D R N A

K P R S

D r i n a ( 1 ) , d a h a o k , s a r p d a l a r a r a s n d a k i d a r b o a z l a r d a y a d a d e r i n uurumlar iinde akar. Ancak birkayerinde kylar geni vadiler halinde a l r , k h b i r k y s n d a , k h h e r i k i k y s n d a i n s a n l a r n y a a m a s n a v e tarmaelverili bazen dz, bazen dalgal ama bereketli ovalarmeydana g e t i r i r . Bu ovalardan biri de burada, tam Drina'nn Butko ka- y a l a r i y l e Uzanvika dalarnn arasndaki dar boazdan nibir dirsek yaparak m e y d a n a k t n o k t a d a , V i e g r a d ' d a ( 2 ) balar. Bu yerde Drina'nn izdii a ylesine dar, iki yandaki dalar da y l e s i n e s a r p , d i k v e b i r b i r i n e y a k n d r k i d e ta tek para bir da yn gibi grnr, rmak sanki karan l k b i r d u v a r d a n f k r y o r m u i z l e n i m i n i verir. Ama, da lar birdenbire ayrlarak biimsiz bir anfiteatr eklini alr.Ne var ki, bunun en geni yerinde bile ap kubak 15 kil o m e t r e y i g e m e z . O kapal gibi duran sarp ve siyah dalarn a r a s n d a n , y e i l k p k l s u l a r i y l e D r i n a ' n n b t n h e y b e t y e m e y d a n a k t y e r d e b y k b i r k p r y k s e l i r . Z a r i f b i r b i i m d e o y u l m u , g e n i a r a l k l o n b i r k e m e r i n s t n d e y k s e l e n b u k p r d e n b a l a y a r a k , topra inili kl yelpazebiiminde bir ova uzanr, kk bir kasaba olan Viegrad'-i a dolaylarn iine alr. Kk tepelerin yamalarnda serpilmi kyler, tarlalar, otlaklar, etraf evrilmi e r i k l e r v e seyrek am koruluklar gze arpar. Ufkun sonundan bak l n c a , insana sanki, yalnz yeil Drina deil, t e p e s i n d e k i gnele, zerindeki bitkilerle btn bu kl, ekilmi topraklar da beyaz kprnn geni kemerlerinden akp yay l y o r m u g i b i g e l i r . Kprden balamak zere rman sa kysnda, birblm yamata, bir blm ovada olmak zere, ar ilekasabann merkezi bulunur.Kprnn br yakasnda, sol kysnda, boylu boyun c a M a l u h i n o o v a s u z a n r v e S a r a y e v o ' y a g i d e n y o l u n e v r e s i n e s e r p i l m i e v l e r i y l e a y r b i r m a h a l l e m e y d a n a g e t i r i r . B y l e c e S a r a y e v o ' y a g i d e n y o l u n i k i p a r a s n b i r l e tiren kpr, kasabay d a d m a h a l l e s i n e b a l a r . B u r a d a b a l a r k e l i m e s i ; g n e s a b a h l a r , b i z i n s a n l a r n e v r e m i z i g r m e m i z v e i l e r i m i z e g i t m e m i z i i n d o a r , a k a m l a n d a u y u y a r a k g n n y o r g u n l u u n u d i n d i r m e m i z i i n b a t a r ; dediimiz zamanki kadar bir gerein an l a t m d r . n k d e e r l i b i r e s e r v e e s i z g z e l l i k t e o l a n b u y a p , d a h a z e n g i n , ticaret bakmndan daha gelimi ehirlerde bile bulunmayan bu kpr (eskiden byle koca m paratorlukta ancak iki tane var derlerdi.) Drina'nn yata s t n d e g v e n i l i r , t e m e l l i b i r i c i k g e i t t i r . B o s n a ' y S r b i s tan'a, oradan da daha uzaklara, Osmanl mparatoriuu'nunteki b l g e l e r i n e , h a t t t a s t a n b u l ' a k a d a r b a l a y a n b i r i c i k b a d r . n e m l i , byk kprlerin iki yannda ve balant noktalarnda bulunan kk kasabalarla dolaylarnn ge l i i p g e n i l e m e l e r i p e k t a b i d i r . B y l e c e

z a m a n l a b u r a d a da kprnn iki yakasnda evler, binalar oald. Kasabakpr sayesinde yaad ve salam bir kkten g alr gibi byd. K a s a b a n n t a b l o s u n u t a m a m l a m a k , k p r i l e o l a n i l i k i s i n i i y i c e a n l a t m a k i i n u n u d a b e l i r t m e k g e r e k i r k i , k a s a b a d a b a k a k p r i l e b i r b a k a a k a r s u d a h a v a r d r . B u , tahta bir kprs olan Rzav rmadr. Kasabann sonla rnda Rzav, Drina'ya dklr. Onun iin kasabann merkezi v e e n k a l a b a l k y e r i , b i r i b y k t e k i s i k k , i k i r m a k arasnda bir dil gibi uzanan kumlu topraklarda toplanr. Ir m a k l a r n b i r l e t i i y e r d e k a s a b a n n merkezi kurulurkendank yazlklar da kprnn te yannda, Drina'nn s o l , R z a v ' m s a k y s n d a u z a n r . K a s a b a s u s t n e k u r u l m u tur. Kasabada baka bir kpr ile baka bir akar su dahabulunduu halde, Kpr stnde sz hi bir zamanRzav'm stndeki kpr anlamna gelmez. O, ne bir tarih n e d e b i r z e l l i i o l a n , b a s b a y a t a h t a b i r k p r d r . O y a l n z h a l k a v e hayvanlarna geitlik yapar. K p r s t n d e d e n i n c e s a d e c e D r i n a s t n d e k i t a kpr akla gelir. Kprnn aa yukar uzunluu (250) g e n i l i i de (10) admdr, tam orta yerinde birbirine eit i k i t e r a s b i i m i n d e g e n i l e r . B u t e r a s l a r o r t a d a n g e e n araba yolunun iki kat geniliindedir. te kprnn bu b l m n e K a p i y a d e r l e r . , s t b l m g i t t i k e g e n i l e y e n orta stuna iki yanndan yardmc stunlar eklenmi, arabayolunun sanda ve solundaki teraslar bu stunlara dayanarak grideyen yeil sularn stnden heybetle ve zera-fetle bolua doru u z a n m t r . U z u n l u k l a r v e g e n i l i k l e r i be adm kadar olan bu teraslarn etraf kprnnk gibit