-TÜRKÇE-

6. Özgünlük:
ANLATIM BİÇİMLERİ
Düşünce ve üslubun taklit ve kopya olmaması, anla-
Paragraf; aralarında konu ve düşünce birliği bulunan tıcıya ait olmasıdır.
cümleler topluluğudur. Paragraf soruları sınavdaki
Türkçe sorularının büyük bir kısmını oluşturmakta- 7. Akıcılık:
dır. Bu da bizim için bu konunun önemini artırmak- Anlatımın her açıdan pürüzsüz olmasıdır.
tadır. Bu bölümün sorularını çözerken; » Paragrafı 8. Tutarlılık:
bir defada okuyup anlamaya » Seçeneklerden
hareketle paragraf çözümü Parçada birbirini çürütecek nitelikte ifadelerin kulla-
yapmaya » Kendi düşüncelerimizi katmayıp nılmamasıdır.
parçayı esas
ÖRNEK:
almaya
» "... ulaşılamaz?", "... varılamaz?", "...
çıkarılamaz?", "... değinilmemiştir?" soru ka- 0 şiirlerde duygular, düşünceler, bütün yabancı
lıplarında, seçeneklerden hareket etmeye ço 'o
öğelerden, fazlalıklardan, süsten arınmış olarak, en
dikkat edilmelidir. UJ Q saf, en katıksız biçimiyle belirir. İki nokta arasında-
<n ki, en kısa çizginin düz çizgi olması gibi.
CL
Anlatım Özellikleri:
İyi bir yazıda aşağıdaki anlatım özelliklerinin bulun- Parçada sözü edilen özellik, aşağıdakilerden
ması gerekir: '5 hangisi ile adlandırılır?
UJ

1. Açıklık: A) Yoğunluk
Anlatılanın kolayca anlaşılabilecek, farklı yorumlara B) Etkililik
yol açmayacak nitelikte olmasıdır. Bir cümleden C) Açıklık
birden fazla anlam çıkıyorsa, buna açık anlatım D) Yalınlık
denilemez.
E) Bütünlük
2. Yalınlık:
Parçada sözü edilen özellik yalınlıktır.
Süslü, gösterişli anlatımdan uzak, herkesin anlamını
bildiği kelimelerle, yapılan anlatımdır. (Cevap D)

3. Duruluk:
Anlatımın yeterli sayıda sözcükle düzenlenmesi,
gereksiz hiçbir sözcüğe yer verilmemesidir.
4. Özlülük:
Az sözle çok şey anlatma niteliğidir. Sözcüklerin
konu dışına çıkmayan nitelikte olmasıdır.
5 .Doğallık:
Yapmacık bir anlatıma kaçmadan, yazarın anlattık-
larına bir şey katmamasıdır. Yazar ne görüyorsa,
onu anlatır.
ÖRNEK:
Yazarlıkta ilk öğretmenim annemdir. Annem, İstan-
bul'luydu, Anadolu'yu yakından görüp tanımıştı.
Halkın dil ve düşünce gerçeklerini içine iyice sin-
dirmişti. Okur yazardı; ama gramer bilmezdi. Ede-
biyat bilgisi kıt bir kadındı. Sezgisi güçlüydü. Yaz-
dıklarımı anneme okur, nasıl olduğunu sorardım.
Yazdıklarımın kimi yerlerini, "Burası olmamış" diye
eleştirirdi. Nedenini sorduğumda, "Böyle denmez
de ondan" derdi.
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

Parçaya göre, yazarın annesinin, onun anlatı- 1. Açıklama:

mında bulunmasını istediği nitelik nedir? Paragrafın genelinde bize bir şeyler öğretilmeye
çalışılıyor, bilgi veriliyorsa söz konusu paragrafın
A) Doğallık anlatım biçimi "Açıklama"dır. Ağır olmayan anlaşılır
B) Duruluk bir dil kullanılır. Tanımlama cümleleri sıkça kullanılır.
C) Akıcılık
D) Özlülük ÖRNEK:
E) Tutarlılık
Yazıda beğenmediği bir yer görünce "Böyle denmez" Edebiyatımızdaki en güzel romanlardan biri de,
demesi yazarın annesinin doğal bir söyleyişe önem Çalıkuşu'dur. Romanın yazarı Reşat Nuri
verdiğini gösterir. Güntekin'dir. Bu romandaki olaylar, romanın asıl
kahramanı olan Feride etrafında gerçekleşir. Feri-
(Cevap A) de'nin, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik
yaparken başından geçen olaylar roman boyunca
ÖRNEK: anlatılır. Roman, çok okunduğu için bu güne kadar
birçok baskısı yapılmıştır.
"Şiirlerinde gereksiz sözcüklerden olabildiğince ka-
çınıyor. Sıfatlar, benzetmeler için de böyle bu. 2. Betimleme:
Okuyucuyu bir takım soyut, düğümlü sözcüklerle Bir varlığın ayırt edici özelliklerinin belirtilerek, söz
yorduğu da söylenemez. Öğretici bir hava taşıma- konusu varlığın tanıtılmasına betimleme denir. Be-
larına karşın, yine de bu şiirlerde bir eksiklik var: timlemeyi, sözle resim çizme sanatı olarak da tanım-
Başka şiirleri anımsatıyor; bunları daha önce oku- layabiliriz. Varlığın ya da durumun özellikleri sayılır-
muş gibi bir duyguya kapılıyorsunuz." ken tanıtılan şey zihnimizde canlanır.

ÖRNEK:
Diyen bir eleştirmenin sözünü ettiği şiirlerde >;
bulduğu eksiklik nedir? £
On beş yaşlarında bir köy çocuğuydu. Boyu, hepi-
A) Yalınlık mizin boyundan daha uzundu. Alnına düşen sap-
B) İçtenlik sarı saçları dümdüz kesilmişti. Her an mutluluk sa-
C) Yoğunluk çan renkli gözleri de saçlarıyla uyum oluşturuyor-
D) Özgünlük du. Çok sıkılgan bir hali vardı. Boyası gitmiş, siyah
E) Açıkhk renkli, çivili, sağlam kunduralar giymişti.
"Başka şiirleri anımsatıyor." İfadesi sözü edilen şiir- 3. Öyküleme:
lerdeki eksikliğin "özgünlük" olduğunu kanıtlar. Baş-
kalarını taklit ettiği için, bu şiirlere özgün şiirler diye- Anlatılmak istenen bir olay içinde verilir. Yaşanan bir
meyiz. olay ve olayı yaşayan kahramanlar, olayın yaşandığı
zaman ve yer mutlaka vardır. Bir olay kurgulanarak
(Cevap D) mesaj verilmeye çalışılır.
Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yol-ları: ÖRNEK:
Bu bölümde öğrenmemiz gereken en önemli şey;
paragrafta anlatılmak istenen düşünceyle paragrafın Savaş yıllarıydı. Annem, bir sabah ekmeğin üstüne
anlatım biçimi arasında sıkı bir ilişki olduğudur. belli belirsiz tereyağı sürmüştü. Ben her zaman bol
Paragrafta kullanılan anlatım tekniğini bilirsek, pa- tereyağı sürülmüş ekmekler yemiştim; ama her
ragraftaki en önemli bölümleri tespit edebilir ve ana
halde savaş yıllarının getirdiği kıtlığın bir sonucu
düşünceyi daha kolay bulabiliriz.
olacak 0 günkü tereyağından duyduğum sevinci
Anlatım Biçimleri: başka hiçbir şeyde duymamıştım.
Bir düşünceyi aktarırken, izienen tarza anlatım biçi- 4. Tartışma:
mi denir. Başlıca anlatım biçimleri şunlardır:
Bir düşünceyi reddedip, onun yerine başka bir dü-
şünceyi kabul ettirmek için başvurulan anlatım biçi-
 -TÜRKÇE-
midir. Genellikle paragrafın başında karşı görüş
ortaya konur daha sonra yazar kendi düşüncesini
söyleyip karşı görüşü çürütmeye çalışır.
ÖRNEK:
İnsanlar genellikle geceleri sabaha kadar bir şey-
lerle uğraşıp, gündüzlerini uyumakla geçiriyorlar;
oysa ki çalışmak için en uygun vakit gündüzdür.
Bugün ise bunun tersi bir durum yaşandığı için in-
sanlar çoğu zaman harcadıkları çabanın karşılığını
alamamaktadır. Ne zaman gündüz çalışmayı öğre-
nirsek, o zaman çabalarımızın karşılığını alabiliriz.
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
Paragrafta ortaya konulan düşünceyi okuyucuya
aktarabilmek için kullanılan yöntemlere düşünceyi
geliştirme yollan denir. Bir düşünce bir çok yoldan
ortaya konabilir. Başlıca düşünceyi geliştirme yolları
şunlardır:
1. Tammlama: __
Bir nesnenin yada kavramın en belirgin özellikleriyle §
tanıtılmasıdır. Tanım; "... nedir?" sorusuna verilen S
cevaptır. Tanım, genellikle paragrafın girişinde yapı- «
hr. & çöpe atmayı unuttuğu için o poşetle gelir. Çaycımız
ÖRNEK:
o
UJ
Sanatçı, dünyayı başkalarından farklı görebilen ki-
şidir. Onun bakış açısıyla, başka insanların bakış
açısı farklıdır. 0, her şeyden bir anlam çıkarmayı
bilir. Çıkarttığı bu anlamı da esere dönüştürebilen
kişidir sanatçı.
2. Karşılaştırma:
İki varlık, durum yada kavramın benzer veya farklı
özellikleriyle kıyaslanmasıdır.
ÖRNEK:
Ertepınar'ın şiirleri, hayatına ve kişiliğine bağlı ol-
makla birlikte, bencillikten uzaktır. Bu bakımdan Zi-
ya Osman Saba ile Ertepınar'ın ortak yanları var-
dır. İkisi de hemen hemen ortak temaları işlemiştir.
Dili kullanma açısından Ziya Osman Saba'nın ba-
şarılı olduğu söylenebilir.
3. Tanık Gösterme:
Anlatılan düşünceyi inandırıcı hale getirmek için
sözü edilen alanda uzman birinin görüşlerine yer
vermektir.
ÖRNEK:
Malerme'nin sözü doğrudur: "Şiir duygulardan de-
ğil, kelimelerden doğar." Ama seçtiğimiz kelimelere
şair, kendinden ötede, gündelik yaşantılarından,
saplantılarında kopmuş, boşlukta bir dünyayı değil;
katıldığı, çekim alanı içinde bulunduğu şeyleri ko-
yacaktır.
4. Ömekleme:
Soyut olan bir düşünceye, görünürlük, somutluk
kazandırmak amacıyla konuya uygun ömek ya da
örneklerin verildiği düşünceyi geliştirme biçimidir.
ÖRNEK:
Birlikte çalıştığımız arkadaşların her birinin garip ve
ayırıcı özellikleri vardır. Sekreterimiz telefonla ko-
nuşurken bir yandan da makyajının bozulup bo-
zulmadığını kontrol eder. Personel şefimiz, evden
çıkarken çöpe atmak için eline aldığı çöp poşetini
da izlediği filmin etkisinden kurtulamadığı için ken-
dini o filmin başrol oyuncusu zannedip gün oyunca
onun hareketlerini yapar.
5. Benzetme:
Bir durumu ya da bir düşünceyi anlatırken söze güç
kazandırmak amacıyla zayıf olanın güçlü olana
benzetilmesidir.
ÖRNEK:
Bir mühendisin eğitim programı yazması, öğret-
menlik üzerine fikir bildirmesi doğru değildir. Bunun
gibi bizim toplumumuzda yetişmemiş, toplumumu-
zun sorunlarını bilmeyen kişilerin sorunlarımıza çö-
züm üretmesi düşünülemez.
6. Sayısal Verilerden Yararlanma:
Savunulan düşünceyi desteklemek için sayısal veri-
lerden yararlanma metodunda, istatistiklerden vb
verilerden faydalanma yoluna gidilir.
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

ORNEK:
Eğitimdeki en önemli sorunlarımızdan biri; ara in-
san, teknik eleman ihtiyacını tespit edemememiz
ve yeterli sayıda yetiştiremememizdir. Sanayileş-
me, kalkınma, ara insanın, teknik elemanların o-
muzlarında yükselir. Yani 5 bin doktorun 30-35 bin
yardımcı personele ihtiyacı vardır. Fakat ne yazık
ki, 5 bin doktora 4 bin hemşire düşmektedir.
ÇOZUMLU KONU
KAVRAMA TESTİ
1. (I) Ona doğru ilerlerken çimenlerin sarı, yeşil parıltısı
gözlerimi kamaştırdı. (II) Gerideki pembe güllerle dolu
yüksek bahçe duvarını gözden saklayan mor leylak-
lardan etrafa serin bir koku yayılıyordu. (III) Biraz son-
ra içimde bir korku hissettim. (IV) Elleri, ıslak, yapış-
kan ve titreyen ellerdi. (V) Uzun boyu ve beyaz teniy-
le tam karşımda duruyordu.

Numaralandırılmış cümlelerin hangisinde betim-

lemeye yer verilmiştir?

A)l B)ll C) III D) IV E) V

2
:
o
>

V)
LÜ

2. Felatun Bey'Ie Rakım Efendi, Ahmet Mithat'ın ilk

romanlarındandır. Bu eser, Mithat Efendinin sürgün
edildiği Rodos'ta 1875'te yazılmıştır. Edebiyatımızda
"Yazı Makinesi" olarak isim yapnnış olan Ahmet Mithat
efendi, bu romanında Batı medeniyeti karşısındaki
tavrını net olarak ortaya koymuştur. Dil ve anlatım
bakımından ele alındığında bu eserin güçlü bir ka-
lemden çıktığı açıkça görülmektedir.

Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakilerden han-

gisidir?

A) Örnekleme
B) Karşılaştırma
C) Betimleme
D) Tartışma
E) Açıklama
 -TÜRKÇE-

3. Yüksekçe bir kayanın üstüne çıkıp oturdum. Ön 5. "istanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı;
tarafta ıssız bir yayla görünüyordu ve etrafta hiçbir
ses yokken bir kuşun cıvıltısıyla irkildim. Sayısız ve Serin serin kapalı çarşı Cıvıl cıvıl
hareketsiz toprak dalgalarıyla donmuş bir buz denizini
Mahmut Paşa Güvercin dolu avlular
andıran bir yaylaydı bu. Ta ufuklara kadar uzanan
geniş saha içinde n9 bir tek ağaç, ne de bir tutam ot Çekiç sesleri geliyor doklardan
vardı. Yağmurdan sonraki toprak kokusunu da unut-
mak mümkün değil. Sanki sönmüş kürenin üstünde Güzelim bahar rüzgarında ter kokuları;
tek başıma kalmıştım.
İstanbul'u dinliyomm gözlerim kapalı"

Bu parçanm anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakiler-

den hangisi söylenemez? Bu şiirde aşağıdakilerden hangisi voktur?

A) Öyküleme unsurlarına yer verilmiştir. A) Gözlem gücünden yararlanma

B) Görme duyusuna ait özellikler vardır. B) Duyguları yansıtma
C) İşitme duyusuna yer verilmiştir. C) işitme duyusundan yararlanma
D) Tanıkgöstermeye başvurulmuştur. D) Tat alma duyusundan yararlanma
E) Benzetmeler kullanılmıştır. E) Koku alma duyusundan yararlanma

m
'
o
tr
UJ
o
</}
cn
o_
.==
*Q
m
>■

6. Statik düşüncede olmak insanları köreltir. Bir insan

değişiyor, dün dediğinden bugün başka türlü diyor ve
4. Divan şiirimiz soyuttur. Yaşamla olduğu gibi doğayla düşünüyor. Önüne dikilip, değiştiği için bu insana kı-
olan bağlantısı da soyut niteiiktedir. Sanatın yalnız zıyorlar ve kınıyorlar bu insanı. Neden? Yasak mı de-
süs olarak belli kalıplar içinde ele alındığı bu edebi- ğişmek? Düşünmek değiştirebilir kişiyi. Dün şuna
yatta aşırı bir yabancılaşma görülür. Oysa halk şiirin- bağlanmış, bugün bunun da doğruluğunu ya da gü-
de karşımızda canlı bir Anadolu buluruz. Bu edebiyat zelliğini anlamış neden söylemesin bunu? Dün dedik-
her yönüyle yerlidir. Çünkü halk şairi duyduğunu de- lerinden dönmey9C9k diye artık inanmadığı bir görüşü
ğil, gördüklerini, yaşadıklarını anlatır. mü savunsun? İnsanların değişmeleri gay9t doğal
karşılanmalıdır kanaatimce.
Yukarıdaki parçada yazar, düşüncesini etkili kıl-
mak için aşağıdaki anlatım biçimlerinin hangisin- Bu paragrafın anlatımında aşağıdakilerden hangi-
den faydalanmıştır? si ağır basmaktadır?
A) Öykülemeden A) Betimleme
B) Tartışmadan B) Tartışma
C) Açıklamadan C) Öyküleme
D) Karşıiaştırmadan D) Benzetme
E) B9timlemeden E) Sayısal veriierden yararlanma
 -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

7. Fotoğrafına bir kere bakmanız yeter. Onu tanıdığım-
da otuzunun başlarındaydı. Sakalsız yüzünü hayal bi-
le edemezsiniz. Sakal yüzünün öylesine ayrılmaz bir
parçası olmuştu ki alnına dökülen uzun, kıvırcık saç-
ları, kişilik sahibi uzun burnu, hüzünlü gözleri gür sa-
kalının çevrelediği yüzüyle uyumlu bir görünüm yara-
tıyordu.
Bu parçanın anlatımında ağır basan anlatım biçimi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açıklama
B) Öyküleme
C) Betimleme
D) Ömekleme
E) Karşılaştırma
9. Aşağıdakilerden hangisi bir "tanım" cümlesidir?
A) Lirik şiir, akıldan çok düş gücüne, düşünceden
çokduyguyayaslanır.
B) Lirik şiirde, aşkın her türlü görünüşü, bütün yön-
leriyle dile getirilir.
C) Lirik şiirde şair, sözcükleri seçerken, onların ses
V9 görüntü gücünü göz önünde tutar.
D) Lirik şiir, duyguların, çok etkili ve çoşkulu bir bi-
çimde dile getirildiği şiir türüdür.
E) Lirik şiirde yıllar yılı, aşk, ölüm, din gibi b9İirli te-
malar işlenmiştir.

o
62
o
LU
to

10. Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yuvarlak bir

8. Dışarıda güneş, tertemiz bir gökyüzü, serin bir rüzgar
geçiyor bahç^nin üstünden. Hurma ağacının dallarıy-
la iki portakal fidanı yavaş yavaş sallanıyor. Pencere-
nin önündeki asmanın filizleri yumuşak hışırtılar oluş-
turuyor cama çarptıkça. Komşumuzun diktiği renga-
renk güllerin esintisiyle olgun yaprakları dökülüyor. Bu
parçada hangi duyguya yer verilmemistir?
yer sofrasına, ayaklarımızı altımıza alıp yan oturarak
yaklaşırdık. Sofra örtüsünü dizlerimizin üz^rine Ç9-
kerdik. Babam bağdaş kurarak baş köşede otururdu.
Beni sağına, kız kardeşimi de soluna alırdı. Karşısın-
da annem otururdu. Babam, yemeğe başlamadan i-
çimizden biri yanılıp da yemeğe uzanacak olursa, hiç
acımadan kaşığının tersini, uzanan elin sırtına indirir-
di.

A) Tatma Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisin-

B) Dokunma de verilenlerden yararlanılmıştır?
C) İşitme A) Betimİ9me - öyküleme
D) Görme B) Öyküleme - örnek verme
E) Koklama C) Betimlem9 - açıklama
D) Açıklama ■ öyküleme
E) Açıklama - örnek verme
 -TÜRKÇE

11. Abdullah'ın gözleri düşüncelerinin ve davranışlarının
en çok belirdiği yerdi. Onlarla güler, onlarla üzülür,
onlarla kızardı. Bu gözler bazen yüzünün tamamını
kaplayacak şekilde büyürdü. Gözlerinden sonra yü-
zündeki en belirgin uzvu ağzıydı.
Paragrafta başvurulan anlatım yolu, daha çok
aşağıdakilerden hangisidir?
A) B9timlem9
B) Açıklama
C) Öyküteme
D) Ömekİ9me
E) Karşılaştırma
5. Şiirde bir gözleme dayalı duygular katılarak aktarma
söz konusudur. Bunu yaparken de işitme ve koku al-
ma duyularından faydalanılmıştır. Tat alma duyusuna
yer verilmemiştir.
(Cevap D)
6. Parçada insanların değişmesinin normal karşılanması
gerektiği görüşü savunulmakta ve karşı görüş redde-
dilmektedir. Yani anlatım biçimi tartışmadır.
(Cevap B)
7. Gözümüzün önünd9 canlandırabileceğimiz kadar
ayrıntı verilmiştir. Bizi içine çeken bir olay yoktur. Bu
yüzd^n öyküteme olamaz. Yazar yalnızca tasvir yap-
mıştır.
(Cevap C)

8. Görme, işitme, dokunma, koklama duyularını rahatlık-

la çıkarabiliriz. Parçada tatma duygusuna yer veril-
ÇÖZÜMLER | memiştir.
Betimleme; sözle resim yapma sanatıdır. Verilen £ (Cevap A)
cümlelerin dördünde b9timleme yapılmıştır. "Biraz </>
sonra içimde bir korku hissettim." Cümlesinde ise be- °t
timleme yoktur. .s
9. 'Tanım" cümlesi bir şeyin n9 olduğunu anlatan cüm-
(CevapC) : | ledir. "Bu nedir?" sorusuna verilen cevap tanımdır.
UJ
"Lirik şiir nedir?" diye sorduğumuzda D'de bir tanımın
yapıldığını görüyoruz. Diğer seçeneklerde lirik şiirin
ne olduğu değil özellikleri üzerinde durulmuştur.
(Cevap D)
Parçada bir şahıs hakkında bilgi verilmektedir. Bir
2.
yazanın genelinde bilgi veriliyorsa anlatım biçimi açık-
lamadır.
(Cevap E)
10. Bu parçada yazar çokluğunda başından g^çen bir
durumu öykülüyor. Sofra başında yaptıkları hareketle-
ri gözümüzün önünde canlandıracak şekilde anlata-
rak betimliyor.
(Cevap A)
3. Parçada tanık göstermeye yer verilmemiştir.
(Cevap D)

11. Parçada başvurulan anlatım yolu betimlemeyg örnek-

tir.

(Cevap A)

4. Parçada, halk şiiri ve divan şiiri değişik açılardan

karşılaştırılmıştır.
(Cevap D)
 -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

MATEMATIK Rasyonel ve Ondalık Sayılar

RASYONEL SAYILAR ÇÖZÜM:

4a-i| < |i9|olmalı
Ta nım : K = { - kümesinin eleman- 4a-1 <19 ise -19 < 4a-1 < 19
b -18 < 40 < 20
larının her birine kesir denir. a'ya kesrin payı, b'ye 18 4a 20
de kesrin paydası denir. — < —<—
4 4 4
Tanım: Bir kesrin pay ve paydası aynı sayıyla çarpı-
lırsa buna "genişletme", eğer bölünürse buna da — < a< 5 aeN ise
2
"sadeleştirme" denir. Bu iki durumda kesrin değeri 0< a <5 dir.
değişmez. Böyle kesirlere "Denk kesirler" denir.
a ={ 0,1, 2,3, 4} olmak üzere 5 tanedir.
Denk kesirlerin oiuşturduğu kümenin belirtildiği
sayıya "Rasyonel sayı" denir ve rasyonel sayılar

1 b)
kümesi Q harfi ile gösterilir.
Bileşik Kesir: Payının mutlak değeri,
Ç2 paydası-nın mutlak değerinden büyük olan
Q
UJ
ÖRNEK: kesirlerdir.
3 ^gi bi. Zt e| 7| >| 4|, ^t e|- 9|> | 5|
o 4 o 4 o
- kesrine denk olan kesirleri yazınız. eö

ÖRNEK:

-4~-2~2~4~8~24~ — kesrinin bileşik kesir olmasını sağlayan x tam

x-3
sayılarının toplamı kaçtır?

KESİR ÇEŞİTLERİ ÇÖZÜM:

|x-3| ^ 3 ve |x-3| / 0 olmalı
a) Basit Kesir: Payının mutlak değeri, paydasının
mutlak değerinden küçük olan kesirlerdir. x^3olur. -3
kesrinin basit kesir olmasını sağlayan kaç
19 <x- 3< 3
tane a doğal sayısı vardır? 0 < x < 6 v e x = {0,1,2, 3, 4, 5, 6} x t
3 olduğundan x = {0,1, 2,4, 5, 6}
ORNEK:
Toplamları: 0+1+4+5+6=16 bulunur.
4a-1
c) Tam sayıiı kesir: İçinde tam sayı bulunan kesir-
lerdir.
 -MATEMATİK-

Not: Tam sayılı kesri bileşik kesre çevirmek için, ÖRNEKLER

çarpma ve toplama, bileşik kesri tam sayılı kesre
1. !+i=î=*
çevirmek için, bölme yapılır.
8 6 6.3 +
Örnek: 2- tam sayılı kesrini, =— bile-
8 8 8 8.518 + 40
şik kesrine çevirmiş oluruz. 29
53 24
Ornek: — Bileşik kesrini; 8.6 48 L
6 2*
Sadeleştirme için kullandık
53 |_6_—> Payda . -5 2
-5 + 2 _-3 0
- 48 |8 —►Tam kısım
C5 ' 3 3 ' ~ 3
5 ------------- ►Pay UJ 3
5 8- tam sayılı kesrine çevirmiş Q
V) 11- _5
oluruz. 3 -- = 9 1 36" _
3
Örnek: 3. (-5) 4.9
'5 4. 12.1-?^*
LU
kesrini tamsayı yapan farklı x değerleri kaç 7 7
. ,. 6 o 12.7 + 6 84 + 6 90
2x+4 C 19 J ____ 7 —s__________________________
x-2 tanedir? 7 7 7 7
8'i tam bölen tam sayı değerlerini bulalım.
RASYONEL SAYILAR KÜMESİNDE ÇIKARMA
VE BÖLME
x-2
a c
x*2olmalıdır. Tanım:------- eQ rasyonel sayıları verilsin.
x-2=1 ise x= 3 x-2=-1 ise x= 1 x-2=2 b d
ise x= 4 x-2=-2 ise x= 0 x-2=4 ise „ a ( c\ a .. c . .
1. -+ — sayısına — ıle - rasyonel sayılarının
x= 6 x-2=-4 ise x= -2 x-2=8 ise x=
10 x-2=-8 ise x= -6 M-6,- a c
farkı denir ve ------- biçiminde gösterilir.
2,0,1 , 3 . 4 , 6 , 1 0 , } 8 tane x
tamsayısı vardır. c a ı c ı a c
2. — *0 için — • — sayısına-'nin-'ye bölümü
d b UJ b d
RASYONEL SAYILAR KÜMESİNDE TOPLAMA
VE ÇARPMA denirve-:- biçimindeyazılır. b
d
â C
Tanım: —,— e Q olmak üzere;
------- b d

, a c a-d + b- c
1. —+ —=-------------
b d b- d OİI9İ Notu /

a c _ a-c a. c şeklindeki bölme işleminde birinci kesir -

"b"ıd
a c _ a+c aynen alınır ve ikinci kesir — ters çevrilip birinci
—I— —------- o. d
b b b
kesirle çarpılır.
b c - a + b 4.
a c c
a.d a c
b
b a-b b"c
- 5
.
c
a
-- =
10- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

ÖRNEK: ÇÖZÜM:
98 97 96
x= —+ —+ —
99 98 97
2- +1- - 2- işleminin sonucu kaçtır? 1 1 1 y= — Taraf tarafa toplarsak
3 2 6 + —+— 99
98 97
ÇÖZÜM:
2+i+i + l 3
2 98+1 97+1 96+1
3 2 6 x+y=------+------ + -----
. 1 1 5 , 2+3-5 99 98 97
—IT ı - I T
x+y= 1 +1 +1 y= x-3
3 2 6 6
(2) (3) (1)
bulunur.
= 1 bulunur.

RASYONEL SAYILARDA SIRALAMA

ÖRNEK:
1. Pozitif Kesirlerde;
2007--2005- işleminin sonucu kaçtır? a) Paydalan eşitse, payı büyük olan kesir daha büyük
olur.
ÇÖZÜM: 9 7 ...
— >— gıbı
2 0 0 7 + -- |2 0 0 5+ -|= 2 0 0 7 +-- 2 0 0 5 -- 10 10
7 l 7) 1 1
b) Payları eşitse, paydası küçük olan kesir daha büyük
=2007-2005+---7 o olur.
7
tn
=2 bulunur. Q 7 7 ...
->- gıbı
aı
co 8 9
c) Paydalar eşit değilse, paydaları eşitlenip sıralama
yapılır.
ÖRNEK:
15 3
Örnek: -,-,— sayılarını küçükten büyüğe doğru
5 6 10
a; . a— sıralayınız.
ifadesinin sonucu
kaçtır? ... .. 1 1.6 6
Çozum: — = — = —
5 5.6 30
ÇÖZÜM:
1 1 6 6.5 30
a
=—=- bulunur.
2b b 3.3
b b 10 10.3 30

13 5
Bunagöre; -< — <—olur. 5
ORNEK: 10 6
2. Negatif Kesirlerde;
98 97 96 . 1 1 1 4 ,
(-)'ler dikkate alınmadan sıralama yapılır. Sonra
— + — + — = x ıs e — + — + — t o p la m ı n ı n
99 98 97 99 98 97 eşitsizliğin yönü değiştirilir.
türünden değeri nedir?
 -MATEMATİK- 11

ONDALIK SAYILAR ÇIKARMA:

312,18-38,219 = ?
a, b G Z ve b * 0 olmak üzere rasyonel sayıları -
b 312,180

biçiminde göstermiştik. b = 1 ise - tamsayısında 38,219

273,961
rasyonel sayı oluyor. Şimdi de ondalık kesirlerle
rasyonel sayılar arasındaki bağlantıyı inceleyelim.
ÇARPMA:
Paydası 10,100,1000... gibi 10'un katları olan kesir-
lere ondalık kesir, bu sayılara da ondalık sayı denir. 0,02.0,13 = ?

A.Jİ = Ü = 0,0026
1 2, 3 100 100 100
10. 1 « -- ' 5
*> i ,
1000 BÖLME:
4
100 0,08 = ?
3
10 0,4

Yine iki yöntem izlenir.

1. Yöntem:

0,08 100 _ 8 _ 0,4

ONDALIK SAYILARDA DÖRT İŞLEM 100 " 40 " '
eo
İki türlü yöntem kullanarak işlem yapmak mümkün- £ 2. Yöntem:
dür. Birincisi; verilen ondalıklı ifade normal işleme S
tabi tutulur. İkincisi; ondalıklı ifade kesirli hale çevri- ^
UÛO-
lerek işlemler uygulanır. .1 10 10
o
LU
1
TOPLAMA: 00 A_
10
ÖRNEK:

0,42 + 1,315 = ?

ÇÖZÜM:
DEVİRÜONDALIKSAYILAR
I.Yol:
0,4 2 0
1. 0,1 = -
+ 1, 3 1 5 9
1,735
ÖRNEK:
9 3

2. 2. a,bc vea*0
Yol:
0,42 42 1,315 1315 — abc - a
- 100' - 1000 a,bc =----------
42 1315 420 1315 1735 99
= 1,735
100 1000 1000 1000 1000 abc = virgülü görmeden yazarız.
(10)
a = devirsiz kısmı çıkar. bc = devreden kadar 9 konur.
12- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

ftilgiNotuf __2_ J__ 1_

" 1 +100 + 20
100 1 5

Eğer virgülden sonra devretmeyen bir sayı varsa, o 200 1

kadar 0 konur. 100 100 100
200+1+1206
ORNEK: 100 ~100
=2,06 bulunur.
™ 123-1 122
1,23 = şeklinde rasyonel ifadeye çev- 2. yol:
99 99 Virgülden sonraki basamak değerlerini eşitlersek;
rilir.
— abcde-abc 0,12 0,001 0,1 12 1 1
a,bcde = -
9900 0,06 0,1 2
6 100 20
1 1
ÖRNEK:
1 100 20
100 1 5
- 1 3 4 - 1 3 1 2 1 90
200+1+5 20
90
6 100 100
=2,06 bulunur.

ÖRNEK:

112-1 111 ÖRNEK:

0,112 =
990 990 o
0,36 1,8 0,1 . . . . , .
---- + ----- +------ ışlemının sonu cu kaçtır?+
0,06 0,09 0,02
ÖRNEK: S" ÇÖZÜM:
a ve b aralarında asal iki sayıdır. > 36 180 10 ...
—+—+—=6+2+5
a 0,23sayısının 6 9 2
rasyoneldeğeri-ise a + btoplamıkaçtır ?
=31 bulunur.
Çözüm:

90 "X'"30
a 7 işleminin sonucu kaçtır?
- = — ise a+b=7+30=37 bulunur. ÖRNEK:
b 30 0,04 0,3
l
^
0,001 0,01
ÖRNEK: 16 ÇÖZÜ
0,8 M
16 1
K,
0,12 0,001 0,1 . . . . . 4 .
— — + — ! — + — — ı şl e mı n ı n so n u c u k a ç tı r ? 8 2 =- bulunur.
0,06 0,1 2
4 0 3 0 40-30
}<$ 5 1 " 1
ÇÖZÜM:
I.yol:
12 1 1
joo jooo +ıo _A M+_L_ A+l i
J_ ± 2 ytâ' i loojef' 1 102
/1
100 10
 -MATEMATİK- 13

ÖRNEK:
ÇOZUMLU KONU
KAVRAMA TESTİ
2 9+1 9
' _ '_ işleminin sonucu kaçtır?
1,23-1,2
ÇÖZÜM: 1. 1+—+—- sayısının yarısı kaçtır?
29-2 19-1 27 18 10 102
3+2
9 + 9 _ 9 + 9 _ 111 111
123-12 12-1 111 11 111-110 B)
A 10 200
90 9 90 9 90 90 ) 0 110
(1) (10) C 10 D)
=5.90=450 bulunur. ) 0 111
11

LJJ
121
Oilgi Notu / 111

Devreden kısım 9 ise 9 kaldırılır, kendisinden önce

gelen rakam bir artırılır.

ÖRNEK: - 0 ,1-0 ,4 . . . . - . ... . .

2. ------=— ışlemmın sonucu aşağıdakılerden han-
0,9=1, 2,9=3, 1,9=2, 2,49=2,5 gibi gisidir?

A) B)
o 10 10
ec
LU
Q D)-»
30
10 E)

26

'Q
111
>

3. I - - - I - I — + -- — I iş lem inins onuc ukaçtır ?

v
6 2 U 6 2'*

A) 1

c,--

4. 3 4 işleminin sonucu kaçtır?

5 12

A)0 D)2
E)3
14- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

5. f^isedenklen^değeriaşağ.daki-
O 2
10. — —- işleminin sonucu kaçtır?
6 <J
lerden hangisidir?

A) -1 C) 0 E) 2
D)-2 35
C) 0 D) 9 E)

H, 4 2 1 6 3 . , . . I 4 O
11. —: — + ---------- ışlemının sonucu kaçtır?
5 3 35 5
6. işleminin
A) 1 B) - C) - D) -- E) -

K
B)-9
5 5 5 2

D)-18 4n
sonucu kaçtır? 12. ------ 3m = 0 olduğuna göre, aşağıdakilerden
m
hangisi kesinlikle doğrudur?
A) 9
C) 18
E) 3

A) n < 0 B) n = 0
7. Bir sayının 0,25 katını almak sayıyı kaça bölmek
C) m = 0 D) m > 0
demektir?
E) n > 0

B)-4 o 1—
'a 1-1
C) 25 E) UJ 5
to
işleminin sonucu kaçtır?
4 1

13. 1 +
13
'3 1 ^ f 3 1 C)-
8. | — H— :---------| işleminin sonucu kaçtır?
12
E)
A) 5 B)4

1- —
____ 3
14. 1 işleminin sonucu kaçtır?

A)

9. (0,04+0,28) işleminin sonucu kaçtır?

0,001

A) 220 B)350
C) 320 D)300
E) 310
 -MATEMATİK- 15

E 2 1 2-3 1 6+1
C _________I_______________ı ______________ ______
7
a9
15. -°'5 ■ Oı _ T"
7 7
—
7
~r
7
—
7
—
7
3 _ifiı----------— 7IIIIIIIII 3VI
< I'

, 6-7,2
A 1 B) 1
) 4 (Cevap B)
C3 D) 9 6.
) 4 11
E 7
) 9
i i
28
' 2 '
2
ÇÖZÜMLER işleminde sadeleştirm9 18
yapılırsa — = 9 bulunur.

