Anarizmle ilgili uzun dnemdir sregelen bir yanlg vardr.

Buna gre doann, ekonominin, n yasalar olduunu varsayan Marksizmden farkl olarak anarizm hibir yasann balaycln en zgr insan eylemini savunur. Kaosu, bireysel iddeti, otoritesizlii iermesi de bu ya sa tanmaz anlayn mantksal sonucudur. Marksizm toplumsal dnm tarihin yasalar erev ken anarizm ilerlemenin rasyonalitesini reddeder. Crowdern Klasik Anarizm adl kitab yukarda bahsedilen yanlsamay temelinden sarsacak bi ler sunuyor okuyucuya. Yazara gre Marksizm gibi anarizm de Aydnlanmann ve pozitivizm in mirassdr. Klasik anarizme gre insan fizik kanunlaryla ynetilen evrenin bir paras ksel ve toplumsal dnya tek bir doal sistemin paralarn olutururlar ve her ikisi de mode rn bilim tarafndan aklanr. Bilim meru otoritedir, toplumsal ilerleme bilimsel bilgini n toplum iinde yaylmasyla gerekleecektir. Ahlaksal dnya doal dnyann bir parasn ol incisinin bilimsel olarak aratrlmas yoluyla ahlak yasalar bulunacaktr. Bakunine gre zgrl ancak doa yasalarna kendisi onlar yle kabul ettii iin uymasyla mmkndr ( kuramc Comteun grleri klasik anaristlerde hayranlk uyandrr. Proudhonun nsanlk inde Dzenin Yaratlmasna Dairde (1843) ana hatlar verilen aama sal evrim aklamas, insan bilgisinin pozitif biimine ulamadan nce teolojik olandan olana ykseldiini syleyen Comteun aama yasasnn neredeyse tmyle yeniden anlatm Kropotkin ise Comteun doalc pozitivist prensipleri ahlak ve siyaset bilimlerine uyg ulamakta yeterince titiz davranmad grndedir ve Comteda: Ona ahlak duyarllklar hakknda tmyle doalc aklamalar sunabilecek biyolojik bilginin lduunu savunur. Ne mutlu ki byle bir bilgi ve aklamay artk Darwinin almalarndan el mmkndr. nsan Soyunun Kayna Kropotkinin kendi ahlak bilimine temel olur. Art arda gelen lmalarda modern evrimci bilimin ahlak ve siyaset bilimi iin bir taslak sunduunu gster ir. (s. 51) lerleme bilimi, ahlak bilimi gibi kavramlardan ska bahseden anarist kuramn nclerinden odwine gre ise zgr olmak akln prensiplerince ynetilmek demektir. Klasik anarizm doan yasas olan ahlak yasasna rasyonel akl vastasyla ulalabileceini dnr. Doann, bilimin ve akln yasalar konusunda ayn pozitivist kaynaklardan beslenen klasik anarizmle Marksizm arasndaki fark nereden kaynaklanmaktadr o halde? Bu soruyu cevap lamadan nce her iki teorinin toplum ve siyaset anlaylarna gz atmakta fayda var. Doann e akln yasalar evrensel olarak geerliyse bu iki grn nerdii toplum modellerinin de be olmas beklenir. Gerekten de komnist toplum modeli ile anarist toplum modeli arasnda k ayda deer bir fark yoktur. ktidar ilikilerinin son bulaca gelecein toplumunda bireyin gelimesinin nndeki tm engeller ortadan kalkacaktr. Gelecekteki toplum modeli konusund a bir anlamazlk yoksa farklln bu topluma varmann yollarndan ve bu yolda kullanlan ar n kaynakland dnlebilir. Marxn iddete dayal ii ayaklanmalarn destekledii ancak kn grd bilinir. Klasik anarizm de sanlann aksine iddete dayal devrimi mutlak olarak az. Godwin iddete dayal devrimlere scak bakmaz. Proudhona gre ise iddete dayal ayaklan a mmkn olduunca kanlmas gereken bir eydir. Ona gre: Kendi haline brakldnda akln evrimi, iddete bavurmaya gerek kalmadan, ilerlemeyi garan edecektir. (...) Fakat iddetli devrim istenmese de kanlmaz olabilir. (s. 184) Bakunin devrimi bir gereklilik olarak grrken Kropotkin pheci bir tavr sergiler. O hal de devrim konusunda da klasik anarizm ile Marksizm arasnda nemli bir farkllk olmad s bilir. Her iki kuram da akln hkimiyeti ve toplumsal ilerleme konularnda Aydnlanmann iyimserl iini paylamakla beraber mevcut toplumun yetersizlikleri karsnda huzursuzluk duyar ve toplumsal dnm hzlandrmak iin baz aralar nerir. Klasik anarizmle Marksizm arasnda artma toplumsal dnm iin kurulan rgtlerin yapsna ve temsil niteliine ilikindir. arn merkezlemi rgtlerde younlamasna kar karlar ve dorudan halk eylemini