RADYASYONUN AKUT VE

KRONİK ETKİLERİ

Kronik etkiler izafi olarak küçük

radyasyonlara uzun süre maruz
kalınması neticesinde meydana gelir.
Akut etki ise tek ve büyük bir radyasyon
dozuna kısa sürede (24 saat) maruz
kalındığında ortaya çıkar.
 RADYASYONUN AKUT ETKİLERİ
Prodromal faz, ısınlanmadan sonra birkaç saat içinde meydana
gelebilir ve anoreksia, bulantı, kusma ile karakterizedir. ARS’ nun
bu fazında, yaklasık 0,5 Gy bir ısınlanmadan sonra laboratuar
bulguları hematopoetik hasarı gösterebilir.

 Bu fazı semptomların genellikle geriledigi, doza baglı olarak

nispeten bulguların gözlenmedigi bir ile üç hafta süren bir latent
faz takip eder.

 Latent fazı kritik faz izler. Dolasan kandaki lenfositler radyasyona

en hassas hücre türlerinden biridir ve mutlak lenfosit sayısındaki
düsme erken gözlem fazında radyasyon ısınlanmasının seviyesini
tayin etmek için en iyi ve yararlı laboratuar testidir.

İmmünolojik bozukluklar 48 saat içinde ortaya çıkar.

 Gastrointestinal semptomlar 10-15 Gy’i asan dozlarda gözlenir ve

hatta bazen daha düsük dozlarda kemik iligi sendromu ile bir
arada olabilir.

 Hızlanmıs prodromal ve kısalmıs latent fazları diare izleyebilir.

 Nörovasküler sendromlar 20 Gy’i asan ısınlamalardan sonra

meydana gelir ve siddetli prodromal belirtilerin hemen baslaması
ve vazomotor kollaps ile 1-2 gün içinde ölüme götüren belirtilerle
Işınlama(rem) Sağlığımıza etkisi Süre
5 -10 Kanda kimyasal değişim saatlerce
50 Mide bulantısı “
55 Bitkinlik “
70 Kusma “
75 Saç dökülmesi 2-3 hafta
90 Diare “
100 Kanamalar “
400 Ölümcül doz (ÖLÜM) 2 ay içinde
1000 Bağırsak çeperinde hasar
İç kanamalar
ÖLÜM 1- 2 haftada
2000 MSS nin hasarlanması Dakikalar
Bilinç kaybı İçinde
ÖLÜM Ölüm
 Radyasyonun canlı üzerindeki etkileri,
ışınlamanın şiddeti ve süresine göre
değişir.
 Etkiler hemen görülebildiği gibi latent bir
dönemden sonra da görülür.
 Tanısal amaçlı x-ışını cihazlarıyla alınan
dozun düşük olması nedeniyle burada
oluşan etkiler, nükleer silah ya da reaktör
kazalarında görülen etkilerden farklı
olmaktadır.
 Prodromal Sendrom
 Vücuda 100 rad ve üzerinde
radyasyon verildiğinde, bulantı,
kusma, ishal ve lökosit (akyuvar)
sayısında azalma şeklinde görülen
sonuçtur.
 Birkaç saatten birkaç güne kadar
sürer.
 Semptomların ciddiyeti radyasyon
dozuna bağlıdır.
 Latent Dönem
 Radyasyona maruz kalma sonrasında
görülen geçici bir iyilik dönemidir.
 Bu dönemde radyasyon hastalığına
ait bulgular gözlenmez.
 100-500 rad arası dozlarda bu dönem
haftalarca sürebilirken, 5000 rad ve
üzeri dozlarda birkaç saatten az
sürer.
 HEMATAPOİETİK SENDROM

