Bora Yrkolu 1A-98060459

TRK ANAYASAL TARH

rgutlenmemi, dzensiz, aralarnda maddi manevi bir ortak yan bulunmayan sosyolojy ynlendremez. SYAS TOPLUM: nsanlarn ortak siyasi birlik kurmak amacyla biraraya gelmesyle olusur. Syasi toplumlarda insanlar biraraya getiren unsurlar a) soy birlii b) dil birli c) inan birlii bir arada yaama duygusu siyasi birlii oluturmaya yeter. Siyasi toplum ayn zellkleri gsteren bir cins meydana getirir. Siyasi rgtlenme syasi ayrmay dourur. Bu ayrsma ynetilenler ve ynetenler olmak zere iki bolume sahiptir. SIYAS KTDAR: Bakasndan emir almadan emredebilme yeteneidir. Yaptrm gc vardr. stek, yarar, karlarn brarada tutulmasn salar. Siyasi erk olmazsa anari hkm srer. Siyasi erk gcn toplumdan milletten alr. Millet yonetlme yetkisini siyasi erke verir. Syasi iktidar bir consensus tur. Siyasi erk mutlaka toplumun onayndan gemelidir. Siyasi elde etmek icin giriilen mcadeleye siyasi mcadele denir. Siyasi gler siyasi partiler Sendikalar Siyasi hayatn dikkat edlmes gereken br. Bask ve menfaat gruplar Anayasa hukuku syasi hukuktan yararlanmaldr. Anaysada bir devletin siyasi rejimi Yaps yer alr. ekli Taraflarn kullandi hukukta cercevelenerek snrl bir ynetim yaratmak iin anayasa yaplr. Osmanl DEVLETNE TOPLU BAKI: Sosyo ekonomik ve snr cizgisi 15. yy. Da belrlend. Bu yy. kadar askeri bir toprak devletdr. 19,yy kadar iine kapank bir feodal yaps var. Feo. Bir blge ktdar sistemidir. Ancak Osmanl feo.su farkl. Devletin ana temeli tmar Yksek askeri Saray, hazine, halk Osmanlda halk edilgen, pasif siyasal katlm yok. Ik unsur daha olusuyor: a)ilmiye(devlet islernn serata ungun gelsmes cn calsyor.) b)yoncalk(meslek kuruluslar) 1

Bora Yrkolu 1A-98060459 Osmanl feo.su tmardr. Devlet topraklar merkeze bal parcalara ayrlmstr. Merkezle en kucuk toprak parcas arasndak iliki bununla saglanyor. Tmar sahiplernn gorevler: Toprag ilemek Vergi toplamak Savunma, zabta grevlern yerne getirmek. Tmarl sipahi: tmarl gorevlilerdir. Ordu sefere ckacag zaman devlet cagrs ile orduya katlmaktr. Toprak rejimi ile askeri hiyerarsi brbrne kenetlenmistr. Saray btn lkey gecerli klan kararlar alan merkezdir. Saray hazine kurumunu icine almaktadr. Osmanl da monarik sistem hakim. Hkmdar tek tarafl kararlar alabilir. ktidarn tek kaynag hkmdardr. Bu monari kaltsal yani rsidir. Prinegeture: Tahta en byk cocugun gecmesi. Kuvvetler ayrl sz konusu degldr. Osmanl teokratik yapya sahptr. Osmanl hkmdarnn yetkler snrsz degldr. Devletn teokratk yaps itibariyle taat etmek zorunluluktur. Ancak hkmdarn yetkler slam kamu hukukuna uygun olmal. Padsah serr hukuk dsnda kurallar dzenlemektedir. Bunlar emirnameler Kanunlar... Butun bu kanunnamelr br araya getren kanun Fatih kanunnamesidir. Bunlar rfi hukuktur ve serri hukuktan daha dnyevidir. DVAN: Kurul halinde calsr. Devletle ilgili btn ilerin denetlenmesi ancak alnan kararlarn padisah tarafndan onay gerekir. Devlet birey ilikisini duzenler. Bireyerin basvuruu ve sikayetlern inceler. ASKER: Eyalet ve merkez askerler olarak ayrlrlar. Eyalet askerler savastan savasa, merkez askerler ise yeniceriler olup srekli padisahn yannda yer alrlar. Yenceriler dam ve cretlidir. HALK: zerinde bulunduu toprag ilemekler ykml. Koyluler yllk vergilerini toprak sahibine verir. Vergi borcunu demezse tmar sahb topra ger alnablr. Toprak mutlak ilenmeli.ckan uyumsuzluklarda czume kadlar bakar. Kyl idari yonden tmar sahibine, yargsal ynden ise kadlarn denetimindedir. 16.yyde avrupadaki bolge ktdar gcn kaybetms, kesfler ve yenilik hareketler sonucu aydnlanma srecne girmitir. Bunlara Osmanl baslangcta kapal kalmstr. Devletn syasi, ekonomik ve toplumsal alanda gerleme nedenler 17. yy.de Koi Bey raporunda belirtlmistr. Bunlar: Sarayn devletn ilerine karmas 2

Bora Yrkolu 1A-98060459 Tmar rejiminin bozulmas Devlet rgt icersndeki makamlara kiilerin gelmesi Vergilern dagtmndak bozulma Kanuni sonras padsahlarn aartk dvana ve devlet islerne katlmamas Sadrazam atamalarnda torpilin domas. Yksek dereceli makamlarn sahplernn sk sk yer deitirmesi, yerlernden olmak istemeyen kiilerin gercekler soylememesi. Zlum ve siddetn baskn olmas Merkez btnln ckmes. Ordu makamnda grlen bozulma ve yarardan cok zarara nedenl Hkmetin lkeye sz gecrememesi ve balkanlardak uluslarn ayrlk zihniyetler.