a p a r m a k l k l a r l a e v r i l m i t i r . K a s a b a d a n g e l i r k e n s a d a ki terasa Sofa derler. ki basamakla klr. Etraf ta sra l a r l a evrilmitir. Parmaklklar bu sralara arkalk d e v i n i grr. Basamaklar, sralar, parmaklklar hep ayn beyaz ta t a n y a p l m t r . Sofa'nn karsndaki sol teras da ayndr,yalnz botur. Sras f a l a n y o k t u r . P a r m a k l k l a r n o r t a y e rinde insan boyunda bir duvar var. Onun tepesine mermerbir kitabe konmutur. Kitabenin zerine, Trke, gzel biryaz ile manzum olarak kpry yaptrann ad ve yaplt a r i h i k a z l m t r . D u v a r n d i b i n d e b i r e m e v a r d r . Suyu,ta bir ejderhann azndan akar. Bu terasa, cezveleri, f i n c a n l a r v e h e r z a m a n y a n a n m a n g a l y l a b i r k a h v e c i y e r l e m i t i r . Sofada oturanlara kardan karya kahve tar. t e K a p i y a b u r a s d r . Bu kasabada oturanlarn yaam, bu kpr ile Kapiya'-snn s t n d e , e v r e s i n d e y a d a o n u n l a i l g i l i o l a r a k g e l i i r , a k p g i d e r . z e l y a d a g e n e l y a a n t d a , h e r g e e n k o n u d a , m a s a l l a r d a , h e r z a m a n , K p r stnde sz duyu lur. Gerekten de ocuklarn ilk gezintil eri, ilk oyunlar orada balar. Drina'nn sol kysnda doan Hristiyan ocuklar, daha bir haftalk iken kpry geerler. nk vaftizolmak iin onlar, sa kydaki kiliseye gtrrler. Hatt, s a k y d a o t u r a n l a r , y a n i M s l m a n o c u k l a r b i l e , t p k babalarnn ve dedelerinin yapt g i b i , o c u k l u k l a r n n b y k b i r b l m n k p r n n s t n d e y a d a

evresinde ge i r i r l e r . O l t a i l e b a l k t u t a r l a r , k e m e r l e r i n a r a s n d a u u a n g v e r c i n l e r i y a k a l a r l a r , i n c e b i r s a n a t l a o y u l m u b u a k renk t a l a r n z a r i f i z g i l e r i n e g z l e r i , d a h a k k y a t a n a l m t r . O n u n b t n o y m a l a r n , o y u k l a r n e z b e r e b i l i r ler. Ayn zamanda kprnn kurulduu a zerinde anla t l a n b t n h i k y e l e r i m a s a l l a r d a e z b e r e b i l i r l e r . B u h i k y e l e r , ha y a l l e g e r e i n t u ha f b i r k a r m n d a n domutur. ocuklar bunlar daha hayata gzlerini atk l a r g n d e n b e r i b i l i r l e r , s a nk i d o a r k e n b u b i l g i l e r i y l e d o m u l a r g i b i . T p k d u a l a r g i b i , n e z a ma n r e n d i k l e r i n i ya d a k i m i n r e t t i i n i hatrlamazlar.B i l i r l e r k i , b u k p r y S a d r z a m S o k u l l u Mehmet Paa yaptrmtr ve o, bu kpr ile kasabay e r e v e l e y e n u dalardan birindeki Sokolovi kynde d o m u t u r . B u d a ya n k l ta a n t n ya p l m a s i i n g e r e k l i e m r i v e p a r a y a n ca k b i r s a d r z a m v e r e b i l i r d i . ( B i r v e z i r , o c u k hayalinde pa r l a k , nemli, k o rk u n ve k a r ma k bir yaratktr.)K p r y M i m a r R a d e y a p m t r . S r b i s t a n ' d a b y l e s i n e o k , gzel ve lmez eser brakabilmesi iin, onun yzlerce ylyaam olmas gerekir. O, kim olduu bilinmeyen m a s a l - i a m b i r s t a d d r . T o p l u m o n a d i l e d i i , i s te d i i biimi v e r m e k t e d i r . n k k a f a y b i r o k a d l a r l a y o r m a k , f i k i r c e de olsa, bir ok kiiye borlu kalmak holarna gitmez. Yine bilirler ki, su perisi bu ya p y da i m a b a l t a l a m t r . G n d z ya p l a n l a r g e c e b o z m u t u r . N i h a ye t sulardanb i r s e s y k s e l e r e k M i m a r R a d e ' y e , S t o y a v e O s t o y a ( 1 ) adl biri erkek, biri kz iki karde bulup ortadaki stunlarniine rdrmesini tlemi. Hemen btn B o s n a ' d a b u o c uk l a r a r a ma a ba l a m l a r v e o n l a r getirecek olana a r m a a n l a r a da m l a r . En sonunda seymenler cra bir ky de yeni domu ikiz iki karde bulup zorla getirmiler. Amaa n n e l e r i y a v r u l a r n d a n a y r l m a k i s t e m e m i , y e d i i d a y a k l a ra a l d r m a y a r a k , b a r a a r a V i e g r a d ' a k a da r a rk a l a r n d a n g e l m i , o r d a m i m a r n karsna kmay baarm.Masal, ocuklar duvarn iine rmler, diye s r p g i d e r . nk b a k a t r l o l m a s n a i mk n y ok t u . Y a l n z m i m a r , o n l a r a a c d n d a n a n n e l e r i n i n gelip onlar emzirebil mesi iin, stunlarn arasnda geni boluklar brakm.B u b o l u k l a r , s a n a t l a y a p l m y a l a n c p e n c e r e l e r d i r . Tpk kale mazgallar gibi bir ey. imdi bu deliklerde ya ban gvercinler yuva yapar, Yzyllarn ans olarak bu du vardan ana st szmaktadr. Bu incecik bir szntdr. Veyln bir mevsiminde tan stnde silinmez b i r i z h a l i n d e g r n r . ( A n a s t , o c u k d n c e s i n d e , y a k n b i r g e m i e bal, tadsz, yavan, ayn zamanda vezirler ve mimar lar gibi esrarl ve b e l i r s i z b r e y d i r . ) H a l k , s t u n l a r n z e rindeki bu izleri kazr, bir toz

