You are on page 1of 25

AKATALPA

Nisan 2010 - Say 124 BK ASLTRKE ZEL BR ELETR


iir yllklar ve Bki Asiltrkn hazrlad iir yll konusunda edebiyat slubu iinde kalarak son derece serinkanl bir dille tartmay deneyen, neriler getiren bir yazm, kitap-lk dergisinin Mart 2009 tarihli 125. saysnda yaymlanmt. Bki bey ayn derginin iki say sonrasnda eletirime yant verdi. Birka balamsz bel alt vurua ramen, o yaznn tonu da ok fena saylmazd. Konuyu kamu alannda uzatmamak iin bunu yazarn kendisine yazdm o srada. Birka gereksiz saptrma ve konu dna sarkmayla (minimal deerlendirmelerimi ksa notlar olarak niteliyor ve uzun yllar eletiriye ara verdiim iin yeni iir algsna uzak dtm belirtiyordu; yllk konusuyla bunlarn ne ilgisi vard, ben onun yazd iir ya da yazlarla ilgili en kk bir deerlendirmede bulunmamtm ki) tartmay biraz glgelediini, ama eletirilerimizin eletirilen yaynn dergisinde yaymlanmasnn nemli olduunu, konunun bu haliyle de Trkiyede iyi bir rnek olabileceini yazdm. Benim amdan mesele orada kapanmt: Ben tek airin setii iirlerin, yln en iyileri mant ve yllk adyla sunulmasnn yanllna inanmaya; o da olabilirse neri ve eletirilere dikkat ederek inand ii yapmaya devam edebilirdi. Fakat Bki bey, bir sre sonra, gerek kendi adlar, gerek takma adlar, gerek zel arkadalar araclyla, bulabildii btn koullarda, kendisini eletirmi birini, beni, kendince deersizletirmek, adeta mahkm etmek iin uramaya yneldi; yllk eletirisini yantlarken aralara sktrd bel alt vurularn da ayn szcklerle yineleyip durdu. Altn frsat kat gibi, belli olmutu ki byle bir frsat zaten hi domamt! Bunu grmek iin, Bki beyin dier yerlerde yazdklarn bir kenara koyarak, bu ylki derlemesi iiri Yll 2009daki iirin Durumu yazsna bakmak bile yetip artyor. Sayn yazar, bu yazda nesnellik adna otuz ksur yerde adm anmak zorunda kalr; Gerek her kuak ve kesimden airlerin nitelikli iirlerine yer vermesiyle gerekse poetikaya ilikin oluturduu kalc birikimle dikkat eken kitaplkta Alattin Karaca, Orhan Khyaolu, Mahmut Temizyrek, Ramis Dara ve Tamer Glbek kapsaml inceleme ve eletiri yazanlar arasnda dikkat ekenlerdi. (s. 203) cmlesini de kurduktan sadece drt sayfa sonra, unlar yazyor: Mehmet H. Doann lmnden sonra iir eletirisi alannda ortaya kan boluun doldurulabilmesi iin daha epeyce beklenecek gibi. Zamannda youn itirazlarla karlasa da Doann yazlar hi olmazsa iire srekli ilgi gsteren bir eletirmenin varln gsteriyordu. Doan hayattayken, hangi nedenle bilinmez, kendilerini geriye eken ve iir eletirisini brakm grnen baz kalemler imdilerde kendilerini yeniden kabul ettirebilmek iin nefes nefese alyor grnse de dncemiz odur ki, eletiride ok yazmaktansa ciddiye alnr metinler retmek daha nemlidir. Gnmzde eviri yoluyla da olsa elde edilen kavramsal ve kuramsal birikimin uzanda kalan eletiri yazlar ve eletirel notlar birer yn meydana (Devam 2. sayfada.)

Aylk iir ve Eletiri Dergisi

ISSN 1305 - 7685

Haydar ERGLEN BAUDELAIREN KADINI


Baudelairein kadn bir ku uuuyla doldurur uurumu dnyayla arasndaki gnahlar korumak iin kendi uurumuna yerleik bir rzgr tutumu Baudelairein szn balamaya imla arayan air, aldanm bilge, binlerce kalbini bir kalbe hrpalatarak kular plak dolamal diyebilir, kanatl bir lmle iftlemeye ehrin alknn kesildii gnlerde... Baudelaire bir yar-ku, ykseliyor hevesinin ardndaki kttan ka, bakalarnn kann tekrarlamaktan yle m ki dnyaya! Baudelairein ku kadn, yar-ku air; birisi aklar dolaan virgl: ne zaman batda kaybolmak douda deerlidir? Birisi uurum bamls, eski gzellik kuu, ki yalnzca kendi gnahlar zevk verir, eksik kalm bozgununa ekilir -d i l b o l u u a n l a m a l ! Birisi gitmeli ve kendi uzaklna bakmal ne srdkleri leke hepimizindir.

Alp Arslan Akman, Adnan Algn, Suat Kemal Ang, Gkhan Arslan, lkay k, Sevil Avar, zer Aykut, Adnan Azar, Memed Arif B., mer Berdibek, nder Birol Byk, Serhat Cell Birdal, Hakan Cem, Ahmet Cemil, Arda Cevahir, Gkenur ., Hakk nar, Ersun plak, Ramis Dara, Deniz Dengiz, Oresay zgr Doan, Ralph Waldo Emerson (ev. Muammer Hacolu), Gltekin Emre, Serap Erdoan, Haydar Erglen, Mustafa Erolu, Seyhan Erzelik, Metin Fndk, Belgin Gnay, Kemal Gndzalp, Yaar Gne, Emin Kaya, Muammer Karada, Yamur Mercanolu, Salim Nacar, Cihan Ouz, Halil brahim zbay, Nihat zdal, Sinan zdemir, Tolga zen, Halil brahim Polat, Tamer Sar, Ali Sngr, Abdurrahman enel, ahin Ta, Uluer Oksal Tiryaki, Seher zkk Uur, Aynur Ulu.

(Birinci sayfan devam.)


getirmenin tesine geemiyor. Modern bir eletirmenin yapmas gereken, bir ayda farkl dergilerde yirmi kitap hakknda yazmaktansa belli bal kitaplar seip onlar zerinden saptayc ve olabilirse de ynlendirici yazlar kaleme almaktr. (s. 207) Burada betimlenmeye allan, biraz da karikatrletirilen kiinin, ben olmadm syleyen biri kar m iir dnyasnda, sanmam. Peki, bu karikatr gerekten ben miyim? Hayr, ne alakas var? Konutuumuz alan, sadece ve iyi ki, edebiyat. Ne saltanat, ne de bir baka koltuk sz konusu olabilir burada. Mehmet H. Doan aabeyle eitli vesilelerle bata Bursada olmak zere, Ankara, Antalya ve zmirde ok youn ve scak sohbetlerimiz oldu, bir geceliine evinde kaldm ilk ve tek edebiyat dostum da olmutu (ok yakn bir iki yatam saymazsam); ona hep sevgi ve sayg duydum, duyuyorum; ama bir yazar ya da iir eletirmeni olarak ona hi imrenmedim. Onun eletirmen kimliini pekitiren, ne getiren yan, antolojist yaps ya da bakyd; bense mrmde bir kez bile antoloji, yllk hazrlamadm gibi, bunu hi dnmedim de Bki beyin frsat bulduka orada burada sylediinin tersine, byle bir niyetim de, buna zamanm da ne oldu, ne olur! Bir edebiyat tutkunu olarak benim birincil amacm, mantki olduu kadar, arka arkaya akabilen Trke cmleler kurmaktr nk. Son bir yldr bu amacma, durumun vahametini grerek, iir ortamn kirleten etmenlerle mcadeleyi de eklemek durumunda kaldm, yazk ki. Bki beyin syleyip durduu gibi hibir dnemimde iirden uzak kalmadm ki ayrca ben; 1993-1999 yllarnda Yeni Biemin, Ocak 2000den, birlikte tketmeye devam ettiimiz u aylara dein Akatalpann yayn ynetmenliklerini yaptm; bu dergilerin sunu yazlarn yazdm; Yeni Bieme yazdklarm kitaplamt; Akatalpadakilerse derginin mr bir gn sona ererse kitaplaabilir yine. Ancak bu dergiler dnemimde, daha youn bir nefes nefese maratonuyla, bir yandan da kendi izgimin baka iyi kitaplarn yazmaya altm: Sa olsunlar, baharat bitkileri kitabm YKY; Bursa kitabm da Heyamola yaynlar basmak zereler. Bki beyin pilavnn taneleri arasnda, benim gya eletiriden uzaklatm be alt ylda, eletiri terminolojisinin eviri yoluyla da olsa ok deitii, gelitii var bir de. Gler misin?.. Birka ylda deien, gelien hangi terimler sz konusu olabilir? Beyefendimiz hangi yabanc dili ne kadar bilir bilmiyorum, ama ben hasbelkader Trkedeki Camus evirmenlerinden biri saylyorum. Le Mondeun kitap ekiyle olsun, bam bsbtn koparmamaya zen gsteriyorum. Bir de yle bir ey var; ben hayatmn hibir dnemimde zellikle eletirmen olaym diye aba harcamadm; yazdklarma bakarak bana bu sfat yaktranlar oldu, oluyor, ne yapabilirim; nk benim birinci kaygm, her zaman bir yazar slubu ve ierii kurma biiminde seyretmitir. Tersi yazma biimine, uval slubu diyorum ve nedense yllk airler genelde bu sluba eilim gsteriyorlar. Btn bunlardan sonra diyebilirim ki, Mehmet H. Doan aabeyin var olduu dnlen koltuuna oturmak isteyen biri karsa, bu olsa olsa Asiltrk olur; ama bouna: Edebiyatta koltuk kavgas olamayaca bir yana, iyi bir antolojist ve bunun katksyla eletirmen saylabilmek iin nce durmu oturmu bir kiilik gerekir ki bu konuya yaznn sonlarnda arpc rneklerde yeniden dneceim Asiltrk son yllarda yazdm iir kitaplaryla ilgili minimal deerlendirmelerimi, srarla ve dnp dolap yeniden yeniden not diye nitelemekte. (Asiltrk bu indirgeyici yaftalamaya, yine kendisini eletiren Utku zmakas iin de bavurmakta yllktaki yazsnda.) Birka okuma sonrasnda kitabn genel erevesinin izilmesinin yan sra, ana izleinin

