You are on page 1of 61

BAĞLARIN

GÜBRELENMESİNDE TEMEL
İLKELER
Ece COŞKUN
Yük. Ziraat Mühendisi

www.tarimsalbilgi.org
TOPRAK
• Ana kayacın parçalanması sonucu oluşan
topraklar, inorganik maddelerdir. Fakat üstünde
zamanla oluşan bitki örtüsünün organik
maddelerini de içerirler. Coğrafi etkenler sonucu
değişik ortamlarda inorganik ve organik
maddelerin karışımı sonucu değişik özelliklerde
topraklar oluşur. En iyi toprak, nehir deltalarında
bulunmaktadır. Bu oluşum binlerce yıl
almaktadır. Toprak, bünyesine göre kumlu tınlı,
killi tınlı ve killi diye gruplandırılabilir
www.tarimsalbilgi.org
Toprak Bünyesi
• Toprak bünyesi su tutma kabiliyeti gibi
bitkiler için önemli olan fiziksel özellikleri
belirlemektedir. Organik madde içeriği de
buna büyük katkıda bulunur.
• Verimli bir toprak bitkinin besin olarak
kullandığı kimyasal maddeleri de
içermelidir. Dolayısıyla toprağın kimyasal
özellikleri de önemlidir. Bitkilerin besin
olarak kullandığı 16 element bilinmektedir.
www.tarimsalbilgi.org
Topraktaki Elementler
• Bitkinin ihtiyacı ve miktarına göre makro
elementler ve topraktaki bulunan miktarlar
şöyledir. Karbon,hidrojen, oksijen, azot (0,20-
0,50%), fosfor (0,20-0,40%), kükürt (0,02-
0,50%), potasyum (0,20-4,0%), kalsiyum (0,10-
5,0%), magnezyum (0,20-2,50%). Mikro
elementler ise; demir (0,5-5,0%), mangan (0,1-
1,0%), çinko (0,003-0,008%), bor (0,003-
0,008%),bakır (0,001-0,005%), kobalt (0,003-
0,005%) ve molibden (0,003-0,005%).
www.tarimsalbilgi.org
Bitkiler,
• Karbonu havadan karbondioksit olarak, hidrojen ve
oksijeni ise, toprak gözeneklerinde bulunan sudan temin
ederler. Azot, genellikle toprakta bulunan azot
bakterilerinin hava azotunu, nitrat veya amonyağa
çevirmesi sonucu, kökler vasıtasıyla sağlar. Fosfor,
kükürt, potasyum, kalsiyum ve magnezyum ise topraktan
kökler vasıtası ile alınır. Bu işlemde topraktaki suyun ve
toprağın pH'sının büyük önemi vardır. Bu elementler belli
pH'lerde bitki bünyesine maksimum transfer olurlar. Bu
makro elementlerin eksikliği söz konusu ise, kimyasal
gübre olarak toprağa verilmektedir.

www.tarimsalbilgi.org
Toprak Numunesi Nasıl Alınır?
•       Numune alınmadan önce, 
numune alınacak sahanın toprak ve 
arazi karakteristikleri tespit edilmelidir. 
Çünkü bir yerin toprağı diğer bir yerin 
toprağına benzemediği gibi, aynı yer ve 
tarlalardaki topraklar bile birbirine 
benzememekte, değişik tip ve 
karakterde olabilmektedir.

www.tarimsalbilgi.org
Toprak analizi için Numune
alınacak sahanın,
• Toprak yapısı, toprağın rengi, verimliliği,
tekstürü, bitki örtüsü, jeolojik yapısı,
kireçlilik, tuzluluk, taşlılık gibi özellikleri
dikkate alınarak , farklılık gösteren
yerlerden sahanın genişliğine göre en az
10, en fazla 20 noktadan numune
alınmalıdır.

www.tarimsalbilgi.org
Numuneler değişik noktalardan
alınır.

www.tarimsalbilgi.org
Toprak numunesi,
• Öncelikle 0-30cm derinlikten,30-60cm ve
60-90cm derinlikten olmak üzere üç
kısımdan alınır.Aynı derinlikteki araziyi
temsil eden numuneler biraraya
getirilir.Arazi sahibinin adı ,
köyü,özelliklerini bildiren bir etiketle ağzı
bağlı torbalarla tahlil yapılacak
laboratuvara gönderilir.