halinde saklayp st olma y a n e m z i k l i a n n e l e r e s a t a r . K p r n n o r t a s t u n u n d a , K a p i y a ' n m a l t n d a d a h a g e ni bir aralk vardr. Kanatsz bir kap gibi. Demir bir maz gal gibi bir ey. Bu stunun iinde byk, karanlk bir odab u l u n d u u n u v e b u o d a d a b i r A r a p y a a d n r i v a y e t e d e r l e r . B u n u d a o c u k l a r n h e p s i b i l i r . B i r b i r l e r i y l e y a r r c a sna uydurduklar h a y a l h i k y e l e r d e b u A r a p b y k r o l o y nar. Kime grnrse o insan lr. Henz hi bir ocuk gr m e m i t i r o n u . n k o c u k l a r l m e z l e r . A m a , b i r g e c e H a - m i d ' e g r n m . A s t m l , g z l e r i k a n l , b a h e r z a m a n d u m a n l bir hamal olan bu adam, daha o gece lm. A s l n d a k r k t k s a r h o m u v e g e c e y i s f r d a n a a on be derece ak bir gk kubbe altnda geirmi. ocuklar, onlar hem eken, hem korkutan bir uurumu seyreder gibi arasra bu karanlk aralktan ieri bakarlar. B tn dikkatleriyle bakp bir ey grnce, barmaya szle-irler. Azlar ak, gzlerini bu keskin ve karanlk uku r a d a l d r r l a r . M e r a k v e k o r k u i i n d e t i t r i y e r e k b e k l e r l e r . Sonunda yaramaz ocuun biri (her zaman da byle biribulunur.) Arap!., diye bararak kaar ve oyunlar bozulur. Ayn zamanda hayal krklna da urarlar.Hele hayalleri gl o l a n l a r , a k a d a n h i h o l a n m a z lar. nk onlar, dikkatle bakacak olurlarsa bir ey grme i b a a r a c a k l a r n a i n a n m a k t a d r l a r . o c u k l a r n o u , g e c e l e r i b i l e r y a l a r n d a b u A r a p l a u r a r l a r . Y a n n d a a n n e l e r i o n l a r u y a n d r a r a k b u k o r k u l u r y a d a n k u r t a r r . O n l a r a b i r b a r d a k s u v e r e r e k Alahn adn tekrarlamalarnsyler. Gndzki oyunlarndan yorgun den ocuklar da,nihayet derin bir uykuya dalarlar. Hi bir korku o c u k l a r da kkleip srp gidemez. K p r n n s t y a n n d a , t o p r a k i r e l i olan o dik ky da, iki yuvarlak oyuk grlr. Bu delikler, ikier ikier dzgn a ralklarla srer, sanki dev bir atn nal izleriymi gibi.Bu izler, eski kasabann yukarsndan inmektedir. Tal y o k u t a n d e r e y e k a d a r g e l m e k t e , s o n r a y i n e t e k i k y d a grlmektedir. Nihayet kahverengi yumuak toprakta vebitkiler arasnda kaybolmaktadr. Yaz aylarnda tal kyda balk tutan ocuklar bilirler ki, bu izler, eski zaman sa- valarnndr. O devirde yeryznde ok iri yapl yiit l e r yaarm. Ta henz sertlememi, toprak gibi yumu-akm. Bu y i i t l e r i n a t l a r d a k e n d i l e r i g i b i i r i y m i . Y a l n z b u i z l e r S r p o c u k l a r i i n a r a t s ( 1 ) n n a l i z l e r i d i r . Kralievi Marko yukardaki e s k i k a l e n i n z i n d a n n d a n k a m v e b i r s r a y t a , o z a m a n l a r k p r s olmayan Drina'-n n b r k y s n a g e m i . M s l m a n o c u k l a r i s e onunKralievi Marko'nun olmadn bilirler. (nk bir H r i s tiyan piinin byle br gc ve byle bir at nasl olabilir?) B u n l a r C e r c e l e z A i i y a ( 2 ) i l e k a n a t l k s r a n n i z l e ridir. Onun dereyi gemek iin sala ve kprye ihtiyacyoktu. Ama bu konuda hi kavga etmezlerdi. Her iki tarafda kendi inancnn doruluundan emindir. Bir kimsenininancn ve grn bir bakasnn deitirdii hi g r l m e m i t i r . B y k b i r k s e k a d a r g e n i v e d e r i n o l a n b u u k u r l a r n

i i n e , b y k y a m u r l a r d a n s o n r a s u i a r b i r i k i r v e tpk ta vazolarda olduu gibi uzun bir sre kalr. Ya m u r s u y u i l e d o l u o l a n b u u k u r l a r a o c u k l a r Kuyu adn v e r i r l e r . V e i n a n l a r n e o l u r s a o l s u n , h e p s i d e t u t t u k l a r balklar bunlarn iine brakrlar.Sol kyda, hemen yolun st yannda, olduka bykbir tmsek vardr. Sert, kayal bir toprak yndr b u . B u t m s e i n s t n d e e l i k b i r t e l g i b i s e r t v e d i k e n l i b i r o t t a n b a k a ne bir iek, ne de bir yeillik biter. Kprnn e v r e s i n d e o y n a y a n o c u k l a r a s n r v e n i a n t a h t a s d e vini grr. Eskiden bu tmsek Radisav'n mezar diye anlrd. O, Srplarn bir efi ok gl bir i n s a n m , S a d r z a m M e h m e t P a a , D r i n a ' n n s t n d e b i r k p r y a p t r m a k zer e a d a m l a r n y o l l a y n c a , h e r k e s b u e m r e b o y u n e m i v e b e d a v a almaya katlanm. Yalnz Radisav kafa t u t m u ve halk ayaklandrm. Drina'nn stnde bir kpr kurmak i s t e y e n i n z o r l u k l a r l a k a r l a c a n b i l d i r m i . V e z i r o n u y a kalayncaya kadar hayli uram, nk bir insan gcnn y e t e m e y e c e i b i r g c e s a h i p m i . O n a n e k a m a i l e r m i , ne de tfek mermisi. En kaln halatlar ve z i n c i r l e r i b i r i p g i b i k o p a r r a t a r m . O n a b u g c , s t n d e t a d b i r tlsm salyormu. Eer vezirin adamlarndan kurnaz ve sin s i b i r i k p R a d i s a v ' n u a n s y l e t m e s e y m i , b e l k i S a d rzam bu kpry kurmay hi baaramayacakm. Srrnrenince, delikanly ipek iplerle balayp bomular. nk tad muskann yalnz ipee etkisi o l m u y o r m u . K a d n l a r m z , y l d a b i r g e c e b u t m s e i n s t n e g k t e n b e y a z b i r k i n d i i n i d d i a e d e r l e r . V e b u , s o n b a h a r d a H a z r e t i s a ' n n doumu le Hazreti Meryem'in gk'e e k i l m e s i a r a s n d a k i t a r i h e r a s t l a r m . B u m a s a l a i n a n s n inanmasn, gkten bu atein inmesini bekleyen pek okocuk olmu. Ama, hi biri de bir ey grmemitir. Gnkdaha gece yars olmadan, uyuyup kalmlardr. Oysa, byle bir ey d n m e y e n b i r o k y o l c u , g e c e k a s a b a y a g i r e r k e n b u t m s e i n s t n d e b e y a z b i r k g r r m .M s l m a n l a r a g e l i n c e , o k e s k i z a m a n l a r d a b u r a d a d i n u r u n a e h i t d m b i r d e r v i i n , e y h T u r a n ' n y a t makta olduunu iddia ederler. O, byk bir kahramanm v e k f f a r o r d us u n a k a r D r i n a g e i d i n i k o r u m u . B u t m s e i n s t n d e b i r t a , b i r t r b e bulunmaynn nedeni de, d e r v i i n b y l e v a s i y e t e t m i o l m a s y m . K i m s e o n u n n e rede yattn bilmemesi iin, hi bir iz brakmadan g m l m e k i s t e m i . n k b i r g n y i n e k f f a r o r d us u g e l e c e k o l u r s a , b u t m s e i n a l t n d a n k a l k a r a k t e k r a r o n l a r a y o l u kapatacakm. Buna karlk, gkyznde bazan bu topraky n n a n u r i n e r m i . t e o c u k l a r n y a a m , k p r n n a l t n d a v e e v r e s i n de, byle ocuksu hayaller iinde akp gider. Ama, delikan l l k a n a g e l i n c e , k p r n n s t n e , K a p i y a ' y a t a n r l a r . Genlik hlyalar orada bambaka konular stnde dnmeye balar. lk hayat mcadeleleri, skntlar da oradabalar. lk ak hlyalar, bakmalar, fsltlar, lf atmalar, ilk igrmeleri hep"burada balar, pazarlklar ve anlamalarhurda yaplr, ilk randevular burada verilir.M e v s i m i n , s a t a k a r l a n i l k k i r a z v e k a v u n l a r n , s a bahn

scak saleplerini, scak simitleri, hep burada, kprnn bu tatan teras stnde b u l u r s u n u z .D i l e n c i l e r , sakatlar, czzamllar da burada buluurlar.Kendini gstermek, birini grmek ya da bir eyler s a t m a k i s t e y e n g e n l e r d e b u r a d a t o p l a n r . O r t a y a l , t a n n m k i i l e r d e politikadan ya da ortaklaa dertlerinden sz etmek zere gelip buraya otururlar. Ama yine de ounluu, akalamaktan ve ark sylemekten baka bir ey bilmeyen genler meydana getirir.Tarihsel olaylar bildiren i l n l a r , b e y a n n a m e l e r d e b u r a y a e m e n i n s t n d e k i d u v a r a a s l r . 1 8 7 8' e kadar, herhangibir sebeple cezaya arptrlanlarn, idam edilen ya da kaza geirilenlerin balar da burada gsterilirdi.Bu snr kasabasnda, h e l e k a r g a a l k y l l a r n d a , i d a m lara sk sk, hatt ileride greceimiz gibi bazen her gnr a s t l a n r d . s t e r d n , i s t e r c e n a z e a l a y l a r o l s u n b i r a n K a p i y a ' d a d u r m a d a n k p r y g e e m e z d i . D n a l a y l a r k a s a b a y a girmeden ou zaman burda durup sraya girerdi.Eer olaysz bar dnemi ise, herkes rak iesini azdan aza dolatrr, ark syler, Kolo (1) oynar ve ouzaman da burada tahminden fazla kalnrd. Cenaze alayl a r n a g e l i n c e , c e n a z e y i t a y a n l a r , l e n i n d e y a a m n n nemli br parasn geirdii bu Kapiya'da durup bir an d i n l e n i r l e r d i . Nasl ki kpr kasabann en ilgi ekici bir yeri ise, Kapiya da kprnn en nemli n o k t a s d r . V i e g r a d ' l l a r d a n k o n u k s e v e r l i k g r e n b i r T r k y o l c u s u n u n gezi notlarnday a z d g i b i , H e r k e s i n k a l b i n d e y e r e t m e s i g e r e k e n K a p i - yalar kasabann can damar, kprnn kalbidir. B u k p r , h e r e i t c i n l e r v e c a n a v a r l a r l a s a v a m a k , ocuklar diri diri duvarlara gmmek zorunda kaldklarsylenen eski zaman mimarlarnn ne kadar akll kiilerolduklarna da bir rnektir. Bunlar, yalnz binann salaml n a ve gzelliine nem vermekle kalmam, gelecekkuaklarn rahatn, ondan ne trl yararlanabileceklerini d e d n m l e r . ns a n b u k a s a b a n n b u g n k y a a m n b i l i r v e iyiced n e c e k o l u r s a b t n B o s n a ' d a , V i e g r a d ' l i a r n K a p y a ' l a r n d a d u y d u k l a r z e v k v e r a h a t l a b e n z e r b i r h i s d u yan insann pek az olduunu anlar.T a b i d i r k i , k m e v s i m i h e s a b a k a t l m a z . O zamankprden ancak zorunluk duyanlar geer. O da, rmaktandurmadan esen sert rzgrn altnda banr eerek ve admlarn sklatrarak yrr. E l b e t t e k i , K a p i y a ' n n a k t e r a snda durmak kimsenin aklndan gemez. Ama baka mevsimlerde Kapiya, byk, kk her k e s i i n A l a h m b i r n i m e t i d i r . s t e y e n , g n n v e g e c e n i n her saatinde ister bir i zerinde konumak, ister ahbap l a r l a y r e n l i k e t m e k i i n o l s u n , K a p i y a ' y a g i d i p o t u r a b i l i r . Yeil ve cokun rman stnde, on be metre kadar yks e l e n b u t a t a n s o f a ; s a n k i h a v a d a y r y o r g i b i d i r . y a n k o y u y e i l t e p e l e r l e e v r i l m i , b a n n s t n de, yldzl ya da bulutlu bir gk kubbesi, nnde ard mordalarla kapal kk bir anfiteatr gibi uzanm bir ufuk... S e v i n c i n i , z n t s n y a d a b o vaktini byle bir yerdegeirmek... acaba dnyada ka zengine ya da vezire nasip olmutur? phesiz az, pek az kiiye...Oysa yzyllardan beri, bizimkilerden nice nice kiilergelip bu sofaya oturmu, gnein

