oSMANLI BEI/LIGI,NiN KURUCUSU oSMAN BEG

uarir iNarcm
Osmanh Beylifi'nin ve hanedanrn kurucusu, Fahniddin Osrnan Beg'in oliimiinde (132a) beylik, Eskiqehir ile Bursa ovasr arasrndaki topraklarr igeriyor ve beylik kuwetleri Bizans'a ait Bitinya'nrn iki onemli merkezi iznik ve Bursa'1n abluka alunda tunryordu. Osman ve beylifiin kunrluqu stirecini, Bau Anadolu'da kurulan dif'er beylikler ve Anadolu Selquklu devleti ve medeniyeti qerqevesinde incelemek gerekir.

Selquklu devletinin Bizans'a karqr Uc emirlikleri; Denizli, Karahisar (Afyon), Ankara ve Kastamoni mer-kez olarak dort serhad (Uc)

emiriiltimerih$r olarak orgritlenmigti. Bizans'a karqr kuzeyde Kastanroni-Eflani kesiminde Emir Hiisimeddin Qoban, orta-kol'da Ankara merkezinde Emir Krzrl Bey bulunuyordu. Stpeft sAIAr (komutan) unvanile anrlan Uc emirleri, Selquk devletinin (sultanrn seqimi gibi) onemli kararlarrnda etkin oluyordu (Ibn Bibi). Mogol baskrsr (124&1300) alunda Selquklu [,Ic'lannda bti)'tik Ttirkmen kitleleri p$rlmrq (Abulfidi: 200,000 qadrr); Bizans topraklanna akrnlar ziyadesiyle artmll bulunuyordu. Bu akrnlan orgritleyen askeri deneyirnli siibaSilar (sti==asker), alpgiziler, Selquklu Uc rnerkezlerinden geliyordu. Bu akrnlar sonucu, Bizans topraklan rizerinde ikinci halka Uc beylikleri kunrlmaya baqladr. XIII. y@l ikinci yanunda bu beyliklerin en giiqliisri, Ktitahya havalisini feth eden Germiyanhlardr. Germiyan beyinin sriba.qrlan tarafrndan (Enaki ve Yazrcrzide) Bau Anadolu'da, 1300 tarihlerine do$ru Ege denizine kadar Bizans topraklannda fetihler sonucu iiqiinci.i halka Anadolu beylikleri kuruldu. Sultan-O)ru!'ti (Osmanh donenrinde Sul tan-6nti ) Eskigehir bolgesinde, {,Ic'un en ileri hattrnda, Soiiit'te ErtuSrul idaresinde bir Tiirkmen bopr yerlegrniEti.
Osman'rn babasr ErtuSrul'a ba$r aqiretin bu Uc bolgesine nasrl, ne zaman geldi$i hakkrndaki riviyet (A$p2., I. Bib; NeEri, I, 50-70; idrisSa'deddin, I, l2-18) belirsiz ve yanhg hatrralar iqerir. Negri'deki bir kayrt (I, 60) ilginqtir: Ertu$rul, agiretiyle ti Stirmeli{ukur'a (Aras vadisi) kadar Anadolu ve Azerbaycan'da dolaEuktan sonra'gelip Engtiri'ye karib Karacada$'a niizOl ettiler" (Bugiin Ankara gtineyinde Karacadaf U735 m] eresinde tipik

rruju iNetctr
bir Tilrkmen koyti Yaraglurar, eski adr Gtilqehri; bu dap iizerinde Kalacada$ oldu) ' yaylasrncla antik qa$a air onemli Eehir arkeoloji ara.qurmalanlta konu 78) 64' Ertgfirul (o zaman "hentiz nev-civin', 93 yagrnda oldti: NeEri,

OSMANU gNYLiGi'}.IiN KURUCUSU OSMAN BEG

481

mahdtr (Aqpz. 10. Bab). Karacahisar ilkin o zaman ahnrnrE, sonra rerk olunmuE (Vatatzes, bir ara dof'uya hayli ilerlerniqti). Bu ilerlenre ve qekifune olayt, A"tpz. rivayetinde gu biqimde yagauu$ goliiurnektedir: "sanlsa Qavug ne
kigidir, cevab: Bir kiqidtir kim, anun dahi hayli cernf,,'arr (goqebe halkr) v?u- \'e hem yoldaEhsa yarar bir kardaqr dahi var, StileniE derler ve ol vaktin kirn Ertrrfrul Gizi Sogiid'e geldi, bunlann dahr anun ile bile gehniqler idi, ol

Alieddin'in bir sava;rnda ona yardrmcr olmuE (A+pz. 2. Bib; Ne;ri, 62). Bu riviyet, ashnda rarihi bir gerqe$in belirsiz bir haurasrnr yansrtrr. iznik Laskarid hiiktimdarlartndan Yuannis III. Vataues (1222-1254) l' donerni'4 e (JcTiirkleriyle , ozellikle 122s.1231 arasrnda sava$ alevlenmig, rntcadeleye gelerek bolgesine uc (Bithynia) Alieddin Keykubid Bitinya seferkaulmrqur. Bizans kaynaklarr ve Suriyeli Ibn Nazif kroniBi Alieddin'in

arahkda durmadrlar, tnegol kifiri incitdriftinden vardrlar Mudurnu viliyetinde karar etdiler, anun kffirleriyle mudiri ed{ip orurullar idi ve ol
sebebden Osman Giei ol viliyeti bunlara rsmarladr". Oyle goruntiyor ki, Ankara-Eskigehir f,Ic'undan hareket eden Ernr$nrl'a

leri haklrrnda kesin kanrtlar saglamaktadrrlar (Langdon, Byzantium's I"asq C' cahen, "Kastamollu" ve l-r- sTT ie du Nord)'
Anadolu,cla tehlikeli gelignreler dolayrsile 1 231' de rniicadeleye sou vertniqtir' ibn Nazif, Sulran Alieddin'in Vanues'e karqr savalta bazr kaleleri feth ettifini zikreder (cahen; "Kastamonu").osmanh riviyetinin (Negri, 64) Sultan Alieddin'in Karacahisar fethi haklqnda notu tarihi bir gerqeklik ka"biiyiik zanlyor. Ibn Nazife gore, Bizans-Selquklu miicadelesi Alieddin'in kaleleri" fethi rizerine l227',de baqlarnrE, fakat Vatatzes Selquk ordusunu
bozmuq. Savaq kesin bir sonuq vermeden l229',da devam emrig. Harezemqah Selquklulann clo[u topraklarrnr tehdit etmesi (Yassrqinen

I23l'de Vatatzes, Marmara ve Trakya'da nteqgul; Alieddin ise Doiu

en ileri hatta, Sogrid'de yurdluk, Dornaniq (Domalic)'te yaylak ve rildi. ErtuSrul'un halkr, Sogtid'de yerleqmig olmakla beraber, sririileri yazrn Domaniq'e goq yapryordu. XIII. yuznl ortalar-rncla Sultan-Oy"gii bolgesinde
Trirkmenlerin, koylerde yerleEip yan-goqebe hayara geqtikleri aqrkur (1272 tarihli Caca o$lu Nureddin Bey vakfiyesi, A. Temir yay.).Oreki Bau Anadolu beyliklerinin kuruluElarrnda olduSu gibi, bu bolgede de, bu halk arasrnda alpgdziler gazi akrnlannr orgiitlemekte idiler. Bu alpgizileri, eski Osmanh riviyetinde osman Gizi'nin 'loldaqlan" olarak gorecesiz (Saltuk Alp, Aykut AIp, Turgut Alp, Hasan ap). osman'rn kardeEi Giindriz Alp da bunlardan biridir. Osman kendisi de kuqkusuz birAlp idi (Hplar iqin agagrda). Neqri'de (64{6) Sultan Alieddin ile iqbirligi ve Karacahisar Rum tekvuruna karEr mticadele, Ertu$rul z:unanlna air gosterilir (Agpz.de ErruSrul yerine Osman). Osman'ln gazi faaliyetine bapladr$r tarihten (1284 Kulaca fethi) once, Eskigehir Uc'unda durum qoyle idi: Bizans ile srnrr, Bilecik're baEhyordu. YahEi Fakih-fup2. riviyetinde goriildugti tizere, Sultan-dyiigu ile Bilecik arasrndaki Uc bolgesinde yerli tekwrlar, Selquklu sultanulr ranryor v bolgede yaylak-laElaklan olan Ttirkmenler ile banE iqinde ya5ryorlardr (Neqri, r,64: "Karacahisar'la Bilecik, Sultan Alieddin'e itait ederlerdi, ol taraflar Uc idi"). Ernr$rul'un merkezi, Sultandyii$ti Uc'unda en ileri hatra Sogiid kasabasr idi (Eskigehir-Sogrid yolu tizerinde:Yukau-sogiid ile Aqafr-Sogtid arasrndaki koyler, Osman Gazi'nin akrabasr Gtindiiz Bey, Savcr adlalnr
ta{rr).

Celiteddin'in

istilisr Savaqr, 1230) ve ertesi sene bir Mogol ordusunun Sivas'a kadar Ankala do$ru 225'e Alieddin'in I. (1231). yapmrftrr tizerine Alieddin banq

Alieddi''in bu Uc'a geldifini soyler. Atieddin'e ait Akkoprti kitabesi

Uc bolgesine geldifii hak]unda elinrizde bazt kanrtlar var: Yazrcroilu Ali'

1222

tarihini ta$lr ve Ankara kalesincle Alieddin'e nisbet edilen bir cami vardrr. Alieddil ayrlca, Konya'dan fuikara'ya geliqinde $erefli-Koqhisar'da ve Bey-

pazan'nda camiler yaptrrmllur. Beypazart camii 1225 tarihinde yaprhnrq lltrp bugnn kasabanrn en gorkernli camiidir. Ertu$rul'un, Sultan Alieddin ile 6u bolgeye geldifii riviyetini Yazrcrzade'de buluyoruz. Alieddin, bolgeyi Kasanonu emiri Hrisaureddin Qoban'a tsmarlamrg. Qoban gerqekten bu tarihlercle Kastanronu emiri idi (Ibin Bibi). Yara$lu koy hallu, biz 600 yl once Orta-Asya'dan O$uz Bey'le geldik, diyor, eskiden Karacada$'da Yoriikler'
Runr ve Ermeniler varmr$.

Er-tuSrul'un Allecldin'e bir sava$ta yardrmct oldu$u, Sultan tarafindan kepdisine ilkin lbracadaf'da, sonra Sogtid'de yurd verildifi riviyeti, Laskaridlere kar-qr savaqlann Ttirkmen toplumu arasrnda ya{ayan bir haurasr ol-

NeEri'de (1,74, osman'rn genqliiinde, babasr ErtuBrul ile Sogucl'de oturdu$u anlauhr. Bu donemde Osman'rn it-Burnu koyrinden bir hit0n ile macerasr dolapsile anlaulan hikiye, tarihi ilginq noktalar iqerir (it-Burnl koyii, Suttan$n{i tahrir defterlerinde kayrthdrr; haritalarda BeEtaq'a yakrn fr-

Her-ir-iNercm Errnru koyii Yukan S"gud ile A"lagr Sogiid arasrnda lll5 rakrmh bir koydtir). Bu macerada, Osman'rn indni.i beyi ile dostlu$u, Eskihisar beyr ve Eskiqehir' beyi ile savaqugr anlauhr. Bu bilgiler, 126G1280 yrllan arasrnda bolgedeki siyasi durumu yanslur. Es/<ihisar, EskiEehir'e yakrn hikirn tepedeki hoytik (garhoytik) iizerinde idi, h6yiik eski qa$ardan beri qeqitli kiilttirlere sahne olmugtur (Dr. Muhibbe Darga tarafindan Arkeolojik kazr yaprlmrgur). Buradaki hisarda, bir beyin oturduSu, Eskiqehir beyine ba$h oldu!'u anlaqrhyor. Eskiqehir Kaplrcalart'nln bulundu$u lhca karErsrnda Odun-Pazarr baytnnda Miisli.irnanlann kurdufu Eski (Yeni) Eehir, 1260'larda Selquklu-Mogol niibi

OSMANU gNYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

483

Ertuf,rul

Giindti,z

(Alp)

Osman

Saru-Yau

(Ermeni-Beli savagrnda oldu)

Cacaofilu Nureddin'in oturdu$u gehirdir. O, Selquklu Sultanr III. Gryiseddin Keyhiisrev'i (126e1284) temsil eder (Arapqa Vakfiye, 19):
(Nureddin'in Eskigehir niibli$i zamanlna ait l7 mescid, bir canri, ntedrese, han iqin bkz. A. Ternir, f 272 brihli A.r'apqa-Mogolca Vakfrye). CacaoSlu'nun resmi unvanl emir ve r'sfaisdlir olup, vakfiyede aynca al-mucAhid, diye anthr. Boylece, Cacao$lu'nun valili$i srrasrnda Sultan-Oytifl{i bolgesinde Eskigehir'in oldukqa geliEmiE bir Eehir oldu$u anlaqrlmaktadrr (H. Do$ru, Eslcr,teftir). Vakfedilen koyler arasrnda Egri-Ozu, Goqdzi, Ahncak, Sevindik, Saru-Kavak, Direklii koyleri bolgede Tiirkmen yerleEmesinin agrk bir kanrudrr (bu koylerden Egridzri, Ahncak, haritalarda Eskiqehir-sogtid yolu iizerinde goriinmektedir). Ozetle, Osman Gizi'nin genqlisinde Eskiqehir ve
etrafinda, yerleEik hayaun oldukqa geliEmig oldu$unu gormekteyiz. Eskigehir, Eskihisar, inonii ve Sogr.it'te oturan ve birbiriyle rekabet halincle bulunan beyler hakkrnda NeEri'deki riviyet (7+76), Cacao$lu vakfiyesiyle tarihi gerqeklik kazanmaktadrr. O zaman Ertu$rul'un of,lu Osman, bu miicadelede Osman'tn mengci fizcrinde Tarugmalar
Bay-Hoca

(Domaniq-Beli'nde qehid)

Mogol Ka/lar ile Osuzlardan l{ayg (Kay) Ttirklerini aynr etnik gruba sokma deneyimi (Marquart, Z.Y.Togan) hakh bir tenkitle karErlanmr$ur

(K6priiln: "Osmanh'nln Etnik Kokeni"). Kayrg bonr, XI. yiizplda, oteki

Oguz boylan gibi btiyuk kitleler halinde Anadolu'ya gelmiE ve kiiqiik gruplar

halinde iilkenin qeqitli bolgelerinde yerlegmiqtir (Koprtilti, 38, 66). Bunu Anadolu'da yer adlarr haritasr kanrtlamaktadrr. Osnan ailesinin ortaya qrku!'r Sultandnti bolgesinde Kaytveya Kayt-ili adryla koylere rasthyortrz. Hanedan kuran Turk boylan gibi, Osmanhlar Kap damgasrnt, bir egemenlik senbolii olarak sikkelerinde ve onemli eEyada kullanrnrElardrr (Kopnilii, 4043; F. Siimer, "Kayr"). Kopriilti'ye gore Kaplar, "Osmanh devletinin ilk eurik qekirde$ini oluqturmuEtur". Osman'rn aEireti hakkrnda kroniklere aktanlan bilgiler ve uydurmajenealojiler "hiqbir tarihi, esasa" dayanmaz (Kopriilii, 56, Atsrz, Osmanh Tarihlerf. Kayrlann tarihi 'btiyiik O$uz cimiast" iqinde araEunlmahdrr (bkz. F. Stimer, OPwlar).A{p2., NeEri gibi kroniklerde genel giriq krsmrnda, efsanelegmiq birtakrm belirsiz iddia ve gelenekleri, iqerdikleri tarihi bilgileri ayrrd ederek kullanmak gerekir.
Buna karEr Paul Wittek ("Deux Chapitres"), Osmanh hanedanrnrn Kayr aEiretile ilgisi olmadrir tezini savunur. Osman't O[uz Han'a ba$layan soyktitiiftin{in, hanedan siyaseti etkisiyle II. Murad dorteminde ortaya qrktr$rnr vurgular. "Sonraki tarihciler tarafindan sultanlar siili.lesinin, bir maksad-i mahsusla" Kap'ya dayandrrrldr$rnr Kopnilii kendisi vurgulamrgtrr

bir taraf olarak goriinrnektedir.

Sogiid'de "Ertufrul

cinr iqin" bir Ciftlik vakrf dikkati

qeker

(Htidavendigi.n Liua.st, s. 283, no. 473). Bu resmi kapt, Ertu$rul hakkrnda en eski belgemizdir.

484

net-il iruelcm

OSMAT.JU

BEU.iCi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

485

("O$uz Etnolojisi").XV. yiizplda hanedan, Kap menEei teorisini benim,.roiq, bazr paralalve silihlar tizerine kayr damgasr rurulmug, bu da tarihci-

leri yagrlrmrqtrr. Bu donemde qehzadelere, o$uz, Korkut gibi

Oluznilme'deki Ttirk adlan verilmeye baElanmrqur. Bu "moda'Wittek'e gore II. Murad donemind e Yazrcrzzde Ali'nin temsil ettiBi "romantik" bir
lemiqlerdir).

akrmdan kaynaklanmr$trr (Yazrcrzade Ali'yi, Rrrhi, idris-i Bitlisi'i iz1380'lerde kiiEi.imseme amactyla Kadr Burhineddin (Bazm u Razm, Puser-i osmarr) osman'rn bir ftayrkcl ofilu (Kaytg boyrr kelinresinden) oldu$unu soylemiqti. Timur, Yldrnm Bayezid'e bir mektubunda Osmanh sultanrna, bir l{aykcr Tiirkmen sonrndan gelmiqsin diye, hakaret etmek istemiqtir. Osmanfu hanedanrn soyl.l meselesi, Timur'dan sonra oSlu $ahrtrh zamantnda bir diplomatik tarU$ma konusu olmugtur. Timur, Anadolu'dan ayrrlmadart once, Osmanh Qelebi sultanlar dahil, tiim beylere birer yarl$ve'rerek egemepliklerini tasdik etmiqti. O$lu $ahruh, karqrtlannr bertaraf edip tahtta sa$lamca yerleqince, I. Mehmed ve II. Murad'a ferman ve hilatlar gonclererek kendisine bafrmhhklarrnt gostermelerini istemif (bkz' ME IA: "Mehmed I" ve "Murad II"), Osmanh sarayl bu baskr ve tehdit karqrsrnda ciddi bir kaygrya diiqmiigtii. Saraya yakrn Yazrcrzide ailesindeu Ali o zarnan, Terih-i.,{l-i SrlE,r.k'una (yazrSqr 840/f 43S1437) Osman'r Kayr'ya ba$layan soykiittgrinii koymuq ve Osman'rn OSuz Han'rn bti)'tik oglu Giinhan'rn ofilu Kayt'ntn soyundan geldi[ini iddia etrni$, boylece Tirnur ve $ihruh'un iistunltik iddiasrnr qiiriitmek istemiEtir. Osuznime'ye gore OSuz, 24 boy arasrnda egemellik iqin kavga olmamast iqin tore koymuq, "her birinin man-

Aqpz. TevArih'i Al-i Osman'da (Atsrz, 92) Osman'rn soy kiitiifiii, O$uz Han'a kadar gotiiniliir. Bu soyktitiig'ti, Yazrctzide tarafindan Reshideddin'in Cimi' ii-t Tevirih'inde Oiuz fashndan altnnadtr (Woods, AqqoSnutlu, l7T 182; A. Erzi,1954); almr soykrittisti CeEitli Ttirk clevletleri tarihlerine az qok farklarla geqmig (bu arada ozellikle Akkoyunlular ve Tinrur tarihlerinde), Osmanh tarihlerine ilk kez Yazrcnade Ali'nin Tirih-i Al-i Selguft'uncla aynnul:rnyla nakl olunmuqtur. Osmanh strltanlart bundan sonra bu teoriyi hararetle benimsemigler, bir Opuzcult* geleneii yelleqmiEtir.Yazrcrzide Ali, her donemde devlet kurucu hanedanlar', goqebe aqiretler arasrndan qrlamrgur, teorisini hararetle savunur.

