ABDULLAH CALAN

Toplumsal Cinsiyetiliin zgrletirilmesi

NDEKLER

TOPLUMSAL CNSYETLN ZGRLETRLMES

NSZ. 5 LK SZ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 7

Birinci Blm A-DOAL TOPLUM,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,. 8 B- HYERARK DEVLET TOPLUM/ KLE TOPLUMUN OUU,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,16

C-DEVLET TOPLUM-KLE TOPLUMUN OLUUMU 29 D- FEODAL DEVLET TOPLUMOLGUNLAMI KLELK TOPLUMU,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,42 E- KAPTALZMDE KADIN TM SSTEMLERN KLELETRC ETKSNN ZRVESN YAAMAKTADIR,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,46

kinci Blm EKOLOJNN TARHDE KADIN TARH GB YAZILMAMITIR,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,52 TOPLUMSAL CNSYETLN ZGRLETRLMES,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,63

nc Blm

ORTADOU UYGARLIINDA KADIN OLGUSU TM TOPLUMSAL SORUNLARIN ZMNDE ODAK DURUMUNDADIR,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,73 DESTANSI ALIMAM,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,93

------------------

Kendini Atee Atan Yiit Kzlarmz Ve Erkeklerimiz Bizim in Ayn Zamanda Aka hanet Etmeye Kar Bir Uyardr. Onlar lkemiz Ve Halkmz in De Akn Kutsal Kurallarna Uymann Hem lkeleri, Hem Uygulayclar, Hem Gerek Kahramanlardr. Bu llerin ok Zor Olduunu Biliyorum. Ama Cayr Cayr Yanmaktan Daha Zor Olan Ne Olabilir Ki! Ak En Yaman Savatran Gereimizdir..

NDER APO

NSZ Tarih, sonu gelmeyen bir aktr, yle bir ak ki bazen sessiz sedasz akan bir suya, bazen de hrn, asi durdurulamaz bir alayana benzer. Kimseler durduramaz bu ak, dalarn doruklarndan szlerek brakr kendisini yamalara ve akar gider hi durmadan. nsanlk tarihi de gemiten bugne szle szle akarak gelmitir. yle bir ak ki tarihin yazlmayan gizemli bir dnemin de ana tanray ve ak kadnn insanlkla ve doayla en gl dostluu kurma ansn ona tanm ve douruculuunu, retimini, eitlikiliini, paylamcln topluma yanstan ve ilk insanla reten olmutur. Ana kadn toplumsallamay, gerek insan ve gerek toplum olmann deerlerini yaratandr. Bu yzden insanln ilk anas olmutur. Ta ki yce tanrlarn kendilerinin uydurduklar yalan, yanl, dilden dile anlatlan hikayelerinin ortaya kna kadar.. Tarih sonu gelmeyen bir akt ve bu ak, hibir basky ve smry tanmyordu. Ana kadn evcil dzeninin tahakkm altna alnmasyla birlikte, tarih doal toplum srecini bu gnlere getiren zn kaybetti. Erkein ana kadnn evcil dzeni karsnda kendi ev dzenini gelitirmesi ile tarihin ok renkli ak artk tek renge, tek sese brndrld. Ve

Hiyerarik toplumun ilk kurban ana-kadnn evcil dzeni oldu bu srele beraber, ana kadnn evcil dzeninden eser kalmamtr artk. Tanrlar ve onlarn kullar vardr. te bu zaman diliminden itibaren tek ses, tek renk ve tek cinsin hakim olduu bir dnem balar. Kadn gericiliin, kleciliin ilk ve kkl ezilen snf, ulusu ve cinsi olurken" tarihte tahakkm altna alnmtr artk . Derin bir sessizlik Ve tarih susuyor. Sustuka, Sessizleiyor ve ihanet ediyor gemiine. nderliimiz tarihin kendisine ve kadna kar yapm olduu ihaneti hibir zaman kabul etmemitir ve bu yzden kadn zgrln gelitirmede olan abasnda kadnn zn arayan, kadna sonsuz gven veren ve kadnla yolda olmann araylar ierisinde bu mcadeleyi gelitirmitir. Yarm kalan destans almam dedii kadn zgrlk mcadelesini, esaret altnda bulunduu srete de gelitirme abas ierisindedir. Bir Halk Savunmak adl eserinde dile getirdii toplumsal cinsiyetin zgrletirilmesinin zgr kadn ve zgr erkein yaratlmas ile gerekleebileceini dile getirmektedir. Demokratik ekolojik, cinsiyet zgrlk, toplum paradigmasyla, sorunlar tarihsel temelde ele alarak zm gelitirmitir. Kadn zgrlk mcadelesi asndan da toplumsal cinsiyetiliin zgrletirilmesinin, olduka byk bir nem tadn tekrar dile getirmitir. Kadnn klelik tarihi yazlmamtr, zgrlk tarihi de yazlmay bekliyor. belirlemesi, bugne kadar yazlan tarihin, erkek egemen bak asn aamadn ok ak bir ekilde yanstmaktadr. Kadn da tarihte ona sunulan tek ynl tarih bak asn red ederek, yeni bir tarihe bak asn kendisinde yaratmaldr. nderlik ideolojisi temelinde PKK ok gl bir tarih bak asn ortaya karmtr. Kadn zglnde ele alndnda da PKKde Kadn kurtulu ideolojisi erevesinde kadnn gemi, gelecek ve bugnn anlama ve bilince kartmas asndan tarihi dorultu yaratlmtr. nderliimizin gelitirmi olduu tm savunmalar kadn eksenlidir. Bu almay yaparken bizlerde arlkl,Bir Halk Savunma kitabn esas alarak AHM savunmalarndan da baz alntlar yaparak,Toplumsal cinsiyetilik kitabn nderliin dilinden derlemeye altk. " zgr ve gzel yaamn garantisi olmalar gerektiini hep syledim. Bir gn mutlaka gerici, yalanc ve zorba erkei hizaya getirecek gl kadna ulaacaklarna dair duyduum inanla abalarm sonuna kadar srdreceime inanyorum" NDER APO

lk sz Toplumsal gereklikten kamak zannedildiinden daha zordur. zellikle bireyi olunan soy toplumu iin bu byledir. Yedi ya civarnda anayla girilen toplumsal yar sreci, halk tabiriyle yetmiine kadar yle gider. Anann toplumsallamann esas gc olduu bilimsel olarak da tespit edilen bir dorudur. Kiiliim asndan ilk suum, anann bu hakkn kukulu bulmam ve kendi toplumsallma en erkenden kendimin karar vermesidir. Evrenimiz hakknda son bilimsel tespitlere gre en azndan yirmi milyar yllk bir zamann ok zgn bir yaratm olan insan toplumunu anasz ve efendisiz olarak yalnz yaamaya cret etmem bal bana incelenmesi gereken bir konudur. Anamn byk uyarlarn, boma denemelerini ciddiye alsaydm, yaadm trajedilerin yolu almayabilirdi. Ama annem bin yllarn tanra kltnn belki de tkenmekte olan en zmsz son kalnt simgesiydi. ocuk halimle bu simgeden korkmamak kadar sevgi ihtiyacn da pek duymamakta kendimi zgr hissetmekten ekinmedim. Fakat yaamamn tek artnn onun namus ve onuru olduunu, bunu korumamdan getiini de bir an iin de olsa unutmadm. Onurunu koruyacaktm, ama kendimce doru bulduum biimde. Bu dersten sonra anam benim iin artk yoktu. O tanra art ilgimden silinirken, benim iin ne duyduunu hi sorgulama gereini duymadm. Zalimce bir ayrl, ama bu bir gerekti. Kehanetleri mi, beddualar m desem, syledikleri arlaan trajik anlarda hep hatrlanr oldu. En deme bilgenin tespit edemeyecei dorulard bunlar. Bir byk dorusu, Arkadalarna ok gveniyorsun, ama ok yalnz kalacaksn biimindeydi. Fakat benim dorum da arkadalarmla toplumsall ben kuracaktm.

Yaam ykmn kuruluu byle balar. steseydi de anamn bana verecei bir toplumu yoktu. oktan datlmt. Onun yapmak istedii bir yaam tutamayd. Birinci Blm A- DOAL TOPLUM Toplumsallk insan trnn varlk kouludur. Kendinden nceki primat (insana en yakn familya) trnden kopup insanlamas, toplumsallama dzeyiyle at ba gittii sosyal bilimin en yakn bir gereidir. Yalnz birey ve toplum halindeki yaam, birbirinden ne kadar soyutlanrsa soyutlansn, teorik olarak ispatlanamaz bir olgudur. Yalnz birey yoktur. Toplumu yklm birey olabilir, ama en azndan bu birey bile yklm toplumunun anlaryla birlikte ayaktadr. O anlarla yeni toplumsallamas da anlktr. nsan trnn g kazanmas tamamen toplumsal dzeyiyle kurduu ilikiye baldr. Bireyi zayf klmann, kleletirmenin en vahi tarz, ona dayatlan yalnzlk dzeyidir, yaad tecrittir. Srler halindeki kleler, kyl serfler, ehirli iiler yine bir toplumdurlar. Zaman zaman isyan ederek kendilerini hatrlarlar. Dier yandan yalnzlk en yaman reticidir. Tarihte tm nl bilge ve peygamberlerin inziva sreci de bu gerei yanstr. Evrim kuramnn antropolojiye uygulanmasyla ilkel primatlarn -insanlarn ilk maymunsu atalar60 milyon yl nce olutuklar, 20 milyon yl nce de iklimsel koullar sonucunda Dou Afrikada ilkel aralarla iki aya stne yryen trn gelime gsterdii kantlanmaktadr. Yaklak 3 milyon yl ncesinden Dou Afrika, Kzl deniz ve Akdenizin kntlerini takiben ciddi bir yaylmann gerekletii de kantlanmaktadr. Bir milyon yla yakn bir sreden beri Dou Akdeniz ve TorosZaros kavisinde -tarihilerin deyiiyle Altn Hilal- gittike artan bir younlama gzlenmektedir. Bunda iklim, bitki ve hayvan kltrlerinin sunduu elverililik temel rol oynamaktadr. Artan nfus bu corafya parasndan dnyann drt tarafna yaylmaktadr. Gnmzn Asya ve Avrupa insannn kkeninde bu olgu genetik olarak da kantlanabilmektedir. Altn Hilal, daha arlkl olarak da Dicle-Frat aras, yani dier tarihsel adyla Mezopotamya, ilkel komnal toplumun oluumunda da uzun ve baat bir ana kaynak rolne sahiptir. Son buzul ann gnmzden yaklak 20 bin yl nce ortadan kalkmaya balamas, souk ve kurak iklimin yerini lman ve yal iklim koullarna brakmas, 15 bin-12 bin yllar arasnda mezolitik toplumun gelimesine yol amtr. Mezolitik toplumun kantlarna blgede bolca rastlanmaktadr. Gelimenin iklime ok yakndan bal olduu toplumsal gelimede, yaklak 10 bin yl nce yaanan ani bir kuraklk, avclk ve toplayclktan ibaret olan gelime biimi yerine, tarihte neolitik devrim -cilal ta devri- denilen aamaya yol amtr. Neolitik toplumun kalntlarna imdiye kadar en eski tarihler olarak Dicle ve Fratn yukar ksmlarnda rastlanmaktadr. Neolitik devrimin znde tarm balatmaya ve hayvanlar evcilletirmeye dayal bir ky devrimi olarak tanmlanmas da mmkndr. Diyarbakr, Ergani ay n-em Kote Ber, Batman-em Xallan, Urfa Siverek-Nevala orede yaplan kazlar, toplu yerlemelerin tarihini M 10 bin ylna kadar gtrmektedir. Dicle ile Frat arasnda ok saydaki topraktan oluan tepelerin altnda ilk neolitik devrimin kyleri -Gondyatmaktadr. Krte gond, ky demektir. Anadolunun en eski halk olan Luwilerin -onlar da Ari dil grubuna girerler- dilinde yksek yerler memleketi anlamna gelmektedir. Gondwana, daha sonra Kurdian, orta ada da ran Seluklularn lehesinde Krdistan olarak deyimlenecektir. Bu konu Krt tarihi blmnde daha kapsaml incelenebilir. Gerekten gnmzde bile ok sk grlen bu toprak tepeler buralarda neolitik devrimin derinliine ve kapsaml olarak yaandn aka gstermektedir. Dnyann hibir yerinde bu eskilikte bir yerleme grubuna imdiye kadar rastlanmamtr. Mezolitik toplum gibi neolitik toplumun da dnyann drt yanna bu topraklardan yayld, bilimsel bir gr olarak genel kabul grmektedir. Bu, ana yaylmann tarih ncesi en nemli a olduu gibi, toplumsal kapsam itibariyle de uygarl hazrlayan tm koullar barnda besleme zelliine sahiptir. Neolitik toplum M 6 ile 4 bin yllar arasnda Orta Dicle ve Frat boylarnda gelimi; bu toplum Halaflama Kltr denen aamaya urarken, M 6 bin yllarnda Kuzey AfrikaMsr, Aa Frat, Basra Krfezi ve Orta Anadoluya, atalhyke, yaklak M 5000de Kafkasya, Kuzey Karadeniz, Balkanlar, Kuzeydou ran, Hindistan, Pencap ve ndus kylarna, 4000de ine ve tm Avrupaya, 3000de Amerika ktasna ulamtr. Bilimsel tarih gr, bu tarz yaylmay bulgular temelinde doruya en yakn tezler olarak dorulamaktadr. Tel Halaf Kltr uygarlama iin tm gerekli aralar icat etmi konumdadr. mlek, balta, saban, yn eirme, dokuma, tane tme, toplu ky mimarisi, tekerlek, bakr tandan yar madeni aletler, yldzlar iaretleri olarak kabul etme, bir tanra anlayna dayal ideoloji, tekerlek vb. gibi uygarl hazrlayan tm aralar bu tarihin afak vaktinin byk insan rnleridir. Tarihi gelimedeki rolleri kyaslandnda, bunlar ancak 16.-20. yzylla mukayese edilebilirler. Bu kltrn tarihteki yeri bu anlama sahiptir. Dicle ve

Fratn Basra Krfezine yakn ok verimli bir alvyonlu alana dalmas, Tel Halaf Kltrn temsil eden topluluklarn abalaryla o gne dek grlmemi bir rn bolluuna yol at. Bunda M 4. ve 3. binde kendini gsteren bir kurakla kar sulama kanallaryla sulu tarma geme belirleyici rol oynamtr. Bol hurma aalar ve balklar da bu rnlere eklenince, insanln dimana kkl bir cennet anlay olarak yerleme ve tarihi bir dnem olarak balatma ansna kavumu oluyor. Doal toplumdan kastm, insan trnn primatlardan kopula birlikte iine girdii ve hiyerarik toplumun ortaya kt srece kadar sren uzun toplumsal zamanda yaayan insan topluluklar dzenidir. Genellikle klan olarak kavramlatrlan ve nicelikleri 20-30 dolaynda seyreden bu topluluklar iin, kullandklar ta aletleri itibariyle paleolitik ve neolitik dnem insanl da denilmektedir. Doada avclk ve toplayclk temelinde hazr bulduklaryla beslenmektedirler. Bir anlamda hazr doa rnleriyle geinmektedirler. Bu dier yakn hayvan trlerine benzeyen bir beslenmedir. Dolaysyla bir toplumsal sorundan bahsedemeyiz. Klanmz srekli aratracak, bulduunda ya toplayacak ya da avlayacaktr. Aletler ve ate keifleri gelitike rnleri daha da artacak, arttka tr olarak daha hzl geliecek ve primatlarla aradaki mesafe alacaktr. Evrimin doal kurallar gelimeyi belirlemektedir. Doal topluma ilikin almas gereken bir sorun zihniyet ve ifade edi tarzna ilikin olabilir. nsann hangi zihniyet aamasnda ekillendii nemini halen koruyan bir konudur. Bununla ilintili olarak ncelik zihniyete mi, yoksa yaplanma ve aletlere mi verilmelidir? Bu sorunun yant nemlidir. Tarih boyunca gelien idealist ve materyalist felsefe anlaylarnn temelinde bu ikilem yatmaktadr. Bilimin en son vard snrlar olarak kuantum ve kozmos bize hayli ilgin yaklamlar sunmaktadr. Atomalt parack ve dalga fizii olarak kuantum bambaka alanlar amaktadr. Sezgili, zgr tercihli dzenlerden tutalm, ayn anda farkl iki ey olmak, insan yapsndan tr belirsizlii asla tam aamama kuralna kadar tespitlere ulalmaktadr. Kaba, cansz madde anlay tamamen bir tarafa braklmaktadr. Tersine son derece canl, zgr bir evren karmza kmaktadr. Burada asl muamma insanda, zellikle zihniyet durumunda yaanmaktadr. dealizme, sbjektivizme dmekten bahsetmiyoruz. oka ilenen benzer felsefe tartmalarna girmiyoruz. Evrende bu kadar eitlilie kuantum snrlarnda yol ald tamamen anlalmaktadr. Artk atom paracklarnn da tesinde, dalga-parack evreninde olup bitenlerin bata canllk zellii olmak zere, varlklarn her eidini oluturduunu grmekteyiz. Kuantum sezgisellii derken bunu kast ediyoruz. Gerekten bu kadar doal eitlilik ancak byk bir zek ve zgrlk tercihiyle mmkn olabilir. Kaba, cansz maddeden nasl bu kadar bitki, iek, canl ve insan zeks treyebilir? Her ne kadar canl metabolizmas molekler temelde olumaktadr denilse de, molekllerin atom ve atomlarn parack, paracklarn dalga-parack dzeni ve tesinde olup bitenler izah edilmedike, doal eitlilii yetkin izah edebilmemiz mmkn grnmemektedir. Ayn zmleme tarzn kozmosa ilikin de yrtebiliriz. Evrenin byklnn son snrlarnda (eer varsa) olup bitenler de kuantum alanndaki olup bitenlere benzemektedir. Burada karmza canl bir evren anlay kmaktadr. Evrenin kendisi zihni ve maddesi ile bir canl varlk olamaz m? Kozmolojide gittike tartlacak bir sorudur bu. Kuantumla kozmosun orta yerinde duran insana da mikro kozmos diyoruz. kan sonu udur: Her iki evreni, kuantumu ve kozmosu anlamak istiyorsan insan z! Gerekten insan tm alglamalarn znesidir. Ne kadar bilgimiz varsa insan rndr. Kuantumdan kozmosa kadar tm alanlarn bilgisi insanlarca gelitirilmitir. Esas incelenmesi gereken, insann alglama srecidir. Bu bir anlamda evrenin imdiye kadar llebilen yaklak 20 milyar yllk evrim tarihidir. nsan gerekten bir mikro kozmostur. nk onda kuantum dzeni ilemektedir. Atomalt parack ve dalgalardan en gelimi DNA molekllerine kadar maddenin geliim tarihini grmekteyiz. laveten bitki ve hayvanlarn en alt evresinden insana kadar tm geliim srelerinin tarihini de grmek mmkndr. Bilimsel olarak net grlmektedir ki, insan cenini biyolojinin tm geliim evrelerini tekrarlayarak bymektedir. Daha sonrasn toplum, evrim tamamlamaktadr. Toplumsal evrimle de bilim bugnk seviyeye ulaabilmektedir. Dolaysyla insann evrenin bir zeti olduu bilimsel bir yargdr. nsan yorumumuzu daha da gelitirirsek u varsaymlar ileri srebiliriz: nsann olutuu tm materyallerin canllk, sezgisellik, zgrlk zellikleri olmasayd, tm bu zelliklerin toplu ifadesi olarak insan canll, sezgisi ve zgrl de gelimeyecekti. Olmayan bir eyden yeni bir ey domaz. Bu tespit cansz madde anlaymz rtmektedir. phesiz insan tr bir organizasyon ve toplum olmadan, bilgili varlk gelimez. Ama bu organizasyon ve toplumda rol oynayan materyalin bilgisel, sezgisel, anlamsal, zgrlksel zellikleri olmadan da bilginin vcut bulamayaca anlalr bir husustur. znde bir ey yoksa neden yaratlsn? Bu deerlendirme ne tam d doadan basit bir yansmann, ne de insann Descartesvari bir dnceciliin sonucu bilgilendii yorumunu gereki klyor. Doruya daha yakn gr, kozmos ve kuantum evrenindeki oluum zelliklerinin insanda da yaanddr. Tabii kendi zgnl temelinde bu yasalar ilemektedir. Evrenler insanda dile gelmektedir. kan sonu, evrenin yetkin kavran insann yetkin kavranndan geer. Felsefede ok nl kendini bil yargs bu gerei dile getirmektedir. Kendini bilme tm bilmelerin temelidir. Kendini bilmeden edinilecek tm dier bilmeler

bir saplant olmaktan teye gidemeyecektir. Bu nedenle de insan toplumunda kendini bilmeden ortaya kan tm kurum ve davranlarn sapkn, arpk bir role brnmesi kanlmazdr. nsann kendi bilgisine dayanmayan bilginin yol at tm toplumsal sistemlerin anormal, elikili, kanl, smrl karakteri bu saplantl bilgiden ileri gelmektedir. O halde insan toplumunun kabul edilebilir doal gelime sreci insann kendine zg bilgisinden kaynaklanmal derken, en temel evrensel, dolaysyla toplumsal kuraldan bahsetmi oluyoruz. Bu varsaym temelinde doal toplumdaki insan bilgisinin kendi zne ilikin yaps hakknda neler sylenebilir? En azndan doal toplumdaki insan, kendisini birlikte olduu klan yeleriyle bir btn olarak yaatmak kuralna olmazsa olmaz kabilinden baldr. Klann bir yesi dierinden ayrcalkl bir yaam dnemez; klan dnda yaam dnemez. Avclk yapabilir, hatta yamyamlk da yapabilir. Ama tm bunlar klan yaatmak iindir. Klanda yaam kural ya hep ya hi kuraldr. Tm toplumsal veriler klanlarn bu zelliini vurgulamaktadr. Bir ktle ve ahsiyettir. Bireylerin ondan ayr bir ahsiyeti ve hkm dnlmyor. Klann nemi, insann ilk ve temel var olma tarznda yatar. mtiyazsz, snfsz, hiyerarisi olmayan, smr tanmayan toplum biimidir. Milyonlarca yl srmtr. Bundan u sonu kar: nsan trnn toplum olarak geliimi uzun sre hakimiyet ilikilerine deil, dayanma ilkesine dayanr. Doay barnda byd bir ana olarak hafzasna yerletirir. Kendi aralarnda ve doayla btnlk esastr. Klan bilincinin sembol totemdir. Totem belki de ilk soyut kavramlatrma dzenidir. Totem dini olarak da deerlendirilen bu dzen ilk kutsall, tabu sistemini de oluturmaktadr. Klan totemin simgesel deerinde kendini kutsamaktadr. lk ahlak kavramna da bu yoldan ulamaktadr. ok iyi bilincindedir ki, klan topluluu olmazsa yaam srdrlemez. O halde toplumsal varlklar kutsaldr ve en yce deer olarak sembolletirip tapnlmaldr. Din inancnn gc de bu kaynaktan gelmektedir. Din ilk toplumsal bilin formu oluyor. Ahlakla btnlkldr. Bilinten giderek kat bir inanca dnyor. Artk toplum bilinci din formunun gelitirilmesi biiminde olacaktr. Din bu zelliiyle toplumun ilk temel hafzas, kkl gelenei ve ahlakn kaynadr. Klan toplumu pratiiyle ne kadar bilin gelitirse, bunu hep toteme, dolaysyla kendi yeteneine balam oluyor. Simgesel olarak totem gereinde ise, insan topluluunun giderek baarl olmas srekli kutsamay da beraberinde getiriyor. Kutsama kutsaln, kutsallk ise toplumun gc oluyor. Toplumla oluan gcn kutsall kendini daha ak olarak byclkte gsterir. Byclk toplumun glenme denemesidir. Mevcut bilin dzeyi ancak byclk biiminde pratikleebilir. Byclk bilimin de anasdr. Srekli doay gzetleyen, onda yaam bulan doumu tanyan kadn bu toplum (doal toplum) tarznn bilgesidir. Byclerin daha ok kadn olmas bu gerein ifadesidir. Doal toplumda olup biteni yaam pratii gerei en iyi bilen kadndr. Bu dnemden kalma tm yontularda kadn izi grlmektedir. Klan kadn ana etrafnda oluan bir birliktir. Dourmas, ocuk bakm onu en iyi toplayc ve besleyici konumuna zorlamaktadr. ocuk sadece anay tanmaktadr. Erkein henz mlk olarak kadn zerinde bir etkisi yoktur. Kadnn hangi erkekten gebe kald bilinmedii gibi, ocuklarn hangi kadndan olduu bellidir. Bu doal zorunluluk, kadna dayal bir toplumsalln gcn de ortaya koymaktadr. Bu dnemde kavramlatrlan kelimelerin ekseriyetle diil karakterde olmas bu gerein dier bir kantdr. Erkein daha sonra geliecek saval ve hakimiyeti de bu dnemdeki gl hayvanlar avlama zelliinden kaynaklanr. Fiziki zellikleri erkei uzakta av aramaya, klan tehlikelerden korumaya daha ok zorlamaktadr. Belirleyici olmayan bu roller erkein neden silik kaldn da aklamaktadr. Klan iinde zel ilikiler gelimemitir. Toplayclk ve avclkla elde edilen hepsinindir. ocuklar tm klanndr. Ne erkek ne de kadn daha zellememitir. Bu toplum tarzna ilkel komnal denilmesi de bu temel zelliklerinden dolaydr. Sonu olarak klan formu, biimi; toplumun douu, ilk hafzas, temel bilin ve inan kavramlarnn gelime zeminidir. Ondan geriye kalan, salkl bir toplumun doal evreye ve kadn gcne dayal olmas gereidir; insanln var olma tarznn kendi iinde smrsz ve basksz gl bir dayanmayla gerekletiidir. nsanlk bir anlamda bu temel deerlerin bilekesidir. Milyonlarca yl sren bu toplumsal deneyimin yitip gittiini sanmak samadr. Doada hibir ey yok olmad gibi, toplumsal var olu tarznda bu eilim daha ok gcn srdrr. Bilimin tespit ettii nemli bir husus, daha sonraki bir gelimenin bir nceki gelimeyi de iermesi gereidir. Ztlarn birbirini yok ederek gelitii doru deildir. Diyalektiin bu kuralnda olan, tez ve antitezin sentezde varlklarn daha zengin bir oluum iinde srdrd biimindedir. Tm evrim bu kural dorulamaktadr. Klan deerlerinin geliimi yeni sentezler iinde de srmektedir. Gnmzde eitlik ve zgrlk kavramlar halen en temel kavramlar deerinde olmalarn klan yaam gereine borludurlar. Eitlik ve zgrlk bilin halinde kavramlamadan, doal haliyle klann yaam tarznda gizlidir. Eitlik ve zgrlk yitirildiinde, toplumsal hafzada gizli yaayan bu kavramlar kendilerini gittike artan bir tempoda dile getirip yeniden ve st dzeyde gelimi bir toplumun temel ilkeleri olarak dayatacaklardr. Toplum hiyerarik ve devlet kurumuna doru evrim gsterdike, eitlik ve zgrlk bu kurumlar amanszca takip edecektir. Takip eden esasta (zde) klan toplumunun kendisidir.

B- HYERARK DEVLET TOPLUM/

KLE TOPLUMUNUN DOUU

Hiyerarik toplumun ilk kurban ana-kadnn evcil dzeni oldu nsanln ilk topluluk durumuna hangi tanmlama erevesinde doal toplum diyebileceimizi bundan nceki blmde izah etmeye altk. Yine evrene yaklam paradigmamz ortaya koyduk. Klan tarz toplumsal rgtlenmenin zaman ve meknda yaylmas, giderek eitlilik ve hacim kazanmas doas gereidir. Kadn-ana etrafnda giderek byyen ve kimliini yetkinletiren toplulukta erkek boyutunda rahatszlklarn gelitiini eldeki verilerden tespit etmekteyiz. Kadn-anann etrafnda biriken ocuklar ve kadnn kendine yardmc olma anlamnda daha ok yz verdii erkekler dier erkeklerin kskanlna ve fkesine yol amaktadr. Daha nemlisi ana-kadn evcil dzeni gelitirmektedir. Yiyecek, giyecek ve dier arasal donanmlar bu evcil dzenden toplamaktadr. Gzlemleri ile byc kadn durumuna da gelerek bilgelik kazanmaktadr. Bu evcil dzene ne kadar ok ocuk ve dost (yakn) erkek balarsa, o kadar gl bir ana-kadn olmaktadr. Dizginlenemez bir kadn kltnn gelimesi sz konusudur. Eldeki kantlar, daha yaygn tanra dinsel dzeni, dildeki diil eler, yontular ana-kadnn ykselen gcnn ak gstergeleridir. Erkeklerin nemli bir ksm doal olarak bu dzenin uzandadr. Ana-kadnn yararl bulmadklar ve yallar arlkl olarak bu sistemin dnda kalabiliyorlar. Balangta ok zayf olan bu eliki giderek geliir. Avn gelimesi erkein sava gcn ortaya karrken bilgisini de arttrr. Dlanan yallar bu temelde erkek egemen bir ideolojiye doru geliim gsterirler. zellikle amanizm dini bu olguyu arpc olarak karmza karmaktadr. amanlar daha ok erkek rahiplerin prototipini temsil etmektedir. Kadnlara kar ok sistemli olarak kar bir hareket, ev dzeni gelitirmek istiyorlar. Daha nce ana-kadnn gelimi evcil dzeni karsnda basit kulbeler, yar-vahi gibi barnan erkek amanizm ile kar bir ev dzeni oluturabiliyor. amanlarla yal ve tecrbeli erkeklerin ittifak nemli bir gelimedir. Aralarna aldklar baz gen erkekler zerinde kurduklar ideolojik g ile topluluk iindeki konumlar giderek gleniyor. Erkein g kazanmasnn nitelii daha ok nem kazanmaktadr. Hem avclk hem de da kar klan savunma askeri nitelikte ve ldrmeye, yaralamaya dayaldr. Bu, sava kltrnn balangcdr. lm-kalm sz konusu olduunda, otorite ve hiyerariye bal olmay gerektirmektedir. En yetenekli kii, sz, otoritesi en yksek kii konumuna geliyor. Ana-kadn klt karsnda stnln gelitiren farkl kltrn balangc sz konusudur. Snfl toplumdan nceki bu otorite ve hiyerari geliimi tarihin en nemli dnm noktalarndan birini tekil etmektedir. Ana-kadn kltr ile nitelike farkldr. Bu kltrde arlkl olan toplayclk ve daha sonraki bitki retimi, sava gerektirmeyen barl bir faaliyettir. Erkek arlkl av ise sava kltrne, sert otoriteye dayanan bir faaliyettir. Sonu ataerkil otoritenin kk salmasdr. Ataerkil toplumun hiyerarik ve otoriter yaps esastr. Hiyerarik kavram, amann kutsal otoritesi ile birleen otoritenin ynetim anlaynn ilk rneini anlamlandrmaktadr. Giderek toplumun stnde ykselecek bu otorite kurumu, snfsallama ynl gelimeler younlatka devlet otoritesine dnecektir. Hiyerarik otorite daha ok kiiseldir, kurumlamamtr. Dolaysyla devlet kurumlamas kadar toplumda hakimiyeti yoktur. Uyum yar yarya gnlldr. Ballk toplumun menfaatleri ile belirlenmektedir. Fakat balayan sre devleti dourmaya aktr. lkel komnal toplum bu srece uzun sre direnir. Elinde rn biriktiren ancak bunu topluluk yeleri ile paylarsa otoritesine sayg ve ballk gsterilir. Biriktirmeye byk bir su gzyle baklr. En iyi kii birikimlerini datan kiidir. Halen kabile toplumlarnda yaygn olan cmertlik anlay kaynan tarihin bu gl geleneinde bulmaktadr. Bayramlar bile bir nevi fazlay datm trenleri olarak balamtr. Topluluk biriktirmeyi daha balangta kendi zerlerinde en nemli tehdit olarak grmekte ve ona kar direnmeyi ahlak ve din anlaynn temeli haline getirmektedir. Tm dinsel-ahlaksal retilerde bu gelenein izlerini gl bir biimde grmek zor deildir. Toplum hiyerariye ancak yararll, cmertlilii bir eyler kazandrdnda onay vermektedir. Bu ynl hiyerari olumlu ve yararl bir rol oynamaktadr. Ana-kadna dayal hiyerarinin bu nitelii halen tm toplumlarda byk bir sayg ve otorite olarak kabul gren ana kavramnn da tarihsel temelidir. nk ana en zor artlarda hem douran hem besleyen baat edir. Bu temelde oluan kltr ve hiyerari, otorite elbette byk ballk grecektir. Toplumsal varln temelini oluturmas gnmze kadar ana kavramnn gcnn gerek izahdr. Sanld gibi bu soyut bir biyolojik douruculuk zelliinden ileri gelmemektedir. Ana, tanra ana en nemli toplumsal olgu ve kavram olarak anlalmaldr. Devlet olgusuna tamamen kapal, onu dourtmayan tm zelliklerini barnda tamaktadr. Bu tanmlama erevesinde doal toplumu insan varlnn balang tezi olarak deerlendirmek gerekidir. nsanlk var olmay bu teze dayanarak balatmtr. Ondan ncesi hayvans yaamdr. Sonras ise ona kartlk temelinde gelien hiyerarik ve devleti toplum biimindeki geliimdir. Zaten bu dnemin antitez karakteri doal toplumu srekli bastrmas ve geriletmesinden kaynaklanmaktadr. Tez olarak doal toplum, insan yerleiminin tm alanlarnda geerli olduu gibi, sre olarak da baat olarak neolitik dnemin sonlarna (yaklak M. 4.000) kadar etkin bir toplumsal sistemdir. Bastrlm olarak da gnmze kadar tm toplumsal gzeneklerde varln srdrmektedir. Temel toplumsal kavramlarda da bu sreklilik aktr. Aile, kabile, ana, kardelik, zgrlk, eitlik, arkadalk, cmertlik, dayanma, bayramlar, yiitlik, kutsallk vb. birok olgu ve kavramlar bu toplumsal sistemden kalmadr. Buna kart hiyerarik ve devleti toplum bu sistemi en ok

gerileten, bastran zelliini en ok srdren zelliktedir. Antitez konumunu bu zelliinden almaktadr. ki toplumsal sistemin i ielii de diyalektiin temel yasalarna son derece uygundur. Doal toplumdan zorunlu olarak hiyerarik ve devleti toplumun gelimesi diye bir kanun yoktur. Belki bu ynl bir eilim olabilir. Eilimin zorunlu, kesintisiz ve sonuna kadar olmas tamamen yanl bir varsaymdr. lerideki blmde zaman zaman aklayacam gibi, snfl toplumun ilerlemeler iin zorunlu olduu biimindeki Marksist tespit (ezilen ve smrlenler adna) yaplan en byk yanllklardan biridir. Bu, sosyalizmi peinen snf hakimiyetine terk etmektedir. Bu yanl, Marksizmin yaklak 150 yllk tarihinde bir kapitalizm yedei haline getirilmi olmasnn en temel nedenidir. Devleti, snflar ve zoru toplumsal gelimenin, ilerlemenin kanlmaz evreleri olarak grmek, organik, doal toplumun gnmze kadar muazzam direnmesini kmsemek, hatta yok saymaktadr. Tarihi kendiliinden tahakkm glerine hediye etmektedir. Snflarn varln kader olarak grmek, belki de farknda olmadan hakim snflarn ideologluuna alet olmaktr. Bu ynyle ezilen ve smrlenler adna en tehlikeli bir rol oynamaktr. Tarih bu tr ideolojik ve politik akmlarn adeta istilas altnda braklmtr. Hiyerari ve snfsallk geliim gsterebilmitir. Ama bu geliim bir zorunluluk deil, hiyerariyi, ona dayal devletlemeyi byk zorbalk ve aldatmalarla yrten glerle salanmtr. Bunlar karsnda esas doal toplum gleri bitmez tkenmez bir direnme gstermi ve srekli snrlandrlm, en dar alan ve aralklara sktrmlardr. Baz alan ve aralklara hi sokulmamlardr. Tm toplumu snf ve devlet hiyerarilerinden ibaret grmek, hakim sistemin en temel politikas ve propagandas ile salanmtr. Kader denilen oyun bu pratiin metafizik unvan oluyor. Bu oyuna bulamam din, mezhep, felsefi ve bilimsel ekol neredeyse kalmam gibidir. Bu da kkeni binlerce yl nceye giden rahip ideolojisinin ve tanr-krallar devletinin muazzam fiziki ve zihni bask, politika ve propagandalarnn sonucudur. steyen bu oyuna mitoloji, isteyen felsefe, o da olmazsa bilimsel ekol demitir. Varlan nokta devletlemi ideolojiler ve bilimlerin drt drtlk gncel durumudur. Marksizmin bu yndeki pay zerinde ne kadar durulsa yeridir. Adm adm bu oyunlar ve paylar aklamaya alacam.