www.tarimsalbilgi.org
Toprağımın Gübreye İhtiyacı
varmı?
• Evet Toprağımın Gübreye ihtiyacı var
diyebilmek için en güvenilir yol
• Toprak Analizi
• Yaprak (Bitki) Analizleri yaptırmaktır

www.tarimsalbilgi.org
Toprak ve Bitki Analizlerinin
Yanında
• Verim (Düşük-Orta-Yüksek)
• Kalite (Meyve İriliği,renk,kabuk 
kalınlığı,tat v.b)
• Bitki Boyu
• Sürgün Boyu (Uzunluğu)
• Çiçek (Sayısı-döken ve tutan çiçek
miktarı)
• Yaprak (rengi,büyüklüğü)
www.tarimsalbilgi.org
Bağlarda Demir noksanlığı

www.tarimsalbilgi.org
Asmada Azot noksanlığı

www.tarimsalbilgi.org
Asmada Potasyum eksikliği

www.tarimsalbilgi.org
Asmada Bor noksanlığı

www.tarimsalbilgi.org
Asmada çinko noksanlığı

www.tarimsalbilgi.org
Bağlarda Demir Eksiklği

www.tarimsalbilgi.org
Bağlarda Bor eksikliği

www.tarimsalbilgi.org
Bitkileri Gözlemleriz.
• Bunlardan da yararlanarak bazen
bahçemizin-bağımızın gübreye ihtiyacı var
mı yok mu sorusuna cevap ararız.

www.tarimsalbilgi.org
Fıçı Örneğini verirsek,

www.tarimsalbilgi.org
ÜRÜNÜ,
• BİR FIÇIYA, HER BİR BESİN
ELEMENTİNİ DE BU FIÇININ
ÇITALARINA
BENZETİRSEK;ÇITALARDAN BİRİ
EKSİK OLUNCA NASIL FIÇI
DOLMAYACAKSA, BESİN
ELEMENTLERİNDEN BİRİ DE EKSİK
OLUNCA TAM ÜRÜN ALAMAYIZ.

www.tarimsalbilgi.org
Bitkilere gerekli olan elementler

www.tarimsalbilgi.org
Tüm bitkiler iyi gelişmek, meyve vermek ve 
yaşamak için 17 adet elemente ihtiyaç duyarlar.
• BUNLARIN EN ÖNEMLİLERİ
• AZOT
• FOSFOR
• POTAS
• KALSİYUM
• MAĞNEZYUM
• DEMİR
• ÇİNKO
• Mangan
• BOR
• Bakır
www.tarimsalbilgi.org
BAĞ
• Bağ her yıl 1 dekar (dönüm) alandan;

• Meyveleri ile 8-10 kg Azot ;3-4 kg Fosfor ve 10-12 kg Potasyum ;

• Yaprakları ile 3-4 kg Azot,1-2 kg Fosfor ,4-5 kg Potas;

• Dalları ile 2-3 kg Azot,1-2 kg Fosfor ve 3-4 kg Potas


uzaklaştırmaktadır.

• Buna göre bağ her yıl 1 dekar topraktan 13-17 kg AZOT;5-7 kg


FOSFOR ve 17-19 kg POTASYUM uzaklaştırmaktadır.

www.tarimsalbilgi.org
BAĞLARDA BESİN MADDESİ 
ALINIMI
Aylar
Nisan Mayıs Haziran Temmu Ağustos Eylül TOPLA
z M
kg/da 0,12 0,72 3,12 3,12 2,64 2,28
% 1 6 26 26 22 19
N % 1 7 33 59 81 100
12
kg/da 0,09 0,36 1,44 1,04 0,63 0,94
P 2 O5 % 2 8 32 23 14 21
4,5
% 2 10 42 65 79 100
kg/da 0,15 0,75 3,45 3,60 3,30 3,75
K2O % 1 5 23 24 22 25
15
% 1 6 29 53 75 100
www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
Peki topraktan yalnızca meyve ile mi 
besin elementleri uzaklaşıyor?

       
           HAYIR!

www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
Bitkiler;
• Yanlızca MEYVELERİ ile değil
• YAPRAKLARI
• BUDAMA (Odun kısmı) ile de topraktan
besin maddelerini alıp uzaklaştırır.

www.tarimsalbilgi.org
Bitkiler,
• MEYVE 
• YAPRAK
• DAL VEYA SAP (budama-hasat) 
• KÖK’ LERİ İLE BİR SEZONDA
TOPRAKTAN BELLİ BİR MİKTAR BESİN
MADDESİ ALARAK TOPRAKTAN
UZAKLAŞTIRIRLAR

www.tarimsalbilgi.org
Başka neleri bilmeliyiz

• ÇEŞİT 
• ANAÇ
• VERİM MİKTARI
• BİR SEZON BOYUNCA GELİŞİM EVRELERİ 
(ÇİÇEK AÇMA,OLGUNLAŞMA,HASAT)
• KÖK (YAYILIŞI)
• SULAMA DURUMU
• TOPRAK ÖZELLİKLERİ’ nide bilmemiz gerekir

www.tarimsalbilgi.org
Kökler toprağın ne kadar
derinliğindedir?