_L _1 1_ (Cevap A)
1 +10 + 102 ~
(100) (10) (1) 100 100
7. Bu sayımız x olsun.
111 n 111 1
Yarısı ise------ : 2 =
2S 1 x-
111 0,25 = x - — = x - -
100 100 2 200 100 4 ol ur <
(C9vap B) 0 halde sayımızı 4'e böler.
(Cevap E)
o
0 1-0,4 9 10 oc
2. LU
0,3 3
9 S U 2 U 2İ U 4
IJL
4 4
1 4 10-36 26
9 10 90 90 26 _ 26 4"44"1
3 1 1 '5
90' ~"3Ö LU
9 3 3 (Cevap A)

(Cevap D)
.(0,04 + 0,28)=^.0,32=320
9.
0,001
3. I--------- - + --------- =>(Parantezierikaldırırsak)
(Cevap C)
' 6 2) U 6 2) '
1 1 1 1 1 1 10 1_1 = Â_1
____ ___ , ____ ı _ _ ____ ____ İM
6 3 6 3
t

6 2 4 6 2~ 4
6 1 6
(Cevap C)

T'3
4.
12
18
(D (6)

1- +
_2__72 70
3 4 3 + 4 12 18 18
+ 1- "Î8
3 4 W 0). _35 9
12
12 12
(Cevap C) (Cevap B)
16- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

11. ^.!+±-!
5 2 15 5 CEVAPLI KONU
12 6
KAVRAMA TESTİ
■+■

10(3) 15(
36 + 12-18 30 . 0,1+0,01 + 0,001+0,0001 ., ..
1. ------------------------------- ışlemının sonucu
30 0,0001
kaçtır? A)1 B) 10 C)100 D)1000 E)
(Cevap A) 1111

12.
m
2 2
4n - 3m = 0 4 n = 3m l pozitif olduğu için
n > 0 olmak zorundadır. o 1 1 1 1 1 . , .. , ,o
2.--------:—+—.— ışlemının sonucu kaçtır?
4 44 44
(Cevap E) 16 16 4
4

13. 1 + 1+-
■t______
1 3. (0,3333 + 1,6667):(3,123-1,123) işleminin so-
4
w nucu kaçtır?
Q UJ

6
§ A)4 B)3 C)2 D) 1 E) -
/ A\ 24 -19
+ - • (-4 =>H 1 ----- = -------
1+
5 ' 5 5 o
_-1 crj
>
T
(Cevap B)

14. 1- 4. 1 8 0,35 1,7'

:- işleminin sonucu aşa-
0,02 1,6 0,07 34
ğıdakilerden hangisidir?
A)1000 B)999 C) 99,9 D) 9,99 E) 0,999

seçili alana x dersek;

1 -- =x=>3-x = 3x =>4x = 3 =>x=-
3 4
(Cevap C)

f 4 1V 1 4^ 5. 99- - 98- : 97-

- 99- işleminin sonucu
l 5 5){ 5 5)
kaçtır?

15.
9 5
9
9 _.
3 65
4.
9"
' -32
-4f 9
A) -— B) -— C) -— D) -— E) -—
13 8 13 4 ' 26
32
3
9 9 9 91
(Cevap B)
 -MATEMATİK- 17

12. kesrini tanımsız yapan x değerleri toplamı

4 7
6.
- işleminin sonucu kaçtır? x-4
kaçtır?
16 7^ l 7
A) 15 B) 13 C) 11 D) 10 E)
A)8 B)4 C)2 D)-2 E)-4

5a-15
13. a bir tamsayı olmak üzere ifadesinin so-
7. 0,79 = — olduğuna göre, x değeri kaçtır? nucunu doğal sayı yapan a değerlerinin toplamı
kaçtır?
A)0,9 B)0,8 C)0,4 D) 4 E) 8
A) -3 B) -1 C)0 E)3

. . 1 2 4 5 . . . . . 1 1 1 1
oranı kaç- 14. —+—+—+—=A olmak uzere —+—+—+— top-
8. x=5,6 ve y=6,5 olduğuna göre, 2 3 5 6 2 3 5 6
x-y lamının A cinsinden değerinin toplamı kaçtır?
tır?
tn A) 4A B) 4-AC) A-4 D) 2A-4 E) 4-2A
A) -- B) -— C) -— D)-55 E)||
' 8 55 4
V)
cn
o.

a-3

9. 1+- işlemini sonucu kaçtır? g 15. a > -5 olmak üzere, — ifadesini basit kesir

1 belirtmesi için kaç farklı a tamsayı değeri vardır?

1+-
A)10 B)9 C)8 D)7 E) 6

A) 9 B)8 C)7 D)6 E)5

4 5 -16. - inin — si 1,3 olan sayı
aşağıdakilerden hangi-
sidir?
10. a pozitif bir ondalık sayıdır. a+-:2 bir tamsayı oldu-
4 A)5 B)4 C)3 D)2
ğuna göre, a nın virgülden sonraki kısmı nedir?

A)0,25 B)0,75 C) 0,125 D) 0,875 E)0,9

= 1 olduğuna göre, x kaçtır? CEVAP ANAHTARI

1 12
11. 3-* 5+ 1.E 5.A 9.A 13. B
5
C)3 D)4 2.B 6. B 10. D 14. B
3.D 7. E 11.E 15. D
A)1 B) 2
4.C 8.C 12. D 16. B
E)5
18- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

2 1
3. — 'sinin — 'ü 6 olan sayı kaçtır?
ÇIKMIŞ SORULAR 7 4 V

ve ÇÖZÜMLERİ
A)84 B)80 C)76 D)72 E) 68

1. k > 0 olmak üzere; — = —= —= -k olduğuna

3 2 4
21-.- 2x
göre, aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur? 7 4 —
(99 DMS OÖ) 28

A) b < c < a C) c < b B) b < a < c (Cevap A)

< a E) a < b < c D) c < a < b

1 a 5
k > 0 olduğundan -k negatif sayıdır. a = -<-<- olduğuna göre, a yerine yazılabilecek
-3k 3 4 6
doğal sayıların toplamı kaçtır? (99 DMS OÖ)

c = -4k A)5 B)6 C)7 D) 8 E) 9

k'yı 1 kabul edersek;
a = -3 a yerine yazılabilecek sayıları bulmak için önce pay-
b = -2 b > a > c bulunur. daları eşitlememiz gerekir.
c = -4 J_ _a_ _5_ _4_ 3a 10
(Cevap D) 3 K 4 K 6 ^Îİ^^
(4) (3) (2)
2
o 4 < 3a < 10 ifadesinde 3a'nın 4 ten büyük olması için
ço
a'nın 1 den büyük olması gerekir. 3a'nın 10 dan kü-
3 1 Ui
2. Aşağıdaki sayılardan hangisi — ile — arasın- çük olması için a'nın 4 ten küçük olması gerekir. 1 <
a < 4 => eşitsizlikte a'nın alabileceği değerler 2 ile 3
dadır? (99 DMS 00) tür. Toplamı 2 + 3 = 5 bulunur.

A) 0,11 D) 0,35 B)0,18 C) 0,22 (Cevap A)

E)0,44

3 / 25 ile 1 / 5 sayıları arasındaki bir 0,004 ( 0,001 l .. •• . *o

sayıyı bulmak i-çin önce bu sayıları genişletiriz. -------- + -----------:2o ışlemının sonucu kaçtır?
v
0,0008 1,0,0004 J
Birinci sayının pay ve paydasını 4 ile çarparız. 3.4 (99 DMS OÖ)
_ 12
254~TÖÖ 29
B)
İkinci sayının pay ve paydasını ise 20 ile çarparız. 25
1.20 20 A)
100
20 E)
5.20 0,004 ( 0,001 OV. . . , ... ..
1 ------- + ----------: 2 ıfadesınde ılk once parantez
= 0,20 2 0,0008 1,0,0004 J
= 0,12 içi yapılır.
100 100
0,001 _ 10 1 5. .
Aradaki sayıya k dersek, 0,12 <k < 0,20 olur. ------- :2 =—.—= — bulunur.
Seçeneklere bakıldığında aradaki sayının (k) 0,18 0,0004 4 2 4
olduğu görülür. _ 5 _ 4 0 5 _20 + 5 _25
(Cevap B) 0,0008 4~ 8 +~4~ 4 ~~Â
0,004
(Cevap A)
 -MATEMATİK- 19

5 A) ^5 8 2 2 1 2x + 2y 1
6.
x y 2 x.y
"5~TÖ işleminin sonucu kaçtır? 2
()
x-y =4
(99 DMS OÖ)
x + y _ 1 x.y x + y
4

B)- C)- (Cevap B)

32 32 16

D)
16 32

9. 1 < a ve ----1 olduğuna göre, t için aşağıda-

0,002 kilerden hangisi
Verilen ifadede aradaki işaretler aynı olduğu için pa- doğrudur? (99 DMS ÖL)
rantezler kaldırılırsa;
B) 500 < t
t 4
]
K 14 1
(2)
8
A) t < 500 C) t < 50 E) t
<20
D) 50< t

3 ; 3-1
5 \ 5 Soruda a > 1 olduğu söyleniyor. a
= t => a = 0,002. t
-2 + 1 1
0,002
8 8 1 5 5
2t
2 2 8 2 16 tn
5 1000 500
5 "o
tc a=— => a > 1 olması için t > 500 olmalıdır. 500
(Cevap C) UJ
Q
<O
Cfl
a.
S

x+y o (Cevap B)
7. ax + ay = 60 ve -10 olduğuna göre, a kaç- LU
>

tır? (99 DMS ÖL)

A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 16
10. a = H c=—
17 16 15
= 10 = 30 x + y olduğuna göre, aşağıdaki sıralamalardan hangisi
ax + ay = 60 => a(x+ y) = doğrudur? (99 DMS ÖL)
60 ifadesinde x + y yerine
yazılırsa, A) a < a < c C) b < a < B) c < b < a
c E) a < c < b D) a < b < c
a(x + y) = a . 30 = 60 => a = 2
(Cevap E)

Sayılara bakıldığında payları paydalarından 1 fazla-

dır. Pratik olarak sıralama yaparsak pay ve payda
2 2 1 xv ......... ........... _ . ., 16 17 18
8. -+- = - olduğuna göre, —— 'nin değeri buyudukçe sayı kuçulurdu. O halde, —> — > —
x y 2 x+ y 15 16 17
kaçtır? (99 DMS ÖL) şeklinde olur.
ob>a
A) 6 B) 4 C) 2 (Cevap D)
D)
20- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

11. 5: j — 0,2 | işleminin sonucu kaçtır?(99DMS OL) 14. —+— = — ,----------= 1 olduğuna göre, x kaçtır?
5 x y 6 x y
(99 DMS L)
A)0 B)5 C)9 D) 10 E)25
A)2 B)3 C)4 D)5 E) 6

Önce parantez içi yapılırsa; 3 /yl +6 U x

1-1 = 1
(Cevap B) x y
7 5, 77
-=- + 1 => — =
—
x 2 x 2
(Cevap A)

,n 1 2 3 4 n 1 .. „
12. ------------- ... ------= — olduguna gore, n kaç- :|------- | işleminin sonucu kaçtır?
V
2345 n+1 12
15. (2000 DMS)
tır? (99 DMS L) A) 15 B) 14 C) 13 D)
A)-10 B) -18 C)-20 D) -21 E)-23
11 E) 10

1 11
= — eşitliğine dikkat edilirse
2 4
2"3"4"5..... n + 1 12
o
aradaki işaret çarpma işaretidir ve sadeleştirme ya-
1 1 '5 -10
pıldığında;------ = — => n + 1 = 12 => n = 11 bu- J^
n +1 12 o
lunur. ü
o
(CevapD) P
=(-5)--=-5x2=-10
/ 2 v
(Cevap A)

16. I1 ——+—— |:7 işleminin sonucu kaçtır? (2000

1 2 0,03 0,05 '
13. —j------ = - olduğuna göre, x kaçtır?(99 DMS L) DMS)
+1

B)2 C)3 D)4 E)5 B) - C) 1 D) 2 E) 4

12
+1 O.O12 = ioo = 12 te .-4
0.03 ~_3_~t0ö" 3
-1 2 100
---- = - 0.15_ 5/10 _ 5 100 10)^7=
x x
(C9vap C) 0.05 ~ 5/100" 10' 5
(Cevap D
 -MATEMATIK- 21

27 3 20.1,47 - 0,23 + 0,5 işleminin sonucu kaçtır? (2001

17. — rasyonel sayısı — rasyonel sayısınm kaç KMS)
D 0
katıdır? A)0,74 B) 1,64 C)1,74 D) 1,82 E) 1,96

A) 5 B) 7 C) 9 D) 11 E) 13

27 1,47 1,24
5 27 5 , 0,2 0,5
-2-=—x—= i —>
3 5 3 3 1,74
5
1,24 (Cevap C)
(Cevap C)

18. Bir kesrin payı, paydasının yedi katının onda 21. işleminin sonucu kaçtır? (2001
biridir. Bu kesir aşağıdakilerden hangisidir? KMS)

A 11 B) 10
) 13 A)3 B)2
C) 8 11 D) 7 24
tfi
• 'i) \.)
10 o 1»
tr/i'ii cc
ıu
Kesrimi a/b olsun, o
C/3
tn
z o.
1 1 1
DIIKL

7b a 3 4 *
^ (4) (3) 12J 2 _ 24 _ 1 _8 _ 1
LU
2
\ ~~İ ~~~ 24" T""3
7b >- 1
a=- 7b 1 7
b 10 10

(Cevap D) (Cevap D)

1 1 - 11
+ - ------
4 2 A 2
22. işleminin sonucu kaçtır?

4 2J ^4 2
2-^ (2002 KPSS)
19. 2------- ^- = 2 olduğuna göre, x kaçtır? (2001
C E 2
KMS) « ) T )

A)4 B)2 C)0 D)-2 E)-4

1^ 1 1 1
h
4" 2 4 __
(4) J ^(2
2-- 1 N
)
1 4 2
2-2 = 2 = 2 -----=> - =2
4H
h
1
~2~
fi
1(2 ~ 2 4
2 2 ) ( 4 )7
(4) J
(Cevap A)
(Cevap
B)
22- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

23. a= ------ifadesinde b'nin a cinsinden değeri 2İ-34 25. 5 7

:— işleminin sonucu
b-4 kaçtır? (2003
aşağıdakilerden hangisidir? (2002 KPSS)
4a + 1 3b + 1 a-3 KPSS)
A) C)
a-3 4a 4a+1
1-4a 1 + 4a a + A)5 B)6 C)7 D)8 E) 10
D)
3+a 3

a =------- Önce içler dışlar çarpımı yapalım.

11 ?ü
5~ 7 63 = 55 _5 63
b-4 10-7 '55 ~ 7 9 55
ab - 4a = 3b +1 b leri bir tarafa toplayalım.
ab - 3b = 1 + 4a (b ortak çarpana alalım.) (Cevap A)
b(a-3) 1 + 4a
b yi yalnız bırakırsak,
(a-3) a-3
1 + 4a
b=
a-3
(Cevap A)

o
26. |I_J-+!-ZİYz3_L
24. -----------( X-1)=------- olduğuna göre, x kaç- w 2 - 3 2 3 A 4 -12 işleminin sonucu
3vA C\\J 5O O kaçtır? (2003 KPSS)
tır? (2002 KPSS)
-25
A)
A) 5 B) 4 C) 3
D) 2 -34
B)

3x + 2 , x- 1 4 1-x
v
3 1 '- x-5
(3)

3x + 2-(3x-3) 1-x
A+ ± + A+ A.
3 x-5 2 3 2 3 (3) 4 12
(2) (3) (2), (3)
3x + 2-3x + 3 1-x 9+8+9+8 -9+1
3 x-5 6 İ2~
5y1-X 34 -8_ _34
6 * 12 ~ 9
5x-25 = 3-3x
(Cevap A)
8x = 28

_7

(Cevap E)
 -MATEMATIK- 23

0,06 0,004 101: ------------

11 —99: 12
27. 30. — —işleminin sonucu kaçtır? (2003/2
0,003 0,0008
KPSS)
işleminin sonucu kaçtır? (2003 KPSS)
B)-2 A)-3 E)2
A)0,1 B)0,2 C) 10 D) 15 E) 20

101.11-99.12 11.(101-9.12)
77 77
3 8
11-(-7)
(Cevap D) 77

(Cevap C)

28. Bir kesrin paydası payından 7 büyüktür. Bu kesrin

paydasına 1 eklendiğinde elde edilen kesir, — kesri-
5

ne eşit olmaktadır.

Buna göre, ilk kesrin paydası kaçtır? (2003 KPSS)

A)10 B) 9 C)7 D) 6 E) 5
>S DERGİS

o.
s* : 31. 1 1 =1
Kesir:------- S
x+
x+7 _ı
a_ ">-
7+1 x = 2
5x = x + 8 Payda 1- 21 = 4
= 9 olur.
YEDİ

(Cevap B) +-
a-1 b-1

olduğuna göre, b kaçtır? (2003/2 KPSS)

nn 0 ,0 3 2 + 0 ,3 2 . . . . . , nlnnnnln
29.----------- ■— ışlemının sonucu kaçtır?(2003/2
KPSS)
a-1 b- 1
A)4 B)8 C)40 D)48
E)88
a-1 b-1
0,032 + 0,32 _ 32+320 1
0,004 ~ 4_ = -3
352 4 = 88 b-1
1 = 3b - 3
(Cevap E) (Cevap B)
24- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

0,0144 0,03 61 84 , 7 86
32. 34. a = —+— b= — -\—
0,0009 0,12 68 85 68 85

işleminin değeri kaçtır? (2005 KPSS) olmak üzere; a sayısının b cinsinden değeri ne-
dir? (2005 KPSS)
A) 18 B) 16 C) 12 D) 4 E)2
A)3-b B)4-b C)6-b D) 8-b E) 9-b

144 1000 3 100

a=
1000 > 100 12
144 61 84
— + —
10000 1 0 0 _ 68 85
7 86
912 u
b = — + — 68
10000 100 85
12 4 a+b=
3 61 + 7 84 +
86
2.Yol h
0,0144 0,03 68 85
u 68 170
0,0009 0,12 a + b= —+—
68 85 (Cevap A)
paydan sağa doğru ne kadar virgül kaydırılmışsa
aynı sayıda paydadan kaydırılır. a + b = 1 +2
144 3 16 , .
-------- = — = 4olur. a = 3- b olur.
9 12 4
(Cevap D)

o ço

33. |2l-İ 4
4

ifadesinin en sade şekli aşağıdakilerden hangisi-ne

eşittir? (2005 KPSS)

E)3

4 4 1- v
3 44 2
2+
8+1
2-i
4

2 1
2
3 9 . —:—
olur.
2 2
3 2 3 1.
----- = - = - ol ur.
2 9 9 3
(Cevap B)

Anadolu Selçuklu Devletı ve Beylikler Dönemi
Anadolu'ya düzenlenen ilk Türk akınları 1015-1040 yılları
arasında tanıma, 1040-1071 yılları arasında Bizans'ın
Anadolu'daki direnişini kırma, 1071 ve sonraki yıllarda
yapılanlar ise, Anadolu'yu yurt edinme ve yerleşme
amacını taşımaktadır.
Türkiye Tarihi beş dönemden oluşur;
a) Anadolu'da kurulan ilk Türk Beylikleri Dönemi
b) Anadolu Selçuklu Devleti Dönemi
c) Anadolu Beylikleri Dönemi
d) Osmanlı Devleti Dönemi
e) Türkiye Cumhuriyeti Devleti Dönemi
ANADOLU'DA İLKTÜRK BEYLİKLERİ
Selçuklu komutanları, Malazgirt Savaşı'ndan sonra Doğu
Anadolu'dan başlayarak Anadolu'da toprak elde etmişler._
ve Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na bağlı olarak -^
Anadolu'daki ilkTürk beyliklerini kurmuşlardır. Anadolu'da £
kurulan ilk Türk beylikleri şunlardır:
SALTUKLULAR (1072 -1202)
Adını kurucusu Saltuk Bey'den alan bu devlet, Erzurum
-M merkez olmak üzere; Bayburt, Tercan, İspir,
Oltu S civarında hüküm sürmüştür. Anadolu'da kurulan ilk
Türk beyliğidir. 1202 yılında Türkiye Selçuklu
Sultanı Rükneddin Süleyman Şah, Gürcistan seferine
giderken Erzurum'u alarak Saltuklulara son vermiştir.
MENGÜCEKLER (1072-1228)
Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah ve Divriği
yörelerinde kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Sultanı
Alaaddin Keykubat tarafından varlıklarına son verilmiştir.
DANİŞMENTLİLER (1080 -1178)
Danişmendliler 1071-1178 yılları arasında Sivas, Tokat,
Amasya, Kayseri ve Malatya civarında hüküm
sürmüşlerdir. Kurucusu, Danişmend Gazi'dir. Anadolu
Türk siyasal birliğinin kurulmasında, Anadolu Selçuklu
Devleti'nin en büyük rakibi ve bu devleti en fazla
uğraştıran beylik olmuştur.
11. yy.da Anadolu'ya saldıran haçlılara karşı direnen
önemli güçlerden biridir. Türkiye'de kurulan ilk Türk
devletlerinin en büyüklerinden biri olan Danişmendliler
Anadolu'nun Türkleşmesine önemli katkıda
bulunmuşlardır. Anadolu'da ilk medreseyi Niksar'da
-TARIH- 25
açmışlardır. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan
tarafından yıkılmıştır.
ARTUKLULAR (1102-1409)
Diyarbakır ve Mardin çevresinde hüküm sürmüşlerdir.
Bizanslılarla mücadele ederek, Anadolu'nun
Türkleşmesine yardımcı olmuşlardır. Bu beyliğin;
Harput koluna -> Anadolu Selçuklu Devleti,
Mardin koluna —> Karakoyunlular,
Hasankeyf koluna —> Memluklüler son vermişlerdir.
ÇAKABEYLİĞİ (1081-1093)
İzmir ve çevresini ele geçiren Çaka Bey tarafından
kuruldu. Türk denizciliği bu beylikle başladı. Anadolu
Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafmdan yıkılmıştır.
Çaka Beyliği ilk Türk denizci beyliğidir. Yıkılmasıyla Batı
Anadolu'daki Türk egemenliği sona ermiştir.
^
İstanbul'u İslamiyet döneminde kuşatan ilk Türk
komutanı da Çaka Bey'dir.
BEYLİKLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
» Malazgirt Savaşından sonra Anadolu'nun fethiyle
görevlendirilen Türk komutanlar tarafından
kurulmuşlardır.
» Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.
» Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli rol
oynamışlardır.
» Türk-İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesine
katkıda bulunmuşlardır.
» Kurucularının ismini almışlardır.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ (1077 -1308)
Anadolu Selçuklu Devleti Büyük Selçuklu Devleti'nin
kollarından en uzun ömürlü olanıdır. Bu devlet,
Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik'te
kurulmuştur.
I. Kılıç Aslan Dönemi
» Anadolu Selçuklu Devleti başlangıçta Büyük Selçuklu
Devleti'ne bağlıydı. I. Kılıç Arslan zamanında
bağımsızlığına kavuşmuştur.
» I. Kılıç Arslan haçlılarla mücadele etmiş ve Anadolu
Türk birliğini kurma çalışmalarını yürütmüştür. I. Kılıç
26- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
Arslan Büyük Selçuklu Ordusuyla yaptığı savaşı
kaybetmiş ve Habur Irmağrnda boğularak ölmüştür.
HAÇLI SEFERLERİ
Nedenleri:
a. Avrupalıların İpek ve Baharat yollarının denetimini ele
geçirmek ve uzak Asya pazarlarına doğrudan ulaşma
isteği,
b. Hıristiyan dinine göre kutsal bilinen toprakların ele
geçirilmek istenmesi,
c. Kilisenin Hıristiyanlığı yayma amacı,
d. Soyluların Hıristiyanlığı yayma amacı.
Sonuçları:
a. İpek ve Baharat yollarının denetimi İslam Devletlerinin
elinde kaldı.
b. Avrupa'daki derebeylik yönetimi zayıfladı. Mutlak
krallık yönetimi güçlendi.
c. Türklerin batı yönündeki fetihleri durakladı. Anadolu
Birliği bozuldu.
d. Kiliseye ve papazlara karşı olan güven sarsıldı.
e. Pusula, barut ve kağıt gibi Avrupa'da bilinmeyen
teknik buiuşlar Avrupa'ya taşındı.
I. Mesut Dönemi
Kılıç Arslan'ın ölümünden sonra yerine oğlu I. Mesut
geçmiştir. I. Mesut, II. Haçlı ordularının Anadolu'dan
geçmelerini engellemiştir.
I. Mesut, Sivas ve Malatya'yı Danişmentlilerden
aldıktan sonra Çukurova bölgesini ele geçirmiştir.
» İlk bakır para I. Mesut zamanında bastırılmıştır.
II. Kılıç Arslan Dönemi
I. Mesut'tan sonra tahta II. Kılıç Arslan geçti. Türk tarihi
açısından en önemli olayı Miryakefalon Savaşı'dır.
Miryakefalon Savaşı (1176)
Nedeni:
Bizanslıların Türkleri Anadolu'dan atmak istemeleri
Sonuçları:
» Bizanslılar yenildi.
» Bizans imparatoru fidye karşılığında serbest
bırakıldı.
» Türkler pek çok savaş ganimeti ele geçirdiler. »
Bizanslılar savunma durumuna geçtiler. » Bizans
vergiye bağlandı.
Önemi
Miryakefalon Savaşı'ndan sonra, Bizanslılar, Türkleri
Anadolu'dan çıkartamayacağını anlamış ve savunmaya
çekilmiştir. Bu zaferle Türkler Anadolu'ya kesin olarak
yerleşmişlerdir. Artık Anadolu tam anlamıyla "Türk
Yurdu" olmuştur.
II. Kılıç Arslan, Anadolu'daki sorunları kararlı bir şekilde
ele aldı. 1178 yılında Danişmentlilere son verdi.
II. Kılıç Arslan, eski Türk Hakimiyet anlayışına göre ülkeyi
11 oğluna paylaştırıp kendisi büyük sultan olarak
Konya'da oturmaya başladı. Fakat bu durum şehzadeler
arasında bir saltanat mücadelesine yol açtı. Bu
mücadeleyi I. Gıyaseddin Keyhüsrev kazandı.
I. Gıyaseddin Dönemi
I. Gıyaseddin Keyhüsrev Menderes Irmağı'na kadar olan
bütün toprakları ele geçirdi.
I. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde devletin sınırları ilk
kez Akdeniz'e kadar genişledi. Antalya limanını ele
geçirdi. Antalya'nın fethiyle Selçuklular ilk defa
denizciliğe başlayıp bir donanma kurdular. Böylece
Anadolu Selçukluları Akdeniz'e inmiş oldu. Antalya'yı
ihracat ve ithalat limanı konumuna getirdi. I. Gıyaseddin
Keyhüsrev uluslararası ticareti geliştirebilmek için
Venediklilerle ilk defa bir ticaret antlaşması yaptı.
I. İzzeddin Keykavus Dönemi
I. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra yerine oğlu
I. İzzeddin Keykavus geçti. Bu dönemde; Kıbrıs kralıyla
bir antlaşma yapılarak her iki ülke tüccarlarına da
birbirinin topraklarında yerleşme, ticaret yapma hakları
tanındı. Karadeniz'de Sinop alınarak önemli ithalat ve
ihracat merkezi haline getirildi.
I. Alâaddin Keykubat Dönemi
Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemi Alaaddin
Keykubat dönemidir. Bu dönemde;
» Doğuda beliren Moğol tehlikesine karşı, kentler
güçlendirilmiştir.
» Eyyubilerle anlaşma yapılmış ve Doğu
Anadolu'ya Harzemşahlar yerleştiriierek sınır
güvenliği sağlanmıştır.
» Anadolu ve bu arada Konya, büyük kültür
merkezi haline gelmiştir.
» Alanya alınarak tersane kurulmuştur.
» Batı ve Akdeniz kıyılarına Türkmenler
yerleştirilmiştir.
Sinop-Antalya, Erzurum-İzmir arasında yollar yapılmıştır.
Bu yollara kervansaray adında konaklama ve güvenlik
merkezleri kurulmuştur. Böylece ticaret yoliarının
güvenliği sağlanmıştır.

Alaaddin Keykubad, 1230 yılında Harzemşah
Muhammed'i Yassıçemen'de yendi.
Yassıçemen Savaşı (1230)
Nedeni:
Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğol tehlikesine karşı
yaptığı ittifak önerisini reddeden Harzemşahların, toprak
elde etmek amacıyla Selçuklulara saldırmaları.
Sonuç:
Harzemşahlar yenildiler ve Doğu Anadolu'yu terk ettiler.
Doğu Anadolu'da otorite boşluğu oluştu.
Yassıçemen Savaşı'nı kaybeden Harzemşahların Doğu
Anadolu'yu terk etmeleri sınırdaki tampon bölgeyi
kaldırmış ve Moğolların Anadolu'ya girmesine zemin
hazırlamıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti'nin yükselme dönemi, I.
Alaaddin Keykubat'ın ölümüyle sona ermiştir.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi
Anadolu Selçuklu Devleti'nin çöküş yıllarıdır. Bunun
sebebi II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in devlet adamlığının
yetersizliği, ülkeyi kötü yönetmesi ve Vezir Saadeddin
Köpek'in yıkıct çalışmalarıdır. Bu dönemin önemli en
olayları: 'o
cc
Babai İsyanı (1240) o
Nedeni: Doğu Anadolu'daki otorite boşluğunu fırsat
bilen bazı tarikat liderlerinin Türkmenleri egemenlikleri
altına almak istemeleri.
Sonucu: Anadolu Selçuklu Devleti isyanı güçlükle
bastırabilmiş ancak Anadolu'nun uzun süre karışıklık
içinde kalmasını önleyememiştir.
Kösedağ Savaşı (1243)
Nedeni
Anadolu'nun karışıklık içinde olmasından yararlanan
Moğolların Anadolu'ya girmesi ve Anadolu Türk birliğini
bozarak kendilerine rakip bir devleti ortadan kaldırmak
istemeleri.
Sonuçlar:
» Anadolu Selçuklu Devleti yenildi ve bağımsızlığını
yitirdi.
» Doğu Anadolu Moğol egemenliği altına girdi.
» Trabzon Rum Devleti ve Ermeniler Moğollara
bağlandı.
» Anadolu'daki bayındırlık eserleri yok edildi. »
Anadolu Türk birliği bozuldu.
-TARİH- 27
Sultan II. Mesut'un ölümüyle devlet tamamen yıkıldı
ve Anadolu Türkmen Beylikleri dönemi başladı.
TÜRKMEN BEYLİKLERİ DÖNEMİ
XIII. yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısının
azalması ve Anadolu Selçuklu Devleti'nin çöküş sürecine
girmesi üzerine Anadolu'nun çeşitli yerlerinde
Selçuklulardan ayrılan beylikler ortaya çıkmıştır. Selçuklu
Devleti'nin dağılmasıyla ortaya çıkan en önemli Türk
beylikleri şunlardır:
KARAMANOĞULLARI
Yerleşim Merkezi: Merkez Konya olmak üzere Orta
Anadolu Bölgesi'dir.
Osmanlı Devleti'nin Anadolu Türk birliğini kurmak için en
fazla mücadele ettiği beyliktir. Karamanoğulları Türkçe'yi
resmi dil olarak kabul etmişlerdir.
GERMİYANOĞULLARI
Yerleşim Yeri: Kütahya, Simav, Kula ve Denizli
çevresidir.
Germiyanoğulları 1429'da II. Murat zamanında tamamen
Osmanlılara bağlanmıştır.
CANDAROĞULLARI Yerleşim Yerl:
Kastamonu, Sinop ve çevresidir.
Candaroğulları Beyliği Fatih Sultan Mehmet tarafından
tn
o. Osmanlılara bağlanmıştır.
£§ ■_ı
KARESİOĞULLARI
Q UJ
Yerleşim Yeri: Balıkesir, Bergama, Susurluk, Edremit ve
çevresidir.
Orhan Bey tarafından Osmanlılara bağlanmıştır. Denizci
bir beylik oiduğu için Osmanlıların Rumeli'ye geçişlerini
kolaylaştırmıştır.
MENTEŞEOĞULLARI
Yerleşim Yeri: Fethiye ve Söke sahillerinden Denizli'ye
kadar uzanan bölgede yer almışlardır.
Menteşeoğullarına 1451'de Fatih Sultan Mehmet son
vermiştir.
AYDINOĞULLARI
Yerleşim Yerl: Selçuk ve Tire çevresidir.
Aydınoğullarına 1426'da II. Murat son vermiştir.
SARUHANOĞULLARI Yerleşim Yeri:
Manisa'dır. 1410'dayıkılmıştır.
28- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
BEYLİKLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
» Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılması ve Moğol
egemanliğinin Anadolu'da sona ermesiyle
kurulmuşlardır.
» Bu beyliklerln çoğu Yıldırım Beyazıt Dönami'nde
Osmanlı egemanliğine girmiş, ancak Ankara
Savaşı'ndan sonra yenidan kurulmuşlardır. Kesin
olarak Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı'ya
katılmışlardır.
» Anadolu'da Türk kültür ve medeniyetine olumlu
katkılar yapmışlardır.
Anadolu Selçukluları ve Beylikleri
Döneminde Türk Denizciliği
Anadolu'ya yerleşen Türkler önceleri kara devleti özelliği
taşıyorlardı. Fetih siyaseti denizlere doğru yayılınca
denizciliğe de ilgi duymaya başladılar. Türklarin ilk
denizcilik çalışmaları Çaka Bey tarafından başlatılmıştır.
Çaka Bey, 1084 yılında İzmir'i Bizanslılardan almış ve
burada bir beylik kurmuştur.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE
BEYLİKLER DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
A-DEVLETYÖNETİMİ
Anadolu Selçuklu Devleti, devlet yönetim örgütünü Büyük
Salçuklulardan almıştır. Üika toprakları sultan va ailesinin
ortakmalı sayılırdı.
Hükümdarlara "Sultan-ı Azam" danilirdi. Devtet
yönatacak şehzadalerin yanına hocalık atmek için
"Atabey" denilen kişiler verilirdi.
Anadolu Selçuklularında devlet işlerini yürüten Büyük
Divan (Divan-ı Saltanat vaya Divan-ı Ali) va diğer divanlar
bulunmaktaydı.
Büyük Divan: Çoğunlukla vezir, ara sıra hükümdar
başkanlık ederdi. İnşa, arz, işraf, istifa divanlarının
başkanlarıyla parvane gibi görevlilar Büyük Divan'ın
üyeleriydi. Üyelarin dışında divanda katipler va
tercümanlar bulunurdu. Devlet işlariyle ilgili alınan bütün
kararlar divan defterine yazılırdı. Divanın güvenliğini
Emir-i Şemşir denilen kişiler sağlardı.
Bllgİ Netu /
(Büyük divan yaptığı işlerle günümüzde bakanlar kuruluna]
(banzer.
| donanma komutanına Reisü'i Bahr vaya Melik-ûs
Diğer Divanlar:
a. Divan-ı arz: Savunma ile ilgili divandır.
b. Divan-ı istifa: Devletin mali işleri yürütülürdü.
c. Niyabet-i Saltanat Divanı: Hükümdar bulunmadığı
zaman ona ait devlet işlerini yürüten güvenilir devlet
adamları ve komutanların bulunduğu divanlardır.
Bunlara "Naib" denilirdi.
d. Divan-ı Tuğra: Davletin iç ve dış yazışmaları burada
yapılırdı.
e. Divan-ı İşraf: Askeri ve adli işler denatlenirdi.
f. Pervanecilik: Arazi defterlerindeki has va dirliklerla
ilgili kararları düzenlayen kurumdur.
Anadolu Selçuklularda ülke vilayetlere ayrılmıştır.
a. Meliklerin yönettiği vilayetler: Bunlar hüküm-
darlara bağlı idi.
b. Yönetimi ve geüri divana ait olan vilayetler: Bu
vilayetierin başında "Subaşılar" bulunurdu. Bunlar
asayişi ve düzani sağlarlardı.
c. Bizans sınırında bulunan vilayetler: Bu vilayetlerin
başında "Uç Beyi" ve "valiler" görav yapardı.
Sınırları korumakla görevliydiler.
Anadolu Selçuklularda;
• Belediye işlarine; "Muhtesib" danen kişiler bakardı.
• Önemli şehir merkezlerinde "sıhne" denilen askeri
valiler bulunurdu. Bunlar güvenlik ve zabıta işlerine
bakarlardı.
• Beyliklerde hükümdarın temsilcisi olan iki yetkili
bulunurdu. "Mirliva" adı verilen kişiler siyasi otoriteyi
sağlamakla görevliydi. Yargı işlerina "kadılar"
bakardı.
Yargı sistemi;
• Şer-i davalara kadıiar bakardı. Kadılar hükümdar va
vezirler tarafından atanırdı. Kadıların başkanına
"başkadı" (Kazi'l Kuzat) danilirdi.
• Örfi davalara "Emir-i dad" denilen kişiler bakardı.
Askeri davalara "Kadı Asker" denilen ordu kadılan
bakardı.
B-ORDU
Anadolu Selçuklu ordusu iki kısımdan oluşmuştur:
Hassa (Gulam) askerleri: Hükümdarların kapıkulu
askerleriydi. Bunlar "gulamhane" denilen kışlalarda özel
olarak yetiştirilen köle va esir çocuklarından oluşuyordu.
İkta (dirlik) sahiplerinin verdiği kuvvetler: Tamamen
Türklerden oluşan askerlerdi. Ordunun asıl kuvvatlerini bu
askerler temsil ediyordu.
Ordu komutanına "Melik-ül Ümera" veya "Beylerbeyi",
Sevahil denilirdi.
C- SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
Anadolu Selçuklu Devleti zamanında şehirlarde "Ahi
Teşkilatı" denilen bir örgüt ortaya çıkmıştı. Har meslak
grubunun bir "loncası" vardı.

