu sre gayet ayrntl sunuluyor. Eserin tamamen Amerikan, ngiliz ve Siyonist arivlerine dayandn, 170 kadar kaynak iinde sadece drt nl yazarmzn (M. K. ke, Cemal Paa, Ahmet Emin Yalman, Hasan Kayal) ngilizce yaymlanm eserinin bulunduunu anmsatma-

12

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

KAPAK

NTERNETTEK NL M ZAH S TES NDEN SEMELER K TAP OLARAK YAYIMLANDI

Bu bir Zaytung haberi deildir!

Hakan Bilginer: Bu tr bir yay n n temel amac asl nda e lenmek, iyi vakit geirmek. Bunun d nda Zaytunga e itli insanlar ve takipiler taraf ndan muhalefet i levi, muhalif bir misyon da ykleniyor. Bundan ikyeti de ilim, bu tr bir yan da var mutlaka. Yapt m z mizah gere i illa ki tarz muhalif bir sylem karmaya msait, hatta karmak zorunda. Ancak hibir zaman muhalif olmak bizim iin birincil ama olmad .

DAMLA YAZICI
damla.yazici@msn.com nternette dolarken herkesin szlemiesine ayn eyi paylatn grdmde bu da neymi diyerek okuduum, okurken glmsemenin yerini kahkahaya brakt bir konuma ulatmda bir saat boyunca Zaytung sitesinde dolanyor olarak bulmutum kendimi. te benim Zaytung'la tanmam byle gerekleti. Bazen gerek gazetelerin korkun dilleriyle hayat takip etmektense karikatr dergilerinin komik ama talamac diliyle bu takibi salamak pek ok gne kfrederek balayan yeni modern insann gnlk kfr saysn bir nebze de olsa azaltan bir ey. Mizahn gl yapsn ve eitliliinin de gcn Zaytung ile grdk son olarak. Zaytung'u, nam- dier drst, tarafsz, ahlaksz haberi okurken yaama, insanlara, siyasete, muhalefete dair bazen glnecek halimize glyoruz, bazen de alanacak halimize glyoruz. Zekice yaplan esprileri ve zgn tarzyla mizah alannda parlayan sitenin 2009-2011 yllar arasndaki haberleri almanak olarak April Yaynclk tarafndan kitaplatrld. Kitap elimize ulatndan beri kkrdamann durmad bir ofise dntk. Bu kapak konusunu ha-

Zaytungun Trkiyede ilgiyle karlanmasZaytungun n, tabiri caizse tutZaytungun kurulu okuyucunun da masn neye bahikyesiyle balamak katk da bulunabilece i lyorsunuz? istiyorum. Nasl dobir alan var. Akas bu aslndu Zaytung? S rf bizler de iliz yani. da benim de hl 2009 ylnn sonlarna Zaten u anda da 90 bine yantn bilemedidoru tamamen amayak n ye var ve onlardan im bir soru. Ben tr bir giriim olarak gelen ierik de elemeden ve yakn evrem evde baladm bir iti. geerek sitede yalnzca bize komik O ara canm skld ve yay nlan yor gelen haberler yapyapacak daha iyi bir ey yorduk. Bunun geni bir bulamadm iin iten arta kakitle tarafndan beeni toplalan zamanlarda vakit bulduka zemas benim iin de srpriz oldu. Birinde altm bir internet sitesi Zayraz da Trkiyede orijinal ierik retung aslnda. ten mecralarn en azndan internet alannda kstl olmas da etkili, bu da Hakan Bilginer Zaytung ncesi ne yabir avantaj saylabilir. Koyunun olpard artk ne yapyor? mad yerde keinin Abdurrahman Zaytung ncesinde esasen elektronik elebi olmas durumu belki de. mhendisiyim. ncesinde de bir sre Zaytungu yrtrken birlikte sistem NORVEDE DE YAPILAB L R mhendisi olarak eitli irketlerde a- Zaytung zgn tarzyla yayn dnyaltm. Yaklak bir yl nce iten isti- snda fark edilmeyi baard. Bu tr

zrlarken olduka elendik biz, umarm siz de okurken bizim kadar elenirsiniz. Ve Aydnlk Kitap olarak Zaytung'un kurucusu Hakan Bilginer'le keyifli bir sylei gerekletirdik ve merak edilen pek ok eyi kendisine sorduk.

fa ederek yalnzca Zaytungla ilgilenmeye baladm. u an sadece Zaytungla urayorum, tek iim Zaytung.

bir yaynn amac nedir peki? Bu tr bir yaynn temel amac aslnda elenmek, iyi vakit geirmek. Bunun dnda Zaytunga eitli insanlar ve takipiler tarafndan muhalefet ilevi, muhalif bir misyon da ykleniyor. Bundan ikyeti deilim, bu tr bir yan da var mutlaka. Yaptmz mizah gerei illa ki tarz muhalif bir sylem karmaya msait, hatta karmak zorunda. Ancak hibir zaman muhalif olmak bizim iin birincil ama olmad. Kiisel olarak siyasi adan sinir olduumuz eyler -bu kendimiz de olabilir- ile ilgili haberler yapyoruz ama bu konuda yeterince iyi bir haber gelmediyse de illa ki bununla ilgili bir haber yapacaz kaygmz yok. Malzeme bulmakta zorlanyor musunuz? Hatta yle soraym; Trkiyede deil de Norvete yaasaydnz gene Zaytung kar myd? Malzeme bulmakta evet arada zorlanyoruz, o noktalarda da sitenin gncelleme hz dyor. Belki o dnem gndemin bir sorunu da olabilir bu,

KAPAK
bizden de kaynakl olabilir. Norvede de olabilirdi, doabilirdi byle bir site. Trkiye ok haber salayabilecek bir lke yaklamn da biraz kendini fazla ciddiye almakla balantl olduunu dnyorum. ER K E TL L Bir uluslararas ilikiler rencisinin blmne ilikin arpc bir mizah sunarken bir mhendis iin de ayn eyi yapabiliyorsunuz. Banza gelmi de yazyormusunuz gibi bir alg oluyor okuyucuda. Bunu yaratan ekip, nasl bir ekip? ncelikle Zaytungun okuyucunun da katkda bulunabilecei bir alan var. Srf bizler deiliz yani. Zaten u anda da 90 bine yakn ye var ve onlardan gelen ierik de elemeden geerek sitede yaynlanyor. O yzden ok eitli kesimleri ilgilendiren haberler kmas doal. Editr grubumuza gelince genelde eitli mesleklerden, eitli sosyal konumlardan arkadalarmz var. Farkl dnya grlerinden insanlar bunlar. Bu da ierik eitliliini zenginletiren bir durum bizim iin. Bir de alma ortamnz merak ediyorum. Diyalog halinde, glerek kan haberler mi bunlar yoksa artk amatrlkten profesyonellie dnnce ciddi bir ortamda kan disipline haberler mi? Zaman zaman ikisi de oluyor ama ounlukla evet diyalog halinde glerken kan eyler. alma ortammza gelince, genelde internet zerinden buluup alyoruz. Yayn toplantlarmzn ou internet zerinden oluyor, bir ofisimiz var ama ok sk kullandmz syleyemem. C DD YE ALANLAR DA VAR Haberlerinizi gerek sananlara ne demeli? Akas keke gerek olmadn fark edecek bir kitle takip etse ama bir yandan da doal geliyor. Sitenin dili standart bir medya organnn diline ok yakn bu yzden zellikle Zaytungu bilmeyen birinin ciddiye almasn ok da yadrgamyorum. Politik mizah iinde barndran bu

Aydnlk KTAP
Hakan Bilginer

20 TEMMUZ 2012 CUMA

13

internetin kalc olmad, basl eserin daha deerli olduu dncesi mi? Zaten internette kolayca bulabilecekleri yazlar, insanlar neden bir de para verip okusunlar? Aslnda dediiniz doru. O dnce internet zerindeki yazlarn kalc olmad dncesi. Belki bu sadece bir illzyon ama byle bir algmz var. O yzden basl bir halde bulunmasn arzu ettik. nternet zerinde bedava olan eyi neden para vererek okuruz?un yant da bu aslnda. Bu kitabn iki amac var; siteyi takip eden, seven kitle iin de byle bir esere sahip olmann mutlu edici bir deneyim olacan dnmemiz; ikincisi de aslnda ulamaya altmz kitle internetle ok da ilgisi olmayan, internet alkanl olmayan insanlar. B R BUUK DAK KALIK KASET! Kitab okurken bir haberi okuyup bu en iyisi diyordum, sonra dierini okuduumda ya bu daha iyiymi falan diye kendi en iyi haberimi bulmaya altm. Kitaptaki Zaytung haberlerinden sizin 1 numaranz hangisidir? Seks kasedi yalnzca bir buuk dakika sren milletvekili aday ifte utan yayor. Soysal medya-internet zerinden mi ilerlemeye devam edeceksiniz? Basl bir dergi haline gelmek Zaytung gibi yaplarda dezavantaj mdr? nternet zerinde devam edeceiz, u an yle grnyor. Basl mecra bizim iin bir dezavantaj. nk ok disiplinli bir alma sistemimiz yok. Ayrca birok konuda kendimize yeter vaziyetteyiz. Basl mecrada bizim dmzda birok teferruatla da uramamz gerekecek. Peki bu Zaytungun almanak olarak kitaplatrlmas seri olarak devam edecek mi? yle etmesini umuyorum. Bu biraz da almanakla ilgili alacamz tepkiyle ilgili. Her ey istediimiz gibi giderse April Yaynclktan dzenli olarak almanaklarmz kacak.

yapnn zorluklar neler? Herhangi bir haberiniz yznden dava falan ald m size? Bu konuda bamza gelen ok ciddi bir durum u ana kadar olmad. Bugne kadar yalnzca bir kez mahkemeye verildik o da politik bir nedenden deildi. zellikle mizah anlamnda yaygn bir gr var, muhalif olann tehlikeli olduu ynnde ama mizah anlamnda sylyorum yine kendi tecrbem durumun hi de o kadar vahim olmad ynnde. Yarn bir gn durum deiir mi bilmiyorum ama u ana kadarki durumdan karyorum bu sonucu. Bence bu korku ya da yaratlmaya allan bask algs gerek basknn kendisinden ok daha tehlikeli. Ortada gerekten sansr olmasa bile insanlarn kendilerine sansr uygulamasna neden oluyor. Bu basky, varsa bile, olabildiince gz

ard etmek gerekiyor sanrm. K TABIN K AMACI Trkiyede mizahn durumunu nasl deerlendiriyorsunuz? Kendi adma Trkiyede mizahn olduka zengin ve iyi yapldn dnyorum. Geleneksel mecralarda kitap, dergi, televizyon vs. ve internet zerinde de ou zaman ilgimizi ekecek bir eyler bulabiliyoruz. En azndan internet zerindeki temel sorun bunun ok dank ekilde yaplmas ve ierik bombardman yznden asl komik olann skalanmas. Belki Zaytungun yaratt fark bunlar derli toplu bir araya getiriyor olmas. 2009-2011 aralnda Zaytung haberlerinden semelerle kitabnz okuyucuyla bulutu. nternette yaynlanan yazlarn kitap olarak da baslmasnn mant ne? Her eye ramen

