-TÜRKÇE-

TÜRKÇE | Sözcük Türlerî ve Yaps

SÖ2CÜKTÜRLERİ
B. Varlıkların Sayiîarına Göre Adlar
Sözcük türleri sekize ayrılır:
a) Tekil Ad: Tek bir varlığı, tek bir kavramı anlatan
1. Ad (isim) adlardır.
2. Önad (sıfat) Örnekler: Kalem, silgi, defter, çocuk, üzüntü
3. Adıl(zamir)
Çoğul Ad: Aynı türden iki ya da daha çok varlığı
4. Beürteç (zarf) gösteren adlardır. Çoğul anlamı "-ler", "-lar" ekiyle
5. İlgeç (edat) sağlanır. Bunlara "çoğul ekleri" denir.
6. Bağlaç Kelebekler uçuşmaya başladı.
7. Ünlem
Sınavlara hazırlanıyorum.
8. Eylem(fiii)
Örnekler: İnsanlar, kitaplar, defterler, çocuklar.
AD
tn c) Topluluk Adı: Söylenişi tekil olmakla birlikte,
Caniı cansız bütün varlık ve kavramiarı karşılayan "o oluşumu çoğul olan varlıkların adlarıdır. Topluluk
£E
sözcüklere, ad denir. LU
Û adları teklerin bir araya gelip nitelikse! bir dönüşüme
Bir sözcüğün ad sayılabilmesi için şu özellikleri ffî uğramasıyla oluşur.
CL

taşıması gerekir: Örnekler: ulus, orman, aile, heyet, takım, ekip,

- Varlıkları tanıtması => Ey, bir ailenin kurul...
mutluluk yumağı oluşturduğu yerdir. Adlara -cık, -cek, -ceğiz eklerinden biri getirilerek
- Durum eki alabilmesi ya da almış olması => küçültme, önemsememe, sevgi, acıma, küçümseme
Ali ey-e gitti. anlamları katılabilir:

- Tamlama kurabilmesi => Ey-in kapı-s-ı Adamcağız yapayalnızmış. (acıma)

açıktı. Babacığıma hediye aldım. (sevgi)
- İyeiik eki alabilmesi => Ey-i pek temiz. Bana bir milyoncuk borç verir misin?
(küçümseme)
A. Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar
OilgiNotuf
a. Özel Ad: Tek varlığa veya kavrama verilmiş
| Bademcik, maymuncuk, Gölcük (yer adı), Yıiancık
adiara özel ad denir.
| (hastalık adı) sözcüklerinde "-cık" eki küçültme |
Örnekler: Ankara Üniversiîesi, Türk Dil Durumu, | anlamı katmamaktadır.
Antalya, Karabaş, Hürriyet...
|
b. Tür (cins) Ad: Aynı türden varîıkların ortak
adlarına denir. C. Görev ve Anlamlarına Göre Adlar
Örnekler: Balık, çiçek, ağaç, su, mikrop ... 1. Somut Ad: Beş duyu organından herhangi biriyle
algılanabüen tüm kavramlara "somut" ad denir.
Sandalye, cam, koku, ses...
2. Soyut Ad: Beş duyu organından herhangi biriyle
algılanamayan tüm kavramiara "soyut" ad denir.
 -GENEL YETENEH 3EİIEL KULTUR DERGISI-

Sevgi, cesaret, rüya, serap... Çelik tencere

ADIN DURUMLARI Tahta kaşık
Adlar: Altın tarak
1. Yalın Durum => ev Gümüş vazo
2. Belirtme Durumu (-i durumu) => ev-i
i Takısız ad ta ml a masında ta mlayan
3. Yönelme Durumu (-e durumu) => ev-e I ne'den yapıldığını bildirir. (porselenden yapılr " u >
4. Buiunma Durumu (-de durumu) => ev-de | tabak)
5. Çıkma Durumu (-den durumu) => ev-den
4. Zincirleme Ad Tamlaması: Tamlayanı, tamlananı
olmak üzere beşe ayrılır. ya da her ikisi ad tamlaması oları tamlamaiartlır.
ADTAMLAMALARI Zincirleme ad tamlamasında en az üç ad birah ııt>
tamlayan-tamlanan ilişkisiyle bağlanmalıdır.
Bir adın başka bir adla, çeşitli anlam ilgileriyle
kurduğu takıma "ad tamlaması" denir. Ali'n-in günlüğü-n-ün kapağ-ı
şifre - s - i Dergi-n-in Türkçe sorular-ı
kasa- n - ın
Ad iyelik eki (Ad) (Ad) (Ad)
Ad Tamlayan eki
Tamlayan Tamlanan Aiiemizin yemek odası
Ad tamlamaları dörde ayrılır: Gümüş tabağın deseni
1. Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan Deniz suyunun tadı
ekalır.
Sinema oyuncusunun sanat anlayışı
• Kız-ın güzellik-i (nitelik bildirir)
* Belirtili ad tamlamasmda da zincirte; rıe a:i
• Merve-n-in yüzüş-ü (yapıcı-eylem) tamlamasında da tamlayanla tamlanan e.rasıri£i
başka sözcükler girebilir:
• Çanîa-n-ın sap-ı (parça-bütün)
kız-ın güzel çanta-s-ı
2. Belirtisiz Ad Tamlaması: Tamlayan ek almaz,
Tamlanan ekaiır. (Sıfat) ev-in bitmeyen

Yaz yağmur-u (zaman bildirir) geçim sıkıntı-s-ı

Sınav kaygı-s-ı (neden biidirir) (Sıfat)

Vişne reçel-i (neden yapıldığı) * Belirtili ad tamlamalarında tamiava*::;.

■:amlanan yerdeğiştirebiiir:
» Belirtisiz ad tamlamasında, tamlayan ya da
tamlananı oluşturan adlar eylem adı olabilir. * reng-i değişti yüzü-n-ün

- Yaşama heves-i Tamlanan Tamlayan

- Yanı!mapay-ı * devam-ı sevqi-n-in gelmeyecek mi?
- Sevme arzu-s-u Tamlanan Tamlayan
» Belirtisiz ad tamiamalarında tamlanan ekinin * Ad tamlamalarında tamlayan ya da tamlar r
söylenmediği yerler olabilir. Dirden fazla oîabiiir:
- Fakülte sokak (fakülte sokağ-ı) kızım-ın ve oğlum-un qeleceğ-i
- Adana kebap (Adana kebab-ı) Tamlayan Tamlayan Tamlanan
3. Takısız Ad Tamlaması: Tamlayan da tamlanan da kitabım-ın kapağ-ı ve içeriğ-i
ek almaz.
Tamlayan Tamlanan Tamlanan
Porselen tabak

SIFAT (ÖNAD)
Adların önüne geçerek adları niteleyen ya da
belirten sözcüklere sıfat (önad) denir.
SIFATIN ÇEŞİTLERİ
A) Niteleme Sıfatları:
B) Belirtme Sıfatları:
a. İşaret Sıfatları
b. Belgisiz Sıfatlar
c. Soru Sıfatları
d. Sayı Sıfatları
I. Asıl Sayı Sıfatları
II. Sıra Sayı Sıfatları
lll.ÜleştirmeSayı Sıfatları
IV.Kesir Sayı Sıfatları
V. Topluluk Sayı Sıfatları
A. Niteleme Sıfatları: Adların önüne gelerek adların
durumlarını, renklerini, biçimlerini gösteren
sözcüklerdir.
» Ada sorulan "nasıl" sorusuna karşılık verir.
Örnekler:
solgun yanak -> nasıl yanak -> solgun
akan yaşlar -» nasıl yaşlar -» akan çürük
diş -» nasıl diş -> çürük beyaz kazak ->
nasıl kazak -» beyaz suskun adam ->
nasıl adam -» suskun
B. Belirtme Sıfatları: Adların önüne gelerek adı;
işaret, sayı ve belgisiz anlamıyla belirtir.
a) İşaret Sıfatları: Adların önüne gelen bu, şu, o
sözcükleridir.
• "Hangi" sorusuna karşılık verir.
• bu: Yakındaki bir nesne için kullanılır.
Örnek: bu araba, bu iş, bu çanta...
• şu: Biraz uzakta bulunan bir nesne için
kullanılır.
şıradam, şu araba, şu daire...
• o: Uzakta bulunan nesneler için kullanılır.
oşehir, ookul, obey...
bu kitap, şuçocuk, oev...
-TÜRKÇE-
b) Belgisiz Sıfatlar: Bu tür sıfatlar nesneieri belirsiz
olarak bildirir.
» Belgisiz sıfat oluşturan sözcükler: Birçok,
birkaç, pek çok, her, bazı, bütün, tüm, herhangi bir,
birtakım, şöyle böyle, başka, kimi, çoğu, hiç, az...
birkaç kişi, bir çok insan, herhangi bir kitap...
c) Soru Sıfatları: Varlık adının önüne gelerek varlık
adının nitelik ve niceliğini soru yoluyla belirten
sıfatlardır.
» Soru sıfatı oluşturan sözcükler şunlardır:
Kaç (kaçta kaç, kaçar, kaçıncı) hangi, nasıl, ne
kadar. Bu sözcükler bir adın önüne gelmeli ve
soruyu ada sormalıdır.
- Kaç kitap? üç kitap
- Nasıl insan? iyi insan
- Hangi ev? o ev
- Ne kadar elma aldın? 5 kilo
d) Sayı Sıfatları: Adların önüne geçerek adların
sayılarını bildiren sözcüklerdir. Sayı sıfatları 5'e
ayrılır.
1. Asıl sayı sıfatları: Bunlar nesnelerin sayısını
gösteren sıfatlardır. bir elma, on kuruş, beş harf...
2. Sıra sayı sıfatları: Bunlar nesnelerin
derecelerinin sayısını gösteren sıfatlardır. Kaçıncı
şş! sorusuna cevap verir.
'S
LU
>■
otuz ikinci gün, beşinci bölüm. on birinci
asır...
3. Üleştirme sayı sıfatları: Bölme, ayırma
paylaştırma, dağıtma ifade eden nesnelerin sayısını
bölük bölük gösteren sayı sıfatlarıdır.
ikişer elma, beşer gün, sekizer gömlek...
4. Kesir sayı sıfatları: Nesnelerin parçalarını
belirten sayı sıfatlarıdır. üçte blr ekmek, dörtte üç
karpuz...
5. Topluluk sayı sıfatları: Belirttikleri nesneler
arasında bir yakınlık, bir birlik olduğunu gösteren bir
nesne topluluğu ifade eden sayı sıfatlarıdır.
ikiz kardeşler, üçüz çocuklar...
Sıfatlarda Pekiştirme
Pekiştirme, anlamı güçlendirmektir.
a. Tekrar yoluyla yapılanlar: iri
elmalar (sadece iri)
Sıfat Ad
 -GENEL YETENEK 3ENEL KULTUR DERGISI-

iri iri elmalar (çok iri, anlam pekişîirilmiştir) ZAMİR (ADIL)

Sıfat Ad Kendileri ad olmamalarına karşın adların yerlerine
kullanılan sözcüklere zamir (adıl) denir.
b. "mi" soru edatı kullanılanlar:
Zamirler, nesneleri temsil veya işaret ederek
güzel mi güzel kız (aniam pekiştirilmiştir, çok
karşılayan sözcüklerdir.
güzel)
Kişi Zamirleri: ben, sen, o, biz, siz, onlar, kendi
c. m, p, r, s ünsüzleriyle yapılanlar:
İşaret Zamirleri: bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar.
Sıfatların ilk ünlü harfine kadar olan kısmına m,
p, r, s ünsüzlerinden uygun olanı getirilir daha sonra * İşaret zamirleri ismin önüne gelerek onu
sıfat bitişik bir şekilde tekrar yazılır. belirttikleri zaman işaret sıfatı olur.
yemyeşil kırlar 0, ihtiyarı gördü.
Sıfat Ad Zamir 0 ihtiyarı,
flilgiNotuf gördü.
Bazı durumlarda pekiştirme sözcükleri yapılırken Sıfat Ad Sıfat
"ünlü türemesi" gerçekleşebilir: sağlam =>
Tamlaması
sapasağlam
BilgiNohıf
Sıfat Tamlamalan
Adların önüne geçip adları niteleyen ya da belirten Sıfat tamlamalarında; adla sıfatın arasına virgül
sıfatlarla adlar, sıfat tamlamasını oluşturur. ya da başka bir noktalama işareti giremez.
Girerse tamlama olmaz. Aynı şey ad
sevgisiz insan I o tamlamaları için de geçerlidir, tamlayan ve
Sıfat Ad ı tamlanan arasına hiçbir noktalama işareti
Sıfat Tamlaması giremez.

Ad Belgisiz Zamirler: başka, birkaç, bir çoğu, biri, kimi,

yanlış karar bazı, tümü, bütünü, herhangi biri, hepsi, herkes,
ı Sıfat ı çoğu...

Sıfat Tamlaması Herkes mutlu görünüyor.

* Bir adın birden çok sıfatı olabilir.
akıllı. dürüst genç Sıfat Sıfat Ad
Soru Zamirleri: Kim, ne, kaç, hangi, nereye,
nereden...
Seni kim aradı?
Ek Durumundaki Zamirler
1) İlgi Zamiri: Kullanıldığı sözcükle ilgili başka bir
varlığın yerini tutarak, bir ilgi durumu oluşturur.
Sizin oğlunuz sınıfı geçmiş.
Sizinki sınıfı geçmiş. ("oğlunuz"un yerine geçer)
İlgi zamiri (ilgi adılı) Senin arkadaşın burada.
Seninki burada. ("arkadaşın"ın yerine geçer) İlgi
zamiri (ilgi adılı)
2. İyelik adılı: Kişi adıyla kurulan tamlamalarda
gördüğümüz iyelik adıllarıdır.
 -1UF<ÇE-

Her şahısta hâl alırlar. ZARF (BELİRTEÇ)

farkh
1. tekil şahıs ev- im
Sıfatları, eylemleri, eylemsileri ve görevce
II, tekil şahıs ev- in kendilerine benzeyen sözcükleri türlü yönlerden
III. tekil şahıs ev- i tamlayan ve pekiştiren sözcüklere zarf (belirteç)
1. çoğul şahıs ev - imiz
denir.

II. çoğul şahıs ev - iniz A) Durum "Hal" zarfları: Eylemin nasıl yapıldığını
III. çoğulşahıs ev - leri
bildiren zarftır. Durum ve hal bildirir. Cümlede fiilin
önüne gelirler: Fiile "nasıl" sorusu sorulur.
Sevgisini çok güzel anlatıyor.
(Nasıl anlatıyor?) Yüklem
Durum Zarfı
Okula yalnız gittim.
(Nasılgittim?)Yüklem
Durum Zarfı
B) Zaman Zarfları: Etkiledikleri eylemleri zaman
açısından bildiren zarflardır. Fiile "ne zaman" sorusu
sorulur.
Tatilden akşamleyin döndük.
Zaman Zarfı Yüklem
M C) Yer Yön Zarfları: Bunlar boşlukta bir yer ifade
g eden isimlerdir. Aşağı yukarı hepsinde bir yön
5 ifadesi olduğu için zarf olarak fiilin yönünü gösterir.
gj Başlıcaları; ileri, geri, aşağı, yukarı, içeri, dışarı, beri
s kelimeleridir.
Arabasını ileri park etti.
UJ
Yer-yön Zarfı Yüklem
D) Azlık Çokluk Zarfları: Bunlar azlık çokluk ifade
eden, miktar - derece bildiren zarflardır.
Fiile "ne kadar" sorusu sorulur.
Çeşitleri şunlardır:
1) Eşitlik zarfı: gibi, kadar
Senin gjbi tembel, Ayşe kadar başarılı
2) En üstünlük zarfı: en
En önce geldi, en iyi ödev onundu.
3) Üstünlük zarfı: daha, -den
Derslerine daha çok çalış.
4) Aşırılık zarfı: hiç, çok, pek çok, fazla, çok fazla,
pek fazla, birazcık, oldukça, çokça, fazlaca, gayet,
epeyce, azıcık.
Yemeği fazla tuzlu yapmıştı çokça üzüldü.
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL

EDAT(İLGEÇ) BAĞLAÇ
Tek başlarına anlamları olmayan, cümlede anlam Sözcükleri veya cümleleri bağlama görevi yapan,
kazanan sözcüklere edat (ilgeç) denir. Kullamlan genellikle cümleden çıkarıldığında anlamı bozmayan
başlıca edatlar şunlardır: ifadelere bağlaç denir. Kullanılan başlıca
bağlaçlar şunlardır:
İçin -» Sebep, amaç ilgeci
Sıralama Bağlacı:
Senin için buradayım. Gibi ->
Benzetme ilgeci Senin gibi ve -> Okumayı ve yazmayı çok seviyorum.
çalışacağım. Kadar -» ile -> Annemle babamsız yaşayamam.
Karşılaştırma ilgeci Senin Açıklama Bağlacı:
kadar başarılı değil. İle -> çünkü -» Anlayamadım; çünkü iyi dinlemedim.
Birliktelik ve araç ilgeci Seninle zira -» Gelmedim zira istemiyordum.
gelirim. Karşıtlık Bağlacı:
- e göre -> Görelik ilgeci fakat -> Çalışıyorum; fakat biraz kaygılıyım.
Sana göre başarılı mıyım? ama -> Biliyorum; ama anlatamıyorum.
- den beri -» Zaman ilgeci lakin
Dünden beri hiç çalışmadı. ancak
- e rağmen -> Karşıtlık ilgeci yalnız
Her şeye rağmen çalışmalıyım. halbuki
- den ötürü -» Sebep ilgeci Pekiştirme Bağlacı:
İşten ötürü çok çalışmıyorum. de -> Bil de konuşma.

Uyarı: İlgeçler cümleden çıkarılırsa anlatım ya ki -> Gel ki görüşelim.

bozulur ya da daralır, dahi
Bu kitabı Ayşe İ£in aldım. bile
hatta
Bu cümleden altı çizili ilgeç çıkarılırsa anlam nitekim
bozulur.
Özetleme Bağlacı:
özetie
veihasıl
kısaca
Seçme Bildiren Bağlaç:
veya
yada
Karşılaştırma Bildiren Bağlaç:
ne ... ne hem ... hem
ya. . . ya gerek...hem
de. . . de ister... ister
Ne sen beni anladın ne de ben seni anladım.
 __ rüf

ÜNLEM SÖZCÜĞÜN YAPISI

Aşırı bir duyguyu (çoşku, acıma, hayıflanma, korku, Sözcüklerin kökleri ve ekleri sözcüğün yapısını
s=î\inç...) anlatmak amacıyla kullanılan sözcüklere oluşturur.
ünfemdenir. KÖK
• Yazık! Bu fırsatı kaçırdık. 1. Ad kök: Zihinden "-mek", "-mak" ekini almazlar.
• Hey! Beni bekler misin?
masa, güzel, el...
• Aferirı! Bu karne çok güzel!
2. Eylem kök: Zihinden "-mek", "-mak" eklerini
• Vay! Sen buralara gelir miydin?
alırlar.
• Eyvah! Yangın büyüyor.
-gel, -bil, -sev...
3. Ortak kök: Hem ad hem eylem olarak
kullanılırlar.
boya, savaş, tat...

ÜÜIM!
I Ortak kök olabilmesi için isim olan ve fiil olan
| anlamları arasında bir ortaklık bulunması
| gerekir. (eski, siva, güreş...)

tr • Yüzünü göremedim. (Yüz, ortak kök değildir.)

UJ
Q
w (İsim ve fiil olan anlamları arasında ortaklık
m yoktur.)
a.
1. YapımEkleri
a. Addan ad türeten ekler:
o
simit- çi Ad kök Addan ad yapan
yapım eki
kitap - lık Ad kök Addan ad yapan
yapım eki
Rize-li Ad kök Addan ad yapan
yapım eki
b. Addan eylem türeten ekler:
yaş- a Ad kök Addan eylem yapan
yapım eki
çok(ğ) - al Ad kök Addan eylem
yapan yapım eki
baş - la Ad kök Addan eylem yapan
yapım eki
c. Eylemden ad türeten ekler:
bas - ım
Fiil kök Fiilden isim yapan yapım eki at-
kı Fiil kök Fiilden isim yapan yapım
eki
8- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISU

d. Eylemden eylem türeten ekler: Terîmleşmeyle (kenarortay, yerküre)

üz- ül Fiil kök Fiiiden fiil yapan oluşurlar.
yapım eki b. Yapihşlan Açısmdan;
bii-dir Fiil kök Fiilden fiil yapan
hanımeli (hanım-ın el-i)
yapım eki
Ad tamlaması
2. ÇekimEkleri
Eskişehir (Eski + şehir)
a. Ad Çekim Ekleri
Sıfat tamiaması
• İyelik ekleri (-m, -n, -ı, -imiz, -niz, -leri)
imambayıldı (özne + yükiem)
• Durum ekleri (-i, -e, -de, -den)
isim + çekimü eyiem
• Çoğul eki (-ler)
Anlam kayması, ses değişmesi, tür kayması ya da
• Tamlayan eki (-in)
îerimleşmeye uğrayan birleşik sözcükier biîişik
• Tamlanan eki (-i) yazılır.
• Ekeylem (-dir, -di, -miş, -se)
• Ekeylemle kullanılan kişi ekleri (-im, -sin, -dîr,
-iz, -siniz)
b. Eylem Çekim Ekleri
• Bildirme kip ekleri (-dı, -miş, -yor, -ecek, -r)
• Dilek kip ekleri (-se, -e, -meli)
• Eylem çekiminde kulianılan kişi ekleri (-m, -n,
-k, -niz, -ler)
• Birleşik zamanlı fiillerde görev aian ekeylem
ekleri
düşünü-yor-du YAPI Sözcük yapı bakımından üç
şekilde incelenir:
A. Basit Yapılı Sözcük: Kökün ek aimadığı ya da
sadece çekim eki aldığı yapılardır.
• Kök + Çekim eki (masa-lar)
• Kök (masa)
B. Türemiş Yapılı Sözcük: Kökün en az bir yapım
eki aldığı sözcüklerdir. Sözcük yapım ekinden sonra
çekim eki de alabilir.
• Kök + Yapım eki (sev-gi)
C. Birleşik Yapılı Sözcük:
a. Oluşum Açısından:
Anlam kaymasıyla (sivrîsinek, hanımeli)
Tür kaymasıyla (çalar saaî, gece kondu)
Ses değişmesiyle (sabretmek, cumartesi)
 7Ü KÇE-

4. Aşağıdakilerin hangisinde sıfat tamlaması

ÇOZUMLU KONU vardır?
KAVRAMA TESTİ A) İki parmak aralanmış uykumdan onun yüzüne
baktım.
B) Nar taneleri dökülür, evimizin avlularına.
1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden C) Gözleriniz hızlı hızlı kaymakta gazetelerin
hangisi ötekilerden farklı bir ek almıştır? üstünde.
A) Yazı bu yıl iyi geçiremedik. D) Şiirler seni anlatmayınca onlara da düşman
B) Kazı, yarın kasaba kestireceğiz. oldum.
C) Bizi görmeye gelecek misin? E) İhtişamlı konuşup sade davrananlara
D) Gemi atın ağzından çıkar artık. güvenemeyiz.
E) Dizi yarın akşam tatile giriyor.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yansıma

sözcük kullanılmıştır?
A) Bulanıksudabalıkavlanmaz.
B) Rüzgar suratıma ılık ılık vuruyor.
C) Kediler tüm gece miyavladı.
2. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük tür D) Kuşların ötüşmeleri beni çok dinlendiriyor.
yönünden ötekilerden farklıdır? E) Ekmek kırıntılarını yerlere atmayınız.
A) Şehrin şimalinde agır bir duman vardı.
B) Sobanın üstünde yanık elma kabukları kalmış.
C) Irmakların buzları yaz gelince çözülecek.
D) Karartılmış pencerenizin önünde incecik bir
perde aralanmış. Q
İU
E) J£> izinden geçilmiyordu terzinin diktiği yorganda. >■

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklemin

kökü ötekilerden farklıdır?
A) Toplantıda tüm personel vardı.
B) Sendin bütün korkularımın çaresi
C) Dünküdavetekatılımazdı.
D) Komşuları rahatsız eden adam işte oydu.
E) Otobüs, sabaha karşı şehre vardı.

3. Bir varlığın neye ya da kime ait olduğunu bildiren

eklere ve isim tamlamalarındaki tamlanan ekine
"iyelik eki" denir.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde iyelik eki

almış bir sözcük voktur? 7. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
A) Defterimde hiç boş yer yok, ne yapsam. hangisi diğerlerinden farklı bir ek almıştır?
B) Bir günün sonunda bekleyen arzu. A) Yazın başlangıcı güneşten belli olur.
C) Aklım başımda değil, nedenini bilmiyorum. B) Kısın sonunu bu sene bir türlü getiremedik.
D) Beklemek, dünyadaki en zor işmiş. C) Öğlenin en sıcak vakti bu zamanlardır.
E) Zamanın sonunu bulmaya çalışmak anlamsız. D) Baharın ortasında yağmurlu bir gündü.
E) Gelin arabaya binmeden gitti.
10- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

8. Bazı yapım ekleri isim köklerinden yeni anlamda H.Doğada var olan sesleri taklit ederek oluşturulan
isim türetir. sözcüklere "yansıma sözcük" denir.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yansımadan

hangisi, böyle bir yapım eki almıştır? türemiş bir sözcük voktur?
A) Çocuğumuza yeni bir bakıcı tuttuk. A) Meşin kırbaç bir anda şakladı.
B) Bizim köye gezici kütüphane geldi. B) Kulaklarımda bir fısıltı var hâlâ.
C) Bilgisayarımın yeni vazıcısı da bozuldu. C) Yağmurla birlikte gök de gürledi.
D) Hocamız vurucu sözlerini sona bıraktı. D) Elindeki silah nasıl patladı.
E) Mahallemizde eskici dükkânı açıldı. E) Yağız ve doru atlar hoyratça kişnedi.

9. "Akşam" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin

hangisinde ötekilerden farklı bir türde
kullanılmıştır?
A) Gazeteler akşam mı basılır?
B) Akşam, romanını bir çırpıda okudum. 12. Adlara eklenerek onlara belirtme anlamı
C) Balıklar akşamları suyun üstüne çıkarlar. kazandıran eke "belirtme hâli eki" denir.
D) Sinemada akşam seansmda macera filmi var.
E) Akşam bir daha evde beni arama. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
o hangisi belirtme hâli eki almamıstır?
tn
A) Dün akşam onu gördüm yıllardan sonra
UJ
B) Bana gazetevi uzatır mısın Ahmet?
C) Gemivi kurtaran kaptan olmak isterim.
O
cj D) Bahçede yapılan kazj hala bitmedi.
E) Geceleri. en iyi o anlatır.

13. Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan

köklere "sesteş kök" denir.
10. Eklendiği sözcüğün yapısmı, anlamını bazen de
törünü değiştiren eklere "yapım eki" denir. Buna göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük sesteş kök degildir?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki A) Ahmet San yeni bir yat almış.
almış bir sözcük yoktur? B) Ömrün boyunca bir çjül gibi ol.
A) Dağlarda gezer bizim avcı uşaklar. C) Sen de y_an benim gibi ateşlerde.
B) Odamıza yeni bir yatak alalım. D) Savas. insanlara mutluluk getirmez.
C) Emek vermeden, terlemeden olmaz. E) Bir yaz daha böyle sensiz geçti.
D) Senin gezdiğin bahçede çiçek açar.
E) Bir su bardağının içinde balık olsam.
 -TÜRKÇE- 11

14. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde "-ecek
(-acak)" eki farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Görülecek birçok hesabım var onunla.
B) İnsana gelecek ne getirir, bilinmez.
C) Kışa yakacak odunumuz kalmadı.
D) İnsan göreceğine engel olamaz.
E) Bir gün sıra elbet bize de gelecek.
17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili
sözcük isimden türemiş bir fiil değildir?
A) Bir anda nefretleri üzerine topladı.
B) Onunla her gün selamlastım da ne oldu?
C) Öğlen sıcağı vurunca insan iyice acıkır.
D) Gençliğimde dalgalandım; ama şimdi duruldum.
E) Yemeğin ve salatanın malzemesini yeterince
tuzladım.

18. Bir anlamıyla ad, bir anlamıyla da fiil olabilen,

aralarında anlamsal bir ilgi bulunan köklere "ortak
15. Arkadaşlar(l), arabalarını(ll) kaldırımların(lll)
kök" denir.
üzerindeki taşlardan(IV) atlatarak park ettiler(V).
ı
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili
Yukarıdaki cümlede altı çizili sözcüklerden' kelime ortak bir köktür?
hangisi şahıs (kişi) eki almıştır? |
A) i B) II C) III D) IV E) V İ A) Bu sabah kahvaltıda çay içtim.
B) Yüzündeki ben, seni çok güzel gösteriyor.
C) Geçenlerde kendine yeni bir yat almış.
'o D) Barısı. savaşa tercih ediyoruz.
LU
>
E) Yaz tahtaya, herkes öğrensin bunu.

19. Bu şirin belde, görenleri(l) büyülüyor. İnsana huzur

16. "-lık (-lik)" eki, aşağıdaki cümlelerin hangisinde
veren, dagların(ll) tepel eri, vesilivle
geldiği sözcüğe "yer" aniamı kazandırmıştır?
(lll)bütünleşince insanı(IV) sarıveren bir renk
A) Antalya şimdilerde günlük güneşliktir. cümbüşü ortaya çıkıyor. Tepelerin(V). patika
B) Günlük çarşıya gider, orayı gezip gelirdi. yoüarın da ayrı bir tadı var.
C) Bir yemeklik domatesimiz kalmış.
D) Karadeniz'in yaylaları, her yanı çimenlik Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi
E) 0, artık yataklık bir hasta oldu. varlığın neye ait olduğunu belirten ek almıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
12- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok
yapım eki almış bir sözcük vardır?
A) Kalbimdeki çarpıntılar bir türlü durmuyor.
B) Ülkemizde son yıllarda iyi politikacı yetişmiyor.
C) Toplumumuzu kalkındırmak hepimizin elindedir.
D) Sözlerimi dinleyin, sizi şimdiden uyarıyorum.
E) Gelin birlik olalım, yarın çok geç olmadan.
23. "Kendi" sözcüğü özneyi, pekiştirme göreviyle
kullanılabilir.
Aşağıdakilerden hangisinde bu kurala uygun
bir örnek vardır?
A) Kendi hakkına razı olmayanlar işi bırakabiür.
B) Kendim işlerimi halletmeyi daha çok severim.
C) İşin aslı o kendisi bu tercihi yapmıştı.
D) Kendilerini çıkmaz bir sokağın ortasına
atmışlardı.
E) Kendi kendine konuşan biriydi, Ahmet.

21. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili

sözcük ötekilerden farklıdır?
A) Bu iş yerinde gizlilik çok önemliydi.
B) Ekinler veşerince memlekette olurum.
C) Böyle vurdumduvmaz insanlarla iş yapılmaz.
D) En büyük fazilet; sadakattir.
E) Kardeslik çağrısı hepimiz içindi.
24 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "için" edatı
farklı bir anlam ilgisi kurmuştur?
A) Çok yediği için sürekli şişmanlıyor.
B) Konuşmak için kürsüye yöneldi.
C) Ağladığı için hepimiz üzüldük.
D) Uyanamadığı için sınava giremedi.
E) Konuştuğu için sınıftan atıldı.

25. Hem isim hem de eylem ifade eden köklere "ortak

kök" denir. Ortak köklerin anlamları aynıdır.

Buna göre, aşağıdaki altı çizili sözcükierden

22. Dostluktan(l) saygıvı(ll) kaldıran(lll), onun en hangisi ortak kök değildir?
büvük(IV) kaldırmıs(V) olur.
A) Dershanemizde güven önemli bir unsurdur.
B) Eşki kıyafetlerimi bir yoksula verdim.
Yukarıdaki cümlede numaralanmış
C) Şehirlere göç giderek azalmaktadır.
sözcüklerden hangisi isimden türemiş isimdir?
D) Yan komşumuz dün çok fazla rahatsızlanmış.
A)l B)ll C)lll D) IV E) V E) Aranızda sonunda barıs saglanmıs.
 -TÜRKÇE- 13

ÇÖZÜMLER 4.
A) iki parmak (sıfat tamlaması)
1.
Sıfat Ad
A) yaz-1 B) nar taneler - i (Belirtisiz Ad-Tamlaması)
Ad kök Belirtme hal eki Ad Ad
B) kaz-ı C) hızlı hızlı kaymakta
Ad kök Belirtme hal eki Zarf Fiilimsi
C) bjz -l D) Tamlamayok
Ad kök Belirtme hal eki E) İhtişamlı konuşup
D) gem - i Zarf Fiilimsi
Ad kök Belirtme hal eki
(Cevap A)
E) diz-i
Eylem kök Fiiiden ad yapan yapıım eki
(Cevap E)

2. 5.
Yansıma sözcükler, doğada var olan seslerin taklit
A) şehr - in şimal - i
edilmesi yoluyla oluşturulurlar. Kedi miyav - la - dj
Ad Ad
Yansıma Y.E. Ç.E. (Yansımadan türemiş sözcük)
B) yanık elma
"miyav" taklit edilmiş bir sestir. "C" seçeneğinde
Sıfat Ad
verilen sözcük bir yansımadır. "D" seçeneğindeki
C) ırmaklar - ın buzlar - S2 "ötüşme" yansıma değildir. Kuşlar "öt" sesini
Ad Ad
UJ Q çıkarmazlar.
D) incecik bir perde co
m
Sıfat Ad (Cevap C)
E) jg izjj
Ad Ad
(CevapD) §
6. A) var -(i) dı
Ad kökü Geçmiş zaman eki
B) sen-(i) din
Zamir G. özne
(Adıl)
C) az-(i)dı
3. Ad G.Z.E
iyelik ekleri (iyelik zamirleri) ad tamlamalarının kökü
tatnlayanını oluşturur. D) o-y-(i)du
A) (benim) defter-jm Zamir G.Z.E
iyelik eki (Adıl)
B) gün-ün son - u E) var- dı
iyelik eki Eylem G.Z.E
C) (benim) akl - ]m Kökü
iyelik eki Not: Zamir (Adıl) köklü sözcükier sözcükte yapı
D) Yok konusunda ad köklerine dahil kabul edilir.
E) Zaman - ın son -u
iyelik eki
(Cevap D) (Cevap A)
14- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

7. 10.
yaz - ın A) av-cı
A. K.Tamlayan eki Ç.E. B) yat-ak
C) ver-meden
D) gez-dik-in
A. K. Tamlayan eki Ç. E. E) Bu seçenekte yapım eki almış bir sözcük yok.

öğle - n - in (Cevap E)

A. K. Tamlayan eki Ç. E.

bahar•ın
11.
A. K. Tamlayan eki Ç. E.
A) şak - la - dı
çjel - in F.E. F. İ.Y. E.
B) f ı s- ı l- t ı
C) g ü r- le - di
D) pat-la-d ı
(Cevap E)
E) Bu seçenekte yansımadan türemiş bir sözcük
yoktur.

8. (Cevap E)

bak- ıçı
F.K. F. İ.
gez- içi 12.
Z
F. F. F. İ. o A) o - n - u
>-
ço Belirtme hâl eki
vaz- ıçı Q
UU
<£> B) g aze te- y- i
F.K. F. İ. o
o Belirtme hâl eki
vur- ucu OJ
C) g e mi - y - i
F.K. F. İ Belirtme hâl eki
eski - ci D) kaz-ı
Fiilden isim yapan yapım eki
Ortak İ.İ
E) geceler-i
F.K. K.
Belirtme hâl eki
(Cevap D)
(Cevap E)

13.
A) yat (Eylem, özel gemi)
B) gül (Eylem, çiçek)
C) yan (Eylem, köşe)
9. D) savaş (Ortak kök)
A) "zaman zarfı" olarak kullanılmış. E) yaz (Eylem, mevsim)
B) "zaman zarfı" olarak kullanılmış.
Sesteş sözcüklerin farklı anlamları arasında hiçbir
C) "zaman zarfı" olarak kullanılmış.
anlam ilgisi yoktur. "D" seçeneğindeki "savaş"
D) "ad tamlaması" kurmuş.
sözcüğünü fiil olarak kullansak bile aynı anlam
E) "zaman zarfı" olarak kullanılmış.
ilgisinden yararlanmış oluruz.
(Cevap D)
(Cevap D)
 -TÜRKÇE- 15

14. 18.
A) görül - ec9k hesap "barış, savaş" sözcükleri hem ad hem 9ylem olarak
F. K. Y. E. Ad kullanılabilir. Ortak kök oj^bilmeleri için arada anlam
(Sıfat fiil yapan ek) ilgisi bulunması gerekir.
B) gel - ecek
(C9vap D)
F. K. Y. E. (F.A)
C) yak -ac ak od un
F. K. Y. E.
D) gör - ecgk- i -n -e
F. K. Y. E.
E) g9İ - ec9k 19.
F. Kök. Zaman eki Ç.E.
III. numaralı sözcük,
(Cevap E)
yesil - i - y - le Ad

îyelik eki
15. İyelik eki (aitlik eki) varlığın neye ait olduğunu
Şahıs eki (kişi eki) yüklemdeki zaman eklerinden bildiren eklerdir.
sonra gelerek eylemi kimin yaptığını bilirtir. (Cevap C)
park etti - ler
onlar
20.
(C^vap E) in
o
cc "C" seç9n9ğinde y9r alan, "toplumumuzu" ve
UJ
o "kalkındırmak" sözcükleri yapım eki almış birer
(fi
16. tn türemiş sözcüktür.
o.
A) "durum" bildirir. (Cevap C)
B) "zaman" bildirir.
Q
C) "miktar" bildirir. MJ

D) "yer", "çimen yeri" anlamı verir.