yakalanmaya ve iirle ilgili yargda bulunmaya allan sz konusu metinler, not deil, minimal deerlendirmelerdir. Ayrca beendiini syledii Kitap-lk yazlarm da sz konusu derginin tam sekiz saysnda yaymland geen yl iinde. Yazarmz yazsnn bir yerinde de Akatalpayla ilgili olarak Son yllarda nitelik asndan iyi bir periyod tutturan dergi, yayn kurulunun dalmasndan sonra kan kaybna urad. diyor (s. 206). Bir kez, Akatalpann periyodu, kmaya balad Ocak 2000den bu yana hi deimedi. Posta gecikmeleri gz nne alnarak, zerinde yazl ayn balamasna bir hafta on gn kala yaymlanarak, nceli Yeni Biemle birlikte Trkiyenin ayrks rnei olmaktan zel bir keyif duydu. Nitelik asndan iyi bir periyod gibi abuk ifadesiyle, yazar, belki de derginin 8 sayfadan 24 sayfaya km ve iyi iir yaymlama zelliine, daha ok iir ve eletiriyi de eklemi halini vurgulamak istemi; ama derginin editr ne pahasna olursa olsun deersizletirilmesi gereken biri olduu iin, son anda ii buna elvermemi. Dergimizin eski airlerinden ikisinin karmaya balad dergiyi vmek ayr bir konu ve bundan da ancak kendi payma sevin duyarm, fakat Akatalpa, brakn kan kaybn, onuncu ylnda edebiyat dnyasnda yeni bir akla adeta yeniden domutur. Son yllarda dergilerde pek gremediimiz iddial giri yazlaryla da ilgi eken dergi demekte Bki bey, iirin Durumunda, srekli yazar olduu bir baka dergiye ilgili olarak da; oysa belirttii ve yz herhalde kzararak, gremediimiz dedii bu zellik, Yeni Biemden sonra Akatalpann da alamet-i farikas olmaya devam etmektedir; edebiyat-iir-dergi dnyamzda sklkla dile getirilmi ve getirilmeye devam eden somut bir gerekliktir bu da. Bki bey yllk yazsnda 30 ksur yerde anmak zorunda kald kiiyi, bir yandan da frsatn drp drp yok sayma, kmseme gayretinden alamamakta kendini. Bir rnek daha: Avrupai eletiri kltrne sahip, yeterli ve yetkin, dergileri ve kitaplar laykyla izleyebilen, iir yazmayan bir eletirmenin olmamas en byk eksikliimiz. Bunu sylerken Mustafa Durak, Necmiye Alpay, Ali Galip Yener vd. gibi imzalarn emeklerini grmezden geliyor deilim. (s. 208-209) Herhalde bu yazda benimle ve muhtemelen Orhan Koakla ilgili olarak, en mutluluk duyduu, gol attm duygusunu yaad cmlelerden biri, bu olmutur Asiltrk beyin. Sen misin hazrladm yll eletiren, bana nerilerde bulunan; al sana, al sana!.. Durmu oturmu kiilik konusundan sz etmitim yukarda. Bu ylki iir yllnn yaymlanmasnn hemen ardndan sca scana; internette airlerin ve iir merakllarnn ye olarak birbirleriyle yaztklar iir Penceresine, bir gazetecinin Krk karneden ok, krk kalp vardr bu lkede... szn yazp yle bir yorumda bulunuyor Bki bey: Gnn sz (bunu, biz airlerden birinin yazmas gerekirdi diyerek): [4 ubat 2010] Burada belli ki ylla alnmayan airlerle dalga geiliyor. Sonraki bir gnn sz de u: Bugnn sz: Beni isterseniz dvn, ama brakn istediim gibi gleyim. (Molire) [8 ubat 2010] Olur ey deil; nc bir gn de unu yazyor: l airler canllara yol asn. (Artaud) [19 ubat 2010] Toplumda bu tr davranlarda bulunan kiiler byk infiallere yol aar bilindii zere. Edebiyat dnyasnda toplumsal infial elbette olmamaldr; ama bu kiinin bu tuhaf ruh yaps da grmezden gelinmemelidir kanmca. 150 dolaynda iir yazan kiinin ylla alnp bunun be katnn darda kald, haliyle zld gnlerde, nce krk kalplerden sz ederek dalga gemenin, sonra konunun zerine zerine gidip glmekten sz etmenin ve nihayet, rnek olarak Metin Demirta, Eray Canberki, Refik Durba, zkan

Gkenur . AYRILIK ARMAANI


Elini kara daldrd ve Yalnz Bir Operay okumaya balad. iiri bitirdiinde elini kardan kard, kte yatrd; bir ayrlk armaan olarak sere parman...

Muammer KARADA BEN ESKDEN LEYLM LEYLM


1. Ben eskiden leylim leylim u yana da giderdim bu yana da Ben eskiden su sesi deildim Kendim bile deildim ben eskiden Ta kendisiydim suyun kahve olmak iin zel ve zgn kaplarda ayr bir resimdim Resimdim amma az biraz iire de benzerdim airini bekleyen lirik bir izlektim belki elmadan hii ba sonu yitik bir masalda iir minyatr mydm yoksa ben eskiden Gravr iiri miydim tanr kokan kitaplarda Bakaldrp bakaldrp kahrolas krallara Ben eskiden ben eskiden leylim leylim 2. Ben eskiden masal lkesi gibi bir lkede Hazreti Ali Cengi gibi bir eydim duvar hallarnda Cep aynalarnn arkasnda ya da sigara tabakalarnda Cumhuriyet Meydanlarnda teyplerden sesli Elden bror gibi datrlard beni Krolu Destan diye Diller sanki daha bir yakrd destana krk hava edasnda: Kzlrmak kurum kuruyasn kuruyasn, syle nettin nazl [gelini Admlar daha yava atlrd sanki Bir, Anadoluda Bale havas vard admlarda: Minareden at beni, in aa tut beni. Hatta acelen ne? Arada, urada, siyah beyaz, elleri belinde kasketi yana yklm Evin biricii knal horozlar gibi dve hazr Bir Ankara resmi de ektirebiliriz Bektai kvamnda Hac Bayramn avlusunda sisli bir ikindileyin Yunus Emreden de el alp dibe dalp krk yl 3. Ben eskiden leylim leylim Ezilmi zm gibi buu buu damtrdm kendimi arap m olsam sirke mi yoksa belki de pekmez yle de bakardm byle de k atlanda bahar Helezonik dumanlar salarak siyah beyaz figratif Bugn yenilmi grnsem de muzafferdim ben eskiden Daa taa kurda kua uurumlar ezberletirdim yeni bir dilden Bugn oktan unutulmu yeni bir dilden arklar bilirdim ben nsanlarn krda kentte yan yana birlikte uyuduu, tok karna Dler kurardm ben eskiden arktan garba maripten mara Anadoluda kllerini eeleyen bir atetim de soy sop nesep [mesep Bilmezdim ben eskiden bir Anadolu d grrdm Grrdm bir Anadolu d d gibi bir Anadolu grrdm Grrdm Anadolu grrdm d d grrmm meer Sahi benim eskiden aradm katman katman Anadolu'da Anadolu'nun derin barnda katman katman aradm Hl ad konmam insan myd neydi dpedz gpegndz Bildim bildim Ben eskiden leylim leylim sonu yitik bir gelenektim Ben eskiden her gece ayn d grrdm imdi oktan [unuttuum 3

KIZIL DOUM LEKES


Sen d grdke ekil deitiriyordu omzundaki kzl doum lekesi. Bir keresinde cevize, bir keresinde tavuk ibiine bir keresinde de Fransaya...

_________________________________
Merti, Nihat Behram, Metin Gveni, Hayati Bakiyi, Mehmet Mmtaz Tuzcuyu, Arife Kalenderi, Yelda Karata, Serdar nveri, lyas Tunu, Cihan Ouzu, Nazmi Al drdnc yldr darda brakarak, onlar l kabul edip kendi iirini iir yllna alarak, kendini canl air saymann yakk alr bir yan var mdr, iirinizi severseniz? nce yapacan yapmak, sonra kenara ekilip ks ks gldnn resmini sunmak, ho bir tutum mudur? Hem, insanlarn iir yll konusunu bu kadar nemseme nedenlerinin bata geleni, Bki bey deil ki; bunun birinci nedeni, yln en iyi iirlerinin seildii iddiasysa, ikincisi de bu yayn kamuya sunan kuruluun Trkiyenin en ciddi edebiyat yaynevi olmasdr ve bu arkada bence bu tutumuyla evresine yakmamaktadr. RD Not 1: Dize dergisinin yaayan en byk air ve dnr Veysel olak, dergisinde, yayn ynetmeni olarak bana kzd iin, 2009da en ok iir yaymlanan Akatalpadan yllna iir almayacan ilan etmiti, ancak bu tarihi aklamasna, 2009 iir Yllnda yer vermemi, incelenen dergiler arasna Akatalpay ald halde: Okur diye biri varsa ve olacaksa, saygyla duyurulur! olak dnebilme yeteneini ylesine kaybetmi ki Akatalpann yaz kurulu yesi olduu iin Gltekin Emrenin yl iinde kan toplu iirleri Kk Denizin adn da 2009da yaymlanan kitaplar listesine koymam! RD Not 2: iir yll diye adlandrlan almalarn genelde sadece derlemecilerin eline geebilen dergi saylarndan hareketle hazrlandna saysz rnek vardr. Bunlardan biri de: Edebiyat Ortam yllna, Akatalpadan iir alnm. de ayn saydan! Besbelli ki Mustafa Aydoan dergimizin tek saysna ulaabilmi. Dergiler zerine yazd yazda da Akatalpayla ilgili tek sz edememi zaten! Oysa Akatalpack, Trkiyede internet zerinden de okunabilen tek dergidir yllardan bu yana; hem de 11 yllk btn saylaryla. RD Not 3: Ve nihayet gzel bir haber: Son bir iki yldr

dergimize pek ok yeni air yazar katld. Bu sayda aramza katlan airler: Alp Arslan Akman, nder Birol Byk, Serhat Cell Birdal, Belgin Gnay, Yamur Mercanolu, Salim Nacar, Nihat zdal, Seher zkk Uur, Aynur Ulu. Bunlardan bazlar, daha nce baka dergilerde de iir yaymlayan arkadalarmz; ancak baz arkadalarmz da dergimizin bu saysyla milli oluyorlar! Akatalpa.