14

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

HANDE ZCANLA CORPUS ZERNE

Ak gerektir ve yasa yoktur

Mzik benim hayat mda ok bask n bir eleman. Sanatlar n aras nda da bask n bir yap oldu unu d nyorum, abuk ula t iin. Bir kitab okuyup sevmek iin zaman harc yorsunuz ama bir mzik sizi bir saniyede yakal yor ya da mahvediyor. Ben kitab n iine ok ark koydum. Bunu bilerek yapt m. Baz lar sevdi im ark lar, baz lar ise kitaptaki karaktere yak an paralar. Bunlar zellikle yazmak istedim. Okuyucular aras nda da tart ma yaratmak istedim
DAMLA YAZICI damla.yazici@msn.com Hande zcan ile son kitab Corpus hakknda dolu dolu bir sylei gerekletirdik. ten ve samimi tavrlaryla sorularmza zenli cevaplar veren yazar uzun bir srece yayarak yazd kitabyla yazn dnyasna byk bir hzla girdi. Kitabn organ betimlemeleri, izimleri ve kitabn sonunda bulunan cd, farkl bir sunum salyor okuyucuya. Kitab yazarnn azndan dinlerken, Hande zcan' da tanma frsatn buluyoruz ve aadaki sylei douyor. Kitabn ad Latincede vcut anlamna gelen Corpus. Neden byle bir isim? Ben bu kitabn adn bundan sekiz yl nce koydum daha hibir ey yokken. Tek bildiim beden ats zerine bir hikye yazmak istiyordum. yle dnyorum, ben objelere kimlik veren, cinsiyet veren bir tipim. Byle oturduum yerden hep hayal kurup, kim ne meslek yapyordur, kocasyla mutlu mudur falan gibi byle kendi kendime oyun oynayan bir tip olduum iin bedenle ilgili olarak dndmde sanki hani bir klf aslnda bu sadece, tayc bir ey beden. Ama bunun iinde o kadar ok ey sakl ki; kan var, cerahat var, yara var, irin var, sakatlk var, duygu var bir sr ey var. Yani soyut ve somut bir sr eyin iine skt ve aslnda dardan bir klfn iinde sakland bir dnya. Bir de bedenin kendi iindeki bu inanlmaz anatomik grnmne hayranlk duyuyorum. Yani kendi sirklasyonunu bu kadar ahane tamamlayan, kendini onarabilen yapsna ok hayranlk duyduum iin bu hikyeyi bunun iinde kurgulamak istedim. O yzden de organlara ve vcudun paralarna isimler verdim, cinsiyetler verdim. Onlar biraz daha ana, biraz daha szn esirgemeyen ve biraz daha ba kaldran bir durutalar. Onlar kitabn yannda ayr bir karakter olarak duruyorlar, beslemekten ziyade kimlikli bir ekildeler. Bu organlarn ksmlar kitabn da en ilgi ekici yerlerinden birini oluturuyor ve her birine cinsel kimlikler veriyorsunuz. Dii, erkek, biseksel vb. Bunlar neye gre verdiniz? O ok ahsi bir ey aslnda. Sonuta bana en ufak bir ters etki olmadn gryoruz. Bu benim okuyucuyla kar karya gelmek istediim bir durum. Yani kula erkek yapm, bana gre hi de deil gibi tepkisi olacak okurlar olacaktr. Herkesin hayat ok greceli, duygusal olarak da grsel olarak da. Sizin u an hissettiinizle benim u an hissettiim ne kadar ayn olamayacaksa kitabn iindeki eyler de yle. Tabii ki o organlarn kitabn iindeki blmlerindeki yerleri itibaryla uyumlu bir duygusu var aslnda. Bu yapy kurgudan nce mi belirlemitiniz, yoksa ilk oluan kurguydu da bu organ fikrini aralara koyarm diye sonradan m tasarladnz? Ana kurgu ile organlarn duygusu bir noktada kesiiyor. Yani srasn kendi hissetmeme gre yaptm. nce birinci blm yazdm ve onun bilek olduu hissini aldm. kinci blmde doum sahnesi geliyordu ve o rahmi getiriyordu peine. Hatta bu srete bir douma girdim, onun hissiyat ok bykt. Umarm kitapta bunlar geiyordur okuyucuya. Kitapta bir yasak ak var. Yasakllk ve ak... Bu iki kelime yan yana geldiinde nasl bir ey ifade ediyor sizin iin? Dnya tarihinde ok klasiklemi bir konu; ak. Tarih boyunca ac ekilen aklar, kan kusulan aklar, strapl aklar, kavuulamayan aklar defalarca farkl ekilde ilendi. Tabii yasak akn ya da imknsz bir akn mutlu bir aka gre anlatacak ok daha fazla eyi var. Burada evet ok yasak bir ak var ama benim hep dndm ey ak kavram ok soyut, kimliksiz, cinsiyetsiz bir ey. Kimi nerede, nasl yakalayaca hi belli olmayan bir ey. Yani kural olmayan bir hastalk. Bir virs gibi bunu kapyorsunuz ve vcudunuzun iinde bunu tayorsunuz. Benim grme gre iki kii arasnda karlkl, gl bir ak ba varsa bu btn yasak kurallarn ineyen bir eydir. Burada her iki taraf da korkun bir hata yaptklarn bilmelerine ramen kar duramyorlar. Bu kimseye ktlk yapmak iin yapm olduklar bir ey deil ama korkun bir sona sebep oluyor zaten finalde. Ak gerekse gerektir ve o noktada da yasa yoktur. Ahlak m, ak m? ikileminde hangisi nce gelir? Ak. Ahlakszlk yapmak ve ak yaamak arasndaki bu karlatrdmz ey ayn deil. Kar koyamadnz bir ey aslnda vazgetiiniz bir ey deildir. Ben duygularma ket vurup tamam yaamyorum deyip, evimde kocamla oturup ama aslnda kalbimle, ruhumla baka bir adam seviyorsam bu da harika ve takdir edilecek bir ahlak gsterisi olamaz herhalde. Kitabn kurgusunda, yasak akn dramatize edilmilii biraz Yeilam havas veriyor mu? Ak iin iine girdii andan itibaren bir Yeilamlama olmu olabilir. Bu kitabn yazlmas uzun bir srece yayld ve ben de bydm bu srada. Baz blmlere dnp mdahale ettim, bazlarna ise etmek istemedim masumiyeti bozulmasn diye ama kendim de baktmda olduka uzun yllara yaylm her ey. Ama hakl olabilirsiniz, ben de akn olduu yerlere baktmda biraz daha kanrtan, belki fazlalaan bir duygu var. Hatta kitabn sonunda filme balanmasn bile dourdu. Hakl bir yorum aslnda. Kitapla birlikte bir cd veriliyor ve kitabn sonunu gzleriyle grmek isteyenler sloganyla bir film okuyucuya sunuluyor. Bu sektrde bir ilk. Nasl dodu bu fikir? Ben ilk olduunu bilmiyordum aslnda bunun, sonradan rendim. Benim yazdklarm okuyan insanlardan duyduum ortak cmle senin yazlarn bir film izler gibi okuyoruz oluyordu. ok sinematografik bir dille yazdm sylyorlar. Zaten yle yazabiliyorum. Gzm kapatp sahneyi canlandrdmda yazabiliyorum. Betimlemelerim aslnda bu yzden biraz fazla. nk her eyi tarif etmek istei duyuyorum, senaryo yazmak gibi bir ey bu biraz. Ben bu kitabn son blmn ok severek yazdm ama bence ok grsel bir eydi. ayr insann ortak bir ac arkasndan ayr yerde geirdikleri sabaha kadar sren strapl bir geceyi anlatyor. Yazdktan sonra dedim ki ne kadar ok seyretmek isterdim bu b-

lm. Sonra bunu konumaya baladk. Bunu kendimiz iin istiyorduk bata. Riskli bir eydi kitaba byle bir cd koymak. nk insanlar okurken kafalarnda kiileri resmediyorlar ve filmde yle biriyle karlamaynca hayal krklna urayabilirlerdi. Benim dndm kz byle deildi gibi bir olumsuzluk doabilirdi. Bu film sreci kitabn basmnn bir iki yl daha da uzamasna sebep oldu. Hi bilmediim bir ie soyundum ben. Tamamen empati kurarak, gzme gvenerek ve kalbimin ynlendirmesiyle ilerledim. Tabii aklarm kapatmak iin de ok profesyonel bir ekip bulduk ve o yzden de kirlenmemi bir gzle ekmeye altk. Grnt ynetmenliini Soykut Turan (daha nce ektii filmler Gnl Yaras, AROG, Takva, Gnei Grdm) yapt. Filmin mziklerini orkestra efi Orhan allel yapt. Romanda 70 tane uzuv izimi ve kapak tasarm Huban Korman tarafndan yapld. Hepsine teekkr ediyorum. Kitapta arklar nemli yer tutuyor. Kitaba dahiliyetleri nasl oldu? Mzik benim hayatmda ok baskn bir eleman. Sanatlarn arasnda da baskn bir yap olduunu dnyorum, abuk ulat iin. Bir kitab okuyup sevmek iin zaman harcyorsunuz ama bir mzik sizi bir saniyede yakalyor ya da mahvediyor. Ben kitabn iine ok ark koydum. Bunu bilerek yaptm. Bazlar sevdiim arklar, bazlar ise kitaptaki karaktere yakan paralar. Bunlar zellikle yazmak istedim. Okuyucular arasnda da tartma yaratmak istedim. Okuyucular da bunlar dinlesinler, karakterlere uyumunu dnsnler hatta kendilerine bir ark listesi olutursunlar istedim. nk ben her kitab mzikle okurum. Her ann bir mzii vardr bence. Sezen Aksuyu ok kullandm. Benim hayatmda ok zel bir yeri olduu iin. Her hzn barndran hikyenin iinde sanki o da bulunmal gibi geliyor bana.