E) "durum" bildirir. 21. A) giz-li-lik —^ türemiş
B) Ek- in- le—^türemiş
(Cevap D) C) vurdumduymaz-»Biİ9şik
D) büyü-k—>türemiş
E) Kardeş-lik—>türemiş
(C9vap C)

17. 22.
A) tQE -ja-di A) Dost - luk
A. K. Ad Addan ad y.e
B) Sav- gı
B) selam - las - tı - m
Eylem Eylemde Ad y.e
A. K.
C) kaldır- an
C) a ç - j k - n Eyİ9m Eylemde ad y.e
A. K. büvü-k
D)
D) dur- u l -d u - m 9ylem eylemden ad y.e
F. K. E) kaldır- mıs
E) tuz - la - dı - m eylem çekim 9k
A.K.
(Cevap C)
(C9vap D)
16- -GENEL YETENEK İEi EL KÜLTÜR DERGİSİ-

23.
C' şıkkında "...0 ÇIKMIŞ SORULAR
ve ÇÖZÜMLERİ
kendisi Özne bu tercihi

Özne Belirtili N. Yüklem

(Pekiştirme için) 1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi,
kendinden sonraki sözcüğü nitelemektedir? (99
(Cevap
DMS OÖ)
A) Sabahtan beri vürüven çocuklar iyice
24. için" edatı; A,C,D ve E seçeneklerinde sebep sonuç yorulmuşlardı.
ilişkisi kurmuştur.B seçeneğinde ise amaç -sonuç B) insan gençken yorgunluk nedir bilmez.
ilişkisi kurmuştur. C) Bu fidanlar sonbahara kadar epeyce büyür.
(Cevap B) D) Erozyon tehlikesine karşı önlemler alınmaktadır.
E) Onlar da g^lecek diye uzun süre pencerede
25. bekledik.

güven, eski, göç, barış sözcükleri fiil ve isirn olarak

kullanılabilir. Arada bir anlam ilgisi var. Bizden sıfat olan kelimeyi bulmamız isteniyor. "B"
Yan sözcüğü, sadece sesteşlik ilişkisiyle seçeneğinde altı çizili sözcük zarf görevinde, C, D, E
kullanılabilir. Çünkü fiil ve isim olan kullanımiar seçeneklerinde ad görevinde kullanılmıştır. "A"
arasında hiçbir anlam ilgisi yoktur. seçeneğinde ise "yürüyen" kelimesi sıfattır. Çünkü
"çocuklar' kelimesini nitelemekle, oniarın bu
(Cevap D)
zo özeliiğini (yürüme özelliğini) bize bildirmektedir.
>-ço
Q UJ Bunun için cevap "A seçeneğidir.
(Cevap A)

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, virgülden

sonra "ama" sözcüğü getirilemez? (99 DMS ÖL)

A) Soğuk bir gündü, hava açıktı.

B) Bir ara geriye dönmeyi düşündüm, dönemedim.
C) Uykusu gelir gibi oldu, kolları yana düştü.
D) Biz durmadan gülüyorduk, o gülmüyordu.
E) Ben de öyle söyledim, dinletemedim.

A, B, E, D seçeneklerinde yer alan cümlelerde

anlam bakımından olumlu ve olumsuz cümleler bir
arada kullanılmıştır. "ama" bağlacını bu cümlelerde
kullanabiliriz, çünkü "ama" olumiu ve olumsuz
cümleleri birbirine bağlar. C seçeneğinde virgülden
sonraki bölüm cümlenin devamı niteliğindedir. "Ama"
ile ayırmak yanlış olacağından cevabımız "C"
seçeneğidir.

(Cevap C)
 -TÜRKÇE 17

3. Aşağıdaki cümlelerde bulunan -ce (-ca, -çe, -

ça) eklerinden hangisi eklendiği sözcüğe farklı
bir anlam katmıştır? (2001 KM S)

A) Yeni öğretmen uzunca boylu, ince yapılıydı.

B) Dinlenmek için salonun loşça bir köşesine
oturdu.
C) Bilimsel kitapları büyükçe bir kutuya koydu.
D) Bu konuyu iyice düşündüğü belliydi.
E) Üzerinde koyu renk kalınca bir palto vardı.

A, B, C ve E seçeneklerinde "-ce", "-ca", "yaklaşık"

anlamı katmıştır. Aşırılık değil neredeyse anlamı
verir; f akat "D" s eç eneğinde "iyi" s özcüğüne
eklenerek "fazla", "aşırı" anlamı katmıştır.

(Cevap D)

m
"o
cr
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili UJ Q
w
w
sözcük zaman belirtmektedir? (2002 KPSS) ÛL

A) Bir gün, sövlediklerimde doğruluk payı olduğunu

anlayacaksınız.
B) Yarınki toplantıda buna bir çözüm bulunur.
C) Onun her konusmasında duygusallık vardır.
D) Tatil dönüşü iki arkadaş okulun önünde
buluştular.
E) Bu konuyu oraya geldiğimde uzun uzun
konuşuruz.

Cümlelerimizin yüklemlerine "ne zaman" sorusunu

sorduğumuzda "E" s eç eneğindeki altı çizili
sözcüğümüz "ne zaman" sorusuna cevap verir. Yani
konuşma eyleminin ne zaman yapılacağını bize
bildirir. Doğru cevabımız "E" seçeneğinde verilmiştir.

(Cevap E)
 -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSÎ-

MATEMATIK Birinci Dereceden Denklemler, Eşitsizükier - Mutlak Değer

a ve b reel sayı ve a^O olmak üzere, ax + b = 0 ORNEKLER

şekiindeki eşitliklere birinci dereceden bir 1. = 1 den V x E R sağlaması için a ve b
bilinmeyenli denklem denir. Denkiemi sağlayan x ax + 3 5x + b
reel sayısına da denkiemin kökü denir. Denklemin ne oimalıdır?
köklerinden oiuşan kümeye de çözüm kümesi
ÇÖZÜM:
denir.
Eşitliğin iki tarafını içler dışlar çarpımı yaparsak; Yani,
ax + b = 0 Denkîeminin Çözüm Kümesinin
ax + 3 = 5x + b Burada 1. özeüikte verdiğimiz
Bulunmasi
kurala göre;

ax + b = 0 denkleminin çözümünde 3 durum a = 5, b = 3'olur.

vardır.

1. Durum: ise x = — dır.

3x + 4
-b 2. ---------- = y ise x in y cinsinden değeri nedir?
Ç = {—} Çözüm kümesi bir eiemaniıdır. 5x-2
a yj o

ÇÖZÜM;
2. Durum: a = 0 ve b ^ 0 ise Ç = 0 dir. Çözüm
3x + 4 = 5xy - 2y=>3x - 5xy = -4 - 2y -
kümesinin elemani yoktur.
4-2y
3. Durum: a = 0 ve b = 0 ise Ç = R dir. Çözüm x(3 - 5y) = -4 - 2y
kümesi sonsuz elemanlıdır. 3- 5y

ÖRNEK:5x-5 = 10isex=? 5x-5 =

y
10 ise 5x = 10 + 5 = 15 3. = 24 denklemînde x = 3 ioin y = ?
y
2x '
ORNEK: = 3x+1 ise x=?
ÇÖZÜM:

içlerdışlaryaptığımızda; 3x + 5y = 2x. 24 denkleminde x yerine 3 koyarsak,

6x + 6x4-1 = 6x + 2 => 1 =2 çıkar.
3. 3 + 5 . y = 2. 3.24
Bu bir çelişkidir. (2. durum) 0 halde Ç = 0 dir.
5y = 6 . 24 - 9^>5y = 135^>y = 27
ÖRNEK: 2(2x+3) - 1 = 4x + 5 ise x =?
4. y > x olmak üzere;
4x + 6 - 1 =4x + 5=>4x4-5 = 4x + 5 => 0 =
2x + 3y = 18 denklemini sağlayan y doğal
0 çıkar, Bu her zaman için doğrudur. (3.
sayılarımn çözüm kümesi nedir?
durum) Ç = R dir.

ÇÖZÜM:

x = 0 iken y = 6 ve 6 > 0

x = 3 iken y = 4 ve 4 > 3

Ç.K = {4,6}
 -MATEMATIIC 19

MUTLAK DEĞER ÇÖZÜM:

Bir reel sayının, sayı doğrusu üzerinde eşiendiği a<0 ise, a-5 < 0 -> a + (a - 5)- 5| - a + 5
noktanın başlangıç noktasına olan uzaklığına o
sayının mutlak değeri denir. |2a-10|-a + 5

2a-10<0

= -(2a-10)-a+5
X X
=-2a+10-a+5
Bir reel sayının mutlak değeri |x| şeklinde gösterilir
=-3a+15
x, x > 0 ise 0, (Cevap C)
x = 0 ise
ÖRNEK:
- x, x < 0 ise
olur.
x-2+jy-5J + |z-4=0
SONUÇ: Bütün x reel (gerçel) sayılar için |x >0 olduğuna göre, 2x-y+3z ifadesinin değeri kaçtır?
olur. A) -11 B)-9 C)-7 D) 11 E) 9

ÖRNEK: ÇÖZÜM:

5|=5 x- 2|+ |y - 5|+j z- 4|=0i se

-5=-(-5)=5 x-2=0, y-5=0, ve z-4=0 dir.

1 Buradan x-2=0 ise x=2, y-5=0 ise y=5, z-4= 0 ise

o
z= 4 tür.

Buna göre, 2x-y+3z = 2,2-5 +3.4 = 4+12-5 = 11

7n (Cevap D)

ÖRNEK: "5 Mutlak Değerin Özellikleri

x-y + y-x + X
+y 1) Bütün reel sayıiar için X olur.
x<0<y olduğuna göre,
ifadesinin eşiti nedir? 2) Bütün x,y reel sayılar için x|.|y|=|xy| olur.

3) n doğai sayı ve x reei sayı olmak üzere

ÇÖZÜM:
oiur.
x-y<0 y-
x>0 dır. 4) y = * 0 olmak üzere, bütün x, y ree! sayılar

ıcın olur.
x<0<y ise Bunagöre |x-yj=-(x-y)=-x

+ y olur.

- y|+|y - x + y + y - x - x + y = - 3x + 3y
5) Bütün x,y reel sayılar için |x + y <x ■|y| o!ur.
-
= 3(y-x) (Üçgen eşitsîzSiği)

ÖRNEK:

a<0 clmak üzere, {a -ja - 5|-5j - a + 5 ORNEK:

ifadesi aşagıdakiierden hangisi eşittir? 4a =18 olduğuna göre a'nın
A)3a+5 B)-3a+10 alabiieceği diğerlerinin toplamı kaçtır?
C)-3a+15 E)-2a+15 D) 2a-5
A)-36 B)-2 C)0 D) 12 E)36
20- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

4a >2 eşitsizliğinin çözüm

ÇÖZÜM ORNEK: kümesini
-a +
X+1
ÇÖZÜM
+4.a 3 >2 veya
x+1 x+1
=18 bulunuz? 2 > e y a
y
3 3
=18
x +1 > 6 veya x +1 < -6
2|a|+4.|a|=18 x > 5 veya x<-7
6|a|=18 Çözüm kümesi Ç = (-OO,-7]U[5,QO)
a| = 3 =IR-(-7,5) olur.
a>0için a=aolur.
Buna göre, al = 3 —>
a = 3 olur.
a<0 için |a=-a olur.
Buna göre
-3 olur. <1 eşitsizliğinin çözüm kümesini
a'nın alabileceği değerlerin toplamı 3+(-3) = 0 olur.
ORNEK: ÇÖZÜM:
(Cevap C)
x-3
x-3 x-3
x-5 <1
SONUÇ x-5 x-5
x>0 olmak üzere =x->a = xveya bulalım.
Eşitsizliğin her iki tarafı da mutlak
a=-x dir. değerii olduğu için pozitiftir. Bunun için, iki
o tarafının da karesi alınırken eşitsizlik bozulmaz.
Mutlak Değerli Eşitsizlikler >-S2
LU
1) a>0olmaküzere |x|<a-^--a<x<a dır. x-3| 2 <|x-5| 2 {x-3f<(x-

2) a<0 olmak üzere jxj >a —>x < —a veyax>adır. 5f x2-6x + 9<x2-1Ox + 25

10x-6x<25-9
4x<16 x<4

ÖRNEK:
x — 2| < 5 eşitsizliğinin çözüm kümesini

(aralığını) bulunuz.

ÇÖZÜM
x-2|<5->-5<x-2<5
-5+2<x-2+2<5+2
-3<x<7
Ç = (-3,7) olur.
 -MATEMATIK- 21

5. *
ÇOZUMLU ONU y
KAVRAMA TESTİ
xy
olduğuna göre, kaçtır?
1. x-y
D) 7 E) 5
A) 1 B) 2 C) 3

olduğuna göre, x kaçtır?

A)-- B)- C) -- D)- E)-2

2 3 3 2

6. 1+-
1--

x -3
oc
aı
Q
co m ifadesini tanımsız yapan x değerlerinin toplamı
2 /1/ _ ^W2 4. 0V\ x 7 — t — £ Y _L Q _ 9t kaçtır?

olduğuna göre, k -1 farkı kaçtır? A) B) -2 C) 9 D) 12 E)-9

A)8 B)6 C)5 D) E)7

5 7. 2a+3b-2c = 5 a +

2b + 3c = 1
3. x bir tamsayı olmak üzere,
a + b - 6c = 4
(x 2 -3x+2) x4 " 1 =0 denklemini sağlayan, x
değerlerinin toplamı kaçtır? olduğuna göre; c sayısı kaçtır?
A)4 B)-1 C)1 D)2 E)3 A)0 B)-1 C)4 D)3 E)5

3
8. — > x > y > -
x +2x-t x-3t 2t 4 y
5
—U
2 x x-4
olduğuna göre, x ve y sayıları sarısıyla
denkleminin köklerinden bir tanesi 2 olduğuna aşağıdakilerden hangisidir?
göre, t kaçtır? A) Ji.^â- B)
20 20 40'40 13 14
A)-3 B) 1 C) -| D) 0
,_. 34 33
t) —,—
9 10 20 20
22- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

9. x 2 . y . z 3 > 0 x 3 . 13. x > 3 olmak üzere,

x+ V7| 2 - x | W 7
z 2 . y3 < 0
V5-x|+1
x . y .z> 0
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
olduğuna göre; x, y, z nin işaretleri sırasıyia
aşağıdakilerden hangisidir? A) -2 B)-1 C)3
D) X +1 E) X + V5
A) +, +, - B) +, - - C) - +, -
D) -, -, + E) +, +, +

10. ab iki basamaklı sayı olmak üzere,

10 1000 100000
x= — y= z=
ab abab ababab
14. t < Oolmak üzere,
oiduğuna gore. aşağıdaküerden hangisi
h-2
doğrudur? a = t. 2- 3, b = -, c = 5 '
A) z>y>x B ) x =y=z o>
C) x> z> y D) x = y > z oiduğuna göre, aşağıdaki sıralamalardan
E) x > y > z hangisi doğrudur?

A) a > b > c B) a > c> b

C) c> a > b D) c > b > a
E) b > a > c

4 2
11. x -2x =16

olduğuna göre, bu denklemi sağlayan x

değerlerinin toplamı kaçtır?

A) 10 B) 1 C)7 D)0 E)3

15. ax + 2 . | a x - 2 =1 2

denkieminin, a cinsinden çözüm kümesi

aşağidakilerden hangisidir?
AV ^2 2
12. | 2 x - 3 İ = İ 2 x + 3İ A) <-,—
[a a B) {4a,-4a} D)
denklemini sağlayan x değeri aşağıdakilerden
hangisidir? ,
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 0
E)
4
 -MATEMATIIC 23

2 3 2 2
16. x y <0 v e x < y olmak üz ere, ÇÖZÜMLER

x+ y - | y - 3 2 3x 3 3
| —x—y I — ı x — y | 2 x- 1 2 2x-1 2 2
X "3
ifadesinin en sade şekli aşağıdakilerden 3x 9
hangisidir? 2 x- 1 4
y 12x = 18x -
B) C) 9
9 = 6x x= 3/
+ 2x
A) -1-
2x 2x 2x
_2 x_
D) E) 1
x+v (Cevap D)

2
(k-3)x + 2kx + 7 -1 = 6x + 3 - 2t
2
x li terjm olmadığı için k-3 = 0
17. 7-t = 3-2t
x+4 2 k=3 t = -4

olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi

doğrudur? (Cevap E)

B) -3 < x < 2 A
D) -2 < x < 2 ) (x2-3x+ 2)x "1 = 0 olması için,
x2 - 3x + 2 = 0 olmalı
2 < x < 4 C) -4 x -2
< x < 1 E) -4 < x -1
x<2 co (x-2) (x-1) = 0 => x = 2 veya x = 1 olur. x = 1 üssü
de sıfır yaptığından bu olamaz. Yalnızca x = 2 değeri
18. sağlar.
'5
(Cevap D)

Bir kökü 2 ise denklemi sağlamalıdır.

eşitsizlik sistemindeki x tamsayılarının çarpımı

kaçtır?
A) 3 B) 2 C) 0 D) -1 E) 2 3 +2 . 2-t
1 =0

8 + 4-2 + 4t = 0

19,4 katının 3 eksiği, kendisinin karesinden küçük 10 _ 5

olan pozitif tamsayılarm, en kücüğü kaçtır? 10 = - 4t

4
-10 -5 2
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
(Cevap C)

-y kaçtır?
20. x bir tamsayı oimak üzere; x.y
A) 10 B) 5 C) 9 D) 7
(x-y) 6 = 2xy E) 4
Vx2-3x-10 6(x-y) = 2xy
3(x-y) = x.y
ifadesinî tanımsız yapan x değerlerinin toplams _ x.y =3

x-y
5. 2
= 2 => x
2
- y = 2xy
=> (x-y)
(x+y) =
2xy

(Cevap
C)
24- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

2 2
11. I(x -1) | = 1 6
6. 1 + =1+
2
3-x + 3 x -1=4

2
x =5 => x veya x =- -
1+6 6-x+6
6-x V5 - V5 =0
6-x
(Cevap D)
x = 3 V9 x = 6
3 +6=9
(Cevap C)

12. İki tarafın karesi alınırsa

2 2
7. + 2a + 3b ± 2c = -5 İ 2 x - 3 = ! 2x + 31
a + 2b + 3c = 1 (2x-3)2 = (2x + 3)2 4x2-
+ a+b-6c = 4 2
12x + 9 = 4x + 12 0 =
-c = 0
c=0 24x

(Cevap A)
(Cevap E)
35 34 33 V.
8- ^vA — >— v e —
4/' 5/ 20 20 20 20 13. x > 3 olduğuna göre ve 4 > V7
/5 74
(Cevap E)

9. x 2 . y . z 3 > 0 -(V5-x) +
çn
x 3 . z2 . y 3 < 0 tu V7|-x-V7
x.y .z>0 o x + 1 |-
I. denklemde x2 pozitiftir.
= -2
=> y -> (+) İS9 z -> (+) x+
y -> (-) ise z -> (-)
(Cevap A)
II. d^nklemde z2 pozitiftir.
x -> (+) ise y -> (-)
x -> (-) ise y -> (+) x t h t c= 1
14.
8 5 t2 V
y z
t 0 ise 5
<
c a> b
>
(Cevap B) (Cevap C)

10. ab = 10 seçilirse 15. (ax+2)(ax- 12

2İ
_ 10 _ 2000 100000 |a2x2-4| = 1 2
x
"î ö ' y ~ îöîö' 101010 c
a2x2-4 = 12 2 2
_ 100 ax
100 ax = 4 a = -4
4 x= — xX -4
100 a :
y
100' 101 ' 101,01 a
Görüldüğü üzere, x>y>z olur.
(Cevap E)
(Cevap D)
 -MATEMATIK- 25

16. y < O v e l y l > |x

20. Vx2-3x-10
-(x + y) + ( y - x ) - y A
-x-y-(x-y) -5 2
= | (x-5)(x+2) | = | x-51 x+2
—x — y + y — x — y -2x-y y + 2x
-x-y-x+y 2x tanımsız olması için 0 dan küçük olmalıdır.
-2x -2 < x < 5 => -1, 0,1,2 , 3 , 4
(Cevap B) 9br
(Cevap C)

2x — 1 1
17. ------ < - = > 4 x -
x+4 2
3x<6 => x < 2 x
+ 4 > 0 => x>-4 -4
<x<2
(Cevap E)

18. + <x + 5
2x 2 2x2 "
2x - 3 < 0 eg
i i 'C5
tr
2x -3 LU
Q
X 1 OT
03
CL
2x -3 = 0 ve x + 1 =
-x = = 0 y __ _ *|
3
Q
2 UJ

2
2x -x-3

3
~*~ 2
Bunu sağlayan tamsayılar-1, 0,1 dir.
Çarpımları O'dır.
(Cevap C)

19. 4. x-3<x 2 ^>0<x 2 -4x+3

-3 -1
x > 3 x>1
enküçük x=4

(Cevap C)
26- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

5. xvey reel sayıdır.

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TESTİ |x+5| + Vy-2 - 2 ifadesinin alabileceği en
küçük değer için x.y çarpımı kaçtır?
A)0 B)5 C)-10 D)-5 E)-20
1. -+ ----- + -------= - denkleminin bir kökü x = 2
x x+ 1 x+m 6
olduğuna göre, m değeri kaçtır?
A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

6.
1
İ__L x
y xy
4x-3
2.
------ = a + 2 denklemini sağlayan hiç bir x
x—ı
1-i-JL
X Z XZ
reel sayısı olmadığına göre, a değeri kaçtır?
A)6 B)5 C)4 D)3 E) 2
1 1-1.
y z yz
olduğuna göre, x değeri kaçtır?
o
A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

p
co

3. a, b, c birbirinden farklı pozitif tamsayılardır.

4a + 2b + c = 45 denklemini sağlayan en büvük c

değeri kaçtır?
A)22 B)35 C)37 D) 39 E) 44

• a b
7.
b 1

c 4 16

3x - y = 8 v Yukarıdaki çarpma tablosuna göre,

4. olduğuna göre - oranı kaçtır?
2y + x = 5 x
a . b . c çarpımının alacağı değerlerden biri
A)3 aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1 B) 2 C)4 D)8 E) 16
 -MATEMATIK- 27

a + b3
8.
x 4

4 — = x olduğuna göre, x kaçtır? oiduğuna göre, x in alabileceği değerierin

a çarpfmı kaçtır?
A)-12 B)-36 C)-64
A) - B) -1 C) 2 D) 3 E) 0
D)-100 E)-144

9. mventamsayılardır. 13. || x + 5|-5-|-x-5|| ifadesinin eşiti

aşağıdakilerden hangisidir?
+ 1
A) -5 B) 0 C) 5
m + n-1 m-n + 3
D) 10 E)2x + 10
olduğuna göre, m.n çarpımının değeri kaçtır?
A)8 B)6 C)4 D)2 E) 0
m
"o
UJ
o
(/}
m
a.

:= 14> LU >2
10. a(b-1) = c olduğuna göre, a

+b+c
eşitsizliğinin çözüm aralığı aşağıdakilerden
-a ifadesinin değeri kaçtır? hangisidir?
E)3 A) x > 2v e ya x< 0
A) 0 B) -1 D)2
B) x > 6 v e y ax < - 2
C) x>6 vey ax <0
D) x>8veyax<2
E) x>4veyax<-2

15
2a + 3b - 2c = 5
3-x 4
a+b - 3 c = 2
eşitsizliğini sağlayan kaç tane x tamsayısı
olduğuna göre (8a + 9b) kaçtır? vardır?
A)9 B)6 C) 12 D) 17 E)22 A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16
28- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSI-

16. mbir reel sayıdır.

ÇIKMIŞ SORULAR
İ3m+1l + m-2| toplamının alabileceği ve ÇÖZÜMLERİ
en
küçük değer kaçtır?

A) - B) 0 C) 2 1. 3<Vx^<5 eşitsizliğini sağlayan kaç tane x

D)
tamsayısı vardır? (1999 DMS ÖL)
A)6 B)9 C) 12 D) 13 E) 15
5
E)7 ÇÖZÜM:

3 < yfx < 5 (eşitsizliğinde Vx~'i karekökten

kurtarmak için kareleri alınırsa)

9 < x < 25 olur. ve x in alabileceği tamsayı değerleri

15 tanedir.

(Cevap E)

17. 3 X -2 =4

denklemini sağlayan kaç farklı x değeri vardır?

A)5 B)4 C)3 D)2 E) 1

>

■2*
O

18. |-x| = x ve y < l y l olduğuna göre, «

aşağıdakilerden hangisi kesinlikle vanlıstır?
A) x.y = 0 B) x + y > 0 C) x - y < 0 2. | x | — 2x = 3 denkleminin çözüm kümesi
aşağıdakilerden hangisidir? (1999 L DMS)
D) x . y < 0 E) - <-2
y A) {-1}
B) {-3,-1}
C) {-3}
D) {1}
E) {1,3}

1A 4. B 6A 9. D 11 E 12. E

2. E 5. C 7. D 10.C 13. C

3. C 8. C 14. B
 x| -2x x =2x
15.C 16 A =

17. D x > 0 ise

x = 2x +
18. C 3 => x =
-3 olur.

Fakat
bizim
artımızda
x>0
olmalıydı
. Bu
nedenle
x = -3
olmaz.
(x ^ -3)

x < 0 ise
| x I = -x
= 2x + 3
^ x = -1

ve
denklemi
n çözüm
kümesi;
Ç = {-1}
olur.
(Cevap A)
 -MATEMATIK- 29

3. x, y tamsayılar ve -7 < x < 0

7 < y < 15 olduğuna göre, (y - 3x) ifadesinin en x-y+z=1 ......................(1)

küçük değeri kaçtır? (99 DMS L)
x+3y+z=21 .................. (2)
A) 11 B) 10 C)9 D)8 E) 7

ÇÖZÜM:
x + 3y + z 21 + -
x+ y - z = -1
x, y e Z ve -7 4y = 20 —* y = 5
<x<07<y<

15 (Cevap D)
(y- 3x) ifadesinin en küçük olması için y en küçük, x
en büyük değeri almalıdır. x<0 olmak üzere, Vx 2 +5x ifadesinin değeri

Bu nedenle; y = 8 ve x = -1 olur. y - 3x = 8 - 3 . (-1) aşağıdakilerden hangisine eşittir? (2000 DMS)

= 8 + 3 = 11 A)4x B)5x C)6x D)-5x E)-6x
(Cevap A)

x<0,Vx2 +5x=| x|+5x

"ı x, x > 0
ro,x = O
J -x, x < 0 +5x =
4x
=

(Cevap A)
o
co
co
EL

x+6
4. 1 < < 2 eşitsizliğini sağlayan x
"5
UJ
tamsayılarının toplamı kaçtır? (1999 DMS L) >■

A)3 B)2 C)-2 D)-6 E)4 2 2

a +b =74
olduğuna göre, a-b değeri
25
u
x+6 a.b=—
2
kaçtır? (2000 DMS)
=> -3 < x < 0 x D) 8 E)9
A) 5 B) 6 C) 7
değerleri; -3, -2, -1 Toplamı^

(-3) + (-2) + (-1)

(a-b) 2 =a 2 -2ab + b =
(Cevap D)
2 2
a +b -2ab

2=

5. x - y + z = 1 x + 3y + z = 21 olduğuna 74-25
göre, y kaçtır? (2000 DMS) = 49
A)2 B)3 C)4 D)5 = 7olur.
E)6 a-b (Cevap C)
30- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

8. x - 2 = y olduğuna göre, 3 | x - y | -2 | y - x | 11.a<b<0olmaküzere

ifadesi aşağıdakilerden hangisine eşıttir?(2C02
2 2
KPSS) Ib -a |
A)x B)y C)2 D)1 E) 12 |a-b|

ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?

x - 2 = y ise x-y = 2 olur. (2003/2 KPSS)
0zaman; 3.2-2 I-21 = 6 - 4 = 2 dir. A)a + B a-b
C)-ab b D - a- b
(Cevap C)
E)ab + )
ÇÖZ mU
L 2
2 aa. 2-
b d - a- -b||a + b
b2
-b |a- b
1 a-b|
9. ±<-L a- = a + b|
X
5 625
a + b < 0 olduğundan,
olduğuna göre, x in alabileceği en küçük pozitif = -a-b
tamsayı değeri kaçtır? (2003 KPSS)
(Cevap D)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

o
5X > 625 => 5X > 54 Çfl
'a 3+
= > x> 4 3x işleminin sonucu
12. x<0 olmak üzere
Uygun en küçük pozitif tamsayı değeri
2x +2
x = 5 dir. -2x
E)
aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS)

A) - B) 1 C) 2 D) -
(Cevap E)

Eğer x < 0 ise I x | = -x

Eğerx>0ise | x | =x
10. x gerçel sayı olmak üzere, x2-6x + 10
3 + 3|x| 3 + 3(-x) 3-3x
ifadesinin en küçük değeri kaçtır? (2003 KPSS)
2|x|+2 2(-x) + 2 -2x + 2
A) -2 B) -1 C) 0 D) 1 E) 2
3(1-x)
2(1-x)

(Cevap A)

= (x-3)2 + 1
x = 3 için en küçük değeri alır.
13. x gerçel sayı olmak üzere; x | x | = 5x - 6 eşitliğini
Öyleyse, en küçük değer 1 dir. sağlayan x değerlerinin toplamı kaçtır? (2005
(Cevap D) KPSS)

A)5 B)4 C)3 D)2

 -MATEMATİK- 31

x . I x = 5x - 6
ıı 5x-6
l x l = -------
x

5x-6 5x-6 .
x =------- veya -x = ---------olur.
x x
2
x = 5x - 6
2
x - 5x + 6 = 0

(x-3) (x-2) = 0

x = 3 ve x = 2 olur.

-x2 = 5x - 6

x2 + 5x - 6 = 0

x'in kökleri reel olmadığı için alamayız.

0 zaman x değerleri toplamı 3 + 2 = 5 olur. (Cevap A)

'o
cc
UJ
Q
<fi
tn
D.
L

a
32- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

TARİH I Kurtuluş Savaşı'na Hazırlık Dönemi

MUSTAFA KEMAL'İN SAMSUN'A ÇIKIŞI Mustafa Kemal bu genelge ile;

