Hergün

200 Kelimede Yelken

Ahmet Çeleno lu'nun

“Yelkenciler Lokali Grubunda”
çıkan yazılarından
Sinan Be kurt
Tarafından derlenmi tir.
Ekim-2006

Sayfa 1 - 47
 I. Yelken Adları, Yakaları ve Kö eleri

Günümüzde kullanılan üçgen yelkenler istralyalara basılanlar, dire e basılanlar

ve balon dedi imiz sadece üç noktadan ba lı yelkenlerdir.
Dire e basılanlar dire in adı ile adlandırılır.
• Ba istralyaya (dire in tepesini teknenin ba ına ba layan paslanmaz
çelik halat) basılan yelken floktur.
• Flok ıskota kö esi bariz bir ekilde dire i geçecek kadar büyükse genova
adını alır. Azami alan elde edebilmek için alt yaka genellikle güverteye
paralel ve çok yakındır.
• Ana dire e basılan yelken de ana yelkendir. Balonlar ise simetrik ve
asimetrik olarak iki çe ittir.
• Yelkenin teknenin ön tarafına (ba ına) bakan kenarına orsa yakası
denilir.
• Teknenin arkasına (kıçına) bakan kenarı ise güngörmez yakasıdır.
• Alt kenar ise alt yaka olarak adlandırılır.

Sayfa 2 - 47
 • Orsa yakası (ön taraf) ile alt yakayı (alt taraf) birle tiren kö e karula
kö esidir.
• Orsa yakası ile güngörmez yakasının (arka taraf) birle ti i kö e ise
(yelkenin üstü) mandar kö esidir.
• Güngörmez yakası ile alt yakanın birle ti i kö e ıskota kö esidir.
Yelkenler üç kö eden ba lanırlar ve yine bu üç kö eden rüzgara göre trim
edilirler (ayarlanırlar). Bir üçgen çizerek kenarlarını ve kö elerini üstüne
yazarsanız anla ılması kolayla ır.
Bir takım terimlerle sizi sıkmak istemem ama di er bölümlerde tarif vermeden
bu isimleri kullanaca ım. Bu kısımlar ba ka isimlerle de adlandırılırlar, zaman
içinde konu uldukça, çalı ıldıkça ö renilir.

Sayfa 3 - 47
 II. Yelkende Kullandı ımız Halatlar

Bir teknenin, özellikle bir yelkenlinin en önemli donanımlarından biri

halatlardır. Halatlar, do al elyaflardan, insan yapısı elyaflardan veya suni
elyaflardan yapılırlar.

Aynı halatta kullanım yerine göre bu malzemeler karı ık olarak kullanılabilir.

Yelkenli teknelerde kullanılanlar genellikle örme halatlar ve üç kollu, dört kollu
dedi imiz birbirinin üstüne bükülmü halatlardır.
Halatlarda kullanım yerine göre esneklik en önemli faktördür. Tekneyi sahile
ba layan koltuk halatlarının genellikle esnek olması istenir. Tekne su üstünde
hareket ettikçe bir lastik gibi esneyerek, amortisör görevi görürler ve tekne
üstündeki babalara, koç boynuzlarına binecek çekme okunu azaltarak
yansıtırlar.
Üç kollu ve dört kollu halatlar bükümlü oldu undan esnemeleri daha fazladır,
bu nedenle koltuk halatı ve demirleme halatı olarak kullanılırlar. Halatlar
malzemelerine ve yapım ekillerine göre boylarının %5-%20 arası esnerler.

Sayfa 4 - 47
Yelken halatlarında ise günümüzde örgülü dedi imiz halatlar kullanılır. Bu
halatların asıl ta ıyıcı elyafı halatın içinde düz veya yine örgülü olarak bulunur.
Üstünde ise halatın asıl ta ıyıcı malzemesini güne ı ınlarından ve
sürtünmeden koruyan ve halatı bir arada tutan bir dokuma kılıf vardır.
Yelkende genellikle 8 mm çapında veya daha kalın halatlar kullanılır. Sentetik
malzemeler sayesinde yük ta ıma gerilimleri gerekenden çok yüksek olmasına
ra men yatlarda 10 mm ve 12 mm halatlar kullanılır. Bunun nedeni el ile
kolayca kavranabilmeleridir.
Yelkeni dire e çekmede kullanılan halat mandar halatıdır, dire in tepesine
kadar gider, bir makaradan geçer ve ba ka yere yönlendirilmemi ise direk
dibine kadar iner. Mandar halatı mümkün olan en az esneklikte olmalıdır.
Mandar yelken triminde (ayarında) az kullanılan bir halattır. Özellikle sert
havalarda yelkenin orsa yakasının gergin olması gerekir.
Esnek bir halatla, özellikle sa nak dedi imiz, bir anda bindiren rüzgarlarda
halat esneyece inden yelken toru artar ve iste imizin aksine orsa yakası gev er.
Mandar halatı olarak içi bükümsüz ve örgü olmayan, malzemesi ise en az
esneyen halatlar kullanılmalıdır. Eski teknelerde esnemeyi engellemek için
(paslanmaz) çelik çok telli halatlar mandar olarak kullanılırdı.
Yelkenleri rüzgar yönüne göre en iyi verimi alacak ekilde ayarladı ımız
halatlar ise ıskotalardır. Ana yelken ıskotası, genova ıskotası gibi ba landıkları
yelkenin adı ile anılırlar. Genellikle el ile trim edilirler veya vinçle kullanılırlar.
Iskotaların çok olmasa da esnek olması yararlıdır. Ani rüzgar de i imlerinde ve
kavançalarda ba lantı noktalarına gelebilecek okları kısmen de olsa esneyerek
amortisör gibi azaltırlar.

Sayfa 5 - 47
Sayfa 6 - 47
 III. En Çok Kullanılan Dü üm ve Ba lar

Yelkencilik iple oynama sanatıdır. p ve halat denilince de akla, dü üm ve

ba lar gelir. Kitaplarda, internette, denizle ilgili birçok i yerinde duvarda
çerçeve içinde dü üm ve ba ları görürsünüz.
De i ik amaca yönelik yüzlerce dü üm ve ba vardır.Yeni ba layanlar için
a a ıdaki 5 çe it çok iyi bilinirse ve yerinde kullanılırsa rahatlıkla yeterli olur.
Ba ve dü ümlerin nasıl yapıldı ı grubun files bölümüne bag.pps olarak
yüklenmi tir. Sayfa geçi leri süreyi sizin belirlemeniz açısından otomatik
de ildir.
Önerim bu 5 çe idi gözünüz kapalı ve çok hızlı yapana kadar 1 metre boyunda
6- 10 mm çapında bir halatla gerekti i kadar tekrarlamanız. Denizde kullanılan
tüm ba lamaların ortak özelli i yük altında kaldıktan sonra bile gerekti inde
kolaylıkla açılabilmeleridir.
1. Izbarço ba ı: Kaymayan, sıkı mayan, kendi kendine çok zor açılan en
güvenilir ba lama ekillerinden biridir.
2. Camadan: Do ru ba landı ında sıkı mayan, kaymayan bir ba dır,
birçok amaç için kullanılabilir. Kendi kendine açılabilece i dikkate
alınarak güvenlik gerektiren yerlerde kullanılmamalıdır.
Do ru ba landı ında halatların bo ta kalan uçları aynı tarafta olmalıdır.
3. Kazıkba ı: Ayarlanması kolay, özellikle usturmaça ba lamada
kullanılan bir ba dır. Yüke bindi inde kayabilir. Uzun süreli
kullanılacaksa ucuna ek bir dü üm atılması do ru olur.
4. Volta: Halatları koç boynuzuna ba lamada kullanılır. A ırı yük binmesi
bekleniyorsa, sonradan kolay açılabilmesi için bir tur fazla atılabilir.
5. Sekiz: Halat uçlarının makaralardan ve geçti i gözlerden geri kaçmasını
engeller.
Her türlü dü üm ve ba halatların belirlenmi olan kopma gerilimlerini %30'a
kadar azaltabilir . (Tüm halatlar kopacaksa, yıpranmı yerlerinden veya
dü ümlü yerlerinden koparlar.)
Bu nedenle sürekli aynı amaçla kullanılacak halatların uçlarına radanzalı veya
radanzasız örme veya dikme göz yapılmalıdır.

Sayfa 7 - 47
Sayfa 8 - 47
Sayfa 9 - 47
Sayfa 10 - 47
 IV. Ana Yelken Donatılması

Ana yelken olarak kullanılan birçok biçim varsa da, en yaygın kullanılan üçgen
(bermuda veya markoni) yelkendir. Ana dire in (grandi) arkasında bulunan
kanallara ve dire e dik olarak ba lanmı bumbaya takılarak kullanılır. Ana
yelken adını ana dire e basılmasından alır, büyüklü ü ile bir ili kisi yoktur (*).
Modern gezi teknelerinde bumbanın rahatsızlık vermesini engellemek için
bumba boyları kısalmı ve ba a deymeyecek ekilde yükseltilmi tir. Bu
teknelerde ana yelken, ön üçgen alanına (teorik flok/genova alanı) oranla
küçüktür.
Bumbada ve ana direkteki kanallar, makara veya gradin (**) halatı denilen ve
yelkenin orsa (ön) yakasına ve alt yakasına dikilen halatların kanala geçirilmesi
amaçlıdır. Yeni teknelerin bazılarında bumbadaki kanallar kaldırılmı tır.

Ana yelkenin alt yakasında bulunan makaralar (veya gradin halatı) bumbanın
direk tarafından, yelkenin ıskota kö esinden ba layarak takılır. Yelkenin ıskota
kö esi bumbadaki mapaya veya ayar için kullanılacak halata ba lanır.
Ana yelkenin alanını arttırabilmek için güngörmez (arka) yakası kavisli
kesilmi tir ve yelkenin üst kö esi (mandar) üçgen olarak bitmez, genelikle
metal bir ba lık vardır. Ana yelken mandarı (halat) bu ba lıktaki yuvaya
ba lanır (kilit varsa kilit ile takılır). Yelkenin güngörmez yakasındaki
makaralar, mandarı zaman zaman çekerek raya takılır.
Orsa yakasında gradin halatı bulunan yelkenler sadece yelken basılırken raya
takılır. Yelkenin karula kö esi ise direk/bumbadaki özel kancasına takılır veya
halata ba lanır. Yelken kullanılmazken alt yakanın gergin olmamasına dikkat
edilmelidir.

Sayfa 11 - 47
Yelkenlerin arkasında (güngörmez yakasında) bulunan ceplere balen dedi imiz
özel çıtalar takılır. Balen cepleri de i ik ekilde yapılmı olabilir. Her ko ulda
amaç balenin cep içinde mümkün olan en sıkı konumda tutulabilmesini
sa lamaktır.
Ana yelken bu ekilde hazırlandıktan sonra yelkenin büyüklü üne ba lı olarak
yakla ık 30-50 cm iskelede ve sancakta e it kalacak ekilde bir iskeleye bir
sanca a katlanır. Mandar halatı sökülür, yelken bumba üzerinden kaymasını
önleyecek kadar sıkılıkta 2 -3 kısa halatla camadan ba ı ile ba lanır ve üstüne
örtüsü örtülür.
Ahtapot denilen lastikli ba lar kolaylık sa lamakla birlikte, ba lanırken
kaçırıldı ında göz çıkarmaya varabilecek yaralanmalara sebep olabilmektedir.
Ayrıca yelkene baskı uygulayarak eklinin bozulmasına neden olabilir.
Dakron yelkenler bu tür katlamalara dayanıklı iken, kevlar ve benzeri
yelkenler, sökülerek bir boru üzerine sarılır ve o ekilde korunur. Tüm
yelkenlerin en büyük dü manı güne tir. Kullanılmadı ı zaman mutlaka
güne ten korunmalıdır.