ARAKABLO

Aydnlk KTAP

20 TEMMUZ 2012 CUMA

15

SEYY T NEZ R

Eylemci ve yetkin dn adam olarak yeni aydn tipinin ncs Yusuf Akura
Akuran n modern yn, bize yeni tip ayd n n somut bir rne ini sunmas d r. Onun ele tirel ynnden sz etti imizde, kastetti imiz yaln zca Akuran n Jntrklere ve Osmanl ayd nlar na yneltti i ele tiriler de ildi. nemli olan, onun tarihe ykledi i ele tiri i levidir.
SEYYT NEZR seyyitnezir@yahoo.com Orhan Veli tutkunlarnn, zellikle ondaki ince alaya baylanlarn en ok sevdii iirlerden biri de Dalgac Mahmuttur. iirin orta yerinde yer alan dize, nerdeyse 20 yldr, bana Beyolunun usta terzilerinden Mehmet Karagmleki hatrlatr hep: Deniz yrtlr kimi zaman, Bilmezsiniz kim diker; Ben dikerim. Bu kez tersi oldu; Karagmlekin uyarsyla att diki beni iire gtrd... yle veya byle, benim herhangi bir dnsel yrtk ya da skm yakalamaya grsn, bu adam, hemen oray dikmek iin Sokratese rahmet okutan sorulara balar. Yani kafasn da en az ine, yzk, makas kadar kullanr: Felsefe okuyup tartmaya ar dknl vardr. Sk sorar, iyi dinler, boa konumaz. Siz bo bulunursanz yandnz... Dikkatli okur, son Arakablodaki Hegelin yazgsn Trkiye gereinde paylamak balkl yaznn sonundaki u saptamay anmsayacaktr: Yusuf Akurann snfsal zmlemesiyle 1908 Devriminde ve yz yldr yaananlara baknca unu gryoruz: Dnme yatkn unsurlar olarak asker-sivil aydn zmre, ulusal burjuvazi ve halkn retici kesimleri, emek verdii yurdunu Batnn evrensel deerleriyle donanm dzeyde yeni bir toplumsal ve anayasal dzene tama sava verir. Emperyalizm de bu gelimeyi durduracak dinci kardevrim cephesiyle srekli ibirliinin nndeki engelleri adm adm kaldrr... (Aydnlk KTAP, 06.07.12) 1908 TEMMUZ DEVR M N N SINIF TEMEL Karagmlek; Hegel ve Hilav stne de sorular getirdi ama en ok bu paragrafa aklp kalmt. Derken, hemen her yazdan sonra elinde su terazisiyle marangoz hatalarn gstermeye koturan lat Yenidoan ve ille toprak atacak bir yark bulan Adnan Bingl de ok stme gelince Akurann saptamasn yeniden ele almak gerei dodu. Aslnda bu saptamaya daha nce de 68 Kuan ele alan bir yazda deinmitim: Yusuf Akuraya gre 1908 Temmuz Devrimi, deiik toplumsal kesimlerdeki ikyeti unsurlarn TC tarafndan rgtlenmi proleter nitelikli asker ve sivil memurlarla bakaldrya yneltilmesinin rndr. (Aydnlk, 08.05.12) Demek ki o yazda gzlerden kam. Aziz Nesin, bir keresinde, Trkiyede bir olguyu birok yerde yinelemeden okunmu sayamazsn demiti. Dorusu yllar nce ilk iittiimde ok yadrgadm bu szn doruluunu ya getike kederle kabul etmek zorunda kalyorum... lk kez Trkiyenin Dzeninde okurken, 1908 Devriminin toplumsal temeli: MDDnin snf dayana diye derkenar dtm savn Akura yle anlatyor: Sultan Abdlhamitin son zamanlarnda, asker ve sivil memurlarn bir ksm, zellikle burjuvaziye dahil olanlar, dnya nimetlerinden aslan payn alyorlard. Fakat bunlarn dnda kalanlar, mesela aylklaryle geinen kk tara memurlar, yine aylklaryle geinen [ve] Makedonyada ekya kovalamakla grevli kk rtbeli subaylar, hizmet ve emeklerinin tamamyle denmediini pekal biliyorlard. ttihat ve Terakki, ite bu proleter sivil ve asker memurlar rgtlendirdi. (Doan Avcolu, s. 168, Bilgi Y., 1968) Yllar sonra paray F. Georgeonun kitabnda, ttihad ve Terakkinin Toplumsal Taban balkl 17. metinde zgn anlatmyla buldum (Trk Milliyetiliinin Kkenleri: Yusuf Akura [1876-1935], ev.: Alev Er, Tarih Vakf Y., 1986): Sultan Abdlhamid-i Sninin son zamanlarnda memurin-i askeriye ve mlkiyenin bir ksm, bilhassa burjuvaziye dahil olanlar, ... Ne yazk ki, 1968-71 arasnda Trkiyede toplumsal muhalefetin btn kuramsal dnyas Mill Demokratik Devrim - Sosyalist Devrim kavram ve szcklerine skarak ar snmt. Avcolunun bu yl iinde 5 basm yapan kitabndaki (proleter) asker-sivil memurlar kavramnn Mihri Bellide asker-sivil aydnlar ifadesiyle MDDye temel snfsal kavram olarak aktarln fark edip tartacak kiiyi ara ki bulasn! Kim bilir, grmezden gelindi belki (ya da ben rastlamadm). UNUTULURKEN YA MALANAN AYDIN Asker sivil aydn zmre kavramn 1960larda Akuradan yaltarak yeni keif gibi kullanmann iki temel nedeni u olabilir: 1. 27 Mays Devrimi de benzer snfsal zelliklere dayandna gre, demokratik devrim savamnda 60 yl sonra Trkiye ayn dng iinde kvranan bir lke olmaktan kamyorsa, Niyazi Berkesin 200 Yldr Neden Bocalyoruz? sav hakllk kazanacak; saptama ve nerileri, uzun erimli bir srete daha kalc ve yaygn dzeyde tartlma gereksinimi yaratarak ivedi devrim sorunlarn erteletecekti. 2. Dou Perinekin de iaret ettii gibi (Aydnlk, 14.07.12), 1960larn solculuu, yaanan pratik nedeniyle [muhtemel milliyetilik sulamas yznden] Trk kavramn baka bir yere oturtur ve Trk gelenee bitimekten c grmesine kaar. Belki asl etken ok daha yaln ve korkuntur: Akura; kendinden nce sylenenleri yamalayp her eyi kendiyle ve sfrdan balatan Osmanl (Trk) aydn kimliini eletirerek sergileme kstahlndan tr, san da solun da, say Musevilerin ldrdn cuma hutbesinde renir renmez havrann kaps dibinde yakalad ilk Yahudiyi aya altna alan Mslman klhanbeyi tavryla aforoz ettii dnrdr. Nitekim bunu Niyazi Berkes, Unutulan Adam yazsnda (1956) etkili bir yazyla gsterir; reform sorununun yalnzca ynetim biimini deitirmek deil, btn toplumu kapsayacak bir devrim sorunu olduunu gren tek kii oluunu vurgular (Trkiyede adalama, YKY, Ekim 2002). Akurann Berkese olduu kadar Yaln Kke de ilham veren aydn eletirisi gerekten kkl ve ardr: [Btn derdi Batnn gzne girmek olan Osmanl aydnna gre] Avrupann houna gitmek istersek zayf olmaya, hibir kuvvet gstermemeye, nihayet tamamen eline gemeye katlanmalyz. (16 ubat 1911) Bir baka yazsnda, aydnlarn tarihsel materyalizm bilgisinden yoksun, Marxtan habersiz olularn eletirirken, materyalizm korkusu ve dmanl karsnda uyarda bulunur: Her halde una phem yoktur: Gerek tarihin tetkikinde, gerekse bir siyasetin idaresinde materyalizmi kendilerine rehber ittihaz edenler, idealizme kaplanlardan daha az yanlm olurlar. (21 Ekim 1910) Bu saptamalar, onun aydn deil de memur deme srarn ayrca aklamyor mu? Dou Perinek, Aydnlkta, onu yeni tip aydn kiiliiyle en zl biimde vurgularken ne kadar da gereki ve hakldr: Yusuf Akura, Trk Devriminin 20. yynn ilk yarsndaki en birikimli dnrdr. Onun eylemcilii ile yetkin dn adaml kukusuz birbiriyle balantl. Bu, dnyay yorumlamakla yetinmeyen aydndr. AKURANIN BTNLKL YORUMU Talihin (ve tarihin) cilvesine bakn ki, modern dnemde Trklerin tarihinin Fransz kaynaklarna dayanarak yazlmasndan ve btnyle deiime uratlp yozlatrldndan yaknan Akura iin bu vargnn pekitirdii en kapsaml ve btnlkl deerlendirmeyi de, onun bir devrim kuramcs olarak ortaya kndan 80 yl sonra, yine bir Fransz top-

Mihri Belli

Aziz Nesin

Dou Perinek

Yaln Kk

lumsal tarihisinde, F. Georgeonda buluyoruz (agy, s. 137-138): Akurann modern yn, bize yeni tip aydnn somut bir rneini sunmasdr. Tarih adna eletiri getiren, tarihin anlamn aklayan bir aydndr bu. Onun eletirel ynnden sz ettiimizde, kastettiimiz yalnzca Akurann Jntrklere ve Osmanl aydnlarna ynelttii eletiriler deildi. ... nemli olan, onun tarihe ykledii eletiri ilevidir. ... Gelenein ve tefsirin iktidar yerine, tarihin ve eletirinin egemenliini getirmeye almak, tartma gtrmeyecek bir dnsel devrim niteliindedir. Bu szler, emek ve birikimini tarihsel sreklilie kazandrmak zere Akurann nc aydn kiiliini yklenme grevinin altn apak iziyor. Yine Kaynak Yaynlarnda Akurann Trkln Tarihi ile Kemal enolunun Yusuf Akura - Kemalizmin deolou kitaplar, elbette kapsaml tartmalarn ana kaynaklarn oluturmakla kalmyor, tm yaptlarnn yaymlanmas ve bunlar yeni aratrmalarn izlemesi ynnden umut veriyor. Hepsinden nemlisi, gerei keif abasnn kendiyle balayp kendinde bittii yanlsamasyla sosyalizm savamn ve iktidar da kendi mryle snrl grerek devrim sorunlarna ivedi zmler ararken bsbtn zora saplanp krdm olmaktansa uzun erimli giriimler iin nce tarihi doru okuma ynnde, 24 Temmuz 1908i hazrlayan aydnlarn en nde geleni olarak Akuray rnek almann hi de kmsenecek bir sonu olmadn grmektir. Evet, 100 yl sonra: Gecikme var ama terslik yok! Terziler Geldiler diyordu Turgut Uyar: Bir lkeyi yeniden yaratrd aknlmz / senin karnda, / alveriin, alfabenin, iplik dkntlerinin ve / her eyi dzeltmeye kalkmann yok ettii... Dzeltme giriimi, ykc taknlklar nleme ve yrtc sivrilikleri trpleme niyeti tayorsa, aslnda iyiye iarettir.