www.tarimsalbilgi.org
Bitkilerin fenolojik gelişim evrelerini
de bilmek gerekir
• Ne zaman çiçek açıyorlar
• Ne zaman meyve bağlıyorlar
• Olgunlaşma ne zaman başlıyor
• Çiçek ile hasat arasında ne kadar süre
geçiyor
• İşte örnekler

www.tarimsalbilgi.org
Bağlarda Örnek Alma
• Ne zaman yaprak örnekleri alınmalı
• Hangi yaprakları almalı
• Koruk (çiçeklenme) döneminde alttan
itibaren 1. salkımın karşısındaki yapraklar
örnek olarak alınır.

www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
Bilanço çıkarıldıktan sonra gübre 
programı hazırlanır
• Gübre miktarı
• Gübre çeşidi-formu
• Gübreleme zamanı
• Gübreleme şekli(damla,temel,üst,yaprak)
• Gübreleme tekniği(serpme, bant)

www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
Bu bilançonun çıkarılabilmesi için aşağıdaki
verilere gereksinim vardır:
• 1- Bitkinin  vejetasyon süresi boyunca 
kaldırdığı besin elementleri miktarı      
bitkinin çeşidi
ürün miktarı
vejetasyon periyodu (ay)
sulama yöntemi
yağış miktarı ve dağılımına
• göre değişir.

www.tarimsalbilgi.org
2- Toprak Analizi
pH
tuz
kireç
organik madde
katyon değişim kapasitesi
bünye
alınabilir besin elementlerine bakılır.
N-P-K-Ca-Mg-Fe-Zn-Mn-Cu-B
www.tarimsalbilgi.org
DAMLA GÜBRELEME
• Damla gübreleme yapılacaksa
• Gerekli olan gübrelerin yarısı temel gübre
olarak verilir
• Kalan yarısı damla gübreleme şeklinde
verilir

www.tarimsalbilgi.org
Çözünürlüğüne göre gübreler,
Çözünürlük yüksek Çözünürlük düşük
Damla Temel
Üre 15-15-15
Amonyum Nitrat (% 33) 20-20-0

MKP 20-10-10
MAP DAP
Magnezyum Nitrat TSP
Kalsiyum Nitrat CAN
Potasyum Nitrat Potasyum Sülfat
H3PO4 Amonyum Sülfat*
HNO3 Magnezyum Sülfat*
www.tarimsalbilgi.org
Gübrelemenin Temel Prensibi
• Bitkilerin gereksinim duyduğu besin
maddesi miktarı (kg/da)
• Toprağın sağladığı besin maddesi
miktarı (kg/da)
• __
• _________________________________
_
• Gübre olarak verilmesi gereken miktar.
www.tarimsalbilgi.org
Gübre çeşidi ve formu
• - toprak özellikleri (pH, tuz, kireç)
• - bitkinin gelişme durumu
(özellikle azotun nitrat ve amonyum
formu)
• - sulama suyu kalitesi (özellikle tuzluluk)
• - yetiştirme sezonu (kış-yaz)

www.tarimsalbilgi.org
Besin solüsyonlarının hazırlanma ilkeleri

• Damla gübrelemede kullanılacak


gübrelerin aşağıdaki özelliklere sahip
olması gerekir:
• 1-Çözünürlük (eriyebilirlik) yüksek olmalı
ve tortu bırakmamalı.

www.tarimsalbilgi.org
Gübrelerin çözünürlük durumu
Gübreler Formülü Bileşimi Çözünürlük Sıcaklık
(%) g/100 ml ºC
Amonyum Nitrat NH4O3 34-0-0 18,3 0
Amonyum Sülfat (NH4)2SO4 21-0-0 70,6 0
Üre Co(NH2)2 46-0-0 78,0 0
Kalsiyum Nitrat Ca(NO3)2 15.5-0-0 102,0 5
Monoamonyum NH4H2PO4 12-61-0 30 0
Fosfat
Diamonyum (NH4)2HPO4 21-53-0 63 10
Fosfat
Monopotasyum KH2PO4 0-53-34 33,0 10
Fosfat
www.tarimsalbilgi.org
Gübrelerin Formül Bileşimi