Mondros Mütarekesi'nden sonra Yıldırım Orduları
Grubu Komutanlığı'nın kaldırılması üzerine
İstanbul'a gelen Mustafa Kemal Paşa, ülkenin ve
ulusun kurtuluşu adına bir şeyler yapma inancıyla
yetkililerle siyasi görüşmeler yapmıştır. Ancak vatanı
İstanbul'dan kurtarmanın mümkün olmadığını
görünce Anadolu'ya geçip, halkı teşkiiatlandırıp
bağımsızlık mücadelesini başlatmaya karar
vermiştir.
Mustafa Kemal Anadolu'ya geçmek için bir yol
aradığı sırada Karadeniz'deki Pontus Rum
çetelerinin Müsiüman halka saldırıları artmıştı.
İngiltere, âsâyişi sağlanmadığı takdirde, bölgeyi
işgal edeceklerini Osmanlı Hükümetine bir nota ile
bildirdi. Padişah ve Hükümet, siyasetten uzak duran
dürüst, güvenilir ve iyi bir asker olan Mustafa
Kemal'i bu nitelikleri nedeniyle 9. Ordu Müfettişliğine
tayin ettiler. Mustafa Kemal Paşa, olağanüstü
yetkilerle donatıldı. Sivil makamlara emretme yetkisi
de verildi.
Mustafa Kemal Paşa'mn Samsun'a Çıkması:
Güvendiği arkadaşlarını da yanına alan Mustafa
Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. Bu tarih,
milli mücadelenin fiilen başladığı tarihtir. Mustafa
Kemal bölge halkının Rumların saldırılarına karşı
çeteler kurarak savunmaya geçtiklerini, bu bölgede
sükunetin ancak Rumların Samsun üzerindeki
emellerinden vazgeçmeleriyle sağlanabileceğini
belirtiyordu.
Mustafa Kemal'in Halkı ve orduyu teşkilatlandırmak
için harekete geçmesi gerekiyordu. Samsun'da daha
fazla kalmayı güvenlik açısından sakıncalı görerek
25 Mayıs'ta Havza'ya geldi.
HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1919)
Mustafa Kemal'in işgalin protesto edilmesi
konusunda tüm yurttaki sivil ve askeri yöneticilere
yolladığı Havza Genelgesi halk arasında büyük
heyecanyarattı.
>> Ordu birliklerinden askerin terhis, silahların
teslim edilmemesini istedi.
» Vatanın bütünlüğü için ülkede milli teşkilatlar
kurulması gerektiğini bildirdi.
» İzmir'in işgalini protesto için miting ve gösteri
yapılmasını istedi.
* Mondros Mütarekesi'ne ilk kez açıkça karşı
çıkılmıştır.
AMASYA GENELGESİ (22 HAZİRAN 1919)
Mustafa Kemal, 12 Haziran 1919'da Amasya'ya
geldi. 14 Haziran'da kurulan Müdafaa-i Hukuk
Derneği bünyesinde, Mustafa Kemal Paşa
tarafından önceden hazırlanmış metnin üzerinde
yapılan çalışmalardan sonra Âmasya Genelgesi
(Tamimi) kabul edildi.
Amasya Genelgesi'nde alınan kararlar şunlardır:
a. Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı
tehlikededir. {Bu madde i!e: ülkenin içinde
bulunduğu durum ortaya konulmuş Kurtuluş
Savaşı'nın amacı ve gerekçesi belirtilmiştir.)
b. İstanbul Hükümeîi üzerine aldığı sorumluluğun
gerekierini yerine getirmemektedir.
c. Milletin bağımsızlığını, yine milleîin azim ve
kararı kurtaracaktır. (Bu madde ile: Kurtuluş
Savaşı'nın yöntemi belirtilmiştir. Egemenlik
anlayışınm ve yönetim şekünin değişeceğine
işaret edilmiştir.)
d. Milletin hal ve durumunu gözden geçirmek ve
hak isteyen sesini bütün dünyaya duyurmak için
her türlü tesir ve denetimin dışında bir milli
heyetin varlığı iâzımdır,
* İstanbul'un dışında kurulacak bir hükümetin ilk
işaretidir.
e. Anadolu'nun her bakımdan en emin yeri olan
Sivas'ta, milü bir kongrenin toplanması
kararlaştırılmıştır.
 -TARIH-
f. Bunun için bütün vilayetlerin her sancağından
milletin güvenini kazanmış 3 delegenin mümkün
olan hızla yetişmek üzere acele yola çıkarılması
gerekmektedir.
Önemi:
1. Bu genelge ulusal egemenliğe dayalı yeni Türk
devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır.
Türk Ulusuna bu çağrının yapılmasının
gerekçesini ve uygulanacak plânı
açıklamaktadır.
2. Amasya tamimi, hem ihtilalin neden ve
programını, hem de ihtilâlin başladığını gösteren
bir belge niteliğindedir.
Bu genelgede;
? İlk defa yönetim şeklini değiştirme fikri vardır.
? İlk defa ımilli egemenlik anlayışı vardır.
? Kurtuluş savaşının yöntemi belirtilmiştir.
? Amasya Genelgesi Kurtuluş Savaşı'nın ilk siyasi
belgesidir.
ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ - 4
AĞUSTOS1919)
Kongrenin Erzurum'da toplanışının nedenleri:
1. Mondros Mütarekesi'nden sonra müdafaa
şuurunun meydana çıktığı bölgelerden biri
Erzurum idi. Mütareke hükümlerine göre bu
bölgede bir Ermenistan kurulması isteniyordu.
2. Erzurum galip devletlerin ellerinin en güç
yetişeceği birvatan bölgesi idi.
3. Memleketin diğer bölgelerindeki ordu birliklerinde
büyük ölçüde terhis yapılmasına rağmen
buradaki kolorduda terhis henüz yapılmamış idi.
Erzurum Kongresi, Vilâyet-i Şarkiye Müdafaa-i
Hukuk-u Milliye Cemiyeti Erzurum şubesi ile
Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti'nin müştereken
hazırladığı bir kongredir.
Mustafa Kemal Paşa'nın Sine-i Millete Dönme
Kararı:
Erzurum'a gelişinden 5 gün sonra, 8/9 Temmuz
1919'da Atatürk "Sine-i millette bir ferd-i mücahit
olarak çalışmak üzere" çok sevdiği askerlik
mesleğinden ve görevinden istifa etmiştir. Mustafa
Kemal Erzurum'dan üye olarak kongreye iştirak
etmek istemektedir. Fakat Erzurum üyeleri daha
önce seçilmiş bulunmaktadır. Buna da bir çözüım
bulunur. İki kişi üyeliğinden istifa etmek suretiyle
33
yerlerini Mustafa Kemal ve Rauf Bey'e bırakırlar. Bu
suretle Mustafa Kemal'in Kongre'ye girişi meşruluk
kazanır.
Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919'da yapılmıştır.
Yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa oy
çokluğuyla başkan seçiimiştir.
Erzurum Kongresinde Alınan Kararlar Şunlardır:
a. Milli hudutlar (30 Ekim 1918 tarihine kadar
düşman tarafından işgal edilmeyen
topraklarımızı kapsar) içersinde vatan bir
bütündür. Onun muhtelif kısımları birbirinden
ayrılamaz. (Bu madde ile, ilk kez milli
sınırlardan, vatanın bütünlüğünden söz
edilmiştir.)
b. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı,
Osmanlı Devleti'nin dağılması halinde millet
birlikte müdafaa ve mukavemet edecektir,
c. Vatanın bağımsızlığını koruma ve teminine,
İstanbul Hükümeti muktedir olamadığı takdirde
maksadın temini için geçici bir hükümet
kurulacaktır, bu hükümet Milli Kongrece (Sivas
Kongresi) seçilecektir, Kongre toplanmış değilse
bu seçimi Heyet-i Temsiiiye yapacaktır,
d. Kuvayı Milliye'yi amil, milli iradeyi hakim kılmak
esastır. (Kuvayi Miliye'den kastedilen milli
kuvvetler, milletin bağrından çıkacak milli bir
ordu idi. Bu ordu, milletin kutsal gayesi uğruna,
milletin arzu ve eğilimleri istikametinde mutlaka
zafere ulaşacaktı. Milli iradeyi hakim kılmak aynı
zamanda demokratik bir esastır. Bu esasta
Cumhuriyet rejiminin ilk ifadesi yer almaktadır.).
e. Hıristiyan unsurlara siyasi egemenliğimizi ve
sosyal düzenimizi (içtimai muvazenemizi)
bozucu ayrıcalıklar verilemez. (Memleketîeki
azınlıklar yer yer siyasi hakimiyet davasına
kalkmıştı. Memleket bütünlüğünü bozucu, vatanı
parçalayıcı bu gibi davranışlara imkan
verilmeyecekti. Azınlıklara sosyal dengemizi
bozan iktisadi, adli ve kültürel her ne çeşit olursa
olsun ayncalıklar ve üstünlükler tanınmayacaktı.)
f. Manda ve himaye kabul edilemez,
g. Milli Meclis'in derhal toplanmasıyla, hükümet
icraatının meclisin denetimine konuiması için
çalışılacaktır.
Kongrenin Önemi
1. Erzurum Kongresi mahalli bir kongre olmakla
birlikte aldığı kararlar gereği ımilli ve ihtilâlci bir
kongre karakîerine bürünmüştür. Vatanın milli
34- -GENEL YETENEK 3ENEL KULTUR DERGISI-
hudutlar içinde bir bütün olduğu,
parçalanamayacağı belirtiimiştir.
2. ilk kez manda ve himaye düşüncesine karşı
çıkılmıştır.
3. Halkın temsilcilerinin bir araya gelip kararlar
aldıkları ilk kongredir.
BALIKESİR VE ALAŞEHİR KONGRELERİ
Yunanistan İzmir'e asker çıkarıp işgal hareketine
başladıktan sonra Ege Bölgesi'nin halkı kurduktarı
direnme örgütleriyle düşmana karşı koymaya
başlamıştı. Bu örgütleri bir araya getirip daha
düzenli bir savunma gücü oluşturmak amacıyla
Balıkesir'de bir kongre düzenlendi. 26 Temmuz'dan
30 Temmuz 1919'a kadar süren kongrede tüm
güçlerin birleştirilmesi, Yunanlılara karşı savaşmak
üzere asker toplanması gibi oldukça önemli kararlar
alındı. Kongrenin Padişah'a bağlı olduğu bildirildi.
Bu iki kongrede;
» Yunan saldırılarına karşı savunma ve direniş
güçlerini birleştirmek için yapılmıştır.
>> Kongrelerin amacı vatanı kurtarmaktır.
» Bu kongrelerin sonucu Batı cephesi açılmıştır.
Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinin en önemli
eksikliği bölgesel hareket etmeleri ve birleştirici bir
liderden yoksun olmalarıdır.
SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919)
Sivas Kongresi doğrudan doğruya Mustafa Kemal'in
çağrısı üzerine toplanmış bir miiii kongredir.
Kongre'nin 38 üyesinden 31 'ini Batı ve Orta Anadolu
illerinden gelen üyeler, 7'sini ise Doğu Anadolu
illerini temsil eden Erzurum Kongresince seçilen
Heyet-i Temsiliye oluşturmuştur. Böylece Batı ve
Orta Anadolu illerinden seçilen delegelerle Doğu
illerini temsil eden Heyet-i Temsiliye, Sivas
Kongresi'ne memieket çapmda bir genişlik ve
bütünlük kazandırrnıştır.
Sivas Kongresi'ni EngellemeTeşebbüsleri:
1. Ankara ve diğer bazı şehirlerimizden Valilik
baskısı ile delege seçilemedi. Bazı vilayetlerden
seçilen delegeler de aynı baskı nedeniyle yola
çıkmaktan alıkonuldu, dolayısıyla Kongre'ye
iştirak edemedi.
2. Sivas Kongresi'nin toplanmaması için Sivas'ta
bulunan Fransızlar da baskı yaptı. Vali Reşit
Paşa ile görüşerek böyie bir kongre gerçekleştiği
takdirde Sivas'ın işgal edileceğini ve Kongre'nin
dağıtılacağını bildirdi.
İstanbul Hükümeti, Sivas Kongresi sırasında bütün
gücüyle Mustafa Kemal'i tevkife yönelmişti.
Anadolu'nun hemen her valisine telgraflar çekilerek
Mustafa Kemal'in ne pahasına oiursa olsun
tutuklanarak İstanbul'a gönderilmesi isteniyordu.
Sivas Kongresi'nin bir özelliği de delegelerin
vatanın kurtuluşu ve milletin mutluluğundan
başka hiçbir kişisel maksat izlemeyeceklerine,
mevcut siyasi partilerden hiçbirinin amaçlarına
hizmet etmeyeceklerine dair Kongrede yemin
etmeleri olmuştur. Bu suretle milli mücadelenin
hiçbir siyasi parti adına yapılmadığı, tamamen
milleti ve memleketi kurtarma amacına yönelik bir
hareket olduğu açıkça belirtilmiş oluyordu.
Sivas Kongresi'nde Alınan Kararlar Şunlardır:
a. Mondros Mütarekesi günü olan 30 Ekim 1918
tarihine kadar işgal edilmeyen topraklar
bölünmez birbütündür,
b. Ülkeyi ve padişahlığı korumak için, Kuvayı
Milliye'yi amil, milli iradeyi hakim kılmak esastır.
c. Her türlü işgale, özellikle Rumluk ve Ermenilik
teşkii etme maksadına yol açan hareketlere
karşı birlikte savunulacaktır.
d. Azınlıklara vatandaşlık hakkı tanınacağından
siyasi ve sosyal düzenimizi bozacak ayrıcalıklar
verilemez.
e. Osmanlı Hükümeti baskı karşısında ülkenin
bütünlüğünü koruyamaz, bağımsızlığını
sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır.
(Bu madde ile 'lstanbul Hükümeti'nin millet
menfaaîlerine aykırı herhangi bir karar veya
davranışı üzerine milleîin kayıtsız kalmayacağı,
gerektiğinde milli iradeye dayanan bir hükümetin
derhal kurulacağı açıkça belirtiliyordu.)
f. Meclis-i Mebusan'ın toplantıya çağırılması
lâzımdır, Böylece millet ve vatanın kaderi
üzerinde alınacak kararların meclisin denetimine
sunulması şarttır.
g. Devletin bağımsızlığına dokunulmamak kaydıyla
dış ülkelerin ekonomik, siyasal destek ve
teicnik yardımları kabul edilecektir.
h. Milli vicdandan doğan bütün vatani ve
cemiyetler birieştirilerek "Rumeli ve Anadolu
 -TARIH-
Müdafaa-i Hukuk Cemiyetl" adı altında
toplanmıştır. Cemiyet parçalanmamak için her
türlü particiiik görüşlerinin dışında kalacaktır,
Erzurum Kongresi Doğu Anadolu ve Doğu
Karadeniz Bölgelerindeki milli cemiyetleri "Şarkî
Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adıyla bir
merkezde toplanmıştı. Sivas Kongresi bu teşkilata
bütün Anadoiu ve Rumeli cemiyetlerini de içine
almak üzere memleket çapında bütünlük kazandırdı.
ı. Kongre tarafından seçilen 13 kişilik Heyet-i
Temsiliye genel teşkilâtı idare edecektir.
Sivas Kongresi'nin Önemi
a. Sivas Kongresi kararları, Erzurum Kongresi
kararlarının bir tekrarı gibi görünmekle beraber,
burada azınlıklara vatandaşlık hakkı tanınmıştır.
b. İşgalcilere karşı silâhlı mücadele fikri
benimsenmiştir,
c. Temsil Heyeti'nin üye sayısı 9'dan 13'e
çıkarılmıştır.
d. Bu kongre kararları da, Erzurum Kongresi
kararları gibi ihtilâlci bir nitelik taşımaktadır.
e. Mustafa Kemal'in tutuklanması için İstanbul
Hükümeti'nin gayreti üzerine Heyet-i Temsiliye
tarafından İstanbul ile Anadolu arasında her
türlü siyasi ilişki ve haberleşm^ kesilmiştir,
f. Kongre Batı Anadolu Umum Kuvayı Milliye
Komutanlığı'na Ankara'da bulunan 20. Kolordu
Komutanı Ali Fuat (Cebesoy) Paşa'yı atamıştır.
Bu yabancı işgallerine karşı Türk Milleti'nin
direneceğinin bir işaretidir.
g. Sivas Kongresi'nde Cumhuriyet rejimine doğru
bir adım atıldığını artık yabancı temsilciler de
anlamışlardır.
| Sivas Kongresi, Erzurum Kongresi kararlarını
| genişleterek bütün memleketi kapsayan bir nitelik
i kazandırması bakımından inkılâp tarihimizde
| büyük öneme sahip bir kongredir.
KUVAYI MİLLİYE TEŞKİLATI
Mondros Mütarekesi sonrası ordular terhis edilmişti.
Tümenlerin ve alayların sayısı birkaç yüzle ifade
ediliyordu. Bunun yanı sıra, mevcut askeri birliklerin
durumu da asker kaçakları dolayısıyla daha da
azalmıştı. Bu sebeple Yunanlılar Batı Anadolu'yu
35
işgale başladıklarında 56, 57 ve 61. Tümenlerin
birkaç yüz kişilik zayıf kuvvetlerini bulmuşlardı.
Üstelik Padişah, Yunanlılarla savaş durumunda
olmadığını ilan etmiş ve Hükümet de gerek askeri
kuvvetlerin gerekse halkın işgale karşı
direnmemesini bildirmişti. Zayıf mevcutlu askeri
birliklerin komutanları, milli duygularla vatanlarını
savunurken Türk vatandaşları ve onların yanı sıra
eskiden eşkıyalık yapan bazı efeler, adamlarıyla
birlikte bu direnişe katıldılar, hatta bazı yörelerde
duruma hakim oldular. Halkın, askerin, efelerin
oluşturduğu bu direniş hareketinin ortak noktası
vatan savunması ve Türklük duygusu idi. Böylece
oluşan bu direniş hareketi Ayvalık'tan Denizli'ye
kadar uzanan geniş bir çizgi üzerinde Milli cephenin
doğmasına yol açtı. Bu Milli cepheyi oluşturan
kuvvetlere ve bu harekete dar anlamda "Kuva-i
Milliye" dendi. Bu anlamıyla Kuva-i Milliye silahlı
direnişi ifade etmekte idi. Sivas Kongresi'nde anlamı
genişledi ve bütün yurdun savunulması anlamına
geldi.
Sivas Kongresi'nden Sonraki Gelişmeler:
Paris Barış Konferansı'na davet edilmiş ve orada
hezimete uğrayarak, İtilaf Devletleri'nin Türkiye'yi
paylaşmak V9 Türk ulusunun bağımsızlığını yok
etmek konusundaki tutumlarını görmüş bulunan
Damat Ferit Paşa, hâlâ Milli Mücadele düşmanlığını
sürdürüyordu. Ali Galip aracılığı ile Sivas Kongresi'ni
dağıtmayı bile denemişti. Elazığ Valisi Ali Galip,
Padişah Damat Ferit ve İngilizler'in hazırladıkları bir
plana uygun olarak, etrafına topladığı silahlı
adamlarla kongreyi basacak, hatta Mustafa Kemal
Paşa'yı tutuklayacaktı. Bu girişim için Malatya'ya
gelmiş bulunan Ali Galip, Mustafa K9mal Paşa'nın
yolladığı kuvvetlerden korkarak kaçmış ve bu girişim
etkisiz bırakılmıştı. Bu olaydan sonra Damat Ferit
Paşa yayınladığı bildirileri ile halkı Mustafa Kemai
Paşa'ya karşı isyana kışkırtmış ve Mustafa Kemal
arkadaşlarını "İttihatçı ve Bolşevik" olmakla
suçlamıştı.
Damat Ferit Paşa'nın İstifası
Anadolu ve İstanbul arasındaki haberleşme irtibatı
kopunca, Damat Ferit Paşa Kabinesi güç durumda
kalmıştır. Temsil Heyeti, Padişah Vahdettin'e baş
vurarak Ferit Paşa Kabinesi'nin istifa etmesini,
Meclis-i Mebusan'ın da derhal toplanmasını
istemiştir. İtilâf Devletleri de artık Ferit Paşa'dan
memnun değildir. Padişah Temsil Heyeti'nin
isteklerini kabul etmiştir. Ferit Paşa istifa etmiş, yeni
36- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ-
hükümeti, 2 Ekim 1919 günü Ali Rıza Paşa
kurmuştur. Bundan sonra İstanbul ile yeniden siyasi
ilişki ve haberleşme başlamıştır.
AMASYA MÜLAKATI (GÖRÜŞMESİ) (20-22 EKİM
1919)
Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal ile İstanbul
hükümeti adına Salih Paşa arasında yapılan
görüşmedir.
Amasya Görüşmesi'nin (Mülâkatının) Bazı
Maddeleri Şunlardır:
a. Ordunun siyasetle meşgul olduğu fikri
verilmemeli, hatta ordunun siyasetle meşgul
olmamasına karar verilmiştir.
b. Türk illerinin düşmana bırakılmamasına, hiçbir
manda ve himayenin kabul edilmemesine, Türk
topraklarının bütünlüğünün ve devletin
bağımsızlığının korunmasına karar verilmiştir.
c. Rumeli ve Anadolu Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti'nin İstanbul Hükümeti tarafından
resmen kabul edilmesine karar verilmiştir.
d. İtilâf devletleri ile Osmanlı Devleti arasında 2
yapılacak kesin barış görüşmesine, üye olarak >~
Sivas Kongresi Temsil Heyeti'nin de uygun 'g
bulacağı kişilerin katılmasına karar verilmiştir. g
o sancak da (Kars, Ardahan ve Batum) gerekirse
e. Toplanmak üzere bulunan Osmanlı Ö
Mebusanı'nm, İstanbul'da toplanmasının doğru 5 c. Türkiye barışına bırakılan Batı Trakya'nın hukuki
olmadığına, karar verilmiştir.
Amasya Görüşmelerinin Önemi
a. Anadolu hareketinin varlığı ve gücü kabul
edilmiştir.
b. Milli mücadeleye katılımlar artmıştır.
c. İtilaf Devletleri isteklerinin yalnız İstanbul
Hükümeti'ne kabul ettirmekle amaçlarına
ulaşamayacağını görmüşlerdir.
d. İstanbul Hükümeti Meclisini açılması dışındaki
kararları otoritesine ters düşmesi nedeniyle
kabullenmemiş meclisin İstanbul dışında
açılması Kanun-ı Esasi'ye aykırı olduğu
gerekçesiyle kabul edilmemiştir.
Temsil Heyeti'nin Ankara'ya Gelmesi
Amasya Görüşmeleri'nden sonra meclisin
toplanacağı yer konusunda tartışmalar sürmüş
ancak İstanbul'da toplanması kararlaştırılmtştır.
Mustafa Kemal bu durumu istemeyerek de olsa
kabul etmiş fakat İstanbul'da ulusal iradenin hür bir
şekilde ortaya çıkmama tehlikesine karşılık
önlemlerini de almıştır.
Seçimlerde Erzurum milletvekili seçilen Mustafa
Kemal Paşa Temsil Heyeti'yle birlikte 27 Aralık
1919'da Ankara'ya gelmiştir.
MİSAK-I MİLLİ KARARLARI (28 Ocak 1920)
Mondros Mütarekesi'nden sonra, 21 Aralık 1918'de
Vahdettin tarafından kapatılan Meclis-i Mebusan, 18
Aralık 1919 tarihli seçimlerden sonra, 12 Ocak
1920'de tekrar açılmıştır. Bu meclis tehditlere
rağmen, 11 Nisan 1920'ye kadar görev yapmıştır.
Bu meclisin yaptığı en önemli iş; 28 Ocak 1920'de
Misak-ı Milli'yi kabul etmesidir. Misak-ı Miiliyi, Kuva-i
Milliyeciler de aynen kabul etmişler ve Misak-ı Milli
prensiplerinin gerçekleştirilmesi için büyük gayret
göstermişlerdir.
a. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi
imzaiandığı vakit, Osmanlı Devleti'nin düşman
ordusunun işgali altında olan ve Arapların
çoğunlukta bulundukları toprakların geleceği,
Arap halkının serbestçe vereceği oya göre
belirlenecektir. Osmanlı - İslâm çoğunluğu
bulunan kısımların tümü hiçbir sebeple ayrılık
kabul etmez bir bütündür.
b. Halkın oyu ile Anavatana katılmış olan üç
tekrar halkın oyuna başvurulmasını kabul ederiz,
vaziyetinin tespiti, yerli halkın hürriyet içinde
serbestçe verecekleri oya uygun olmalıdır.
d. Osmanlı Devleti'nin merkezi olan İstanbul ile
Marmara Denizi'nin emniyeti her türlü tehlikeden
korunmalıdır. Boğazların ticarete açık olması
hususu, ilgili devletlerin bizimle birükte
verecekleri kararlara göre olmalıdır.
e. İtilâf Devletleri ile kararlaştırılan esaslar içinde,
azınlıkların hakları gibi Müslüman halkın da
aynı haklardan yararlanmaları sağlanmalıdır.
f. Milli, medeni ve ekonomik gelişmemiz için
siyasi ve adli gelişmemize engel olacak
kayıtları istemiyoruz. Tahakkuk edecek
borçlarımızın da verilmesi bu haklara aykırı
olmayacaktır.
Misak-ı Milli'nin kabulüne karşı gelen Ali Rıza Paşa
Kabinesi (Bakanlar Kurulu) 3 Mart 1920 de istifa etti.
Yerine Salih Paşa Kabinesi kurulmuştur.
 -TARIH- 37

Önemi: ettirmiş ve bunların İstanbul'a gönderilmesini

yasaklamıştır.
» Kurtuluş savaşının gerekçesi Amasya
Genelgesi'yle belirlenirken hedefleri bu kararlarla TBMM'nin AÇILIŞI (23 Nisan 1920)
belirlenmiştir.
İstanbuPun işgali ve Son Osmanlı Mebusan
» Milli sınırlara belirginlik getirilmiştir. Meclisi'nin kapatılması üzerine Mustafa Kemal, 19
Mart 1920'de bir bildiri yayınladı. Buna göre, vatanı
» Kurtuluş savaşının diplomatik dayanağı
kurtarmak, milli bağımsızlığı elde etmek üzere yeni
olmuştur.
seçilecek temsilciler ve Osmanlı Mebusan
İSTANBUL'UN RESMEN İŞGALİ (16 Mart 1920) Meclisi'nden Anadolu'ya geçebilenler tarafından
İtilâf Devletleri kuvvetleri, 13 Kasım 1918'den beri Ankara'da olağanüstü yetkilerle donatılmış bir
İstanbul'da bulunuyorlar, fakat işgal kelimesini meclisin açılması zorunluydu.
kullanmıyorlardı. Tam işgal için ise bir bahane Meclisi 23 Nisan 1920 günü toplandı ve
arıyorlardı. Meclis-i Mebusan'ın, Misak-ı Milli'yi Türkiye Büyük Millet Meclisi adını aldı. Meclis
kabul etmesi, Salih Paşa Hükümeti'nin Mustafa Başkanlığına Mustafa Kemal paşa seçilerek
Kemal ve arkadaşlarını vatan haini olarak ilan çalışmalarına başlandı ve Mustafa Kemal Paşa'nm
etmesi üzerine, İtilaf Devletleri daimi işgal niyetlerini hükümet kurulması konusundaki önergesi kabul
açığa vurmuşlardır. 16 Mart 1920'de İstanbul edildi.
Limanı'nda bulunan donanmalarından çok sayıda
askeri karaya çıkarmışlar, böylece Osmanlı TBMM çalışmalarında şu prensipleri kabul
Devleti'ni ağır kesin barış şartlarını kabule etmiştir:
zorlayacaklardı. İngiliz işgal kuvvetleri komutanı a. Hükümet kurmak zaruridir.
sıkıyönetim ilân etmiş, sokağa çıkmayı
b. Geçici kaydıyla bir Hükümet Reisi tanımak
yasaklamıştır. Askeri kışlaları, resmi daireleri, «
uygun değildir,
karakolları ve PTT binalarını işgal etmişler. Meclisin g
Milli Mücadele taraflısı üyelerini esir(tutsak) alarak ° c. Milli İrade'nin temsilcisi TBMM'dir.
Malta Adası'na sürmüşlerdir. j£ d. TBMM'nin üzerinde bir kuvvet yoktur,
İşgalin Sonucu: Mebusan Meclisi dağıtıldı, -§ e. TBMM, kanun yapma ve yürütme yetkilerini
mebuslar Malta'ya sürüldü. Kaçan milletvekilleri := kendinde toplamıştır,
Ankara'ya gelerek Milli Mücadeleye katıldı. £ f. Meclisten ayrılacak bir heyet, meclise vekil
İstanbul'un İşgaline (16 Mart 1920) Karşı Mustafa olarak hükümet işlerini görür, meclis başkanı bu
Kemal'in Tepkisi heyetin de başkanıdır.
Padişah ve Halife içinde bulunduğu baskıdan
a. Mustafa Kemal: İstanbul ile Anadolu'nun derhal
kurtulduktan sonra, Meclisin düzenleyeceği
telefon-telgraf bağlantısını kestirmiştir.
kanun esasları içersinde durumunu alacaktır.
b. Biga havalisinde isyan eden Aznavur Ahmet ftilgi Notu f
çetesine yardım eden İngilizlerin Eskişehir ve
Afyon'dan silah zoruyla çıkarılması için emir TBMM otoritesini sağlamak amacı ile İstiklal |
vermiştir. Mahkemelerini kurdu ve Hıyanet-i Vataniye |
c. İstanbuPdaki tutuklamalara karşılık olmak üzere ( Kanunu çıkardı.
Anadolu'daki İtilaf Devletleri subaylarının da
tutuklanmasını emretmiştir. |

d. Demiryolu ile İstanbuPdan Anadolu'ya İtilaf İlk TBMMnin Özeliikleri

devletlerinin yapacakları asker ve malzeme
1. Yeni Türk Devlet'ini yasal olarak kuran bir meclis
sevkiyatını önlemek için kuzeyde Geyve,
olduğundan, "Kurucusu Meclis" özelliğini
güneyde Ulukışla civarındaki demiryollarının
taşımıştır.
tahrip edilmesini istemiştir.
2. TBMM kuvvetler birliği esasına göre
e. Anadolu'da mevcut resmi ve gayri resmi mali oluşturulmuştur.
kuruluşların para ve kıymetli eşyalarını tespit
3. Yasama, yürütme görevlerinin yanında, zamanla
yargı görevini de üstlenmiştir.
38- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-
4. Milli iradenin temsilcisidir, böylece halkın
egemenliğini temsil etmiştir.
5. Demokratik, laik ve üniter bir hukuk devletini
öngörmüştür.
6. Meclisin içinden çıkan TBMM Hükümeti yasaları
meclis adına yürürlüğe koymuştur.
7. Bu Meclis 20 Ocak 1921 tarihli ilk anayasayı
hazırlamıştır.
(ÎİIgiNotuf
TBMM'nin çıkardığı ilk kanun Ağnam vergisinin
arttırılmasıyla ilgilidir. İkinci kanun ise, Hıyaneti
Vataniye Kanunudur.
TBMM'YE KARŞI AYAKLANMALAR
Sebepleri
a. TBMM Hükümeti ile İstanbul Hükümeti'nin
mücadelesi,
b. Halkın uzun yıllar devam eden savaşlardan
bıkmış olması, çeşitli propagandaların etkisinde
kalarak ilk zamanlar Milli Mücadele'nin yanında
pek yer almak istememesi,
c. Şeyh-ül İslâm tarafından verilen bir fetva gereği
Mustafa Kemal ve arkadaşlarının asi sayılmaları,
d. Aşırı dindarların ve padişah taraftarlarının, halkı
Mustafa Kemal ve arkadaşlarına karşı
kışkırtmaları,
e. İtilâf Devletleri mensuplarının yaptıkları olumsuz
propagandaların etkisi ve Ankara Hükümeti'ne
karşı ayaklananlara İtilâf Devletleri'nin yardım
etmeleridir.
A. Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından
Çıkartılan Ayaklanmalar
» Anzavur Ayaklanması
» Kuvay-i İnzibatiye (Hilafet Ordusu) Ayaklanması
İstanbul Hükümeti ve işgalcilerin
Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar
» Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları
» Yozgat Ayaklanması
» Konya - Bozkır Ayaklanması
» Afyon Ayaklanması:
» Milli Aşiret Ayaklanması
» Cemil Çeto Ayaklanması,
Önceden Kuvay-i Milliye Yanlısı Olup,
Sonradan Ayaklananlar
>> Demirci Mehmet Efe Ayaklanması
Çerkez Ethem Ayaklanması
Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar
Pontus Rum Ayaklanmaları
Trakya ve Batı Anadolu'daki Ayaklanmalar
Ermeni Ayaklanmaları
TBMM' in Ayaklamalara karşı aldıgı Önlemler
29 Nisan 1920'de Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nu
çıkarmıştır.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun uygulamasını
çabuklaştırmak ve asker kaçaklarını
cezalandırmak için İstiklal Mahkemelerini
kurmuştur. (11 Eylül 1920)
İstanbul Hükümeti ile haberleşme kesilmiş ve
İstanbul Hükümeti'nin yaptığı her türlü işlem yok
sayılmıştır.
Şeyhülislamın fetvasına karşılık karşı fetva
yayınlanmıştır.
Düzenli ordu kurulmuştur.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması ve
İstiklal Mahkemeleri'nin kurulması TBMM'nin
Anadolu'daki etkinliğinin artmasında ve devlet
otoritesinin kurulmasında önemii rol oynamıştır.
ANADOLU BASININDA MİLLİ MÜCADELE
Ulusal Savaşın, ulusun katkısı olmaksızın
gerçekleşemeyeceğini bilen Mustafa Kemal Paşa,
eyleminin her safhasında basından yararlanmaya
çalışmış katkı ve direktifleriyle gazeteler
çıkarttırmıştır.
İradeyi Milliye: 14 Eylül 1919'da Sivas'ta Heyeti
Temsiliye'nin görüş ve düşüncelerini ulusa iletmek
üzere çıkarılmıştır. Bu ulusal mücadeienin doğrudan
doğruya sözcülüğünü yapacak ilk gazetedir.
Hakimiyet-i Milliye: 10 Ocak 1920'de Anadolu ve
Rumeli Müdafai Hukuk Cetniyeti Heyeti Temsiliyesi
adına yeni bir gazete çıkarılmıştır. Ulusun Kurtuluş
Savaşı'nın kurucusu olan Hakimiyet-i Milliye
gazetesi, TBMM Hükümetinin de yarı resmi organı
olmuştur. Cumhuriyetten sonra Ulus gazetesi adını
almıştır,
Öğüt Gazetesi: 1917 yılında Afyon Karahisar'da
çıkarılmaya başlanmıştır. Yunanlıların İzmir'i işgali
üzerine Konya'ya taşınmıştır. Fakat orada da
İtalyanların baskısına uğramıştır. Bunun üzerine
 -17 39

gazete Ankara'ya taşınarak Milli Mücadele'nin İcra Vekilleri Heyeti İstanbul'la haberleşmeyi tümden
amaçları doğrultusunda çalışmalarını sürdürmüştür. yasaklamış ve bazı yerlerde sansür merkezleri
Açıksöz Gazetesi: 15 Haziran 1919'da oluşmuştur. Bu sırada mecliste de cephelerde
Kastamonu'da çıkarılmaya başlanan Milli Mücadele düşmana karşı savaşan Kuvayi Milliye'den halkın
bakımından önemli bir basın organıdır. Kuzeybatı haberdar olmadığı belirtilerek bunların kuruluş
Anadolu'nun en etkin yayın organıdır. nedenlerini ve çalışmalarını halka anlatmak; haikın
ulusal mücadelenin yanında yer almasını sağlamak
Albayrak Gazetesi: Erzurum'un Ruslar tarafından ve propagandaya daha da ağırlık vermek için
işgalinden ve Doğu Anadolu'nun Ermenilere Matbuat ve istihbarat Müdürlüğü'nün kurulması
verileceği haberinin yayılmasından sonra "Vilayat-ı istenmiştir. İstek meclisçe benimsenmiş 7 Haziran
Şarkiye Ermenistan Olamaz" sloganıyla çıkmaya 1920'de doğrudan doğruya meclis başkanlığına
başlamıştır. Müdafa-i Hukuk Derneğinin Erzurum'da bağlı olmak üzere Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti
kurulmasından sonra bu derneğin yayın organı olan Umumiyesi kurulmuştur. Anadolu Ajansı da bu
Albayrak, ulusal mücadelenin önde gelen yayın müdürlüğe bağlanmıştır,
organı olmuştur.
Ceride-i Resmiye (Resmi Gazete):
Bunların dışında Balıkesir'de çıkan İzmir'e Doğru,
Adana'da çıkarılan Yeni Adana, Trabzon'da Halka iç ve dış olaylar hakkında zamanında doğru
çıkarılan İstikbal, Amasya'da çıkan Emel, Edirne'de bilgiler vererek onları bilinçlendirmek amacıyla
çıkan Ahali gibi gazeteler yanında Küçük Mecmua, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk resmi gazete Takvimi
Sebilürreşad Dergisi ulusal mücadeleyi Vekayi adı altında 11 Kasım 1831 'de çıkarıimıştır.
desteklemiştir. Anadolu'da Kurtuluş Savaşı başladıktan ve Türkiye
İstanbul Basınında Milli Mücadele: Büyük Millet Meclisi açılarak yeni bir Türk devleti
kurulduktan sonra, devietin yaptığı işleri göstermek
İstanbul Basınını ikiye ayırmak gerekir. « için Resmi bir gazeteye ihtiyaç duyulmuştur.
'o
1920'de Ceride-i Resmiye adıyla bir gazetenin
a. Milli Mücadele Yanlısı olanlar: Tasvir-i Efkar, S5
çıkarılması kararlaştırılmış ve 1921!de ilk sayı
Vakit, İkdam, İleri ve Yeni Gün Gazeteleri idi. 5
yayınlanmıştır.
b. Milli Mücadeleye karşı olanlar: Alemdar, *
10 Eylül 1923'te Resmi Ceride adını almış ve dış
Peyman-ı Şabah, Türkçe İstanbul Gazeteleriyle §
basında çıkan yeni Türkiye'nin oluşumu ile ilgili
Aydede ve Ümit Dergisi geliyordu. E
bilgileri de içeren ekler yayınlamıştır. Cumhuriyet'in
Anadolu Ajansı'nın Kurulması: *~ ilanından sonra 44. sayıdan itibaren 'Türkiye
Anadalu'da oluşan ulusal hareketi halka ve dünyaya Cumhuriyeti Resmi Gazetesi'dir" kaydıyia çıkmıştır.
tanıtabilmek için gazete çıkarmak yeterli değildir. Bu
gazetelerin ihtiyacı olan araç, gereç daha da
önemlisi haberlerin sağlanması gerekiyordu. Konu
basın yayın konusunda deneyimli olan ünlü Türk
Romancısı Halide Edip (Adıyar) ile gazeteci Yunus
Nadi (Abalıoglu) arasında İstanbul'dan Ankara'ya
gelirken görüşülmeye başlanmıştır. Halide Edip,
Ankara'ya ulaştıktan sonra Ajans konusunu Mustafa
Kemal Paşa'ya da açmıştır. Öneri, Mustafa Kemal
Paşa tarafından da benimsenmiş ve Ajansın
kurulmasına karar verilmiştir. İlk günler ulusal
politikayla çelişkili haberin yayılmasını önlemek için
Ajans haberlerinin Mustafa Kemal Paşa'nın
denetiminden geçmesi saptanmış ve 6 Nisan
1920'de Anadolu Ajansı kurulmuştur.
Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti Umumiyetinin
Kurulması:
İstanbul Hükümeti'nin Anadolu'daki bozguncu
propagandasını önleyebilmek için, 6 Mayıs 1920'de
40- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

4. Amasya Genelgesi'nin hangi maddesinde

ÇOZUMLU Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi belirtilmiştir?
KAVRAMA TESTİ A) Sivas'ta milli bir Kongre toplanacaktır.
B) Her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurul
oluşturulmalıdır.
1. "Temsil Kurulu, yurdun bütününü temsil eder." kararı, C) Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve
aşağıdakilerden hangisinde kabul edilmiştir? kararı kurtaracaktır.
A) Sivas Kongresi'nde D) Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı
B) Erzurum Kongresi'nde tehlikededir.
C) Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde E) Genelge, bir sır olarak saklanmalıdır.
D) Alaşehir Kongresi'nde
E) Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde

2. Erzurum Kongresi'nin aşağıdaki kararlarından

hangisi Kurtuluş Savaşı'nın demokratik ilkeler
dahilinde yürütülmesini en iyi şekilde açıklar? 5. Mustafa Kemal aşağıdakilerden hangisinde
protesto mitinglerinin düzenlenmesini istemiştir?
A) Her türlü işgale karşı ulus, birükte hareket
edecektir. A) Sivas Kongresi
B) Kurulacak geçici hükümeti ulusal kongre B) Balıkesir Kongresi
seçecektir. C) Amasya Görüşmesi
C) Manda ve himaye kabul edilemez. D) Aımasya Genelgesi
D) Hıristiyan azınlığa ayrıcalık verilemez. E) Havza Genelgesi
E) Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür,
parçalanamaz.