ve yne . Bu balamda halk temsil eden rgtlere gvenmezler. Ancak btn bunlar anaristlerin halk rimci dinamiine mutlak olarak gvendikleri anlamna gelmez. rnein Bakunin halkn cehaleti nden ve sr eiliminden bahseder, komplocu taktikleri ve gizli topluluklarn kurulmasn gn eme getirir, itibarl ve akll kiileri etkileyerek halk eyleme kkrtmay nerir. Anaris im ncesi kurulacak temsil siyas rgtlere kar duyduklar gvensizliin yan sra zelde olan proletarya diktatrln, genelde ise her trl devleti ve hkmeti reddederler. Proud aha da ileri giderek bireyin zgrln kstladklar iin siyas rgtlerden uzak durmutu hangi ideal adna olursa olsun bireyin sakatlanmasna kar olduunu syler. Klasik anarizmi klasik Marksizme oranla bireysel zgrle ok daha fazla nem verdii bir gerektir. Klasik rksizmde bireyin zgrl her zaman toplumun kurtuluuna tabi klnmtr. Anarizm Stirner i bir kuramcy iinden karabilmitir ama bireyci Marksist kuramc tasavvur etmek hayli g

Marksizm ekonominin ve tarihin yasalarna yapt vurguyla, sistematikliiyle, kurumsal pr atie yatkn oluuyla iktidar ele geirmeye ynelik bir kuram olma zellii gstermitir. An e sistematik olmay, iktidar hedefleyen kurumsal, pragmatik muhalif rgtlere olan gvensi lii, dorudan kolektif eylem dnda kalan stratejik mevzi kazanmlarna itibar etmemesi, te sil yaplanmalar reddetmesi gibi nedenlerle iktidara ynelik sreten dlanmtr. Rus dev ktidara gelenin kitleler deil Bolevik parti brokrasisi olmas ii snfn temsil eden Le c parti teorisinin bir sonucu deildir. Marksizmin iktidar olduu tm lkelerde otoriter diktatrlkler kurulmutur. Anarizm ise hibir lkede iktidar olmamtr. Birincisi kitleler temsil kurumlarn iktidarna yeil k yakarken ikincisi kitlelerin dorudan kendini ynete yerde iktidar onlar adna stlenmeyi reddetmitir. 1960 sonras Bat toplumlarnda erk yaplar nemli deiikliklere uramtr. Eskiden tek bi , devletten kaynaklanan erk merkezsizlemi, toplumdaki ok sayda ve birbirleriyle kesie n bask mevzilerinden kaynaklanmaya balamtr. Yeni toplum kesien erk alar grnts ser r. Todd May kitabnda bu yeni duruma ilikin postyapsalc kuramn yaklamn anlatyor ve b anarist kuramla birok adan benzerlikler tadn ileri sryor. Postyapsalc kuramcl Deleuzen ve Lyotardn grlerini temel alan Maye gre: Anarist siyasal mdahale, erk ilikilerinin ams karakterinin ve bu ilikiler zerinde gel i ie gemi, indirgenemez basklar farkllnn kabul edilmesinden kaynaklanr. Erk ve ba siz olmas gibi, direniin de merkezsiz olmas zorunludur. (s. 70) Gnmz toplumu erkin hiyerarik bir ekilde merkezden yayld, e merkezli halkalardan olu . Erk ilikilerinin tmn aklayacak ya da bu ilikilerin tmnn indirgenebilecei tek, ku kaynak aramak anlaml deildir. rnein patriyarkann ileyii kapitalist ekonomik ilikilerl z. Evrensel bir hakikati temsil eden tek bir kuram, tek bir mcadele, tek bir nderl ik yoktur. Birbirine indirgenemez erk noktalar gibi birbirine indirgenemez mcadele ler vardr. Konjonktre bal olarak belirli erk ya da direni noktalar dierlerine gre ne anabilir ancak bunlar hiyerarik bir model iine sokularak kuramlatrlamazlar. Gemite byk anlatlara dayal byk lekli, makro siyaset saflarn birbirinden net bir e kin ve muhalefetin hiyerarik ve merkez yaplar iinde var olduu bir modele dayanyordu. P ostyapsalc mikro siyaset ise mcadelelerin okluu, yaylm, artc yer ve eylem eitl nir. Mikro siyaset farkl gndelik pratikler, izgiler ve kesimeler boyunca mdahalede bu lunur. Mikro pratiklerin makro siyasete tabi klnarak politikletirilmesinin artk bir anlam kalmamtr nk gndelik olan, kiisel olan politiktir. Mikro ve makro siyaset birbi ne indirgenemezler, zde deillerdir. te yandan aadan yukarya olarak tanmlanan siyaset amn mutlaklatrmamak gerekir. Burada anarist dnceyle daha uyum iinde ortaya kan tablo, bir yukar ve aas tablosu , birbiriyle ilikili olabilen, ancak birbirine gre nem sralamas tamayan bir aalar v ar dizisi