Gübreler Formülü Bileşimi Çözünürlük Sıcaklık


(%) g/100 ml
Potasyum Klorür KCI 0-0-60 34,7 25
Potasyum Nitrat KNO3 13-0-45 20,9 20
Ptasyum Sülfat K2SO4 0-0-50 12 10
Magnezyum MgSO4.7H2O 9,6 71,0 25
Sülfat (Mg)
Magnezyum MgNO3.6H2O   42,3 20
Nitrat (Mg)
Demir Sülfat (Fe) FeSO4.7H2O 20 15,65 18
Mangan Sülfat1 MnSO4.4H2O 27 105,30 -
(Mn)
Çinko Sülfat1 (Zn) ZnSO4.7H2O 36 96,5 0
www.tarimsalbilgi.org
Gübreler ve çözünürlükleri
Gübreler Formülü Bileşimi Çözünürlük Sıcaklık
(%) g/100 ml
Solubor1 (B) Na2B8013.4H2O 20 22,0 20
Borik Asit (B) H3BO3 17,5 6,35 30
Amonyum (NH4)6MO7O24.4 54 43,0 30
Molibdat (Ma) H2 O
Fe-Şelat (Fe) DTPA ve 6-14 Çok yüksek -
EDDHA
Mn-Şelat DTPA ve EDTA 5-12 -
(Mn)
Zn-Şelat (Zn) DTPA ve EDTA 5-14 -
Cu-Şelat (Cu) DTPA ve EDTA -
www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
www.tarimsalbilgi.org
2-Tuzluluk indeksi, düşük olmalı

• 3-Karışabilirlik; karıştırıldıklarında veya


sulama suyunda bulunan yüksek Ca
dolayısıyla çökelti oluşturmamalıdırlar.
• Fosforlu gübreler kalsiyum, şelatsız demir-
çinko-mangan ,Kalsiyumlu gübreler sülfat
içeren gübrelerle
Fosforik asit yüksek düzeyde kalsiyum
(>100 mg/l)
• içeren sularda birlikte kullanılmamalıdır.
www.tarimsalbilgi.org
1. Tank 2. Tank

NH4NO3
Ca(NO3)2
ÜRE
Mg(NO3)2
MAP
MKP KNO3
KNO3 Şelatlı Mikro
H3PO4 elementler

HNO3 

www.tarimsalbilgi.org
GÜBRELEME VE SULAMA
(FERTİGASYON)
STOK SOLÜSYON TANKLARI

www.tarimsalbilgi.org
Sulama suyunun damla gübreleme tesisi kurulmadan önce
aşağıdaki özellikleri açısından analiz edilmesi ileride
oluşabilecek problemlerin (pH, tuzluluk, bor ve
damlatıcılarda tıkanma) baştan önlenmesi açısından
önemlidir.
Analiz edilecek parametreler
1-Fiziksel
Süspanse katı maddeler
2-Kimyasal 
pH
Katyon (Ca, Mg, K, Na, Fe, Mn)
Anyonlar (NO3, CO3, HCO3, SO4, Cl)
Bor
Hidrojensülfür
3-Biyolojik
Bakteriyel populasyon
www.tarimsalbilgi.org
Uygulama sırasında damlatıcılardan 
bitkilerin köküne damlayan besin 
solüsyonunun:
• pH’sı
(5,5-6,5)
• Elektriki Geçirgenliği (EC)
<2500 µmhos/cm (=2.5 dS/m)
• olması önerilmektedir.

www.tarimsalbilgi.org
Besin solüsyonunun besin elementi
konsantrasyonu çok önemlidir.
Besin Maddesi mg/l (ppm)
N 150-200
P 40-60
K 200-250
Ca 150-170
Mg 40-50
Fe 2-5
Zn 0,5-1
Mn 1-3
Cu 0,1-0,5
B 0,1-0,5
Mo 0,01-0,05
www.tarimsalbilgi.org
Damlatıcılarda Meydana Gelen
Tıkanmalar ve Çözüm Önerileri
• Damlatıcılarda tıkanma nedenleri:
• -sulama suyunun bulanık, killi ve kumlu olması
• -sulama suyunun havuzlarda yosunlaşması
• -çözünürlüğü az gübre kullanılması
• -birbiri ile karıştırılmaması gereken gübrelerin
..birlikte kullanılması
• -sulama suyunun kireçli olması
• -mevsim sonunda boruların temizlenmemesi

www.tarimsalbilgi.org
Damla sulama sistemlerinde
tıkanıklıkların açılması.
Asit Değerlendirme

HNO3 Olumsuz yönü yok

Kireçli sularda Ca ile çözelti meydana


H3PO4
getirebilir.

H2SO4 Tuzluluk etkisi ve jips (CaSO4.2H2O) oluşumu

HCl Tuzluluk etkisi ve Cl zararı

www.tarimsalbilgi.org
Damla sulama sisteminde yüksek
etkinlik açısından pratik öneriler:
• 1- Besin çözeltilerinin damlatıcılardan
çıkıştaki
• - pH’sı <7,0 tercihen 5,5-6,5
• - EC’si fizyolojik gelişme dönemine bağlı
olarak 1000-2500 µmhos/cm
• Besin elementlerinin toplam
konsantrasyonu 1000 ppm civarında
olmalıdır.
www.tarimsalbilgi.org
teşekkürler
www.tarimsalbilgi.org

You might also like