3. Havza Genelgesi'nde yer alan

- Büyük ve etkili mitingler düzenlenecek
6. Mustafa Kemal aşağıdaki hangi gelişmeden önce
- İstanbul Hükümeti'ne ve İtilaf devletlerine askerlik görevinden istifa etmiştir?
telgraflar çekilecek
A) İzmir'in işgali
B) Amasya Genelgesi
maddelerin amacı aşağıdakilerden hangisine
C) Erzurum Kongresi
yönelik degildir?
D) Temsil Heyetinin Ankara'ya gelişi
A) Milli bilinci harekete geçirmeye E) Amasya Görüşmeleri
B) Milli birlik ve beraberliği sağlamaya
C) İşgallere tepki göstermeye
D) Çoğunluğun haklı sesini duyurmaya
E) Mondros Antlaşması'nı kabul etmeyi
hızlandırmaya
 -TARIH- 41

7. "Miiü sınırlar içi nde vatan bir bütündür, 10. Sivas Kongresi'nde Ânadolu ve Rumeli Müdafaa-i
parçalanamaz." Erzurum'da alman bu karar kongre Hukuk Cemiyeti'nin ilkeleri doğruîtusunda, ülke
iie ilgili aşağidakilerden hangisini gösterir? içinde ve dışarıya karşı siyasi ve idari karariar
alabilme yeîkisi aşağıdakiîerden hangisine
A) Saltanata karşı çıkıldığını
B) Alınan kararların bütün vatanı ilgüendirdiğini verilmiştir?
C) Mustafa Kemal'in lider olduğunu A) Mebuslar Meclisi
D) Hilafetin kurtarılmasının amaçlandığını B) Kuvay-i Milliye
E) Doğu ülerinin savunulacağını C) İstanbui Hükümeti
D) Temsi! Kurulu
E) Felah-j Vatan Grubu

8. Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde seçilen Temsil

Kurulu'nun görevi aşağıdakilerden hangisiyle 11. Erzurum Kongresi'nde alınan "Hıristiyan azınlıklara
sona ermiştir? siyasal egemenliğimizi ve sosyal dengelerimizi
A) TBMM'nin açılmasıyla bozucu ayrıcalıklar verilmez." karan aşağıdakilerden
B) Batı Cephesi'nin oluşturulmasıyla hangisine dönük bir tepkidir?
"o
C) IstanbuPun işgal edilmesiyle UJ A) İtilaf Devletleri'ne
Q
D) Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerinin kurulmasıyla B) İstanbul Hükümeti'ne
E) Misak'ı Milli'nin kabul edilmesiyle C) Mebuslar Meclisi'ne
D) Türk halkına
'SİU E) Kanun-i Esasiye'ye

9. Sivas Kongresi'nden sonra Temsil Kurulu, istanbul

Hükümeti ile yönetim yönünden ilişkiyi ve her türlü
haberleşmeyi kesmiş, İstanbul'dan Anadolu'ya atanan
komutan ve vaiileri kabul etmeyerek geri
göndermiştir.
Temsil Kurulu'nun bu tutumunun amacı
aşağıdaküerden hangisidir?
A) İtilaf devletlerinin dostluğunu kazanmak
B) Yerel yönetim birimi sayısını azaltmak
C) İstanbul Hükümeti'ne bağlı olmadığını
göstermek
D) Düzenli ordu kurmak
E) Anadolu'daki ayaklanmaları önlemek
12. Erzurum Kongresi'nde; "Kuvay-i Milliye'yi etkin ve
milli iradeyi hakim kılmak esastır." kararı alınmıştır,
Bu kararın uygulama safhasma geçilmesi
aşağıdakilerden hangisiyle gerçekleşmiştir?
A) Sivas Kongresi'nin toplanmasıyla
B) Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkmasıyla
C) Mebuslar Meclisi'nin açıimasıyla
D) TBMM'nin kurulmasıyia
E) Temsii Heyeti'nin Ankara'ya gelmesiyle
42- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-

13. Bölgesel amaçlarla toplanan aşağıdaki 17. Osmanlı hükümetinin Türk milletine olan
kongrelerden hangisinde daha kapsamlı kararlar sorumluluğunu yerine getirmediği iik defa
alınmıştır? aşağıdakilerden hangisinde kamuoyuna
A) Nazilli duyurulmaya çalışılmıştır?
B) Erzurum A) Sivas Kongresi
C) Balıkesir B) Erzurum Kongresi
D) Lüleburgaz C) Amasya Genelgesi
E) Alaşehir D) Amasya Görüşmesi
E) T.B.M. Meclisi

14. Sevr Barış Antlaşması aşağıdaki konulardan

hangisiyle ilgili bir düzenleme içermez? 18. Kurtuluş Savaşı'nın amacı, gerekçesi ve yöntemi
ilk kez hangi yolla açıklanmıştır?
A) Ordunun sınırlandırılması
B) Boğazların durumu A) Sivas Kongresi
C) Ermeni yurdu B) Misak-ı Milli belgesi
D) Meclisin geleceği C) İlkTBMM kararları
E) Kapitülasyonlar D) Erzurum Kongresi
E) Amasya Genelgesi

15. Kurfuluş Savaşına Hazırlık döneminde milli

19. Amasya Genelgesi'nin aşağıdaki özelliklerinden
mücadeleyle ilgili tüm faaliyetlerin tek elde
hangisi ulusal birligin sağlanması yolunda atılan
birleştirilmesi ilk defa nerede sağlanmıştır?
önemli bir adım sayılır?
A) Erzurum Kongresi
A) Sivas'ta milli bir kongre toplanması için çağrıda
B) Misak-ı Milli
bulunması
C) Sivas Kongresi
B) Bir heyet tarafından hazırlanması
D) Amasya Genelgesi
C) Milli Mücadelenin önemli bir genelgesi sayılması
E) TBMM'nin açılışı
D) istanbul Hükümeti'ne tepkide bulunulması
E) Yeni bir devlet fikrine temel olması

16. Amasya Genelgesi'nde yer alan aşağıdaki

maddelerden hangisi "Kurtuluş Savaşı'nın
yöntemini" ortaya koymaktadır?
A) Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı
tehlikededir.
B) istanbul hükümeti üzerine düşen görevi yerine
getirememektedir.
C) Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve
kararı kurtaracaktır.
D) Her ilden üçer delege toplanıp Sivas'a
gönderilmelidir.
E) Genelge milli bir sır olarak saklanmalıdır.
20. Amasya Genelgesi'nde yer alan aşağıdaki
maddelerden hangisi vatanın kurtarılması
konusundaki kararlı tutumun en beiirgin
göstergesidir?
A) Vatanın bütünlüğü tehlikededir.
B) Genelge bir sır olarak saklanacaktır.
C) Ulusun bağımsızlığını, ulusun azim ve karan
kurtaracaktır.
D) Sivas'ta ulusal bir kongre toplanacaktır.
E) istanbul Hükümeti üzerine düşen sorumlulukları
yerine getirememektedir.
 -TARIH- 43

21. Misak-ı Milli'de yer alan, 23.1. Azınlık hakları komşu ülkelerde yaşayan Müslüman
halka tanınan haklar oranında olacaktır.
I. Azınlık hakları komşu ülkelerde yaşayan Müslüman
halka tanınan haklar oranında olacaktır. II. Hiçbir devlete siyasi, adli ve mali gelişmemizi
engelleyici haklar verilmez.
II. Hiçbir devlete siyasi, adli ve mali gelişmemizi
engelleyici haklar verilmez. III. Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerde Türk
hakimiyet kurulmalıdır.
III. Boğazların dünya ticaretine açılmasında diğer
devletlerle birlikte karar verilebilir. Yukarıda Misak-ı Milli'de yer alan, maddelerden
hangileri kapitülasyonlara tepki niteliğindedir?
Kararlarından hangilerinin ulusal egemenliğimizi
A) Yalnız I B) Yalnız II
kısıtladığı savunulabilir?
C) Yalnız III D) I ve II
A) Yalnızl E) II ve III
B) Yalnız II
C) Yalnızlll
D) llvelll I, II,
E) ve III

24.1. Havza Genelgesi

II. Sivas Kongresi

"(
5
££
üJ
Q III. Erzurum Kongresi
m
w Kurtuluş Savaşı hazırlık döneminde meydana
ge le n ge liş m ele rin k ronol ojik s ıras ı
aşağıdakilerden hangisidir?
'ö B)1,111,
LÜ A) I, II, III 0)111,11,1E) II, III, D) II, I, I
22. Amasya Görüşmelerinde yer alan,

I- İstanbul Hükümeti Temsil Heyetine haber vermeden

İtilaf Devletleriyle görüşmeyecek

II- Itilâf devletleri ile Osmanlı Devleti arasında

yapılacak kesin barış görüşmesine, üye olarak Sivas
Kongresi Temsil Heyeti'nin de uygun bulacağı 25.1. Amasya Genelgesi
kişilerin katılmasına karar verilmiştir.
II. Sivas Kongresi
III- Sivas Kongresi kararları İstanbul hükümeti
tarafında kabul edilecek III. Misak-ı milli'nin kabulü

kararlarından hangileri iç politikadan çok dış Kurtuluş Savaşı'nın hazırlık döneminde yaşanan
politika ile ilgilidir? gelişmelerin kronolojik sırası aşağıdakilerden
A) Yalnız I hangisidir?
B) Yalnız II I
A) 1, II, III B
C) ve II C) II. III. II D
D) llve lll I, E)ll, 1,111 )
E) llve lll
44- -GENEL YETENEK 3E! EL KÜLTÜR DERGİSİ-

ÇÖZÜMLER 10. Ulusal Kongre olan Sivas Kongresi'nd9 Temsii

1. "Temsil Kurulu, yurdun bütününü temsil eder." kararı Kurulu'na siyasi ve idari kararlar alabilme yetkisi
Sivas Kongresi'nde kabul edilmiştir. verilmiştir.
(Cevap D)
(Cevap A)
2. Erzurum Kongresi'nde alınan "kurulacak geçici
11. Erzurum Kongresi'nd9 yer alan azınlıklara siyasal
hükümeti ulusai kongre seçmelidir." kararı Ulusal
ayrıcalıklar verilemez maddesi İtilaf Devletleri'nin
Mücadelenin demokratik ilkelere dayalı olarak
geliştirildiğini kanıtlamaktadır. izİ9diği azmhk politikalarına dönük bir tepkidir.
(Cevap A)
(Cevap B)
3. Verilen seçenekleri incelediğimizde E seçeneğindeki
12. Erzurum Kongresi'nd9 alına "Ulusal iradeyi egemen
büginin Havza Genelgesi'nin amaçlarından olmadığı
kılmak esastır." maddesi TBMM'nin kurulmasıyla
görülür. Çünkü Havza G^nelgesi'nde Mondros
yaşama geçirilmiştir.
Mütarekesi'ne ilk kez açıkça karşı çıkılmıştır.
(C^vap D)
(Cevap E)
4. Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı 13. Erzurum Kongresi bölgesel nitelikli olmasına rağmen
tehlikededir sözüyle Kurtuluş Savaşı'nın niçin aldığı kararlar açısından ulusal bir içeriktaşımıştır.
yapılması gerektiği belirtilmiştir.
(C9vap B)
(C9vap D)
5. Mustafa K9mal Havza'da işgallerin protesto edilerek
14. Sevr Barış Antlaşması meclisin geleceği konusunda
derhal milletin uyanlması ve kaynaşmasını istemiştir.
bir düzenleme içermem^ktedir.
(Cevap E)
(Cevap D)
6. Amasya Genelgesinden sonra itilaf devletlerinin
baskısı sonucu Mustafa Kemal Istanbul'a geri
15. Sivas Kongresi'nde Milli Cemiyetler Anadolu ve
çağrılmış. Ancak Mustafa Kemal askerlik görevinden
Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında
istifa ederek Kazım Karabekir ve ordusunun da
birleştirilmiştir. Böylece Kurtuluş Savaşının tek elden
tabiyetini alarak mücadeleyi sivil olarak
yönetitmesi kararlaştırılmıştır.
yürütebileceğini göstermiştir.
(Cevap C) (Cevap C)
16. Amasya genelgesind9 Milletin bağımsızlığını, yine
7. Alınan bu karar kongrenin bölgese! değil, milli bir milletin azim ve kararı kurtaracaktır kararı ile Kurtuluş
kongre özelliği taşıdığını ve bütün vatanı savaşının yöntemi belirtilmiştir.
ilgilendirdiğini gösterir. (Cevap C)
(C^vap B)
17. Mustafa Kemal'in Samsun ve Havza'dan sonra 22
3. Erzurum Kongresi'nd9 seçilen "Temsil Kurulu" doğu Haziran 1919'da yayınladığı Amasya genelgesinde
illerini temsil ediyordu. Sivas Kongresi'nde seçilen İstanbul hükümetinin sorumluluğu yerine getiremediği
"Temsil Kurulu" tüm yurdu temsil ediyordu. Ulusal V9 aciz kaldığı beyan edilmiştir.
iradenin temsilcisi olan TBMM açılınca " Temsil
(Cevap C)
Kurulu"nun görevi sona ermiştir.
(C^vap A)
18. Amasya genelgesi ile ilk defa Kurtuluş Savaşı'nın
amaç, ger9kç9 ve yöntemi dçıklanmıştır.
9. Sivas Kongresi ulusa! nitelik taşır. Seçilen Temsil
İşgallere fiili olarak Milli birlik ve beraberlik içinde
Kurulu hükümet gibi çalışmıştır. Bu kurulun başkanı
Ulusal bağımsızlık ve Milli Eg9m9nliğe kavuşmak
olan Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşı'na karşı hırçın
amacıyla karşı konulması gerektiği ve ilk defa millet
bir mücadele yürüten Damat Ferit hükümeti
egemenliğine dayalı bir yön9timd9n bahsedilmiştir.
çekilinceye kadar Anadolu'daki yetkililerden istanbul
Hükümeti ile ilişkilerini kesmelerini istedi. Üç haftalık (Cevap E)
mücadele sonunda Temsil kurulu Anadolu'da 19. Amasya Genelg^si'nde Sivas'ta ulusa! bir kongrenin
denetimi sağladı. Damat Ferit sadrazamlıktan toplanması kararının alınması ulusal birliği sağlamaya
çekilmekzorunda kaldı. dönükönemli adımlardan biridir.
(Cevap C) (Cevap A)
 45

20. Amasya Genelgesi'nde yer alan "Ulusal

bağımsızlığını, ulusun azim ve kararı kurtaracaktır." ÇIKMIŞ SDRULAR
maddesi ülkenin kurtarılması konusunda var olan ve ÇÖZÜMLERİ
karariılığı ifade etmektedir.
(Cevap C)
1. Aşağıdakilerden hangisi, Misak-i
21. Boğazların dünya ticaretine açılmasında diğer kararlarından biridîr? (99 DMS OÖ)
devietlerle birlikte karar verilebilir kararı ulusal A) Havza Genelgesi'nin yayımlanması
egemenliğimizi kısıtlar niteliktedir. B) Erzurum Kongresi'Rİn toplanması
(Cevap C) C) Ulusai cemiyetlerin birleştirilmesi
D) Temsilcüer Kurulu'nun Ankara'ya gelmesi
22. Soruda verilen öncülerden I ve II dış politika ile ilgilidir, E) Uiusai ekonomideki gelişmeyi engelleyen
kisıtiamaların kaldırılması
(Cevap C)

23. Hiçbir devlete siyasi, adli ve mali gelişmemizi Misak-ı Milli Kararlarına göz attığımızda;
engelieyici haklar verilmez maddesi kapitülasyonlara 1. 30 Ekim 1918 günü (Mondros Ateşkesi'nin
tepki niteliğindedir. imzalandığı gün) işgal edilmemiş toprakiar milli
(Cevap B) sınırlarımızdır.
2. Bir zamanlar Osmanlı egemenliğinde oian ancak;
şu anda işgal altında bulunan Müslüman Arapların
24. Verilen gelişmelerin tarihlerine baktığımızda
yaşadığı toprakların geleceği, orada yaşayanların
Havza Genelgesi 28-29 Mayıs 1919 kararlarıyla belirlenmelidir.
Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919 3. Batı Trakya ile Kars, Ardahan ve Batum için
Erzumm Kongresi 23 Temmuz -4 Ağustos 1919 gerekirse halk oyuna gidilebilir.
Cevap l.lll, II 4. Azınlıklara, çevre ülkelerdeki Müslüman
(Cevap B) azınlıklara tanınan haklar kadar hak tanınacaktır.
5. İstanbul'un ve Marmara Denizi'nin güvenliği
25. Gelişmenin tarihlerine göz atarsak sağlandığında, Boğazlar dünya ticaretine açılabilir.
6. Kapitülasyonlar ve Düyun-u Umumiye
Amasya Geneigesi—> 22 Haziran 1919
kaldınlmalıdır.
Sivas Kongresi -+4-11 Eylül 1919
E seçeneğinin Misak'ı Milli Kararları içinde olduğunu
Misak-ı Milli'nin Kabulü—> 28 Ocak 1920 görürüz.
(Cevap A) (Cevap E)

2. Aşağıdakilerden hangisi, Erzurum Kongresi'nin

kararları arasında yoktur? (99 DMS OÖ)
A) Doğu Anadoiu illerindeki direniş hareketlerinin
yönlendirilmesi
B) Milis güçler yerine ulusal ordu kuruiması
C) Mandacılığın reddedilmesi
D) Vatanın bölünmez bir bütün olduğu
E) Azınlıklara, siyasi ve sosyal dengeyi bozacak
ayrıcalıkların verilmesine karşı çıkılması
46- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar şunlardır.
- Ulusal sınırlar içindeki Vatan bir bütündür,
bölünmez.
- Bu bütün içinde bulunan doğu illerimiz yabancı
işgaline karşı tüm ulusla birlikte hakkını
savunacaktır.
- Doğu illerin ve bütün vatanın bağımsızlığını
Osmanlı Hükümeti sağlayamazsa, bunun
gerçekleşmesi için geçici bir hükümet kurulacaktır.
Bu hükümet ulusal kongrece seçilecektir.
- Ulusal gücü etken, ulusal iradeyi egemen kılmak
esastır.
Hıristiyan halklara siyasal egemenliğimizi ve
toplumsal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.
Ancak bu vatandaşların canlarını, mallarını ve
namuslarını korumak görevimizdir.
- Manda veya koruma altına girme (himaye) kabul
edilemez.
- İstanbul'daki Meclis-i Mebusan'ın hemen
toplanmasına ve İstanbul hükümetinin bu yolla
ulusun d^netimine sokulmasına çalışılacaktır.
Verilen seçenekler incelendiğinde B seçeneği
Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar arasında
yoktur.
(Cevap B) §
3. Sivas Kongresi'nde alınan kararları uygulama
görevi aşağıdakilerden hangisine verilmiştir? (99
DMS 00)
A)
Saltanat Şûrası'na
B)
Mebuslar Meclisi'ne
C)
Erzurum Kongresi'ne katılan üyelere
D) İstanbul Hükümeti'ne
E) Temsilciler Kurulu'na
Sivas Kongresi'nde alınan kararları uygulama görevi
Temsilciler Kurulu'na verilmiştir.
(Cevap E)
4. Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümeti'nin bir
temsilcisi ile Amasya'da yaptığı görüşmede,
aşağıdakilerden hangisi ele alınmıştır?(99 DMS
00)
A) Ankara'nın başkent olması
B) Ali Galip'in Sivas Kongresi'ni basmak istemesi
C) Mustafa Kemal'in III. Ordu Müfettişliği'nden
ayrılması
D) Mebuslar Meclisi'nin toplanması
E) Kuva-i Milliye'nin oluşturulması
20-22 Ekim 1919'da veya yılında yapılan Amasya
Mülakatı ile şu kararlar alınmıştır.
- İstanbul Hükümeti Sivas Kongresi Kararlarını
kabul edecektir.
- Seçimler yapılıp Meclis-i Mebusan toplanacak,
fakat Meclisin İstanbul dışında bir yerde toplaması
daha uygun olacaktır.
(Görüşmeden sonra İstanbul Hükümeti sadece bu
karara uymuş fakat Mebusan Meclisi'nin istanbul'da
toplanmasını kabul etmiştir.)
- İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletleri'yle yapacağı
barış görüşmelerinde Temsil Heyeti'nin de görüşünü
soracaktır. Seç^nekler incelendiğinde D
s^çeneğinde verilen bilgi Amasya Mülakatında ele
alınmıştır.
(Cevap D)
Amasya Genelgesi'nde, aşağıdakilerden
hangisinden söz edilmemiştir? (99 DMS OÖ)
A) İstanbul'un resmen işgal edilmesi
B) İstanbul Hükümeti'nin tutumu
C) Ulusal bir kurulun toplanması gereği
D) Ulusun bağımsız olması
E) Ulusun azim ve kararına önem verilmesi
Amasya Genelgesi'nin başlıca maddeleri
şunlardır.
- Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı
tehlikededir.
- İstanbul Hükümeti yüklendiği sorumlulukların
gereklerini yerine getirememektedir.
- Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı
kurtaracaktır.
- Her türlü etkiden ve denetimden kurtulmuş milii
bir kurulun varlığı gereklidir.
- Anadolu'nun h9r yönden en güvenli yeri olan
Sivas'ta milli bir kongrenin acele toplanması
gereklidir.
Verilen seçenekler incelendiğinde A seçeneğinde
Amasya genelgesi kararlarından değildir. Amasya
Genelgesi 22 Haziran 1919 yılında yapılmıştır.
İstanbul'un r^smen işgali ise 16 Mart 1920 yılındadır.
(Cevap A)
 -T^RIH- 47

6. Sivas Kongresi'nde delegeler, mevcut siyasi Amasya Genelgesi'nde aşağıdakilerden

partilerin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine dair hangisine değinilmemiştir? (99 DMS ÖL)
yemin etmişlerdir. 8.
A) Milliyetçilik C) B) Devletçilik
Bağımsızlık E) D) Milli birlikve beraberlik
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir
Ulus egemenliği
göstergesidir? (99 DMS ÖL)
A) Milli Mücadele'nin hiçbir siyasi görüş
adına Amasya genelgesinde, devletçiliğe değinilmemiştir.
B) yapılmadığının Amasya geneigesinde;
C) Çok partili sistemden vazgeçildiğinin - ilk defa milli egemenlik anlayışı vardır.
D) Kongrenin bir meclis gibi çalıştığının - Harekette temel amaç milli bağımsızlığı
Kongrenin Cemiyetler Kanunu'na göre sağlamaktır.
E) toplandığının - Milli bir parlamento düşüncesi vardır.
Kongredeki delegelerin bazıları arasında görüş
(Cevap B)
ayrılığı olduğunun

Sivas Kongresi'nde delegeler vatanın kurtuluşu ve

milletin mutluluğundan başka hiçbir kişisel maksat
izlemeyeceklerine mevcut siyasi partilerden 9. Misak-ı Milli'de;
hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine dair
kongrede yemin etmişlerdir. Bu suretle milli I. Batı Trakya
mücadelenin hiçbir siyasi parti adına yapılmadığı,
tamamen milleti ve memleketi kurtarma amacına II. Kars, Ardahan ve Artvin
yönelik bir hareket olduğu açıkça belirtilmiş III.Arap ülkeleri
oluyordu. £2
"o
(Cevap A) cc IV.DoğuTrakya
UJ Q
co
tn yörelerinden hangilerinin siyasi geleceklerinin
belirlenmesi için halk oyu yapılması istenmiştir?
(99 DMS L)
aı A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve IV D) I, II ve III
E)ll, H l vel V

7. Aşağıdakilerden hangisi, Erzurum Kongresi'nde

alınan kararlar doğrultusunda yapılan
girişimlerden biridir? (99 DMS ÖL)
A)
Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin
B) kurulması
Mustafa Kemal'in askerlik görevinden ayrılması
C)
Mebuslar Meclisi'nin yeniden açılmasının
D istenmesi
İstanbul'da mitingler düzenlenmesi
) çoğunluğu bulunan kısımların tümü, hiçbir şekilde
Kolordu komutanlarının Mustafa Kemal'e
bağlılıklarını belirtmesi
C seçeneğinde verilen bilgi yani Mebuslar Meclisi'nin
yeniden açılmasının istenmesi Erzurum Kongresinde
alınan bir karardır.
A, B, D ve E seçeneklerinde verilenler Erzurum
Kongresi öncesinde meydana gelen gelişmelerdir.
Misak-ı Milli'de Batı Trakya, Kars, Ardan, Artvin ve
Arap ülkeleri için halk oyu yapılması istenmiştir.
Misak-i Milli'nin bu konudaki kararlarına göz atacak
olursak
1- Osmanlı Devleti'nin mütareke imzaladığı 30 Ekim
1918 tarihinde düşman ordularının işgali altında
bulunan Arap memleketlerinin durumunun, halkın
serbestçe verecekleri oya göre belirlenmesi
gereklidir. Bu mütareke hududu içinde Türk ve Islâm
ayrılık kabul etmez bir bütündür.
2- Halk oyu ile anavatana katılmış olan üç sancakta
(Kars, Ardahan, Batum) gerekirse halkın oyuna
başvurulmasını kabul ederiz.
3- Türkiye barışına bırakılan Batı Trakya hukuki
durumunun saptanması da halkın tam bir hürlükte
verecekleri oya uygun olmalıdır. (Atatürk ilkeleri ve
inkılap tarihi 1/1 YÖK Yay.)

(Cevap C) (Cevap D)
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL

10. Mustafa Kemal'in Erzurum Kongresi'ne katılması 12. Miiü Mücadele Dönemi'nde;
aşağıdaküerden hangisiyle meşruluk
kazanmıştır? (99 DMS L) - Padişah iradesine karşı bir ayakianma
başiatılmalıdır.
A)
Erzurum'da bulunan XV. Kolordu Komutanı - Türk usulü işgailere katianmak yerine, bağımsız
Kazım Karabekir'in Mustafa Kemal'i yaşamak için savaşıimalıdır.
desteklemesi
B) Musîafa Kemai!İR Ordu Müfettişîiği görevinde - Ordu, alınan kararların uyguianmasında
görevlendirilmeiidir.
bulunması
Kongre üyeierinden birinin isîifa etmesi ve düşünceleri ilk kez aşağıdakiierin hangisinde ele
Mustafa Kemal'in onun yerine geçmesi alınmıştır? (99 DMS L)
D
Mustafa Kemal'in kongre başkanlığına seçilmesi A) Erzurum Kongresl
)
İstanbul Hükümeti'nin Erzurum Kongresi'nin B) Sivas Kongresi
toplanmasını engelieyememesi C) Amasya Genelgesi
D) ilkTBMM
Mustafa Kemal Erzurum'a geiişinden 5 gün sonra E) Amasya Görüşmesi
"Sine-i millette bir ferdi mücahit oiarak çalışmak
üzere" askerlik mesleğinden ve görevinden isîifa etti.
Soruda verilen düşünceier Milli Mücadele
Mustafa Kema! Erzurum'da üye olarak kongreye
Dönemi'nde ilk kez Amasya Genelgesi'nde e!e
katılmak istiyordu, ama Erzurum üyeleri daha önce
alınmıştır.
seçildiği için iki üyenin istifası ile oniardan kalan
yerlere Mustafa Kemal ve Rauf Bey'e geçmiştir. Bu (Cevap C)
suretle Mustafa Kemal Paşa'nın Kongre'ye girişi
meşruluk kazanmıştır.

(CevapC)

13. Erzurum Kongresi'nde alınan "Temsilciler Kurulu

doğuyu temsil eder" kararı, Sivas Kongresi'nde
"Temsilciler kurulu vaîanın tümünü kontrol eder"
11. Kurtuluş savaşmda; şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik Sivas
- Mevcut siyasi partüerin hiç birinin amaçlarına Kongresi ile ilgili olarak aşağıdakilerden
hjzmet edilmemesi hangisine bir kanıttır? (2000 DMS)
A) Katılan üye sayısının daha az oiduğuna
- Aii Fuat Paşa'nın Kuva-yi Miüiye Kumandanlığı'na
B) Ulusal bir kongre olduğuna
getirilmesi
C) Temsilciler Kurulu seçiminin çok zor olduğuna
kararlan aşağidakilerden hangisinde ahnmıştsr? D) Bazı üyelerin üyeliklerinin saklı tutulduğuna
(99 DMS L) E) Manda ve himayenin kesinlikle reddedüdiğine
A) Amasya Görüşmesi Ç&g&Ms
B) Erzurum Kongresi Erzurum Kongresi delegeleri i!e bölgese! kararlarıyla
C) Sivas Kongresi ulusal niteliktedir. Sivas Kongresi ise delegeleriyle ve
D) Alaşehir Kongresi kararlarıyla ulusal niîelikte oiduğundan "Temsil
E) Son Osmanlı Mebuslar Meciisi Kurulu, yurdun büîünü temsil eder" seçilen
kararlarını almıştır.

Verüen kararlar Sivas Kongresinde alınmıştır. (Cevap B)

(Cevap C}
 —TA HİH- 49

14.. Sivas Kongresi'nde delegeler, vatanın kurtuluşu ve

mutiuiuğundan başka hiçbir kişis e! amaç
II ve lll'te verilen bilgiier Temsiiciler Kurulu'nun
iziemeyec ekierine, mevc ut siyas i partilerden
amacının Anadolu Harekâtını siyasallaştırmak
hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyec9klerine dair
olduğunu gösterir.
yemin etmişlerdir.
(Cevap E)
Âşağıdakilerden hangisi, böy' e bîr yemine
gereksinim duyuimasınm nedenlerinden biridir?
(2000 KMS)
16. Mustafa Kemal, İstanbul Hükümet'i temsilcileriyle
A)
Üikede birlik ve beraberliğe gerek duyulması Bilecik'te yaptıği görüşmede kendisini "TBMM V9
B) Hükümet Başkanı" şekünde tanıtmıştır.
Azıniık milietvekillerinin meciise girmesinin
sakıncalı olacağı düşüncesi
C Mustafa Kemal'in kendisini böyle tamtmasındaki
Mebuslar Meclisi'nin kapalı oiması amacımn aşağıdakilerden hangisi olduğu
)
Müdafaa-i Hukuk kuruluşlarının yaygınlaştırılmak savunulabilir? (2000 KMS)
D)
istenmesi
A) Meclis ve hükümetin yetkilerine sahip olduğunu
Kongrenin toplanmasının Cemiyetler Kanunu'na
hatırlatmak
aykırı olması
B) istanbul Hükümet'i ile ilişkileri kesmek
C) İstanbul Hükümet'i temsilcilerinin hükümetten
Sivas Kongresi'nin bir özelliği de delegelerin vatanm çekilmesini sağlamak
kurtuluşu ve milletin mutluluğuRdan baş ka hiç bir D) istanbul Hükümet'i üyeleri arasında görüş
kişisel maksat izlemeyeceklerine, mevcut siyasi ayrılığı yaratmak
partilerden hiçbirinin amaçlarma hizmet E) Padişahı, yeni bir hüküımetin kurulmasına razı
etmeygceklerine dair kongrede yemin etmeleri __ etmek
olmuştur. Bu suretle milli mücadelenin hiçbir siyasi §
parti adına yapılmadığı, tamamen milleti ve
Q
ffi memlek eti kurtarma am ac ına yöneiik bir Mustafa Kemal'in amacının Meclis ve hükümetin
harek et olduğu açıkça belirtilmiş oluyordu. yetkilerine sahip olduğunu İstanbul Hükümetine
hatırlatmak olduğu düşünülebilir.
(C^vap A)
Q (Cevap A)

15. Temsilciler Kurulu,

17. I. Alaşehir Kongresi
!. İstanbul Hükümeti'nin yaptığı işlerin M9buslar
Meclisi'nce kontrol edilmesini II. Sivas Kongresi

II. Ant l aş m a D evl etl eri il e O s m an lı D evl eti III. Afyon Kongresi
arasında yapılacak barış konferansına Temsiiciier
Kurulu'nc a d a u ygun b ulun ac ak kims el erin IV. Erzurum Kongresi
katılmasını
Yukarıdaki kongreierden hangislnde manda ve
II! . İstanbul Hükümeti'nin Anadolu ve Rumeli himayenin reddi kararı alınmıştır? (2001 KMS)
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni resmen tanımasını A)
istemiştir. l-ll
B)
l-lll
C)
T emsil ciler Kurulu' nun bu ist ekl erini n II-IV
D)
hangilerinde, Anadoiu Harekâtmı I-III-IV
siyasallaştırmak amacı vardır? (2000 KMS) E)
II-III-IV
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III I Erzurum ve Sivas Kongresi'nd9 manda ve himay9
D) ve III l l v el l l reddediimiştir.

E) (Cevap C)
50- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

18. I. Anadolu Ajansı

II. Yenigün Bazı kongrelerde (Balıkesir Kongresi) padişaha

bağlılık bildirilmiştir. Açıkça İstanbul Hükümeti ve
III. Hakimiyet-i Milliye padişaha karşı çıkılmamıştır.

IV. Peyman-ı Sabah (Cevap B)

Yukarıdakilerden hangileri Kurtuluş Savaşı'nda

ulusal hareketi destekleyen basın organları
arasında yer alır? (2002 KPSS)

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Ivell I,
D) llvelll I,
E) lllvelV
■z: 20. Misak-ı Milli'nin hazırlanmasında, aşağıdakilerin
hangisinde yapılan çalışmalarm etkisi yoktur?
(2002 KPSS)
Milli Mücadeleyi destekleyen basın organları
A)
- Hakimiyet-i Milliye TBMM
B)
- irade-i Milliye Sivas Kongresi
C)
- Öğüt Gazetesi Erzurum Kongresi
D)
Son Osmanlı Mebuslar Meclisi
-AçıksözGazetesi E)
Amasya Buluşması
- Albayrak Gazetesi
- Tasvir-i Efkar
-Vakit Seçeneklerde verilen bilgilere göz atarsak;
- ikdam Sivas Kongresi: 4-11 Eylül 1919
- ileri Erzurum Kongresi: 23Temmuz-7 Ağustos 1919
- Yeni Gün gazeteleridir. Son Osmanlı Mebuslar Meclisi: 12 Ocak 1920
Milli mücadeleye karşı olan basın grupları - TBMM:23Nisan1920
Alemdar Misak-ı Milli kararları: 28 Ocak 1920'de Meclis-i
- Türkçe İstanbul Gazeteleri Mebusan tarafından alındı. TBMM Misak-ı Milli
- Peyman-ı Sabah kararlarından sonra açılmıştır.
- Aydede ve Ümit Dergisi (Cevap A)
(Cevap D)

19. !. Milis güçlerini destekleme

II. İstanbul Hükümeti'ne açıkça karşı çıkma

III. Bölgelerin Türklüğünü kanıtlama

IV. İşgal güçlerine karşı direnmeyi amaç edinme

21. Ali Galip olayı aşağıdakilerden hangisiyle
Yukarıdakilerden hangileri, Kurtuluş Savaşı'nda ilgilidir? (2003 /2 KPSS)
toplanan kongrelerin ortak özelliklerinden biri
A) Erzurum Kongresi'nin toplanması
değildir? (2002 KPSS)
B) Sivas Kongresi'nin toplanması
A) Yalnız I C) I ve II E) III B) Yalnız II C) istanbul mitingleri
ve IV D) II ve IV
D) TBMM'nin açılması
E) İngilizlerin Samsun'u işgali
 -T/RIH- 51

ÇOZUM:
Ali Galip olayı Sivas kongresi'nin toplanması ile Sivas Kongresinde manda ve himaye kesin olarak
ilgilidir. Bu olaya kısaca değinirsek Paris reddedilmiştir. Amasya görüşmesinde ise İstanbul
Konferansı'na davet edilmiş ve orada hezimete Hükümeti Sivas Kongresi'nde alınan kararları kabul
uğrayarak, İtilâf Devletleri'nin Türkiye'yi paylaşmak etmiştir. Böylece manda ve himay^nin reddini
ve Türk Ulusunun bağımsızlığını yok etmek İstanbul Hükümeti de kabul etmiştir.
konusundaki tutumlarını görmüş olan Damat Ferit
(Cevap C)
Paşa, hâiâ Milli Mücadele düşmanlığını
sürdürüyordu. Ali Galip aracılığı ile Sivas Kongresi'ni
dağıtmayı bile denemişti. Elaziz Valisi Ali Galip,
Damat Ferit Paşa V9 İngilizler'in hazırladıkları bir
plana uygun olarak, etrafına topladığı silâhlı
adamlarla kongreyi basacak, hatta Mustafa Kemal
Paşa'yı tutuklayacaktı. Bu girişim için Malatya'ya
gelmiş bulunan Ali Galip, Mustafa Kemal Paşa'nın
yolladığı kuvvetlerd^n korkarak kaçmış V9 bu girişim
etkisiz kalmıştır.
(Cevap B)

22. Kurtuluş Savaşı'nda milliyetçilik akımı,

aşağıdakilerden hangisiyle milleti harekete
geçiren ve politik hedefleri gösteren bir ilke 24. Misak-ı Milli'de alınan 'Türkiye'deki azınlıklara
olmaya başlamıştır? (2003/2 KPSS) komşu memleketlerdeki Türklere verilen haklar
rr kadar hak verilecektir" kararı ile ne yapılmak
A) Amasya Protokolleri LU Q istenmiştir? (2004 KPSS)
B) Amasya Genelg^si co
m A) Azınlıklara hak v^rmede eşitlik temel alınmıştır.
C) Erzurum Kongresi
B) İtilaf devletleri ile iyi ilişkiİ9r kurulmak istenmiştir.
D) Sivas Kongresi
C) Azınlıklara daha çok hak verilmiştir.
E) TBMM'nin açılması
Q
U4
D) Azınlıkların göç etmesi istenmiştir.
E) Yabancı memleketlerd9ki Türklerin yönetime
Amasya G^nelgesi'nde milletin bağımsızlığını yine katılması amaçlanmiştır.
milletin azim ve kararı kurtaracaktır kararı alınmıştır.
Bu madd9 ile milletin egemenliğine vurgu yapılmtş
ve kurtarıcı olarak padişah, halife ve manda Misak-ı Milli'de (28 Ocak 1920), "itilaf Devletleri ile
yönetiminin yerini milliyetçilik duygusu almıştır. düşmanları ve bazı ortakları arasında kararlaştırılmış
olan anlaşma esasları dairesinde azınlıkların hakları
(Cevap B) komşu memleketlerdeki Müslüman halkın aynı
haktan yararlanması şartıyla tarafımızdan kabul ve
temin edilecektir" kararı hükme bağlanmıştır.
23. Temsilciler Kurulu, Amasya Görüşmeleri'nde
istanbul Hükümeti'nden Sivas Kongresi'nin saptadığı (Cevap A)
dış politikaya uymasını istemiştir.

B una göre; Tems ilc iler K ur ulu' nun,

aşağıdakiler den ha ngisini v urguladığı
savunulur? (2004 KPSS)
A) Yabancı sermayeden yararlanması
B) Malta sürgünlerinin geri geîirilmesi
C) Manda ve himaye reddi
D) Mebuslar Meclisinin İstanbul'da toplanması
E) Antlaşma Devletleri ile barış için görüşme
yapılması
52— -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

25.1- Doğrudan Mustafa Kemai'in çağrısı üzerine

toplanmiştır.

II- Temsilciler kurulunun üye sayısının artırılmıştır.