d o m a s n , a k a m e z a nn, ya da ba stndeki gk kubbenin belirsiz bir biimd e d e i m e s i n i b e k l e m i t i r . K i m b i l i r k a k i i b u r a d a o t u rup, bu dzgn parlak taa dirseklerini dayam, yzn a v u l a r i i n e a l m , n dalar zerinde, bulutlarn gkyznde bitmez tkenmez oynamalarn s e y r e d e r e k , l k e nin hep ayn yalnz baka baka biimlerde dmlen m i k a d e r y u m a n z m e y e a l m t r . ok eskiden biri (her halde bu bir yabanc olmalyd v e a k a e d i y o r d u ) , b u K a p i y a ' n n , k a s a b a n n k a d e r i v e kasaballar karekterlen stnde byk bir etki yaptn sy lemi. Viegrad'llarm, hayl kurma ve dnceye dalmaeilimlerinin, karakterlerindeki o melankolik umursamaz ln nedenini, Kapiya'da geirdikleri o uzun dnceyedalma saatlerinde aramak gerektir, d e m i t i . V i e g r a d ' l l a r m , t e k i k a s a b a l l a r l a l l n c e , z e v k l e rine dkn, eli ak ve hoppa kiiler olduklar inkr edi l e m e z . K a s a b a l a r e l v e r i l i b i r y e r d e d i r , y a k n k y l e r b e r e ketli ve zengindir. Her halde, Viegrad kasabasna ok para girer ama hi bir zaman fazla kalmaz.H i b i r t u t k u s u olmayan, sofu bir idareciye rastlanrsa, her halde o, kasabaya yeni g e l e n l e r a r a s n d a d r . V i e g r a d ' n h a v a s n d a n v e s u y u n d a n , o c u k l a r b i l e , elleri ak, parmaklar aralk doar. Eli aklk ve kaygu- s u z l u k , b u r a n n geleneksel bir hastaldr. Viegrad'llarYeni gn, yeni nafaka (1) parolas ile yaarlar. Sylentilere gre ihtiyar Novak, artk yorulup haydutluktan ekilmek zorunda kalnca, yerine geecek olan olu, Grujitsa'ya y l e b i r t v e r m i : Pusuda beklerken yaklaan yolcuya d i k k a t l e b a k . Eer atn kurula kurula sryorsa, stnde krmz bir cepken, gm kaplamalar ve ayanda da beyaz tozluklar var s a , o b i r F o a ' l d r ( 2 ) . Hemen saldr. nk st ba vekesesi para doludur. Eer kl g s t e r i s i z , b a e i k , s a n k i d i l e n m e e g i d i y o r m u g i b i a t n n s t n e melmi birine rastlarsan, dnmeden vur!.. nk o bir Rogatitsa'ldr (3), Onlar hepsi cimri, kurnaz, ama para babasdr. Ama eerin stne bada kurmu dmbelek alarak avazavaz ark syleyen birine rastlarsan sakn vurma!.. Ve ellerini kana bulama, brak gesin. nk o, V i e g r a d ' l d r ve be paraszdr. Onlarn cebi para tutmaz.Btn bunlar yukarda sz geen yabancnn dn c e l e r i n i d o r u l u y o r . O ys a b u d n c e n i n n e d e r e c e y e k a dar doru olduunu sylemek gtr. Bir ok eyde oldu u g i b i , b u n d a d a n e d e n i v e s o n u c u b i r b i r i n d e n a y r t e t m e k k o l a y deildir. Acaba bu neeli insanlar byle yapan K a p i y a m d r ? Y o k s a i s t e k v e i h t i y a l a r n a c e v a p v e r e r e k Kapya m kendi zek ve muhayyilerinden domutur?Bu bo ve anlamsz bir sorudur. nk insanlarn iht i y a , d n c e v e i s t e k l e r i n e k a r l k v e r m e d e n , r a s t g e e meydana gelmi hi bir yap yoktur. Nasl k mimarlkta damotifsiz ekiller ve keyf izgiler bulunamaz. Ama, byk, gzel ve yararl olan her yapnn balan g c , y a a n t s v e i i n d e y k s e l d i i t o p l u m l a o l a n i l i k i s i birtakm esrarl, ackl ve karmak hikyelerin domasna sebep olur.Her ne hal ise... Her halde, bu kasaba halknn

yaants ile kprnn arasnda yzlerce yllk sk bir ba var. Alnyaziar birbirine ylesine kenetlenmi k, onlar bir birinden a y r o l a r a k d n p a n l a t m a k e l d e d e i l d i r . O n u n i i n k p r n n y a p l ve alnyazs anlatlan hikyeler, ay n zamanda kasabann ve k a s a b a l l a r n h a y a t h i k y e s i d i r . Kuaktan kuaa ve azdan aza anlatlan kasabai l e i l g i l i b t n h i k y e l e r d e , o r t a y e r i n d e b i r t a g i b i t a d Kapiya's ve on bir kemeriyle, her halde ta kprnn d e a d g e e r . II i m d i d e , b u y e r d e , b i r k p r n n , h e l e b y l e b i r k p r n n k u r u l m a s akldan bile gemedii zamanlara dne l i m ! Kimbilr, bu eski alarda b u r a d a n y o r g u n v e s la n m o la r a k g e e n y o lc u la r d a n b a z la r , b u g e n i ve kpkl rma aarak yolculuklarn kolaylkla sona e r d i r e c e k bir kprnn mucize kabilinden orada bulunuvermesini nekadar b y k b i r i t e n l i k l e d i l e m i l e r d i r . n k i n s a n l a r , o r a d a y a a m a a v e b u n u n g l k l e r i n i y e n m e e a l t k l a r n d a n b e r i h e r h a l d e b i r g e i t kurmak arelerini de d n m l e r d i r . Y a l n z h e r k e s i n h a y l i verimli, iradesi deistediklerini gerekletirecek kadar gl o l a m a z . Bu kprnn hayali, belli belirsiz, ilk defa, 1516 ylnnbir sabahnda, kendisini kynden alp ta uzaklara, parlak ve korkun stanbul'a gtrmek zere, buradan getiklerign, yaknlardaki Sokolovi k y n d e n o n y a l a r n d a b i r o - i a n o c u u n u n k a f a s n d a c a n l a n m t . O zamanlar yine bu ayn Drina, ou zaman bulank s u l a r i y l e b u k u m l u v e t a l k y