Aliminyum direklerde mandarların bir ucu direk içinden geçmekle birlikte,

di er uçları yelken basılı olmadı ında açıktadır. Bu uçlar seyirde direk dibine
alınabilirse de, rüzgarda dire e çarparak ses yaparlar ve yıpranırlar. Bu
mandarları, tekne kullanılmıyorsa, direk dibinden ayırıp vardavelalara
(teknenin yanındaki tel korkuluklar) veya bumbanın ıskota kö esine ba lamak
uygun olur.
(*) Teknenin en uzun dire i grandi veya ana direktir. En uzun dire in
önünde direk varsa pruva dire i, arkasında direk varsa mizana dire i adını

Sayfa 12 - 47
 alır. Uskunalarda ana direk ve pruva dire i, keçlerde ana direk ve mizana
dire i vardır. Daha fazla direkli teknelerde ana direk genellikle ortaya
yakın bir yerdedir. Önünde pruva dire i arkasında mizana yer alır.
(**)Gradin: yelkenin kenarlarına verilen ad.
Ana yelkenlere küçük bir ekleme: Direkteki ana yelken rayında
makaraların veya gradin halatının kayması zaman içinde zorla abilir. en
üst makara ile bir altındakinin arasına rayın yuvasında kalacak gibi bir
sabun parçası keser koyarsanız sürtünme azalır. Aynı i lemi gradin halatı
bulunan yelkenlerde mandar kö esindeki makara ile gradin halatı
arasında da uygulayabilirsiniz.

Sayfa 13 - 47
 V. Floklar ve Genovalar

Flok teknenin ba ındaki istralya'ya (Teknenin ba ından direk tepesine ba lanan

paslanmaz tel) çekilen üçgen bir yelkendir. Bu yelkenin ıskota kö esi, dire in
hizasını geçmez. Direk hizasını geçti inde Cenova (Genoa, Genova) adını alır.
Sarmalı (furling) yelken donanımları çıktıktan ve teknede vinç kullanımı
yaygınla tıktan sonra teknelerde genellikle genova kullanılır olmu tur.
Rüzgar arttı ında gerekti i kadar küçültülerek bir nevi camadan vurulur ve
flok haline gelir. Yelkende sa ladı ı kolaylıkların yanı sıra bazı dezavantajları
da vardır. Donatılmı hali ile ikinci bir istralya veya trinket yoksa yelken
de i imi çok zor yapılır. Sarma ile genovayı bir flok haline getirseniz bile toru
çok fazla oldu undan sert havalarda görevini hakkı ile yapamaz.
Di er açıdan baktı ınızda ise dümen ba ında otururken, istedi iniz zaman
kolaylıkla açıp kapatabilece iniz bir yelkendir.

Sarmalı sistemler:
Sarmalı sistemlerde sarma halatı makarasına çok sıkı olmadan sarma yönü
do ru olacak ekilde sarılır. Iskota kö esi iskele sancak ıskotalarına ba lanır.
Iskotalar kaçmaması için vinçlere sabitlenir. Genovanın mandar kö esi ray
üzerinde kayan makaranın üst kilidine takılır.
Orsa yakası gradin halatı raydaki kanala yönlendirilir, kanala düzgün
girmesine dikkat edilerek mandar yardımı ile basılır, e er sıkı ık gidiyorsa
kanal sabun ile daha kaygan hale getirilebilir.

Sayfa 14 - 47
Yelkenin karula kö esi sarma mekanizması hizasına geldi inde sarma makarası
üzerindeki kilide takılır. Mandar, yelkeninin orsa yakası yatay kırı ıklıklar
kaybolana kadar basılır ve sabitlenir. Yelken basıldıktan sonra ıskota aracılı ı
ile kullanılarak sarılır.
Güngörmez yakasındaki güne lik denilen genellikle renkli kuma bandın
yelkenin dı ına gelmesine dikkat edilmelidir. Bu tür genovaların denizde ve
demirli iken basılması kolaylık sa lar. Marinada sakin havalarda alt yakanın
denize dü memesine dikkat edilerek basılabilir.
Çıplak sralya:
Cenovanın karula kö esi istralyanın ba lı oldu u yerdeki kilide takılır. Orsa
yakasındaki sustalı kilitler alttan ba lamak üzere sırasıyla istralya üzerine
takılır. Sustalı kilitlerin yelkenin üstündeki duru açıları takılırken dikkate
alınmalıdır. Yelken basılacaksa mandarı ve iskotaları ba lanır ve basılır.
Rüzgarlı havalarda, denizde donatmak gerekirse, yelkenin suya gitmemesi için
vardevelalara ba lanabilir. Yelken kullanılmayacaksa, sustaları istralyaya takılı
iken özel torbası içinde saklanabilir.
Kanallı sistemler:
Kanallı sistemlerde, karula kö esi, ıskotalar ve mandar ba landıktan sonra
yelken basılır. Bu tür yelkenler güvertede bırakılmaz. Katlanarak torbada
saklanır.
Sarmalı sistemler her ne kadar yeteri kadar esneklik sa lamıyor gibi görünse de
sarma sisteminin üst makarası alt makara hizasında bırakılıp, kanalları aynı
kanallı sistemler gibi kullanılabilir. Birden çok flok veya genovası bulunan
teknelerde özellikle havada a ırı de i imler bekleniyorsa veya uzun seyir
yapılacaksa bu ekilde kullanılması önerilir.
Orsa yakası gradin halatının raya yönlendirilmesi genelde el ile yapılır. E er
yelken de i imi sık yapılıyorsa kanala gradin halatını yönlendiren ve piyasada
bulunan yönlendiriciler kullanılabilir.

Sayfa 15 - 47
 VI. Fırtına Floku

Fırtına floku, 7 ve üstü havalarda kullanılabilecek, küçük, sa lam yapılı bir

floktur. Özellikle açık deniz kullanımı için gereklidir. Ege ve Marmara'da çok
gerekli de ildir. Ege ve Marmara'da meteorolojik uyarılar dikkate alınarak her
zaman çok sert havalardan kaçınılabilir. Kaçak dedi imiz kısa süreli sert
rüzgarlar ise saatlerce sürmez. Yine de tedbiri elden bırakmamak için fırtına
floku bulundurulabilir.

Fırtına flokunun azami boyutu, direk yüksekli inin karesinin %5'ini

geçmemelidir (12 metre bir direk için 144m2 x 0,05= 7,2 m2) göz alıcı renkte
(Sarı, turuncu, kırmızı) ve orsa yakasında kuma parçalarının birle im diki i
olmayan iyi bir yelken tercih edilmelidir.
Alt yakası dalgaların yelkene çarpmasını en aza indirgemek için yüksek kesilir.
(Karula kö esi güverteye yakın, ıskota kö esi oldukça yüksek).
Fırtına flokunun tekneye özel olarak diktirilmesinde yarar vardır. Fırtına floku
fırtınada tüm yakaları sonuna kadar gerdirilmi olarak kullanılır. Bu nedenle
ıskotaların teknede güngörmezi ve alt yakayı e it ekilde gerecek bir noktaya
yönlenmesi gerekir.
E er teknede bu noktaya yakın sa lam bir mapa veya makara varsa fırtına
flokunun karula kö esi biraz daha yukarıda olacak ekilde, esnemeyen bir
halatla (en iyisi çelik halatla) istralya dibine yakalar gerginli ini e it tutacak
yükseklikte ba lanabilir.
Fırtınada ve sert rüzgarda özellikle modern yatlarda ba üstünde durmak ve
çalı mak zorla ır. Yelken yarı çıları ekip olarak kuvvetli oldu undan,
güvertede bulunan o anda kullanılmayan her ey çapariz verece inden, orsa
seyrinde hız kesece inden güvertede kullanılmayan her eyi kamarada veya
dolaplarda tutarlar.
Ekibi genellikle aile bireylerinden olu an, kısıtlı tecrübesi olan gezi yatçıları ise

Sayfa 16 - 47
her ko ula en kısa sürede müdahale edebilecek gibi hazırlıklı olmalıdır. Bu
nedenle fırtına flokunun e er beklenti varsa yarı donatılmı olarak ba üstünde
hazır durması yararlıdır.
Flok hazırlanmadan veya basılmadan önce rüzgar yakalarsa, modern yatlarda
genelde bulunan ba hatch açılarak (özellikle ba istralyanın gerisine
ba lanarak donatılacaksa) dı arı çıkmadan yelken donatılabilir.
Yelken donatılırken bu kapaktan girecek suyun ba altını ıslataca ı dikkate
alınmalıdır. Ne kadar uzun sürerse sürsün buradan girecek su hiç bir zaman
teknenin batacak kadar a ırı su almasına neden olmaz. Ba üstünde çalı mak
gerekirse, demir ve zincirin bulundu u ba dolap kapa ı açılarak ayaklar içine
sokulur ve güverteye oturulur.
Tekne üzerinde fırtınada dola mak gerekiyorsa (mutlaka gerekir) emniyet
kemeri ku anılmalıdır. Emniyet kemerlerinin asıl amacının denize dü memek
oldu u unutulmamalıdır. Bu nedenle ba tan kıça uzanan bir çelik halat
kullanılır.
Bordolara yapılacak böyle bir halatın veya vardevaların bu amaçla kullanılması
faydadan çok zarar getirir. Bu tür bir çelik halat denizlerimizde pratik de ildir.
Gerekti inde kullanılmak üzere teknede hazır tutulabilir. Emniyet kemerinin
ba altında bulunan sa lam bir noktaya veya direk dibine ba lanması ve
oradan güverteye çıkılması daha uygun olur.
Fırtınada en önemli tehlikelerden bir tanesi de ana yelken bumbasıdır. Bumba
sökülebiliyorsa tamamen sökülür ve güverteye sıkıca ba lanır. Sökülemiyorsa
balançina sökülür, bumbanın ucu güverteye sıkıca ba lanır. Tüm mandarlar
mümkünse direk dibinden uzakla tırılır.
Tekne güvertesindeki yükler (ana yelken dahil) kamaraya veya dolaplara
indirilir. Kamara dolaplarındaki kırılacak ve çarptı ında hasar verebilecek a ır
cisimler, yatak altlarına indirilir. Büyük parçalar sa lam ekilde sıkı tırılır veya
ba lanır.
Fırtına floku, e er pupa çarmıkları varsa trinkete (iç istralyaya) basılır. ç
istralyanın dire e ba lı oldu u yer kıç istralya(lar)nın ba landı ı noktaya
uzaksa, dire i e me ve kırma riski vardır. E er ko ullara uygun iç istralya
yoksa flok ba istralyaya basılarak kullanılır.
Fırtına flokunda hemen hiç tor yoktur. Fırtınada (8 ve üstü) ıskota kö esi,
güngörmezi ve alt yakayı sonuna kadar gerecek ekilde trim edilir. Tekneyi
sadece pupada tutmada yardımcı olması isteniyorsa, iskele ve sancak ıskotaları
beraber kasılır ve flok alt yakası tekne hattı ile aynı hizaya getirilir.