Yukarda verilen iki geiişme aşağıdaki hangi

kongreyle ilgiüdir? (2005 KPSS)
A) Sivas Kongresi
B) Balıkesir Kongresi
C) Erzurum Kongresi
D) Amasya Kongresi
E) Alaşehir Kongresi

Sivas Kongresi doğrudan doğruya Mustafa Kemal'in

çağrısı üzerine toplanmış bir milli kongredir.
Kongre'nin 38 üyesinden 31'ini Batı ve Orta Anadolu
illerinden gelen üyeler, 7'sini ise Doğu Anadolu
illerini temsil eden Erzurum Kongresince seçilen
Heyet-i Temsiliye oluşturmuştur. Böylece Batı ve
Orta Anadolu illerinden seçilen delegelerle Doğu
illerini temsil eden Heyet-i Temsiliye, Sivas
Kongresi'ne memleket çapında bir genişlik ve
bütünlük kazandırmıştır.
Temsil Heyeti'nin üye sayısı 9 !dan 13'e çıkarılmıştır.
(Atatürk ilkeleri ve inkılâp Tarihi 1/1,Yüksek Öğretim
Yayınları, s. 70)
(Cevap A)
 -COGRAFYA-
COĞRAFYA | Türkîye'nin Ekonomik Coğrafyası (Maden - Endüstri)
TÜRKJYE'DE MADENCİÜK
Cumhuriyet devrinde yer altı zenginliklerinin milü
ekonomi çerçevesi içinde yeri hesaba katılarak
madenlerin bilimsel birşekilde incelenmesi 1935'ten
sonra Maden Tetkik Arama Enstitüsü'ne veriimiştir.
Bu araştırmalar sonucu işietilebiiir madenlerin
işletilebilmesi için ETİBANK kurulmuş, bu arada
yabancı sermayeü şirketler ve özel sektör elinde
bulunan maden kömürü ocakları devletleştirilmiştir.
Türkiye'de maden arama çalışmaları için sarf edilen
çabalar az olmasa bile yeterü değildir.
Madenlerimizin ekonomik coğrafya bakımından
ortaya koydukları problemler şöyle sıralanabilir:
a) Türkiye'de, oldukça çok sayıda maden yataği g
vardır. İşletme imtiyazı alabilmek için
yapılan Q Arama g»
müracaatların listesi ve Maden Tetkik
Enstitüsü raporları bunu doğrulamaktadır.
b) Bilimsel araştırmalarda ekonomik değeri M
yüksek olan çok sayıda maden tespit edilmiştir. 8
Bunların birçoğunun rezerv miktarı da yüksektir.
c) Ülkemizde bugün işletilen madenler azdır. Bir
madenin işletilebilir halde bulunması, hemen
işletilmesi anlamına gelmez. Bunun için sermaye,
teknik imkanlar, coğrafi durum, ekonomik şartların
elverişliiiğini hesaba katmak gerekir.
d) Madenlerimizin ihracattaki payı eskiye göre
fazla olmakla beraber, yeni yataklar bulunur ve
yeteri derecede değerlendirilirse, toprak üstü
işletmelerin (Tarım, Ormancılık) yükü hafifleyecektir.
e) Madenlerimiz hem devlet ve hem de özel
sektör tarafından işletilmekle beraber, devlet
sektörünün payı büyüktür. Bugün için özelleştirilmesi
söz konusudur.
Endüstride Hammadde Olarak Kullanılan
Madenler;
Türkiye'nin her tarafında çok çeşitli madenler
bulunmaktadır. Ancak, bütün madenlerimiz henüz
yeterince işletmeye konulmamıştır. Çıkarılan
53
madenlerimiz hem iç piyasaya verilmekte, hem de
hammadde olarak ihraç edilmektedir.
Türkiye'nin maden çeşitliliği bakımından zengin
oiması, arazisinin çeşitli jeolojik zamanlarda
oluşmasıyla ilgilidir. Örneğin I. Jeolojik zaman
taşkömürü, III. Jeolojik zamanda tuz, linyit, borasit
yatakları oluşmuştur. Ayrıca bazı madenlerin
oluşması da volkanizmayla ilgilidir. Bunlar kurşun,
çinko, krom, manganez ve elmastır.
Yeraltinda belirlenen bir madenin işletilebilmesi için
başta şu iki şart aranmaktadır:
a) Maden cevheri içindeki meta! oranının (tenör)
mümkün olduğu kadar yüksek olması.
b) İşletilecek maden damarlarının veya
yataklarının rezervinin yeterli oiması.
Rezervi bol olan maden yatakları, işletme
tesislerinin kurulmasına ve yapılan harcamaların
karşılanmasına imkan verir.
DEMİR
Demir-çelik sanayinin ham maddesi olduğu için
stratejik bir öneme sahiptir.
Türkiye, demir cevheri rezervleri yönünden zengin
sayılır. Demir yatakları ülkenin çeşitli yerlerinde
yaygındır. Ancak bu yatakların bir bölümü tenör ve
rezerv düşüklüğü nedeniyle işletilmeye elverişli
değildir. İşletilen yatakların başında Divriği, Kangal,
Hekimhan-Hasan Çelebi'deki yataklar gelir. Ayrıca;
Kayseri, Adana, Kahramanmaraş ve Hatay illerinde,
Çamdağı (Sakarya) ve Eymir (Balıkesir)'de de
işletilen demir yatakları vardır. Ayazmant (Ayvaiık),
Simav (Kütahya), Dikili-Torbalı (İzmir) demir
madeninin bulunduğu diğeryataklarımızdır.
- En zengin rezervlere sahip olan Divriği demir
yataklarıdır,
- Demir bakımından en zengin bölge Doğu
Anadolu'dur.
Çeşitli bölgelerimizden çıkarılan demirlerimiz,
Kırıkkale, Ereğli, Karabük ve İskenderun demir -
çelik tesislerimizde işlenmektedir.
54- -GENEL YETENEK 3ENEL KULTUR DERGISI-

tükenmiş olması sonucu kapatılmış durumdadır.

Küre (Kastamonu)'deki işletme devam etmektedir.
En önemli bakır işleme tesisi, Samsun'daki
Karadeniz Bakır İşlemeleri'dir.
Türkiye, dünya bakır üretiminde önemli bir yere
sahiptir. Üretilen bakırın bir kısmı ihraç edilmektedir.
Elektrik - elektronik endüstrisinin önemli
Türkiye'de demir yatakları ve demir işleme tesisleri
hammaddesidir.

KROM
D e mir - ç elik e n dü stri sini n ö ne mli bir
hammaddesidir. Demirin sertleşmesinde ve
paslanmaz çelik üretiminde kullanılır. Türkiye, krom
madeni bakımından dünyanın en zengin
ülkelerinden biridir.
Türkiye'de rezervi oldukça fazladır. G. Afrika ve
Rusya'dan sonra 3. sıradadır. Paslanmadığı için
Türkiye'deki bakır yatakları ve bakır işleme tesisleri
çelik üretiminde kullanılmaktadır. Ülkemizin birçok
yerinde krom madeni vardır. Kullanım alanı yaygın BOR
olduğu için krom, dış piyasada her zaman alıcı Bor mineralleri önemli yer altı kaynaklarımızdandır.
bulmaktadır. Bu nedenle önemli bir dış satım Türkiye bor minareleri bakımından dünyanın en
maddesi olmuştur. zengin ülkesidir. Türkiye'de en çok bulunan yer altı
İşletilen krom yataklarının bulunduğu yerler § kaynaklarından biridir. En çok çıkarılan yerler;
şunlardır: Elazığ (Guleman), Muğla (Fethiye, j» Susurluk Bigadiç (Balıkesir) ve Emet (Kütahya),
Köyceğiz), Bursa, Eskişehir, Erzurum, Ântakya- § Seyitgazi (Eskişehir), M. Kemalpaşa (Bursa). Bor
İslahiye arası ve Aladağlar (Adana). Ayrıca Toros § mineralleri, endüstride çok çeşitli alanlarda kullanılır.
dağlarında büyüklü küçüklü çok sayıda krom ~~ Özellikle jet ve roket yakıtı, fiberglas, izolasyon
yatakları bulunmaktadır. Çıkarılan kromlar Antalya p maddeleri, ilaç ve kimya endüstrisi ile fotoğrafçılıkta
ve Elazığ'daki Ferro-Krom tesislerinde işlenir. kullanılır. Ülkemizde üretilen bor minerallerinin
önemli bir kısmı ihraç edilmektedir.
BİIgiNotu/

Krom, Türkiye'nin önemli bir ihraç maddesidir. BOKSİT

Alüminyumun hammaddesidir. Boksit yatakları;
Seydişehir ve Akşehir (Konya), Şarkî Karaağaç
(Isparta), Akseki (Antalya), Islahiye (Gaziantep),
Dörtyol (Hatay), Milas (Muğla)'ta bulunur. Türkiye'de
boksit üretimi ve alüminyum sanayi çok yenidir.
Seydişehir Alüminyum Entegre Tesislerinde üretilir.
Türkiye'de boksit cevheri üretimi giderek
Işaretler artmaktadır. Türkiye boksitten elde edilen
AYataklar
l^lşiendıgı tesıs
alüminyumun hem ihracatını hem de ithalâtını
yapmaktadır.
Türkiye'deki Krom Yatakları ve Krom İşleme Tesisleri BAKIR

Elektrik endüstrisinin başta gelen hammaddesi olan

bakır, eski çağlardan beri kullanılmaktadır.
Yurdumuzun çeşitli bölgelerinde bakır yatakları
vardır. Türkiye'nin önemli bakır yataklarından olan
ve uzun yıllar işletilmiş bulunan Maden (Elazığ) ve Jyi Sevdişehir .
Murgul (Ârtvin) işletmeleri, yataklardaki rezervlerin • Akseki

Türkiye'deki boksit yatakları ve boksit işleme tesisleri

 -COGF.AFYA- 55

KÜKÜRT önemli çinko tesisimiz Kayseri'deki Çin-Kur

Türkiye için önemli olan madenlerden biri olan tesisleridir.
kükürt, genellikle sülfirik asit üretiminde, sülfirik asit CİVA
ise yapay gübre ve tarım ilâçları üretiminde çok
Bazı elektrikli araçların yapımında ve eczacılıkta
kullanılır.
kullanılır. Ülkemiz, civa madeni bakımından zengin
Türkiye'nin Keçiborlu (Isparta)'daki kükürt yatakları sayılır.
tükenmiş ve işletme kapatılmıştır. Karacasu (Aydın),
Başlıca civa yataklarımız; İzmir'in Ödemiş
Sarayköy (Denizli), Simav (Kütahya) ve Diyadin
(Halıköy) ve Çeşme ilçesinde, Konya'nın
(Ağrı) dışında Van, Hakkâri, Nevşehir ve
Sarayönü ilçesi çevresindedir. Elde edilen civanın
Balıkesir'de kükürt yatakları vardır. Bu yataklardan
bir kısmı ihraç edilmektedir.
elde edilen kükürt, ülke ihtiyacını
karşılayamamaktadır. Onun için sürekli ithâlat
yapılır.

Türkiye'deki civa yatakları

MANGANEZ
BORAKS Yerkabuğunda genel olarak; demir, baryum, kobalt
Yoğunlaşma borik asitten elde edilen sodyum g ve çinko cevherleriyle birlikte bulunur. Saf
tuzudur. Metallerin temizlenmesinde ve JJ manganez, sanayi çeliği ve manganezli çelik
porselenlerin süslenmesinde kullanılan boraks, suda *. üretiminde kullanılır.
çözünebilen, renksiz, billuri bir maddedir. Özellikle, & Türkiye, manganez rezervi bakımından zengindir.
Güney Marmara'da bulunan kalsiyum borat'tan sj İşletilen manganez yatakları Ege Bölgesi, Marmara
suni yol ile elde edilmektedir. ' Bölgesi, Doğu Karadeniz bölümü ve Doğu Anadoiu
Q Ud
Bölgesi'nde toplanmıştır. Manganez yatakiarının
Küîahya'nın Emet ilçesinden çıkarılan cevherler ile bulunduğu yerler; Ereğli (Zonguldak), Çayrılı
Eskişehir'in Seyitgazi ilçesinde çıkarılan sodyum (Ankara), Uluköy (Denizli), Borçka (Artvin) ve
tuzu Bandırma Baroks ve Asitbarik fabrikalarında Çatalca'dır.
işlenmektedir.
VOLFRAM (TUNGSTAN)
Türkiye boraks minerali yönünden Dünya'nın en
zengin ülkesidir. Dünya'nın en zengin boraks yatağı Gelişmiş sanayi ülkelerinden de çok miktarda
Kuia ve Seyitgazi (Eskişehir)'de bulunmaktadır. istenen ve çelik ile bazı kimya sanayisinde kullanılan
Çıkarılan madenler, Eti Maden İşietmeleri Genel volfram madeninin, Uludağ'da bulunan volfram
Müdürlüğü Bandırmatesislerinde işlenmektedir. yatakları, Etibank tarafından işletilmektedir. Diğer
rezervleri ise Kırklareli, Kırıkkale, Elazığ ve Niğde
KURŞUN-ÇİNKO illerinde bulunmaktadır.
Bu iki metal genellikle aynı maden bölgesinde BARİT
bulunmaktadır.
Ülkemizde 32 yerde barit bulunmuştur. En çok
Kurşun elektrik kalıbları, boya yapımı, ince levha, Antalya, Gümüşhane, Çanakkale, Giresun, Muş,
zırh, vs. alanlarda kullanılır. Konya ve İçel'de bulunmaktadır.
Çinko ise esas olarak galvenize edilmiş demir-çelik MERMER
yapımında kullanıhr.
Türkiye, mermer yatakları bakımından çok
Başlıca kurşun - çinko yatakları Yahyalı (Kayseri), zengindir. Afyon, Bursa, Marmara Adası,
Edremit (Balıkesir), Tirebolu ve Şebinkarahisar Bandırma ve Gemlik çevreleri ve daha pek çok
(Giresun), Çayeli (Rize), Keban (Elazığ)'dır. En yerde mermeryataklarımız bulunmaktadır.
56- -GENEL YETENEK GEHEL KÜLTÜR DERGİSİ-

AMYANT
Yurdumuzda 30 yerde amyant yatağı bulunmuştur.
Bu yataklar en çok Eskişehir, Erzincan, Hatay,
Konya ve Bursa ilierindedir.
TUZ
Tuz, deniz ve göi tuzları ile toprak altındaki kaya
tuzu yatakiarından elde ediiir.
En önemli tuz üretim yataklarımız İzmir'in Çamaltı
tuzlası ve Tuz Gölü'dür.
FOSFAT
Önemii bir gübre hammaddesi olan ve gübre
üretmek için bir miiyon tondan fazla iîhal ettiğimiz
fosfat ilk önce 1962'de Mazıdağ (Mardin)'da, bunu
takiben Adıyaman, Hatay, Bingöl ve Bitlis
yörelerinde 50 kadar yerde bulunmuştur.
BORAKS
Türkiye Boraks minerali yönünden Dünya'nın en
zengin ülkesidir, Dünya'nın en zengin boraks yatağı
Kula ve Seyitgazi (Eskişehir)'de bulunmaktadır.
Çıkarılan madenler, Eti Maden İşletmeieri Genel
Müdürlüğü Bandırma tesisierinde işienmektedir.
o
>
 TURKIYE'DE MADENCILIK (OZET TABLO)
Maden Ismi Çıkartıldığı yer Işlendiği yer
Demir Divriği (Sivas), Hekimhan, Hasan Çelebi (Malatya), Eymir, Edremit, Ereğli, Karabük, Iskenderun
Ayazmand(Balıkesir), Torbalı(İzmir), K.Maraş, Hatay, Adana, Kayseri
Bakır Ergani(Diyarbakır), Murgul(Artvin), Küre(Kastamonu), Çayeli( Rize) Samsun, Karadeniz, Bakır Işletmeleri,
(Elektrik ve elektronik endüstrisinin önemli bir ham Maden(Elazığ)
madesidir.)
Krom (Dünya krom üretiminde Türkiye 3. sıradadır.) Guleman-Palu, (Elazığ) Fethiye-Köyceğiz(Dalaman Havzası) Antalya ve Elazığ ferro krom tesisleri
Kütahya-Bursa arası Adana (Aladağ) Erzurum (Kop) dağlarıdır.

Boksit Seydişehir(Konya), Seydişehir,

(Alüminyum endüstrisinin ham maddesidir.) Akseki(Antalya), Alüminyum tesisleri
Milas(Muğla),
Saimbeyli(Adana),
Bor mineralleri (Dünya'daki bor minerali rezervinin Susurlukve Bigadiç(Balıkesir) Emet(Kütahya) Seyitgazi-Mihatıççık Bandırma boraks işletmesinde işlenir.
yarıdan fazlası Türkiye'dir.) (Eskişehir)
Kükürt Keçiborlu(lsparta) Keciborlu kükürt isletmesi
Kurşun-Çinko Keban(Elazığ) Kayseri'de Çinkur ve Kaban'da Simli Kurşun
Çayeli(Rize) İşletmesinde
Tirebolu(Giresun)
Yahyalı(Kayseri)
Civa Ödemiş ve Karaburun;(İzmir)
Niğde ve Sarayönü(Konya)
Manganez Artvin, Karadeniz-Ereğli
Volfram Fosfat (suni gübre endüstrisinin Bursa Uludağ Yatakları Mazıdağı (Mardin), Kilis, Mazıdağı(Mardin), fosfat fabrikasında işlenir.
önemli bir hammaddesidir.) Besni, Gölbaşı(Adıyaman)

Tuz Denizden; Çamaltı Tuzlası(İzmir), Gölden-Tuz Gölü, Kayatuzunda;

Çankırı, Kırşehir, Nevşehir
Mermer (Türkiye'de oldukça yaygın bir madendir.) Afyon, Marmara Adaları, Bandırma, Gemlik, Kırşehir ve Yozgat
çevreleri
Lületaşı (Süs eşyası yapımında kullanılır.) Eskişehir çevresi
Oltu taşı (Süs eşyası yapımında kullanılır.) Oltu Erzurum
58- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
TÜRKİYE'DE ENDUSTRİ
Topraktan ve hayvanlardan elde edilen (ürünlerin)
ham maddelerin veya yarı işlenmiş maddelerin
fabrika ve atölyelerde işlenerek kullanıma ve
tüketime hazır hale getirilmesi işlemlerine sanayi
faaliyetleri, bu faaliyetlerin yapıldığı işletmelere de
sanayi kuruluşlan denir. Sanayi kuruluşlarında
üretilen mallar ise sanayi ürünüdür.
Günümüzde sanayi, ekonomik kalkınmanın ve
ekonomik gelişmenin göstergesi olarak kabul
edilmektedir. Bir yerde sanayinin kurulması için bazı
koşulların mevcut olması gereklidir. Bunlar;
aşağıdaki şemada ifade edilmiştir.
2:
o merkezlerine taşınması gerekir. Bunun için de yeterli
w sıklıkta ve yeterli kalitede yol ağına ihtiyaç duyulur.
"Q
Ui
Sanayinin kurulabilmesi için koşullar zinciri
1.ENERJİ
Enerji tüketimi, toplumların kalkınmışlık ölçütlerinden
birisi olarak kabul edilmektedir. Kalkınmış ülkelerde
insan başına tüketilen enerji miktarı, kalkınmamış
ülkelerdekinden çok daha fazladır. Enerjinin büyük
bir kısmı, sanayide tüketilir. Bu enerji; elektrik,
petrol, doğal gaz, taşkömürü veya linyit gibi enerji
kaynaklarından elde edilir.
2. HAMMADDE
Hann maddeler, sanayi etkinliklerine temel oluşturan
işlenmemiş maddelerdir. Ancak sanayide kullanılan
her maddenin mutlaka hammadde (hiç işlenmemiş)
olması gerekmez.
Sanayi dallarında çok çeşitli mallar üretildiği için, çok
farklı hammaddeler kullanılır. Bunları gruplandırmak
mümkündür.
• Yer altı kaynakları (metal ve metal dışı
madenler)
• Yer üstü kaynakları (ziraat, hayvancılık ve
ormancılıktan elde edilen ham maddeler)
• Sulardan elde edilen kaynaklar (okyanus, deniz,
göl, baraj gölü ve akarsulardan elde edilen
kaynaklar)
Türkiye, yukarıda belirtilen ham madde kaynakları
yönünden şanslı ülkelerden biridir. Birçok yer altı
kaynağı bakımından zengin üikeler arasında sayılır.
3. SERMAYE (KAPİTAL)
Sanayi tesislerinin yapımı, gerekli araç-gereçlerin,
makine ve teçhizatın temini, işlenecek ham
maddenin satın alınması, tesiste çalışan işçilerin
ücretlerinin ödenmesi için girişimcilerin yatırdığı
paraya sermaye denir.
4. İŞ GÜCÜ
Sanayi kuruluşları için gerekli olan işçileri ifade eder.
Türkiye'nin işçi temini açısından hiçbir sorunu
yoktur. Çünkü hızla artan nüfusu sayesinde, çok
sayıda çalışma çağındaki insana sahiptir.
5. ULAŞIM
Sanayinin kurulması ve gelişmesi için gerekli
koşullardan biri de ulaşımdır. Çünkü üretilen
malların satılması için bunların, tüketim
Bu nedenle ülkemizdeki sanayi tesisleri geneilikle
ana yol kenarlarına kurulmuştur.
6. PAZARLAMA
Sanayi kuruluşlarında üretilen malların
tüketilebilmesi için 0 malların tüketiciye
pazarlanması gerekir. Çünkü pazar, sanayi
ürünlerinin satıldığı yerdir. Sanayi kuruluşunun
büyüklüğü veya üretimin fazlalığı, pazarın
büyüklüğüne bağlıdır.
Pazarlama ve ulaşımdan başka tanıtım (reklam) da
büyük öneme sahiptir. Onun için iyi tanıtılan,
tüketiciye kolay ulaştırılan, kaliteli ve uygun fiyatlı
maiın tüketimi daha fazladır.
BAŞLICA SANAYİ KOLLARI
Ülkemizde sanayileşmenin ilerlemesi ile birlikte şu
değişimler yaşanacaktır;
- Giderek daha çok sanayi ürünleri, ihraç edilmeye
hammadde ise ithal edilmeye başlanacaktır.
- Dış ticaret hacmi büyüyecektir.
- İşsiz insan sayısı azalacaktır.
- Kişi başına düşen milli gelir artacaktır.
- Ortalama yaşam düzeyi daha yüksek olacaktır.
 -COGRAFYA-
Türkiye'de çok çeşitli sanayi kuruluşları faaliyet
göstermektedir. Bunlar belirli sanayi kollarında
toplanmıştır. Türkiye'deki başlıca sanayi kolları
aşağıdadır.
BESİN SANAYİSİ
Besin sanayisi, insanların beslenmesiyle doğrudan
ilgili olduğu için, toplumlarda ilk gelişen sanayi
kolları arasında yer alır. Besin sanayisi kolunun
çeşitli alt dalları vardır.
Şeker sanayisi: Besin sanayisinde önemli bir yere
sahiptir. İlk şeker fabrikası Uşak'ta kurulmuştur.
Et ve et ürünleri sanayisi: Türkiye'de et ve et
ürünleri sanayisi, özellikle Et ve Balık Kurumu
(günümüzde özel sektöre devredilmiştir) ve et
kombinalarının açılmasıyla önemli bir hamle
yapmıştır. Yem fabrikalarının kurulması da
ülkemizdeki et üretiminde önemli etkiye sahiptir. Et
üretimini etkileyen olumsuzlukların başında otlak
yetersizliği, yem yetersizliği, yerli hayvan ırklarının et
veriminin düşüklüğü ve erken kuzu kesimi
gelmektedir.
Süt ve süt ürünleri sanayisi: Bu sanayi dalının
başlıca ürünleri; pastorize süt, yoğurt, tereyağ,
beyaz peynir, kaşar peyniri, süt tozu, dondurma gibi
besin maddeleridir. Bu alandaki ilk büyük devlet
kuruluşu (SEK) Türkiye Süt Endüstrisi Kurumu'dur.
Süt, terayağı ve peynir, genellikle hayvancılığın
yoğun olarak yapıldığı yörelerden elde edilir. Bunlar
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleriyle Doğu
Karadeniz bölümü ve Trakya yarımadasıdır.
Şaniıurfa ve Diyarbakır hayvansal yağ üretiminin
fazla olduğu illerdir.
Un ve unlu mamuller sanayisi: Bu alandaki en
fazla üretim, buğday unudur., Türkiye un, bisküvi ve
makarna ihraç eden bir ülkedir.
Konserve sanayisi: Besin sanayisinde hızla
gelişen bir faaliyet alanıdır. Bu daldaki sanayi
kuruluşları toplumun sosyo-ekonomik yönden
gelişmesine bağlı olarak hızla yaygınlaşmaktadır.
Sebze ve meyvenin yoğun olarak üretildiği Bursa,
İstanbui, İzmir, Baiıkesir gibi illerimizde sebze,
meyve ve bakliyat konserveleri, marmelat, reçel ve
salça fabrikaları yoğundur. Bursa, Tokat ve
Kayseri'de meyve suyu fabrikaları kurulmuştur.
Deniz kıyısında bulunan İstanbul, Çanakkale, İzmir,
Balıkesir, Trabzon, Ordu gibi illerde ise baiık
konserve fabrikaları mevcuttur.
Yağ sanayisi: Yağ üretiminde önemli bir faaliyet
alanı da sıvı yağ üretimidir. Zeytin yağı; Marmara,
Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde
59
üretilir. Zeytin yağı büyük fabrikaların yanında,
evlerdeki küçük atölyelerde de yaygın olarak
üretilmektedir. Ayçiçek yağı fabrikaları ise Marmara
Bölgesi'nde toplanmıştır. Adana'da pamuk yağı ve
soya yağı fabrikaları vardır.
Zeytin ve Ayçiçeğinin küspelerinden sabun elde
edilir. Bu nedenle yağ endüstrisinin geliştiği yerlerde
sabun endüstrisi de gelişmiştir.
Bitkisel yağın bir türü de margarindir. Margarin
fabrikaları; Adana, İzmir, İstanbul başta olmak üzere
bazı büyük kentlerimizde bulunmaktadır.
Tütün ve ispirtolu içki sanayisi: Türkiye'deki
sigara fabrikaları yakın zamana kadar Tekel idaresi
tarafından devlet kontrolünde kuruluyordu. Bunlar;
İstanbul, İzmir, Samsun, Malatya, Bitlis, Adana ve
Tokat'tadır. Ancak bu sanayi dalı da özel sektöre
açılmaktadır. Bitlis'teki sigara fabrikası yabancı
sermaye ortaklığı ile kurulmuştur.
DOKUMA, DERİ VE GİYİM SANAYİSİ
Bu faaiiyet alanına; pamuk, yün ve ipek ipliği yapımı
ile bu ipliklerden yapılan dokumalar (hazır giyim, halı
ve kilim dokuma faaliyetleri) girer. İş yeri ve işçi
sayısının fazlalığı yönünden Türkiye'de başta gelen
sanayi koludur.
Dokuma sanayisinin çeşitli alt dalları vardır.
• Pamuklu dokumacılık
• İpekli dokumacıiık
• Halı, kilim ve battaniye dokumacılığı
• Yünlü dokumacılık
• Trikotaj
Pamuklu dokumacılık: Türkiye'de en fazla gelişmiş
olan dokuma sanayi dalıdır. Günümüzde Çukurova,
pamuklu dokuma sanayisi merkezidir.
Yünlü dokumacılık: Bu sanayi dalında da
Cumhuriyet döneminde önemli gelişmeler olmuştur.
Ülkede üretilen yün ipliği, yünlü dokumacılık için
yeterli olmadığı için, her yıl yün ipliği ithâlatı yapılır.
İstanbul, Siirt, Bünyan (Kayseri), Bursa ve Uşakta
yünlü dokumacılık gelişmiştir.
İpekli dokumacılık: Doğal ipekçilik ve yapay
ipekçilik olmak üzere iki bölümü vardır. Doğal ipek
işleyen fabrikaiar Bursa ve İstanbul'da bulunur.
Bursa, İstanbul ve Adana'da çok sayıda sentetik
ipek dokuma fabrikası kurulmuştur.
Halı, kilim ve batîaniye dokumacılığı: Halı üretimi,
el dokuması halıcılık ve makine dokuması halıcılık
60- -GENEL YETENEh 3EIIEL KULTUR DERGİSI-
olmak üzere ikiye ayrılır. El dokuma halıcılığı Türk
halkının geleneksel geçim kaynaklarındandır.
Hereke, Bünyan, Sivas, Isparta, Uşak Kula, Gördes
ve Milas halıcılık merkezlerindendir. Siirt ve
çevresinde de tiftik battaniyeleri dokunmaktadır.
Dericilik: Hayvan derileri çeşitli işlemlere tâbi
tutularak; kösele, ayakkabı, çanta, valiz, kemer ve
çeşitli giyim eşyaları yapılır.
MADEN SANAYİSİ
Maden sanayisi, madenlerin toprak altından
çıkarılması (maden çıkarımı) ile bunların tam veya
yarı işlenmiş hale getirilmesi işlerini kapsar.
Türkiye'de maden sanayisi ve metalürji denildiği
zaman akla ilk olarak demir ve çelik ile ferrokrom
gelir. Saç levha, profil ve boru gibi demir ve çelik
ürünleri, makine ve motor sanayisi, motorlu taşıtların
yapımı ile daha pek çok eşya ve araç-gereç
yapımında kullanılır. Onun için sanayileşmenin
temeli demir-çelik sanayisidir. Ulkemizde ilk demir-
çelik kuruluşu Karabük'te (Karademir) kurulmuştur.
Bunu Ereğli (Erdemir) ve İskenderun'daki (İsdemir)
demir-çelik kuruluşları izlemiştir. Kırıkkale'deki çeiik
fabrikası ise sadece askeri amaçlı çelik
üretmektedir. Sivas'ta bulunan çelik fabrikası da
sadece çelik üretmektedir.
Metalürji sanayisinin diğer önemli kuruluşlarıysa,
ferrokrom, bakır, çinkur ve alüminyum tesisleridir.
Ferrokrom tesisleri Elazığ'da, bakır izabe tesisleri
Göktaş ve Samsun'da, Alüminyum tesisleri
Seydişehir'de, Çinko-kurşun (Çinkur) tesisleriyse
Kayseri'de kurulmuştur.
MAKİNE SANAYİSİ
Bu sanayi dalına karayolu, havayolu, deniz yolu
taşıtları, traktör, tarım makineleri ve elektrikli
makineler gibi araçların üretimi girer. Bu sanayi
dalının en önemli alanı otomotiv sanayisidir.
Otomotiv sanayisine otomobil, otobüs, kamyon,
kamyonet. jeep, motosiklet ve traktör üretimi girer.
Traktör üretimi Türkiye'de ilk olarak montaj şeklinde
başlamıştır.
Otomotiv sanayisi içinde otomobil üretiminin önemli
bir yeri vardır. Otomotiv endüstrinin gelişmesi
Türkiye'de 1963'te başlamış, 1967'de ilk yerli
otomobil olan Anadol yapılmış, 1970'ten sonra
gelişme olmuş, Murat ve Renault otomobilleri de
yapılmıştır. İlk olarak İstanbul çevresinde üretime
geçilmiştir. Bursa, Adana, İzmir ve İstanbul'da
otomobil fabrikaları vardır. Ayrıca otobüs, kamyon
ve kamyonet fabrikaları ise; Aksaray, İzmir, İzmit ve
İstanbul'dadır.
Demir yolu taşıtları yapım, tamir ve onarım tesisleri
Eskişehir, Sivas, Ankara ve Adapazarı'ndadır.
Gemi yapımı da makine sanayisi içinde önemli yer
tutar. Su altı ve su üstü askeri ve sivil amaçlı gemiler
üreten tersanelerin çoğu İstanbul ve İzmit
çevresindedir.
Uçak fabrikası Ankara'da kurulmuştur. İlk Türk uçağı
olan "Savaşan Şahin" (F-16) 1987'de üretilmiştir.
KİMYA SANAYİSİ
Kimya sanayisi, çok kapsamalı bir faaliyet alanıdır.
Çünkü sabun, deterjan, ilâç, boya gibi ürünler
doğrudan kullanılırken, bir çok ürünler de diğer
sanayi kollarında ara madde olarak kullanılır.
İlâç sanayisi, kimya sanayisi içinde en önemli
alanlardan biridir.
Petro-kimya sanayisi de Türkiye için önemlidir.
Rafineriler ham petrolden benzin, gaz yağı, fuel-oil,
motorin, nafta, solvent, jet yakıtı ve sıvılaştırılmış
petrol gazı (LPG) gibi maddelerin üretildiği yerlerdir.
İlk rafineri Batman'da kurulmuş, bunu İzmit (İpraş),
İzmir (Aliağa), Mersin (Ataş) ve Kırıkkale (Orta
Anadolu) rafinerileri izlemiştir.
Lastik fabrikalarının sayısı ve lâstik üretimi,
petrokimya tesislerinin artmasına paralel olarak artış
göstermiştir. Türkiye'nin önemli ihraç malları
arasındadır. Türkiye'de Kırşehir'de uçak lastiği de
üretilmektedir.
Yapay gübre fabrikalarının sayısında ve üretiminde
son yıllarda önemli artışlar olmuştur. Bunda en
büyük etken tanmdaki gelişmelerdir. Marmara ve
Ege bölgeleri başta olmak üzere, Türkiye'nin çok
yerinde yapay gübre fabrikaları kurulmuştur.
Boya sanayisi de kimya sanayisinin önemli bir
dalıdır. İzmir, Mersin ve İstanbul'da yoğunlaşmıştır.
ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİSİ
Orman ürünleri sanayisinin ham maddesi ağaç, en
önemli üretimi ise selüloz ve kâğıttır.
Odunun hammadde olduğu sanayi kollarının en
önemlisi kağıt endüstrisidir. Türkiye'de SEKA'ya
bağlı kağıt fabrikaları, Dalaman (Muğla), Çayuma
(Zonguldak), Aksu (Giresun), Taşucu (Mersin),
Taşköprü (Kastamonu), Balıkesir, Afyon, İzmit ve
Bolu'da bulunmaktadır.
Orman ürünleri sanayisi içinde mobilyacılık da
önemlidir. Mobilya sanayisi Türkiye'de çok hızlı bir
gelişme içindedir. Başta Ankara, İstanbul ve
 -C DĞ! ^FYA- 61

Eskişehir olmak üzere çok sayıda mobilya üreten

atölye ve büyük tesisler vardır.
ÇİMENTO, SERAMİK VE CAM SANAYİSİ
Bu sanayi faaliyetlerinin ham maddesi topraktır.
Çimentonun ham maddesi; kireçtaşı, kil taşı, killi sist
gibi taşlardır. Camın ham maddesi kum ve seramik,
porselenin ham maddesi ise kil ve feldispattır.
Şişe ve cam sanayisi alanındaki ilk çağdaş fabrika
Paşabahçe'de Şişe ve Cam Fabrikası olarak
açılmıştır.
Seramik ve porselen sanayisi, genel oiarak tabak,
çanak, vazo, süs eşyaları, fayanslar, lavabo ve
klozet taşları üreten faaliyet alanıdır. Bunlar,
Marmara ve Ege bölgelerinde bulunur.
Endüstrinin Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi:
- Türkiye'de endüstrileşme 1950'den sonra
gelişmeye başlamıştır.
- Türkiye'de endüstri kollarının önemli bir
bölümünün hammaddesi tarıma, hayvancılığa,
ve yer altı kaynaklarına bağlıdır.
Türkiye'nin sanayi ürünleri ihracatındaki en
önemli pay dokuma ve giyim (tekstil)'e aittir.
Türkiye'de endüstri süreci montaj sanayi
durumundan yerli sanayiye geçmeye
başlamıştır.
Faal nüfus sanayinin gelişmesine bağlı olarak
giderek daha fazla istihdam edilmektedir.
TÜRKİYE SANAYİSİNİN SORUNLARI
Enerji konusundaki dışa bağımlılık, çok önemli
bir dış ticaret açığına yol açmakta, bu da
sanayiye yapılacak yatırımları frenlemektedir.
İleriye ve ilerideki ihtiyaçlara yönelik uzun vadeli
bir sanayi politikasının bulunmaması,
Ekonominin zayıflığı nedeniyle uygulanan farklı
para politikalarından kaynaklanan düzensiz ve
beklenilmeyen fiyat hareketleri,
Bazı sanayi kollarında (bilişim teknolojisi vb)
gerekli teknolojiye sahip olunamaması,
Sanayi kuruluşları arasında küçük ve orta ölçekli
işletmelerin (KOBİ) çoğunlukta bulunması,
Araştırma ve geliştirme için yeterli kaynağın
ayrılmaması
 TURKIYE'DE ENDUSTRI
ENDUSTRI ENDUSTRI KOLU YAYGIN OLDUĞU YERLER
BESIN ENDUSTRISI Şeker Endüstrisi İç Anadolu Bölgesi
Çay Endüstrisi Doğu Karadeniz(en çok Rize)
Un ve Unlu Urünler Endüstrisi İç Anadolu
Konservecilik Güney Marmara (Bursa, Çanakkale, Balıkesir, Ege Bölgesi)
Süt ve Süt Urünleri Endüstrisi Doğu Anadolu, Karadeniz, Trakya, Ege, iç Anadolu, Akdeniz Bölgesi
Bitkisel Yağ ve Sabun Endüstrisi Zeytinyağı: Ege Bölgesi (Edremil-Ayvalık) Marmara (Bursa-Gemlik)
ve Gaziantep yöreleri Ayçiçek yağı: Trakya, Ege, İç Anadolu ve
Karadeniz'in İç bölgeleri Sabun; İzmir, İstanbul, Hatay ve Mersin

Sigara ve İçki Sigara; istanbul, İzmir, Akhisar, Adana, Samsun, Tokat, Malatya ve Bitlis
İçki; Tekirdağ, İstanbul, İzmir, Ankara, Yozgat, Niğde ve Gaziantep
DOKUMA ENDUSTRISI Pamuklu Dokuma istanbul, Adana, Nazilli, Malatya, Kayseri, Konya (Ereğli), Denizli, Erzincan, Aydın, Uşak, izmir, Adıyaman

Yünlii Dokuma Kocaeli (Hereke), İstanbul, Siirt, Kayseri (Bünyan), Bursa, Diyarbakır, Uşak ve İzmir
jpekli Dokuma Bursa, Gemlik doğal ipek fabrikaları İstanbul,
Bursa, Hereke, Suni ipek fabrikaları
Halıcılık Isparta, Uşak, Gördes, Demirci, Kula, Manisa, Bünyan (Kayseri), Sivas, Niğde ve Konya

MADEN ENDUSTRISI Demir-Çelik Fabrikaları; Ereğli, Karabük, İskenderun

Alüminyum Fabrikası; Seydişehir
Bakır Tesisleri Samsun, Maden (Elazığ), Küre (Kastamonu), Murgul (Artvin)
Çelik Kırıkkale, Sivas
Kimya Endüstrisi İlaç İstanbul, izmir, Adana
Petro Kimya İzmit, İzmir
Oto lastiği. Uçak lastiği istanbul, Adapazarı, İzmir, İzmit Kırşehir

Otomotiv Endüstrisi Bursa, İstanbul, İzmir, izmit, Adapazarı, Kayseri, Ankara, Adana, Aksaray
Kağıt Endüstrisi Giresun (Aksu), Afyon (Çay), Zonguldak (Çaycuma), Silifke (Taşucu), Dalaman ve Balıkesir
Gübre Endüstrisi Yalova, iskenderun, İzmit, Kütahya, Elazığ, izmir, Karabük, Samsun, Bursa, Mersin, Adana
Çimento Ankara ve Sivas
Cam Sanayi istanbul, Çayırova (izmit), Mersin, Lüleburgaz
Porselen Seramik istanbul, Çanakkale, Bilecik, Kütahya, İzmir
 -COGRAFYA- 63

5. Aşağıdakilerden hangisi bakır madeninin

ÇO ZUM LU özellikleri arasında değildir?
KAVRAMA
A) Üretilen bakırın bir kısmı ihraç edilmektedir.
B) Türkiye, dünya bakır üretiminde önemli bir
yere sahiptir.
1. Aşağıdakilerden hangisi endüstride ham C) Eski çağlardan beri kullanılmaktadır.
madde olarak kullanılan bir maden değildir? D) Yurdumuzun çeşitli bölgelerinde bakır
A) Demir yatakları vardır.
B) Krom E) En çok ilaç, kimya, fiberglas, izolasyon
C) Bakır sanayisinde kullanılmaktadır.
D) Bor
E) Taş kömürü

2. Bir madenin işletilebilmesi için aşağıdaki

şartlardan hangisinin öncelikle uygun olması
gerekmektedir?
I. Dünya'daki rezervlerin % 10'u Türkiye'dedir.
A) Ulaşım imkanlarının yeterli olması
B) Yeteri kadar ekonomik alt yapıya sahip olması II. En çok Susurluk, Bigadiç ve Emet'te çıkartılır.
C) Tenöroranınınyüksekolması III. Büyük bir kısmı ihraç edilmektedir.
D) Değerli bir cevher olması IV. Gübre endüstrisinin ham maddesidir.
E) Devletin destek vermesi
Yukarıda borla ilgili verilen özelliklerden
CD
CO hangileri doğrudur?
A) II ve III B) I ve II
C) III ve IV D) II ve IV
3. Aşağıdaki merkezlerden hangisinde demir 'g E) I ve III
madeni çıkartılmamaktadır? *~
A) Divriği B) Edremit
C) Hasan Çelebi D) Çayeli
E) Eymir

4. - Demir-çelik endüstrisinin önemli bir

hammadesidir.
- Demirin sertleşmesinde ve paslanmaz çelik
üretiminde kullanılır.
7. Aşağıdaki şıklardan hangisinde manganezin
kullanıldığı alan doğru bir şekilde verilmiştir?
Yukarıda bilgileri verilen maden
aşağıdakilerden hangisidir? A) Paslanmaz çelik üretiminde
A) Demir C) B) Krom B) Cam endüstrisinde dayanıklılık malzemesidir.
C) Demirin çeliğe dönüştürülmesinde
Bakır E) Boksit D)Bor
kullanılmaktadır.
D) Elektrik- Elektronik endüstrisi
E) izolasyon sanayi
 -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

8. Kükürt, Volfram madenlerinin ortak özelliği 12. - Şeker Endüstrisi

aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru
- Un ve Unlu Ürünler Endüstrisi
verilmiştir?
A) Metallerin temizienmesinde kullanılmaktadır. Yukarıda verilen endüstriler en fazla hangi
B) Gübre sanayinde yardımcı hammadde olarak bölgemizde bulunmaktadır ?
kullanılmaktadır.
A) Akdeniz Bölgesi
C) Alüminyum B) Ege Bölgesi
yapımında kullanılır. C) İç Anadolu Bölgesi
D) Ülkemizde tek yerde çıkartılmaktadır. D) Güney Doğu Anadolu Bölgesi
E) Demirin çeliğe dönüştürülmesinde E) Marmara Bölgesi
kullanılmaktadır.