l a r d a n , c o k u n v e y e i l b i r sel gibi akp gidiyordu. O ada d a k a s a b a v a r d . Y a l n z baka bir biim, bir baka byklkte idi. rman sa k y s n d a i m d i y k l a r n g r l d d i k y a m a c n s t n d e , k u l e l e r i , m a z g a l l a r , s u r l a r i y l e B o s n a K r a l l n n p a r l a k d e v rinden kalma iyi korunmu eski bir kale ykseliyordu. Bu,o an en byk d e r e b e y i e r i n d e n b i r i o l a n P a v l o v i ' i n e s e ri idi. Etrafnda da iyi korunmu bir kasaba grlyordu.K a l e n i n b u l u n d u u b i n a n n y a m a l a r n d a v e k a l e n i n k o r u y u c u l u u a l t n d a , B i k a v a t s i l e M e y d a n a d l H r i s t i y a n k y l e r i y l e D e a d l , s l m l y e n i k a b u l e t m i b i r k y v a r d . A a d a k i o v a d a Drina ile Rzav'n arasnda sonradankasabann kurulduu yerde k a s a b a l k l a r n t o p r a k v e t a r l a lar uzanmakta idi. Bu tarlalarn arasndan bir yol geiyor,,bu yolun stnde de eski bir tahta han, birka su deir m e n i v e b i r k a k u l b e g r n y o r d u .D r i n a ' n m y o l u i k i y e b l d y e r d e V i e g r a d ' n o n l s a l b u l u n u y o r d u . . . E s k i v e s i y a h b i r s a l d b u . O n u b r k y d a n br kyya geiren ask suratl Yamak adl biri idi.Uyankken bile onun d i k k a t i n i e k m e k , b i r a d a m d e r n u y k u s u n d a n u y a n d r m a k t a n d a h a gt. Dev yapl, iriyar bir adamd ve olaanst bir gc vard. Ama yiitearpt uzun sava yllar onu bir hayli ypratmt. Birgz ve bir kula kalmt. Bacann biri de tahtadand. H i s e l m v e r m e d e n ,

k o n u m a d a n i n s a n l a r , h a y v a n l a r , eyay salma ykler, ar ve d z e n s i z b i r b i i m d e a m a b y k b i r g v e n l e k a r d a n k a r y a geirirdi. Yaval, tuhaf karakteri kadar drstl de nlyd.Tad yolcularla konumak, ilgilenmek isteklisi deildi.Kardan karya g e m e k i i n o n a d e d i k l e r i b a k r a k e l e r i k a r a s a l n i i n e a t a r l a r d . B u par alar or ada kumlu su lar n iinde kalr , ak am, s alc onlar s aln s u l a r n b o a l t t k s e i l e k a l r , k y d a k i k u l b e s i n e g t r r d . S a l y a l n z , r m a n a k n t s v e y k s e k l i i n o r m a l o l d u u z a m a n l a r i l e r d i . Ama rman sulan kabard, normalbir seviyeyi at zamanlar sal bir k o y a e k e r , s k c a b a l a r d . O z a m a n D r i n a b i r Ok y a n u s g i b i a l m a z olurdu. Artk Yamak'n teki kula da sarlar, gider, k a s a b a d a k i t a r l a s n d a a l r d . G n d z l e r i t e k i k y d a , s r s k l a m o l m u yolcularn souktan titreyerek bekledikleri grnr,arada bir: H e y ! . . Y a m a k ! . . d i y e s e s l e n d i k l e r i i i t i l i r d i . Ama, su alalmadka o ne g r n r , n e k a r l k v e r i r d i . S u l a r a i a l m a a b a l a y n c a s a l c , k i m s e i l e g r m e i , kimseye danmay gerekli grmeden, bir bana kararn v e r i r d i . Irman sa kysnda, dan yamacnda eski kaleninykntlar altnda bulunan kasaba, henz az nfuslu idi.Kpr yapldktan, ticaret ve geli gidi arttktan sonrakinaline hi benzemiyordu.O yln kasm aynda ykl beygirlerle uzun bir kerva n n geceyi geirmek zere rman sol kysna yerletiitcrid. Y e n i e r i a a s s i l a h l a s k e r l e r i y l e B o s n a ' n n d o u lanlarm) toplam stanbul'a dnyordu. Son geliindenberi alt yl gemi onun iin bu s e f e r s e i m k o l a y v e z e n g i n o l m u t u . s t e d i k l e r i k a d a r g r b z s a l k l ve zek ocukbulabilmilerdi. Bunlarn hepsi de 10 - 15 yalarnda ocukl a r d . A i l e l e r o c u k l a r n o r m a n a s a k l a d k l a r onlara aptalgrnmesini rettikleri halde yine de istedikleri s a y y b u l m a k t a z o r l u k e k m e m i l e r d i . T o p l a n a n o c u k l a r k k B os n a a t l a r s t n d e b i r k a f i l e h a l i n d e y o l a k a r l m t . H e r a t n s t n d e iki sepet vard. Ve her birinin iine de bir ocuk y e r l e t i r i l m i t i . Yanlarnda bir kn ve birer para rek vard. Baba evind e n g t r d k l e r i s o n y i y e c e k l e r i i d i b u . G c r d a y a n v e s a l l a n a n b u s e p e t l e r d e n b u r u n l a r n d a r k a r a n k r p e v e korkulu yzler grnyordu. Kimi sakin sakin dar bak y o r y u r d u n u e n u z a k k e l e r i n e kadar grmeye alyor k i m i a l a y a r a k y e m e i n i y i y o r k i m i b a n sepete dayamuyuyordu.ocuklar ellerinden alnan analar, babalar, kardelersa ba dank, perian nefes nefese atlarn a r k a s n d a n kouyor, islm yaplmak, snnet edilmek zere yabancdiyarlara gtrlen ocuklarnn ardndan srkleniyorlar d . A r t k o n l a r , d i n l e r i n i , a s l l a r n , y u r t l a r n u n u t m a a , mrlerini yenieri ocaklarnda veya Osmanl mparator luunun nemli baka ilerinde geirmee mahkmdular.Bu perian kalabaln ounu, anneler, byk anneler vek a r d e l e r m e y d a n a g e t i r i y o r d u . K a f i l e y e f a z l a y a k l a n c a aann adamlar krbala zerlerine gelerek onlar