OilgiNot»/
lAhilik: Esnaf ve zanaatkarların birlikteliğinden doğan dini|
Ive ekonomik bir örgûttür.
| Mevlana: Divan-ı Kebir, Mesnevi ve Fihi Mafih öneımli
[Lonca: Mesleki bir dayanışma örgüîüydü. Kendi içindeki]
jsorunları kendisi çözüyordu.
| olmuştur.
Anadolu Selçuklularında toprak devlet
mülkiyetindeydi ve dört bölüme ayrılıyordu;
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
İkta: Ordu göreviilerine ve devlet memurlarına hizmet ve
maaşlarına karşılık verilen toprağın geliridir. İkta sahipleri
gelirlerin bir kısmını kendilerine ayırırlar geri kalanıyla da
"sipahi" denilen atlı asker beslemek zorundaydı.
Mülk arazi: Devlet adamlarına başarılarından dolayı
verilen topraklardı, babadan oğula geçerdi. Bu
topraklarda çalışan halka "reaya" denilirdi.
Vakıf arazi: Gelirleri bilimsel kurumlara ve sosyal
kuruluşlara ayrılan topraklardır.
Anadolu Selçuklularında ticaret devletin ana politikası
olmuştur.
Anadolu'da ticaretin gelişmesi için yapılan önemli ._
işler şunlardır;
» Anadolu'da doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda £
yollar inşa edilmiş ve bu yollar üzerinde çok sayıda S
hanlar ve k^rvansaraylar yapılmıştır.
» Venediklilerle ve Kıbrıslılarla ticaret antlaşmaları ^
yapılmıştır
» Anadolu'da ticaret yapan tüccarların, ticaret güvenliği :E
sağlanmıştır.
İki tür hazine vardır;
Hazine-i Amire: Devletin bütün gelirierinin konulduğu
devlet hazinesidir.
Hazine-i Hassa:
Hükümdarın kendin^ ait olan iç
hazinedir.
Anadolu Selçuklularında hastaların
tedavisi için "Darüşşifalar", yoksul V9 kimsesizlerin
yemek ihtiyacını karşılamak için "imarethaneler"
yapılmıştır.
D-DİN
Anadolu Selçuklu Devleti yöneticileri Islamiyet'in Sünni
mezhebini benimsemiştir. Diğer din ve mezheptere baskı
yapmamışlardır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında
açılan tekke ve zaviyeler dini gelişmelere katkıda
bulunmuştur. Tasavvuf anlayışı da bu dönemde
yayılmaya başlamıştır.
Anadolu Selçukluları Haçiı orduları ile savaşarak
İslamiyet'i savunmuşlardır.
-TARIH- 29
E-DİLVEEDEBİYAT
Anadolu Selçukluları resmi yazışmalarda Arapça ve
Farsça'yı benimserken; halk ve beylikler Türkçe'yi
konuşup geliştirmişlerdir. Bir çok fikir adamı yetişmiş ve
tasavvuf hareketleri doğmuştur. Bunlar:
eserleridir.
Yunus Emre: Halk tasavvufunun en büyük temsilcisi
Bu dönemd9 Türkç9 olan yazı dilinin içine zamanla
Arapça ve Farsça girmiştir. Türk edebiyatının gelişmesi
durmuştur.
BilgiHotu/
İKaramanoğulları Beyliği'nden Mehmet Bey Türkçe'yM
|Anadolu'da ilk kez resmi dil ilan etmiştir.
|
F-SANATVEEĞİTİM
Mimari alanda büyük bir ilerleme kaydedilmiş ve Anadolu
Selçuklu mimari tarzı ortaya çıkmıştır. Anadolu
Selçukluları dön^minde süsleme sanatında bitki ve
hayvan figürleri ile g^ometrik şekiller kullanılmış ama
insan figürleri kullanılmamıştır.
BilgiNotu J
§
İ Anadolu Selçuklu ve Beylikler dön^minde dini
mimari İ öğelerden Kümbet (anıt mezar) mimarlığı
gelişmiştir. | Kümbetler silindirik gövdeli ve konik
a.
çatılarıyla Orta | Asya Türk çadır sanatının etkisini
sürdürmüştür.
^
Anadolu Selçuklularında mimarinin yanı sıra çinicilik,
>- seramik yapımı, kabartma heykeicilik V9 halıcık da
ilerleme göstermiştir. Anadolu Selçuklu ve Beyiikler
dön^minde temel eğitim kurumları medreselerdir.
Anadolu'da ilk medrese Niksar'da (Tokat)
Danişmentoğulları Beyliği tarafından açılmıştır. * Haçiı
seferlerinden doiayı XI. yüzyılın sonlarıyla XIII. yüzyılda
Anadolu'da bilim ve düşünce hayatında durgunluk
yaşanmıştır.
BEYLİKLER VE ANADOLU SELÇUKLU
DEVLETİ'NDE ENLER VE İLKLER
» Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliği Saltuklular'dır.
» I. Kılıç Arslan dönemi'nde Türkler ilk kez Haçlılara karşı
Hem Anadolu'yu hem de İslam dünyasını başarıyla
savunmuşlardır. » İlk Anadolu Selçuklu parası I.
Mesut zamanında
bastmlmıştır. » Anadolu Selçuklu Devleti'nin
tüccarlara sağladığı
güvence bilinen ilk ticari sigorta uygulamasıdır. »
Anadolu'da Türk birliğini sağlamak için Osmanlı
Devleti'yle en fazla mücadele eden beylik
Karamanoğulları'dır
 ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNE AİT CAMİİLER |
Eser Uygarlık Yeri Tarihi Önemli Özelliği

Alaaddin Cami Anadolu Selçuklu Konya 1221 Konya Selçuklu devri eserlerinin en eskisi olup, Alaaddin Tepesi
üzerinde inşa edilmiştir.

Ulu Camii Anadolu Selçuklu Sivas 1197

Ulu Camii Mengücek Oğülları Divriği 1228

Ulu Camii Anadolu Selçuklu Malatya 1224 Türkiye'de yaptırılan ilk cami olduğu sanılmaktadır.

Alaaddin Camii Anadolu Selçuklu Niğde 1223 Taş işçiliği, orjinal minaresi, iç mekandaki kubbe sayısının artışı ve
aydınlık feneriyle Anadolu Selçuklu camilerinin en iyi
örneklerindendir.

Gökmedrese Anadolu Selçuklu Amasya 1267 Caminin solunda bulunan Kümbet kısmındaki çinilerden
Camii Gökmedrese adını almıştır.

Fethiye Camii Danişmentler Amasya Bizans devrinde yapılmış bir bazilika iken cami haline getirilmiştir.

Burmalı Minare Anadolu Selçuklu Amasya Selçuklu hükümdarı Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında yapılmıştır.
Camii

Ulu Camii Karakoyunlular Van

Birgi Ulu Camii Aydınoğulları Selçuk 1312 Mihraba dik uzanan beş nefli ve mihrap önündeki kubbesi ile
Selçuklu dönemi plan özelliğini sürdürmektedir

İsa Bey Camii Aydınoğulları Selçuk (antik 1374 Osmanlılarda gelişecek olan revaklı avlu düşüncesine öncü
Efes) olmuştur

Ulu Camii Saruhanlı Beyliği Manisa 1376 Külliye düşüncesi ile Selçuklu dönemi geleneğini sürdüren yapının
planı Beylikler döneminde tek örnek olan, ama daha sonra
Osmanlı mimarisinde büyük bir gelişme gösteren sekiz dayanaklı
kubbeyi sunmaktadır.

Yivli Minare Camii Hamitoğulları Antalya 1373 12 sütuna oturan altı kubbeli bir yapıdır.

Ulu Camii Karamanoğulları Ermenek Mihraba paralel üç nefli bir yapıdır

Arapzade Camii Karamanoğultarı Karaman

Ulu Camii Karamanoğulları Aksaray

Ulu Camii Dulkadiroğulları Maraş 1496

Ulu Cami Ramazanoğullarının Adana 1513-1541 Selçuklu ve Osmanlı mimarisiyle güneyden gelen Memlük etkisini
birleştiren bir yapıdır.
Ulu Cami Menteşeoğulları Muğla 1344 Muğla kentinin en büyük camilerindendir.

Hacı İlyas Camii Menteşeoğulları Milas 1330

Firuzbey Camii Menteşeoğulları Milas 1394 Ters 'T" planlı olan caminin bahçesinde medrese odaları yer
almaktadır. Kubbe üzeri kurşunla kaplı olduğundan Kurşunlu Cami
olarak da bilinmektedir.

Ulu Cami Danişmentoğulları Kayseri 1134-1143

GülükCami Danişmentoğulları Kayseri 1211 Çok güzel çini mozaiklerle süslü mihrabı, Selçuklu çini sanatının
şaheserlerinden biri olarak ayaktadır.

Lale Cami Anadolu Selçuklu Kayseri

Hunat Hatun Cami Anadolu Selçuklu Kayseri 1238 Hunat kültiyesinin bir bölümüdür.

Sungur Bey Camii ilhanlılar Niğde 1335 Sungur Bey Camii'nin çift minareli portalinin olması, gotik ve Islam
sanatının birlikte görülmesi nedeniyle ayrı bir özelliğe sahiptir.

Hacı Kılıç Cami Anadolu Selçuklu Kayseri 1249-1250

 ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE ELYÜKLER DÖNEMİNE AİT ESERLER |
Eser Uygarlık Yeri îarihi En önemli özelliği

Sırçalı Medrese Anadolu Selçuklu Konya 1242 Çini kaplıdır. Açık avlulu Medrese tipindendir.

Selçuklu Köşkü Anadolu Seiçuklu 4 Konya 1156-1192 Diğer bir adı da Alaaddin Köşkü'dür
'v
İnce Minare Ânadolu Selçuklu Konya Çini kSyıdır.

Karatay Medresesi Anadolu Selçuklu Konya 1251 Çini kaplıî'ır.

GevherNp^* ^ifahanesi Anadolu Selçuklu Kayseri

Hunat h' :2Si Anadolu Selçuklu Kayseri 1283 Cami, medrese, hamam ve türbe bulunur.
%
Çitte K^ :\ Anadolu Selçuklu Kayseri 1247

Anadolu Selçuklu Kayseri

v
f * '». iviads "' Anadolu Selçuklu Kayseri

Anadoiu Selçuklu Erzurum

, t -
Anadolu Selçuklu .Erzurum
;
.':îıadpluS'. ;Ç'-;'1U
Niğde 1312 Selçuklu mimarisinin en güzel örneklerinden biridir.
J
- ^* ' ,ıe3E Arsadoîu Selçuklu Sivas

Anadolu Selçuklu Akşehir - Aksaray

Sulta......... \n Anadolu Selçuklu Konya - Aksaray

Çifte Medrese Anadolu Selçuklu Kayseri

Keykâvus Medreseleri Anadoiu Selçuklu Sivas

Buruciye Medresesi: Anadolu Selçuklu Sivas 1271

Gök Medrese Anadolu Selçuklu Sivas 1271

Sifaiye Medresesi Anadolu Selçuklu Sivas 1217 Anadolu Selçuklu Tıp sitelerinin ve hastanelerinin en
eskisi ve en büyük boyutlu olanıdır.

Çifte Minareli Medrese Anadolu Selçuklu Erzurum

Sahip - Ata Külliyesi Anadolu Selçuklu Konya 1258-1283 Külliye, Türbe, Hankah ve Hamamdan ibarettir.

Kesik Köprü Anadolu Selçuklu Sivas. 13. yy

Halifegazi Türbesi Danişmentliler Amasya Anadolunun en eski türbelerinden biridir

Alçak Köprü Anadolu Selçuklu Amasya

Çağlayan Köprü Danişmentler Amasya

Kuş Köprü Anadolu Selçuklu Amasya

Taş Medrese Hamitoğulları Bey. Eğridir 1302 Bu beyliğin en önemli yapısıdır.

Aşık Paşa Türbesi Eretna Beyliği Kırşehir 1322 Bu beyligi mezar anıtı mimarisine yenilik getirmişlerdir.

Taş Medrese Dulkadiroğulları Maraş 15. YY

Kutluğ Hatun Türbesi Anadolu Selçuklu Kayseri 1349 Bu kümbet, büyük ve süslü taç kapısı ile türünün
başyapıtıdır.
Ak Medrese Karamanoğulları Niğde 1409 Cephe düzeni açısından Selçuklu döneminden ayrılır.

Sırçalı Kümbet Anadolu Selçuklu Kayseri

Mahperi Hatun Türbesi Anadolu Selçuklu Kayseri Hunat Cami ile medresenin arasında, eşine az rastlanır
bir sanat eseridir.
32- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

4. Anadolu Selçuklu devletinin parçalanmasından

ÇÖZÜMLlf KONU sonra kurulan Türk beyliklerinin ortak amacı
KAVRAMA TESTİ aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anadolu Selçuklu devletini yeniden
güçlendirmek
1.1.Bursa Yeşil Camii B) Bizansla mücadele etmek
C) Osmanlı beyliğinin kuruluşunu engellemek
II. Erzurum Çifte Minareli Medrese D) Anadolu'da Türk birliğini yeniden kurmak
E) Rumeli'yi ele geçirmek
III. Konya Karatay Medresesi

Yukarıdakilerden hangileri, Anadolu Selçukluları

dönemine aittir?

A Yalnız 1
B Yalnız II
)C Yalnız III 5. Konya'da; Karatay Medresesi
)D 1 ve III
) Erzurum'da; Çifte Minare
LJJ

llvelll
Sivas'ta; Gök Medrese
Yukarıdaki verilen eserler hangi devlet döneminde
yapılmıştır?

A) Osmanlı Devleti
B) Anadolu Selçuklu Devleti
o
C) Karamanoğulları Beyliği
2. Anadolu Selçuklu devleti döneminde aşağıdaki o D) Timur Devleti
ticaret E) Büyük Selçuklu Devleti
yapılardan hangisi geliştirmiştir? faaliyetlerini g
o
A) Mescit
B) Zaviye
C) Kervansaray
D) Kümbet
E) Darüş-Şifa

6. Anadolu Selçuklularda Anadolu'da tüccarların

konaklaması için kervansaray; hastaların tedavisi için
darüşşifalar; yoksulların yemek ihtiyacını karşılamak
için imarethaneler yapılmıştır.

3. Anadolu'da Türkçeyi resmi dil olarak ilan eden Verilen bilgiye göre aşağıdaki yargılardan hangisi
beylik ve bey hangisidir? çıkarılabilir?

A) Karesioğulları - Mehmet Bey A) Mimariye önem vermişlerdir.

B) Karamanoğulları - Ahmet Bey B) Sanat değeri yüksek eserler yapmışlardır.
C) Germiyanoğulları - Yakup Bey C) Halka hizmet veren eserler yapılmıştır.
D) Karamanoğulları - Mehmet Bey D) Yapılan bu eserler devletin siyasi otoritesine
E) Aydınoğulları - Aydınoğlu Mehmet Bey zarar vermiştir.
E) Yapılan eserler daha çok kültürel amaçlıdır.
 -TARİH- 33

7. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçuklu 11. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçuklu Devleti
devletini yıkan etkenler arasında ver almaz? zamanında zanaatkarlar arasında dayanışma
olduğunu gösterir?
A) Kösedağ Savaşı
B) Baba İshak İsyanı A) Loncaların kurulması
C) Moğol istilası B) Fiyatları devletin belirlemesi
D) Batıniierin yıkıcı çalışmaları C) Çok sayıda zanaatkar yetişmesi
E) Beyiiklerin kurulması D) Çok sayıda eser inşa edilmiş olması
E) Mimarinin oldukça ilerlemesi

8. Anadolu Selçuklu Devletinin kuruluş döneminde

hükümdarlar Türkçe isimler alırken yükselme
döneminde Farsça isimler almışlardır.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?
12. Anadolu Selçuklu Devleti'nde aşağıdakilerden
A) Bizans devletinin kültürel etkisi hangisi vakıf arazi gelirlerinin kullanıldığı
B) İran'ın kültürel etkisi alanlardan biri degildir?
C) Beyliklerin etkisi
A) Darüşşifaların yapılması
D) İslamiyet öncesi Türk kültürünün etkisi
B) Medreseye zıt giderlerin ödenmesi
E) Diğer Türk devletlerinin etkisi
C) İmarethanelerin yapılması
D) Camilerin yapılması
tn
O cc E) Devlet görevlilerinin maaşlarının ödenmesi
UJ
a
<n tn
o_

9. Anadolu Selçuklularında arazi defterindeki has ve

dirliklerle ilgili kararları düzenleyen kuruma
verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divanı İsraf B) Divanı Arz
C) Divanı Tuğra D) Pervanecilik
E) Büyük Divan

10. Anadolu'nun Selçuklularda mimari ve sanat büyük bir

gelişme göstermiştir. Fakat XI. ve XIII. Yüzyıllar
arasında bu gelişmede bir durgunluk gözlenmiştir.
Bu durgunluğun temel sebebi aşağıdakilerden
hangisidir?
13. Anadolu Selçuklu Devleti, Alanya, Antalya ve Sinop
gibi limanlarda Avrupalı tüccarlara düşük gümrük
tarifesi uygulamış ve mallarını sigorta ettirmiştir.

A) Bizans saldırıları Bu uygulamanın temel nedeni aşağıdakilerden

B) Batıcılık hareketleri hangisidir?
C) Devlet gelirlerinin azalması A) İslamiyeti yayma düşüncesi
D) Haçlı seferleri B) Denizlerde üstünlüğü ele geçirme arzusu
E) Harzemşah akınları C) Devletin temel gelirini ticaretin oluşturması
D) Avrupa devletlerinin siyasi baskılarını önlemek
E) Merkezi otoritenin zayıflamış olması
34- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

14. Türkiye Selçukluları zamanında Anadolu'daki 17. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında bir çok fikir
tüccarlar Avrupa devletlerine ve Bizans'a daha çok adamı yetişmiş ve özellikle tasavvuf hareketleri
saf, pamuklu, yünlü ve ipekli kumaşlar, perdelikler ve doğmuştur. Mevlana bu alanda en önemli kişilerden
çadır bezleri ihraç ediyorlardı. biridir.
Bu durum Anadolu'da; Aşağıdakilerden hangisi Mevlana'nın önemli
eserleri arasındadır?
I. Ticaret
A) Şehname C) B) Divanı Hikmet D) Atabet'ül
II. Tarım
Kutadgu Bilig E) Hakayık
III. Mimari Divanı Kebir
IV. Madencilik
V. Dokumacılık
dallarından hangilerinin geliştiğinin bir
göstergesidir?

A) I ve II C) II ve V B) I ve III
E)lveV D) II ve IV
18. Aşağıda verilen eserlerden hangisi Anadolu
Selçuklu devleti dönemine aittir?
A) Çifte Minare
B) Sırçalı Medrese
C) Yakutiye Medresesi
D) Şehzade Camii
15. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçuklularında E) Alaaddin Camii
askeri mimarinin ömekleri arasında
ss
A) Tersane gösterilemez? o
C) Kışla E) <2
B) Surlar O
UJ
Kale <X>
D) Kervansaray O
o
<M

— 19. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Selçukluları

zamanında ticareti geliştirmek amacıyla yapılan
çalışmalardan biri degildir?

A) Şehzadelerin illere vali olarak gönderilmesi

B) Kervansarayların yapılması
C) Sinop ve Antalya'nın alınması
D) Kırım seferinin yapılması
16. Vakıf toprakları eğitim, sosyal ve hayır kurumlarının E) Korsanların tüccarlara verdiği zararın
giderlerini karşılamak için ayrılmış olan topraklardır. hazineden karşılanması
Buna göre;
I. Lonca
II. Medrese
III. Şifahane
IV. Kışla
V. Divan
20. Anadolu beyliklerinin yaptıkları hangi uygulama
kurumlarından hangilerinin masrafları vakıf Anadolu'nun Türkleşmesine ve Türk kültürünün
topraklarından elde edilen gelirlerle genişlemesine katkıda bulunmuştur?
karşılanmıştır?
A) Moğollara karşı direnişe geçmeleri
A) I ve II B) IvelV B) Konar-göçerleri yerleşik hayat geçirmeleri
C) II ve III D) III ve C) Denizcilik ile uğraşmaları
B l Vv e V IV
D) Bizansa karşı mücadele etmeleri
E) Selçuklu mimarisini geliştirmeleri
 -TARIH- 35

21.Anadolu Selçuklularında Sinop, Alanya ve ÇÖZÜMLER

Antalya'nın fethi özellikle hangi alandaki
1. Çifte Minareli Medrese ve Karatay Medresesi
gelişmelerde etkili olmuştur? Anadolu Selçukluları dönemine ait eserlerdir.
A) Tarım (Cevap E)
B) Mimari
C) Minyatür
2. Anadolu Selçuklu devleti döneminde ticaret yolları
D) Denizcilik üzerine tüccarların konaklaması ve ihtiyaçlarının
E) Kültür karşılşanması amacıyla kervansaraylar yapılmıştır.
(Cevap C)

3. Karamanoğulları Beyliği'nden Mehmet Bey Türkçe'y'ı

Anadolu'da ilk kez resmi dil ilan etmiştir.
(Cevap D)

4. Anadolu Selçuklu Devleti'nin parçalanmasından

sonra kurulan Anadolu Türk beyliklerinin ortak amacı
Anadolu'da Türk birliğini yeniden kurmaktır.
(Cevap D)

22. II. Murat devrinde savaş yapmadan Osmanlı 5. Soruda verilen eserler Anadolu Selçuklu Devleti
topraklarına katılan beylik hangisidir? dönemine ait eserlerdir.
A) Germiyanoğulları 'o (Cevap B)
cc
B) Saruhanoğulları UJ
o
C) Aydınoğulları </>
D) Menteşeoğulları m
6. Anadolu Selçuklarında yapılan bu eserler daha çok
E) Ramazanoğulları halka hizmet vermek amacıyla yapılmıştır.
(Cevap C)
UJ

7. Batınilerin yıkıcı çalışmaları, büyük Selçuklu

devletinin yıkılmasında önemli bir etkendir.
(Cevap D)

8. Anadolu Selçuklularında önceleri Türkçe olan yazı

dilinin içine zamanla Arapça ve Farsça kelimeler
girmiştir. Arapça ve Farsça'nın öneminin artması ile
İran kültürünün etkisi altına girilmiştir.
(Cevap B)
23. Anadolu Selçuklu mimarisi için aşağıdakilerden
hangisi sövlenemez? 9. Büyük divandaki arazi defterlerindeki has ve dirliklerle
A) Genellikle medrese, imaret, cami ve türbeler ilgili kararı düzenleyen kurum pervaneciliktir.
yapılmıştır. (Cevap D)
B) Orta Asya, İran, Irak ve Horasan'daki eserlerin
etkisi görülür.
10. Haçlı seferlerinden dolayı XI. Yüzyıl ile XIII. Yüzyılda
C) Bizans'ın etkisi yoktur. Anadolu'da bilim ve düşünce hayatında durgunluk
D) Konya, Kayseri ve Sivas gibi yerlerde yaşanmıştır.
yoğunlaşmıştır.
(C9vap D)
E) Bina süslemelerinde çifte kartal V9 arslan
motifleri kullanılmıştır.
36- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-

H.Anadolu Selçuklularında her meslek grubu bir 18. Verilen eserlerden Şehzad9 Camii Osmanlı Devleti
loncaya sahiptir. Loncalar büyük bir mesleki dönemi eserlerdendir. Mimar Sinan tarafından
dayanışma göstererek kendi içlerindeki sorunları yapılmıştır.
çözümlüyorlardı.
(Cevap D)

(Cevap A)
19. Seçenekleri incelediğimizde A seçeneğinde verilen
12. Vakıf arazi bilimsel ve sosyal kurumların bilgi ticareti geliştirmek için yapılan çalışmalardan biri
harcamalarına ayrılmıştır. Devlet görevlilerinin değildir.
maaşları ikta ile karşılanmıştır. (C^vap A)
(Cevap E)
13. Anadolu Selçuklularmda ticaret devletin ana politikası 20. Konar-göçerlerin yerleşik hayata geçirilmesi
olmuştur. Bu sebepİ9 ticaretin gelişmesi için şunlar Anadolu'nun Türkleşmesine ve Türk kültürünün
yapılmıştır. genişlemesine katkıda bulunmuştur.
- Ticaret yolları üzerine kervansaraylar yaptırılmıştır. (Cevap B)
- Yabancı tüccarlara düşük gümrük tarifeleri
uygulanmıştır.
- Kıbrıs ve Venedik gibi devletlerle anlaşarak dış
ticaretin gelişmesini sağlamışlardır.
- Sinop ve Antalya dış alım-satım limanı, Sivas, 21. Sinop, Alanya ve Antalya'nın fethiyle donanma
Kayseri ve Konya ise iç ticaret merkezİ9ri haline çalışmaları başlamış ve denizcilik hızla gelişmiştir.
getirilmiştir.
(Cevap D)
(CevapC) z
ço
14. Bu ihraç ürünleri dokumacılık dalındaki ürünlerdir. S
Bunların da Bizans'a ve Avrupa devletlerine ihraç §
edilmesi, dokumacılık ve ticaret dallarında Türkiye ™
Selçuklularının geliştiğini gösterir. « 22. Germiyanoğulları I. Mahmut döneminde Tavşanlı,
(Cevap E) Kütahya, Simav ve Emet'i çeyiz olarak Osmanlı'ya
vermiştir. Yıldırım Beyazıt 1390'da Germiyanoğulları
beyliğini ortadan kaldırmıştır. 1402 Ankara
15. Kervansaraylar ticaret yolları üzerinde tîcareti Savaşından sonra ise yeniden kurulan beylik II. Murat
geliştirmek ve kolaylaştırmak, tüccarların döneminde vasiyet yoluyla 1428'de Osmanlıya
konaklamasını ve barınması sağlamak amacıyla katılmıştır.
yapılmıştır.
(C9vap A)
(Cevap D)
16. Medrese ve şifahan9 hayır kurumlarıdır. Bunların
giderleri vakıf toprakların gelirleri ile karşılanırdı.
(Cevap C)
23. Anadolu Selçuklu mimarisinde Bizans'ın da etkisi
17. Divanı Kebir Mevlana'nın önemli es9rlerinden biridir. görülmektedir.
Ayrıca, Mesnevi ve Fihi Mafih'de Mevlana'ya aittir. (Cevap C)
Diğer eserleri incelersek;
Şehname; Firdevsi'ye Divanı Hikmet;
Ahmet Yesevi'ye Kutadgu Bilig; Yusuf
Has Hacip'e Atabet'ül Hakayık; Edip
Ahmet'e aittir.
(Cevap E)
 -TARIH- 37

3. Aşağıdakilerden hangisi, Ahi topluluğu olarak

ÇIKMIŞ SORULAR örgütlenmiştir? (99 DMS OÖ)
ve ÇÖZÜMLERİ A) Esnaf
B) Asker
1. XI. yüzyılın sonlarıyla XIII. yüzyılda Anadolu'da bilim C) Kadılar
ve düşünce hayatında bir durgunluk yaşanmıştır. D) Müderrisler
E) Melikler
Bu durgunlukta, aşağıdakilerden hangisinin etkisi
vardır? (99 DMS OÖ)
A) Loncalar Ahilik esnaf ve zanaatkârların bir araya gelerek
B) Sufilik oluşturdukları dini ve ekonomik bir yapılanmadır.
C) Tarikatlar (Cevap A)
D) Haçlı Seferleri
E) Coğrafi Keşifler

Haçlı Seferleri: VI. yüzyılın sonlarında başlayıp VII.

yüzyılm sonlarına kadar devam etmiştir. Türk denizciliğinin Anadolu Selçukluları
Avrupalıların dinsel görünüm altında ekonomik,
dönemine kadar getişmemesinde başlıca etken
siyasi ve sosyal nedenterden dolayı Müslümanların
elinde bulunan Kudüs ve dolaylarını almak için aşağıdakilerden hangisidir? (99 DMS OÖ)
yaptıkları askeri saldırılara denir. Haçlı Seferlerinde A) Devletin yönetim biçimi
Müslümanlar savunma konumunda, Hıristiyan B) Ülke topraklarının coğrafi konumu
Avrupa ise saldırı konumundadır.
C) Komşuların güçlü olması
Haçlı Seferlerinden dolayı XI. yüzytlın sonlarıyla XIII. D) Devletin ekonomik durumu
yüzyıl arasında Anadolu'da bilim ve düşünce E) Sınırların sürekli genişletilmesi
hayatında durgunluk yaşanmıştır.
(Cevap D)
Anadolu Selçuklu Devleti başlangıçta bir kara
'5 devletidir. Antalya, Alanya ve Sinop alındıktan sonra
UJ denizciliğe ilgi duyulmuş, tersane ve gemi yapımını
hızlandırmışlardır.
(Gevap B)

2. Ana d olu Se lç uk lu pa ra la rını, Os m a nlı

paralarından ayıran en önemli özellik
aşağıdakilerden hangisidir? (99 DMS OÖ)
5. Anadolu Selçuklu Devleti'nde şehirlerin ekonomik
A) Belli ağırlıkta olması hayatında en etkili grup aşağıdakilerden
B) Değerli madenlerden kesilmesi hangisidir? (99 DMS ÖL)
C) Üzerinde sultanların portreleri ve aslan
A) Ayan
resimlerinin bulunması B) Ahiler
D) Yapımında kullanılan madenlere göre
C) Bilim adamları
adlandırılması D) Devlet memurları
Hükümdarın emriyle kesilmesi
E) Kapıkulu askerleri

Anadolu Selçuklu paralarını, Osmanlı paralarından
ayıran en önemli özellik paraların üzerinde bulunan
sultanların portreleri ve aslan resimleridir.
(Cevap C)
Anadolu Selçuklu Devleti'nde şehirlerin ekonomik
hayatında en etkili grup Ahilerdir. Anadolu Selçuklu
Devleti'nde şehirlerde ortaya çıkan Ahi Teşkilatı
esnaf ve zanaatkârların birlikteliğinden doğan dini ve
ekonomik bir örgüttür.
(Cevap B)
38- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

6. Türk- İslam sanatında, çeşitli amaçlara hizmet 9. Konya'da yüzeyi mozaik çini ile kaplı Karatay
eden yapı topluluğuna ne ad verilir? (99 DMS L) Medresesi kime aittir? (2000 DMS)
A) Cami B) Kervansaray A) Akkoyunlular
C) Medrese D) Han B) Karamanoğulları
E) Külliye C) Germiyanoğulları Konya'da bulunan Karatay
l /
C O)Z ÜJMs D) Anadolu Selçuklular Medresesi Anadolu
E) Osmanlılar Selçukluları dönenime ait
Külliye: Türk - Islam Devletleri'nde Cami ile birlikte tarihi eserdir. Bunun dışında
kurulan medrese, kütüphane, imaret, hastane, bu döneme ait Konya'daki başka eserler: Alaaddin
hamam gibi yapıların tümünü oluşturan yapılara Camii, Sırçalı Medrese, Sultan Hanı, İnce Minare'dir.
verilen addır. (Cevap D)
(Cevap E)

7. Anadolu Selçuklularda edebi dil olarak Farsça, 10. Konya'da bulunan; İnce Minareli Medrese,
din dili olarak Arapça kullanılırdı. Sarayda, orduda Karatay Medresesi ve Sırçalı Medrese Türk
ve halk arasında Türkçe konuşuluyordu. Bu mimarisinin hangi dönemine aittir? (2001 KMS)
durum aşağıdakilerden ha ngisinin bir A) Osmanlı
göstergesidir? (2000 DMS) B) Büyük Selçuklu
A) Ülkede çok sayıda etnik grubun bulunduğunun C) Anadolu Selçuklu
B) Türkçe'de Farsça sözcüklerin Arapça D) Anadolu Beylikleri
sözcüklerden daha fazla bulunduğunun E) Memlükler
C) Yönetim ile halk arasında kopukluk olduğunun
D) Bilimsel çalışmaların hız kazandığının
E) Ülkede Türkçe'nin daha yaygın kullanıldığının o >■

ço
"Q
UJ

Anadolu Selçukluları resmi yazışmalarda Arapça ve

Farsça'yı benimserken; halk ve beylikler Türkçe'yi Konya'da Anadolu Selçuklu Devleti dönemine ait
konuşup geliştirmişlerdir. Bu da ülkede Türkçe'nin birçok eser vardır. Bunlardan bazıları; İnce Minareli
yaygın olarak kullanıldığını gösterir. Medrese, Karatay Medresesi, Sırçalı Medrese,
Alaaddin Camii, Sultan Hanfdır.
(Cevap E)
(Cevap C)
8. "Anadolu Selçuklu Devleti'nde I. Mesut zamanında ilk 11.1. Bitki ve hayvan figürleri
kez basılan para bakır, II. Kılıç Arslan zamanında
basılan para gümüş, VII. yüzyılda basılan para ise II. Geometrik Şekiller
altındır." 6u duruma dayanılarak, Anadolu III. İnsan figürleri
Selçuklu Devleti ile ilgili aşağıdaki yargılardan Anadolu Selçukluları Döneminde süsleme
hangisine ulasılamaz? (2000 DMS) sanatında yukarıdakilerden hangileri
A) Devletin ekonomik ve siyasal gücü giderek kullanılmıştır? (2001 KMS)
artmıştır A Yalnız 1
B) Tarımın gelişmesine ticaretten daha fazla önem B Yalnız I
verilmiştir )
C Yalnız I
C) Para bir değişim aracı olarak kullanılmaktadır. )
D l-ll I
D) Yeni kurulduğunda devletin kendine özgü )E 1- II--III
parası yoktur )
E) Paragiderekdeğerkazanmıştır
İslam Dininin insan figürü kullanmayı günah saydığı
için, süsleme sanatında bitki ve hayvan figürleri,
Verilen bilgilere göre tarımın gelişmesine, ticaretten geometrik şekiller kullanılmıştır.
daha çok önem verilmiştir yargısına ulaşılamaz.
(Cevap D)
(Cevap B)
 -TARIH- 39

12. Kayseri'de bulunan Gevher Nesibe Şifahanesi 15. Anadolu Selçukluları döneminde yaşamış ünlü
hangi dönemde yapılmıştır? (2002 KPSS) Türk denizcisi kimdir? (2003/2 KPSS)

A) Anadolu Selçukluları A) Artuk Bey

B) Osmanlılar B) Çaka Bey
C) Karamanoğulları C) Tutuş
D) Saltukoğulları D) Çağrı Bey
D) Mengücekler E) Atsız

Kayseri'de Anadolu Selçuklularına ait bir çok eser Anadolu Selçuklular döneminde yaşamış ünlü Türk
vardır. Bunlar; Gevher Nesibe Şifahanesi, Döner denizcisi Çaka Beydir. Çaka Bey 1081 yılında İzmir'i
Kümbet, Çifte Minare, Hunat Hatun Medresesi. ele geçirerek Çaka Beyliği'ni kurmuştur. Çaka Bey
İzmir'i başkent yaparak, Ege Denizi'nde de bazı
(Cevap A)
adaları almış ve ilk denizci Türk devletini kurmuştur.
İstanbul'u İslamiyet döneminde kuşatan ilk Türk
13. Türk mimarisinde, komutanı da Çaka Bey'dir.
I. Külliye, (Cevap B)
II. Medrese,
III. Kümbet
türü yapılardan hangileri "anıtmezar"
niteliğindedir? (2003 KPSS)

A) Yalnız I C) Yalnız III B) Yalnız II

cn
E) II ve III D) I ve III "o
cc
LÜ 16.1. Karamanoğulları Beyliği II.
o co
Anadolu Selçuklu Beyliği II.
Kümbet: Anıt mezar.
Kümbetler, silindirik gövdeleri Büyük Selçuklu Devleti
ve konik çatılarıyla, Orta Asya Türk Çadır Sanatının Yukarıdakilerden hangisi veya hangilerinin
etkisini sürdürmüştür. merkezi Konya'dır? (2004 KPSS)
Mescit: İbadetlerin yapıldığı yerdir.
A) Yalnızl
Medrese: Eğitimin yapıldığı yerdir. B) Yalnız II
(Cevap C) C) Ul
D) I,

Anadolu Selçuklularında, 1097'de I. Haçlı Seferi

14. Aşağıdaki eserlerden hangisi Anadolu Selçuklu
sırasında İznik kaybedilince başkent, Konya'ya
Devleti Dönemi'ne aittir? (2003 KPSS)
taşındı. 1308'e kadar Konya, başkent olarak kaldı.
A) Bursa Yeşil Cami Karamanoğulları (1256-1487); Oğuzların bozok
B) Konya Alaaddin Camisi koluna bağlı Afşar boyu tarafından Konya Karaman
C) Edirne Selimiye Camisi ve Ermenek'te kurulmuştur. Anadolu
D) Bursa Hüdavendigâr Camisi Selçukluları'nın merkezi Konya'yı ele geçirmiş
E) Edirne Muradiye Camisi ve kendilerini Türkiye Selçuklularının varisi görerek
Anadolu'da Türk birliğini kurmaya
çalışmışlardır.
Konya Alaaddin Camisi Selçuklu dönemine ait
eserlerden biriyken, diğer seçeneklerde verilen (Cevap C)
eserler Osmanlı dönemine aittir.
(Cevap B)
40- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

COĞRAFYA | Türkiye'nin Coğrafa Bölgeleri (Kıyı Bölgeleri)

K A R A D E N I Z GURCİSTAN

DOĞÜ ANAO OLU BÖLGESİ

EGE
DENİZİ

AK DE NfZ

Coğrafi Bölge: Fiziki, beşeri ve ekonomik TÜRKİYE'NİN o BÖLGELERİ

özellikleri ile Bölüm: Bölge içerisinde tabii, beşeri, ekonomik özellikler
kendi içinde benzerlik gösteren, bu yönünden farklılıklar gösteren daha küçük coğrafi
özellikleriyle g birimlerdir.
çevresinden ayrılan geniş alanlara denir. fŞ
Yöre: Bölüm içinde farklı coğrafi özellikler gösteren
Ülkemiz yedi coğrafi bölgeye ayrılmıştır. Türkiye'de «i bölümden küçük coğrafi birimdir.
coğrafi bölgelerin oluşmasında;
Bölümde Iğdır Yöresi, Dicle Bölümünde Mardin Eşiği
» Coğrafi konum » Yöresi, Antalya Bölümünde Göller yöresi gibi.
Yerşekilleri
» Denizler, kıyılar, akarsular ve göller »
İklim ve bitki örtüsü » Nüfus ve
yerleşmeler
» Ekonomik etkinlikleri gibi etkenler rol oynamıştır. BÖLGELERE GÖRE ŞEHİR VE KÖY NÜFUSU