Sayfa 17 - 47
Donatılması
Genova ve di er floklar gibi donatılır, mandar ve ıskotalarının çok az esneyen
halattan yapılması gerekir. Bazı fırtına floklarında orsa gradin yakasında çelik
halat vardır ve direkte mandar makarasına kadar uzanır. Fırtına flokunda
sürtünme ve titre im nedeni ile ısınma ve a ınma yüksek boyuttadır. Bu
nedenle basılacak istralyanın ve sustalı kilitlerin metal olması yararlı olur.
Fırtına floku için donanım yaptırılacaksa, direk tepesinden ba istralyanın
arkasına inecek bir istralya tasarlanmalıdır. Tekne gövdesinde örne in
zincirli in hemen arkasında zincirlik duvarına da ba lanmı bir mapa ve
yumu ak paslanmaz çelik halattan (9 x 19 tel 6-8mm çap)bir istralya ba
istralyanın direk tepesinde ba lı oldu u yere ba lanır.
Alt ucuna pelikan kancalı bir liftin (çektirme) ba lanır. Flok bu istralya üzerine
donatılır. Kullanılmadı ı zamanlarda, mandarı ve ıskotaları ba lı olarak bir
torba içinde direk dibinde tutulur. Gerekti inde pelikan kanca güvertede
hazırlanmı olan mapaya takılır ve liftin ile tel gerilir. Yelken zaten üzerinde
oldu undan sadece basması kalır. Güvertede böyle bir mapa için yer yoksa ba
istralyanın ba lantısı da kullanılabilir. Bu istralyanın görevi flokun basılıp
indirilirken uçmasını engellemektir, bu nedenle teknenin istralyalarından daha
ince kullanılabilir.
Denizlerimizde çok ihtiyaç duyulmadı ına göre sarma yelkenli teknelerde
sadele tirilmi bir donanım kullanılabilir. Direk tepesinde gerekirse makara
sayısı arttırılarak iki mandar hazır tutulur. Bu mandarların esnemesi en az
olmalıdır (Kevlar ve benzeri %1-3 esneyen halatlar) Kullanılması gerekti inde
mandarlardan biri ba istralyanın ba lı oldu u yere ba lanır, bir vinç yardımı
ile gerilir. Bu halat istralya olarak kullanılır.
Di er mandar ise floku basmakta kullanılır. Her iki mandar halatı da cem kilit
veya benzeri kıstırmalara bırakılmamalı mutlak vince veya sa lam koç
boynuzlarına ba lanmalıdır. Bu tür bir düzenek kullanıldıktan sonra halatlar ve
yelken mutlaka kontrol edildikten sonra kaldırılmalıdır. Halatlar paslanmaz

Sayfa 18 - 47
çelik tele göre genellikle daha fazla a ınır, ısıyı yayamadıklarından,
sürtünmeden olu acak sıcaklık nedeni ile zarar görebilir.
Fırtına floku sakin havalarda istralyasız olarak ba istralyanın gerisinde bir yere
(örne in ırgata veya balon gönderi alt baskısı için kullanılan mapalardan
birine) ba lanıp ikinci bir mandar yardımı ile do rudan basılabilir. Özellikle
apaz seyirlerde yardımcı olur.
Karula kö esi ve ıskota kö esi tekne bordosuna gerili olarak ba lanarak,
mandar kö esi ise mandara ba lanarak denizden adam kurtarmada
kullanılabilir. (Mandar basılarak denizdeki adamın yelken üzerinde güverte
hizasına gelene kadar yuvarlanması sa lanır.)
Ana direk iskele ve sancak çarmıklarına karula ve ıskota kö eleri ba lanarak,
mandar kö esi kıç ıstralyaya gerilir ve acil gölgelik olarak kullanılabilir. Kıç
istralyaya tersine basılarak dümen arızasında, ba ta küçük bir flok veya
küçültülmü genova ile rüzgar dümeni görevi görebilir.

Sayfa 19 - 47
 VII. Yelkenlerin Katlanması

Tüm ölçüler yakla ık 10 metre boyunda bir teknenin yelkenleri için verilmi
tahmini ölçülerdir. Yelken kuma ının kalınlı ına, yelkenin ebadına, torbaların
ebadına göre büyütülüp küçültülebilir. Katlamalar dakron kuma yelken için
önerilir. Lamine yelkenler, özellikle modern elyaflarla yapılan yelkenler
katlanarak de il bir boru üzerine sarılarak korunurlar.
Ana Yelken
• Rüzgarı ba tan alacak ekilde dümen tutun. Balançina ile bumbayı
yelkendeki yükü alacak kadar kaldırın. Rüzgarı biraz iskele veya
sancaktan alacak ekilde dümen tutarsanız (orsa açısından çok daha az),
bumbanın rüzgar üstünde (rüzgar tarafında) her ey rüzgar altına
uçaca ı için rahat çalı ırsınız.
• Bumba altında hatch varsa kapatın. Mandarı kullanarak yelkeni indirin.
Mandarı tamamen bırakmayın, çarmıklara veya ba ka bir yere
takılabilir, uçabilir. Mandarı ikinci bir ki i tutarsa kolay olur. Gerekirse
orsa yakasını el ile a a ı çekin.
• Yelkeni kıça do ru çekin. Bumbayı sabitleyin. Kurtulmaması için halatı
palanga içine sıkı tırabilirsiniz. Mandarı da sabitleyin.
• Yelkenin alt yakasına yakın bir yerden di erlerini de içine alacak kadar
bir "torba" yapın.
• Yelkenin di er kısımlarını kendinden yapılmı bu torbanın içine koyup
birkaç yerden camadan ba ı ile ba layın.
• Limana girdi inizde bumba üzerinde iskeleye ve sanca a bumba
üzerinden sarkacak ekilde ıskota kö esinden ba layarak dekatür yapın.
Her üç katta bir ba lamak yelkenin kaymasını önler. Yelken kılıfını
kapatıp ba layın.
• Alt yakadan ba layarak yakla ık 80 cm ara ile yelkeni üst üste katlayın.
Aynı ölçüde ikinci bir kat yapın , Tüm yelken katlanana kadar devam
edin. Yelkenin katlarında buru ukluk ve sizin yaptı ınız katlar dı ında
kat olmamasına dikkat edin.
• Alt yaka orsa yakasına dik açıda de ilse orsa yakasını düzle tirmek için
çaba harcamayın, Güngörmez yakası gibi içeri do ru gelebilir.
• Önce orsa yakasından yelkenin yakla ık yarısına gelene 60 -70 cm
aralarla halı katlar gibi üst üste katlayarak gelin. Aynı i lemi güngörmez
yakasından da yapın. Ortay geldi inizde ikisini üst üste katlayın ve
torbasına koyun.
• Yelkenlerinizi katlarken kat yerlerinin hep aynı yere gelmemesine dikkat
edin.

Sayfa 20 - 47
Sayfa 21 - 47
 VIII. Yelkende Rüzgar Yönleri

Yelkenli tekneler rüzgarı tam ba tan almadıkları her yöne do ru

seyredebilirler. Daha dar veya daha geni olmakla birlikte rüzgar ba tan
sancak veya iskeleden 30 derecenin altına dü erse yelkenle seyir olana ı
kalmaz. Teknenin ve yelkenlerin yapısına göre bu açı azalabilir veya artabilir.
Verilen bu açılar teknenin üstünde hissetti imiz rüzgara göredir.
Hafif havada teknenin hızı vektörel olarak eklendi inde zahiri rüzgar yönü ve
hızı de i ir. Örne in duran bir teknede orsa seyrine ba larsak tekne gerçek
rüzgara göre 30 derece orsaya girecek, hızlandıkça hissedilen rüzgar hızı
artmakla birlikte yönü teknenin ba ına do ru dönecektir (Rüzgar açısı
daralacaktır).
Böylece gidece imizi tahmin etti imiz yön yerine pusula açısı ile biraz daha
rüzgar altında (rüzgar geldi i tarafın tersinde) bir yöne do ru gidebiliriz.
Yelkende genellikle zahiri (hissedilen rüzgar) (apperent) geçerlidir. Zahiri
rüzgarı en iyi direk tepesindeki rüzgar göstergesi (gülü) gösterir.
Bu gösterge verileri elektronik aletlerle havuzlu a, daha kolay görülebilecek
yere ta ınabilir. Yelkenlerin rüzgar yönünü de i tirdi i unutulmamalıdır. Bu
nedenle çarmık dedi imiz dire i tutan yandaki (bordolara ba lı) paslanmaz
çelik teller veya ba ka yerlere ba lanacak rüzgar göstergeleri do ru rüzgar
yönünü göstermezler.

Sayfa 22 - 47
Yelken Triminin Genel Kuralları
Yelkenleri rüzgarın ba tan geldi i açılarda (Apaz - Orsa - Apaz) uçak kanadına,
kıçtan geldi i açılarda (Apaz - Pupa - Apaz) Para üte benzer ekilde çalı ırlar.
Yelkenlerin rüzgardan en fazla faydalanılacak ekilde ayarlanması (trim
edilmesi) ula ılabilecek en yüksek hıza çıkmamıza ve a ırı yatmadan,
sürüklenmeden, sa naklarda (rüzgarın zaman zaman kısa süreli artması) fazla
etkilenmeden seyir yapmamıza yardımcı olur. Yelken trimi için üç temel unsur
vardır:
1. Yelkenin ekli
2. Yelkenin Rüzgar ile yaptı ı açı
3. Yelken alanı

1. Yelkenin ekli
Yelken aynı düzlemde olan birbirine eklenmi bir kuma parçası de ildir. Tor
adı verilen silindir veya küre kesitinde üç boyutlu olarak tasarlanan ve dikilen
(Bazı yelkenler yekpare olarak yapılıyor) özel bir ekildedir. Aynı boyda, aynı
yükseklikte dire e sahip, aynı bumba ölçüsünde ve aynı ayarlar yapılabilen iki
ayrı teknede teknelerin deplasmanları (a ırlıkları) dikkate alınarak iki ayrı
torda yelken tasarlanması gerekir.

Sayfa 23 - 47
A ır bir tekne için daha torlu bir yelken gerekirken, daha hafif olan için daha az
torlu bir yelken tasarlanmalıdır. Esnek arması olan bir teknenin yelkeni de
arması esnek olmayan tekneye göre daha de i ik torda olmalıdır. Hafif hava
için tasarlanan yelkenler biraz daha torlu, sert hava için tasarlananlar ise daha
az torlu olurlar. Yelken imalatçılarının konusu olmakla birlikte yeni yelken
yaptıracakların bu konuya dikkat etmeleri gerekir.
E er yelken imalatçınız, yelkeni hangi havalar için istedi inizi sormuyorsa, ne
tür havalarda yelken yapaca ınızı ö renmek istemiyorsa, teknenin deplasmanı
ve ta ıdı ı yükler ile ilgilenmiyorsa bir ba ka yelken imalatçısı bulmanız en
do rusudur.
Tor arttıkça yelkenin üretti i kuvvet artar, azaldıkça azalır. E er bu kuvvet
teknenin gidi istikametinde ise i imize yarar, yatırmaya etki ediyorsa i imize
yaramaz, aksine hızımızı dü ürür. Yelken imalatçısı tarafından verilen toru,
yelkeni trim ederek kısmen de i tirmemiz mümkündür. Temel kural pupada
daha torlu, orsada daha düz, az rüzgarda daha torlu, sert havada daha düz trim
etmektir. Dalga fazla ise tor arttırılır, az ise azaltılır.

