PRAVILNIK

O TEHNIKIM NORMATIVIMA ZA IZGRADNJU OBJEKATA VISOKOGRADNJE U SEIZMI KIM PODRU JIMA

Slubeni list SFRJ br. 31/81, 49.82, 29/83, 21/88 I 52/90

PRAVILNIK
O TEHNIKIM NORMATIVIMA ZA IZGRADNJU OBJEKATA VISOKOGRADNJE U SEIZMIKIM PODRUJIMA

I 1

OPTE ODREDBE

Ovim pravilnikom propisuju se tehniki normativi za izgradnju objekata visokogradnje (u daljem tekstu: objekata) u seizmikim podrujima VII, VIII i IX stepena seizminosti po skali MCS (Merkali. Cankani. Ziberg.). Uslovi za izgradnju objekata visoke gradnje u seizmikim podrujima X stepena utvruju se na osnovu posebnih istraivanja, kao to se to zahteva za lokacije objekata van kategorije.

2
Saglasno odredbama ovog pravilnika objekti visokogradnje u seizmikim podrujima (u daljem tekstu: objekti visokogradnje) projektuju se tako da zemljotresi najjaeg intenziteta mogu prouzrokovati oteenja nosivih konstrukcija, ali ne sme doi do ruenja tih objekata.

3
Simboli upotrebljeni u ovome pravilniku imaju sledea znaenja: KO - koeficijent kategorije objekta; max (cm) - maksimalni horizontalni ugib objekta; H (m) - visina objekta od terena; G (10 KN) - ukupna teina objekta; S (10 KN) - ukupna horizontalna, odnosno vertikalna seizmika sila, odnosno sila na elementu konstrukcije; s d p T (sec) Si (10 KN) Gi (10 KN) hi Kv Qi (10 KN) Mt,i (10 KNm) ei (m) Ke Ge(10KN) (%) ' (%) - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac; - koeficijent seizmikog intenziteta; - koeficijent dinaminosti; - koeficijent duktiliteta i priguenja - perioda oscilacije osnovnog tona objekta; - seizmika horizontalna sila u i-tom spratu; - teina i-tog sprata; - visina i-tog sprata od gornjeg ruba temelja; - ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac; - poprena seizmika sila u i-tom spratu; - torzioni moment u i-tom spratu; - razmak izmedu centra krutosti i centra masa u i-tom spratu; - koeficijent za proraun seizmikih uticaja na elemente konstrukcije; - teina elemenata konstrukcije; - procent zategnute armature; - procent pritisnute armature;

0(102Kpa) B (10 Kpa) k (10 Kpa) hi (cm) d (cm) n doz (10 Kpa) n (10 Kpa) 0 (10 Kpa) n u (10 Kpa) Kt P(10KN) F (cm2)

- proseni napon u elementu konstrukcije od vertikalnog optereenja; - vrstoa prizme betona; - vrstoa kocke betona; - visina i-tog sprata; - faktor sigurnosti; - debljina zidova; - dozvoljeni glavni zateui naponi - glavni zateui naponi u zidnim elementimai - proseni napon smicanja u zidnom elementu od seiz mikog dejstva: - glavni zateui napon u zidu prilikom ruenja; - koeficijent uveanja ekscentriciteta; - aksijalna sila usled vertikalnog optereenja u stubu; - povrina preseka.

II 4

KATEGORIZACIJA OBJEKATA VISOKOGRADNJE

Objekti visokogradnje svrstavaju se, u smislu ovog pravilnika, u sledee kategorije: Kategorija objekta Van kategorije Vrsta objekta Objekti visokogradnje u sklopu tehnolokih reenja nuklearnih elektrana; objekti za transport i uskladitenje zapaljivih tenosti i gasa; skladita toksinih mateijala ; energetski objekti instalisane snage preko 40 MW; industrijski dimnjaci; znaajniji objekti veza i telekomunikacija, visoke zgrade preko 25 spratova, kao i drugi objekti visokogradnje od ije ispravnosti zavisi funkcionisanje dugih tehniko-tehnolokih sistema, iji poemeaji mogu izazvati katastrofalne posledice, odnosno naneti velike materijalne tete iroj drutvenoj zajednici Zgrade sa prostorijama predvidenim za vee skupove 1judi (bioskopske dvorane; pozorita, fiskultune, izlobene i sline dvorane); fakulteti; kole; zdravstveni objekti; zgrade vatogasne slube; objekti veza koji nisu uvrteni u prethodnu kategoriju (PTT, RTV i drugi); industrijske zgrade sa skupocenom opremom; svi energetski objekti instalisane snage do 40 MW; zgrade koje sadre predmete izuzetne kulturne i umetnike vrednosti i druge zgade u kojima se vre aktivnosti od posebnog interesa za dutveno-politike zajednice Stambene zgade; hoteli; restorani; javne zgrade koje nisu svrstane u prvu kategoriju; industrijske zgrade koje nisu svrstane u prvu kategoiju Pomono-proizvodne zgrade; agrotehniki objekti Privredni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi 1judski ivot Koeficijent kategorije objekta K o

I kategorija

1,5

II kategorija III kategorija IV kategorija

1,0 0,75

5
Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se prilikom projektovanja na optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom K0 = 1,0. Objekti visokogradnje IV kategorije ne raunaju se na dejstvo seizmikih sila.

III 6

SEIZMINOST I SEIZMIKI PARAMETRI

Ocena seizmike opasnosti pojedinih seizmikih podruja pri projektovanju objekata visokogradnje vri se prema Privremenoj karti teritorije SFRJ sastavljenoj na osnovu podataka o zemljotresima koji su se dogodili. Seizmika opasnost i potrebni parametri za pojedina seizmika podruja utvruju se na osnovu detaljne seizmike regionalizacije i seizmike mikrorejonizacije. Karta je sastavni deo ovog Pravilnika

7
Za projektovanje objekata svrstanih u I kategoriju (lan 4) mora se prethodno definisati koeficijent seizmikog intenziteta i drugi parametri, posebnim istraivanjima - seizmikom mikrorejonizacijom graevmskih povrina.