Coğrafi bölgeler ve yüz ölçümleri BOLGELER 2000 Genel Nüfus Sayımı

1. Doğu Anadolu Bölgesi 164.554km

2 TOPLAM ŞEHİR KÖY
2 Marmara 17 365 027 13 730 962 3 634 065
2. İç Anadolu Bölgesi 162.305 km
Ege 8 938 781 5 495 575 3 443 206
3. Karadeniz Bölgesi 131.218 km2 Akdeniz 8 706 005 5 204 203 3 501 802
2
4. Akdeniz Bölgesi 110.176 km İç Anadolu 11 608 868 8 039 036 3 569 832
2 Karadeniz 8 439 213 4137 466 4 301 747
5. Ege Bölgesi 83.251 km
2 Doğu Anadolu 6 137414 3 255 896 2 881518
6. Marmara Bölgesi 62.067 km
Güneydoğu 6 608 619 4 143 136 2 465 483
7. Güneydoğu Anadolu Bölgesi 61.244 km2 Anadolu
TOPLAM 67 803 927 44 006 274 23 797 653
 -COĞRAFYA-
KARADENİZ BÖLGESİ
Bölgenin Tanıtıcı Özellikleri
^BarönÇayı
- Kuzey Anadolu Dağlarının kıyıya paralel olarak
bir kaç sıra halinde uzanması.
- Dağların doğuya gidildikçe kıyıya yaklaşarak
yükselmesi
H9r mevsimi yağışlı geçen bir iklime sahip olması
(ılıman okyanus karakterlerinde.)
- En fazla yağış alan bölgemizdir.
- Alan bakımından 3. büyük bölgemizdir.
- Ormanlarımızın % 27'sine sahiptir ve bu oranla 1.
sıradadır.
- Güneşten yararlanma oranı en az bölgedir.
- En fazla heyelan olan bölgedir.
- Kırsal nüfusu en fazla olduğu bölgedir.
- Nadasa bırakmanın en az olduğu bölgedir.
- Tem9İ geçim kaynağı tarımdır.
- Çay, fındık, mısır, keten-k9nevir üretiminde 1.
sıradadır.
- Taş kömürünün tamamı ve bakırın yarısı bu
bölgeden sağlanır.
YERİ
Karadeniz bölgesi ülkemizin, kuzeyinde yer alır. Bölge,
batıda Adapazarı Ovasından başlar, doğuda Gürcistan
sınırına kadar uzanır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Bölgede dağlar kıyıya paralel iki sıra halinde uzanırlar.
Kıyı Dağları; Küre, Canik, Giresun, Rize, Kaçkar
İç Sıra Dağları; Batı Karad9niz'de Bolu, Köroğlu, llgaz
Doğu Karadeniz'de Çimen, Kop, Mescit, Yalnızçam,
Akdağlar'dır.
Bölgede, dağların kıyıya paralel uzanmasının
sonucu olarak;
1. Boyuna kıyı tipi oluşmuştur.
41
2. Bölgenin kıyı
kesimleri ile iç kesimleri arasında ulaşım
zorlukları görülmektedir. Ulaşım ancak geçitlerle
yapılır. Bu geçitlerin en önemlileri Zigana ve Kop'tur.
2. Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim
farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan ürün
çeşidinde değişiklikler görülmektedir.
2. Kıyıların fazla girintili çıkıntılı olmamasına yol
açmıştır. Bu yüzden doğal limanlar azdır.
3. Kıyı aşındırma şekli olan (yalıyar) çok görülür.
- Bölgenin tek doğal limanı Sinop Limanıdır.
Dağlık olmasının doğurduğu sonuçlar:
- Makineli tarım zorlaşmıştır.
- Dağların geniş yer kaplaması büyük kentlerin
kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın
ve küçük olmasına yol açmıştır.
- Dağınık yerleşme tipi yaygındır.
- Yağışın V9 eğimin fazla olması i!e dağların yapısında
kilin bulunması bölgede heyelanların çok olmasına
yol açmıştır.
- Çarşamba ve Bafra ovaları en önemli delta ovalarıdır.
AKARSU VE GÖLLERİ
Bölgenin önemli akarsuları; Kızılırmak, Sakarya,
Kilyos, Yeşilırmak V9 Çoruh'tur. Bartın Çayı ulaşım için
elverişlidir. Kızılırmak ülkemizin en uzun ırmağıdır.
Bölg9d9 yer alan Çoruh Nehri Gürcistan'dan Karadeniz'e
dökülür. Eğimin fazla oluşu bu bölgede akarsuların
aşındırma faaliyetlerinin çok ve hidroelektrik
potansiyelinin yüksek olmasına neden olmuştur.
Yurdumuzun 9n geniş akarsu havzası bu bölgededir.
Bölgenin önemli gölleri; Tortum, S9ra, Abant, Yedigöl
ve Uzungöl'dür. Doğal göller yönden fakirdir. Heyelan set
gölleri yaygındır.
42- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

İKLİM VE BİTKJ ORTUSU kesiminde nüfusu sık olmayan bir şerit mevcuttur.
Ormanlarla kaplı dağlar, yerleşmeyi güçleştirmiştir.
İklim
Zonguldak ve Ereğli dolaylarında nüfusun sık olması
Kıyı kesimlerinde; kışları ılık, yazları serin ve her kömür yatakları ve demir-çelik fabrikalarının varlığıyla
mevsim yağışlı olan ılıman okyanus iklimi görülür. En ilgilidir. Kırsal yerleşmeler tarım arazisinin küçük ve
fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür. parçalı olmasına bağlı olarak dağınık yerleşme
Her mevsim yağış görülmesi nedeniyle; şeklindedir. İç kesimlerde ise toplu yerleşme görülür. Ev
yapımında ağaç sık kullanılır.
- Tarımda nadas yönteminin kullanılmamasına yol
açmıştır. EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
- Yaz kuraklığı isteyen buğday, arpa, yulaf, çavdar, Tarım
mercimek, pamuk gibi ürünlerin yetişmesini
önlemiştir. Yetiştirilen tarım ürünlerinin iklim şartlarının tesiriyle
doğudan batıya doğru değiştiği gözlenir. Bütün kıyılarında
- Bölgede tahılın yerini mısır almıştır. mısır, Doğu Karadeniz kıyılarında fındık, çay, turunçgiler
- Yurdumuzun en geniş ormanlarının bu bölgede yer ve zeytin, Orta ve Batı Karadeniz'de, tütün, şeker
almasına yol açmıştır. pancarı, pirinç, keten, kenevir ve baklagiller yetiştirilir. İç
kesimlerde mısırın yerini buğday ve arpa alır.
- Akarsuların debileri (su miktarı) fazladır.
KARADENİZ BOLGESİ TARIM ÜRUNLERİ
İç Kesimde; Doğu-batı istikametinde denize paralel Ürün Türkiye %'si En çok yetiştiği Yer
olarak uzanan dağlar, deniz etkisinin iç kesimlere
Çay % 100 Rıze, Trabzon
sokulmasını engeller. Bunun sonucu olarak burada
Fındık %85 Giresun, Ordu
karasal iklim görülür. Yazları sıcak ve az yağışlı, kışları
soğuk ve kar yağışlıdır. İç bölgelerde yağış azlığı; orman Kenevir %82 ! Kastamonu
örtüsünün azlığına, tahıl, şekerpancarı gibi ürünlerin öne Pirinç %50 Orta ve Batı Karadeniz
çıkmasma yol açmışttr. Mısır %37 Kıyılar
Patates %22 Orta Karadeniz
Karadeniz Bölgesi'nin en sıcak yeri Doğu Karadeniz, en
Fasulye %20 Her yerde
soğuk yeri Batı Karadeniz Bölümü'dür. Bunun nedeni,
doğu Karadeniz kıyılarının soğuk rüzgarlara kapalı Tütün %15 I Trabzon, Orta Karadeniz

olması ve kışın esen fön rüzgarlarının etkisinin

sonucudur. Hayvancılık

Bitki Örtüsü Bölgede hayvancılık önemli bir ekonomik etkinliktir.

Dağların denize bakan yamaçlarında bitki örtüsü gür
ormanlardır. İç kısımiarda ise bitki örtüsünü stepler
oluşturur.
NÜFUSVEYERLEŞME
2000 sayımına göre bölge nüfusu 8.4 milyondur. Nüfus
2
yoğunluğu km 'ye 59 kişidir. Nüfusun bölge içindeki
dağılışında büyük farklılıklar vardır. Nüfus yoğunluğu
bakımından Doğu Anadolu'dan sonra en az ikinci
yoğunluktaki bölgedir.
Yurdumuzda balıkçılığın en fazla geliştiği bölgedir.
Türkiye'de deniz ürünlerinin % 85'i buradan sağlanır.
Kıyıda büyükbaş hayvancılık, iç kesimlerde küçükbaş
hayvancılık yapıhr.
Ormancılık
Türkiye ormanlarının % 27'si bu bölgededir. Ormancılık
ve orman ürünlerine dayalı sanayi önemli bir gelir
kaynağıdır.
Yer altı kaynakları

Çok geniş alanları kaplayan sıradağları bölgenin tenha
yerlerindendir. Dağların büyük kısmı ormanlarla kaplı ve
dik yamaçlıdır. Bu nedenle dağların 2000 m'den yukarıda
bulunan yerlerinde sürekli yerleşme bulunmamaktadır.
Karadeniz Bölgesi'nde nüfusun büyük bir kısmı kıyı
şeridinde, dağların alçak yamaçlarına ve dağlara doğru
sokulan vadilerin tabanındaki düzlüklerde toplanmıştır.
Doğu Karadeniz'de dağların Orta Anadolu'ya bakan
yamaçlarıyla kıyı yöreleri arasında önemli farklılıklar
vardır. Orta Karadeniz Bölümü'nde nüfus dağılımı
nispeten dengelidir. Batı Karadeniz Bölümü'nde kıyı
Bu bölgemiz ülkemizin en zengin taşkömürü ve bakır
madenlerine sahiptir.
- Zonguldak-» Taşkömürü (ülkemizin tek taş kömürü
yatağı)
- Çayeli (Rize) Murgul (Artvin) ve Küre (Kastamonu)
-» Bakır
- Çorum ve Çeltek—> Linyit
Endüstri
Bölgedeki başlıca endüstri kolları şunlardır.
Ereğli ve Karabük—>Demir-çetik fabrikası
 -COGRAFYA- 43

- Murgul ve Samsun-^ Bakır işletmeleri Batı Karad9niz bölümünün Türkiye ekonomisine en

- Aksu ve Çaycuma-> Kağıt
- Çatalağzı—> Termik santral
- Kastamonu, Turhal, Tokat, Çorum, Amasya-> Ş9ker
- Tokat ve Samsun-* Sigara
- Bolu, Düzce-> Kerest9 fabrikası
Bolu, Düzce, Sinop, Kastamonu-> Orman endüstrisi
Turizm
Bölgenin her m9vsim yağışlı olması yaz turizminin
gelişmesini engellemiştir. Yedigöller Abant, Trabzon'da
Sümela Manastırı, Safranbolu eski Türk evleri turizmin
yoğun olduğu yerlerdir.
büyük katkısı, Zonguldak-Ereğli maden kömürü
havzasının burada bulunuşudur. Bu madenin
bulunuşuna bağlı olarak, Türkiye'nin en önemli demir-
çelik endüstrileri Karabük V9 Ereğli'de kurulmuştur.
Türkiye'de maden kömürünün çıkarıldığı tek
bölümdür.
Doğu Karad^niz bölümünden sonra bölgenin 9n fazla
yağış aldığı bölümdür. Bu bölümde yaz V9 kış
sıcaklıkları arasındaki fark azdır. Bu bölümde
ormanların geniş yer tutması k^reste fabrikalarının
burada yoğunlaşmasına ned9n olmuştur.

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ
Doğu Karadeniz Bölümü
» Melet Suyu'ndan Gürcistan sınırına kadar uzanır.
Bölgenin en dağlık bölümüdür. Doğu-batı
doğrultusunda d9niz9 paralel uzanan dağlar, bölgeyi
etkisi altına alan hava kütlelerinin iç kısımlara
geçmesine 9ngel olur. Bu durum, kıyı kesimi ile iç
kesimler arasındaki iklim farklılığının bu bölümd9
daha da belirginleşmesine yol açmıştır.Türkiye'de en
fazla yağışı alan böiümdür. Heyelan ve sel sık
görülen doğal afetlerdir.
» Türkiye'de dağınık yerleşme'nin en çok görüldüğü
bölümdür. Bunun n^deni ekilebilen alanların küçük
tarlalar halinde yamaç V9 sırtlara dağılmış olmasıdır.
Türkiye'de kırsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu
bölümdür.
» Güneş enerjisinden en az yararlanılan bölümdür.
Orta Karadeniz Bölümü
» Bu bölüm, Kızılırmak ve Melet suyu arasında uzanır.
Bu bölümde bulunan dağların yükseltisi, diğer
bölümlere göre daha düşüktür. Bu durumun sonucu
olarak, kıyı kesimi ile iç kesimler arasında ulaşım
kolaylaşmış ve toplam yağış miktarında azalmalar
görülmüştür.
» Tarım alanları oranının diğer bölümlere göre yüksgk
olduğu bölümdür. En çok ekilen ürünler; kıyı
kesiminde mısır, iç kısımlarda ise buğdaydır. En
ön^mli gelir kaynaklarından biri d9 tütündür.
» Delta ovalarının oluştuğu bölümdür. Bafra ve
Çarşamba Ovası 9n önemli ovalarıdır.
Batı Karadeniz Bölümü
» Bu bölüm, Kızılırmak Delta'sının batısından
başlayarak Adapazarı Ovası'na kadar devam eder.
Batı Karad^niz Bölümü, Türkiye'nin yoğun nüfuslu
yerlerindendir. Bu bölümün en önemli şehri
Zonguldak'tır.
44- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
MARMARA BOLGESİ
B U L G A RI S T A N
Marmara Bölgesinin Tanıtıcı Özellikleri
Dağların yerini bu bölgede alçak plato ve
ovaların olması
Yükseltisi en az olan bölg^miz olması
Yer şekillerinin doğal bir engel olarak önemli
paya sahip olmaması
Karasal, Akd^niz ve Karadeniz iklimleri
arasında bir geçiş alanı oluşturması
Bu nedenle tarım ürünü V9 doğal bitki
örtüsünün çeşitlilik göstermesi
Nüfusu V9 nüfus yoğunluğu en fazia olan bölge
olması
Endüstri kuruluşlarının yoğun olması
Boğazların varlığı, yer şekillerinin elverişli
olması ve bölgenin coğrafi konumu nedeniyle
ulaşım ağı oldukça gelişmiştir.
Türkiye'de üretilen enerjinin büyük bir kısmı bu
bölgede tüketilir.
Bölge, kümes hayvancılığı, ipek böcekçiliği ve
ahır hayvancılığında ilk sırada bulunur.
Yüzölçümü bakımından Güneydoğu Anadolu
Bölgesinden sonra 2. küçük bölgemizdir.
E G E B O LÜ E Sİ
YERI
Yurdumuzun kuzey batı kesiminde Marmara Denizi'nin
çevresinde yer alır. Bölge, batıda Ege Denizi ve
Yunanistan, Doğuda Aşağı Sakarya Ovası, kuz^yde
Karad^niz ve Bulgaristan ve güneyd9 de Ege Bölgesi'yle
çevrilmiştir.
YÜZEY ŞEKİLLERİ
-Ortalama yükseltisi en az olan bölgemizdir.
Dağları; Bölgenin en yüksek yeri Uludağ'dır. Trakya'da
Yıldız Dağları, Koru ve Tekirdağ, Gün9y Marmara'da
Samanlı Dağları orta yükseltideki dağlardır.
Bölgenin önemli ovaları; Adapazarı, Balıkesir, Bursa,
İnegöl, Karacabey, Yenişehir, Orhaneli ve Trakya'da ise
Ergene'dir.
Yerşekillerinin sade olması nedeniyle ulaşımın en kolay
yapılan, tarım arazisi oranı en fazla olan bölgemizdir.
Coğrafi konum olarak kıtaları birbirine bağlayan kara ve
deniz yolları üzerinde bulunan bu bölgemiz Türkiye'nin
jeopolitik ve stratejik açıdan en önemli bölgesidir.
BilgiNohı/
|Bölgenin Türkiye'nin en gelişmiş bölgesi olmasının|
jbaşlıca nedenleri coğrafi konumu, iklimi ve yüzey|
|ş9kilİ9ridir.
 -COĞRAFYA- 45

AKARSULARIVEGOLLERI ^.J E^MARMABABÖLGESİTARIM.ÜBÜNLERİ

Ürün Türkiye %'si j Üretildiği En çok Yer
Sakarya, Susurluk, Meriç ve Ergene akarsularıdır.
Ayçiçeği %80 i Trakya, Ergene
Ulubat, Manyas, Sapanca, Terkos, Büyük ve Küçük
Çekmece gölleridir. Pirinç %44 İ Ergene, Meriç Havzası
Zeytin %31 İ Güney Marmara
İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ Mısır %29 İ Sakarya Ovası
Sebzeler %24 ! Güney Marmara
İklim Buğday İ Trakya (iç kesimler)
%18
Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim tiplerinin bütününün
genel özellikleriyle görüldüğü tek bölgemiz Marmara'dır. Hayvancılık
Karadeniz kıyıları dışındaki kıyılarda kışlar ılıman ve
Türkiye'de modern çiftlik ve ahır hayvancılığının en
yağışlıdır. Yazlar ise Akdeniz iklimindeki gibi kurak
yaygın olduğu bölgedir. Türkiye'nin başlıca ipek
olmayıp yağışlıdır. Kıyı kesimlerden içlere doğru iklim
böcekçiliği alanı Marmara Bölgesi'dir.
karasallaşmaktadır. Buralarda yazlar sıcak ve kurak,
kışlar soğuk ve yağışlıdır. Yer altı Kaynakları;
Bitki Örtüsü Bursa, Bilecik, ve Marmara adaları-^Mermer
Uludağ->Volfram
Bol yağış alan yerler ormanlarla kaplı iken, yağış
miktannın azaldığı alçak yerlerde stepler görülür. Kuzey Susurluk, Bigadiç (Balıkesir) ->Bor minaralleri
Marmara'da ormanlar, Trakya'da stepler, güney Hamitabat->Doğalgaz.
Marmara'da maki bitki örtüsü görülür.
Endüstri
Türkiye'de iklim, tarım ürünleri ve bitki örtüsü çeşitliliğinin
en fazla olduğu bölgemizdir. Türkiye'de görülen iklim Ülkemizin en büyük sanayi kuşağı bu bölgemizde
tiplerinin tamamını tanıtıcı ürünler bölgede yetişir. bulunmaktadır. Türkiye'nin en gelişmiş endüstri bölgesi
buradadır.
NÜFUSVEYERLEŞME C3
Edirne, Kırklareli—> Ayçiçeği yağı fabrikası
tc
Marmara Bölgesi, nüfusu en fazla olan bölgedir. 2000 UJ Q Tekirdağ—> Şarap
nüfus sayımında nüfusu 17.4 milyondur. Aynı zamanda Çanakkale-> Seramik ve konserve
nüfus yoğunluğu da en fazla olan bölgedir. Çünkü
Bursa, İstanbul—> Otomotiv
nüfusun fazlalığına karşılık bölgenin yüz ölçümü fazla
geniş değildir. Marmara Bölgesin nüfus yoğunluğu Bilecik, Gemlik-> Mermer
Türkiye ortalamasmın üç katına yakındır. Bu yoğunluğun Adapazarı-» Vagon
başlıca nedeni sanayi kuruluşlarının çokluğu nedeniyle İzmit—> Petro-kimya, Kağıt
göçler sonucu bölge nüfusunun artışıdır.
İzmit, İstanbul-» Tersane
Marmara Bölgesi'nde Anadolu kesimi Avrupa kesimine
göre daha sık nüfusludur. Bölgenin en yoğun nüfuslu ili (Î1I9İ Notu !
İstanbul'dur. İstanbul'dan sonra bölgede en yoğun
nüfuslu iller, Kocaeli, Bursa, Sakarya ve Balıkesir'dir, İEndüstri gelişmiş ve nüfus fazla olduğundan enerjiyi en
Güney ve Doğu Marmara'daki verimli ovalar da bölgenin |az üreten buna karşılık en çok tüketen bölgemizdir.
en sık nüfuslu yerlerindendir.
Trakya'da genellikle yoğunluk fazla değildir. En tenha Turizm
yerler Yıldız Dağları'nın Karadeniz'e bakan yamaçlarıdır. Doğal güzellikleri ve tarihsel değerleriyle İstanbul Bursa,
Trakya'nın en sık nüfuslu yeri verimli tarım topraklarının Marmara kıyıları önemli turistik merkezleridir.
bulunduğu Ergene Havzası'dır.
BÖLGENİN BÖLÜMLERİ
Yıldız Dağları Bölümü
EKONOMİKÖZELLİKLERİ
- Bu bölüm bölgenin kuzeyinde Karadeniz'e paralel
Tarım olarak uzanır. Dağlık ve engebesi fazladır, bu
Ekili dikili toprak oranının en yüksek olduğu bölgemizdir. nedenle ulaşım güçtür.
İklimin çeşitliliği nedeniyle tarım ürünleri çok Ç9şitlidir. Bu - Bölgenin en tenha ve en geri kalmış bölümüdür.
tarım ürünleri, ayçiçeği, mısır, zeytin, buğday, tütün, Ormancılık ve hayvancılık önemli gelir kaynağıdır.
pirinç, fındık, şeker pancarı, sebze ve meyvedir.
Ergene Bölümü
- Bu bölüm Ergene Irmağı'nın havzasını içine almıştır.
46- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

Bölgenin en soğuk, en az yağışlı ve bitki örtüsünün

en seyrek olduğu bölümdür. Karasal iklim

Bu bölüm yeryüzü şekillerinin elverişliliğine bağlı

olarak önemli bir tarım merkezi haline gelmiştir.
Bölümde tarıma dayalı sanayi gelişmiştir.

Güney Marmara Bölümü

Bu bölüm Gelibolu yarımadası ile Gökçe Ada ve
Bozcaada'yı da içine alarak Bilecik'in doğusuna kadar
uzanır.
Bölgenin en geniş bölümüdür. Bölgenin en geniş ve
en önemli tarım alanları bu bölümdedir.
Verimli tarım alanlarının bulunması sanayi ile birlikte
tarımın da gelişmesine neden olmuştur.
Güney Marmara'nın 9n önemli ovaları, Bursa,
Balıkesir, İnegöl ve Yenişehir ovalarıdır. Nüfus
yoğunluğu fazladır. Bölümde nüfus daha çok ovalarda
toplanmıştır.

Çatalca- Kocaeli Bölümü

Bu bölüm, batıda ergene havzasından başlayarak
doğuda Adapazarı Ovası'na kadar uzanır. Türkiye'de
nüfusun ve aritmetik nüfus yoğunluğunun en fazla, en
çok göç alan endüstri ve kgntleşmenin 9n çok geliştiği
enerjinin en çok tüketildiği bölümdür.
o
ÇO
Ck
UJ
 -COGRAFYA- 47

EGE BOLGESI

"\.
^ı. IÇ <\ M f > Ü O L U
b O1 G ı ^

Ege Bölgesi'nin Tanıtıcı Ozellikleri LU

>■

Doğu-batı uzanışlı dağ sıraları ve bunlar arasında
verimli çöküntü ovalarının yer alması
Dağların kıyıya dik uzanması
Deniz etkilerinin içerilere kadar sokulabilmesi
Kıyının çok girintili- çıkıntılı olması
Yüzölçüm olarak ülkemizin üçüncü küçük
bölgesidir.
Marmara Bölgesinden sonra 9n fazla göç alan 2.
bölgemizdir.
Bölgenin nüfus yoğunluğu Türkiye
ortalamasından fazladır.
• Bölge sanayi bakımından gelişmiştir.
■ Termik santrallerden elektrik üretimi açısından ilk
sırada yer alır.
Seracılıkta Akdeniz'den sonra 2. sıradadır.
Tek Jeotermik santralimiz olan Denizli- Sarayköy
bu bölgemizdedir.
En uzun kıyıya sahip ilimiz Muğla'dır.
YERI
Ege Bölgesi, Türkiye'nin Ege Denizi'ne açılan tarafıdır.
Kıyı boyunda, Biga Yarımadasrnın güneyinden Marmaris
yarımadası güneyine kadar uzanır. Üçgen biçimindeki
bölgenin tabanı Ege Denizi'ne dayanır. Bölge doğuya
doğru daralarak Afyon-Karahisar'a kadar uzanır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Ege bölgesinin yerşekilleri, diğer kıyı bölgelerinin yer
şekillerinden farklı bir görünüme sahiptir. Eg9 Bölgesi'nde
dağlar kıyıya dik uzanır. Dağların kıyıya dik uzanması
sonucunda;
- Ulaşım kolaylığı sağlanmıştır. Bu yüzden kıyı şehirleri
gelişmiştir.
-Enine kıyı tipi oluşmuştur.
-Kıta sahanlığı daha geniştir.
-Kıyıda koy, körf9z,ada, yarımada çoktur.
- Kıyıların girintili çıkıntılı olmasını sağlamış doğal
liman sayısı artmıştır.
- Akdeniz ikliminin iç kısımlara sokulmasını sağlamıştır.
Bu da kıyıdan 100-150 km içerde turunçgil ve zeytinin
yetişmesini sağlamıştır.
48- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

- Akarsu ağızlarında delta ovaları oluşmuştur. NÜFUSVEYERLEŞME

- Nüfusun kıyıdan içeriye doğru uzanarak kıyı
ovalarında toplanmasını sağlamıştır.
Doğu-Batı istikametinde denize dik olarak uzanmakta
olan dağlar, 3. zaman sonunda ve 4. zaman başlarında
meydana gelen faylanma sonucu oluşmuşlardır.
Ülkemizin en önemli horst ve graben sahaları bu
bölgemizde bulunur.
Bölgede bulunan Kaz Dağı, Kozak Dağı, Boz Dağlar,
Aydın Dağları ve Yunt Dağları birer horst iken, Gediz,
Bakırçay, Büyük Menderes Ovalar da birer graben
sahasıdır.
fîİlgiNotu/
lYerkabuğunun faylanması sonucu yükselen kısmına
jhorst, alçakta kalan kısmına ise graben adı verilir.
- Kıyıdan içlere doğru gidildikçe yükselti artar.
- Bölgedeki dağlar ve ovalar birbirinden kırıklarla
ayrılmıştır. Bu yüzden buralar birinci derece deprem
alanlarıdır.
AKARSU VE GÖLLERİ
2000 sayımına göre yaklaşık 9 milyon nüfusa sahip olan
Ege Bölgesi, nüfus yoğunluğu bakımından üçüncü sırada
gelir. Bölgedeki en kalabalık iller İzmir ve Manisa'dır.
Ege Bölgesi'nde nüfus yoğunluğu bakımından farklı
özellik gösteren iki kesim vardır. Kıyı Ege, Bölge
nüfusunun % 80'nini barındırırken, yüzölçümü olarak
daha büyük olan İç Batı Anadolu Bölümü, seyrek nüfuslu
olduğu için burası, bölge nüfusunun % 20'sini barındırır.
Nüfus dağılışındaki bu büyük farklılık klimatik ve
topoğrafik kökenlidir. Ege Bölümü'nde verimli tarım
alanlarının bulunması, denizel iklim nedeniyle buralarda
fazla tarım ürünü alınabilmesi, istihdam olanaklarının
fazla olması nüfusun yoğun olmasına neden olmuştur. İç
Batı Anadolu eşiğinde ise verimli tarım alanlarının
bulunmaması ve karasal iklimin etkili olması sonucu
tarımsal üretimin azlığı nüfusun kıyı ege bölümüne
nazaran daha seyrek olmasına yol açmıştır.. Ege Bölümü
Türkiye'nin sık nüfuslu yerlerindendir. Bakırçay, Gediz,
Küçük Menderes ve Büyük Menderes çöküntü
hendeklerindeki verimli ovalar bölgenin en sık nüfuslu
yerlerindendir. Bu ovalar arasında bulunan sıradağlar ise
çok seyrek nüfuslu yerlerdir.

Bölgenin önemli akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük ve EKONOMİK ÖZELLİKLER

Büyük Menderes'tir. Akarsu vadilerinde eğim az
olduğundan akarsular menderesler yaparak denize ulaşır Tarım
Rejimleri düzensizdir.. Akarsuların bol alüvyon taşıması,
Bölge, tarımsal şartlar bakımından oldukça elverişli ve
kıyının sığ olması, kıyıda akıntı ve gelgitin güçlü olması
tarımsal üretim açısından da oldukça çeşitli ve zengindir.
akarsu ağızlarında delta ovalarına yol açar.
Bunda verimli alüvyal ovaların geniş yer tutması ve iklim
Bölgede doğal göller azdır. Bölgenin en önemli gölü şartlarının büyük etkisi vardır. Asıl Ege Bölümü'nde
Büyük Menderes'in oluşturduğu Bafa alüvyon set kumsal ovalarda tütün, Menderes vadisinde pamuk,
gölüdür.Marmara gölü de bölgede yer alan diğer göldür. Edremit, Ayvalık, Kırkağaç, Bergama ve Aydın
çevresinde zeytin, Gediz ve Menderes ovalarında incir ve
İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ üzüm, sulanmayan araziİ9rde ise buğday ve arpa
yetiştirilir. İç Batı Anadolu'da karasal iklim
İklim görüldüğünden, Uşak çevresinde şekerpancarı, Afyon
Ege Bölgesi Akdeniz ikliminin etkisi altında dolaylarında haşhaş üretimi ve tahıl tarımı yapılır.
bulunmaktadır. Dağların denize dik uzanması nedeniyle EGE BÖLGESİ TARIM ÜRÜNLERİ
Akdeniz ikliminin yayılma alanı genişler. Dağların Türkiye %'si En Çok Yetiştiği Yer
Ürün
arasındaki vadi ve oluklar yoluyla deniz iklimi iç kısımlara
SığlaYağı % 100 Marmaris
kadar sokulabilmektedir. Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyı
incir %82 Aydın — Nazilli
ve çevresinde kışlar ılık ve yağışlı yazlar sıcak ve kurak
geçer. Kıyıdan iç kısımlara gidildikçe sıcaklıklar düşer. Haşhaş %65 Uşak, Afyon, Kütahya
Zeytin %60 Edremit, Ayvalık
Bölgedeki iklim koşulları;
Tütün %55 izmir, Manisa
-Ürün çeşidinin fazla olmasında Üzüm %39 Manisa
Pamuk %38 Gediz ve Menderes Ovaları
-Yıl içerisinde tarım yapabilme süresinin gelişmesinde
Anason %35 izmir - Çeşme
-Deniz turizminin gelişmesinde etkili olmuştur. Susam %23 Afyon, izmir, Denizli

Bitki Örtüsü Ş.pancarı %11 iç Kesimler

Turunçgiller %10 Muğla, izmir, Aydın
Doğal bitki örtüsü kıyıda ve alçak yerlerde maki yüksek
Buğday %8 Afyon, Kütahya
yerlerde orman, içerlere doğru ise bozkırdır.
 -COĞRAFYA- 49

Hayvancılık migiNotuf
Asıl Eg9'd9 ahır hayvancılığı, İç Batı Anadolu'da ise
İMenteş9 yöresi asıl Ege Bölümü'nde yer almasınal
mera hayvancılığı yapılır. İç kısımlarda iklim ve bitki
örtüsü m^ra hayvancılığının gelişmesinde etkendir. irağmen daha dağlık olması, daha çok yağış alması, dahaj
|az nüfus V9 daha az tarım alanları ile Asıl Egei
Yer altı Kaynakları [Bölümü'nden ayrılır.
Bölge maden bakımından zengindir. Bölged9 çıkarılan
j
başlıca mad9nİ9r şunlardır.
Kütahya(Tavşanlı, Tunceli)
Ment9şe yöresinde ve Kütahya çevresinde ->• Krom İç Batı Anadolu Bölümü
Kazdağı eteklerinde—> Demir Asıl Ege Bölümü ile İç Anadolu Bölgesi arasında yer alır.
Manisa (Soma) -> Linyit Gediz ve Büyük Mencteres oluklarının sona erdiği y^rden
başlayarak doğuya doğru yükselerek devam eder.
İzmir ç9vresind9-> Civa
Kütahya çevresinde-> Boraks Bölümün önemli özellikleri şunlardır:
Asya'da M^rmer - Karasal iklim görülür.
- Seyrek nüfusludur.
Endüstri
- Karasal iklimin tarım ürünleri yetiştirilir.
Bölge Marmara Bölgesi'nden sonra yurdumuzun 9n
gelişmiş bölgesidir. Endüstri faaliyetlerinin yapıldığı
yerlerin başında İzmir ve çevresi gelmektedir. Bölgenin eilgiliotu/
başlıca endüstri kolları;
İç Batı Anadolu ve Asıl Ege Bölümü çok farklı özellikte
Yatağan, Tunçbilek, Soma-^ Termik santral
olmalarına rağmen aynı bölge içinde yer alır Bunun
İzmir-> Petrokimya, dokuma, zeytinyağı, sigara ;ş n^deni;
otomotiv, içki
- İki bölüm arasındaki sıkı bağıntıların olmasıdır.
Edremit, Ayvalık-» Zeytinyağı
Aydın, Nazilli, Uşak-» Dokuma - İç Batı Anadolu bölümünün sosyal V9 ekonomik
nedenlerle Ege Bölgesi'nde yer almasıdır.
Uşak, Gördes, Demirci, Simav-» Halıcılık
Kütahya-» Çinicilik
Afyon-* M^rmer
Uşak-> Şeker
Afyon (Çay) -> Kağıt

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ Asıl

(Kıyı) Ege Bölümü

Eg9 kıyılarından 150-200 km iç kesimlere kadar devam
eden bölümdür. Bölüm doğuda Soma ve Denizli
doğusuna kadar uzanır. Bölümün yerşekillerinin
oluşumunda çöküntüler önemli rol oynamıştır.
Bölümün önemli özellikleri şunlardır;
- Nüfus yoğundur.
- Akdeniz iklimi görülür V9 Akd^niz iklimi tarım ürünleri
yetiştirilir.
- Şehirleşme oranı yüksektir.
- İç ve dış ticaret canlıdır.
- Turizm canlıdır.
- Sanayi gelişmiştir.
50- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
AKDENİZ BÖLGESİ
fc'GE S
ö t. G I? S
YERI
Türkiye'nin güneyinde yer alan Akdeniz'den adını alan
bölgemizdir. Bölge batıda Marmaris'in doğusunda başlar
ve doğuda Kilis'i de içine alarak sona erer.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Bölgenin büyük bir kısmı Toros dağları V9 yüksek
platolarla kaplıdır. G9n9İ olarak engebeli V9 dağlıktır.
Antalya körfezinin iki yanında batı Toroslar uzanır. Bunlar
B9y Dağları, Dedegöl, Geyik ve Sultan dağlarıdır.
Taşeli Platosu'nun doğusunda Orta Toroslar başlar.
Bolkar, Aladağlar Tahtalı, Binboğa Dağları Orta Torosları
oluşturur. İsk9nderun Körfezi'nin doğusunda nur dağları
bulunur. Akdeniz bölgesinde bulunan ve kıyıya paralel
uzanan Torosların bölgeye etkileri;
- Kıyılar fazla girintili çıkıntılı değıldir.
- Kıyı boyunca yalıyarlara (Falez) rastlanır.
- Dalgaların kıyıya paralel uzanması Akd^niz ikliminin
yayılma alanını sınırlar.
- Kışın İç Anadolu'dan g9İen soğuk havayı
engelleyerek kıyı ovalarının kışın ılık geçmesini ve
kıyı ovalarında seracılığın yaygınlaşmasını
sağlamıştır.
Toroslar kıyı ile iç kısımlar arasındaki ulaşımı kısıtlar.
Ulaşım bazı geçitlerle yapılır. Bölgedeki geçitler
şunlardır.
Çubuk-Geçidi-^- Göller Yöresini Antalya'ya bağlar
Sertavul Geçidi—> İç Anadolu'yu Silifke'ye bağlar
Belen Geçidi^- Amik ovasını İsk9nd9run'a bağlar
Gülek Geçidi-» Çukurova'yı Iç Anadolu'ya bağlar
Çukurova, Antalya ve Amik ovaları ile kıyıda dar bir şerit
halinde uzanan ovalar bölgenin tarım alanlarıdır.
(-,,/ D 0 vî U A N A D O l. U
B Ö i. Cî r ii i
y fy^ts Oağiar
AKARSU VE GOLLER
Dalaman çayı, Aksu, Göksu, S^yhan, Ceyhan V9 Asi
ırmakları bölgenin başlıca akarsuiarıdır.Bölgedeki
akarsular iklim sebebiyie düzensiz rejime
sahiptir.Akarsular kışın kabarır, yazın ise çok azdır.
Türkiye'de en fazla gölün bulunduğu bölgedir. Antalya
Körfezi'nin Beyşehir Gölü, Eğridir Gölü, Burdur Gölü V9
Acıgölden oluşan alana "göller yöresi" denir. Göller
yöresindeki Beyşehir V9 Eğirdir gölleri sularını dışarıya
akıttığı için suları tatlıdır. Diğer göllerin suları ise tuzludur.
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
İklim
Bölgenin kıyı kesimi İİ9 iç kısımları arasında iklim
farklıdır. Kıyı şeridinde Akdeniz iklimi görülür. Yazlar
sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Akd^niz kıyıları
yurdumuzda kış mevsimimin en ılık geçtiği bölgedir.
Bunun n9d9ni, nemlilik, enlem ve Toros Dağlarının
doğrultusu V9 yükseltisidir.
Yazların sıcak ve kurak g9çm9si pamuk tarımını ve maki
bitki örtüsünü yaygınlaştırmıştır. Toroslar'ın kuzeyinde V9
iç kısımlarında karasal iklim görülür.
Bitki Örtüsü
Kıyılarda 700-800 m'y9 kadar maki; yüksek yamaçlarda
ise ormanlar bulunur. İç k9Simİ9rde ise steplere
rastlamak mümkündür.
NÜFUS VE YERLEŞME
Bölgenin 2000 yılı nüfusu 8.7 milyondur. Buna karşılık
yüzölçümü ondan çok daha geniştir. Bunun doğal sonucu
olarak, nüfus yoğunluğu azdır. Bu durumu doğuran
başlıca etk9n, Toros Dağları'nın çok geniş alan
kaplamasıdır. Bölgenin % 90 Toroslar tarafından işgal
 -COGRAFYA- 51

edilmiş olduğu için Akdeniz Bölgesi, kıyı bölgelerimiz Yer altı kaynakları
arasında en seyrek nüfuslu olanıdır.
Fethiye, Amanos dağları—> Krom
Akdeniz Bölgesi'nde en sık nüfuslanmış yerler verimli
tarım alanlarıdır. Buraları kıyıda Çukurova, Antalya Seydişehir-Akseki—» Alüminyum
düzlüğü ve İskendBrun körfezi çevresi, iç kesimlerde ise Keçiborlu-»Kükürt
Amik ovası, Kahraman Maraş ovası ve göller yöresindeki
ovalardır. Çukurova ve Kahraman Maraş ovalarında Maraş, Kırıkhan—»Demir
nüfusun sık olmasında verimli tarım alanlarının yanında
Adana-^- Linyit
sanayi kuruluşlarının fazla olması da etkilidir. Antalya
çevresindeki nüfus yoğunluğunun fazla olmasında Adana-Burdur-Manganez
tarımın yanında turizm de önemli bir faktördür.
Endüstri
EKONOMİKÖZELLİKLERİ alanları
Tarım Böigenin endüstri alanları Adana Bölümü'nde
toplanmıştır.
Bölgede tarım alanlarının sınırlı olmasına rağmen, kıyı
şeridinde en önemli ekonomik etkinlik tarımdır. İskenderun—> Demir-çelik