Yusuf Akura

Niyazi Berkes

16

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

Kapitalizmin kendini yeniden retebilme topyas (ve farkl dnyalar)

Evrensel olarak benimsenen yenilik dinine ra men, bugnn tmyle tekelle mi ve brokratikle mi sistemi, etkin ekilde yeni yakla mlar geli tirme kapasitesini yitirirken, bir yandan da yeniymi gibi grnmeyi renmektedir ustaca. lemci h z yzde be geli tirilmi yeni bir PlayStation iin devrim denir. Renk tonu biraz yeni bir ruj yeni bir r am say l r. Ayn ekilde sistemin akademisi de kapitalizmi ele tirirmi gibi yapar ve bu ele tirimsiler sitemin jargonuna eklemlenir
CENK ZDA ozdagcenk@hotmail.com radanln ldremedii sahicilik ite bunlar Orwellin unuttuu zemini oluturuyor: egemenlerin basklarna ramen parldayan aydnln zemini. lama kavram erevesinde, finansn kentsel yaplamay nasl sanallatrd anlatlyor ve bu akkanlamaya kar yeni kavramsallatrmalar ve mcadele alanlar zerine younlalyor. lini ar bir dille eletiren dnr, New Left Review evresini Marksizmden uzaklamakla ve kolektif eylem yerine bireysel tutuma sarlmakla sulamaktadr. Ranciereden yukarda alntladmz sol melankolik tavra kar, Kagarlitski, kapitalizmin ihtiamnn ykl feryatlarna aldanmaz. Ona gre ge kapitalizm artk kendi kendini dzenleyemez durumdadr. Yazar devam eder: Evrensel olarak benimsenen yenilik dinine ramen, bugnn tmyle tekellemi ve brokratiklemi sistemi, etkin ekilde yeni yaklamlar gelitirme kapasitesini yitirirken, bir yandan da yeniymi gibi grnmeyi renmektedir ustaca. lemci hz yzde be gelitirilmi yeni bir PlayStation iin devrim denir. Renk tonu biraz yeni bir ruj yeni bir r am saylr. Ayn ekilde sistemin akademisi de kapitalizmi eletirirmi gibi yapar ve bu eletirimsiler sitemin jargonuna eklemlenir. Lacanc deyimlerle sylersek sembolik dzen sklkla kapitalizmin aksaklklar eklinde kendini gsteren hakikat tarafndan delinir ama her defasnda sembolik dzen yeni masallar, yeni ninniler syler. Hakikati gizlemeye alan yalanlar ve ar sylemler (devrimci ilemciler, r aan iktidarlar, harbi liderler vb. ) grlt ierisinde hakikatin ezgisini bozmay baarrlar. Bu baarnn altnda srp giden ve kendini tketen bir aba bulunur. Mimarinin, jelatin ve ambalajlarn makyaj silindiinde, gelecee ilikin fallar bo ktnda ve gnmzn ac ilalar are olmadnda hakikat yeniden hortlamaktadr. Sz Kagarlitskiye brakalm: Rosa Luxemburg bir yerde kapitalizmden kmann sadece iki yolu olduunu syler: Sosyalizm ve barbarlk. Gnmzdeki gelimeler Luxemburgun kahince szn en azndan barbarlkla ilgili ksmn tmyle dorulamaktadr. Farkl Dnyalar Dnmek adndan da anlalaca gibi farkl dnyalar ve farkl bir dnya tasavvurunu iinde barndryor. Farkl sfatnn ierisinde, biroklarnca sezilen bir anlam daha var: topya. Farklln bu denli ok dillendirildii, topyann bunca sk anld bir ada topik olann ne olduu zerine dnmek gerekir. Zizekin bu konuda bir nerisi var: Gnmz dnyasnda asl topya kapitalizmin her eye ramen yaayacana inanmaktr. Srekli olarak dillerde dolaan var olan en iyi sistem ifadesi insanl bir hakikati anlamaya zorluyor: bir var olan olarak kapitalizm ok topik deil mi? (Farkl Dnyalar Dnmek, Daniel Birnbaum/ Joseph Backstein/ Sven-Olov Wallenstein, Metis Yaynlar, ev. Emine Ayhan, 232 s.)

GELECEK GEM TEN GEL R, GEM GELECEKTEN GRNR

ATI MASIZ YA DA SAHTE Orwellin deyiiyle, gemii kontrol eden ge- te byle bir ortamda, Farkl Dnyalar D- DEMOKRAS
lecei ynetir ve gelecei yneten gemii fetheder. Gemi, egemenin dilinden yeniden retilirken, gemiin ele geirilmesiyle bir gelecek tasavvuru yaratlr. Bu gelecein bileenleri ve bu bileenlerin hangi zeminde arpacan yine egemen belirler. Stalinizme kar olan Orwell kendi yaratt Stalinist imgeye teslim olmutur. Gemii elde tutan ve gelecei belirleyen ve gelecei kontrol edip tahtn salamlatran egemene kar yaplacak herhangi bir ey yoktur. Teslimiyetin kuramsal zeminini betimleyen Orwell, bir bakma, Plehanovdan daha determinist bir tutum almaktadr. Neden Orwell ile baladk? Konu SSCB, totaliterizmin ykl, Marksizmin ve Proleterya diktatrlnn zl, Batnn Dou karsndaki zaferi, vb. olursa Orwelle deinmeden geilemez. Orwell basireti balanan vicdanl aydnn addr. Soljenitsinden, Kunderadan fark da bu vicdanllktr ki bu sayede eletirisi evrensellemitir: Douda SSCBye, Batda Hitlere dnen bir oktur. Bu okun ynnn amas dnda dorultusu vicdana balandndan tutulacak bir yan vardr. nmek balyla toplanm Birinci ve kinci Moskova ada Sanat Bienali. 17-18 Kasm 2006 ve 28 ubat 2007 tarihlerinde gerekleen sempozyumlardaki konumalarn metinleri Emine Ayhann evirisiyle, 2012nin Maysnda Metis Yaynlar tarafndan basld. Seilen metinleri yayna hazrlayanlar Joseph Backstein, Daniel Birnbaum ve SvenOlov Wallenstein. Metinlerin konu edindii ikilem kresellemenin tek tipletirmesi ile kresellemenin nndeki engellerin (ulus-devletlerin, Marksist oluumlarn ksacas byk anlat olarak adlandrlan ve hayata btncl anlamlar sunan tm kuram ve mitoslarn) ardnda bireyselleme zellemedir. Bu bir gerilim yaratmaktadr. Yavan, ynsal tketime kar elitizm; kresel gsteri toplumuna kar bireyselliini arayan ynlar; piyasann aracna dnen sanat ve ynlara dokunamayan elitist sanat bu gerilimin yaratt ikilemlerden yalnzca birka. Chantal Mouffe, Tartmac Kamusal Alan balkl sunumunda, demokrasinin zemini olarak kamusal alan ve bu zeminde ykselen tartma ortamn ele alyor. Demokratik siyasetin z itibar ile antagonistik olduu, ada liberal dncenin btnletiriciliinin, mzakereciliinin siyasal alann stn rtt ileniyor. Mouffe, siyasetin ve siyasal olann hegemonyasz dnlemeyeceini, dolaysyla hegemonik ilikilere giriilmeden herhangi bir gerek mzakereden sz edilemeyeceini ortaya koyuyor. Tartmann ve demokratik siyasetin her hal ve karda biz ya da bizler yaratacan ve bunun kanlmaz olarak karsna dikilecekleri onlar beraberinde getireceini belirten Mouffe, bu kartlklar silen, przsz bir demokrasi tasarmnn demokrasi olamayacan ortaya koyuyor. Bu anlamda dillerden dmeyen tarafszlk syleminin taraflar ortadan kaldran bir tarafa iaret ettii ak hale gelmektedir. Mouffenin deyiiyle Siyaset kanlmaz olarak partizandr ve artk husumete dayal siyaset modelinin yrrlkten kalkt baka bir aamaya getiimize inanan herkes, farknda olmasa bile, demokratik dinamiklerin tam da zn sorgulamaktadr.

EVRENSEL T KEL GER L M ve FARKLI DNYALAR

MD N N YA ATTIKLARI VE UNUTTURDUKLARI

K ML KS ZLE ME VE Orwellin gemi ve gelecek arasnda kurdu- ANLATISIZLA MANIN AMAZI

u ilikiye daha tam olarak imdinin hakimiyetini eklemek gereklidir. Gemi ve gelecek geni zaman elinde tutan tarafndan belirlenir. Geni zaman bir yanlsamadr (deneyimlenebilir bir zaman diliminin deneyimlenemeyecek bir genilemesidir). Bu yanlsamann dayana imdinin yeinliidir. imdide kendini hissettiren arlk mekan ve zamana salam bir iz brakr. ze bakanlar arl unuturlar. zde saplanp kalanlar izin kt yzeyi gremez olurlar. z, sosyalizmin, devrimin malubiyeti; yzey ise sonu gelmeyen snf savamnn yaand gerek hayattr. Gerek hayat metne, kurama sdrlmaya allr ve indirgeme balar. Kimliklere indirgenmi gerek insanlar arasnda gerek olmayan uurumlar yaratlr. Gerek insanlar ve gerekler imdidedir, buradadr. O nedenle hibir propaganda, hibir teori imdinin stnden atlayamaz. Disiplin altna sokulan gemi ve gelecek zamanlarn dna itilen imdiki alan, gndelik hayat, snandrld byk anlatlarn zlnn ardndan, kimliksiz kalm, merkezsizletirilmi ynlar neoliberalizmin haz ilkesiyle bulutular. Bu buluma Rancierein Evrenselliin Talihsiz Maceralar balkl yazsnda ileniyor. Yazda, neoliberalizmin yol at sorunlara kar tepkileri asndan, Sa fke ile ilikilendirilirken, Sol ise melankoliyle tutunmasyla eletiriliyor. Yklma ve rmeye kar san terrne, solun melankolik teslimiyeti elik etmektedir. Sz konusu eletiri, daha ok, Batl entelektel evreye yneltilmi bir eletiri olduundan bununla ilgili olgulara yer verilmiyor.

P YASANIN ET K BOYUTU YOKTUR!