8
Za projektovanje objekata visokogradnje van kategorije iz lana 4. ovog pravilnika, potrebno je prethodno izvriti detaljno prouavanje seizminosti lokacija namenjenih za izgradnju objekata, sa odredivanjem projektnog i maksmalnog zem1jotresa na osnovu istraivanja seizmikog rizika.

IV 9

LOKALNI USLOVI TLA

Uticaj lokalnih uslova tla uzima se u obzir prilikom odreivanja seizmikih uticaja na konstrukcije objekata visokogradnje II i III kategorije, pomou koeficijenta dinaminosti iz lana 26. ovog pravilnika, zavisno od kategorije tla na kome objekt treba graditi. Kategorija tla odreuje se prema kategorizaciji u tabeli br. 1, na osnovu geotehnikih ispitivanja lokacije, injenjersko-geolokih i hidrogeolokih podataka, geofizikih i drugih istraivanja tla: Tabela br. 1. Kategorije tla Karakteistini profil tla Stenovita i polustenovita tla (kristalaste stene, kriljci, kabonatne stene, krenjak, laporac, dobo cementirani konglomerati i slino). Dobro zbijena i tv da tla debljine manje od 60 m, od stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline iznad vrste geoloke formacije Zbijena i polutvrda tla, kao i dobro zbijena i tvrda tla debljine vee od 60 m, od stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline preko vrste geoloke formacije. Malo zbijena i meka tla debljine vee od 10 m, od rastresitog ljunka, srednje zbijenog peska i teko gnjeive gline, sa slojevima ili bez slojeva peska ili drugih nekoherentnih materijala tla.

II

III

Lokacije objekata visokogradnje I i II kategorije na kojima uslovi tla nisu dovoljno poznati mogu se svstati u II kategoriju tla.

10
Ako su u pitanju tla kod kojih se za vreme zemljotresa javlja dinamika nestabilnost kao posledica pojave likvifakcije rastresitih peskobitih i drugih materijala, zasienih vodom, intenzivnih sleganja, pojave klizita, obruavanje, rasedanja i slino posebnim terenskim i laboratorijskim ispritivanjima utvruju se mogunosti i uslovi za izgradnju objekata. Ako to nije posebno uslovljeno namenom objekta, objekti visokogradnje ne izvode se na dinamiki nestabilnom tlu (ivi pesak, muljevito tlo, klizita, rasedi, nestabilne padine, tlo podlono likvivifakciji i intenzivnom sleganju).

11
Kod tla kod kojih se standardnim geotehninim ispitivanjima utvrdi mogunost pojave dinamike nestabilnosti posebnim terenskim i laboratoriskim ispitivanjem utvruju se mogunost i uslovi projektovanja i izgradnje objekta visokogradnje.

V 12

METODE PRORAUNA, I POMERANJA

DOPUTENI

NAPONI

Analiza nosive konstrukcije objekata vri se po teoriji graninih stanja ili po teoriji elastinosti.

13
Ako se proraun vri po teoriji elastinosti, doputeni naponi mogu se poveati za 50%, pri emu se ne sme prei granica razvlaenja. Kod metala bez izrazite granice razvlaenja doputeni napon ne sme prei 80% vrstoe materijala.

14
Dozvoljeno optereenje na tlo, za najnepovoljniju kombinaciju seizmikih i ostalih uticaja, odreuju se tako da koeficijent sigurnosti na pojavu loma u tlu iznosi 1,5.

15
Ako se nosiva konstrukcija prorauna vri po metodi graninih stanja, primenjuju se sledei koeficijenti sigurnosti: za armirani i prednapregnuti beton za eline konstrukcije za zidane konstrukcije 1,30 1,15 1,50

16
Maksimalni horizontalni ugib objekta za propisana seizmika optereenja, odreen po teoriji elastinosti, iznosi:

f max =
gde je H visina objekta, ne uzimajui u obzir uticaj tla.

H 600

Pri odreivanju najveih ugiba, uticaj tla se posebno odreuje ako je to neophodno. Kod industrijskih i drugih specijalizovanih objekata mogu se dopustiti i vei ugibi ako se dokae stabilnost objekta.

VI

PRORAUN SEIZMIKIH SILA

1. OSNOVE PRORAUNA

17
Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje horizontalnih seizmikih sila, najmanje u dve meusobne ortogonalne ravni.

18
Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju: konzolne konstrukcije i druge konstrukcije kod kojih uticaj vertikalnih seizmikih sila moe da bude merodavan.

19
Ukupna teina objekta G odreuje se kao suma stalnog optereenja verovatnog korisnog optereenja i optereenja snegom. Verovatno korisno optereenje uzima se u visini.od 50% optereenja odreenog propisima za optereenje. Ako je korisno optereenje znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.), seizmike sile odreuju se za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, odnosno minimalnog stvarnog optereenja. Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u obzi kod seizmikog prorauna. Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.

20
Seizmiki proraun konstrukcija provodi se primenom: metode ekvivalentnog statikog optereenja ili metode dinamike analize.

2. METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA

21
Ukupna horizontalna seizmika sila S odreuje se prema obrascu: S=KG gde je: K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac G - ukupna teina objekta i opreme prema lanu 19. ovog pravilnika.

22
Teina objekta odreuje se kao teina iznad gornjeg ruba temelja, odnosno ako su u pitanju podrumske krute konstrukcije - iznad gornjeg ruba tih konstrukcija.