- İklimin elverişli oluşu, sulama imkanının fazialığı ve Burdur-^- Şeker fabrikası

Ekstansif tarım uygulamasıyla tarımdan çok gelir e!de Adana, Antalya ve Maraş-» Pamuklu dokuma
edilir.
Silifke Taşucu, DalamanKağıt
- En önemli tarım alanları Çukurova başta olmak
üzer9, Amik ve Antalya ovalarıdır. Mersin Ataş Rafinerisi
- Türkiye'de tarım alanlarından bir yıl içinde birden çok Antalya -> Ferrokrom
ürün alma bakımından en elverişli bölgemiz Akdeniz
Bölgesi'dir. Seydişehir -> Aluminyum Fabrikası
Isparta -> Güiyağı ve halı
AKDENİZ BÖLGESİ TARIM ÜRÜNLERİ
Turizm
Ürün Türkiye%'s | En Çok Yetiştiği Yer

Muz % 100 I Mersin-Anamur Bölgenin önemli bir gelir kaynağı turizmdir. in suyu,
Yer fıstığı I Adana, Hatay, Mersin
Karain, Damlataş, Yedi Uyurlar mağaraları, Cennet ve
%90
Cehennem obrukları Düden ve Manavgat şelaleleri
Gül Soya %90 Isparta, Burdur önemli turizm yerleridir.
F. Haşhaş %90 Adana, Mersin
%65 Göller Yöresi BÖLGENİN BÖLÜMLERİ
Turunçgiller %65 Antalya, Alanya, Silifke, Mersin, Dörtyo!
Pamuk Zeytin %35 Çukurova Kıyı şerit
Adana Bölümü
%8 - Taşeli yarımadasının batı kesiminin doğusunda kalan
Pirinç %5 I Amik Ovası, K.Maraş çevresi böiümdür. Bu bölümün üçte biri ovalarla kaplı, geri
kalanı ise dağlıktır. Bu bölümdeki tarıma elverişli
Turfanda sebzeciiik ve seracılığın 9n yaygın olduğu ovalar Çukurova, Dörtyol, Amik, Silifke ve Ceyhan
bölgemizdir. ovasıdır. Adana bölümü, önemli ulaşım yolları
- Kış ılıklığı, yani kışın ısının sıfır derecenin altına üzerinde bulunur.
düşmeyişi turfanda sebze ve meyveciliğin Bölgedeki sanayi tesislerinin büyük çoğunluğu bu
gelişmesine yol açmıştır. bölümde toplanmıştır.
* Zeytin üretimi, kıyılarda ticari değeri yüksek tarım Bölümde Çukurova, özellikle yaz aylarında mevsimlik
ürünleri yetiştirildiği için azdır. göç alır.
Hayvancılık
Bölgede hayvancılığın daha ziyadB Toroslar'daki Bilgi Notu f
yaylacılık faaliyetleri içerisinde gerçekleştiği görülmektedir.
Kıl keçisinin 9n fazla olduğu bölgemizdir. [Akdeniz Bölgesi'nde Adana Bölümü, Antalya Bölümü'ne
İgöre nüfus ve endüstri bakımından daha gelişmiştir.
İBunun nedeni Adana bölümündeki geniş tarım alanları ve
lulaşımdır.
52- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

Antalya bölümü
Taşeli Platosu'nun batısında kalan bölüme denir. Bu ÇOZUMLU KONU
bölüm içerisinde Teke ve Taşeli Platoları, Batı Toros KAVRAMA TESTİ
Dağları ve Göller Yöresi bulunur.
Bu bölümde tarıma elverişli düzlükler azdır. Taşeli ve
göller yöresi kalkerli bir yapıya sahip olduğu için tarım 1. Türkiye'nin kıyı kesimlerinin ortak özelliği
arazisi kısıtlanmıştır. Bölümde nüfus çok seyrektir. aşağıdakilerden hangisidir?
Antalya, Bölümün en büyük kentidir. Elverişli iklimi, A) Engebenin fazla olması
geniş plajları, tarihi eserleri ve doğal güzellikleriyle B) Tarım alanlarının sınırlı olması
Antalya, Türkiye turizminde ilk sırada yer alır.
C) Deniz ikliminin içerilere kadar girebilmesi
Göller yöresi küçükbaş hayvancılık, özellikle kıl keçisi D) Yaz ve kış sıcaklık farkının az olması
önemli bir geçim kaynağıdır. E) Dağların kıyıya paralel uzanması

2. Aşağıdaki sanayi dallarından hangisi Karadeniz

Bölgesi'nde yoktur?
2:
o> A)Cam B) Demir-Çelik
C) Şeker D) Otomotiv
"0
Ui E) Sigara

3. I- Zigana ve Kop geçitleri Doğu Karadeniz

Bölümü'nde yer alır.
II- Türkiye'deki bakırın yarısına yakını Murgul'da
çıkarılırve işlenir.
III- Merzifon, Havza ve Amasya'da linyit yatakları
vardır.
IV- Gece-gündüz sıcaklık farkının en az olduğu
bölgedir.
V- Bölge ketBn ve kenevir üretiminde birincidir.

Karadeniz Bölgesi için yukarıda verilen

ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) l-ll-lll B) I-III-IV
C) I-III-V D) l-ll
E) I-II-III-IV-V
 -COĞRAFYA- 53

4. Türkiye'de demir-çelik endüstrisinin kurulduğu 8. Aşağıdaki yer şekillerinden hangisine Ege

bölüm ve bu bölümde kurulmasının temel nedeni bölgesinde rastlanılmaz?
hangi şıkta bir arada verilmiştir? A) Graben C) Menderes B) Delta Ovası
A) Ergene Bölümü - Yer şekülerinin oldukça sade E) Horst D) Antiklinal
oluşu
B) Çatalca - Kocaeli Bölümü - Endüstri bölgesi
olması 9. Karadeniz Bölgesi'nin kıyı kesimi ile Akdeniz
C) B. Karadeniz Bölümü - Limanlara tren ağının Bölgesi'nin kıyı kesimlerinde farklı tarım
bulunması faaliyetlerinin olmasında aşağıdakilerden hangisi
D) Çatalca - Kocaeli Bölümü - İthalat ve ihracat ençok etkilldir?
limanları barındırması
E) B. Karadeniz Bölümü - Taş kömürünün sadece A) Nüfus yoğunluğu
bu bölümde çıkarılması B) Akarsu fazlalığı
C) Yerşekilleri
D) Yükselti
E) İklim
5. Marmara Bölgesi Türkiye'deki toplam sanayi
imalinde ve tarım ürünlerinin üretiminde
aşağıdakilerden hangisinde söz sahibi değildir?
A) Zeytin C) B) Tütün
10. Aşağıdakilerden hangisi Ege bölgesinin
Otomotiv E) D) İpekli dokuma
dağlarının özelliğini yansıtmamaktadır?
Konserve tr>
o A Kıyılarda çok sayıda ada ve yarımadanın
cc
Ui
bulunması
V)
o_ B Deniz etkisinin iç kesimlere kadar girmesi
s C Dağların arasında çöküntü ovalarının
_s ) bulunması
EDİIK

D Kıyılarda falezler görülmesi

) Dağların doğu-batı yönünde uzanması
E

6.
II

Yukarıda oranları verilmiş Ege Bölgesi ürünlerinin

isimleri hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?
l_ __ II III akarsularından değildir?
A İncir Sığla yağı Üzüm
)
B Sığla yağı İncir Üzüm A) Sakarya C) Meriç E) B) Gediz D)
)
C Üzüm Sığla yağı İncir Ergene Susurluk
)
D Sığla yağı Üzüm İncir
)
E Üzüm İncir Sığla yağı

7. Aşağıdakilerden hangisi Marmara Bölgesi'nin

11. - Tarım ürünleri çeşitliliğinin en fazla olduğu bölgedir.
- Türkiye'nin en büyük ihracat limanı bu bölgede
bulunur
- İntansif tarımın en yoğun yapıldığı yerdir.
- Endüstri bitkilerinin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
Yukarıda bilgileri verilen bölgemiz hangisidir?
A) Ege Bölgesi
B) Marmara Bölgesi
C) Akdeniz Bölgesi
D) Güney Doğu Anadolu Bölgesi
E) Karadeniz Bölgesi
54- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

12. - En fazla yağışı kışın alır (%66) 16. Donlu Gün Savısı Yılhk Yağıs Miktarı 530 666 488
- En az yağışı yazın alır (%03) I- 182
Yukarıda donlu gün sayısı ve
- Yıllık ortalama sıcaklık 18,5° - 19°C dir. II- 25 yıllık yağış miktarları verilen
- Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. merkezler aşağıdakilerden hangileri olabilir?
I
ü İU
Yukarıdaki iklim özelliklerini yaşayan ilimiz A) Kars
İstanbul Diyarbakır
aşağıdakilerden hangisi olabilir? B) İstanbul
Diyarbakır Kars
A) Rize C) Ankara E) B) Bursa C) Kars
Diyarbakır İstanbul
Şanlıurfa D) Antalya D) İstanbul
Kars Diyarbakır
E) Diyarbakır
Kars İstanbul

13. Aşağıda verilenlerden hangisi Marmara Bölgesi 2

ile Ege Bölgesi'nin ortak özelliklerinden biri "LU
Q
17. Antalya: 28.2 °C
değildir?
İzmir: 27.6 °C
A) Ortalama yükseltinin aynı olması
B) Turizmin gelişmiş olması İstanbul: 23.4 °C
C) Tarım ürünlerinin çeşitlilik göstermesi
D) Ulaşım olanaklarının gelişmiş olması Yukarıda üç ilimizin Temmuz ayı sıcaklık
o ortalamaları verilmiştir. Sıcaklıkların farklı
E) Endüstrinin gelişmiş olması <2
olmasının temel nedeni nedir?

A) Batı rüzgarları
B) Yıllık yağış miktarı
C) Bitki örtüsü
14. Aşağıdaki coğrafi bölgelerimizden hangisi doğal D) Karasallık
göl bakımından diğerlerinden daha zengindir? E) Enlem

A) Doğu Anadolu bölgesi

B) İç Anadolu bölgesi
C) Karadeniz bölgesi
D) Marmara bölgesi
E) Akdeniz bölgesi

18. - Etkin deprem alamdır.

- Ortalama yükseltisi en az olan bölgemizdir..
15. Aşağıdakilerden hangisi Adana bölümünün bir
- Tarım arazisi oranı en fazla olan bölgemizdir.
özelliği degildir?
A) İç Anadolu'dan gelen yollar bu bölgedeki Gülek Yukarıdaki özelliklere sahip olan coğrafi bölgemiz
ve Servatul boğazlarıyla güneye iner hangisidir?
B) Ovalarında nüfus çok yoğundur
A) Karadeniz
C) Büyük ve verimli ovalara sahiptir B) Ege
D) Yaz ve kış nüfusu sabittir C) Marmara
E) Antalya bölümüne göre nüfus iki kat daha fazla
D) Akdeniz
nüfus almıştır
E) Doğu Anadolu
 -COĞRAFYA- 55

23. "Engebenin fazla olduğu yerlerde makineli tarım

19.
daha zordur." Buna göre aşağıdaki illerden
hangisinde makineli tarımın yapılması diğerlerine
göre daha zordur.
A) Malatya
B) Samsun
C) Şanlıurfa
D) Artvin
Yukarıdaki Türkiye haritasında işaretli alanlardan E) Denizli
hangisinde aynı tür ürünün daha erken
olgunlaşması beklenir?
A)l B)ll C)lll D) IV E)V

ÇÖZÜMLER
1. Denizin ılımanlaştırıcı etkisi ve nem oranının
20. Aşağıda verilen göllerden hangileri Göller îazlalığı mevsimler arasındaki sıcaklık farkının az
yöresinde bulunmaktadır? olmasını sağlamıştır. Bütün kıyı bölgelerimiz için
A) ortak olan özellîk, d9nize kıyıları olması n9deniyle
Morgan, Eymir yaz ve kış sıcaklık farklılıklarının az olmasıdır.
B)
Beyşehir, Eğirdir
C) (Cevap D)
Eğirdir, Nemrut
D)
Burdur, Akşehir
E)
Bolluk, Eber Sinop'ta Cam, Karabük ve Ereğli'de Demir-Çelik;
'o Turhal, Çarşamba, Çorum, Merzifon, Kastamonu'da
vc
LU
o şeker; Samsun VB Tokat'ta sigara sanayi gelişmiştir.
21. Aşağıdaki illerin hangisinde makineli tarımın daha Ancak otomotiv sanayi İstanbul, Gebze, Adapazarı,
İzmir ve Adana gibi sanayi bölgelerinde kurulmuştur.
yaygın olması beklenir?
(Cevap D)
A) Trabzon B) Artvin
C) Giresun D) Rize
E) Samsun 3. Soruda verilen beş ifade de doğrudur. Ancak V.
ifadeye ek olarak, Karadeniz Bölgesinin çay ve fındık
üretiminde de Türkiye'de birinci olduğunu
söyleyebiliriz.

22.1- Ovaların, dağların iç kısımlara kadar uzanması (Cevap E)

II- Tarıma dayalı endüstri kuruluşlarının fazla 4. Endüstrinin enerji kaynağı olan taş kömürünün B.
olması Karadeniz'dB çıkarılması doğru cevaptır. Demir-çelik
endüstrisinde ham madde ve enerji kaynağının
III- İklimin elverişli olması nakliyesinin çok masraflı olması sebebiyle işietmeler
geneilikle ham madde yataklarına yakın yerlerde
kurulur.
IV- Sulama olanaklarının yeterli olması
(Cevap E)
Ege Bölgesi'nde endüstri ürünlerinin bol
olmasında yukarıdakilerden hangisi etkilidir? 5. Marmara Bölgesi zeytinde Edremit ve ayvalık;
Otomotivde İstanbul, Adapazarı, G9bz9 ve Bursa;
A) II İpekli dokumada Gemlik ve Bursa; KonsBrvede ise G.
B) III ve IV Marmara'daki üretimi ile Türkiye'deki toplam
C) Ivelll üretimleri üzerinde söz sahibidir. Ancak tütün üretimi
D) IV ve sanayisinde Samsun ve Tokat ile Karadeniz, İzmir
E) I İİ9 Ege Bölgeleri Türkiye'de söz sahibidir.
(Cevap B)
56- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ-
6. Türkiye üzümlerinin %39'unu, sığla yağının %100'ünü
(Marmaris'te), İncirin %82'sini Ege bölgesinden elde
ederiz.
(Cevap C)
7. Gediz nehri Manisa-Kütahya arasında doğup
Gediz'de Ege Denizine dökülür. Ege Bölgesi nehridir.
(Cevap B)
8. Antiklinal harici diğer yer şekilleri çökme sonucu
meydana gelmişlerdir. Horst ve graben çökmenin
direk sonucudur. Delta ovaları ve Menderesler
çöküntülerin verdiği düzlükle oluşmuşlardır. Antiklinal
ise bir kıvrım şeklinin unsurudur ve Ege bölgesi
jeomorfolojisine uygunluk göstermez.
(C9vap D)
9. Karadeniz ve Akdeniz kıyı kesimleri sıcaklık, yağış
miktarları ve yağış rejimleri yönüyle farklılık gösterir.
Bu da tarımsal etkinliklerin farklı olmasını sağlar.
(Cevap E)
10. Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde ve dağların
kıydan duvar gibi yükseldiği yerlerde falezler görülür.
Ege Bölgesi enine kıyı tipi özelliği gösterir V9 kıyı
denizden yüksek değildir, bu yüzden falezler
görülmez.
(Cevap D)
H.Verilen bilgiter Ege Bölgesini yansıtmaktadır. Bu
özelliklerin her biri Ege bölgesinin diğer bölgelerden
kesin ayırt edici özelliğidir.
(C9vap A)
12. Soruda verilen iklim özellikleri Akdeniz iklimine aittir.
Antalya dışındaki iller yukarıda yazılı iklim özelliklerini
yansıtmamaktadır.
(Cevap D)
13. Marmara Bölgesi ortalama yükselîinin 200 m'den
daha az olduğu, Türkiye'd9 yüksekliğin en az olduğu
bölgedir. Ege Bölgesi'nde ise kıyı kesimlerinde
yüksekliğin az olmasına karşın, iç kesimlerinde
yükseklik 800-1000 m arasındadır.
(Cevap A)
14.Türkiye'de en fazla gölün bulunduğu bölge Akdeniz
Bölgesi'dir. Beyşehir Gölü, Eğridir Gölü, Burdur Gölü
ve Acıgölden oluşan alana "göller yöresi" denir.
(Cevap E)
15. Çukurova'daki pamuk işçilerine olan ihtiyaçtan dolayı
Adana Bölümü Türkiye'nin en fazla mevsimsel göç
alan bölümüdür.
(Cevap D)
16. Don olayının en çok yaşandığı yer Kars'tır. Kars-
Sarıkamış'ta 90 bin askerimizin donarak öldüğünü
hatırlayınız. İstanbul'un yıllık yağış miktarının
Diyarbakır'dan fazla olduğu da bilinirse doğru cevap
bulunabilir.
(Cevap A)
17. Sıcaklığın kademeli olarak güneyden kuzeye doğru
azalması bize enİ9min etkisini gösteriyor.
(Cevap E)
18. Soruda verilen bilgiİ9ri incelediğimizde bu bölgenin
Marmara Bölgesi olduğunu görürüz.
(Cevap C)
19. Kuzey yarım kürede tarım ürünlerinin olgunlaşma
dönemi güneyden kuzeye doğru bir sıra izler. En
güneyde olan yer ise II numara İİ9 gösterilmiştir.
(Cevap B)
20. Batı Toroslar yayının kuzey bölümünde çok sayıda
göl y9r alır. Buraya göller yöresi denir. Bu yörede;
Beyşehir, Burdur, Suğla, Kovada, Acıgöl, Balda ve
Yarışiı gölleri bulunur.
(Cevap B)
21. Makineli tarıma en elverişli yerler düz alanlardır.
Trabzon, Artvin ve Rize gibi illere göre Samsun
oldukça düz bir yapıya sahiptir. Çarşamba ve Bafra
ovaları genişliği V9 düzlüğü ile makineli tarıma uygun
ovalardır.
(Cevap E)
 -COGRAFYA- 57

22. Bu bölgemizde endüstri ürünlerinin bol olmasında;

a) Bu ürünlerin yetişebilmesi için uygun klimatik ÇIKMIŞ SORULAR
(iklim) koşulların bulunması ve ÇÖZÜMLERİ
b) Bu ürünlere gereksinim duyan V8 hammaddesi bu
ürünlere dayanan endüstri kuruluşlarının fazla olması
etkili olmuştur.
1. Türkiye'de aşağıdaki tarım ürünlerinden
(Cevap B) hangisinin yoğun olarak yetiştirildiği yerler kıyı
kesimlerinde degildir? (99 DMS OÖ)

A)Çay B) Turunçgil
C) Şekerpancarı D) Fındık
E) Zeytin

llıman kuşağın nemli ve serin yerleri şeker pancarı

23. Eng^besi en fazla olan ilimizde makineli tarım
yapmak daha güç olacaktır. Verilen iilerimizden Artvin
en fazla engebeye sahip olan ilimizdir. Ve bu nedenle
makineli tarım zordur.
(Cevap D)
tarımına en uygun yerlerdir. Yetişme döneminde çok
nem ister. Olgunlaşma döneminde ise yağış
istemez. Kıyı bölgelerdeki ovalarda daha değerli
endüstri bitkileri ekildiğinden şeker pancarı tarımı
yapılmaz. Daha çok iç bölgelerde üretilir. İç Anadolu
Bölgesi üretimin % 42'sini karşıiar.
(Cevap C)

o
o 2. Aşağıdaki haritada, bir tarım ürününün Karadeniz
V) Bölgesi'nde yetiştirildiği başlıca yerler gösterilmiştir.
(Ti
CL

Q
LU
>

Bu ürün aşağıdakilerden hangisidir? (99 DMS OÖ)

A) Haşhaş B) Tütün
C) Buğday D) Mercim^k
E) İncir

Sigara endüstrisinin hammaddesi olan tütün kıraç

arazide yetişir. Çimlenme döneminde bol su ister.
Büyüme döneminde sıcak ve güneşli havaya ihtiyaç
duyan bir üründür. Türkiye'deki tütün üretiminin
%23'ü Karadeniz Bölgesi'nden sağlanır. Karadeniz
Bölgesi'nde tütün üretiminin en çok yapıldığı yerler
Orta Karadeniz Bölümü, Niksar ve Erbaa (Tokat)
ovalarıdır.
(Cevap B)
58- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

3. Karadeniz Bölgesi'nde kağıt endüstrisinin

bulunduğu merkezler aşağıdakilerin hangisinde Doğu Karadeniz Bölümü'nde dağlar doğu-batı
birlikte verilmiştir? (99 DMS OÖ) yönünde V9 kıyıya paralel uzanır. Kıyı ile iç kesimler
A) Çatalağzı - Samsun arasında dağların uzanış yönünde değişiklik
B) Karabük - Çorum olmazken, dağların kıyıya paralel uzanması kıyı ile iç
kesimler arasında iklim değişikliğine neden
C) Ereğli - Amasya
olmaktadır. (Cevap B)
D) Aksu - Çaycuma
E) Sinop - Bafra
6. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin
Türkiye'deki toplam üretiminde Ege Bölgesi'nin
Karadeniz bölgesinde kağıt endüstrisinin bulunduğu payı yaklaşık %80'dir? (99 DMS L)
yerler; A) Pamuk B) Ayçiçeği D) C) Limon
Aksu - Giresun Üzüm E) İncir
Çaycuma - Zonguldak
Taşköprü - Kastamonu
Şıklar incelendiğinde D seçeneğindeki Aksu - İncir soğuğa dayanıklı olmadığından Akdeniz
Çaycuma kağıt endüstrisinin bulunduğu yerler İkliminin görüldüğü alanlarda yetiştirilir. Türkiye incir
içerisine girmektedir. üretiminin %80'i Ege Bölgesi'nde yetiştirilir.

(Cevap D) (Cevap E)
•*
7 Doğu Karadeniz dağlarının Karadeniz kıyılan
4. Turunçgillerin Akdeniz Bölgesi'nde fazla
yetişmesinde aşağıdakilerden hangisi etkilidir? (99 boyunca uzanması, bu kıyı kesiminin aşağıdaki
DMS ÖL) özelliklerinden hangisi üzerinde etkili değildir?
ız (20
\C\J (2000 DMS)
A) Yüzey şekilleri o
>-
<n A) Doğal limanların az olması
B) Akarsu rejimi Ui B) Yıllık yağış tutarının fazla olması
C) Akarsu ağı C£>
O
O

D) İklim C*l C) Tarım alanlarının sınırlı olması

o D) Kıyı boylarında nüfus yoğunluğunun fazla
E) Jeopolitik yapı
olması
Kıyı balıkçılığının gelişmiş olması
Turunçgiller (Nar9nciy9): Portakal, mandalina, E)
greyfurt, turunç gibi m^yvelerdir. Akdeniz ikliminin
özelliklerine uyum göstermiştir. Yetişmek için kış
ılıklığı ister. Dona karşı dayanıksızdır. Yaz
mevsiminde sulamaya gerek duyar. Kış mevsiminde Karadeniz'de dağların kıyıya paralel uzanması
meyveleri olgunlaşır. Üretimin % 9O'ı Akd^niz sonucunda:
Bölgesi'nde (İçel, Antalya, Adana ve Hatay) - Falezli kıyı tipi oluşmuştur. Bölgenin kıyı kesimi ile
gerçekleşir. iç kesimi arasında ulaşım zorlukları görülmektedir.
(Cevap D) - Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında, yamaç
yağışları artmıştır.
5. Doğu Karadeniz Bölümü'nün kıyı kesimi ile iç
kesimi aşağıdakilerin hangisi bakımından - Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim
farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan
benzerlik gösterir? (99 DMS L)
ürün çeşidinde değişiklikler görülmektedir.
A) Yıllık yağış miktarı - Kıyıların fazla girintili çıkıntılı olmamasına yol
B) Dağların uzanış yönü açmıştır. Bu yüzden kıyılarda doğai limanlar azdır.
C) Nüfus yoğunluğu - Kıyı ile iç kısımlar arasında tabii ve beşeri
D) Yetiştirilen tarım ürünleri bakımdan farklılık vardır.
E) Ekonomik etkinlikler - Dağlık ve engebeli olması tarım alanlarının az ve
dağınık olmasına yol açmıştır.
Buna göre; kıyı balıkçılığının gelişmiş olmasında
dağların kıyı boyunca uzanmasının etkisi yoktur.
(Cevap E)
 -COGRAFYA- 59

8. Aşağıdaki bölümlerden hangilerinde, sisli ve 11.1. Karadeniz

bulutlu ortamlarda yetişen ladin, şimşir, fındık II. Marmara
gibi bitkiler en yaygındır? (2000 DMS)
III. Güneydoğu Anadolu
A)
Doğu Karadeniz
B) IV. İç Anadolu
İç Batı Anadolu
C) Güney Marmara Yukarıdaki bölgelerin hangileri ortalama yükselti
D) bakımından birbirine en vakmdır? (2000 KMS)
Orta Fırat Yukarı
E) Sakarya
A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) II ve IV
Sisli ve bulutlu ortamlarda yetişen lâdin, şimşir ve E) lllvelV
fındık gibi bitkiler Doğu Karadeniz'de daha yaygındır.
(Cevap A) - Marmara Bölgesi ortalama yükseltisi en az olan
bölgemizdir.
- Güney Doğu Anadolu Bölgesi yer şekilleri 500-
800 metre arasında yükseltiye sahip sade bir
9. Antalya bölümü ve Ege Bölümünün kıyı bölgedir.
kesimlerinde iklimin benzerlik göstermesine Marmara Bölgesinin ve Güney Doğu Anadolu
karşın Ege Bölümünde tarımsai etkinliklerin daha Bölgesinin Ortalama yükseltileri birbirine en yakındır.
yoğun olması, Ege bölümünün aşağıdaki
(Cevap C)
özelliklerinden en çok hangisiyle ilgilidir? (2000
DMS)
A) Ovaların geniş yer tutmasıyla
"
B) Yıllık yağış tutarının daha fazla olmasıyla ü
cc
aı
C) Güneş ışınlarının düşme açısıyla Q
D) Enlem farkı olmasıyla tn
(fl
E) Demiryolu taşımacılığının gelişmiş olmasıyla

o
Ege Bölgesi'nde, tarım en önemli gelir kaynağı olma UJ 12.1. Dağ
özelliğini korumaktadır. Bunda verimli alüvyal II. Ova
ovaların geniş yer tutmasının ve iklim şartlarının
büyük etkisi vardır. Ayrıca Ege Bölgesinde yetişen III. Plato
bitkiler karlılığı yüksek olan endüstriyel bitkilerdir. IV. Tektonik göl
(Cevap A) Karadeniz Bölgesi'nde yukarıdaki yer
şekillerinden hangileri diğerlerinden daha az yer
10. Akdeniz bölgesinde yer alan aşağıdaki endüstri kaplar? (2000 KMS)
kuruluşlarının hangisinde kullanılan B) I v el
A) I ve II C) I ve IV E)
hammaddenin büyük bir kısmı yurtdışından D) II ve
III ve IV
gelmektedir? (2000 DMS)
A) Ferro Krom
B) Alüminyum Karadeniz Bölgesi'nde plato ve tektonik göl daha az
C) Kükürt yer kaplar. Tektonik göller daha çok Marmara
D) Kağıt Bölgesi'nde bulunur. Platolar ise daha çok İç
Anadolu Bölgesi ve Güney Doğu Anadolu
E) Rafineri
Bölgesinde bulunmaktadır.
(Cevap E)
Rafineri'de kullanılan petrolün büyük bir kısmı
yurtdışından ithal edilmektedir.
(Cevap E)
60- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

13. Yurdumuzun yedi coğrafi bölgesi farklı özellikler 16. Çay ve fındık fabrikaları ile orman ürünleri
gösterir. Buna göre yurdumuzun diğerlerine göre işletmeleri Doğu Karadeniz Bölümünde yaygındır.
ortalama yükseltisi daha az, tarım alanlarının payı Bu durum, endüstri tesislerinin kuruluş yeri ile
daha yüksek ve sulama olanakları daha çok olan aşağıdakilerden hangisi arasındaki ilişkiye
bölgesi aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KMS) örnektir? (2001 KMS)
A) Karadeniz A) Su kaynaklarının fazlalığı
B) Marmara B) Hammadde sağlama kolaylığı
C) Doğu Anadolu C) Enerji kaynaklarının varlığı
D) İç Anadolu D) Kara ve deniz ulaşımının gelişmişliği
E) Akdeniz E) Tüketim alanlarına yakınlığı

Marmara Bölgesi ortalama yükseltisi en az olan, Endüstri tesisleri genelde hammaddeye yakın
iklim, tarım ürünleri ve bitki örtüsü çeşitliliğinin en yerlerde kurulmuştur.
fazla olduğu, ekili dikili toprak oranının en yüksek
(Cevap B)
olduğu bölgemizdir.
(Cevap B) 17. Türkiye'de seracılık en çok Akdeniz Bölgesi ve Ege
Bölgesi'nin kıyı kesimlerinde yapılmaktadır.
14. Kimi ürünler farklı ovalarda yetişir. Buna göre
Gediz Ovasının iklim ve toprak koşullarında Aşağıdakilerden hangisi bunun nedenlerinden
yetiştirilebilen bir tarım ürününü, aşağıdaki
biridir? (2002 KPSS)
ovaların hangisinde yetiştirilebilmesi gerekir?
(2001 KMS) A) Isıtma giderinin düşük olması
A) z. o B) Sulama olanaklarının yeterli olması
Çarşamba Ovası
B) m C) Yağış miktarının fazla olması
Erene Ovası 'o
C) D) Toprak türlerinin çeşitli olması
Çukurova Malatya UJ
D) E) Düzlüklerin çok yer tutması
Ovası Elazığ Ovası
E)

Gediz Ovası Ege Bölgesinde yer alır ve burada
Akdeniz iklimi görülür. Aynı iklim özelliği Akdeniz
Bölgesinde bulunan Çukur ova'da da görüldüğünden
bu iki ovada yetişen tarım ürünleri birbirine benzer.
(Cevap C)
Seracılık, güneşleme süresinin uzun olduğu, kış
mevsiminin oldukça ılık geçtiği Akdeniz ve Ege
Bölgelerinde gelişmiştir.
(Cevap A)

15. Yurdumuzda denize kıyısı olan bölgelerimizin
ortak özelliği hangisidir? (2001 KMS)
A) Dağların kıyıya paralel uzanması
B) Kıyı kesiminde nüfusun iç kesimden fazla
olması
C) Tarım gelirinin endüstri gelirinden fazla olması
D) Halkın temel geçim kaynağının balıkçılık olması
E) Kıyı boyunca geniş kumsalların bulunması
Denize kıyısı olan Marmara, Karadeniz, Ege ve
Akdeniz Bölgesi'nde nüfus iç kesimlerden daha
fazladır.
(Cevap B)
18. Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin
Türkiye'deki toplam üre-timde, Ege Bölgesi'nin
payı yaklaşık %80'den
fazladır? (2002 KPSS) B) Turunçgil
D) Elma
A) Pamuk C) İncir E)
Mısır
İncir; Soğuğa dayanaklı olmadığından Akdeniz
İkliminin görüldüğü alanlarda yetiştirilir. Türkiye incir
üretiminin % 80'i Ege Bölgesi'nde (Küçük ve Büyük
Menderes vadilerinde Aydın ve İzmir'de) yetiştirilir.
Akdeniz, Marmara ve Güney Doğu Anadolu'nun
kuytu kesimlerinde de yetişir. Dünya incir üretiminde
Türkiye birinci sıradadır.
(Cevap C)
 -COĞRAFYA- 61

22. Aşağıdaki grafik, üç tarım ürününde, Karadeniz

19.
Bölgesi'nin 1997 yılı Türkiye üretimi içindeki
paylarını göstermektedir.

100-

II
80-
60-
40-
20-
0-
Yukarıdaki haritada numaralanmış yerlerden
hangisi, yerşekillerinin sade olması nedeniyle
tarıma diğerlerinden daha uygundur?(2003 KPSS) Grafikte I, II, II numarayla gösterilen
aşağıdakilerin hangisinde doğru ürünl
A)l B)ll 0) III D) IV E)V
verilmiştir?(2003/2 KPSS)
I II III
i numara ile gösterilen Ergene Havzası düzlük iken A) Fındık Mısır Tütün
diğer verilenler dağlık yörelerdir. B) Çay Pirinç Buğday
(Cevap A) C) Kenevir Tütün Buğday
D) Çay Fındık Mısır
20. Marmara Bölgesi'nde, aşağıdaki tarım E) Mısır Kenevir Pirinç
ürünlerinden hangisinin üretimi en azdır?(2003
KPSS)
A) Mısır C) Ayçiçeği E) B) Fındık Grafiği incelediğimizde
Zeytin D) Pirinç I- Çay -> % 100'ü Karadeniz Bölgesinde üretilir.
C5
er II- Fındık -» % 80'i Karadeniz Bölgesinde üretilir.
UJ
Q
m Ill-Mısır -^- % 30'u Karadeniz Bölgesinde üretilir.
Fındık tarımı Marmara bölgesinin en doğusunda,
kıyıda küçük bir yörede yapılmaktadır. (Cevap D)

(Cevap B) Ü

21. Kıyı kesiminde, dağların denize bakan yamaçlarında

gür ve sık bitki örtüsü görülür. Kıyının hemen
gerisindeki dağ yamaçlarında yükseldikçe geniş
yapraklı ağaçlar arasında iğne yapraklılara, çok
yükseklerde de alpin çayırlara rastlanır.