3.SELM yenilklerle dzelme gerceklesecegne inanr. Yabanclardan toplumdan grs almtr. Yenilikleri tek fikirli degil cok boyutlu gerceklestrme cabas vardr. Osmanlya yen bir dzen olarak Nzam- Cedit getirmitir. Bu yalnzca asker duzende gerceklestirilmek istendi. Yenicerlern kaldrlmas, bat tekngnn kullanlmak istenmesi. Yabanc eserler cevirtmis, ds politikada denge saglanmak stenms, eliliklern kurulmas. 3.Selm meveret uslbunu(dansma) oturtmaya calmtr. dar alanda alnmas gereken nlemler: Ayanlarn seimle baa gelmes, vallern buna karmamasi Yksek valilern sk sk yerlernden uzaklastrlmamas. Kadlarn uslsuz ilemlere son verilmesi Vergde keyf uygulamaya son verlmes Yenicerlern yannda avrupai dzende yeni bir ordu Diplomasi alannda aclma Dvan dsnda dansma organ kurulmas, hukuk anlamda degl ancak fiili anlamda hkmdar snrlandrma. Yenlklere kars cklmtr. Insanlar altklarnn devamndan yanadr. Bu yenlkler idari ve ekonomk acdan eski dzenden ckarlar olanlarn kars ckmasna neden oldu. (Yenceri maaslarndan yararlananlar gb.) Merkezi ve tasra ynetmlerde isyanlar ckmstr. Tasrada karklk ortamnn giderilmes sonucu merkezi ynetmn gcleneceg korkusuyla ayanlarda isyanda bulunmutur. 3.Selim kan Kabak Mustafa ayaklanmas le tahtan indirilmitir. Yerne gelen 4.Mustafa se hkmet darbes le ndrlms yerne tekradan yeniliklere nem veren bir padsah 2.Mahmut gecmstr. Ancak bu yenilikler istenilen seklde olmamstr. Cunku batllama bir sorun halne geld. Sonradan gelen padsahlar Nzam- Cedte sahp cktlar. Ayanlar kend baskanlarn kendileri secerler. Ancak sonralar merkeze ters dustuler ve devlet merkezden atamalar yapt. Bu 3

Bora Yrkolu 1A-98060459 da 1808 belge. devletn kararszlnn gstergesidir. Ayanlarla yaplan tarhl Sened-i ttfak turk anayasal tarhndek lk onemli

Sened-i ttifak: Ayanlarla hkmet arasndaki anlasmadr. 7 tane hkm vardr. 1. padiahn kiilii ve otoritesi devletin temelidir. Buna karsi ak ya da gizli itaatsizlkte bulunanlar cezalandrlacaktr. 2. Bizim yaammz devletin varlgna bagldr onun iin toplanacak askerler devlet asker olarak yazlacaklardr, kars gelen olursa (yan yencerler) el brliiyle cezlandrlacaktr. 3. Hazine ve devlet gelirlernn toplanmas ve konrunmasna padsahn buyruklarnn yerne getirilmesini saglamaya karsi geleni cezlandrmaya soz veryoruz. 4. padisahn buyruklar eskiden oldugu gibi sadrazamdan cikacak. Her iste onun izni alnacak. Ama sadrazam da yetkisinii kullanmal. Keyflik yaparsa bunu onleyecegiz. 5. Hanedanlarn devlete merkezdeki devlet adamlarnn da birbirlerine gven duymas sarttr. Hanedanlardan birine devlet ya da valilerden sucsuz oldugu halde bir saldr gelirse bunu nleyecegiz. Hanedan ve ayanlar karsklk yaratanlar halka zulmedednleri ve eriata kars gelenler cezalandracaktr.Brnn sucu varsa soruturulmadan ceza verilmemeli yani keyfi cezalara son verlyor. 6. baskentte askerler ayaklanrsa btn kanedanlar izin ve cagr almadan gelp o ocag datacaklardr. Bu kiiler sradan kiilerse soruturulmadan idam edileceklerdir. 7. ayan kend ynetimindeki yerlerin asayiine ve vergilerin ezici olmamasna dikkat edilecektir. Haksz vergilern kaldrlmas. Hanedanlar biribrlerini denetleyecek ve zulm yapanlar devlete bildirceceklerdir. Bu sartlarn uygulanmas cn yemin edildi ve bunun belgelenip saklanmas iin bu senet yazld.(yazl belge olmasnn onemi) Bu belgeye iki acdan yorum yaplyor. Bunlar; Hukuki yan: Bu belge ne dini ne de rfi hukukla ilgilidir. Fetva, kanunname veya ferman degil. Bu iki tarfl bir belge br misak veya bir szlemedir. (taraflarn verdg guvenceler var.) bir siyasi uzlasma yan siyasi szlesmedir. Genel acdan bakanlarda Magna Carta Libertatum la benzetmeye sokmuslardr. ngilterede ynetim cok sertt. Soylular halka baz haklara sahip oldugunu bunlara uyulmas gerektigini syledi. Baronlar bunun zerine magna cartay imzaladi. Vergi, can ve mal zgrlukleri acsndan Sened-i ittifak ile benzerlik kurulabilir. II. MAHMUT Yenilestrme hareketler ikinci mahmut do. Devam ett. Reformlarn srdrld. Daha otoriter ve disiplinli ve radikal yontemler vard.

Bora Yrkolu 1A-98060459 devlet otortesn ve merkezi gclendirmek bunun iinde feodal muhalefet sindirici bir politika izledi. bozulmus olan Yenicerler 1826 ylnda Vakay Hayrye le kaldrd. Askeri guc sivil gce baland. Askerlerin poltka disinda kalmalar sagland. Devlet ynetiminde idari ve adl kurumlar yenilestirildi. Asker Suara, Meclis-i Ahkam- Adliye ve dar iler icin Suray Babali kuruldu. Mecls-i Ahkam- Adliye Adliye tesklatnn en yksek kurumu. Temelde yarg niteligiyle kuruldu. Ancak Tanzimat d. Nizamnamelerinin hazrlanmas grevi verildi. Yaplan tzklern incelenmesi. Gunumuz Dantay) devletin yasama faaliyetine katld. Yasalar hazrlama gorevi verld. erri ve rfi kurallarn dsnda nsanlara kurallar konulabileceini gsterd. Devletin demokratiklesme belirtisi. uray Babali Devletin idari grevini yerine getirir. Toplumun gnlk ihtiyalarn karlayan teknik kamu ileri. Bu islevini hukuki ilevlerle maddi eylemlerle yerine getirir. Devletin yrtme alannda tek organ yoktur. Her konuyla ilgili ayr bakanlklar kuruldu. Bakanlar kurumunun baskan daha nce sadrazam iken bu donemde uyumu salayan kisi basbakandr. kadlarn yetkilerini ktye kullanmalarn engellemek icin ceza kanunu ckartld. Kanunname-i Hmayun; memurlarn ileyeceg suclar ve bunlarn cezalar. Ayrca lm cezasna carptrlan kisilerin devletce alnan mlkyet ve miras haklar devlet gvencesinde geri verildi. ynetlenler acsndan din ve mezhep ayrlg yaplmamas benmsend. din ve vicdan zgrlg tannd. Bu dnce zg. Gelisimi asndan bir adm. 1837 ylnda yaplan bir konusma ilede gayri mslmlerle mslmanlar arasndaki eitlik ilkesi hkmdarca da benmsend. slahat donem kimi kisilerce hukuk alannda bir batllama olarak grlr. 1808-1839 tarihler aras yaplan yenlkler; 1. merkezin gclendirilmesi 2. Askeri gcn siyasi, sivil gce bal olmas, politka d kalmalarn 3. devlet iinde yaplan yenlestrme le yen kurumlarn olusturulmas ve memurlara ait kanunlar ile yeniliklerin devam saglanlmaya callmtr. Tanzimat Hareketleri Batllama hareketleri yeni bir hukuk dzeni halinde gelistirilmeye calsld. Yurtdnda aclan elclklerde gorevlerde bulunmus Mustafa Resit Pasa tarafndan hazrlanan ferman 3 Kasm 1839 da byk bir trenle Glhane de okundu. 3 blumden olusur;