Ana-kadn klt esas olarak toplumsal nedenlerle tahakkm altna alnmtr. Hiyerarik toplumun ilk kurban ana-kadnn evcil dzeni oldu. Kadn belki de toplum sistemde ezilen kesimlerin banda gelmektedir. Tarih ncesinde yaygn olarak yaanan bu srecin sosyal bilimlerde yer bulamamas da ok kkl erkek egemen toplumun yerleik deerlerinden ileri gelmektedir. Kadnn hiyerarik topluma adm adm ekilmesi, tm gl toplumsal zelliklerini yitirmesi toplumda gerekleen en temel kardevrimdir. Gnmzde yoksul emeki bir ailede kadnn durumu incelendiinde bile, halen bu bask ve aldatmacann boyutlarn dehetle karlamamak mmkn deildir. En basit nedenlerle namus ve ak cinayetlerinin erkein tekelinde olmas, olup bitenin ufak bir gstergesidir. Bu sreci biyolojik farklara balamak en temel bir yanllk olacaktr. Toplumsal ilikilerde biyolojinin rol veya yasalar geerli olamaz. Olsa olsa eril ve diil zelliklerin karlkl ilikileri deerlendirilebilir ki, bu da tm trler iin geerli bir husustur. Ana-kadn klt esas olarak toplumsal nedenlerle tahakkm altna alnmtr. Uygulanan bask ve ideoloji tamamen bu nedenledir. Bunu cinsel gd ile, psikolojiyle izah etmeye almak vahim bir saptrmadr. Avclkta glenen ve evresinde bir grup rgtleyen gl adam, bu gcn iyice fark ettikten ve kabul ettirdikten sonra ana-kadnn evcil dzenini yava yava kontrolne almtr. Bu sre ilk site devletlerin kuruluuna kadar devam etmitir. Bunun en ahane aklamasn Smer ehir devletlerinde grmekteyiz. Yazl tabletler bu gereklii ok arpc iirsel bir dille anlatmaktadr. Smer ehir devletini balatan Uruk tanras nanna Destan ok arpcdr. Halen kadn klt ile ataerkil kltn dengede olduu bir dnemi yanstan bu destan ok etin geen bir srecin ansn dile getirmektedir. Uruk tanras olarak, Eridu tanrs olan Enkinin sarayna gidip, oradan daha ncesinde kendisine ait olan 104 mesini eitli yntemlerle ele geirmesi ve Uruka karmas bu dnemi izah etmede kilit bir role sahiptir. Melerle kast edilen, temel uygarlk bululardr. nanna bu bulularn ana-tanra kadna ait olduunu, bunda erkek tanr Enkinin rol olmadn ve kendisinden zorla ve kurnazlkla aldn srarla vurgulamaktadr. nannann tm abas bu ana-tanra kltn tekrar ele geirmektir.

Kadn klelii almadan, dier klelikler alamaz M. 3.000lerde bu destanlarn sylendii tahmin edilebilir. Halen ana-kadnn gcnn dengede olduu bir dnemdir. Bu tarihlerden sonra adm adm gerileyen bu klt ve kltr o kadar acmaszla tabi tutulur ki, kadn daha sonra kendisini dnemin uygarlk merkezi (bugnn Newyork'u) Nippurda musakkatin denilen genelevde bulur. Bir yanda Smer rahibi zigguratta kendisine bir harem kurarken, halk iin de genelev oluturulur. M. 2.000lerde yazlan Enuma Eli Destannda tanra Tiamat artk korkun bir caddr ve parampara edilmesi gereken kadn temsil etmektedir. Korkun bir sylem,

gerekletirilen mahkmiyeti yanstmaktadr. Daha sonrasn tek tanrl dinler ve burjuva toplum sisteminin bir kafese tkt tatl sesli ve ssl psl kadn tamamlamaktadr. Tarihsel, toplumsal sistemlerde kadnn iine sokulduu statnn youn bir ideolojinin propagandasna tabi tutulmas o kadar ilerlemitir ki, artk bizzat kadn zihni bile buna kader diyebilmekte ve gereklerini yerine getirmeyi kaderin gerei saymaktadr. Tek tanrl dinler tanr emri saymaktadr. Yunan felsefesi kadn zayflk etkeni olarak gstermektedir. Kaba bir madde yn, erkein srd tarlas gibi her trl alaltc yaklam layk grlmektedir. Hiyerarik sistemle balayan kadnn iine alnd stat zmlenmeden, ne devlet ne de dayand snfl toplum yaplar izah edilebilir. En temel yanlglardan da bu nedenle kurtulunamaz. Kadn bir cins olarak deil, bir insan olarak doal toplumdan koparlp en kapsaml klelie mahkm edilmektedir. Tm dier klelikler kadn kleliine bal olarak gelimektedir. Dolaysyla kadn klelii zmlenmeden dier klelikler zmlenemez. Kadn klelii almadan dier klelikler alamaz. Doal toplumun bilge kadn ana-tanra kltn binlerce yl yaamtr. Her zaman yceltilen deer anatanradr. O zaman en uzun sreli ve kapsaml toplum kltr nasl bastrld ve gnmzn ssl psl kafes blblne dntrld? Erkekler bu blble baylabilirler, ama o bir tutsaktr. En uzun sreli ve derinlikli bu tutsaklk almadan, hibir toplumsal sistem eitlik ve zgrlkten bahsedemez. Kadnn zgrlk ve eitlik dzeyinin toplumun bu ynl dzeyini belirledii yargs dorudur. Daha doru drst bir kadn tarihi yazlmamtr. Kadnn hibir sosyal bilimde yeri gereki olarak konulmamtr. Kadna en sayglym diyen bile, bunu ancak kadn tutkularna alet olduu oranda geerli bir hkm olarak belirler. Kadn, cinsellii dnda bir insan dostu olarak gnmzde bile hibir erkek tarafndan kabul edilemez. Dostluk erkekler arasnda geerlidir. Kadndan dost demek, ikinci gn cinsel skandal demektir. Bu ynl yaklamay aan bir erkei bulmak veya yaratmak en temel zgrlk admlarndan biri olarak deerlendirilmelidir. Bu konuyu zmlemeyi ilerledike daha da derinletirmeye alacam. Hiyerarik toplumda tecrbeli yallarn genler zerinde kurduu bask ve bamllatrmadan da nemle bahsetmek gerekir. Jerontokrasi diye literatre geen bu konu bir gerektir. Tecrbe yaly bir yandan gl klarken, dier yandan yallk onu gittike zayf, gsz klmaktadr. Bu zellikleri yallar, genleri kendi hizmetlerine almaya zorlamaktadr. Zihinlerini doldurarak bu ilemi gelitirmektedirler. Tm hareketlerini kendilerine balamaktadrlar. Ataerkillik bu olgudan da byk g almaktadr. Onlarn fiziki glerini kullanarak dilediklerini yaptrabilmektedirler. Genlik zerindeki bu bamlatrma gnmze kadar derinleerek devam etmitir. Tecrbe ve ideolojinin stnl kolayca krlamaz. Genliin zgrlk istemi kaynan bu tarihsel olgudan almaktadr. Yal bilgelerden gnmz bilim adam ve kurumlarna kadar genlie stratejik, hassas denilen bilgilerin en can alc ksm verilmez. Verilenler daha ok onu uyuturan ve bamlln kalclatran bilgilerdir. Bilgiler verildiinde uygulama aralar verilmez. Srekli bir oyalama deimez bir ynetim taktiidir. Kadn zerinde kurulan strateji ve taktiklerle ideolojik ve politik propaganda ve bask sistemleri genler iin de geerlidir. Genliin her zaman zgrlk istemesi fiziki ya snrndan deil, bu zgl toplumsal bask durumundan ileri gelmektedir. Ayya, toy delikanl kavramlar genlii kk drmek iin uydurulan temel propaganda szckleridir. Yine hemen cinsel gdye balamak, serkelie ekmek, ezbere kat domalara balamak, genlik enerjisinin sisteme ynelmesini engellemek ve dzeni salamakla balantldr. zgrle yryen bir genlii tutmak zordur. Genlik sistemlerin bana en bata bela olan kesimdir. Tarih boyunca bu ok iyi bilindii iin, eitim ad altnda genlik kurban edilmekten tutalm, akla hayale gelmez uygulamalara tabi tutulmutur. Hiyerarik toplumun ykseliinde kadndan sonra genliin bu duruma drlmesi belirleyici rol oynar. Genlii kontrole alan dzenin kendini en gl hisseden dzen saymas bouna deildir. Daha sonraki devleti toplum sistemlerinin tm genlie benzer bir uygulamay dayatacaklardr. Zihni byle ykanan genlik her ie koturulabilir. Sava dahil en zor ii meslek edinebilir. En nde tm zor ilere srlr. zcesi yallarn zaaf ve gcnden kaynaklanan genlii bamllatrma ve gdmleme ilikisi hzndan ve younluundan hi kaybetmeden hakim sistemlerin en gl srdrcleri klnmlardr. Tekrar vurgulamalym: Genlik fiziki bir olay deil toplumsal bir olaydr. Tpk kadnln fiziksel deil toplumsal bir olgu olmas gibi. Bu iki olay zerindeki arptmalar kaynana inerek aa kartmak sosyal bilimin en temel grevidir. Bu kapsama ocuklar da almak gerekir. Zaten kadn ve genlii tutsak klan, ocuklar da dolayl olarak diledii sistem altna alm saylr. ocuklara hiyerarik ve devleti toplumun yaklamnn ok arpk ynlerini aa karmak byk nem tamaktadr. ocuklarn anadan tr doru temelde eitilmemeleri, sonraki tm toplumsal gidiat arpk ve yalanc klar. ocuklar zerinde de muazzam bir bask ve yalanlamaya dayal eitim sistemi kurulur. ok eitli yntemlerle sistemin daha beikten bamllar haline getirilmeye allr. Yedisinde neyse yetmiinde de o olur deyii bu gerei dile getirmektedir. ocuklara doal toplumun zgr yaklam hep bir hayal olarak braklr ve bu hayallerini yaamalarna hi izin verilmez. ocuklar doal hayallerine gre yaatmak en soylu grevlerden biridir. Bir kez daha vurgulanmal: Ataerkil ilikinin g kazanmasna bir zorunluluk gzyle baklamaz. Ayrca sanki bir kanun gereiymi gibi saf bir k deildir. Snflama ve devletlemeye giden yolda temel bir aamay tekil etmesi zerinde nemle durmay gerektiriyor. Kadn-ana etrafndaki ilikinin bir g, otorite ilikisinden ziyade organik dayanma tarznda olmas, doal toplumun zne uygundur. Bir sapmay tekil etmez. Devlet otoritesine kapaldr. Organik oluumdan tr zor ve yalana dayanma ihtiyac duymaz. Bu nokta amanizmin neden arlkl olarak bir erkek dini olduunu da aklar. amanizme yakndan bakldnda, yanltma ve g gsterisi ar basan bir meslek olduu hemen anlalr. Doal toplumun safl zerine yaylacak kurnazca otorite iin g ve mitoloji zenle hazrlanr. aman artk rahipleme, din adam olma yolundadr. Yal atayla ilikiler ittifaka ynelir. Tam hakimiyet iin gl avcnn adamlarna ihtiyalar vardr. Gcne ve av

yeteneklerine en ok gvenen grup ilk askeri ekirdee dnme eilimindedir. Bu lnn elinde giderek deer ve yetenekler birikmektedir. Kadn-anann etraf kurnazlkla yava yava boaltlr. Evcil dzen gittike kontrol altna alnr. nce kadn erkeklerin etkileyici gc, sz geireni iken, yava yava yeni otoritenin hkmne girer.

Kadn organik toplumun gc ve szcsdr. lk gl otoritenin kadn zerinde kurulmas rastlant deildir. Kadn organik toplumun gc ve szcsdr. O almadan ataerkillik zafer kazanamaz. Daha tesine, devlet kurumuna geilemez. Ana-kadn gcnn almas stratejik bir anlama sahiptir. Eldeki veriler Smer kantlanmasnda da gzlemlendii gibi srecin ok etin getii anlalmaktadr. Tek tanrl dinlerde yanstlan Lilit-Havva kadn figr de srecin zelliklerini olduka arpc yanstmaktadr. Lilit boyun emez kadn iken, Havva teslim alnm kadn yanstmaktadr. yle ki, erkein kaburga kemiinden yaratld iddias ne kadar baml klndnn da ls olmaktadr. Dier yandan Lilit ahsnda kadna edilen lanet, iftira, cadlk, eytann arkada benzeri tm kfrler byk ekimenin varln kantlamaktadr. Bin yllarn bu ynl kltrn, dnce ve inanlarn ele vermektedir. Kadnn toplumsal alt edilii zmlenmeden, daha sonraki erkek egemen toplum kltrndeki temel zellikler doru anlalamaz. Erkekliin toplumsal kuruluu akla bile getirilemez. Erkein toplumsal kuruluu anlalmadan da devlet kurumu zmlenemez. Devletle balantl sava ve iktidar kltr doru tanmlanamaz. Konu zerinde younca durmamzn nedeni daha sonraki tm snflamalarn sonucu olarak gelien korkun tanr-kiilikler ve her trl snr, smr ve can almalarna gerek bir aklk kazandrmaktr. nsanln lanetine -siyasal iktidar, devlet- kutsal paradigmasyla baklrsa, insanlk zihniyetinin en kirli kardevrimi gereklemi olacaktr. Gelien de bu olmutur. Buna ilerlemenin zorunlu etkeni denilmesi -Marksizm de dahil- kardevrimlerin en tehlikelisidir. Tarihin bu adan kesinlikle eletiri szgecinden geirilip dorultulmas salanmadka, yaplacak her devrim ksa srede kardevrime dnmekten kurtulamayacaktr. nce kadnn, onunla birlikte genlerin ve ocuklarn doal toplum dnyasnn yklmas, zerlerinde gce ve yalana (mitoloji) dayal bir hiyerarinin kurulmas yeni toplumun hakim biimi haline gelirken, bu srele i ie dier bir kkl kardevrim geliir: Doayla ters dme, tahribe ynelme sreci. Avc, sava tarz olmadan toplumun yaayp geliemeyecei doru bir varsaym deildir. Etle beslenmeyen hayvan trleri etle beslenenlerden binlerce kez daha fazladr. ok az sayda tr etle beslenir. Doaya derinliine bakldnda, hayvansal yaam iin ncelikle zengin bir bitki rts olumaktadr. Hayvansal gelime bitkisel gelimenin bir sonucudur. Diyalektik iliki byledir. nk ilk hayvann yiyecek bir hayvan yoktur. O bitkiyle beslenecektir. Etle beslenmeye bir sapma gzyle bakmak gerekir. Eer tm hayvanlar birbirini yeseydi, canl hayvan tr hi olumazd. Bu evrim kuralna da aykr bir gelimedir. Doann esasl eilimlerinden her zaman sapmalar kar. Ama sapmalar esas haline sokarsak, hangi tre ilikinse o trn soyu kurur. Bu olgunun en arpc ifadesi toplumsal olmamak kaydyla ift cinsellik yaayanlardaki durumdur. Herkes ift cinsel, dolaysyla homoseks ilikisinde olursa, insan soyu kendiliinden kurur. Bu ksa izah bile avc ve savala dayal toplumsal gelimenin arpkln gayet iyi dile getirmektedir. Sadece maddi adan deil, ldrme kltrnn manevi sonular ok daha ardr. Hayvanlar ve hemcinslerini ldrmeyi bir yaam tarz -zorunlu savunma dnda- olarak kltrletiren bir topluluk, artk sava makinesini gelitirmek iin her trl alet ve kurumsal dzeni gelitirmeyi temel alacaktr. Devlet en temel g kurumu olarak hazrlanrken, sava oklar, mzraklar ve baltalar en deerli aralar olarak icat edilip gelitirilecektir. Doal ana-toplumdan kan ataerkil toplumun tarihin en tehlikeli sapmas olarak gelimesi, gnmze kadar ki tarihin korkun ldrme ve smrme biimlerinin de zdr. Bu gelime, bir kader ve ilerlemenin zorunlu koulu olmas urada kalsn, tam bir sapma halidir. Aslann krallna benzer bir gelime oluyor. Yine ylan-fare diyalektiine benziyor. Daha imdiden devlet teorilerine ylan-fare teorisi demek doruya daha yakn bir deerlendirmedir. ou erkein soyad Aslandr. yle olmak ok zlenir bir husustur. Soruyorum: Kimi yemek iin? Avclk ve sava kltrnn varaca durak askeri rgtlenmedir. Askeri rgtlenme doal, etnik toplumun dalmas orannda geliir. Kadn-ana etrafndaki rgtlenme soy, gen, akraba n ilikisini gelitirirken, askeri rgtlenme bu ilikiden kopmu gl erkekleri esas alr. Artk bu gcn karsnda hibir doal toplum biiminin kar duramayaca aktr. Toplumsal ilikilere toplumsal zor -buna medeni iliki de denilmektedir- girmitir. Belirleyen g zorun sahipleridir. Bylelikle zel mlkiyetin de yolu almaktadr. Mlkiyetin temelinde zorun yatmas anlalr bir husustur. Zorla ve kanla ele geirme benlik duygusunu ar glendirir. likilere hkmetme olmadan, zor arac gelitirilip uygulanamaz. Hkmetme ise sahip olmayla balantldr. Hkmetmenin ieriinde sahip olma bir diyalektik ilikidir. Sahiplik de tm mlk dzenlerinin znesidir. Artk toplulua, kadna, ocua, genlere, verimli av ve toplayclk alanlarna mlk gzyle bakma dnemi almaktadr. Gl erkek btn ihtiamyla ilk kn yapmaktadr. Tanr-kral olmaya az kalmtr. aman-rahip artk bu yeni srecin mitolojisini oluturmak iin i bandadr. Yaplmas gereken i, bu yeni oluumu muhteem bir gelime olarak hkmedilen insann zihnine yerletirmektir. Meruiyet sava en az plak zor kadar hnerli aba gerektirmektedir. nsann zihnine yle bir inan yerletirilmeli ki, mutlak bir kanun deerinde olsun. Btn sosyolojik veriler hkmeden tanr kavramna bu srete eriildiini gstermektedir. Doal topluma elik eden totem inancnda hkmetme ilikisi yoktur. Klann simgesi olarak tabusaldr, kutsaldr. Klan yaam naslsa simgesel kavramsallatrlmas da yle yanstlmaktadr. Klan rgtlenmesinin hayat ve kurallarna smsk balanmadan yaam dnlmemektedir. Dolaysyla varlnn en yksek, en yce yansmas olarak totem dokunulmaz ve kutsal saylacaktr. Hrmet edilecek, sayg gsterilecektir. Nesne olarak en

yararl eya, hayvan ve bitkilerden seilecektir. Doada klana yaamsallk veren nesne ne ise ona inanlacak ve simgesi saylacaktr. Bylelikle doal toplumun dini de doayla btnlk arz etmektedir. Bir korku kayna deil, glendirme unsurudur. Kiilik ve g kazandrmaktadr. Yeni toplumda ykseltilen tanr ise totemi aacaktr, kamufle edecektir. Dalarn doruklarnda, denizin diplerinde, gklerde ona mekn aranacaktr. Hakim gc vurgulanacaktr. Yeni doan efendiler snfna nasl da benziyor! Eski Ahitte -dolaysyla ncil ve Kuranda- tanrnn bir ad Rab, efendi anlamndadr. Yeni snf kendini tanrsallatrarak domaktadr. Dier tanr adlarndan en tannm olan olan El, Elohim, ycelik anlamna gelip, l kabileleri zerinde ykselen atay, eyhi mjdelemektedir. Ataerkilliin douuyla yeni tanrnn douu kutsal kitaplarn tmnde arpc bir i ielie sahiptir. Homerosun lyadasnda, Hintlilerin Ramayanasnda, Finlilerin Kalavelasnda hep byledir. Zihinlerde yeni toplumun meruiyeti salanmadan yaama ans zordur. Hibir ynetilen toplum birimi inandrlmadan uzun sre ynetilemez. Zorun ynetimdeki etkisi anlktr. Kalc inan salamaktadr. Tarihin Smer rnei bu ynl eldeki ilk yazl orijinali iermesi asndan incelenmesi hayli ilgintir. Smerlerdeki tanr yaratm harikadr. zellikle ana-tanraln yklmas, ata-tanrnn egemen klnmas tm destanlarnn zn tekil etmektedir. nanna ile Enki, Marduk ile Tiamatn mcadelesi batan sona destanlarn igal etmektedir. Daha sonraki tm destanlara ve kutsal kitaplara yansm bu destanlarn sosyolojik incelenmesi nmze muazzam bilgiler sunmaktadr. Tarih bouna Smerlerden balatlmyor. Dinleri, edebiyat destanlarn, hukuku, demokrasiyi, devleti Smerlerin yazl tabletlerine dayal olarak zmlemek, belki de sosyal bilime k yaptrabilecek doruya yakn temel yollardan biridir. Ataerkil zihniyetin yaad bu kardevrim belki de tarihin yaad en byk arptma, saptrma giriimidir. nsan, toplum zihninde ylesine kk salmtr ki, halen bu etkinin almasnn kenarndan bile geemiyoruz. Halen Smer rahipleri bize hkmediyor. cat ettikleri devlet kurumlar ve meruiyet ifadesi olarak kurguladklar tanrlar gz atrmamasna bizi ynetmekte; temel gr alarmza, paradigmalarmza hakim olmaktadrlar. Albert Einsteinn Alkanlklarn, geleneklerin gc, atomu paralamaktan daha zordur deyii en ok da bu ilikiler iin sylenmi gibidir. Bu sylem deil midir ki, halen uygarln, devletin dou beii, Smerlerin kutsal rahip saraylar zigguratlar yurdunda, Dicle-Frat arasnda, Irakta, o icatlardan beri dinmeyen acmasz sava ve smr hibir insanlk lsne smadan devam ediyor. Demek ki ataerkil toplum ve devletlemesi insanln hayrna olmas urada kalsn, en byk ba belasym. Bu yeni ara bazen kartopu, bazen nar topu gibi giderek etrafn ykarak byyecek ve kutsallar kutsal gezegenimizi oturulamaz hale getirecektir. Eski Ahit devletin kn denizden kan bir canavara (Leviathan) benzetir. Demek ki Kutsal Kitabn bir yan da byk doruyu tespit etmi. Leviathanla ba etmek en temel kayg olarak srekli vurgulanr. Bu canavar kontrol edilmezse herkesi yer der. ematik olarak gstermeye altm bu toplumsal kltrn corafya ve tarihsel temellerini en iyi Zaros-Toros da sisteminin eteklerinde ve uzants ovalarnda grmekteyiz. Son buzul dneminin sona eri tarihi olarak M. 20.000lerden itibaren geliim gsteren kadn-ana odakl doal toplumun gl izlerine ve kalntlarna younca rastlanmaktadr. Ortaya kan heykelciklerde, evcil dzende, dokuma ve el deirmeninde hep kadn izini bulmaktayz. Dil yapsnn diil karakteri, ilk tanrlarn tanra olmas, anaya dayal doal toplumun gl izlerini tamaktadr. M. 4.000lerde ataerkil otoritenin gelimesini hzlandrd gzlemlenmektedir. Yeni toplumdaki askeri maiyetler g kazanm olup, youn kabile atmalar, imha ve boyun edirmelerin izlerini younca gryoruz. Airetlerin halen varln srdrmesi bu dnemin ne denli etin getiine tanklk etmektedir. Ataerkillik oraya yaylp snflama ve devletlemeyi dourmaktadr. M. 3.000ler site devletin tarihte ilk douuna tanklk etmektedir. En parlak rnei Uruk sitesidir. Glgame Destan znde Uruk sitesinin kurulu destandr. Denebilir ki, tarihin en byk devrimi bu site kltrnn erevesinde yaanmtr. nanna-Enki kurgusu kadn-ana toplumuyla ataerkil toplumun ekimesini grkemli bir iir diliyle yanstmaktadr. Glgame Destan kahramanlk ann her toplumda grlen rneinin ahane ve ilk orijinal yapsn dile getirmektedir. lk ehir-barbar atmasn da burada grmekteyiz. Kadn hala yenilmi olmaktan uzaktr. Ama gl erkek, askeri maiyeti ile artk toplum zerinde hkmranla adm adm altrlmaktadr. deolojik kurgusuyla, dinsel kurumlaryla ve ilk hanedanlk ve saraylaryla uygar toplumun afa atmaktadr.

C- DEVLET TOPLUM - KLE TOPLUMUN OLUUMU

Smer rneini, orijinal olmas ve yazl belgelerinin bize kadar erimesi nedeniyle hep gz nnde tutmak durumundayz. Devlet kurumunu ve fikrini tanmlarken, bir kurulup bir yklan, yerine yenisi kurulan anlaylar terk etmek gerekir. Yine ok farkl biimlerine ve yer ald topluluklar arasndaki mesafeye bakp ok sayda devletten bahsetme anlay da ciddi sakncalar tar. Devleti toplum iinde toplum veya birinci toplum iinde ikinci toplum, dier bir deyile alt toplumun st toplumu olarak genel bir kavramlatrmaya tabi tutmak yararl olabilir. kinci yararl bir yaklam, devleti kavram ve kurum olarak alt toplum zerinde paralanma ve sreklilii olan bir olgu olarak deerlendirmek tarznda olabilir. Tamamlayc dier bir yaklam, herhangi bir otorite deil, temelde askeri-siyasi bir otorite olarak alglanmas daha gerekidir. eitli din, felsefe ve bilim adamlarnn devlet tarifleri bak ve kar tarzlaryla balantl olduundan objektiflikten hayli uzaktr. Ayrca hep bir yanna nem verirler. karlarna zarar verdiinde de lanetleme gibi ar bir sbjektivizme dp olgusal gereklii bir yana brakabilirler. Devrimcilerin yaklam ise ykarken ok kt, kurarken ok iyi gibi bir ahlaki yararlanmac anlaya olduka aktr. Devlet olgusu yle bir toplumsal aratr ki, bizzat sorumlu kurucusu,

filozofu olmayan, dayanlmaz iktidar cazibesine srklenip sahip olmaya alan kendinden geirerek ya ilahlamaya ya da imhaya gtren zellikleri hep gsterir. Smer rahibinin devlet benzeri kurumlamaya giderken, yaptklar devleti anlamak asndan bizlere belki de en gereki bilgileri vermektedir. nce ziggurat adl tapnan kurmakta, onu ge doru ykseltmekte, st kat tanrya alt kat kullarna adamaktadr. Ara blmeleri orta snf temsilcilerine amaktadr. Tapnan etrafndaki evler, araziler bir eki durumundadr. retim teknolojilerini tapnan bir blmnde depolar. Verimli retimin hesaplarn zenle yapar. Ak ki, bu kurulu yeni bir toplumdur. Hem de daha nceki hiyerarik ve doal toplumun unsurlarnn bir zeti gibidir. Hem bu toplumlarn hem de yeni toplumun kuruluunda yararl olabilecek paralarn alr; yararl olmayan, engel tekil eden paralarn ise dlar. Tam kutsal bir toplum mhendisi gibi alyor. Arac kurduktan sonra balangta herkes memnundur. Bayram hali sz konusudur. Byk ark kurulmutur; Dicle-Frat sularyla adeta dndrlerek tarihte ilk defa en bol rn yaratmaktadr. nsanlk iin bundan daha byk bayram m olur? En byk tanrsallk bu dzenleme deil de nedir? phesiz bu kuruluun esas gdasn Zaros-Toros eteklerindeki ahane kurulu, neolitik doal toplum vermektedir. retim aralar, bitki, hayvan trleri binlerce yl oralarda ana-kadn toplumu tarafndan kltr haline getirilmitir. Rahibin mahareti, bunlardan st bir toplum yaratacak biimde yeniden dzenleyip verimli aa Dicle-Frat havzasnda sulama tekniiyle yeni retim tarzn baarmasnda yatmaktadr. Tarihin mthi icad znde byledir. Daha sonraki sreler binaya yeni katlar ilave etmek veya yeni temeller zerinde tekrarlamaktr. Bu st toplumun mekn kent olmaktadr. Medeni, sivil, uygar toplum da denilen bu mekn insanln zihniyetinde olduu kadar maddi retim yapsnda da byk devrimci deiiklikler getirmektedir. Daha dorusu, doal topluma gre byk bir kardevrimin temelini tekil etmektedir. Kent-devlet zihniyeti henz zmlenmi olmaktan uzaktr. Akl dzenini, yazy, birok zanaat, sanat gelitirmitir. Ancak ne pahasna? Kent devrimi mi, kardevrim mi yargs, zerinde kapsaml dnmeyi gerektirecek kadar nemini halen korumaktadr. Unutmamak gerekir ki, bata byk tek tanrl dinler olmak zere birok tarihi k, bu yaplanmaya kar gelitirilmitir. nsan soyunu iine soktuu cendere cennetten ok cehenneme benzemektedir. Daha dorusu ok azna cennet, ezici ounlua cehennem yaam getirdii, gnmze kadar ki rnekleri aklayc niteliktedir. Kent-devlet toplumu her bakmdan hakimiyet, mlkiyet, bask davet eden bir ierie sahiptir. Doal toplum insann bu dzene altrmak kolay olmamtr. Bir yandan tm kent insanlarnn zihnine korkutucu tanrlarla hkmetmek, dier yandan kadn batan karc bir ara halinde sunmak - ilk fahielik- bu sistemin olmazsa olmazlardr. Kulluu benimsetmek gnlk denetim kadar ancak bu kkl kurumlarla mmkn olmaktadr. ki kurum da kkl afyonlama zelliklerini tarlar.