23
Ukupni seizmiki koeficijent K proraunava se prema obrascu: K = Ko Ks Kd Kp gde je: Ko - koeficijent kategorije objekta K s - koeficijent seizmi kog intenziteta Kd - koeficijent dinaminosti Kp - koeficijent duktiliteta i piguenja Minimalna vrednost ukupnog seizmikog koeficijenta K ne sme biti manja od 0.02

24
Veliina koeficijenta seizmikog intenziteta Ks iznosi: Stepen MCS VII VIII IX Ks 0,025 0,050 0,100

25
Koeficijent dinaminosti Kd odreduje se prema tabeli 2. ili prema dijagramu M, zavisno od kategorije tla:
Tabela br. 2 Kategorija tla I II III Koeficijent Granine vrednosti koeficijenta Kd 1,0 > Kd > 0,33 1,0 > Kd > 0,47 1,0 > Kd > 0,60

0,50 T 0, 70 Kd = T 0,90 Kd = T Kd =

26
Proraun perioda slobodnih oscilacija konstrukcija vri se: metodama dinamike graevinskih konstrukcija ili prema priblinim obrascima zasnovanim na dinamici konstrukcija. Za krute armiranobetonske i zidane objekte do pet spratova, ako se ne vri proraun perioda slobodnih oscilacija, uzima se maksimalna vrednost koeficijenta Kd prema tabeli br. 2 za odgovarajue uslove tla.

27
Koeficijent duktiliteta i priguenja KP, u zavisnosti od tipa konstrukcije odreuje se: 1) za sve savremene konstrukcije od armiranog betona, sve eline konstrukcije, osim konstrukcija navedenih u ta ki 2. ovog lana i sve savremene drvene konstrukcije, osim konstrukcija nabrojanih u taki 3. ovog lana, i iznosi 1; 2) za konstrukcije od armiranih zidova i elinih konstrukcija sa dijagonalama i iznosi 1,3; 3) za zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima od armiranog betona; vrlo visoke i vitke konstrukcije sa malim priguenjem, kao to su visoki industrijski dimnjaci, antene, vodotornjevi i druge konstrukcije sa osnovnim periodom oscilovanja T 2,0 sec i iznosi 1,6; 4) za konstrukcije sa fleksibilnim prizemljenjem ili spratom, odnosno naglom promenom krutosti, kao i konstrukcije od obinih zidova i iznosi 2,0.

28
Umesto prorauna po obrascu iz lana 23. ovog pravilnika konstrukcije sa fleksibilnim prizemljenjem ili spratom mogu se raunati metodom dinamike analize na dejstvo projektnog i maksimalno oekivanog zemljotresa.

29
Raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se: 1) metodom dinamike graevinskih konstrukcija; 2) priblinim obrascima prema lanu 30. ovog pravilnika.

30
Za objekte do pet spratova raspored seizmikih sila vri se prema priblinom obrascu;

Si = S
gde je:

G i Hi

G H
i =1 i

Si - seizmika horizontalna sila u i-tom spratu G i - teina i-tog sprata Hi - visina i-tog sprata od gornjeg ruba temelja.

31
Za ostale objekte, osim za objekte za koje je obavezan proraun metodcm dinamike analize raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se tako to se 85% S aspodeli prema obrscu iz lana 30. ovog pravilnika, a ostatak od 15% S kao koncentrisana sila na vrhu objekta visokogradnje.

32
Ukupna vertikalna seizmika sila S odreduje se prema izrazu: S = Kv.G gde je: Kv - ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac, G - ukupna teina objekta (lan 19).

33
Ukupni seizmiki koeficijent za vertikalni pravac proraunava se prema obrascu:
Kv = 0,7 K = 0,7 Ks Kp Kd Kp
gde je: K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac Za odreivanje koeficijenta K koristi se obrazac iz lana 23, ovog pravilnika s tim to se za period oscilovanja uzima period oscilovanja za vertikalni pravac posmatrane konstrukcije ili elementa konstrukcije.

34
Veliina torzionih momenata u osnovi objekta izraunava se, za svaki sprat konstrukcije prema izrazu: M t,i = Q i e i K t

gde je: Qi - vea vrednost horizontalne poprene seizmike sile od dva izabrana pravca u i-tom spratu, ei - razmak izmeu centra krutosti i centra maca u i-tom spratu, Kt - koeficijent uveanja ekscentriciteta usled spregnutosti bonih i torzionih vibracija i usled nejednakog pomeranja stopa temelja. Ako se ne vri proraun koeficijenta K, usvaja se Kt = 1,5. Pri proraunu se uzimaju u obzir sve mase koje se nalaze iznad sprata za koji se izraunava veliina torzionih momenata.

35
Uticaj seizmikih sila na elemente konstrukcije izraunava se prema izrazu: gde je: S = Ks Ke Ge

Ks - koeficijent seizmikog intenziteta prema lanu 24. ovog pravilnika Ke - koeficijent prema lanu 36, ovog pravilnika Ge - teina elementa konstrukcije za koji se izraunava seizmika sila.

36
Veliina koeficijenta Ke odreena je u tabeli br. 3. Tabela br. 3 Elementi konstrukcije zidovi ispune, nenosivi zidovi balkoni dimnjaci i rezervoari na objektu zidani parapeti, ograde ornamenti e 2,5 6,0 6,0 10,0 10,0 Smer delovanja normalno na povrinu normalno na povrinu u bilo kom pavcu normalno na povrinu u bilo kom pravcu

37
Ankerovanje opreme u objektima zgrada, ija pomeranja ili prevrtanja mogu dovesti u opasnost ljudske ivote ili priiniti tetu, proraunava se po izrazu iz lana 35. ovog pravilnika sa Ke = 10,0 radi osiguranja te opreme od pomeranja i prevrtanja.

38
Proraun ankerovanja skupocene opreme ija je funkcija neophodna u objektima vri se metodom dinamike analize objekta opreme.