Ote yandan, Osman Gizi'yi sadece bir qobart olarak tasvir edenler yanrlmaktadrr. Ama, Sogiid'de ona ba$r bir Turkmen boyur (Kap'dan?) olabilir. Osman ashnda, Udva Ttirkmenleri ve gelen "garipleri" gui savaElan iqin orgrideyen stibaErlardan bir alpgizi idi. Bu alp sribaqrlardan, XIIL y.y. sonlarrna do$ru Eflaki ve 1310'da furk Paga (Garibnime\ soz etmektedirler (agagrda). Osrnan'rn qapdaqr Bizansh Pachymeres de onu, Kastanrotrtr [,Ic beyi Emirtiliimeri Qoban o$ullanna ba$h bir slnrr savafcrsr olarak tanrtrr'.
Mekece tevliyet beritrna (L324 Mart) gore Osmant'rn i.ilesi:

Osman'tn Ogullan Beritta gihidler srrasryla

sabr, niEanr ve tamgasl"nr tayin etmigtir' O[uz'un oncelik verdifi oflu Giinhan'dtr. Ona ba$h boylar balta Ka;a olmak fizere Bayat, A]kaevli, Karaevfi'dir. Kayr'nrn tamgasl M'drr. Oguz Han'tn kendisinden sonla tore gerefi Kayt, hanlarhanr oldu. Yazrcrzide'de (l4b) Osman ailesinin Ogut Han soykiittisiinii neden benimsedif'i Eoyle aqtklanmtqur: "Pes bu delil ve erkinca padiEih-i {zam se1ryid-i selitinii'l-Arab ve'l-'Acern kiyid-i cuyfigu'lmuvahhidin kitilt'l-kefele ve'l-mtiqrikin sultan b. Sultan pidiEihrrruz Murad b. Mehemmed Han ki eqref-i Al-i 'Osman'drr, padiqahh$a enseb ve elyakdrr, OSuz'un kalan hanlarr oruSundan, belki Cengiz hanlan uruflundatt dahi mecmu'undan ulu asl ve ulu sogiiktiir, Eer'le dahi 'orfle dahi Tiirk hanlart, Tatar hanlan dahi kapusuna gelip selim verme$e ve hizmet etme$e lipkdrr. Korkut Ata eyitdi: ihir zamanda geri.i bundan sonra hanhk Kayr'ya de$e, dahi kimesne ellerinden almaya, dedigii Osman rahimehullih neslidir"-

^ Milik Q6ban | Mblek

(oirran) Hamid Bazarlu

(1324'de Beg)
I

Fau'a

(Berat derkenannda srrayla)

Sultan
$ihidler arasrnda ailenin
ya}:rnlan

ttl

Suleyman
:

ibrahim

Milhit0n: Omer

Beg luzr; Efendre, Akbaqlu lazr

486

Het-il-iNerctr
Osman'rn Soytdtdgu Uzerinae VarsaFmlar,

OSMANU grrLici.},riN KURUCUSU OSMAN

BEG

487

II.
Dtistfintime'de Soykiitiig'ti (yazrhtr 869/ I 464, s. Zg0) . Dfistfintime, o$uznime'f kullanrr (s. 76). osman iqin Eu qecereyi verir:
Gazan

I.
Yazrcrzide; Tnrih-irit-i SelEu*'da (yazrhgt 840/1436) Osman'rn Soykiitiisri

ftkrlp
I I

Mir Siileyrnin Alp

I

Ertu$rul
I

Tundar (Dundar)
I

gehnelik

Osman Sultan I. Alieddin, f.Ic'un idaresini l(ay, boytndan (Yazrcrzide) Qoban'a (Kastamonu'da Emir Htisi.meddin Coban) ve "Kayr beslerinden Ertu$rul, Gtndtiz Alp ve Gokalp'a havile etdi". Yazrcrzide'ye g6re Osmau'tn Han seCili$
"Ucdafia Tiirk Begleri ki, O$uz'un her boyundan cem' olmuqlardr, Tatar qerrinden korkup ol etrifda yaylarlar ve luElarlardr, rfizgirla (zamanla) Ta-

Gtindriealp
I

Gokal

ErtuSrul
I

Osman

III.
$tikrullih,
Be hce

tardan incinenler Uc'7 geli.ip go$aldrlar; pes, Osman kautra geldiler, meqveret krldrlar, eyittiler ki Kayr Han h6d mecmu' O$uz Boylannrn O$uz'dan sonra a$asr ve hanr idi ve OEuz toresi mftcebince hanhk ve pidiEihhk l(ap soyu varken ozge boya def,'mez, ginrdiden sonra h6d Selcuk Sultanlanndan bize qire ve meded yokdur... Merhum sultan 'Alieddin'den
dahi size sarf:i nrazar olmugtur, siz Han olun ve biz kullar, bu tarafda hizmetinizde gaziya meg$ul olalum, dediler; Osman Beg dahr kabfil etdi. Pes, mecm0' urudunrp Oguz resmince tiq kere yiikinnp baE kodular, dolu obalardan kamran genirdtip Osman Beg'e sundular..." (bu metin, Ruhi'ye atfolunan Oxford yazmasrnda: Bodleian, Marsh 313, verilmiltir).

tii' t-Tevi,rih'e gore osnran' r n soykri rti['ti. Oguz Gokalp

I I

Ifuzrl Buga
I

Ibya Alp
I

Srileymanqih
I

Erruirul
I

Osman

nel-it- iuel-cm

osMANu ggYLiGi'NiN KURUCUSU osMAN BEG

vI.
IV. Bayatlr Hasan, Cen-i Cem-Aytn'e gore:
I

fupz.de (1. Bab) SoYktitiigti:

Ogr,t,

Kaya AIP
I

GokalP
I

Stileyrnanqih
I

Basuk
I

Ertufrul

Ibya AIP
I

Stileymanqih
Savcr

Beg

Osman V.

Giindiiz Beg
I

Ertuirul

Karamani Mehmed Paga'Ya gbre:

O$uz Han Saru-Yau
I

(Savcr)

Osmau

Giindtiz Alp
I

Ikyrk AIP
I

Bay-Hoca A,:pz. 14.

Aydogdtt

Sarkuk AIP

l
Gok AIP
I

Bib: 'Ve eger ol ben Al-i Selqtrkiyrn der ise, ben h6cl Gok-Atp

o$hpn derin..... Stileymanqih dedem"'

Giindiiz AIP
I

ErtuSrul
I

Osman

HAUL INALCIK

OSMANU gCYLi6i'T{iN KURUCUSU OSMAN BEG

49I

uI.
Negrf (1, 60, 70) Soykutiigti:
Srileymanqih

Drisrrirnd.me soykiittigiinde asrl ilginq olan, Ostnan'tn atalarlnur taqrdr$r alp unvanrdrr. Osman Gizi'nin baqlanglqtan beri yoldaq'lan Tttrgtrt AIp, Aykut Alp, Saltuk Alp, Hasan Alp gibi alplardrr; alp unvant gizi onder unvanr ile eEanlamda kullanrlrr. Alplar, Selquk Uc toplumunda Ttirkmen savaqcrlart sefere go ttiren deneyimli, iyi silihlanmt g ko tnu tan lar- durumun dadr r. CtaziL,'Gadyan',

AlPl"t

Sunkur-Tekin

Tundar' (Dtindar')

Saru-YaU

Osruan

Giindiiz

I.H. Uzunqargrh (Osnanh Tarihi,I, 1961, 10+108), Of'uz-Ikyr teorisini kabtrl eder. Osman'rn do!'um tarihi Sogtid'de 656/1258 tarihindedir
(Uzunqargrh, 104). Uzunqarqrh'ya gore, Osman'rn yoldaqlan, alplardau her'

Npgiziler, goqebe Tiirkmenleri gaza iqin orgtitlenrekte ve btt kuvvetlerle fetihler yaprp beylik kurmaktadrrlar'. 1300'lere kadar inen riviyetlerde bu stireq irzerinde agrk kanrtlar bulunmaktadrr. Aydrn beyli$inin ktrrultrqunu aqrklarken Yaztcrzide qu gozlemi yapar: "Aydrn Reis Mehmed ol tat'afta krgla$a varan Ti.irklerle ittifik eder ve ol yerlerin Runrlat't sttltanlartn haricgtizarlanydrlar, qiin sultanlar aradau gittiler, onlar ol Rurulan ya$ idiip feth ettiler". Bu gozlem, tam da Osman Gizi'nin, beylifini nasrl ktrrdu$ttnu aqrklamaktadrr. Onemli daha eski bir tatttk, XIII. y;uzy:.J sonlarrnda Efliki (DiistfintAme mukaddirnesi: M. Halil, 12), Aydrnoiltr'uttn beyli$i uastl kurduf,-tr hakkrnda aynr gozlemi yapar: Aydruo$ltr Mehmecl "qand suvi.r ve piyide hidmetkirin digte az stibaqryin-i veled-i (Germiyanh) AliEil bfid"- Bu
kayrttaki sribagr'lar, askeri deneyimi olan alplardrr.

biri "ayn ayrr aqiret beyleri idi" (Uzunqargrh,

Ozetlersek:

105).

Yerel goqebe Ttirkmenler

ile beraber Osruan Gizi'nin kuwetleri,

I.
U.

$iikrullih, ASpr. ve Bayati, ErtuSrul'un babasr veya dedesi olarak SlileymanEih'r gosterirler (Anadolu SelEuk sultanlalrnrn virisi
olma iddiasr, Kararnanoiullarrna karlr).
Yazrcrzi.de'de Ertu$nrl'un babasr Gokalp'ur.
BaSrrnsrz

qo['unlukla uzaklardan (Paflagonya'dan: Pachymeres) gazidoyun] iqin gelen "galib" (yerini yurdunu brrakmr$) Turkrnenlerdi. Btrnlar "ktztl bork" Siyip sava$cr olarak ayrrcahk kazaruyor, boylece gogebe toplulu!'unda farkhlaqrna, qoban ve akrncr aynmcrh$l ortaya qrkryordu (Umttr'un bapa$r aluna koEan
yaya ve ath asker

kal

bork giymekte idiler: Dristrilrrime).

III.

bir kaynafr kullanan Dristrirrrirne'de farkh bir soyktittifu

buluyoluz: Ertuirul'un babasr Giinduz Alp, onun babasr $ahmelik, onun babasr Mir Stileyman Alp'trr. Mir Siileyrnan Alp, otekilerde SiileymanEih olmugtur. Bu soykttiifti otekilere bakarak, daha giivenilir goriinrnektedir. Dristrir:nirne'de Karadeniz otesinde Alun-Ordu'dan bir Tatar allnr, takau-y,aya'na yaprlan auf ilgingtir. Ok menzili normalden uzak olan katr-yay, Ttirk ve Mogollala savaqta silih iistiinlii$ii sa$hyordu. Osnran'rn, Karadeniz kuzeyinde, Krpcaktau gelen Ataman (Pachyureres: Amanes) adrnda biri otdu$u faraziyesi (Heywood) uzak bir olasrdrr'.

rihi bir gerqe[i yansrtmrl olabilir. Tatarlann

Baglangrqtan beri Uc beylerinin fetih politikasrna iki pleusip yon vermigtir: Gazive istinilet (inalcrk, "Ottoman Methods of Couquest"). Dini ideoloji olarak kuaal sVa$, islimi gazA; Hristiyan iilkelere karqr orgiitlenrnig askeri Uc bolgelerinde ilk agamada arahkstz aktnlar, daha sorlra fetih ve yerleqrne ve sonunda uc gizi beyliklerinin kuruluptr qeklinde bir geliqme gostermiEtir. Gazi, sanrldrfr gibi, kontrol altrna ahnan bolgelerde halkr islimlaqurma arnacrna yonelik deiitdi. Gazi., DAriil'-islAm 'rn (Tiirkge: illikl egenrenlik alanrnrn geniqlernesini amaqlar (zor altrnda islamlagmrE olanlan Osmanlr idaresi gerqek Musliiman saymamrs, onlan sahafiyan yahut ahfiyan adr alunda Mtishimanlardan farkh bir statti aluna kopntrqtur: Tahrir Defterleri). I(ontrol aluua ahnmrg bolgede yasryan gayn-rni.islimler (ehlu'l-kitib),

HALiL

inelcx

OSMANU BEYI-i6i'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

islim $eriat'rnrn tespit erti[i kurallar alunda bir statiiye (ahlu'zzinma) sahip olur ve bu kurallara sayg,bey ve her uriislim iqin dini bir odev kabfrl edilirdi. Gaprnrtislimler iqin kullan:'Jan zimmi terimi, devletin konrmakla ytiktimlii rebaasr anlamrnda hukuki ve resmi bir telimdir. Osmanh devletinin her

biiytik $ehrinde iq-hisarda tuttufu yenig.eri garnizonunun baqhca odevi,

gayrrmilslinr cerniatlerini korumaku. islim'da savaq ve bang kurallau ve itaat eden gayn mtslimlelin stattisti kesin kurallar aluna altnmtqur (Hamidullah, M. I(hadduri). Osmanh Uc gizi beyleri, bu kurallar hakkrnda din adam' lalna danrErr ve uygulamada onlara uyr.lm sa$lamaya gahgrrlardr. Frkh okumuq Ede-Bah ve Tursun Fakih Osman'ln danrqmanlan idi.
Baqlangrqta alplar', Osman Gizi ile birer yoldag olarak sefer yapmakta icliler (fup2. 10. Bab). 6yle anlagrhyor ki, Osman Gazi onemli baqanlar kazanlp siwilince, Uc'larda alplar, onun komutasr alUna girdiler. Osman'tn seferlerinde alplar', yarar' '!oldaq" ve "niikerleri" idi. Osutan, Eskigehir'den Bilecik ve Yeniqehir'e kadar genig bir iilke sahibi olunca (1299), in-Onii'nu ollu Orhau Bey'e, Yar-hisar'r Hasan AIP'a verdi (Neqri, ll2: "bu dahi bahadrr yoldag idi"). inegolti Turgut Alp'" verdi. Osman ile sefere giden Saltuk Alp, Hasan Alp ve Konur Alp 6nde gelen alplardrr. Bu alp ve nokerlerin qocuk ve rorunlan, sonralarr devlet idaresinde onemli rnakamlarr iqgal edecekler ve bir qegi t Osmanh "aristokrasisi" olugturacaklaldrr.

Rum Abdallart, bicimn ve ahilerle yanyana bir ti'ife , yalni belli bir srar.ii altrnda bir grup olarak zikredilen CAziyAtt, (A{pz. 237-238) Osman donemindeki alplar ve maiyederindeki gizilerden baqkasr degildir ve bu alplar belli nitelikler tasryan bir gruptur. Baba ilyas'ur r.orunu .\rk Paga (lz7L1332) Garibnime (Ma'irifnime) adh eserinde (Tiirk Dil Kurumu trpkr basrmr) (bitiEi l3l0), alplann dokuz nitelifie sahip olmalan gerektifini vurgular. Osman'rn qa$daqr Aqrk Paga'nrn, giziyArr kelimesi yerine, islim'dan once Awasya toplumundaki batradrr (Mogolca bagatrrr), onderler iqin kullanrlan a/p terimini kullanmrE olmasr ilginqtir. Alplar, '!arlr$r korumak iqin ay ve plda birbirleriyle kol kola savaq" yapan bahadrrlardrr. Onun yanrnda, nefsiyle mucihedede bulunan dervigler, alp<renlerdir.

Garibnime'ye gore, alp adrnr almak isteyen kiqi iqin qu 9 nesne gerekli-

guciinti gonir ve

dir: ilk koqulu "muhkem yiirek", cesaret sahibi olmakur. "y"g, gortip sinmiya". ikincisi, Alp'in kolunda kuwet olmah (fiziksel suc). Herkes onun
sayar.

UErinciisri, alp gayret ve hamiyer sahibi olmahchr.

AIphgF bagarmrya gayrersiiz er

Dordrincti koEul, bir "bapk" at sahibi olmahdrr. Osmanhlarda sipihilik, soyluluk koEtrludur. Osmanhlar, Balkanlar'da

Meseli, inegol'ii feth eden Turgut Alp'u bu bolge bir lnrrt (apanaj) olarak verihniE gori.iniiyor. Bolgenin o zaman Turgtrt-ili cliye atrtlmast bu bakrndan kayda de[er (Aydrn-ili, yahut Runteli'de Osmanh'ya tibi Bulgar

Hrristiyan stivari askerini soylu saylp timar vermiq, fakat yaya askeri
(voynuklar) reaya saymrglardrr. Ga1'rr-mtislim reayaya ata binme yasa$r vardr. Beyler arasrnda en de$erli arma$an atu. Aqrk paqa'ya gore, atrn gogstinti orten bir zrrhr olmak gerekcir. Zth, karqrdan heybetli bir goriiniiq gosrerir ve hayvanr krhq ve ok darbesinden korur. Duqman alpr atrnclan tarnrr.
Beginci koqul, alprn kendisi zrrhh ohnaktrr'. Alphk, zrrhla belli olur.

Krrahnrn iilkesi iqin kullanrlan $ilman-ili, Konstantin-ili, vb). Mogollarda noyanlara ait otlak bolgesi yurt, Mogolca nutug diye bilinir. Nuttrg'un tanrmlamasr goyledir: "$u veya bu goqebe birli$ini geqinderecek noyana ait arazi" (Madimirtsov). Selquklularda ve Osmanh klasik donemde ,4rrt vey^ yurtluk, bir goqer-ev gnrbunun reisine ozerklikle verilen bir arazi birimi olarak tanrmlanmaktadrr. BaEka deyimle, ;nrrt, soylu bir bahadtra ait apanaJdrr. Osman "ahnan viliyetleri guzita taksinr" etmekte idi (Negri, I, lt8). 1320'lerde Uc'lat-da Konur Alp'" Kara-Qeptiq hisart, Akca-I(oca'ya Absu (Hypsu) hisan uc verilnriEti. Bu feodal yurd-apanaj sistenri, daha sonra Rtrrneli'de gaza yapan uc beyleri, Ewenuz, Mihal o$ullan, Paqa-yi$it ofullan iqin uygulanacaktu' (inalcrk, "stefan Duqan"). Osman doneminde beylifiiu
bu feodal yaplsl kalqrsrnda Orhan doneminde ulerna stntfindan vezirler idaresinde merkeziyetqi btirokratik rejirn hinterlandda egemenlik kazanacakur.

Osmanhlarda, timarh sipahi, daima cebelti, yani zrrhh sipahidir. Briyuk timar sahiplerinin zrrhi, btirfime zrrhur. Awasya tarihinde, goqebe halklar arasrnda imparatorluk kuran, yerleqik halklan egemenliSi altrna sokap gerqek askeri birlikler, zrrhh siirvari ordusudur. Alplarrn "kol-kola savaEmasl" gere['i belirtilmiEtir. Bu, fupz.de belirtildigi gibi, gaziler arasrnda']olda,q1Sa"
igaret etmektedir.

Aluncr ve yedinci koEullar, alprn silihlan, yani ok yaydrr. I{aa yay qekmek ve uzarmak ere K'ey hunerdiir kim kime Tengri vire

4e4

rruL ixatrx

CSMANLI BEYI.iGi'NIN KURUCUSU OSMAN

BEG

495

Kau yay, kemikle berkitiluris uzun menzilli yaydrr, osmanh'ya Hrristiyan qekip trzatmak, bir askeri karqrsrnda tisttinluk safhyan bir silihcrr. Bu oku ve stigii" sahibi ol"kr1q ko$ul sekizinci ozel hii'erdir. AlpSk iqi. geiekli makur. Ok, yaya askerin silihrdrr.
Yaluntrz ok YaY ile alP olamaz Ok ile ol alPhk adtn alamaz

her zamanda bir ti'ife ki, hur0c edtip pidiqah olmugdur-urlan', e$er 'A.rab ve eSer 'Acem ve eper Ttirk; her t6ifenun yoruliinden hurfrc euuiElerdir. Mal ve 'ulfifeci ve kullar qok edinmekle dahi pidiqih olmuglardrr. $unlal ki 'Arab

ve 'Acemdir, Rum ve Ttirk iklimlerine bagdan baqa padiqah ohntrElardrr; gokluk yoruk, Turkmen ve Tatar ve Kiird ve 'A"r-ab boylan kuwetiyle ki mecrnfi' birbirine daruk (?) ve kabile idiler, anlardan olmuglardl; rnecrnu' tevi.rihi muti.la'a krlanlar bu su'ra muttali' dur-urlar, ve's-selirn" (krq. Ibn

Ilhc, alprn

en cleferli mahdrr, onun "alunl ve incisidir".