Kitapta ekonomi politik bir zeminde tartma yrten Kagarlitski, piyasannsa etik boyutu yoktur. Yegane ahlak eit takas kuraldr diyor. Gnmz kapitalizminin eletirisini 19. Yzyl Marksizminin kuramsal yaklamna indirgemeden, piyasay nceleyen emek sermaye elikisine dikkat ekerek zorunlu kimliklere kar ideolojik tasavvurlarla biimlendirilmi kimliklerin tretilmesine ynlendiriyor: Emek ve sermaye elikisi, toplumun kanlmaz olarak biz ve onlar eklinde blnmesine yol aar. stelik, biz ve onlar rastgele seilmi kimlikler deil, tam da rol retimi sreci tarafndan bize dayatlm zorunlu kimliklerdir. Bu gerein zerinden atlayan tartma ortamn ve sylem di-

MEKANIN S STEM TARAFINDAN YEN DEN RET LMES

Sassen, Snr Blgeleri olarak ehirler balkl yazsnda, mimarinin, kentsel mekann, zelletirilerek yerel olmayan bir yerelliin kamuya kar ykselii betimleniyor. Akkan-

BR KTAP BR FLM

Aydnlk KTAP

20 TEMMUZ 2012 CUMA

17

Cengiz Han ve Ak, ihanet, cinayet bilmediimiz bir dnya

Asya tarihinin, dahas , insanl k tarihinin en nemli simalar ndan Cengiz Han grmezlikten gelemeyen Bat tarihyaz m , Cengizin ocuklar n n lmnden sonras hakk nda sessizli e gmlr. Sanki Mo ollar buharla m t r!
Sbhaat Sb haator or

EMILE ZOLANIN ROMANI, MARCEL CARNEIN F LM : THERESE RAQUIN

B L M VE TOPYADA PROF. DR. ZAFER KARSIN MO OL TAR H NCELEMES

CNEYT AKALIN Asyann kuzeyindeki uzak lke Moolistan, son yllarda eitli kitap ve filmler araclyla ilgi konusu olmaya balad. nceleme ve gezi kitaplar, Cengiz Han zerinden tarih aratrmalar, Moolistana dair bilinmeyen pek ok eyi gn na karyor. Bu erevede bu kez, bir kitap deil ama ok ilgin ve zerinde mutlaka durulmas gereken bir makaleden sz etmek istiyorum. Uzun sre Sivas Cumhuriyet nivesitesinin rektr yardmcln yapan Prof. Dr. Zafer Kars, tp doktorudur. Uzmanl, beyin cerrahisidir. Ancak, Aydnlk okurlar kendisini bir baka ynyle, tarihi kimliiyle tanrlar. Karsn 1908 Devriminin Halk Dinamii adl kitabn 1997de Kaynak Yaynlar yaymlad. Teori Dergisi de Temmuz 2008 aynda kan 222. saysnda Zafer Karsn 1908 Devrimi bir Anadolu Devrimidir balkl makalesine yer verdi. Zafer Kars Bilim ve topya dergisinin son saysnda Unutulan Devrim: Moolistan adl makalesiyle tarih merakn bir baka corafyaya tayor.

CENG ZDEN SBHAATORA

Prof. Zafer Kars bizi bilmediimiz bir dnyaya gtryor. Cengiz Handan yola karak Moollarn tarihini zetliyor. Son derece nemli bilgiler aktaryor. Gebe Moollarn Budizmi benimsedikten sonra gnmzdeki Ulan Baturu kentsel yerleik yaam iin kurmalar, Budizmin sert karakterli bir halk uysallatrmas vb Ve yazar anlattka, Mool toplumunun da 19. yzyln sonundan itibaren bir altst olu yaadn anlyoruz. Bu tarihlerde Moollarn bana gelenler, nicelik olarak olmasa bile nitelik olarak Trklerin, Araplarn, Hintlilerin, inlilerin yaadklarna ok benziyor. Modern fikirlere susam aydnlar, bir avu da olsalar, Moolistann kaderine hakim olmak iin harekete geiyor, Ruslara ve inlilere kar mcadeleye atlyorlar. Komu inde 1911de Cumhuriyetin ilan edilmesi ve Rusyada patlak veren 1917 Sovyet Devrimi, Moollar derinden etkiliyor. Moolistan nice mcadelelereden sonra bamszlna kavuuyor Rus devrimci fikirlerinin lkeye ulamas zerine doan Kurtulu Ordusu, Damdin Shbaatorun nderliinde lkenin kaderine hakim oluyor. 1920de kurulan Moolistan Halk Partisi lkede bir halk iktidar kuruyor. 1924de toplanan Moolistan Halk Partisi 3. Kongresi, kapitalist olmayan yolu kalknma program olarak benimsiyor. Moolistandan yola karak bizleri Asyann derinliklerine tayan Zafer Kars, Sonu olarak, hem tarihi olaylar anlatyor hem de anlatdan gzel bir devrim teorisi kartmay baaryor. Mool Devriminin in feodal zulmne ve Beyaz Ruslarn tertiplerine kar mcaadelesini sunarken, rnekler vererek milli devrim teorisini anlatyor. te yandan Kars, kyda kede kalm bir olay bulup kararak nmze koymakla yetinmiyor. Batclarn, Neo-liberal piyasaclarn ve Trk-islamclarn unutulmaya terk ettikleri canalc bir tecrbeyi nmze koyarken, dikkat edin, bu da var ve bunu nasl grmezden gelirsiniz mesajn da veriyor.

Frans z iirsel-gereklik ak m n n temsilcilerinden Carne, toplumsal fantastik olarak nitelendirdi i filminde, roman n a k-ihanet-cinayet-vicdan azab ili kilerini temel olarak aynen korumu . Therese ve Laurentin iine d tkleri korkun durumun karanl da filmde bire bir yans t lm
TUNCA ARSLAN Edebiyatta natralizm akmnn nclerinden olan Emile Zolann 1867de yazd Therese Raquine adn veren kadn bakarakter, iinde yaad evrenin genelinde olduu gibi ezilmi ama gene de gl bir kadndr. Tm duygularn iine atm, bastrmtr. Fakat bir sre sonra adeta zincirlerinden boanr, igdsel drtlerinin nne geemez, zorla evlendirildii zayf ve hastalkl kuzeni Camillei aldatp yakkl bir aylak olan Laurentle ak yaamaya balar. Gen kadn sanki o gne dek gerek yzn saklamtr, yaad ehvet onu bir cinayete kadar srkler. Zola ise Thereseyi sulayp yarglamaktan ok olan biteni onun yazgs gibi gsterir romannda. Kadnn daha sonra iine dt byk sululuk duygusu da bu yazgnn bir parasdr. Zolann yakc zellikler gsteren roman sinemaclarn da ilgisini ekti doal olarak ve eitli uyarlamalar yapld. 1928de Jacques Feyderin ektii Therese Raquin, romana sadk bir uyarlamayd. 1953te Marcel Carnein imza att film ise zellikle baroldeki Simone Signoretnin varl sayesinde en iyi uyarlama olarak kabul ediliyor. u notu da delim: Signoret, filmde rol almas teklif edilince ynetmenin Marcel Carne olmas dnda hibir koul ileri srmemi. Fransz iirsel-gereklik akmnn temsilcilerinden Carne, toplumsal fantastik olarak nitelendirdii filminde, romann ak-ihanet-cinayet-vicdan azab ilikilerini temel olarak aynen korumu. Therese ve Laurentin iine dtkleri korkun durumun karanl da filmde bire bir yanstlm. Ana temaya dokunmayan deiiklikler de var elbet. Romanda olaylar Pariste geerken filmde mekan olarak Lyonu seilmi. Ayrca cinayetin Therese ve Laurent tarafndan ilendii romanda gayet belirginken, Carne sevgililerimizi uzun sre pheli snfnda kullanm. Ayrca Laurent karakteri romanda isiz gsz, belei ve ak sahiplenmeyen kt biri olarak izilmiken, filmde yasak aka kaplan, akna sahip kan ve Thereseye birlikte yaamay teklif eden drst bir adama dnm. Zaten filmde Simone Signoretye elik eden Raf Vallonenin rol alma art da canlandraca karakterde bu tr deiikliklere gidilmesiymi. Mutsuz bir evliliin ve bastrlm duygularn ne kadar tehlikeli olabileceini gsteren, rnein Anna Karenina trnden bir kocasn aldatan kadn yksnn ok telerine giden, sinemaya malzeme olmay kukusuz bundan sonra da srdrecek bir klasiktir Therese Raquin. Okumadysanz hemen okumanz, seyretmediyseniz mutlaka seyretmenizi neriyoruz.

MO OLLARA BAKI ...

Asya tarihinin, dahas, insanlk tarihinin en nemli simalarndan Cengiz Han grmezlikten gelemeyen Bat tarihyazm, Cengizin ocuklarnn lmnden sonras hakknda sessizlie gmlr. Sanki Moollar buharlamtr! Mool ad, Japonyann bir hareketlenme iine girdii 19. yzyln sonuna doru in ve Rusya arasndaki nfus mcadelelerinde ksaca anlr; o kadar. Bu ilgisizlik hem Bat tarihyazmndan hem de Trk denince aklna Osmanldan (Trk-slam) baka kimse gelmeyen bizim tarihilerden kaynaklanr. Soydalarmz Moollarn Budist inanlarnn bir zenginlik olarak deil, tersine bir kambur olarak grlmesi, bu ilgisizliin esas nedenidir. Oysa bozkrn uzayp gittii Asyann dev lkesi (dnyann dokuzuncu byk lkesi; Trkiyenin iki kat) bu Cengizin vatandr. Cengiz Handan bir eyler kalp kalmadn merak etmek, en bata bize der.

18

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

YEN IKANLAR

Gertrude

Tebaa

Bir Delinin Ot Defteri

Gmen Kalem

James Purdy, Nota Bene Yay nlar , ev. Mge Meng Hale, 184 s.
Yazar James Purdy, romann kahraman Chicagolu ressam Gertrude Abercrombie ile 1935te Chicago niversitesi'ne balad srada tanmt. Abercrombie, bohem sanatlarn kraliesi olarak anlyordu. Mthi retkenlikte bir yazar olan Purdynin pek ok yapt Gertrudela yakn dostluundan ve Gertrudeun dzenledii yeralt toplantlarndan derin etkiler tar. Gertrude Abercrombienin dzenledii bu davetleri Gertrude Steinin Paristeki salon toplantlarnn Amerikan uyarlamas olarak niteleyebiliriz. Usta caz mzisyenlerinin emprovize bebop ve caz mziklerini icra ettii bu partilerde Gertrude da ou kez piyanosuyla yaplan mzie elik halindeydi. Bu toplantlar Purdy'nin yazarlna epey katkda bulunmu ve yazarlnda kk yalardan itibaren youn biimde eitimini ald Kral James ncili ve Shakespeare dersleri kadar etkili olmutur.

Heinrich Mann, thaki Yay nlar , ev. lknur gan, 466 s.

Heinrich Mannn, otoriter kiiliin oluumunu canl bir biimde betimleyen ve bayapt olarak talandrlan roman Tebaa, Alman toplumunun alelade bir karakteri olan Diederich Hesslingin hayat hikyesi zerinden 19. yzyl afandaki Kayzer Almanyasnn toplumsal ilikilerini gzler nne seriyor. taatkr, korkak, medeni cesaret yoksunu, konformist bir iktidar destekisi olan Hessling, romanda, bir yandan bakalarna acmaszca iddet uygulamaktan baka yetenei olmayan ve Kayzer Almanyasnn o boucu hiyerarik ilikileri sayesinde gce erimi bir zorba, dier yandan egemen toplumsal ilikiler tarafndan yaratlan ve bu gayriahsi btnden, acmasz ve insan onurunu hie sayan bu mekanik organizmadan muzdarip bir tebaa olarak tasvir edilir.

Kk skender, Sel Yay nc l k, 174 s.