Doal toplumun zihniyet dnyas canl bir doa anlayna dayanr. Demokrasinin prototipini doal toplumdaki yararl hiyeraride grmek mmkndr. Birikime ve mlkiyete dayanmayan topluluun ortak gvenliini, ynetimini salayan gerek ana-kadn gerek yal-tecrbeli erkek son derece gerekli ve yararl temel elerdir. Topluluun bu elere gnll saygnl yksektir. Fakat bu durum istismar edilip gnll bamllk otoriteye, yararllk kara dnnce, toplum zerinde her zaman gereksiz zor aygt ortaya kmaktadr. Zor aygtnn kendini ortak gvenlik ve kolektif retim yntemleriyle gizlemesi, tm smrc ve baskc sistemlerin zn tekil etmektedir. cat edilen en uursuz oluum budur. Bu ylesine bir icattr ki, daha sonra gelitirilecek tm klelik biimleri, korkutucu mitolojik ve dinsel formlar, sistemli imhalar ve talanlar, yakp yok etmeleri beraberinde getirecektir. En saf haliyle kleci devletleri ilk Smer ve Msr toplumunda grmekteyiz. Smer ve Msr kleci devlet formu toplumsal gelimenin zihniyet, sosyal ve ekonomik kurumlama tarzlarna kkl deiiklikleri yerletirmitir. Doal toplumun zihniyet dnyas canl bir doa anlayna dayanr. Her doa olgusunun bir ruhu var saylr. Ruhlar canll salayan zellik olarak dnlr. Totemik din anlaylarnda kendilerinden farkl, hkmeden dardan bir tanr anlay henz gelimemitir. Doann ruhlaryla, yani kuvvetleriyle anlamaya byk zen gsterilir. Ters dmek lmle etir. Doaya temel bak as bu olunca, olaanst uyum gerei ortaya kar. Ekolojinin en temel ilkesine gre yaamla kar karyayz. Toplumsal yaamn doa glerine ters dmesi en ok saknlan konudur. Din ve ahlaklarn gelitirirken gzetilecek temel ilke evreyle, doa gleriyle bu uyum ilkesidir. Yaamn bu ilkesi o kadar derinliine zihinlere yerlemitir ki, bir din ve ahlak gelenei olarak bakeye oturtulur. Aslnda bu doal yaamn genel bir ak ilkesinin insan toplumuna yerleimidir. evresini esas almayan hibir olu yoktur. Ksa sreli sapmalar da akla birlikte yeni i ve d koullar altnda srele btnleir; aksi halde tmyle sistem d kalarak var olularn yitirirler. Ekoloji ilkesinin insan toplumundaki nemi doann bu temel znelliinden ileri gelir.

Snfl toplum uygarl doayla elien toplumdur.

Kleci devleti toplumun oluumu bu hayati ilkeden ciddi bir sapmaya yol aar. evre, ekolojik sorunun oluumunun bu ynl oluan toplumla, uygarlk balangcyla sk bir ba vardr. Snfl toplum uygarl doayla elien toplumdur. Bu olgusal sorunun temel nedeni, yeni toplumun kkl bir kardevrimle oluan kleci zihniyet dnyas-paradigmasyla ilgilidir. Doal toplumda tm topluluk yeleri yaam btnlnde organik olarak yer alrlar. Herkes toplumun drst, iten bir parasdr. nan ve duyular ortaktr. Yalan ve aldatmaca kavramlar hi gelimemitir. Doayla adeta ayn ocuka dili konuur gibidirler. Doaya hkmetmek, kt kullanmak, yeni gelitirdikleri toplum yasalar olarak ahlak ve dinlerine kar en byk gnah -tabu- ve ktlktr. Yeni kleci devlet toplumunda tersyz olan, bu temel dini ve ahlaki anlaytr. Toplumsal meruiyetin salanmas zor kadar yalana da ihtiya gstermektedir. Yalnz zorla kleci sistemin yrtlmesi olanakszdr. Toplumu kkl inanlara balamadan sistemi srdremezsiniz. te Smer ve Msr rahiplerinin tm tarihi kaplayan ve halen etkisini srdren en temel ideolojik bulular bu tarihsel evrede devreye girmektedir. Yarattklar yeni kavramlarla kurguladklar mitolojik dnme tarz sistem iin en temel meruiyet -kabul etme- dayana olur. Bu mitolojilerin -mitoloji, Yunanca sylence, efsane anlamndadr- en temel zellii, doal olaylarn stne kardklar yeni tanrlar dnyasdr. En, Enlil, Ra ilk tanrlar olarak yeni ykselen efendiler -Rablardnyasn mkemmel biimde yceltip gizlerler. Oluan kleci snf hkmranl tanrlamayla i iedir. Yeni efendiler nasl almadan sadece hkmranlkla misli grlmemi bir taht-sarayl yaam sahibi iseler, kurgusal simgeleri olarak tanrlar da ylesine tm doa gleri zerine oturturlar. Toplumsal hakimiyet doasal hakimiyete yanstlmtr. Doal ruhuluk dini zerine emreden tanrlar dini egemen klnmtr. Doal sreleri ruhlarla izah etmek yerine tanrlarla izah etme sreci en kkl zihniyet deiimi oluyor. Buna devrim deil, kardevrim dememin anlalr nedenleri var. nk tarihte en tehlikeli, olumsuz bir sreci balatma zelliine sahiptir. Konuyu biraz derinliine amakta hayati yarar var. Canl doa anlay gnmz bilim evrelerinde de en ok tartlan bir konudur. Kuantum fiziini tanmlarken ksaca deinmitik. Gerekten, doal toplumdaki gibi olmasa da, her doal olgunun bir znellii -iinde hareket ettii yasas, anlam dzeyi- olduu kabul gren en devrimci grlerden biridir. Maddilemi zdei yneten znellik, sahip olduu enerjidir. Enerji, madde olmayan gerekliktir; bir anlamda maddenin ruhudur. Her geen gn deiik enerji trleriyle doaya alm grlmemi boyutlara trmanmaktadr. Gelecek kuantum fiziinin, nanoteknolojinin olacaktr denilirken bu gelime kast edilmektedir. Sonuta deiik de olsa, ilk toplum tarz doal akla uyum iinde, doru bir anlayla, ekolojiyle yaam esas almaktadr. Gnmzde evre sorununu en byk tehlike olarak insanln karsna karan, bu temel ilkeden kopu gereidir. Kopuun da temelinde snfl toplum uygarlnn zihniyet ve retim tarz yatmaktadr.

Duygusal zek tm canllara mahsus olan zekdr.

Konuyla balantl ikinci nemli husus, duygusal zekyla analitik zek arasndaki kopuun byk ve tehlikeli bir sramay gerekletirmesidir. Duygusal zek tm canllara mahsus olan zekdr. Bir anlamda doal srelere zg olan znellik, zihin durumudur. Duygusal zek evrim zincirinin insan trne doru geliiminde analitik zekya doru bir eilim belirir. Analitik zekda daha hzl seim, dolaysyla deiim yapma yetenei yksektir. Fakat sapmac yn de benzer bir oran tekil etmektedir. Duygusal zek basit olmasna ramen, igdlere has bir kesinlie sahiptir. artl reflekslerin artsz reflekslere dnm anlamna gelir. Gdler renmenin en basit biimleri olmasna karn ok istikrarl yaplardr. Yz binlerce yl yaanan deneyimlerin rndrler. Bu nedenle kolay kolay yanlmazlar. Dier bir zellikleri, yaamla ok sk iliki iinde olmalardr. Yaam tehdit eden veya ilgilendiren i ve d koullara annda tepki verirler. Fakat bu ynleri hzla analitik zek roln oynamalarna ket vurmaktadr. Yine de yaam iin geerli olan esas olarak duygusal zekdr. Yorumlamaz, yaatr. Yorumlama ne kadar ok gelimise, sapma oran da o denli artar. Analitik zek ise daha ok yorumlayarak duygusal zekya yeni ynler, davran biimleri bimeye alr. Daha ok gelikin insan trne aittir. Zaten insan trnn toplumsal tarzda yaamas da analitik zeknn geliim seviyesiyle balantldr. Hzl toplumsal gelimeyi salayan analitik zekdr. Fakat duygu boyutundan yoksun olduu iin, serbest kaldnda ok tehlikeli olur. zellikle iktidar ve sava kltrne alldktan sonra analitik zek korkunlar. Bu zek en arpc ifadesini yakn alarn imha savalarnda gstermitir. Adeta bir makine dzeninde alt iin ac, korku, sevgi gibi duygulardan yoksunluu, empati ve sempatiyi tanmamas bu imhac zelliini ok tehlikeli klmaktadr. Buna karn duygusal zekyla uyum iinde altnda en salkl, zmleme yetenei yksek birey ve topluluklarn oluumunda belirleyici rol oynamaktadr.

Kleci devlet toplumunda gelien, bu iki zek arasndaki byk koputur. Belki de st boyutta ilk defa doal topluma egemen olan duygusal zekdan koparak sadece bask ve smr sanatnda younlaan bir snf zeks, aklyla kar karya gelmekteyiz. Bu ok tehlikeli sonular douracak bir gelimedir. Neolitik toplumda salanan art-rne dayanarak gelien kleci retimin daha bol art-rn bu snfsal oluumun maddi temelidir. Sadece retimi yneterek byk oranda rnlere el koymaktadr. O zaman geriye bu tarz retimi savunmak iin yeni zihniyet durumunu yaratmaya sra geliyor. Yeni hkmeden tanrl mitolojiler bu zihniyet araynn sonucudur. Kkl bir analitik zek sreci sz konusudur. Kullar ynetecek kurallar bulmak, lmsz tanr buyruklar gibi gstermek bu zek tarznn zerinde en ok alt konudur. Smer ve Msr rahiplerinin bykl bu konunun insanlk tarihindeki byk neminden ileri gelmektedir. Doal toplumdan ve yaamdan kopan zeklar muazzam bir mitolojik kurgusal sistem yaratmtr. Kullar bunlara inandrmak iin daha da byleyici okul sistemleri, tapnaklar, heykeller yaratmlardr. Doal toplumun tehlikeli olmayan ruhu dinleri yerine, hkmeden tanr arlkl dinleri geirerek boyun emelerini srekli gelitirmilerdir. Korku duygusunu saptrarak bu yeni tanrlardan neden korkmalar gerektiini, dediklerine tam uyarlarsa mkfatlarn nasl greceklerini zenle anlatmlardr. lk defa cennet ve cehennem ierikli topyalar icat etmilerdir. Aslnda yeni efendiler snfna tam uyum iin ideolojik sistem gelitirilmektedir. Dnce tarznn mitolojik olmas dnemin ruhuna uygundur. Canlclk (animizm) dini aslnda zgrlk ve eitlikidir. Mitolojik arlkl yeni din ise bir snf dini, eitsizlik ve klelik dinidir. Mutlak boyun emeyi, tanrlar -efendileri- esas almay emretmektedir. nsanlk tarihinde gerekleen bu zihniyet kardevrimi gerekten analitik zeknn en byk klarndan biridir; snfsal akln gelimesidir. Artk tarih, edebiyat, sanat, hukuk ve politika bu snf zihniyetiyle yeniden retilecektir. Smer ve Msr mitolojisinde bu srecin en gl ve orijinal halini grmekteyiz. Egemen smrgen snf ideolojisi artk bir st toplum, devleti toplum olma yoluna girmitir. Bu ynl atlacak her adm tm toplum adna atlacak, ona mal edilecektir. Doal toplumdan kalma ana-tanra ideolojisi giderek smrlerek, ieriinden boaltlp asimile edilerek erkek-tanrlar dzeninin hizmetine koturulacaktr. Tpk kadnn erkein hizmetine -genel ve zel fahielie balang- koturulmas gibi. Doal tm toplumun eit-zgr yeleri yeni kul snfna dnecektir. Bir Smer efsanesi insanlarn tanrlarn dksndan yaratldn syler. Kadnn erkein kaburga kemiinden yaratld yine ilkin Smer efsanesinde geer. Smer mitolojisi gerekten olaanst bir baar olup kendisinden sonra gelen tm mitolojileri etkileyerek, tek tanrl dinlerin, edebiyatn ve hukukun da ilk kaynan tekil etmitir. Destanda Glgame zellii benzer bir etkiyi tm dnya destanlarnda yanstmtr. Smer zihniyet yapsnn kapsaml zm konumuz olmadndan, z itibariyle tarihin, dolaysyla uygarln sadece baskyla deil, analitik zekyla balatlmasnn en temel kayna olduu tartmaszdr. Daha sonraki metafizik dncenin kkenini bu zekda aramalyz. stte bir avu efendi cennet gibi bir saray yaamnda sadece gnlerini yaamyorlar. nsanl srekli oyalayacak efsaneler, topyalar dnyasnn da temellerini atmaktadrlar. Gerekleen, byk toplum yalannn tm insanlk zihninde kk salarak gl kurumlara kavuturulmasdr: Her tr mitoloji, destan, tapnak ve okullaryla. Tarihin en kkl zihniyet dnm olarak Smer toplumunda gerekleen kardevrim, bata Ortadou toplumunu olmak zere insanln paradigmasn -doaya evrene temel bak- kknden deitirmitir. Doal toplum, canl doa-evren anlay renkli ve retkendir. Doay bir c, zalim olarak grmez. Bir ana gibi grr. Smer dilinde zgrlk szc olan Amargi, ayn zamanda anaya dn anlamna gelmektedir. Bu szck bile gerekleen kardevrimci zihniyetin niteliini ok iyi aa vurmaktadr. Yeni mitolojik bak asnda ise doa-evren hkmeden, cezalandran tanrlarla doludur. Doann dna ykseltilen ve gittike kendini gizleyen -aslnda baskc ve smrc despotlar- tanrlar adeta doay kurutmu gibidir. l bir doa, madde anlay gelitirilmektedir. Tanrlarn dksndan yaratlan kullar gibi tm canl varlklar da giderek aalatlmaktadr. Bu paradigma, giderek derinleerek, bugnk Ortadou toplumunun zihnini adeta fel ederek bir trl kendine gelememesinin de en temel nedeni olarak grlmelidir.. Devlet kavram ve ereve olarak rahip tapnaklarnn dl yatanda oluurken, esas kurumlatrc ve iktidar gc haline getiren, hiyerarik toplumun yallar meclisiyle askeri efin maiyetidir. Devlet iktidar bu l arasnda youn ve uzun sreli iliki ve elikilerle belirlenir. Balangta rahip-kral egemenken giderek yerini nce yallar meclisine -ilkel demokrasibrakacak, daha sonra gcn nihai belirleyici olduu askeri efin hakimiyeti geliecektir. Glgame Destannda bu sre iirsel mitolojik bir dille yanstlmaktadr. Glgame'in kendisi askeri efi, kahraman temsil etmektedir. Eskinin gl rahip ve rahibeleri iyice silik kalmlardr. Enkidu barbarlardan derlenen etnisite d asker devirmenin bilinen ilk rnei olarak karmza kmaktadr. Akrabalk d bir rgtlenme gelimektedir. Gcn byleyici etkisi hem ilk defa boyun edirmecilie, hem art-rnn sahibi olarak kendini tanr-krallar olarak yanstmalarna yol ayor. nsan egosunun kendini en byk ilan etme a balatlyor. Artk doa ve toplum tanr-kraln bir eseri olarak yanstlr. Tm mitolojiler bu anlatma ncelik vermektedir. Her eyin sahibi tanr anlay, kkenini bu Smer ve Msr mitolojilerinden almaktadr. Kutsal kitaplara bu kaynaklardan yanstlacaktr. Bylece devlet iktidar sonsuz klnacaktr. Halen bir slogan olarak kullanlan Ebed-mddet devlet anlay da buradan gelmektedir. Eer devlet gelimeseydi, zellikle mitolojiyle donanmasayd, basit bir ekya kurumu, rgt olmaktan teye gitmezdi. Devlet iktidarnn dnem iin ok krl olmas, onu olaanst bir tanrsal kurum olarak yanstmaya ve tm zihinlere egemen klmaya gtrmtr. Bu anlamda en ince bir gasp rgtlenmesi olarak anlalabilir. deolojinin gc bu noktada karmza kyor. Byk gasp rgtnn tanrsal bir emrin kutsal bir kurumu olarak tannmasn salyor. Bir yerde devlet iktidar ne kadar yceltilerek allanp pullanyorsa, orada byk bir soygunun, karn gizlendiini anlamak durumundayz. Tanr-krallar kendini yanstrken, bu gerein farknda olarak kurumlarlar. Grkemli saraylar, en gllerden oluan askeri maiyetler, iyi bir

istihbarat, etkileyici bir harem, nam salan bir hanedan, hangi tanr kkeninden geldiine dair ecere, soy kt, dalkavuk vezirler ve tapan kullar bu kurumlamann vazgeilmez eleridir. Piramit mezarlar daha kalc bir dnya saraydr aslnda. Elbise, asa, mhr zerlerinde eksik olmayan aksesuarlardr. Artk tm toplum yelerine, kullarna den, bu yce tanrsal kurulua srekli tapnmak, kretmektir. Kutsal kitaplardaki tanr sfatlarna ilikin ok say da kavramlar ilk Smer, Msr tanr-krallarnn sfatlarnn hem tekrar hem ksmen deitirilmi versiyonlardr. lmleri -daha dorusu te dnyaya gitmeleri- halinde, tm maiyeti canl olarak kendileriyle birlikte gmlr. nk maiyet kral bedeninden ayr dnlemez. Asl bedenle birlikte gmlmeleri te dnyada hizmetleri iin gereklidir. Dnyada kalan zrriyetleri de kendisinin varln srdrmeye devam ederler. lmszlk kavram biraz da byle domutur. Analitik zeknn gereklerden kopmasyla toplumu nasl dntrd bu rnekte ok arpc yansmaktadr. Yalnz bir piramidin yapm yz binlerce klenin lm almasn gerektirmektedir. Kurulan devlet iktidar insan trnn banda patlayan en kalc ve ykc deprem olmaktadr. Artk insanlk lgatnda zulm, maher, kurtarc kavramlar olumaya balamtr. zgrlk savalar olarak peygamberlik kiilii bu koullar altnda ekillenmektedir. Peygamberler bu byk felaketin kurtarclar olarak ortaya kacaklardr. Kaynak yine Smer toplumudur. Doal toplumla birlikte byk kaybeden bir kesim de kadnlar olmaktadr. Smer mitolojileri kaybeden kadnn atlar gibidir. nanna klt hem daha nceki dnemlerin kadn eksenli toplumundan izler tamakta, hem de erkek egemen topluma kar byk bir mcadelenin verildiini yanstmaktadr. lk site tanrlarnn nemli bir ksm kadn kkenli iken, giderek tm yerlerini erkek kimlikli tanrlara brakr. Kadn dnn hazrland kurumlarn banda yine tapnaklar gelmektedir. Balangta ana-tanra nanna adna yaygn kadn rahibelerin ynetimindeki tapnaklar adm adm ele geirilerek sonunda geneleve dntrlr. Doal toplumun ana-kadn etrafndaki evcil dzeni farkl bir kurumdur. Kadnn sahibi olmad gibi, ana-kadnn kendisi ocuklarnn ve diledii erkein yneticisidir. Klasik anlamda karlk-kocalk kurumu gelimemitir. Devlet kurumu temelinde erkek egemen toplumun ekillenmesiyle erkek ynetimindeki ataerkil aile yaygnlar. Aile kurumu nitelik deitirerek gnmze kadar srecek ilk ekillenmesini kazanr. Kadnn sahibi erkek olduu gibi, ocuklar da onundur. Kadn giderek gten drlp kendisi mal haline getirilmektedir. ine girilen aile znde bir kafestir. Erkek ynetimindeki aile kadar derinliine ve sreklilik kazanm baka tr bir kleliin bulunmad nde gelen sosyologlarn ortak bir tespitidir. Toplumun klelik dzeyini zmleyebilmek, kesinlikle kadnn klelik dzeyinin ok ynl zme kavuturulmasyla mmkndr. Kadnda gerekleen yalnz zihni ve fiili bamllk deildir. Tm duygular, fiziki hareketleri, ses dzeni, giyim kuam klelik tarzyla bantl klnmtr. Burnuna, kulana, el ve ayak bileklerine halkalar taklmtr. Bunlar klelik zincirinin simgeleridir. Ortaalarda bekret kemeri de taklr. Tek tarafl bir namus, ahlak anlay gerekletirilir. Kadn ideolojik olarak hiletirilir. Elindeki tm deerler alnp kendisi mal durumuna getirilir. Balk parasna (deerine) balanr. Kaynan kkl bir biimde Smer toplumundan alan kadn klelii el atlmam bir konudur. Hiyerarik toplumda balayan balanma, rahip tapnandan geirilip erkein kulbesi iine tklarak, en ar statye sokularak tamamlanr. O dnemden beri gelitirilen hep bu stat olmutur. Btn duygu ve davranlaryla -dnce gc asgariye indirilerek- erkeine nasl hizmet edecei edebiyatn, eitimin, ahlakn temel konusudur. Erkek kle daha ok art-rn salayarak, kaba gc kullanlarak stat kazanmtr. Ekonomik ierikli bir klelik ar basar. Kadn ise tm beden, ruh ve dncesiyle kleletirilir. Erkek kleyi serbest braksanz zgr bir insan olabilir. Ama bir kadn serbest braksanz, daha beter bir klelie konu olur. Bu gereklik bile derinliine ilenmi klelii yanstmaktadr. Dikkatli bir gzlemci kadna baktnda, her eyiyle nasl amanszca erkein her istediine gre ekillendirildiini fark etmekte glk ekmez. Ses dzeninden yryne, bakndan oturuuna kadar ben bitirildim der gibidir. Kadn klelik zmlemelerinin gelitirilmeyiinin en nemli nedeni, erkein bu konudaki obur itah, diktatrce tatmin ruhudur. Toplumdaki tanr-kraln evdeki prototipi kadnn efendisi olarak erkektir. O bir koca deil sadece, tanr-kocadr. Bu nitelik znde hibir ey kaybetmeden gnmze kadar etkisini srdrmtr. Kleci devlet toplumu ekonomik alanda byk bir fabrika grnmndedir. Modern fabrikalardan teknik ve sahiplik bakmndan farkldr. Kleler sr halinde altrlr. Toprakta, ta ocaklarnda, inaatlarda korkun bir kle emeinin kullanld halen bu arkaik dnemden kalma yaptlardan anlalmaktadr. Kle ynetimi hayvan ynetiminden daha iddetlidir. Kle alan bir hayvandr. Mlk konusudur. Sadece bir retim aracdr. Kleler hukuki kapsamn dndadrlar. Sanki duygular olmayan bir eyadrlar. Analitik zeknn erkekte vard biim kle gereinde ok daha arpcdr. Kleci devlet toplumunda mlkiyet kurumu da salam bir balang yapar. Sistemin z st toplumun alt toplumu her eyiyle mlkletirmesine dayanr. Tanr-krallar ve yardmclar her eyin sahibidirler. Sahiplik, hakimiyetin doal sonucudur. nsan egosu gelime imkn buldu mu, snr tanmaz zellikler tar. Sistemin kurulu dneminde snrlayc etkenlerin olmay tanr-krallk kltne yol amaktadr. Doal toplumun tank olmad mlkiyet dzeni devlet mlkiyetinden balayarak aileye dek her kuruma szar. Herkeste mlk duygusu yaratr. Mlkiyet devletin temeli saylr, kutsallatrlr. Artk bundan sonra yaplmas gereken tm dnyann mlkletirilmesidir. Devlet snrlar, hanedan arazileri, vatan snrlar olarak mlkiyet snrlar eitli biimler altnda gnmze doru neredeyse bir tanr vergisi olarak insanlarn benliine kaznr. Aslnda bir rant kayna olarak mlkiyet gerekten hrszlktr. Toplumun kolektif dayanmasn en ok bozan kurumdur. Ama st toplumun beslenmesi iin en temel kurum olarak vazgeilmezdir.

Doal toplum ekolojik toplumun kendiliinden bir hali olarak tanmlanmaya allmt. Ekolojik toplumun devlet toplumunun derinlik ve genilik olarak gelimesiyle adm adm geriletilmesi, gnmze kadar en temel toplumsal elikilerden biridir. Toplumun i elikisi ne kadar gelimise, d ortamla elikisi de o denli artmaktadr. nsana tahakkm doaya tahakkm getirmektedir. nsana acmayan bir sistemin doaya her ktl yapmaktan ekinmeyecei aktr. Zaten hakimiyet, fetih en gzde olgular olarak egemen snf ahlaknda yer bulmaktadr. Doaya hkmetmek insana hkmetmek kadar bir hak, soylu bir davran olarak grlmektedir. Doal toplumun doa canlcl, kutsamas yok saylmtr. Bir dman gibi fetih konusudur. Devleti toplumun zihniyet ve davranlarna bu kavramlar egemen olunca, artk gnmzde dev boyutlara ulaan evre felaketlerine ardna kadar yol alm demektir. Analitik dnce ehir oluumuyla olduka balantlysa da, bu dnce biimini snf karlar temelinde arptan yine kleci devlet toplumudur. Yoksa analitik dnceyi gelitiren klecilik deildir. Kleci sistemin yapt, bu dnce tarzyla kocaman bir yalan dnyas imal ederek insan zihnine bir kbus gibi kmesidir. nsanln ortak bir kltr olan bilim ve sanatlarn geliimini klecilie ve dier snfl toplum formlarna balamak, olsa olsa iktidar-bilme olgusuna balanabilir; bilim ve sanat stndeki devlet egemenliiyle izah edilebilir. zgrlk ve eitlik ideolojisi ve hareketleri adna bu tr deerlendirmelerin yaplmas bilinli deilse, iktidar blouna farknda olmadan balln bir sonucudur. Marksizm-Leninizm de olsa, bu yarg deimez. Marksizm-Leninizmin kendini hakim iktidar-bilme bloundan tam kurtaramadn, bunun da reel sosyalizmin knn temel nedeni olduunu ilerideki ksmlarda kapsaml koymaya alacam. Devletin kleci toplum formunun genelde M. 250-500lerde krize girdiini ve st form olarak feodal toplumun hakimiyetiyle sonulandn grmekteyiz. Bunda dtan doal toplum zelliklerine sahip barbar saldrlaryla ite yozlama ve Hristiyanln mcadelesinin etkisi belirleyici olmutur. Fakat zlen devlet deil, onun kleci formudur. Devlet kendini daha da glendirerek feodal devlet formuna kavuturacaktr.

D- FEODAL DEVLETC TOPLUM OLGUNLAMI KLELK TOPLUMU Feodal devlet aamasna kadar geldiimizde, devlet kurumuna nelerin sdrldna ksaca dikkat ekelim. Smer ve Msr tanr-krallar lmlerinde binlerce kadn ve erkek hizmetiyi sonraki yaamlarnda da kendilerine hizmet etsinler diye diri diri kendileriyle birlikte gmmlerdir. Her bir mezarlarnn yapm iin yz binler lmne altrlmtr. Bir grup iktidar evresi iin cennetten bir ke yaplrken, gerisine srden beter muamele yaplmtr. Klelie kar kan her klan, kabile gibi sosyal yaplar imha etmeyi temel siyaset bellemilerdir. nsan kellesinden kaleler ve surlar rmek anl bir i saylmtr. Hibir doal yan olmayan planl ldrme sanatn ilk defa insan toplumu iinde icat etmilerdir. Kadnlarn kafese tklmasn baaryla salamlardr. ocuklarn tm doal hayallerine ket vurmulardr. zgrlk adna insanlar llerin, dalarn, ormanlarn derinliklerinde yaamak zorunda brakmlardr. Kleler yalnz emekleri ile deil, tm bedenleriyle ekonomik retim aralarna dntrlmtr. Analitik zekdan yalana dayal muhteem bir mitoloji oluturmulardr. Efendilerin plak zoru ve smrs yetmiyormu gibi, bir de rahiplerin tanrlar dnyasnn manevi bask ve smrsn insanlk zihniyetinin temel inan ve ibadet esi yapmlardr. Ahlak ve sanatn srekli kendilerini yceltmesini, gzelletirmesini temel klmlardr. Doal evreyle insan toplumunu canl evren anlay yerine, cansz ve cezalandran yeralt ve gk tanrlaryla doldurmulardr. Efendiler grubu iin asla ktlk dnlmezken, dier gruplar srekli hastalk ve alktan krlmlardr. Elencelerinde bile insanlarn ldrlmesine dayal trenleri, oyunlar esas almlardr. Doal topluma kar zihniyet dnm derinleerek feodal toplum sisteminde de devam etmektedir. Analitik zek yoluyla byk almlar salanmtr. Hem dini hem felsefi dnce biimi yeni toplumun hakim zihniyetini oluturmaktadr. Her iki dnce biimi eski toplumun dnen unsurlarnda tekrar hakimiyete gemektedir. Nasl ki Smer toplumu neolitik toplumun deerlerini kendi yeni sisteminde sentezlemise, feodal toplum da hem eski sistemin iyaplarndaki hem de d evrelerindeki ezilen snflarla direnen etnisitenin manevi deerlerini sentezlemitir. Bu srete pratik ak belirleyicidir. Pratik bir anlamda zamann bir g gibi oluturucu varldr. Zaman, oluan pratiktir. Zihniyet mitolojik zelliklerini dini ve felsefi kavramlarla yenilemektedir. Ykselen imparatorluk gc zayf ve gsz ok tanr yerine, evrensel gc temsil eden en byk tanrya doru bir evrim biiminde yanstlmaktadr. Maddi hayatta olup bitenler zihniyette de karln bulmaktadr. Birbirini karlkl glendirme vardr. Dinlerde ok tanrln yerini tek tanrya brakmas bu srele ilgilidir. Toplumsal yaamda kulluk Allahtan gelen doal bir durum saylmaktadr. Kulluk terimi yaamn doutan halidir, sonradan olma bir ey deil. nsanlar kul olarak doar ve lr. Kulluk dnda baka bir yaam biimi dnlemez. Bir Allah vardr, bir de kullar. Aradaki melek ve peygamberler emirleri getiren elilerdir. Sosyoloji diline evirirsek, Allah kurumsallam soyut devlet otoritesini temsil etmektedir. Melekler memurlar ordusunu, peygamber ve ba melekler ise bakanlar, st brokrasiyi simgelemektedir. Toplumun ynetilii korkun bir simgeler sistemiyle salanmaktadr. Grnr ynetimle simgesel ynetim arasnda sk bir iliki vardr. Ynetimin simgesel yan ile somut yan arasndaki ba zmeden, salkl bir toplum kavrayna ulalamaz. Toplumun plak ynetimini anlamak istiyorsak, zerindeki Panteon -tanr sistemiperdesini kaldrmak gerekir. O zaman grlecektir ki, bin yllardr kutsallk ad altnda baskclarn ve smrclerin irkin ve zalim yz gizlenmitir.