2. Yelkenin Rüzgar ile yaptı ı açı

Yelkenin tekneyi götürebilmesi için rüzgarın yelkene açı ile gelmesi gerekir.
Rüzgarı ba tan aldı ımız durumlarda (Apaz-orsa-apaz) bu açı ortalama 20
derece kadardır. Rüzgarın az oldu u havalarda havanın yelkenin ön yüzünün
tamamını yalamasına fırsat vermek için bu açı azaltılır. Rüzgar arttıkça açı
daraltılır. Rüzgarın hızı yeterli basınçları yaratacak kadar ço aldı ında açı
daraltılsa bile hava yelkeninin tamamını yalayarak geçer.
Amaç havanın tüm yelken alanını yalaması ve alanın tamamından
faydalanılarak götürücü gücün arttırılmasıdır. Unutulmaması gereken yelken
üzerindeki gücün iki vektöre ayrıldı ıdır. Bunlardan biri tekneyi öne do ru
götürürken di eri yana yatırır. Rüzgar arttıkça yelken açısını daraltmak tekneyi
hızlandırırsa da yana yatma da artar.
Rüzgarı kıçtan aldı ımız durumlarda ise (apaz - pupa - apaz) rüzgarın yelkene
dik açıya yakın bir açı ile gelmesi uygun olur. Bu açılarda yelken uçak kanadı
gibi de il para üt gibi çalı ır.

3. Yelken alanı
Yelken alanı rüzgarın hızına göre azaltılıp arttırılması gereken bir de i kendir.
Genelde rüzgarların ortalama hızının çok dü ük oldu u dü ünülürse mümkün
oldu u kadar büyük alanlı yelken ta ıyabilecek tekneler tercih edilmelidir.
Aynı boy bir teknede yelken alanını dire in yüksekli i, bumbanın boyu
kısıtlar.
Genova alanı ise %165'e (nadiren daha fazla) kadar arttırılabilir. (Genovanın

Sayfa 24 - 47
karula kö esinden, ıskota kö esine kadar olan mesafesi, karula kö esinden ana
dire e kadar olan mesafenin 1,65 katı). Rüzgar arttıkça yelken alanları
küçültülür.
Rüzgarın yelken üzerindeki gücü rüzgar hızı ile do ru orantılı de il, rüzgar
hızının karesi ile do ru orantılıdır. Bu nedenle rüzgar arttıkça yelken alanlarını
daha fazla küçültmek gerekir. Yelken alanları ba taki genova de i tirilerek,
sarmalı ise sarılarak, ana yelkene camadan vurularak azaltılır.
Yukarıda belirtilen üç de i kenle oynanarak teknenin ula abilece i en yüksek
süratte gitmesi sa lanır. Unutulmaması gereken yelkenlerdeki yatırıcı gücün
faydadan çok zarar getirdi idir. Yana yatmı bir teknenin hidrodinamik profili
bozulur, göreceli yelken alanı azalır, dümen kontrolü zorla ır, tekne üzerindeki
ki iler rahatsız olur, tekne içinde sabitlenmemi tüm malzemeler savrulur.
Yelkenli bir teknede verimi fazla dü ürmeden yatma açısı 17 derece
civarındadır*. Bu açının üzerine çıkıldı ında yelken performansı azalır.
Teknenin yatmasını engellemek amacı ile yarı teknelerinde en geni yerde
rüzgar üstüne oturulur.
Açık deniz yarı larında ise bu görevi iskelede ve sancakta bulunan su
doldurulup bo altılabilen safra tankları üstlenir. Gezi teknelerinin hızlı
gitmekle, rahat gitmek arasındaki seçimi teknenin sorumlusunun yanı sıra
teknedeki di er personelin ortak kararı ile yapmaları en uygunudur.

Sayfa 25 - 47
 *Kitabına göre tasarlanmı ve in a edilmi sabit salmalı tekneler,
korkulanın aksine özel u ra verilse bile a ırı yelken alanı ile
devrilmezler. Tekne yan yattıkça göreceli yelken alanı azalır, tekne
rüzgar üstüne döner ve tekne kendili inden düzelmeye ba lar. Bu
nedenle yelken kullanmakta en acemiler bile devrilme korkusuna
kapılmadan yelken basabilirler.
Modern teknelerin devrildikten sonra düzelebilmesi için 130
dereceden fazla yatmamaları gerekir. Yani teknenin dire i suyun
içine 40 derece girse bile tekne düzelir. Yelkenli teknelerin
devrilmesi (tumba olması) ancak okyanusta olu abilecek çok
yüksek ve kırılan dalgalarda ba ka faktörlerin de devreye girmesi
ile mümkündür.

Ana yelkenin toplanmasına ek:

Modern teknelerin birço u tek halatlı bir veya iki camadanla donatılmı tır.
Yelken toplanırken bu halatlar bumba üstünden sarkar. Bir ucu havuzlu a
kadar gelen bu halatların bo unu alarak sarkmayı engelleyebilirsiniz, ancak bu
yöntem yelken tekrar basılırken zorluk çıkartır. Halatların bo unu almadan
yelken kıvrımları arasında tutmak tekrar basarken kolaylık sa lar.

Sayfa 26 - 47
 IX. Armalar ve Trimdeki Yerleri

Özet: Yelken triminde kıç istralya önemli bir trim aracıdır.

Yelkenlerimizi ta ıyan direk genelde birden çok yerinden paslanmaz çelik halat
ile (Bazı teknelerde tek tel çubuk veya halat olabilir) tekneye ba lanarak dik
durması sa lanır. Her ne kadar bu armanın ayarlarını yapmak uzmanlık isterse
de yelken triminde genel arma ayarlarını bozmadan bazı ayarları yapabiliriz.
Dire in tepesinden kıçta tek noktaya (veya iki noktaya) ba lanan çelik halat kıç
istralyadır (Bazı teknelerde yoktur). Tepeden ba üstüne ba lanan çelik halat ise
ba istralyadır. Dire in daha alt bir noktasından ba ın biraz gerisine ba
istralyaya paralel olarak ba lanan gergi ise trinkettir (iç istralya).
Trinketin dire e ba lı oldu u noktadan kıça yakın sancak ve iskeleye inen ve
genelde bir palanga sistemi ile ba lanan teller ise pupa çarmıklarıdır. Pupa
çarmıkları ve trinket birçok teknede bulunmaz. Bazı teknelerde ba istralya
direk tepesi yerine dire in daha alt bir noktasında ba üstüne iner. Bu tekneler
kesirli arma olarak adlandırılır. Kesir miktarı ise nereden ba lı oldu una
bakılarak 7/8 (direk boyunun sekizde yedisi kadar yukarıdan ba lanmı ) , 9/11
gibi belirtilir. Gezi teknelerinde arma genellikle kesirsizdir.
Dire in dik olarak ba lanmı ve iskele ve sancak istikametinde (bazen biraz
kıça açılı) uzanan parçalar gurcatadır. Armanın tasarımına göre bir çift veya iki
çift olur. Uzun direklerde ve esnek armalarda (özellikle yarı teknelerinde)
daha fazla gurcata olabilir. Gurcataların ana görevi ba lantı halatlarının direk
ile yaptı ı açıyı arttırmak ve bulundukları yerin sa a sola esnemesini
engellemektir. Dire i teknenin yanlarına (bordolara) ba layan bu çelik halatlara
çarmık (çarmıh) denilir.
Tüm çarmıhlar ve istralyalar tekne üzerine liftin adı verilen çektirmelerle
irtibatlandırılırlar. Liftinler yardımı ile çarmık ve istralyalar gev etilip sıkılarak
dire in açısı, bükümü de i tirilebilir.
Direk genelde belirli bir açı ile geriye do ru yatıktır. E er tekne sert rüzgarda
fazla yatmadan rüzgar üzerine dönüyorsa dire in yatıklık açısını arttırmanın
yardımı olur. Alttan tepesine do ru bakıldı ında dire in iskele veya sanca a
bükümlü veya yatık olmaması gerekir.
Sakin bir havada ve denizde teknenin bir tarafa yatık olmadı ına emin
olduktan sonra (varsa pusulada veya yatıklı ı gösteren su terazisinde
bakılabilir. Hiç biri yoksa ince bir hortumun içine su doldurularak her iki
bordonun e it olup olmadı ına bakılır.- tekne üzerindeki ki ilerin yapabilece i
de i iklikleri dikkate alınız) ana yelken mandarından ince bir iple akul
sallandırarak ( akul bir kova içinde de meyecek ekilde suya bırakılırsa
salınımı çabuk durur) dire in sancak veya iskeleye yatık olup olmadı ını ve
geriye yatıklı ının kaç derece oldu unu görebilirsiniz.
Aynı ipi gergin bir ekilde bumba hizasında dire e biti tirirseniz dire in

Sayfa 27 - 47
bükümünü hakkında da fikir edinirsiniz. Gezi teknelerinde direk bükümü yarı
teknelerine oranla daha azdır.
Genel bir bilgi amacı ile verilen bu açıklamalar genel bir fikir vermek içindir,
direk ayarları ile, a ırı çarpıklıklar yoksa, oynamamanızı öneririm. Bizim
yelken triminde en çok kullanaca ımız ve kullanmamız gereken ayar kıç
istralya ile yapılır. Kıç istralya gerildi inde direk bükülür ve ana yelkenin toru
azalır.
Ba istralya da dolaylı olarak gerilir, genovanın toru azalır ve orsa yakası
düzelir. Kesirli arma teknelerde bu etki kendini çok daha fazla hissettirir.
Kesirli arma teknelerde ikinci bir etki ise ani sa naklarda genovanın ba
istralyayı çekmesi nedeni ile dire in otomatik olarak bükülmesi ve ana yelken
torunun sert havada kendili inden azalmasıdır.
Kesirli armalar yelken kullanımında çok daha esnek olmakla birlikte yanlı
kullanım ve trimlere hassastır ve dire e zarar vermek daha kolaydır. Bu
nedenle gezi tekneleri genellikle kesirli arma de ildir veya kesir oranı tam
sayıya çok yakındır.

Sayfa 28 - 47
 X. Genova Trimi

Yelkenler genelde ba tan kıça do ru trim edilirler. Modern teknelerde ana

yelken, ya ayanlara yer açmak ve maliyet dü ürmek için küçültülmü tür.
Genovaların sarma sistemle kolayca açılıp kapatılabilmeleri, teknelerde
vinçlerin vazgeçilmez aksesuarlar haline gelmesi ve ana yelkenlerin küçülmesi
genovaları standard flok haline getirmi tir.