Bora Yrkolu 1A-98060459 Gerekesi: Osmanl kurulusundan ber Kuran n hkmleri hakkyla uygulandg iin hep gcl kalnms ve bu en yksek safhaya ulasmstr. Ancak 150 yldan beri ardarda gelen skntlar seriatn tam uyulmadigi iindir. Gerekli onlemler alnrsa 5-10 yl icersinde tekrar dzelme gerceklesecektir.

Fermann asl konusu: 1. bu yen duzenn Nizam- Ceditten farkl olmadg yen duzen konurken temel haklar ve devletin takip edecegi ilkeler. Can, mal, rz gvenligi, vergilerin dzene baglanmas askere alma ve askeri dzenlemeler. 2. temel haklar ve devletn lkelerne nasl uyulacag konusunda kullanlacak araclar. Olum cezasnn ack yarg le hkme baglanmas. Yasa konusunda estlk. Fermann sonucu: yaplan yenilemelere padsah ve ulema tarafndan uyulacag tahadt edilmistir. Bu kanunlara uymayanlar cezalandrmak cn bir ceza kanunu yaplacag bldiriliyor. Ferman Osmanlya getirilen yeni usullern kaldirilip yen usulun gecerli olacag yabanc elciliklerce iletilmistir. Fermana uymayanlarn tanr tarafndan cezalandrlacag bldirildi. Tanzimat fermannn niteligi hakknda iki gr vardr: fermanda uyruk ve devlet ilikileri ve bunlarn hukuk kurallarna dayatlmas. 18.yy. baslayan anayasalck hareketlerinde yukardakilerin tek tek yazlp belgelere dayandrlmas. Anayasal nitelikte bir ferman. Tek yanl iradeden zveri. ki tarafli bir szlesme yoktur. Bu fermanda batnn etkisi vardr. Fransz htlal ile paralellik gsterir. Ancak 20.yy. anayasalar ile karslastrlmamal, 19.yy zelligi monarkn hak ve yetkilerini snrlamar. Anayasa nitelii tamadgn ileri srenler vardr. Cnk anayasalar sistemli bir ic tzge sahptr. Ancak fermanda bir ic tzk yok. Maddeler deil karsk bir metindir. Sekil olarak anayasa yaps yok. Devletin icerigi acsndan ve iktidarn dzenlenmes acsndan hukumler yer alsayd anayasa olurdu. Osmanl da anayasa kavram 1876 da Kanun- Esasi nn olusmas le ortaya ckyor. Tanzimat ferman le bir cesit insan haklar bidirgesi. Yeeeni bir hukuk dzeni acklamas. ISLAHAT FERMANI: 18 ubat 1856. bu ferman Paris konferansndan nceki gnlerde gerceklesmstr. Osmanl devletnde Osmanl uyrugu olan ortodokslar icin osmanldan bir takm taleplerde bulunulmutur. Gercekte ortodokslar korumak olan Rus isteklern saglamak, Rus saldrsn nlemek amacyla ingiltere, Fransa ve Avusturyann bu isteklere set cekmek icin bir takm isteklerde bulunmuslardr. Avrupa Osmanlnn kendi icine katlmas icin bir takm sartlar one surmus bylece da bagml bir d poltka olumutur. Fermann agrlk merkez mslman olmayanlara hak ve dinsel 6