3. METODA DINAMIKE ANALIZE

39
Dinamika analiza izvodi se sa ciljem da se utvrdi ponaanje konstrukcije objekata u elastinom i neelastinom podruju rada za vremenske istorije ubrzanja tla oekivanih zemljotresa na lokaciji objekta. Tom analizom utvruie se stanje napona i deformacije konstrukcije za kriterijume projektnog i maksimalno oekivanog zem1jotresa i utvruje prihvatljivi stepen oteenja koji moe nastati na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima objekta, prilikom maksimalno oekivanog zemljotresa. Seizmiki proraun metodom dinamike analize obavezan je za sledee objekte visokogradnje: 1) za sve objekte van kategorije; 2) za prototip industrijski proizvedenih objekata u veim serijama (osim za objekte od drveta).

40
Seizmiki parametri dejstva zemljotresa za objekte iz lana 39 ovog pravilnika, utvruju se prema uslovima lokacije objekta. Parametri iz stava 1. ovog lana odreuje se na osnovu uestalcsti dejstva zem1jotresa na lokaciji, eksploatacionog perioda i namene objekta, ime se odreuje nivo prihvatljivog seizmikog rizika. Seizmiki parametri odreduju se za projektni i maksimalno oekivani zernljotres na lokaciji objekta. Seizmiki parametri odreuju se na osnovu postojeih teorijskih eksperimen-talnih ili posebno provedenih istraivanja.

41
Ako parametri konstrukcije za objekte iz lana 39. ovog pravilnika za linearno i nelinearno ponaanje nisu odreeni posebno sprovedenim teorijskim i eksperimentnim istraivanjem, u proraunu se uzima da: 1) maksimalno relativno pomeranje spratova za linearno ponaanje konstrukcije ne sme biti ve e od h i/350; 2) maksimalno relativno pomeranje spratova za projektni nivo zemljotresa, odnosno za usmereni iznos nelinearnih deformacija u konstrukciji ne sme biti vei od hi/150 gde je: h i - visina i-tog sprata u cm.

42
Ukupna horizontalna seizmika sila S dobijena ovom analizom ne sme biti manja od 75% od iznosa sile koja se dobija proraunom po metodi ekvivalentnog statikog optereenja, niti manja od 0,02 G.

VII 43

ISPITIVANJE KONSTRUKCIJE

Dinamike karakteristike konstrukcije visokogradnje objekata koji se grade u zonama seizmikog intenziteta VIII i IX stepena, kao to su objekti visokogradnje van kategorije i prototipovi industrijski proizvedenih objekata visokogradnje, obavezno se kontroliu eksperimentalnim putem ime se kontrolie i kvalitet izvoenja graevinskih radova. Eksperimentalno odreivanje dinamikih karakteristika izvodi se na gotovoj konstrukciji prinudnim vibracijama koje nee izazvati oteenja.

44
Ponaanje konstruktivnih elemenata objekata visokogradnje za koje se zahteva seizmiki proraun metodom dinamike analize i koji se grade u zonama seizmikog intenziteta VIII i IX stepena, kontrolie se eksperimentalnim putem.

VIII KONSTRUISANJE SEIZMIKI OTPORNIH KONSTRUKCIJA 45

Pri izboru lokacije objekata visokogradnje, nehomogena, nasuta i uopte nestabilna tla ne koriste se bez posebnih razloga.

46
Dispozicija konstukcija objekata visokogradnje postie se pravilnim jednostavnim reenjem u osnovi, sa jednolikim rasporedom masa. Ako su u pitanju objekti visokogradnje sa veim optereenjem mora se postii da poloaj masa bude to nii.

47
Aseizmike razdelnice projektuju se za: 1) izlomljene - nepravilne osnove objekata visokogradnje; 2) objekte sa neujednaenim visinama. irina razdelnica iznosi najmanje 3,0 cm. Za svaka 3,0 m poveanja visine objekta preko 5 m irina razdelnice poveava se za po 1 cm. Za objekte visokogradnje visine preko 15 m kao i za nie fleksioe konstrukcije, kao to su skeleti bez ukruenja, irina razdelnice odreuje se proraunom tako da ne sme biti manja od dvostruke vrednosti maksimalnih deformacija susednih segmenata objekata i ne sme biti manja od vrednosti iz stava 1. ovog lana.

48
Meuspratne konstrukcije projektuju se tako da predstavljaju krutu horizontalnu dijafragmu, koja monolitno povezana prenosi optereenje pritiska i zatezanja na vertikalni konstruktivni sistem. Meuspratne konstrukcije koje ne zadovoljavaju ovaj uslov moraju se u proraunu tretirati kao deformabilni elementi.

49
Izbor konstrukcije objekata visokogradnje vri se prema sledeim kriterijumima: 1) 2) 3) konstruktivni elementi osnovnog sistema izraduju se od vrstog duktilnog materijala; za nekonstruktivne elemente upotrebljava se laki materijal; konstruktivni sistem i elementi konstrukcije moraju imati dovoljno vrstou, sposobnost za veliku deformaciju, akumulaciju i disipaciju energije; nije dozvoljena po pravilu nagla promena krutosti i vrstoe po visini objekta visokogradnje. Ako se projektuje sistem konstrukcije sa fleksibilnim spratom (spratovima), objekt visokogradnje treba analizirati prema lanu 27. ovog pravilnika. kratost i deformabilnost konstuktivnog sistema treba odabrati tako da ne sme doi do znatnijih oteenja u nekonstruktivnim elementima objekta usled zem1jotresa; elementi kod kojih manja oteenja prilikom izvoenja ili manja oteenja uopte mogu dovesti do nestabilnosti sistema ili do progresivnog ruenja, ne smeju se primenjivati za izgradnju objekata visokogradnje.

4) 5)

50
Elementi konstrukcija prilikom jaeg seizmikog dejstva rade u nelinearnom podruju, zbog ega se moraju ispuniti sledei zahtevi: 1) 2) 3) moraju se odabrati konstruktivni elementi u objektu visokogradnje preseci i zone, kod kojih moe doi do pojave nelinearnih deformacija i plastini zglobovi; moraju se preduzeti konstruktivne mere za dobijanje visokog kapaciteta plastinih deformacija u zonama plastinih zglobova, ime se poveava duktilnost i sposobnost disipacije seizmike energije; vorvi, usidrenja i oslonci elemenata u konstrukciji objekta projektuju se tako da prenose granine statike veliine bez oleenja.