Ülkemizde sanayi faaliyetlerinin en çok geliştiği

bölge aşağıdakilerden hangisidir?
13. Aşağıdaki endüstri kollarından hangisi ham
A) Marmara Bölgesi maddenin bulunduğu bölgenin dışında
B) Ege Bölgesi kurulamaz?
C) İç Anadolu Bölgesi
A Şeker
D) Doğu Anadolu Bölgesi Süt ve süt ürünleri
B
E) Akdeniz Bölgesi )
C Sabun
)
D Çay
o
)
E İçki
ço
"Q )
UJ

ÜIkemizde sanayi faaliyetlerinin gelişmesinde

aşağıdakilerden hangisi etkili olmamıstır?

A) Ham madde kaynakları

B) Yer şekilleri özellikleri 14. Aşağıdaki şehirlerin hangisinde pamuklu
C) Maden kaynaklarının varlığı dokuma voğunlasmamıstır?
D) Ulaşım
A) Gümüşhane
E) Pazarlama ve tüketim
B) Adana
C) Adıyaman
D) İzmir
E) Uşak
11. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizdeki sanayi
dağılışmın özellikleri arasında degildir?
A) Sanayi tesislerimiz başta İstanbul olmak üzere
Marmara Bölgesinde merkezileşmiştir.
B) İzmir şehri başta olmak üzere ikinci sırayı Ege
Bölgesi alır.
C) Sanayi faaliyetleri, nüfusu fazla olan illerde
yoğunluk gösterir.
D) Doğru ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri 15. Aşağıdaki yerlerden hangisinde boksit
sanayi faaliyeîleri açısından en geride kalan işlenmektedir?
bölgelerimîzdir. A) Maden C) B) Seydişehir
E) Sanayi tesislerimiz genellikle dağlık Guleman E) D) Çayırhan
alanlardadır. Bünyan
 -COGRAFYA- 65

20.1. Bakır —^ Murgul

16.
II. Alüminyum —> Seydişehir

III. Demir —> Divriği

IV. Kükürt -> Emet

Yukarıda verilen Türkiye haritasında
numaralanmış yerlerin hangisinde V. Krom —> Fethiye
diğerlerinden farklı bir sanayi endüstrisi vardır?
A)l B)ll C)lll D) IV E) V Yukarıda verilen madenlerden hangileri
çıkarıldıkları yerde işlenir?
A) II B) I ve II
C)lllveJV D)IVv eV
E) IV

17. Seydişehir, Akseki, Seyitgazi ve Milas'ta en

önemli yatakları bulunan ve alüminyumun
hamm addesi olan yeraltı ka yna ğı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kurşun B) Krom
C) Bakır D) Boksit
E) Demir
C5

CO C

gübre §
18. Akdeniz Bölgesinde petrol ve
sanayisinin bir arada kurulduğu merkez
aşağıdakilerden hangisidir?

A) İçel
B) İskenderun
C) Antalya
D) Keçiborlu
E) Pozantı

19. Ege Bölgesi'nde aşağıdakilerden hangisi yer

almaz?
A) Vagon fabrikası
B) Petrol rafinerisi
C) Çimento fabrikası
D) Cam fabrikası
E) Sigara fabrikası
66- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

11. E seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Sanayi

ÇÖZÜMLER
tesislerimiz geneliikle ovalardadır.

1. Taşkömürü endüstride ham madde olarak değil, (Cevap E)

endüstri ve başka alaniarda enerji kaynağı olarak
kullanılmaktadır. 12. Şek er, un ve unlu ürünl er endüs tris i en f azl a İç
Anadolu Bölgesi'ndedir.
(Cevap E)
(Cevap C)
2.
Bir madenin işletilebilir düzeyde olması için tenör 13. Çay, tarladan toplandıktan s onra hemen işlenmesi
oranının yüksek olması gerekm^ktedir. Yani maden gereken bir üründür. Dolayısıyla yetiştirildiği yerde
cevheri içindeki metal oranınm mümkün olduğu kadar işlenmesi gerekir.
yüksek olması gerekmektedir.
(Cevap D)
(Cevap C)

14. Gümüşhane'de ve yakın çevresinde pamuk

3. Verilen seçeneklerd^n Çayeli'nde demir üretiimemes i ve bir ç ok f aktörden dolayı dokuma
çıkartılmamaktadır. endüstrisi gelişmemiştir.

(Cevap D) (Cevap A)
4. Verilen bilgüer krom madenine aittir.

(Cevap B) 15. Boksit işlenerek Alüminyum haline Seydişehir'de

getirilmektedir.

5. Bakır, elektrik-elektronik endüstrisinin önemii (Cevap B)

hammadd9sidir.
s
:
(Cevap E) o 16.1 -» Zonguldak -> Çaycuma -> Kağıt Sanayi
II -> Giresun -» Aksu -> Kağıt Sanayi
>

w
6. II ve III numaralı cümleler doğrudur. Dünya UJ
III --» Mersin -> Silifke-Taşvas -> Kağıt Sanayi
rezervlerinin yarıdan fazlası ülkemizdedir. Endüstride IV -> Balıkesir -> Kağıt Sanayi
çok çeşitli alanlarda kuüanılmaktadır. Özellikle jet ve V -> İzmir -> Otomotiv, Gübr9, Kimya Endüstrisi
roket yakıtı, fiberglas, izolas yon maddeleri, ilaç ve porselen vs.
kimya endüstrisi ile fotoğrafçılıkta kullanılır.
(Cevap E)
(C9vap A)

17. Alüminyumun hammaddesi boksittir. Ülkemizde

7. Demirin çeiiğe dönüştürülmesinde kullanılan Akdeniz Bölgesi'nde çıkartılır.
manganez, bugün için büyük öneme sahiptir.
Karad^niz Ereğlisi, Denizli'nin güneyinde Uluköy ve (Cevap D)
Ankara yakınındaki Çayırlık başlıca yataklarımızdır. 18. Akd9niz Bölgesinde gübre sanayisi sadec e
İskend^run ve Içel'de kurulmuştur. Petrol sanayi ise
(Cevap C)
Ataş'ta sadec9 İçel'dedir.

(Cevap A)
8. Kükürt -> Keçiborlu (Isparta)
19. Petrol rafineri İzmir-Aliağa'da; Çim^nto İzmir-Söke,
Volfram -> Uludağ (Bursa) Denizli, Afyon, Uşak'ta; Cam Denizli'de; Sigara
(C^vap D) sanayi İzmir'de mevcuttur. Vagon sanayi ise sadece
Adapazan'ndadır.

9. Ülkemizdeki sanayi faaliyetlerinin en fazla geliştiği (Cevap A)

bölge, Marmara Bölgesi'dir. 20. Bakır ve aliminyum çıkarıldıkları yerd9 işlenen
madenİ9rdir. Krom Fethiye'de çıkarılmakta fakat
(Cevap A)
Antalya'daki f9rro-krom tesislerinde işlenmektedir.
10. Ülkemizde s anayi f aaliyetlerinin geliş mesinde tek
başına yer şekilleri özellikleri etkili değildir. (Cevap B)
(Cevap B)
 -COĞRAFYA- 67

ÇIKMIŞ SORULAR Pamuklu dokuma, gül yağı, kağıt ve alüminyum

ve ÇÖZÜMLERİ gibi endüstri kolları Akdeniz Bölgesi'nde
hammadde olduğu için buraya kurulmuştur.
İskenderun'da kurulu olan demir çelik işletmesinin
1. Aşağıdaki endüstri kollarından hangisi tarıma demir ihtiyacı daha çok demir çıkartılan diğer
bölgelerden sağlanır.
dayah degildir? (99 DMS OÖ)
(Cevap E)
A) Yünlü dokuma
B) Cam
C) Şeker
D) Sigara
E) Kâğıt

Cam endüstrisi tarıma dayalı değildir.

üretiminde kum ve çeşitli Cam Aşağıdaki grafik 1983-1990 yılları arasında
yararlarıılır. minerallerden Türkiye'deki otomobil ve traktör üretimini
göstermektedir.
(Cevap B)
Bin

□ Otomobil □Traktör
16000a
140000-
120000-
2. Aşağıdaki endüstri kuruluşlarından hangisi, 10000a
işlediği hammaddenin üretildiği çevrede 80000..
60000-
kurulmuştur? (99 DMS OÖ)
40000-
A)
Mersin'deki petrol rafinerisi Ereğli'deki 20000-
B) 0
demir-çelik fabrikası İstanbul'daki sigara
C) 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990
fabrikası Erzincan'daki pamuk ipliği Q
D)
E) fabrikası Murgul'daki bakır işletmesi Yıllar

biri Yalnızca bu grafiğe dayanarak aşağıdaki

Bakırın çıkartıldığı başlıca yerlerden de yargılardan hangisine varılamaz? (99 DMS ÖL)
Murgul (Artvin)'dur. Çıkartılan bakır cevheri
A) Verilen yıllarda, otomobil üretimindeki artış
Murgul tesislerinde işletilmektedir.
miktarları ile traktör üretimindeki azalış
miktarları birbirine eşittir.
B) 1988 yılına kadar otomobil üretimi sürekli
artmıştır.
C) Traktör üretimi dalgalanma göstermektedir.
3. Akdeniz Bölgesi'nde gelişme
D) Verilen yıllarda otomobil üretimi traktör
gösteren aşağıdaki endüstri dallarından
üretiminden fazladır.
hangisinin hammaddesinin büyük bir kısmı
E) 1990 yılındaki otomobil üretimi, 1984 ve 1985
bölge dışından sağianmaktadır? (99 DMS ÖL)
yıilarındaki otomobil üretimi toplamından
A Pamuklu dokuma fazladır.
B Gül yağı
)
C Kağıt
)
D Alüminyum Verilen grafiği incelediğimizde A seçeneğinin
)E Demir-çeiik doğru olmadığını görürüz. Verilen yıllarda
otomobil üretimindeki artış miktarı ile traktör
)
üretimindeki azalış miktarı birbirine eşit değiidir.

(Cevap A)
68- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

5. Türkiye'de aşağıdaki endüstri kollarından

hangisi diğerlerine göre daha az yaygındır? (99 Gümüş ve altın işletmeciliği Edirne'de yaygın
DMSL) değildir. A, C, D, E'de seçeneklerde verilen
A) Şeker C)Gıda E) B) Çimento merkezler ve orada yaygın olarak yapılan el
Dokuma D) Kağıt sanatları eşleştirmesi doğrudur.
(Cevap B)

Ülkemizde kağıt endüstrisi verilen diğer endüstri

8. Aşağıdakilerden hangisi yurdumuzda en az
kollarından daha az yaygındır.
yerde çıkarılmaktadır? (2001 KMS)
(Cevap D) B) Bakır
A) Demir
C) Linyit D) Krom
E) Taşkömürü

6. Aşağıdakilerden hangisinde. Balıkesir, ÇOZUM:

İskenderun ve Malatya'da bulunan önemli Taşkömürü'nün tamamı Türkiye'de sadece
endüstri kuruluşları doğru olarak verilmiştir? Zonguldak'ta çıkarılır.
(2000 KMS) (Cevap E)
Balıkesir iskenderun Malatya
A) Kâğıt Demir-çelik Şeker
B) Şeker Sigara Dokuma
C) Kâğıt Dokuma Şeker 9. Türkiye'de aşağıdakilerden hangisini üreten
D) Sigara Demir-çelik Kâğıt endüstri kuruluşlarının sayısı diğerlerinden
E) Dokuma Kâğıt Sigara o daha azdır? (2002 KPSS)
>
A) Pamuklu dokuma
Kağıt endüstrisinin bulunduğu yerler: Balıkesir, B) Çimento
Giresun (Aksu), Afyon (Çay), Zonguldak C) Şeker
(Çaycuma), Silifke (Taşucu) Dataman (Muğla) D) Demir-Çelik
Demir çelik endüstrisinin bulunduğu yerler: E) Bitkisel yağ
İskenderun, Ereğli, Karabük. Şeker endüstrisinin
bulunduğu yerler: Uşak. Eskişehir, Alpulu,
Verilen endüstri kuruluşlarından demir - çelik
Turhal, Adapazarı, Susurluk, Burdur, Konya,
endüstrisi diğerlerine oranla daha azdır.
Kütahya, Amasya, Kayseri, Malatya, Elazığ,
Erzurum, Erzincan, Ankara, Kastamonu, Burdur, (Cevap D)
llgın, Ağrı, Ereğli, Çarşamba, Suluova, Erzincan,
Afyon, Elbistan, Sorgun, Kars, Çorum, Muş, Erciş.
(Cevap A)
10. Aşağıdaki endüstri kollarının hangisinde
hammadde olarak orman ürünlerinden
7. Aşağıdakilerden hangisinde bir merkez, orada yararlanılmaz? (2002 KPSS)
yaygın olmayan bir el sanatıyla birlikte A) Kağıt
verilmiştir? (2000 KMS) B) Suni gübre
C) İlaç
A) Erzincan D) Kozmetik
B) Edirne E) Mobiiya
C) Kütahya
D) Kahramanmaraş Tahta oymacıiığı
Suni gübre üretiminde orman ürünlerinden
E) Uşak Hahcıhk
yararlanılmaz.
Merkez El sanatı (Cevap B)
Bakır işletmeciliği
Gümüş vealtın işletmeciği
Çinicilik
 -COĞRAFYA- 69

ÇOZUM:
Türkiye'nin dışsatımında madencilik sırada
değildir.
(Cevap E)

11.

Haritada gösterilen merkezlerde bulunan

endüstri kolu aşağıdakilerden hangisidir? (2003 14. Türkiye'de, aşağıdaki endüstri dallarının
KPSS) hangisinde üretim yapan kuruluşlar diğerine
göre daha fazladır? (2003/2 KPSS)
A) Kâğıt C) Seramik B)Cam
E) Otomotiv D) Kimya A) Sigara
B) Dokuma
C) Otomotiv
Bu yerlerde hammaddesi toprak olan seramik D) Kağıt
sanayi gelişmiştir. E) Demir - çelik
(Cevap C)
Verilen endüstri dallarının içinde dokuma
endüstrisinde üretim yapan kuruluşlar daha
fazladır. Bu endüstri için gerekli tüm hammaddeler
12. Dokuma endüstrisinin bir kolu olan hazır giyim, ülkemizde bolca bulunur.
aşağıdaki illerin hangisinde diğerlerinden daha 70
(Cevap B)
fazla gelişmiştir? (2003 KPSS) |
A) İstanbul S
m
B) Samsun £
C) İzmir M 15.Türkiye'de, aşağıdaki yer altı kaynaklarından
D) Antalya hangisinin rezervi diğerlerininkinden daha
S
E) Malatya zengindir? (2003/2 KPSS)
A) Kükürt
B) Taşkömürü
Türkiye'de hazır giyimin en fazla geliştiği il
C) Krom
İstanbul'dur.
D) Civa
(Cevap A) E Petrol

Krom üretiminin rezervi seçeneklerde verilen diğer

13. Türkiye'de maden ve madencilikle ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıstır? (2003
KPSS)
A) Madenlerin, endüstrinin gelişmesine katkısı
vardır.
B) Maden yataklarının oluşumu, Türkiye'nin
jeolojik yapısıyla ilgilidir.
C) Türkiye maden çeşitliliği bakımından zengin
birülkedir.
D) Türkiye bazı madenlerin rezervi bakımından
dünyada ilk sıradadır.
E) Dışsatımda madencilik en büyük paya sahiptir.
yer altı kaynaklarından daha fazladır.
(Cevap C)
16. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de bulunan iki
kentten birinin endüstri bakımından diğerinden
daha fazla gelişmiş olduğunu gösteren en
büyük kanıttır? (2004 KPSS)
A) Eğitim seviyesinin yüksek olması
B) Ulaşım olanaklarının çeşitli olması
C) Enerji tüketiminin fazla olması
D) Yer altı ve yer üstü kaynaklarının çeşitli olması
E) Nüfusyoğunluğununfazlaolması
70- -GENEL YETENEKGENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

19. I. Endüstride kullanılan hammadde türü

Bir bölge ya da şehirde endüstri faaliyetlerinin II. Yer altı kaynaklarının çeşitliliği
gelişmesini en iyi enerji tüketiminin fazla olması
III. Kişi başına düşen milli gelir
kanıtlar. Çünkü enerji tüketimi endüstrinin
geiişmesine direk paraleldir. Sanayi îesisleri IV. Nüfusun bölgelere dağılışı
sürekü olarak enerji tüketimi yapmaktadırlar. V. Yerleşim yeri sayısı
(Cevap C)
Yu ka rıd a kil erd en h a ngi si Türki y e'ni n
gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi verir? (2005
KPSS)
17. I. Samsun - Bakır işletmesi B) III - IV 0) II
E) II ve V A
II. İskenderun - Demir-Çelik
) I - III D) II ve
III. Seydişehir- Boksit
IV
IV. Murgul - Bakır
V. İzmit - Rafineri
Kişi başına düşen milli gelirin artması sanayinin
Yukarıdaki madenierden hangileri çıkarıldığı gelişmesi, endüstride kullanılan maddelerin türü
(örneğin tarım ürünleri mi yoksa sanayi ürünleri
yerde işlenmektedir? (2005 KPSS)
mi) gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi verir.
A) I B) II C) I ve IV
(Cevap A)
D) III ve IV E) II ve III

Seydişehir çıkarılan Boksit, Seydişehir Alüminyum g

Entegre Tesislerinde üretilir. Murgul'daki bakırda >;
"S
çıkarıldığı yerde işîenir.
(CevapD)

18. Aşağıdakilerden hangisi endüstrinin Türkiye

ekonomisine katkısını artırmak için alınması
gereken önlemlerden biri degildir? (2005 KPSS)
A) Endüstri kuruluşlarını engebeli arazilerde
kurmak
B) Endüstri kuruluşlarını hammaddeye yakın
yerlerde kurmak
C) Endüstri ürünlerinin pazar ağını geliştirmek
D) Endüstri işletmelerine kredi sağlamak
E) Endüstri kuruluşlarına yer bulmada ve vergide
kolaylık sağlamak

Endüstrinin kurulup gelişebilmesi için gereken

koşullardan biri de ulaşımdır. Endüstrinin
kurulacağı lokasyon (yer) dağlık bir saha olursa
ulaşımın rahat ve serbest yapılması sekteye uğrar
ve ayrıca maliyet artar. Engebeli sahaların
endüstri için yer seçiminde kullanılabileceği tezi
ekonomik açıdan değer taşımaz.
(Cevap A)
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
TEMELYURTTAŞLIKBILGISI | İdare Hukukuna Giriş 2
İDARİ SÖZLEŞMELER
"5
>•
İdari sözleşmelerin konusu bir kamu hizmetine
katılma, bir kamu hizmetinin bilfiil yürütülmesidir.
Abonman sözleşmeleriyle, baymdırlık sözleşmeleri
idari sözleşme değildir. İdari sözleşmelerde idare
üstün taraftır yani sözleşmenin koşullarmı belirler ve
karşı tarafı gözetir, denetler.
İdari sözleşmeler şunlardır:
- Kamu istikraz sözleşmeler
- Mali iltizam
- Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri
- Yer altı ve yerüstü servetleri işletilmesine
ilişkin sözleşmeler
- Orman işletme sözleşmeleri
- İdari hizmet sözleşmeleri
- Yap-işlet-devret sözleşmeleri
İDARENİN ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİ
(KAMU İHALELERİ)
Bu sözieşmelerde kamu hizmetini bilfiil yürütme söz
konusu olmamakta; sadece idare ihtiyaç duyduğu
mal ve hizmetleri temin etmektedir. Kural olarak
sözleşmelerin tarafları eşittir.
Kamu harcamasını gerektiren mal veya hizmet
alımları ve yapım işlemleride Kamu İhale Kanunu
(4734) uygulanır. Kamuya gelir sağlanmasına
yönelik işlerde ise Devlet İhale Kanunu (2886)
uygulanır. Kamu ihaielerinin temel ilkeleri:
Ortak İlkeler:
a) Aleniyet-saydamlık ilkesi
b) Rekabet ilkesi
4734 Sayılı Kanun'a göre yeni ilkeler
» Eşit muamele ilkesi
» Gizlilik ilkesi
>> Ayrı ayrı ihale düzenlenmesi ilkesi
71
» Ödeneği bulunmayan bir iş için ihaleye
çıkılamaması
İDARENİN YETKİLERİ
I. Düzenleme Yetkisi: İdarenin genel ve soyut
nitelikte normlar koyabilme yetkisidir.
II. Örgütlenme Yetkisi: İdare, idari fonksiyonunu
yerine getirmek için örgütlenme yetkisine sahiptir.
Burada îeme! ilke kanuni idare ilkesidir. Bakanlıklar,
iller ve i! özel idareleri, İlçeler, Üniversiteler (Vakıf
Üniversiteler dahü), Kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları mutlaka kanunla kurulması
gerekir. Bucak, belediye, KİTIer ise idari işlemle
kurulur.
III. Yaptırım Uygulama Yetkisi:
İdari yaptırım -> İdari ceza
-> İdari icra (resen icra)
İdari cezalar: İdari düzeni sağlamaya yönelik olan
ve idarece uygulanan yaptırımlardır. Disiplin cezaları
gibi.
İdari icra (=resen icra): İdarenin idari işlemleri
kendisinin uygulaması ve kamu hukukundan doğan
alacaklarını kendisinin tahsil etmesidir.
IV. İdarenin Mal Edinme Yetkileri:
İdare, ihtiyaç duyduğu menkul ve gayrimenkulleri
kamu hizmetinin gereği olarak zorla ele geçirmek
yetkisine sahiptir. Bu iki şekiide olur.
1) Kamulaştırma:
Deviet ve kamu tüzelkişileri, kamu yararının
gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin
ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz
malların tamamını veya bir kısmını, kanunla
gösterüen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve
bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir.
Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan
artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak,
tarım reformunun uygulanması büyük enerji ve
sulama projeleri ile iskan projeierinin
72. -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi,
kıyıların korunm ası ve turizm am acıyla
kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli
kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi
öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme beş yılı
aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir.
Kamulaştırmada önce satın alma usulü denenir. Bu
yolla kamulaştırma yapılamazsa idare mülkiyetin
elde edilmesi için yargı yoluna başvurur. Başvurulan
mahkeme gayrimenkulün bulunduğu yer asliye
hukuk mahkemesidir.
2) İstimval:
Yasaya dayanılarak olağanüstü durumlarda,
karşılığı ödenmek suretiyle menkullere idarece zorla
el atılmasıdır. Bedensel yükümlülükler de istimvalin
konusunu oluşturabilir.
KOLLUK FAAÜYETLERİ
İdarenin kamu düzenini korumak ve sağlamak için
giriştiği tüm faaliyetiere kolluk faaliyetleri
denmektedir.
Kamu düzeni, bireylerin umumi veya umuma açık
yerlerde güvenlik, dirlik, esenlik ve sağlık içinde
yaşamlarını sürdürmelerinin sağlanmasıyla korunur.
Kamu düzeni; güvenlik, dirlik ve esenlik, sağlıktan
oluşur. Kolluk, adli kolluk ve idari kolluk olarak
ikiye ayrılır:
Adli Kolluk: Adli makamların emrinde çalışır,
bastırıc nitelikte olup sadece tam teşekküllü
karakolların olduğu yerlerde oluşturulur.
İdari Kolluk: İdari makamların emrinde çalışır,
önleyici niteliktedir ve her yerde bulunur.
nilgiNolu'
Olağanüstü haller ve sıkıyönetim halinde koiluk
yetkileri genişler. Sıkıyönetim halinde kolluk
yetkileri askeri makamlara geçer.
Kamu Hizmeti
Kamu Hizmeti: Siyasal organlar tarafından kamuya
yararlı olarak kabul edilen, bir kamu kuruluşunun ya
kendisi ya da yakın denetimi ve gözetimi altında
özel kesim tarafından yürütülen faaliyetlerdir. Bir
hizmetin, kamu hizmeti sayılmasında asli organ,
yasamaorganıdır.
Kamu Hizmetlerine Egemen Olan Temel İlkeler:
I. Süreklilik (=Kesintisizlik) ve Düzenlilik
Kesintisizlik, kamu hizmeîlerinin her an, günün ve
gecenin her saatinde yürütüldüğü anlamına
gelmeyip, tatmin edilecek ihtiyacın ortaya çıktığı
zamanda yürütülmesini sağlar.
II. Değişkenlik (Uyarlanma): Değişen ihtiyaçlara
göre hizmetinde nicelik ve neteliğindeki değişme
özelliğini belirtir. İdareye takdir yetkisinin
tanınmasının sebebi, kamu hizmetlerinin değişkenlik
özelliğidir.
III. Nesnellik ve Eşitlik: İdare, kamu hizmetlerini
yürütürken objektif davranmalı ve yan tutmamalıdır.
Bu nedenle, bireyler de kamu hizmetleri karşısında
gerek yararlanma ve gerekse katılma yerinden eşit
durumdadır. Burada eşitlik mutlak anlamda
olmayıp, eşitler arası eşitliktir
IV. Bedelsizlik (Meccanilik): İdarenin yürütülen
kamu hizmetlerinden bir kazanç elde etmesi
düşünülemeyeceği gibi, hizmetten yararlananlar da
alınan paralarla o hizmetin maliyetinin
karşılanmasını isteyemez.
Kamu Hizmetlerinin Türleri
a) Tekelli - Tekelsiz: Konusunu oluşturan faaliyetin
özel kesime de bırakılmasına ya da özel kesime
tamamen yasaklanmasına göre yapılan bir ayrımdır.
Sağlık, eğitim tekelsiz birer kamu hizmetiyken,
demiryolu ile ulaşım tekelli bir kamu hizmetidir.
2) Yürütüldüğü alana göre: Milli kamu hizmetleri
ve mahalli kamu hizmetleri olarak ikiye ayrılır. Milli
kamu hizmetleri, tüm ülke düzeyinde yürütülen
kamu hizmetidir. Örnek: TCDD'nin yürüttüğü
ulaştırma hizmeti
3) Faaliyet konularına göre
a) İdari kamu hizmetleri: İdarenin klasik,
geleneksel faaliyetleridir. Bayındırlık, eğitim, sağlık
b) İktisadi kamu hizmetleri: Elektrik, ulaşım gibi
konulardaki faaliyetlerdir. K.İ.T'ler bu amaçla kurulan
kurumlardır.
c) Sosyal Kamu hizmetleri: Devletin, çalışma
hayatını, sosyal güvenliği vb sosyal adaleti
sağlamak amacıyla yürüttüğü hizmetlerdir. Bağ-Kur,
Emekli sandığı, SSK, Türk İş Kurumu, Basın İlân
Kurumu.
d) Bilimsel-Kültürel Kamu Hizmetleri: TÜBİTAK,
Üniversiteler, Devlet Opera ve Balesi gibi konulardır.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 73
Kamu Hizmetinin Görülme Usulleri MEMURLARIN SINIFLANDIRILMASI 657'ye
Emanet Usulü: Bir hizmetin sadece Devlet ve kamu göre Devlet Memurları 10 sınıfa ayrılmıştır.
tüzel kişilerinin imkanları ve personeliyle yerine 1) Genel İdare hizmetleri sınıfı
getirilmesidir.
2) Teknik Hizmetler sınıfı
Ruhsat Usulü: Özel kişi, tek taraflı, idarenin iznine 3) Sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri
dayalı olarak kamu hizmetine katılır. Belediyenin sınıfı
toplu taşımacıiık hizmetleri, eğitim ve sağlık
4) Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı
hizmetleri gibi..
5) Avukatlık hizmetleri sınıfı
Müşterek Emanet Usulü: Bir kamu hizmetinin,
6) Din hizmetleri sınıfı
hasar, zarar ve masraflarının devlete ait olmak
koşuluyla özel kişiye belirli bir ücret veya oran 7) Emniyet hizmeîleri sınıfı
karşısında gördürülmesidir. 8) Yardımcı hizmetler sınıfı
İmtiyaz Yetkisi: Bir kamu hizmetinin hasar, zarar ve 9) Mülki idare amirliği hizmetleri sınıfı
masrafları özel kişiye ait olmak üzere kurulması ve 10)Milli istihbarat hizmetleri sınıfı
işletilmesi veya kurulmuş bir kamu hizmetinin MEMURLUĞAGİRİŞ
işletilmesidir.
A) Genel Koşullar:
Kamu Görevlileri (Deviet Memurları)
1) Türk vatandaşı olma
İdare tarafından istihdam edilen gerçek kişiler
idarenin "insan" unsurunu oluşturur. Kamu görevlisi 2) Kural olarak 18 yaşı doldurmuş olma
dar ve geniş olmak üzere iki anlamda kullanılır. 3) En az ortaokul mezunu olma şartı
Geniş alanda, Cumhurbaşkanından herhangi bir 4) Mahkumiyeti taksirli suçlar hariç en az 6 ay hapis
kamu işçisine kadar herkesi kapsar. Dar anlamda alanlar ile ağır hapis alanlar memur olamazlar. Bazı
ise, devletin siyasi yapısını oluşturan organlar ile cezalar tecil edilse veya affa uğrasa bile devlet
özel hukuk hükümlerine göre çalışanlar hariç, bir memurluğuna engel olurlar. Örnek; hırsızlık,
kamu dairesine bağlı olarak çalışan herkesi kapsar. emniyeti suistimal
657 sayılı Devlet Memuriarı Kanununda kamu 5) Askerlik
göreviileri 4 temel kategoride yer alır.
6) Sağlık
a) Sözleşmeli Personei B) ÖzelKoşullar
b) Geçici Personel
- Çeşitli hizmetler için yabancı dil vb koşullar
c) İşçiler
öngörülebilir
d) Memurlar (Burada sadece devlet memurluğu - Memurluğa alınmada sınav yöntemi
anlatılacaktır) uygulanır. Bu, liyakat ve eşitlik ilkesine
hizmet eder. Liyakat en basit tanımıyla
MEMURLUK memurluğun layık olana verilmesi ve yine
Özellikleri: yükselmede memurun yeteneğine göre
yapılmasıdır.
» Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde görev
yapariar. - Memurlar, mesleğe aday olarak başiarlar.
» Genel idare esaslarına göre yürütülmesi Memurların ödev ve yükümlülükleri:
gereken kamu hîzmetini yürütürler. 1) Anayasa ve kanunlara sadakat
» Memurların gördüğü görevler asli ve 2) Tarafsızlık ve devlete bağiılık
süreklidir. 3) Hiyerarşik üste bağlılık
Memurluk bir meslektir. Bu nedenle memurlar siyasi 4) İşbaşında bulunma
iktidarla ilişki içinde değildirler ve görevlerini yerine 5) Uyumlu giyinme
getirirlerken tarafsız davranmak zorundadırlar.
6) Mal bildiriminde bulunma
7) Görev yerinde ikamet etme
74- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
8) Davranışlarda itina
9) Hizmeti şahsen ve kesintisiz olarak görme
Memurlara Getirilen Yasaklar
1) Başka bir görev alma yasağı
2) Ticaret ve diğer kazanç getirisi yasağı
3) Siyasi faaliyette bulunma ve siyasi partilere
girmeyasağı
4) Dernek kurma ve demeklere girme yasağı
5) Toplu harekeî etme yasağı
6) Grevyasağı
7) Hediye ve çıkar sağlama yasağı
8) Basına bilgi ve demeç verme yasağı
9) İki görev alma yasağı
10)Gizii bilgileri açıklama yasağı
11)Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
MEMURLARİN HAKLARI
1) Hizmet (Çalışma) hakkı
2) Uygulamayı isteme hakkı
3) Güvenlik hakkı
4) Emekliiik hakkı
5) Çekilme hakkı
6) Müracaat hakkı
g Devlet Memurluğundan Çıkarma: Memurun, bir
7) Şikayet ve dava açma hakkı
8) Sendika kurma ve üye olma hakkı
9) İzinhakkı
1O)İsnat ve iftiralara karşı korunma hakkı
11)Aylık(maaş)hakkı 12)Yollukhakkı
13)Diğer sosyal haklar
(JilgiNohı/
| Memur sendikaları grev yapamazlar.
MEMURLARIN İLERLEMESİ
Yatay (Kademe ilerlemesi) İlerleme:
Koşuliarı:
» Bulunduğu kadamede en az 1 yıl çalışmak » 0
yıi olumlu sicil aimak » İlerleyeceği boş kademenin
mevcut olması Derece Yükselmesi (Dikey Yükselme)
>> Üst derecede boş bir kadronun bulunması »
İçinde bulunduğu derecede en az 3 yıl ve bu
derecenin 3. kademesinde 1 yıl görev
yapması
» Görev için öngörülen nitelikleri elde eîmesi
» Sicil bakamından üst dereceye
yükselebüecek durumda olması
MEMURLARA UYGULANAN DİSİPLİN CEZALARI
Bir kurumda çalışan memurların kurumun düzenini
bozucu davranışlara karşı uygulanan yaptırımiara
disiplin cezası denir.
Türleri:
Uyarma: Memura daha dikkatli olması gerektiğinin
yazı ile bildirilmesidir. Göreve geç gelmek, erken
ayrılmak gibi durumlarda uyarma cezası verilir.
Kınama: Memura kusuriu olduğunun yazıyla
bildirîlmesidir. Basına bilgi ve demeç verme gibi
durumlarda kınama cezası uygulanır.
Aylıktan kesme: Memurun brüt aylığından 1/3 -1/8
oranında kesinti yapılmasıdır. İl sınırlarını izinsiz terk
etmek gibi durumlarda aylıktan kesme cezası verilir.
Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Memurun
bulunduğu kademedeki ilerlemesinin 1 ila 3 yıl
durdurulmasıdır. Göreve sarhoş gelme durumunda
bu.ceza uygulanır.
daha Devlet memurluğuna alınmamak üzere
çıkarılmasıdır. Siyasi partiye üye olması gibi
durumlarda bu ceza uygulanır.
RilgiNotu/
Uyarma ve kınama cezasına karşı yargı yoluna
başvurulamaz.
Memur Statüsünde Kısıntı Yapısı Durumiar:
1) Kadro açığı: Kadrosu kaldırılan fakat memurluk
statüsünden henüz çıkmamış bulunan memurların
durumu anlatılır.
2) Görevden uzaklaştırma: Açılmış bir
soruşturmanın selametle yürütülmesi amacıyla
geçici tedbir olarak görevden uzaklaştırılmasıdır.
Uzaklaştırılan memurun memurluk statüsü devam
eder.
MEMURLUĞUN SONA ERMESİ
1) İstifa (Çekilme): Memurun görevinden kendi
istek ve arzusu ile ayrılma iradesini bağlı kuruma
yazılı olarak üetmesi ve görevinden usuiü dairesinde
çekilmesi demektir. İstifa eden memur, yerine
Başkent Örgütü 75
_____ Yerinden Yönetimler_____
atanan kimsenin gelmesine kadar veya istifanın
kabulüne kadar göreve devam eder.
2) Çekilmiş Sayılma (Müstefi): Memurun, belli Yönetimler Kamu Kurumları
hallerde idarenin yapacağı bir işlemle çekiimiş
sayılmasidır.
1. İl Özel İdaresi *TRT
3) Diğer Sebebler
* Valilik * Üniversiteler
» Çıkarıima * i! daimi encümeni *SSK
>> Koşullarda eksikük * İl genel mecüsi * Emekü Sandığı
» Bağdaşmazlık 2. Belediyeler * KİT'ler
>> Ölüm * Belediye başkanı * DSİ
» Emeklilik * Belediye encümeni * Karayolları
Emeklilikte yaş haddi kural olarak 65'tir. 30 yılını * Belediye meclisi * Köy hizmetleri
dolduran veya 60 yaşını doiduran memurlar 3. Köyler *YÖK
kurumlarınca emekliye sevkedilebiürler.
* Muhtar * Bağ-Kur
» Memuriarın görev suçiarından dolayı
* İhtiyar meclisi Kamu Kurumları
kovuşturma yapılması ve ceza davası
açılması 4483 noiu kanunla özel hükümlere * Köy derneği
bağlanmıştır.
Merkeze Yardımcı Kuruluşlar:
Yerel Yerinden
p » Danıştay
cc g »
İDARİ TEŞKİLAT Sayıştay
m
Merkezi İdare 2 >> DPT
1. Cumhurbaşkanı 3 » MGK