Genel trim kurallarında açıkladı ımız gibi genovalar da yelken ekli, rüzgara
yaptı ı açı ve alan ile trim edilirler. Her ne kadar genovaların orsa yakası ba
istralyaya irtibatlı ise de sonuçta elimizde üç kö esinden çeki tirebilece imiz
bir yelken vardır. Genova mandarını basarak veya bo layarak genovanın
torunu azaltır veya ço altabiliriz.
Toru azaltmak için mandarı biraz daha kasmak gerekir. A ırı kasıldı ında
genovada boyuna kırı ıklık olu maya ba lar, halat tor almak için bu a amaya
gelmeyecek kadar gerilmelidir. Kevlar (veya benzeri) yelkenlerin esnemeleri
dü ük oldu undan böyle bir kırı ıklık olu maz ancak fazla yüklenildi inde
yelken bir belirti vermeden yırtılabilir. Genova torunu azaltmanın ve ba tan
rüzgar giri ini düzeltmenin ikinci bir yolu da kıç istralyayı germektir. Kıç
istralya gerildi inde dire i geri çeker ve ba istralyayı gerer. Böylece özellikle
orsa seyrinde daha iyi rüzgar giri i sa lanır.
Genovanın asıl trimi ise ıskotalar ve genova rayı üzerindeki arabaların yeri
de i tirilerek yapılır. Uyulması gereken temel kural genova arabasının ileri geri
hareket ettirilerek ıskotanın alt yakayı ve güngörmez yakasını e it germesini
sa lamaktır. Her de i ik yelken açısı ve her de i ik rüzgar için arabanın
ayarlanması gerekir. Araba yerini ayarlayarak, ıskotayı alıp bo layarak en
verimli yelken trimi sa lanır.
Genovaları iyi trim edebilmek için en iyi gösterge genovanınorsa yakasından
yakla ık 30 cm geride iskele ve sanca a dikilmi tüylerdir (kurdele de olabilir).
Bu tüyler bir alt yakaya yakın, di eri ortaya yakın, üçüncüsü ise tepeye yakın
dikilir. yi trim edilmi bir genovada bu tüylerin tamamının hem rüzgar altında
olanları hem rüzgarüstünde olanları yatay olarak uçu ur.

Sayfa 29 - 47
Trime önce genova arabalarının yeriile oynamadan orta tüyüsuya paralel
uçurmakla ba lanır. E er rüzgarüstü (içte kalan) tüy genovaya paralel ve geriye
dönük uçmuyorsa ıskota biraz alınır. çteki tüy düzgün dı taki tüy düzgün
de ilse ıskota bo lanır.Rota de i tirilmeden seyre devam edilir. E er üstteki iç
tüy (rüzgarüstü) yukarıya dönüyorsa genova arabası biraz öne alınır.
Iskotalarla oynanarak ve genova arabasının yeri de i tirilerek, o rüzgar hızı ve
rüzgar açısı için en uygun trimler elde edilir. Daha sonraki seyirlerde bu
noktalardan hareketle daha iyiye ula ılmaya çalı ılır.
Rüzgarın az oldu u havalarda daha ince bir genova ve daha ince ıskota
halatları kullanılır. Arabanın yeri ayarlandıktan sonra iç tüylerin (rüzgarüstü)
düzgün uçu ması sa landıktan sonra ıskota biraz laçka edilir. Güngörmez
yakasının biraz daha yuvarlak olabilmesi için genova arabası biraz geriye alınır
ve üst tüyün zaman zaman yukarı do ru uçması sa lanır.
Yumu ak havalarda kıç istralya, ıskota, mandar dahil her eyin biraz laçka
edilmesi do ru olur. E er genovanın orsa yakası istralya boyuna göre kısa ise
karula kö esi bir halata alınır, mandar tamamen direk tepesine çekilir, karula
kö esine ba lı halat ba a hafifçe gerilerek ba lanır. Rüzgarın hızı deniz
seviyesinden yükseldikçe arttı ından, yelkenden daha fazla verim alınır.
Yelken yukarı kaldırıldı ında trimler yeniden yapılmalıdır.
Sert havalarda kıç istralya gerilir, mandarın bo u iyice alınır,ıskota arabası alt
yaka ve güngörmez yakasını e it gerecek bir noktaya çekilir. Hava sertle tikçe
teknenin kontrolü kaybolmaya ba lar veya a ırı yatarsa ve tüm germe i lemleri
ile genova mümkün olan en düz hale gelmi se, yelken küçültmeden önce üç
yöntem denenebilir. Bunlardan birincisi ıskotayı özellikle sa naklarda biraz
kaçırmak, sa nak geçti inde bo unu almak, ikincisi yelken trimi ile oynamadan
dümen ile rüzgara do ru (rüzgarüstüne) dönmek, üçüncüsü ise genova
arabasını geriye alarak genovanın üst tarafının yapraklanmaya yakın ekilde
bo almasını sa lamak.
Birinci yöntem ekiple ve yüksek performans isteniyorsa uygundur. kinci
yöntem ekibi rahatlatan ancak hız performansını dü üren bir yöntemdir.
Üçüncü yöntem ise özellikle sarma genovalı sistemlerde sürekli fazla rüzgarda
yelkeni bir kaç tur sarıp torunun artırarak yatırmak yerine üstten rüzgarı
kaçırarak yatmayı engeller. E er gidilecek mesafe az kalmı sa yelken
de i tirmek yerine idare etmeye yöneliktir.
Pupa seyirde genovalar ana yelkenin arkasında kaldıklarından iyi rüzgar
almazlar ve verimli çalı mazlar.Bu durumda ayı baca ı denilen seyir
uygundur.Varsa genovanın ıskota kö esine balon gönderi vurulur ve rüzgar
üstü ıskotası kullanılır. E er teknede gönder yoksa, genova rüzgar altında
kullanılır, anayelken bumbası rüzgar üstüne el ile ta ınır (kavança attırılır).
Yarın: ana Yelken Trimi

Sayfa 30 - 47
 XI. Ana Yelken Trimi

Ana yelkenin ayarlanabilmesi için genovada oldu undan daha çok trim
olana ımız var. Önce ana yelkene biraz daha dikkatli bakalım:
Ana yelken üzerinde karula kö esinin hemen üstünde orsa yakası gergisi
(cunnigham) yer alır. Belirli mesafelerde ise camadan matafyonları (delikleri -
halkaları ) vardır. Camadanlar a a ıdan yukarı birinci, ikinci ve üçüncü diye
adlandırılırlar. Yelkende genel olarak bir üç arası camadan bulunur. Ana
yelken ana direk ve bumbaya takılır:
Bumba üzerinde de yine trimde kullandı ımız pupa palangası ve yatay gergi
makarası vardır. Iskota ise tekneye ana yelken rayı üzerinde, ana yelken
makarası ile ba lıdır.
Yukarıda sayılan trim olanaklarının hepsi her teknede ve her yelkende yoktur.
De i ik trim olanaklarının ne i e yaradı ına bir göz atalım:
• Iskotanın temel görevi yelkenin rüzgar ile yaptı ı açıyı ayarlamaktır.

• Iskota arabası ıskotayı ta ır. Güngörmez yakasını germek için ıskota

arabası ruzgar altına kaydırılır ve ıskota kasılır, gev etmek için ise
rüzgar üstüne alınır.
• Pupa plangası da yine güngörmez yakasının gerginli ini ayarlamada
kullanılır. Özellikle alt yakası bumba üzerine makara veya gradin halatı
ile irtibatlandırılmı yelkenlerde pupa palangası bumbayı bükerek
yelkenin torunun daha fazla alınabilmesine olanak sa lar. Pupa
palangası az da olsa dire i de büker ve yelken torunun daha da
azalmasına yardımcı olur.
• Orsa yakası gergisi ise orsa yakasının düzle tirilmesine yardımcı olur.
Orsa yakası gergisi için matafyon bulunan yelkenlerde genellikle alt
yaka çok torludur. Orsa yakası gergisi ile orsa yakası bumba hizasına
alındı ında tüm yelkenin torunu arttıran bu torun önemli bir kısmı
kaybolur.
• Mandar orsa yakasının gerilmesinde yine önemli bir rol oynar.

• Kıç istralya özellikle kesirli armalı teknelerde dire geriye do ru

bükerek yelkenin torunu önemli ölçüde azaltır.
• Ana yelkenin ıskota kö esi bir halat ile yatay gergi makarasından
geçirilir.(outhoul) Bu halat gerildi inde alt yakayı düzle tirir dolayısı ile
toru azaltır.
• Balançina halatı sakin havalarda bumbanın yükü nedeni ile
torlanamayan güngörmez yakasının torunu arttırmak için kasılabilir.
Ana yelken dü ünülenin aksine seyirde kullanılması daha kolay bir yelkendir.

Sayfa 31 - 47
Iskotası palangalı oldu undan vince gerek duymadan el ile trim edilebilir.
Tramola (rüzgar ba tan gelirken rüzgarı bir bordodan di erine aktarma) ve
kavançalarda (Rüzgar kıçtan gelirken rüzgarı bir bordodan di erine geçirme)
çok fazla ekip çalı ması gerektirmeden rahatlıkla kullanılır. Sa naklarda
ıskotası kolaylıkla bo lanıp, alınabilir.
Sert rüzgarlarda her eyin daha gergin, yumu ak havalarda yelkenin daha torlu
olması gerekti i prensibinden hareketle ana yelken trimi yapılır. Ana yelken
triminde yine en önemli göstergeler yelkenin güngörmez yakasına dikilmi
tüylerdir.
Bu tüylerin tamamının yelkene paralel uçması sa lanır. Orta tüyün uçması
sa landıktan sonra önce ıskota ile, daha sonra pupa palangası ile üst ve alt
tüylerin de uçması sa lanır.
Özellikle ana yelken triminde elimizde birden çok araç oldu undan rüzgar
hızına ve açısına göre çok iyi trim yapabiliriz. Trimler sırasında yapılan en
büyük hata, ana yelken torunu ya sonuna kadar arttırmak ya da sonuna kadar
yelkeni düzeltmektir. Ana yelken toru çok iyi kontrol edilebildi inden teknenin
yatmaya ba ladı ı ana kadar tor verilmeli, rüzgar arttıkça tekne yatıyorsa tor
azaltılmalıdır.
Unutulmaması gereken torun artması ile götürücü gücün de artaca ıdır. Yelken
torunu hangi rüzgarda hangi araçlarla ayarlayabilece inize rüzgara ve
kolaylıklara göre sizin karar vermeniz gerekecek, uygun havalarda denize
çıkarak, hangisinin teknenizin performansına ne kadar etki yaptı ını en iyi siz
saptayabilirsiniz.
Hava sertle tikçe ana yelkenin torunun azaltılması yetmiyorsa, Pupa palangası
bo lanarak ve ıskota rüzgar üstüne alınarak yelkenin üstünden rüzgarın
"kaçması" sa lanabilir. Aynı yöntem çok hafif havalarda bükümü arttırır ve
daha güçlü bir ana yelken profili yaratır.
Pazartesi: Yelkenlerin küçültülmesi, camadan

Yelken Trimine Ekler

Hangi araç ile oynayarak yelkenlerin eklini ve rüzgarla yaptıkları açıyı
de i tirebilece imizi her yelken için ayrı ayrı gördük. De i ik ayarlarla tor
miktarını ayarladı ımız gibi torun yerini de de i tirebilece imizi unutmayalım.
Yelken torunun yerini orsa yakasına, güngörmez yakasına, yukarıya veya
a a ıya bu ayarları kullanarak de i tirebiliriz. Özellikle mandarlar tor yerini
ba a veya kıça kaydırmakta yardımcı olurlar. stralya ve direk bükümü ise toru
azaltıp arttırmada daha etkilidir.
Yelken tüylerinden ba ka, trim göstergesi olarak ba ka araçlar da vardır.
Bunlardan bir tanesi yelken üzerinde bulunan yatay, renkli bantlardır. Bazı
yelkenlerde ise ekli görebilmek amacı ile diki te kullanılan iplikler kontrast
renkte yapılırlar. Bu göstergelere bakarak, yelken torunu, yerini ve miktarını