Haldfin, Mukaddime).
N6kerler
,Anda, yani and igmekle onder ve rto.ker-arasrnda ohinceye kadar stiren

Krhq iizre and anunqiin iqiliir

Aork Pala, bundan sonl'a dinde alp-eren ohnanur dokuz koqulunu (nefsini ozetler'. Bu koqullar; veli,yer, t'iyizet, kifryet (nefsini basurak), rqk ilm' di.inya ilgilerinclen kurtapp bafrmsrz olma), tevekkiil, $eriat bilgisi' himmet (baqkasrna ozveriyle yardrm etme ), do$rtr yir (eshib, arkadas; derviqler) edinme,

bir ba$hhk kuruhntrq olurdu. A+rk PaEa arrda'nrn krhq tizerine yaprldr$rna iqaret eder: "Krltq iizere ald anunqtin iqiltir". Or-ta Asya Ttilk-Mogol toplumunda nokerlik, 3ou fsefl alizminde comme ndatio veya h o mnt age (Aluranca mannschaft) ile kryaslanabilir (Marc Bloch, La soci1tE f6odale, la fornation des fierrs de dependanice, Paris: A. Michel yay. 1968, 210-217). Marc Bloch'a gore (s.210) commenatio, Eef ile hizmetyiiklenen arasrnda "feodal douemhr tanrdrf,n en gtiqlti sosyal baglardan birini" oluqturtudtr. Osrnan ilc Kose Mihal arasrndaki ba$rmhhk i.izerinde Osmanh riviyeti ilginqtir (A+pz. 10. Bab): "Kose Mihal dipm anun ile bile olurdu, ekseri bu gizilerun hidnretk6u'larr
H arm an-Kaya

Sr

ile aqrldr bu din

eY

Dede

Btr dokuz srfaU uefsinde toplayan alp ve alperen halkrn krlavuzlandrr' IJc'tagizilerle beraber "tahta kr[cr ile" savaqa giden derviqler, alperenlerdir"

Kutlu kiqi, bu ikiden biri, alp

veya

alperen olmaktrr'
^Aqrk

Pa|a'nrn gordiisti gibi alp, 13' yy' A/p, Selquklularda, daha siiviridir. sava5ct Anadolu'sunda ideal profesyonel (Uygur duvar fi'eskleorgiitlerinde askeri Trirk do$rusu islimda' onceki rinde) iyi tanrnmrE bir tiPtir'

Npveg6zi eEanlamh terinrlerdir.

kifirleriydi ".

yazrcrzicle (s. 53&538), Osman'rn beylik kurma siirecini aqrklama yoIunda qu ilginq kaydr yapmaktadrr: "Lrgkeri (Lascarid)-ili'ni ki qimdi Aydrn-ili derler, Aycln Reis Mehmed Beg ofludur ki sevihil gemilerinin reisiydi, ol

13. W. Mogol toplumunda noker (nokodl, soylu kiqilelin, bagarur.larrn evinde ve seferde yanrndan ayrrlmryan hizrnetkin ve silih arkadagr olarak tanrmlantr. Esirlikten gelen noker, kendine tA:bi olanlarla birlikte qefin hizmetine girer. QoE , tutsak edilip anda ile baqbufa hayat boyu bafh kalan silih arkadaqrdrr. Osman'rn zamanrnda Kose Mihal tipik bir lroker clir (Negri, 76: "Osman Beg'e etbi"'iyle noker olup").

tarafa krqlafa varan T{irkleri qeri edinip ol yerlerin Rumlarr sultantn haricgiizilydrlar; qtin Sultanlar (Selquklu sultanlan) aradan gittiler, anlat' Runrlan yagr edip feth ertiler ve Menteqe ve Hamidlii sultanlar beglik verdifi kitiler neslindenclirler ve Teke, igedn kedhiidasr o$hdrr ve Saruhan ve Karasr, Sultan Mes0d nokerlerindendir. Qiin Gnznn Han vefaundan (1304) sonra Qoban Beg oglu Timurtaq Beg[il ve hoca Sa'deddin mtistevfi[yi] Rum nremiliki zabtrua ve bigileri kahretmefe gonderdiler"' Osman'rn ortaya qrkrgryla ilgili olarak gogebelerin devlet ve hanedan kurmasr hakkrnda Yazrcrzide'nin gu gozlemi (s. 566) ilgingtir: "Fi'l-ciimle

Boylece,'Awasya steplerinde oldufiu gibi, alplar etrafinda gazi-akrn birlikleri olugmakta, her biri LJc'un bir bolgesinde gazi, faaliyetinde bulunmak-

tadrr. Osnran Gazi de, kugkusuz baglangrqta bu alplardan biri icli. Onu otekiler arasrnda seqkin duruma getiren ozellik, riviyete gore bir Vefai-Babai tarikat halifesi olarak lJc'a gelen Ede-Bah'nrn (Elvan Qelebi, MenAkibu'lKudsiyye) yahnhk ve "berekiu" olmuqtur. Osmarr ile geyh ar-asrnda folklorik bir kutsama hikiyesi'nin ilivesi (A+pz. 4. Beb), tiirn Ttirkrnen beylerinin bu qeqit kutsamalan, beyli$itt tannsal teytdi ve megrri/aptrmra gayreti olarak yorumlanmahdrr (bkz. inalcrk, "Otman Baba"). Qafidaq Bizarrs tarihcisi Pachy-

4e6

neill iNelcm

OSMANLI BEYLIEI'NiN KURUCUSU OSMAN

BEC

4g7

en tneres, Osman'I, bolgede Bizans topraklarrna karqr alrun yapanlar arasrnda ve ganimet gazi giziter-alplar', Uc'ta tanrtmaktadtr. olarak onder aulgan bir

seferlerinde en baqarrh onderin bayra$r altma giderlerdi. osman Gazi'nin yaSanunda baqartst, seferlerde alplan ve nokerleri bayraf,r alunda toplayabilmesidir. Osman Gizi dolerninde nokerlik/yoldaShk, egemen bir kurum olarak goriilmektedir: l304',de osman'rn Sakarya seferinde Lefke (bugiin osman.ti; u. Qadrrlu tekfurlan kendisine itaat ettiler ve "Osman GAzi'ye hAss ni)ker" oldular (Aqpz. 10. Bab; Neqri, I, 120). Nci.ker'lik, sonralan, Osmanh devletinin geliqme qa$rnda kul sistemine viicud vermiq gortinmektedir' Sul-

(1330'larda), rastladrir bu qeqit koy imimlanndan sozeder. Daha yukalcla ilmilyeden k4drlar, vezirler fakihlerin yuksek suufinr remsil etrnekte idi. Osuran doneminde bu fakrlarln en meqhrrru Tulsun Fakih'tir. Sogut yalunrnda ti.irbesi bugtin bir ziyaretgihtrr. Eskiden daha qok ahilerin onde geldi['i sanrltyordu. Fakat tahrir defterlerindeki vakrf kayrrlan gosrerdi ki, fakrlar daha aSrr basmaktadrr. Meseli, Osman ve Orhan clonemi vakrflapnr iqereu Fadh donemine ait bir evkif deftelinde (Osrnanh ArEivi, MM 10016, lllT) Sogtid kazasrnda vakrflar, qu gorevliler arasrncla boltiEiilrlrigtrir'.

lan'rn Yeniqerileri, bey-kullal (gulim-i mir), timarh sipahilerin hizmetki'n gulimlar ("Gulim", EI2), hepsi noker durumundadrr'
Osmanh Uc'unda Ahiler ve Fakrlar

I(adr

Imim

Z?rviye Sahibi

Faku

Sofi

$evh

I
(Sogud
kadrsr)

3 (Ede geyh, 8 (Hacr Elref, Ah

Paqazide (s. 237-238), Hacr-Begdag'dan soz ederken Anadolu'da dort mtisifir (drqardan gelmiq) dini tA'ife (cemi'at)'tan soz eder: Giziyitt' Ahiyyiln, Abdililttve Bilciyin M. Bayram'a gore (Ahi Ewen), Bdciyin taifesinin baqr, geyh Evhadiiddin Kirmi,ni'nin luzr Kadrn-Ana Fauua Hatundur ve Ahi Ewen (Nisirtiddin Mahmfrd) ile evlenmiq olup.,Anadolu'da kadrnlar araslrda ahilige denk Biciyin ti'ifesini kurmuEtur. Obiir taraftan, qeyhler

,\rk

(Ibrahim Fakr) Stileyrnan, Tur- me d, Ali, Orner sun) Murad, Ytrstrl Tur begi, Tinrtrr)

I
(Isn)

neslinden zdvrye yoneten hitfrnlar, meseli Hiidavendigar sanca$rnda bir vakrf idare eden Tici Hitin, BiciyAn cemi'anndau saphr'

Uc toplumunda Osman'Gazi'nin manevi destekleyicisi, hukuki ve sosyal hayau orgtitleyici olarak ahileri ve fakrlan goriiyoruz (fakr, fakih'in, islim hukuk bilgini, lr:rsaluhnrqrdrr) .
Osman bir bolgeyi ele geqirdikten sonra bu iilkeyi nasrl orgi.itleyecefiini,

dini kurallan fakrlardan sormaktadrr. Faktlar, islam hukukunu, islirn kurumlarrnr bilen insanlar olarak gizi onderi yonlendirici bilgiler sa$lamakta, daha aqafir dtizeyde qehir ve koylerde imimet hizmetinde bulunmaktadrrlar. ilk Osmanfi beyleri, Osman ve Orhan tarafindan ahiler ve falcrlara verihniq
bir qok vakrf koy ve qiftlikler, tahrir defterleri kayttlanyla bize kadar gelmiEtir (bkz. Ek'te, Belgelerl. Bu donemde valuflarrn biiyiik bir krsmr fakrlara verilmigtir. Bu kayrtlarda, daha bu zamanda, Ttirkmenlerin koylere yerleqtiklerini biliyoruz. Koye yerlegen bir cemi'aun, tabii, islim kurallanna gore yaqamlannr diizenlemek iqin bir din adamrna ihtiyacr vardr. Boylece,

man'ln son zamanlartnda Alieddin Paga vezir clurumunda icli (Asptrr-ca Hdtfin Vakfiyesi). Orhan ve Murad donemlerinde Qandarh Kara Halil (Hayreddin PaEa), ulema menEeinclen vezirlerin en iinliisudiir. Onun qocuklarr, 1453'e kadar devlet iqincle otorite bakrmrndan pidiEahla
kryaslanacak bir mevkie sahipriler.
iE

Ileli gelen fakrlar-, Stinni islarn hukukunu bilen insanlar olar.ak idarecle oneruli rol opramrqlardrr. Bize ilk Osmanh tar-ihini nakleclen ishak Fakih ve onun o$lu Yahqi Fakih, valaf almrE bu fakrlar-dan ikisiclir (bkz. E/<'te Belgeler). Dernek ki, vakrflartn kanrtladrir gibi, daha Osnran Gazi zamiullda islnm hukukunu bilen kigilerle devlet kuran Beg arasrncla srkr iliqkiler var.dl, vakfiyeleri yau;in bu fakihler bir qeqit burokrat icli (bkz. Ek'te Aspurca Hit1l Vakfryesi). Beyligi tegkititlandrrma, sosyal hayatr diizenlenre bakrrnrndan bu falular ve ahiler son derece onemli bir rol opramrqlardrr. Din adamlar-rnrn ilk donernlerde devletin orgutlennesi ve beylere danrgrnanhk yapmrq olnralan, ilk vezirlerin de onlar arasrnclan seqihniq ohnasr olayrnr aqrklar. Os-

Anadolu'da C,eligmeler KarErunda Osman

fakrlarrn en

aEa$r kademede

olanlarr bu koy imimlandrr. Ibn Battuta

osman'rn Sukan-OyiiSti uc'unda har-ekiunr, claima iq-Anaclolu,daki olaylann rqrprnda izlemek gerekir. t28$l29l donenrinde Aladolg'cla Selquk sultantna ve Mogollara karqt Tiirkmen isyanlan, Osnlan'ru Selquk sultanrnrn

498

naruliNerclr

)SMANLI BEU-iEi'NiN KURUCUSU OSMAN

BEG

4Ti9

haricgtizaq Kalacalr,isar tekvunula karEt haleketine ve 1288'de kaleyi ele geqirmesine firsat verruiq goruumektedir. Osutan'tn oSullanudarl birinin ilk kez Qoban adr, ilhanh biiytik emir Qoban ile iliEkili olabilir. Emir Qoban, yendikteu sonra Mernliiklere kat'Er Suriye slnlnna yoneldi (Aksariyi, Miis1meretiilahbir). ikinci kez, ayaklanma halindeki Tiirkmeulere karqr l3l4'de biiyuk bir ordu ile Anadolu'ya geldi, Osman'tn yurdtrndan uzak olmayan Karanbiik (Karabuk)'i krqlak seqti. Tiirkmen beyleri gelip orada itaat6g8 gabau'rncla (1299 Haziran) Stilemiq'e kalEr Anadoltt'ya gelcli. Siilerniq'i

lerini sundular ("Heybet-i an der dil-i Eu'ik uftid": MiisAmeref, 311)'

ilginqtir, bu yrllarda Osmanh kroniklerinde Osman'tn raya opltr Orhan'rn herharrgi bir gazi hareketi kaydedilnremiqtir. Aksarayi (Miisfuneret) gelip
itaat eclen Etrik beylerini, Hamido$lu, EgrefoSlu, Karahisar beyi, Germiyanofilu, Kasramoni'clan Stileyrnan Paqa diye anar. Osman'ut adr zikredilmez. Bg srrada Osrnan, en

ileri Uc bolgesinde yerel tekvurlarla uytlm iqiude

tahuna oturdu$u pl, Anadolu'da Sulenriq isyanr ahnrE yrirtimriqtri. Eski Osmauh riviyetinde bu olay (Aopz. 6. r'e 7. Bib; Negri, 66) belirsiz qekilde yankr bulmugtur: Sozde (III.) Sultan Alieddin Keykubad (1298-1301) Osr1al ile belaber Karacahisar krryatrnasrnda iken, "Balnncar Tatar" furadolu'ya gehnig, Eregli'yi (Karaman'da) tahrib etmiE, btrnun iizerine Ali,eddin ona kargr yurtimiiq; "Biga-Oyii$ii"nde btynk savasta Bayrncar'ur orcltrsu yenilurig. Btr rirayette Selquk sultant Alieddin, Bayrucar''a karqr sava$urr$ gosteriliyor. Gelqekte, Gazan Han, Balancar'r ve Boqukur'u btiy.ik bir ordtr ile Stilenriq'i ortadan kaldu'maya gonderdi. SiilemiE onlan yendi ve Bayrncar''r katlerri. ilhan, Alieddin'i azletmiE, isf,ahan'da habs etmiqtir (1301?). Dikkate deser ki, 1299 ph Osrnanh riviyetinde, Osman'rn Bilecik fethi ve ba$rursrzhk yrh olarak kayrthdrr. Osrnanh riviyetinde (A"tpz. 6. ve 7. Bib) Osman'ln Selguk strltanrna ba$rmhhfi aqikirdrr'; sozde Bayrncar', Alaeddin tarafurclan bertar.af edihnigtir.
Kulaca Hisacrk'rna baskm (&pz. 5. Bib; Negri, I, 84)

yagarnakta, ilhanhlar iqin bir sorun yaratrulyordu.

Oteki Uc beyleri gibi Osman'rn yerel tekvurlara ve Bizans'a karqr gazi Sareketine baqlarnasr, Mogollara kargt Anadolu'da Uc Tiirkmenleri arastnda direnq ve isyanlarrn ar-tnrasryla yakrndan iliqkili olmahdrr. Uc'larda Mogol idaresine karpr ilk hareketler, II. izzeddin Keykavus'un ilhan'a kar;t isyarlt ve Uc Turkrnenlerine sr$urmasryla (126f ) kendini gosterdi. Mtstr sultaulart Tirrkrnenlerle iqbirtifi yaparak Mtisltinran Anadoltt'yu Mogol egernenli$inclen gtkarmaya qahqtrlar (1277'de Sultan Baybars Kayset-i'de tac geydi). Memlfiklerin bu siyaseti, Anadolu'da Mogol valilerinin ilhan'a kar-qr isyan hareketlelini desteklerneleri biqiminde devam etti. Bu isyanlar, Togaqar (1295), Baltu (1297), Sulenriq (f 299-f 300) isyanlardrt've Osmatt'ru, Sultan-Ofli$ii Uc'unda yerli tekvurlara karqr onernli gazi hareketlerine girigti[i, bir Mogol mridahalesinden qekinmedi['i yrllardtr.
Siilemiq isyanr, Setquklu tahnna getirilen III. Alieddin (1298-1301) zamanrnda patlak vercli. Anadolu'da Mogol valisi Siileniq, yeriue Baytncar'rn atanmasrnr kabul etmedi, ilhan'a karqr isyan bayra$rnr kaldrrdr (1299). Bayrncar'a kalqr, Mogol hanrna baqkaldrran Uc Tiirkmenlerinin ve Mrsrr Memliik sultanuun deste$ini safladr, ba$rmsrzh$nr ilin etti (Togan ,243).

Ttim Ttirkmen Beyleri gibi Osman, Mernl0k sultanrntn destekledi$i Siilerniq yanhsrdrr. Osrnan Gazi, ofullarrndan birine Melik (Nnsir) adrnt
verruigtir (Menrluk Sultanr Melik Al-I.{isir Mehrned'in saltauat yrllan: 12931294, 1299-1309). Bu bir raslanu olnramahdrr. Al-Nasir'in ikinci kez Memlfik

Selquk sultanrnur haricgiizirr Bilecik tekvurtr (Osmanh tekvur/tekfur kelimesi Ertnenice takavot'dan), bolgedeki oteki rekvurlal tizerincle en B-uelti tekvtrrdu (inegol tekvurunu Osrnan ona gikiyer err.i: Aqpz. 3. Bib); o, Selquk-ilhanh egernenli$ini tanryordtr. ilk zamanlarcla Osrnan da opa "Inudiri" goster-iyordu (A6pz. 9. Bib: "Bilectik tevtrnryilen diimi {ostltrk ederdi"; 10. Bib: "Bilectik kifirlerine gayetle hormet idel idi"). "Mudiri"nrrr (aqa$'rdan alma, yaraurna), (Hopwood, "Mudiri") nedeniui anlalrak iqil 1285 talihinde Osmall'rn a;iretiyle Sogiit-Donraniq arasrnda goq cloneurine dotunek gerek. Osrnan'tn aEireti, stiliileliyle Sogtit-Domaniq arasrncla goq ederken, Bilecik tekvurttntrn hirnayesine muhtaqu, inegol ovasrnda stirtiler tarlrn topraklar-rnr qiSnedigi iqin inegol tekvunryla bagrnclan beri cltignrapftk vardt (Aqpz. 3. Bab). Osmau'dau arnraBan alan Bilecik tekrtrnr, Osrnan'r koruyordu. Osrnan, bu bolgede goq yoluuu engelleyen inegol tekyulu ile eatrlma halinde idi (A'gpz. 3. Bab). Ernteui-Beli "tiikcndi$'i yer" cle qauEgra yerel onemsiz bir karErlagma idi. Ermeni-Beli, Sogid-Donraniq yolu tizerindedir. Sogiit-Domaniq yolu, bugtin de Ernreni-Pazan (Pazar-Yeri) iizerinclen inegol ovaslna iner, oradan giineye yorrelir, \h.ce-DaSlarr tizerindeu Tahta-Koprti-Omraniye-Durabeg' den btiyiik Dornaniq yayl asrna
qrkar.

Riviyet, tarihi bir gerqek iqerir: RivA,yette adr gegen Ennegi-Beli "tiikendti$i" yer, bugiin Sriprirdri koyii yakrnrndadrr. Qarprqrnacla diigen Os-

rret-il iNersr

OSMANU BE\ILIGI'NIN KURUCUSU OSMAN BEG

501

man'rn ye$eni Bay-Hoca mezarl bugtin Sfiptrdti yakrnrnda Hamzabey koyiinde olup, koyliilerce Yfirfiyen-Dede diye ermiElerden saytltr. Osnanlt riviyetine gore (A.Spz. 5. Bib), Ermeni-Beli qauqnrasrnln ardrndan Osman, Ede-Bah eliyle gaza krhcr kuEanmrq ve bolge tekvurlanna karp aktif gaziya baqlamrq. inegol Rumlanna karqr bir gece baslunr yapmrl, inegol yakrnrnda ktiqtk Kulaca hisannt yaf,malayrP atele vermiq (684/1285) (bugtin Inegol'e
4 km uzak Kulaca koyu yakrnrnda bazr kale kahnulan gozlemlenmigtir. Orhan burada cami yaptrrmrs, (bkz. R. Kaplanoilu, Bursa ,$tsiklopedjsi, I,
197).

Eskigehir'inde ve in0nu'nde niibleri var idi. Osman Gazi (Sogucl'den) buplann yerine vanFgelip dostluk ederdi" (Neqri, 1,72). Neqri daha agagrda (74 76) Eskihisar Beyi ile EskiEehir Beyini ayrr ayrr anar ve EskiEehir Beyi'ni (n:u-b) hepsinin iistiinde gosterir; Eskihisar, antik $arkoy'deki hisar olnrah.

Nehirlerin kesigtiSi verimli ovada bu tarihlerde zarnanla kululmug Eu merkezler vardr: t. Antik $hir Dorylaion kahntrlarrnrn bulundtrfl,rr $arhoytik (H. DoSru'ya gore Osmanh kroniklerinde zikredilen Eskihisar, O. Turan'a gore burasr Sultan-Oyiif'ti'dur; Sultan-Oyiif'ii daha ziyade bolgel gosteren

bir addrr). 2. Porsuk

bolgesi Rurnlan

qayr otesinde Odunpazarl baprrnda kurulmug

Osman'tn Kulaca'yr yakmasr tizerine inegol telillandrlar; toplanrp Karacahisar tekvurundan yardrm istediler. Anlaqrhyor ki, bu tarihlerde Osman Gizi'nin halkr, Sogtid'de yerle;mig, fakat yazlarr
Donraniq yaylasrna qrkan bir ybri.ik toplulufrr idi (fup2. 5. Bab). Karacahisar Tekvgru Kalanoz(?) adrnda bir adamryla asker gonderdi; inegol Runrlanyla

almrE). 3. Eskiqehir'e 7 km uzakhkta

Mi.isliiman gehri (H. Do$ru'ya gore , Sultan-Oyti$ti, sonradan EskiEehir achnr hikim tepede Bizans kalesi Karacahisar,

birleqtiler. "Osman dahi gizileri cem' et:d.. ikizce'ye yakrn "domaniq (Domalic)-belin aqduklal yerde" btiyiik savag oldu (685 /1286). Bu, Osman'tn gerqekten ilk savaqr saplnrah. Osman'rn kardeEi Saru-YaU diigni, me,*t, it-nq.n koyii yakrnrnda imil (haritada bugiin, Ermenif azart-inegol anayolu uzerinde Atri-Dagr gtiney srrunda Kurqunlu kuzeyinde ikizce koyii var). Boylece, Osman ile Karcahisar tekvuru arasrnda savaE baqlamrg oldu. Osman'rn ilk FetLi, Ikracahisar (68?/1288) Karacahisar tekwrru duqman (yagt) olmuq, Sultan'rn himayesini kaybermiq saphyordu. Kulaca akrnrndan iki yrl sonra Osrnan, bolgenin ikinci biiynk kkvuru Karacahisar tekvurundan hisan aldr (687/f288); beylik merkezi yapu, riviyete gore bu onemli fetih sonucu Uc'ta satrcak beyligine eriqti (Aspz.8. Bab).