Metin FINDIKI NSAN GELNCE


Sonra Sessiz sedasz Ketum bir k boyunca Kendi kendini byten bir badem aac iek verecek. Sonra Tufan iinde Topraa alacak her ey Penceremdeki sardunya Bir yenilgiden ktn bilecek Uzak bozkrlardan gelecek krmz boyunlu toy kular. Sonra Pencere pervaznda Gnete gerinecek Yer deitiren glgelerden habersiz kedi Ve ben kindist su bekleyen sardunya zamannda Balkonsuz bir evde salarna dokunmay zleyeceim. Sonra Seni beklerken yalnzln hallerini paylaacam: Sana hazrladm odada iirler, pipo kokusu ve serili beyaz [bulut Mutfakta kekik ve kini kokusu Yemekler sunacam masada rak Ben kedi ve pandann derin gzleri/ Kol saatinin mutlu anna bakacam: iirler okurken/ Nzmdan sonra, Turgutla konuacam Ruhi beyle oturup arap ieceim/ Seni beklerken yalnzlma hazr, Dar sokaa bakacam pencereden Geliin yaklatka Dolapta bende kalan giysilerini dzenleyeceim yeniden Tarihin mavi kanatlaryla Bir glce savrulacak gzlerim/ Sonra Hazr yalnzlmn alevleri rtnecek gelecein gn Kelebekler gibi doacak ehvetten ellerim Dokunduum an bir nar atlayacak Krmz pembe beyaz Bir damla szlecek parmaklarmdan Suskunluumun yanks yaylacak Gnete gezgin toz ve rzgra Geceye sakl atein tarihine/ Sen gelince stmden bir gmlek gibi karacam plak bedenin ilk eiinde Ne dn ne de yarn barnacak o anki zamana, nk nisan derinlii sevmez. 4

Ersun IPLAK STGMATA


kannn tadna baktm dudandaki yrtktan gzlerinin kln sar olan her eyini tylerin deil boynunu terlemeni temennilerini kaderden bacaklarnn kapanmas kaslmas kollarn boynun ite son kuytulukta snak arama yok kalalarnn titremesi dudaklarmdan taan kan yalamam izleyiini dehet demitin iddetle rperten iliklerindeki boran hissediyorum ekitirirken kayor orap ama nereye ahdamar penelerimde karanlk bir ku odada anszn sen hayal ederken ellerin uzanyor grdm biliyorsun grdm kmldanyor perde nisandr normal syrlnca orabn apak ten damarlarn kabarm kyda tek tk ty bir deil i ie onlarca ben her yerinde bilmem ki daha ne ararm ellerim artk bana yabanc kam aklarken kan deride kurumaz kurursa iz brakmaz bunu anlatmamalym bilirsin ve araf araf olduu srece deersiz ben gidince atarsn yakman daha doru ince bir analiz bitirir ii hi tank olmad iin kapal kutu saylan dehet aa kar ve alr hem memur hem kamu unut bunu unut bunu unut bu gece var evet bitmeyecek uzadka alacaz bize zel olacak gizli kalan her ey kalann alt ve belinle birleen yer mor gslerinle boynun arasndaki yerler mor dudaklarn parampara mor ensen mor dizlerinin ard ayak el bileklerin yetmezse belge konuuyorum bak yumruk skyorum damarlarm belirgin ite karp jilet bir hamle gzlerin kapanrken derinlie inanman iin sana bir norkel sunuyorum

Salim NACAR HAKKATE UZANAN ELLER KIRILSIN


yapma canmsn! zgn ocuklar rmaklar karlamaz krr astarna serdiim yalan zrne inanrm inansz kalmann sahiden sevgilim bunlar hakikat bellemisen kurtar beni bu kaygdan bilmem benden baka neleri sakladn kelebek tozdur, artk inanamazsn bahar arza falan itenlik bahsinde rkn kular birikirken iirin bahesinde gsn a oyalanaym biraz ben isterim ki bu hzn bahsinde hakikate uzanan eller krlsn gvdesi daha fazla nem almyor diye bu salam duvar ylece ykamazsn

EDEBYATIN TOPLUMSAL ELETRS Arda CEVAHR


Gne slaklktr trnden iyi para eden dizeler, bir sredir okurun akln ykselen deniz suyu gibi alkalayp sonra anszn ekilerek kupkuru brakyordu. Bu yolla, l imdinin ac oraklyla yeniden douun yitirilmi d arasnda gelgite tutulan okuyucu, iselletirilmi gizemin zafer tutsaklnda kolaylkla ayn ekimine kaplp hayranlatrlabiliyordu. Halihazrda, yaamdaki yenikliklerinin sululuundan bir an evvel kurtarlmak isteyen bir tembeller ordusu, bu airlerden ders gemenin olanakszln duymay dilemektedir. Ama eer bunlar smrlen bir toplumda ve bu topluma kar, smrenlerin azndan yazlyorsa, o zaman yokluu gereiyle yzletirme kahpeliiyle bilincimizle top oynayan bu in cin takmna air, yazdklarna da iir diyemeyiz. Bunlara, Ahmed Arif'in, amza ekmeimize gz koyanlara verdii adla, engerekler ve yanlar, diyeceiz; nk durumlar, gebelik atlatm krpeye gz dikenleri andryor. Bu yan srs, bilmece kurup zme paranoyakln aklllk sanp edebiyatlkla kartrmakta, giriimi araclyla, otoriter yaplarn ezici basksna direnen toplumun ylgn baklar karsna kendi buyurganln geirme abasndadr: Okur, dizeyi, yesi olduu okuyucu kitlesinin belli belirsiz sezgisiyle de okuduundan, gizletirilmi anlamn grubun baka yelerince bilinmesinden gelen bir yalnzln snrna itilmekte, kitle, bireysellii ynnden, yani varln konumlayan kurumsal akn nndeki durall ynnden datlmaktadr. Sz konusu smrlen toplumsa, baskya gsterdii saydam bir gurur biimindeki iddetle, smry en gerek haliyle yaayanlarn ancak iselletirecei zgrlk yoksunu bir znellie snmaktadr. Bu yoksun doa, btn bir toplumun ortak bilinci olduunda, bir azat edilme ve buyurganlarca kabul grme yar balam demektir. Onun iin gerek, kurtarlacak gerein tutsakldr: Gn boyu kahveden kmayp doasna uygun bir i teklifi ummakta, tutkularn denetleyemediinde en kat yeminlerle kendini kelepelemekte, tamir edememi olmann utan arln o eyi krp paralayarak omzundan atmakta, elde edemedii kadn ldrmekte, askeri mdahale beklemekte ya da demokrasi uaklyla emperyalizmi yardma armakta, her koulda, sorumluluklar ynnden bir doast benlike alkonulmay istemektedir. Bu, apriori saydam bilincin sululuu sar salara savsad eylem okluunun kara dantel sokan uzun uzadya betimlemek, yazmay dndmz romana kalyor. Beri taraftan, gerek nesnelliinden kaarak bilincindeki saydam doann znelliine snan toplum iin, gerekse bu saydam bilincin kendisi olarak kendini topluma sunan dzmece air iin bugnn toplumsal gerei, varlnn yadsnmasdr. Toplum iin: ktidar gelecek talebidir. air iin: Kalemindeki gelecek ynnden, toplumdan iktidar talebidir. Zaten bu engerek srs, bir sredir, szlerine katt felsef grnm aldatmacasndan faydalanmak iin budalaca kotard bir gelecek tasarmndan, iirin bir gelecek tasarm sunduundan sz etmektedir. Sz edilen gelecek tasarmysa: Tasarm deyince gelecein, gelecek deyince tasarmn elden utuu, ama ikisi bir olunca yeni ve parltsyla kazand ay ekimine kapldmz bir a priori saydamlk illzyonu. Her dizede, elik soyutluunda direnliklerle tl inceliinde somutluklar biimsel birlie zorlamakta; kar terletmekte, atei elemekte, rma kllemekte, slfrik asidin pmeye katt isellikten sz etmektedir. unu belirtmek gerek: Bu kiiler, andmz yan benzetmesini bu dizeleri karaladklar ya da toplumu

bunlarla oyaladklar iin hak etmiyorlar. kisini birden yaparak ikisi zerinde bir akn bilin znelliiyle aralarndaki sonsuz uzakla konumlanma abas onlara bu ad kazandryor. Eklemek bile fazla ki sorumluluk sahibi bir adamn; zaten byle geni uzaklklarla keyfedecek zaman yok. Oysa kara beyazatl prens, gelecek tasarm diye uydurduu masal ardnda asl erekledii bir eyi de sezdirmeden geitirmektedir: Toplumstlk. Bylelikle, ilk ve sonun zaman meknsal donukluunda btn zamanlarmz birden ele geirmi bir sonsuzluu da kazanacaktr: Kara: Gemi. Beyazat: Gelecek. Kara Beyazatl prens: Gelecekteki gemi. Bu idealizm, bakt her yerde de idealizmine uygun donuk kavramlar, almaz sonsuzluklar, uzlamaz btnlkler grmektedir: Bacak kendi bana plaklktr. Onu saran giysi ise bunun yadsnmas. Ama ya bacak siyah taytlysa? Bu artk bir siyah plakbacaktr onun iin. Birisi mi vuruldu? yan air ibandadr. Vuranla vurulann nesne zne ilikileri ilgisini ekmez. O, durumun aydnlanmasn salayacak bu elikileri, znelliinin bunlarn stnde yeni ve daha yksek birliini kurma frsatna dndrr. Bunun iin bir protesto bildirisi ve nesnel protestoyla znel protesto arasnda yanlarak imza verecek safyrekli birka airi bulmak yeter. Kimseye zarar olmayacaktr bylelikle. Yarar da olmayacaktr; nk gemile gelecein arazileri at oynatmaya sonsuz elverilidir. imdiyse ldr, zeri rtlmtr, ilk ve sonun zaman meknsal donukluunda btn zamanlarmz ele geiren ay parltsndaki imzasn brakp ayrlr: Hesab sorulacak! Bu; artk ne bir kahpe cinayet ne de edebiyat protestosudur: elik soyutluunda direnliklerle tl inceliinde somutluklar yan yana getirme illzyonunun farkl dildeki evirisidir. Yeni bir ey olmamtr, olmas da beklenemezdi; zaten mahkeme kapsnda grmemekteyiz bunlar. Gerekteyse, smrlen ve gerekleri el yordamyla arayan toplumun zgl kavramlar kar altndadr. Dersi savsayan rencinin bahane uydurmas gibi, uzlamaz yaknlklar uzak perdeler gibi aktrarak grmekten kat gereklii rten dzmece air, gereksinimlerini karlayan ve edebiyaty gerekseyen bir toplumla badama yknden de kurtulmaktadr. Byle olunca, retilen yeni bir nc ve daha yksek soyut tmellik dzleminde, kendi gerekliinden kaanlarca oluturulmu bir hayran topluluuyla sorumsuzluk ortaklnda bulumakta, air de iinde olarak tm toplum, kendi yabancl iinde kendini tanmaya, insanlar arasnda dillendirilmeyen, ama herkesin gizliden gizliye iyi bildii sular araclyla iletiim kurmaya almaktadr. Aldatmak yks, bunun yein bir rneidir: Kocadaki nesnel somutluk, yabancnn soyut znellii ynnden almaktadr. Bu dolaym, bize pekl, neden yarglanan O. Pamuk olduunda zillerin alndn, gazeteci H. Dink olunca ortaln ellialtya verildiini, gzaltndaki . Seluk'ken beraberindeki D. Perinek'i aza almaya ekinildiini, hatta beriki partici diye tutulup dierinin gazeteci olmakla salverildiini, aklamaktadr. nk bunlar, toplumsal praxisten bizi alkoyma niteliindeki soyut znelliklerdir. Ayn bakmdan, iirimizi niin yr, anam, sla, ekmein deil de kuntun punkun kapladn; ate eleyen dizelerin hangi aknla varma ynnden uydurulduunu, yklerimizin neden Sivasl Pero'yu deil de Milasl Pera'y anlattn, otobsteki adamn, sarndaki soyut znellie srtnme derdini, tm kitaplarda olmas gereken kitaplarn niye sekin kitaplarda diye afilendiini, Gelibolu'dan Gallipoli'ye, 0216 kodunun bayalndan 0212'ye hangi hikmete doru kaldn, dzmece takmnn oklukta birlik Platonizminin kuyruuna taklp da Trk Edebiyats sznn nasl adla getirildiini, Anadolu'daki kasaba pastanesinin tabelasnda niye patisserie yazdn, Rumca ark syleyip dinleyene neden dncesizce bir hayranlk uyandn, sarna srtnmek derdi