Bora Yrkolu 1A-98060459 zgrlkler, ogrenme vegretim zgurlukler tannmasdr. Gayri mslmlere karsi eziyet, iskence yasaklanmis yarg gvencesi bakmndan uyrukllar aras estlk saglanmstr. Ceza ve ceza ifasnn dzeltlmesi ayr dinlerden olan kimseler arasnda ckan hukuk uyumazlklarn karma mahkemelerde grlecegi belirltilmis. Ozellkle avrupa sermayesnden yararlanma yollar ve gerekli kanunlarn yaplmas anlalmtr. Tanzimat fermanna gre daha demokratik bir anlayis hakm. Bir haklar bildirgesi olarak kabul edilmektedir. Yine hukk devleti ve laklik bakmndan bu ferman degerlendirenler olmustur. Acaba nasl bir hukuk dzenine kavuulmak istenmitir? Bir tarafta eski hukuka bali dier tarafta da laik hukuk dzenne eilimli oldugu ortaya ckmaktadr. Baktgmz zaman tanzimat fermanndan sonra yaoplan kanunlar ile bat hukuk dzenine ynelilmitir. Bu kanunlatrma hareketi icnde eski yeni hukk catsmas gorulebilir. Arazi kanunu mecelle tamamen rfi ve serri esaslara gre yaplmstr. Kara ve deniz ticareti kanunlar, hukuk ve ceza kanunu avrupa kanunlar rnek alnmstr. Tanziamt dneminde kurulmus danima organlarndan biri olan Meclis-i Ahkam- bu dnemde de onemini korumaktadir. M.A.A. tam bir tartima grusme icinde calmas gereken bir organdr.bu meclisin calsma ve gorusme usuller ozenle dzenlenmitir. Kurul halnde calsan kurumlarn grsme calsma tartisma sekilerini gsteren ic tuzuktr. Mecliste grslecek sorunlarn tasars hazrlanp grslmeden nce incelenmesi icin uyelere dagitilacaktir. Bir sorun hakknda konumak isteyen yler meclis baskanna adn yazdrp sra alacaktr. Mecliste banlardan veya yelerden birine bir soru sorulduunda sra kaydna baklmakszn cevap hakk sakl tutulmaktadr. Grsme ve tartmalar dzenli olarak tutanaklara gececek. Cogunlugun oyu meclisin karar olarak padisaha sunulacaktr. Oylarda esitlik olursa o zaman padisahn katldg tarafn oyuna gidilecek. Meclisin kararlar hakknda orda burda konumak meslsten uzaklastrmay ve cezanlandrmay gerektrecek. Her yl meclisin ilk toplantsnda padisah bulunmak zorundadr. Yaplan isler ve yaplacak isler hakknda bilgi verir. Meclis-i Ahkam 1826 da kurulan bir meclisle birlestirilmistir. 3 blme ayrlmitir. Her blmde srasyla idari yargsal ve dzenleyici ilemler yapma yetkisi tannmstr. Bu meclis 1868de ikiye blnmstr. Divan-i ahkam Adlyye yargsal islemleri yapar. uray Devlet ise bugnk danitayn esasdr. Dansma organdr. Hkmete hizmet eder. Bir yuksek idari mahkemedir. Tanzimat dneminde ne gibi slahatlar yaplmstr? Yasalar, idari reformlar yaplmstr. 1843te yaplan bir yasa ile askeri memuriyetle idari memuryetin ayn kmsede birlesmemes lkesi getirillmistir. Bir ynetmelik ile memurlarn grev ve yetkileri belirlenmis. Baz eyaletlern sancak ve kazalarnda il ve ilce arasnda bir ynetim biriimi ve ilcelerde gayri muslimler icin bvir takm meclisler kurulmustur. O sancagn ler gelenlernden ve gayri mslmlern ruhani baskanlarndan olusan meclisler. Abdllaziz dnemnde bir vilayet nizamnamesi vardr. Eski eyalet rgt kaldrlm yerine iller, sancak, kaza, ky, bucak blmlemesi getirilmi. Bugunk dari dzenlemeye benzemektedir. Nizamnamede idari blmleme yerlerinde bugnkne benzer 7

Bora Yrkolu 1A-98060459 memuriyetler var. llerde umumi meclisler, sancaklarda idare merkezleri, kylerde muhtarlklar ve ihtiyar heyeti kurulmustur. Yaynlanan bir baka nizamnameyle valilere yetkiler verilmitir. Merkezden izin almadan bir takm idari ilemler yapma yetkisi tannmtr. Bundan baska umumi meclislerin yetkileri genilemitir. Yani yerinden ynetime dogru bir gidis vardr. Belediye tekilat gelitirilmi ve buna paralel olarak belediye meclisleri kurulmutur. Yen kurulan yerel orgut sistemi. nemli olmayan konularda merkeze danslmasna gerek gormuyordu. Halkn kend yneticilerini secebilmesi hakk tannmiti. Ceminalization merkeziyet Decentaligation aden-i merkezyyet 1864-69 yllar arasnda ckartlan bu nizamnameler demokratiklesme yolunda bir admdr. Bu tanzimat donemi yenlkler 3 baslk altnda toplanr. HUKUK: bu hareket hukuk acsndan degerlendrenler olumlu ve olumsuz elestiri yaparlar. Tanzimat ferman yenilik acsndan yzeysel, kksel olmayan, dnc, uzlamac yeni le eskiyi beraber yurutmek istedigi icinde dalisttir. Hukuk birligi daha da parcalanmstr. Hem rfi serri hukuk hemde modern avrupa hukuk sstem uygulanmstr. Tanzimat hareketi eksik bir idari maslahattr. sin gerektirdigi gibi degil gnn kosullarna uydurulup gelii guzel yaplmstr. Batdan yardm beklenilmi ancak bu yardm iciin cok dn verilmitir. Devletin siyasi yapsnda kkl degiilklik yapamamistir. Yeniliklerin korunmas konusunda bir gvencesi yoktur. D devletlerin heran siyasi mdahelelerne imkan tanmstr. Olumlu olarak iki onemli yan vardr. Devlet islernde keyfilik uygulamasnn yerine kanunilik ilkesi getirtilmitir. Devletin amac hukuk dzenini ayakta tutmaktr. Kanuniden gelen devlet islernde keyfilik burada sona ermi. Mutlakiyetten ulus hareketine dogru bir lerleme. Trkler icin Magna Carta niteligindedir. Tanzimatn dalizmi yadrganamaz ancak bu elestiri biraz sert olmustur. Cunk hibir syasi devlet tarihinden biranda kopamaz. Devlet ve uyruk arasnda dinsellikten dnyevilie dogru bir geis. SYASET ve SOSYOLOJ: dinsel ve rfi olmayan yazl kurallarada uyulmaya baslanmtir. Kiilerin temsil yetkisi dogmustur. Belediye, il, ihtiyar heyetlerini kurmakla tooplumun siyas hayata daha genis saylarla ve daha yakndan katlmas saglanlmtr. Dsns acsndan da bir gelisme soz konusu. Modernleme, agcllasma srecinde zihniyet deiimi. SOSYO-EKONOMK: Tanzimat fermannn kabulu ve uygulans sonras bat kapitalizminin osmy parcalamas sonucunu dogurmutur. Tanzimattaki batllasma sosyo ekonomik acidan batnn esiri olmaktr. Dis borclanma ilk defa kabul edilmistr ve bu borclanma hkmetlere kars degil Londra ve Paristeki zengin bankerlerine kar gerceklemitir. 1854ten gnmze 4 byk borlanma yaplmitr. Ayrca borclarn onlar tarafndan dikte edilmesne izin verimitir. Borlanmaya karlk olarak devletin gelirleri dayanak olarak gsterilmitir. Bunlar: 8

Bora Yrkolu 1A-98060459 Osmanlnn Msrdan aldg vergi Suriye ve zmir gmrk vergileri Balktan alnan vergi Bursa dolaylarnda ipek uretiminden alinan vergi Zeytn ve ttnden alnan vergi