10

51
Temelji konstrukcije objekta projektuju se tako da se za dejstvo osnovnog optereenja izbegnu neravnomerna sleganja. Temelji treba, po pravilu, da lee na istoj dubini. Pojedini temelji objekta visokogradnje, kao to su samci i trakasti temelji, meusobno se povezuju veznim gredama da bi se postigla dovoljna krutost temeljne konstrukcije.

52
Temeljenje objekata visokogradnje na tlu razliitih karakteristika treba izbegavati. Ako to nije mogue, objekt visokogradnje treba razdvojiti na pojedinane konstruktivne celine prema uslovima tla.

53
U nepovoljnim uslovima tla treba traiti optimalan nain fundiranja, ocenjujui naroito uticaj podzemnih voda za dinamika seizmika dejstva (nelinearne defomacije u tlu ili likvifakcija). Pri projektovanju objekata visokogradnje, zavisno od vrste tla i konstrukcije temelja, kontrolie se deformacija konstrukcije temelja i njen uticaj na itavu konstrukciju tih objekata.

IX 54

ARMIRANOBETONSKE KONSTRUKCIJE

Prema osnovnom konstruktivnom sistemu, u visokogradnji postoje sledei sistemi konstrukcija: 1) okvirni sistemi; 2) sistemi od noseih zidova - dijafragmi; 3) okvirni sistemi u kcmbinaciji sa zidovima (dijafragmama) ili jezgrima.

55
Izbor konstrukcije objekta visokogradnje vri se u saglasnosti sa funkcijom i namenom tog objekta, reenjem u osnovi, visinom, uslovima fundiranja i maksimalnim spratnim i ukupnim pomeranjem navedenog objekta za vreme seizmikog dejstva.

X 56

OKVIRNE KONSTRUKCIJE

Okvirni sistemi projektuju se kao osnovni sistemi konstrakcije u oba pravca objekta visokogradnje. Po pravilu, krutost greda je manja od krutosti stubova, ime se stvaraju uslovi za pojavu nelinearnih deforrnacija na krajevima greda.

57
Okvirni sistemi projektuju se tako da su elementi konstrukcije u stanju da disipiraju seizmiku energiju savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija (plastini zglobovi) na krajevima greda. Nelinearne deformacije u stubovima se izbegavaju.

58
vorovi se projektuju tako da ostanu u linearnom podruju i pri pojavi nelinearnih deformacija u elementima koje vor spaja.

11

59
Armiranje greda u osloncima vri se dvostrukom armaturom, tako da je ' 0,5. Povoljnim odnosom zategnute armature () i pritisnute armature ('), poveava se duktilnost potencijalnih plastinih zglobova u sistemu.

60
Razmak poprene armature - vilica u grednim nosaima ne sme biti vei od 20 cm dok se u blizini vorova, na duini od 0,2 od aspona, azmak uzengija dvostruko smanjuje. Zatvaranje uzengija vri se preklopom po itavoj duini krae strane.

61
Stubovi se projektuju tako da je odnos uvek 0/B 0,35 gde je 0 =P/F ; P - aksijalna sila od gravitacionog optereenja i F - povina preseka stuba, B = 0,7 k, gde je k vrstoa kocke.

62

(Promenjen)

Razmak poprene armature - uzengija u stubovima ne sme biti vei od 15 cm, dok se u blizini vorova, na duini od 1,0 m razmak vilica dvostruko smanjuje. Zatvaanje vilica u stubovima vri se preklopom po itavoj duini krae strane.

62
Razmak poprene armature - uzengija u stubovima ne sme biti vei od 15 cm, dok se u blizini vorova, na duini koja je jednaka najveoj od sledeih vrednosti: 1) 1,5 puta vee dimenzije poprenog preseka 2) 1/6 visine stuba 3) 50 cm razmak uzengija dvostruko smanjuje. Uzengije u stubovima zatvaraju se preklopom po itavoj duini krae strane.

63
Ako su u pitanju objekti visokogradnje kod kojih se analiza sistema konstukcije vri dinamikim postupkom, granina poprena sila u plastinim zglobovima pokriva se iskljuivo poprenom armaturom.

64
Poprena armatura stubova postavlja se i kroz vorne veze.

65
Armatura se nastavlja van podruja plastinih zglobova i na mestima najmanjih napona zatezanja. Ako se armatura nastavlja na preklapanje, to se vri bez kuka. Nastavljanje armature veeg prenika od 20 mm u stubovima vri se zavarivanjem. Kod veeg broja profila, armatura stubova, ako se ne zavaruje, vodi se kroz dva sprata, ime se nastavlja 50% armature na preklapanje u svakom spratu.

66
Ispuna okvirnog sistema izvodi se kao lagana. Ako konstruktivnim merama i proraunima nije dokazano da ispuna ne spreava deformaciju osnovnog sistema konstrukcije, potrebno je ankerovati ispunu za osnovni sistem (armiranobetonskim vezama ili slinim merama). Ankerovanje ispune ne sme poveati krutost i teinu osnovnog konstruktivnog sistema. Ako je konstruktivni sistem fleksibilan, odnosno moe prilikom seizmikih dejstva da trpi relativne deformacije spratova vee od hi/300 (hi = visina i-tog sprata u cm), moraju se dokazati stabilnost ispune i stepen njenog oteenja, korienjem eksperimentaJnih podataka. Stabilnost ispune se mora kontrolisati i u pravcu normalnom na ravan zida prema lanu 35. ovog pravilnika.

12

XI

KONSTRUKCIJA OD ZIDOVA (DIJAFRAGMI)

ARMIRANOBETONSKIH

67
Konstruktivni sistemi sa dijafragmama projektuju se kao osnovni sistemi konstrukcije u oba pravca. Povrina poprenog preseka za svaki ortogonalni pravac ne sme biti manja od 1,5% bruto-povrine objekta visokogradnje u osnovi.