gibi, holding yaynndan eser douran kimilerinin birdenbire fetiletirilmi bir sekinlik sarholuuna nereden kapldn, Marks'n iirlerde niin alaya alndn da, gstermektedir, ki Tarihin dna dmek de zaten byle bir eydir. Geende, on yedisinde bir delikanl, gemite bizim de her ne kadar Markslmzla da olsa yk yollama budalalna dtmz Varlk'a iir gndereceini; ama yaymlanmayacandan da ekindiini syledi. iiri Rael'e ithaf ederek yollamasn nerdim. Ktmserlikle dsallatrlm iselliin idealiste iddetinden baka bir ey olmayan bu znellik, toplumsal retim alann da kendi isel nitelikli bireyselliine indirgemektedir: Tek parti, tek lider, tek market, sporda yetkin isim, sekin yaynevi, gidilen mekn, takip edilen yazar, benim hekimim, adn nne Dr. getirilmesi ya da soyadnn byk harflerle yazlmas, yine bir aydn suikast, tecavz vakas, Hakkari haberi... Bu isel niteliklilik asndan bu ayn zne, zglln ortadan kalkt a priori saltk verilmilik temelinde de karmza kar: Trban, Avrupa Birlii, F tipi, Ergenekon... Somut nesnelliinin znellie doru almasyla beliren bu isellik, imgelenmi soyutlukla kurulan bir inan ilikisidir. rnekse, Ferruhzad: Baarlamam imdinin somut gerekliini, bu gereklii amasn salayacak iirle soyutlamakta, akn olan, daha ileride P. apur ve . Golestan ynnden znel kimliini kazanmaktadr. Bir ekilde gen Fru, babay aldatmakta; ancak ite asla aamad bu baba imgesi yznden ikisi de yann iki kat olan bu erkekler, bilincinde ncelenmi doaya doru gerekliin an durumunda almas gereken birer nesnellie gerilenmektedirler. Ferruhzad, hem baba Mohammed, hem apur hem de Golestan'dr; srekli kendini amakla olmak istedii kendindeki doadr. Nihayet, ona ulam; ama baba imgesine arpp kalmtr. Ki bize kalrsa, babasn amay baarabilecek gte hibir air de yoktur. Bu, akn biline somut gereklikten dsel gereklie geirilme isteri, yaznsal eserin, edebiyatnn, kadnn ve toplumun olduu kadar, gen edebiyatnn da aknlkla kurduu iliki ortakldr: Gen sevgili -yaam- yk olduundan, somut nesnellii yal adamn aknl ynnden amay, imdiden gelecek tarafndan ele geirilmeyi; ustann yazsnda adnn gemesini, bir kitap dergisinde, televizyon programnda grnmeyi, tm oyuncaklar bedava sunacak erkein balayan cmertliini, evli ve kendisinden yaa byk olan kadn, emeklilie dein srp gidecek bir ii, dilemektedir. Bu yzden bugnk iir, -zellikle gen airlerdeou kere, aacna yontan nalnc keseri gibi, airin nesnesini daha alt bir dzeyine yerletirdii znel soyutluka dorulanma isteri biiminde grnmleniyor: Krmznn glle konumasnda/ stmze sinen derin uurumda / dalyla dargn kirazda / yze deince unutulan vazo krlganl ya da denize braklan harflerde... Nereden gelmektedir bu tutum? Bu, kinci Yeni ve Garip'te yeinlikle bulduumuz; ama ikisinin de kkenindeki ileride somutlatracamz dondurulmu nesne zne ilikisinden. Bu iliki, airin, kendi maddesel koullar da dahil somut gereklii, soyut btnln yalnzca bir anna indirgenmi devinimsiz bir imgesi klma abasdr. Sz konusu devinimsizlik: Bulut krlr camndan / zlr alamann buzulu, gibi deiim deerince yein bir maskaralk uydurduunda, nesnel ak yolundan saptrmakta, yani gerekliin karsna air olarak kmakta; ama ayn zamanda, iki Platoncu idea arasndaki bu elikiden, nesnellii yadsyan saltk idealizmin znesi olarak kendini kardn, Tarihin dna drdn de grmemektedir. Amalanm baarszl kantlamak iin giriilmi bu eylem, bu devinimsizletiren devinim; idealizmin znesi burjuvazi

kimliiyle iktisadi ve sosyal bir eliki biiminde Tarih'in nne dikildiinde, rnein Kemalist Devrim ardndan; Kemalizm, onu evrenselliin donmu bir imgesi biiminde tutmak iin ortaya atlm znesi -yani kk burjuva demokrat aydnlar-, iir de, akn znelliini ortaya karmak iin idealist yoldan onu tanmlayan air tarafndan durdurulmu demektir. Demek ki kendini iirle deil, iiri kendiyle tanmlayan bir airle ba baayz bugn. Kemalist Devrim durmutur; bunun biricik somut kant da, Kemalizm kendini Tarihin devinimiyle tanmlarken, Tarihin karsnda kendini Kemalizmle putlatran ve burjuvazinin aydn imgesi olarak karan bir kk burjuva snfnn varldr. Bayan Fsun Akatl'nn Krk Mantolu Madonna'nn banka yayn basmna giri niteliindeki szleri, bu dondurulmu aydn imgesinin ne olduu konusunda bize yeterli fikri vermekte. Sabahattin Ali'nin hep Sait Faik'le toplumcu ve bireyci iki u olarak anlmalarnn, bu etiketlemeyi aan edebiyat kiiliklerini gz ard eden s bir yaklamdan beriye geldiini syledikten sonra balyor gnlnce cirit atmaya: ada yk edebiyatmzn 50'li yllardan bu yana rn veren ustalarn da, birini Sabahattin Ali'nin, dierini Sait Faik'in temsil ettii iki farkl -neredeyse kart- izgi zerinde grme ve yle deerlendirme eilimi de, ayn s yaklamn bir sonucu olarak grlebilir. Kukusuz, edebiyat edebiyat d alanlarn hizmetinde, ikincil bir misyon olarak kabul eden bylesi nyargl bir yaklamla, yalnzca Sabahattin Ali ile Sait Faik deil, hibir gerek yazar gerei gibi deerlendirilemez. Gerekliin fetilie doru soyutland idealizmin ebedi znesi, burada edebi kiilik oluyor. Nesnelliin eserin gerekliinde znd maddeci ilke, yaznsal ereklilii toplumcu ya da eletirel iki gerekilikten birine indirgemekten ibarettir; eer Bayan Akatl, edebi kiilikten, yazarn kendini gerekliin bir paras grerek eserinde nesnelletirmesini kastetseydi, onunla bu noktada uzlardk; zaten o zaman da gerek bir yapttr elimizdeki. Ama onun derdi bu deil. Ona gre slk, bu iki yaznsal yntemden, birini dierinin dtalanmasndan tretmedeki idealist yanlgnn kendisi deil, direkt bu iki yntemlilikten birine indirgemenin kendisi. Bylelikle de, edebiyat edebiyat d alanlarn hizmetinden dndrp ebedi kiilii kurtarm oluyor. Peki, edebiyat toplumculuun veya bireyciliin hizmetiliinden kurtaraym deyip de edebi kiilie soyutlarken kendisi hangi idealizmin hizmetiliini yapyor? Maddi hayatn retim tarz, toplumsal, siyasi ve entelektel hayat koullar diyen Marks ilkeyi de mi hatrlamam yoksa? Terazi lastik jimnastik oyununa fazla kaptrnca Akatl'nn gz kendinden bakasn grmemi anlalan. te bu idealizm hizmetilii, kk burjuvann kendini tarihin karsna kard aydn imgesidir. Akatl'nn Abasyank' gstererek kurduu artmaya kanmamak gerek. Onun asl derdi Sabahattin Ali'yle: Abasyank' edilgenletirerek bakmza sunduu dsal gsteriden S. Ali'yi burjuva takmna isellemek. Szlerinin altndaki tarih de dndrc: 2002. Yani tam da burjuvazinin tm olanaklarn seferber ederek, idealizmin en u noktas dincilii iktidara tamak iin var gcyle abalad, Bakan Bush sznn aile byn anar gibi azlara doland, AB konulu her sylevde cmlelerin Trkiye deil de AB'den balanarak konuulduu bir dnem. Bayan Akatl'nn edebi kiilik oyunuyla edebiyatn toplumculuunu hasralt etme abas, tam da kendi satrlarn yazd dnemde, canm Ali'de be vakit klmyor muydu, o zaman en byk Alevi benim, aldatmacas altnda Alevi'ye En byk Snni sensin masaln yutturan tarikatlar artryor. Gelgelelim, Trklk, Krtlk, Alevilik, Snnilik, bireysel gurur, sayg, tre, inan, tutku, tm bunlar, temel bir nitelik