4. Karacahisar etefinde Karacaqehir. Karacahisar, Anadoltr'dan iznik iizerinden istanbul'a giden ana yollarrn kesigti$i bir noktacla stratejik konumu son derece onemli, qrkrlmasr gtiq bir kale idi. Osrnan, Kar-acahisar fethiyle ttim bolgeye hikim olmuq Selqukltr-ilhanh naibleri yerine geqmiq goriinmektedir. Neqri'ye gore (s. 86) "Osman Gizi Karacahisar'r fethecliip Eskiqehr'e malik oldu" (bu kapt Aqpz.de yok). Konya'ya gonderdi$i yeseni
Aktimur'un sancak beyliSi senbolleri getirdigi (A,lpz. 8. Bab) doSru ise, Osman, 1288'de bolgeye, Selquk sultanr adrna hikirn olnruqtur. Sonraki tahrir
defterlerinde Sultan-Onii sancaSr; Bilecik, Eskiqehir, inonti, Seyitgazi kazalarr ile Karacagehir ve Gi.inyuzii nihiyelerini iqernrekte idi. Tahrirlerde Eskiqehir'de gayn-Mtislim kaydr yoktur. Ba$langrqran beri bir TtirkMtisluman Eehri olarak kurulmuqtur. Buna kargr yiiksek tepede eski Bizans kalesi Karacahisar halkr, Fadh donenrinde tepenin henen ete$incle Karaca.gehir'e naklonulnruEtur (Belge: Ekler'de). Bir Sultan-onii Evkaf defrerinde (MAD, no. 18333) 'Evkif-i Cirrti'-i Karacagehir: Kadilnden rpe;hunr Sultan Mehemned Han beritryla mezkfrr cirni'e hatib olanlar aqa$rda mezkfir olan evkifa rnutasarrlflarmrE. Elhiletu hazihi l(alaca.qehir asrl yerirrden intikal edtip emr-i pndiEnhiyle Karacaqehir (Karacahisar) alunda bir yerde miictemi' olup Eehir olmuEtur. Cirni'-i mezbfir kal'acla harab kalmtqdrr" (Bu belge ilk kez Eurada: H. inalcrk, "Osnlan Bey'in ilk Fethi: Karacahisar kalesi", Kazr Proje DanrEmanr Halil inalcrk, A,nkara, l9g9; oraclap
naklen H. Dofru, "Karaca Hisar Kalesi.....", l2l). Belgede y^zrcr, yanhqhkla "Karacaltisar alttnda" diyecek yerde "Kiu-acaSeltir alunda" derniqtir-. Kar-acahisar tepede, KaracaEehir tepenin ete$indedir'. Karacahisar bugun ter.k edihniE bir haribe, Karacaqehir rneskfin bir yerdir.

Manuel Kommen (1f43-f 180), Krhq Arslan ile yaPtr$ antlagmada Eskiqehir-seyitgazi slnul tizerinde Tiirkmenlere karqt kale ve surlan takviye etmeyece$ine dair soz vermh (bu kaleler arasrnda Dorylaion/Eski$ehir'de
Karacahisar da var'), fakat takviye igini siirdiirmesi tizerine savag qrkmrq, 1176 Mpiokephalon'da yenilen imparator, yaprlan kaleleri, bu arada Karacahisar surlartnr yrkurmrE (Prof. Darga pkrlan kale kahnulartna ulaqmrp: H. Dofru,

Zamanla yeni goqler sonucu, Eskiqehir'den ileri trzerinde Sogud, inonii ve Bozoytk bolgeleri yolu EskiEehir-iznik tarihi

Es/<j;ehjr, 109 not

l8).

do$rultusunda yerlegmeler oldu; Sultan Alieddin'in "sultandyiigii'niin

soz
87
L

geltl iunrctr

OSMANU gEYLiGi'NiN KL]RUCUSLI OSMAN dzut

BEG

503

1466 tar-ihli Sultan-Oyii$ii evkaf defterinde, altrk Karacahisar' rle$I, clairna Karacagehil gihiye merkezinden soz edilmektedir (Eskj Eserler

derler idi".

(A'gpz.

Ginel Mtidiirltigri ile temasla'rnrz sonucu, prka' Karacahisar

harabesi

tanln ve Ostnart'tu himayesinden yararlandrklarrnr aqrklar. Alra,

Miislumanlar-a diigmanca hareket eden l(aracahisar tekvuru 'ahcli boznrrrg,
driqmzut dummuna diiqrnriq ttir.

9. Beb). Bu ifade Rumlarrn "rrruti"' olrna karrirhsurcla strl-

iizelinde arkeolojik qahgnralara baglaumrgur')' Bizans'a kar-gr Suhan-Oyii$ii Uc'uncla: Karacahisar, Sogud, Bilecik bolgeleri Selquklu surulart ig.inde idi. Bu Uc bolgesindeki tekvrrlar, SelQuklu egemenli$ini ranrmrqlardr 've ol hinde Karacahisar ve Bilecik tekvuru sultala muti' olup haric verirlercli" (AqPz. Dresden niishasr) ve Tiirkrnenlet'Ie Kzu-abar.rq iqinde yagarnakta idiler. Bu tekvurlar arastttda iki biiyiik tekvur, gibi bu ya$ayan arkastuda hisarlan Griqtil vardr. tekvurlan cahisar ve Bilecik brraknrrE yerlerilde koquluyla odeme haric strltant tekq.rrlarr Selquklu gortinmektedir. Eskiqehir'de oturan Selquklu-ilhanh niibi (valisi) balrqt stirdi.irmek sorttmlulu$unu taEryorclu. Ertugrul ve Osman gibi alpgiziler' barrEa uyum gostermek zonrnda idiler. osmanh riviyetinde, sultan'tn haricgtizan olan Karacahisar tekvuntna karqr savafl meqr0 gostermek iqin qaba gosterihniqtir (A+pz. 6. Bib; Neqri, I, 86). Sozde, Domaniq-Beli savaEt (1280) Selquklu Sukanrna bitdirildi$inde, "ma'lfim oldu kirn, Kat'acahisar rekvurrr biziim ile yag1 olmuE" der; asker toplar, gelip Kancalisar'r kuqatrr' ,.osman Gazi clahi gelcli". Riviyete gore, bu srrada Erefli'ye Bayrncar ktrgragdasrncla Mogol ordusunun saldtnsr haberi geldi, Sultam, kalenin fedri iqini Osman'a havale ederek ayrrldr. Yagtna ilinr iizerine (ya$ura ve halkr esir' alnra) giziler hticumla hisau aldrlar (687/1288). $ehir evleri Miisliimanlar-a da$ruldr, qehri "Mtisliiman gehri" yapular'. Sultau Alieddin gerqekten, kendisi Karacahisar't kuqatmaya gelnriE ve Mogol komutanrr Bayrncar'a karqr qekilip gitmiq olarnaz. Balnncar, Stilemig isyanrnt basnrmak uzere 1298 krqytda Anaclolu'ya gelmigtir. Osman'tn Karacahisar fethi tarihi ise 1288'dir. Riviyette onemli kayrt, Sultanrn haricgr,izan bir tekvtu'un dsi dtuuma gelnliE oldufiunu gosterme qabasrdrr. Osmanh liviyetinde heryerde, Osman'ln Gerrniyanhlara karqr yerel Rumlan himaye etti$ tizerinde durulnrtqtur. Strl-

Riviyete gore Osman, Karacahisar'da keucli achna hutbe okrrrrngq,

baBrnrsrz beylik iddiasrnda bulunrnu$r.ur.. Alpz. (14. Bab)'cle osmarr,rrr ba$rmsrzhk, yani kendi adrna hutbe okutmasr iclclasrnda bulupmasr iqip
Eg

olgular tizerinde durdufu ileri stirtihir (I(trEkustrz bu idclialar, ashncla qok sonralan, hauedanrn ba$unsrz Osrnan ile bagladrsr inancrncla olallar- tarafindan eklenmiq tir)
.

l2. 3.

Karacahisar, bir Mtisliman halk ile iski,n edilip durumuna gelmiE;

ister, demiEler;

bir beylik nrerkezi

Musltiman halk, mescid ve pazar yeri krrruklu, imam, kadr ve hatib Sozde Osntan, qu olgulan anarak kencli adrna htrtbe okunnrasrnr hakh gormuE: a. Bu qehri kendi krhcrrn ile aldrm, b. "Ona sultauhk

veren Allah bana dahi gazityile ltanl* \'er.di" (o$rrzculuk); c' Selquklu sultanr Osman'a saucak gouclerip gazida ontr ternsil etme yetkisi venniE deniyorsa, "ben h6d dahi kifirler ile oSraEclnr"; nim btiyiik atatn Srileyrnanpih'trr-, Anadolu'cla ilk kez o saltanar kurmuEtur (uydunna soykiittiiiine gore, Selqtrklu I(utalprrg o$lu Srileymanqih'r Osmart'rn soykiittigtine eklemiqlerdir'); e. Osrlap, Gokalp neslinden oldu$unu ileri siirer (Hiueclanr Ostrzharr soykiittif{ine ba$Iayan iddia, II. Muracl doneurincle forrnrile
edilmiEtir bkz. yukar-rda)
Osman Beg
.

d. Eger sultan ben SelEuklu haneclanlllr temsil ccliyorrun clerse, be-

tanln haracgiizin olarak ya$ayan Rumlara ve tekvurlara kar'gt bir saldrn' Sullan'ln haklanna karEr gelmek anlamrna gelirdi. Osuran'rn lkracahisar takvuruna karqr harekete geqmesi iqin, tekrurr-n bartqt bozau bir giriEiurde buluqrnasr gerekmigtir (bkz. yukarrda). (Aqpz. 6. Bab). Bilecik Runrlan "Osntatl Gazi'ye gayerde i'timid ederlerdi..... Germiyano$luyla gah gah Osrnau halkr

ceng iclerler idi ve bu kilirler clahi gayet ferah olurlar idi kiur, Ger-nriyanoSluylan Osrnan'ur 'adiveti vardur, derler idi .......8u Bilectik'iin kifirleri dahi gayet itimid euniEler idi kim, bu Tiirk biziim ile eyfi dofruluk eder,

ederler (bkz. inalctk, "I(utaclgu Bilik"). fupz. I(aracahisar fethiuclen sopr.aki Bib'da (15- Beb), Osman Gizi'nin "Kanunr Ahkflmrnr" kol': "Bu halk kanun ister oldrlar"' Osman "Han" srfatryla tiq qeyi yerine getirmig: islimi ohnayap pazarbacr koymuE (A*pz. 15. Bab).A+pr. riviyetiue gore (16. Bab) osnran yine bu zarnanda, belli baEh alp yoldaglarrna beyligin belli krsrnrlar-rnr '.riruar,' (?) daha do$rusu *il-yurdltrk" t"yrn etrniq. Ttim bu tasar-ruflar, beyligi Han '

Tiim Ttirk-Mogol hanlan, bafl.rnsrz hanhk ilinryla birlikte yasa ilan

504
srfauyla

OSMANU gNYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN

HALIL INALCIK

BEG

505

Ttirk devler gelenefine gore teqkilitlandrrdr$utr anlaunaktadrr. Bu

reqkilit, Osrnan'rn beylik yaplslltln esaslart olmuqtur. Getrelde, Osnratlhlar bir yeri feth eclince iiq qeyi derhal yerine getirirlerdi: bir kadt, bir stibaqt (stibaqr-askeri kumandan) annrr, pazaryeri tayin edilirdi. 6yle gonintiyor ki,

ba$rgladr (osman'rn yeSeni Aktinur''a ozel bir gtiveni vardr; Bur-sa kuqatmasrrtda Aktimur'u hauale kulesinde yerlegtirdi. 1326 Bursa ahnurca bir
mahalle "Aktimur" adrnt alacakur). Ozetle, bu fe tihle Osrnan, Qobano$ullar: gibi, Selquklu Sultanrnln sancak sahibi bir emiri nrelrebesine yiikselmig gorrinmektedir (761 rarihli Orhan Vakfiyesiude: Osmau Brk).

Tevirih, bu atamada Osman'I, obtir Ti.irkrnen beyleri gibi gazi ile baSrmsrzhfia hak kazanmrg, kendi adrna hutbe okutabilecek bir beg, bir han gibi gostermeye Cahsmaktaclrr (Oteki Anadolu beyleri de, Sultan olmadau orrce han ve srrlrfirrr'l-gnzit unviuunl kullanmrglardrr). Neqri (I' l0&ll2) Selquk sultartr Alieddin'in oltimii ile Selqukltr hanedanlnrn ortadan kalknrasr tizerine "hutbe Osmal Gizi adrna okundu" diye farkh bir yorum yaParO rarihte Osnran, Negri'ye gore "hutbe ve sikke" sahibi bir islim htiktimdan olgruqtur. Asfunda, son Selquk sultanr III. Alieddin, 1308'de bhniigtiir'. Ttin
Anaclolu bey-eruir-hanlan, I335'de iran'da Abtr-Sa'id Bahadrl Han'rn oltirnti tizerine Cengiz soyrrndan ilhanlar kahnayrnca, ancak o zarnan sultauhklannt ilarr eclip hutbe ve sjJ<fte sihibi ohnuglarchr. $irndiye kadar tarihEiler, eski

Mudurnu4oyntik Seferi

riviyeti izleyerek, 1299 tarihini Osmanh hanedan ve devletinin gerqekten ve hukuken kuruluE tarihi kabul etmiqlerdir. Tiirk gelenesinde devletin kurtrlugtr, herqeyden once, egemenli$ini Tann'dan aldr$rna ('Tengride kut bplmgq") inaltrlan karizmatik bir hanrn ortaya qtkrqrna ba$hdrr- Anra bu,

isliuri gelenese gore hrrrbe

ve siftkesahibi olmaya yetmez-

Sultan-Oyii$ii bolgesinde uzun zamandtr bir Rtrrn tekvtrru elinde brrakrlmrg bir kalenin feth edilmiq olmast iki yonden bneruli idi. ilkin, bolgede Sultanur haricgtizan olarak yaEanrakta olan tekvtrrlarla banqrn telk edifitresi, bolgeuin bir gazi alanr haline gehnesi; saniyen Ostnatt'ttr do$ruclan doirtrya kendi hi.iknu alunda Karacahisar gibi hikirir bir kaleye
sahip olnrasr. Kaleye bolgeden ve Germiyan gibi uzak yerlerden halkrn gelip yerlegnresi (AApz. 14. Bib: "sehl zanlanda ma'mfir oldu ve nice kiliseler dahr va1dr, nrescicl ettiler ve bazar dahi durgurdrlar") sollucu tepede Karacahisar, Mtishiman ntifuslu bir qehir oldu. Aqa$rda Ihca yanrnda pazar da Osrnan'tn

kotrtroltt alttna geqmiq gortintiyor (Aqpz. 9. Bib: "Osman Gizi daht EskiEehir''de hamam yiiresincle bazar durgurdr. Etlafin kifirleri, ta Bilecik'ren ve Genniyan halkr geltirlerdi'). 1288'de uzak Sogtid Uc kasabasr yerine Osrnan, qimcli Kalacahisar fethiyle Sultan'rn "niibi"ne ait EskiEehir yannrda hikirn clurumda bir merkeze yerlequriq bulunuyor; fetih, Osmarl't bolgede fiilen bir gizi bey durulnuna yiikseltiyordu. Bu dttmmu teyit etmek iqiu
riviyete gore (A,qpz. 8. BAb) Osuran, ye$eni Aktimur'u Konya sultanrna fetih nri'rjdesiyle gonderdi; Sultan, Osman'a sancak ve di$er beylik sernbolleri

Gizileri etrafina toplayabilmenin tek yolu, gazi-ganimet seferlerini orgtitlenrektir. Giziler qo$aldrkca beyin gucti artar', gii.u artukca gazi. akru alanr geniEler. "osman Gizi kim sancak begi oldu, nokeri Kose Mihal'e "Tarkh-Yenicesi'ne segirdeliim (akrna gidelim) " dedi (A":pz. 10. Bib; Negri, I, 8&92). Harmankaya4ol bolgesinde tekvul olan Kose Mihal'in, Olta Sakarya luralmt iqindeki tekvurlar ve bolgedeki yollar hakkurda iyi bilgisi vardr, sefer'in pli.nrnr ozetledi: BegtaE'tan geqilecek, Saru-Kaya'da Sakarya,yr geqrnek zor de$il, boylece Sakarya krwrmr iqinde genig bolge, ozellikle iznik'e ipek getiren kervanlann yolu, Goyntik-Suyu tizerinde Mudurnu-Goyntik ve Tarakh-Yenicesi Kasabalan tizerinde kontrol kurulabilecekti. Bolgede kendi aqireti ("cemi'at") ile yerleEmiE olan Samsa Qavug'la igbirligi iqin fiaber gonderdiler. Bu sefere qrkan Osman, yolda ilkin Beqtaq ziviyesine kopdu (sonraki tahrir defterlerinde Begrap Zaviye kaydr var). Tekke qeyhinden Sakarya'nrn geqit yerini sordular (gerqekten geqit yeri Sarucakaya'chr, bugtin burada yeni ve eski iki koprii var; nehir atlarur geqmesi iqin elverigli haldedir). Sakarya irzerinde Samsa Qavul onlan karqrladr, do$ru Sorkun (haritada Sakarya'dan kuzeyde) uzerine gottirdti, Sorkun Rurnlarr, Samsa eavgl aracrlr$ryla itaate razr oldular,'ahd ile itaat edip yagmadan v esarerten kur.tuldular. Oradan Samsa QattuE krlavuz oltrp Mudurnu viliyetine qrkdrlar (Sorkun'dan sonra yol kuzeye yonelir). samsa eavus, bolge Rurnlan ile "mtidAri" edip (dostca geqinip) cemi'atryle yagryordu. osman bu vilayeri ona btraku (gezide gordtik Mudurnu Hisar-r yiiksek yollara hikim bir tepede olup harapur, kalan drvarlart bitki orttisti altrndadrr, qrkmasr hayli guqttir, osman hisan almayr denemedi). Mudurnu'dan nehri izleyip srra ile Goyntk'e, Tarakh-Yenicesine gelip yaSma ettirer; sonra guneye yonelip daf'hk bolgeden Gol-Flanoz (Klanoz?) (bugtin Gol-Pazan) ovasrla indiler (Klanoz, Karacahisar tekvurunun enrriyle osman'la Domaliq-Beli,nde savaSnu$fi). Burada Mihal'e ait Harman-Kaya tizerinden onun krlaruzluguyla Sakarya'yr geqip Karacahisar'a dondtiler (topografi ve izlenen yollar bu
riyetin dogrulugunu kanrtlamakta)
.

HAUL INALCIK

OSMA}.IU BEU-iEi'NiN KURUCUSU OSMAN

BF]G

507

Btr seferle giidiiten amac ortaya qrkryor: bu bir ganimet akrnt, fakat aynt zaurancla bolge tekwrrlan tizerinde Karacahisar'rn yeni hakimini tamtmalan iqin yaprlmrq bir sefer olarak goriinrnektedir. Herhalde vaktiyle, Karacahisar'

rup oldtirdii (Negri'nin kaydrna gore Bilecik fethi Diindar'rn karlinden

oncedir). 128&1299 donenrinde

tekvuru bu tekrurlar tizerinde hikinrdi. Onttn, Bilecik tekvuruyla berabel

bolge tekvrrrlannrn iistinde oldu!'unu bu riviyet (ASpz. 5. Bab) yineliyor.

ll plhk

geliqmeleri Aqpz.den izlelsek, Osman

Sakarya doSustrnda Goyntik-Suyu

iizerindeki tekvurlarr, ozellikle Hannan-

Riviyet seferin iunaclu ganimet qok aldrlar', anull iqin kirn halk kentilere
128&1299 D6nemi, Dii'ndar OLYt

qoyle aqrklar: "Bu seferde esir almadrlar; mal ve

tibi krlmak iqtin"-

kaya Tekvurunu kendisine baSladr, gtiqlendi. 1299'a do$nr Osman'rn gtiqlenmesi iizerine Bilecik tekvuru ve ona baSrurh tekvurlar Osnran'clan kuqkulanmaya bagladrlar. Osmanh riviyetine gore (Aqpz. ll.-12. Bib) onu
savaqmadan

bir drigrin

srrasrnda ele geqilip yok eunek istediler (Dti$iin

hikiyesinde adr geqen Qakrr-Prnan haritada Bilecik'in bausrnda).

Bizans'tan Batr Anadolu topraklannr fetheden obiir beyler gibi Osrnan Gazi de, f 28&1299 doneminde, Selquk srnrrlart otesinde Tekvurlar elinde

brrakrlmrE bolgeyi Karacahisar'dan Bilecik-Yeniqehir'e kadar genig bir bolgeyi egemenliSi altrna alacak, birqok Sehir ve kalelere hiikmeden bir bey dururnuna gelecektir. Bu donemde Osnran, Selquk Sultanrna haric odeyen yerel tekvurlan (Goyniik, Golpazarr, Bilecik, YeniEehir, inegol, Yarhiszu'Tekvurlan) orradan kaldrracak, dofrudan doiruya Bithynia'da Bizans imparatorltrk topraklanna karEr gazi faaliyetine baghyacakur.
Neqri'deki bir riviyete gole (s. 78) Ertttf,rul'un oliirnti iizerine Sogtid'cle beylik sorlrnu ortaya qrknugtr: Goqelevlerden bir bolnEu Ostuarr'I, bir bolufiti

1299'a dof'ru Osman, sava$ Ucturu Karacahisar-Sogiit bolgesinden bauda ilerde, Bilecik-Yenigehir bolgesine tagryacakur. "Kendti Yeniqehir'e (Melangeia) vardr, tahtgin idindi" (Neqri, I 12). Osnran Gizi'nin piyitahunr 1299'da (H.i. "Bapheus", 78) Karacahisar'clan Bilecik'e ve LIc nrerkezini iznik'e yakrn Yenigehir'e nakletmesi, bundan sonlaki hedelini gostermekte idi. Osman, qimdi do$rudan Bizans srnrrlan otesindeki Bitinya topraklanna aktna bagladr. Yenigehir'den akrnlannda zaman zanlan "iznik'e iuerdi"

(&pz.