Sayfa 32 - 47
görebilir, ta ımak istedi imiz yere ve miktara göre hangi araçla trim
yapaca ımıza karar veririz.
kinci bir gösterge dümendir. Hangi seyir açısında olursa olsun, her iki yelkeni
de trim edilmi bir tekne rüzgarüstüne veya rüzgar altına dümen kırmaya
gerek bırakmaksızın, dümen tam düzken rotasında seyreder. E er dümenin
rüzgar üstüne kırılması gerekiyorsa genelde genova çok kasılı demektir, biraz
torlandırarak veya ıskotayı dümen düzelene kadar bo layarak trim edilir.
E er dümen rüzgar altına kırmayı gerektiriyorsa ana yelken çok kasılıdır, ana
yelkeni ıskotasını dümen düzelene kadar bo lamak gerekir. Yelkenlerin açısı
tekne ile ne kadar fazla olursa, götürücü güçleri o kadar fazla olur, onun için
dümenin ayarsızlı a i aret etti i durumlarda öncelikle sebep olabilecek kasılı
yelken bo lanmalı, olmuyorsa di er yelken kasılmalıdır.
Üçüncü göstergemiz ise teknenin yatmasıdır. E er tekne rüzgara kar ı bir açıda
(orsa / dar apaz) seyirde hiç yatmıyorsa trimlerimiz yanlı tır. Yelkenler çok
düzeltilmi olabilir (toru az), veya rüzgarla yaptıkları açı çok az olabilir. Tekrar
trim etmek veya dümen ile daha uygun bir rotaya girmek gerekir.
Teknedeki ekibin, ve ta ınabilecek a ırlıkların, rüzgar üstü veya rüzgar altına
ta ınarak da trime yardımcı olunur. Teknenin rüzgarda a ırı yatmasını
engellemek amacı ile, ta ınabilir a ırlıklar ve ekip teknenin en geni yerinde
rüzgar üstüne otururlar. Rüzgarın çok az oldu u durumlarda ise tam tersi
yapılır. Personel ve ta ınabilir a ırlıklar rüzgar altına getirilir. Tekne hafif yan
yattı ından yelkenler kendi a ırlıkları ile ekillerini bulurlar.
Yelken triminde kullanılan ba ka bir araç da (tüm yelkenlerde olmayabilir)
Güngörmez yakasındaki (ve bazen genovanın alt yakasındaki uçkurlardır. Bu
ince ipler çekilerek yelkenlerin hafif havada torlarının artması sa lanabilir, sert
havalarda ise güngörmez yakasının titre imi(yapraklanması) engellenebilir.
Hafif hava için yapılan ana yelkenlerde orsa yakası ve alt yaka gradin halatları
esnek bir halatın gergin olarak yelkene dikilmesi ile serbest bırakıldıklarında
daha düzgün bir ekilde toru arttırırlar.
Belirtilen ayar araçlarını kullanarak rüzgar verimini en iyi kullanaca ınız ve
sizin de teknede en çok rahat edece iniz ko ulları sa lamak elinizdedir.

Sayfa 33 - 47
 XII. Yelkenlerin Küçültülmesi ve Camadan

Hangi kuvvette bir havada hangi yelkenin kullanılaca ı veya hangi alanda bir
yelken kullanılması gerekti i konusunda de i ik cetveller varsa da rüzgara
göre seyir yönü, dalga yüksekli i ve ekli, teknenin verdi i cevap nedeni ile bu
cetveller tam cevap vermezler.
Yelken ne zaman küçültülür sorusunun en do ru cevabı "Küçültsem mi acaba?"
sorusunun aklınıza geldi i andır. Tüm trimler yapılmı , ona ra men bu soruyu
dü ünüyorsanız yelken küçültmenin zamanı gelmi tir.
Rüzgara kar ı seyirlerde teknenin sa naklarda kontrolsuz bir ekilde rüzgar
üstüne dönmesi, a ırı yatması camadan vurulması gerekti inin bir
göstergesidir.
Geni apaz ve özellikle pupa seyirlerde 6 - 7 kuvvet havalarda bile balon dahil
tüm yelkenler basılı iken seyir yapılabilir.
E er teknenin kontrolü zorla mı sa yelken küçültmekte yarar vardır.
Özellikle pupada, küçültme ana yelkenden yapılmalıdır. Genova teknenin
ba ını dengeler ve pupada dümen tutmayı kolayla tırır.
Yelkenlerin a ırı küçültülmesi ise faydadan çok zarar getirir. Tekne nasıl suda
yüzüyorsa, yelkenler de havada "yüzer". Yelkenlerin rüzgar arttı ı için
gere inden fazla küçültülmesi veya tamamen indirilmesi, hem rüzgar hem
denize tabi olan teknenin sadece denize tabi olmasını sa layacak, tekne çok
sallanacak, serpinti artacak, hem tekne hem de içindekiler yorulacaktır.
Önce hangi yelkeni küçültelim sorusunun da cevabı size ba lıdır. Temelde
yelken küçültme her iki yelkeni de e it oranlarda küçültülerek yapılır. Rüzgar
çok artmamı sa sadece bir yelkeni küçültmek gerekir.
Her ne kadar sarmalı genovalarda bir halatı çekerek yelken küçültmek daha
kolay geliyorsa da, sarma ile genova torunun arttı ı ve yelkenin daha kuvvetli
hale geldi i ve eklinin bozuldu u unutulmamalıdır.
E er genova de i tirilebiliyorsa bir küçü ü ile de i tirmek daha iyi bir
çözümdür.
Genovası sarmalı olan teknelerde ana yelkene camadan vurmak (küçültmek)
daha do ru olabilir.
Genova sarılarak veya bir küçü ü basılarak küçültülür. Ana yelkene ise
camadan vurulur:

Sayfa 34 - 47
E er hava camadan vurulmasını gerektirecek kadar sertse, limandan
ayrılmadan yapılabiliyorsa, yapılması önerilir. Camadan çözmek, vurmaktan
her zaman daha kolaydır.

Seyirde ve yalnızken vurmak gerekirse, genova ıskotası sancaktan basılı iken,

dümeni sanca a alabanda edip ba ladıktan sonra, ana yelken ıskotasını az
bo layarak, camadan vurabilirsiniz. (Yol hakkı sizde kalır, tekne sürüklenmez,
ve ba ı rüzgara dönük kalır.)

Sayfa 35 - 47
E er yeterli ekibiniz varsa, bumbanın tekne dı ına fazla ta mayaca ı bir açıda
orsa/dar apaz seyrine girilir.

1. Pupa palangası gev etilir, ıskota biraz bo lanır, balançina bumbanın

a a ı dü mesini engelleyecek kadar alınır.
2. Mandar direk dibinde veya havuzlu a gitti i yerden, camadan
boyundan biraz fazla bırakılır ve ba lanır, (cem kilitle sıkı tırılır)
3. Orsa yakası el ile a a ı çekilir.

Sayfa 36 - 47
 4. Camadan halkası veya matafyonu(gözü) kancaya takılır (kanca yoksa
halat ile ba lanır).
5. Mandarın bo u alınır.

Güngörmez yakasında takılı olan camadan halatı (yerine göre direk dibinden
veya havuzluktan) gerilir.

Sayfa 37 - 47
Yelken sadece karula kö esi ve ıskota kö esinden sabitlenir. Di er ba lar
yelkenin toplu durmasını sa lar, a ırı gergin olmamalıdır.
Camadan vurmanın en temel yollarından biri yukarıda açıklanmı tır. Yeni
teknelerde camadan halkalarından veya matafyonlarından tek bir halat
geçirilmekte ve bu halat vinç ile gerilerek camadan vurulmaktadır.
Bu tür bir donanımı olan teknelerde yelken çok fazla bo lanmadan mandar
bırakılırken, camadan halatı vinç ile sarılmaktadır. Bu tür donanımda
unutulmaması gereken, mandarın bo lanan her ölçüsü için camadan halatının 4
ölçü çekilmesi gerekti idir.
Teknede camadan matafyonu veya halkası dı ında hiç bir donanım yoksa, aynı
sıra takip edilerek, önce karula kö esi halatla "goose neck"e (Bumbanın ana
dire e ba landı ı mente e) camadan ba ı ile ba lanır. Mandarın bo u alınır.
Bumbanın iskota kö esine yakın, camadan matayfonunun dikey hizasından
biraz daha ba a do ru bir noktasından halat izbarço ba ı ile ba lanır, yelkenin
güngörmez yakasındaki camadan matafyonundan halatın di er ucu geçirilir ve
bumbanın kö esinden geçirilerek bo u alınır ve ba lanır.
Çok kolay gibi görünse de bu halatın güngörmez yakasındaki matafyon veya
halkadan geçirilmesi yelken yapraklanaca ından rüzgarda oldukça zordur.
Bu nedenle camadan vurulması gündemde ise en azından güngörmez
yakasındaki camadan donanımının yelken açılmadan yapılaması kolaylık
sa lar.
Yarın: Tramola atma

Sayfa 38 - 47
Sayfa 39 - 47
 Tramola Atma

Yelken ile rüzgarı ba tan (yakla ık) 30 derecenin altında aldı ımız açılar hariç
her istikamette seyredebiliriz. Gidece imiz istikametin rüzgarın geldi i yönde
olması halinde ise rüzgarı açılı alarak zigzaglar çizerek ula mak istedi imiz
yere do ru gideriz. Zigzag çizerken rotamızı de i tirmek için yaptı ımız
hareket tramola atmak olarak adlandırılır.
Önce a ır, omurga salma ve bastonlu bir teknede tramolanın nasıl atıldı ına
bakalım. Bu tür teknelerde tramola yava tır ve zor atılır. Dönmeye karar
verdi imiz zaman "skipper - tekneyi yöneten" "alesta tramola - tramolaya hazır
olun " der. Ana yelken ıskota arabası ray üzerinde orta noktaya getirilir.
Tüm çalı acak ekibin "alesta-hazır" cevabını aldıktan sonra skipper "tramola"
komutunu verir. Dümenci dümeni tramola atılacak tarafa - rüzgar üstüne -
alabanda eder- sonuna kadar kırar. Rüzgar altı ıskota - basılı olan hafifçe
genova yapraklanıncaya kadar bo lanır.
Tekne rüzgar üstüne do ru çok yava dönüyorsa, ana yelken - varsa mizana
bumbası rüzgar üstüne çevrilerek teknenin dönmesi hızlandırılır. Rüzgar bir
bordodan di er bordoya geçene kadar genova ıskotası bırakılmaz, tekne di er
bordodan rüzgarı almaya ba ladı ı zaman ıskota bırakılır, rüzgar altı ıskota
mümkün oldu u kadar çabuk vince sarılır ve gerilir.
Ekipte yeterli eleman varsa bir ki i direk dibinde genovanın bir bordodan
di erine geçmesine yardım eder, takılmaları engeller. Dümenci orsa açısından
biraz daha fazla bir açı ile - dar apaz /apaz tekneyi hızlandırır ve tekrar orsaya
sokar. Genova ve ana yelken trimleri yeniden yapılır.
Oldukça yava olan bu i lem modern salmalı teknelerde çok daha çabuk
yapılır. Dümenin kırılması ile birlikte genova bo lanır, tekne dönmü tür, di er
taraftan ıskota kasılır ve trimler yeniden yapılır. Hızlı bir tramola için biri
bo lanacak ıskotada, di eri alınacak ıskota vincinde, bir kisi de alınacak
ıskotayı çekecek konumda havuzlukta ve dümenci olmak üzere 4 ki i gerekir.
Bo lanacak ıskota vinci üzerinden vinç kolu alınır - Vinç kolu i i bittikten sonra
vinçler üzerinde bırakılmamalıdır. Basılacak taraftaki vince kol takılır, ıskota bir
tur vinç üzerine sarılır. Tramola komutu ile ıskota bo lanır di er ıskota çekilir,
tekne rotaya girerken vinç ile gerekeli trim yapılır.
Bu i lem gezi teknelerinde otopilot varsa bir ki i ile kolaylıkla yapılır. Her iki
ıskota da kolaylıkla bo lanabilecek ve alınabilecek ekilde vinç üzerinde birer
tur sarılı iken el ile tutulur, iskeleye tramola atılacaksa oto pilot üzerinde -1 ve -
10 tu larına aynı anda basılır (sanca a atılacaksa +1 ve +10), oto pilot tramola
atar, ıskotanın biri bo lanır di eri el ile alınır ve trim edilir.
Orsa seyri açısı; teknenin yapısına, genova raylarının orta hatta olan
uzaklı ına, ba bodoslama ile dire in mesafesine, yelkenlerin toruna ba lı
olarak de i ir. stisnaları olsa bile bir kontradan di er kontraya geçildi inde