Borlanmann siyasi yon borclanlan miktarlar devletin btcessne girmeden alacakllara gnderilme tahadt verilmitir. Buda Duyun-i Umumiye rgtunn olusturulup btceye resmen karslmasna olanak tanmtr. Borclar uzun vadeli oldugu icin gelecek kuaklarda bor altna sokulmutur. Alnan paralar faizlere, askeri faaliyetlere, saray masraflarna, komisyonlara gitmi yani kaynak yaratacak yerlere yatrlmam. Bu nedenle karslklar biryana faizlerini dyememitir. Sosyal refah gercekleemedi. Fransz bir yazarn 1902de yazm oldugu Osmanlnn Malyes adl esernde Osmanlnn d borclanmay yalnz ktsad degil ayn zamanda siyasi ilke halne getrdgn belirtmitir. Ayrca baz seyler cok cabuk grenilinir. Borclanma sanatda bunlardan biridir. Osmanl bu yola girdikten sonra hzl bir ilerleme kaydetmitir. Demitir. Tanzimat ekonomik adan bir israf dnemdir. Sarayn nde gelenlerini zengin etmistir. I.MERUTYET: Tanzimat dneminin devamdr. Devletin ic egemenligi ynetim esnasnda kimseyle otoriteyi paylasmamasidir. Devletin dis egemenligi ise onun bagmszlgdr. Tanzimat dnemi sosyo ekonomik basarszlg sonucu i egemenlik haklarna el atilmtr. Merutiyet Osmanl icindeki bask rejmine ve mutlak otoriteyi degistirmek icin bir arays olarak ortaya cikmstr. Mutlak bir monariden snrl, meruti, anayasal bir monariye geci. Tanzimat dneminde bat ile ilikilerin cogalmas sonucu lkedeki duzen hakknda hem edebi hemde fikri ve siyasi alanda yenilikler oluuyor. Batclk lkeye nasl uygulanr konusunda buna sekil kazandrma fikri ortaya kyor. Fikri etmenler asndan nemli bir kurum vardr. Bu 1867 ylnda mustafa Fazl Pasann onderlgnde ve Mithat P, Namk Kemal, Ali Suavi, inasi yeliginde kurulan Yeni Osmanllar Cemiyetidir. Yaynladklar muhbir, hrriyet ve ibret gibi gazetelerle bu fikirlerini acka belirtmislerdir. Dnemin baskc ynetimine elestiriler getirmilerdir. 3 konu zerinde durmulardr. Dnce zgrlg, halk egemenligi ve meveret sisteminin bir anayasaya tasnmas Hkmetin kanuna gre hareket ederek keyfiligi brakmas. Kanunun yaplmasn onun yrtlmesini saglayan baska bir kurumca yaplmas ve bu kanunun halkn kabulune sunulmas. Yan gler ayrlg ilkesinin benimsenmesi gerektigi yrtme ile yasamann ayrlmasnn zorunlulugu. 9

Bora Yrkolu 1A-98060459

Byk ihtilallerde, gelismelerde fikir babalarna ihtiyac duyulur. nce fikir dnyas olusur, bu teorigi prate gerecek kurumlar, dernekler , sosyal snflar olur. Topluma duyurmak ve toplum iinde buna ivme kazandrmak iin rgtlenmek gerekir. 1867de aydnlar Namk kemal, Ziya Paa, Ahmet Mithat Pasa ve Ali Suavi genc Osmanllar ad altnda dernek kurdular. Hrryet, muhbir ve ibret gibi gazetelerde bu dnceleri topluma duyurmak icin yazlar yazdlar. Messeseler dsnceleri harekete geirmek iindir. Mutlak monari ynetiminin lkeye aykr olan hertrl ynn eletirdiler. Merutiyet aydnlarnda dnemin tm tehlikesine ragmen elestiriden saknmadklarn gryoruz. Dnce zgrlgn kapsayan bir anayasann olmas gerektiini, hkmetin kanuna gre hareket etmesi gerektigini ve erkler ayrlgnn benmsenmesn savunuyorlar. Erkler ayrlg konusundaki tavrlar Fransz ihtilalinin nl fikir babalarndan Montesquieudan geliyor. Montesquieu 1748de yaymlami oldugu kanunlarn ruhu adl eserinde gler ayrlg ilkesini ortaya atyor; her devlette varolan bu glerin tek kiide veya tek organda toplanmas durumunda zgrlk denen seyn kalmayacagn belirtiyor. Kuvvet kuvveti durdurur ilkesinin denetimi ortadan kalkmaktadr. Bask kurallar ortaya ckar ve zgrlklerin snrlandrlmas neden olur. Bugn hukuk devletinin temelnde kuvvetler ayrlg vardr. Ayrca montesquieu bu eserinde her lke icin uygun rejimin oldugu ve bu rejimin iklimden bile etkilenebilecegini belirtmitir. Aydnlar bunlar benmseyip kanun- Esasiyi savunuyorlar. Ancak Namk Kemal bunu savunurken ortaya ckan bir celikiyi farkediyor. Dogal olarak ulus egemenligini kabul etmek demek cumhuriyet rejiminin ortaya ckmasna neden olacaktr. Fakat zamann koulllar lkede cumhuriyet uygulanamayacagn belirtiyor. Bu nedenlede aydnlar mutlak monarden meruti bir monarye gei istiyor. Siyasal bakmdan ynetim surekli eletiri altnda kalmtr. Sarayn durumu, lkenin gidisat ve ynetimdeki karsklklar tanzimatla yaplan yeniliklerle giderilememitir. Bu honutsuzluk 1859da Kuleli olay le noktalanmami, Abdllaziz in tahta gecmesinden sonrada daha da artmtr. Kuleli zgrlk bir girisiim ve mesrutiyet icin yaplan ilk hareket. 11 mays 1876da istanbulda renci ayaklanmalar oldu. Bu grenciler padahin keyfi ynetimine karsi ayaklandlar. Sadrazamn ve eyhlislamn grevden alnmasn istemilerdir. stekleri kabul edilmi ancak sorun tam olarak zulememitir. 20 mays 1876da Abdllaziz tahtan indirilmi ve yerine V.murat gecmitir. Ahmet Mithat padisahn mesrutiyet ynetimini kabul etme egilimini seznleyp bir kanun 10

