Rekabeti Bozucu Uygulamalar

Sektrel Rekabet ve Tketici Haklar Dairesi Bakanl

Sunum erii

Giri Telekomnikasyon Piyasalarnn zellikleri Rekabeti Bozucu Uygulamalar

Ykc Fiyat Uygulamas apraz Sbvansiyon Uygulamas Fiyat Ayrmcl Uygulamas Fiyat Sktrmas Uygulamas

Rekabeti Bozucu Uygulamalara Kar Yasal Altyap Dnya ve Trkiye Uygulamalar Sonu

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Giri

Liberallemi piyasalarda i yapan iletmelerin ounluu youn rekabet artlaryla birlikte dier iletmelerin rekabeti bozucu ou eylemleriyle de kar karya kalmaktadr. Ykc fiyatlandrma, apraz sbvansiyon, fiyat ayrmcl, fiyat sktrmas gibi eitli uygulamalarn dier piyasalara gre daha youn yaand bu piyasalarda gerek devlet gerekse iletmeler tarafndan gerekletirilen her trl eylem beklenenden byk etkilere yol amakta ve bu durum sz konusu piyasalar dzenleyen sektre zg otoritelerin rol ve etkinliini gn getike arttrmaktadr

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Giri

ou iktisadi konu zerinde olduu gibi rekabeti bozucu uygulamalar konusunda da grler temel olarak ikiye ayrlmaktadr. Bir gre gre rekabeti bozucu uygulamalar gerekletiren iletmeler genel olarak olumsuz bir hareket yapmaktadr. Ancak bu hareket tarz, uzun vadede sektrde i yapan dier iletmelerin karlarn koruyabilmek amacyla maliyetlerini mmkn olan en dk seviyeye drmesine ve retim etkinliklerini arttrmasna yardmc olmakta; bu sre ierisinde maliyetlerini drmek ya da verimi arttrmak gibi bir ama gtmeyen toptanc ve perakendeci iletmelerin ise artan rekabet karsnda g kaybetmesine yol amaktadr. Bir baka deyile rekabeti bozucu uygulamalar gerekletiren iletmeler uzun vadede kendi kazdklar kuyuya decektir ki bu da toplam da toplum refahnn pek fazla deimeyecei anlamna gelir. Dolaysyla bu tarz sorunlar piyasa artlarnn emin ellerine braklmaldr

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Giri

Bir dier gre gre ise piyasalarn ileyi mantnn bozulmas durumunda devletin aksakl dzeltmek iin mdahele etmesi gereklidir. Bu bak asna gre rekabeti bozucu uygulamalar tehlikeli ve nlenmesi gereken davranlardr ve yakalandklar anda mdahele edilmelidir nk piyasalar belli bir seviyenin zerindeki rekabet ihlallerinin yaratt zararl etkilerden kolaylklar arnamaz.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Telekomnikasyon Piyasalarnn zellikleri

Dikey entegre olmu gl yerleik iletmeciler. zel sektr iletmecilerinin, yerleik iletmecinin mterilerini kendi hizmetlerini almak iin ikna etmek durumunda olmas. Yksek sabit ve ortak maliyetlere katlanma zorunluluu. Yerleik iletmecinin altyapsn kullanma zorunluluu. Firma baznda analiz yapmann zorluu. Ortalama maliyet, deiken maliyet gibi kavramlar yerine Uzun dnemli artan maliyet kavramnn kullanlmas.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Ykc Fiyat

Ykc fiyat uygulamas, pazar tekeline almak isteyen bir firmann, rn sat fiyatn, maliyetlerinin olduka altna drerek, rakip firmalar piyasann dna itmesi ve gelecekte daha byk kar elde etme amacyla hareket etmesi olarak tanmlanabilir

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Ykc Fiyat

Ykc fiyat uygulamasnn mant olduka basittir. Bu uygulamada, hakim konumda olan firma fiyatlarn belirli bir zaman aral sresince rakip firmalarn piyasadan ayrlmalarna yol aacak veya piyasaya girmelerine engel olacak seviyede maliyetlerinin altna drr ve maliyetinin altnda satt mal ya da hizmetlerin zararn rakip firmalar piyasadan kartncaya kadar kendi kaynaklarndan karlar. Rakip firmalar piyasadan knca ise tekel ekline dnerek fiyatlar eski zararlarn karlayacacak ekilde ykseltir.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