 Canlılar maksimum dozun üzerinde

doz alırsa kan tablosunda
değişiklikler görülür.
 En erken bulgu, lenfositlerin artması,
granülosit ve trombositlerin
azalmasıdır.
 Lökositlerde azalma ya da artma
olabilir.
 Eritrosit sayısındaki değişiklikler geç
görülür fakat x-ışınının etkilerinin
 Gastrointestinal sendrom
 8-12 Gy
 Bulantı ve kusma
 Barsak krampları
 Kanlı diyare, barsak nekrozu
 Bakteriyel invazyon
 Hipovolemik şok ve ölüm
Nörovasküler sistem
• 30 Gy
• Kimyasal mediatör salınımı
ve endotelyal hasar
• Vasküler kollaps
• Solunum güçlüğü
• Kardiyopulmoner yetmezlik
20 ila 30 Gy arasında bir doza maruz kalmış bir işçinin
ellerinde meydana gelen yanık ve su kabarcıkları.
5 – 10 Gy lik, Ir-192 radyoaktif kaynağını iş önlüğünün
cebinde 2 saat taşıyan bir işçinin, göğsünün ön ve sağ
tarafında ışınlanmadan 5 ve 11 gün sonra oluşan
kızarıklıklar
20 ile 30 Gy lik ışımaya maruz kalan işçinin,
21 gün sonra, ışınlanan bölgesinde meydana
gelen deri dökülmesi
 RADYASYONUN KRONİK
ETKİLERİ

 Hücre ölümü ve dokudaki vasküler

hasar ile oluşan doku kaybı fibrozis
ile onarılır ve organda fonksiyon
kaybı olur.
 Mutasyonlar, kromozom bozuklukları,
genetik instabilite ve karsinogenez
 Damar duvarında fibrozis, elastik
membran harabiyeti, trombüs,
damarın beslediği organda iskemi ve
nekroz
 Deri; Radyasyon dermatiti ve cilt
kanseri
 Kalp; Perikardiyal fibrozis ve
konstriktif perikardit, koroner hasarı
ve MI
 Akciğer; Akut AC hasarı,radyasyon
pnömonisi, intra-alveolar ve
 Böbrekler ve mesane; Tübül, damar
ve glomerüllerde hasara bağlı
hipertansiyon ve renal atrofi, renal CA.
 GİS; özefajit, gastrit, enterit,
kolit,proktit, sıvı ve elektrolit kaybı,
infeksiyonlar, yapışıklıklar.
 Over ve testis; Sperm ve ovum
üretimi azalır, hücreler hasar görür
İNFERTİLİTE
 Göz ve SSS; Katarakt ve retina
hasarı, beyinde beyaz cevherde
demiyelinizasyon, transvers myelitis
 Toplumda kanser oranının fazla olması
nedeniyle radyasyona bağlı kanser oluşma
olasılığını belirlemek çok zordur.
 Radyojenik kanser riski olan organlar; meme,
akciğer, tiroid ve sindirim sistemidir.
 Genetik Etki: Üreme dönemindeki olgular
incelenirken, sonraki nesillerde olabilecek
mutasyon riskini en aza indirmek için,
gonadların ışınlanmasından mümkün
olduğunca kaçınılmalıdır.
 Gonadların aldığı herbir mGy (0,1 rad) için bir
sonraki nesilde genetik etki görülme olasılığı
(nominal risk) 1/250.000 dir.
 Tablo. İyonize Radyasyonun Akut Ve Geç Komplikasyonları
Organ Akut Hasar Geç Komplikasyon
Kemik iliği Atrofi (aplastik anemi) Hipoplazi (aplastik anemi), lösemi
Lenfosit, nötrofil ve platelet
azalması (peteşi hemoraji)
Deri Eritem Epidermiste atrofi, dermiste fibrozis, kanserler.
Kalp -- İntersitisyel fibrozis, konstrüktif perikardit
Akciğer Ödem, endotel ve epitel hasarı İntersitisyel ve intraalveoler fibrozis, kanser
GIS Ödem, mukozal ülserler Ülser, fibrozis, darlık, yapışıklık, kanser
Bulantı, kusma, diare,
hemoraji, enfeksiyon
Karaciğer Veno-oklüzif hastalık Siroz, tümörler
Böbrek Vazodilatasyon Kortikal atrofi, intersitisyel fibrozis
Mesane Mukozal erozyon Submukozal fibrozis, kanser
Beyin Ödem-nekroz, şiddetli bulantı- Beyaz cevherde nekroz, gliozis, kanser
kusma, konfüzyon,
konvülzyon, somnolans, koma
Testis Nekroz Seminifer tübülüslerde atrofi
Over Folliküllerde atrezi Stromal fibrozis
Tiroit -- Hipotroidizm, fibrozis, Papiller kanser
Meme --- Fibrozis, kanser
Lenf nodları Atrofi Lenfoma
Kemik -- Osteosarkom
Göz Katarakt