Toplumsal kulluk sadece snfsal bir olgu deildir. Despot dnda -o da sistemin tutsadr- herkes, tm toplumsal snf ve tabakalar balanmtr. Kleci sistemden daha derinlikli gizlenmi bir boyun edirmecilik dzeni vardr. Yumuatma, sistemin derinlemesi anlamna da gelmektedir. Toplumun temel paradigmas, ncesi ve sonras olmayan bir kulluk sistemidir. Ezelden ebede -bu iki kavram daha ok daha ok olgunluk dnemi devletine aittir- kadar dzen olduu gibi srecektir. mtihan ve deime yeri te dnyaya ilikindir. Sisteme sadece fiili kalkma biiminde deil, ruhen ve fikren kar olmak bile en byk gnahtr. En iyi kulluk mutlak itaat etmesini bilen iin erdemin, yetkinliin ta kendisidir. Doal toplumda ve olumlu hiyerari dnemindeki kahramanlk alarnda toplulua en iyi hizmet eden yaratclar, kulluk anda tanrya -efendilere- kar en tehlikeli, gnahkr ve cezalandrlmas gereken eytani kiilikler olarak lanetlenmektedir. eytanilik kavram olarak klelii reddeden insan gruplar iin gelitirilmitir. Ortadou kkenli bu kavram, sistemle btnlemeyen halk gruplar iin kullanlmaktadr. Bu yzden tek tanrl dinlere girmeyen Krtlerin doal yaam geleneklerine bal kesimlerine eytana tapanlar denilmektedir. Bu Krt kesiminin eytan kutsamas olduka anlamldr. Olgunluk dneminin kulluk sisteminin gznde dnya her an gnah ilenecek bir yerdir. Yaamdan kanmak gerekir. Ne kadar yaamak istersen, o kadar gnaha girersin. Her eyiyle lme hazrlanmak en mkemmel yaam biimidir. Bu yaklam doay hi yaklalmamas gereken bir l maddesi gibi grrken, peinen yaratcl imknszlatrmtr. Canl doa anlay kullar iin dnlemez. Aslnda bu sistematiin douunda dehetli bask ve smr izleri vardr. Bugn bile Ortadou toplumunun kendine gelememesinin en temel ruhsal nedeni doaya bu tr yaklamdr. Buna karlk efendiler dnyas iin yeryznde cenneti aratmayan cvl cvl bir dnya vardr. Onlar ve ayn adlar -Rab- tayan tanrlar -ynetim kavramlar-, gayet honut bir biimde yaamlarn bin bir gece masallarna denk yaamaktadr. Bin bir gece masallar Ortaan olgun devlet sisteminin mitolojik anlatmdr. Kadnn kafesteki durumunda sadece sesin ve ssn gelitirilmesi anlamnda deiiklikler vardr. Kleliin inanlmaz boyutlarda derinletirilip gizlenmesi sz konusudur. Ortaan kadn cinsiyeti toplumun ikinci byk kltrel krlmasna uratlmtr. Birinci byk kltrel krlmay kleci devletin dou aamasnda tanra nanna -tar- kltrnde gzlemlerken, olgunlaan sistemin kadna ynelik kltrel krlmasn Musann ablas Mariam, Hz. sann annesi Meryem ve Hz. Muhammetin ei Aye rneinde arpc bir biimde gzlemleyebiliriz. Artk hibir tanralk izi kalmad gibi, eytana en yakn bir yer olarak dnlmektedir. En ufak bir itiraz onu eytann kendisi yapabilir. Ruhunu her an eytana satabilir. Erkei batan karabilir. Cadlktaki durumu cayr cayr yaklmasn gerektirmektedir. Kz ocuklarnn canl gmlmeleri, cinsel batan karmalar, kalabaln talayarak ldrmesine kadar gidebilen bir katliam kltr sz konusudur. Toplumda en derinlemi klelik durumu bin yllardan beri szle szle altndan kalklamaz boyutlara varmtr. Sistemin klelik dzeyi gerekten kadn zmlenemeden anlalamaz. Her tarafna balanan halkalar, balk paralar, sslenme eyalar klelik kltrn yanstmaktadr. Dili adeta koparlm gibi dncesiz klnmtr. Kuru bir ana, erkeklerin diledikleri biimde kullanabilecekleri bir tarladr. oktan zne olmaktan km, nesne haline gelmitir. Doal toplumun tanralndan eser kalmamtr. ocuklarn, genlerin bilge yneticisi kadndan, erkeklerin etrafnda dnd kadndan eser bile kalmamtr. ocuk ve genlerin durumu da daha ok kadna benzemektedir. Genel kulluk dzeni doal ocuun daha yedi yana basmadan ruhunu adeta kesmitir. Delikanllk a sistemin olaanst eitici yntemleriyle drt drtlk bir uydu kiilik retmektedir. Tm davranlar nceden ayarlanmtr. Kelimeler dzeyinde bile zgrlk dnlemez. Bir btn olarak bu dnemi toplumun ruhen, fikren silinmesi olarak deerlendirebiliriz. Sadece st toplumun Allah, nal ve kl sesleriyle gmbrdeyen sesi vardr. Tm destanlarnn ldrme ve fethetme zerine kurulu dramatii vardr. Bu tablo belki abartldr. Ama dnemin ruhsal gereini zne uygun biimde yanstmaktadr. Arkaik kleliin yerini daha oturakl klasik klelik sistemi almtr. Devlet ve temsil ettii toplum en st aamasnda, olgunluk dneminde yaamaktadr. Sisteme ilikin tm temel kavram ve kurumlar oluturulmutur. Cami, kilise ve havra her gn sistemin kutsamasn ezan ve anlarla ilan etmektedir. Bundan sonra gelime gc gsterecek kapitalist devlet her ne kadar daha gl gibi grnse de, znde genel kriz srecine girecek toplumun son aamasn tekil edecektir. Bilindii zere en grkemli dnemlerin ardl krizli zlmeler dnemidir. Doann bu genel yasas toplumsal sreler iin de fazlasyla geerlidir

E- KAPTALZMDE KADIN TM STEMLERN KLELETRC ETKSN ZRVESN YAAMAKTADIR Hibir Varlk Kadn Kadar Tutsakla Mahkm Edilmemitir Her baskc ve smrc toplumsal sistemde olduu gibi kapitalizmin douu da devletsiz olmaz. Feodal sistemin dogmatizmi dinsel nitelikliydi. Arkaik kleliin ise mitolojikti. Birinde tanr bizzat kral ve hanedann ahsnda somutlam iken, daha sonrakinde tanr kendini devletin soyut varlnda grnmez klarak temsil ediyordu. nsanln zihniyet alar bunu gerektiriyordu. Sistemin toplumsal zelliklerini en ok da kadnda zmlemenin retici deeri yksektir. Batan sylenmesi gereken bir husus da, herhangi bir toplumsal olguyu kendi bana siyasal, toplumsal, ekonomik, kltrel vb. ayrmlar altnda incelemek ciddi sakncalar ierir. Tarihsel bir btnlk halinde srekli oluumu yaayan toplumlarn tm alt ve styap sistemleri bir

saatin paralar gibi btn halinde alr. Ar paralara blme hastal, Bat bilimciliinin olgu btnln yitirmek zelliinden kaynaklanr. Bilimsel olarak da gerein kavranmasn nemli oranda zorlayan bu yaklam kullanrken, btnsellii gz ard etmemek ok nemlidir. Kadn adeta tm sistemin bir zeti olarak grlmeli ve yle zmlenmelidir. Kapitalist toplum nasl tm eski istismarc toplumlarn devam ve zirvesi ise, kadn da tm bu sistemlerin kleletirici etkisinin zirvesini yaar. En eski ve en younlam hiyerarik ve devleti toplumun bask ve smr cenderesinde biimlenen kadn anlamadan, toplumu doru tanmlayamayz. Etnik, ulus ve snf kleliinin doru anlalmasnn yolu kadn tanmndan geer. Sosyal bilimin adeta mzrak uvala smazken azck bilim konusu yapmaya alt kadn konusundaki incelemeler 20. yzyln son eyreine mahsustur. Feminist hareket, evre, sava ve iktidarlarn korkun ykm tarih ve egemenliin cinsiyeti karakterini dndrtmeye balamtr. Bu husus bile, en objektif olmas gereken sosyal bilimler de dahil, tm bilimsel yapnn cinsiyeti karakterini gsterir. Bilim cinsiyetidir. Pozitif olarak kadn yorumlamay sonraki blme brakrken, kapitalizmin geleneksel klelie ne getirdiine bakalm. Kapitalizmin en bata zgrlk getirmesinin sistemin zne ters olduunu iyi belirlemeliyiz. Kapitalizm gelenekleri yrtt iin kadnn etrafndaki zincirler de paralanmtr iddias aldatc yan yksek bir arptmadr. Tahakkmc sistemlerin zgrlkle ilikisi, nasl daha kaba ve ince yntemlerle srdrlebilir biimindedir. Adna ok ak destan dzlen kadnla en kaba ve irkin klelie maruz kalan kadn ayndr. Kadn kafese -erkek hakimiyetindeki ev- alnan kanarya misalidir. Belki sevimlidir, ama tutsaktr. Ku brakldnda nasl arkasna bakmadan uar giderse, eer kadn biraz bilinlenir ve gidecei zgr bir yeri olduunu bilirse, kaamayaca ev, saray, zenginlik, g ve insan kiilii yoktur. Hepsinden kama potansiyeli vardr. Hibir varlk kadn kadar tutsakla -zgr gelimenin objektif ve sbjektif koullarn bastrma ve yok etme- mahkm edilmemitir. Tm toplumsal tahlillerin tutmamasnn, plan ve programlarn yrmemesinin, insanlk d gelimelerin ortaya kmasnn da kadnn klelik dzeyiyle balants vardr. Bu nedenle kadn zm, zgrl ve eitlii salanmadan, hibir toplumsal olgunun yetkin zm ve zgrlk-eitlii salanamaz. Kapitalizmin sisteme eklemesi ile ortaya kan kadn grnmn metalatrma dzeyinde grmek geree daha ok yaklatrabilir. Klasik klecilikte kadnn pazarlarda en ok alnp satldn iyi biliyoruz. Bu durum cariyeler biiminde feodal klelikte de yaygnca srdrlmtr. Burada satlan btn olarak kadndr. Balk, siyasi rant bu ilemin aile iine kadar yansm biimleridir. Kapitalizmde ise kasap misali gvde paralara ayrlarak her ksmna fiyat bime gibi unsurlar eklenmitir. Sandan topuklarna, gsnden kalalarna, gbeinden cinsel organna, omzundan dizlerine, belinden baldrna, gznden dudaklarna, yanandan boynuna paralanp deer biilmeyen hibir yeri kalmam gibidir. Ne yazk ki ruhu var m yok mu, varsa ne eder sorusu akla getirilmez. Beyince de o ezeli eksik aklldr. zel ve genelevlerin zevk veren metasdr. ocuk makinesidir. En zor ilev olan ocuk dourma emekten saylmaz. ok zor bir i olan ocuk bytmenin hibir creti yoktur. Tm nemli ekonomik, sosyal, siyasal, askeri kurumlarda yeri numunelik deerindedir. Reklmlarn vazgeilmez malzemesidir. Cinsiyeti en ok metalatrlp piyasaya sunulan yegane varlktr. En ok svg ve dvg konusu yaplandr. Ak yalanna en ok alet edilendir. Her eyine karlandr. Kadnca konumas iin zgn bir dil-deyim, ses dzeni biimlendirilen kimliktir. nsanca arkadalk yaplamayan insandr. En deme erkein bile yannda saldr duygusundan vazgeemedii insandr. Her erkein zerinde kendini imparator sand nesnedir kadn artk. Tanm daha da zenginletirilebilir. in ilgin yan, bu kadar olumsuz zellikleriyle bezenen bir kimlie kar erkek egemen toplumun onunla rahat yaayabileceini sanmasdr. Demek ki, ok uysallam bir kle saylmaktadr. Aslnda onurlu bir erkek insan iin bu kadar olumsuzlua rgtlenen bir olguyla ortaklaa yaamak mthi zor ve alaltcdr. Her ne kadar Eflatun kadn devlet ve toplumdan tmyle dlad iin eletirilse de, yaklamnda bu alaltc zellikler etkindir. Birok filozofta olan bu hususu doru okumak gerekiyor. rnein Nietzschede bu zelliklerle ortak yaamak kiiyi kesinlikle bozar. O halde neden kadn dknl toplumlarda ok gldr? nk bu toplumlar drlmtr de ondan; erkek drlmtr de ondan. Bu, kleliin geiken zelliinden ileri gelmektedir. Bu kadar yararl bir kle, klelie altrlan insanlar iin elbette en ok aranan ortak olacaktr. Dolaysyla batrlan kadn, batrlan toplumdur; drlen erkektir. Byle baa byle tarak. zce si kadnlk olgusu yetkince aydnlatlmadan, doal toplumun zgr ana-kadnl ile snfl uygarln zgr bilinli kadnl btnletirilmeden, dengeli ortak yaam arkada yaratlamaz. Bunun e benzeri erkeklik de yeniden oluturulmadan bu birliktelik salanamaz. Toplumsal alandaki kapitalizmin oluturma, ynetme tarzn birok olguda, zellikle erkekte, ailede, ite, memuriyette, yine eitim, salk, hukuk ve benzeri birok alanda gzlemleyebiliriz. Aile iin ksa bir tanmlama yaparsak, hiyerarik ve devleti toplumun temel kurumu olan bu ocak sistemin hcresi, en kk molekldr. Tepedeki imparatorun ailedeki yansmas kk imparatordur. Toplumdaki kleliin yansd esas tezghtr. Ailedeki klelik toplumsal kleliin temel gvencesidir. Sistem adeta her gn, her saat ailede yeniden retilmektedir. En ar ykn de aile ekmektedir. Aile hiyerarik ve devleti toplumun uysal eeidir. Srekli binilebilir, kendini tatabilirsin. Genelde dalan kapitalist sistemin en arpc izdmn ailede yanstmas aralarndaki bu sk balantdan dolaydr.

Kapitalizmin ekonomisi demeye pek gerek yoktur. Kapitalin kendisi ekonominin zdr. O esasta en istismarc, vahi rekabetli, kr iin her eyi gze alabilen sistemdir. Toplumun metalatrlmayan hibir olgusu yoktur. Metalatrlan toplum, elden karlmak istenen toplumdur. Bylesi bir toplum yaam mrn dolduran, dolaysyla bitirilmesi gereken bir dzendir. Gnmzde ancak sorunun ad konmu, ieriiyle tam belirlenmemitir. Program, stratejisi, rgt ve eylem biimleri gndeme tam anlamyla oturmu olmaktan uzaktr. Tarih nasl snfl toplum uygarlna kadnn cins klelii temelinde bir zorbalk, sava, smr ve yalanclk tarihi olarak baladysa, kadnn zgrlk mcadelesi ve onun baarsyla da bir zgrlk, bar, eitlik ve doruluk tarihi olarak yeniden yaratlacak ve yazlacaktr. Btn gstergeler yeni uygarln afak vaktinde kadn zgrlnn belirleyici rol oynayacan ve tekrar ama daha st dzeyde bir zgr kadn ann yaanabileceini gstermektedir. Kadn zgrl, yeni uygarln ekillenmesinde en dengeleyici ve eiti rol oynayacaktr. Neolitik toplumun zlnden beri adeta toplumdan silinen kadn tekrar saygn, zgr ve eitliki koullarda yerini alacaktr. Bunun iin tm teorik, programsal, rgtsel ve eylemsel almalar yaplacaktr. Kadn gerei, bir dnem ok sz edilen proleter snf ve ezilen ulus kavramndan daha somut ve tahlil edilebilir bir konudur. Denilebilir ki, toplumun en kkl dnm, kadnn salayaca dnmle belirlenir. Kadn ne kadar eit ve zgrse, toplumun tm kesimleri de o kadar eit ve zgrdr. Demokrasinin ve laikliin kalc olarak yerlemesinde kadnn demokratiklemesinin rol belirleyici olacaktr. Kadn olgusuna ilikin bu ksa programsal tanmlama bile yeni sosyal hareketliliin kadn renginde baat bir durumu yaayacan gstermektedir. Neolitik toplum o kadar kadn arlkldr ki, erkek adeta silinmi gibidir. Tpk gnmzde kadnn toplumda esas kuvvet olarak silindii gibi. Kadn bu gcn bitki yetitirmede, hayvan evcilletirmede, ev kurmada, dokuma ve tmede, ocuk dourma ve bytmede elde etmektedir. Bu olaanst glenme dnce yapsna yle yansmaktadr ki, bugn bile tm dillerdeki dii esi, mitolojilerdeki tanra okluu, ana saygnl bu tarihsel dnemden gelmektedir. Smer dil yaps bile balangta arlkl alarak diil bir karakter tamaktadr. lk kent koruyucular tanralardr. lk heykellerin tm kadnndr. Ad ve kavramlarda kadnn ezici bir stnl vardr. Avrupa ve Asya ktalar bile Grek mitolojisinde kadn adlardr. Neolitik toplumda ana-kadn etrafnda tam bir komnal toplum dzeni oluturulmutur. lkel sosyalizm de diyebileceimiz bu toplumsal dzen devleti tanmad gibi, binlerce yl yaanmtr. nsanlk esas mayalanmasn bu dzenden salam olup, eitlik ve zgrlk hayallerini srekli besleyen bir cennet kavramyla hep anmak istemitir. Demokratik uygarlk a, halklarn yeniden douu kadar ve belki de daha belirleyici olarak kadnlarn dou adr. Neolitik toplumun dourucu tanra gc olan kadn, snfl toplum tarihi boyunca srekli yitirmeyle kar karya kalmtr. Tarih bir anlamda ykselen snfl toplumla birlikte g kazanan egemen erkein tarihidir. Egemen snfsal karakter, egemen erkek karakterle birlikte oluur. Burada da geerli kural, mitolojik yalanlar ve ilahi cezalandrmalardr. Bunun altnda ise plak kaba zor ve smr gerei vardr. Toplumun egemen erkek karakteri, gnmze kadar kadn olgusunun bilimsel deerlendirmesine bile frsat tanmamtr. Kadn gerei dinden ok tabusal bir alan saylmaktadr. Namus ad altnda, aslnda erkein en sinsi, en hain ve zorbaca gasbettii kadn gereklii ve haklar gizlenmektedir. Kadnn tarih boyunca kimlii ve kiiliinden yoksun braklarak srekli erkee tutsak edilmesi, snfsallamadan daha olumsuz sonulara yol aan bir olgudur. Kadnn tutsakl genel kleliin, dn bir lsdr; toplumda yaygnlaan yalann, hrszln ve zorbaln bir lsdr; her tr kirlenmenin, uakln lsdr. Bu tarihin tersine evrilmesinin en derin toplumsal sonular beraberinde getirmesi kanlmazdr. Kadnn zgrce yeniden douu, toplumun tm alt ve st kurumlarnda genel bir zgrlemeyi, aydnl ve adaleti zorunlu klacaktr. Savan yerine barn daha deerli olduuna ve yceltilmesi gerektiine ikna edecektir. Kazanan kadn, her dzeyde kazanan toplum ve birey demektir. Bu ksa ereve bile kadn haklar ve zgrlkleri alannda demokratiklemenin ne kadar tarihsel olduunu aka gstermektedir. 21. yzyln bu anlamda uyanan, zgrleen ve glenen kadnn an balatmas, snfsal ve ulusal kurtulutan da nemli bir olgudur. Demokratik uygarlk zaman, her dnemden daha fazla kadnn ykseldii ve kazand bir a olacaktr.

kinci Blm EKOLOJNN TARH DE KADININ TARH GB YAZILMAMITIR Demokratik ve ekolojik toplum olarak kavramsallatrmaya altm sistem anlaym, temel olarak devlet iktidar dnda oluturmay teorik yaklammn z olarak koyuyorum. Sadece kapitalist sistemin iktidar anlay dnda deil, tm

devletli toplumlardaki klasik hiyerarik devlet iktidarlarnn dnda zm aramak, teorik perspektifimin zdr. Sanldnn aksine bu yaklamn topik deil, son derece toplumsal gereklie bal bir teorik yaklam olmasn mcadelemin en nemli kazanm olarak gryorum. Kiisel ve toplumsal temelimin benim teorik gce ulamamda rol olmakla birlikte, esas etken tarihsel toplumu tm sistematik yaps iinde anlayabilmemdir. Anlayabilmenin altnda ise, yaadm mcadelenin zellikleri ve sorumluluk sahibi olmay baarabilmem yatmaktadr. Byk dinlerin ve dnce ekollerinin oluumunda onlarca yl sren inzivalar, zindanlar, ihanetler ve aclarn yeri tartmaszdr. Doal toplum deerlerinin, etnisitenin, yoksullarn varlk savalar da bu dnce yapsnda vazgeilmez yere sahiptir. Tarihi siyasal iktidarn etrafndaki nemli olaylarn kronii olarak kavramann tarihsel temelimiz olamayaca aktr. Ancak sistemin btnlkl kavranmas ve ders alnmasnda deeri olabilir. Esas almamz gereken tarih, hiyerarik ve snfl toplumsal gelimede zt kutbu yaayanlarn tarihidir. Tm resmi siyasi tarihler bu tarihin varlndan ya hi bahsetmezler ya da bir anari grubu, hikmeti olmayan kalabalklar, amalar iin her istismara layk srler olarak grrler. Kuru, soyut, idealist olduu kadar zalimce duygusal bir anlaytr bu tarih. Tarihimiz, doal toplumdan balayp hiyerariye ve siyasal iktidara kar duran etnisite, snf, cinsiyet mahkmlarnn her tr dnce ve eylemlerine dayanarak anlam bulabilir. Teorimizin tarihsel temelini byle tanmlarken, dier nemli boyutu toplumdaki bilme gcnn en st snrn kapsamas gereidir. Doru tarih anlaymz bilmenin en st snrlaryla btnletiremezsek, gelecee ilikin anlama gcmz ve yaplanma tarzmz yetkince belirleyemeyiz. Tm sistemin bilme kapasitesini bilmenin ufkuna alamayan bir teorinin eksik olduunu ve kart teorilerin ufku iinde erimekten kurtulamayacan temel ideolojik mcadele gerei olarak anlamalyz. Demokratik ve ekolojik toplum sistemine ilikin teorik erevenin byle konulmas ilk admdr. ini ne kadar doldurur ve pratiini gelitirirsek, geliecek olan sistem o kadar daha zgr ve eit olacaktr. ngrlebilir ki, bu ynl gelien bir sistem ne eskinin hiyerarik ve klasik devleti sistemidir, ne de yenik, ezilip smrlen toplumun kleci sistemidir. Doayla srdrlebilir diyalektik ilikiyi kurmu, kendi iinde tahakkme dayanmayan, ortak yarar dorudan demokrasiyle belirleyen ahlaki bir sistemdir. Toplumsal varln oluumundaki komnal nitelik, biime deil ze ilikin bir husustur. Toplumun ancak komnal tarzda varln srdrebileceini kantlar. Komnal niteliin yitirilmesi toplum olmaktan kmakla zdetir. Komnal deerlerin aleyhindeki her gelime toplumdan bir takm deerlerin kayb anlamna da gelir. O halde komn halindeki yaam temel yaam biimi olarak deerlendirmek gerekidir. nsan tr varln bu yaam biimi olmadan srdremez. Bu gerei u yanl kanlarn anlalmas iin srarla vurguluyoruz: Uygarlk sylemine gre toplumu yaatan, ycelten hiyerari ve iktidar deerlidir. Gerisi gdlmesi gereken srdr. Denebilir ki, bu anlay en eski olduu kadar zihinleri en ok igal eden ilk byk ve sistematik yalandr. Toplum bu ideaya inandrldka, aleyhine olan sreci de merulatrm olmaktadr. Bu ylesine gl bir ideadr ki, gnmzde de buna kanmayan neredeyse yok gibidir. Komnal dzenin toplumun var olu tarz olmasna ramen, yaatan ve ycelten deerin hiyerarik ve iktidar gcne mal edilmesi, zlmesi gereken elikilerin banda gelmektedir. Toplumsal tarihin arptlmasn salayan bu sylem tarih, edebiyat ve politika bata olmak zere tm styapnn da temel anlay normu oluyor. Sonunda toplumun gerek var olu tarz dilsiz, sylemsiz bir nesneye dnyor. lkel topluma ilkel demekten kurtulmadka, sosyal bilimin btn tespitleri yanl zerine bina edilmekten kurtulamaz. Kk hcre benzetmesine yine bavurmalyz. Tm eitlilik kazanan hcrelere gre ana hcre ilkel olabilir. Ama bu ilkellik, gerilik, anmas gereken anlamda bir ilkellik olmayp, ilke, esas anlamnda bir ilkelliktir. Komnal toplum deerlerine bu ynl bakmadka, dier tm kurumlarnn analizi kksz, kendi bana ciddi anlam yoksunluu iinde deerlendirilecektir. Demek ki toplumsal mcadelede tutarl olmak istiyorsak, ncelikle toplumun varolma tarzna saygl olmal ve gereki bakmalyz. En radikal ada toplumcularn sadece zmlemelerinde deil pratiklerinde de komnalliktan ka var. Kendisi zel, dncesi komnal demek bir aldatmacadr. Komnal toplumun doasn zmeden, sonraki gelimeleri doru ele alamayacamz srarla vurguluyoruz. Nasl ki hidrojen atomunu -bir proton ve elektronlu- zmeden hibir elementi zmenin gereki olmayaca doruysa, toplumun kk yaps iin de komnal topluluu kavramadan toplumsal olgunun eitliliini anlamlandramayz; eksik bir anlatm, dolaysyla yanl bir toplumbilim ortaya kar. Mitoloji, teoloji, fantastik bir toplum anlay verdi diye, yamal boha misali bir sosyoloji de kafa kartrp yormaktan teye sonu vermiyor. Bu da iktidarn daha da ban alp lgnlamasna yol ayor. nk komnaliteyi zmeden, iktidar zemezsin. Hiyerarik ve devlet iktidarnn ykseldii zemin komnalitedir. Hiyerari, kavram olarak, kutsaln ynetimidir; bilge yalnn otorite kazanmasdr. Dou aamasnda ilevi olumludur. Genlere yol gstermek, komn-klan sevk ve idare etmek gelimenin ileri bir aamasdr. Bilgenin bu iten yarar ise, yalln skntlarn kolay amaktr. evresine toplanan genlerden yetenekli olanlar tecrbesinden yararlanarak daha da baarl olabileceklerini kavramaktadrlar. Dini yorumculuun ilk rnei olarak aman da yakn bir mttefik olabilir. amann giderek din alanndaki szc olmas, rahiplie dnm anlamna gelir. Erkek genlerin av ustal bir efin etrafnda onlar

askeri bir maiyetin prototipi haline getirir. Rahip-ef-Bilge ittifak ykselen hiyerariyi ifade eder. Henz devlet kurumsallna ulalamamtr. likiler kiiseldir. Evcil-ana etrafndaki g giderek dalmaktadr. Mitolojiden rendiklerimizi dinlerden, zellikle tek tanrl olanlarndan da karabiliriz. Musann Hz. brahim geleneindeki katks, kadn kesinlikle zapturapt altna almasdr. Hz. brahimde kadn henz tam alaltlmamtr. brahimSara ikilemi eit gce yakndr. Musa-Mariam ikileminde ise, bacs rolndeki Mariam acl bir yenilgiye mahkm edilmitir. Gcnn son kalntlarn da kaybetmektedir. Hz. Davut ve Sleymanda ise, kadn tek tarafl bir arzu nesnesidir. Herhangi bir otoritesi gzkmemektedir. Kadn ykselen krallklarn keyif-zevk nesnesidir; soy srdrme aracdr. Ara sra Ester, Dal ila gibi ahsiyetler ksa da, bunlar istismar arac olmaktan teye rol oynamazlar. Hz. sa-Meryem ikileminde Meryemin azndan tek bir kelime duymuyoruz. Adeta dili kesilmitir. Gnmz kadnna gelite dev bir admdr Hristiyanlk. Hz. Muhammed-Ayede ise bir trajedi vardr. ocuk Aye ykselen feodal slam otoritesi karsnda byk bir ikyetidir. Tarihiler, Yarabbi, beni kadn olarak douracana ta paras yapsaydn daha iyi olurdu diye yakndn naklederler. ktidar oyununda peygamberin en sevgili ei de olsa, hibir sonu alamayacann fkesiyle sylenmi bir bedduadr bu sz. Hiyerarinin ataerkil toplumun esasta anaerkil gle atmasndan g ald halen yaanan etnisite toplumlarnda da bolca gzlenmektedir. Kadnn bu yenilgi zerine toplumsal formunda byk krlmalar grlmektedir. Eskiden kendisi seici iken, artk mal gibi alnmaktadr. Erkei etrafnda rgtleyen, fakat otoritesini kaptrmamak iin uzun sre direnen kadndan, geriye iradesini yitirmi, erkek tercihine raz edilmi bir kadn figr, kimlii kalmtr. Bu srecin kolay gemediine ilikin dier bir rnei, ana-tanrayla evlenen kral aday erkeklerin, kutsal evliliklerin her yldnmnde kutsal bir trenle kurban edilmesinde grmekteyiz. Birok toplumda ansna rastladmz bu trenler, kadnn otoritesini kaybetmemek iin uzun sre direndiini simgelemektedir. Kurban trenleri simgesel olarak erkein otorite kazanp kadna hkmetmesini engellemeyi dzenlemektedir Hiyerarik toplum balangta gelimede olumlu rol oynasa da, giderek ya dalma ya da devletlemeyle sonulanmak durumundadr. Devletle ilkel komnal toplum arasndaki gei aamasdr. Fakat gcn toplumsallamasndan almaktadr. Uzun sre derinliine ve yz yze yaanmas, bu otorite biimini zellikle etnik gruplarda zirveye vardrmtr. Kadnlarn, genlerin, etnisitenin dier yelerinin boyun edirilmesini esas salayan hiyerarik-ataerkil toplumdur. En nemlisi, bu otoritenin salanma tarzdr. Otorite yasayla deil ahlakla yrtlmektedir. Ahlak anlam olarak toplumun uyulmas gereken kural gcdr. Bu g zorla deil, toplumsal varln srdrlmesinde hayati rolnden tr gnllce yrtlmektedir. Dinden fark, kutsallk yerine dnyevi ihtiyatan kaynaklanmasdr. Din de phesiz dnyevidir. Ama kavramlarn sihirli yan ve en eski oluumu onu kutsalla daha fazla brndrmektedir. Daha soyut ve trenseldir. Ahlak ise daha gnlk, dnyevi ve gerekli pratik kurallardr. ie olmakla birlikte, ahlak srekli dnya ilerinin ynetimini dzenlerken, din inan ve te dnyalar kavrayna yant getirmeye abalamaktadr. Din ilkel toplumun teorisiyken, ahlak pratii oluyor. Komnal toplumun hiyerariyle atmas sreklidir. Biriken maddi ve manevi deerlerin topluma yeniden dnmesiyle daha da tekellemesi iin dini ve ahlaki kurallarda atallanma boy vermektedir. Ataerkil toplumun deerlerini yanstan dinsel olguda soyut ve tek tanr kavramna doru bir gelime yaanrken, doal toplumun anaerkil otoritesi ok tanral anlayla direnmektedir. Evcil ana dzeninde emek, retim ve herkesi yaatmak iin gerekeni verme kural esastr. Ataerkil ahlak birikimi merulatrp mlkiyetin yolunu aarken, komnal toplum ahlak birikimi ayplamakta, buna ktln kayna gzyle bakmakta ve datlmasn tevik etmektedir. Cmertlik kavramnn kkeni bu olguda yatmaktadr. zel mlkiyete kar kolektif mlkiyeti korumaya almaktadr. Toplumdaki uyum giderek bozulmakta, gerginlik artmaktadr. Bu elikinin zmn ya eski deerlere geri dnmekte, ya da ite ve dta gcn trmandrmakta grmektedir. Bask ve smrye dayal iddet ve savan toplumsal temeli byle olumaktadr. Bu elikili srecin varaca aama, kalc zora dayal kurumsal otorite olarak devlettir. Devletin douu, toplumlarn tarihinde ikinci byk aamadr. Tm retim, sosyal yaam, iktidar ve zihniyet yapsna kkl deiimler getirir. Dzensiz kabile ve airet atmalar, birikim ve mlkiyeti srekli ineyip andrd iin, bulunan kar are otoritenin gce dayal kurumlamasdr. amandan rahip, bilgeden kral, eften komutan domutur. olguda da kii geici, kurum sreklidir. Yerleiklik sreci ky ap kent aamasna varmtr. Ky toplumunda balangta komnal dzen egemendir. Ky neolitik toplumun temel yaam yeridir. M.. 11.000-3.000lere kadar sren tarmsal devrimin kutsal mekndr. Komnal toplumla hiyerarik toplumun uzun sre beraberliini de temsil eder. Aalk, beylik henz yoktur. Evcil-anann grkemli onur abidesidir. nk eve ilikin tm deerler onun zihninden domaktadr. Etrafta evcilletirdii hayvanlaryla kltrletirdii bitkiler, eine rastlanmadk mucizev bir yaam sunmaktadr. Bu dnemdeki binlerce bulu, ana kadnn eseridir. Dnem mucidi belli olmayan kadn icatlar dnemidir. Kurnaz ve glenen hiyerarik gruplar bu icatlar ve rn zenginlii zerine gz dikecekler, gasp edecekler, konumlarn kalclatrmak iin devleti douracaklardr. Zaros-Toros eteklerinde halen