Bora Yrkolu 1A-98060459 hazrlamtr. Tasary kabul ettrmek istemitir ancak yneticiler buna kar ckmitr. Ahmet Pasa ile bu kiileriin aras aclms ve Ahmet Paann evine yaplan bir basknda serazker Hseyin pasa ldrlmtr. Bu olay Mithat Pasann dsncelerinin uygulanmasnn nn amtr ancak V.Muratn hastalg bunu engellemitir. Onun yerine II.Abdlhamit tahta kartlmitr. Merutiyet zerinde i ve d basklara kar br takm onlemler almak gerekiyordu; dsarda rusya ve balkan uluslarnn kkrtmalar baslar. Balkanlarda bu karsklg nlemek icin donemin ileri gelen devletleri istanbulda bir konferansta biraraya gelir. Asl amac hristiyan tebann yararna slahatlar hazrlamak ve bunlar Osmanlya kabul ettrmektir. ste o zamanda Mithat pasaya gre Kanun-i Esasiyi kabul etmek gerekiyordu. Bu devlete hemen bir canllk vermeyecek ancak dardan devletlerin i islerine karmalar engellenecekti. Devlet kendi i ilerinde rahat olacakt. Bu toplant srasnda Mithat Pasann istegi kabul edlmi ve Kanun-i Esasi ilan edilmitir. Gerek sekil gerekte maddi bakmdan bir anayasa kimlii seklindedir. Bu konferans srasnda Osmanlya yeni bir sayfa acldg ve karsklktan kurtulunacag belirtilmitir. KANUN- ESAS: Ksa bir sre uygulanmasna ramen anayasal dnemin ilk perdesi olmas nedeniyle nemlidir. II.mesrutiyette yeni bir anayasa yaplmam bu anayasa degitirilerek kabul edilmitir. Bu anayasa bazlarna gre cumhuriyetin ilk anayasasdr. 1924 anayasas zelligindedir. Tarihi ve hukuki bir deer tasmaktadr. Nasl hazrland ve neler getirdi? Kanun-i Esasinin nemi: ana cizgilerini koruyarak I. Mesrutiyetin ve 1924 anayasasnn temelini olusturmutur. 12 blm ve 119 maddeden oluur. Blumler sunlardr: 1. Osmanl devleti ile ilgili genel esaslar. Sistematik bakmdan padiahn hak ve yetkilerini aar. Hukuki yorumlar nemlidir. ncelik verilen maddeler nem tadg dnlrse padiahn en bata dzenlenmesi kanun yapcnn yorumunu anlamamz salyor. 2. Osmanl halknn hak ve zgrlklerini 3. bakanlar kurulu yrtme erkini oluturan kiilerin yetkileri. 4. memurlarn durumu 5. ynetim sistemini mesruti hale dntren kavram, parlamentoyu dzenleyen kurallar. 6. Osmanl ayan meclisi yesi olabilmek icin gerekli koullarn dzenlenmesi. 7. heyeti mebusan hakknda dzenlemeler, baz ayrcalklar (yasama dokunulmazl, asl bu sistemin meruti olmasnn neden saylmakta.) 8. mehakim (mahkemeler) ile ilgili dzenlemeler. Onlarn istiklaline ilikin hkmler. 9. divan- Ali yce divann kuruluu. 10. mali isler 11. illerin ynetim usullerinin dzenlenmesi

11

Bora Yrkolu 1A-98060459 12. ceitli hkmler son kurallar, rf ve idari, skynetim, Kanun-i Esasinin stnl ve deitirilmesine ilikin hkmler. Bu aclardan bakldgnda Kanun-i Esasi deistirilmesi zor olan sert bir anayasadr. Kanun-i esasinin yorumu ayan meclisine aittir. Bu meclisin padiaha yakn olmas nedeyle dikkat edilecek bir konudur. Alnan kararlarda prusya anayasasndan esinlenildigini dnenlerde vardr. Grntde olsada baz esaslarn dzenlenmesine imkan vermekte. Bunlar; siyasi yasamda dinsel, orfi, vicdan kurallar yerine yeryzne dnk nesnel kurallar hkmdara, geleneklere dayanan devlet yerine yzeyselde olsa erkler aras ayrmna bal sistem oluturma hkmdarn karsnda bir yasama erkinin bulunmas, bireylerin hak ve zgrlklerinin ilan edilmesi ile ynetimi meruti bir sekle dntrme. Cogulcu anlamda meruti ynetim zelliklerini tamasna ilikin grusler; demokratik yaplarnca halk tarafndan seilmilerce yaplm deil kurucu meclisin katlsna mkan tanmad. Bu meclisin kabul ettg anaysa halk oyuna sunulmad,anayasa padiahn oyuna sunuldu. Padiah 113. maddeyi koydurdu. Buda Kanun-i Esasinin zerinde son sz syleme hakkn padisaha brakyordu. Kaynagi bakmndan ferman anayasa olarak grlmtr. Tamamen sekler bir anayasa olmadg grsnde olanlarda vardr. Sultan ayn zamanda bir halife olarak bu gre kant oluturmutur. Padiahn durumuda eletiriye neden olmaktadr. Yrtme organ ba ve Kanun-i Esasi nin temel gesidir. Baz mukaddes haklarndan sz edilmektedir. Bakanlar, sadrazamlar ve seyhlislam atamas Bakumandan Yrtme organ ba Devlet makam ile ilgili dzenlemeler Cezalar affetme veya indirme Parlamentonun toplanmasna ve dagtlmasna karar vermesi Bakanlar kurulunun zel bir islevinin olmadgn gryoruz. Padisahn iznini gerektiren konularda hibir nemi yok. Aldg kararlarn uygulanmas padsahn onayna bagli. Memurlar ve yneticiler vekiller ve bakanlardan daha gvencede. Kanun-i Esasi de bakanlarn parlementodan gvenoyu almalar sz konusu degil. Meclise dayanarak hkmetin hkmdara bir kar gelme olay gerceklesemiyor. Padisahn onayndan gecmesi sonucu ortaya ortak fikir reten bir kurum ckyor. 41.madde parlementodan bahsediyor. Meclis-i umumi ve her iki meclisin ortak hkmlerini icermekte. 12