15. Beb).

amcasl Dtindar (Tiindar)'r "bei krlmak istediler". Osman'ln "kendti kabilesi" Osman'r tur.tu. Bir alaya gelindif'inde qo$unltrk Osman'r destekledi; bunun uzet-ine Dundar da ona "bi'at" etti. 1299'a dofru Diindar Osmall'rn "kedhtidisr" (vekili, bir qeEit vezir') idi. 1299'da Osman'tn fetih politikasrnda kokten bir def'iqiklik oldu. Baglangrqta, Osman'rn giiqlii Bilecik tekvtrnryla iliqkileri dostluk, hatta bir qegit bairmhhk biqirninde idi (fup2. 9. ve 10. Bab). Eskiqehir-Bilecik arasrndaki haracgiizar Rumlarla iyi geqinme politikasr bolgede tutunmak iqin gerekli sayrhyordu. Germiyan saldrrtlan,
Osrnan'r bolge tekvurlanyla uzlaqma zorunda brrakryordu. Karacahisar'dan sonla Osrnan, akrnlannr bolge drqr Mudurnu-Goyntik tekvurlartna karqr yoneltti. Bilecik tekvuruna baqkaldrran Koprtihisar tekvurunu Dtindar'la birlikte itaat altrna aldrlar. 1299'da Osman ile amcasr Dundar arasrnda beyligin bundan sonraki politikasr tizerinde gortiq aprhfr belirdi: Diindar, Bilecik tekvuruna ve Rurn halka karqr eski iyi geqinme ("mudi.ri") politikasrnrn siirdtrtilmesi gerekti[ini ileri stirdu (Negri, 94: Germiyan diiqman, Bilecik tekvurunu da duqman yapmayahm, der). Osnan bu sozii, keudisinin savag ve egemenlik ("hurfic") hakkrnr engelleme olarak anladr ve okla Dundar'r rnr-

Arslan ve sonra oglu Ali'den soz eder. 1290'larda Kastanronu'da Hrisirneddin Qoban soyundan Muzafferiiddin Yavlak Alslan, sipahbed-i dirar-i [/c unvanryla htiktim stirtiyordu (Y. Yiicel, Qobano$rillarl. Pachynreres, Osrnan gi.zi'nin ortaya qrkrqrnr, Kastamonu emiri "Aururius o$ullarr", yani "Emir ofullanna" (Zachariadou'da bir Umur ?) ba[lar'. Onun "Melek Masur ve Amouiori" hakkrnda verdifi karrqrk bilgileri, qagclaq Selquklu
kayna$r Aksarayi (Mttsimerer) aydrnlatmaktadrr. Bu kaynaSa gore, Sulran II.

Osman Gazi'den ve fetih giriqmlerinden soz ederr qafdagr Bizans kronikcisi G. Pachymeres, kugkusuz onun hakkruda en giivenilir kapta$rrnrzdrr (Laurent-Failler qevirisini kullanryoruz). 1302'cle Osman'rn iznik ktrqarnrasr ve Bapheus sava$r dolayrsile Bizaush kronikci, Osman hakkrnda e traflrca bilgi verir. Osman'tn rnenqei hakkrnda yazarken on yrl kaclar oncesine gider; Osman'rn nasrl, ne zalnan ort:tya qrku$rnr anlatrr. E. Zachariadou (Amouriori) Pachyemers'te Osman ile Qobano$ullan arasrndaki iliqkiden soz ederek, bu pareayr 1290-1293 donemine ait tahmin eder (C. Inrber "Osnan", EI2, bu bilgileri 1300'lere koyarak olaylan kan$urrr). Pachymeres, o pllarda Bizans'a kargr aktif gazi hareketlerinde Kastamonu [/c ernirli$inde Qobano$lu Yavlak

Keykiv0s'un oiullarr Krnm'dan Anadolu'ya dondrikten sonl'a, onlardan Sultan Mes'fid, Argun Han'dan Selquklu tahtrnr elde etmiq, karcleEi Rtikneddin

HALiLixer-ctr Iirhq Arslan'r LIc bolgesinde (muhtemelen Akqehir civannda?) yerleqtirmiqti. Argun Han'rn oliimti ve Keyhatu'nun Han seQilmesinden (22 Temmuz 1291) sonra iran Mogollan arasrnda baplryan taht kavgalarl slraslnda Anadolu anarqi iqinde kaldr. Uclarda Ttirkmenler baq kaldrrdrlar. I(rhq Arslan da kardeEi Mes'td'a karqr ayaklandr. Keyhatu Han'tn ordusuyla gelmesi iizerine (1291 Kasrm) Krhq Arslan Kastamonu LJc'una gitti ve oradaki Uc Turkmenlerini euafina topladr. Eskidenberi Mes'Od'a tarafdir bulunan Uc enriri Yavlak Arslan'r otdrirdti. Keyhatu tarafindan ona karEr gonderilen Sultan Mes'Od eweli yenildi (Pachymeres, Melik Krhq Arslan yerine Masur'u, yani Sultan Mes'Od'u koymakla yanrlmrgur). Mes'Od, sonra yanrndaki Mogol kuwetleri sayesinde galebe qaldr (Arahk 1291). IfuhC Arslan kaqmrq ise de, Yavlak Atslan'rn oftu Ali, nihayet bir baskrnda onu katletti, l29l olaylanndan sonra Selquklu-Mogol bairmhhsurdan qrkmrq olan Qoban o$lu Ali, uzakta bauda, Bizans topraklarrna saldrnlara baqlamrg, Sakarya nehrine kadar fetihler yapmll, hatta alqnlannr nehrin obiir tarafina kadar ilerletmigti (Pachymeres). Fakat sonralan Bizanshlarla barrEcr iliqkiye girdi. O zaman Osman Gazi en ileri Uc'ta, Sakarya vadisinin beri yakasrnda Sogtid bolgesinde bulunuyordu. Pachymeres aqrkca bildirmektedir ki, akrnr durdu-

OSMANLI gNYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

Osntan, l30l'e dofru Bizans imparatorlu$unurr bir rnerkezi ve Konsillerin toplantr yeri olatr onemli iznik qehrini ele geqirnrek fizere harekete
geQri.

osman Gazi'nin
Temrnuz 1302)

iznit

kugatmasr vc Bapheus (Koyunhisar) sana+r (22

Osman, Bizans topraklarrtra karqr akrn urerkezi olalak "tahtgihr" ten sonra Osman'tn ttim faaliyeti, iznik fethi arrractua yonelecektir. itt< akrnlardan sonra gelip iznik'i kuqatu ("iznik'in vilayerine segirttiler, qehrin kapusun yapturdrlar'": Negri, 104). Kuqatma hakkurcla Pacfiymeres ve Osmanlr Anoninr Tevafih esash bilgi velmekteclirler. Pachymeres, Mouzal6n
Yenigehir''de yerleqti (1299), ailesini Bilecik're brraku (NeEri, 120). Bu tarih-

ile osrnan ar.asrnda Bapheus

savafrnr

ran Ali'nin yanrnCakiler Osman tarafina geqtiler ve onun onderli$inde

akrnlarr si.irdurdtiler. Pachymeres, Osman'ln o zaman QobanoSullanntn emri alunda ileri hatta bir Uc savagcrsr oldu$unu vurgular (Pachymeres ve Zachariadou'daki yanrlmalar iqin bkz. H. inalcrk, Cambridge History of IsIam). Boylece, bu serhad bolgesinde onderlik, Osman Gazi'ye geqmiq. iqte Pachynreres, Osman'rn ortaya qrktgrnr bu gekilde aqrklamaya qaltEtr. Onun
yerleEerek

ayrtnulat'ryla aulaur. Bu kronolojik su'ayl gozoniincle tutarak A. Failler, B"pheus savaqnr 27 Temmuz 1302 tarihine koyar. Osmanh riviyeti de bupg doprular. Anonim Tevf ih, iznik kuqatmasrnr Dirnbos savaqrpclan hegren onceye koyar. O halde Bapheus sava5r ondan onceki plda, H. 701 tar.ihile rastlar. 701 Hicri yrh ise, 6 Eyltil l30l'cle baqlar ve 28 Tenlnuz 1302'de sol bulur.

Bapheus Savagr'nrn wku bulclufu yere gelince, brrrasr osrnanlr riviyetinde Yalak-Ovasr olarak gosterilir. Yalak-Ovasr, Yalak-Dere'pi1 Her.sekDili'nde denize ulaquir dtizltikttir. Btuada vuku bulan savasran once Bizaqs ktrwederiyle Osman'rn oncii keqif kuwetleri, iznik'ten gelen yoltr kapaan
Koyun-Hisan'rlda qarprgmrglardrr (Pachyrneres). Yalak-Dere vadisini izliyerek iznik'ten gelen ana yol trzerinde Konrn-Hisan, YalakOva'ya qrknradan opce tepedeki hisardrr (bugrin pkrnularr goriiltir, Foro, inalcrk, ,,Siege"). Bursa,ya

anlatugr tarihte Osman, Eskiqehir-Karacahisar'dan gelip Bilecik-Yeniqehir'de iznik'i tehdit etmeye baqlamrqu. Pachpneres, onun onceki Karacahisar donemini (1288-1299) tabii bilemezdi. Pachymeres'in kaydr gu bakrmdan son derece onenrlidir: Osman (Atmanes), ilk kez qa$daq bir yabancr tarihte zikredilnriq, boylece tarih sahnesine qrkmrE bulunuyordu. Osman'la qaidag olan tarihci Pachymeres'in Osman hakkrnda gu gozlemi ilginqtir: Uc bolgesinde Trirkmenler arasrnda en anlgan, en enerjik akrncronderi Osman'drr. Pachymeres, bolgede kendi baqrna hareket eden balka onderler oldu$unu da (Osmanh riviyetinde adr geqen Konur Alp, Akqa
Koca, Turgut Alp gibi) igaret eder. Bizansh kronikci, Osmanh riviyetlerinde olmayan bir baqka onemli noktayr belirtir: Osman (Atmanes), Kastamonu (Paflaogonya) Uc emirleri Q,oban-ofiullan emrinde bir Uc savagcrsrdrr.

yakrn Dimbos uzerinde

bir ikinci

Koytrn-Hisarr vardrr'. Meni,krbninre,

us'dan sonra 1303'de Tekvurlarla osman ilkin *Koyuu-Hisan,nda bultrEdrlar, ceng ede ede Dimboz'a geldiler,,,. o rralde aFr ayn iki Koyrlr-Hisafl savalr vardrr.J. von Hammer (Geschichre, I, (i?, g5), Bapheus,/KoyunHisarr savasr ile Dimbos/Koyun-Hisarr sava$lnr birbirile karrE[rmrg, o zamandan beri bu yanhq giintimtize clek tekrarlana-gelnrigtir. Bapheps
sava$lnln tarihini ve yerini boylece tespit ettikten sollra sava$rn nasrl gegtiSini Pachymeres ve Anonim, Tevirih-i N-i osntAn'agore ozetleyeliru.

Yeniqehir-Bursa yolu tizerinde Dinrbos (bugiin Ercloian) sa\asrnr anlarrrkel: (A{pz. 17. Bab) "Dirnboz'da Koyun-Hisat't'na giclen yoldano soz eder: Baphe-

5to
Pachymeres'te BaPhcus
qevirisini veriyoruz:

Het-il- iNet-ctr
Sanaqt

OSMANU SH[-iGi'NiN KURUCUSIJ OSMAN BEG

5ll

bir fuafrda Pachyrneres'in (Latrrent/Failler, X, 25, 36+368)

A) Osnran iznik bolgesinden aynldr, da$hk

ozet

yakrn bolgeler tahribattan mas0n kalrurqtr. YaSrnalar, Bursa ve izpik kaprlanna kadar uzanryordu. Her yer birkaq giin iqinde harabeye clonrniiqrti.
6ze tle, Pachyrneles, istanbul'clan Heteriarch Muzal6n korntrtasr al trncla gelen asket' ile yerel savaEcrlar ve iicretli Alan'lardan olugan Bizans olclusunda birlik olmadr$rnr vurgulayarak bozguuun nedenleriui aqrklarriaya qahqrr. iyi asker olan Alan'lar, Alr.un-orclu enriri Nogay'rn otiiurti (l2gg) tizerine bagsrz kalmrq ve Bizans'a ticretli asker olarak hiznretlerini

araziyt geqitlerden geqip Ha-

liz6s,la'n tilkesine girdi; B) Fakat bunclan ogce ytiz kadal bir (6pcti) Tiirk

Ganikuweti anideu Tdlmaia'da (Koyunhisar kalesi) gece baskmr yaPtrlar" kendileqrkan Tulkler merle kaqarken Rum askeri pegine diiqtii, bir tepeye rini oklarryla savundular. C) Bu ilk karqrlaqmadan cesaretlenen Osnan'tn

sunmuqlardr.

Tiirk kuvyanrndaki a*sker, Meandre (B. Menderes) bolgesinclen gelen balka oglu] A'rslan vetleriyle biiytik bir sapya varmr$ bulunuyordu. D) Emir- [Yavlak imparatorla Ali, uzaktan akura gelenlerin Osman'tn yanlna gittifiini gorerek das yapnrll oldusu anlaqrnalan qifinedi ve o da akrna baqladr. E) Osmau kendi O, g.qiaini (Yatakclere vadisi) gecip birden lYalak-ovada] goriindti. F) kuwetleriyle birlikte, daha bnce Paflagonya (Kastarnonu) dolaylarrndan
sa'ag iqin kendisine gelip kaulan bir qok
savagcuun baqrnda idi. Onlar, onlerine qrkanlan yok eurreye veya esir almaya hazrrdrlar" G) L6on Mouzal6n

Anonim, Tedfih'de Koyrnhisan Saral

Tevf ih-i AI-i osnau'daki bolunrii (krq. NeEri, l0Gl06)

riyoruz.

Osmanh kapraklanndan savafru en ayrrnuh bigirnde anlatrlchfir furoninr aqagrda ozetleyip ve-

l. osman'rn bir o['lu oldu, adrnr Ali

yanrnda ahkodr.

paqa kodtr, Bilecik'te apasl

ile kumanclasr alundaki ordu, Bizansh ve Alanlat''dart ibaret kendi askeri ki|iye bin yerli ve yabancr askerden oluquyordu ve hepsi yaklaqrk iki vanyordu. Az once Alaulara verilmek iizere istenen yardun dolayrsile atgaylannclan ve par-alanndan nrahrum edildikleri iqin, yerli asker gevqek ve retsiz bir hava iqine girdiler; ilk atrhln guciinu kaybettiler ve pek cesaretle sa'afa girurediler. iy B,r durum, Tiirklere btiyuk bir giivenle saldrrnra firsau

2. 3. 4. 5. 6.

osurau (Negri: orhan ile) bu tarafda iller aqmaya baElachlarGelup Koprti-Hisan yagma ile altrp feth eni (ktrqaru); Andan gelip iznik'i hisar etri (kuqatu).

iznik ol zamanda gayet sarp ve mu'teber gehir idi; dort yanr sazlk ve
batakhk idi;

vercli; aza karEr sayrca iistiin olduklanndan (5000 kiqi) ytirekli idiler. Boylece sava{, hern sayr henr de moral balcrmrndan eqit ohnayan koEullarda batladr' Rtrmlar.dan bir gosu savaq meydanrnda kalrrken Qogu lakrn olau lzmit kale-

Geliip iznik'in "dayiresin" (eu'afiur) yagurA ettiler; kafirleri nice kez grkdrlar, oiragdrlar (A,nonim Koyunoglu: uruqdrlar), Hak h.ala

sitre, hep beraber utalle verici qekilcle, yol aqrp kaqruak tizere firar yolunu turtular. Bu srracla Ruurlar iqin hayatlartnt feda edel Alanlar, gok yararfu oIdular. Alaplar, Rurn piyidenin saflarrnt sktlaStrnp ilerleureletiue ve kenclilerini kurrarmalanna imkin vercliler. Tiilkler-iqin o zarn^n sava$l bitilntek, etrafa da$rhp hiq direng gonneden kolayca ganimet toplarnaktarl ba5ka ir kal-

gizilere firsat veriip (Koyunoilu: verdi) kafirleri slyup hisara

(Koyunofr'lu: hisanna) koydtrlar;

7. Gordtiler kim
vanmazdr;

cenk ile ahumaz, clort yanr su, hiq katrna adam

lnarnrlu- Mahsgl toplana zananl idi. Koyliilerin bir krstnt tutsak yaprhyor-,

8'

bir krsmr bofazlanryor,

bir kaailettirn halkr, Ifur nruyordu. yolunu firar ise le4e srSrnrnakta bulan bazrlan
baSrna gelece$i ouceclen aulayarak kurttrluqu

Yeniqehir'den yana olan da$ divarrncla bir havile ktrle yaptrlar, ol kal'anrn iqinde adam kodular'; ol zarnand aTaz [Drnz] Ali clerlerdi,

leriyle gelip istanbul'a srsrnmakta idiler. Edremit'e kadar tiirn bolgeler, Tiirklerce yafrna edildi. Ancak daha otede Achyraous (Bahkesir yakrnrnda Akira), I(pikos (Kaprrlag-r), PBgai (Ibra-Biga) ve Lopadion (Ulubat) denize

bir diliver adlu kigi vardr, gayet bahadrr pehlivau idi; ana krrk kiqi koqup ol hisirda koyup iznik'e harale koclular'. gimcliki halde ol hi-

sarcu$a Taz-AliHisan derler. Ve heur tistrin yanrnda bir yiiksek kaya vardu', anur dibinde bir sornrk plnar dahi vardrr, ol prnar.a dahi TazAli-Prnan derler.

512

rru-il iNnrcr giziler 9. Andan sonra kifirler zeb0n olup hisarda oturdular; olqrkal.trllaz diima segirdtp iqeriiden (Koyunoglu: iqerden adanr) gelernezdi)' dular; taSradan dahi kimse gelimez oldu (KoyuuoSlu: Bir nice zaman bu hille kahp oturdular'
dahi
yas

OSMANU BET'I-iCi'NiN KURUCUSU OSMAN

BEG

5I3

halden haberdar ohcak kim Tekvur srndt, anlar dahi qok aplagup
etdiler.

14.

'ikibet danrqup anr tedbir etdiler kim, kaqanlar kaqdr,

kaqamayanlar (Ayasofya: kaqabilirlerse kaqalar', kaqarnazlarsa) kal'ayr vertip rnuti' olalar. Hem eyle edup kal'ayr gizilere virdiler'. Giziler dahi alup doyum oldular.

10. 'Akib.t kifirler bir gtin firsat bulup istanbul Tekvuruna adarn aarz eylediler: (Koyunoglu: eyitdiler kirn) go.dertip hillerin

oldu, 'iciz tizertinNize Turk geldi, bizi zebon etdi, talra qrkartmaz etdi, zebon Tiirk bizi yohsa eyle; kaldrk, e$er bize dermintn va'rsa, eier ktuluruz; aqhktan o$pmuzla ktztmrzla esir iderler, veyihud bize dermin etmezsentiz, dediler'
olvakt iznik'e dahi istanbul (Srdki: islambot) Tekrnr*r hiikur (Srdki: eclerdi. Qiin kinr istanbul Tekvuru bu hite vikrt oldu, hayli +mel'fin metfil olup) gerniler cem' edi.rp iqine qok legkerler koyup bir gondercliler kim valalar, gizileri iznik iizerinden ayrralar' Hem 'azrn edup i'rinricl etdtigii adamrn bile gonderdi. Genrilere girtip vagirdiler kim varalar, Yalak-ovast'na qtkalat'; andan iznik iizerine
ralat', gizileri gifilen basalar.

Anonim'de iznik kuEatmasr iqin ilk once Kopriihisar'rn alurdrf,r zikredi tir. Koprtihisar, gtineyden Bilecik'ten ve batrdan Yeniqehir'den iznik'e gelen baghca yollann kavqak noktasrdrr. Bu hisar, iznik'e giden Krzrlhisar-Derbend (bu koyler bugtin mevcul) vadisinin baglangrq noktasrdrr', Osmanr iznik'e bu
vadiden gidecektir.

ll. Ziri

Bu iki bairmsrz kaynak birbirini tamamhyan bilgiler vennektedir. Her' iki kaynak, imparatorun, ordusunu kugatnra alundaki iznik'i kttrtarmak iEin

12. Gizilertin dahi bir cis0su vardr (Koyunofilu: kifir leqkerine goncleriip) kifirter leqkeri nereye qrkacafirn haber atup bitiip cin

,,rrp, u"rJr, gizilere haber etdi. Andan giziler dahi ytiriyup geldiler, ol kifirlerin qrkacak kenirda Pusuya girip pinhin olup duldular" Bu yanadan kifuler dahi gemilerin siirtip varuP ol Yalak4vasl'nda

qrkma[.a bagladrlar, kuruya dokiildtiler.

(bugiinHersek.Dili)denizdenolkeniraiskeleuruPbirgece HeI biri atlanu ve gihlen, Allah'a dahi esbiblarrn qrkarmasa qahgurken giziler alasrna koptlup kifirler sr$rnup tekbir getiirtip harnle ediip at salup birbirine kilirleri (Koytrnoglu: +kifire) krhc urdular; hemindem kifir (KoyunoBlu: biliir; katular, Eoyle krrdrlar-kim vasfinr Allah

gonderdifii noktasrnda birle$irler. i2nik onuncle kaleclen qrkrq hareketleri ve qarprqmalar oldu$unu Anonim'den oSreniyoruz. iznik'in batakhkla qevrili durumda bulundu$unu Anonim belirtir'. O zaman Osman, ttim Tiirkmen beylerinin uyguladrgp takti$e baqvurdu: qehri abluka aluna almak ve aqhkla teslim olmaya zorlamak. IJzun abluka igin Osnran "Yeniqehir'den yana olau da[" yamacrnda bir "havi,le" kulesi yaptrrdr ve iqine Taz (Driz) Ali kumandasrnda ufak bir kuwet yerleqtirdi; (Bugiin iznik'ten Yeniqehir'e giclen yolun solunda Draz-AIi koyii ve Draz-Ali Prnarr vardrr. Biz 1994'de bu koyii ziyaretimizde Anonim'de zikredilen plnarr tespit ettik. Havile kulesinden iz kalmamr$ur. Bu ayrrnu, Osmanh riviyetinin ne derece salhkh olduSunu gosteren kesin bir kanrtur).

buntt goriip) denize dokiiliip gark oldular ki, baqrnda devleti olan gemiye girebildi. Mihasal'i kelirn kifirin Qogu (srdki: denize gark olup) helik oldu. Sehelcesi (Koyunof'lu: tkaqup istanbul'a geldi), baqlan kayusr oldu. Hemin gemi iqinde olanlar gemilerin altrp
kaqup gitnek ardrnca oldular.