Ykc Fiyatn Tespiti in Gerekli Unsurlar

Firma tek bana fiyat arttrabilecek ya da azaltabilecek kadar gl olmaldr. Firmann bu gc dier firmalarla dikey btnl, yksek piyasa payna sahip olmas, apraz sbvansiyon yapabilme gc gibi eitli faktrlere baldr. Firmann sat fiyat maliyetlerinin altnda olmaldr. Hangi fiyatn maliyet alt olduu ve ykc fiyat kapsamnda deerlendirilebilecei konularnda farkl grler bulunmakla birlikte kanunlarda genel olarak belirlenen referans noktas fiyatlarn ortalama toplam maliyet veya ortalama deiken maliyetin altnda olmasdr. Telekomnikasyon sektrnde ise ykc fiyat tespiti iin fiyatlar uzun dnem artan maliyetin altnda olmaldr. Ekonomik anlamda dnemsel, piyasa hareketlerine gre fiyatlamann yaplmad ve firmann rakiplerin piyasa dna itme amacyla ykc fiyat uyguladna dair kant olmaldr.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

apraz Sbvansiyon

apraz sbvansiyon uygulamas birden ok alanda i yapan bir firmann i yapt alanlardan birinde maliyetinin altnda satt bir rnn ya da hizmetin zararn i yapt baka bir alandan elde ettii ar karla karlamas olarak tanmlanabilir.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

10

apraz Sbvansiyon

apraz sbvansiyon uygulamasnn temelinde birbirinden farkl iki pazarda i yapan bir firmann i yapt pazarlardan birindeki gl durumunu ktye kullanarak daha gsz olduu dier pazardaki rekabet gcn arttrma amac yatar. Dolaysyla bu tarz bir uygulamaya girimenin, dahas bu tarz bir uygulamadan baar elde edebilmenin temel koullarndan biri birden ok piyasada i yapmak ve bu piyasalardan en az birinde ok gl olmak olarak tanmlanabilir.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

11

apraz Sbvansiyonun Tespiti in Gerekli Unsurlar

Firma birden ok alanda i yapan bir firma olmaldr. Firma i yapt alanlardan en az birinde piyasay etkileyecek kadar gl olmaldr. Firmann bu gc dier firmalarla dikey btnl, yksek piyasa payna sahip olmas, ykc fiyat uygulayabilme gc gibi eitli faktrlere baldr. Firma zayf olduu pazarda maliyet ayrtrmas yapmam olmaldr ya da maliyet ayrtrmas yapmakla birlikte hizmeti maliyetin altnda satyor olmaldr. Firma gl olduu pazardan zayf olduu pazara finansal kaynak aktaryor olmaldr. Bu aktarm ise mevcut yasa, ynetmelik, tebli ve dier hukuki altyapya aykr olmaldr. Anlk ve yasalara uygun yaplan sbvansiyonlar analizden kartlmaldr. Firmann rakiplerini piyasa dna itme amacyla apraz sbvansiyon uyguladna dair kant olmaldr.
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 12

Fiyat Ayrmcl

Fiyat ayrmcl uygulamas bir iletmenin rettii mal ya da hizmeti farkl mteri gruplarna farkl fiyatla satp bu uygulamadan normalin zerinde kar ederek toplum refahn azaltmas olarak tanmlanabilir. Fiyat ayrmcl konusundaki ou ekonomik kaynak bu uygulamann monopolc tarafndan son rnler zerinde gerekletirilmesine odaklanrken baz dier kaynaklar da ayn uygulamann dikey retim zincirleri, dzenlenmemi kar aktarmlar ve son kullanc zerindeki etkilerini inceler.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