Bizi kuatan ve anlamlaryla anlamlandrmaya alan bunca eyden ka gerekten var olmay hak ediyor? Altkltr yahut alternatif bak iinde hangileri modernle bark? Bildiklerimizi yaadklarmzla snrlyorsak eer, bedenimiz dnda cahil saylmaz myz? Yol gstericilerimiz kitaplar, filmler, mzikler hakknda yeteri kadar aydnlandk m acaba? Peki ama, ya delirdiysek ve tm bu karmaa aslnda bizi iyiletirmek iin kurgulandysa? O zaman bir defter tutmak gerekir: Kentle, tabiatla, esrimeyle rten bir defter. Aklama defteri. Seyir defteri. Srlarn dkld bir mermer defter. kk skender, Bir Delinin Ot Defterinde baygn derken gzlemlediklerini, rendiklerini okurla paylayor. Ben o defteri oktan kapattm diyenlere yeni bir defter armaan ediyor. Kitaplar kapatalm, hayat yazl yapacak!

Ya ar Seyman, Bilgi Yay nevi, 296 s.

1989dan bu yana rgtl yaam ve kadn haklar konusunda, emein smrsne kar sendikal mcadelesini srdren, 2007de Avrupann baarl kadn sendikacs seilen Yaar Seyman yazar kimliiyle karmzda. Gmen olmak, yreine-aklna, kimliine-kiiliine, benliine-kltrne yeni bir yuva kurmaya almak demektir. Gmen olmak, unutulmaz unutmaya, yaamna yeni insanlar katmaya, anlar biriktirmeye balamak demektir. Gmenlik burun direini szlatr insann. Ayn zamanda biler, keskinletirir, oaltr, zenginletirir. Zaman grnr klar gmenlik; emei youn, ekmei scaktr ve hayalleri, zlemlerine ana bir kucaktr gmenin. Yaar Seyman'n kalemi bize onlar anlatr. Gmen olmann, gmen kadn olmann zorluunu, emein ve dayanmann gcyle rnek yaamlara eviren insanlarn yksn anlatr.

Yedi Harika Hikaye

Sen Olmadan Asla

Buras stanbul

nnde Bo Bir Uzam

Karen Blixen, leti im Yay nevi, ev. Nur Beier, 448 s.

Danimarkal yazar Karen Blixen kskanlk, ihtiras ve melankoliyle rl esrarl hikyelerinde okuru, korku ve dehet edebiyatnn gotik atmosferine gtryor. Eserlerini Isak Dinesen adyla da yaymlayan Karen Blixen Yedi Harika Hikyeyi kutsal figrler, tarih ve mitolojik gndermeler ve felsefi metinlerle besliyor. Hikyelerinde bir barahibenin kymetli maymununun esrarn, bir tufann esir ald insanlarn hayatta kalma ve gemile hesaplama gerginliini, gzellii dillere destan bir kadnn zoraki ve mutsuz evliliini, bir fahienin gecenin karanlnda kayboluunu anlatrken ormanlarn uultusunu, yalnz insanlarn efkrn, manastrlarn ve kiliselerin sszln da okura derinden hissettiriyor.

Susan Wiggs, Pegasus Yay nlar , ev. znur Basat, 360 s.

New York Times bestseller yazarlarndan Susan Wiggs, klasik Tudor Gl lemesinin ikinci kitab olan Sen Olmadan Aslada Elizabeth dneminin tehlikeli saray hayatnn bir portresini iziyor. Oliver de Lacey, her zaman ehvet ierisinde bir yaant srer; arap, silahlar ve kadnlar onun vazgeilmezidir. lmle burun buruna geldii ipten, gizli bir cemiyet tarafndan kurtarlmasna ramen o hovarda hayatndan asla dn vermez. Bu karmaa ierisinde Oliver de Laceyyle yolu kesien Larkn tek arzusu ise, Kralienin balatt idamlar Protestan isyanclarla beraber gizlice alarak nlemektir. Ta ki Oliver de Lacey celldn karsna kp Larkn hayatna girene kadar Oliver ile Larkn kaderleri, Kraliyetin uygulad mezalimlere kar direnerek birbirlerine kenetlendike, urunda yaamaya ve lmeye deecek bir akn esiri olurlar.

Haldun Hrel, Kap Yay nlar , 490 s.

Sokak sokak gezdii; satr satr aratrd stanbulun dili olan Haldun Hrel, Buras stanbulda bu muhteem ve talihsiz ehrin bugnn anlatyor. arpk yaplama yznden yerinde yellerin bile esemedii, yok edilen yzlerce medrese, kilise, han, hamam... Yeniden yaplan tarihi camiler! Ve belleri bklm de olsa hl inatla ayakta duran daha birok tarihi eser. stanbul'un sadece Sultanahmet Meydan'ndan ibaret olduunu sananlara arka sokaklardaki esiz hazineleri sunuyor Haldun Hrel; bugn mezbelelik olarak kullanlan cami kalntlarn, emeleri, kara surlarn ve irkin yaplarn arasnda skp kalm daha yzlerce eseri. Yazar, tarihin incisi bu ehir nasl katledildi? sorusunu Buras stanbulda yaanm rnekleriyle cevaplyor.

Demir zl, Yap Kredi Yay nlar , 76 s.

Demir zlden yepyeni bir anlat... Demir zl 1980lerden itibaren art arda yazd Bir Beyolu D, Berlinde Sanr ve Kanallar adl anlat kitaplarna yirmi yl sonra bir yenisini ekliyor: nnde Bo Bir Uzam. Berlinde yazndan dnceye, tarihten siyasete uzanan konularn ortasnda yalnzlnn izini sren, kafelerde istasyonlarda glgesini gezdiren yazar sen diye anlatyor Demir zl. Okur, yazarla birlikte soluyor bir byk kenti. Kimsenin sesi kmyor. Kalabalklar bastrlm dlerinin soluk imgeleri iinde srklenip gidiyorlar. Kendini iyiletirmek iin yazdn dnsen de, ssz llerden ya da Berlindeki kanallardan sz etsen de, bir sis an olacaksn sen. Korkma, kendini koy ortaya.

YEN IKANLAR

Aydnlk KTAP Emaneti Hayat n Rengi Gkku a

20 TEMMUZ 2012 CUMA

19

Kurgusuz ve Ya anmam

Babiali Tanr lar Simavi Ailesi

I k Ergden, K rm z Kedi Yay nevi, 144 s.

Uzakta, bir adann dumanlar iindeki silueti. Bir daha gremeyecekmi gibi bakyorum adaya. Tpk bu odaya baktm gibi. Koltuktan kalkmak istemiyorum, ikindi gnei vuruyor stme, martlar dne dne alalyor, birazdan akamzeri. Yeni bir yalanla atacam kendimi sokaa. Uzaa, mehul bir gecekondunun amurlu sokaklarna, sonra byk binalarn kuytularna, ceketim srtmda, elimde bir poet, iinde bir patlayc, azmda imediim sigara, aklmda arayacam gazetelerin telefon numaralar. Bu hangi yzm, hangi ykm? iirin teetinden dzyazya, hayattan yazya, dilden dnceye uzanan, ezgili, hznl, cokulu, ak ulu metinlerle kiisel bir zamann iinde yolculuk, Ik Ergden'in kitab.

Tania Carver, Do an Kitap, ev. Bo a Erkan, 486 s.

Korkun bir katil ibanda. Hedefinde ise kadnlar var, ama sadece hamile kadnlar... Glmsedi. te ruh oradayd, kadnn iinden gelen yaam gc. Kadnn ruhunu almak yerine bebeini alyordu. Korkun bir katil ibanda. Hedefinde ise kadnlar var, ama sadece hamile kadnlar... nce onlar uyuturuyor, sonra karnlarn kesip domam bebeklerini alyor. Dedektif Phil Brennan, cinayet mahallini grdnde dnyann en vahi katillerinden biriyle kar karya olduunu anlamakta gecikmiyor. Sevgisiz byyen Phil ktl tanyor, ama yaad hibir ey bu grdklerinden daha korkun olamaz... Polis tekilatnn yardm istei zerine soruturmaya dahil olan psikolog Marina Esposito ise, bir sre nce Phil ile yaad ak bir kenara brakmak zorunda. nk baka bir hamile kadn daha ldrmeden nce katili bulmalar gerekiyor

Celal Ba lang , Everest Yay nlar , 248 s.

rem Barutu, Destek Yay nlar , 504 s.

20. yzyl Trkiye basn tarihine damgasn vuran Sedat Simavi, oullar Haldun ve Erol Simavi ile Simavi ailesinin etrafnda Hrriyet, Gnaydn ve btn bir basn camiasnn bilinmeyen ynleri, gazeteci rem Barutunun kaleminden... Sedat Simavi kimdi? Babas, Abdlhamidin gazabna niin uramt? Atatrkn yardmn niin reddetmiti? Hrriyet gazetesini kurduu gn, ceketinin zula cebine neden siyanr iesi yerletirdi? Hrriyet gazetesi Yahudi sermayesiyle mi kuruldu? Simaviler Selanik Yahudisi miydi? Fuat Kprl dava edince Sedat Simavi mahkemede niin alad? Yaz ileri mdr, Haldun ve Erol Simaviye, Akl kt zengin evlatlar deyince neler oldu? Ve daha birok sorunun cevab...

Celal Balang yakn dnem Trkiye tarihini, portreler zerinden yazmaya Hayatn Rengi Gkkua ile devam ediyor. Sinemaclar, Tiyatrocular, Mzisyenler, Gazeteciler, Foto Muhabirleri, Belgeselciler ve izgiler, Desenler, Deerler balklar altnda toplanan portreler bir taraftan Trkiyede yaamann getirdii zorluklar ve bunlarla ba etme yollarn; dier taraftan da sonsuz tavrlarn sonsuz eitlilii iinde hayatn keyifli yanlarn okura gsteriyor.

Markiz (Marki De Sadein Evlili i)

Duyuru

Byk Biyologlar (Rayden Hamiltona)

Sacco ve Vanzetti (Amerikada ki talyan Bir Hukuk Cinayeti)

Sibylle Knauss, Can Yay nlar , ev. lknur gan, 360 s.

Parisin saygn ailelerinden birinin kz olan Rene-Plagie de Montreuil, yirmi bir yanda Marki de Sadela evlendirilir. lk kez dnden iki gn nce grd Markiden ok etkilenmitir. Ancak romantik ak hayalleri kurarken kendisini kaosun ortasnda bulur. Markinin doymak bilmez ehveti, sapknla varan cinsel istekleri, saysz kadnla ve hatta hemcinsleriyle yaad yasak ilikiler, Markizi frtnadan frtnaya srkler. Ama kocasn sevmekten hi vazgemez, her utancn sineye eker ve ona ocuk dourur. Alman yazar Sibylle Knauss, imdiye dek hakknda ok ey yazlan Marki de Sadea farkl bir pencereden, karsnn gznden bakyor. Yaanm en sra d aklardan biri..