23. Türkiye'de pamuk ve tütün üretiminin ikisinde de

Bitki örtüsü özellikleri bu şekilde olan bölüm
en büyük paya sahip olan bölge aşağıdakilerden
aşağıdakilerden
B) Doğu Karadeniz hangisidir?(2004 KPSS)
hangisidir? (2003
KPSS) D)Ege A) Doğu Anadolu Bölgesi
B) Güneydoğu Anadolu Bölgesi
A) Ergene
C) Akdeniz Bölgesi
C) Güney Marmara
D) Ege Bölgesi
E) Adana
E) Karadeniz Bölgesi

Doğu Karadeniz'de dağların denize bakan

yamaçlarında bitki örtüsü gür ormanlardır. Yalnız alt Tütün ve pamuk, Türkiye'de en çok Ege bölgesinde
yamaçlar geniş yapraklı, üst yamaçlar ise iğne yetiştirilmektedir.
yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlarla kaplıdır. Ağaç (Cevap D)
çeşitlerinin değişmesinin nedeni sıcaklıkla ilgilidir.
(Cevap B)
62- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

24. Aşağıdaki alanlardan hangisinde Marmara

Bölgesi'nin Türkiye ekonomisine katkısı en
azdır?(2004 KPSS)
A) Besin Endüstrisi
B) Hidroelektrik enerji üretimi
C) Seramik endüstrisi
D) Bankacılık hizmeti
E) Turizm

9
Marmara Bölgesi'nd9 buiunan akarsuların eğimi az
olduğundan hidroelektrik enerji üretimi bakımından
fakirdir.

(Cevap B)

25. Eg9 bölgesinin kıyı kesimi ile iç kesimind9 ürünler

benzerlik gösterirken Doğu Karadeniz bölümünde kıyı
k9siminde yetişen bir çok ürün 75-1 OOkm içeride
rastlanmaz.
Ege ve Doğu Karadeniz bölgeleri arasında
görülen bu farkın temel nedeni nedir? (2004
KPSS)
A) Dağların uzanışı
B) Tarımsal nüfus yoğunluğu
o
C) Denîz akıntıları
D) Hakim rüzgar yönü UJ
«3
E) Toprak türü

Karadeniz Bölgesi'nde dağlar kıyıya paralel

uzanır. Bunun sonucu olarak;
• Falezli kıyı tipi oluşmuştur.
• Kıyı kesimler ile iç kesimler arasında ulaşım
zorlukları görülmektedir.
• Kuzeye bakan yamaçlarda yamaç yağışları
artmıştır.
• Kıyı kesim ve iç k9sim arasında önemli iklim
farklılıkları vardır.
• Doğal liman özelliğine sahip olan girintiler sınırlı
kalmıştır.
Ege Bölgesi'nde dağlar kıyıya dik uzanır. Bunun
sonucu olarak;
• Ulaşım kolaylığı sağlanmıştır.
• Kıyıların girintili çıkıntılı olması sağlanmış doğal
liman sayısı artmıştır.
• Nüfus kıyı ovalarında toplanmıştır.
• Akdeniz ikliminin iç kısımlara kadar girmesi
sağlanmıştır. Bu da kıyıdan 100-150 km içeride
turunçgil ve zeytinin yetişmesini sağlamıştır.
• Akarsu ağızlarında delta ovaları oluşmuştur.
(C9vap A)
 -TEMEL YURTTAŞUK BİLGİSl
TEMELYURTTAŞLIKBILGISI | Hukukun Temel Kavramlan 3
YARGI
Anayasamızda yer alan üç yetkiden birisi, "yargı
yetkisi"dir. Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız
mahkemelerce kullanılır.
Yargı veya yargısal faaliyet, biri şekli, diğeri maddi
olmak üzere iki anlamda kullanılır.
Şekli anlamda yargı, faaliyeti yürütmekte olan
makama göre tanımlandığı içindir ki, mahkemelerin
her türlü faaliyetini kapsar.
Maddi anlamda yargı ise, hukuk kurallarının
bağımsız mahkemeler tarafından belli olaya
uygulanmasıdır.
Yargı Türleri
Ülkemizde varolan yargı türleri; anayasa yargısı,
idari yargı, askeri yargı ve adli yargı olmak üzere
dört grupta toplanabilir:
ANAYASAYARGISI
Anayasa yargısı, Anayasa Mahkemesinin bu sıfatla
baktığı işler ile Yüce Divan sıfatıyla gördüğü
işlerdeki faaliyetleri kapsayan yargı türü veya
koludur.
Anayasa Mahkemesi
Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde
karamamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
İçtüzüğünün şekil ve esas bakımlarından; Anayasa
değişikliklerinin ise, sadece şekil bakımından
Anayasaya uygunluğunu denetleyen,
Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini,
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri
Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan
ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı
vekilini, Hakimler ve savcılar Yüksek Kurulu ve
Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili
suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılayan ve
63
Anayasa ile verilen diğer görevleri yerine getiren bir
yüksek yargı organıdır.
Kuruluşu
Anayasa Mahkemesi'nin kuruluşu, Anayasa'nın 146.
maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Anayasa
Mahkemesi, on bir asıl ve dört yedek olmak üzere
on beş üyeden oluşur. On beş üyenin hepsinin
seçiminde Cumhurbaşkanı'nın rolü vardır.
Cumhurbaşkanı sekiz asıl ve üç yedek üyeyi,
yüksek yargı organları ve Yüksek Öğretim
Kurulu'nun kontenjanlarına göre yetkili kurullarca
her boş yer için gösterilen üçer aday arasından
seçer. Buna göre Cumhurbaşkanı;
tn • Yargıtay'dan iki asıl ve iki yedek,
O
• Danıştay'dan iki asıl ve bir yedek,
• Askeri Yargıtay'dan bir asıl,
.1 • Askeri Yüksek İdari Mahkemesi'nden bir asıl,
UJ
• Sayıştan Genel Kurulu'ndan bir asıl,
• Yüksek Öğretim Kurulu'ndan bir asıl
olmak üzere sekiz asıl ve üç yedek üyeyi yetkili
kurullarca her boş yer için gösterilen üçer aday
arasından seçer.
Cumhurbaşkanı diğer üç asıl ve bir yedek üyeyi de
üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından
doğrudan kendisi seçer.
ASIL ÜYELER
1. Yargıtay
2. Yargıtay
3. Danıştay
4. Danıştay
5. Askeri Yargıtay
6. Askeri Yüksek İdari Mahkemesi
7. Sayıştay Genel Kurulu
8. Yüksek Öğretim Kurulu
9-10-11. Üst kademe Yöneticileri veya Avukatlar
64- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
YEDEKUYELER
1. Yargıtay
2. Yargıtay
3. Danıştay
4. Üst kademe yöneticileri veya avukatlar
Yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri ile üst
kademe yöneticileri ve avukatların Anayasa
mahkemesine asıl ve yedek üye seçilebilmeleri için,
kırk yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim görmüş veya
öğretim kurumlarından en az on beş yıl hukuk iktisat
veya siyasal bilimler dalında öğretim üyeliği veya
hizmetinde Yükseköğretim Kurulu başkan ve üyesi,
rektör, dekan, müsteşar, müsteşar yardımcısı,
general, amiral, büyükelçi veya vali olarak en az on
beş yıl fiilen çalışmış veya en az on beş yıl avukatlık
yapmış olmaları şarttır. Anayasa Mahkemesi üyeleri,
asli görevleri dışında resmi veya özel hiç görev
alamazlar.
Anayasa Mahkemesi, asıl üyeleri arasından gizli
oyla ve üye tamsayısının salt çoğunluğuyla dört yıl
için bir başkan ve bir Başkanvekili seçer. Süresi
bitenler yeniden seçilebilir.
Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını
doldurunca emekliye ayrılırlar. Üyelik bir üyenin
hakimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir
suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden;
görev ini sağlık bakımından yeri ne
getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde
de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt
çoğunluğunun kararı ile sona erer.
Anayasa Mahkemesinin kuruluş ve yargılama
usulleri, kanunla düzenlenir ki, bu hükümle
öngörülen kanun 2949 sayılı "Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri
Hakkında Kanun"dur.
Anayasa Mahkemesi, Başkan ve on üye ile toplanır,
salt çoğunluk ile karar verir. Anayasa
değişikliklerinde ve siyasi partilerin kapatılmasına
3 beşte üç çokluğu
aranır. 11— = 6.6'bulunur. Yarım
5 •
oy olmayacağı için sayı 7'dir. Şekil bozukluğuna
dayalı iptal davaları Anayasa Mahkemesince
öncelikle incelenip karara bağlanır.
Görevleri
Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri gerek
Anayasamızda, gerekse Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda
belirlenmiştir.
Mahkemenin en başta gelen görevi, kanunların,
kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi İçtüzüğünün Anaysa'ya esas ve şekil
bakımından uygunluğunu denetlemektir. Mahkeme
Anayasada yapılan değişiklikleri ise sadece şekil
bakımından inceler ve denetler. Kanunların şekil
bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen
çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa
değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna
ve ivedilikle görüşülemeyeceği koşuluna uyulup
uyulmadığı konuları ile sınırlıdır. Şekil bakımından
denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük
Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından
istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren
on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı
iptal davası açılamaz; defi yoluyla da ileri
sürülemez.
Olağanüstü durumlarda, sıkıyönetim ve savaş
durumlarında çıkarılan kanun hükmünde
kararnamelerin şekil ve esas bakımından
Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa
Mahkemesinde dava açılamaz.
Anayasa Mahkemesinin diğer görevlerini şu şekilde
belirtebiliriz:
• Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini,
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri
Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Başsavcı
vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve
Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili
suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla
yargılamak.
• Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara
bakmak.
• Siyasi partilerin mali denetimini yapmak.
• Türkiye Büyük Millet Meciisi üyelerinin yasama
dokunulmazlığının kaldırılmasına veya üyeliğinin
düştüğüne ilişkin kararların iptal istemlerini
karara bağlamak.
Kendi üyeleri arasından Uyuşmazlık
Mahkemesine Başkan ve Başkan vekili seçmek.
Yüce Divanda savcılık görevini Cumhuriyet
Başsavcısı veya Başsavcı vekili yapar. Yüce
Divanın kararları kesindir.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
Anayasa'ya Uygunluğun Denetimi
Anayasa Mahkemesinin en başta gelen görevinin w a.
kanunların, kanun hükmünde karamamelerin ve
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün
Anayasa'ya esas ve şekil bakımından uygunluğunu
denetlemek olduğunu yukarıda belirtmiştir.
Kanunların Anayasaya aykırılığı iddiası Anayasa
Mahkemesinin önüne iki yoldan gelebilir. Bunlardan
biri "dava yolu", diğeri ise "itiraz yolu"dur. Şimdi
kısaca bu konu üzerinde duracağız.
Dava Yolu
Kanunların, kanun hükmünde karamamelerin ve
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tamamının
veya bunların belirli madde veya hükümlerinin şekil
ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiası,
Anayasamızın dava açma hakkı tanıdığı kişi veya
organlar tarafından "iptal davası" açmak suretiyle
Anayasa Mahkemesine götürülür.
İptal davası açma hakkı Anayasanın 150. maddesi
uyarınca aşağıdaki kişi ve organlara tanınmıştır:
• Cumhurbaşkanına,
• İktidar ve ana muhalefet partisi meclis
gruplarına,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en
az beşte biri tutarındaki üyelerine.
İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması
halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en
fazla üyeye sahip olan parti kullanır.
Anayasa değişiklikleri ile kanunların şekil
bakımından Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla
doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, bunların
Resmi Gazetede yayımlanmalarından başlayarak on
gün, kanun hükmünde karamameler ile TBMM
İçtüzüğünün şekil ve esas bakımlarından,
kanunların ise sadece esas bakımından Anayasa'ya
aykırılıkları iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası
açma hakkı, bunların Resmi Gazetede
yayımlanmalarından başlayarak altmış gün sonra
düşer.
İtiraz Yolu
Herhangi bir mahkemede bir davaya bakılırken
taraflardan biri, uygulanmak isteniien kanun ve
kanun hükmünde kararname hükümlerinin
Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasında bulunur ve
mahkeme bu iddianın ciddi olduğu kanısına varırsa
veya bizzat mahkeme, uygulanacak kanun ya da
65
kanun hükmünde kararname hükmünü Anayasa'ya
aykırı görürse, sorunu Anayasa Mahkemesine
gönderir ve Anayasa Mahkemesinin bu konuda
vereceği karara kadar davayı geri bırakır. Davaya
bakmakta olan mahkeme, taraflardan birinin ileri
sürdüğü Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi
görmezse, davaya devam eder; bu iddia temyiz
merciince esas hükümle birlikte karar bağlanır.
Anayasa Mahkemesi, itiraz yoluyla kendisine
gönderilmiş olan iddia hakkında, işin kendisine
gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını
verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse,
mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine
göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin
kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar
gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır.
Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği
red kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından
sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün
Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda
bulunamaz.
Anayasa Mahkemesinin Kararları
Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal
kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
Anayasa Mahkemesi, bir kanun veya kanun
hükmünde kararnamenin tamamını veya bir
hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi
hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde
hüküm oluşturamaz.
Anayasa Mahkemesi, tarafından Anayasaya aykırı
bulunarak iptaline karar verilen kanun, kanun
hükmünde karamame ve Türkiye Büyük Millet
Meclisi İçtüzüğü ya da bunların iptal edilen
hükümleri, iptal kararının Resmi Gazetede
yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken
durumlarda Anayasa Mahkemesi, iptal hükmünün
yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırılabilir. Bu
tarih kararın Resmi Gazetede yayımlandığı günden
başlayarak bir yılı geçemez. Görüldüğü gibi,
Anayasa Mahkemesi, mevzuatta boşluk
yaratmamak amacıyla gerekli gördüğü durumlarda
iptal hükmünün yürürlüğe girişini, hükmün Resmi
Gazetede yayımlandığı tarihten daha ilerideki bir
tarihe alabilmektedir; ancak, bu sürenin bir yılı
aşmaması da gerekir. Böylece kanun koyucuya iptal
edilmiş olan bir kanunun yerine yeni bir kanun
koyabilme olanağı da tanınmış olmaktadır. Nitekim
bu gibi durumlarda Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal
kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğu dolduracak
66- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
kanun tasarı veya teklifini öncelikle görüşüp karara
bağlar.
Anayasa Mahkemesi, tarafından verilmiş olan iptal
kararı geriye yürümez. İptal edilmiş olan kanun,
kanun hükmünde karamame veya İçtüzük
hükümleri, iptal kararının Resmi Gazetede
yayımlandığı veya yürürlüğe gireceği güne kadar
geçerli sayılır. Böylece, bu tarihe kadar o kanun,
kanun hükmünde kararname veya içtüzük uyarınca
yapılmış olan işlemler de geçerli olarak kalırlar.
Anayasa Mahkemesinin kararları Resmi Gazetede
hemen yayımlanır ve Devletin yasama, yürütme ve
yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel
kişileri bağlar.
Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı
davalar dışındaki işleri dosya üzerinden inceler.
Ancak, gerekli gördüğü durumlarda sözlü
açıklamalarını dinlemek üzere ilgilileri veya konu
hakkında bilgisi olanları çağırabilir.
ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU VE
YARGILAMA USULLERİ
Kuruluş
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri
yapmak ve yetkileri kullanmak üzere Ankara'da bir
Anayasa Mahkemesi kurulmuştur Anayasa
Mahkemesi, onbir asıl ve dört yedek üyeden oluşur.
Anayasa Mahkemesi asıl ve yedek üyeliğine
seçilebilmek için aşağıdaki şartları haiz bulunmak
gerekir:
1. Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay'da başkan ve
üye olmak; veya
2. Kırk yaşını bitirmiş, altmışbeş yaşını
doldurmamış, yükseköğrenim görmüş ve kamu
hizmetlerinde en az onbeş yıl fiilen çalışmış veya
yükseköğretim kurumlarında en az onbeş yıl öğretim
üyeliği yapmış olmak şartıyla:
a) Yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve
siyasal bilimler dallarında öğretim üyesi; veya
b) Yükseköğretim Kurulu başkan veya üyesi veya
Yükseköğretim Kurumu rektör veya dekanı veya
müsteşar, müsteşar yardımcısı, general, amirai,
büyükelçi, bölge valisi veya vali, olarak görev
yapmak; veya
c) Mesleğinde avukat olarak fiilen onbeş yıl
çalışmış olmak; ve,
3. Hakimlik mesleğine alınmamayı gerektiren bir
suçtan hüküm giymemek veya bu gibi suçlardan
dolayı ceza kovuşturması altında bulunmamak ve
hakimlik mesleğine alınmasına engel bir hali
olmamak.
Üyelerin, Başkan ve Başkanvekitinin Seçimi
Üyelerin seçimi: Cumhurbaşkanı, iki asıl ve iki
yedek üyeyi Yargıtay, iki asıl ve bir yedek üyeyi
Danıştay, birer asıl üyeyi Askeri Yargıtay, Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel
kurullarınca kendi başkan ve üyeleri; bir asıl üyeyi
Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan
yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal
bilimler dallarındaki öğretim üyeleri içinden; üye
tamsayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için
gösterecekleri üçer aday içinden; üç asıl ve bir
yedek üyeyi ise yukarda (2/b) ve (2/c) bentlerinde
sayılanlar arasından doğrudan seçer.
Cumhurbaşkanı, Anayasa Mahkemesi asıl ve yedek
üyeliklerine seçilenleri, Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına bildirir. Anayasa Mahkemesi
Başkanlığı durumu, seçilenlere yazı ile tebliğ eder.
Seçilenlerin ad ve soyadları Resmi Gazetede
yayımlanır. Anayasa Mahkemesi üyeliğine
seçilenlerden bu görevi kabul etmeyenlerin adları,
Anayasa Mahkemesi Başkanı tarafından
Cumhurbaşkanlığına ve aday gösterilmesi söz
konusu ise ilgili kurula bildirilir. Bu tarihten itibaren
bir ay içinde aynı usullere göre yenileri seçilir. Aday
gösterecek kurulların tatilde bulunması halinde aday
gösterme ve üye seçimi, tatilin bittiği günden itibaren
bir ay içinde yapılır.
Başkan ve Başkanvekili seçimi: Anayasa
Mahkemesi, asıl üyeleri arasından gizli oyla ve asıl
üye tamsayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir
Başkan ve bir Başkanvekili seçer. Süresi bitenler
yeniden seçilebilirler. Süresinden önce boşalan
Başkan ve Başkanvekilliğine dört yıl için, yukarıdaki
fıkra gereğince yeniden seçim yapılır. Anayasa
Mahkemesinin yönetimi ve temsili Başkana aittir.
Başkanlığın boş veya Başkanın özürlü veya izinli
olması hallerinde Başkana ait görev ve yetkiler
Başkanvekili tarafından yerine getirilir ve kullanılır.
Başkanvekilinin de bulunmaması durumunda
mahkemeye en kıdemli asıl üye başkanlık eder.
Üyeliğin Sona Ermesinin Nedenleri
Üyelikle Bağdaşmayan Haller: Anayasa
Mahkemesi Başkan ve üyeleri asli görevleri dışında
resmi veya özel hiçbir görev alamazlar, görev
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSU
alanlar çekilmiş sayılırlar. Bu husus Anayasa
Mahkemesince karara bağlanır.
Emeklilik ve çekilme: Anayasa Mahkemesi başkan
ve üyeleri altmışbeş yaşını doldurunca istekleri
olmasa dahi emekiiye ayrılırlar. Anayas a
Mahkemesi Başkan ve üyeleri, yazılı olarak
emekliliklerini isteyebilecekleri gibi, müddet ve
kabule bağlı olmaksızın görevlerinden çekilebilirler.
Bu takdirde Başkanlık, durumu derhal
Cumhurbaşkanlığına ve yenisinin seçimi için aday
gösterilmesi gerekiyorsa ilgili kuruma bildirir.
Hüküm giyme, hastalık ve devamsızlık:
1. Hakimler ve Savcılar Kanununa göre hakimlik ve
savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir
suçtan dolayı kesin hüküm giyilmesi halinde
kendiliğinden;
2. Görevin sağlık bakımından yerine
getirilemeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla kesin
olarak anlaşılması veya göreve izinsiz veya özürsüz
ve aralıksız olarak onbeş gün veya bir yılda toplam
otuz gün süre ile devam edilmemesi hallerinde
Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt
çoğunluğunun kararıyla; sona erer.
Özlük İşleri
Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin
sicillerinin tutulması, izinleri ve sağlık durumları ile
ilgili hükümler ve duruşmalı işlerde ve törenlerde
giyecekleri kisveler ve öteki özlük işleri Anayasa
Mahkemesi içtüzüğü ile düzenlenir. Anayasa
Mahkemesi Başkanı ve üyelerine Yüce Divan
sıfatıyla bakılan veya Anayasaya göre süreye tabi
olan işlerin yürütülmesini engellememek kaydıyla
kırkbeş günlük yıllık izin verilebilir. Hastalık ve
mazeret izinleri genel hükümlere tabidir. Yıllık ve
mazeret izinleri Başkan tarafından verilir.
Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerine emeklilik
hakları bakımından 8 Haziran 1949 tarihli ve 5434
sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu
ile ek ve tadilieri uygulanır.
Yardımcı Teşkilat
1-Raportörler: Anayasa Mahkemesine,
çalışmalarında yardımcı olmak üzere yeteri kadar
raportör verilir. Raportörler mesleklerinde en az beş
yıl başarı ile çalışmış olan; 2802 sayılı Hakimler ve
Savcılar Kanununda tanımlanan hakim ve savcılar,
Sayıştay denetcisi, başdenetçisi veya uzman
denetçileri arasından ilgilinin isteği, Anayasa
Mahkemesi Başkanının uygun görmesi üzerine bağlı
67
oldukları kurumun yetkili mercileri tarafından
atanırlar.
2-Genel Sekreterlik: Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına bağlı olarak genel sekreterlik teşkilatı
kurulur. Genel Sekreterliğin kuruluş ve görevlerine
ilişkin hususlar Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde
gösterilir.
ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV VE
YETKİLERİ, İNCELEME VE YARGILAMA USULLERİ
1- Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri.
1. Kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin,
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya
bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas
bakımından Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla açılan
iptal davalarına bakmak;
2. Mahkemelerce kendisine Anayasanın 152.
maddesine göre intikal ettirilen işleri ve Yüce Divan
sıfatıyla çalışırken veya siyasi partilerin
kapatılmasına ilişkin davalarda aynı madde
gereğince ön mesele olarak bakması gereken işleri
karara bağlamak;
3. Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini,
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay.Askeri
Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başkan
ve üyelerini.baş-savcılarını, Cumhuriyet
Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini görevleri ile
ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla
yargılamak;
4. Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara
bakmak;
5. Siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve
giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimini
yapmak;
6. Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının
kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine
veya milletvekili olmayan bakanların
dokunulmazlığının kaldırılmasına Türkiye Büyük
Miilet Meclisince karar verilmesi hallerinde, ilgililerin
Anayasa veya İçtüzük hükümlerine aykırılık
iddiasına dayanan iptal istemlerini karara bağlamak;
7. Uyuşmazlık Mahkemesine Başkanlık edecek
üyeyi kendi üyeleri arasından görevlendirmek;
8. Anayasa ile verilen diğer görevleri yerine
getirmek.
68- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
2- İptal davasının açılamayacağı haller
1. Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş
hallerinde çıkarılan kanun hükmünde karamamelere
karşı şekil ve esas bakımından iptal davası
açılamaz ve mahkemelerde Anayasaya aykırılık
iddiası ileri sürülemez.
2. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası
andlaşmalar aleyhine, Anayasaya aykırılık iddiasıyla
Anayasa Mahkemesine başvurulamaz
3. İptal davası açmaya yetkili olanlar:
Kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin,
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya
bunların belirli madde ve hükümlerinin Anayasaya
aykırılığı iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası
açabilecek olanlar şunlardır.
1. Cumhurbaşkanı;
2. İktidar ve Ana muhalefet Partisi Meclis Grupları;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en
az beşte biri tutarındaki üyeleri;
İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması
halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en
fazla üyeye sahip olan parti kullanır. İktidar ve
Anamuhalefet partilerinin Türkiye Büyük Millet
Meclisi grupları Anayasa değişikliklerinin ve
kanunların şekil bozuklukları iddiasıyla iptalleri için
dava açamazlar.
4- Şekil bozukluğuna dayalı iptal davası ve
sınırı: Anayasa Mahkemesinin şekil bakımından
denetimi kanunlarda son oylamanın öngörülen
çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa
değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna
ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup
uyulmadığı hususlarıyla sınırlıdır. Şekil bozukluğuna
dayanan Anayasaya aykırılık iddiası mahkemelerde
ileri sürülemez. Anayasa değişikliklerine karşı iptal
davaları yalnız şekil bozukluğu iddiası ile açılabilir.
Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa
Mahkemesince öncelikle incelenerek karara
bağlanır.
5- İptal davası açma süresi: Anayasa değişiklikleri
ile kanunların şekil yönünden Anayasaya aykırılıkları
iddiası ile doğrudan doğruya iptal davası açma
hakkı, bunların Resmi Gazetede
yayımlanmalarından başlayarak on gün; kanun
hükmünde kararnamelerle Türkiye Büyük Millet
Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belli madde ve
hükümlerinin şekil ve esas, kanunların ise sadece
esas yönlerinden Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla
doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, bunların
Resmi Gazetede yayımlanmalarından başlayarak
aitmış gün sonra düşer.
6- Diğer Usul Hükümleri: Anayasaya aykırılık
iddiasiyle iptal davası açanlar, Anayasaya
aykırılıklarını ileri sürdükleri hükümlerin Anayasanın
hangi maddesi veya maddelerine aykırı olduğunun
ve iddialarını dayandırdıkları gerekçenin neden
ibaret bulunduğunu açıklamak zorundadırlar.
SOMUT NORM DENETİMİ
Bir davaya bakmakta olan mahkeme o dava
sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya kanun
hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya
aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü
aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa
tarafların bu konudaki iddia ve savunmalarını ve
kendisini bu kanıya götüren görüşünü açıklayan
kararı; dosya muhtevasını mahkemece bu konu ile
ilgili görülen belgelerin tasdikli örnekleri ile birlikte
Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderir.
Anayasa Mahkemesi, işin kendisine noksansız
olarak gelişinden başlamak üzere beş ay içinde
kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar
verilmezse ilgili mahkeme davayı yürürlükteki kanun
hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa
mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar
kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak
zorundadır.
Mahkemenin Anayasaya aykırılık iddiasının ciddi
görmemesi halinde bu iddia temyiz merciince esas
hükümle birlikte karara bağlanır. Anayasa
Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret
kararının yayımlanmasından sonra on yıl
geçmedikçe, aynı kanun hükmünün Anayasaya
aykırılığı iddiasıyla tekrar Anayasa Mahkemesine
başvurulamaz.
MÜŞTEREK HÜKÜMLER
Gerekçe İle Bağlı Olmama: Anayasa Mahkemesi;
kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya
aykırılığı hususunda ilgililer tarafından ileri sürülen
gerekçelere dayanmaya mecbur değildir. Anayasa
Mahkemesi, taleple bağlı kalmak kaydıyla başka
gerekçe ile de Anayasaya aykırılık karar ı
verebilir.Ancak, başvuru, kanunun, kanun
hükmünde karamamenin veya İçtüzüğün sadece
belirli madde veya hükümleri aleyhinde yapılmış
olup da, bu belirli madde veya hükümlerin iptali
kanunun, kanun hükmünde karamamenin veya
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
İçtüzüğün bazı hükümlerinin veya tamamının
uygulanmaması sonucunu doğuruyorsa, Anayasa
Mahkemesi.keyfiyeti gerekçesinde belirtmek
şartiyla, kanunun, kanun hükmünde kararnamenin
veya İçtüzüğün bahis konusu öteki hükümlerinin
veya tümünün iptaline karar verebilir.
İnceleme Usulü ve İlgililerin Çağırılması: Anayasa
Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar
dışında kalan işleri dosya üzerinde inceler; gerekli
gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını dinlemek
üzere ilgilileri çağırır. Cumhurbaşkanı adına
Cumhurbaşkanının tensip edeceği görevli sözlü
açıklamada bulunur.
Siyasi Partilerin Kapatılması Davaları: Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcısı tarafından açılan siyasi
partilerin kapatılmasına ilişkin davalar, Ceza
Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümleri uygulanmak
suretiyle dosya üzerinde incelenir ve karara
bağlanır. Bu davalarda Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasi
partinin genel başkanlığının veya tayin edeceği bir
vekilinin savunması dinlenir. Anayasa Mahkemesi
gerekli gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını
dinlemek için ilgilileri ve konu hakkında bilgisi
olanları çağırır.
Dokunulmazlığın Kaldırılması
Milletvekilliğinin Düşmesi Durumlarında İptal
Jstemi: Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına
veya milletvekilliğinin düşmesine ilişkin Türkiye
Büyük Millet Meclisi kararlarına karşı, ilgili
milletvekili veya milietvekili olmayan bakan ile diğer
bir milletvekili iptal istemi ile başvurabilir. Bu istem,
Anayasa Mahkemesince onbeş gün içinde karara
bağlanır. İptal istemine konu oluşturan Türkiye
Büyük Millet Meclisi kararlarına karşı Anayasa
Mahkemesine başvurma hakkı, kararın alındığı
günden başlayarak yedi gün sonra düşer.
Mahkemenin Toplanması: Anayasa Mahkemesi,
Başkan ve on asıl üye ile toplanır. Başkan, asıl
üyelerden mazereti olanların yerini kıdem esasına
göre yedek üyelerle tamamlar.
Müzakere Gizliliği ve Karar Nisabı: Anayasa
Mahkemesinin müzakereleri gizlidir. Kararlar salt
çoğunlukla verilir. Anayasa değişiklikierinde iptale
karar verilebilmesi için üçte iki oy çokluğu şarttır.
Oylamaya en kıdemsiz üyeden başlanır. Kıdem,
Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilme gününe göre
belli edilir.
İçtüzük: Anayasa Mahkemesinin çalışma esasları
ve üyeleri arasındaki iş bölümü, mahkemenin
69
yapacağı İçtüzükle düzenlenir. Bu İçtüzük Resmi
Gazete'de yayımlanır.
Dilekçenin Reddi: Anayasa Mahkemesinin
görevine girmeyen konulara ilişkin dilekçeler
reddolunur. Ret kararı, dilekçe sahibine tebliğ edilir.
Başkan ve Üyelerin Reddi: Anayasa Mahkemesi
Başkan ve üyeleri tarafsız hareket edemeyecekleri
kanısım haklı kılan hallerin dava açılmadan veya iş
mahkemeye gelmeden önce mevcut olduğu iddiası
ile reddolunabilirler. Bu takdirde, Anayasa
Mahkemesi, reddedilen üye katılmaksızın ret
konusu hakkında kesin karar verir. Ret şahsidir.
Kurulun toplanmasına mani olacak sayıda üyenin
redine ilişkin talepler dinlenmez.
Çekinme: Anayasa Mahkemesi Başkan ve
üyelerinin, kanunda yazılı sebeplere dayanarak
davaya veya işe bakmaktan çekinmeleri halinde,
Anayasa Mahkemesi, çekinme isteğinde bulunan
Başkan veya üyenin de iştirakiyle konu hakkında
kesin karar verir. Ancak, çekinme isteğinde bulunan
oylamaya katılamaz.
Anayasa Mahkemesi kararları: Anayasa
Mahkemesi kararları gerekçeli olarak yazılır.
Kararlar, inceleme veya yargılamaya katılan başkan
ve üyeler tarafından imzalanır. Muhalif kalanlar,
ve
kararda muhalefet sebeplerini açıklarlar. Kararlar
ilgililere bu şekliyle tebliğ olunur Anayasa
Mahkemesi kararları kesindir. İptal kararları,
gerekçesi yazılmadan açıklanamaz. Anayasa
Mahkemesince Anayasaya aykırı olduğundan
iptaline karar verilen kanun, kanun hükmünde
karaname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi
İçtüzüğü veya bunların belirli madde veya
hükümleri, iptal kararının Resmi Gazetede
yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gerekli
gördüğü hallerde Anayasa Mahkemesi, ipta!
hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca
kararlaştırabilir. Bu tarih, iptal kararının Resmi
Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı
geçemez.
Anayasa Mahkemesi bir kanun, kanun hükmünde
kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi
İçtüzüğünün veya bunların belirli hükümlerinin iptali
halinde meydana gelecek olan hukuki boşluğu kamu
düzenini tehdit veya kamu yararını ihlal edici
mahiyette görürse, yukarıdaki hükmü uygular ve
boşluğun doldurulması için Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanlığı ile Başbakanlığa bilgi verir.
Anayasa Mahkemesi, bir kanun veya kanun
hükmünde karamamenin tamamını veya bir
70- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi
hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde
hüküm tesis edemez. İptal kararları geriye yürümez.
Anayasa Mahkemesi kararlarmın yayımlanması
ve bağlayıcılığı: Anayasa Mahkemesi kararları
Resmi Gazetede hemen yayımlanır ve Devletin
yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare
makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri ve kuruluşları
bağlar.
İDARİ YARGI
İdari Yargı, idari makamlann idare hukuku
alanındaki faaliyetleri dolayısıyla ortaya çıkan
uyuşmazlıkların çözümlenmesine konu alan biryargı
türüdür. Başka bir deyişle, idari yargının uğraş
alanına Devlet ve belediyeler gibi kamu
kuruluşlarının idare hukuku ile ilgili eylem ve
işlemlerinden doğan idari uyuşmazlıklar ve davalar
girer.
İdari yargıyı, biri Genel İdari Yargı, diğeri Askeri İdari
Yargı olmak üzere başlıca iki guruba ayırabiliriz.
Ancak, Askeri İdari Yargı aynı zamanda Askeri
Yargı türü içine de girdiğinden, burada sadece genel
idari yargı türünü ele alacak, askeri idari yargıyı
daha sonra Askeri Yargı bölümünde açıklayacağız.
Genel İdari Yargı türünde yer alan yargı yerleri
çeşitlidir. Gerçekten, 1982 yılında yapılan yeni
düzenlemeden önce, ülkemizde var olan idari yargı
yerleri, bir taraftan yargı görevini yürütürken, diğer
taraftan idari görevlerle de uğraşıyorlardı. Yüksek
mahkeme niteliğinde olan Danıştay ve Askeri
Yüksek İdari Mahkemesi dışındaki idari yargı yerleri,
yargı görevinden çok idari görevleri yürüten
kuruluşlar biçiminde çalışıyorlardı. Milli Güvenlik
Konseyi döneminde yapılmış olan yeni
düzenlemeyle ilk derece mahkemeleri olarak İdare
Mahkemeleri ile Vergi Mahkemeleri kurulmuş,
bunun yanında Bölge İdare Mahkemelerine de yer
verilmiş ve böylece bir yüksek mahkeme olan
Danıştay'ın özellikle iptal davaları bakımından genel
görevli mahkeme olma niteliği ortadan kalkmış, bu
nitelik idare ve vergi mahkemelerine verilmiştir.
Danıştay, genel idari yargı alanındaki yüksek idari
mahkemesi olarak, idari mahkemelerce verilen ve
kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı
karar ve hükümlerin son inceleme mercii olduğu
gibi, kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakan bir idari yargı
yeridir. Bölge İdare Mahkemeleri ise, ilk derece
mahkemelerinin bazı kararlarını itiraz yoluyla
inceleyen bir idari yargı yeridir.
İdari Yargı Yerleri
İdari yargıda ilk derece ve son derece yargı yeri
olarak çeşitli mahkemeler vardır.
İDARİ YARGIYERLERİ
idare Mahkemesi Danıştay
Vergi Mahkemesi Bölge Idare
Mahkemesi
İdare Mahkemeleri
1982 tarihinde 2576 sayılı "Bölge İdare
Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi
Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun" la yeni düzenleme yapılıncaya kadar
ülkemizde ilk derece idari yargı yeri olarak İl
Yönetim Kurulu, İlçe Yönetim Kurulu, Vergiler
Temyiz Komisyonu, Vergi İtiraz Komisyonu ve
Gümrük Hakem Heyeti gibi kuruluşiar görev
yapmaktaydılar. Yeni düzenlemeyle bu kuruluşların
görevleri sona ermiş, bunların yerini yukarıda
belirttiğimiz gibi İdare ve Vergi Mahkemeleri almıştır.
Bölge İdare Mahkemelerinin yargı çevreleri İçişleri
ve Maliye Bakanlıklarının görüşü alınmak suretiyle
Adalet Bakanlığınca saptanır.
İdare Mahkemelerinde bir başkan ile yeterince üye
bulunur. Ancak mahkeme bir başkan ve iki üyeden
oluşur. İdare mahkemeleri, genel idari yargı
alanında ilk derece (hüküm) mahkemeleri olup,
kanunlarla başka yargı yerlerinin görev alanına
girmeyen, diğer bir deyişle vergi mahkemelerinin
görevine giren davalar ile ilk derece mahkemesi
olarak Danıştay'da çözümlenecek olanlar dışındaki
iptal davalarını, tam yargı davalarını, genel
hizmetlerden birinin yürütülmesi için yapılan idari
sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan
uyuşmazlıklara ilişkin davaları ve kanunla verilen
diğer işleri çözümler.
İdare Mahkemeleri bir başkan ve iki üyeyle
toplanarak uyuşmazlıkları oy çokluğuyla karara
bağlar. Kura! olarak İdare Mahkemeleri, önlerine
gelen uyuşmazlıkları kurul halinde toplanıp
görüşerek karara bağlarlar. Ancak, İdare
Mahkemeleri toplamı bir milyar lirayı aşmayan
konusu belli parayı içeren idari işlemlere karşı
mahkemelerinin tek hekimle vermiş olduğu kararlara
karşı Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilebilir.
İdare Mahkemelerinin kurul halinde verdikleri
kararlara karşı da Danıştay'a başvurma olanağı
vardır.
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 71