68
Odnos visine prema irini svake dijafragme posebno, ne sme biti manji od 2. Debljina zidova ne sme biti manja od 15 cm. Svaki otvor u dijafragmama bira se tako da to manje smanjuje nosivost pri seizmikom dejstvu.

69
Elementi konstrukcije, dijafragme i spojne grede iznad otvora, projektuju se tako da su u stanju da disipiraju seizmiku energiju savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija (plastini zglobovi).

70
Vertikalno armiranje dijafragmi vri se sa mekom armaturom ili u kombinaciji sa zavarenim mreama i mekom armaturom. Na krajevima dijafragmi vri se grupisanje armature na duini od 1/10 preseka. Presek te armature na svakom kraju dijafragme ne sme biti manii od = 0,15% od ukupne povrine zida. Srednji deo zida moe se armirati zavarenim mreama sa presekom = 0,15% od ukupne povrine zida. Ukupna vertikalna anmatura ne sme biti manja od 0,45% povrine horizontalnog preseka zida.

70

(Dodatak)

Kod zidova iji odnos irine prema visini ne ispunjava zahteve iz lana 68. ovog pravilnika, a primenjuje se na objektima ija visina nije vea od P+7 spratova, minimalna vertikalna i horizontalna armatura iznosi 0,25% od povrine poprenog preseka zida i rasporeuje se ravnomerno po preseku. Bez obzira na visinu zgrade zidovi gornjih pet spratova armiraju se najmanje minimalnom vertikalnom i horizontalnom armaturom. Prelaz od armiranja sa 0,45% na armiranje sa 0,25% izvodi se najmanje kroz dva sprata.

71
Horizontalno armiranje dijafragmi odreuje se proraunom, tako da se raunska seizmika poprena sila za razmatrani nivo odreena na nain propisan ovim pravilnikcm, iskljuivo pokriti horizontalnom armaturom, koristei napone dozvo1jene ovim pravilnikom. Presek horizontalne armature ne sme biti manji od = 0,20 % vertikalnog preseka zida.

72
Ako su u pilanju visoki objekti visokogradnje za koje se analiza sistema konstrukcije vri dinamikim postupkom u skladu sa ovim pravilnikom, granina poprena sila u plastinim zglobovima pokriva se iskljuivo poprenom armaturom.

73
Dijafragme se projektuju tako da je odnos 0/B 0,20 gde je 0 = P/F; optereenja u stubu, F - povrina preseka dijafragme; B = 0,7 k. P - aksijalna sila usled vertikalnog

13

74
Nastavljanje vertikalne armature vri se: u srednjem delu preseka dijafragme - na preklop, na krajevima zavarivanjem, ili se armatura vodi kroz dva sprata, ime se nastavlja 50% armature na preklapanje u svakom spratu.

75
Pri projektovanju konstrukcija od dijafragmi mora se kontrolisati globalna stabilnost konstrukcije na preturanje. Pojava dijafragmi zategnutih po celom preseku otklanja se preraspodelom zidova u osnovi.

76
Proraun temelja vri se za granina naponska stanja u sistemu dijafragmi, za nivo iznad temeljnih stopa. U tom sluaju, za odreivanje naponskog stanja u tlu uzima se faktor sigurnosti = 1,1.

XII OKVIRNE KONSTRUKCIJE U KOMBINACIJI SA ARMIRANOBETONSKIM ZIDOVIMA (DIJAFRAGMAMA) ILI JEZGRIMA 77

Distribucija seizmikih proraunskih sila okvirnih sistema u kombinaciji sa zidovima - dijafragmama, odnosno jezgrima vri se prema deformacionim karakteristikama svakog elementa osnovnog sistema konstrukcije. Okviri se moraju proraunati za najmanju vednost od 25% ukupne poprene seizmike sile u osnovi. Dijafragme jezgra proraunavaju se za vrednost poprenih sila koje se analizom dobijaju u skladu sa stavom 1. ovog lana.

XIII KONSTRUKCIJE OD PREDNAPREGNUTOG BETONA 78

Pod konstrukcijom od prednapregnutog betona, u smislu ovog pravilnika, podrazumeva se betcnska konstrukcija kod koje se prijem seizmikih uticaja i glavna disipacija seizmike energije obavlja preko prednapregnutih elemenata. Ako konstruktivni elementi osim elika za prednaprezanje sadre i podunu armaturu od mekog elika od najmanje 0,45%, takva konstrukcija e se smatrati konstrukcijom od armiranog betona. Stabilnost sistema i elemenata konstrukcije dokazuje se analitikim i eksperimentalnim putem.

79
Elementi konstrukcije od prednapregnutog betona projektuju se tako da su u stanju da disipiraju seizmiku energiju savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija.

80
Konstrukcije od prednapregnutog betona, pored elinih kablova za prednaprezanje, moraju u preseku imati 0,20% meke armature radi obezbeenja disipacije seizmike energije. U kritinim presecima, gde se oekuju nelinearne deformacije, mora se posebno obezbediti gusta poprena armatura, koja prima ukupnu graninu poprenu silu, koja se dobija za granini moment u preseku povean za 1,10 puta.

14

81
vorne veze elemenata projektuju se tako: 1) da granina nosivost sredita vorne veze bude vea ili manje jednaka graninoj vrstoi elemenata koji se u njoj spajaju; 2) da budu duktilne, ime se obezbeuje njihova deformabilnost; 3) da se armiraju poprenom armaturom koja iskljuivo pokriva graninu poprenu silu.

82
Sidrenje prednapregnute armature vri se van oekivanih zona plastinih zglobova.

83
Deformacije konstrukcija ograniavaju se zavisno od funkcije objekta visokogradnje i uticaja deformacije na nekonstruktivne elemente u tom objektu.