* C.B. Genel Sekreterliği | Mahalli idareler

Taşra Örgütü
* Devlet Denetleme Kurulu
Hizmet Yerinden
2. Bakanlar Kurulu
1. İl Genel idaresi
* Bağlı Kuruluşlar
* Vali * il İdare Kurulu
* İlgili kuruluşlar
* il İdare Şube Başkanları
2. İlçe İdaresi
* Kaymakam
* ilçe İdare Kurulu
* İiçe idare Şube Başkanları
3. Bucak
* Bucak Müdürü
* Bucak meclisi
* Bucak Komisyonu
4. Böige idaresi
>- .. Ozellikleri
» Tüzel kişilikleri vardır. » Ayrı bir malvarlığına ve
bütçeye sahiptirler. » Karar organları seçimle
işbaşına gelir. » Özerklikleri asıldır. 1) İl Özel İdaresi
Görevler: İl sınırları içindeki halkın mahalli nitelikteki
bayındırlık sağlık, eğitim gibi genel ihtiyaçlannı
giderecek bizmetleri gerçekieştirmekle yükümlüdür.
Organları:
İl Genel Meciisi: İ! özel idarenin en yüksek irade ve
karar organıdır. Üye sayısı ilçe ve seçmen sayısına
göre belli oiur. Yılda iki kez olağan olarak toplanır.
İl genel Meclisinin bütün kararları valinin onamasına
tabidir. Vali onaylamak istemediği kararı yirmi gün
içinde itiraz yoluyla Danıştaya götürür.
İl Daimi Encümeni: Diğer bir karar organıdır. İ!
76- -GENEL YETENEK 3ENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
genel meclisinin kendi üyeleri arasından seçtiği beş
asıl beş yedek üyeden oluşur. Her zaman
toplanmaz. Vali tarafından toplantıya çağrılır.
Vali: Özel idarenin başı, yürütme organı temsilcisi
ve vesayet makamıdır. Özel idarenin mallarını
yönetir, parasını harcar. Vaiinin seçimle değil de
atama yoluyla işbaşına gelmesi il özei idaresinin
özerkliğini tamamen ortadan kaldırır.
İller kanunla kurulur.
2) Belediyeler
Belediyeler karma işlemle kurulur. (İdari işlemle)
Organları:
Belediye Meclisi: En yüksek görüşme ve karar
organıdır. Olağan ve olağanüstü toplanabilir.
Kural olarak belediye meclisi kanuntarı üzerinde
vesayet yoktur.
Meclisin Feshedilmesi
» K anu nda belirl ene n ol ağa n ve ola ğan üstü o Muhtarm Köy İşleri: Derneğin ve meclisin
toplantılar dışında toplanırsa,
» Kanunda belirlenen yerden başka bir yerde § harcamalar konusunda ihtiyar meclisine hesap
toplanırsa
» Siyasi meseleleri müzakere eder ve yeni 5
temennilerde bulunursa,
» Kanunun verdiği görevleri süreleri içinde
yapmaktan kaçımrsa,
İçişleri Bakanının teklifi ve Danıştay kararı ile
feshedilebilir.
2) Belediye Encümeni: Belediye idaresinin ikinci
müzakere ve karar organıdır. Bir kısım üyeleri
başkan ve daire başkanları gibi belediye yöneticileri,
diğer üyeleri ise ilk üyelerin sayısını geçmemek
üzere belediye meclisinin kendi üyeleri aralarında
seçtiği üyelerdir.
3) Belediye Başkanı: Belediye idaresinin başı, en
büyük amiri, yürütme organ ve temsilcisidir. Başkan,
belde sakinlerince doğrudan ve adi çoğunlukla
seçilir.
3) Köy İdareleri
Köy kanununa göre, nüfusu 150'den çok 2000'den
az yerler köy, 2000'den fazla 20000'den az yerler
kasaba, 20000'den fazla nüfuslu yerler şehir olarak
tanımlanır.
Köyün Görev ve Yetkileri:
Köye ait işler ikiye ayrılır.
Köyün mecburi işleri; sağlık, eğitim ve güvenliğe
ilişkin faaliyetlerdir.
Köyün isteğe bağlı işleri; köyün güzelleştirilmesi
ve kalkınmasına yönelik faaliyetlerdir.
Köyün Organları
Köy Derneği: Köydeki tüm seçmenlerin oluşturduğu
bir kurul olup, doğrudan demokrasinin tek ömeğidir.
Temel görevi, ihtiyar meclisini ve muhtarı seçmektir.
Ayrıca köyün isteğe bağlı işlerini mecburi hale
çevirir.
İhtiyar Meclisi: Köy derneğince seçilmiş ve doğal
üyelerden oluşur. İhtiyar meclisinin başı muhtardır.
Muhtar: Köyün başı, yürütme organı ve
temsilcisidir. Aynı zamanda köyde Devletin bir
organıdır.
Muhtarın Devlet İşleri: Kanunları ilan etmek,
hükümet kanunlarını anlatmak, köyün güvenlik ve
sağlığını korumak gibi görevlerdir.
.52 kararlarını uygulamak, köyün paralarını toplamak ve
UÂ
fi vermektir.
o
Hizmetsel Kuruluşlar (Kamu Kurumları)
» Üniversiteler »
TRT
» YÖK (Tüzel kişiliği Anayasada
düzenlenmemiştir)
» Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
» Kamu Kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları
Ortak özellikleri
» Kamu tüzelkişiliğe sahiptirler.
» Özerktirler.
>> Vesayet denetimine tabidirler.
» Ayrı bir bütçesi ve malvarlığı vardır.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 77

4. Sakat bir idari kararın idarenin alacağı başka bir

CEVAPLI karar ile hükümsüz hale getirilmesi durumunda
KAVRÂMA aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) ilk idari karar hiç alınmamış sayılır

B) Yetkili mercii ilk idari kararı almış mercidir
Türk vatandaşlarının, dilekçe hakkına dayanarak
C) Hiyerarşik amir de geri almaya yetkilidir
kendileri ve kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri
D) Hukuka uygun bir idari kararın bu şekilde geri
konusunda yetkili makamlara yaptıkları
alınması mümkün değildir.
başvuruların sonucu dilekçe sahiplerine ne kadar
E) Geri almadan önceki hukuki sonuçlar doğmuştur
süre içinde bildirilmelidir?
ve geri almadan etkilenmez.
A) 15 gün B) 30 gün E) 90 gün c) 60 gün
D) 75 gün

tn Sakat bir idari kararın idari yargı yerlerince iptal

2. Bir idari işlem yoklukla malul ise aşağıdakilerden "o
cr edilmesi durumunda aşağıdakilerden hangisi
UJ Q
hangisi vanlıstır? co m
O. yanlıştır?
A) İşlem hukuk aleminde hiç doğmamış sayılır.
A) İptal kararı geriye yürümez
B) işlem hiçbir hukuki sonuç doğrumaz.
B) Sakat bir idari kararın iptali ancak menfaati ihlal
C) Yok hükmündeki bir kararın iptali istenemez.
edilenlerce istenebilir
D) Hukuki işlem iptal edilene kadar askılı
C) İdari kararın iptali ancak belli süre içinde talep
geçerliliğini korur.
edilebilir
E) Hiçbir süreye bağlı olmaksızın her zaman yargı
D) İptali istenmeyen sakat idari kararın askılı
mercilerince saptanabilir.
geçerliliği sürekli geçerlilik haline dönüşür
E) İptal edilen idari kararlarının daha önceden
doğurmuş olduğu hukuki sonuçlarının idari
tarafından ortadan kaldırılması zorunludur

3. Bir idari kararın hem geleceğe yönelik olarak

ortadan kaldırılması ve hem de onun yerine yeni 6. Aşağıdakilerden hangisi idari sözleşmelerden biri
bir kararın alınmasına ne ad verilir? değildir?

A) Düzeltme A) İstikraz sözleşmeleri

B) iptal B) Mali iltizam sözleşmeleri
C) Gerialma C) Kiralama sözleşmeleri
D) Kaldırma D) Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri
E) Değiştirme E) Orman işletme sözleşmeleri
78- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

7. İdarenin taşınır malları kamu gücü kullanarak elde 10. Devlet Denetleme Kuruiu Başkan ve üyelerini
etme yetkisine ne ad verilir? seçme yetkisi hangisine tanmmışîır?
A) istimual A) TBMM
B) Kamulaştırma B) Cumhurbaşkanı
C) Kamulaştırmasız el atma C) Bakanlar Kurulu
D) Geçici işgal D) Adaiet Bakanlığı
E) Ulusallaştırma E) Anayasa Mahkemesi

11. Danıştay ile merkezi idare arasındaki ilişkiler

aşağıdakilerden hangisi aracılığıyla yürütülür?
8, Aşağıdakiierden hangisi kamu hizmetlerine
egemen olan temel ilkelerden biri degildir? A) Bakanlar Kurulu
B) Başbakanlık
A) Değişkenlik
C) Adaiet Bakanlığı
B) Belirlilik
D) Cumhurbaşkanhğı
C) Nesnellikve Eşitlik
E) HSYK
D) Bedelsizlik
E) Süreklilik ve Düzenlilik

3. Aşağıdakilerden hangisi kamu tüzel kişiliğine sahip 12. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa'da yüksek
değildir? mahkemeler arasında değildir?

A) Orman Genel Müdürlüğü A) Yargıtay

B) Üniversiteler B) Sayıştay
C) Emniyet Genel Müdürlüğü C) Uyuşmazlık Mahkemesi
D) Karayolları Genel Müdürlüğü D) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
E) Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtıar Kurumu Genel E) Danıştay
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 79

13. Aşağıdakilerden hangisi Anayasada doğrudan 16. Aşağıdaki davalardan hangisi tam yargı davası
doğruya öngörülmemiştir? niteliğ! taşımamaktadır?
A) Yüksek Öğretim Kuruiu A) Idari sözleşmelerden doğan davalar
B) Üniversiteler B) Vergi davaları
C) Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu C) Disiplin cezalarının iptali davaları
D) Türkiye Radyo ve Televizyon Idaresi D) Geri alma davaları
E) Deviet Plânlama Teşkilatı E) Tazminat davaları

14. Üniversite Rektörleri hangisi tarafmdan atanır?

17. Aşağıdakilerden hangisi memurların uymakla
A) Bakanlar Kurulu m
yükümlü oldukları ödevlerden değildir?
B) Cumhurbaşkanı oc w
Q
C) Yükseköğretim Kurulu m tn A) Tarafsızlık
D) Milli Eğitim Bakanlığı B) Emirlere uymak
E) Üniversiteler C) Sendika kurmamak, toplu sözieşme yapmamak
"Ö D) Mal bildiriminde bulunma
E) İşbaşında bulunma

18. İdari kuruluşların düzenlenmesi neyle sağlanır?

15. Aşağıdakilerden hangisi doğru degildir?
A) Kanun
A) Hukuki işlemin doğması için iradenin B) Anayasa
açıklanması gerekmez. C) Meclistüzüğü
B) Hukuk düzeninde değişiklik yapan irade D) Yönetmelik
açıklamalarına hukuki işlem denir. E) Bakanlar Kurulu kararnamesi
C) iradenin açıklanması tek başına yetmez.
D) iradenin hukuki sonuca yönelmesi gerek.
E) Hukuki işlemin 2 unsuru vardır.
80- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

19. Bakan tarafından yapılacak bir idari işlem valice

yapıldığında idari işlemin hangi öğesi sakattır?

A) Sebep
B) Maksat
C) Şekil
D) Konu
E) Yetki

2
O
>■

çn
'
o
ty

TEST1CEVAPANAHTAR 1
1.B 2. D 3. E 4. E

5. A 6. C 7. A 8. B

9. C 10. B 11.B 12. B

13. E 14. B 15. A 16. C

17. C 18. A 19. E

 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI-
GÜNCEL | 2005 YILINDATÜRKİYEVEDÜNYAGÜNDEMİ(ALMANAK 2005)
TÜRKİYE'DE 2005
1 Ocak: Türk Lirası'ndan (TL) 6 sıfır atıldı. Yeni
Türk Lirası (YTL) tedavüle girdi.
Yeni asgari ücret net 350.15 YTL oldu.
6 Ocak: Elektronik İmza Kanunu'nun
uygulanmasına ilişkin usul ve esasları
düzenleyen yönetmelik Resmi Gazete'de
yayımlandı.
Afyon ilinin adı Afyonkarahisar olarak değiştirildi,
18 Ocak: Cumhurbaşkanı Sezer, SSK
hastanelerinin Sağlık Bakanlığı'na devrine ilişkin
yasayı onayladı.
27 Ocak: Cumhurbaşkanı Sezer, Köy Hizmetleri
Genel Müdürlüğünün Kaldırılmasına İlişkin
Kanun'uonayladı.
5 Şubat: Başbakan Erdoğan, tsunami felaketine
maruz kalan 5 ülkeyi kapsayan gezi için
Endonezya'ya gitti.
8 Şubat: Başbakan Erdoğan Tayland'da tsunami
felaketinden etkilenen Phuket adasında
incelemelerde buiundu.
Yazar Orhan Pamuk, İsviçre'de yayınlanan
Tagesanzeiger'in Das Magazin isimli kültür
ilavesine yaptığı açıklamada, "Kimse söylemiyor,
o yüzden ben söylüyorum. Türkiye'de 30 bin Kürt
öldürülmüştür, bir milyon da Ermeni" dedi.
Pamuk, 18 Şubat'ta yaptığı açıklamada ise "İki
kere çeviriden geçen sözlerimin saldırgan edası
benim değildir. Tahammülsüzlüğün geçmişte ne
büyük acılara yol açtığını ifade etmeye çalıştım"
diye konuştu.
Eski Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
Hüsamettin Özkan ve eski Devlet Bakanı Recep
Önal'ın Yüce Divan'da yargılanmalarına
başlandı.
9 Şubat: Başbakan Erdoğan Maldivler'e geldi.
Erdoğan'ın, Maldivler'e resmi ziyaret için 46
yıldan s.ora gelen ilk başbakan ve ilk Türkiye
Cumhuriyeti Başbakanı oldu.
10 Şubat: Başbakan Erdoğan, Sri Lanka'nın
Matura bölgesinde tsunami felaketinde hayatını
81
kaybedenler için düzenlenen dinsel kabile
törenine katıldı.
Urla'daki Barbaros Çocuk Köyü'ndeki cinsel taciz
iddiaları üzerine yurtta barınan 12-18 yaş
gurubundaki erkek çocuklar, diğer yurtlara
yerleştirilmeye başlandı.
12 Şubat: Ünlü Bestekar Teoman Alpay (73)
vefat etti.
13 Şubat: Türkiye, Afganistan'daki Ulusiararası
Güvenlik ve Yardım Kuvveti'nin komutasını 6 ay
süreyle, Kabil'de düzenlenen törenle Avrupa
Kolordusu'ndan devraldı.
15 Şubat: Başbakan Erdoğan, Arnavutluk ve
Bosna Hersek'i ziyaret etti.
16 Şubat: Eski Başbakan Mesut Yılmaz ve eski
Devlet Bakanı Güneş Taner'in Türkbank
ihalesine fesat karıştırmak suçundan Yüce
Divan'da yargılanmalarına başlandı.
22 Şubat: Başbakan Erdoğan, Brüksel'de NATO
zirvesine katıldı, ikili temaslarda bulundu.
23 Şubat: İçişleri Bakanlığı Nüfus ve
Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nce
yürütülen MERNIS-Kimlik Paylaşımı Sistemi
Projesi Cumhurbaşkanı Sezer ve Başbakan
Erdoğan'ın da katıldığı törenle uygulanmaya
başlandı.
Üniversitelerden 29 Haziran 2000 tarihinden
itibaren her ne sebeple olursa olsun ilişiği
kesilen öğrencilere yeni haklar getiren yasa
teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.
1 Mart: - Sahte rakıdan Türkiye genelinde bir
ayda 24 kişi öldü. Yurt geneiinde fazla miktarda
sahte rakı ele geçirildi.
2 Mart: Başbakan Erdoğan ve eşi Ernine
Erdoğan Etiyopya'da, milli atlet Elvan
Abeylegesse'yi evinde ziyaret etti.
TBMM Başkanı Bülent Arınç, Meclis'in
kuruluşunun 85. yıldönümünde 2005 yılının "Milli
Egemenlik Yılı" ilan edildiğini bildirdi.
3 Mart: - Başbakan Erdoğan, Güney Afrika
Cumhuriyeti'ni ziyaret etti.
82- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
14 Mart: Anayasa Mahkemesi, bazı koşullarda
yabancıiara taşınmaz satışını öngören yasa
hükümlerini, oy birliğiyle iptal etti.
Cumhurbaşkanı Sezer tarafından bir kez daha
görüşülmek üzere iade edilen öğrenci affına
ilişkin yasa, TBMM Genel Kurulu'nda aynen
kabul edildi.
17 Mart: Sivas'ın Koyulhisar İlçesi'ne bağlı
Sugözü Köyü Kuzucu Mahallesi'nde toprak
kayması meydana geldi. Olayda 15 vatandaş ve
21 ev toprak altında kaldı. 23 Mart'ta aynı
bölgede yeniden heyelan yaşandı. Heyelanla
yaklaşık 5 milyon ton toprak daha kaydı. 15
vatandaşın hayatında ümit kesildi.
Cumhurbaşkanı Sezer, İş Mahkemeleri
Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun
ile İcra ve İflas Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun'u onayladı.
Cumhurbaşkanı Sezer, "öğrenci affı" olarak
bilinen ve üniversitelerle ilişiği kesilen
öğrencilere yeni haklar getiren Yükseköğretim
Kanununa Geçici Maddeler Eklenmesine Dair
Kanun'u onayladı.
Ceza Muhakemesi Kanunu'nun Yürürlük ve
Uygulama Şekli Hakkında Kanun Tasarısı,
Genel Kurulu'nda kabul edildi. Buna göre ağır
ceza mahkemelerinin görev alanına giren
devlete karşı suçlarda tutukluluk süresi 1 Nisan
2008'e kadar uzatılıyor.
26 Mart: Kiziroğlu Mustafa Bey türküsünün
derleme ve düzenlemesi ile tanınan halk ozanı
Murat Çobanoğlu vefat etti.
29 Mart: Antalya'nın Kale ilçesinin adı Demre,
Konya'nın Hadım ilçesinin adı Hadim oldu.
Başbakan Erdoğan, Kuzey Afrika gezisinin ilk
durağı Tunus'ta Başbakan Muhammed
Ghannoichi ile görüştü.
30 Mart: Kabahatler Yasa Tasarısı, TBMM
Genel Kurulu'nda kabul edildi. Yasa, Yeni Türk
Ceza Yasası dışında tutulan ve genel ahlak,
çevre ve sağlık gibi toplum düzenini ihlal eden
kabahatlere idari para cezası ve idari tedbir
uygulanmasını öngörürken; yasanın, karşılığında
idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü,
"haksızlık" olarak tanımladığı kabahatlere
verilecek cezaları hükme bağlıyor.
Başbakan Erdoğan, Tunus'tan Fas'a geçti.
31 Mart: TBMM Genel Kurulu'nda kabul edüen
yasa ile TCK'nın yanı sıra 10 yasada 1 Nisan
2005 olarak öngörülen yürürlük tarihi 1 Haziran
2005'e ertelendi.
Cumhurbaşkanı Sezer, Ceza Muhakemesi
Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun ile Kabahatler Kanunu'nu
onayladı.
Besteci Melih Kibar (54) tedavi gördüğü
Acıbadem Hastanesi Kozyatağı'nda hayatını
kaybetti.
8 Nisan: Papa İkinci Jean Paul, yaklaşık 7 saat
süren cenaze töreninin ardından defnedildi.
Törende Türkiye'yi Başbakan Erdoğan temsil
etti.
13 Nisan: Cumhurbaşkanı Sezer, Suriye
Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın resmi davetlisi
olarak Suriye'nin başkenti Şam'a gitti. Sezer'i
karşılamak için havaalanına gelen üniversite ve
lise öğrencileri ellerinde "Sözünün eri
cumhurbaşkanı" pankartıyla karşılandı, Güney
Kore Cumhurbaşkanı Roh Moo-hyun, 48 yıl
sonra ilk kez resmi ziyaret için Ankara'ya
geldi.
17 Nisan: KKTC cumhurbaşkanlığına Mehmet
Ali Talat seçildi.
Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Osman
Baydemir, PKK çizgisinde yayın yapan Roj
TV'de yaptığı açıklamada, PKK'yı "silahlı Kürt
muhalefeti" olarak nitelerken, terörist
cenazelerine ambulans tahsis etmesinin yasal,
insani, hukuki sorumlulukla yapıldığını söyledi.
20 Nisan: Başbakan Erdoğan, resmi ziyarette
için Afganistan'a gitti.
Turgut Özakman'ın "Şu Çılgın Türkler" kitabı
yayınlandı. Kitap, Kurtuluş Savaşı'nı bütün
yönleriyle bir roman kurgusu içinde anlatıyor.
21 Nisan: - TBMM Başkanlık Divanı, "TBMM 85.
Yıl Milli Egemenlik Onur Ödülü"nün Prof. Dr.
Gazi Yaşargil'e verilmesini kararlaştırdı.
24 Nisan: Çanakkale Savaşları'nın 90.
yıldönümü nedeniyle, Gelibolu Yarımadası'ndaki
Şehitler Abidesi'nde uluslararası tören
düzenlendi. Törene, Başbakan Erdoğan, Yeni
Zelanda Başbakanı Helen Clark, Türkiye ve
Avustralya genelkurmay başkanları da katıldı.
İngiltere Veliaht Prensi Charles da törenler
çerçevesinde düzenlenen resepsiyona katıldı.
25 Nisan: ANZAK çıkarmasının 90. yıldönümü
nedeniyle düzenlenen Şafak Ayini'ne Avustralya,
Yeni Zelanda başbakanlarının yanı sıra İngiltere
Veliaht Prensi Charles da katıldı.
26 Nisan: Birleşmiş Milletler, CHP İstanbul
Milletvekili Kemal Derviş'in BM Kalkınma
 -GUNCEL: TURKIYE'NIN SOSYO-EKONOMIK KONULARI-
Programı başkanlığına seçildiğini resmen
açıkladı.
1 Mayıs: Başbakan Erdoğan İsrail'e yaptığı
ziyarette, Şaron'un teklifi üzerine Ankara-Kudüs
arasında kırmızı telefon hattı kurulacağını
söyledi. Ziyaret sırasında 17 ortak askeri proje
için çalışmalar başlatıldı. Erdoğan, ertesi gün
Filistin Yönetimi'nin karargahı Mukata'da Filistin
Ulusal Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas ve
Başbakanı Ahmed Kurey ile görüştü, Yaser
Arafat'ın mezarını ziyaret etti.
2 Mayıs: İsviçre'nin Ankara Büyükelçiliği, geçen
yıl İsviçre'de Ermeni soykırımı iddialarına ilişkin
yaptığı konuşma üzerine Türk Tarih Kurumu
Başkanı Yusuf Halaçoğlu hakkında soruşturma
açıldığını büdirildi.
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök,
Birleşik Arap Emirlikleri, Yemen ve Katar'a resmi
ziyarette bulundu.
4 Mayıs: İsviçre'nin önde gelen plak
şirketlerinden VDE-GALLO, ilk altın CD ödülünü
ünlü flüt sanatçısı Şefika Kutluer'e verdi.
Türk sinemasının usta yönetmeni Ömer Kavur
(61), İstanbul'da vefat etti.
20 Mayıs: Yazar Orhan Pamuk, Amerikan Sanat
ve Edebiyat Akademisi'ne şeref üyesi seçildi.
Eurovision Şarkı Yarışması'nda Yunanistan
adına yarışan Helena Paparizou birinci oldu.
Türkiye'yi, "Rimi Rimi Ley" adlı şarkıyla temsil
eden Gülseren ise 13. sırada yer aldı.
Fransa'daki Uluslararası Taktik Hava
Yarışmaları ve Komutanlar Sempozyumu'nda,
Türk Hava Kuvvetleri takımı birinci oldu.
24 Mayıs: Adalet Bakanı Cemil Çiçek, Boğaziçi
Üniversitesi'nde yapılacak "Imparatorluğun
Çöküş Döneminde Osmanlı Ermenileri" konulu
konferansı eleştirdi. Çiçek, "Bu Türk milletini
arkadan hançerlemektir: Keşke Adalet bakanı
olarak Dava açma yetkimi devretmeseydim"
dedi. Tepkiler üzerine, Boğaziçi Üniversitesi
Rektörlüğü konferansı ertelediğini açıkladı.
Cumhurbaşkanı Sezer, Bakü-Tiflis-Ceyhan
petrol boru hattına ilk petrolün verilmesi
nedeniyle düzenlenen törene kaîıldı. Azerbaycan
ve Gürcistan Cumhurbaşkanı ile görüştü. 1
Haziran: 79 yıldır yürürlükte olan 765 sayılı
Türk Ceza Kanunu, yerini 5237 sayılı TCK'ya
bıraktı. Yürürlüğü 1 Nisan'dan bugüne ertelenen
yeni TCK ile birlikte 1929'dan beri uygulanan
Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve 1965'ten
beri uygulanan 647 sayılı Cezaların İnfazı
83
Hakkında Kanun da yerini yeni yasalara bıraktı.
Yasalarla bağlı olarak hazırlanan bazı
yönetmelikler de yürürlüğe girdi.
2 Haziran: AB Genel Sekreterliği, Başbakanlığa
bağlandı.
7 Haziran: Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik,
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın liselerde
eğitim-öğretim süresinin 3 yıldan 4 yıla
çıkanlmasına ilişkin kararını onayladı.
15 Haziran: Aydın, sanatçı, yazar, sendikacı ve
siyasetçilerin de aralarında bulunduğu 150 kişi,
ortak bildiri hazırlayarak, terör örgütü PKK'dan
silahlı eylemlere derhal ve önkoşulsuz son
vermesini istedi. DEHAP'lı 56 belediye başkanı,
bildiriye destek verdiklerini açıkladı.
Başbakan Erdoğan, Başbakan Necip Mikati'nin
davetlisi olarak Lübnan'a gitti. Erdoğan eski
Başbakan Refik Hariri'nin aiiesini ve kabrini
ziyaret etti.
19 Haziran: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi'nde 3 günde 8 bebek öldü. Ölümlere
"Serratia Marcescens" adlı bakterinin yol açtığı
açıklandı.
22 Haziran: Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral
Yaşar Büyükanıt, Yunanistan Kara Kuvvetleri
Komutanı Korgeneral Nikolaos Dukas'ın davetlisi
olarak Atina'ya geldi. Orgeneral Büyükanıt,
Yunanistan'ı resmen ziyaret eden ilk Türk Kara
Kuvvetleri Komutanı oldu.
YÖK Genel Kurulu İstanbul'da toplandı. YÖK
Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Teziç, "Önümüzdeki
yıl haziran ayından itibaren sınava girecek
gençlerimizin müfredatın bütününden sorumlu
olarak sınava girmesi kabul edildi" dedi.
Cumhurbaşkanı Sezer, RTÜK'e üye seçimini
düzenleyen Anayasa değişikliçjini onayladı.
Anayasa değişikliğine göre, RTÜK 9 üyeden
oluşacak ve üyeleri, siyasi parti grupiarının
milletvekili sayısı esas alınarak TBMM Genel
Kurulu'nca seçilecek.
25 Hazlran: Şarkıcı Kazım Koyuncu (33), kanser
tedavisi gördüğü Amerikan Hastanesi'nde öldü.
1 Temmuz: Başbakanlık'ın Güvenpark girişinde,
Adalet Bakanlığı önünde üzerindeki bombayı
patlatmaya çalışan bir kişi, olay yerindeki
emniyet kuvvetlerince vuruldu. İncelemeler
sonucunda, öldürülen kişinin 2 yıldır aranan terör
örgütü DHKP-C mensubu Eyüp Beyaz olduğu
tespit edildi.
13 Temmuz: Cep telefonlarının kayıt altına
alınmasını da düzenleyen Telsiz Kanununda
84- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Resmi
Gazete'deyayımlandı.
TBMM Milli Egemenlik Onur Ödülü, törenle Prof.
Dr. Gazi Yaşargil'e Verildi.
RTÜK üyeliklerine Zahit Akman, Abdullah
Darendeli, Davut Dursun, İlhan Yeriikaya, Taha
Yücel, Paşa Yaşar, Özer Gürbüz, Şaban Sevinç
ve Mehmet Dadak seçildi. 15 Temmuz'da Zahit
Akman Başkan olarak seçildi.
20 Temmuz: İşçi Partisi (İP) Genel Başkanı
Doğu Perinçek, İsviçre'nin VVinterthur şehrinde
yaptığı basın toplantısında "Ermeni soykırımı
uluslararası bir yalandır" dediği için savcılığa
bağlı polislerce, ifadesi alınmak üzere gözaltına
alındı.
25 Temmuz: Mustafa Bumin'in yaş haddinden
emekliye ayrıimasıyla boşalan Anayasa
Mahkemesi Başkanlığı'na 59. turda Tülay Tuğcu
seçildi. Tuğcu, Yüksek Mahkeme'nin ilk kadın
başkanı oldu.
4 Ağustos: Türk sinemasının emektar
senaristlerinden Safa Önal, filme çekilmiş 395
senaryosuyla Guinness Rekoriar Kitabı'na girdi.
6 Ağustos: Devletin ekonomik, sosyal, kültürel
ve kadına ilişkin politikaları çerçevesinde kadının
statüsü ile ilgili sorunları incelemek üzere
Kadının Statüsü Danışma Kurulu oluşturuldu.
16 Ağustos: Kema! Derviş BM Kalkınma
Programı başkaniığı görevine resmen başladı.
21 Ağustos: - Formuia 1 Dünya
Şampiyonası'nda sezonun 14. yarışı olan
Türkiye Grand Prix'sini McLaren Mercedes'in
Finli pilotu Kimi Raikkonen kazandı.
4 Eylül: Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Bolu
Dağı Tüneli kazı çalışmalarının tamamlanması
nedeniyle düzenlenen "İlk Işık Töreni"ne katıldı.
5 Eylül: Günübirlik çalışma ziyareti için
Ankara'ya gelen Ürdün Kralı Abdullah,
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile
Çankaya Köşkü'nde biraraya geldi.
7 Eylül: - Efkan Efekan (70), akciğer kanseri
tedavisi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
24 Eylül: Tartışmalara neden oian ve adı
"İmparatorluğun Son Döneminde Osmanlı
Ermenileri: Bilimsel Sorumiuluk ve Demokrasi
Şorunları" olarak değiştirilen konferans, Bilgi
Üniversitesi'nde başladı. Dışişleri Bakanı ve
Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül, konferans
nedeniyle gönderdiği mesajda Türk halkının
kendisiyle ve tarihiyle barışık olduğunu
vurgulayarak, "Hükümetimizin ve toplumumuzun
Türk-Ermeni ilişkileri dahil geçmişimizle ilgili
yaklaşımları, kendimize ve geleceğe güvenimizin
de bir göstergesidir" dedi.
25 Eylül: Başbakan Erdoğan, Mustafa Kemal
Üniversitesi Kampusü'nde düzenienen "1. Hatay
Medeniyetler Buluşması"nın açılışını yaptı.
Erdoğan, açılışta, "Medeniyetler çatışmasını
arzu edeniere biz hep birlikte şunu
söyleyebilmeliyiz: Medeniyetler çatışmasına
'hayır', medeniyetler ittifakına 'evet'
diyebilmeliyiz" dedi.
26 Eylül: Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos,
"1. Hatay Medeniyetler Buluşması" etkinlikleri
kapsamında düzenlenen "Dinlerin Medeniyetlere
Katkıları" konulu panelde, "Türkiye, çağdaş
değerlere sahip Müslüman nüfusu ve iaik yapısı
ile Tanzimat döneminden beri yüzü batıya dönük
bir ülkedir" dedi.
3 Ekim: Dışişleri Bakanı ve Başbakan
Yardımcısı Abdullah Gül, hükümetlerarası
konferansa katılmak üzere Lüksemburg'a gitti.
Türkiye-AB tam üyelik müzakereieri resmen
başladı.
4 Ekim: Türkiye'nin en büyük projelerinden
Marmaray'da tüp tünel elemanlarının imalatına
başlandı.
6 Ekim: İstanbul Büyükşehir Belediyesi iie Dubai
International Properties arasındaki 5 miiyar
dolarlık Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı anlaşması
imzalandı. Ortak yatırımlarının ilk halkası, iki
gökdeleni kapsayan yarım milyar dolarlık "Dubai
Tovvers İstanbul" olacak.
8 Ekim: Balıkesir İli Manyas İlçesi Kızıksa
(Kızılköy) Beldesi ile Salur köyleri arasında çeltik
tariaiarında açık hindi besisi yapan bir işletmede,
kamuoyunda "Kuş Gribi" adıyla bilinen Tavuk
Vebası hastalığına rastlandı. Bir gün sonra
kanatlı hayvan itlafına başlandı. AB ve Rusya,
Türkiye'den kanatlı hayvan ve beyaz et alımını
durdurdu.
11 Ekim: Ve an geldi... Ünlü şair ve yazar Attila
İlhan öldü.
13 Ekim: AB Komisyonu, Manyas'taki kuş gribi
virüsünün insanlar için tehlikeli olan H5n1 tipi
oiduğunu açıkladı.
14 Ekim: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Aşkın, Tıp Fakültesi araştırma
Hastanesi'ne tıbbi cihaz alımında açılan
soruşturma kapsamında tutuklandı.
 -GUNCEL: TURKIYE'NIN SOSYO-EKONOMIK KONULARI-
19 Ekim: Türkiye-AB katılım müzakereleri
kapsamında bilim ve teknoioji başlığındaki ilk
tarama toplantısı başladı. Başbakan Erdoğan,
Pakistan'da yaşanan deprem felaketi
nedeniyle toplanan yardımı iletmek üzere bu
ülkeye gitti. Erdoğan, Pakistan Başbakanı
Şevket Aziz'e iftar yemeğinde yardımı teslim
etti.
21 Ekim: YÖK Genel Kuruiu, Başbakanlık
Müsteşarı Ömer Dinçer hakkında, "işletme
yönetimine giriş isimü kitabında intihal yaptığı
gerekçesiyle "üniversite öğretim üyesi
mesleğinden çıkarma" cezası verdi.
22 Ekim: YÖK Başkanı Teziç ve Başkanvekili
prof. Dr. Aybar Ertepınar, Üniversitelerarası
Kurul Başkanı ve 9 Eylül üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Emin Alıcı ile Van Yüzüncü yıl Rektör
Yardımcısı Aysel Yüksel Rektör Aşkın'ı tutuklu
bulunduğu M tipi Kapalı Cezaevi'nde ziyaret etti.
Rektörler Komitesi de Van'da topland
Avrupa Yayın Birliği tarafından düzenlenen
"Eurovision 50 Yılın Birincisi" yarışmasını
"VVaterloo" ile İsveçli grub ABBA'nın şarkısı,
"Eurovision tarihinin en iyisi" seçildi. Türkiye'yi
temsil eden Sertab Erener 9. oldu.
23 Ekim: Eski başbakanlardan Necmettin
Erbakan'ın eşi Nermin Erbakan, tedavi gördüğü
hastanede öldü.
25 Ekim: Malatya Çocuk Yuvası'nda kalan 0-6
yaş grubu çocukların "bakıcı anneler" tarafından
terlik ve sopayla dövülmeleri ve hakaret ile
işkence görmelerinin bir televizyon kanalında
yayınlanması Türkiye'yi ayağa kaldırdı. Olayla
ilgili mahkemeye çıkarılan ve tutuksuz
yargılanmak üzere serbest bırakılan 3 kişi,
savcılığın itirazı üzerine tutuklandı. 27 Ekim:
Başbakan Erdoğan, Londra'da AB Devlet ve
Hükümet Başkanları Zirvesi'ne katıldı. 7 Kasım:
Yazar ve senarist Sulhi Dölek (57), İstanbul'da
vefat etti.
Fransa'da her yıl en iyi yabancı romana verilen
'Le Prix Medicis Etranger" ödülünü "Kar" adlı
romanıyla Orhan Pamuk aldı. 9 Kasım:
Şemdinli'de Umut Kitapevi'ne yerleştirilen
bombanın patlaması sonucu Mehmet Zahit
Korkmaz öldü, 7 kişi yaralandı. Patlamanın
ardından bir grup, bombayı bıraktığı iddia edilen
1 kişiyi linç etmek isterken, polis kimliği
açıklanmayan bu kişiyi gözaltına aldı. Gözaltına
alınan kişiye ait olduğu belirtilen otomobilde
yapılan aramada, 3 Kalaşnikof
85
marka uzun namlulu silah ele geçirildi. Daha
sonra çıkan olaylarda Ali Yılmaz adlı kişi
hayatını kaybetti, 33 kişi yaralandı
13 Kasım: Türk Kızılayı, Uluslararası Kızılay-
Kızılhaç Dernekleri Federasyonu Yönetim Kurulu
Üyeliği'ne yeniden seçildi.
Van Kapalı Cezaevi'nde YYÜ Rektörü Prof. Dr.
Aşkın ile aynı koğuşta kalan Üniversitenin Genel
Sekreter Yardımcısı Enver Arpalı intihar etti.
Rektör Aşkın da rahatsızlanarak Tıp Fakültesi
Hastanesi'nin Kalp ve Damar Cerrahisi
Servisi'nde yoğun bakıma alındı. 15 Kasım:
Başbakan Erdoğan, Kopenhag'ta NATO
Parlamenterler Asamblesi toplantısına katıldı.
Erdoğan, Danimarka Başbakanı Andres Fogg
Rasmussen ile yapacağı basın toplantısına Roj
TV'den iki muhabirin alındığını duyunca
başbakanlığı terk etti.
17 Kasım: Başbakan Erdoğan, Rusya Devlet
Başkanı Viladimir Putin ve İtalya Başbakanı
Silvio Beriusconi, Samsun'da Mavi Akım
Projesi'nin resmi açılış törenine katıldılar.
Cumhurbaşkanı Sezer, Türkiye İstatistik Kanunu
ile Sivil Havacılık Genel Müdüriüğü Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun'u onayladı. 27
Kasım: Başbakan Erdoğan, İspanya'da,
Başbakan Jose Luis Rodriguez Zapatero ile
yürüttüğü "Medeniyetler İttifakı Projesi"nin ilk
adımı olan Akil Adamlar Grubu'nun toplantısına
katıldı.
5 Aralık: Kayıt dışı cep telefonlarına kayıt
işlemlerini yaptırmalarına ilişkin uyarı mesajları,
GSM operatörleri tarafından gönderilmeye
başlandı. Telefonlarını kayıt altına aidırmak
isteyen vatandaşlar, GSM operatörlerinin kayıt
merkezlerinin önlerinde uzun kuyruklar
oluşturdular.
13 Aralık: Kayıt dışı cep telefoniarının kayıt
işlemlerini tamamlama süresi doldu.
15 Aralık: Kayıp ya da çalıntı ihbarı
çerçevesinde oluşturulan "kara listede" yer alan
cep telefonlarının kullanıma kapatılmasına
başlandı.
16 Aralık: Yazar Orhan Pamuk'un, İsviçre'de
yayınlanan bir dergide yer alan röportajdaki
sözleri nedeniyle "Türklüğü alenen aşağılamak"
iddiasıyla 3 yıla kadar hapis cezası istemiyle
Şişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde
yargılanmasına başlandı. Pamuk'a adliyeye
gelişinde bir grup tepki gösterirken, duruşma
sırasında da taraflar arasında tartışmalar
86- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
yaşandı. Mahkeme, Pamuk hakkında açılan
dava dosyasının Adalet Bakanlığı'na
gönderilmesi nedeniyle davada durdurma kararı
verdi. Pamuk, adliyeden ayrılırken bindiği araç
bir grup tarafından yumruklandı.
27 Aralık: Iğdır'ın Aralık İlçesi'nde kuş gribi
vakası tespit edildi. Bölge karantina altına
alınırken bölgede entegre tesis bulunmadığı
biidirildi.
Kapıkule Gümrüğü'nde çalışanların üçte biri
tutuklandı. Gümrükte en çok Bulgar kadınların
cinsel tacize uğradığı belirlendi.
28 Aralık: Radyo ve Teievizyon Üst Kurulu
(RTÜK) Başkanı Zahid Akman, farklı dil ve
lehçelerde yayın yapılabilmesine yönelik
çalışmaların belli bir düzeye getirildiğini,
belgelerini tamamlayan yayın kuruluşiarına Ocak
ayından itibaren gerekli iznin verileceğini bildirdi.
29 Aralık: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Yücel Aşkın, ihalede usulsuüzluk
yaptığı iddiasıyla yargılandığı davada tahliye
edildi. 76 gündür tutuklu bulunan Aşkın, tutuksuz
yargılanacak.
30 Aralık: Yazar Orhan Pamuk, hakkında Türk
Silahlı Kuvvetleri'ne hakaret suçundan açılan
ikinci soruşturmada, Şişli Cumhuriyet
Başsavcılığı takipsizlik kararı verdi.
31 Aralık: Ağrı'nın Doğubeyazıt İlçesi'nde 4 kişi,
kuş gribi şüphesiyle Yüzüncü Yıl Üniversitesi
(YYÜ) Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi'nde
tedavi altına alındı.
EKONOMİ 2005
1 Ocak: Türk Lirası'ndan (TL) 6 sıfır atıldı ve
Yeni Türk Lirası'na (YTL) geçildi. Kurumlar
Vergisi yüzde 33'ten yüzde 30'a çekildi. Gelir
vergisi üst diliminde 5 puanlık indirime gidildi.
Bazı mai ve hizmetlerde yüzde 18 olan katma
değer vergisi (KDV) oranı yüzde 8'e çekildi.
Akaryakıtta serbest fiyat dönemi başladı. Asgari
ücret net 350.15 YTL oldu. Dünya Ticaret Örgütü
üyesi ülkelerde tekstil ithalatı kotası kalktı.
2 Ocak: Yıla, dolar 1.3580, euro ise 1.8300 YTL
ile başladı.
3 Ocak: Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE-
Kasım ayında adı Türkiye İstatistik Kurumu-TÜİK
oldu) yeni enflasyon sepeti açıklandı. DİE'ye
göre, 2004 yılında enflasyon toptan eşya fiyatları
endeksinde (TEFE) yüzde 13.84, tüketici fiyatları
endeksinde (TÜFE) yüzde 9.32 arttı. Hazine,
2004 yılında, 11.7 milyar dolar dış borç ödemesi
yaptı.
4 Ocak: Yaîırım teşviği kapsamına alınan il
sayısı 36'dan 49'a çıktı. Şeker Kurumu ve idari
birimler Bakanlar Kurulu kararıyla kaldırıldı,
ancak kurumun karar organı Şeker Kurulu'nun
görev süresi 31 Aralık 2006'ya kadar uzatıldı.
5 Ocak: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)
Bakanlar Kurulu, KKTC limanlarının, Güney
Kıbrıs ile Türkiye ve diğer ülkeler arasında
yapılacak ticarette kullanılabiimesi yönünde bir
kararaldı.
10 Ocak: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, enerji
içeceklerini toplatma kararı aldı. 31 Ocak: 2004
yılında ihracat 62.7 milyar dolar, ithalat ise 97.1
milyar dolar olarak gerçekleşti. 4 Şubat:
Türkiye'nin 2004 yılı cari işlemler açığı, önceki
yıia göre yüzde 93.8 artışla, 15.6 milyar dotar
olarak açıklandı.
22 Şubat: Uluslararası borsalarda petrol fiyatları
50 dolar sınırına dayandı.
16 Mart: Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü
resmen kapandı. TMSF'nin elindeki mal ve
iştiraklerin satışını kolaylaştıran ve yabancıların
Türkiye'de televizyon sahibi olmalarına olanak
sağlayan teklif yasalaştı.
18 Nisan: Petkim'in yüzde 34.5'lik bölümü halka
arz edildi.
25 Mayıs: Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattına
ilk petrolün pompalanması törenle
gerçekleştirildi.
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI- 87