Anonim, iznik'lilerin o zaman umutsuz kahp lehri teslim ettiklerini soylemekle yantlmrgur, iznik Orhan tarafinclan 1331'de teslim ahnmrqur-. Bununla beraber NeEri, kuEatmanrn ardrndan uzun abluka srrasrnda birqoklannrn gehri brrakrp kaqtr$rna igaret eder. Bu noktada Neqri (I, 106) dogru olanr kaptla, "giziler ganiyimle mugtenim olup izni.k fethine mukayyed olmaynp hemin cemi'aderine begiret haberin" gonderdiler, der ve fethin bu tarihte olmadr$rnr belirtir.
Bizans imparatorluk ordusuna kargr kazanrlan

bu zafer,

Osman'r

13. istanbul'a geliip olan hili Tekwr'a haber verdiler. Tekrn'rr btr haberleri i'idnp hayti m.elfrl oldu. Bu yanadan iznik kifirleri bu olan

bolgede karizmatik bir bey dururnuna yrikselunigtir. Pachymeres, bu zaferle

Osman'tn Eohretinin Paflagonya bolgesine kadar yapldr$rnr ve gizilerin

D-fl-r-a- Ml 9e

514

sar-Linet-clr

OSMANLI gT}'t-iGi'NiI.J KURUCUSU OSMAN BEG

515

ollun bayra$r aluna koqugtuklarrnr kaydeder. l5.y'y' sonlannda Negri' onun

Dimbos Sarralr (1303), Bursa Ovasr'nda Yerleqme

kubeyligini bu tarihe koymakta hakhdrr. Bapheus sava$l' Osman'a hanedan rakipsiz orhan bir bey tinti kazandrrmrq, kendisinclen sonra oflu

Osman,

iznik

kugatmasrna gitmeclen once Yeniqehir''i ve gerisini

rucusu habeylik tahuna geqmiEtir. Boylece biz,27 Ternmuz 1302 tarihini osmanh edebinedanrnrn, dolalastyle Osmanft devletigin kuruluq talihi olarak kabul liriz.
Bapheus zaferiyle Osman, kuqkusuz ttim Bithynia'da Bizans egemenli$ini tehdit eden onemli bir siyasi-askeri giiq olarak oftaya qrkmrgtrr' Pachyuteres gibi Osrnanlt yazart Yaztctzide de, 1300'den sonra Osmatt'ln qohretilip uzak Lnr., memleketlerine yapldr$r'r ve her nraftan "goe goq ardrnca Ti.i'k<vle'i gelip dolclu$unu" kaydeder. o zanlan olaylan yakrndan izliyen Pachyme-

gtivence altrna almak iqin Marmaracrk (eskiden burada bir gol var-dr) ve Koyunhisar Tekvurlarr i.izerine bir akur yaplp onlarr itaat aluua ahrrrqu (A{pz. 16. Beb). Fakat Bapheus (Koyunhisar) savagrndan sonra Bulsa ovasrndaki

tekvurlar, Adranos, Bidnos (Padanos ?), Kestel ve Kite tekvtu'lan birleqip

Osman'a saldrrmak iqin ittifak ettiler "Legker-i aziur cem' ettilet'" (fup2. 17. Bib; Neqri, I l+116). Bu savaE iqin Aqpr. 702 tarihini verir'. H. 7A2 ph Milidi 26 A$ustos 1302'de baglar. Hicri 702 phnrn bahau Miladi 1303'tin ilk yedi aFna rastlar. Tekvurlartn ordusu bu tarihte, 1303 baharrnda harekete geqmiE

r.es'in tarihincleki kayrtlar, Bizans'rn Osmanll tehdidini ne kadar ciddi

kargrladr$rpr gosterir. Bizans imparatoru, Osman'l durdurmak iqin lran'da (1304 Gazan Han'a (f295-I304), onun oliimtinden sollra da Olceytii Han'a tahordusutru t316)bir Bizaps[ prelsesi zevce olarak opelrnig ve bir MoEol rik eunek giriEiminde bulunmu$nrr.

olmahdrr. ittifak ve saldrn, kugkusuz, istanbul'dau gelen emir tizerine yaprlmrqtrr. Tekvurlarrn, Yeniqehir'e dofru saldrn hareketi baqlangrqta baqanh idi. Osman yanrndaki kuwetlerle Tekvurlar ordusunll Yenigehir ovastnda Koprnhisarr'nda karqrladr, dtigrnun savafa sava$a dar Dinrbos
(Dimboz) bofazrna kadar qekildi, Osman'a karqr orada kesin sa\a$ verdiler', "gayetde krrgrrr oldu". $ehidler arasrnda Osman'ur kardeqi Giindtiz Alp'rn

of,lu Aydogdu t'ardl (tiirbesi Diurbos'dan l(oyunhisan'na giden yol

iizerinde). Zafer, Osman tarafinda kaldr. Dimbcls savaqr'nda (yakrn zarnana kadar bo$azdaki koy Dimbos adrnr taqryordu, qimdi Erdo$an) (R. Kaplano$lu, Bursa Ansiklopedisi: "Dirnboz", 89). Kestel tekvunr sava$ rileydantnda diiqtti. Bursa tekvuru ve Adranos (btrgtin Orhaneli) tekvuru kaqrp hisarlartna srfrndrlar. Osman, karqrsrnda sava$an ve bozgunda {irar yoltrntr tutan Kite tekvurunun (Bursa'ya yakrn l(ite kalesi strrlandan bir krsmr
ayakta) pegini brrakmadr. Ulubad (Lopadion) koprtisti baqrna kaclar kova-

trimet iqin Uc bolgesine koqup gehnig giziler, istanbul Bo$azt'na kadar

Pachymeres'in aqrkladr$r gibi, o zaman clirenq gorrneyen ve gazi ve ga-

yayrlchlar. Baphetrs bozguntrndan sonra 1302-1307 pllan arastnda btt durum karqrsrnda Bizans'rn diigtu$ii qalesizlik durunlunu Pachymeres (IV, XIII' 35' s. 700) sol boliinrlerinde dramatik ifadelerle anlatmaktadrr. Tiim Mesothy-

nia (Kocaeli) btr akrucrlarttr saldtrrlauga hedef olmakta idi.

PacSymeres, Bapheus sava$rndan ve Osman'rrt f 303-1305 seferleriDin ardrndan bu istiliyr Eoyle canlandrnyor: "(Rumlar) sadece hayatlalult ktrrtarmak iqin Dof,u'yu btrakrp Bau'ya kaqryorlardr ... Ttirkler qok kalabahk

ladr. Tekvur, Ulubad kalesine srfrndr. Kopruyri koruyan kaleden ileri

icliler ve bir qok bagbu$ kumandasr alunda idiler. Onlardan birile aulaqma faydasrz idi, qtinkti onlar kenclilerini yafimaya gotiirecek qefi arapp bultryorlardl." Alp-gaziler enrrinde kiiqiik guruplar halinde hareket eden bu aktnctlar, 1304 yrh baqlannda istanbul Boffazr'na kadar her yerde gbriinmekte idiler. Tilrkler bir gemi bulunca Bo$az'r geqiyor, istanbul oplerine kadar geliyorlardr. Ch6l6 ($ile) ve Anadolu-I(avaSr'nda tepecle

Hi6ron (Yoros) kaleleri, onlann saldrnlartna hedef oluyordu. Panik halinde

kaqan Rum halkr, istanbul'a srfrnryor; sokaklar aqhk ve hastahk qeken insan'
lzu'la doluyordu.

imkinr yoktu (bkz. DV iA: "Orhan" ve "II. Muracl"). Osnran kagak tekvurun teslimini istedi, yoksa golii dolaErp yurclunu ya$nra tehdidincle btrlundu. Sonunda, Ulubad tekvuru ile yaprlan anlaqmacla Osrnan, kendisiudcu sonra gelecek beyler adtna asla koprtipi gegnreye yeltennriyecekleline dair' yerninle soz verdi. Tekvuru teslinr alan Osrnan, Ifite kalesi oniinde tekvurtr idam edince kaleyi teslirn ettiler (1303) (Kite, bugiin Urtinlti, Bursa civartnda, Osrnan teslim olan Rum ahaliyi yerinde brrakrnrE, 1530 tahririnde 35 Hrristiyan Hane saplmrEur, R. Kaplano['lu, l9l). Dirnbos sava$r akabinde Ulubad'a kadar- Bursa ovasl ve Uludai, Ttirkmerr yerleqnresine aqrldr. Bulsa 23 yrl kuEatma altrnda kalacakur. Osnran, qehli abltrka ve eu'aftan tecrit ermek iqin iki havale kulesi, Aktimur ve Balabancrk kulelerini yapb ve qekildi.
geqmek

516

HALiLiuet-ctr

OSMANU BEI'I.iEI'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

517

Ultrda$'da Ti.irkmen koyleri ve Uludafi etefiinde Krzrk koyleri, 130]1326

doneminde kurulmug olmah.

Toponomi ve izlenen gtizergAh dikkate ahnrrsa, TevArih'e geqen bu

iznik iqin Sakarfd Seferleri (1304 ve 1305)

kenBapheus ve Dimbos zaferlerinden sonra Osman, Bizans karqrstnda disini guelii hissediyor, Paflagonya ve Anadolu'nun baqka taraflanndat gazi .,doyum" iqin akrn akrn balaaf,r aluna gelen yoldaqlarla ordusu, sefer zave manr beEbin kigiye varmr$ bulunuyordu' iznik'i dii$iirmek iqin gehre kuzeySaden, istanbul'dan gelecek yardrmlara karqr ablukayr tamamlamak irzere karya iizerinde geqit yerlerine kargr yeni seferler dtizenliyor.

riviyet tamarniyle tarihi bir gerqeSi aulaunaktadrr (A+pz. 20. Bab; metinde bazr farklar ve iliveler iqin bkz. Neqri, ll&122, ureseli Karasu-Derberrdi).
Osuran, merkezi Karacahisar'dan hareket etrnedeu once

Mihal'i qaSrnnrq,

islima davet eunif; Lefke'ye kestirme yol, Mihal'a ait bolgeden, HarmanKaya (bugtin Harmankoy) ve Golpazan tizerinden Sakarya vadisine iner.
Osman bu yolu izlemig olmahdrr. Kose Mihal, bu sebeple bu seferden once

(20' 704/L304 seferi hakkrnda ilk ve en ayrrnuh kayna$rmrz, ASpz' (704 Hicri riviyettir gelen Fakih'den Bab)'de, kuqkusuz ishak Fakih-Yahli yrlr 4 A$ustos 1304'r.e baSlar, 25 Haziran 1305'de son bulur).
A"ga$rda,

Karacahisar'a qafirrlmrg. Osman'tn yolu fizerinde ilk fethi Leblebtici Hisart'dtr. Ondan sonra Lefke, Sakarya vadisinde iznik'e gelen anayol tizerindedir. Lefke 'den Mekece'ye kadar sarp Sakarya vadisi boyunca kuzeye donuliir ve Akhisar ovasrna (bugiin Parnukova, Eski-Hisar tepede) tila5rlrr.
Osman bu seferde Ifura{ebig (Kara{epiiq) kalesini alamadr. Ertesi sene 1305'de o$lu Orhan'r deneyimli komutanlarla bu kale ve Kara-Tigin (bugtin

bu sefer tizerinde A$Pz. (20. Bab) metnini ozetleyelirn.

Karadin) i.rzerine gonderdi.

anasryla Bilectik'de kodrlar'. Kendti hakka sr$rndt, yiiriidti; clofru LeblebiiclHisan'na (Ikbakluca/Koubouklia) vardr, Tekvuru iti'at ile bile aldt' karqu geldi, gene yerinde kodr, ve ol kifirin bir o$h var idi, o$hnr

..Bir

o[5nr

Dogru Lefke (Leukai)'ye vardrlar, Qadrrlu Tekvuru ve lrfke Tekvuru ntuti' otup kargu geldiler, memleketlerin teslim etdiler; kendiiler Osman Gizi'nin yaninctayarar noJ<erlerioldrlar.Andan Mekece'ye (eskiden tepede) vardrlar; beol dahi iri'at ilen geldi. Tekrnrru, Ak-Hisar'a (Metabole) bile (osrnan ile eyii geldi,giyetde karEu etmi;, cem' raber) geldi. et-Uisar Tekvurule$ker Tekceng erdiler; ihir kaqdr; hisanna girmedi. Gizilel hisan yaBma etdiler. kenannda Sakarya ol hisar girdi, hisarrna (Katoikia) vuru kaqdr, Kara{ebig

dere iqinde sarPca hisardrr. Birkaq giin yiirudiler, dondiiler

Geyve

Baphetts'tan (1302) sonra Osman Gazi'nin 1304 Sakarya seferinin, istanbul'da panik havasr dof'urdufu anlaqrhyor. Pachymeres (XI, 21, 650) hiqbir umudun kalmadrirnl, saraya yalun bir adam olarak yana yakrla anlauyor. izmit, aqhk ve susuzluk iqinde son <Ierece kotti dulumda, iznik qehri etr-aftan qewilmig drgarryla iliEkisi kesilnriq, krthk iginde. Gih Bdlok6ruis (Bilecik), gih Ang6lok6mis (inegol), gih Anagourdy (?), Palatan6a (Bursaiznik yolu iizerinde) ve Mdlangeia (Yenigehir) ve dolaylan halkr kaqmrq, memleket rssrzlaqmrgu. Kroulla ve Katoikia'nrn durumu daha kotti idi (Kroulla, yol kavEaSr Gurle'dir.Failler, Katoikia'yr, Arnakis'i izliyerek Kire olarak tespit etmi$tir: Katoikia, Ibra{epiiq'tur). Bu kalelerin Ttirklerin eline geqmesiyle Bizans'tan iznik'e gelen yolun kapanmrq oldu$unu Pachymeles
aqrkhyor. 1304 seferinde Osman, Sakarya vadisinde, Geyve, Mekece, Absu (H1psu) ve lrfke'yi ele geqirmiq bulunuyor.du. iznik'e eriqmek iqin yalnrz gol tarafindan Kios/Cius (Gemlik) yolu aqrk kalmrErr. Negli, Osman'rn 1302 kuqatmasrnda yalnrz gol kaprsrndan istanbul'a haberci gidebildiiini yineler.

(Kabakia)'ye vardrlar. Kifiri hisan boq komrq, gitmig; Kort-Deresi derler' anda becene (Kuleler nrevkii?) olmr$, oturmrs, Osman Gazi'ye bildiirdiler; eydur kim: "Hey! Ne durursuz" dedi. Ve yuriidiler, becene(yi) buldular, turfetii'l-'ayn iqinde kopldrlar. Aralannda Tekvurun dutdrlar; Osman Gazi'ye genirdiler. Mal-i ganimetlerin aldrlar. Andan Tekvur-Prnarl'na geldiler, anr
dahi aldrtar. Bir aydan arrucak ol viliyette durdulal'; muti' olan yerleri timarerine verdiler. Halkrnr emn ti amin ilen inandurdrlar. Viliyet mukarrer oldr, ti qimdiye degin. Ve bu feth-i gazinun tirihi hicrettin yediyiiz dordi.inde

Orhan'rn Kara{epti'q ve Kara-Tigin Seferi (705/1305,

Osman, 1304'de seferde iken Qavdar (Qavdarlu) Tararr Eskigehir pazarrnr gelip yafimalamr;tr (A,Spz. 21. Bab; Negri, 122-123).705 yrhnda (24 Temmuz 1305'de ba+tar) Osman Gazi, Mihal ve oteki tecriibeli komutaglarla Orhan'r, Ibra-Qepiig ve Kara-Tigin hisarlannr feth etmeye gonderdi (A+pz. 22. Bab). Bu seferin arnacl, i2nik'i bu taraftan tecrit igini tamamlamaktr, Or-

viki'oldr".

5r8

HALiL iNet-ctr

OSMANU BEYLiEi'NiN KURUCUSII OSMAN BEG

519

(Neqri, 126) demiE' han, Kara -Tigitt'\alc1$r zanran "benim garaz'n izniktir" yiiztindeu' yahut olasrh[r saldtlrsr Osman kenclisi, Qavdar Tatart'nrD yeni bir kaldr' ya$l ve hastahfir dolaysile Karacahisar'da hisarlartnt orhan, Ikra-Qepiiq ve Absuyu/Absu (Pachymeres' te Hypsu) Komrr-Alp ve ALF feth erti. Arkasrpr equriyete alnrak amacryla Kaya-Qepiig'de btt uctt berkitti""' kendii su,da Akqa-Koca'yr brraku. "elhisrl olhau Gizi kirn feth etti' tekfttKara-Tigin iizeritte diigclii. Or-han ')agmi" ilan edip kaleyi hisallalryla iznik runu ele geqirip idanr etti. Draz Ali ve Kara:Tegiu havale Fethi: 1331)' O zamana kuqaunasr qeyrek yuzFl stirecektir (bkz- inalcrk, iznik cofrafyasrnda kaclar Absafi-Brqkr clafi kitlesini (btr da$ kitlesi, Bizans tek irnkinsrzdr' aqnak Malagina") "Byzatltine Foss, Sopltott/Absati. krq. C.

birbiriyle orttiqen aynnular, Osmanh riviyetinin tamarniyle gtivenilil ni teliSini bir kez daha ortaya koymaktadrr'. Orhan'rn takti$i hakkrnda

ayrrrrtrlar, Kara-Qepiiq kalesinin Katoikia olcluItruu kesinlikle kanrtlamaktadrr. Pachpneres, para ile ttrttrlan askerclen bir yarar- gelmedi$ini, kaleye sr$rnmak iqin kaqan kadrn qoluk qocu$un kaleyi ele geqirmiq olan Ttirklerin eline driqttiSiinri, gehlin yakrldrSrur ilive eder. Btr noktada, Bizansh tarihci, qo$u zaman yapngl gibi, daha onceki olaylara geqer, Osman'rn Bdlok6mis (Bilecik)'i aldr$rnr, sadece Bursa'nttt direndi$ini hatrrlaur. Osrnanh menikibni.rnesine gore Bilecik, 1299'da ele gt:qirilmiq ve Bursa, Dimbos savagrndan sonra 1303'te abltrka alutra alttrtutqut'. Turkrnen gizi beylerinin avantajr, sadece gatrimet vaadiyle Anadoltr iginden binlerce gf,ziyr bayraklan alunda toplayabilnreleridir. Bizaus'a karqr Ttirkmen beylerir-rin askeri istunliigtinti bu clurtttn aqrklar. imparator',

ve Kara{epti| kaleyol Sakarya vadisi icli. Bu vadide Akhisar, Geyve , Absuyu Akhisar't (Bizans leri bu yolu Osman[lara kapatrnakta idi. 1305'de Orhan, Kalelcrin dtgnresi Malaginasavunlna hatu, bkz. Foss) harekit merkezi yaptr' Beqkbprii-Adapazalr duzlti$tine innrig

ticretli asker l(atalanlan, PEgai ve dolaylartudan Tiirk akrtrlarrna kargr

gondenne imkinrnr bulamadr; qrinkti o zalnan Batr Anadoltr'da daha icil bir dunrm ortaya qrkrnrgu: Turkmen beylerinin eu gtiqltisti Germiyan beyi Aliqir, Philadelphia (AlaEehir')'i kuqatmrq, etraftaki kalele ri e line geqirnriE olup Eelrri aqhkla teslim almak izere idi (1304). Iktalanlar o tarafa gonderildi.
Beylik iaaresi

fzerine osnranhlar sakarya'dan

bahsrnda Sagortinmektedir. Bu dtizlti$tin do$usunda Bizans'a ait Akyazr' qi'rdi Osrnanh pa'ca (Sophon) izmit u! trrt.yae Ada-Paza. b6lgeleri 1305 seOrhau'tu 1304, osntan'rn Boylece, akrnlanna agrhnrg bulunuyordu. ve saflamtg egemenli$ini Osmanh ferleri izmit ve istanbul yolu iizerinde uclarda' yeni Bolgede onlemigtir' gelnresini iznik'e btr yolden bir yardrm siirekli rarafina, Akqa-Koca izmit, Konur-Alp Bolu ttzerine

I(ontrr-Alp Akyazr aldr ve Bizatls kuwetakrnlar.a ba;ladrlar, Konur-Alp, Akyazr'da Tuz-Pazan',nr sonra tiinr bolgeyi savagtan qetin bir gece leriyle Uzunce-Bel'de iki gtin iki (osnran'tn yeKoca Akqa yaPtl, merkezi ele gegir.cli. Tuz-Pazarl'nl yeni uc doguda AkKonur-Alp cluzenliyor, akrn g.,riAk,irour'la) bauda Koca-elile Karaiizerinde sakarya geqiriyordu. ele yazr, Kontrrpa, Muclurnu ve Bolu'yu batladr' akrna Akova'ya ve yerleqd Qepiiq ve Absu'd a, Gazi Abdurrahman qostt' e.spr. (22. Bab) r,e Neqri'de (I, 128) krsaca kaydedilen btr geligmelerin 1305'de Boylece' gerqekleqmiqtir' yrllagcla ktrgkusuz, I305 seferinden sonraki iznik'e gelel tiim yollar, Ostnatl Gazi'nin kontrolu alUna gegmiqtir'

Osman, beyligi ailenin obtir tiyeleriyle birlikte iclare ecler goriintiyor.