XIV ELINE KONSTRUKCIJE 84

eline konstrukcije projektuju se tako da su elementi konstrukcije u stanju da disipiraju seizmiku energiju, savijanjem i pojavom nelinearnih deformacija. Ako su u pitanju okvirni sistemi, nelinearne deformacije doputaju se na krajevima greda ili u dijagonalnim spregovima.

85
Plastina lokalna izvijanja ne doputaju se u zonama plastinih zglobova. Dimenzioniranje vora vri se tako da je vor u stanju da obezbedi prenos graninih momenata savijanja i odgovarajuih poprenih sila sa jednog elementa na drugi, bez pojave veih nelinearnih deformacija u zoni vora.

XV 86

PREFABRIKOVANE KONSTRUKCIJE

Stabilnost sistema konstrukcije i sistem veza kod prefabrikovanih armiranobetonskih prednapregnutih i drugih prefabrikovanih konstrukcija dokazuje se eksperimentalnom i nalitikom studijom.

87
Sistem konstrukcije, kao i sistem veza. mora da bude jednostavan i jasan. Sistem veza montanih elemenata mora da obezbedi monolitnost sistema. Armatura koja prima napone zatezanja od savijanja nastavlja se tako da se obezbedi prenos sile u armaturi do granice teenja.

88
Meuspratne konstrukcije konstruiu se tako da predstavljaju krutu plou u svojoi ravni. Horizontalni spojevi koji povezuju meuspratne konstrukcije, kao i vertikalni nosei elementi, moraju se izvoditi tako da obezbede monolitnost veza i stabilnost itavog sistema konstrukcije.

15

XVI ZIDANE KONSTRUKCIJE 89

Osnovni sistem zidanih konstrukcija su nosei zidovi u oba ortogonalna pravca objekta povezana u visini krutih meuspratnih konstrukcija horizontalnim serklaima. Pod zidanim konstrukcijama u smislu ovog pravilnika podazumevaju se: 1) obine zidane konstrukcije, 2) zidane konstrukcije sa vertikalnim serklaima, 3) armirane zidane konstrukcije armatura u horizontalnim spojnicama, armatura na sredini zida i armatura na obimu spoljnih strana zida.

90
Pod obinim zidanim konstrukcijama, u smislu ovog pravilnika, podazumevaju se zidovi od opeke ili glinenih blokova i drugih mateijala povezanih meu sobom produnim malterom vrstoe najmanje M 25.

91
Pod zidanim konstrukcijama sa vertikalnim serklaima, u smislu ovog pravilnika podrazumevaju se zidovi koji su ojaani vertikalnim serklaima prema odredbama l. 98, 100. i 101. ovog pravilnika.

92
Pod armiranim zidanim konstrukcijama, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se zidovi u produnom malteru vrstoe M 50, ojaani armaturom u horizontalnom ili u vertikalnom pravcu.

93
Armiranje zidanih konstrukcija u spojnicama izvodi se horizontalnom armaturom, pri emu koliina armature mora da iznosi najmanje 26 mm na svakih 20 cm visine zida. Armiranje zidanih konstrakcija po sredini ili na obim spoljnih strana zida sa vertikalnom i horizontalnom armaturorn izvodi se tako da se srednji deo armira vertikalnom armaturom preseka u 0,1%, od ukupne horizontalne povrine zida, a krajnji delovi zida u duini od 1/10 ukupne duine horizontalnog preseka zida grupisanom vertikalnom armaturom preseka u 0,1 % od ukupne horizontalne povrine zida. Ukupni presek vertikalne armature ne sme biti manji od 0,3% ukupne horizontalne povrine zida. Horizontalna armatura ne sme biti manja od 0,1 % ukupne horizontalne povrine zida.

94
Zidane konstrukcije projektuju se sa jednostavnim i pravilnim reenjem osnove. Nosei i vezni zidovi rasporeduju se to ravnomernije u oba pravca objekta. Pod noseim i veznim zidovima podrazumevaju se zidovi debljine d 19cm. Nije dozvoljena kombinacija vertikalnih noseih elemenata od betona i na pojedinim spratovima zgrade. Nije dozvoljeno primenjivanje meovitih sistema, odnosno donji deo objekta visokogradnje od armiranobetonskog skeleta, a gornji od noseih zidova.

95
Meuspratne konstrukcije moraju biti krute u svojoj ravni. One se izvode kao monolitne armiranoberonske ploe ili kao montane tavanice sa pritisnutom ploom debljine naimanje 4 cm. armiranom najmanje sa po 6 mm/25 cm u dva ortogonalna pravca. Meuspratne konstrukcije moraju biti povezane sa svim noseim veznim zidovima.

16

96
Kod odreenih debljina zidova jednog pravca najvei razmak zidova drugog pravca sme iznositi najvie: 1) 5.00 m 2) 6.00 m 3) 6.50 m 4) 7.50 m - za zidove debljine 19 cm, - za zidove debljine 24 cm, - za zidove debljine 29 cm, - za zidove debljine 38 cm.

97
Vertikalni serklai obavezno se izvode posle zidanja vezom za zub. Presek vertikalnih serklaa mora biti jednak debljini zida ali ne manji od 19/19 cm. Vertikalni serklai obavezno se postavljaju na svim uglovima objekta na mestima sueljavanja nosivih zidova, kao i na slobodnim krajevina zidova ija je debljina d 19 cm. Kod zidova vee duine maksimalni razmak izmeu vertikalnih serklaa ne sme biti vei od 5,00 m.

98
Horizontalni serklai obavezno se izvode na svim zidovima debljine d 19 cm. Debljina horizontalnog serklaa mora biti jednaka debljini zidova (izuzetno mogu biti ui za 5 cm zbog termoizolacije). Visina serklaa mora biti najmanje 20 cm. ali ne manja od visine meuspratne konstrukcije.