tablosudur. (s. 65) Tarih merkezlemi erke kar merkezlemi rgtlerle yaplan devrimlerin baarszln g z, oklu bir direniler a vastasyla erkin merkezlemesine izin vermeyen bir topluma var ir. Postyapsalc siyaset anlayna gre erkten bir anda, bir patlamayla, toptan bir kurtulu m deildir. Foucaultya gre basknn gerilemesi zgrle ait yerel alanlarn genilemesiyle m ze ise aznlk olu deneyiminden bahseder. Aznlk-olua katlmak; toplumsal rizomun saplarndan birini oluturarak ya da izleyerek to msal a iinde bir ka izgisi ina etmektir ve bu, ayn hareket iindeki hkim saplar kar eder ve olumlu bir pratik olasl oluturur. (s. 137) Postyapsalclk temsiliyeti pratiklere kardr, hibir nc grubun ya da partinin bakalar e etmesini onaylamaz. Bu balamda postyapsalc mikro analiz toplumsal pratikleri dorud an ynlendirmekten uzak durur. Foucault eylemler konusunda nermeler getirmekten kanr. Eskinin evrensel, makro politik davalarnn savunucusu entelektel tipinden farkl olara k postyapsalc entelektel zgl, yerel kuramsal pratik ve mcadelelerin bir katlmcsdr. a gre mcadeleye ilikin taktikler ve hedefler eylemcilerin kendileri tarafndan ortaya konulmaldr. Entelektel bu mcadeleye ancak kuramsal aralar salayarak katkda bulunabili . Foucaultnun erk ilikilerini neredeyse kanlmaz saymas, toplumsal alan bir erk oyunlar n olarak deerlendirmesi Marksist kuramclarn postyapsalcl etik yargya imkn vermeyen m olarak eletirmelerine yol amtr. Habermas Foucaultnun taraf tutmaktan kandn syl cln evrensel deerleri reddetmesinin genel ve ak seik bir etik tarafgirlii zorlatrd . Bununla birlikte postyapsalclar sistem kart bir duyguyu paylarlar ve muhalif pratikl r iinde yer alrlar. Bu noktada ezen-ezilen ya da iktidar uygulayan-iktidar uygulan

an toplum kesimlerinin XIX. yzyldaki ve 1960 sonrasndaki konumlar arasndaki farkllklar em kazanyor. XIX. yzyl sosyalizmi ii snfn ya da halk iktidarn basksna maruz kalm ahipleniyordu. Ancak ayn halkn erkekleri kadnlar, ocuklar, ecinseller vb. zerinde bask kuruyordu. Devlet ve burjuvazinin basks en ok hissedilen bask olduundan ve iktidar il ikilerinin mikro, gndelik dzeyde oluumu ve bunun kuramlatrlmas olgunlamadndan XIX ist ideolojisi ezen ve ezilen toplumsal snflar kabaca ikiye ayrmakta hibir saknca grm du. Ezilen kesimin bugne oranla grece safl, iktidarn zerinde uygulanan bugnk kada olgusu da XIX. yzyl sosyalizminin Aydnlanmac iyimserliini destekliyordu. 1960 sonras i ktidar ilikileri toplumun en kk hcresine kadar yayld, ama devletin merkezinden topluma yaylmas anlamnda deil, her toplumsal birimin, noktann farkl trden iktidar ilikileri si ve bu milyonlarca ilikinin asal bir ekilde birbiriyle kesimesi anlamnda. Bu, toplu mun iktidar ilikilerinin hem maduru hem de yaratcs ve uygulaycs olduu anlamna gelir rumda hibir toplumsal grup, kesim ya da snf kerameti kendinden menkul bir ilericilie sahip olamaz. Her grup esas olarak o anki pratiiyle deerlendirilmeli, muhalif pratiklerin iindeki otoriter, baskc, iktidar ilikisi reten yanlar annda eletirilmelidir. Etik balamda tar f tutmann ayn genel, evrensel ilkelerin her durumda tekrar edilmesi olarak anlalmas ks bir yorumdur. Baz ilikiler iinde bask gren gruplar baka ilikiler iinde baskc da ol Ya da muhalif grnl bir eylem iinde otoriter ve antiotoriter eilimler bir arada buluna ilir. Bakalar adna, onlar temsilen verilen mcadele her zaman otoriter ilikiler retir. inlerce farkl grup ve younluun farkl pratiklerinin toplumsal a iinde gnll diyalou v s otoriter olmayan bir toplumun olumas asndan nem tar. Temsiliyeti reddetme ve her t dar biimine kar kma: Klasik anarizmin olumlu ilkeleri bunlard. Anarizmin kendisi iin bir yk haline gelen pozitivist ve Aydnlanmac geleneinden kurtulmasna gelince, postyaps alc kuram bu konuda nemli aralar salamaktadr. Anarizmi zgn klan ey de onun zgrlk ci yann hibir zaman ciddiye almam olmas deil midir?