binlerce tmseklerde yaanan bu dnem kyllnden kalklarak Dicle, Frat, Nil ve Pencap rmaklarnn sulad ovalarda bir yandan ehirler kurulurken, beraberinde devlet (Polis) dzenine de yol aacaklardr. Kyle balayan ve ehirle derinleen zihniyet devrimi, kendini ilkin dinsel inan kltrnde yanstr. Tanrlar dzeni kendini doa ve insan dzeninden tamamen ve srarla ayrmaya alr. Tanrlarn uzun mrll, gklerde yaadklar, bazen yeraltna da ekildikleri, insanlar aralarna sokmadklar, canlar isterse insanlar cezalandrdklar gibi sfatlar yklenirler. Smer mitolojik tanrlarnda bu zellikler giderek daha da eitlenir. ehirleri koruyan tanrlardan, rmak, ekin, deniz, da, gk, yeralt tanrlarna kadar zengin bir Panteon -tanrlar kadrosu- oluur. Bu kavramlatrma dzeni doal glerle i ie toplumda ykselen snfsal gc temsil etmektedir. Yeryzn aralarnda paylaan hakim snflarn varln kutsallatrp kalclatrmay esas alan bu yar-mitolojik ve dini zihniyet formu, kurulan yeni dzende meruiyet iin yaamsaldr. Komnal toplumun temel inan ve ahlak formlar yklrken, yenileri daha gl ve kalc bir zihniyeti salayabilmektedir. Bu ayrm kendini en ok tanra arlkl dini dzenden tanr arlkl dini dzene geite gsterir. nanna-Enki, Marduk-Tiamat ayrmnn nemi burada yatar. Hibir mitoloji Smer mitolojisi kadar oluan snf ayrmn ve devlet oluumunu saf, orijinal ve iirsel anlatt kadar anlatm gcne eriemez. Harika bir sylemle kar karyayz. Btn dinsel, edebi, siyasi, ekonomik, sosyal kavramlarn ve kurumlarn ilklerini Smer toplumunda gzlemek mmkndr. Denilebilir ki, bu orijinallik toplumun temel kavramlar ve kurumlar yapsn en ok biimlendiren tarihsel gelimelerin banda gelmektedir. Dolaysyla Smer toplum zmleri evrensel karakter tar. En vahim durumda yaayan kesimlerden kadn, ocuk ve ihtiyarlarn durumu daha da acmasz bir hal alr. Hiyerarinin kuruluundan beri egemen erkein doymak bilmez itah ve duyarszlyla kaba gc altnda ezim ezim inleyen kadn, kapitalist sistem altnda bir kat daha zincirlerle rlr. Erkein hakknda en ok yalan uydurduu varlk kadndr. Sylenir ki, cinsiyet zerine en kapsaml alma yrten Freudun bile lrken azndan kan son szler Kadn ne demek? ynldr. Bu durum olaan deildir. Bu, kadn etrafndaki korkun erkek egemenlik ideolojisinin yaratt bir durumdur. Kadn hi tanmak istemeyen erkek egemen, bu durumunu rtbas etmek iin nemli silahlarndan biri olan sahte ak edebiyatna bavurur. Egemen erkek iin ak eittir yalann gizlenmesi, rtk saygszlk, bilincin krl, kr igdnn alan ve sreklilik kazanmasdr. Kadnn bunu yutacak duruma getirilmesi, bask altnda aresizliin derinlii ile ilintilidir. O denli maddi ve manevi yaam koullarndan koparlmtr ki, erkein en aalk szlerini, saldrlarn, doal hak olarak kabul etmek zavalllndadr. Kii olarak ahsen ben kadnn gelitirilmi stat altnda yaamay nasl kendisine yedirdiine hep aarm. Fakat unu sezdiimi aka itiraf etmeliyim: Kasaplar hayvan kesime alrken, hayvan aslnda kesileceini fark eder ve tir tir titrer. Kadnn erkek karsndaki duruu bana hep bu titremeyi hatrlatr. Kadn karsnda titremedike erkek rahat olmaz. Egemen olmann ba koulu budur. Kasap bir defa keser, o tm mr keser. fa edilmesi gereken gerek budur. Bunu ak arklaryla gizlemek aalk bir harekettir. Uygarlk altnda en deersiz nesne ve kavram aka dair sylenenlerdir. Bir erkein hi baaramad, baarmak istemedii, bir kadna olaanca doall iinde yaklaabilme gcdr. Ben ahsen bylesi bir tavr gsterebilecek erkei gerek kahraman olarak deerlendirmek durumundaym. Sorun basit zaaf, biyolojik cinsiyet farkndan domuyor. Hiyerarik devletli toplumun ilk katmanlama nesnesi olarak kadn en alta yerletirmesinden kaynaklanyor. En derin toplum sorunu olmas, toplumda yerletirilmi statnn zelliklerinden ileri geliyor. Sosyolojinin ok snrl ve ge olarak konuya ilgi duymas kapitalizmin kriz sreciyle ilgilidir. Her ey aa karken, kadn olgusunun da kendini gittike tm ynleriyle gstermesi beklenebilir. Kapitalist sistemin kadnlk olgusuna ekledii bask-smr unsurlar daha kapsaml anlalmay gerektirir. Kadn adeta szde en deerli metadr. Hibir sistem, kadn bu denli metalamaya tabi tutmamtr. lk ve ortaalarda genel kleliin bir paras olarak kadn klelii, cariyeliinden sistem asndan bir fark yoktur. Sadece kadna zg bir klelik veya metalk bir durum sz konusu deildir. Erkek haremlilikler de vardr. Hadmlatrlm erkekler de vardr. olanlar vardr. Sistemin cinsiyet anlaynda asl en byk fark kapitalizm koyar. Adeta metalatrlmam tek organ yoktur. Szm ona bunu edebiyat, roman araclyla sanat ss vererek yapar. Ama bu sanatn temel ilevi sistemin dayanlmaz yknn ekilmesinde kadnn azami pay sahibi klnmasdr. Her almaya bir cret biilirken, en ar i olan hamilelik, ocuk bytme, evin her trl ii cretsizdir. Erkein seks klesi olmann da bir creti yoktur. Genelevde olan cret kadar bile birok zel evde deer kadna gsterilmez.

Kadnclk kadnn zel olarak kiiliksizletirilmesidir. Evlilik namusu, onuru denilen ey, esasta kk imparatorun btn kahrnn ekilmesidir. Nasl ki byk imparator onuru sayd devlet mlkne bir ey olduunda bunu sava nedeni sayarsa, kk imparator da onuru sayd mal olarak kadna bir ey yaplrsa bunu byk namus meselesi, dolaysyla kavga nedeni sayar. Daha da ilgin olan, kadnn ruh olarak tamamen boaltlmas, biimsel olarak da ar kadns, ssl-sesli bir kafeste ku haline getirilmesidir. Ses ve makyaj

dzeni; doal kadnn ok dnda z kimliinin ezici biimde inkrna dayanan, kiiliini ldren bir durum arz eder. Kadnclk kadnn zel olarak kiiliksizletirilmesidir. Bir erkek icad ve dayatmasdr. Byle olduu halde, sanki kadnn doal duruu buymu gibi sulamaktan geri kalmaz. Tm reklam, tehir malzemesi olarak kullanlmasndan bizzat sistem sorumlu olduu halde, bu da kadnn doal zne yaktrlr. Kadn onuru kapitalizmle en dip noktasna oturmutur. Kadnn kimliinde dibe vuran, ayn zamanda komnal toplum deerleridir. Sistemin mant hem buna muhtatr, hem de olduka becerilidir. Pornoyla her tr kutsallndan soyutlanan kadn cinsi, kapitalizmde balangtaki primata indirgenmi olur. Kadnn uygarlk tarihi boyunca toplumdan silinmesi hiyerarik ve snfsal gelimeye bal olduu kadar, erkein egemen erkek toplumu yceltmesine de baldr. Yine kadn toplumda ne kadar etkinliini yitirmemise, komnal deerlerden de o denli uzaklam olur. Kadnn doas komnal toplum deerlerine daha yakndr. Zeks doann zelliklerine kar daha duyarl ve gereki olduundan duygusal zek n plandadr. Analitik zek daha ok kurgusal olduundan yaamla balar snrldr. Erkein analitik zek gelikinlii toplumsal konumundaki hileli, baskl karakter unsurlaryla ilikilidir. ocuklar dnyas zerindeki sistem arl geneli yanstr. Hayal dnyasnda yaayan ocuklar sistemin buz gibi hesaplar dnyasna kknden zttr. ocuk ve kapitalizm badamaz. htiyarlar yalanm ocuk gibidir. Eskinin sayg gren kutsal bilgesi kapitalist retim iin bir yk durumundadr, gereksiz bir nesnedir. ocuklar byyerek yararl klnabilir. htiyarlar ise leceklerinden bir deer ifade etmezler. htiyarn ahsnda toplum yceliinden, kutsallndan iyice soyutlanr. Yallar evine brakldnda, sistemin zalimlii kadar anlamszl irkin suratn tm ynleriyle gsterir. htiyarlk sorunu bile birok ynyle sistemin toplum iin gereksizliini rahatlkla kantlayabilecek soru iaretleriyle doludur. Toplumsal ekoloji sorunu uygarlkla balar. Doal toplum bir yanyla ekolojik toplumdur. Toplumu iten kesen g, doayla anlaml ba da keser. ten kesilme olmadan olaand bir ekolojik sorun domaz. Anormal olan, tm doal srelerde yaanan anlamlln uygarlk toplumunda yitimidir. Sanki ocuk ana memesinden kesilmi gibi bir hal doar. Duygusal zeknn byleyicilii yava yava silinir. Vicdan ve doann dilinden ska uzaklaan analitik zek, kurgulad yapay dnyasnda gittike evreyle olan elikisini gelitirir. Yaamn doayla ba puslanr. Bunun yerine soyut fikirler, tanrlar geer. Yaratc doa yerini yaratc tanrya brakr. Ana efkati olarak anlalmas gereken doa, zalim doa damgasn yer. Artk dilsiz ve zalim doaya yklenmek insan kahramanl haline gelecektir. Hayvanlar ve bitkilerin her tr dengesiz imhas, toprak, su ve havasnn kirletilmesi, sanki insan toplumunun en temel hakkym gibi alkanlk kazanr. Doal evre artk l, umut vermeyen geici bir yaam alan olarak krletirilir. Canl doann snrsz umut kayna doa, artk kr, anlaysz, kaba madde ynndan baka bir ey deildir. Hatalarn veya yanlln temelinde kapitalist-ii ayrm yatmaktadr. Kapitalist-ii ayrm, bir kleci Roma maliknesindeki efendi-kle ayrmndan z olarak farkl deildir. Serf-aa ilikisi iin de benzetme geerlidir. Bir aile iinde -ataerkil- erkein rgtleni biimi ve dayanaklaryla, bal kadnn rgtleni ve dayanaklarn kar karya getirdiimizde, atmann galibi batan bellidir. stisnalar hari tutulursa, belli bir kavgann galibi olarak erkek, kavgann sonunda hrpalanm kadndan daha glenmi olarak varlk srdrr. Daha fazla kadn erkein olmutur. eliki yine vardr. Ama dnt kadaryla erkek-egemen sistem iinde bir adm daha erimitir. rnei tm toplumsal sisteme yaygnlatrabiliriz. Snfl toplum uygarl, hatta daha ncesinin hiyerarik toplumu iinde, kadnn bin bir bala erkein egemenlii altnda bulunduu koullarda, bir teori ve pratik biim uyarlayp kadndan kurtulu beklemek hayalcilikten teye, daha ok dvl, daha ok balan demekten teye anlam ifade etmez. Kadn karlamay kabul ettii andan itibaren zaten kaybetmeye yatrlmtr. Kasabn elindeki kuzu didinip de ne kadar kurtulabilir? Kuzunun yaama ans kasabn insafna, karna baldr. St, yn koyunu da klnabilir, kesilebilir de. kinci dnya sava sonras antifaist zafer havas fazla srmedi. 1968 devrimci perspektifleri ve genlik hareketleri nemli paradigma deiikliklerine yol at. Sisteme bir btn olarak nefret geliti. Reel sosyalizm, ulusal kurtulu ve sosyal demokrasinin beklentilerine cevap veremeyecei anlalmt. Vaat edilen dnya eskisinden daha iyi deildi. Denilebilir ki, 1970ler, 1848 Devriminden beri Marksizmle balanm birok entelektel akmn gcn yitirmesiyle, yeni sol, ekoloji, kadn hareketi bata olmak zere birok yeni akmla tanma dnemi oldu. Kapitalizm kadar reel sosyalizm ve versiyonlarna duyulan derin gvenin sarslmasyla ve 1950ler sonrasnn ikinci byk bilimsel devrimiyle sosyal bilim ve kltrel alandaki yeni gelimeler de beraberinde feminizme, ekolojiye, etnolojiye geni almlar getirdi. Sistemin zt kutbunda yer alan toplum yaplanmalar da benzer bir dklmeyi, karmaay yaamaktadr. En bata aile, tarihinde en youn dalma srecindedir. Evliliklerin yarya yakn bozulmakta, ahlaki olmayan kontrolsz cinsel ilikiyi gibi bytmektedir. Kutsal evlilik bitmi saylmaktadr. ocuk, yallar, ana baba ilikileri, aileyle balantl dalmann ac kurbanlar olarak, toplumsal adan en anlamsz, bozuk duruma dm bulunmaktadr. Kadn zerindeki en eski bask ve istismarlar aa ktka, kadn sorunu da tam bir krize dnmektedir. Kadn kendini tandka, drlmlne duyduu fkeyle tam bir kaos ilikisinin en etkili nesnesine de dnmektedir. Kadn zlmesi toplum zlmesine, toplum zlmesi de sistem zlmesine yol amaktadr. Toparlarsak, nmzde bizleri bekleyen kapitalizmin tek tarafl iradesi dneminin getii, halklarn ovenizm ve savala ykl milliyetilii aarak demokratiklemesini ve barn dayatt, kltrel ve yerel gereklii ile bulutuu bir dnem

olasl gldr. Bunun tek bana deil, hakim sistemin devlet merkezli, ama kltlm yaplanmalaryla ilkelere dayal ortaklaa yrtlmesi de bu olaslk dahilindedir. Uygarlmz snf, cins, etnik ve kltrel tahakkml yaps yerine, halklarn komnal demokratik deerlerini tanyan, cins zgrlne alm, etnik-ulusal basky am, kltrel dayanmay esas alm, tarihi bir aama olarak kresel demokratik uygarla dnebilir.

TOPLUMSALCNSYETLN ZGRLETRLMES Demokratiklemenin zn tekil etmekle birlikte, kendi bana ele alnmas gereken olgularn banda kadn ve etrafnda oluan iliki ve elikiler dzeni gelmektedir. Komnal ve demokratik duru dengeleri sosyal bilimlerin alanna ne kadar ge ve yetersiz girmise, ondan daha fazlasn kadn olgusuna yaklamda grmekteyiz. Sanki kadnn yaadklar doalln gerekleriymi gibi bir anlay tm bilimsel yaklamlarda, ahlaki ve siyasi tutumlarda n varsaym olarak kabul grr. Daha hazin olan, kadnn kendisi de bu paradigmay doal kabul etmeye almtr. Binlerce yllk halklara dayatlan statlerin doall, kutsall, birka kat fazlalyla kadnn tm zihniyet ve davranlarna da adeta kaznmtr. Halklar kadnlatrld oranda, kadn da halklatrlmtr. Hitler Halklar kadn gibidir derken bu gerei kast eder. Kadn olgusuna daha derinlikli yaklaldnda, biyolojik bir cins olmann tesinde adeta bir soy, snf, ulus muamelesi grd anlalacaktr. Ama en ok ezilen soy, snf veya ulus olarak. Hibir soy, snf veya ulusun kadnlk kadar sistemli bir klelie tabi tutulmadn iyi bilmek gerekir. Kadnln klelik tarihi daha yazlmamtr. zgrlk tarihi ise yazlmay bekliyor. Kadn kleliinin derinlii kadar karanlkta braklmas, toplumda ykselen hiyerarik ve devleti iktidarla yakndan balantldr. Kadnn klelie altrlmasyla hiyerariler -ayrcalkl kutsal ynetimler- kurulmu, toplumun dier kesimlerinin klelik yolu almtr. Erkeklerin kle olmas kadnn kleliinden sonradr. Cins kleliinin snf ve ulus kleliinden farkl ynleri de vardr. Merulatrlmas ince ve youn basklarla birlikte duygu ykl yalanlarla salanr. Biyolojik farkll sanki klelii iin gerekeymi gibi kullanlr. Yapt tm iler deeri olmayan kadnca iler diye hafife alnr. Toplumun kamusal alannda bulunmas dince yasak, ahlaken ayp olarak sunulur. Giderek tm nemli toplumsal etkinliklerden uzaklatrlr. Siyasal, toplumsal, ekonomik etkinliklerin hakim gc erkein eline getike kadnn zayfl daha da kurumlar. Zayf cins bir inan olarak paylatrlr. Tm maddi ve manevi g olanaklar erkein elinde biriktikten sonra kadn artk erkek eline bakan, bazen yalvaran, bazen tm onurunu ineyerek kaderine raz olan ve ska yaama kserek derin bir sessizlie brnen bir varlk haline gelir. Bir anlamda yaayan l demek de mmkndr. Birka benzetmeyle olguyu daha da belirgin klabiliriz. Birinci benzetme kafeste kutur. Ku bazen kanarya gibi ssl klnr. Bazen blbl gibi gzel sesli klnr. Herkes kendine gre bir kua benzetir. oka sere denilir. Dier benzetme, dipsiz bir kuyuya braklan kedi gibi srekli miyavlatlddr. Yiyecek artklaryla beslenerek sahibi iin iyice ehliletirilebilir. Belki biraz kaba grlebilir, ama kleliin derinliini yakalamak iin bilimsel, edebi ok ynl abalarn gerei aktr. Muazzam cinsiyeti bir toplum oluturulmutur. Gerek kabalk uradadr ki, erkein tek tarafl kadn tecavz bir kahramanlk gibi grlrken, erkek bundan son derece keyif ve gurur alrken, kadn talanarak ldrlmekten geneleve kapatlmaya, toplum iine bir daha kmamaya kadar her tr acmaszlklarla kar karyadr. Yine en kabasndan erkek cinsel organyla gururlanrken, kadn iin cinsiyet organlar bir utan kaynadr. En basit fiziki farkllklar bile kadn aleyhine kullanlmaktan ekin ilmemitir. Kadn olmann kendisi bir utan konusu haline getirilmitir. Szde kutsal bir duygu olan akta bile kadnn yaad gz kara bir erkek dayatmasdr. Kz ocuklar her zaman hor grlmtr. Sorulmas gereken soru, neden bu kadar derin bir klelik? Cevab kesinlikle iktidar olgusu ile balantldr. ktidarn doas klelik ister. Eer iktidar sistemi erkein elindeyse, sadece insan trnn bir ksm deil, bir cinsin tm bu iktidara gre ekillenmelidir. ktidar sahipleri devlet snrlarn nasl hane snrlar gibi grp her uygulamay bu snrlar dahilinde bir hak olarak grrlerse, onun mikro modeli olan ailede de erkek iktidarnn sahibi olarak her uygulamaya -gerekli grrse ldrme dahil- kendini hak sahibi grr. Evdeki kadn o kadar eski ve derinlikli bir mlktr ki, snrsz bir mlkiyet duygusuyla erkek kadn benimdir der. Kadn iin -evlilik ba ad altnda bal bulunulan- erkek zerinde en ufak bir hak iddiasnda bulunulamaz. Ama erkein kadn ve ocuklar zerindeki hak sahiplii snrszdr. Mlkiyetin en temel kayna yine ailede, kadn zerindeki klece tasarrufta aranmaldr. Mlkiyetin kaynanda kleletirilmi kadn yatar. Kadn zerine yaylm klelik ve mlkiyet dalga dalga tm toplumsal dzeye yaylr. Bylelikle de toplum ve bireyin zihniyet ve davran yapsna mlkiyeti ve kleci her duygu ve dnceyi yerletirir. Toplum her tr hiyerarik ve devleti yaplanmalara uygun hale getirilir. Bu ise, uygarlk denen snfl her tr yaplanmann rahata ve meruiyet kazanm olarak srdrlmesi demektir. Bylece kaybeden sadece kadn olmuyor. Bir avu hiyerarik ve devleti g dnda tm toplum oluyor. Kadn iin zel kriz dnemleri pek nemli deildir. Zaten srekli bir krizi yaamaktadr. Kadn demek krizli bir kimlik demektir. Gnmzde yaanan kapitalist sistem kaosunda tek umut vaat eden, kadn olgusunun snrl da olsa aydnlatlm olmasdr. Feminizm yetersiz de olsa kadnlk gereini son eyrek yzylda olduka grnr klmtr. Kaosta her olgunun deime ans yksek bir aydnlanmayla daha da artt iin, zgrlk lehinde atlacak admlar niteliksel sramalara yol aabilir. Gncel krizden kadn zgrl byk kazanarak kabilir.

Kadn zgrl olgu tanmlamasna uygun olarak kapsam bulmak durumundadr. Genel toplumsal zgrlk ve eitlik kadn iin de direkt zgrlk ve eitlik olmayabilir. zgn aba ve rgtllk esastr. Yine genel demokratikleme hareketi kadn iin olanaklar aabilir. Fakat kendiliinden demokrasi getirmez. Kadnn bizzat kendi demokratik ama, rgt ve abasn sergilemesi gerekir. Kadna ierilmi bulunan klelii karlayacak bir zgrlk tanmna ncelikle ihtiya vardr. Kapitalist sistemin muazzam vizyon gelitirme ve sanall gerein yerine koyma gc o denli gelimitir ki, kadn en ok alaltan bir etkinlii (rnein pornografi) bile zgrlkle zdeletirebilir. Feministlerin abalarnda birok nemli e varsa da, hala Bat merkezli demokrasilerin ufkunu amaktan uzaktr. Temelinde kapitalizmin oluturduu yaam biimini deil ama, tam kavranmasn bile salad sylenemez. Durum Leninin sosyalist devrim anlayn artryor. Onca byk abaya ramen ve kazanlan birok mevzi savana karlk, Leninizm sonuta kapitalizme soldan en deerli katky sunmaktan kurtulamamtr. Feminizmin bana da benzer sonular gelebilir. Gl rgtsel temelden yoksunluk, felsefesini tam gelitirememe, kadn militanlna ilikin zorluklar iddiasn zayflatmaktadr. Kadnlar cephesinin reel sosyalizmini bile salamayabilir. Fakat soruna dikkat ekmek asndan ciddi bir adm olarak deerlendirmek en dorusudur. phesiz her cinsiyet trnn olduu gibi kadnn da bir doas vardr. Toplumsallktan te biyolojik cins olarak kadnn daha merkezi e olduunu, biyoloji bilimi her geen gn artan kantlarla desteklemektedir. zce si kadn fizii erkei kapsamakla birlikte, erkek fizii kadn kapsayamamaktadr. Kutsal kitaplarn tersine, kadnn erkekten deil, erkein kadndan tredii anlalmaktadr. Kadnn kromozomlar erkekten fazladr. Kadn iin dezavantaj olarak dnlen aylk kanamalar bile kadnn doayla daha nazik bann gstergesi olarak anlalmaldr. Rahim kanamas bitmemi, devam eden doal bir yaam aknts olarak grlmelidir. Yaamn kk damar bitmemitir, devam etmesi iradesinin bir gstergesi olarak anlalmaldr. Kadn hastalklar denilen hususlar aslnda yaam olgulardr. Kadnn yaam merkezini temsil etmesinden kaynaklanmaktadr. Yaamn karmak sorunlar kadnn rahminde, karnnda cereyan etmektedir. Kendinden doan ocuk ve gbek ba yaam zincirinin son halkas gibidir. Bu gereklik karsnda erkek sanki kadnn bir eki, bir uzants gibi grnmektedir. Bu olguyu dorulayan bir husus da erkekteki ar ve anlamsz kskanlk duygusudur. Kadn doas kendine kar daha gvenli dururken, erkek adeta yerinde duramaz. Kadn etrafnda dnen bir bela gibidir. Tm bu gzlemler kadn fiziinin zaaf ykl deil, daha merkezi olduunu kantlyor. Bu nedenle kadn ncelikle erkek egemen kltrn dayatt eksikli, hastalkl tanmn derhal reddetmelidir. Tersinin doru olabileceini erkee hissettirebilmelidir. Kadn fiziine ilikin kendine gvenmeli derken bu nemli gerei kast ediyoruz. Bu fiziksel oluumun doal sonucu kadndaki duygusal zeknn daha gl olmasdr. Duygusal zek yaamdan kopmayan zekdr. Empati ve sempatiyi gl tayan zekdr. Kadnda analitik zek gelitiinde bile gl duygusal zeksndan dolay daha dengeli, yaamla balantl ve tahripkr olmaktan uzak durmaya daha yeteneklidir. Erkek kadn kadar yaamn ne olduunu anlamaz. Yaamn kendisi olan (Aryen dil grubundan olan Krtede Jn, yaam demektir. Ayn zamanda kadn anlamna gelir) kadn, yaamn btn ynlerini riyakrlktan uzak, saf ve yaln haliyle grme yeteneidir. Bu yetenei gldr. Bunu ahsi yaammzda da ok iyi bilmekteyiz. Entrikac, yozlatrc, fahie vs. sfatl kadn gereinin acmasz sorumlusu erkektir. Hibir kadn kendi halinde kaldka entrikaclk, fahielik yapma gerei duymaz. Fizii, biyolojik varl buna uygun da deildir. Entrikacln ve fahieliin gerek yaratcs erkektir. Bilinen ilk genelevi Smer bakenti Nippurda M. 2.500lerde musakkatin adyla aann erkek iktidar olduunu biliyoruz. Buna ramen utanmadan sanki fahielik kadn yaratmym gibi bir yaklam srekli canl tutar. Kendi eserini, dourduu sululuu kadna mal ederek, sahte bir namus anlay gelitirerek olmadk lanetlenme ve daya, katliam kadndan eksik etmez. Bu ilave tanmlamadan karabileceimiz sonu, erkein ncelikle ideolojik saldrsna kar yetkin durmadr. Erkek egemen ideolojiye kar kadn zgrlk ideolojisiyle, feminizmi ve kaynakland kapitalizmi aarak silahlanp mcadele edilmelidir. Erkek egemen iktidarc zihniyete kar kadnn zgrlk doasal zihniyetini yetkin klp ncelikle ideolojik alanda kazanmay iyi bilmek, tam salamak gerekir. Unutmamak gerekir ki, geleneksel kadns teslimiyet fiziki deil toplumsaldr. erilmi klelikten gelir. O halde ncelikle ideolojik alanda teslimiyet dnce ve duygularn yenmek gerekir. Kadn zgrl politik alana ynelirken, savamn en etin yanyla kar karya olduunu bilmelidir. Politik alanda kazanmay bilmeden, hibir kazanm kalc olamaz. Politik alanda kazanmak demek, kadnn devletlemesi hareketi deildir. Tersine, devleti ve hiyerarik yaplarla mcadele, devlet odakl olmayan, demokratik, cins zgrln ve ekolojik toplumu hedef alan siyasal oluumlar yaratmak demektir. Hiyerari ve devletilik en ok kadn doasyla uyumazdr. Dolaysyla anti-hiyerarik ve devlet d siyasal oluumlar uruna kadn zgrlk hareketi nc rol oynamak durumundadr. Kleliinin politik alanda yklmas znde bu alanda kazanmay bilmesiyle mmkndr. Bu alan mcadelesi kapsaml demokratik kadn rgtlenmesini ve mcadelesini gerektirir. Her tr sivil toplum, insan haklar, yerel ynetimler demokratik mcadelenin rgtlenip gelitirilecei alanlardr. Tpk sosyalizmde olduu gibi, kadn zgrl ve eitliine giden yol en kapsaml ve baarl demokratik mcadeleden geer. Demokrasiyi kazanmayan kadn hareketi zgrl ve eitlii kazanamaz. Sosyal alanda zgrlk asndan en nemli sorun aile ve evlilik gereidir. Bunlar dipsiz bir kuyu gibi durum arz ederler. Kadn iin kurtulu gibi gelen bu kurumlar, mevcut toplum zihniyetiyle bir kafesten dierine gemekten baka anlam iermez. stelik diri genliini de bir kasap zihniyetine terk etmek zorunda kalarak. Aileyi st toplumun -iktidar toplumu- halk iindeki yansmas, ajan kurumu olarak grmek gerekir. Erkek toplumdaki iktidarn aile iindeki temsilcisi, younlam

ifadesidir. Kadn evlenirken aslnda kleleiyor. Evlilik kadar kleletiren baka kurum tasavvur etmek zordur. Gerek anlamda en kapsaml klelikler bu kurumla kurulur ve ailede kkleerek srer. Genel anlamda e olarak beraberliklerden, ortak yaamdan bahsetmiyoruz. Bu herkesin zgr ve eitlik anlayna gre anlam kazanabilecek bir husustur. Yerlemi klasik anlamyla evlilik ve aileden bahsediyoruz. Kadn aleyhine kesin mlkleme, tm siyasal, zihni, sosyal, ekonomik alandan ekilme, bir daha kolay kolay kendine gelememe anlamn tar. Radikal bir sorgulamadan geirilerek demokratik, zgr, cins eitliini hedefleyen ortak yaama esaslar salanmadan bireysel, gdsel skntlardan ve geleneksel aile anlayndan kaynaklanan evlilikler, ilikiler zgr yaam yolunda en tehlikeli sapmalar olarak rol oynayabilir. htiya bu tr birliklerde deil, zihniyet, demokratik ve politik alan zerek cinsiyet zgrln tam salamak ve buna uygun ortak yaam iradelerini gerekletirmektir. Gnmz dnyasnn en ok azlarda sakz edilen ak konusu tarihin en rezil, ieriksiz dnemini yaamaktadr. Tarihin hibir dneminde ak bu denli ayaa dmedi. Anlk aklardan tutalm, ak cinayet yaklamlarna kadar en yavan ve tehlikeli iliki tarzlarna bile ak deniliyor. Kapitalist sistemin yaam anlayn bundan daha iyi sergileyecek iliki dnlemez. Dnemimizin aklar hakim sistemin insan ve topluma dayatt zihniyetin en kutsal alanda bile ne hallere dtnn ak bir itirafdr. Ak canlandrmak en zor devrimci grevlerden biridir. Byk emek, zihniyet aydnl, insanlk sevgisi ister. Akn en nemli artlarndan biri, an bilgelii snrlarnda seyretmeyi gerektirir. kincisi, sistemin lgnlklarna kar byk duruu dayatr. ncs, kurtulusuz, zgrlksz birbirlerinin yzne bile baklamayacan bir ahlaki tutum olarak benimsemeyi gerektirir. Drdncs, cinsel gdy hususun gereklerine tutsak etmeyi gerektirir. Yani cinsel gd bilgelie, zgrlk ahlakna ve politik-askeri mcadele gerekliine balanmadan, atlacak her admn akn inkr olduunu bilmeyi gerektirir. Bir ku kadar bile zgr yuva kurma olana olamayanlarn aktan, ilikiden, evliliklerden bahsetmeleri, aslnda sosyal dzen kleliine teslimiyeti ve zgrlk mcadelesinin soylulatrc deerini bilmediklerini gsterir. Eer amzn ak gereinden bahsedilecekse, bu herhalde Leyla ile Mecnunlar ok geride brakan, nice tasavvuf ehlini aan, bilim adam titizliini gerektiren, gncel kaostan toplumsal zgrle yol aan, yiitlii, fedakrl ve baary yakalamakla kantlayan kiilikleri kazanmakla mmkndr. Kadnn ekonomik, sosyal eitlik sorunlar da ncelikle politik iktidarn zmlenmesiyle, demokratiklemede baaryla cevap bulabilir. Demokratik siyaset yaplmadan, zgrlkte ilerleme olmadan, kuru hukuki bir eitliin fazla anlam kazanamayaca aktr. Kadna yaklam bir kltrel devrim gibi ele almak en dorusudur. Mevcut kltrle ne kadar iyi niyetli de olunsa, aba da harcansa, olgudaki sorun ve iliki yapsndan tr anlaml zgrlk bir zm salanamaz. En radikal zgrlk kimlik, kadna yaklamla veya bir btn olarak kadn-erkek ilikilerindeki dzeni kavrayp amakla mmkndr. Bir yandan ba balamay gelenekle, pornoyu adalkla kartrarak zrnk kadar yol alnamayacan iyi bilmek gerekir. Alandaki klelik derinlii kadar zgrlk derinliini de kavrayp iradeletirmek gerei vardr. Kadn zgrlnde, dolaysyla kendini zgrletirmede mesafe alamayanlarn hibir toplumsal ve siyasal zgrlk alannda zmleyici ve dntrc olamayacaklarn anlamalar gerekir. Erkek egemen-kle kadn ikilemini aamayan hibir zgrlk abasnn gerek bir zgr kimlik salamayacan da en temel zgrlk kriteri olarak almak gerekir. Kadn zerindeki mlkiyet ve iktidar ilikisi yklmadan, zgr kadn-erkek ilikisi gerekletirilemez. Yzylmz da zgr kadn iradesinin ykselecei bir toplumsal zaman olarak grmek gerekidir. Kadnlar iin belki de yzyl gerekebilecek kalc kurumlar dnp oluturmak gerekir. Kadn zgrlk Partilerine ihtiya olabilir. zgrln temel ideolojik ve politik ilkelerini salayp pratiklemesini yrtmek, denetlemek, bu partilerin hem gerekeleri hem temel grevleri olmaldr. Kadn kitleleri iin zellikle kentlerde dnlen snma evleri deil zgrlk alanlar oluturmak gerekir. En uygun bir biim de zgr Kadn Kltr Parklar olabilir. Ailelerin kz ocuklarn eitemedikleri, dzen okullarnn da bilinen yaplar nedeniyle zgr Kadn Kltr Parklar ihtiya duyulan, uygun kz ocuklar ve kadnlar iin temelinde eitim, retim ve hizmet birimlerini kapsayacak alanlar olarak ada kadn tapnaklar roln de oynayabilir. Kadnsz yaanamaz denilir. Ama mevcut kadnla da yaanamaz. Grtlana kadar klelie batm bir kadnl-erkekli iliki herhalde en ok batran ilikidir. O halde kapitalist sistemin sonul kaosundan gerek aklardan beklenen byk gc zgr kadn etrafnda yaratarak k yapmak, aka gnl vermi ve ba koymu gerek kahramanlarn en soylu ve kutsal ilerinden olsa gerek! Doal evreyle btnlk sadece ekonomik, sosyal ierikli deildir. Felsefi olarak da doa, kavranmas vazgeilmez bir tutkudur. Aslnda bu karlkldr. Doa insanlaarak byk merakn, yaratm gcn kantlarken, insan da doay -Smerlerin zgrl (amargi) anaya (doaya) dn olarak anlamalar dndrcdr- kavrayarak kendi farkna varmaktadr. kisi arasnda ak-ak olunan ilikisi vardr. Bu byk bir ak servenidir. Bozmak, ayrmak herhalde dini tabirle en byk gnahtr. nk ondan daha deerli bir anlam gc yaratlamaz. Konuyla ilintililik anlamnda kadn kanamasn doayla hem ayr dn, hem de ondan geliin bir iareti olarak yorumlamamzn arpc anlam bir kez daha