Vergi Mahkemeleri açılacak iptal veya tam yargı davaları doğrudan

Vergi Mahkemeleri de idare mahkemeleri gibi ilk doğruya Danıştay'da karara bağlanır.
defa 1982 yılında yapılan düzenleme ile kurulmuş Danıştay temyiz yeri olarak da, ilk derece idari
olan yargı yerleridir. Bundan önce bu mahkemelerin mahkemeleri ile Vergi mahkemeleri, tarafından nihai
görevleri Vergiler Temyiz Komisyonu, Vergi İtiraz olarak verilmiş olan ve bölge idare mahkemelerine
Komisyonu gibi kuruluşlar tarafından yürütülüyordu. itiraz yoluyla götürülemeyen kararları inceleyerek
Bölge İdare Mahkemeleri çözümler. Bunlardan başka Danıştay'ın görevleri
arasında İdari yargı yerleri arasında çıkan görev ve
Bölge idare mahkemeleri, bölgenin coğrafi ve iş yetki uyuşmazlıklarını çözüme bağlamak ve idari
durumuna göre İçişleri ve Maliye Bakanlıklarının yargı alanında yargısal kararlar (içtihatlar) arasında
görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur ve yargı çıkan çelişkileri ortadan kaldırmak üzere içtihadı
çevreleri saptanır. birleştirme kararı almak gibi işlerde yer alır.
Bölge idare mahkemeleri bir başkan ve iki üyeden ASKERİ YARGI
oluşur. Bir kısım idare mahkemelerinde üyelik görevi
Askeri Yargı; "askeri mahkemelerin askeri ceza
o bölgede bulunan idare ve vergi mahkemeleri
hukuku alanındaki yargısal faaliyetleri ile asker
başkanlarınca; bir kısım bölge idar e
kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin bulunan
mahkemelerinde ise bölge idare mahkemesine
idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların
atanan devamlı üyelerce yerine getirilir.
çözümlenmesindeki yargısal faaliyetler" biçiminde
Bölge İdare mahkemelerinin görevi, idare ve vergi tanımlanabilir.
mahkemeleri, arasında çıkacak görev ve yetki
Anayasamızın 145'inci maddesine göre, "askeri
uyuşmazlıklarını inceleyerek kesin karara
yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri
bağlamaktır.
taraîından yürütülür. Bu mahkemeler asker kişilerin
Bölge idare mahkemeleri, bir başkan ve iki üyeyle ■§ askeri olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine
toplanarak oy çokluğuyla karar verir. Başkanın S veya askeri mahkemelerde veya askerlik hizmet ve
bulunmadığı zamanlarda mahkemenin üyesi olan <n görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait
idare veya Vergi mahkemesinin başkanlarından & davalara bakmakla görevlidirler. Askeri mahkemeler,
kıdemli olan başkanlık eder; üyelik mahkemeye .§ asker olmayan kişilerin özel kanunda belirtilen
atanmış üyelerce yürütülüyorsa, en kıdemli üye.- M askeri suçları ile kanunda gösterilen görevleri ifa
başkanlık eder. ettikleri sırada veya kanunda gösterilen askeri
mahkemelerde askerlere karşı işledikleri suçlara da
Danıştay
bakmakla görevlidirler."
Genel idari yargı alanındaki yüksek idare
mahkemesidir. Danıştay "idari mahkemelerce Askeri Yargı Türleri
verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine
Askeri yargı, yukarıda yapmış olduğumuz
bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme
tanımlamaya uygun olarak biri askeri ceza yargısı,
merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve
diğeri askeri idari yargı olmak üzere iki yargı türüne
s on de re c e m ahkem e si olar a k b ak ar "
ayırabiliriz.
Anayasamıza göre Danıştay "davaları görmek,
Başbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun ASKERİYARGITÜRLERİ

tasarıları hakkında düşüncesini bildirmek, tüzük Askeri Ceza Yargısı Askeri Idari Yargı
tasarılarını ve imtiyaz şartname ve sözleşmelerini
inceleme, idari uyuşmazlıkları çözümlemek ve
Askeri Ceza Yargısı
kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla da
görevlidir." Askeri ceza yargısı, askeri mahkemelerin askeri
ceza hukuku alanındaki yargısal faaliyetleri olarak
Danıştay, ilk derece mahkemesi olarak 2575 sayılı
tanımlanabilir. Askeri mahkemeler ve disiplin
Danıştay Kanununda gösterilen alanlarda açılan
mahkemeleri asker kişilerin askeri olan suçları ile
iptal ve tam yargı davalarını doğrudan doğruya ve
bunların asker kişiler aleyhine veya askeri yerlerde
kesin olarak karara bağlar. Örneğin Bakanlar Kurulu
veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak
Kararlarına veya Başbakanca alınan kararlara karşı
işledikleri suçlara ve asker olmayan kişilerin özel
kanunda belirtilen askeri suçlara, kanunda
72- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
gösterilen görevlerini yerine getirirken veya kanunda
gösterilen yerlerde askerlere karşı işledikleri suçlara
ait davalara bakarlar.
Askeri mahkemelerin savaş veya sıkıyönetim
dummlarında hangi suçlar ve hangi kişiler
bakımından yetkili oldukları, kuruluşları ve
gerektiğinde bu mahkemelerde adli yargı hakim ve
savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.
Askeri ceza yargısında ilk derece (hüküm)
mahkemeleri niteliğinde olan askeri mahkemeler ve
disiplin mahkemelerinin yanında kontrol mahkemesi
niteliğinde olmakla beraber, belli davalara ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakan Askeri Yargıtay da
yer alır. Biz burada sadece Askeri Yargıtay
hakkında bilgi vereceğiz.
Askeri Yargıtay
Askeri Yargıtay, askeri mahkemelerde verilen karar
ve hükümlerin son inceleme yeridir; başka bir
deyişle askeri Yargıtay, askeri mahkemelerin karar
ve hükümlerini temyiz yoluyla kontrol eden bir
yüksek yargı oranıdır. Askeri Yargıtay ayrıca asker
kişilerin kanunla gösterilen belli davalarına da ilk ve
son derece mahkemesi olarak bakar.
Askeri Yargıtay üyeleri birinci sınıf askeri hakimler
arasında şimdi Askeri Yargıtay Genel Kurulunun üye
tam sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla her boş
yer için göstereceği üçer aday içinden
Cumhurbaşkanınca seçilir. Askeri Yargıtay başkanı,
Başsavcı, İkinci Başkanı ve Daire Başkanları, Askeri
Yargıtay üyeleri arasından rütbe ve kıdem sırasına
göre atanırlar.
Askeri Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, mensuplarının
disiplin ve özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı,
hakimlik güvencesi ve askerlik hizmetlerinin
gereklerine göre kanunla düzenlenir. Bu hükümle
öngörülen kanun "Askeri Yargıtay Kanunu "dur. Bu
kanuna göre Askeri Yargıtay beş daireden kurulur.
Her daire bir başkan ve dört üyenin toplanmasıyla
karar verir. Başkanın bulunması halinde en kıdemli
üye başkanlık görevini yürütür. Askeri Yargıtay'da
Daireler Kurulu, Genel Kurul ve Başkanlar Kurulu
gibi kurullar vardır. Daireler ve kurullarda kararlar
salt çoğuniukla verilir.
Daireler kurulu, Askeri Yargıtay Başkanının
başkanlığında, ikinci başkan, daire başkanları,
kararlarına itiraz edilen veya direnen daire hariç
olmak üzere dairelerden ikişer üyenin katılmasıyla
oluşur.
Daireler Kurulunun görevleri, askeri mahkemelerden
verilen direnme kararları ile Askeri Yargıtay
dairelerinden çıkan kararlara karşı Başsavcılıkça
yapılan itirazları inceleyip karara bağlamak, ilk
derece mahkemesi olarak Askeri Yargıtay
dairelerince verilmiş bulunan kararların temyiz yolu
ile incelenmesini yapmaktır.
Genel Kurul, Askeri Yargıtay Başkanı, Başsavcı,
İkinci Başkan, Daire Başkanları ve üyelerin
tamamından oluşur ve üyelerinin beşte dördü ile
toplanır. Genel Kurulun görevleri arasında içtihatları
birleştirme görevi de vardır ki, içtihatları birleştirme
kararları, askeri mahkemeleri, disiplin
mahkemelerini, Askeri Yargıtay dairelerini ve
Daireler Kurulunu bağlar.
Askeri Yargıtay Kanunu yürürlüğe girmeden önce,
Askeri Yargıtay'da hakim sınıfından olan üyelerin
yanında subay üyeler de görev alıyorlardı.
Anayasamız, Askeri Yargıtay üyelerinin hakim
niteliğine sahip olmaları esasını getirmekle subay
üyelerin bu yüksek yargı organmda görev yapmaları
olanağını ortadan kaldırmış bulunmaktadır.
Askeri İdari Yargı
Askeri İdari Yargı, asker kişileri ilgilendiren ve
askeri hizmete ilişkin bulunan idari işlem ve
eylemlerden doğan ve uyuşmazlıkların
çözümlenmesindeki yargısal faaliyet olarak
tanımlanabilir.
Askeri idari yargıda yargısal faaliyeti yürüten yargı
yeri, bir yüksek yargı organı niteliğinde olan "Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi"dir. Aşağıda bu yüksek
mahkeme hakkında kısaca bilgi vereceğiz.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, ilk defa 1961 tarihli
önceki Anayasanın 140'ncı maddesidir. 1971 yılında
yapılan bir değişiklikle kurulmuş bir yüksek yargı
organıdır. 1982 tarihli Anayasamız da Askeri Yüksek
İdare Mahkemesine yüksek mahkemeler arasında
yervermiştir.
1982 tarihli Anayasamızın 157'nci maddesine göre,
"Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri olmayan
makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri
ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve
eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini
yapan ilk ve son derece mahkemesidir. Ancak,
askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda
ilgilinin asker kişi olması koşulu aranmaz". Diğer
taraftan, Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ-
kararlarını uygulamaya idareye karşı açılacak tam
yargı davalarına da Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
bakar.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin kuruluşu,
işleyişi, yargılama usulleri, mensuplarının disiplin ve
özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı, hakimlik
güvencesi askerlik hizmetlerinin gereklerine göre
kanunla düzenlenir.
Bu hükümle ön görülen kanun "Askeri Yüksek İdare
Mahkemesi Kanunu"dur. Bu kanunda sonradan
2568 sayılı Kanunla değişiklikyapılmıştır.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde biri hakim
sınıfından olan üyeler, diğeri hakim sınıfından
olmayan üyeler olmak üzere iki tür üye vardır.
Mahkemenin Askeri Hakim sınıfından olan üyeleri,
mahkemenin bu sınıftan olan başkan ve üyeleri tam
sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla birinci sınıf
askeri hakimler arasından her boş yer için
gösterilecek üç aday içinden; hakim sınıfından
olmayan üyeleri, rütbe ve nitelikleri kanunda
gösterilen subaylar arasından, Genelkurmay
Başkanlığmca her boş yer için gösterilecek üç aday
içinden Cumhurbaşkanınca seçilir. Askeri hakim ;ş
sınıfından olamayan üyelerin yarbay ve albay S
rütbesindeki kurmay subaylardan seçilmesi gerekir. g
Askeri hakim sınıfından olmayan üyelerin görev gj
süresi en fazla dört yıldır.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde iki daire vardır. :=
Birinci Daire, yer değiştirme, nasıp, sicil, kademe
ilerletilmesi, terfi, emeklilik, maluliyet, aylık ve
yolluklara ilişkin davalara: İkinci Daire, istifa, hizmet Adli yargı kolunun biri "ceza yargısı", diğeri "medeni
yükümlülüğü, askeri akademiler, askeri öğrenci ve
yedek subay işlemlerine ilişkin davalara bakar. Her
daire bir başkan ve altı üyeden oluşur; üyelerden
dördü askeri hakim, ikisi kurmay subaydır. Dairelere
çoğunluğu hakim sınıfından olmak üzere görüşme
yeter sayısı beştir, kararlar oy çokluğuyla alınır.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin Başkanı,
Başsavcısı ve Daire Başkanları hakim sınıfından
olanlar arasından rütbe ve kıdem sırasına göre
atanırlar.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde Daireler Kurulu
ve Genel Kurul vardır.
Daireler Kurulu, Başkan, daire başkanları ile her
dairenin kendi üyeleri arasından bir yıl için seçeceği
biri askeri hakim, biri de hakim sınıfından olmayan
subay üyelerden oluşur. Kurul üye tamsayısı ile
toplanarak oy çokluğuyla karar alır. Birden çok
dairenin görevi içine giren davalar, Bakanlar Kurulu
73
kararlarına karşı açılan davalar, Danıştay'dan alınan
düşünceler üzerine uygulanan eylem ve işlemler
hakkında açılan davalar, Başkanın veya
Başsavcının ya da dairelerin karara bağlanmasını
istediği davalar ile daireler arasındaki görev ve yetki
uyuşmazlıkları Daireler Kurulunda karara bağlanır.
Genel Kurul, Başkan, Başsavcı, daire başkanları ve
üyelerden oluşur. Üye tamsayısının beşte dördü iie
toplanarak oy çokluğuyla karar alır. Genel Kurulun
görevleri arasında içtihadı birleştirme kararları almak
davardır.
BilgiNotuf
Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin kararları
kesin olup, bunlara karşı başka yargı yerlerine,
örneğin Danıştay'a başvurulamaz.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kurulmadan önce
asker kişilerle ilgili idari işlemlerinin yargısal
denetimini Danıştay tarafından yapılmaktaydı.
ADLİ YARGI
Adli yargı (Adalet Yargısı), anayasa yargısı, idari
yargı ve askeri yargı dışında kalan yargısal
faaliyetleri, yani adalet mahkemeleri tarafından
yürütülmekte olan yargı faaliyetlerini kapsayan yargı
J türüdür. Diğer yargı türlerine oranla adli yargı,
uygulama alanı en geniş olan yargı türüdür.
Adli Yargı Türleri
yargı" (hukuk yargısı) olmak üzere başlıca iki türü
vardır.
ASKERİ YARGITÜRLERİ
Ceza Yargısı Medeni Yargı (Hukuk Yargısı)
Ceza Yargısı
Ceza Yargısı, ceza mahkemelerinin ceza hukuku
alanındaki yargısal faaliyetlerini kapsar. Ceza
yargısını konu alan hukuk dalı, ceza yargılama
hukuku (ceza usulü hukuku) adını taşır. Ceza
mahkemelerinin ceza davalarında uyacakları
yargılama usulleri "Ceza Mahkemeleri Usulü
Kanunu"nda (CMUK) düzenlenmiştir.
Medeni Yargı (Hukuk Yargısı)
Medeni Yargı'nın (hukuk yargısının) konusunu,
hukuk mahkemelerinin özel hukuk alanındaki
yargısal faaliyetleri oluşturur. Medeni yargıyı konu
74- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
alan hukuk dalı medeni yargılama hukuku (medeni
usul hukuku) adını taşır. Hukuk mahkemelerinin
hukuk davalarında uyacakları yargılama usulleri
"Hukuk Usulü Mahkemeleri Kanunu"nda (HUMK)
düzenlenmiştir.
Adli Yargı Yerleri
ADLİ YARGI YERLERİ
Ceza Yargısı Medeni Yargı
(Hukuk Yargısı)
Sulh Ceza AğırCeza Sulh Hukuk Asliye
Mahkemesi Mahkemesi Mahkemesi Hukuk
Mahkemesi
Asliye
Ceza
Mahkemesi
Adli yargı adliye mahkemeleri tarafından yürütülür.
Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve
yargılama usulleri kanunla düzenlenir. Ülkemizde
mahkemeler iki derecelidir. Birinci derecedeki
hüküm mahkemelerinin yanında ikinci derecede
kontro! mahkemesi yer alır. Bunların arasında bazı
ülkelerde görülen istinaf mahkemesi bizim
ülkemizde henüz mevcut olmayıp, Adalet
Bakanlığınca kurulması düşünülmektedir.
Ceza Yargısındaki Mahkemeler
Ceza yargısında ilk derece (hüküm) mahkemeleri;
sulh ceza, asli ceza ve ağır ceza mahkemeleridir.
Bunlar "genel" nitelikte mahkemelerdir. Bunların
yanında özel ceza yargı yerleri de vardır. Örneğin
Anayasa Mahkemesi (Yüce Divan sıfatıyla baktığı
davalarda), Devlet Güvenlik Mahkemesi, Çocuk
Mahkemesi, Trafik Mahkemesi gibi.
Sulh Ceza Mahkemesi
Her ilçede bir sulh ceza mahkemesi vardır ve tek
hakimlidir. Sulh ceza mahkemesinde Cumhuriyet
Savcısı bulunmaz, fakat kamu davasını Cumhuriyet
Savcısı açar.
Sulh ceza mahkemelerinin görevlerine giren suçlar,
"Yürürlük Kanunu" diye de kısaca anılan "Türk Ceza
Kanunun Mevkii Mer'iyete Yazına Dair Kanun"un
29'uncu maddesinde gösterilmiştir. Ayrıca özel
kanunlarda sulh ceza mahkemesinde bakıiacağı
belirtilen davalara da bu mahkemede bakılır.
Örneğin kabahat niteliğindeki suçlara ilişkin davalara
sulh ceza mahkemelerinde bakılır.
Asliye Ceza Mahkemesi
Her ilçede ve il merkezinde (merkez ilçede) bir
asliye ceza mahkemesi vardır. Asliye ceza
mahkemesinin bir başkan ve iki üyeden kurulması
469 sayılı Kanunun emri ise de, hakim azlığından
dolayı aynı kanunun geçici maddesi uyarınca, halen
ülkemizdeki asliye ceza mahkemeleri tek hakimlidir.
Asliye ceza mahkemelerinde Cumhuriyet Savcısı
bulunur. Sulh ceza ve ağır ceza mahkemelerinin
görevi dışında kalan bütün suçlara ilişkin davalara
Asliye ceza mahkemeleri bakar.
Ağır Ceza Mahkemesi
Ağır Ceza Mahkemesi bir başkan ve iki üyeden
oluşan toplu bir mahkemedir; bu mahkemede
Cumhuriyet Savcısı da bulunur. Ağır Ceza
Mahkemelerinde ölüm, müebbet (ömür boyu) hapis,
ağır hapis ve on yıldan fazla hapis cezasını
gerektiren suçlara ilişkin davalara bakılır.
Medeni Yargıdaki Mahkemeler
Medeni Yargıdaki ilk derece (hüküm) mahkemeleri;
sulh hukuk ve asliye hukuk (ve asliye ticaret)
mahkemeleridir. Bunlar genel mahkeme niteliğindeki
mahkemelerdir, yani "belirli kişi veya iş guruplarına
göre sınırlandmlmamış olan, aksi yazılı olmadıkça
medeni usul hukukuna giren her türlü işe bakan
mahkemelerdir." Bunların yanında özel mahkemeler
de vardır. Örneğin iş mahkemesi, tapulama
mahkemesi ve yakında kurulması düşünülen aile
mahkemesi gibi.
Sulh Hukuk Mahkemesi
Her ilçede bir Sulh Hukuk Mahkemesi vardır ve tek
hakimlidir. İşi çok olan yerlerde birinci, ikinci, üçüncü
Sulh Hukuk Mahkemesi gibi birden fazla Sulh Hukuk
Mahkemesi kurulur.
Sulh Hukuk Mahkemesinin görevi kanunlarla
belirtilmiş olup, istisnaidir. Örneğin vasi atanması,
mirasçılık belgesi (veraset ilamı) verilmesi,
evlenmeye ve evlat edinmeye izin verilmesi istekleri,
kira bedelinin tespiti davası, taksim davası, tahliye
davası, zilyetliğin korunmasıyla ilgili davalar, miktar
ve değeri dört yüz milyon lirayı geçmeyen davalar
Sulh Hukuk Mahkemesinde görülür.
Asliye Hukuk Mahkemesi
Her ilçede ve il merkezinde bir Asliye Hukuk
Mahkemesi vardır. Asliye Hukuk Mahkemesinin bir
başkan ve iki üyeden kurulu toplu mahkeme olması
469 sayılı Kanunun emri ise de, hakim azlığından
dolayı aynı kanunun geçici maddesi uyarınca, halen
ülkemizdeki bütün asliye hukuk mahkemeleri tek
hakimlidir. İşi çok olan yerlerde aynen sulh hukuk
mahkemeleri gibi birden fazla Asliye Hukuk
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 75

Mahkemesi kurulur. Sulh Hukuk Mahkemesinin

görevi dışında kalan bütün davalara ve işlere Asliye
Hukuk Mahkemesinde bakılır. Örneğin miktarı ve
değeri dörtyüzmilyon lirayı geçen davalara,
boşanma davalarına, kamulaştırma bedeline itiraz
davalarına, evlenmenin iptali davasına, babalık
davasına, derneklerin kapatılması davasına Asliye
Hukuk Mahkemelerinde bakılır.

Asliye Ticaret Mahkemesi

Ankara, İstanbul, İzmir ve nüfusu çok büyük bazı il
merkezlerinde ayrı asliye ticaret mahkemeleri vardır;
bu mahkemeler bir başkan ve iki üyeden oluşur.
Ticaret mahkemeleri yalnız ticari dava ve işlere
bakarlar. Ayrı bir ticaret mahkemesi bulunmayan
yerlerde, örneğin nüfusu az iller ile ilçelerde, o yerin
Asliye Hukuk Mahkemesi aynı zamanda Asliye
Ticaret Mahkemesidir ve ticari davalara bakar.

Yargıtay
Adli yargı alanındaki yüksek mahkeme Yargıtay'dır.
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun
başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve
hükümlerin son inceleme
merciidir. Kanunla ve son derece
gösteriien belli davalara
mahkemesi olarak bakar.
Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, başkan, başkan
vekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet
Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı vekilinin
nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin
bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre
kanunla düzenlenir. Bu hükümle öngörülen kanun
2797 sayılı "Yargıtay Kanunu"dur. Yargıtay'da yirmi
bir hukuk ve on bir ceza dairesi vardır. Her daire bir
başkan ve dört üyenin katılmasıyla toplanarak salt
çoğunlukla karar verir.
Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı
hakim ve Cumhuriyet Savcıları ile bu meslekten
sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunca üye tam sayısının salt çoğunluğu ile ve
gizli oyla seçilir.
Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkan vekilleri ve
daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay
Genel Kurulunca üye tam sayısının salt çoğunluğu
ve gizli oyla dört yıl için seçilir; süresi bitenler
yeniden seçilebilirler. Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcısı Vekili,
Yargıtay Genel Kurulunu kendi üyeteri arasından
belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaşkanı
tarafından dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler
yeniden seçilebilirler.
76- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
ÇOZUMLU
KAVRAMA
1. İdare ve vergi mahkemelerinin kurul halinde
verdikleri kararlara karşı aşağıdakilerden
hangisine temyiz istemiyle başvurulabilir?
A) Uyuşmazlık Mahkemesi
B) Yargıtay
C) Askeri Yüksek idare Mahkemesi
D) Bölge İdare Mahkemesi
E) Danıştay
2. Kanunların şekil yönünden Anayasa'ya
uygunluğunun Anayasa Mahkemelerince
denetlenmesine ilişkin aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Şekil yönünden Anayasa'ya aykırılık iddiası
Cumhurbaşkanı tarafından ileri sürülebilir.
B) Şekil yönünden Anayasa'ya aykırılık iddiası
TBMM üyelerinin beşte biri tarafından ileri
sürülebilir.
C) Şekil yönünden Anayasa'ya aykırılık iddiası ile
açılacak olan iptal davasının süresi, kanunun
Resmi Gazetede yayımlandığı günden itibaren
60 gündür.
D) Kanunların şekil yönünden Anayasaya
uygunluğunun denetlenmesi, son oylamanın
öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı
hususu ilesınırlıdır.
E) Şekil yönünden Anayasaya aykırılık ana
muhalefet partisi meclis grubunca ileri
sürülemez.
3. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesinin
görev ve yetkilerinden biri değildir?
A) Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz
olarak 1 ay içinde toplam beş birleşim
katılmayan bir milletvekitinin milletvekilliğinin
düşmesine ilişkin TBMM kararının iptali istemini
karara bağlamak
B) Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanını seçmek
C) TBMM içtüzüğünün Anayasaya şekil
yapısından uygunluğunu denetlemek
D) Siyasi partilerin mali denetimini yapmak
E) Bakanlar kurulunca ilan edilen olağanüstü halin
onaylanmasına ilişkin TBMM kararının
Anayasaya aykırılığı iddiasını karara bağlamak
1982 Anayasasına göre aşağıdakilerden hangisi
hakimlik teminatının bir gereği olarak
sayılmamıştır?
A) Kadronun kaldınlması sebebiyle de olsa aylık
ödenek ve öteki özlük haklarından yoksun
bırakılamazlar.
B) Hakimler idari görevleri yönünden Adalet
Bakanlığına bağlı değildirler.
C) Kendileri istemedikçe 65 yaşını bitirmeden
emekliye ayrılamazlar.
D) Bir mahkemenin kaldırılması sebebiyle aylık,
ödenek ve öteki özlük haklarından yoksun
bırakılmazlar.
E) Hakimler azlolunamazlar.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararları ile ilgili
olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) İptal kararları, gerekçesi yazılmadan
açıklanamaz.
B) İptal olunan kanun hükmü, kural olarak iptal
kararının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte
yürürlükten kalkar.
C) İptal kararının yürürlüğe girdiği tarihte, iptal
olunan kanun hükmü ile yürürlükten kaldırılmış
kanun hükümleri kendiliğinden yürürlük kazanır.
D) Anayasa Mahkemesi gereken hallerde iptal
kararının yürürlük tarihini erteleyebilir.
E) Anayasa Mahkemesi, iptal kararıyla kanun
koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol
açacak biçimde hüküm tesis edemez.
Aşağıdakilerden hangisi, Danıştayın
görevidir?
A) il merkezi olan beldelerde belediye meclisinin
kesin kararlarına karşı belediye başkanının da
ilgilerce yapılacak olan itirazları inceleyerek
karara bağlamak.
B) Vali tarafından tasdik edilmeyen il genei meclisi
kararları hakkında itirazları incelemek ve karara
bağlamak
C) Bir demeğin kamu yararına dernekler statüsüne
alınmasına karar vermek
D) Belediyeler ile il özel idarelerinin seçilmiş
organlarının organlık sıfatlarını kaybetmesine
ilişkin istemleri karara bağlamak
E) Belediye kurulmasına karar vermek
 -TEMEL YURTTAŞUK BİLGİSL 77

7. Aşağıdakilerden hangisi göreviyle ilgili suçlardan

dolayı yüce divanda yargılanamaz? ÇIKMIŞ SORULAR
A) Başbakan ve ÇÖZÜMLERİ
B) Maliye Bakanı
C) Başbakan Yardımcısı
D) Adalet Bakanlığı Müşteşarı 1. Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından vatana ihanetle
E) Cumhurbaşkanı suçlanması durumunda aşağıdakilerden hangisi
tarafından yargılanır? (99 DMS OÖ)
ÇÖZÜMLER A) Devlet Güvenlik Mahkemesi
1. İHUK md.46 idare ve vergi mahkemelerinin nihai B) Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi
kararları, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa C) Yargıtay Genel Kurulu
dahi Danıştay'da temyiz edebilir. D) Ağır Ceza Mahkemesi
(Cevap E) E) Askeri Yargıtay

2. Şekil bakımından iptal davası açılmasında süre resmi Anayasa md.148.'e göre Anayasa Mahkemesi
gazetede yayınlanmasından itibaren 10 gündür. Cumhurbaşkanını Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
(Cevap C) (Cevap B)

3. Anayasa Mahkemesi parlamento kararlarının

Anayasa'ya aykırılığını inceleyemez. İçtüzük, TBMM 1982 Anayasasfna göre, aşağıdakilerden hangisi
üyeliğinin düşürülmesi ve yasama dokunulmazlığının yüksek mahkemelerden biridir? (99 DMS OÖ)
kaldırılması ise bu kuralın istisnasıdır. Olağanüstü
halin Meclisce onaylanması parlamento kararıdır. A) Bölge İdare Mahkemesi
B) Yüksek Hakem Kurulu
(Cevap E)
C) Deviet Güvenlik Mahkemesi
D) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
4. Anayasa md. 140/6 gereğince hakim ve savcılar idari E) Uyuşmazlık Mahkemesi
görevleri yönünden Adalet Bakanlığı'na bağlıdırlar.
(Cevap B)
Anayasaya göre Yüksek Mahkemeler; Anayasa
Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay,
5. İptal davası geriye yürümez. Bu nedenle C seçeneği Askeri Yüksek Mahkemeleri ve Uyuşmazlık
doğrudur. Mahkemesidir.
(Cevap C) (Cevap E)

6. Anayasa 127 gereğince mahalli idarelerin seçilmiş

organlarmın sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların
çözümü ve kaybetmeleri konusundaki denetim yargı 3.
yolu ile olur. Aşağıdakilerden hangisi nedeniyle açılacak
davalara ceza mahkemeleri bakmaz? (99 DMS
(Cevap D)
OÖ)
B) Miras D)
A) Dolandırıcılık C)
Yaralama
7. Cumhurbaşkanı göreviyle ilgili suçlardan sorumsuzdur. Hırsızlık E) Cinayet
Sadece vatana ihanetten Yüce Divanda yargılanabilir.
(Cevap E) Miras Hukuku, Medeni Hukukun bir dalıdır ve mirasa
ilişkin uyuşmazlıklar hukuk mahkemelerinde görülür.
(Cevap B)
78- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

4. Görev yerinin kanunlara aykırı bir şekilde Aşağıdakilerden hangisi, hakim ve savcı
değiştirildiğini düşünen bir öğretmen, bu işlemin güvencesiyle ilgili olarak 1982 Anayasası'nda yer
iptali için hangi mahkemeye başvurabilir? (99 alan kurallardan biri degildir? (99 DMS L)
DMS ÖL)
A) Hakim ve savcıların azledilememesi
A) Sulh Ceza Mahkemesi'ne B) Hakim ve savcıların özlük işlerinde Hakim ve
B) Asliye Hukuk Mahkemesi'ne Savcılar Yüksek Kurulunun yetkili olması
C) Yargıtay'a C) Yüksek mahkemelerin hakimlerinin ancak
D) Uyuşmazlık Mahkemesi'ne cumhurbaşkanınca görevden alınabilmesi
E) !dare Mahkemesi'ne D) Hakim ve savcıların 65 yaşından önce istekleri
dışında emekli edilememesi
E) Hakimlerin görevlerinden bağımsız olması
İdari işlemler hakkında menfaatleri ihlal edilenler
tarafından açılan iptal davaları idari davalardır ve
İdari Mahkemelerince görülür. Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri Anayasamızda
(Cevap E) sayılmıştır. Bunlar içinde yüksek mahkeme
üyelerinin görevden alınması bulunmamaktadır.
(Cevap C)
5. Aşağıdakilerden hangisi Bakanlar Kurulu
tarafından gönderilen kanun tasarıları hakkında Aşağıdakilerden hangisi, Anayasa Mahkemesi'nin
görüş bildirmekle yükümlüdür? (99 DMS ÖL) görev ve yetkilerinden biri degildir? (99 DMS L)

A Yargıtay A) Kanunların Anayasa'ya

B Danıştay uygunluğunu
)
C Askeri Yargıtay 2: denetlemek
D
E

)
D Uyuşmazlık Mahkemesi
w
>- B) Siyasai partileri kapatma davalarına bakmak
)E Askeri Yüksek İdare Mahkemesi C) Siyasal partilerin mali denetimini yapmak
) D) Tüzüklerin Anayasa ve kanunlara
uygunluğunu
Danıştay Kanunu md. 23/c gereğince Danıştay, _ denetlemek
başbakanlık ve bakanlar kurulunca gönderilen kanun ü E) TBMM İçtüzüğünün Anayasa'ya uygunluğunu
tasarı ve teklifleri hakkında görüşünü bildirir. S denetlemek
(Cevap B)

Tüzüklerin, hukuka uygunluğunu Danıştay ilk derece

mahkemesi olarak inceler.
(Cevap D)

6. Sayıştay, genel ve katma bütçeli dairelerin gelir,

gider ve maltarını aşağıdakilerden hangisi adına 9. Bir devlet okulunda çalışan ve yasalara aykırı
denetler? (99 DMS ÖL) şekilde görev yeri değiştirilen bir öğretmen, bu
işlemin iptali için aşağıdaki mahkemelerden
A) Cumhurbaşkanı
hangisine başvurabilir? (2000 DMS)
B) TBMM
C) Bakanlar Kurulu A) İdare Mahkemesi
D) Maliye Bakanı B) Danıştay
E) Başbakan C) Anayasa Mahkemesi
D) Uyuşmazlık Mahkemesi
ÇÖZÜM: E) Sayıştay
Anayasamıza göre Sayıştay genel ve katma bütçeli
dairelerin gelir-giderlerini TBMM adına denetler.
Soruda öğretmenin görev yerinin değiştirilmesi bir
(Cevap B) idari işlemdir. İdari işlemlerin iptali için açılan davalar
idare mahkemesinde görülür.
(Cevap A)
 -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 79

10. Aşağıdakilerden hangisi "doğal yargıç (kanuni

hakim)" güvencesinin bir sonucudur? (2001 KMS)

A) Hiç kimsenin kanunen tabi olduğu

mahkemeden başka bir merci önünde
yargılanmaması
B) Görülecek davaya göre olağanüstü yargılama
mercilerinin kurulabilmesi
C) Herkesin dilediği kişiye karşı dava açabilmesi
D) Herkesin her konuda dava açabilmesi
E) Herkesin dilediği yerde dava açabilmesi

Anayasa md.37 gereğince (ki maddenin başlığı

kanuni hakim güvencesidir.) hiç kimse kanunen tabi
olduğu mahkemeden başka bir merci önüne
çıkamaz.
(Cevap A)

tn
(5
XX.
UJ
o
11.1982 Anayasası'na göre, aşağıdakilerden hangisi
Anayasa Mahkemesi'nin siyasi partilerle ilgili
görevlerinden biri değildir? (2003/2 KPSS)
A) Siyasi partilerin mal edinimlerinin kanuna
uygunluğunu denetlemek
B) Kapatılan bir siyasi partinin yeniden
kurulmasına izin vermek
C) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığfnca açılan,
siyasi partilerin kapatılmasıyla ilgili davaları
kesin karara bağlamak
D) Bir siyasi partiyi kapatma yerine, onun devlet
yardımından tamamen yoksun bırakılmasına
karar vermek
E) Anayasa'ya aykırı eylemlerin odağı haline gelen
bir siyasi partinin devlet yardımından kısmen
yoksun bırakılmasına karar vermek