13

Fiyat Ayrmcl

Fiyat ayrmcl dorudan yaplabilecei gibi dolayl olarak da yaplabilir. Dorudan fiyat ayrmcl bir mal ya da hizmetin farkl kiilere farkl fiyattan satlmas durumunda sz konusu olurken dolayl fiyat ayrmcl ayn mal ya da hizmetin farkl kiilere ayn fiyattan satlmasyla birlikte indirimler ya da demeler yoluyla tketiciler arasnda farkllk yaratarak gerekletirilir. Fiyat ayrmcl uygulamasnn mant olduka basittir. Bu uygulamada tekel gcne haiz bir iletme mterilerinin bir ksmna normal fiyatla satt bir mal ya da hizmeti piyasadaki bilgi asimetrisini, dier mterilerin o mala ya da hizmete ihtiya durumunu, corafi faktrleri veya sosyal yapy kullanarak dier mterilerine daha yksek fiyata satar ve bu sattan normalin stnde kar eder.
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 14

Fiyat Ayrmclnn Tespiti in Gerekli Unsurlar

Firma ayn mal ya da hizmeti farkl mteri gruplarna farkl fiyatlarla satyor olmaldr. Mteriler kendilerine satlan mal ya da hizmetin bakalarna farkl fiyattan satldnn farknda olmamal ya da farknda olmakla birlikte daha farkl fiyat demeye gnll olmamaldr. Farkl fiyat uygulamasn olumlu klan herhangi bir yasal dayanak ya da sosyal uygulama bulunmamaldr. Farkl fiyat uygulamas piyasann artlarnn ve dolaysyla fiyatlarn tm aktrler iin deimekte olduu gei dnemleri dnda yaplyor olmaldr. Anlk fiyat dzenlemeleri ile apraz sbansiyon ve ykc fiyat uygulamalar gibi rekabeti bozucu etkileri olan fiyatlandrmay nlemeye ynelik fiyat deiiklikleri analizden kartlmaldr. Ekonomik anlamda dnemsel, piyasa hareketlerine gre fiyatlamann yaplmad ve firmann toplum refahn azaltrken kendi kazancn arttrmak amacyla fiyat ayrmcl uyguladna dair kant olmaldr.
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 15

Fiyat Sktrmas

Fiyat sktrmas, i yapt bir piyasann aktrlerinden bir ya da birka ile dikey btnleik durumda olan bir iletmenin, bir baka deyile i yapt piyasaya hem hammadde salayp hem de o piyasada perakende ekilde alan bir iletmenin; piyasadaki dier aktrleri pazar dna itme amacyla kendi iletmesine salad hammaddenin fiyat dndaki hammadde fiyatlarn normalin stnde ykselterek ya da dier iletmeler iin hammadde fiyatlarn sabit tutarken kendi iletmesi iin hammadde fiyatlarn drerek bu etkiyi perakende fiyatlara yanstmas ve dolaysyla dier iletmelerin kar marj araln daraltmas olarak tanmlanabilir.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

16

Fiyat Sktrmas

lk bakta youn fiyat savalaryla kartrlabilecek olan bu durum tam rekabet ortamna yakn bir piyasada i yapan ve her biri tm hammadde salayclardan bamsz olan iletmelerin uyguladklar fiyat dlerinden farkldr. Gerekte kar marjnn dnn bir ok sebebi bulunabilir. Piyasa durgunluk ya da doygunluk aamasna gelmi ya da tam rekabete yaklam olduu iin karlar debilir fakat fiyat sktrmasndaki zel durum bu anlatlanlardan ok daha farkldr nk fiyat sktrmasnda yukardaki rneklerdeki gibi hem toplum refah artmaz hem de piyasada i yapan firmalarn hayatta kalma anslar azalr. Dolaysyla fiyat sktrmas rekabeti bozmakla birlikte toplum refahn da azaltan bir uygulamadr.
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 17