kazandrmak amacyla ayn trden krlacak eyalar bir kutuya yerletiren soyutlamadan, burjuva mlkiyet ilikilerini dorulamamz iin ufkumuza ekilen birer tmevarmdan baka ey deil. Biz, Trk Edebiyat teriminin yadsnmasn yadsyorsak, onu adlkla ezmek iin zihinlerine getirmekten zevk alanlarn feodal bilincini tamaymzdan. dealizmin kalemorlar alm, demokrasi, oulculuk gibi palavralarla soyut tmeller dzleminde toplumsal uzla vaat ediyorlar; ama aslnda, burjuvaln soyut znellii nnde srekli devinen, kendisini yeniden reten toplumu dnyay deitirme olanaklarndan yoksun klma abasndan baka bir ey deil bu. Bize greyse: Bu vaatleri desteklemek ya da yadsmak ynnden onlar nsel kabul eden bir baka idealizme sapmadan, her zgl varoluu, kendi zgl koullar zerinden durumunun aydnlanaca devrimci eyleme yneltmek. nk Tarihi yapan yine bu zgllklerdir. Bu yntem Marks yntemdir. Ancak bu yntem somut gereklii zgll iinde btnletireceimiz biricik yntemdir. Yalnzca bu yntem her algnn ortak mal olup her bireyselliin eriebilecei yerdedir; soyutlanm znellikleri a priori benimseyerek eylemimizi belirleyen her trden idealizmden bizi alkoyan ve gereksediimiz bilinci, yine kendi eylemimiz araclyla bize anlayacak olan da yalnzca ondaki diyalektik yntemdir. Oysa bizim okbilmiler neyin peindeler? Devinimi yoluyla aydnlanacak ve durmadan devinen bir bilince bizi tayacak durumu aratrmak yerine, duruma ncellenmi bir 'aydn' bilinten yola kp bizi aydnlatmaya abalyorlar. Edebi kiilikle, airlikle, aydnlk, demokrasi, oulculukla... Bu soyut tasar da, sonuta, eylemin kendisini znellik lehine gerekliin bir anna indirgemekten te bir ie yaramyor. u kauuk ve sevgili, apkadan cin karma hokus pokusundaki dize iin, iir airin akn znelliini aa karmak iin, toplumcu gerekilik edebi kiilii ortaya koymak, smrlen ve srekli devinen toplumsallk, demokrasi ve oulculuk gibi, burjuvazinin daha alt dzeyine yerleecekleri soyut tmelliklerini var edebilmek iin... Bu zneler, daha ileride, idealizmlerinin evrendeki merkezini belirleyen koordinat izgileri gibi trban eyleminde, bir eriat ya da toplumcu geinen dergide, cenaze protestosunda, tabelasnda ada yazl derneklemelerde, yaygnla kaplmaya hazr isiz Veli'yi de yanlarna katp ayn kavakta kesimekte, krk yllk can can olup birbirlerini arlamaktadrlar. Nereden gelmektedir bu derenin suyu? Kazanlmam geleceinin yoksunluuyla iselletirilmi ve kendine duyduu inancn stnlyle toplumsal praxise kmsemeyle bakmay seen Avrupamerkezci burjuva znelcilii. Daha sonra da bu znelcilik, yoksun olduu gelecei deneyimlemek sz konusu olduunda, rnein airlik, onu iir biiminde tasarlad baarszl araclyla alglayacamz soyut aknlk durumunda bize sunmakta; khin bilgeliiyle airlie ynelen her eletiriyi frkle savuturmakta; ama gerekte airliin, akn olann, yokluuyla var olan u soyut gerekliin ne olduu hakknda sessiz kalmaktadr. Dolaysyla bu ruhaniyeti aa karmak, bizim bu bilinci yenilgilerimiz araclyla iselletirecek inancmza kalyor. Dorusu, evinde gn boyu frk oynayan bugnn bycsyle, Patrik Efendinin Ekmenik aknlnn, burjuvazinin evrensel oyunlar karsnda nasl da huu iinde yan koltuklara dtklerini gstermekte bu durum. Bu idealizm, toplumsal praxisten kalkarak aydnlanmayla oluacak bir bilin tersine, praxise ncellenmi bir bilinten yola kp topluma kar kendi kendini aydn ilan etmekten holanan Trk edebiyatsnn zniteliidir. Bu znitelik; insann varln belirleyenin bilinci deil, bilincini belirleyenin sosyal varl olduunu ne sren Marskln almaz nitelikteki temel nermesiyle de elimektedir. elime: Toplumsal alkant dnemlerinde ayrcalklarna skca

balanan ve toplumsal devinimin, bu ayrcalkl konumu en az tehditle dorulad noktalarda ona yzn dnmekten kukulanmayan kk burjuva snfnn varlksal geleceini garantiye alma kaygs. Edebiyat da bu burjuva tutumu benimseyerek iir yazmadan da air olunabilir diye uydurup gereklie srtn dnmekte; ama hemen sonra, elikisiyle dorulandn gzlemlemek iin gz ucuyla bakt yaamdan iir denecek bir eyler aparmaktadr. Ya da savalar ve devrimlerle toplumsal atlak derinleme gsterdiinde, ortadan kaldrlmaz varlna tutkuyla bal burjuvaln tm isterini davuran Garip bir iir yazmakta; toplumsal devinim ykselip ii snf alanlar doldurduunda, bir mlkiye hareketidir sloganyla toplumun nne kinci Yeni adnda kendi soy nceliini dikerek iiri sklatrmakta; her evin bilgisayarlat aa gelindiindeyse; yadanlk eksilmenizdir diyerek ayrcalkl tinselliini gklere karmaktadr. Tam kendinde, Bayan Akatl'nn edebi kiilik'i, Dalarca'nn yazmadan olunan air'i ve Sreya'nn mlkiyeli'si, ocuk domadan kiiliini bien ayn ruh ailesinin nesli srdren znesidirler. Bylelikle edebiyatlk, bir kiiyi ya da insan topluluunu, kendi tarihsel koullarnn nesnellii iinde betimleyen bir eser vermek deil, yararsz -onlarn bakndansa zararsz- eser yoluyla, ailenin ruh soyluluuna uygun hayrl evlatl kantlamaktr. te bunun ad, toplulukla iliki olgusunu datmaya ynelmi terrizmdir; Varlk ve evresindeki dergiler de, saltk amac toplumsall paralamak olan bu terrizme uygun ocuklar devirme ocadr. Biz, bu a priorizmi reddediyoruz. Eer edebiyaty, eserlerini yazd maddesel ve tarihsel koullarn btn iinde aratrmak ve ait olduu nesnel geree oturtmak tek tarihsel gerekse, u edebi kiilik de nereden peydahlanyor. Kukusuz, iir yazmadan da air olunabileceini savunurken Dalarca'nn asl derdi, airce yaamaktr: Burjuva retim ilikileri iinde, Fazl Hsn'nn bireysellii yerine, toplumsal varlk koullarndan gelen bireyselliini geirmektir. Gerek Cemal Sreya ve ardllarnca da srdrlen bu solcu idealizm, burjuvazinin tutumlaryla uygunluk gsterdiinde ya da snf, sz konusu bilinci a priori belirleme hakkn kendinde peinen grerek Tarihin karsna dikildiinde, bireysellik, insan dtalayan bir put olup kmakta, kendini de Tarihin karsnda dondurmaktadr. Tarladaki kylden gemideki iiye, tarihi reten ve ileri gtren insan; kendisine zorla benimsetilen fikirlerin biimsel birliini kurmaya itilmekte; okul kitaplarnda edebiyats, ekranlarda sanat gnei diye boyun emekte, haber bltenlerinde anaarterin ne olduunu bilmemek, yakalar dikili ceket giyinememek, tuz yeildi dizesini anlayamamak budalal ynnden aalanmakta; bu soyut znelliklerin basksna kar da, bask grenin ezince gsterecei ayn idealist iddetle, gcn tanrsal aknlktan beriye getiren soyut znelliklere snmaktadr. Bu arpmadan kazanl kacak olan da yine burjuva retim ilikilerini ynlendirenler olacaktr. Bizim kar ktmzsa: ster sac, ister solcu idealizmden kaynaklansn, benimsememiz zoruyla nmze konan soyut znelliklerin a priorizmi. Biz, toplumsal praxis dediimiz insan etkinliinden, tarihin biricik somut gereinden kendini retmeyen hibir bilinci kabul etmiyoruz. Eer tarihi yapan reten insann somut emeiyse ve edebiyat da, Tarihin dnda kalmamak iin, dil ileviyle somut insani gerei betimlemek zorundaysa, o zaman eserlerinde hibir ekilde toplumsal gerei dillendirmeyen soyut znellikleri niin edebiyat diye benimseyelim? Burjuvaln bu dondurulmu znellik fetiizmi bugn o iddettedir ki, bunlarn kitap dergilerini araladnzda, yaam orada domu da iinde yer almayann dnyaya gelmediini size dndren byl aknla tutulursunuz. Fetiletirilmekten holanan burjuva znelciliinin, kendini soyut aknlk olarak nasl konumlandrdn grdk. Peki ya iirlerinde durum nasl?

Hakan CEM FIRTINALI R


anneme: mualla ceme

Gkhan ARSLAN GKKUAI, ALBNO


baba beni evlat edin renklerinden emekli bir gkkuann su szlatan sesiyle syle uykusunda len oullarn adna yakama ilitir yeni icat yaralar yazlsn derime bu eksik envanter konusun iine eytan kam ehirler baba beni evlat edin artk tabutuna k bir ldr hayat dilimi dmleyen er tercmesi sevgili cinnet, aklmn tersyz dalgc dker iime ykand karanfil suyunu baba beni evlat edin ve aka tecilli sesinle syle: denize recm denize recm

I aknaz elin trks ptm. memeni! bir dnya sevinle boald sesim II eyll rmanda duyduum ses fakir bir ineydi anamn eli kumalarda bata ka bydm. sustum! III sonra ayrlk gn geldiinde yamura duran bir bulutla yer deitirdim. iimde kanayan yaraya ban dayam gitme der gibi gzlerindeki balkondan ak denize bar baryordu. dahas eteklerini toplam ylece oturuyordu ok eski bir gzya gibi yorgun sevdal deniz feneri(m)!