datyordu. O zaman kayor, yoldaki ormanlara gizleniyor, son ra yine kervann arkasnda toplanyor ve yal gzlerle se petlerin zerinden uzanan balar arasnda yavrularn ta n m a y a a l y o r l a r d . T u t u l m a s e n g o l a n a n a l a r d . S a b a d a n k , g s , b a r a k , n e r e y e b a s t k l a r n n f a r k n da olmadan bir lnn arkasndan gider gibi alayarak, d v n e r e k k o u y o r l a r d . K i m i s i y a r l g n b i r h a l d e , sankirahimleri paralanyor, doum sancs ekiyormu gibi kv ranyor inliyor baryordu, gzyalarndan nlerini gre m e d i k l e r i n d e n atllarn nne kyorlard. Her krba vu ruuna aptalca bir soru i l e k a r l k v e r i y o r l a r d . Onu nereye gtryorsunuz? K i m i l e r i d e oullarna seslenerek, ona kendilerindenbir eyler vermeye, bir eyler sylemeye, tlerde ya datenbihlerde bulunmaya a l y o r l a r d . R a d e ! , . O l u m ! S a k n a n n e n i u n u t m a ! . . Baka bir k a d n a v a z a v a z : l y a ! . . l y a ! . . l y a ! . . d i y e b a r a r a k s e v g i l i b a g r m e y e a l y o r , s a n k i e l i n d e n b s b t n a l m a n y a v r u s u n u n h a f z a s n a bu hristyan adn iyice ilemek ister gibi dur madan dinlenmeden lya!.. diye haykryordu. Ama yol ok uzun... topraklar sert, vcutlar zayf, Osmanllar ise gl idi. Yedikleri sopalardan ve yorgunluk tan bitkin bir halde nihayet bu faydasz abadan vazgei y o r l a r d . E n i n a t l a r V i e g r a d ' n s a l n n e k a d a r g e l i y o r , orada kalyordu. nk rma gemenin baka bir yoluyoktu. Burada kyya oturup rahat rahat alayabiliyorlard.Hem artk onlar kovalayan kimse y o k t u . T a l a m g i b i o t u r u p , a l n , s us u z l u u n , s o u u n farknda bile olmadan Dubrun'a doru uzaklaan atllara b a k y o r , b i r d a h a g r e m e y e c e k l e r i yavrularnn hayalini s o n d e f a g r m e y e a l y o r l a r d . O kasm gn, bu s a y s z s e p e t l e r i n b i r i n d e , y ks e k l e r d e k i S o k o l o v i k y n d e n g e l e n o n yalarnda esmer bir o c u k d a v a r d . m v e k z a r m , e l i n d e k i a k y l a , d a l gn dalgn sepetin kenarlarn yontarak, kzarm kuru gz l e r l e e v r e s i n e b a k y o r d u . Seyrek st aalaryla kapl bu gri tal plak k y lar hafzasnda yer edip kalacakt. stnde kuzgunlarnuutuu bu bulank Drina'y. iinde bir gece yattklar r m c e k l i , c e r e y a n l y e l d e i r m e n i n i , a s k s u r a t l s a l c y j hi u n u t m a y a c a k t . V c u d u n a d e t a m a d d b i r s a n c s a p land. Sanki siyah bir izgi gsn arada bir ikiye bl y o r v e o n a d a y a n l m a z b r a c v e r i y o r d u . Htrasnda buac, daima, yolun birden kesildii bu noktaya, almas zor,pahal ve tehlikeli derenin talk kylarndaki o hazin ve^ssz manzaraya bal olarak kalacakt.Buras sefaletin hkm srd dalk v e p e r i a n b i r d i y a r n e n d u y g u l u n o k t a s i d i . ns a n , g c n n y e t m e d i i t a b i a t u ns u r l a r y l a k a r l a y o r , g s z l n n a c l a r i i n de karsna dikilen almaz engelin zorluunu daha iyigryor ve bu glkJerin insan olunu her iinden alkoy d u u n u a n l y o r d u . te btn bunlar, bir kasm gn ocukta, mr bo y u n c a h i g e m e y e c e k o l a n m a d d b i r s z brakmt, hat ta dini, yurdu ve yaants bsbtn deitii halde

b i l e . B u s e p e t t e k i o c u u n i l e r i d e n e o l d u u n u b t n t a r i h kitaplar anlatr. Ve dnya onu bizden de iyi bilir. Z a m a n l a o , p a d i a h s a r a y n d a , d e v i r m e l e r l e b i r l i k t e yetimi, kapc ba olmu ve Barbaros'un lmnden son ra Kaptan paala ykselmi ve n dnyaya y a y l m t r . O S o k u l l u M e h m e t P a a k i , k t a d a o u z a f e r l e s o n a e r e n s a v a i a r i y l e , O s m a n l m p a r a t o r l u u n u n s n r l a r n geniletti, ona i t e v e d t a g v e n i i n d e b i r i d a r e s a l a d . T a s a d a v e m u t l u l u k t a p e k seyrek ve sekin kiilerinduyduklarn duydu. Kudret ve iktidarda pek az kimsenineritii ve pek aznn da koruyabildii yksekliklere kt.O, dncemizde bile izleyemediimiz yabanc bir dnyada yepyeni bir insan o l m u v e p h es i z o n u v a k t i y l e a l p g t r d k l e r i l k e s i n d e k i h e r e y i unutmutu. Belki Drina' n n V i e g r a d ' d a n g e i i n i , y o l c u l a r n , i i n d e s o u k t a n v e k o r k u d a n t i t r e t i k l e r i o y o s u n l u a r s a l , a s k s u r a t l s a l cy, bulank sularn stnde uuan kuzgunlar da unutmutu. Ama btn bunlarn brakt o madd sz, hi bir z a m a n d i n m e m i t i . T e r s i n e ; y l l a r g e t i k e v e o i h t i y a r l a dka artmt. Gsn ikiye blen o siyah izgi hayatnona getirdii eitli ac ve mutsuzluklardan bambaka bir e y d i . htiyar vezir bu acl anlarnda gzlerini kapar, gs n b a k g i b i s a r a n b u sznn dinmesini beklerdi.te, yine byle bir annda, eer uzaklarda kalan Dri-na'dan, iinde eitli aclarn topland sal kaldracak, busarp ve ssz kylar, rman kestii yollar bir kpr ilebirletirecek olursa b e l k i b u a c d a n k u r t u l a b i l e c e i n i d nd. Ayn zamanda doduu ve yaamnn bir blmn g e i r d i i t o p r a k l a r l a , B os n a ' y d a d o u y a b a l a m olac a k t . Bu noktada yaplmas gereken ta kprnn hayali debylece, kapal gzlerinin nnde beliriverdi. Hemen o yl,Sadrzamn emriyle Drina'nm stndeki kpr yaplmayabaland. Kprnn yapl tam be yl srd. Bu hem kasaba, hem lke iin ok anl ve hareketli bir a oldu.B y k , k k , e i t l i o l a y l a r l a g e e n b i r a ! . . Ama yz yllardan beri kasabada eitli olaylar hatrland ve anlatld halde, (Kpr ile az ok ilgisi olanolaylar da) bu inaatn ayrntlariyle ilgili byk bir htrao l m a d . Halk, anlatabildii ve ona bir masal enisi verebildii eyleri hatrlar ve anlatr. Baka yerler, onda iz b r a k m a d a n g e e r g i d e r . U z u n s r e n b u z o r l u y a p , h a l k n g z n d e , bakasnn adna ve onu ilgilendirmeyen bir eserdi. Yalnz almalar s o n a e r i p k p r m e y d a n a k t k t a n sonra halk ayrntlar hatrlamaya ve onu kprnn kuru l u u y l a birletirmeye balad. Ona masallaan h i k y e l e r e k l e d i v e s a n a t k r c a s s l e y e r e k u z u n s r e a n s n d a k o rudu. III Vezirin kararn verdii yln ilkbaharnda adamlar ka s a b a y a g e l i p h a z r l k l a r a b a l a d l a r . A r a b a l a r , e i t l i a r a lar ve adrlarla b i r l i k t e o k k a l a b a l k b i r k a f i l e h a l i n d e g e l m i l e r d i . O n l a r n g e l i i k k k as a b a d a v e y a k n k y l e r d e , h e l e h r i s t i y a n l a r a r a s n d a b i r k a y g uyandrd. Gelenlerinbanda, Sadrzamn gvendii adamlardan biri olan bid A a v a r d . Y a r d m c s d a M i m a r T o s u n E f e n d i i d i . b i d A a g e l m e d e n h r e t i g e l m i t i . B u i n s a f s z , s e r t , kat yrekli bir adamd. M e y d a n d a k u r d u k l a r a d r l a r a y e r l e i n c e b i d A a y ks e k m e m u r l a r

ve btn ileri gelenmslmanlar bir toplantya ard. Uzun grmeler olmad. nk yalnz bid Aa konutu. Oraya toplananlar,kendilerini, y e i l g z l , k r m z y z l , i r i y a r b i r a d a m n karsnda buldular. Bu adam zengin stanbullular gibi gi y i n m i t i . K s a k e s i l m i k z l b i r s a k a l , Macar modasnagre incecik ulu byklar vard.Bu sert adamn s z l e r i e v r e s i n d e k i l e r i k l n d a n d a o k a r t t , b i d A a : Her halde benim zerime sylenenler daha bengelmeden kulanza gelmitir. Bunlarn hoa giden gze! e y l e r o l m a d n a e m i n i m , d i y e s z e balad. Herkesinok almasn ve sz sylemeden boyun e m e s i n i i s t e - rim. stediim gibi almayan ve itiraz etmeden boyun em e k i s t e m e y e n i l d r m e y e k a r a r l y m . B e n y a p l a m a z yok szlerini tanmam. Benim karmda bir insan kkbir szden tr ban kaybedebilir. Ben, kan dkmekten h i e k i n m e y e n k a t y r e k l i b i r a d a m m . u n u d a s y l i y e - yim ki benim zerime duyduunuz sylentilerin hibiri uydurma ya da iirilmi eyler deildir. Benim a a c m g l g e v e r m e z . B e n b u h r e t i , u z u n y l l a r S a d r z a m a g s t e r d i i m ballkla elde ettim. Allann inayetiyle imdi bana v e r i l e n d e v i d e t a m a m l a m a k n i y e t i n d e y i m . B u r a d a n a y rldm zaman umarm ki duyduunuz sylentilerden da h a korkun rivayetler brakp g i d e c e i m . Halkn hi ses karmadan dinledii bu balangtansonra b i d A a a k l a m a l a r a g i r i t i . B u k p r n n , e n z e n g i n l k e l e r d e b i l e e i olmayan bir yap olacan, vezirin b e l i r t t i i s r e i i n d e d e b i t m i bulunacan syledi. Sonra da onlara, nelere ihtiyac olacan, i i l e r d e n , M s l manlardan ve Hristiyanlardan neler beklediini a n l a t t . Y a n n d a T o s u n E f e n d i o t u r u y o r d u . B u , u f a k t e f e k s o l gun benizli bir adamd. Yunan adalarnda domu, sonra d a n m s l m a n o l m u t u . s t a n b u l ' d a Mehmet Paa adnab i r o k v a k f i y e l e r v e e m e l e r y a p m t . S a n k i b i d A a ' - n n s y l e d i k l e r i n i a n l a m y o r g i b i s e s s i z v e i l g i s i z o t u r u y o r du. Kadife gibi yumuak siyah gzlerdi bunlar, miyop gz l e r , i i n d e n b a k a b i r e y g r m e y e n , b i r e y h i s s e t m e y e n b i r a d a m n g z l e r i . . . Burada toplananlar, bu dar ve boucu adrn altnda o k z g n v e p e r i a n g r n y o r l a r d . B a y r a m l k giysilerinin altndan damla damla ter ktn hissediyorlard. Herbirinin y r e i n i k o r k u v e z n t k a p l a m t . S a n k i k a s a b a n n v e l k e n i n s t n e anlalmaz bir arlk kmt. So n u n u n n e r e y e v a r a c a n k i m s e k e s t i r e m i y o r d u . lkin ormandaki aalar kesmekle ve ktkleri tamakla ie baladlar. Drna'nn her iki kysna da ylesineok tahta y d l a r k i , h e r k e s k p r n n t a h t a d a n y a p l a c a n a i n a n d . S o n r a d a n toprak seviyesini dzeltmek, kydaki kayalar krmak gibi karmak almalar balad. Bubylece sonbaharn sonuna kadar srd. O mevsim ilereg e i c i o l a r a k a r a v e r i l d i . naat iinin ilk blm bitmi oluyordu. Bu ilerin byk bir ksmn da bedava alan iiler yapyordu. Her i , b i d A a ' n n v e y e i l s o p a s n n g z l e m c i l i i a l t n d a grlyordu. Bu sopa mill bir arkya bile konu olmutu.