Antonio Negri/ Michael Hardt Ayr nt Yay nlar , ev. Abdullah Y lmaz, 128 s.
Herkesin ortak olana eriebildii ve onu paylaabildii adil, eit ve srdrlebilir bir toplum kurmay hayal edebiliyoruz ama onu ete kemie brndrme koullar henz mevcut deil. Kk bir aznln zenginlii ve silahlar elinde bulundurduu bir dnyada demokratik bir toplum yaratamayz. Kararlar hl onu tahrip etmeyi srdrenler alrken, gezegenin saln iyiletiremeyiz. Zenginler basite paralarn ve mlklerini vermeyecek ve tiranlar basite silahlarn brakp iktidarn dizginlerini brakmayacak. Son tahlilde onlar almak zorunda olan bizleriz ama yava olalm. Mesele bu kadar basit deil. Hardt ve Negri, bu kitapta yasama, yrtme ve yarg erklerinin demokratik ve ortak bir bir kurulu srecindeki rollerini ve alaca biimler zerinde fikirler retirken, ayn zamanda bir kurucu anayasa almasna da katk sunuyor.

Ioan James, Bankas Kltr Yay nlar , ev. Cumhur ztrk, 296 s.
Ioan James bu almasnda, gnmzden 400 yl geriye uzanarak otuz sekiz byk biyoloun biyografilerini kaleme alyor. Kitap, biyologlarn bilimsel baarlarnn yan sra her biri olduka merak uyandrc yaam ykleri zerinde de titizlikle duruyor. Kronolojik olarak dzenlenmi biyografilerle, biyolojinin yllar iinde hangi toplumsal koullarda gelitiine dair arpc bir tablo sunuluyor. Bilimsel ve biyolojik teknik ayrntlar asgaride tutan kitap, konuya ilgi duyan btn okurlar modern gelimeleri kolayca izlemeye davet ediyor. Aralarnda Sloane, Linnaeus, Banks, Lamarck, Humboldt, Hooker, Owen, Aggassiz, Darwin, Galton, Mendel, Wallace, Huxley ve Crick gibi pek ok byk biyoloa ait ilgin hayat hikyelerini okurken bir yandan da modern tp ve genetik biliminin bugnk birikimine nasl kavutuuna tank olacaksnz.

Helmut Ortner, Agora Kitapl , ev. Emrah Cilasun, 320 s.

Helmut Ortnerin bir siyasi polisiye slbuyla, bir roman akclnda kurgulad Sacco ile Vanzetti - Amerikada ki talyan, Bir Hukuk Cinayeti, 20. yzyl banda Amerika Birleik Devletlerinde hogrszlk ve yabanc dmanlnn ne kadar canice llere vardn gstermekte; ayrca, aradan yz yl gibi bir sre gemesine ramen dnyamzn u andaki siyasal-kltrel atmosferinin nasl da pek deimeden kaldna k tutmaktadr...

20

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

OCUKLAR N

HSEY N ALTUNYADAN AYDINLATICI VE B L MSEL B R ALI MA:

Trk ocuk Edebiyat Kaynakas

ocuk edebiyat yla ilgili son y llarda gerekle tirilen sempozyumlar, al taylar ve atlye al malar yz gldrc. Bunlara dergilerin zel say lar ve zel dosyalar n da eklemek gerek

Haydi Oynayal m
ocuunuzun geliimini ve yeteneklerini destekleyecek 355 oyun Gnmzde ou anne baba ocuklarn gelecee hazrlamak iin, geliimlerini bilinli bir ekilde desteklemek istiyor. Bu rehber kitap 1 ile 7 ya arasndaki ocuklarn belirleyici nitelikteki yetenek alanlarnda nasl bir geliim izgisi izlendiini aklyor. Kitaptaki oyun nerileriyle, ocuunuzun eitli yetenek alanlarndaki geliimini belli hedefler dorultusunda ve ailece elenerek desCornelia Nitzch, tekleyebilirsiniz. Gerald Hther, ocuunuz iin doru oyunlar: hangi oyunlarla hangi yetenekleri gelitirebileceinizi bir baOptimist Yay., 90 s. kta gsteren tablolar. Ayrca: ocuunuz iin faydal oyuncaklar. Haydi Oynayalm yaz tatili boyunca sizin ve ocuunuzun en gvenilir, en neeli arkada olacak. Hangi gelime aamasnda Hangi yetenek iin Hangi Oyun

Emily Meltemgil ve Sirenin S rr 4. Kitap

lk kitapta Emilynin suya girdiinde bacaklarnn balk kuyruuna dntne birlikte tanklk etmi, onun srrn paylamtk. kinci kitapta da Bermuda eytan geni yaknlarnda bulunan gizli adadaki yeni, evine ulaan Emily, her zaman olduu gibi yasak yerleri kefetmekten kendini alamam ve efsanevi deniz canavarn uyandrmt. nc kitapta ise Emily Meltemgil ile Neptnn yollar kesiecek mi diye merak ettik. Serinin 4.kitab Emilynin iki dnya arasndaki bar salayabilecek mi sorusunun cevabn aryoruz. nsanlar deniz halkn tehdit etmeye baladnda tm deniz halk gibi denizkz Emily de ok endielenir. Neptn bu iki dnya arasndaki dengeyi salama grevini Emily ve arkadalarna vermitir.

MNEVVER OAN Kaynaka ve szlk gibi youn emek ve zaman gerektiren ileri yapanlarn ounlukla belge ve bilgi saklamadaki titizliklerine tank olmuuzdur. Onlar, bugn okura bir yapt sunarken bunun gelecee kalacandan, baka aratrmaclarn iini kolaylatracandan hatta gelecek yaplanmasnn tulasn rdklerinden emindir. yle olmasayd Orhun Yaztlar, Kutadgu Bilig ve Divan- Lgatit Trk gibi daha nice yapt bugne ulaamazd. yi ki gelecein mimarlna soyunmu ama sessiz sedasz bir karnca hzyla alanlar var. Toplum, insanlk onlara ok ey borlu. Aratrmac-yazar Hseyin Altunya da onlardan biri. Kimsenin kolay kolay gnl indirmeyecei, zaman ayramayaca bir ii o sessiz sedasz yapvermi. Altunyann alp didinmesine ise OGEMden yant gelmi ve Trk ocuk Edebiyat Kaynakas ortaya km. Hseyin Altunyann hazrlad ve Ankara niversitesi ocuk ve Genlik Edebiyat Uygulama ve Aratrma Merkezi (OGEM) yaynlarnn ikincisi olarak kan Trk ocuk Edebiyat Kaynakas, ocuk edebiyat alannda balangtan gnmze kadar oluturulmu bilgi birikimini derleyip toparlamay amalayan bir yapt. Yazar, kitabn nsznde yle diyor: Bu aratrmay, Trk ocuk edebiyat (yazn) alannda almak zere kaynak arayanlara bir n hazrlk olarak dndk. ocuk edebiyat konusunda rn verenler de hem ulaabildiimiz kendi yazlarn (eski tarihten yeniye doru sralanm olarak) hem de kendileri hakknda yazlanlar burada bulabilecektir. almalarmz srasnda grdk ki bu alanda pek de azmsanmayacak lde ni-

cel birikim var. Bu nedenle aratrmay, ocuk yazn, ocuk kitaplar, ocuk yaynlar, ocuk ktphaneleriyle ilgili yazlarla snrlandrmaya altk. Hazrlayannn da belirttii gibi ocuk edebiyatyla ilgili son yllarda gerekletirilen sempozyumlar, altaylar ve atlye almalar yz gldrc. Bunlara dergilerin zel saylar ve zel dosyalarn da eklemek gerek. Hseyin Altunya, ok ince iilik gerektiren zor bir grevin, sorumluluun altndan baaryla kalkm. Kitap, Kuram Nitelikli Yaptlar; Seki Nitelikli Yaptlar; Klavuzlar, Kataloglar, Kaynakalar; Tezler (Yksek Lisans, Doktora, Doentlik); Szl Anlatm Etkinlikleri; Soruturmalar; zel Saylar, Blmler, Yllklar; Yazarlarla Konumalar; Gazete, Dergi, Kitap Yazlar (nceleme, Eletiri, Bildiri) balklarn tayan dokuz blmden ve 214 sayfadan oluuyor. Yaptn sunu blmn Prof. Dr. Sedat Sever kaleme alm. Arka kapak yazsnda Ankara niversitesi ocuk ve Genlik Edebiyat Uygulama ve Aratrma Merkezinin (OGEM) amac; ocuk ve genlik edebiyatyla ilgili olarak yurtiinde ve yurtdnda aratrmalar yrtmek, grsel ve dilsel bir uyaran olarak ocua gre olan kitaplarn ocuklarn geliim srelerine ve onlarn okuma kltr edinmelerine katklar konusunda toplumu aydnlatc bilimsel almalar yapmaktr denmekte. Byle bir yaptn okulncesi, ilkretim ve ortaretim retmenlerine, ocuk ve genlik edebiyat yazarlarna, akademisyen ve rencilere ulatrlmas da en az yaptn ortaya karl kadar nemli bir grev olsa gerek. (Trk ocuk Edebiyat Kaynakas, Yay. haz.: Hseyin Altunya, OGEM Yaynlar)

Liz Kessler, Can ocuk, ev: Selen Ak, 312 s.

Su Damlas n n Macera Dolu Yolculu u

Su damlas doann kendi dngs iinde oradan oraya savrulmaktadr. nce souk bir yrede kar olarak topraa dmekte, eriyip topran derinliklerinde temizlenip yeryzne kmaktadr. Daha sonra yaramaz bir ocuun su ihtiyacn gideren damlack, onun vcudundan tekrar doaya dnerken bandan birok macera gemektedir. En son kendisini okyanusta bir damla olarak bulan bu su damlas orada da yeni maceralara hazrlanmaktadr.

Erdem Semen, Bulut Yay nlar , 56 s.

a k n valye ve Hayalet-3
te karnzda Dnyann En Berbat ve akn valyesi Sr Gadabout... Sr Kll Henrynin hayaletini gren akn valye korkudan kaacak delik arar. Ama ok gemeden sardalye hrszl ile anlan Sr Kll Henrynin adn temize karmak iin baka bir korkun misafirin peine decektir.

Martyn Beardsley, Final Kltr Sanat Yay., ev: Handan Sa lanmak, 95 s.