kendini hissettiriyor. Kadnn doall, doaya yaknlndan ileri gelmektedir. Srl ekicilii de anlamn bu gereklikte bulur. Doayla btnletirmeyen hibir toplum sisteminin rasyonellii, ahlakilii savunulamaz. Doal evreyle en ok elitiren sistemin rasyonelite ve ahlaki olarak da almas bu nedenledir. Kapitalist toplum sisteminin yaad kaosla evre felaketi arasndaki iliki bu ksa tanmlamadan da anlald gibi diyalektiktir. Ancak sistemden k doayla olan kkl elikileri atrabilir. Yalnz bana evrecilik hareketleriyle zmleyici olunamayaca elikinin karakterinden ileri gelmektedir. Dier yandan ekolojik bir toplum ahlaki dnm de gerektirir. Kapitalizmin anti-ahlakilii ancak ekolojik yaklamla alabilir. Ahlak-vicdan ilikisi empatik ve sempatik bir ruhsall gerektirir. Bu ise yetkin bir ekolojik donanmla anlam bulduunda deer tar. Ekoloji doayla dostluktur, doal dine inantr. Bu ynyle doal organik toplumla yeniden ve uyanm bilinle btnlemeyi ifade eder. Ekolojik yaamn pratik sorunlar da olduka gnceldir. Doal evre felaketlerini durdurmak iin kurulmu ok sayda rgtlenmeyi derinletirmek, demokratik toplumun ayrlmaz bir paras klmak, yine feminist ve zgrlk kadn hareketiyle dayanma iinde olmak eylemlilik grevleridir. evreye ilikin bilinlenme ve rgtlenmeyi younlatrmak, demokratiklemenin en temel faaliyetlerinden birisidir. Bir dnemlerin youn snf ve ulus bilinci gibi youn demokrasi ve evre bilinci kampanyalarn dzenlemek durumundayz. Hayvan haklarndan tutalm, ormanlar korumaya ve hzla doay yeniden ormanlatrmaya doru bir eylemlilik toplumsal eylemliliin vazgeilmez bir paras olmaldr. Biyolojik duyarll olmayann toplumsal duyarll sakattr. Gerek ve anlaml olan duyarllk ikisi arasndaki ba grmekten geer. nmzdeki dnemler plak hale getirilmi doann byk bir orman ve dier bitki rtsne ve hayvanlarna kavumas iin verilmesi gereken byk mcadelelere tank olacaktr; tank olmaldr. Adeta ormanlatrma ansn vermek gerekecektir. En byk yurtseverlik aalandrmak ve ormanlatrmaktan geer slogan, herhalde en deerli sloganlardan biri olacaktr. Hayvanlar sevip korumayann insanlar koruyup sevemeyecei daha iyi anlalacaktr. Hayvan ve bitkilerin insana emanet olduu kavrandka, insann deeri bir kat daha artacaktr. Ekolojik bilinten yoksun bir toplumsal bilinlilik, reel sosyalizm olgusunda da grld gibi zlmek ve yozlamaktan kurtulamaz. Ekolojik bilin temel ideolojik bir bilintir. Felsefeyle ahlakn snrlar arasndaki kpr gibidir. ada krizden kurtarc politika ancak ekolojik olduunda doru bir toplumsal sistemlilie gtrebilir. Kadn zgrlk probleminde olduu gibi, ekolojik sorunlarn zmnde de bu denli gecikmi ve yanllklarla dolu yaamn altnda ataerkil-devleti iktidar anlaynn temel bir rol vardr. Ekolojiyi ve feminizmi gelitirdike, ataerkil-devleti sistemin tm dengeleri bozulmaktadr. Gerek bir demokrasi ve sosyalizm mcadelesi ancak kadn zgrl ve evrenin kurtuluu amalandnda btnlk kazanabilir. Ancak bylesine btnlemi bir yeni toplumsal sistem mcadelesi gncel kaostan kn en anlaml biimlerinden biri olabilir Buna karlk halklarn tarih boyunca sergiledikleri daha ok komnal ve demokratik duru tarz, kendini kaosu aabilecek teorik ve taktik yenilemelerle glendirmek durumundadr. Eski dnemlerin reel sosyalizmi douran sol anlaylarla daha yakn dnemlerdeki yeni sol, ekoloji ve feminist hareketleri ve Porto Allegre Toplantlar kaosu kavrayp aacak yetenekten uzaktrlar. Bu hareketleri de yadsmadan, kresel bir demokratik, cinsiyet zgrl ve ekolojik toplum iin genel teorik perspektiflerle yerel zgn taktikler zerinde youn bir tartma ve zm tarzlarna iddetle ihtiya vardr. Bunu yaparken, eskinin ya devletleri ykarak ya da ele geirerek iktidar ve zm olmaya odakl teorik ve taktik yaklamlarna elveda demek temel koullardan bata gelenidir. Devlet odakl zihniyet ve kurtuluu-kalknmac yntemler terk edilmedike, reel sosyalizm olaynda da grld gibi kapitalist sisteme en ktsnden hizmet edilmekten kurtulu olamayacaktr. Yine eskinin lke, ulus, snf ve din biimindeki genelletirici, soyut, ideolojik yan ar basan kavramlar temelinde devlet, sosyalizm, ulus, vatann ve dinin kurtuluu gibi slogan ve programlarla kitleler ayaklandrlarak, savalar dzenlenerek halklarn gerek zgrlk ve eitlik taleplerine yant verilemez. Verilse bile sonuta kapitalist sistem iinde erimekten ve onu daha da glendirmekten teye rol oynayamaz. Kresel kapitalizmin elindeki dev ekonomik, askeri ve bilimsel imknlar gz nnde bulundurularak demokratik her tr yasal eylemlilik, yasalar eit uygulanmadnda ve zorbalk rejimi esas alndnda rgtl ayaklanmalar ve z savunmaya dayal gerilla savalar kar koyma yntemleri olarak deerlendirilebilir. Kapitalist toplum ahlakn yadsnmas temelinde olutuundan, demokratik, cinsiyet zgrlkl ve ekolojik toplumu ina ederken, teorik-etik ve pratik-ahlak olarak hareket etmek vazgeilmez bir ilke ve tutumdur.

nc Blm ORTADOU UYGARLIINDA KADIN OLGUSU TM TOPLUMSAL SORUNLARIN ZMNDE ODAK DURUMUNDADIR Ortadou Kadn Demokratik Toplumun En Diri Ve Eylemli Gcdr

15 bin yl analk yap, insanlk iin gerekli olan her eyi yarat, sonra en aresiz bir kul durumuna d! lk tanralarn doduu memleket ol, insanlk iin gerekli her eyi hem yarat ve dourt, hem de sonra bir bez paras gibi kullanlp bir keye atl! Tm tanrlar ve byklkleri yarat, sonra hepsinin en aresiz kulu ol! Tm insanl doyurmann zanaatlarn yarat, sonra a kal! Her taraf barnakl kl, sonra barnacak yurdun olmasn! Herkesi aydnlatan bir mum ol, sonra karanlktan kurtulma! Herkese ses ol, mzii ve iiri yarat; sonra dilsizlere, sarlara dn! Herkes iin bilimi, saygy ve teknii yarat, sonra en cahili ve aresizi kal! Herkese saray, han yarat, sonra yerleecek bir avu yere muhta ol! Ortadou uygarl ite bu byk ve ok dramatik elikinin addr. Aklarnn neden yakp kl ettii bu elikilerde gizlidir. Bu kadar deerle by, sonra ccele! Bunu ancak yanma temizler. lk tanr-tanra kavumasn yarat, sonra en aalk dilenci durumuna dm kadn ve erkei ol! Bunu ancak yanma, yaklma temizler. Ortadou halklar ok alarlar. Bu kadar deer yarattktan sonra kaybet: Tabii ki, ok alanacaktr. Ortadou zellikle son bin yldr lm sessizliine alamaktadr. Ezanlar, trkler, arklar, sazlar hzn dolu ve lme arldr. Bunlarn hibiri tesadf deildir; olup biteni dile getiriyorlar. Tersi yaplsayd, anlamsz bilinirdi. Dnyada olup bitenlerin neden Ortadouyu pek etkilemedii imdi daha iyi anlalmaktadr. Temeli ve mezarlar bu kadar byk ve derin olanlar, bakalarn anlamazlar. Onlar imeden daimi sarhoturlar veya doarken lm gibidirler. Gemi bu kadar ezici ve affedilmezdir. Neden affedilmedii bellidir. Bu uygarlk byle yerde braklamaz. Brakanlar en byk ihanet iindedirler. Bu kadar ihanet iinde olanlar affedilemez. Uygarlk ihaneti byktr ve hainleri oktur. Onun iin intikam hareketleri de byk ve oktur. Ama bu neyi kurtarr ki? l ve ldr yaklam, mezarlklar bytmekten baka neye yarar ki? Ortadouda din kavgalar, namus ve aile kavgalar, mal ve mlk kavgalar gibi incir ekirdei kabilinden gerekelerle oluk oluk kan aktlr. Ama bunlar bahanedir. Tm bu kan aktmalarn temelinde byk kaybediler, ihanetler yatmaktadr. ntikam gelenei basit deildir. Bylesine bir gemie uzanr ve temelini bulur. Tre cinayetleri ok ilenir ve temeli yine bu lanetli tarihtir. Tm uygarlk deerlerine el konulup rzna geilmitir. Bu gerek birok eyde yapld gibi kzda ve kadnda sembol anlamna brndrlr. Sembole bir ey olursa, byk kutsallk kirlenmi saylmaktadr. O nedenle cezas en ar ve kabul edilemeyecek tarzdadr. Trajedi kaynan buradan, bu tarihten alyor. Ortadou toplumu, devleti gerek anlamda bir sorunlar yndr. Kadim tarihten beri biriken ve bastrlan eitli sorunlar toplumu nefessiz brakmtr. zm bulsunlar diye kapitalist sistem tarafndan dayatlan rejimlerin kendileri sorunlarn kayna haline gelmilerdir. Ne kendileri zmleyici olabiliyor, ne de i ve d zmleyici glere imkn veriyor. Sorunu sadece slamn krizi ile adlandrmak byk eksikliktir. Tek tanrl dinleri de aan, kk neolitik dneme kadar giden zihniyetler vardr. Ulus olgusuyla tanmlanamayacak birok toplumsal doku ve sistem olumutur. Deil her airet, neredeyse her aile bir devlet sorunu gibi karmaklk tamaktadr. Kadn ve erkek arasndaki uurum, toplumla devlet arasndaki uurum kadar yabanclamay yaamaktadr. Adeta efsanede anlatlan Babil Kulesi dibinde birbirinden anlamayan bir krler, sarlar ve dilsizler kaosu yaanmaktadr. Efsane ayn yerde sanki canlanmtr. Yetmii akn ulus gc aba harcyor. Ama her geen gn kargaa daha da artyor. Firavunlar dneminden kalma Arap-Yahudi sava hzndan bir ey kaybetmemitir. Smer krallarndan beri Kurtilere (Krtler) kar dzenlenen operasyonlar da ayn hzla srmektedir. Sorunun cevab ana uygarlk gereinde yatmaktadr. Ana ocua deil, ocuk anaya nasl benzemek durumundaysa, bir nevi kendilerinden doduklar ana uygarl da ocuk uygarlklar kendilerine benzetemezler. Kendileri ana uygarla en azndan baz ynleriyle benzemek zorundadr. Yine kk hcre rneine dnersek, ana hcreden tremi tm hcrelerin genetik yaplarn bulmak mmkndr. Ama tremi hcrede ana hcreni tm genlerini bulmak mmkn deildir. phesiz toplumsal olguyu, biyolojik olgularla ar kyaslamak byk hatalara yol aar. Ama yine de trendleri doru anlamak asndan nemli kolaylklar salarlar. Kapitalist sistem uygarlnn Ortadou uygarlna daha derinlikli ve zgn yaklamas gerei aktr. Ortadou uygarl zmlemelerine giriirken, ncelikle zihniyet yapsna bakmak gerekir. tek tanrl zihniyet yapsnn dou ve kklemesi blgenin temel gereklerindendir. Din sosyolojisinin bu alanda zmesi gereken birok temel konu var. Yine bu abann edebiyat ve dier sanat yaklamlaryla somutlatrlmas gerekir. Blgede hala etkili olan neolitik toplum deerlerini ayrtrmadan zihniyet haritasn izmek nemli bir eksiklik tayacaktr. Dier yandan iktidarla btnlemi kavim ve din olgularnn alt birimleri olarak youn mezhep, kabile ve aile yaplar halen yaanan bir gerektir. Kapitalizmin yol at zihniyet kalplar blgede adeta krlmaya urayarak anlam bulurlar. Zihniyet kalplarnn kkenlerini tarihin balangcnda, hatta ncesindeki ok tanrllkta, mitolojik dnyada, zellikle de Smer mitolojisiyle ilikisi iinde ele almak, birbirine gemi zihniyet rglerini daha iyi anlamamza katk sunacaktr. Ortadou gncelinde sz ve pratik, kavram ve olgu, hayal ve gerek, din ve yaam, bilim ve ideoloji, felsefe ve din, ahlak ve yasalar arasnda muazzam bir kargaa, i ielik, bozulma ve siliklik yaanmaktadr. Neredeyse insanln tand tm zihniyet tabakalar yol atklar kirlilikle birlikte sorun ynlar halinde istiflenmi olarak durmaktadr. Gerek eski gerek yeni dil yaplar da zihniyet durumlarn tm tutuculuklar iinde yanstmaktan geri durmamaktadr. Son yzyllarda oluan snrlar izilmi memleket, vatan, ulus, devlet gibi kavramlarda youn bir cehalet ve dar grllk yaanmaktadr. ada zihniyet unsurlaryla ortaa ve arkaik a zihniyet unsurlar arasnda en aibeli bir evlilik yaanmaktadr. Ortadou zihniyet yaplarn bombalamadan, yaplacak fiziki yap -politik, sosyal, hukuki, ekonomik- bombalamalar gnmzde de tank olduumuz gibi znde zihniyet yanlar ar basan resmi ve gayri resmi vahet boyotlarndaki terr, katliam ve ikenceli uygulamalardan baka sonuca yol amaz.

Sosyal yap kurumlar ve zellikle aile olgusu en az iktidar kadar karmaklk tar. Ortadou erkei ve kadn zgn bir zmlenmeyi gerektirecek bir karmaklk tar. Genel sosyolojik kalplarla yaplacak bir aile, kadn ve egemen erkek zmlemesi nemli eksiklikler tayacaktr. Siyasal, ideolojik ve ahlaki gereklik en kat ve karanlk yanlaryla erkek ve kadnda yanstlr. Aile kurumundaki elikiler devlet kurumundaki elikilerden az deildir. Aile sosyal bir kurum olmann tesinde anlam olan, adeta toplumlarn kara delii gibidir. Kadn mercek altna aldmzda, belki de tm insanlk dramn okumak mmkn olabilecektir. Ortadou'nun demokratik bakaldrsnda kadnn zgn bir yeri vardr. Neolitiin yaratc gc olarak, kadn, snfl toplum tarafndan aalanmasn bir trl kendine yedirememektedir. Kadn erkein egemenliine hep kukuyla bakmtr. Haklarnn yenildiinin tamamen farkndadr. aresizlii, onu derin aclar iinde brakmaktadr. Bu duruma drlmeye de hibir zaman layk olmadnn bilincindedir. O aslnda gizliden gizliye tanra kltrnden yanadr. Erkek tanrlara ciddi olarak hi inanmamtr. Srekli bir boluk iinde bulunduunun bilincindedir. Hak ettii sayg ve sevginin kendisine gsterilmediini ac ve fkeyle hissetmektedir. Bu kadar muhta klnm olarak erkein eline drlmesini asla affetmemitir; daha ok da kendini affetmemitir. Erkein sevgiden ok uzak, hoyrat ve ahlksz olduunun farkndadr. Ak gcnden yoksunluunu da iyi bilmektedir. Bu kadar elikinin kurban olmas, sanldnn aksine kadn cahillie deil, bilgelie daha ok yaknlatrmtr. nand m, en gl ball gsterme gcnde stne yoktur. Genelde tm kadnlar, zelde Ortadou kadn bu zellikleri nedeniyle demokratik toplumun en diri ve eylemli gcdr. Firavun ve Nemrut deyimleri Ortadou kltrnde tam da tanr-krallar ifade eder. Tanr-kral bir Ortadou yaratmdr. Bir ahs olmann tesinde bir kltr, bir kurumdur. Toplumun tm yelerinin tanr-kral kiilii karsndaki yerleri erzak tayan karnca misalidir. Tanr-kral ve teleen toplum arasndaki fark o denli abartl ve tersyz edilmitir ki, sonunda iki soy belirmitir: lmszler olarak tanr-krallar ve lmller olarak insanlar. Mitolojik kurnazlk veya yetkinlik, devletleen tabakay insandan saymamaya zen gstermitir. Kurum olarak devletin hakimlerin yaam iin arz ettii sreklilik, sanrm bu lmszler sfatnn oluumunda belirleyici rol oynamtr. Tanr fikrindeki lmszlk kavramnn devlet kurumundaki sreklilikle ba ok aktr. Devletlemeden nceki tanrlar iin de lm dnlrd. Neolitik dnem tanrlarnda ve onu temsil ifadelerinde her yl tanr dou ve lmleri iin zel gnler vardr. Yaygn sylence ve ritellerle -ibadetler- kutlama ve yas trenleri dzenlenirdi. Ne zaman ki devlet kurumu sreklilik -ahslar geici, devlet kalc- kazand, o zaman tanrlar da lmsz klnd. Burada tanr-krallarn soy ve hanedanlarn ayrcalkl klmann rol de nemlidir. nsandan saylmama ve lmszlk, olaanst bir byklk ve farkllk salar. Devletliler snf bylece tanrlaarak lmsz bir soy haline getirilince, teki insanlara -dier tm toplum insanlar- den de ona kulluk etmektir. Bu kulluk daha sonraki Grek ve Roma kleliinde grlen bamllk trnden olduka fakldr. Efendisine ballkla tanrya ballk arasndaki fark gibi. Tanrsal ballkta gl bir inan ve ibadet btnl vardr. Rahip geleneinde tanrkral olarak devlet ball o kadar byk bir deha ile ilenmitir ki, kleler-kullar ordusu karncalaarak yk tayacak denli kltlm ve hizmeti klnmtr. Smer mitolojisinde insan, tanrlarn dksndan veya bir adm daha ileride topraktan (amur) yaratlm gibi gsterilir. Tanrlarn en aa tarzda insan yaratmas inceleerek gnmze kadar gelir. Kadn, tanrdan yaratlamayacak kadar unutulmutur. Ona biilen paye erkein kaburga kemiinden yaratlm olmasdr. Bu anlatmlar devlet tabakasnn ilk douundaki byk ideolojik dzeni gstermesi bakmndan nemlidir. nsanlarn blnmesi o denli ilenmitir ki, nesiller boyu toplumun ezici ounluu devlet tabakasnn tanrsalln sadece onaylamyor, ibadet ediyor ve en arndan almay bir tanr emri olarak alglyor. deolojik derinlik bu kadar gelimi oluyor. Aslnda temeli zorbalk ve yalan olan bir kurumsal zellik, en yce, tapnlan ve uruna her tr aba gsterilen bir metafizik, soyut feti -tapnlan ey- haline getiriliyor. En az devlet sorunu kadar arlaan bir sorun da aile ve kadn etrafndan ekillenen toplumsal zihniyet ve davranlardr. stte devlet altta aile, cennet ve cehennem ikilemi gibi bir diyalektik btnlk olutururlar. Devlet mikro modelini ailede gerekletirirken, byyen aile talepleri de makro modelini devlet olarak tasarmlar. Her aile ideal zmn devletlemede bulur. Devlet despotunun ailedeki yansmas kk despot olarak aile reisi erkektir. Byk devlet despotu ne kadar etkili, yetkili, keyfi tutumlarla aleme nizam vermeye alrsa, kk reis de birka kadn ve ocuk zerinde ayn mutlak nizamiyat ileriyle urar. Ortadou uygarlnda aileyi devletin mikro modeli olarak zmeden, yetkin bir toplumsal zmlemeyi yapmak ok eksik brakr. Gnmz Ortadou toplumunda kadn sorunu en az devlet sorunu kadar arlamsa, bunun altnda yine devletin tarihi kadar uzun ve karmak bir kadn klelik tarihi yatar. Kadn-aile-erkek Bermuda genini haritada iyi gstermeden, yanndan geen her toplumsal zm gemisini batrmas iten bile deildir. Bermuda geni toplumsal okyanusta Ortadoudaki mikro devlet olarak ailedir. Hiyerari ve devlet ykselirken, kendi izdmlerini de mutlaka aile kurumunda yanstmadan edemezler. Ailede yank bulamayan bir hiyerari ve devlet, yaama ansn gl klamaz ve srdremez. Ortadou uygarlnda bu diyalektik ikilem zenle dokunur ve hi ihmal edilemez. En eski tutsakla alnm cins, soy ve snf olarak kadn ele alp snrl da olsa sosyolojik bir zmlemeye tabi tutmadan, aile ve erkei, dolaysyla baka bir ynden devleti ve toplumu kavramada byk eksiklikler olacandan, ksaca bir kadn klelik tarihini tasarmlamak gerekir. Kadn tanmn nceki blmde vermeye altmzdan tekrarlamayacam. Fakat yine de kadn biyolojik olarak toplumsalla girdiinde eksik, kusurlu bir cins olarak deerlendirmek tamamen ideolojiktir -ve

erkek egemen zihniyet tasarmdr- demeyi hi ihmal etmemek gerekir. Bilakis kadnn biyolojik ve toplumsal bir varlk olarak daha yetkin olduunun bilimsel olarak kantlanan bir gereklik olduunu da hi gz ard etmemek gerekir. Tarihte belki de toplum yaam zerinde en byk bir deiime yol aacak bir cinsel krlma yaanmtr. Ortadou kltrnde kadnla ilgili bu ilk deiime birinci byk cinsel krlma kar devrimi diyebiliriz. Kardevrim diyoruz. Zira toplumun olumlu gelimesi zerinde katks yoktur. Tersine, ataerkil toplumun kaskat egemenliini getirerek kadn dlamakla muazzam bir yaam fakirlemesine yol amtr. ift sesli toplum yerine, tek sesli erkek toplumuna yol amtr. Ortadou uygarlndaki bu krlma belki de ba aa gidiin ilk admdr. Sonular her geen dnem daha da karartc olmutur. Tek boyutlu ar erkeksi toplum kltrne geilmitir. Kadnn bir dnemler harikalar yaratan ve son derece insancl, canl duygusal zeks kaybolurken; dogmatizme teslim olmu, doadan kopmu, sava en yce erdem sayan, oluk oluk insan kan dkmekten zevk alan, kadna ve kleletirilmi erkee her keyfi muameleyi hak sayan zalim bir kltrn lanet -kendileri tersini syler- analitik zeks domutur. Bu zek veya dnce trnn canl doa, insancl retime odakl eitliki kadn zeksnn tersi bir yaps vardr. Toplumda erkek egemen yapnn ykseliinden sonra yaratclkta ciddi bir duraklamann ortaya kt gzlemlenmektedir. M. 6000-4000 arasndaki dnemde -ana-kadn dnemi- binlerce bulu gereklemiken, M. 2000lerden beri ciddiye alnabilecek ok az sayda icadn gerekletii grlmtr. Bunun yannda sava-iktidar kltrnn byk yaygnlk gsterdii, fethetmenin en yce meslek -krallar meslei- sayld, devletlerin temel amalarnn fetih olduu bir yaplanma ortaya kmtr. zcesi kadnn dlanmas fetihi-sava erkek yapl otoritelere byk deer vermeyle i ie yrmtr. Devlet kurumu tam bir erkek icad olarak anlam kazanrken, talan ve ganimet amal savalar adeta bir retim tarz haline gelmitir. Kadnn retime dayal toplumsal etkinlii yerine, erkein savaa ve ganimetlere dayal toplumsal etkinlii gemitir. Kadnn tutsaklyla sava toplum kltr arasnda yakn bir iliki vardr. Sava retmez, el koyar, talan eder. Her ne kadar zorun rol baz zgl koullarda -zgrln nn ama, igal ve istilaya, smrgecilie kar koyma- toplumsal gelimede belirleyici olsa da, ekseriyetle ykc ve olumsuzdur. Toplumda isellemi iddet kltr de savalarla beslenir. Devletlerarasnda sava klc, aile iinde erkek eli egemenlik timsalidir. Hem alt, hem st toplum kl ve elin kskacndadr. Tahakkm kltrne srekli vg dzlr. En byk ahsiyetler dktkleri haksz kanlarla vnmeyi, gururlanmay en gl erdem sayarlar. zellikle Babil ve Asur krallar insan kellelerinden harman yapmak, kale ve duvar rmek gibi rnekleri en byk an ve ereften sayarlar. Bugn halen yaygn olan toplumsal iddet kltr ve devlet terr kaynan bu kltrden almaktadr. Tek tanrl dinler tarihinde kadn etrafnda ikinci byk cinsel krlma kltr gelime kaydeder. Mitolojik dnem krlmasndaki kltr bu sefer tanr emri olarak kanun haline gelir. Kadna ynelik uygulamalar tanrnn kutsal emrine balanr. Hz. brahimle Sara ve Hacer arasndaki iliki figr yeni dinin erkek stnln onayladn gstermektedir. Ataerkillilik iyice oturmutur. Cariyelik kurumu olumutur. ok kadnla evlilik onay grmektedir. Hz. Musann bacs Mariamla arasndaki sert iliki, kadnn mirastaki paynn da kaldrldn gstermektedir. Hz. Musann toplumu tam bir erkek toplumudur. Kadnlara hibir grev verilmemektedir. Zaten Mariamla kavga da bu nedenledir. Kadn hamurlu elleriyle erkek iine karmamaldr deyimi o gnden kalmtr. M. 1000lerin sonunda ve ncesinde ykselen brani Krallnda Davut ve Sleymanla artk geni haremlilik kltrne geildiini grmekteyiz. Kadnlar hediye edilmektedir. Kadnn sesi soluunun kesildii yeni bir dneme girilmitir. Kadn stndeki tasarruf herhangi bir mal zerindekinden farkszdr. Yeni din devletinde yaanan bu durum aileye de yanstlacaktr. Ataerkil kltrle dinsel devlet kltrnn ifte egemenlii altndaki kadnn rolnden bahsetmek mmkn deildir. En iyi kadn erkeine, ataerkillie en iyi uyum gsteren kadndr. Kadna ynelik karalamalara din de alet edilmitir. Her eyden nce O (Havva) Ademi batan kararak cennetten kovulmasna yol aan ilk gnahkr kadndr. Ademin tanrsna -ataerkillik figr- boyun emeyen Lilit, eytan -Ademe secde etmeyen, kulluu reddeden insan figr- esas almakta, onun arkada olmaktadr. Mitolojik karalama rnek alnarak dinsel karalamaya dntrlmtr. Smerlerde kadnn erkein kaburgasndan yaratld eklindeki iddias Kutsal Kitaba da alnmtr. Saylar binlere varan peygamberlerden tek bir kadn yoktur. Kadn cinsellii byk bir gnah olarak deerlendirilmekte, srekli karalanarak, hor grlerek tresel bir ilke haline getirilmektedir. Smer ve Msr toplumlarnda grkemli bir yeri olan kadn aybn, gnahn, batan karmann nesnesidir artk. Hz. sa dnemine geldiimizde, karmza kan Meryem figr her ne kadar oul tanrnn anas ise de, kendisinin tanrsallkla alakas kalmamtr. Tanra anann tanra unvan yerini ok sessiz, gz yal bir anaya brakmtr. D devam etmektedir. Tanrnn -kadna egemen erkein- frmesiyle hamile kalmak hayli elikili bir kavramdr. Hristiyanlktaki Baba-Oul-Kutsal Ruh lemesi aslnda ok tanrl dinlerle tek tanrl dinin bir sentezini ifade etmektedir. Bu dnemde ok yaygn olan ve Hristiyanlkla youn ilikide bulunan gnostik -tanr bilen- ve paganistik -puta tapan- inanllarla kat brani inanc olan tek tanrclk arasnda youn bir atma vardr. Sonuta bu eilimin uzlamas tanrl -saylarn hayli azald grlmektedir. Hz. Muhammed zamannda da byle bir l vardr- bir din olarak ekillenmitir. lgin olan, en azndan Meryemin de tanr olmas gerekirken, Kutsal Ruhun aleti olarak grlmesidir. Bu olgu tanrsalln adamakll erkekletiini gstermektedir. Smer ve Msrllarda tanr ve tanralar neredeyse yar yaryadr. Babil dneminde bile halen ana tanrann sesi grdr.