Uluer Oksal TRYAK NESNENN ZENGN KALKII


sr tiyatrosu. olgu mdavimi. prenses puzzle; martlar adres sormaz plk snr izilmemi bir lkeyse haritada. vegezegenlerderelsallamaz kayan yldzlarn ardndan: esneme bir! ve ksa. ksa olduu iin de brtal bu fkenin operas. artk hibir bitki klorofil kullanmayacak aatan atlayan her yaprak ak mektupsa yerekimine lm de zeleletiridir hayat igveyse mre! ah deersiz bir yzgrml gibi takarken sevgilinin gsne yalnzlm: tnt kalb deil hayat!tan ar repliklerle ite burada hl biraz ilkbahar var gzya ve rutubet var artk hibir aa sponsor almayacak yapraklarna sonbahar rahme aklan bir embriyo gibi aka aklacaksa ihanet! renklermatvegrntlerde flu hatralarn zerine morg ina edilmi grmeyeli artk kelimlerde buram buram hastane kokusu istanbulun apandisiti patlad: neden bir ben miyim srt antasnda uyku hap tayan? 8

Nihat ZDAL SERENDPTY


Seluk Altuna

/1/ Gidenler ve Nehir O gitti. Pe pee yamalar, bir neden arayarak getiim ky, kargalara karan kar, bir gece bulutunun rzgrndan* senden iki asr sonra; Nerelerdeler nehir? /2/Kayg ve Nehir Her yolculuk sonras kaygyla bekleyen, sana dolduum akam, bizi ayran nehir, Poe ve nehir, unutmak ve kular, erik iekleri, imbat Usumda onca kelime varken, Kreklerim yalnz sana deiyor nehir. /3/Terk ve Nehir Kanatlar ve ktlar birikti kanyonda eken bir rzgr birikti. Kulalarm ararken bak ve akam, hale ve yayn suyu inciten bir scaklkt yaz. Uzandm sana ncirler oldu sonra, perdeleri kapattk.
*Edgar Allan Poe

BRAHANE LONGA: SEL DAILMA VE AHMET OKTAYIN R Yaar GNE


Varlmz sorunlu hale getiren nedir? Niin varlmz sululuk duygusuyla ykl? nsann gnnda kbuslarla dolu olan yaam, nasl ve hangi yaamdr? Ahmet Oktayn iirlerinde bu trden sorular reten ve kendisini rettii bu sorulara maruz brakan bir szceleme znesinin varl dikkat ekmektedir. Ahmet Oktayn iirlerinin szceleme znesinin rettii ve kendisini maruz brakt sorular, onda isellik dzleminin giderek genilemesine yol amaktadr. Baka bir ifadeyle bu zne, toplumsal var oluu ile bilinci arasndaki iliki sorununu, bireysel bilincinin znel potansiyelini ayra iine almayan, bu ilikiyi yalnzca toplumsal var olua indirgemeyen bir edimsellik halindedir. rnein Her Yz Bir yk Yazar kitabnda yer alan Bir Soruyu Duymak iiri, iirin szceleme znesinin gndelik yaamn patolojileri iinden sorduu sorularla isellik dzleminin giderek nasl derinletiini gstermesi asndan dikkate deer bir iirdir. Bu durum tekil bir rnek deildir, Ahmet Oktayn bir btn olarak iirlerine yaylm durumdadr. Sorun salt kuramsal bir sorun olmaktan daha ok klgsaldr. nk bilin ile toplumsal var olu arasndaki iliki sorununu, toplumsal var olu failine indirgendiimizde, kktenci deiim ve toplumsal kurtulu iin duyulan gereksinimin bireylerin znelliklerinde, akllarnda, bilinlerinde, tutkularnda, itkilerinde, hedeflerinde kklenmesi gerektii olgusunu kltm oluruz.1 Ahmet Oktayn iirlerinde bu trden kltmelere kar bir direncin varln her zaman iin duyumsarz: Ahmet Oktayn iirlerinde szceleme znesinin, kktenci deiim ve toplumsal kurtulu iin duyulan gereksinimin bireyin znelliinde yeerebilmesinin koullarn sorunsal haline getirdii bir dzlemden konutuunu grrz. Aksi durumda, bu zne asndan, sorular retmenin, dolaysyla verili olgusall amann olana ve anlam da kalmayacaktr. rnein Dr. Kaligarinin Dnndeki hem szceleme znesinin hem de szce znelerinin sorduklar sorularla kendi dehetlerinden bir yank brakacaklar ifadesini bu ekilde yorumlamak mmkndr. Bu yank her birimizin bireysel znelliinde anlamlandrlmaya, yorumlanmaya ak bir sabitlik, yerinde duran zellii tamaktadr. Verili olgusallk bir sabitliktir. Verili olgusallk yalnzca toplumsal gereklikle snrl olmayp, bireyin psiik dnyasn da kapsayan bir genilie sahiptir. Ahmet Oktayn iirlerinde bu sabitlikler zerine dnmek, onu duymak, onu vicdann bir sorunu haline getirmek can alc bir noktadr. Ahmet Oktayn ilk iirlerinden balayarak, psikanalitik merkezli izlek ve sorunlarla da i ie geen bir iir kurmaya ynelmi olmasnda bu duyma durumunun etkili olduu grlmektedir. Kara Bir Zamana Alnlk ve onunla birlikte bu kitapta yer alan Birahane Longa iiri, sz konusu olan bu sabitlikleri duymak ve bunu bir vicdan sorunu haline getirmenin yanksn tamaktadr. Enver Ercann yapt bir syleide, Srdrlen Bir arknn Tarihi ve Kara Bir Zamana Alnlk kitaplar balamnda toplumsal bir varlk olarak air Ahmet Oktayn hayatla etkileiminin nasl olduu sorusuna: Bask dnemini anlamaya altm. Devrimci pratik deneni anlamaya altm. Devrimci hareket yenilgiye uramt. Bu olgu zerinde dnmek gerekiyordu. ilecii de heroizmi de terk etmek gerekiyordu, inan siyasal mcadelede zorunluydu elbet, inantan ok sorgulamaya ihtiya vard. Kara Bir Zamann Leninden alnm bir dizesi vardr: En iyi okuldur yenilgi

yllar. Tarihin zorunlu bir dorultusu ve sonu yoktu, ama zgrlk ve eitliki bir dorultuda dntrlebilirdi. Dikkatimi gndelik yaama, onun olgularna evirdim. Her trl darbenin asli muhatab olan sradan insann dnyasna eildim, onlarn hem kendilerince hem iktidar aygtnca bastrlm fkesini dillendirmeye altm.2 diyerek yant verir Ahmet Oktay. Ahmet Oktayn iirlerini okuyabilmek iin, o iirlere devinim kazandran dnsel arka alan da okuyabilmek gerekir. 1950-60l yllarda, Ahmet Oktay ve onun kuanda yer alan airler, toplumsal ahlak dzleminde yaanan sorunlar ve var olan toplumsal eitsizliklerin yaratt vicdani rahatszlklar yoluyla belli bir toplum ve insan anlayna ulamlardr.3 Bu anlay, Varoluuluk ile ilgili o dnemin popler metinlerinde yer alan kavramlar zerinden kavranan Markslk ile iliki kurmaya alan bir anlay olarak tanmlayabiliriz. Bu kuan airleri, onlarla birlikte Ahmet Oktay da, sonraki okuma ve almalarla duyarllklarn esinleyen sorunlar daha kapsaml olarak iirlerine derinlik kazandracak ekilde tamlardr. zellikle Ahmet Oktay, iirlerini besleyen dnsel arka alan psikiyatri ve psikanaliz kuramlaryla da zenginletirerek kendi iirini kua iinde ayrml bir dzeye tamtr. Sylemek gerekir ki Ahmet Oktay bu okuma ve hazrlklarda, sadece kendi iirinin savunusu ve iirinde konu edindii sorunlar dnemin gncel kavramlaryla tanmlayabilme kaygs iinde deildir. Bunun tesinde, an olaylar ve sorunlarnn ardndaki tarihsel eilimleri anlamaya, daha iyi bir dnya kurmaya ynelik anlaksal bir ilgi iindedir de. Toplum, siyaset ve insana ilikin kuramsal sorunlar zerinde, kendi kuann airlerinin okuma ve almalarn nicelik ve nitelik olarak aan, youn bir alma iine girmi olmas da bunun bir gstergesi olarak grlmelidir. Baka bir ifadeyle Ahmet Oktayn burada ve imdide poetik olarak bulunduu yer, genlik enerjisi ve esinle yetinen bir birikimin deil, kararl bir hazrlk ve alma yoluyla ulalm bir dzeydir. nsal Oskay, Ahmet Oktayn iirini modernizme yant iirdir diye tanmlar.4 Bu yantn modern toplumda younlaan yabanclamaya, snf sorunlarna, ii snfnn edilgenletirilmesine, kitle kltrne, metalamaya, hegomanyac ilikileri srdren temellk olgusuyla birlikte yaanan eylemeye, popler kltrn kuatma altna alnmasna kar akl sonuna kadar kendine dayanak yapm bir yant olduunu syler. nsal Oskay, Ahmet Oktayn iirine ilikin nemli bir tanmlama yapar, ancak bunu yeterince ilerletmeden yarda brakr. nk Ahmet Oktayn iirinde bu akln nasl bir akl olduunu sorun nesnesi edinmeden geer. Ahmet Oktayn iirlerinde akln bir sorun haline gelii konusuna ilk dikkat eken yazar Ycel Kayrandr. Ycel Kayran, Zihnin Halleri yazsnda akln, gerek kendisi iin gerekse kiinin var oluu iin bir problem haline gelii sorununun 1960l yllarda, zellikle Ahmet Oktayn iirleriyle balad grndedir.5 Bu saptamann en kritik noktas ise gereki edebiyat ve modernist edebiyat anlaynn arka alannda aydnlanma ve modernlik dncesinin yer ald, bunlarn felsefi argmanlar bakmndan ilerlemeci edebiyat anlayna bal olduklar, bu edebiyat anlaylarnn akl bir sorun haline getiremeyecekleri, getirdiklerinde ise kendi paradigmalarnn ontolojik temellerini tahrip etmeye balayacaklar saptamasdr. Dolaysyla Ycel Kayran, benim de katldm bir belirlemeyle6, Ahmet Oktayn iirlerinde ilerlemeci edebiyat anlayndan ve onun paradigmasndan bir kopu olduunu ileri srmekte, Ahmet Oktayn iirini de modernist iirin sonrasna yerletirmektedir. Kara Bir Zamana Alnlk zerine daha nce yazdm bir yazda bunu: Modernist sanat anlaylarnda yansyan bulant; tedirginlik; korku; yalnzlk; zlem; fke gibi olgular, ou