Kapatılan bir siyasi parti başka bir ad altında tekrar

kurulamaz.
(Cevap B)
80- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-
Türkiye'nin Sosyo- Ekonom ik Yapısına Gen el Bakış 3 (SAĞLIK)
Dergimizin bu sayısında ülkemizin sağlık
konusundaki mevcut durumu, başlıca sorunları ve
önemli gelişmeler özet bir şekilde ele alınacaktır.
TÜRKİYE'DE SAĞLIK
Kişilerin ve toplumların sağlıklarını korumak,
hastalandıklarında tedavilerini yapmak, tam olarak
iyileşmeyip sakat kalanların başkalarına bağımlı
olmayıp yaşayabilmelerini sağlamak ve toplumların
sağlık düzeylerini yükseltmek için yapılan planlı
çalışmaların tümüne" sağlık hizmetleri " denir.
Sağlık hizmetlerinin üç boyutu vardır. Koruma,
tedavi ve rehabilitasyon.
Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Kişiye yönelik
koruyucu hizmetler; Bağışıklama, ilaçla koruma,
erken tanı, iyi beslenme, aile planlaması, sağlık
eğitimi.
Çevreye yönelik koruyucu hizmetler; Çevremizdeki
olumsuz biyolojik, fiziksel ve kimyasal faktörleri yok
ederek, düzelterek ya da insanları etkilemelerini
önleyerek kişilerin sağlıklarını koruyabilmektir.
İyileştirici (tedavi edici) sağlık hizmetleri: Sağlık
ocakları, dispanserler ve hastaneler aracılığıyla
sunulan hizmetlerdir.
Rehabilitasyon hizmetleri: Rehabilitasyon
(esenlendirme) bedence ya da ruhça sakat kalmış
olanların başkalarına bağımlı olmaksızın
yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün
çalışmaları kapsar.
Cumhuriyet kurulduğunda 1923'te 554 hekim
vardı. 1935'te 1625'e ulaştı. 1948'de doktor sasısı
5000'e yükseldi. 2000 yılında ise hekim sayısı
toplam 81.988 (36.854'ü uzman, 45.134'ü
pratisyen)dir.
Ülkemizde Sağlık Bakanlığı 2 Mayıs 1920'de
kurulmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında koruyucu
sağlık hizmetleri ön planda tutulmuştur. Kuduz aşısı
başta olmak üzere sıtma, trahom, frengi ve salgın
yapan bulaşıcı hastalıklarla mücadele için en uzak
köylere kadar uzanan yaygın bir çalışma yapılmıştır.
1937-1949 döneminde en önemli olgu 2. Dünya
Savaşıdır. Türkiye savaşa girmemekle beraber
sağlık durumunun bozulması söz konusudur. 1943
yılında Köy Ebeleri ve Köy Sağlık Memurları Kanunu
çıkarılmıştır. Bu dönemde sıtma, epidemik tifüs ve
çiçek büyük salgınlara sebep olmuştur. 1945 yılında
sıtma ile savaş için "Olağanüstü Sıtma Savaş
Kanunu" çıkarılmıştır. 1949'da kabu! edilen
yöntemle verem savaşına kentlerde "Verem Savaşı
Demekleri", köylerde ise bu alandaki çalışmaları
Sağlık Bakanhğı'nın yürütmesi kabul edilmiştir. 1960
yılında da Sağlık Bakanlığına bağlı Verem Savaşı
Genel Müdürlüğü kurulmuştur.
Bu dönemde diğer en önemli olay da 1945'de İşçi
Sigortaları Kurumunun kurulmasıdır. Bu kanunla
Kurum, sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma,
işletme ve sağlık personeli yetkisi almıştır. Bu
hüküm 1952'de uygulanmaya başlanmıştır.
Türkiye, 1948 yılında kurulan Dünya Sağlık Örgütü
(DSÖ)'nün kurucu üyeleri arasında yer almıştır.
1950'lerden sonra Türkiye'de yapılan tüm
reformlarda DSÖ'nün teknik bilgi, uzmanlık ve
sistem bilgilerinden yararlanılmıştır.
Kişilerin ve toplumların sağlıklarını korumak,
hastalandıklarında tedavilerini yapmak, tam olarak
iyileşmeyip sakat kalanların başkalarına bağımlı
olmadan yaşayabilmeleri için rehabilitasyon yapmak
ve toplumların sağlık düzeyini yükseltebilmek için
yapılan planlı çalışmaların tümüne "sağlık
hizmetleri" denümektedir.
Dünyada olduğu gibi, Türkiye'de de, sosyal ve
ekonomik kalkınmanın temel göstergelerinden olan
sağlık hizmetleri, giderek artan bir önem
kazanmaktadır. Türkiye'de sağlık hizmetleri talebini
karşılama, herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede
yaşamasını ve sağlık hizmetlerinden eşit ve en iyi
şekilde faydalanmasını sağlama görevi Anayasa ile
devletin yükümlülüğüne verilmiş ve sağlık
kuruluşlarının planlanmasının tek elden ve devlet
tarafından yürütülmesi öngörülmüştür.
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI-
Sağlık sektörü çok merkezli bir yönetim ve
yapılanmaya sahip olmakla birlikte, sektörde daha
çok kamu kuruluşları faaliyet göstermekte ve bunun
içinde hizmet sunma, hizmeti finanse etmed9 en
büyük payı, Sağlık Bakanlığı almaktadır. Bunu, SSK
Genel Müdürlüğü, Milli Savunma Bakanlığı takip
etmektedir. Bu yapılanma, aşırı derecede
merkeziyetçi ve katı bir yönetim tarzını da
beraberinde getirmekte ve bunun sonucu kurumlar
arası koordinasyon sağlanamamaktadır.
Türkiye'de temel sağlık göstergelerindeki gelişim
aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablonun
incelenmesinden de görüleceği gibi, temel sağlık
göstergeleri olarak kabu! edilen ve uluslararası
karşılaştırmalarda kullanılan kaba doğum ve ölüm
hızı, bebek ölüm oranı ve doğuşta hayatta kalma
ümidi verilerinde önemli iyileşmeler olmuştur.
Cumhuriyetin ilk yıllarıyla karşılaştırıldığında, kaba
doğum hızı binde 48.2'den binde 20.8'e, kaba ölüm
hızı binde 23.5'den binde 6.3'e düşmüş, doğuşta
hayatta kalma ümidi 43 yıldan 69 yıla çıkarak önemli
bir gelişme göstermiştir.
ftilgiNotu f
KUŞ GRİBİ
Uzakdoğu Asya'da kuşlar ve kümes hayvanları arasında
başlayıp daha sonra insanlara geçen kuş gribinin, Rusya
ve Romanya'dan sonra ülkemizde de görülmesi,
hastalığın sınırlı bir salgın olmayıp, tüm dünyayı tehdit
ettiğine dair uyarıları doğruladı.
Kuş gribinin 15 ayrı çeşidi var. En bulaşıcı kuş gribi
virüs leri H5 ve H7 diye kodl anan türdeki virüs ler.
Kuşlarda genellikle ölüme neden oluyorlar. Alarma yol
açan ve Türkiye'de de tespit edilmiş olan ölümcül kuş
gribi virüsü H5N1 ailesinden gelen virüs. Bu virüsün
insanlara da sıçrayabildiğine tanık olundu.
Göçmen kuşlar -özellikle de yaban ördekleri- virüsün
doğal taşıyıcıları. Göçmen kuşlarla taşındığı için virüs
sınır tanımadan ilerleyebiliyor. Buna ek olarak göçmen
kuşların uçuş güzergahları bilindiğinden bu yol üstünde
tavukçulukla uğraşanların daha dikkatli olması
sağlanabiliyor.
Kuş gribi, 1997 yılında Hong Kong'ta hastalanan bir
insana dek sadece kanatlı hayvanları etkiliyor
sanılıyordu.
Virüs, kuş gribinden hastalanmış canlı hayvanlarla yakın
temas halindeki insanlara bulaştı.
Kuşların ve kanatlı hayvanların dışkısında H5N1 virüsü
olabiliyor.
Kuruyan dışkının toz halinde havaya karışması ardından
insan bünyesine solunum yollarından giriyor.
Semptomları (belirtileri), diğer grip türleriyle aynı: ateş,
halsizlik, boğaz ağrısı ve öksürük.
81
Vietnam'da kuş gribine yakalanmış bir insan üzerindeki I
araştırmalarda virüsün sadece akciğerleri etkilemekle I
kalmadığı ve vücudun bütün organlarına yayılabildiği |
Bilimadamlarını kaygılandıran bu gözlem, belki bugüne
değin Uzak Doğu'da başka bir nedene bağlanan çok
sayıda hastalığın -ve ölüm vakasının- aslında kuş gribi
virüsünden kaynaklanmış olabileceğine işaret ediyor.
10 Ekim 2005 tarihi itibariyle Endonezya, Vietnam,
Tayland ve Kamboçya'da 117 kişinin kuş gribi virüsüne
yakalandığı teyit edildi. Bu kişilerden yaklaşık 6O'ı -
hemen hemen yarısı- öldü.
H5N1'e yakalanan insanlar arasındaki ölüm oranı,
yüksek bir oran.
Yaklaşık 3 yıl önce ortaya çıkan ve dünya çapında en az
8,400 kişinin yakalandığı düşünülen solunum yolları
virüsü Sars, bu vakalardan 800'ünde ölüme yol açmıştı.
Kuş gribi insandan insana geçebileceğinin işaretleri alındı
fakat henüz korkulan türden büyük bir s algına yol
açabilecek düzeyde mutasyon örneğine rastlanmadı.
Uzmanlar bunun mümkün olabileceğinden endişe
duyuyor.
Virüsün bugüne değin normal insan gribiyle karıştığı bir
vakaya rastlanmadı.
Bilimadamlarının en büyük korkusu, bu olasılık. Normal
gribe yakalanmış bir insanın, kuş gribi virüsünü de
tn kapması durumunda, iki virüs türünün genleri birbirine
'o
tc karışabilir.
UJ
Q 'Çift enfeksiyon' ne kadar sık yaşanırsa ortaya yeni,
m bulaşıcı ve öldürücü bir virüs türünün çıkması olasılığı da
c/> o kadar artıyor.
o.
:*: Uzmanlar, milyonlarca kişinin öldüğü 1918 yılındaki grip
■1 salgını ("İspanyol Gribi" olarak bilinir) sırasında, kuş gribi
virüsünün yukarıdakine benzer bir senaryodan geçmiş
olabileceğini düşünüyor.
Bu olasılığın günümüzde tekrar etmesinin dünya çapında
2 ila 50 milyon arasında kişiyi öldürebileceği tahmin
ediliyor.
Henüz kesin sonuç veren bir aşı yok. Fakat kuş gribinin
H5N1 türüne koruma sağlayan aşı prototipleri -ön
ürünleri- üretilmeye başlandı.
Antiviral ilaçlar da semptomları hafifleterek hastalığın
bulaşıcılığını azaltabilir.
Uzmanlar kuş gribinin yiyecek içecekten geçmediğini
söylüyor. Dolayısıyla tavuk yemekte bir sakınca yok.
BM'nin kuş gribine karşı küresel mücadeleyi
örgütlemekle görevlendirdiği yetkili Doktor David
Nabarro, gelecekte bir kuş gribi salgınının 150 milyon
insanın ölümüne yol açabileceği uyarısında bulundu.
Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü başta olmak
üzere bütün ulusal ve uluslar arası kuruluşlar alarma
geçmiş durumda.
"Hayat kalitesi" göstergeleri adı altında da
tanımlanan "genel ölüm ve bebek ölüm oranlan" ile
"doğuşta hayatta kalma ümidi" göstergelerinin
Türkiye'deki durumu dünya ve AB ortalamasıyla
karşılaştırıldığmda; Türkiye'nin sağlık alanında
82- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

gelişmiş ülkelere göre geri kaldığı görülmektedir.
Kaba doğum hızı Türkiye'de (1999) binde 20.8 iken,
AB'de (1989) binde 10-15, dünyada (1992) binde
26'dır. Kaba ölüm hızı, aynı yıllar için, Türkiye'de
binde 6,3 iken, AB'de binde 7-11 ve dünyada binde
9'dur. Yine aynı yıllar için, bebek ölüm hızı
Türkiye'de binde 36,3 iken, ÂB'de 10-15 ve dünyada
binde 53'dür. Doğuşta hayatta kalma ümidi
göstergesi, Türkiye'de 69 yıl iken, AB'de 75 yıl ve
dünyada 66 yıldır. Bu verilerden de görüldüğü gibi,
Türkiye sağlık hizmetlerinde, gelişmiş ülkelerin
19801i yıllarda yakaladığı düzeyin gerisinde kalmış
olup, dünya ortalamasının biraz üstündedir.
Temel Sağlık Göstergeleri
Veriler 1991-1996 1999 2000
Kaba Doğum Hızı 26,3 20,8 22,2
(binde)
Kaba Öl üm Hı zı 6,9 6,3 7,1
(binde)
Bebek Ölüm Hızı 50,3 36,3 41,9
(binde)
Yıllık Nüfus Artış Hızı 1,97 1,45 1,66
(binde)
Doğuşta Hayatta 67,8 69,0 68
Kalma Ümidi (yıl)
Bazı Avrupa ülkelerinde sağlık harcamalarının
GSMH içindeki paylarına bakıldığında, OECD 'a
ülkelerinde GSMH içinde sağlık harcamalarının payı
1997 yılı itibariyle ortalama % 7.9'dur. Bu ülkeler
arasında GSMH içinde sağlığa en fazla pay ayıran
ülkeler sırasıyla, ABD, Almanya, Fransa, Kanada,
İtalya, Japonya ve İngiltere'dir. Sağlık
harcamalarında hızlı artış gösteren İsviçre'nin, 1997
yılı, GSMH'den sağlığa ayırdığı pay % 10 olmuştur.
Bu ülkeler içinde GSMH'den sağlığa en az pay
ayıran ülke, tüm yıllar için, % 2-4 ile Türkiye
olmuştur. AB sağlık harcamaları ortalamasıyla
karşılaştırıldığında, Türkiye'nin bu ortalamanın çok
gerisinde kaldığı görülmektedir
Her alanda olduğu gibi, sağlık sektöründe de etkili
hizmet sunmanın en önemli koşullarından biri,
gerekli özelliklere sahip yeterli insan gücünün
sektörde istihdam edilmesidir. Sağlık sektörü emek
ve teknoloji yoğun bir sektör olduğundan, istihdam
edilen personelin hem nicel hem de nitei açıdan
yeterli olması önemlidir.
Ülkede sağlık personelinin gelişiminde olumlu bir
ilerleme gözlenmekle birlikte, bu alanda yaşanan
temel sorun, sağlık personelinin bölgesel
istihdamında görülen dengesizliklerdir. Personel,
genellikle, Ege ve Akdeniz bölgeleri başta olmak
üzere, büyük illerde yoğunlaşmıştır. Hekimlerin %
48.5'i, uzman hekimlerin % 56.1'i Ankara, İstanbul
ve İzmir olmak üzere, üç büyük ilde toplanmıştır
Ayrıca, Türkiye'deki sağlık personel durumu, Avrupa
ülkelerinin göstergeleriyle karşılaştırıldığı zaman,
yetişmiş sağlık insan gücünün yetersiz olduğu
görülmektedir.
SAĞLIK ALANINDAKİ BAŞLICA SORUNLAR
1. Personel eksikliği: Hekim, ebe, hemşire, sağlık
memuru sayılarında ciddi eksiklikler
bulunmaktadır. Türkiye'de hekim başına düşen
ortalama nüfus 5 bin kişidir. Bu sayı ebe başına
3.690, hemşire başına 6.700 ve sağlık memuru
başına 12.616'dır.
2003
2. Altyapı eksikliği: Sağlık ocağı, hastane,
20,9
laboratuar vb. sağlık tesisleri yetersizdir.
7,0 3. Kaynakların verimli ve etkin kullanılamaması
38,3 4. Finansman yetersizliği
1,53
5. Sağlık personeli sayısının bölgelerarası
dengesiz dağılımı: Sağlık personeli sayısı
68,7 ülkemizde yetersiz düzeyde olduğu gibi, bu
konuda bölgelerarasındaki dağılım da dengesiz
o biçimdedir. Hekimi olmayan sağlık ocağı oranı
Marmara Bölgesi'nde % 12, Ege Bölgesi'nde %
LU 16, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde
ise % 21'dir. Bölgeler arasındaki bu dengesizlik,
sağlık konusundaki diğer göstergeler için de
geçerlidir.
6. Kurumlar arası koordinasyon ve işbirliğinin
yetersizliği
7. Ulusal bir sağlık politikası oluşturulamamış
olması
8. Çocuk ölümleri: Ülkemiz için en önemli sorun
çocuk ölümleridir. İsveç'te 0-4 yaş grubunda
ölenlerin tüm ölenlere oranının yüzde 1,4 olduğu
göz önüne alınırsa bizdeki yüzde 51 oranının ne
kadar büyük olduğu daha iyi belli olur. Bebek
ölüm oranlarını diğer ülkeler ile kıyaslarsak
çocuk ölümieri arasında bebek ölümlerinin en
önemli sorun olduğunu görürüz.
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (World Health
Organization - WH0)
Birleşmiş Milletler örgütüne bağlı bir uzmanlık
kuruluşudur. 1948'de kuruldu. Amacı ulusal sağlık
örgütleriyle işbirliği içerisinde özellikle gelişmekte
olan ülkelere sağlık alanında çalışmalar yapmaktır.
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI-
nilgiNotuf
Sağlık Bakanlığı ile Hacettepe Nüfus Etütleri
Enstitüsü'nün birlikte gerçekleştirdikleri
Araştırması'nın (2003) sonuçları:
Türkiye'nin nüfus yapısı doğum oranının
azalmasına paralel olarak genç nüfus oranının
yüksek olduğu yetişkin yaş grubuna doğru
ilerliyor. Buna göre Türkiye nüfusunun yüzde 64'ü
15-64 yaş grubundan oluşuyor. Toplam
doğurganlık oranı da 5 yılda 2,6'dan 2,2'ye
geriledi. Araştırmada Türkiye'de nüfus artışının
2050'li yıllara kadar devam edeceği ve ardından
da nüfusun durgun hale geleceği tahmin ediliyor.
2015 yılında Türkiye nüfusunun 80 milyonu
aşması, 2025 yılında 90 milyon olması, 2050
yılında ise 100 milyon olması bekleniyor.
Anne ve çocuk sağlığı konusunda artırılan
çalışmalar sayesinde ülkedeki bebek ölüm hızı
bir önceki 5 yıllık döneme göre binde 42,7'den
binde 28,5'e düştü.
Sağlık Bakanlığı, bebek ölüm hızını AB
ortalaması olan binde 10-15 seviyelerine kadar o
indirmeyi hedefliyor. GC
U B)
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇOCUK FONU (UNICEF) JQ
V)
Cfl
Birleşmiş Milietler örgütüne bağiı kültürel uzmanlık "j| Q-
kuruluşlarından birisi. 1946'da geçici olarak kurulan 'g
UNICEF, 1953 yılında sürekli hale getirildi. *~
UNICEF, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından
çocuk haklarının korunması için çalışmaiar yapmak,
çocukların temel gereksinimlerinin karşılanmasına
yardımcı olmak ve çocukların potansiyellerini
eksiksiz biçimde gerçekleştirmek için fırsatlar
yaratmak üzere görevlendirilmiş bir kuruluştur.
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ
Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) Birleşmiş Milletler
Genel Kurulunda 20 Kasım 1989 tarihinde kabul
edilmiştir. ÇHS, çocukların, bedensel, zihinsel ve
sosyal açıdan gelişebilecekleri en üst düzeye kadar
gelişme ve görüşlerini özgürce ifade etme hakkına
sahip bireyler olduklarını kabul etmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ÇHS'yi 1990 yılında
imzalamış ve 1995 onaylamıştır.Sosyal Hizmetler ve
Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) ÇHS'nin
Türkiye'de yaşama geçirilmesi görevıni üstlenmiştir.
83
Dünya Sağlık Örgütü tarafından koordine edilen ve
küresel düzeyde uygulanan Genişletilmiş
Bağışıklama Programı kapsamında Türkiye'de
çocuklar 7 hastalığa karşı aşılanmaktadır (difteri,
hepatit B, kızamık, boğmaca, çocuk felci, tetanoz ve
tüberküloz). Ayrıca okula devam eden çocuklar
difteri, kızamık, çocuk felci, tetanoz ve tüberküloza
karşı, hamile kadınlar da tetanoza karşı
a ş ıl a nm a kt ad ır . Kap s am lı bi r aş ıl am a
kampanyasının ardından 1993 yılında aşılama oranı
% 75-80'e yükselmiştir. Ancak, son birkaç yıl içinde
aşılama oranında azalma gözlenmektedir.
İyot eksikliğine bağlı bozukluklar (İEB), Türkiye'de
beslenme alanında önemli sorunlardan birini
oluşturmaktadır. Her üç kiçiden biri İEB ve bunun yol
açtığı guatr ve zeka geriliği gibi sonuçlarm tehdidi
altındadır.
»ÇIKMIŞSORU(1999DMSOÖ)
Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Hakları
Sözleşmesi'nin çocuklara tanıdığı haklardan biri
degildir?
A) Özel korunma hakkı
Bir ad ve yurttaşlık hakkı
C) Her yaşta çalışma hakkı
D) Eğitim hakkı
E) Korunma ve yardımdan ilk yararlanma hakkı
(Cevap C)
Çocuk Hakları Bildirgesi
20 Kasım 1959'da Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu'nda on ilkeden oluşan "Çocuk Hakları
Bildirgesi" kabul edilmiştir.
1. Tüm dünya çocukları bu bildirgedeki haklardan
din, dil, ırk, renk, cinsiyet, milliyet, mülkiyet, siyasi,
sosyal sınıf ayırımı yapılmaksızın yararlanmalıdır.
2. Çocuklar özel olarak korunmalı, yasa ve gerekli
kurumların yardımı ile fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal
ve toplumsal olarak sağlıklı normal koşullar altında
özgür ve onurunun zedelenmeyecek şekilde
yetişmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla çıkarılacak
yasalarda çocuğun en yüksek çıkarları gözetilmelidir
3. Her çocuğun doğduğu anda bir adı ve bir devletin
vatandaşı olma hakkı vardır.
4. Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalı, sağlıkiı
bir biçimde büyümesi için kendisine ve annesine
doğum öncesi ve sonrası özei bakım ve korunma
84- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

sağlanmalıdır. Çocuklara yeterli beslenme, barınma, AIDS Nedir?

dinlenme, oyun olanakları ile gerekli tıbbi bakım
AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Eksikliği Sendromu)
sağlanmalıdır.
kişiye HIV (İnsanda Bağışıklık Azaltıcı Virüs)
5. Fiziksel, zihinsel ya da sosyal bakımdan özürlü bulaşması sonucunda oluşan ve bağışıklık sistemini
çocuğa gerekli tedavi, eğitim ve bakım etkileyerek ölümcül enfeksiyonlara neden olabilen
sağlanmalıdır. hastalıklar bütünüdür. Tam tedavisi ve aşısı henüz
bulunamamıştır. Kişi eğer virüsü cinsel yolla almışsa
6. Çocuğun kişiliğini geliştirmesi için anlayış ve
, ortalama 8-10 yıl boyunca hekime başvurmasını
sevgiye gereksinimi vardır. Küçük yaşlarda çocuğu
gerektiren bir bulgusu olmayabilir. Virüs kan yoluyla
annesinden ayırmamak için bütün olanaklar
alınmışsa, bu süre azalarak, 5 ay ile 2 yıl arasında
kullanılmalıdır. Ailesi ve yeterli maddi desteği
'aeğişebilir.
olmayan çocuklara özel bakım sağlamak toplumun
ve kurumların görevidir. Çocuk sayısı fazla olan Kişi virüsü aldığı andan itibaren başkalarına
ailelere devletyardımı yapılmalıdır. bulaştırabilmektedir. Sonuçta, birden fazla hastalık
ve kanserin ortaya çıkması ile AIDS oluşur ve eğer
7. Genel kültür ve yeteneklerini, bireysel karar
tedaviye başlanmazsa hastalık ölümle sonuçlanır.
verme gücü, ahlaki ve toplumsal sorumluluğu
geliştirecek ve topluma yararlı bir üye olmasını AIDS'in tanısı ELISA yöntemiyle yapılan kan testiyle
sağlayacak eğitim hakkı verilmelidir. Bu eğitimde olur. Bu testin doğru sonuç vermesi için 10-12 hafta
sorumluluk önce ailenin olmalıdır. Eğitimin ilk süre geçmesi gerekmektedir. Dünya sağlık Örgütü
aşamaları parasız ve zorunlu olmalıdır. (DSÖ) Aralık 20002 yılı verilerine göre dünyada 42
milyon kişi HIV/AIDS ile yaşamaktadır. Ülkemizde
8. Çocuk her koşulda koruma ve kurtarma
olanaklarından ilk yararlananlar arasında olmalıdır. Sağlık Bakanlığı Subat 2004 verilerine göre 1712
HIV/AIDS vakası vardır.
9. Çocukiar h9r türlü istismar, ihmal, ve sömürüye
AIDS Nasıl Bulaşır?
olmamalıdır. Çocuk uygun bir asgari yaştan önce •■§
UJ
so
Cinsel yolla: Virüsü taşıyan kişinin cinsel organ
o
o salgıları ile, her türlü korunmasız cinsel ilişkiyle
CNİ
bulaşır.
karşı korunmalı ve hiçbir şekilde ticaret konusu o
Kan yoluyla: Kan ve kan ürünleri, organ ve
çalıştırılmayacak, sağlığını ve eğitimini tehlikeye doku nakli, deriyi delici-kesici aletler, enjektör, iğne
sokacak fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini paylaşımı ile bulaşır.
engelleyecek bir işe girmeye zorlanmayacak ve izin
Anneden bebeğe: HIV pozitif anneden gebelik
verilmeyecektir.
sürecinde, doğum ve emzirme döneminde bebeğe
10. Çocuk ırk, din ya da başka bir ayrımcılığı teşvik bulaşır.
eden uygulamalardan korunacaktır.
AIDS Hangi Durumlarda Bulaşmaz?
KIZILAY
AIDS, sosyal davranışlar, öpüşme, dokunma,
Kızılay, savaş alanında yaralanan ya da hastalanan okşama, el sıkışma, sarılma ile bulaşmaz.
askerlere hiçbir ayrım gözetmeksizin yardım etmek
Yiyecek, su, çatal-bıçak, kaşık, bardak, tabak
arzusundan doğmuştur. 11 Haziran 1868 tarihinde
paylaşımı ile bulaşmaz.
"Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım
Cemiyeti" adıyla kurulan Kızılay, 1877'de "Osmanlı Öksürme ve aksırma ile bulaşmaz.
Hilali Ahmer Cemiyeti", 1923'de "Türkiye Hilaliahmer Sinek, sivrisinek, böcek sokması, hayvan ısırması
Cemiyeti", 1935'te "Türkiye Kızılay Cemiyeti" ve ile bulaşmaz.
1947'de "Türkiye Kızılay Derneği" adını almıştır.
Kuruluşa "KIZILAY" adını Atatürk vermiştir. Yüzme havuzu, genel tuvalet, duş, sauna paylaşımı
ile bulaşmaz.
Kızılay, Uluslararası Kızılay-Kızılhaç Topluluğu'nun
temel ilkelerini paylaşır. Bunlar; insaniyetçilik, ayrım Nefes, gözyaşı ve ter ile bulaşmaz.
gözetmemek, tarafsızlık, bağımsızlık, hayır kurumu
niteliği, birlik ve evrensellik ilkeleridir.
Kızılay, tüzel kişiliğe sahip, özel hukuk hükümlerine
tâbi, kâr amacı gütmeyen, yardım ve hizmetleri
karşılıksız olan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü
sosyal hizmet kuruluşudur.
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI- 85

5. Toplum sağlığını koruma konusunda

ÇOZUMLU KONU aşağıdakilerden hangisi birinci öncelige sahiptir?
KAVRAMA TESTİ A) Hasta insanlar C) B) Çocuklar
Kadınlar E) Zayıflar D) Zenginler

1. 2005 yılı Ekim ayında ortaya çıkan "kuş gribi" vakası

tüm yurtta tedirginlik yaratmıştır. Ancak hastalık ilk
görüldüğü yerin dışına çıkmadan yok edilmiştir.

Kuş gribi vakası aşağıdakilerden hangisinde

görülmüştür? 6. Aşağıdakilerden hangisi uluslar arası bildirimi
A) Turgutlu zorunlu hastalıklardan biridir?
B) Manyas A) Kuduz B) AIDS D) C) Difteri
C) Mudurnu Boğmaca E) Brusellozis
D) Ayvalık
E) Edremit

Aşağıdakilerden hangisi çocuk hakları konusunda

çalışma yapan uluslar arası bir teşkilattır?
2. "Bedence ya da ruhça sakat kalmış olanların
başkalarına bağımlı olmaksızın yaşayabilmelerini A)UNESCO B)FAO C) UNICEF D)
sağlamak için yapılan bütün çalışmalar" şeklinde UNFPA E) UND
açıklanan kavram, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tedavi edici sağlık hizmetleri
B) Rehabilite edici sağlık hizmetleri
C) Koruyucu sağlık hizmetleri
D) I. basamak tedavi edici sağlık hizmetleri Toplumun sağlık düzeyini gösteren en önemli
E) II. basamak tedavi edici sağlık hizmetleri gösterge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bebek ölüm hızı
B) Perinatal ölüm hızı
C) Ölüdoğumhızı
D) Ölü doğum oranı
E) Kaba doğum hızı
3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin sağlık
alanındaki başlıca sorunlarından biri değildir?
B) Yetersiz bütçe
D) Çocuk ölümleri
A) Salgın hastalıklar
C) Personel eksikliği Ülkemizde Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni
E) Altyapı eksikliği uygulamakla görevli kurum aşağıdakilerden
4. hastalığı hangisidir?
nın
A) Aileden sorumlu devlet bakanlığı
B) Unicef Türkiye Bürosu
Aşağıdakilerden hangisi AIDS C) Sağlık Bakanlığı
bulaşma yollarından biri değildir? D) Milli Eğitim Bakanlığı
A) Kan nakli E) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
B) Cinsel ilişki
C) Sivrisinek ısırması
D) Emzirme ile anneden çocuğa
E) Gebelikte anneden çocuğa
86- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

10.20 Kasım 1959'da Birleşmiş Milletler Genel 12. Ülkemizin sağlık yapısıyla ilgili olarak aşağıda
Kurulu'nda on ilkeden oluşan "Çocuk Hakları verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
Bildirgesi" kabul edilmiştir.
A) Devlet, Anayasa ile sağlık konusunda görevli
kılınmıştır
Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Hakları
B) Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü'nün kurucu
Bildirgesi'nde yer alan çocuk haklarından biri
üyeterindendir
degildir?
C) Ülkemizd9 sağlık personeli eksikliği vardır
A) Her çocuğun doğduğu anda bir adı olma hakkı D) Sağlık sektöründe özel şirketler faaliyet
vardır gösterebilmektedir
B) Her çocuğun doğduğu anda bir devletin E) Sağlık hizmetlerinde bölgeler arası denge
vatandaşı olma hakkı vardır sağlanmıştır
C) Her çocuğun sosyal güvenlik hakkı vardır
D) İstediği kişiyle evlenme hakkı
E) Fiziksel, zihinsel ya da sosya! bakımdan özürlü
çocuğa gerekli tedavi, eğitim ve bakım
sağlanmalıdır.

•z.o
n
13. Dünyadaki çocuk ölümleri ile ilgili olarak
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (2004
KPSS)

A) Dünyadaki en çok çocuk ölümleri 0-5 yaş

11. Dünya Sağlık Örgütü tarafından koordine edilen ve
küresel düzeyde uygulanan Genişletilmiş
Bağışıklama Programı kapsamında Türkiye'de
çocuklar 7 hastalığa karşı aşılanmaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi bütün
uygulanan aşılardan biri değildir?
arasında görülmektedir.
B) Çocuk ölümünün en çok olduğu yer Afrika, en
düşük olduğu yer İskandinavya'dır.
C) Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan
Türkiye, çocuk ölümü oranı yüksektir.
D) Çocuk ölümlerinin seb9bi, yetersiz beslenme ve
ilaç eksikliğidir.
E) Çocuklarda ölüme yol açan hastalıklar arasında
çocuklara 9n önemlisi çiçek hastalığıdır.

A) Hepatit B ÇÖZÜMLER
B) Difteri
1. Türkiye'de ilk kez Balıkesir'in Manyas İlçesi'ne bağlı
C) Çiçek Aşısı Kızıksa Beldesi'nde görülen "kuş gribi" hastalığı,
D) Boğmaca yapılan çalışmalarla yok edilmiş ve yayılması
E) Tetanoz engellenmiştir.
(Cevap B)

2. Rehabilitasyon (esenlendirme) bedence ya da ruhça

sakat kalmış olanlann başkalarına bağımlı olmaksızın
yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün
çalışmaları kapsar.

(Cevap B)
 -GÜNCEL: TÜRKİYE'NİN SOSYO-EKONOMİK KONULARI-
3. Salgın hastalıklar özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarında,
savaştan yeni çıkıldığı için çok önemli bir sorun
olmuştur. Ancak uygulanan başarılı aşı çalışmaları ve
altyapı konusundaki gelişmelerin bir sonucu olarak
günümüzde salgın hastalıklar önemli bir tehdit
olmaktan çıkmıştır.
(Cevap A)
4. AIDS hastalığı cinsel ilişki; kan ve kan ürünleri, organ
ve doku nakli, deriyi delici-kesici aletler, enjektör, iğne
paylaşımı ile ve anneden bebeğe gebelik sürecinde,
doğum ve emzirme döneminde bulaşır. Sinek,
sivrisinek, böcek sokması, hayvan ısırması ile
bulaşmaz.
(Cevap C)
5. Çocuk Hakları Bildirgesi'nin ilkelerinden biri; "Çocuk
her koşulda koruma ve kurtarma olanaklarından ilk
yararlananlar arasında olmaiıdır." şeklindedir. Bu -^
ilkeye paralel olarak, çocuklar birinci önceliğe sahiptir.
"ğ
(Cevap B)
6. AIDS hastalığının uluslar arası bildirimi zorunludur,
diğer hastalıkların ise ülke düzeyinde bildirimi
zorunludur. Uluslar arası bildirimi zorunlu olan diğer
hastalıklar: Çiçek, Humma-i racia, Kolera, Sarı
humma. Tifüs, Veba.
(Cevap B)
7. Birleşmiş Milletler örgütüne bağlı bir kültürel uzmanlık
kuruluşu olan UNICEF, çocuk haklarının korunması
için çalışmalar yapmak, çocukların temel
gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olmak ve
çocukların potansiyellerini eksiksiz biçimde
gerçekleştirmek için fırsatlar yaratmak üzere
görevlendirilmiş bir kuruluştur.
(Cavap C)
8. Kaba doğum ve ölüm hızı, bebek öiüm oranı ve
doğuşta hayatta kalma ümidi temel sağlık göstergeleri
olarak kabul edilen ve uluslararası karşılaştırmalarda
kullanılan önemli verilerdir. Bunların arasında ise
Bebek Ölüm Hızı en önemli göstergedir.
(Cevap A)
87
9. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
(SHÇEK) ÇHS'nin Türkiye'de yaşama geçirilmesi
görevıni üstlenmiştir.
(Cevap E)
10. A, B, C ve E seçeneklerindekiler bildirgede geçen
çocuk haklarındandır. Ancak, çocuklar belli bir yaşa
kadar evlenemezler, belli bir yaştan sonra ise veli
ve/veya hakim izniyle evlenebilirler.
(Cevap D)
H.Türkiye'de çocuklar 7 hastalığa karşı aşılanmaktadır.
Bunlar; difteri, hepatit B, kızamık, boğmaca, çocuk
felci, tetanoz ve tüberküloz.
(Cevap C)
LU
O
<0
(f)
12. Ülkemizde bir çok konuda olduğu gibi sağlık alanında
da bölgeler arası dengesizlik vardır. Hekimi olmayan
sağlık ocağı oranı Marmara Bölgesi'nde % 12 iken,
Doğu Anadolu Bölgesi'nde % 21'dir.
(Cevap E)
13. Çiçek hastalığı salgınları dünyada binlerce yıl
boyunca sürmüştür, Ancak tüm dünyada uygulanan
başarılı aşı kampanyaları sayesinde hastalık
yeryüzünden silinmiştir. Amerika'da en son çiçek
vakası 1949 yılında görülmüştür. Dünyadaki son vaka
ise 1977 yılında Somali'de görülmüştür. Tüm bu aşı
kampanyalarımn başarısı ve hastalığın artık
görülmemesi nedeni ile dünyada çiçek aşısı
uygulaması durdurulmuştur. Ülkemizde ise 1976
yılından itibaren çiçek aşısı uygulaması
yapılmamaktadır.
(Cevap E)
 KPSS BIZÎM ÎŞİMİZ! DOĞRU KAYNAK =
DOĞRU SONUÇ = KPSS DERGİSİ
VEDİİKLİM KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ DERGİSt ABONEIJĞİ12 Sayı x 4 YTL = 48 YTL

Nasıl Abone Olabilirim?

1- Abonelik ücretini aşağıda yazılı olan posta çeki veya banka hesaplarına yatırınız. 2-
Adınızı ve adresinizi vermek iizere abone merkezimizi arayınız.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.
NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu
kampanyaya ilk 50 aboneye Yedüklim'den Somlarla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye!

YKDİİKLİM KPSS GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERCİSİ ABONELİĞİ 12 Savı x 4 YTL = 48 YTL
Nasıl Abone Olabilirim?
1- Abonelik ücretini aşağıda yazılı olan posta çeki veya banka hesaplarına yatırınız. 2-
Adınızı ve adresinizi vennek üzere abone merkezimizi arayınız.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.
NOT: 1- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50
aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU ya da Sorularla BORÇLAR HUKUKU kitabımız hediye!

HER İKI DERGIYE BIRDEN ABONELIK! (12 Sayı Eğitim + 12 Sayı GYGK) x 4 YTL = 96 YTL

NOT: 1- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabımız hediye!
NOT: 2- Bu kampanyaya katılan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikülü Hediye!

Nasıl Abone Olabilirim?

1- Abonelik ücretini aşağıda yazılı olan posta çeki veya banka hesaplarına yatırınız.
2- Adınızı ve adresinizi vermek üzere abone merkezimizi arayınız.
3- Aboneliğiniz tamamlanmıştır.

NOT: Yediiklim bu kampanya üzerinde değişiklik yapma hakkını saklı tutar! Kampanya Yediiklim'in isteği üzerine sonlandırılabilir!

Ycdiiklim Eğitim Bilg. Yayıncılık San. ve Tic. LTD. ŞTİ. hcsap numaraları:
1- POSTA ÇEKİ= 191 30 17 (Tüm postanclerdcn yatırabilirsiniz!)
2- AKBANK SİNCAN Şubesi, Şube Kodu: 139, Hcsap No: 0081982
3- ANADOLU FİNANS SİNCAN Şubcsi, Şubc Kodu: 38, Hcsap No: 212985
4- GARANTİ BANKASI SİNCAN Şubesi, Şube Kodu: 465, Hcsap No: 6298918
5- VAKIFBANK SİNCAN Şubcsi, Şubc Kodu: 170, Hesap No: 00158 0072 8444 6916
6- İŞBANKASI SİNCAN Şubesi, Şubc Kodu: 4282, Hcsap No: 304210 678536

Yediiklim KPSS GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ve Yediiklim KPSS EĞlTİM BİLİMLERÎ dergilerimiz AStL YAYIN DAĞITIM tarafından
yayınlanacaktır.

Dergilerimiz geniş bir yazar kadrosu tarafından yayınlanacaktır. Doyurucu konu anlatımı, çözümlü ve cevaplı sorulann bulunduğu, tüm çıkmış soruların
çözümleriyle sunulduğu dergimiz bir çok soruyu aynen yakalayacak ve tüm sorulan cevaplandırabilecektir. Dergimiz 2005 KPSS sınavı sorulan da ayrıntılı
olarak incelenip, 2006 KPSS sınavında soru kaçırmayacak şekilde hazırlanmaktadır.

ABONE MERKEZİ (0.312) 276 98 77

EN GÜNCEL! EN KAPSAMLI! EN DOYURUCU!
NOTLAR:
1- Setimizi alan tüm abonelerimizin banka veya posta çeki dekontlarını saklamalannı öneririz. thtilaf halinde YEDlİKLİM dekontun fotokopisini isteyebilir.
2- Dergiler ayda bir defa kargo (veya PTT) ile gönderilecektir. Kargo ücreti YEDtlKLİM tarafından ödenecektir. 3- Eğer abonenin
bulunduğu yerde kargo şubesi yoksa, kargo adrese teslim yapamıyorsa, dergiler size en yakın kargo şubesinin bulunduğu yere gönderilir.
Kargo tarafından size telefonla haber verilir. 4- Hediyeler ilk dergi ile birlikte gönderilir.
Eğer hediyenin basımı henüz tamamlanmamışsa hediye ikinci sayı ile gönderilir.

Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti. e-posta: asil@asilyayin.com.tr

Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara internet:asilyayin.com.tr
www.yediiklim.net I ^9 www.asilyayin.com.tr I ^9 www.yediiklim.com.tr