3 Temmuz: Türkiye-Yunanistan Doğalgaz Boru Çimento'nun Sanko'ya ve ikinci teklif sahibi

Hattı'nın inşaatına başlandı. Çimko'ya satışına izin vermedi. İhale iptal edildi.
16 Ağustos: Mısır doğalgazının Türkiye Kurul, Ladik ve Van Çimento'nun da ilk teklif
üzerinden Avrupa'ya taşınmasına ilişkin kararı sahiplerine satışına izin vermedi.
ve hareket planınını içeren anlaşma Kahire'de 23 Aralık: Anayasa Mahkemesi, Türk
imzalandı. Telekom'un özelleştirilmesine vize verdi. BDDK,
21 Ağustos: Formula 1 Türkiye Grand Prixi Garanti Bankası'nın General Electric'in iştiraki
gerçekleştirildi. GE Consumer Finance'e devrine izin verdi. 26
» 25 Ağustos: Uluslararası piyasalarda Aralık: Türkiye'de işsizlik oranı Eylül ayında
sürekli yükselen ham petrolün varil fiyatı, yüzde 9.7'ye yükseldi.
sonunda 70 doları da görerek rekor kırdı. 29 Aralık: Anayasa Mahkemesi, araç muayene
11 Eylül: TÜPRAŞ'ın yüzde 51lik bölümünün istasyonlarının özel sektöre devrini öngören
özeüeştirilmesine ilişkin nihai pazarlık yasayı onayladı.
görüşmelerinde en yüksek teklifi 4 milyar 140 30 Aralık: Borsa, 40 bin 012 puanla yeni bir
milyon dolarla Koç-Shell grubu verdi. tarihi zirve rekoruna imza attı.
16 Eylül: Galataport ihaiesinde en yüksek teklifi,
3 milyar 538 milyon 449 bin 233 euro ile Royal
Caribbean Cruises Ltd'nin önderliğindeki
konsorsiyum verdi.
3 Ekim: AB Konseyi, Türkiye ile müzakerelere
başlanmasına kararverdi.
4 Ekim: ERDEMİR'in yüzde 46.12'lik bölümünün
özelleştirilmesine ilişkin ihalede en yüksek teküf
2 milyar 770 milyon dolar ile Oyak'tan geldi.
6 Ekim: Dubai Veliaht Prensi Şeyh Muhammed
Bin Raşid A! Maktum, İstanbul Büyükşehir
Belediyesi ile 5 milyar dolarlık
Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı anlaşması
imzaladı.
7 Ekim: KKTC'nin su ihtiyacının Türkiye'den
döşenecek boru hattıyla karşılanmasına dönük
proje başlatıldı.
8 Ekim: Balıkesir'in Manyas İlçesi'ne bağlı
Kızıksa Beldesi'nde kamuoyunda "kuş gribi"
adıyla bilinen tavuk vebası hastalığına rastlandı.
28 Kasım: DİE yerine yeni kanunla "Türkiye
İstatistik Kurumu (TÜİK)" oluşturuldu.
29 Kasım: Başbakan Erdoğan, 2006'dan
itibaren kurumlar vergisi oranının yüzde 30'dan
yüzde 20'ye, ücretliler dışındaki gelir vergisi
yüzde 40 olan en yüksek oranın yüzde 35'e
çekileceğini açıkladı.
13 Aralık: TMSF'nin satışa çıkardığı Telsim, 4
milyar 550 milyon dolarla dünyanın en büyük
mobil telekomünikasyon operatörlerinden olan
İngiltere'den Vodafone Telekomünikasyon
A.Ş'ye ihale edildi.
21 Aralık: 1 Ocak 2006 yılından itibaren geçerli
olacak asgari ücret, 16 yaşından büyük işçiler
için brüt 531 YTL, net 380.46 YTL olarak
beüriendi. Rekabet Kurulu, Gaziantep
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISl-
DÜNYADA 2005
25 Mayıs: Azeri petrolünü Türkiye üzerinden
dünya pazarına ulaştırması amaçlanan Bakü-
Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattına ilk petrol,
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer,
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev,
Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan
Nazarbayev'in katıldığı törenle verildi. 29
Mayıs: Fransa'da AB Anayasası için
düzenlenen referandumdan yaklaşık yüzde 55
"hayır" oyu çıktı. Fransızların anayasayı
reddetmesinin ardından Hollandalılar da 1
Haziran'daki referandumda yüzde 61 ile
anayasayı reddetti.
8 Ağustos: İran, İsfahan'daki nükleer
faaliyetlerine yeniden başlayacağını duyurdu.
Bunun ardından Almanya, Fransa ve İngiltere ile
İran arasındaki müzakereler kesildi. 24 Eylül'de
ise Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK),
İran dosyasını BM Güvenlik Konseyi'ne
gönderilmesine olanak sağlayan kararı kabu!
etti.
11 Ağustos: Pakistan, nükleer başlık taşıma
kapasiteli ilk füzesini denedi. Böylece Pakistan
çok belirgin noktaları hedef alabilen bu tür füze
yapabilen ülkeler safına katıldı. 15-23 Ağustos:
İsrail Başbakanı Ariel Şaron'un planı uyarınca
Yahudi yerleşimciler Gazze Şeridi'ndeki 21, Batı
Şeria'da da 4 yerleşim yerini terk etti. 12 Eylül'de
ise İsrail birlikleri, 38 yıllık işgalden sonra
Gazze Şeridi'nden ayrıldı. 15 Ağustos:
Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP), 2'inci Simeon
Ulusal Hareketi ile üyelerinin çoğunluğunu
Türklerin oluşturduğu Hak ve Özgürlükler
Hareketi, 25 Haziran'daki genel seçimlerden
sonra başlayan hükümet kurma çalışmaları
sonucunda koalisyon oluşturdu. BSP Genel
Başkanı Sergey Stanişev başbakan oldu. 29
Eylül: BM, kuş gribi salgınıyla mücadele için,
İngiliz David Nabarro'yu koordinatör atadı.
Nabarro, Dünya Sağlık Örgütü'nün en önemli
uzmanlarından biri olarak tanınıyor. Nabarro,
insana bulaşması halinde 150 milyon kişinin
ölümüne yol açabilecek salgınla mücadele için
dünya çapında bir strateji belirlenmesinin acil
olduğunu belirtiyor.
3 Ekim: Uluslararası Savaş Suçları
Mahkemesi'nin Başsavcısı Carla del Ponte,
Hırvatistan'ın mahkemeyle tam işbirliği yaptığını
açıklayarak, AB'nin bu ülkeyie üyelik
müzakerelerine başlamasına yeşil ışık yaktı.
7 Ekim: Hjroşima'dan 60 yıl sonra ve Kuzey
Kore ile İran'ın nükleer silah sorunu hala
gündemi işgal ederken, Nobel Barış Ödülü,
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) ve
Başkanı Muhammed Baradei'ye verildi.
8 Ekim: Keşmir bölgesi ve Pakistan'ın kuzeyinde
Richter ölçeğine göre 7.6 büyüklüğünde
meydana gelen deprem, Pakistan'da 73 bin
kişinin ölümüne, 77 bin kişinin yaralanmasına ve
3 milyon kişinin evsiz kalmasına yol açtı.
Deprem, Hindistan'da 1300 kişinin ölümüne ve 5
bin kişinin yaralanmasına neden oldu.
15 Ekim: Sünnilerce Irak'ın bölünmesine yol
açacağı gerekçesiyle reddedilen anayasa
taslağı, halk oylamasında yüzde 78 oy oranıyla
kabul edildi. Bağdat'ta 19 Ekim'de Ducei!
katliamından (1982'de 143 Şiinin öldürülmesi)
sorumlu tutulan Saddam Hüseyin'in
yargıianmasına başlandı. Devrik devlet başkanı
ve 7 zanlı suçsuz olduklarını açıkladılar. 27
Ekim: Paris'in banliyösünde polisten kaçan iki
gencin kazayla ölümü, tüm ülkeye yayılan
şiddet olaylarına neden oldu 27 Ekim'den 17
Kasım'a kadar 9 binden fazla araç yakıldı, 3 bin
kişi tutuklandı, 126 polis ve jandarma yaralandı.
8 Kasım'da hükümet üç ay sürecek olağanüstü
hal ilan etti.
22 Kasım: Almanya'da başbakan seçilen
muhafazakar Angela Merkel, bu ülkenin ilk kadın
başbakanı ve 2. Dünya Savaşı'ndan sonra
hükümet başkanlığına seçilen en genç kişi oldu.
Kaynak: Hürriyet Gazetesi internet sitesi,
http://dosyalar.hurriyet.com.tr/almanak2005/
 -YEDİİKLİM Kiiltür - Sanat-

-TOV J^ ri* A TSS^ ?W £ * J * ^" j g, * - ™ s *w ^ * > * ta ıf - »• ^#«venw4

çalışmaya karar vermiş. Daha sonrada yolda

rastiadığı bir kervana katılmış.
Öğrencilerimizden bazıları zaman zaman planlı
Bir vahada kervan konakladığında, İbni Sina'yı
ders çalışma konusunda rehberlik ihtiyacı
su getirmesi için kuyuya göndermişler. Ama
duyduklarında yanıma gelirler. Çok
onun aklından bir türlü matematikteki
çalıştıklarından ama yeterince başarıyı
başarısızlığı gitmiyormuş. Bu esnada kuyuda
yakalayamadıklarından yakınıriar. Bazı
küçük Sina'nın bir durum dikkatini çekmiş:
konuların "zor" olduğunu söylerîer.
Kuyunun ipinin, kuyunun ağzındaki taşlardan
Onlara "çok çalışma"nın her zaman planlı
birinin ortasındaki oyuk yere yerleştiğini
çalışma demek olmadığını, çalışmanın
görmüş. Taşın kesildiğini fark etmiş ve kendi
devamlılık ve bir düzenlilik göstermesi
kendin^;
gerektiğini, "zor'lann "kolay"ların birikmesiyie
m^ydana geldiğini örneklerle açıklarım, Daha —İpin taşı kesmesi aklın alacağı şey değil. Bu
sonra da İbni Sina'nın ergenlik ip bu taşı nasıl kesti? Dem9k ki gidip gele gele
başından döneminde ip taşı kesmiş olmalı, diye düşünür. 0 zaman
anlatırım: g^çmiş o!an şu hikâyesini de beynindeki düşünceîeri ona bir şeyler hatırlatır
ve der ki;
Bazıiarımızın olduğu gibi, İbni Sina'nın da
çocukken köyierinde okul yokmuş. Fakat küçük —Neden gidip gelmekle ip taşı kessin de,
Sina okumak için okula gitmek istiyormuş. benim aklım çaiışarak matematiği kesmesin,
Okuma isteğinin çok kuvvetii oiduğunu gören yani çözmesin?
babası, bu isteğe karşı koyamamış. Okuması Bu düşünceler karşısında İbni Sina, kuyuyu,
için onu komşu köye göndermiş. kovayı, kervanı hemen orada bırakarak okuluna
İbni Sina okulunu s^viyor, uzak olmasına dön^r.
rağmen z^vkle gidip geliyormuş. Hatta evierine Biündiği gibi daha sonra Dünya çapında ilim
geldiğinde derslerini hiç mi hiç ihmal adamı olmuştur. "Aklın kesmesi" deyimi de
etmiyormuş. Ancak bütün d9rs!erde başarı gaüba bu hikâyeden kalmıştır.
gösteren İbni Sina, Matematik dersinde biraz
zorlamyor ve bu durum da gücüne gidiyormuş.
Bir gün sabah evinden çıktığında okula
gitmemiş. Hep akiında ned9n matematiği
yeterince başaramadığı varmış.
Yolda uzun bir süre düşün^rek yainız başına
yürümeye başlamış. Ama matematik
konusundaki başarısızlığının sebebini bir türlü
çözemiyormuş. Bu kaygı V9 korku içinde
düşünürken, okuyamayacağını sanarak
90- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
İBNİ SİNA KİMDİR? (980-1037):
Hatırlayacaksınız g^çen
sayıda İbni Sina İİ9
ilgili kısa bilgiler
v^receğimizi yazmıştık.
Tam adı, Ebu Ali el-
Hüseyin b. Abdullah İbni
Sina'dır. 17 Ağustos
980 yılında, bugün
Özb9kistan olarak bilinen Türkistan'ın Buhara
şehri yakınında Aşfan'da doğmuştur. Oğlu Ali'ye
izafeten Ebu Ali denilen İbni Sina'nın babası
Abdullah aslen Belh'lidir.
On yaşında Kur'an'ı ezb^rleyen İbni Sina,
babasının isteği üzerine Hint hesabını bir 9snaf
olan Mahmut al Messah'tan, ez-Zahid'd9n fıkıh,
Abdullah el-Natıli'den felsefe ve mantık
öğrenmiştir. Sonra fizik, astronomi, matematik
ve tıp konularında bilgi 9din9n İbni Sina, tıbbın
fazla güç olmadığı fikrini ileri sürerken h9nüz
onaltı yaşlarındadır.
İbni Sina onyedi yaşlarındayken tıp bilgisiyle
zamanın Samani hükümdarı Nuh b. Mansur'u
tedavi 9derek onun iltifatlarını görmüş, kü-
tüphan9Sinde çalışma imkânını elde etmiştir.
Babasından sonra Nuh b. Mansur'un daölümüyle
Harezm ve Horasan'a gitmiş, hatta Harezm'd9
Beyrunî İİ9 tanışma imkânını bulmuştur. Sonra
birçok defalar hapis ve sürgün hayatı yaşayan
İbni Sina Ş9ims ed-Devle'ye iki d9fa vezirlik
yapmıştır. Birçok eserini bu hapis V9 sürgün
hayatı içerisinde kaieme almıştır.
İbni Sina 21 Haziran 1037 yılında htemedan'da
vefat etmiştir.
İlim ve sanat takdir
görmediği yerden göç eder.
İbni Sina
Batı'da Avicenna adı İİ9 tanınan İbni Sinâ 220
civarındaki eserleriyle ilim V9 fikir dünyasında
yenilikler yapmış ve Batı ilim ateminde
'TABABETİN HÜKÜMDARI" adı ile şöhret
bulmuş olan, bir İslâm Türk âlimi olarak, ilim
onun şahsiyetinin yaşama sebebi olmuştur
diyebiliriz. Matematik, astronomi, müzik, tıp,
jeoloji, mineroloji, biyoloji, kimya, fizik, felsefe,
mantık gibi ele aldığı bütün ilim dallarının her
birinde ayrı ayrı başarıya ulaşmıştır. Fakat daha
çok tıp ve felsefe konularında vernniş olduğu
eserleri, bu alandaki fikir V9 çalışmaları ile
tanınmıştır.
İlim tarihçileri, İbni Sinâ'nın ilmî şahsiyeti
hakkında çok tekrarlanmış ama önemli olan şu
hükümteri ileri sürerler. O herşeyi o kadarkesin
ve açık bir şekilde açıklanmıştır ki, bir süre için
sanki yeniden araştırma lüzumu yokmuş gibi,
zihni çalışmalara bir durgunluk getirmişîir.
İbni Sinâ, yapılan araştırmalara göre mantıkta
8, tabii ilimler (fizik) de 5, psikoiojide 9,
metafizikte 7 olmak üzere 29 mes^lede
Avrupa'lı düşünürlere öncülük etmiştir.
İbni Sinâ'nın hemen
hem^n bütün ilim dalları
ile ilgilendiğini işaret
etmiştik. Meseia
bunlardan matematik
konusunda çeşitli
eserler vermiştir:
Açı ile ilgili olarak Öklid'in verdiği açı tarifi dahil
olmak üzere, ç^şitli tariflerini ele alıp
incelemiştir.
Diferansiyel hesabının esas meseleleri
üzerinde düşünmüştür. Bu konularda ilim
tarihinde her ne kadar N9wton ve Leibniz'in
çalışma yaptığı ileri sürülürse d9 İbni Sinâ bu
ilim adamlarından yaklaşık yedi asır önce işaret
ettiğimiz çaiışmaları yapmıştır. D^vrinde V9
ondan sonra geienlerin d9ğer!endir9memeİ9ri
sonucu İbni Sinâ'nın bu fikirlerinden
bahsedilememiştir.
İbni Sinâ, matematjk konusundaki
çalışmalarında dokuzlar hesabını ve onların
kare ve küplere tatbikini de görüyoruz.
 -YEDİİKLİM Kültür-Sanat-
İbni Sinâ, fiziğin hareket, kuvvet, ışık, ısı,
boşluk, belirsizlik gibi konularında da araştırma
yapmış eserler vermiştir. Y9r çekimiyte ilgili bir
teori ortaya atmış, yer V9 yerin parçaları
arasındaki Ç9kim konusu üz^rinde durmuştur.
İbni Sinâ kimya ile de iigtlenmiş, bu konuda
çalışmalar yapmıştır. Maddeleri üç bölüm9
ayırmış, metallerin farklılıklarının yüzeyde değil,
onların derinliklerinde yatan farklılıklardan ileri
geldiğini beiirtmiştir. Damıtma, süblime etme,
eritme, çözüml^me, terkip yapma ve
kalsinasyon ile ilgili olarak çalışmalar yapmıştir.
İbni Sinâ'nın jeoloji konusunda yazdığı eserler
bazı Avrupa'lı yazarların kaynak eserleri
olmuştur. Dağ ve taşların meydana gelişi ile
ilgili, zamanımız ilmî izahına paralel orijinal
bilgiler vermiştir.
Botanik ve zooloji
ile de ilgilenen İbni
Sinâ, d^vrine göre 1
musikîd9 de önemli *?
bir yere sahiptir. I
Zamanın musiki bilgileri öfçüsünde musikî "g
bilgisine katkıda bulunmuştur. Özellikle yaptığı *"
çalışmalarla harmoni sistemi için ön^mli olan
yolları göstermiştir.
İbni Sinâ felsefe ile de ilgilenmiş, bu alanda da
îesirler yapmıştır.
91
Şüphesiz ibni Sinâ'nın geniş çalışmaları tıp
alanında olmuştur. Tıp konusunda da birçok ilk
keşiflerin ve fikirlerin sahibidir. Bunlardan
birkaçını şöyle sıralayabiliriz:
Mes9İa Aristo ve Galien, kanı ruhun yeri
olarak bilirlerdi. İbni Sinâ ilk defa kanın gıda
taşıyan birsıvı olduğunu keşfetmiştir.
Şek9r hastalığında idrardaki şekeri k9şfed9n
İbni Sinâ'dır. Bu keşfe İngiliz Thoımas VVillis
yedi asır sonra sahip çıkmıştır.
Bazı araştırmacılara gör9 Akş9mseddin'den
de önce İbni Sinâ mikrobun varlığı teorisini
ortaya atmıştır.
Birçok hastalıkları teşhis 9tme metodu, çiçek
V9 kızamık gibi hastalıkların tarifleri İbni Sinâ
tarafından yapılmıştır. En tutarlı ruhi tedavi
metodlarından bahsetmiştir.
İlaç yapımında da yeni usuller getiren İbni
Sinâ, 9serinde önemli tıpbi aletlerin resimlerini
çizmiş ve bunlar hakkında bilgi vermiştir.
İbni Sinâ'nın 220 civarında eseri olduğunu
belirtmiştik. Fakat bunlardan en tanınmış
olanları şunlardır:
El-Kanun fi't-Tıp; Beş ciltlik bir tıp
ansikiopedîsidir.
En-Necat; Eserde varlık mütalaa edilmiş,
cisimlerin hareketleri incelenmiştir.
Kitabü'ş-Şifa; Çeşitli ilimlerin yanısıra
matematik V9 müzikten de bu eserde bahs^der.
Akşamu'l-Ulumi'l-Akliyye., El-İşarat ve t-
Tenbihat, Et-Tabiiyyat min Uyuni I-Hikme, Hayy
bin Yakzan, Risale fi'l Aşk, Kitab fi's Siyas9,
Risaletü'l-Ahlak.
92- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

Değerli Türk-İsiâm alimi İbni Sina'nın alim

kişiüği araştırılmaya ve tanıtıimaya değdiği
gibi, onun edebi yönü, özellikle şairiiği ve
şiirleri konusunda da geniş araştırmaiar
yapılıp, yeterii şekilde aydınlatılmalıdır. Bu
konuda geniş kapsamiı bir araştırma V9
inceieme yapıldığında, bu araştırmanın Türk
Edebiyat Tarihine Şair İbni Sina'yı
kazandıracağından şüphe etmem^k gerekir.
Çünkü bu aianda yapılan bazı araştırmalar
umutiarı boşa çıkarmamıştır.
Başından g9Ç9n bir oiay İbni Sina'yı edebiyat
V9 dilbilgisi konusunda daha geniş bilgi
9dinm9ye sevk etmiştir. Şöyle ki; "Bir
ker9sind9 Emir'e Arapça olarak bir fikrini
açıkladığında, oradaki bir alim, onun her n9
kadar diğer alanlarda bilgisinin derinliği tam
ise de Arapçayı kuilanmada yeterince yetkili
olmadığını ifade edince İbni Sina buna fena
halde kırıidı ve büyük bir azimle çeşitli
yerlerden kitaplar getirterek üç yı! yoğun bir
Arapça edebiyat ve dilbilgisi çalışmasına
koyuldu. Daha sonra en güç ve nadir bulunan 03
'a
kelimelerden oluşan üç şiir ile her biri ayrı bir ııı
klasik stiide yazılmış üç risale yazdı. Bunları
bir ciltte topladı V9 yıpratarak, kullanılmış V9
eskimiş görünümü verdiği bu kitabı,
araştırmaları sırasında bulduğunu ve
bütünüyle anlayamadığını söyieyerek Emir'e
sundu. İbni Sina'nın isteği üzerine kitap,
inc9İ9nm9Sİ için, kendisini daha önce incitmiş
olan âlime iletildi. Biüm adamı bu şah^serin
uzun zaman önc9 onurunu kırdığı kişiye ait
olduğunu anlayınca bir hayli mahcup duruma
düştü.

ibni Sinâ hakkında, özellikle son yıliarda önemü İhsan Kurt

ümî toplantıiar V9 yayınlar yapılmaya PDR Uzmanı-Yazar
www.ihsankurt.net
başlamıştır. G9rçekt9n bu sevindirici bir
durumdur. Aynı çalışmaların diğer Türk İslâm
âlimierini d9 içine aimasını dilerlz. Not: Bu ekler hazırlanırken: İhsan Kurt'un
"Billm Tarihinde Keşiflerin İç Yüzü" ve "Bilim
Tarihinden Hikayeler" adındaki eserlerinden
faydalanıimıştır.
Bu ekte kulîanılan resim ve şekiller eğitim
amacıyia kullanılmıştır.
 KALITE YAYINLAR!

□ KPSSDergisi(3. Yılında) GKPSS Eğitim Bilimleri Dergisi (2. Yılında)

? Deneyimli yazar kadrosu ? AKADEMİSYENLERDEN oluşan geniş
? DOYURUCU Konu Anlatımı YAZAR KADROSU
? Tarih, Güncel Bilgiler ve Temel Yurtaşlık ? DOYURUCU Konu Anlatımı
Bilgisi ile ilgili özgün kapsamlı bir kaynak! + Cevaplı ve çözümlü BİNLERCE SORU
+ DÜZENLİ bir çalışma sistemi!
? Cevaplı ve çözümlü BİNLERCE SORU
+ Eksiklerden arındırılmış TAM BİR SET!
? DÜZENLİ bir çalışma sistemi!
? ÖSYM STANDARTLARINDA deneme
? Eksiklerden arındırılmış TAM BİR SET!
sınavları!
? 2005 KPSS soruları dikkate alınarak ? 2005 KPSS soruları dikkate alınarak
güncelleştirilmiş 2006 EDİSYON I V.3.0 güncelleştirilmiş 2006 EDİSYON I V.2.0
? ÇIKMIŞ TÜM SORULAR! 4 ÇIKMIŞ TÜM SORULAR!
AYRINTIU - REFERANSLI ÇÖZÜMLERİ! AYRINTILI - REFERANSLI ÇÖZÜMLERİ!

Gene! Dağıtım
Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara e-posta: asil@asilyayin.com.tr
Tel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82 internet:asilyayin.com.tr

www.yediiklim.com.tr I
 KALITE YAYINLAR!
GKPSS Eğitim Bilimleri Kitabı

Ö Ö R E T M E N A D A Y L A R I İ Ç İ N 4- Yediiklim Eğitim
Bilimleri Dergisi yazar
kadrosu tarafından
hazırlanmış olup,
doyurucu konu anlatımı
ve çözümlü ve cevaplı
binlerce soru içermektedir.

•♦■ 2005 KPSS sınav soruları paralelinde

hazırlanmış yepyeni bir kaynak!

KPSS
Sadc w ttofuna Kmı AıüıtiM Çöıiali M Cmplı
KOM RİWNM Tcrttoİ (rinu; TM tenlar vt Afrmtılı
Çömıkri
Yazı ve Danışma Kurulu
S. Rtcp Kofak I Muılıfı Akyol
(W Erojkı | HakanAnkı

YENİ SINAV SİSTEMİNE UYGUNI

Genel Dağıtım
Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızıloy/Ankara e-posta: asil@asilyayin.com.tr
Tel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82 internet:asilyayin.com.tr

www.yediiklim.net I ^S
www.asilyayin.com.tr I ^W
 ASİL YAYIN'dan
Yepyeni bir roman!
Sürükleyici ve aydınlatıcı.

12 Mart 1971'de
Silahlı Kuvvetler bir "Muhtıra" verir.
Demirel'e mi, Ecevit'e mi,
Marksist İhtilâlcilere mi,
yoksa bir aşka mı verilmiş bu Muhtıır
"Aşka Verilmiş Muhtıra" bir duygu ve
düşünce hesaplaşmasının romanı.
Degişen zaman ve mekânlann üzerir
daima bir aşkın işdüşümleri görülüyt
Her okuyanın bir bam teline
dokunuş var bu kitapta.

Genel Dağıtım
www.yediiklim.net

Lî I Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. www.asilyayin.com.tr

Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara
Tel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82
e-posta: asil@asilyayin.com.tr www.yediiklim.com.tr
internet:asilyayin.com.tr I