Sayfa 40 - 47
tekne 80 - 110 derece açı ile seyredebilir.
Bu açı günümüzde kullandı ımız yatlarda 90 -100 derece civarındadır. Yani ne
zaman tramola atmalıyım? sorusunun cevabı genellikle gitmek istedi iniz
noktayı kabaca 90 derecede - bordoda gördü ünüz zamandır.
Rüzgar açısının ve hızının ileride de i ebilece i, teknenin az da olsa rüzgar
altına sürüklenebilece i dikkate alınırsa bu açı 100 derece olarak kabul
edilebilir, yani hedefi bordoda gördükten sonra bir süre daha aynı kontrada
gitmekte yarar vardır. Atılacak her tramola zaman kaybıdır. Gerekti i kadar az
tramola ile hedefe ula maya çalı mak en do rusudur.
Tramola ile rüzgarı bir bordodan di er bordoya a ırmak en az riskli dönü
eklidir. Özellikle sert havalarda yetersiz eleman varsa zaman kaybı göze
alınarak kavançaya tercih edilmelidir. Orsa seyri tüm teknelerin en yava
seyridir, bir de gidece iniz yöne yakla ık 45 derece açı ile gitti inizi
dü ünürseniz oldukça uzun zaman alması kaçınılmazdır.
Vaktiniz kısıtlı ise genovayı indirip -sarıp, sadece ana yelkeni basarak rüzgara
çok dik bir açı ile (ana yelken çalı acak kadar) motor yelken seyredebilirsiniz.
Tekneniz yelken ile rüzgara da tabi olaca ından yalpalama azalır, ba tan gelen
serpintiler azalır, dümenin kontrolu kolayla ır ve hızınız da artar. Ayrıca
motorda bir arıza halinde, tehlikelerden çok daha hızlı uzakla ma ansınız olur.
Not: Bazı gezi teknelerinde ana yelken arabası yoktur ve ıskota kaportanın
iskele ve sanca ındaki iki makaradan geçerek havuzlu a gelir, bu teknelerin
ana yelken bumbası orsaya girebilmek için yeteri kadar orta hatta çekilemez,
çekilse bile özellikle hafif havalarda bumbayı çok a a ı basarak güngörmez
yakasını çok kasarlar.
Bu teknelerde bumba ıskota kö esinden alınacak bir halat bordolarda sa lam
bir mapaya veya do rudan kıçtaki koç boynuzlarına ba lanarak ana yelken
trim edilebilir.
Yarın: Kavança

Sayfa 41 - 47
 Kavança

Özellikle sert ve dalgalı havalarda pupa seyrinde, dümenin kontrolu zorla ır ve

ana yelken bumbasını kontrolsuz olarak bir bordodan bir bordoya geçebilir.
Bumba çarptı ı taktirde insanda ciddi yaralanmalara yol açar ve denize
dü ürebilir.
kinci bir tehlike de ana yelken ıskotasının ki iyi sıkı tırmasıdır. Her ne kadar
yeni teknelerde bumba yüksekli i ve boyu bu tür kazalara yol açmayacak
kadar yüksekte ve/veya kısa ise de kontrolsuz kavança armaya da zarar
verebilir.
Kontrolsuz olarak bumbanın bir taraftan di erine geçmesi yelkenin bumbayı
yukarıya kaldırmasına ve pupa palangasının ba lı oldu u yerden kırılmasına
neden olabilir. Ana yelken ve Genova ile pupa seyrini sadece dalganın az
oldu u ve rüzgarın kuvvetli olmadı ı zamanlarda yapmak do ru olur.
Uzun seyirlerde ana yelkeni indirip ba a çift genova açmak daha do rudur.
Ana yelkenle seyredilecekse bumbanın kontrolsuz kavançasını engellemek için
ana yelken ıskotasını, ana yelken çarmıklara yapı ıncaya kadar bırakın.
Genelde kullandı ımız dakron yelkenler çarmıklara tamamen yaslandıklarında
sürtünme ve çarpma az olaca ından a ınmaları azalır ve kontrolsuz kavança
olasılı ı da dü er. Kontrolsuz kavançadan korkarak ıskotayı kasılı tutmak
aksine kavança olasılı ını arttırır.
Pupa seyrinde bumbayı ıskota kö esinden ba taki koç boynuzuna ve sa lam
mapalara ba layın. Ba tan makara ile halatı kıç havuzlu a getirmek daha
do rudur. Kontrolsuz bir kavançada, ana yelken tersler ve tekneyi a ırı
yatırabilir.
Pupa seyrinde kontrolsuz kavançayı engellemek için rüzgar fazla ise i necik
denilen rüzgarı 180 dereceden alarak seyirden kaçınılır. Dalga ve rüzgar
durumuna göre 150- 170 dereceden alarak seyredilir. Bu açılarda seyir de bizi
istedi imiz noktaya götürmeyece inden zigzaglar çizmemiz - kavança atmamız
gerekir.
Kavança Atma:
1. Kavança atılaca ını tüm ekibe duyurun.
2. Tekneyi rüzgarı biraz daha bordodan alabilecek bir rotaya sokun. (130 -
150 derece gibi)
3. Kavança önleyici donanım yaptıysanız bo layın.
4. Ana yelken ıskota arabasını rayın ortasına getirin
5. Ana yelken ıskotasının bo unu mümkün oldu u kadar alın
6. Tekneyi rotadan çıkarmayın, ıskota alındıkça tekne rüzgar üstüne

Sayfa 42 - 47
 dönmek ister, dümenle engelleyin hatta ıskota alındıkça rüzgar açısını
180 dereceye getirmeye çalı ın. Kaçırırsanız ana yelkeni hemen bo layın
ve tekneyi rotaya soktuktan sonra yeniden ba layın.
7. Rüzgarı di er bordoya alacak ekilde yava ça dümen kırın. Bumba
di er tarafa geçince dümeni düzeltin ve tekneyi pupada tutun.
8. Ana yelken ıskotasını bo layın ve di er kontradan 130-150 derecelik
seyre girin. Kavança önleyici donanımı ba layın ve açınızı 150- 170
dereceye düzeltin.
Yukarıdaki yöntem pupada ayı baca ı ile giderken genovaya hiç dokunmadan
kolaylıkla yapılabilir. E er genovanız da ana yelken ile aynı tarafta ise ana
yelkenin kavançası sırasında ıskotasını bir taraftan alırken di er taraftan
bo layabilirsiniz.
Kavançada dikkat edilmesi gereken en önemli konu teknenin pupa seyrinden
kaçırılmamasıdır. kinci önemli bir konu ise kavança atarken genovanın
kapatılmamasıdır.
Özellikle ana yelken ıskotası kasılıp ana yelken ortaya getirildi inde götürücü
güç cenova olacaktır ve ana yelken üzerindeki rüzgar gücü azalacaktır. E er
ekip sayınız yetersizse kavançada dikkat tamamen ana yelkene verilmeli,
genova en son trim edilmelidir.
Pupada en güvenli seyir, ana yelkenin inidirildi i, bumbanın güverteye
ba landı ı ve ba a kelebek dedi imiz biri iskele di eri sancakta basılı çift
genova ile yapılır. Gerekirse rüzgar üstündeki genovaya gönder vurulur. Bu
seyirde dümenin kontrolu kolaydır, riskler de asgaridedir. Ekibiniz kuvvetli ve
performans istiyorsanız simetrik veya asimetrik balon ile seyredebilirsiniz.

Simetrik ve Asimetrik balonlar

Kullanılması biraz daha fazla tecrübe ve ekip isteyen balonlar konusuna kısaca
de inece im. Simetrik balonlar rüzgarın geni açı ile alınabildi i pupa ve geni
apazda verimli çalı ırken asimetrik balonlar daha dar açılarda verimlidir. Pupa
seyrinde kalınlı ı uygun olmak ko ulu ve ekip yeterli ise 6 - 7 kuvvet havalara
kadar simetrik balonlar kullanılabilir.
Asimetrik Balonlar: Asimetrik balonlar genovalara çok benzer, farkları alan
olarak büyük, malzemeleri ince, ve ba istralyaya tutturulmamalarıdır.
Genellikle 50 - 135 derece açılarda verimli çalı ırlar. Daha geni açılarda ana
yelken tarafından rüzgar gölgelenir ve verimleri dü er. Karula kö esi bir halatla
teknenin ba ındaki bir makaradan geçirilir.
Bu halat trimlerde kullanılaca ından bir vince alınması do ru olur. Iskota
kö esi sancak ve iskele ıskotalarına ba lanır, teknenin kıçına yakın
bordolardaki balon makaralarından vinçlere alınır. Iskotalar her eyin (genova
ıskotası, çarmıklar, vardavelalar vs) dı ından geçirilir.