Hz. sayla ve Meryemle gerekleen kadna den, artk gz yal, sakin bir kadn ve ana olmaktr. O hibir zaman tanrsallktan dem vurmayacaktr. Evinde zellikle deer kazanan -tanr oul- erkek ocuklarna ok iyi bakacaktr. Evinin kadn olmak dnda herhangi bir toplumsal rol yoktur. Kamusal alan tmyle kadna kapaldr. Hristiyanlktaki azizeler -kadn bakire- pratii, aslnda kadnn byk gnahlarndan kurtulmak iin inzivaya ekilmi halidir. Bunun snrl da olsa olumlu bir gelimeye yol at sylenebilir. Azizelik en azndan cinsel kavramlardan ve ayplanmalardan kurtuluu ifade etmektedir. Evdeki cehennemi yaama tercih edilmesinin maddi ve manevi nedenleri gldr. Tarihsel bir pratik olduundan kuku yoktur. Bir nevi ilk yoksul kadnlar partisi de denilebilir. Tanra tapnak kltrnn ok silik de olsa kadn manastr kltr biiminde canlanmasn da ifade eder. Azizeler pratiinin Avrupa uygarlk tarihindeki yeri nemlidir. Tek eli evlilik byk oranda azizeler pratiinden de esinlenmitir. Kadnn ok zor koullar altnda da olsa, bakirelik gibi cinselliini bir tehlike kayna da saysa, yine de kadnn ykselmesine katkda bulunduu belirtilebilir. Olumsuz yn ise, Avrupa uygarlndaki Katolik evlilie -hi boanmama- tepki olarak gelien kadnn cinsel bir meta olarak deerlendirilmesidir. Tabii ykselen kapitalizmin sayesinde. Hz. Muhammed ve slamiyetle kadnn kazand yeni stat, l kabile kltrndeki ataerkillik unsuruna gre belli bir olumluluk tasa da, znde brani kltrn esas almtr. yice ekillenmi kadn stats Davut ve Sleymanda neyse, Hz. Muhammette de odur. Yine siyasi amal ok sayda evlilik ve bol cariyeli yaam meru saylmaktadr. Evlilik drt kadnla snrlanmsa da znde ayndr. Kadn tarlanzdr, dilediiniz gibi ileyebilirsiniz anlay mlklemi kadn veri olarak almaktadr. Hz. Muhammedin ak anlay da ilgintir. Ellili yalarnda dokuz yandaki Aye ile ak yaamas Hz. Muhammette kadn ilgisinin yksekliini gstermektedir. lk ei Haticeyi srekli vmesi kadna verdii bir nemdir. Genelde kadna kar duyarldr. Fakat haremlii, cariyelii kurum olarak brakmas daha sonraki devlet tabakas iinde ok olumsuz kullanlacaktr. Hz. Aye, Hz. Muhammedin lmnden sonra halifeler arasndaki iktidar savana kartnda kaybedecektir. Kadnln deerini byk bir acyla renecek ve Yarab, beni kadn douracana, ta paras klsaydn diyecektir. Kadna iktidarda yer olmad, daha Musa-Mariam ilikisinde belirlenmitir. Feodal ortaa Ortadousunda kadn statsnde herhangi olumlu bir gelime olmamtr. Tarihsel kalplar yrrlktedir. Leyla ile Mecnun arasnda simgeletirilen ak ilikisinde hayrl bir sonu kmaz. Feodalizmde aka yer yoktur. Ataerkillikle devlet yarmas altndaki ailede kadn en kiiliksiz bir dnemi yaamtr. ktidar sahiplerinin arzularnn mutlak esiri durumundadr. ktidarlarn glendirmede tamamen bir ara rolndedir. Genelde toplumdan soyutlanmtr. Henz gebelik koullarnda yaayan topluluklarda ilkel komnal dzenden kalma izler kadnda saygnlk tarken, ehir kadnnda en derin bir kadn klelii yaanmaktadr.

Ortadou halklarnn tarihi de bir nevi kadnn tarihi gibidir Tahakkm ve mlkiyet dzeninin altnda kadnn yerini tanmlamak giderek glemektedir. Binlerce yllk bir uygulamann verisi olarak kadn gnmzde tam bir enkaz halini yaamaktadr. Kapitalist sistemin ayartc etkisi bile tam yansm olmaktan uzaktr. Ortadou toplumunda gericiliin merkezindeki asl edir. Her alanda yenilmi Ortadou erkei, bu yenilginin btn yansmalarn kadndan karmaktadr. Darda ne kadar hakarete urasa, bunun karln bilerek ya da kendiliinden kadndan karmaktadr. Toplumunu savunamama, k bulamamann fkesiyle dolmu erkek, ailede bir deli gibi ocuk ve kadna ynelmekte, iddetini boaltmaktadr. Namus cinayetleri olgusu, aslnda btn toplumsal alanda namusunu ineten erkein, tersinden olarak bunun fkesini kadnda giderme eylemidir. Sembolik ama ok bitik ve basit bir gsteriyle namus davasn hallettiini dnmektedir. Bir nevi psikoterapi uygulamaktadr. Sorunun altnda kaybedilmi bir tarih ve toplumsal dava yatmaktadr. Bu tarihsel toplumsal davayla yzlemedike ve zerine deni yapmadka, namus kirlenmesinden asla kurtulamayacan bu erkee anlatmak, kabul ettirmek temel sorunlardan birisidir. Asl namusun kadnn cinsel organnn bakireliinden deil, tarihsel ve toplumsal bakirelii salamaktan getiini mutlaka retmek ve uygulamak gerekir. Gnmz Ortadou ailesinde yaanan sorunlarn devlette yaananlar kadar nem tamasnn bu ksa tarihsel anlatmla daha iyi aa kt kansndaym. ki ynl bask, problemi daha da iddetlendirmektedir. Tarihten gelen ataerkil ve devlet toplumunun yansmalaryla Bat uygarlndan yansyan modern kalplar bir sentez deil, bir krdm yaratmaktadr. Devlette yaratlan tkanklk ailede daha da dmlenmektedir. ok ocuklu ve eli balar ekonomik olarak aileyi srdremez bir durumda brakmaktadr. Byyen ocuklarla gen nfus i bulamamakta, bu da aileyi ilevsiz klmaktadr. Ekonomiye ve devlete ayarl aile, iki yandan da eski tarz balarla yrnemeyecei bir kmaza saplanmtr. Ne Bat tarz aile, ne de Dou tarz aile yaanmaktadr. Ailede erozyon bu koullarda gereklemektedir. Daha hzl zlen toplumsal balara nazaran ailenin hala gcn korumas, tek toplumsal snak olmasndan trdr. Aileyi kesinlikle kmsememek gerekir. Yaptmz eletiriler ailenin kkten reddini gerektirmemektedir. Yeniden anlam ve yaplanma gereini ortaya koymaktadr. Kadndan daha ar olarak erkek sorununu gndemletirmek nemlidir. Erkekteki egemenlik, iktidar kavramnn zmlenmesi, kadn kleliinden daha az nemli deildir. Belki de daha zordur. Dnme yanamayan kadn deil, daha ok erkektir. Egemen erkek figrn terk etmesi halinde, sanki devletini kaybetmi hkmdar gibi bir duyguya, yitiklie

kendini uram hissetmektedir. Aslnda egemenliin bu en kof biiminin onu da zgrlkten yoksun braktn, tam bir tutucu kldn gstermek gerekir. nce devlet sorunu, sonra aile sorunu demek doru bir yaklam deildir. Diyalektik bir ba iindeki bu iki olgu birlikte ele alnp zmlenmeyi gerektirir. Reel sosyalizmde nce devleti hal edelim sonra sra topluma gelir denmesinin yol at sonular ortadadr. Hibir ciddi toplumsal sorun bir tanesine ncelik tannarak zmlenemez. Btnsellik iinde bakmak, her soruna dieriyle ilikisi iinde anlam vermek, zme giderken de ayn yntemle yaklam gstermek daha doru bir yntemdir. Zihniyeti zmeden devleti, devleti zmeden aileyi, kadn zmeden erkei zmek ne kadar eksikse, tersini yapmadan zm peinde komak da o denli eksik kalacaktr. lkel komnal toplumun neolitik evresine merkez tekil etmi blge, bu dnem kltrn en derin toplumsal hafza olarak yaar. Maddi olarak da neolitik yaplanmann varl hala yaygndr. Kyllk dne kadar neolitik merkezler olmaktan teye fazla farkllam deildi. Kleci ve feodal toplum sistemleri de blgenin kkl kltr deerleridir. Bu kltrel toplamn zerine eklenen Bat kltr cila olmaktan te anlam tamaz. Dolaysyla cilaya bakp toplumsal zmler yapmak hayli yanltr. Hiyerarinin dier ad olan ataerkilliin szmad toplumsal gzenek yok gibidir. Belki de binlerce yl devlet kurumundan nce ataerkil gelenekler toplumu ynetti. Ataerkilliin gc belki de dnyann hibir blgesinde Ortadoudaki kadar kuatc, boucu deildir. Halen yaayan deerler olarak, kadn ve erkek kiilii, etnik kltr, aile ve namus anlay zerinde ataerkilliin gc ok belirgindir. Kar kltr gelitirmesi gereken ehirler, krsaln, dolaysyla ataerkilliin derin izlerini tarlar. Krsal okyanus iinde adack gibi kalrlar. Devlet binlerce yllk ataerkil kltr zerinde ykselir. Oluumunda snfsal elerden ok, glenmi ataerkil gruplar esas rol oynar. Bu gruplar iinde daha ok belirgin olan figr ihtiyar bilgedir. Kabilenin tecrbeli yals olarak bilge belki de en eski otoritedir. Muhtemelen bilge anann rol oynad tarmsal devrimden sonra adm adm gelien tecrbeli ihtiyar bilgenin, aman-eyh-peygamber olarak toplumsal stats giderek artmtr. Toplumda snflama geliip ataerkil kurumdan devlete doru bir gelime olunca, bilge mttefikleriyle birlikte hanedanla ve ona dayal olarak kralla eriir Hanedanlk, aile ve devlet iinde ykselen, ieriinde etnik ve mitolojik dinsel eler bulunan arpc bir olgudur. Aile ve devletlerin ykseli ve klerinde bir hanedanlk her zaman nemli rol oynamtr. Hanedansz devlet dnmek nadirdir. Gnmzde bile bu kural byk lde geerlidir. Neden olarak ataerkil aile yapsnn gcn gstermek mmkndr. Ataerkillik devletin genidir. Dolaysyla en gl ataerkil aile hanedan devletine ykselebilir. Hanedann kendisi devlet olur. Hanedanlk yle bir kurumdur ki, binlerce yl tesine gtrlebilir. Devlette ve toplumda ok kaln izleri vardr. Hakim snf, etnik grup ve dinsel inancn adeta bilekesidir. Bir dier avantaj, slale yoluyla uzun zamanlar etkilemesidir. Yine hanedanlar aras evlilikler yoluyla meknsal yaylm iin de elverilidir. Bu nitelikler neden devletin ncelikle hanedanlar iinde kurulduunu da aklyor. Toplumsal gelimede olduu kadar, devletsel gelimede de gl bir odak oluturmas, hanedanlk kurumunu gz ard etmemeyi gerektirir. Ortadou uygarl bir anlamda hanedanlar zerinde tanr. zellikle devlet hanedanlar tarihte en ok iz brakan rneklerdir. Bat uygarlnda daha ok devlet d hanedanlar arlk tarken, Douda devletle balantl hanedanlarn parlakl sz konusudur. Hanedanlk ayn zamanda bir okuldur; toplumsal modeldir. nemli gelimeler hanedan okul veya modelinde yaandktan sonra topluma tanr. Etnik gruplar, uluslar bile sk sk hanedan adlar ile tannr. Baat rol oynamalar az grlen olaylar deildir. En gl etnisiteler ve uluslar, ilerinden kardklar hanedanlklarn gcyle ve adyla anlrlar. Emeviler, Abbasiler, Eyyubiler, Seluklular ve Osmanllar, Barmekiler ayn zamanda Arap, Trk, Krt ve Fars ulusu demektir. Ortadou uygarlnda iddet kltrn zmlemek daha da byk nem tar. Denilebilir ki, Ortadou toplumunda iddetin girmedii ve belirlemedii tek bir gzenek, kurum yok gibidir. Genel olarak da siyasal, toplumsal, hatta ekonomik yaplanmada iddetin belirleyici rol oynad bir gr olarak ileri srlr. ktidar ve iddetin ikiz karde olduklar belirtilir. Ama hibir yerde Ortadou toplumunun hem alt hem styapsnda oynad rol kadar belirgin deildir. iddetin etkisinde kalmadan biimlenmi bir kuruma zor rastlanr. iddeti tanmlarken, biyolojik ve hatta doasal tezlere bavurmay anlamsz buluyorum. iddetin toplumsal kkeni aktr. Art-rn ve art-deere dayal snflama ve devlet iktidaryla balar da aktr. Bu hususlar sosyal bilimde genel kabul grm grler olarak paylalabilir. Genel iin doru olan bu tanmlama, Ortadou toplumsal gereklii iin daha da dorudur. Dayak cennetten -egemenlerin adas- kmadr, iddet baldan tatldr gibi deyimler kaynan iyi izah eder. Toplumun arpk ve nefessiz kalmasnda iddetin pay belirleyicidir. Tm hiyerarik ve devletli toplum sistemlerinde iddete dayanlarak statler oluturulmu, kurumlar zrhla korunmutur. iddetin sarmalamad hibir kurumun yaama ans yoktur. Toplumun iddetle beslenme gelenei en alt birim olarak ailede daha da nefes aldrmaz dzeydedir. zellikle kadn zerinde grnmez bir sava halidir. iddetten titremeyen tek bir kadn hcresi yok gibidir. ocuklarn durumu da ayndr. Temel eitim yntemi iddettir. iddetle terbiye edilmi ocuktan, bydkten sonra aynsnn beklenecei aktr. iddete dayal egemenlikten gurur duyulur, haz salanr. ktidar ve iddete dayal gllk duygusunun en tehlikeli toplumsal hastalk

olarak deerlendirilmesi gerekirken, en yce ve keyifli duygunun kendisi olarak ilan edilir. Lanetlenmesi gereken bir olgu, en ok yceltilen bir erdem olarak sunulur.

Ortadou Kadn Devletten Daha Eski Yapay Bir Figrdr Ortadouda toplumsal dokular, krizin en youn yaand alanlardr. Aile, airet, kent, kyllk, isizlik, dinsel cemaat, aydnlar, salk, kitle eitimi bata olmak zere, sosyal kurumlar en nihilist ve krizli dnemlerini yaamaktadr. stte hakim ideoloji ve iktidar ile kuatlan, alttan hi yetmeyen bir ekonomi tarafndan sktrlan toplumsal gvde iman -obez hastay andrmaktadr. Tabii bu obezlik ABD ve ABdeki gerek obezlik deildir. Afrikadaki karn i ocuk obezliine benzer. Sosyal doku olarak bu kurumlarda insanlar byk oranda ilevselliini yitirmilerdir. Kurumlarn anlaml bir rol kalmamtr. Yalnz bana kahvehaneler bile gerein ne olduunu anlatabilir. Birey iin bir sosyalleme arac olmas gereken kurumsal gereklik adeta insan avlayan tuzaa dnmtr. Olmayan sal ve sosyaliteyi daha da yozlamaya, krizlere gtrr. Arabesk bu gerein bir hasta sanat yansmasdr. Dtan gelen sosyal doku nitelikli deildir. Saldrlara kar hibir savunma mekanizmas da gelimemitir. Bunun iin gerekli zihniyet ve moral donanm yoktur. Sosyal yaplanma, siyasal yaplanma tarafndan belirlendii iin, sosyal devrim refleksleri de byk oranda krelmitir. Devlet ve demagojik siyasetten kaynaklanmayan, kendiliinden olan bir sosyal hareketlilik ok nadir olur. Sosyalite siyasalln, devletin borazanlndan te bir ileve zor gelir, yle altrlmtr. lke yle iler: Ekonomi sktrr, devlet konuturur. Toplumun kendi karlar temelinde, sivil toplum olarak aray ve zm abas snrldr. Siyasal acmaszln, zmszln belirledii sosyal trajediyi en ok kadn gereinde gzlemlemek mmkndr. Be bin yllk bir devlet ve hiyerarik gelenein tutsa olarak, gnmzde kadn olmaktan zor olan baka bir yaam dnlemez. Zorluk sadece gelenekten kaynaklanmyor. Avrupa uygarlnn rettii kadns deerler de en az dogmatik gelenek kadar tahrip edicidir. Pornoya vardrlm bir kltrle kapkara arafa brndrlm kadna ynelik kltr arasnda dehete den kadn, gerekten en byk akn durumundadr. Ortadou kadn devletten daha eski yapay bir figrdr. Kadn olmann tm erdemleri tersine evrilmitir. Gurur duyulabilecek, paylalabilecek nesi varsa ahlaki yasann tahakkm altndadr. Dinsel gelenein kendisi olmaktan kard erkein en deerli mlk haline getirdii kadn iin tek etkinlik, erkeinin isteklerine mutlak uyumdur. Bir devlet iin imparator neyse, genelde erkek ve zel olarak koca kadn iin odur. Kadnla ortak karar, uzlama erkekliin lgatnda ayp kaar. Kocasna en ok ve hi ilke tanmayan ballk en yce erdem olarak ahlakta ifadesini bulur. Kendisinin bir bedeni ve ruhu olduunu zgrce savunabilecek konumdan uzaktr. Siyasi, ekonomik ve sosyal dokularca o denli zayf klnm ve dlanmtr ki, kendine klece balanabilecek bir erkei bile drt gzle arar. Yalnz, lmden beter klnmtr. Hemcinsleri de kendisi gibi olduu iin kendilerini anlayabilecek, gerekten insanca yaam iin umut verecek birileri yok gibidir. Bu kltrel kuatlmlk gerei kadn srekli teslimiyete zorlar. Ne kadar dirense de, intihar dnmedike krlmas kesindir. Ondan sonra kadnsln btn dknce modlar taknlr. Her tarafna bu modlardan bir iaret aklr. Kadnlk gerekten en zor zanaattr. Bekrlk sreci a kurtlar sofrasnda bir meze gibi geerken, analk sreci ok sayda doumun bitmez aclar ile geer. Her ocuk bytme gerek bir ikenceye dnr. Ayrca ocuu iin hi umut vaat etmeyen bir dnya hep hayallerini krar. Aclar zerine aclar eklenir. Ortadouda kadnn toplumsal stats en zalim uygulamalarn banda gelir. Halklarn kleliinin benzeri ncelikle kadnda gerekletirilir. Kadn gerekliinin byk oranda toplumsal gereklii belirledii doru bir nermedir. Ortadou toplumundaki ar erkeksilik ile kadnslk diyalektik bir ikilemdir. Bu iliki tarzndan erkee dnen kar zellikler kof egemen erkekliktir. ktidarn erkee uygulad egemenlii, erkek kadna, kadn da ocuklara yanstr. Dolaysyla tepeden tabana doru egemenliin geirgenlii tamamlanr. Kadnn klelik dzeyi bu mekanizmada en olumsuz koulu srekli retmekte, yani toplumun klelik dzeyini gelitirmektedir. Bylelikle doan kadns toplumu en stteki iktidar kay kolayca ynetebilmektedir. Kadn iradesi dnda en byk zulm yaad halde, topluma da daha fazlasn yaatmann arac klnmaktadr. Ortadouyu dtan teslimiyete zorlayan ilikiler kadar, iten kadna dayatlan ilikilerle zorland aktr. Kadnn zgrlk eylemine dayanmayan hibir hareketin zl ve kalc zgr topluma gtrme ans bu nedenlerle snrldr. nce iktidar, sosyalizm, ulusal kurtulu vs. gibi yaklamlarn zleneni verememesi de bu gereklikle balantldr. Kadnn zgrlk almas, cinsiyet eitliini ok aan genel demokratik, insan haklar, evre, toplumsal eitliin zn tekil eder. Kadnn zgrlnde atlmas gereken ilk adm, kadn z eylem gc haline getirmektir; zerindeki mlkiyeti yaklamdan uzak durmaktr. Ar mlkiyet duygular ile ykl moda ak yaklamlar barnda birok tehlikeyi tar. Hiyerarik ve devlet gelenekli toplumda ak, yanltmacalarn en bydr; uygulanan suu rtbas etme etkenidir. Kadna sayg ve zgrlne destek, ncelikle yaanan gerekliin itirafndan ve zgrlk lehine almasnda samimi ve drst davranabilmekten geer. Kendi egemen erkekliini -adna ne derse desin- kadnda yaayan bir erkek salkl bir zgrlk deeri olamaz. Kadnn fiziksel, ruhsal ve zihinsel glenmesini salamak belki de devrimci abalarn en deerlisidir. Bir dnemlerin ana tanra kltne merkezlik etmi Ortadou kltrnde, kadn tekrar gelimi toplumsal deerlerle birlikte bamsz karar verme, tercih yapma gcne kavuturmak, buna katkda bulunmak gerek bir zgrlk kahramanln gerektirir.

Ortadou uygarlnda kadn olgusu tm toplumsal sorunlarn zmnde odak durumundadr. Ksa tarihsel gelimesini tekrarlamakszn nmzdeki dnem iin temel sloganmz, bu sefer iin nc byk cinsel krlmay erkek aleyhine gerekletirmek olmaldr. Toplumsal cinsiyet eitlii salanmadan hibir zgrlk ve eitlik talebi anlam bulamaz ve gerekleemez. Demokratiklemenin en kalc ve kapsaml unsuru yine kadn zgrldr. Kadn nce mallatran, gnmzde ise her eyiyle korkun metalatran sistemin en zayf yan kadn sorunudur. Bir dnemlerin ii snf denilen olgu roln en iyisinden kadn soyu yapmak durumundadr. Snfsallktan nce kadn soyluluk zmlenmelidir ki, snfsallk ve ulusallk daha iyi kavranp zmlenebilsin. Gerek bir kadn zgrl, zerindeki koca, baba, ak, karde, dost vb. kleletirici duygu ve iradelerin kaldrlmasyla mmkndr. En iyi ak en tehlikeli mlkiyettir. Kadna ynelik erkek egemen dnyasnn rettii tm dnce, din, bilim ve sanat kalplarn ok sk bir eletiriden geirmeden zgr kadn kimlii aa karlamaz. Kadn ncelikle kendinin olmal ki, mal olmaktan ksn. Mal, mlkiyet haline dm kadn, erdemli erkek olmay da nler. Bylesi kadnla dp kalkmak zgr erkein nndeki engeldir de. Bylesine drlm kadn, tersten de olsa drlm erkektir. Toplumlarn zgrlk dzeyinin kadn zgrlk dzeyine ball doru bir belirlemedir. Konuya estetik adan baktmzda, zgr olmayann estetiinin de olamayaca aktr. Dolaysyla estetik olmayan bir yaam ancak primat snrlarnda gerekleir. Kadn olgusuna bir sanat olgusu olarak bakmak daha gereki ve yaamsaldr. Ne mal mlk, ne iikyl gibi. Kadn doann en ileyen duyarl paras olarak grmek, belirli bir kutsall tadn fark etmek, erkek egemen diliyle hitap etmemek, kadnn srlarla ykl dilini anlamak estetik bir yaam asndan ok nemlidir. En kt toplumsal pratik kadna dayatlan erkek egemenlii, onun hodkmldr. Hibir ey aresiz durumda braklm kadn zerindeki hoyrat erkek tavr kadar kaderci olamaz. Bana gre en gl, olgun, duyarl, eit ve zgrlkten anlayan, dolaysyla demokrat erkek ve onlara dayal toplum, kadna kar tanmladmz llere bal olmak ve gereklerini yaratmay bilmekle gerekleir. Klelikte en derinlemi toplum kadn en ok kmseyen toplumdur. Yaamaktan en anlamayan toplum da kadnla rasgele yaamay kabul eden toplumdur. Yine en kt, duyarsz, heyecan ve anlamdan uzak yaam da kle kadnla gerekletirilen yaamdr. Tm bu tanmlamalarn nda Ortadou toplumuna baktmzda neden geri, anlamsz, zalim, irkin ve anlaysz bir yaamn hkm srdn daha iyi anlam oluruz. Kadnlarna kar bu kadar basit, estetikten yoksun, deersiz, mal ve hatta batan savrulmas gereken bir dert olarak yaklam gsteren bir erkek toplumunun iflah olamayaca, bartan yoksun ve irkin yaayaca ok aktr. Bylesi erkek toplumlar yaam kutsiyetini, anavatan yceliini, gerek erdemi, anlaml canl bir doa yaklamn yaratamazlar. Yaratamaynca da bahane olarak sk sk eytan kadn gsterirler. eytan ve eksik denilen kadn, aslnda kaybetmi erkek toplumun en aalk bir yalandr. Erkek egemen ideolojiye, ahlaka ve toplumsal g ve bireylere kar gl bir savam verilmeden zgr yaam kazanlamaz. Gerek bir demokratik toplum yaratlamaz. Dolaysyla eitlik olarak sosyalizm de gerekletirilemez. Halklarn politik seenei sadece demokratik deil, demokratik ve cinsiyet zgrlkl toplumdur. Somut olarak kadn zgrlk mcadelesi kendi z partisini kurmaktan kitlesel kadn hareketine, tm sivil toplum rgtlenmesine, demokratik siyaset yaplanmalarna kadar i ie yrtlmek durumundadr. Erkek egemenliinin ve toplumunun elinden ne kadar kurtulur ve bamsz inisiyatifiyle hareket edip g kazanrsa, kadn o denli zgr kiilik, kimlik sahibi olabilir. Erkenden ba balama en zalim bir kleliktir. Hi ban -akln- balamama en soylu davrantr. araftan, trbandan tutalm pornoya kadar erkek eliyle kadna dayatlan uygulamalarn alakl hibir snf ve ulus ktl kadar olamaz. Dolaysyla kadnn fkesine, zgrlk bilincine ve hareketine destek vermek en yce yoldalk ve insanlk deeridir. Ortadou en gl tanra klt kadar en derin kadn kleliinin yaand, uygarla tandk blgedir. nc byk cinsel krlmay salayarak, kadn lehine byk bir yrye de tarihine yarar biimde yer vermek durumundadr. Byk dlerin kalk da byk olur. Bu temelde adeta yeni bir tanra dininin mminleri gibi yaklarsak, hak edilmi kutsal anala ve ak kadnlna ulaabiliriz. Ortadouda ekolojinin tarihi de kadnn tarihi gibi yazlmamtr. Nasl zgr kadn iin kadn tarihini bilmek gerekiyorsa, ekolojik toplum iin de ekolojinin tarihini bilmek gerekir. evre bilinci ve eylemine dayanmayan bir demokrasi ve cinsiyet zgrlk bir toplum halklarn gerek seenei olmaz Demokratik toplumun niha zaferi kadnla mmkndr. Neolitikten beri snfl toplum karsnda yere aklan halklar ve kadn, demokratik hamlenin gerek sahibi olarak hem tarihten intikamn almakta, hem de ykselen demokratik uygarln soluna yerleerek gereken antitezi olmakta, gerekten eit ve zgr topluma gidite en salam sosyal dayana oluturmaktadr. Ortadou'da toplumun demokratiklemesinin antitez olmas, daha ok kadnn ve ondan sonra genliin sayesinde olacaktr. Kadnn uyan ve toplumun nc gc olarak tarihsel sahnede yer al gerek bir antitez deerindedir. Kadn dnyas, bilinci, vicdan, sevgisi, korumas farkl uygarlksal deerler dourmaya adaydr. Uygarlklarn snf karakterleri gerei erkek egemenlikli gelimeleri, kadn bu ynden de gl antitez konumuna getirmektedir. Hem toplumun snf farkllklarnn almas, hem de erkek stnlnn sona erdirilmesi, antitez olmaktan teye yeni sentez deerindedir. Dolaysyla Ortadou toplumunun demokratiklemesinde kadnn nc konumu, dnya apnda hem antitez (bu, Ortadoululuktan kaynaklanyor) hem de sentez konumunda tarihi zellikler tamaktadr. Ortadou halklarnn tarihi de bir nevi kadnn tarihi gibidir. O da neolitikten beri devreden karlm, yere aklmtr. Gelimesinin nndeki tek engel, siyaset kurumunun merkezinde oturan despotik devlettir. Fakat kapitalist uygarln

demokratik uygarlk lehinde kresellemeyi esas almas, bu devletin eskiyi srdrebilme ansn azaltmaktadr. Dta kreselleme, ite halklarn biliim ve iletiim tekniiyle artan muhalefetleri, bu despotik arac zecee benzemektedir. Tarih ilk defa toplumun barndaki bu urun paralanmas lehinde almaktadr. Dolaysyla siyasetin ve devletin demokratiklemeye kar uzun vadeli direnii olas grnmemektedir. Bunlarn ksa bir tarihi srete tasfiye olmalar kanlmazdr. Tarihsel bir ans olarak toplumun ve devletin bu i ie demokratikleme olanak ve zorunluluklar, Ortadouda demokratik uygarlk seeneini bu ynyle de hzla olgunlatracaa benzemektedir. Bu antitez olma olgusunu glendiren bir gelimedir. O halde hem zihniyet hem demokratik devrim Ortadou uygarlna bir antitez olma ansn gl bir biimde veriyor derken, bu gerekler belirleyici olmaktadr. Bara ve zgrle en ok ihtiyac olan kadnlar ve genlik iin ok ynl kadn ve genlik birlikleri, bata gelen sivil toplum kurululardr. Kadn ve genliin tarihsel ve somut konumuna ve siyasal hedeflerine doru cevap olmu rgtlenmeler, bir yandan tutucu toplum ve despotik devletin engellemelerini aarken, dier yandan tm toplumun izlerinde akacaklar temel sivil toplum aralar roln oynayacaklardr. Nicelik ve nitelikte iyi amalanm ve inanm bir rgtllkle genlik ve kadn birlikleri sivil toplumun zaferinin temel gvencesidirler.