SAHAF

Aydnlk KTAP

20 TEMMUZ 2012 CUMA

21

ENVER GKE EV R S YLE GESS NOV ROMANI: PUGAEF AYAKLANMASI

arla isyan eden Kazaklar

Kazak tarihinin byk halk kahramanlarndan biri olarak anlan, Ruslar tarafndansa korkun iler yapan korkun bir isyanc olarak tanmlanan Pugaef, lkemizde fazla tannmayan Gessinoviin romannda iki ayr utan birinde deil, daha objektif bir adan resmedilmi. Pukinin nl roman Yzbann Kznda da geni biimde ele alnm olan Pugaef Ayaklanmas, Ruslarn Orta Asyay istilasna kar direnen Kazaklarn tarihlerindeki en byk isyan olarak biliniyor. ar III. Petronun kukulu lm zerine gl Kazak lider Emelyan Pugaef (1740-1775) harekete gemi ve ksa srede evresine toplad glerle byk bir ayaklanma balatmt. A. Gessinoviin, 1969da Enver Gkenin evirisiyle May Yaynlar tarafndan baslan 216 sayfalk roman Pugaef Ayaklanmas, ite bu heyecan verici tarihi kesiti anlatyor. Rus ordusunun Osmanl mparatorluuyla savayor olmasndan da yararlanan Pugaef birlikleri Kazan ele geirir, hatta Moskova ve St. Petersburg iin de tehlike ba gsterir ancak abuk toparlanan Ruslar, Osmanl ile bar yaptktan sonra tm glerini Orta Asyaya srerek Pugaefi yenerler. Asi Kazak lider, yakalandktan sonra bir meydanda idam edilir. Kazak tarihinin byk halk kahramanlarndan biri olarak anlan, Ruslar tarafndansa korkun iler yapan korkun bir isyanc olarak tanmlanan Pugaef, lkemizde fazla tannmayan Gessinoviin romannda iki ayr utan birinde deil, daha objektif bir adan resmedilmi. Yazar, henz 17 yandayken Rus ordusunda savaan, Osmanl-Rus savanda yer alan, sonrasnda pek ok kez Ruslar tarafndan tutuklanan Pugaefin, 1772deki isyanlar kanla bastrlan Kazaklarn bana geip lider haline gelmesini, arla kar gelien derin nefreti grp anti-feodal bir yapya brnmesini, 400 kiilik ekirdek gcn giderek nasl byttn, Kamlklar ve Tatarlar da ayaklanmaya arn, Urallar kontrol altna almasn ama sonra ihanete de urayarak yenilmesini, akc bir dille anlatyor. Kendisine sonuna kadar bal kalan arkadalaryla birlikte aslan Pugaefin isyan hareketi, arln sonunun gelmekte olduunun ve suyunun snmakta olduunun ilk iareti olarak kabul edilmektedir. Pugaef Ayaklanmas, bir rpda okunan, bu konuda Enver Gkenin eviri almasna ok ey borlu olduumuz bir kitap. Eer okumadysanz, Yzbann Kzyla birlikte okumanz neririz. Hemen belirtelim, byk sahaflarda ve internetteki sahaf sitelerinde bulmak gayet kolay.

ANADOLUDAN KTABEV

BE ER K TABEV / MAN SA

Eski-yeni 50 bin kitap

BURAK NL Sahibi ve kurucusu Mehmet Beeri tarafndan 1989 ylnda zmir Karyakada faaliyete sokulan Beeri Kitabevi, atas Ouzlar gibi, birka yer dolatktan sonra, 2000 ylnda Manisada konaklam, o gnden beri bu ilimizde almalarn srdrmektedir. Beeri Kitabevi, zengin kitap arivi ile Trkiyedeki kitabevleri arasnda ilk sralarda yer almaktadr. Burada eski ve yeni; her trden yaklak 50 bin kitap bulunmaktadr. Kitabevinin raflarnda, daha dn km yeni bir kitab, yzlerce yllk mazisi bulunan bir baka kitapla yan yana grebilirsiniz. Romanlar, hikyeler, aratrma, ocuk, kadn, eitim, felsefe, sosyaloji kitaplar; dini eserler, ders kitaplar, yardmc kitaplar ve daha neler neler.. Bir tek lmszln srrn anlatan kitap yok. (Aslnda o da var. Bunu ancak ve ancak Beeri Kitabevini ziyaret edenlere sylyorlar).

Beeride her trl dergi, eski gazete, belge, fotoraf, pul vb. alm-satm da yaplmaktadr. Ayrca, hangi konuda aratrma yapyorsanz yapn, Beeri Kitabevinde, mutlaka size gre bir kaynak bulabilirsiniz. Buna bal olarak, her trl dev, tez konularna yardmc olunmaktadr. Beeri Kitabevi, Hrriyet Gazetesi tarafndan belirlenen Trkiyenin en iyi on kitabevi sralamasna da girmitir. Kitabevinin sahibi Mehmet Beeri, Trkiyede kitapla ilgili en ok bilgisi olan kitaplar arasnda saylmaktadr. Beeri Kitabevi, buram buram kitap kokan; kitap kurtlarnn iine girdii vakit bir trl kmak istemedii bir deryadr. Azck yzme biliyorsanz korkmayn. ster 1 yanda, ister 100 yanda olun. Mutlaka size gre bir kulvar vardr. Beeri Kitabevi, yaklak otuz be yllk kitaplk geleneini, daha nice otuz be yllara tamak inancnda, direncinde ve gvencinde...

22

20 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

ALINTI-TEST

Okuyaca n z blmler hangi yazar n hangi kitab ndan al nt lanm t r?

Bu gece, belediye reisinde dert bir deildi. Bir ksm davetliler, yanlarnda sekizer onar kii getirmiler, baz kimseler de davetsiz olarak gelmiler ve tabii gslerinden itmek kabil olmamt. Bahenin jandarma kordonu altnda olmasna ramen, duvarlardan aan ayaktakm da baka bir mesele. Sarho olduu iin kapdan evrilmek istenen bir azl serseri, Demokrat devlette halka kapal kap yoktur. eri girmek herkesin hakkdr! diye barm, sokakta toplanan halk baheye hcuma tevik etmiti.

-Sereleri ok severim, dedi. Cenap ahabettin onlar kk serserilere benzetmi. Fena bir benzetme deil. Baboluun sembol yaramazlar Sen de kular seversin deil mi? Mmtaz aa dallarnda cvl cvl ten kulara, oradan oraya konup kalkan serelere bakt: -stersen evimizde bir ift kanaryamz da olur, dedi.

Eypn tenha sokaklarndan geti, insanlarn bulunduu taraflarndan kat. Burada yalnz ller arasnda dolamak istiyordu. ki taraf parmaklklarla evrilmi mezarlardan ykselen talarn baklar altnda yrd. kbalin mezarna yaklatka bacaklarnda bir kesiklik meydana geliyor, oraya mmkn mertebe ge ulamak iin yava yryordu. Sonunda onun taze vcudunu kucaklayan mezarln nne gelince durdu.

a) Rebecca Fin / Hareketli Bahe b) Simon Vestdijk / algl Bahe c) Reat Nuri Gntekin / Eski Hastalk d) Feyyaz Kayacan / ocuktaki Bahe e) F. H. Burnett / Gizli Bahe

a) Erdoan Tcan / Sere Yuvas b) Takashi Matsuoka / Sere Bulutu c) Hasan Nail Canat / Yaral Sere d) Mkerrem Kamil Su / Genliimin Rzgr e) Neriman Calap / Uykulu Sere

a) Refik Halit Karal / stanbulun Bir Yz b) Mahmut Yesari / Pervin Abla c) Gzide Sabri / Yabangl d) Mehmed Rauf / Eyll e) Halit Ziya Uaklgil / Mai ve Siyah
Do ru yan tlar gelecek hafta bu sayfada

Geen haftan n do ru yan tlar : 1-(e)

2-(a)

3-(c)

BULMACA
SOLDAN SA A 1. Resimdeki yazar - ok s k dokulu ve sert bir seramik hamuru tr 2. O uz ... (yazar) - ocu u olan kad n - Parlak, saydam k rm z renkte de erli bir ta - Fena de il anlam nda bir sz 3. Bir ay ad - Bozk r - Hattatlar n kulland zel cila 4. Bir st tatl s - Naz, i ve 5. Perunun plakas - Voltamper (k sa) - Su biriktirmek iin akan nne yap lan set - San Marinonun plakas 6. Sanc , ate ve ksrkle beliren, tehlikeli bir akci er iltihab Srdrme, devam ettirme 7. Bir binek hayvan - Yasaklama - ... karmak (satranta acemi oyuncuya kar vezirsiz oynamak) 8. Dnyaca nl Champagne araplar n n Fransada bulunan ba l ca retim merkezi - Molibdenin simgesi - Kayak 9. Zengin sembollerle, ritimli szlerle, seslerin uyumlu kullan m yla ortaya kan edebi anlat m biimi - Jamaikan n plakas - Bir seslenme sz 10. Bal yapan bcek - Bir nota - Ho lanarak bakma 11. Emile Zolan n bir roman - Kamyon, otomobil gibi kara ta tlar na tak lan numara levhas - En k sa zaman paras , lahza 12. Kuran n blnm oldu u 114 blmden her biri - skambil ka d nda bir grup - Tmr 13. K l, ty - Sanca , yelkeni ya da sereni a a alma - ... Gler (foto raf ) - la, merhem 14. Tantal n simgesi - Osmiyumun simgesi - Bir kan grubu - Eski Trklerde toteme verilen ad 15. Resimdeki yazar n bir eseri YUKARIDAN A A IYA 1. Hal , kilim ya da bez dokuma tezgah - Resimdeki yazar n bir eseri - Tak m (k sa) 2. Gelecek - Para ya da ezme et ya da sakatata e itli harlar kat larak haz rlanan bir arkteri rn - Radyumun simgesi Mavi 3. n siperli bir ba l k tr - Emine ... (Azap Topraklar , iekler Byr, Sanc adl romanlar n yazar 4. Alt n veya gm te de er derecesi - Okuma-yazmas olmayan Alt n n simgesi - Rey 5. Yorgan k l f - H rvatistanda bir liman kenti 6. Galyumun simgesi - Kil ile kar k kireli toprak - Genellikle bir traktrn arkas na monte edilen ve zemini derince kazmaya yarayan bir alet 7. Di i - Ek izgisi 8. ... King Cole (Amerikal caz piyanocusu ve ark c ) Berilyum'un simgesi -... Gndz Kutbay (ney stad ) 9. ... Ayhan ( air) - Kiloamper (k sa) - Beyaz 10. Da c l k - Tahtalar n yan yana getirilmesinden meydana gelen her trl kaba kaplama 11. Bir hayret nlemi - Limited (k sa) - T rnak boyas - Ordu (k sa) 12. Yanarda lar n a z ndan akan ve so uyunca kat la an erimi maddeler - Ba lama, mazur grme - Japonyada buda rahibesi - svirede bir nehir 13. Yunan mitolojisinde bir tanr -Mezopotamya panteonunda tm tanr lar n babas ve kral olan gk tanr s - Baryumun simgesi 14. Satrn gezegeninin be inci uydusu - Kafa tutan, ba kald ran - Satrn gezegeninin be inci uydusu 15. M s r firavunlar n n piramit biimindeki mezarlar na verilen ad - Resimdeki yazar n bir eseri - Makine Kimya Endstrisi (k sa) Bulmacan n do ru yan tlar n 10 gn iinde fax veya mektup yoluyla gnderen okurlar m za BRAHIM M EKin resimdeki kitab n arma an edece iz FAX: 0212 252 51 22

GEEN HAFTANIN ZM