Karacahisar subaqrhfrnr (komutanhsrnr) kardeqi Giindiiz'c venrriqti. Onenrli siyasi kzu'arlan amcasr Dundar ile danrqrrdr. Osman, gridulecek siyaset kontr-

sunda tartlqn)aya girdi$i amcasllll okla vulrnuq, oldtirmtiq (Neqri, 94). 1303'te Bursa hisannr abluka iqin yaptrrdr$r havale kulelelinclen birini kardeEi o$lu Aktimur'a verdi. Osman, o$lu Orhan'r kendi sa$rsrnda clene-

yimli kumandanlar, Akqa Koca, Konul Alp, I(ose Mihal ilc seferlelc
gonderiyor, onun beyligini hazrrhyorclu. Akga I(oca ve l(onur Alp, izrnit fethindcn (1337) once vefat etmiglerdir. Hasta olan Osrrran, soll yrllannda beyli$in idaresini fiilen oSIu Orhart'a brrakmrqtr.

verilen Osmanh riviyeti, erken bir tarihten, 1305'tcu sonra Osman'rn herhangi Pachymeres'e gore, 1305'cle imparator, stratoPedark unva.t ve bir bir faaliyetinden soz eunez ve $u kaych (Alpz., l12; NeEri, 136) yaparlar: gbnderdi Sguros ad[ biripi "aybaletli askeribagrgda" Osrnan'a karqr "Osman'ln getire' viicuda aya$urda nikris zahneti vardr ve clahi btuur kasd etti kirn, Or-han miktar para ver-di; o bu para ile mahallinde yerli bir kuwet (Osmanh) qevket kendii zamanrnda tutup namdfr.r ola ki, kendiiclen sonr-a halk ana cekti. Sguros, Katoikia bolgesine geldi. "Beqbiu kaclar dtiqrnan iti'at gostereler; el-hi.srl begligi Olhan'a teslinr ediip kenclti pir oltrp belli eunedeu gece kaleye gelen yollag ele gcqirmiE bulunuyordu"' Qagda{ tizerinde mtiteki'id oldtt". oltimti tarihini, Asptrrga Flitfin Vakfiyesi ile MeOsman'rn taktigi kaynak Pachymeres ve eski Osmauh riviyetinde Orhan'ln

520

HALILixel-ctr

OSMANLI BEYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

belirleyebiliyoruz: Birincisinde kece vakfiyesine (bkz. Ekler: Belgeler) gore

Dolapsile' osrnan osman hayatta, ikincisinde vefat etmi$ goriinmekte' vefiunda Hicri pl hesabryla L324'tevafat eUniqtir. osmanh riviyetine got., .)irmi yedi yrl padi6tr oldu". Bu kayda gbre dosurnu' 1257 6g yaqrnda idi;

EKLER

I. Osman d6nemine ait AspurEa Hit0n Vakfiyesi Vakfiye, Osman Bey donemine ait olup 723 Raurarun

ay

baqlarrnda

olrnalt(yaqr69hicri1,rl,6?miladiplolur).Osnranltriviyetirregore,ve(orhan, Adranos fethi faundan once orhan, Bursa',la kuqatma ile nreqgildii (Alpz' osman'rn saihf,rnda 1324'de baElamrE olmah)
ve Bursa kuqatmasrna

(1323 Eyliil baElan) diizenlenmiqtir (Bibliyogra$a). Belgede, Osnran Cazib. Ertu$nrl'un o$lu Orhan'rn egi Aspurqa (Runrca Asprobita.'Bernbeyaz ohnah) Hitfrn, kendi htrz0runda Alieddin Paga'yr vakrflarr iqin vekil atamr$trr.

23.Bab)'osmarrt,vasiyyetig.r.ginc',hisat.daTopharre,de..Manasurda denilen magasgr (bir tasviti kubbenin alunda defn ettiler". Gfimfigfti-kubbe depreminde yrkrltnca, ch. Texier, Asie Mineure,paris 1g62, 130), H. l27l yaptrnldr (A' 1280'de qimdiki sade tiirbe Sultan Abdiilaziz tarafindan vasiyeti olarak', daitna Tevhid, TOEM, III, 917-980). osman'ln orhan'a ve ihsanda bulunrna madqer.i.at hiikrirnleripe riiyet, aluldakileri gozetme beri seferlerde kttmandan deleri zikredilir (Aspz.d+. nau1. Orhan, f305'd.tt bliimiinde beylik tahtrna babastnrg olarak ordunun bagrnda oldugundan
oturmul, ouunla Ostnanh hanedanr kurulmuqtur'

Aspurqa HitOn'a Osman tarafindan hibe edilen beylik koyler, Narlu ve Ifiyakh (I(apakh?) vakfedilmiqtir. Hisrlattan hisse alacak, kalan gelirler vakfa ait olacaktrr. Kendisinden sonra iki o$u $erefullih ve ibrahirn Be['ve onlann neslinden gelecekler hisrlattan haklarrnr vakrf gartlanna gore alacaklzu'. Aspurqa Hitun, tevliyeti biiyiik oflu ibrahirn BeS'e vennigtir. Sonralan vakfiye, ilkin 963 Cemiziyel0li baqlannda Bursa kadrsr tarafindall, sonra Vakrflar idaresince l2lO'da tescil edilmigtir. Yaprlan istinsihta Osnan'ur unvanlart, sultanlar iqin kullanrlan geleneksel biqimde verihnigtir: "sultanu'lguzit ve'l-mucihidin kitilti'l-kefere ve'l-nrtiqlikin es-strltin Osrnin Hin Gizi bn. Ertu$ruI......". tr. ArqivBelgeleri

Sultandnti SultanOyiiiti
Onti

Livasr Defterleri

Defter Kemil Kepeci, 3358

Tarjh
Fedh

Viliyet-i Anadolu: Livi-i Sultan T.T.438

Karacaqehir, inonti, Bilecik

H.937 H.975
I(antrni, tiurar'
no.145-548

T.T. 5l5 (Timar)

Anadolu: Sultandnii

T.T.994
A'nkara Tapu-Kadastro M. Cevdet Yazmalarr

Evkif-i Sultan-onti
Sultan-onti Defreri
Karacaqehir, Inonii, Bilecik

rr/76
97s

T.T. 515

Anadolu (Sultan0nti
Defter -i Evkaf-i

dihil

T.T.994 T.T.523
MAD 18333

I(anuni devri

Livi-i Sultan-onii T.T.54l H.1204

Sultan-onu, derdest defteri

Evkaf-i Nahiyei SultandyiiFti

HALILINALCIK

OSMANU BEYI-iGi'NiN KURUCUSI] OSIVIAN BEG

523

Livi-i Sultan-onii
Sultan-onti, Musellenr ve Taycrlar
Yava Yaya Yava Yava Yava

T.T.3063 T.T. l12

K.Kepeci 7182/5

clonern iizerinde a$rr yanhqlara cltiEtiiklerinclen ihtiyatla ktrllanrhnahdrr' A":Pz' Neqri Osuranh tar.ihinin irrrkq. kaynaklart konttsunda yaprlcak ilk iq, ortaya qtkarnra ve Anonimleri kullanarak, oldu$trnca Yahqi Fakih'ir-r asltnt (restitutiorr) clenemesidir. Bunun igin de ilkin, bu kaynaklarln' metin tenkidi

Defteri Defteri Defteri Defteri Defteri

T.T. 158 T.T.347 T.T.532

T.T. 577

metodgyla

ya;amlanan Yavuz ve M.A.Y. Saraq'tn gtrntimiiz Ti.irkqesiyle yaprnladrklalr

dofru tespiti gerekir. Son defa Aqpz.nin Atsrz mrafitldatr I(' rnerni (istanbul: Tiirkiye Yapnevi, 1949) P.k !:k yTltl iqerir' A'qrkpaqazade:

T.T.583 T.T.762

Hissa Taycrlar

Itr. Terdrih-i Al-i Osman

Osnranlr tarihinin ilk donerni iizerinde yazrlan Tevat'ih-i Al-i Osmin'n clip- kayna$r, Orhan'rn irnirnr ishak Fakih oflu Yahqi Fakih'in yazdrfrur hrildifirniz (A"tpz. Atsrz yay. 91, 106, 148) tarih kappur. Yahqi Fakih'de Osnlan ve Orhan donemlerine ait rivayetler, ishak Fakih'den, yani qafidaq bir rivideu gelnrektedir. Btr rivayetin dopru talihi bilgileri iqerdifi, yer adlaurttn kontroltt, toponomik+opografik araqtrnnalar sonunda ortaya crlcrnr$trr'. Atrk Pagazicle (Aqpz.)'den baqhyarak Nefri Rrr/ri (r'eya ona atfedilen Oxford, Boclleian Marsh 313), Anoniurler ve Oluc tarihiude, Ahrnedi'rrin (ol. 1413 veya l4l4\ gazavit tarzrnda manzunl Tevirih'inde, Aspz. r,eya Yahrii Fakih'i

Fr" Textkritikiqi, ilkin Almau-Avusturya filotoji mektebi (Fr' Giese , P' Wittek' tnetinleri' Taeschner) tarafindan ele alrnnrrEnr. GtiniiDriizde br-r talihi saynlak ntasal-efsane toPtarl bakarak, nralzemeye iqerdikleri destilifolklorik oldusuntt ibaret ("Black Hole")dan "kara boqluk" ve ilk donem tarihinin (bkz' C' iddia etmek (C. imber ve C. Heywood) iqin kolayrna giturektir Ostttatt I(trpkusuz' 1990)' istalbttl 130A-148J, imber', The Ottornan Empire, Bet'egok noksaudtr' Osntan N-i Tevfurih-i Beg donemi tizerincle elimizd eki Pachpneres G' tarihqisi qafclag Bizans ket versin, Osman donemi tizerinde bize onernli aynntrlar saSlamaktadrr (son kez yaprlau Lauretlt-Failler' iizerinde Frapsrzca qevirisini kullanryoruz). Osnranlt krottiklerinin analizi arld Sotlrres ilre Ottortrans, tlt.e of History bakrnrz: V.L. M6nage, Neslti's Ottomatr of Rise "The inalcrk, H. 1964; Development of tlte Text, London Historiography", Historians of the Micltlle East, yay. B. Lewis ve P. Holt,

OsmanofitilIarntrn Tarihi, istanbtrl, 2003, bilimsel maksatla kttllantlanraz'

kullandrklanna dair agrk deliller valdrr.

XV. r,e XVI. y.y.da yazrlan derleme talihler (baqhca idrisi Bitlisi, Ibu Yahqi Fakih'i bize "ihtisir'" eden A"$pz.den, veya Aspz.nin bize kadar gelutemiE ntishalalrndan aktarmadrr. Anoniurler'de ve Dristrlnrdme'cle lcrilen alarntrlar, Yahqi Fakih'in A{pz. ihtisarrnda hayli atlamalar yaprldr$rnr gostelir. Aqpz.de Osman'rn Koprn-Hisan (Bapheus) savagr, iznik ablukasr (1302), Orhan'rn 1329 Pelekanou savagr, Haqhlann Lapseki qrkarmasr (1359) gibi ouemli olaylar yer alnradrsr halde bazr olaylar Anonim Tevarih-i Al-i Osm^n'da ve krsmeu idris, ibn Kernal gibi sonraki klasik kompilasyonlarda dikkate alrnrnrqtrr. Hoca Sa'deddin'in, Thcrr't-Tevilrih'i, esas itibanyla icl.is'itr Hest BihiSt'inin Ttirkqe inEa diliyle bir ozetinden ibarettir. Qo$tr kez Sa'clecldin'in italyanca Bratutti qevirisini kullanan batrh tarihciler (f. von Harnurer, J.W. Ziukeisen, N. Jorga) idrir'i kullanmarnrglaldrr. Bazrlarr, Leunclaritts qevirilerinden (bkz. V. Menage, Nepri) yarallanrrlar', bu yazarlar ilk

Londra 1962, 152-167. Imber ve Heywood'utr bazt analizleri onernlidir' ry. Z.V. Togalr, Orhan'rn baSunsrz hiikiinrdarlar iqin ktrllanrlan Srt/falt unvatlr yerine Gaziler Sttltanr (Strlta.urr'l-guzlt) ultvanrllr kullandr$rnt belirtir; Qelebi Sultan Mehmed'in Orhan Camiinin l(ararnan o$lu tarafitrdan

I(ernil),

tahribi iizerine koyduflrr kitabecle de Orhal, sadece "Ot'[att Bek ibn Osman Bek" diye anrhnrgtl'. Stilerniq isyanrnda Germiyanoilu, Gazan Han tarafirlda oldu$undan, Siilemig'e karqr idi. Togan'a go1'e Osnran'rn da GerrniyanoSltr

Ali, Osmatt'I, Tirnurta$ Noyatl'a (ilhalh valisi) vergi vel'ell LIc beyleri arasgrcla allar. Osrnan "Timur'tur rntiverlihi" Hifiz Abrfi'ya got'e, Sivas'ta

ile dtigrnallfr bupdan ohnahdrr; zira Osman Stileuriq yanhst idi' Yazrcro$ltr

hikim olan Ereura (Ertene)'ya bal kaldrran beyler arasrnda zikredilir: "Atnit' Osman Cedd-i Ildrrrm Bayezicl der viliyet-i Bursa wa arl-nawihi clirad wa Ernir Ertana'ri garclan nami-nihid" ("Yrldrrtnr Bayezid'in atasr olttP Btrrsa
I i. Gokgeu'e verdigi notta, Z.V. Togan'a Arnta!'an, I14. krf . Z.V. Togau ' Urttttni Tiirk Tu'ihine Girio,469, uot. 81.

HALiLiNer-crr

viliyeti ve o taraflarr elinde tutan emir Osman Emir Ertana'ya boyun

efnredi". Osman'dan 8G90 y-rl sonra yaprhnrq bu kayrt, Z.Y. Togan'a gore Osman'a deiil, o$lu Orhan'a ait olmahdrr, zira Emir Eretna "ancak 1327'de" iq baErna geririlmigtir. Togan'a gore Hafiz Abr0, bu kaydr bir ilhanh kaynafrndan almrq ohnah. Bu, ilhanh tarihinde "Osmanr'a ait yegine bir kayrttrr". Osman ve Orhan, Togan'a gore, ilhanh valileri SrilemiE ve Temurtaq isyaularrnda, isiler safinda yer almrq ohnah ve Temurta5'rn Mrsrr'a kaqmasrndan sonra ilhanhlarrn Anadolu valiligine getirdikleri Eretna'ya kargr cephe aldrklarrnr gosterir. TenrurtaE, l3l7-1327 donerninde ilhanhlann Anadolu Valisi oldu$una gore, Osrnan'la qafdagur. Genelde,
Batr Uc beyleri, Temurtag'a baSrmh idiler.

KISALTMAI-qR

B BY BF

: Belleten
: :

Bpantion
Bpantinische Forschungen
Studies

BSOAS : Bulletin of the School of Oriental and Afi'ican

CIEPO : Comite International des Etudes Pr6-Ottomans e[ Ortomans DOP : Dumbarton Oaks Papers DTCFD : Dil ve Tarih Cografra Fakiiltesi Dergisi DVIA : Diyanet Vakfi Islim A,nsiklopedisi UMES : InternationalJournal of Middle Easr Stuclies iUmU : istanbul Universitesi iktisar Fakrikesi Mecrntrasr :Journal of Turkish Studies ffs MOG : Mitteilungen zur Osmanische Gesellschafr REI : Revue des Etudes Islamiqtres SI : Studia Islamica T : Turcica TDK : Ttirk Dil Kururnu TKS : Topkapr Sarayr TTEM : Ttirk Tarihi Encumeni Mecmuasr TTK : Tiirk Tarih Kurumu TTOM : Tarih-i Osmini Enctimeni Mecnruasr TV : Tarih Vesikalan VD : Vakrflar Dergisi WZKM : Wiener Zeitschrift fir die Kunde des Morgenlandes ZVTA : Zeki Velidi Togan'a Arma$an, istanbul, 1950-Igb5

OSMANLI BEYLiGi'NiN KURUCUSU OSMAN BEG

527

eisLryocRAFYA
Ahmedi, Tevarih iqin son kez bkz. K. Srlay, Histoty of the Kings of the Ottoman Lineage, Haward University, 2004.

Buluq, S., Unfei:suchungen ilber die altosmanische anonyme Chronik des Bibliothiqtre Narjon ale zu Paris, suppl. Turc 1047, anc. Fonds turc gg, Breslau, f938.
Cahen,

C., Pre-Ottomat,

Turkey, London, 1968.

Al-'Umari, MasAliktt'l-Absilr fr Mamiliku'I-Amsir, y^y. F. Taeschner: A/'Umari's Bericht iiber Anatolien in ser'rrem Werke "Masalik al-absar fi
mamalik al-Amsar", Leipzig 1929. AksarAyi, Mtisilmeretii'l-AhbAr, yay. Osrnan Turan, Ankara: TTK, 1944.

Cahen, C., 'The Mongols and The Near East", A History of the Crusades, ed. K.M. Setton, II, Philadelphia, 1962, 715-734.

Anonim TevArih-i Al-i Osmaur, F. Giese negri mat, istanbul 1992.

Anonynrous, Chronicle

esas

ahnarak hazrl. Nihat Aza-

Cahen, C., "La Question d'histoire de la province de I(astamonu au XIIIe sidcle", Turcob7zantin et Oriens Christ., London: Variorunr,1974. Quy, A., "Ertu$rul Gazi,Ibrakeqililer ve So$tit Baylaml", ill. Osmarrlr Senrpozwmu, Sogrit-1988, ErtuSrul Gizi'yi Anma ve So$iir $enligi Vakfr Yapnlan: 4, Ankara, 1989.
Qetin,

of 1485: Oxford, Bodleian Library, Oxford, ms. Marsh 313. bkz. V.L. Mdnage, Nesftrj's fIr'srory of the Ottomans (London, 1964), l1-14.

i., Tursurr Fakih,Ankara, 2002.

"Ruhi
Ar1iv

Tirihi",

H.E. Cengiz ve Y. Yucel, Belgeler,l4l8 (1989-92): 359472.

1938.

Darga, M., "$arhoyuk-Dorylaion Kazrlan (1998-1992)2", XV. Kan Sonuglan Toplanasr, Ankara, 24-28 Maps.

Klawtzu,I. Fasikul, istanbul

Artuk, i., "Osmanh BeyliSinin Kurucusu Osman Gizi'ye Ait Sikke". Socia| and Economic History of Turkey.(1071-1920), yay. O. Okyar and H.
inalcrk, A,nkara, 1980. 27-33.
ASrk Paga,

Darling, L., "Contested Territory: Ottoman Holy War in Comparative Cotrtext", Studialslamica, XCI (2000), 133-69. Darling, L., "Persianate Sources on Anatolia and the Early Hisrory of the Ot[omans", Srrrdies on Persianate Socieues, II (2004) ,l2o^l44.
Do$ru, H., XW. YtzSalda EskiSehir ve Sultanonii Sanca$t, istanbul 1992.

GaribnAme,yay.K. Yavuz, istanbul: TDK, 2000.

Doiru, H.,

16. WzSzlda Sultanonti Sanca{t'nda

Ahiler

ve

Ahi Zaviyeleri, An-

A,qrk Pagazide

, Tevilrih-i /d-i Osmut,yay. Q.Asrz;

Osmanh Tarihleri, 89-319.

kara 1991.

istanbul 1949.
Atsrz, N., Osmarilt Tarihine aitTakvimler, istanbul, 1961.

Do$ru, H., "Karahisar Kalesi ve Osmanh Devletinin Kuruluguncla Onenti",

Sosyal Bilimle
Efl aki,

r Dergisi, Eskiqehir
yay.

(2000-2001

).

Babinger, Fr., Die Geschichuschreiber der Osmanen und ihre Wet*.e, Leipzig 1927. Bayram, M., Ahi Ewen ve Ahi TeEkilaa'nnt Kuruhrgrr, Konya, 1991.

MenAkib al: Arifin, l-II,

Tahsin Yaztcr,Ankara,

1959-6 I

Elvan Qelebi, Menikibu'I-Kudsiyye fr MenAsibi'l-[,lnsiyye, ed. A.Y. Ocak, istanbul, 1984.

Emecen, F.

i. Eriinsal ve

Beldiceanu-Steinherr, I., "La conqute de la Bithynie rnaritirne: 6tape decisive dans la fondation de l'etat ottoman", in K. Belke, F. Hild, J.
a.ls Rarrm, Vienna, 2000, 2l-30. Beldiceanu-Steinherr, I., Recherches srr /es actes des rignes des sr/rans Osman, Orkhan et Murad I, Munih, 1907.

nk Osmanlilarve

Baa Anadolu BeyliHeri Dtinyas, istanbul 2001.

Koder, P. Soustal (eds), Byzutz

Enveri, Dustfirnime,yay. M.H. Yrnanc, istanbul 1928; Fratrstzca qevit'i, Irdne M6likoff-Sayar, Le destan d'Umur Pacha, Paris, 1954.
Erkoq, E.,

&k

Paga ve

O$tu Elvan Qelebi, Qorum, 2005.

Erzi,

A.,

"Osmanh Devletinin Kurucusunrtn ismi Meselesi", Tiirkiyat Mec-

Bittel, K. "Karadja-hisal'", Anatolische Studieir, 1 972.

muas4 7-8 ( 194G42), 32Y26.

CSMANU BEYI-iGi'NiN KURUCUSU OSMAN

528

HALiL

iNarctr

BEG

529

,,Qorurn'un Mecidozti''de A5rkpaSao[lu Elvan Qelebi Ziviyesi", Eyice, s., Tiirkiyat M ectnuas4 XV ( 1 969\ z 2ll-244' Ferid6n, A., Mringe.irri's sel6tirr, l. baslo, ist- H' L27+1275'
Sfrrdies' Foss, C., "Byzantine Malagina and the Lower Sangaritrs", 'Anatolian xI (1990),161-184. ,,The Defenses of Asia Minor against the Turks". Greek orthodox Foss, c., Theological Review,2? (1982), 145-205' et Acta Francis, E., "La f6odalit6 byzantine et la conquete Turque", Stttdia Orientalia, IV (1962), 69-90. riconsideGallota, I.L., "Mito Oguzo"e le origini dello stato ottorllano: una 1993' Rethymnon' Zachariadou, E. ed. Emirate, razione", The Ottoman 4r-59. Gibb, H.A.R., The Travels of Ibn Battuta,Il, Canrbridge 1962. ZeitscltGiese, F., "Das Problem der Eltstehung des Osmanischen Reiches"' L . (1924\, 24G7 jrjsdJ< te, 2 un d verwan d te Gebie rift ftir sem
Giese, F., yay., Die altosmanischen

Heywood, C., "Boundless Dreams of the Levant: Paul Wittek, the GeotgeKreis, and the Writing of Ottoman History",rfo unta] of the Royat Asiatic
Socie

ry,1989, 30-50.