defa, sanat yaptnda bir dnya gr ve ideoloji olarak bu dnyann anlalamazln ve kiiliin paralanmasnn olumlanmasn, tm bunlar evrensel bir insanlk yazgs olarak sunar. Ahmet Oktay temel izlekleri bakmndan, modernist sanat akmlar iinde deerlendirilen anlaylarn odana ald izlekleri ilerken onlardan ayr, sonular itibariyle onlardan ayrmlanan bir yap oluturur. Bu yapnn ana belirleyicisi, tam da moderniteye zg olarak grlen bulant; tedirginlik; korku; yalnzlk; fke gibi olgularn belli bir zgl toplumsalla ilikin olduunu, bunun alma olanak ve koullarnn yaratlmas gerektiini ifade eden bir sluba ulamasdr. ekilde ifade etmeye almtm. Dolaysyla Ahmet Oktayn iirinin kurucu elerinin eklemlenme eksenini belirleyebilmek, Kara Bir Zamana Alnlkn ve orada da Birahane Longa iirinin katmanlarna ve yapsna girebilmek iin yukarda kaba hatlaryla zetlemeye altm dnsel-anlaksal arka alan eletiri ediminin dikkate almas gerektiini dnyorum. Birahane Longa, Ahmet Oktayn iirlerinin yapsal bakmdan ok katmanl, sylem bakmndan ok biemli olma zelliini yanstan iirlerinden biridir. Bu iirin en belirgin zelliklerden biri, hem mekn boyutunda farkl yerlerin hem de zaman kesitinde farkl anlarn, farkl szce znelerinin birbirine eklemlenmesi olgusudur. Mekn boyutunda park, birahane, Dicle, retmenler Odas, Erzurum, Dzce, Van, Zigana gibi belli bir yer ile ilikili gsterenler kullanlmtr. Ancak bu gsterenler bir mekn imlemek ileviyle deil, szce znelerinin belleklerinde yaadklar anlar iaret etmek ileviyle kullanlmtr. Bu gsterenler, szce znelerinin var olular asndan, bellekleri ile kendilik alglar arasnda nasl bir iliki kurduklaryla ilgilidir. Bellein oluturulmasnda belirleme noktalar olarak i grmektedirler. Gndergesi, znelerin belli bir yaant durumudur. rnein: Baym ak braklm bir musluk var da sanki uramda akp geti Diclenin banl ikindileri, ta yaplarn hl stnden szan yalnzlk nemi bir gmtlk ansyla seyrettim retmenler Odasnn penceresinden bir ee sesiyle yaan kar Burada zne, meknsal belirleme noktalarn, yaad isel dalma durumunun bir ifadesi olarak telaffuz etmektedir. Zaman kesitinde ise gemi, imdinin iine girmitir. Gemi, yaantlarda tanan izler yoluyla, bugnn kurucu eleri olarak imdide devam etmektedir: Ben de sryorum uyuduum banktan ilk tramvaylarn grltsyle salepinin nnde kuyruk olmu gece esnaf doktor Fikret bana bakyor o sra evinden kam ama hangi zamanda alnnda kapkara bir iir alnl adyor daha nceki bir zamanda izofreni adl kitabn Gemiin imdiye tanan izlerle yaanmas, bireyolusal bir ruh durumu yaratr. Birahane Longa iirinde konuan zneler ve bunlar anmsayan szceleme znesinin bireyolusal ruhsallklar farkl yaantlarn sonucudur. Ancak bu farkl bireyolusal ruhsal durumlarn arka alannda ortak ileyen bir yap vardr. Metinde, bu ruh durumlarnn ortak ileyen yaps, isel bir dalma sre ve yaantsn gsteren izofreni szc ile verilmektedir. Hem iirin szceleme znesinin hem de izofreniin yaants gemiin, yani isel dalma anlarnn ileriye doru yaylm olarak yaanr. Bundan bir k yolu da neredeyse yoktur. Nitekim Birahane Longa iirinde de izofrenik iin kn yokluuna ilikin yaplan vurgu,

doktor Fikretin yazp hediye ettii izofreni kitabndan alntlanan szcelemeden izlenebilir: izofreniin baka kimselerden fark hayat olaylarna yabanc kaldr. Yabanc ve yalnz olduunu fark eden izofrenik mmkn olduu kadar bakalarndan uzak kalarak kendi aleminde yaamaya alr Birahane Longa iirinin szceleme znesi iin bellek sorunu, rastgele bir sorun deildir. iirde dile getirilen Yalnz Bellek kutsal szcesinde, bellein merkeziliine dikkat ekmek iin bellek szcnn byk harfle imlenmesini bunun bir gstergesi olarak okumak mmkndr. Nitekim iirin al dizeleri de bu yorumu dorular niteliktedir: Czrdyor gramafon yreim: her ilik bir mezbahadr zaman da kemik sesleri karr diyen ad aprazlanm ve smsk dosyalanm birinin ve krelmi bir parkn ansyla; znenin, anmsamay, gemiin imdiye doru yaylm eklinde yaad grlmektedir. Bu anmsamann en belirgin zellii, mutluluk ve zgrlk zamann yeniden ele geirme abas iinde olmamasdr: Ne ocukluun, yitik bir cennetin dlenmesiyle, ne de bunlarn kaybediliinin yol at kayglarla ilgilidir. Bu anmsama, ldrlm olmaya yol aan sreleri dnmeyle i ie geen bir anmsamadr. Nitekim iirin biti dizesi olan ldrldm szcesinin gndergesi, bir btn olarak iirin kendisidir. ldrldm szcesi, gemiin imdiye uzatlmasyla varlan bir sabitlik durumudur. yleyse, ldrldm sabitliine nasl varlmtr? her ilik bir mezbahadr / zaman da kemik sesleri karr szcesi, alma sresinde hazzn askya alndn ve acnn baskn olduunu imlemektedir. Burada, ruhzmsel kavramlarla, haz ilkesinin olgusallk ilkesiyle badamad dile getirilmektedir. nsann temel gdleri hazzn basknl ve acnn yokluu iin abalar. Gereksinimlerin karlanmas, ktlkn alabilmesi iin alma zorunludur. Fakat tarih veri alndnda almann rgtlenii, insani duyusalln sefilletirilmesi pahasna, belli kme ve snflarn kendi konumlarn glendirme ve gelitirmesi ynnde gereklemitir. te znenin bu sreci duymasyla iir iin bir devinim alan alr. Burada duyma szcnn altn bir defa daha izmek istiyorum, nk Birahane Longa iirinde grmeden deil duymadan sz etmek gerekir. Grme, alg alanna ilikin olup daha ok izlenimlerle, seyretmeyle ilgili bir edimi artrr. Duyma ise isellik alanndan ayrt edemeyeceimiz dnme-duygu ykleriyle doludur: ok eskilere dayanyor krletirmenin tarihi ve hi gemiyor mu zaman orda alrd en nl mil ekme ustalar gerek yok bakmaya, baksak da n yz gryoruz zaten kprtlarla deviniyorum artk, sesle yeni bir satrbadr her ses ite krlan bir bardak sesi Tarih, bask ve iddet aygtlarnn, snf egemenliinin aklclatrlm aygtlarnn insanlarn alglarna, anlamlandrma pratiklerine nfuz edip bir yanlsama yaratabileceini gstermitir. Dolaysyla bu yanlsamann aynasnda kendi toplumsal var oluunu ve bilincini tanmaya alan insann bilinci de her zaman arpk ve yanl bir bilin olmaya yargldr.

10

Birahane Longa iiri, yanlsamalarn rettii bilin dzleminin tesine geme isteinin gl iaretlerini tamaktadr. izofreni sorununun iirin merkezine alnmas ile yanlsamay ama dncesi arasnda bir iliki vardr. Ahmet Oktayn iirlerinde izofreni, mevcut toplumsalln insanlarca yaan biimi olarak yanstlr. Dolaysyla toplumun gereklikle bann kopmu olduunu imleyen bir iirden sz etmek gerekir. Bu olgu da ister istemez yanl bilin sorununu iirin ufkuna tamaktadr. Nitekim iirin szceleme znesi de bu biimin altnda yatan kaynamay gn yzne karp onu anlamak, bu biime gml olan akl amann imknlarn bireysel yazglarmzda sergilemek abasndadr. Birahane Longada iaret edilen, znelerin isel dalmalarna yol aan, izofreninin toplumsalln yaanma biimi olarak gerekletii rnt ve ilikilerin varln bu balamda deerlendirmek gerekir. rnein: ben toz edildim genelgelerle her salgndan bir para bulat stme, kl adrlarn nnde dvnen alayclarn haykrlaryla yrtldm fel geldi dilime yllarca bir mektup bile yazamadm.. camsz bir penceresin sen diye haykrdm karma ve orda akp gitti anlatacaklarmn szckleri iirin yazld tarihsel balam gz nne alnrsa, skynetim ve ardndan gelen askeri darbe dneminde, cuntann yaymlad genelgeler vard. Bir numaral genelge, iki numaral genelge diye radyo ve televizyondan okunup duyurulurdu. Genelge gstereni, znenin isel dnyasna dayatlm, onu zorlayan dsal bir uyarandr. sel dnya veya zihin, bu uyarann kendisi zerinde younlaan basksn kaldrabilecek gte deildir. Bu basknn ortadan kaldrlamamas acy, toz edilmeyi, yrtlmay getirir. Dolaysyla genelge, znenin z-koruma gdleriyle ve onun baland deerler alanyla kartlk oluturan bir gsteren ilevine sahiptir. z-koruma gdleriyle ve znenin baland deerlerle kartlk oluturan uyarclar dayanlmaz lde kat ve saldrgan ise, bunlar zne asndan bir dman saylr. Bu dman dman saymayanlarla znenin ilikilerinin geliimi, rnein ei ile ilikisi, bir ketlenme ilikisine dnr. Bylelikle zne yava yava kendi dnyasna kapanr ve gereklikten kopar. Dolaysyla isel dalma ile dilsizleme arasnda gndergesel bir koutluktan sz etmek mmkndr. Simgesel alan, yani anlatlacaklarn szckleri yitirildiinde, zne de yitmeye balar. Dilin mevcut olmay, znenin de mevcut olmay anlamna gelir. Genelge ile yasallk biiminde nesnelleen z, zaten bir btn olarak toplumun boyun edirilmesi ve krletirilmesidir. znelerin isel dalmalarna yol aan, toplumsal ve insani yaam kemiren destrkto kesitler dile getirilir: yazdr: ezlonga uzanm kestiriyorsun dutun glgeliinde baba, hcrelerin kemirilmiyor henz, bombalanm kahveleri grmedin, dlerine girmedi ikence edilmi hibir ceset fesleen sakssna uzanrken yaamdan almann mantyla tallap kalmad elin izofreni gstereninin asl gndergesi bireysel boyutta deildir. Bu grnen yzdr. izofreninin gndergesi bu yzn arkasnda, bireysel boyutun tesinde, yani toplumsal yaamn iine drld bir a olarak iaret edilmesinde aranmaldr. lm gds salgn biiminde burada ve imdidedir. rnein: orda enselendi yarnlarmz / marlboro ve kzlk sunarken /