Fiyat Sktrmasnn Tespiti in Gerekli Unsurlar

Yerleik iletmecinin toptan dzeyde yalnz bana veya perakende dzeydeki iletmesi ile birlikte piyasa artlarn etkileyebilecek kadar gl olduu kantlanmaldr. Toptan ve perakende iletmeler birlikte nemli bir pazar payna sahip olmaldrlar. Bu payn nemli olup olmad dier iletmelerin hepsinin pazar paylar toplam ile toptan ve perakende iletmecinin toplam pazar paynn karlatrlmasyla elde edilebilir. Sktrmay yapan iletmenin rekabeti engelleyici bir amala yapt kantlanmaldr. Toptan ve perakende birlikteliine katlmak iin engeller olmakla birlikte pazara giri iin de engeller olmaldr. Mterilerin byk bir ounluunun tercihlerini deitirmesi bile pazarn yapsn sarsacak derece de byk bir etki yaratmamaldr. Perakende pazarda gzle grlr biimde rekabet azalmas yaanmaldr. (leri durumlarda pazardan klar ve pazarn dier aktrlerinin piyasa paylarnda dler yaanabilir.) Sktrma uzun sreli ve devaml olmaldr.
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 18

Hepsi in Ortak Yorum

Firma pazardaki avantajn (hakim konumunu) objektif olarak ktye kullanyor olmaldr.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

19

Rekabeti Bozucu Uygulamalara Kar Yasal Altyap

ABD
1890

Tarihli Sherman Yasas 1914 Tarihli Clayton Yasas 1914 Tarihli Trade Commission Yasas 1936 Tarihli Robinson-Patman Yasas 1996 Tarihli Telekomnikasyon Yasas

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

20

Rekabeti Bozucu Uygulamalara Kar Yasal Altyap

Avrupa Birlii
Roma

Antlamasnn 81 , 82 , 86 87 ve 89uncu maddeleri. 7 Mart 2002 Tarihli ve 2002/19/EC Sayl Eriim Direktifi 7 Mart 2002 Tarihli ve 2002/21/EC Sayl ereve Direktif 16 Eyll 2002 Tarihli ve 2002/77/EC Sayl Elektronik Haberleme ebekeleri ve Hizmetlerinde Rekabet Direktifi 7 Mart Tarihli ve 2002/22/EC Sayl Evrensel Hizmet Direktifi
Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender 21

Rekabeti Bozucu Uygulamalara Kar Yasal Altyap

Trkiye
27.01.2000

Tarihli ve 4502 Sayl Kanun 28.08.2001 Tarihli Tarife Ynetmeliini 1.12.2003 Tarihli Trk Telekomnikasyon A..nin Baz Hizmetlerine likin Tarifelerin Tavan Fiyat Yntemi ile Onaylanmasna Ynelik Usul ve Esaslara likin Tebli

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

22

Sonu

Serbestleen telekomnikasyon piyasalarnda etkin rekabetin tesisi bu piyasalarda gerek maliyetlerin ok hzl dmesi gerekse yeni teknolojilerin ok hzl gelimesi nedeniyle dier piyasalara gre daha zordur. Bu noktada dzenleyici kurumun cevaplandrmas gereken en nemli soru sektrdeki rekabet stratejisinin ne olaca ve dzenleyici kurumun bu strateji ierisinde nerede yer alacadr. Gerek ABD gerekse Avrupa Birlii uygulamalarna bakldnda telekomnikasyon, elektrik, su, ulam gibi ebeke endstrilerinin dzenlenmesi aamasnda izlenen yntem ncl (ex-ante) dzenlemelerle gelecekte olumas muhtemel piyasa aksaklklarnn nne gemek; bu dzenlemelerin yeterli olmad noktada ise artl (ex-post) dzenlemelerle piyasay dzenlemek olarak karmza kmaktadr.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

23

Sonu

Bu tarz bir uygulamay baaryla yrtmenin yolu belirlenecek ulusal bir hedef dorultusunda ve mmkn olan en byk oranda zel sektr, kamu kurumu ve tketici katlmyla hazrlanacak olan sektrel politikalara arlk vermekten gemektedir. Bu dorultuda Telekomnikasyon Kurumu ulusal telekomnikasyon politikasnn rekabet ayann oluturulmasnda kritik bir rol oynamaktadr. Bu erevede rekabeti bozucu uygulamalarn mmkn olduunca etkin bir ekilde nlenmesi hem tketici haklar, hem de toplum refah asndan byk nem arz etmektedir.

Rekabeti Bozucu Uygulamalar - Gkhan skender

24