Heryood, c., 'The Frontier in ottoman History, old ideas and the New Myths", yay., D. Power and N. Standen, Frontiers in Question, EuroAsian Bodeflands,70&1700, New York, 1999, 228-250.

Hoca Sa'deddin , T6.cti't-TevArfh,I-Il, istanbul, FI. l?7g. Hopwood, K., 'Ttirkmen, Bandits and Nomads: Problems ancl Perceptions", in Proceedings of cIEPo sixrh symposium: cantbt'idge.... 1984, yary. J.L. Bacqu64rammont and E. va' Donzel, istanbtrl, lg87, 2330. Hopwood, K., "Nomads or Bandits", Byzantinische Forschungen,16 (lggl),
179-194.

Hfidavendigi,r Livasr Tahrir Defterleri, yay. o.L., Barkan ancl E. Meriqti, Ankara, 1988.

Hiisameddin, H., "Asporqa Hitfrn nimrna 723/1323'cle rertip edilen vakfiye ve cerniziyelnhir 76L/ Nisan 1360 tarihli orhan Beg vakfiyyesl", TTEM,
XVI-94.

anonwen chronikerr, Breslau,

1922'

anonymen Giese, F., "Einleitung zu meiner Textausgabe der altosmanischen 49-75. (1921-22): MoG,3 osmati,, a]-i tevarih-i Chroniken

Ibn Battuta, Tuhfam'n-NuzzAr, geviri, H.A.R. Gibb, The Tratels of Ibn Battuta, l-II, London, I 929.

Glykaui-Ahrweiler, H., "l'histoire et la gfographie de la r6gion de smpne I eng-e les deux occupations turques, 1081-1317" , Travaux e t M|mojles'
(1965) , L-204.

Ibni Bibi, A|-Auamir'ul-'Aliiw, Merin, Ankara: TTK. Ibn-i Kernal, TevArih-i el-i osman,r.y^y. $. Turan, Ankara: TfI(
Itnber, C., "Paul Wittek's 'De la d6faite d'A,nkara
nople",-./OS, 5 (1986),

1g70, lgg3.

Gokbilgin, T., "Osm arf', ME

iA

6ffi l.
G7-76.

la prise cle Constanti-

lg73' Gregoras, N., Rhonr dische Geschichte. qeviri:J-L' van Dieten, Stuttgart' Tarihte -.", Guneg, A., "16. Yiizplda osmano$ullarrnrn BeEi[i EskiqehirEsft,ipehir Sempozyumu,24 Kasrm 1998, EskiEehir, 2001'
Halecki, O., Un Emperetrr de Byzance

Imber, C., '1lhe Legend of Osman Gazi", OE,

l'union

des lglises

et

Rome: Vingt ans de travail Pour d'Orient, 1355-1375' Pour Ia d1fance de l'empire

Inrber, C.,'The Ottoman Dynasric Myth", Ttrcica lg (lgg7) ,Z-27. Imber, c., srudr'es in ottoman History and Lawistanbtrr 1996.

Imber, c., "\Mhat does ghazi actualy Mean?", yay. q. Balrnr ve c. Imber, Balance of Tntth,istanbul, 2000, l6b-l?8.
Imber, C., 'Othnrartl", EI2.

zre

Warsaw 1930.

Hammer-Purgstall, J. von., Geschichte des Osmanisclten Reiches,

Pest, 1827.

I, Buda-

Hasluck, F.W., Cyaicus, Cambridge , 1910-

Imber, c., "Ideals and Legitimation in Early ortoman History", yay. ch. woodhead ve I.M. Kunt, suleyman the Magitificent, Londr.a, lgg5, 13&
153.

Heywood, C., "Between Historical Myth and 'Mythohistory': The Limits of Ottoman History", BMGS l2 (1988), 315-45'

8clleten C.LXXI,34

HALILINALCIK

OSMANU BEYLiGi'NIN KURUCUSU OSMAN BEG

531

Inalcrk, H., "The Question of the Emergeuce of the Ottotnan State", InternationalJournal of Turkish Studies, 2 (1980) ,7L-79. inalcrk, H., "Osman Ghazi's Siege of Nicaea and the Battle of Bapheus", OE,
77-100.

Kermeli, E., ve O. Ozel, The Ottoman Empire, Myths, Realities ancl Blacak
Holes, istanbul: ISIS, 2006.

Konyalr,
Konyalr,

i., Sogttt'de Ertuflnil Gazi Tiirbesi ve ihtifali, istanbul, i., Ankara Camileri,Ankara, 1978.
(1942) ,267-278.

1959.

inalcrk, H., "Karacahisar Ytizey AraEtrrmasr Danrqman Raporu", Ankal'a,

1999.

Kopnilii, F., "Ribit", VaktlJar Dergisi,Il

Koprulti, F., "Aqrk Pa{a", MEIA (1978).

inalcrk, H., "iznik iqin Osman Gazi ve Bizans Miicadelesi"/'The Struggle Be-

tween Osman Gazi and the Byzantine Empire

istanbul, 20012004, 595.

for

Nicaea", iznik

Koprrilii, F.,'Abdal Musa", T'jrk Kiilttirii,l24 (1973), Gl5.

Kopriilu, F., "Anadolu Selquklulan Tarihinin Yerli Kaynaklarl", Belleten

7(1943),379-519.

inalcrk, H., "Osmangazi ve Karacahisar", Osmanh Sempozyunrrr, EskiEehir,

1999.

inalcrk, H., "Ottoman Methods of Conquest", Studra IsLantica,Il, 10&129.

Kopriilti, F., "Anadolu'da islimiyeu Tiirk istilisrnclan Sonra A-nadolu Tarih-i Dinisine Bir Nazar ve Bu Tarihin Menba'lan", Daiilftinun Edebiyat
fhl< ri/resi M e cm u' as,
2

inalcrk, H., "Kan'acahisar ve Karacagehir Uzerinde Bir Belge (MAD 18333, Sultanonii Evkaf Defteri") , Osmangazi Senpozyrmu, Eskiqehir, Anadolu Universitesi, 1998.

(1922) : 28 I -3 1 l, 385-420, 457 -86.

Kopriilii, F., "OSuz Etnolojisine diir Nodar'", Tiirkiyat Mecmuast, I, 185. Koprtilti, F., "Osmanh imparatorluiunun Eurik Menqei Meseleleri", Hayat
Mecmu'asr II ( 1943), 219-31 3.

inalcrk, $., "Ibn Hacer'de Osrnanhlara dair haberler", ,Ankara jniversitesi DiI ve Tarih Cografya Faktltesi Dergisi,Vl (1948), 189-95. i
stom

Kopriilii, F., "Osmanh imparatorlufiunun I(uruluqu Meselesi", Hayat

Mecmu'ast,12 (1927).

.4nsiklopedisi Milli E['i tim Bakanhsr.

i stam Ansiklo pedisj, DVIA

Jacoby, D., "Catalans, Turcs et Venitiens en Romanie (1305-1332)", Srrrdi Medievali, s. II, v.l5/l (1974),217-261. Jennings, R.C., "Some Thoughts on the Gazi-Thesis", WZKM 76 (1986),
61.

Koprtilti, F., les origines de I'empire ottornail, Paris 1935, qeviri: Osnanlt
Devletiniu Kun/ugu, Ankara: TTK, 1959. Kramers,J.H., "Wer war Osman?", Acta Orientalia 6(1928) ,242-54.

l5l-

Kut, G., "AStk Pa$a", DVIA,IV (1991).

La Bithynie au Moyen Age,yay. B. Geyer ve L. Leforr, Paris 2003.

Jorga, N., Gescft ichte des osmanischen Rejches, Gotha f 908 - 1913. JOS:.,/orrnnl of Ottoma.u Studies
JTS:.,/ourr

Laiou, A.E., Constantinople and the Latins: TIrc Foreign Policy of Anclronicus II, 1282-1328. Cambridge, Mass., 1972.

nI of Tru'kish

Srrrdies.

Langdon, J.5., Byzantium's Last Inperial Offensive

Rochelle, 1992.
State ,

in

Asia Mrrror-, New

29

Kafadar, C., Between Two Worlds, The Construction

Berkeley, Los Angeles, London, 1995.

of the Ottoman

Langdon,J.S. "Byzantium's Initial Encounter the Qingissids", WATOR,

(1998),9S140. Lefiort,J., 'Tableau de la Bithynie au XIIIc sidcle", OE,l0l-17.
Leunclavius, J., Historiae musulmanae Turconrrn, Francofurti, I 59 I . Lewis, B. ve P.M. Holt, The Historians of the Middle Easr, Londra 1g02.

Kantakuzenos,J., Geschichte, Almanca geviri, G. Fatouros ve T. Krischer, IIII, Stuttgart, 1982. Kaplano$lu, R., Bursa ,$tsiMopedisi, I, 2001. Kaplanoglu, R., Osmanh Devle ti' nin Kunrlupu, isranbul, 2000.

532
1983.

HALiL INALCIK

OSMANLI BEYLiGI'NIN KURUCUSU OSMAN

BEG

533

Lindner,R.P.,NomadsandottomutsinMedietal,$latolia,Blooming[on'
Lowry,H.,TheNattreoftheEarlyOttomutstate'Albany'2003' 1922-23' Liitn Pa$a, Tevu'ih'i Ni Osmut' istanbul' Konstantittochritt und Reaction tir Byzance im 14'Jh'
Matschke, K.P., Forrs

osmanh Tarihleri (Ahmedi, $ukrullah, A,srk pagaoSlu, Nigancr Mehmecl

Pala) yay.q.N. Arsrz, istanbul fg4g.

ostrogorsky, G., Histoty Oxford 1968.

of

the Byzantine state, ingilizce qeviri: J. Hussey,

..L,origine sociale des prenriers ottomans'', oE,|3544. M6likoff, I.,

peltttltet.Biirgerkriegspefiodevo',1341bis1354,Berlirll97l.

Pachymeres, G., Relaaorrs Historiques,y^y.A. Failler, qeviri: V. Paris, 1999.

Laurelt, I-fV,

M6nage,v.L.,.,TheBeginningsofottomanHistoriography''yay.B.Lewisr'e

Pertusi, A., "I primi studi in Occidente sull'oligine e la potenza dei Ttrr-chi", Srudr Veneziani 12(1970) ,4OUbbZ. Preger, T-, "Dorylaion", Mitteilungen des Deutschen Archeologischen.6sattt ts, Athenische Abteilung, lg ( I ggg), 30 I -3 I 5, Rashid al-Din, Die Geschichte der o{uzeu des Ras/fid al-Din,Vienna, 1969. Rashid al-Din, Fazl Allah,Jame al-Tawarik^h, ingilizce qeviri: W.M. Thachstop,

P.M.Holt,TheHistoriansoftheMiddleEast,London,lg62,16&179.
M6nage,

v.L', .,The Menaqib of Yakhshi Faqih'', BsoAs, 26(1963),

5G'54.

M6nage,V.L.'NeshritHistoryoftheottomans:ThesourcesandDevelop.
.,Gar.ib'ir'e'cle Alphk Gelene$ ite itgiti Bilgiler", Belleten' 1985' Mengi, M.,
ment

of the Text, London, 1964'

I-II, Cambridge, Mass. lgg&lggg.

Refik, A., "Fadh Zamanrnda sultan-oytEii", T-DEM, xtv-3, l2g-14r. Refik, A-, "Karacahisar Tarihinde Tiirk Merkezi", Ikdan, (l7.4.lgzll Sathas,
Age,

Morgan,D.o.,*IbnBattutaandtlreMongols'',JourrnloftheRoyalAsiatic
SocietY,XI-2 (APril)'

des MevIAni Mehemmed Neqri, Gihanniimi: Die altosmarlt's che chrorlik Neschri,I-II, yay' F' Taeschner' Leipzig' l95I-55'

c.N., Documents indits relatifs i l'histoire de la GrEce art moyen

I-IX, Paris l88Gl 890.

Neqr.i'M.'KitAUiCihanntine,I-II,yay.F.R.UrratveM.A.Koymerr,fulkar.a: T'fK, 1970.

Schlumberger, G., Exp1ditiorr des 'Almugavares'orr Orient, Paris 1902.

routiires

catalatts en

Nicol,D.M.,TheLastCentttriesofByzantium,l26l-1453,2.Basla,Canrbridge, f9935' Niizhet, M-, Ntvil-i Mihal Gizi' istanbul' H' 13f 1992' ocak, A.Y., Kii.lr itr Tarihi Kayna{r olarak Menakibnatneler'Ankara' SutrIi&: Kalenderiler'' AnA.Y., Osm anlt imparatorltt$nnda MarjitLal

Schreiner, P., Die Byzantinischen Kleinchroniken,Il. Teil, Viyana lg77 . setton, K.M., A History of the crusades,I-V, Madison, lg55-19g5. Setton, K.M., The Papacy and the Levant (120+lg?l),Lvr, philadelphia,
1976 vd. Sevim, A., ve B. Mergil, se/gu.k Devletleri

Ocak, kala: TTK, 1999.

rarihi, fuikara: TTK, lgg5.

OE:TlteOttomanEmirate,ed'E'Zachariadou'Rethymnon'1993' 1925' Oruc, Tevfuilt-i Al-i O,,nan,yay'F' Babinger' Hannover

Ortrg Bey Tarilti, y^y' N' Atstz, istanbul
197

lggg. sumer, F., 'Kap Boyr ve Karakeqililer", Tiirk Dtinyast Tarih Derg;isi,sayr g6,
1989.

Spuler, 8., Die Mongolen

in lran,Leipzig,

2'

Stimer, F., "Kap", MEIA, VI, 4b9462.

osmanGaziveBrtrsaSempoz1ntmu,LSNisan200S,But.sa200S. 1996' Osmarr Gazi ve Diinemi,Sempozprm' Bursa

Eskiqehir' Osmanlt S em pozyum u, 2*27 A$ustos' I 999'

Siimer, F. "Anadolu'da Mogollar" , serquHtt Aragurmalan Dergisi, I (1965). siimer, F., "Anadolu'ya Yalnrz Goqebe Ttirkler rni Geldi',, Belleten, no.
(1e60).

96

istanbul I96f ' Osmanlt Tarihine aitTakvimler,yay'N' Astz'

Stimer, F., "osmanh Devletinin Kuruluqu ile itgiti nazr Meseleler,,, DTCFD,

5l (Mart l99l).

HALiLINnt-CU<

OSMANU BEYI-IGi'NiN KURUCUSU OSMANI BEG

535

4l ' Siinrer, F., "Osnlanfu Dewinde Anadolu'da Kaytlar", Bel]eten' no'

si.inrer, F.,

o{ttzlar

(Ttirkmenler), Tatihleri, Boy TeEkiliu, Destanlart,

Uzunqarqrlt, I.H., "Gazi Orhan Bey'in htikiimdar oldu!'u tarih ve ilk sikkesi", Belleten, IX ( 1945), 207-2L1. uzunqarqrh, i.H., Uzunqarqrh, Argivi, no. 10789.

3. baslcr, 1980.

Konya, 1946. $ik6ri,nin Karaman o{ullan Tarihi,yay.M. Mesud Koman, (14'-15' Taeschner, Fr., "Beiuige zur Geschichte der Achis in Anatolien

'ilk Vezirlere dair Murilea", Belleten III (lg3g), 99-106. i.H., *orhan Gazi'nin 749 H. Tarihli bir Temliknirnesi", TKS

L47' Jhd$ auf Grund neuer Quellen", Islamica, L929, Taeschtrer, Fr., "Beitrige zur friihosmanischen Epigrafik und Archiologie"'
Der Islam, XX, 109-186; XXII, 69-73.

Uzunqarqrh, i.H., "Orhan Gazi'nin vefat eden oSlu Stileynran PaEa iqin tertip ettirdif'i vakfiyenin ash", Be,l,leren, XXVII (1963) ,497449. Uzunqarqrh,
UzunqarErh,

i.H.,

Anadolrt BeyliHeri ve Akkoytnlu, Kat'akoSuttlrt Devletleri,

Ankar-a:

TaEkoprtiliizide, A., At-$aka'ik aI-Nu',maniyya fi'ulema al-Dawlat al'Osmaniyya, qeviri: Mecdi Efendi, Hada'iktt'p-$al<a'ik, yay' A' Ozcan'
istanbul, 1989' Tekin, $.,'XfV. yuzyrlda YazrlnuE Nsaletti'lJslam" JTS, 33 (1989) : 139-204'

Ankara, 193?.

i.H., Osmanh Tarihi,I,

TTK, 1947.

Varlrk, Q., Gerniyanopullan Tnihi (130U1429), A,nkara, 1974. vfadimirtsov, B.Y., Mofollartn igtimai regkilau, qev. A. inan, Ankara: TTK,
1944.

Tekin, $., "xfv'tincti Yiizyrla Ait bir ilim-i

76(1986):27982.

Hil: Risiletti'l-islirn", wzKM

Temir, A., Cacao$lLr Ntrr el-Din'in 1272 tarihli ArapEa-Mogolca Vakfiyesi, Ankara: TTK, 1959. Tevhid, A., "ilk Alu Pid$hrmrzrn Bursa',da Kiin Ttirbeleri", TOEM,III: 9179r8.

vryonis, S., "The Byzantine Legaq and ottoman Forms", Drrmb artor1 oaks Papers, XXIII-XKV ( f 969-f 979), 253-308.

vryonis, S., "Nomadization and Islamization in Asia Minor", Dumbarton

Oaks Papers,2g (1975)

,41-7I.

Thirier, F., R6gestes des dlliblrations drr Senat de Venise Concernant La

Romanie,I. f 329-1399, Paris 1958. TOEM: Tarih-i Osmilni Mecmuast istanbul, 1910-1923'

Vryonis, S., Jr. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh trough the Fifteenth Cenrury, Berkeley, London, 1971.

werner, E., Die Geburt einer Grossmacht-Die osmanen (1s00-I4gl): Ein

Beitrag zur Genesis des trirkischen Feudalismus. 4. Baslu, Vienna, 1g85. Wittek, P., "De la ddfaite d'Ankara i la prise de Constantinople", Revrre des Emdes Islamiques, 12 (1938), I-24. wittek, P., "Der Stammbaum der osmanen", Der Islam,l4 (1925), g+100.

Togan, A.Z.V., "Mogollar Dewinde Anadolu'nun iktisadi Vaziyeti", Ti)rk Hukuk ve iktisatTarihi Mecmuast I(193f ): I42. Togan, L.Z.V., (Jmumi Tiirk Tarihi'ne Girig, En Eski Devirlerden 16' Asra
Kadar,3. Baskr istanbul, 1981' To pkapr saray MiizesiArpiv Ktlawrzn, 2. fasikul, istanbul, 193&1940.

wittek, P., "Deux chapitres de l'histoire des turcs cle Roum", Byzantio, II
(1936),285-319.

TKS: Topkapt Sarayt Turan, O., SelErr.kl ular Zam an nda Tiirkiye, istanbul, 1 I 7 I' Turan, O., Tadhi Takvimler,Ankara, 1954'

Uludaf, I., "Osman Gaziye dair miihim bir vesika, Aspurqa hatunun vakfiyesi", Uluda!,no. 26 (1940), 6l-68.
Uzunqarqrh, i.H., "Gazi Orhan BeyVakfiyesi, 724 Rebitilewel/L3?4 Mart", Belleten, V (1941 ), 277-288.

wittek, P., "Les Ghazis dans l'histoire ottomane", Blzantiott xI (1936). Wittek, P., 'The Taking of Aydos Castle: A Ghazi Legencl ancl its Trapsformation", Arabic and Islamic studies in Honor of Hamilton A.R. Gibb,
yay.G. Makdisi, Cambridge, Mass., 1965, 662-22.

wittek, P., collected studies: La Formatiott de I'empire ottoman,yay.y.L.

M6nage, Londra: Variorum 1982.

ss6

nar-ir.iNnrcx

Halil Inalck

Wittek, P., Das Ftirstenfttm Mentesche: Studie zur Geschichte Westkleinasieirs im 1 3.-1 5. Jahrhundert, Istanbuler Mitteilungen 2, istanbul, I 934.
Wittek, P., The Rlse of the Ottoman Emipre, London, 1938.
Yazrcuide , A,., Tev6.rih-i N-i Se/guft, TKS, Yazma: Revan 1891,
\_

Yi.icel, Y., Anadolu Beylikleri Hakkrnda Aragurmalar, I: Qoban-o{ullarr Beyli gi, Candar-o$ullan Beylipi, Mesalikrt' I-Ebsar' a Gore,4n adolu Beylikleri,2. Baskr, Ankara, 1991. Zachariadou, E.A., (yay.) , The Ottoman Emirate, 1300-1389, Rethymnon,
1993.

*lf-'gha1;.

Zachariadou, E.A., "Pachymeres on the 'Amourioi' of Kastamonu", BMGS 3(1977),57-70. Zachariadou, E.A., "Yahshi Fakih and His Menakib", Turkish Historical Association Congress, I 989.

in

Proce edings

of the

Zachraiadou, E.A., Romania and the Trrrks (c. 1300-c. f 500), London: Variorum, f985. Zachariadou, E.A., "Histoire et l6gendes des premiers sultans", Turcica,2T

(1995),4ffi9.
Zachariadou, E.A., "Observations on Some Turcica of Pachymeres", Renre des Etudes Byzantines, 36 (1978) ,261-267.

4a.*9

Estshelr,r
,r6rn

o ;

t$tahyo

5Jigizr

Bithynia, 1300-1330