Bora Yrkolu 1A-98060459 Kasm basnda padsahn iradesiyle aclr ve mart sonunda gene onun iradesiyle kapanr. 1982 anayasasna kadar bizde de bu byle devam etmistir. Ancak demokratik meclislerde cagrsz toplanma olur. Monarsik meclislerin toplanma bicimi cagr iledir. Meclislerden biri toplanmadkca digeride toplanamaz. Meclisi umuminin parlamentonun yetkileri zerinde basks sz konusu olur. ster toplar ister grme srelerini ksaltr. Meclis-i umumide padisah bir acls konusmas yapar. Her iki meclisin yeleri padiahn sahsna, vatana ve Kanun-i Esasi kars yemin ederler. Padiahn sahsnn nce gelmesi ve yeminde dini hkmlerin yer almas monark yapnn yansmasdr. Vekiller emredici degil, temsili vekaleti kabul ederler. Sz ve dsncelerinden tr sorumlu tutulamazlar. Burada yasama sorumsuzlugu vardr. Alnan kararlar padisahn onayna sunulmak zorundadr. Ancak padisahin nne gelinceye kadarki srete nisab (yeter says) kural uygulanr. Ayan meclisi seilmi bir meclis degildir. Padisah atar. ye olabilmek icin toplumun gvenini kazanm, devlete hizmet etmis, tannms olmak ve 40 yasndan genc olmamak gibi kosullar aranr. Ayan yeligi lnceye kadardr. Ayan meclisi grmeleri gizlidir. Demokratik sistemde bu byle degildir. Padisah korur ve mebuslar meclisini padisahn adna kontrol eder. Mebuslar meclisinde vekiller secimle isbasna gelir. Her 50.000 erkege bir vekil der. Belirli bir blgenin degil tum lkenin temsilcileridir. Her 4 yl icin greve gelirler. Padisah meclislerin baskanlarnn secimindede sz sahbdr. Meclis-i ayan baskann kendisi secer. Meclis-i mebusan baskann ise meclisin aday olarak gsterdigi 3 kisi icinden yine kendisi secer. Boylece yasama organlarnn baskanlk divanlarnda da yetkisini kullanmaktadr. Heyet-i mebusan semle gelmi ilk osmanl meclisidir. Vekillerin her birini umum Osmanlnn vekili ilan eden bir sistemde padiah artk siyasal sistemin mutlak ve biricik egemeni olmaktan ckarmaktadr. Bu meclisin yetkileri ne kadar kstl, sultannkiler n kadar geni olursa olsun, halkn ya da milletin temsil yoluyla devreye girdigi bir dzende, artk padiah egemenlik hakknn tek sahibi saylamaz. Millet, ad konmu olmasa bile, padisahn mutlak olan egemenlik hakkna rakip olmak zere ortaya ckmtr. meclisi secimlere gtrmek iin dagtma islemine fesih denir. Yeni bir meclisin kurulmasn, calmayan bir meclisin datlmas, yenisinin kurulmas siyasi iktidarn sahibi olan topluma gtrmek. Kanun-i esasi mebusan meclisinde fesih tarihinden 6 ay icinde seim yaplmaldr diyor. Baskan, bakanvekili ve padisah oluturuyor bu mebusan meclisini. Gerektiginde grumeleri gizli yapabilir ancak bunlar sadece istisnai durumlarda sz konusu. lk millet meclisinin seimi: lk seim mevzuat 1. merutiyette ortaya ckyor. Temsili demokrasinin saglanmas. ktidarn yetkisiyle yasama yetkisini kullanan meclisler halkn konsensusuna bal. 13

Bora Yrkolu 1A-98060459 Demokrasi icin olmazsa olmaz bir ge seim ama seim sadece demokrasi icin yeterli degil. Secim oldugu halde demokratik olmayan rejimler vardr. Osmanl da bicimsel olarak seim vardr. Secim yalnzca demokrasinin ilkelerinden biridir, bir aratr, ama degildir. Kanun-i Esasi her 50000 erkek nfusu icin bir mebus seilecektir diyor. Seimler 4 ylda bir ve gizli oy olacak. Mebus olmak icin aranan kosular seilme yeterlilii ve seenler icinde . Seme ve seilme hakk o devletin yurttalarna tannmtr. Yani ynetimde pay sahibi olma aranmamaktadr. Secmen olmak icin ya olarak 30 ya ve baz sulardan turur kstli olmamak. Semek icin pek zel kosullar yaplmamam. Her anayasa icin yeni bir secim yasas yaplr. Kanun-i Esasi ve yeni seim yasas mebuslar meclisinin kuruluunda henz yoktu. Ancak yabanc devletlerin zerinde iyi etki yapmak iin Kanun-i Esasi ilan ettiler. Osmanl diplomatik dsndg icin Kanun-i Esasi uygylamasna hemen geilmesi icin meclisi hemen toplami bu yzden de Osmanl bir yeni seim yasas oluturmamamitr. Ve yalnz ilk toplant yl icin geerli olmak kouluyla meclis-i vkela (bakanlar kurulu) tarafndan hazrlanan 7 maddelik Talimat- Muvakkate vardir. Yani geici bir talimat hazrlamstr. Bundan sonra ikinci bir dzenleme vardr bu da seim beyannamesidir. Talimat- Muvakkate btn yurdu kapsayan seim ilkelerini dzenliyor ve genel nitelikte. Beyanname daha zel olup istanbul ve cevresini kapsayan ve bu blgelerde yaplcak seimleri dzenliyor. Talimat- Muvakkate ana izgileriyle nasld? Geici bor talimat ama yalnz bir seim kanunu degil ayn zamanda bir anayasa metni zelligini de tasyor. Cnk orda onaylanmasyla Kanun-i Esasi den yaklask 2 ay nce hazrlanmtr. Daha Kanun-i Esasi yrrle girmeden ve anayasa yeralmas gereken hkmler icerdiginden byle bir anayasal metin zelligindedir. o rnek: ayan ve mebusan meclisinin grevlerine ilikin hkmler var. Aslnda organlarn grevleriyle ilgili maddeler bir seim kanununda yer almaz. Kanun-i Esasi den farkl hatta ona aykr esaslar bile var. o rnek: Kanun-i Esasi her 50000 icin bir mebus terken Talimat Muvakkate de tm millet icin 130 milletvekili seilecek diyor. 2 dereceli seimden sz edilir. Secmenin milletvekillerini dorudan doruya secmedigi seimlerdir. Halk ikinci semenleri seiyor ve bu ikinci semenler de milletvekillerini seiyor.