Sayfa 43 - 47
Rüzgar üstü ıskota ba ıstralyanın da dı ından geçirilir. Kolay basılabilmesi için
genovanın açık olması faydalı olur. Gerekirse biraz daha pupaya girilerek ana
yelken arkasında da basılabilir. Mandarın genovanın rüzgar altından geçmesine
dikkat edilmelidir.
Karula kö esi sabitlenir, rüzgar altındaki ıskota vince bir tur sarılarak yelken
basıldı ında a ırı yapraklanmayacak kadar bo u alınır ve mandar ile mümkün
oldu u kadar çabuk basılır. Gerekirse vinç yardımı ile mandar kö esi direk
tepesine ula ana kadar mandar alınır.
Trimi genova trimine çok benzer olmakla birlikte, hava sakinse ve rüzgar geni
açıdan alınıyorsa mandar bir miktar bo lanır, karula kö esi de bir miktar
bo lanır. Iskota yelkenin güngörmez yakası zaman zaman tersleyecek kadar
bo lanır, tersledikçe ıskotanın bo u alınır.
Dar açılarda orsa seyrinde oldu u gibi mandar ve karula kö esinin bo u
alınarak güngörmez yakası düzle tirilir. Asimetrik balon ıskotası rüzgar çok az
de ilse mutlaka vince bir tur sarılarak el ile tutulur, sabitlenmez. Asimetrik
balonlar da simetrik balonlar gibi karula kö eleri gönder üzerinden ıskotaya
ba lanarak simetrik balonlar gibi kullanılabilirler. Simetrik balonlar kadar
pupada verimli olmasalar da, ana yelkenin rüzgarı gölgelemesi engellenir.
Simetrik Balonlar: Simetrik balonlarda iki ıskota kö esi ve bir mandar kö esi
vardır. Rüzgar altı ıskota yine her eyin dı ından kıçtaki balon makarasına ve
vince rüzgar üstü ıskota da ba istralya dı ından balon makarasına ve vince
alınır. Balon gönderi dire e takılır.
Gönderi dire e dik açı ile tutacak ekilde üst baskı (bumbanın -gönderin
serbest ucunu dire in üstüne sabitleyen halat) ve alt baskı (gönderin serbest
ucunu ba üstündeki mapalara sabitleyen halat) ayarlanır. Rüzgar üstü ıskota
gönder ucundan geçirilir ve ba istralyaya dayanmayacak kadar ıskotası serbest
bırakılır.
Rüzga altında genovanın (veya ana yelkenin) altından mandar basılır. Balon
triminde baloncu genellikle balonu iyi görebilece i ba üstünde veya hemen
ana dire in arkasında durur. Rüzgar atı ıskota bir vince bir tur sarılmı olarak
elindedir. Kaba trim gönderin rüzgarın geli açısına dik olması, rüzgar üstü
ıskota kö esinin rüzgar altı ıskota kö esi ile aynı yükseklikte olması olarak
özetlenebilir.
Balon gönderinin de azami mesafeyi sa layabilmek açısından dire e dik olması
istenir, ancak birçok yatta ana direkte sabit tek bir halka bulunmaktadır, bu
nedenle gönderin dire e dik olmasından çok ıskota yakalarının e itlenmesi
daha do ru olur. Rüzgar altı ıskota, gönderli yaka yapraklanmaya ba layana
kadar bırakılır, yapraklanma ba larken bo u alınarak yelken tekrar doldurulur.
Gerek asimetrik gerek simetrik balonlarda rüzgar arttı ı zaman yelkenin
gücünü azaltmak için ıskotaları tekne bordosuna ve a a ıya çekmek için ek
donanımlar bulunur. Bu donanımlar özellikle balon kavançalarında yardımcı
olurlar. Gezi teknelerinde balon kullanımının sakin havalarda yapılaca ını

Sayfa 44 - 47
varsayarak bu donanımdan bahsetmiyorum.
Balonla kavançada tekne tam pupaya sokulur, balon gönderi ıskotadan ve
direkten ayrılır, gönderin (eski) direk kö esi di er ıskotaya takılır, (eski) ıskota
kö esi ise dire e ba lanır.
ndirilmeleri: Her iki balon da ana yelkenin rüzgar altında veya genovanın
rüzgar altında indirilir. Genova basıldıktan sonra rüzgar altı ıskota çekilerek
balonun alt yakası güverteye yakla tırılır, mandar bırakılırken yelken
genovanın altından hızlı bir ekilde güverteye ve oradan da kaportadan veya
ba hatch'den tekne içine alınır.
Her iki balonun da basılması sırasında dola maması için "ellenmeleri" gerekir.
ki ki i kar ılıklı geçerek , mandar kö esinden ba layıp, ıskota kö elerini
bulabilmek için balonun yakalarını el ile 50 cm - 1 metre arasında ellerinde
toplarlar. Iskota kö elerine her ikisi de ula tıktan sonra balonun kalan kısmı
torbasına koyulur, daha sonra yakalar karı tırılmadan torbaya koyulur, e er
varsa kö eler torbadaki kendi yerlerine ba lanırlar yoksa üç kö e, bir halatla
birbirine ba lanır.
Basarken de kö eler halatlarına ba lanır ve torba içinden basılır. Torba rüzgar
altındaki vardevelalara ba lanır. Basıp indirmeyi kolayla tırmak için
balonlarda çorap adı verilen kılıflar kullanılmaktadır. Bu tür yelkenler kö eleri
gerekti i gibi ba landıktan sonra çoraplı olarak direk tepesine mandar ile
basılırlar, daha sonra çorap kendi donanımındaki halat yardımı ile direk
tepesine do ru sıyrılır.
Çorabın bu halatları gergin olarak güverteye sabitlenmezse çarmıklara
dolanabilmektedir. Gezi teknelerinde balonlar kullanılırken sakin deniz
ko ulları ve az rüzgarlı havalar tercih edilmeli, keyif için seyir yapılıyorsa, orsa
yakasının yapraklandı ı an bulunduktan sonra ıskotanın bo u biraz daha fazla
alınarak, sürekli trimle u ra maktan kurtulunmalıdır.
Balonlar teknenin az rüzgarda ta ıyabilece i büyük alanlı yelkenlerdir. Sert
havalarda pupa seyrinde balon kullanılabilir, ancak rüzgarın yön de i tirmesi
veya dümen hatası sonucunda bro dedi imiz teknenin a ırı yan yatması
olu abilir. Teknenin sürekli pupada veya geni apazda tutulmaya çalı ılması
a ırı dikkat ve beceri ister.
Gezi teknelerinde tekne fazla yatmaya ba ladı ında genel alı kanlık sa nak
geçene kadar dümeni rüzgar üstüne kırmaktır. Balonlu seyirde ise tam tersinin
yapılması gerekir. Tekne mümkün oldu u kadar pupaya yönlendirilmelidir.
Balonlarda olu abilecek herhangi bir aksaklıkta tekne aksaklık giderilinceye
kadar mutlaka pupa seyrine devam edilmeli, ana yelken indirilmemeli, rüzgar
üstüne dönmek dü ünülememelidir.
Rüzgarın arttı ı durumlarda veya balonda olu abilecek herhangi bir aksaklıkta,
genovayı açmak, dü ünülenin aksine balon üzerindeki rüzgar yükünü azaltır
ve teknenin rotada kalmasını kolayla tırır.

Sayfa 45 - 47
Hergün 200 kelime yelken – son
Yelken konusunda temel amacı bilinçlendirme olan yazı dizisinin sonuna
geldik. Özetle yelkenin temelleri bilgi olarak iletildi. Unutulmu ve atlanmı
veya benim bilmedi im ba ka de inilmesi gereken konular olabilir. Ancak
yazıları gözden geçirdi imde hiç bilmeyen ama teknesi ile denize çıkan
herkesin sakin havalarda ba lamak kaydı ile yelken yapabilece i kadar yeterli
oldu unu gördüm.
Amacım yelken teorisine hemen hiç girmeden, denizcilik terimlerinden
mümkün oldu u kadar uzak durarak yelken kullanımını te vik etmekti. Birçok
teknede özel göstergelerin olmadı ını varsayarak gösterge kullanımlarından
hiç bahsetmedim. Zaten iyi bir yelkenci de hiç gösterge kullanmadan, rüzgarı
ve denizi hisseder ona göre hareket eder.
Ba langıç için bu yazıların yeterli oldu una inanıyorum. Yeter ki denize çıkılsın
ve sakin havalarda anlatılanlar uygulanmaya çalı ılsın. Tekneleri ile gezmekten
ba ka bir amacı olmayanların bir yarı çı kadar hassasiyetle trimlere dikkat
etmelerine, her türlü trim olana ının tamamını kullanmalarına gerek yok.
Yelkende amaç bir yerden bir yere hızlı gitme aracı de ildir, bir keyif aracıdır.
Yelkenli tekne sahiplerinin bu bilinçle hareket etti ine inanıyorum, hızlı bir
ekilde bir yere gitmeyi planlamı olsalardı yelkenli yerine sürat teknesi
alırlardı.
Tecrübesiz sayabilece imiz ailenizle birlikte yelkenin keyfini çıkarmak size
kalmı . Acelemiz olmadı ına ve kimseyle yarı mak gibi bir niyetimiz de
olmadı ına göre, tekneyi fazla yatırmadan, aile bireylerini bordodan ayaklarını
sarkıtıp kuru fiber veya tahta zemine rüzgar üstüne oturtmadan da yelken
yapabiliriz.
Gezi teknelerini yarı teknelerinden ayıran en önemli özellik bana göre güçlü
bir motorlarının olmasıdır. Rüzgarın yetersiz oldu u durumlarda veya
gidece imiz yer tam rüzgarın geldi i yönde ise motor kullanmaktan
çekinmeyin.
Unutulmaması gereken motorla seyirde bile yelkenin teknenin sallanmasını
azaltma, serpintiyi azaltma ve motora yardımcı olma gibi bazı özellikleri vardır.
Bir fırtınada motor ile hiç bir ilerleme kaydedemezken, yelken ile tekneyi çok
daha kolay kontrol edebilirsiniz.
Yelken seyri ortalamalara bakıldı ında yava bir seyirdir, ancak rüzgarı
buldu unuzda motorla ula amayaca ınız seyir hızlarına ula abilece inizi
unutmayın. Neptün'ün altı temiz oldu u zaman motorla ula abilece i en
yüksek hız 7,5 knot'tur.
Yelken ile uzun süre 8,5 knot hızla seyir yaptı ım oldu, ula abildi im en
yüksek hız ise 12 knot'tu. Yine yarı tı ımız teknenin motorla seyir hızı 7 knot'u
geçmezken bir yarı ta 12 saati a kın bir süre sürekli 10 - 12 knotla seyrettik ve
zaman zaman hızımız 16 knot'u a tı. Yelkenle seyirde motor gürültüsü

Sayfa 46 - 47
olmadı ı için özellikle aile bireylerine yava mı gibi gelebilir. Hız
göstergenizden kontrol ederseniz uygun rüzgarlarda motor seyrine göre hiç de
yava gitmedi inizi fark edersiniz.
Tekrarlamak istedi im bir kaç nokta var:
1. Usulüne uygun yapılmı hiç bir yelkenli yatı rüzgar ile deviremezsiniz,
u ra ıp devirseniz bile mutlaka düzelir. Sert havalarda su girebilecek
tüm lumboz ve hatchleri kapatmak iyi bir önlemdir. Hatta kamarada
kalmıyorsanız yelken yaparken bunları kapalı tutmayı alı kanlık haline
getirmelisiniz. Bunları açık unutsanız bile tekneyi batıramazsınız, en
fazla içerideki e yalarınız ıslanır.
2. Bumbanın tehlike yaratabilece i durumlar çok fazla de ildir. Yelkeni
basarken ve pupada kontrolsuz kavança dı ında dümen ile
engelleyemeyece iniz bir tehlike yoktur. Teknenin ba üstüne geçmeniz
gerekti inde mutlaka rüzgar üstü bordoyu kullanın.
3. Yelkende ve teknelerde deniz kazaları önemsenmeyecek kadar azdır. Az
oldu u için haber de eri ta ırlar. Bakımlı bir tekne kayaya veya ba ka bir
tekneye çarpmadıkça çok zor batar. Emniyet tedbirlerinizi alın ama
teknenize de güvenin.
4. Göstergeler önemli yardımcılar da olsa rüzgarı hissederek yelken
yapmak en do rusudur. Özellikle ö renme döneminde "sprayhood"
denilen kamara giri indeki tenteyi indirirseniz rüzgarı daha iyi
hissedersiniz.
Bu yazı dizisini pdf formatında toparlayıp files bölümüne ve
www.yelkencilerlokali.org sitesine yüklemeye çalı aca ım. Resimlerden
mümkün oldu u kadar kaçınmı tım. Bulabilirsem gerekli yerlere resim de
ekleyece im.
Yarı dı ında yelken bir ya am tarzıdır. Bu dizide sadece yelken kullanımına
odaklandık.
Aklıma gelen bir kaç konuda ba ka arkada larımız daha önce davranıp
yazmazlarsa, örne in navigasyon (elektronik destekli), demirleme, sıkı ık
yerlerde manevra konularına da daha sonra de inece im.
Ahmet Çeleno lu

Sayfa 47 - 47