B- DESTANSI ALIMAM Tanra kltne iten inanacak kadar sayg ve sevgi gcne ulatm. Byk kadn savamm ne kadar gzden drmeye alsalar da hakkn verdim. Hem bir kadn iin en kutsal grevlere ihanet edeceksin ve protestocu yaayacaksn, hem de soylu kadn yoldal iin zerine deni yapmayacaksn! Bu asla kabul edilemez. Bata PKK olmak zere, tm ilgili evrelere kadn savamnn basite alnacak bir yn olmadn gstermeye altm. En az zorba ve yalanc erkek tanrlar kadar, dorunun ve akn gc olan tanra dnyasnn da tannmasn, gerekli sayg ve sevginin iten gsterilmesini ilkelice ve ciddiyetle sonuna kadar gstermeye ve dayatmaya altm. Bu konuda ikinci ilkem, cins ayrmn da yapmamamd. Oyunlarda yeteneklerini fark ettiim kzlar halen aklmdadr. Bazen aylarca pelerinde dolanp oyuna ekmeye alrdm. Bu konuda canl bir an, Hasann amcas kz Elifle ilgilidir. Sonradan duyduumda ansn yle nakletmitir: Gelin olduum gnlerde Abdullah usulca eve yaklap halen beni oyuna davet ediyordu. Bu doruydu. Hele bu yalarda yetenekli kzlarn evlendirilmesini hi kabullenemiyordum. O yalarda bile, kadnlarn zeki ve gzel olanlaryla zgn bir ilikim olduunu hatrlarm. Bana gre zeki olan gzeldi. Gzel olan zeki olmalyd. Bu eilimimi fark eden kadnlarn daha o dnemlerde gruplar halinde beni dinlemeye, karlamaya geldiklerini de hatrlarm. Dier bir anda, Mho ve Cumo adl yaramaz ocuklarn errine kar yaptm son klard. Mho hep kavga isterdi. Bir gn bir evin kesinde eteklerim ta dolu olarak hi frsat bulamayacak bir biimde onu ta yamuruyla karladm. Evinin ahrna kadar kat. Bir daha benimle kavgaya yeltenmedi. Cumoyu ise belli bir izlemeden sonra st yamatan, eteklerim yine ta dolu olarak bastrdm. O da evin ahrna kadar kat. Ailesi zor elimden kurtard. Dersini iyice aldndan, tehlikeli olmaktan kmt. Bunun zerine anamn bana ok iyi sahip ktn ve vdn hatrlarm. Kar koyma anlaymn geliiminde, babamn aresizliiyle anamn snr tanmaz hak bildii yoldaki isyancl etkili olmutur. Anamn bana kar izlenimleri, daha sonra duyduum kadaryla olumlu ve olguncayd. Sanrm Urfa Tugay Komutannn sorusu zerine, Dizimin dibinde tutmak iin ok aba harcadm, ama baaramadm demesi doruyu ifade ediyordu. Tarzmn beni yalnz brakacan ilk fark eden ve syleyen oydu. Sz yleydi: Herkes senden yararlanacak, ama senin gibi seninle almayacak. Dedii olduu gibi kacakt. Ayrca benim hakkmdaki son deerlendirmesi, O benim iin bir taneydi, yeri ve kendisi bambakayd biiminde olmutur. ldnde son szleri Srekli dua edin, herkese hayr (ba) yapn olmutur. Daha sonra ana ve kadn deerlendirmemdeki roln deerlendirdiimde, basite almamak ve hakkn vermek gereini duydum. Kadnlara ilikin u deerlendirmesi de hayli arifeydi: Bu kafa ve kiilikle zor kadn (evlilik anlamnda) bulursun. fkeden baka bir zellii yok dediim anamn akln kabul etmeliydim. Krletiren tarih yznden birbirimize yabanclamtk. Ama dnp geriye baktmda, onun ana tanra kltrnn soylu bir sesi olduunu ve bu sesi bana ulatrdn byk bir minnetle anacak ve kabul edecektim. syan ettiim anam deil, kadn, anay hiletiren erkek egemen toplumun zalim, yabanclatran, ikiyzl dzeniydi. Anamn iyi olu olduumu, birbirimizle kutlamasak da, kantlamtm. Ortadouda nc destans almam, kadn zgrlne ilikin olandr. Bana gre anayurtlarn ve emein kurtulu almalarndan daha ncelikli olmas gereken bu alma en zor olanyd. Kadn, gericiliin ve kleciliin ilk ve kkl ezilen snf, ulusu ve cinsiydi. Grnte cins farkll, eitsizlik ve bask iin gereke yaplr. Tarih derinliine aratrldnda anlalacaktr ki, kadnlar tamamen sosyal ve siyasal egemenliin ilk kurbanlardr. Kadn insanla dayatlan her tr eitsizliin ve kleletirmenin ilk snfdr. Kadn kleletirildikten, evin uysal ve evcil bir nesnesi (zne deil) haline getirildikten sonra, sra snfl toplumu ve devleti yaratmaya gelmitir. Zalim ve yalanc erkek kadn drdkten sonra, bundan ald cesaretle dier insanlar ve kendi cinsini de ezmeye ve tutsak klmaya yeltenmi; en byk yalanc dnce sistemleri olan mitolojileri ve dinleri yaratmtr. Tabii halklar iin doruya yaklatran mitoloji ve dinler de vardr. Biz egemenler ve smrclerin yalanclk ve zorbalk reten din ve mitolojilerinden bahsediyoruz. Bu din ve mitolojilere bakldnda, kadn bin bir hile ve zorbalkla grkemli tanra tahtndan adm adm drlmekte, nemsiz klnmakta ve en

son yok edilmektedir. zgrlk savas olup da bunu grmemem mmkn olamazd. Ana tanra dinini yaratm ve ilk ak tanralarna mekn olmu bu topraklarn zgrlk ocuu olarak, ilk byklerimizi ve tutku kaynaklarmz anlamaya alacak, aratracak ve varlk gerekelerini bulacaktm. Kadn sorununa yklenmem bir kiisel onur sorunu olmamn tesindedir. Basit cinsellik ihtiyalarnn ise tam karsndadr. Cinslerin bulumasn mutlaka hayvani cinsel gdnn stne, byk dostluun ve yoldaln seviyesine karmak, bana gerek bir yiitlik gibi geldi ve kadna uzanmaktan ekinmenin korkaklk olduunu fark ettim. Korkuyu egemen erkek yaratmt. Namus ad altnda bu oyunu oynuyordu. Seviyorum derken bile, ikinci seferinde baklyordu. Hakszl dehet vericiydi. Cins olarak kadn hrpalam, fiziini, zeksn ve duygularn mahvetmiti. Kadn inanlmaz derinliklere drmt. En benim diyen sosyalist erkek ve hatta kadn bile bu oyunun basit figranlar olmaktan kendilerini kurtaramyordu. zgrle byk susamln verdii gle soruna yklendim. ok sayda zmlemeler, diyaloglar, derinlikli konumalar yaptm. Bir sahipleri olarak deil de, bir sanatkr olarak, gzel bir fizik durutan zek kvlcm olmalarna ve dillerinin sesiyle hibir maddenin veremeyecei tad verebilecek dzeye ulamalarna kadar her eylerine mdahale ettim. Yetitiler, byk yetitiler, ama toydular. Lanetli yaam ve erkek efendileri yan balarndaydlar. Onlara kar ve onlarla birlikte byk z cins savamn verecek tecrbe ve ustalktan yoksundular. Bu acyla kendilerini uurumlardan attlar. Atelerde yaktlar, bombalarla paraladlar. Onlar kahramanlk adna her eyi yaptlar. Ama yalnzdlar. Karlarndaki erkeklik, kaba yaklamndan baka tr bir yaklam, eitlerin byk dostluunu ve yoldaln aklna getirmek istemiyordu. iekler gibi solup gidiyorlard. Hainleri ve ibirlikileri ksa da, bu abalara candan katlanlarn unutmak asla mmkn deildir. Hele ehitleri, bu topraklarn ve halklarmzn en kutsal azizeleri olarak her zaman anlacaklardr. Onlar gerek birer yiit tanra durumundadrlar. Kalanlarn birliklerini, partilemelerini saygyla karladm, yardmc oldum. zgr ve gzel yaamn garantisi olmalar gerektiini hep syledim. Bir gn mutlaka gerici, yalanc ve zorba erkei hizaya getirecek gl kadna ulaacaklarna dair duyduum inanla abalarm sonuna kadar srdrdm. nsan sadece mlk olan kadnyla bymez, erkek olmaz. Ben byle ne bymek, ne de erkek olmak istedim; hatta byle olmay onur krc buldum. Kadn zor duruma drdm biliyorum. Onlar ateten bir para haline getirdiimi de biliyorum. lerinden byk dmanlk edenlerin ve ok hakszlk yapanlarn olduunu da biliyorum. Onlar yalnz kldm da biliyorum. Ama bilmelerini istediim en nemli bir hakikat, onlarn savan da barn da kaderini belirleyecek kadar gl olmalar gerektiidir. Bu olmadan yaam haramdr. Bu olmadan ak olmaz. Bu olmadan hibir zlem giderilemez. Yalnzlk ve ayrlk, bu byklklerin elde edilmesi ve egemenlik kazanmas iin, geilmesi gereken yol ve denmesi gereken bor faturalardr. Ana tanra ve ak tanralarnn diyarnda bin yllarn kaybettirdii zgrlk ve eitlik gcyle, kadn merkezli alma ve savamnda gzellik ve zeknn yeniden yaratlacana, var olann yeni toplumsal szlemeyi hayata geirecek kadar zgce kavuacana dair umut ve inancm belirtirim. Tm sevgi ve sayg dolu kadn yoldalnda iddia kadar, abalarma bir ak iisi olarak son nefesime dein devam edeceim kesindir. Anlam verecekleri ve ihtiya duyduklar kadar kadn yoldalarn olduum ve hep yle kalacam kukusuzdur.

zgrleen Kadnda zgrleen Erkek Yaratlacaktr

Toplumsal dnmn temelinde toplumsal cinsiyeti yaklamlar eit ve zgr klmak yeter. Kadn bir mlk olarak gren anlay ve uygulamalara kar etkin tedbirler gereklidir. Kadn zgrl iin gerekli kltr evleri -snma evleri deilkapsaml bir proje olarak gelitirilmek durumundadr. Sosyal alana ilikin programatik dzenlemenin zn aile, kadn, salk, eitim, ahlak, din ve sanatsal etkinliklerinin nndeki sorunlar ve zm grevleri oluturur. Siyasal ve ekonomik alanla ayrlmaz bir btnlk oluturan sosyal alan blmlenmesi, kolaylk salamas asndan ayr bir blm olarak dzenlenebilir. Esas belirleyici alan olarak dnlmesi gerekmekle birlikte, siyasi alandaki tahakkm ve ekonomik istismar nedeniyle sosyal alan byk bir skmay yaamaktadr. Neredeyse hastalkl bir gvdeye dnmtr. Sosyal alan giderek glendirmek ve savunmak programn temel ilevlerinden saylmaldr. Arlk ekonomi ve siyasetten sosyal alana tarlmaldr. Aile kurumunda kadn, erkek ve ocuklar sistemin en ok tkanan unsurlardr. Sistem adeta aileyi bir crufa, tm dzen elikilerinin boduu bir kuruma dntrmtr. Evlilik, kar-koca ve ocuklar eskinin feodal ilikilerini henz aamamken, kapitalizmin insafsz ilikileri ile kuatlm olarak tam bir hapishane hayat yaamaktadr. Krdistanda aile kutsal saylmasna ramen, zellikle zgrleme dzeyinden yoksunluk, ekonomik olanakszlk, eitimsizlik ve salk sorunlar sonucu tam bir cendereye sktrlmtr. Kadn ve ocuklarn durumu tam bir felakettir. Namus cinayetleri denen olgu aslnda genel yaamn iine dt durumun simgesel ifadesidir. Toplumun bitirilen namusu kadnn banda patlatlmaktadr. flas etmi erkeklik bunun hncn kadndan karmaktadr. Mevcut koullarda ancak toplumun genel demokratiklemesi ile aile bunalm zm yoluna girebilir. Anadilde eitim ve yayn kimlik bozulmasn ksmen giderebilir. zel ekonomik destek, yoksul aileleri geici olarak kurtarabilir.

Krdistanda devlet ile ibirliki snrl bir kesim dnda bir TEK insanlk vardr ki, kimse onlar ne yazya, ne sze dkebilmektedir. tekilerin kimlik, zgrlk ve eitlik sorunlar zlmeden, en kirli bir savatan arndrldn sylemek mmkn deildir. Krt toplumunda, ailesinde, kadn, erkek ve ocuklarnda yaanan tek tarafl trajik bir savatr. Program bu konuya zgn yaklamay ve yaratc zmleri salamay hedef almaldr. Kadn zgrln ayr bir program maddesi olarak dzenlemek konunun merkeziliinden tr gereklidir. Kadn sorununa ilikin yaptmz zmlemeler, toplumsal dnmn temel nirengi noktasn oluturduunu ortaya koymaktadr. Reel sosyalizmin kaybettii noktalardan biri iktidar ve sava sorunu ise, ikincisi kadn sorunudur. Kadn ve iktidar birbiriyle olduka elikili iki olgudur. Kadn ilk ezilen snf, cins ve ulustur. zgrl ve eitlii tarihsel ve toplumsal gelime iinde deerlendirilip teorisi kurulmadka, salam bir pratik gelimesi de olamaz. Krt toplumundaki kadnda neolitik dnemden kalma izler halen etkisini srdrmektedir. Bununla birlikte tm uygarlk srelerinin kahrn ekmitir. Direngen bir yapya sahiptir. an ihanetine urad da aktr. Bu zellikler feminizmin evrensel abalaryla birletirildiinde, ayr bir kadn partisi toplumsal zgrlk, eitlik ve demokratikleme mcadelesinde byk bir rol oynayabilir. PAJK bu role uygun olarak kurulmutur. Her ne kadar hakim erkeklik anlayndan kolay kurtulamamaktaysa da, zgrlkte srar vazgeilmez bir neme sahiptir. Kadn dnyasnn zgrletirilmesi, bizzat kadnn duygusal zeksyla analitik zeky birlikte ileterek salamas en iyisi olacaktr. Kadn asndan mitoloji, felsefe, din ve bilim yeniden gzden geirilip, zgn ve zgr kadn zeksyla yorumlanp pratikletirilmelidir. Teori ve pratie kadn zeksyla yaklamak, doaya yakn, barl, zgrlk ve eitliki bir dnyaya ve gzellikle ykl bir yaama daha anlamlca gtrebilir. Krdistanda PAJKta srar ve gelime tanra erdemlerine, melek saflna, Afrodit gzelliine tayabilir. Bylesi bir kadn sentezinin zemeyecei bir erkek kltr, ekemeyecei bir yaam gc, yrtemeyecei bir eylem olamaz. Tarihte, mitolojide tanra kutsallna denk bir kadn erdemini -uygarlk tarihi boyunca srekli derinletirilen bir klecilik kltr olarak, karlamaya ve despot erkeklie kar- gelitirilmedike, yaamda soyluluk, zgrlk ve eitlik salanamaz. Bu deerler salanmadan, yaam yitik bir deer olmaktan kurtulamaz. Program kadn sorununu bu erevede maddeler halinde dzenlemelidir. Kadro politikasnda biraz daha zgnce yaklam gerektiren PAJK konusunda birka hususa deinmeyi nemli bulmaktaym. PAJKn bir ekirdek kadrosunun olmas gerektiine inanyorum. Kadn sorunu sanldndan daha fazla tm demokratikleme, zgrlk ve eitlik, hatta ekolojik sorunlarn zmnde kilit bir role sahiptir. Kadnn tmn birden zgrletiremeyeceimize gre, bunun ncelikle dar bir kadro zerinde gerekletirilmesi gerektii aktr. Kendini zgrletirmeyen bir PAJK ekirdei, belki de dnyann en sorunlu kadn ve erkeklerini nasl zgrletirebilir? Benim bu konuya ilikin diyalog ve birok zm abam bilinmektedir. O ynl daha derinletiimi ve kanlarm pekitirdiimi belirtmeliyim. Uygarlk tarihi boyunca ilk kle snf, cins ve ulus olarak bir kadn gereklii ile kar karyayz. zel ve geneleve kapatlma bu kleliin uygulama biimleridir. Bask biyolojik kaynakl deil, sosyal kaynakldr. Karlk-kocalk uygarlktaki biimleriyle kadn aleyhinde ve genelde tm toplum aleyhinde iletilen bir kurumdur. Siyasal imparatorun eve yanstlm figr kocadr. Koca kadn karsnda hep kk despotu oynar. Bunun bireysel niyetle alakas yoktur. Uygarlksal bir veri olarak anlalmaldr. Kadn zgrln tarm devrimiyle byk aama kaydeden evcil-ana (tanra ana) kltrnden balatmak daha doru olabilir. Tanra-Melek-Afrodit lemesini mitolojik bir tasavvur olarak bu nedenle setim. Basit kar-kz imajn ykmadan, kadnn bykln, saygnln ve gzelliini yakalayamayz. Uygarlk ltleri erkek tanrsal kaynakl olup, kadn tm kutsal tanrsal, melek ve gzellik ltlerinden drmtr. Ne kadar eski ve yerleik de olsa, ok sk bir namus anlay olarak hepinizin arasnda (kadn-erkek ayrm yapmadan) geerlilii de olsa, devrimci estetik yaam anlaym, bu tip karlama ve kocalk kltryle badamaz. Analk anlaym da aklamaya almtm. Bana gre kadn halen doaya erkekten daha fazla duyarldr. Erkek bir nevi kadn uzantsdr. Sanld gibi merkez deildir. Bilimsel veriler bu ynldr. Kadna dayatlan muazzam bask ve smr gerei onu inanlmaz llerde gerek grnmn gizlemeye, farkl klmaya gtrmtr. Kadna yaktrlan moda erkek sylemi bu sreci din, felsefe, hatta bilim ve sanat adna inanlmaz anlatm, aklama ve sluplara gtrmtr. Bu ylesine zalim ve soysuzca bir yaklamdr ki, kadn en inanmad hususlara bile tapnmaya zorlamtr. Gerek bir zgrlk ve g dengecisi olarak benim uygarlk oyununa katlmam, onay vermem beklenmemelidir. Erkek tanrlar dnyasndan holanmadm gibi iyzn de iyi kavramm. Bu dnyann tanrsallna katlmayacam da bilinmelidir. Devlet olarak din, politika, sanat, bilim olarak kendini yanstan bu tanrsallklar, sadece benim amdan zmlendiklerinde ilgi tarlar. Kadn tanrsalln ilgin ve ekici bulmakla birlikte, yiitlik ve gerekletirilmesi zor bir olgu olduunun da farkndaym. Ama daha barl, gzel, duyarl, bylelikle yaanmaya deer bir mrn kadn zgrlne, onu mmkn klan gcne

dayanmadan yaayacana inanmyorum. Tersine kadn kleliine dayal bir erkeksilik ta ocuk yalarmda olduu gibi hala bana iren geliyor. Bu irenlii onaylamam beklenmemelidir. Gerisini ak dediimiz olgu belirleyebilir. Kadn kadro politikamza ak dayattm herhalde yava yava anlalyor. Bu yaklam cinsiyet boyutunun tesinde ciddi bir kltrel, siyasi, zgrlk ve eitlik kavramyla i ie gelitirilmeye allmtr. Kadnn klelik kltrnden kurtulmasyla, erkein egemenlik arlkl kltrnden kurtulmay ieren, siyasal alanda demokratik denge altnda zgr ve eit durula salanan bir ak tanmn gerekli klmaktadr. Yzeysel, cinsel tutkulu egemen erkeklikle kadns klelik arasnda gelien fahi ilikiyi reddeden bir yaklamdr. Genelde snfl uygarl, zelde kapitalist sistem altnda yaanlmas ok g kadn-erkek arasnda olmas gereken tanrsall anlamay gerektirmektedir. Tanrsallktan kastmz, yirmi milyar yllk (son bilimsel verilere gre) evrensel yknn insann duygusal ve analitik zeksnda kendini fark eden, byk heyecan veren anlamsallk gcdr. Kendi farkna varan doadr. Kadn erkekten daha fazla bu evrensellie yakn doutadr. Bilimsel veriler bunu gsteriyor. Kadn evrensel ve tanrsaldr derken bu anlam kastediyorum. Zaman zaman sanatn, siyasetin, bilimin, devrimlerin dnyasnda kendini hissettiren bu anlam kadn-erkek ilikilerine yansdnda, ilikinin tanrsallndan bahsedilebilir. yle olmas gerekiyor. Dinler bunu fark etmekle beraber, erkek arlkl ideolojik, toplumsal kimlikler olduundan, kadn dlamakla aslnda iddia ettikleri tanrsalla da byk zarar vermilerdir. Bizim abamz bu tanrsall her iki cins arasnda dengeli, demokratik, zgr ve eiti bir biimde aa karmaktadr. Tanm fazla ama yeri bu satrlar olmadndan kesiyorum. Peki, gnmzdeki hakim iliki tr bu tanmla uyuuyor mu? Tersine elinde Roma baltas gibi ldrc aletlerle ve daha ar sahtekr sevgili szckleriyle iliki ve beden kadn katliamlar yaanmyor mu? Erkein domuz tarz gereklemiyor mu? Gnmzn merulatrlmaya allan kadn-erkek ilikisi belki de kleliin en maskeli iren biimlerinin banda gelmektedir.

Ak En Yaman Savatran Gereimizdir PAJK ekirdeinde 300 civarnda tanra, melek, Afrit (peri, Afroditten gelme) tanmna denk den kavramlatrmalar bahsedilen anlamn nda deerlendirmek gerekir. Tanra kendi evrenselliini bilince karan, demokratik g dengesinde yerine tam oturan, zgr ve eitlii toplumsal ilikilerinde yrten kadn ifade etmektedir. Bu kadn karsnda erkein karlatrmaya, zerinde egemenlik kurmaya cesaret edemeyecei, sadece sayg ve sevgisini izhar edebilecei, kadndan zoraki sevgi, sayg, hele hele cinsiyeti iliki beklemeyecei aktr. Ancak kendini demokratik denge gcyle birlikte eit ve zgr kldnda, karsndaki benzer l sahibi kadndan sevgi ve sayg beklemesi gerektii temel ahlaki ilkemiz olarak anlalmaldr. Bu ahlaki ilkeye uyulduunda, belki ak dediimiz olgu yaanabilir. Bu da demokrasi, zgrlk ve eitlik mcadelesinin kahramanlyla geliebilecek bir olaydr. Baka tr her yaklam aka ihanettir. Aka ihanet edildiinde ise yaratclk ve baar gerekleemez. PKK saflarnda gerek bir ak baar ile kendini kantlayan bir kahramanlkla mmkndr. Peki, gerekleen birok kadn-erkekli kaa ne ad verebiliriz? Aka bitmi Krt kimliinin kendini kantlamas olarak deerlendirebiliriz. Birok arkadamzn 40-50 yalarnda hem basit klelik ieren ilikileri yaamamalar, hem ak izgisinde dnce ve pratik sahibi olamamalar ackl bir trajedidir. Hatta komedi ile trajedinin i ieliidir. Bazlar ldrm gibidir. Bazlar kadn-erkek olarak bir araya geldiklerinde tatmin oluyorlar, bazlar ryalarnda Bazlar da evlenmeyi bir siyasi konu olarak dayattlar. Bazlar gdlerine engel konulduu iin btn devrimci grevlerine kar objektif bir protestoyu sergilediler. zcesi geerli dzen beklentilerini dayattlar. Bu arkadalar anlyorum. Ama biz kadn ve erkekler olarak yaamn en ateli imtihanlarndan geerken, birbirimize eitlik ve zgrlk sz verdik. Bu szn ancak zgr bir lke ve demokratik bir toplumda gerekleebileceine ant itik. Andmza ve kararllmza bal olmak iin tm abalar sergilediimi inkr edemezsiniz. Akn savan bu tanmlar iinde tavsiye edebilirim. Kadnlarn adaletine gvenmek gerekir. Erkekler genellikle kadn bo brakldnda her ktle ak varlklar haline gelebileceinden kuku duyarlar. Bu kukunun altnda bin yllarn bask ve zulm olduu aktr. Benim kanlarm hakim erkekliin bu yaklamnn tersini savunur. Kadn doasnda adalet, zgrlk ve eitlik ok yaygn yaanan olgusal gelimelerdir. Daha dorusu, kadn toplumsallnn z adalete, zgrle ve eitlie dayaldr. Yine son derece barldr. Anlaml yaamn ancak bu temel kavramlarla geliebileceinin tamamen farkndadr. Gzellik kavramnda da duyarl ve stndr. Seimlerinde savala basky, eitsizlii dayatmas yine doasna, toplumsallatrma tarzna terstir. Btn bu hususlarn anlalabilmesi kadnn zgr hareket imknlarna baldr. Ne kadar zgr hareket ederse, o denli gzel, adil, eit tercihler gelitirebilecektir. Dolaysyla toplumda gzellik, adalet, eitlik kavramlarnn yaamsallatrlmas sk skya kadnn zgrletirilmesinden gemektedir. Kendine gvenen bir erkekliin kadnn bu tarz zgrlemesine engel deil, byk zverili desteini gerekli kldn bilmesi gerekir. Benim kadnm demek yerine, zgrlemesi gereken kadn demeye ncelik vermesi gerekir. Bu durumda ak olgusunun koullarn belirlemek mmkndr. ncelikle kadnn seim hakkn tam kullanabilmesi iin zgrlkte ve eitlikte erkekle denk gce erimesi birinci kouldur. Bunun iin de toplumda demokratiklemenin tam salanmas dier bir ncl

kouldur. kincisi, erkein binlerce yldr kadn aleyhine edindii egemenlik ltlerini kendinde ve erkek egemen toplumda amas, bylelikle kadnla denk gce ulamay kabullenmesi gerekir. Ak ki, bu koullar uruna yrtlecek demokratik zgrlk ve eitlik mcadelesi bireyi ak olgusuna daha yaknlatracaktr. Bu da ncelikle verili dzen aklarnn inkrndan gemektedir. Gerek yiitlik bu tanmlamalar iinde anlam bulabilir. Bylelerinin ak ilgilerine, eilimine sayg duyulur. Kendini atee atan yiit kzlarmz ve erkeklerimiz bizim iin ayn zamanda aka ihanet etmeye kar bir uyardr. Onlar lkemiz ve halkmz iin de akn kutsal kurallarna uymann hem ilkeleri, hem uygulayclar, hem gerek kahramanlardr. Bizler en azndan bu kahramanlara kar sayg gcmz gsterebilmeliyiz. Bu llerin ok zor olduunu biliyorum. Ama cayr cayr yanmaktan daha zor olan ne olabilir ki! Ak en yaman savatran gereimizdir. PAJK iinde bu ynl olmak isteyenler kabilir. Ben bunun iaretlerini grdm iin bu deerlendirmeleri yapyorum. En azndan bylesi klarn, byk yaam sahibi olmak isteyenlerin nnde engel olmamalyz. Kendilerini tartsnlar, eitsinler, lanetli tarihten zgrlk tarihine srasnlar. Akl, sevgi ve saygl yaam kurallarn gelitirsinler. Her trl rgtlenme ve pratiklerini kararlatrsnlar. Kongrelerinden gnlk toplantlarna kadar dzenlerini kursunlar. Gerek bir ak gcne ulasnlar. Bundan daha deerli bir ey olabilir mi? Bu gce ulam bir PAJKn zemeyecei bir sorun, yrtemeyecei bir grev dnlemez. Belki iimizdekiler de dahil, birok kimse Krt ve Krdistan gerekliinde bu tr ak anlaylar yaanmaz diyebilir. Ben bunun halk tarihimize yakmadn belirtmeliyim. Destan geleneklerimiz benim tanmlamalarma uygun dmektedir. Yan bamzda Botanda, Sphan ve Sincar dalarnda yaanan Mem Alan, Mem Zin, Derwe Avdi destanlar tanrsalla olduka yakndrlar. Ak destanlarnn gncelletirilmesi zor olabilir. Kald ki, ben ve ehit yoldalarmz ak yolunun iiliini kahramanca yerine getirmiizdir. Eer szde can ak isteyenler hala bu abalarn deerlerini anlamamlarsa, ya kr ya fesat ya da alak ve haindirler. Ak iin bizden daha ne beklenebilir? Devrimci grevlerde hi baarya komayacaksn, sonra canm iliki istiyor diyeceksin! Bunun utanmazca yaklam olduu aktr. Krdistanda ak Hollywood ve Yeilam filmlerinde yaananlara benzemez. Bilgelik kadar zafer tanr ve tanralklarn gerektirir. Kular bile yabanc eli dememi yerlerde yuva yapar. Grtlana kadar igal edilmi yer ve yreklerde ak yuva yapabilir mi? Yanna snacan her g nce aklara bilmem ne yapacaktr. Benim yaadm deneyim unu gsterdi: Devrimci grevlere ihanet etmeden, bir dzen kadnyla yaamaya almak mmkn deildir. Saflarmzda basit evlilikler olabilir. Ben bunu klece ve fiziki varln srdrmek iin iliki olarak yorumlarm. Bu arkadalara hain dememenin art, devrimci grevlerde baar performansn yakalamaktr. Yoksa devrimci grevleri ilikisinin hizmetine koturursa, geliecek olan ihanettir. Krt tarihi byk oranda bu iliki tarzyla ihanete batmtr. Dier bir eletiri, basit evlilik akn kayb pahasna gerekleir. Ben hala akn savan vermekten yanaym. Bunun ya, snr olamaz. Vurguladm gibi, kim ki ak cinsel tutkuya indirgerse, ona ihanet etmi olacaktr. Bizim mcadele koullarmzda ak grevlerde baar iin art olan umut, tutku, irade, anlay gc, gzellik aray, cesaret, fedakrlk ve barta, savata onurlu bir sona kadar gerekli olan inantr. Akn da sava olan yurtseverlik, zgrlk ve onurlu bar savam PAJK gerekliinde baar iin gerekli olan gc bulacak; zgrleen kadnda zgrleen erkek yaratlacaktr. Bu savunmaya giriirken, yedi yandan itibaren etrafmda bir sosyalite savana girdiimi (tam hakk ile deerlendirememek ne kadar byk bir bilgisizlik veya tepkiselliktir diye) ortaya kabilecek anlaylar cevaplamak iin hatrlatmaya altm. Yedi yandan itibaren anasnn sosyalite hakkna kar mcadele etme gcn gsteren birine kar ada sosyaliteli yaamdan bahsetmek bana kar bir savatr. Sadece sosyal deil, siyasi boyutlar da olan bir savatr. Daha aydnlatc olunmas iin Kesire rneini bu nedenle daha uzun amlamaya altm. Ben ve kadn, Apo ve kadn meselesini anlamamak, deil yalnz PKK iin, amz iin bir kayptr. amzn en byk kadn savan veren birisiyim. Bu konuda kendime ok byk bir gvenim vardr. Sanmyorum kadn etrafnda toplumsal, siyasal, askersel ilikileri benim kadar derinlikli zen baka biri olsun. ster sosyolog, ister ak, ister asker veya siyaseti olarak. ok yiit erkek ve kz arkadalarmn ilk aklarna, sevgilerine takoz koyduumu, engelleme yaptm, bunun iin akl almaz pratik tavrlar ve teorik almlar saladm belirtmek durumundaym. Forml syleyebilecek durumdaym. Anamdan, onun da arkasnda tm Krt ve dier halklar geleneinden gelen namus savann Ortadou zglnde, zellikle kaba ve basit cinsel ieriinden karp toplumun, siyasetin ve savan iinde nasl anlam kazandn yetkince gsterdim. Sonu kadn ilk ezilen, smrlen snf, cins ve millettir. Kadnn cins, snf ve millet olarak zgrlnden gemeyen hibir demokratik, sosyalist mcadelenin amacna ulamayaca kesindir. Krt toplumunda kadn ve eitlie dayanan, teorik ve pratik olarak bu gelimeyi salayan bir ilikiye dayanmayan hibir evlilik, cinsellik, ak ilikisinin deeri yoktur. Sklsam da tekrarlamaktan ekinmediim zel ve genelev fahieliinden teye bir deer tamaz. Kadna kar verilen sz, yaplan arkadalk bende ok derin bir felsefi, tarihi, toplumsal anlam ve yurtseverlik, zgrlk, eitlik iin pratik bir abay iermektedir. Akn gerek teorisi kadar byk savan da yrttm fark edememek ne acdr! Ben saflarmzda ortamn aka ak braklmasn, zgrln, savan, eitliin, demokrasinin vazgeilmez bir gerei saymaktaym. Aka ak olmayan bir ortamda demokrasi, zgrlk, eitlik ve yurtseverlik geliemez. Kadnn byk ahlan olmadan, halklarn onursal hibir davas kazanlamaz. Hareketimin iinde kadn zgrl en temel deerlerin banda

gelmektedir. Kald ki, kadn hareketi dnya apnda yeni gelimeler yaayan sosyal devrimlerin en temel yanlarndan biridir. Kadn devrimi devrimde devrimdir. zgrleen kadn anlamak, tarihi, toplumu, yaam yeniden anlamaktr. Kadn dinsel feodal gericiliin ve kapitalizmin ar metalatran nesnesi olmaktan karmak temel grevlerdendir. Yine feodalizm ve kapitalizmin hakim deer yarglar ile ykl egemen erkek ahlakndan, evliliinden kurtulmak temel grevdir. Kadn PAJK gerei ile roln oynamak durumundadr. Son deerlendirmemde kadna ilikin mitolojik sylemli tanralama, melekleme ve Afroditleme, znde be bin yllk egemen erkek kltrne kar bakaldry ifade ediyor. Bu kltr kadn korkun bir duruma drmtr. Mlkiyet ierikli evlilik en byk tehditlerden biridir. Kadnn zgrln salamadan, hibir konuda anlaml ve deerli, yaanmaya deer zgr yaam alann gelitiremeyiz. Kadnn byk savam olacaktr. Bu sava olmadan yurtseverlik, eitlik geliemez. Ak, sanldnn aksine, tam bir sosyolojik teori ve pratik gerektirir; iki bireyin basit tutkularna indirgenemez. Ak byk yiitlik, zafer ve sevgi ister. Zaferi olmayann ak olamaz. Akn yz daima zgrln zafer kazanan savana dnktr. Benim peinde kotuum ak emekilii byle tanmlanabilir. Tabii bireylerin iki cinsten olutuunu biliyoruz. Ama sava meydanndayz. Fatihler her eyimizi aldklar iin bizim kadnlarmz diyebileceimiz kadnlarmz yoktur. Olan kadnlar dk kalite halinde metalatrlan eya kadndr. Bu kadnlarla zgrlk savalarnn ilikisi zne terstir. Bu tip erkeklerle zgrlk peindeki kadnn ilikisi daha da terstir. Eflatundan beri sylenen mhim olan idealarla kendini srdrmektir. Fiziksel varln srdrme ise cinsel igdye dayanr. Cinsel igdy tanyorum. Halkmza kendini srdrmesi iin braklan tek alandr. O da baa byk bela olmu durumdadr. Mhim olan ideal soy srdrmedir. O da byk toplumsal, felsefi savalardan gemektedir. Sonu olarak devrimsel ak gelitiremeyen, Trkiyede de ok tartlan trbanl kadn tarzn deneyebilir. Siyasi, askeri alana tarlmadan, kendi evinde kalabilecek bir kadnla grevlerine ihanet etmeme temelinde kul evliliklerine izin verilebilir. Ama tekrarlyorum. Bu evlilikler dzen evlilii olup, siyasi ve askeri alana bulatrlamaz. Aksi halde feodal ve kapitalist yaamn kleletirici etkisine ortam ardna kadar alm olur. Dzen ordularnda bile bu yaanmaz. Bizde yaanan olgu ok daha nemli olarak tarihseldir. Benim bir grup kadn yolda iin nerdiim tanralamamelekleme-Afroditleme kavram, Ortadounun kadna ynelik korkun kleletirici kltrne kar sava iindir. Tarihin bu dneminde bu tr soy kadnlara ihtiya vardr. Kald ki, yzlercesi en byk kahramanlk tavrlar ile ahadetlerinde bu gerei kantladlar. Onlarn ans ok byk anlam ifade eder. Halen ok sayda yiit kadnlarmzn olduu kansndaym. Byk cesaret, adalet ve ak kiilikleri yeni yeni ortaya kyor. Duygusal ve analitik zeknn sekin rneklerini vererek kiiliklerini yeniden yaratyorlar. Bu ok anlaml tarihsel bir dnm noktasdr. Ben bile bu zde olan kadnlara sahip olmaya, hele hele dzen anlay ile karlatrmaya cesaret edemedim, edemem. Kadnlarn glenmesi iin ne yapsak azdr. Onlar zaten kolektif ak temsil ediyorlar. Gurur duyulacak nitelikli ok yolda var. Ben bu aamada zellemi sevginin pek hayrl olacan sanmyorum. Bar koullarnda zgr evlilikler phesiz olacaktr. Ama mevcut koullarda, zellikle sava alanlarnda zgr evliliklerin ne kadar zor olduu ben de dahil baz arkadalarn evlilik pratiklerinde ortaya kmtr. En soylu kadnlarmz tm zamanlarn tanra olgunluu, anlayll, melek safl ve azizelii ve Afrodit gzelliini kimliinde btnletiren PAJK da birleebilir.

BITTI