Beyanname :

14

Bora Yrkolu 1A-98060459 stanbulun seim blgesini dzenliyor. Her evreden 2er semen toplam 40 semen. Bu semenler ikinci semen olup sonradan gidip birde 10 mebus sececek. Ckartlan bir vilayet nizamnamesi ile seimlere katlablmek icin bir vergi verilmesi gerektigi belirtiliyor. Ancak bu demokratik usullere aykr. Ancak ayn uygulama 1848 lere kadar Avrupada da grlmtr.

Genel oy cinsiyet, rk, din ve dil ayrm olmakszn oy kullanmak, ancak uzun bir evrim sonunda olabilmistir. Gnmzdeki snrlandrmalar genel oy ilkesine engel deil. Osmanl da 2. secmenleri seebilmek iin bir emlaka sahip olmak gerek, semen olabilmek icin de 25 yasn doldurmak gerekiyordu. 1.Mebusan meclisi: seimler basit, adil cogunluk sistemine gre yaplyordu. En ok oyu alan seilmi saylyordu. Adaylar kim gsteriyordu sorusunun cevab olarak 1. ve 2.Mesrutiyette ok nemli olan siyasal gc ynlerdiren partiler ve siyasi kurumlar yok. Bu yzden adaylar kiisel, kii olarak orda bulunuyor. 13 ubat 1878 de 2.secimle 2. meclis kuruluncaya kadar bu 2 metne gre seimler dzenlenmitir. Talimat- Muvakkate bir kanun bile degildir, bakanlar kurulu karanamesine benzetilebilir. Osmanl parlementosunun 2 meclisinden de gecmemi. Kanun-i Esasi ye aykr ama ona zenen bir nitelii var. Kanunlarn yaplmasndaki meclislerin yetkilerinin sistemine gre deiikkik gsterir. 3 tane sistem var. Bunlar: otoriter, liberal ve uzlastrc. derecesi mevzuat

otoriter yasama yetkisinin derecesini otoriter biimde dzenleyen bir sistemdir. Dn biiminden daha otoriter bir sistemdir. Liberal meclis en yetkili kurumdur. Yasamada meclis agrlkl bir sistem. Uzlatrc kanun yasamann isidir ama yrtmenin de bu ileme katlmasdr. Yasama ve yrtme ibirlii gibi birsey. Bu da parlamenter sistem gibidir.

Kanun-i Esasi daha otoriter bir sistemdir. Mebuslar meclisini kanun yapma yetkisinin ar derece snrlandrmitr. Genel esaslara bakildgnda da yasama yetkisinin kullanlmas zerinde snrlandrmalar var. ncelikle teklif sonra ise hazrlanmas ve onaylanmas asamalarnda snr bulunmakta. Kanun-i Esasi gre hkmet kanun teklifi konusunda snrsz bir hakka sahip mebuslar meclisinin kanun teklif yetkisi yok denecek kadar az. Mebuslarn kanun teklifi ancak konusu meclisin grevleri icersine girerse geerli.

15

Bora Yrkolu 1A-98060459 Yasama organ icin 3 islem vardr. Bunlar kural koymak, kaldrmak ve degistirmektir. Hangi grevlerin meclisin yetkisine girdigini Kanun-i Esasiden ckarmak zordur. Belirsizligin nedeni padisah otoritesidir. Kanun teklifinin konusu hakknda esas yetki padisaha verilmitir. Kanun teklifinde bulunan mebuslarn nerisi mebus bakanna sunulur, onaylanrsa 10 mebustan oluan encmen kurulur. Kanun teklifinin genel kurulda grlmeden once toplu bir raporla grulmesini kolaylatrmak iin oluturulan kurumdur. Burada kabul edilirse padisahtan izin almak kaydyla sadrazamlk makamna gnderilir. Reddedildigi taktirde bu tarihten iki aylk sre icerisnde tekrardan teklif edilemez. Gnmz tbmm icin bu sre bir yldr. Kanun tasarlarnn hazrlanmasnda da meclis serbest deildir. Kanun tasarlarn dzenleme yetkisi ura-y devletindir. Bu kurum hazrladktan sonra kanun grlr. Ayan meclisi kendisine gelen teklifin padisahn otoritesine, rf ve adet kurallarna ve kamunun yararna aykr olmas durumunda bunlar reddeder. Kabul edilen tasar sadrazam araclgla padisaha sunulur. Padiahn onay kanunun hukuka bir kimlik kazanmas icin gereklidir. Kanun-i Esasinin zne egemen olan g padisahtr. Kanun-i Esasinin 8. ve 26. maddeleriosm uyrugundaki kiilerin temel hak ve zgrlklerini belirlemektedir. Temel hak ve zgrlkler * kii hak ve devleri * Sosyal ve ekonomik haklar * Siyasi hak ve devler Hukuki, kanuni eitlik: Osmanl devleti uyruu herkes din ve mezhebi ne olursa olsun Osmanl sayyor. Bu kimseler kanun nnde hak ve devler asndan eittir. Yasann gsterdigi yollar dnda kimse cezalandrlamaz. Bu ingilterenin 1679 Habeas Corpus ile ilk kez ortaya koydugu kii dokunulmazlg ve gvenligi hakkndaki tarihsel bir gercekliktir. Konut dokunulmazl, ikence zorla caltrma ve mallara el konulmas gibi konularda Kanun-i Esasi de dzenlemeler vardr. Kat zerinde gzel gzken bu maddelerle celien maddeler yine Kanun-i Esasi de mevcuttur. Kanun-i Esasinin 113. maddesi kii haklarn tehlikeye dsren bir maddedir. hkmetin gvenligini bozduklarn bir polis ya da zabta memuru ile belli olan kiilerin srgne gnderilmesi padisahn yetkisindedir. Kanun-i Esasiye din ve dnce zgrlkleri asndan bakldgnda din zgurlg tanmakta ancak dnce zgrlklerinden bahsetmemektedir. Basn zgrlne ilikin maddeler iermekte ancak icinde sansur ve denetimi yasaklamayan maddeler de yeralmaktadr. Basn kanun dairesinde zgrdr.

16