99
Vertikalni serklai armiaju se sa najmanje 4 14 mm, a horizontalni seklai sa najmanje 4 12 mm.

100
Amatura u serklaima se odreuje proraunom. Doputa se proraun zamene zidnog panela ekvivalentnom dijagonalom.

101
irina meuprozorskih stubova ne sme biti manja od 2/3 irine otvora za IX i VIII stepen seizminosti i ne sme biti manja od 1/3 irine otvora za VII stepen seizminosti.

102
Najvea irina otvora moe iznositi 2,50 m za IX i VIII stepen seizminosti, a 3,50 m za VII stepen seizminosti. Ona se moe poveati za najvie 30% ako se otvor uokviri armiranobetonskim elementima, vrsto povezanim horizontalnim serklaima u visini meuspratnih konstrukcija.

103
Kalkanski zidovi i nadzidi iznad tavanice, vii od 50 cm, moraju biti povezani vertikalnim i horizonialnim serklaima sidrenim u nosee konstrukcije.

104
Slobodno stojei dimnjaci izvode se kao primarne zidane konstrukcije. Dimnjaci koji prolaze kroz krovite odvajaju se razdelnicom od krovne konstrukcije.

105
Konzolna stepenita ukljetena u zidove nisu dozvoljena.

17

106
Konzolne konstrukcije ukljetene u zidove nisu dozvoljene, osim kad se za njih moe obezbediti kontinuitet sa tavanicama.

107
Proveravanje otpornosti zidanih zgrada vri se po metodi dozvoljenih napona ili po metodi graninih stanja. Proraun otpornosti zidova na smicanje je obavezan. Ako su u pitanju zgrade visine i irine vee od 1,5 zidovi se proveravaju i na savijanje pri emu se dozvoljeni naponi za vertikalna optereenja zidova prema tehnikim normativima za zidove zgrada poveavaju za 50%.

108
Ako se provera otpornosti vri po metodi dozvoljenih napona, kontroliu se glavni zateui naponi u pojedinim elementima (zidovima), ije vrednosti za pojedine vrste zidova ne smeju da preu vrednosti date u tabeli br 4. Tabela br. 4 Tip zidova Puna opeka (6 x 12 x 24 cm) MO 100, MM 25 uplja opeka (6 x 12 x 24 cm) MO 150, MM 25 Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) MO 150, MM 25 Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) MO 150, MM 50 Ke amizitni blok (39 x 19 x 19 cm) MO 75, MM 50 gde je: n dozv - dozvoljeni glavni zateui naponi Glavni zateui naponi u pojedinim elementima (zidovima) raunaju se po obrascu: n dozv Kp/cm2 (KPa) 0,9 (90) 1,1 (110) 0,6 (60) 0,9 (90) 1.3 (130)

n =
gde je:

0 2 2 + (1.50 ) 0 n doz . 4 2

0 - proseni napon smicanja u zidnom elementu od seizmikog dejstva koji prima element, 0 - proseni napon u zidnom elementu od vertikalnog optereenja.

109
Ako se provera otpornosti vri po metodi graninih stanja, uporeuje se otpornost objekta sa ukupnom horizontalnom seizmikom silom prema lanu 22.ovog pravilnika, pri emu faktor sigurnosti iznosi najmanje = 1,5. Otpornost pojedinog zidnog elementa proraunava se po obrascu:

0 =
gde je:

n ru 1.5

1+

0 n ru

n ru - glavni zateui napon u zidu kod ruenja ije su vrednosti za pojedine vrste zidova date u tabeli br. 5.

18

Tabela br. 5 Tip zidova Puna opeka (6 x 12 x 24 cm) MO 100, MM 25 uplja opeka (6 x 12 x 24 cm) MO 150, MM 25 Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) MO 150, MM 25 Modularni blok (29 x 19 x 19 cm) MO 150, MM 50 Ke amizitni blok (39 x 19 x 19 cm) MO 75, MM 50 n dozv Kp/cm2 (KPa) 1,8 (180) 2,2 (220) 1,2 (120) 1,8 (180) 2,7 (270)

110
Ako se upotrebljavaju zidovi od materijala (blokovi, malter) za koje vrednosti dozvoljenih i runih zateuih glavnih napona nisu date u tabelama br. 4 i 5, ti naponi se utvrduju na osnovu rezultata eksperimentalnih ispitivanja.

111
Dozvoljeni broj spratova za pojedine sisteme zidanih konstrukciia dat je u tabeli br. 6. Tabela br. 6 Seizmiki stepen Vrsta zidanih konstukcija Obine Sa vertikalnim serklaima Armirane IX stepen P+2 P+7 VIII stepen P+ 1 P+3 P+7 VII stepen P+2 P+4 P+7

112
Ako se zidane zgrade ne proraunavaju na seizmika dejstva, konstruiu se prema ovom pravilniku. Dozvoljeni broj spratova, nezavisno od sistema konstrukcije ograniava se na: - P + 1 za VIII stepen seizmi nosti, - P + 2 za VII stepen seizmi nosti.

113
Za zidanje u seizmikim podrujima dozvoljena je upotreba samo produnog cementnog maltera. U podrujima VII i VIII stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se malter najmanje vrstoe M 25. U podrujima IX stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se malter vrstoe M 50. Za izvoenje armiranih zidanih konstrukcija u podrujima svih stepena intenziteta seizminosti upotrebljava se malter vrstoe M 50. Nije dozvoljena upotreba istog cementnog maltera.

114
Malter se priprema prema unapred utvrenim razmerama. Komponente maltera doziraju se teinski a pripremanje maltera vri se mainski.

115
Kvalitet materijala utvrduje se statistikim metodama prema propisima o tehnikim merama i uslovima za beton i armirani beton.

19

XVII ZAVRNE ODREDBE 116

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaju da vae odedbe Pravilnika o privremenim tehnikim propisima za graenje u seizmikim podrujima (Slubeni list SFRJ", br. 39/64), koje se odnose na objekte visokogradnje.

117
Ovaj pravilnik stupa na snagu po isteku jedne godine od dana objavljivanja u Slubenom listu SFRJ".

20