Memed Arif B. TENMN SICAKLII TENN


Hayatm; klar sndr. Bak! Vakit ge oldu. Gel sarl, buz kesmi vcudum; zlsn usul usul hissetsin teninin scakln tenim. Sana yz grmln-d; boynuna taktm altn kolye nasl unuturum seni ilk pm? Bahar, Ankara Kalesini, mzeyi. rkek bir ceylan yavrusuydun korkulu dokunuu usulcackt: Dudaklarna dudaklarmn! Dalmt pembeleen yzne; baak sars salarn. lk kez scak terli tenimin kokusu karyordu. Tenin deince tenime Gel artk ok souk ka dnen bu sonyaz Buulu bir fincan aym ol. Bak! Savrulan l tozu rnei insan mum gibi eriyor u yalanc dnya nimetleri iin. Sen gel! Gel hadi sarl. Tenimin scakldr tenin.
___________________________________________________

cumhura veya yitip gittiin insan canglnn / karanlk gz ukurlarndan bam dnerek veya kalabalklar olarak yalnz insan / birahane grlts olarak veya boazlyor baheleri inaat deyyuslar / bir ayin sesi var her yerde dizeleri bu balamla ilikilidir. Bu olgular, toplumun ruhsal bakmdan hasta olmasnn gstergeleridir. Bu salgn deiik grnmlerle yzeye kmaktadr: Alkolizmin, dknln, arabeskin, hastane koularna kapatlmann, normalletirilmi bir cinnetti yaamann ykselmesi baka nasl okunabilir ki?
yasargunes2003@yahoo.com

Herbert Marcuse (1997). Estetik Boyut. ev. Aziz Yardml, stanbul: dea Yaynevi, ss. 1617. 2 Enver Ercan (2004). Sorulara Yantlar, mknsz Poetika, Ahmet Oktay, stanbul: Alkm Yaynevi, ss. 268269. 3 Ahmet Oktay (1987). airin Kan, Gl Dnyor Avucumda, der. Edip Cansever, stanbul: Adam Yaynlar, s. 238. 4 nsal Oskay (1998). Hayattan Yana Bir air: Ahmet Oktay, Her Ynyle Ahmet Oktay Sempozyumu, der. Mustafa Durak, Bursa: Bursa Valilii, s. 173. 5 Ycel Kayran (2004). Zihnin Halleri ve Akln Kendisi in Bir Sorun Haline Geliinin mgesi, Akln Halleri, der. Seluk Candansayar, Ankara: Peday Yaynevi, ss. 322325. 6 Yaar Gne (2006). Ahmet Oktayn Kara Bir Zamana Alnlk zerine, Sonsuzluk ve Bir Gn Dergisi, 6. Say, Ocak-ubat, s. 57.

11

POETKA / POLEMKA Cihan OUZ


Edebiyatta Kslk Olmaz . Son dnemde edebiyat dnyas yine toz-duman. imdi bir de internette gruplar var ki onlar da polemii sanal dnyada misliyle devam ettiriyorlar. airlerimiz ve edebiyatlarmz da, dergi sayfasn beklemeye tahammlleri olmasa gerek internet zerinden birbirlerine satamakla megul. O frtnaya bendeniz de birka yl nce tutulmu, ancak olayn yaznsal gevezelikten baka bir ie yaramadn ve ypranma olaslnn daha ar bastn fark ederek ksa srede syrlmay baarmtm. O tartmalarn varaca bir yer var m? Yok. Peki tartmalarn zarar var m? Elbette hayr. Ama ben airlerimizin ve edebiyatlarmzn heba olan zamanna acyorum. Onlar bilgisayarn banda polemik yazarak geirdikleri saatleri belki bir tr rehabilite olarak alglyorlardr, kimbilir. Yine de bana boa harcanm saatler olarak geliyor. Hele internet bloglarndaki moderatrlerin tartmalar alevlenip iyice hakaret boyutuna ulat zamanlar araya girerek Aman yapmayn etmeyin demeleri yok mu, tam bir komedi! Benzer tartmalar dergilerde de olaan seyrini srdryor. Eskiden bir konu zerinde kmeleen tartmalar, giderek yerini kiisel husumete brakyor. O husumetten geriye ise kslk kalyor. Kslk, edebiyata yakyor mu? Nereden baktnza bal. Sizinle polemie girip de kestirip atan bir edebiyatyla sonradan karlatnzda taknacanz tavr, nc kiiler asndan bir kiilik testi anlamna geliyor. O talihsiz an, sizin hibir ey olmam gibi davranp lay lay lom geitirmenizle alabilir veya muhatabnz grmezden gelerek -ki genellikle bizim edebiyat dnyamzda bylesi yaygndr- geip gidersiniz. Ben bugne kadar ikisini de yapmadm. Bir kez, daha nce polemie girdiim ama kaderin bir cilvesi olarak gnn birinde karma kan hi kimseye srtm dnp de kamadm. Ama gerilim olmasn diye ii sulandrma yoluna da gitmedim. Sadece, aramzdaki polemiin olaan ama husumete varmay gerektirmeyecek bir mesafe yarattn hissettirmeye altm. O kadarck uzaklk da zaten iin doasnda var. Edebiyattaki polemiin dozu, herkesin egolarnn ikin olmasndan kaynaklanyor; bundan hi kukum yok. Hibir kompleks tamayan yapma karn beni de o gruha dahil edebilirsiniz. O halde, herkes birbirinin zaafn biliyor ve egolar atmasn doal bir refleks olarak kabul ediyorsa, edebiyatta kslk olmaz. Bunu yzszlk veya ikiyzllk olarak alglamayn. Kanl bakl kavga ettiiniz bir edebiyat adamn veya airi gzel bir iirinden ya da yazsndan dolay kutlamay da kiiliinizden bir dn olarak grmeyin. Adna ister olgunluk deyin, ister tahamml; artk merebiniz hangi tanma uygunsa. Ama bir gn nce yzne tkrdnz edebiyat adamn ertesi gn gzel bir eserinden dolay gerekirse kucaklayacak kadar yce gnll olmaya gayret edin. Size naizane ve haddim olmayarak bu tlerde bulundum diye de beni vaiz yerine koyup sarakaya almayn. O tlerle elbette kimsenin hiddetini ve fkesini dizginleyemeyiz; ama hi deilse edebiyat gibi ulvi bir dnyada ahkm kesmeye kalkp rnein Bundan sonra yllma u dergiden iir almayacam diye peinen erh den Veysel olak gibi byklerimizin garabeti kk bir not olarak yazlm olur! Dergiler iir Yuvas . zgr Edebiyat dergisinin Mart-Nisan 2010 tarihli saysnda Gltekin Emrenin Kuytu zlem adl iirindeki u

dize insann aklna neler getiriyor: Yolunu arm bir kelebektir hayat. Devam da var: Yznden den bin parayken yol kesik Lime lime olmu yamurun ii d Uzun bir dzlk bozulmadan duruyor iimin havrasnda Tren ddn almay unutuyor hmla girerken tnele Ka gz ediyor telli kavak yorgun akama yelleri kem km Haydi buradan gidelim de bakaym bakkal amcaya Yolcu hangi istasyonda unutur yolculuunu Bu o deil, ben seni nerede grmtm. Salih Bolattan uzun sredir ses seda yoktu. iiri birden yaymlanm dergide. Gitmek iirini keyifle okuyorsunuz: hibir ey olmam gibi geri geliyorlar yola kmadan nce iilen bir bardak su gibi atlardan damlayan geceye aldrmadan bir aacn yksekliini lerek duvar diplerinden fkran otlarn serinliinde kederinde, kopmu bir dmenin balknn alar toplayan ellerinde hibir ey olmam gibi geri geliyorlar oysa biz onlar bir zambakta unutmutuk. Szckler dergisinin Mart-Nisan 2010 tarihli saysnda Metin Fndk, lmn Mendili Cebinde (Klasik gibi grnyor ama ne gzel bir iir ismi!) ile dikkat ekiyor. Fndknn dizelerinde yine Ortadoudaki karmaa ve Filistinin aclar var: Yldzlarn gzlerinde milat olan yalnz atlar bile / Utand bu iirlerden // Ben yine lyorum deyiini hatrlyorum. Pelin zer gurbetten arpc iirlerle seslenmeye devam ediyor. Londradaki Belsize Parkta tamamlad Parkta Yalnz Deilsin, batan sona imge saanandan fire vermeyen atmosferiyle harikulade bir iir: () ocuun tilkiyle dansn izledin Kestaneler dkld birbiri ardna Atn kollarn Seni aalar sanp yerletiler dallarna

Sesini kaybeden otlar Gidiinin ardndan Yokluunun temposuyla Seni yanklar Kim olduundan habersiz Sen onlardan habersiz. Kitap-lk dergisinin Mart saysnda kk skenderden tedirginlii yanstan Bir Telefon Grmesi: -telefonu kapatmak zorundaym, biri kapy alyor gecenin bu yarsnda / belki birileri de binay kuatt, numaras silinmi tfekler var omuzlarnda. Sincan stasyonu dergisinin Mart saysnda Bilge Ay imzal Kalbimiz Bu Yzden Kederli iirinde ho imgeler dolayor: Her ak, sonrakine gitme tela. de aalarnn glgelerini ie ie yrdm. Tarifsiz bir mavi az vard denizden baknca dnyann. zerimizde yaz. Bir battaniyeye sarldm, sallanp duruyordum. Sallanp duruyordu. Sallanp duruyorduk. Kurun Kalemin Mart-Nisan saysnda rfan Yldz kendinden uzaklamann iirini kaleme alm Bugn, Ben Ben Deilim diyerek: bugn, noktay bulamyorum, / zamann imls yok / kaybettiim kelimeler nerde. Manisada kan Gediz dergisinin son saysnda yaymlanan Asuman Susamn Dildeniz iirinde iten ama

12

sorgulayc bir slup var: Yzmde kal, evimin sessizliinde / Dile dnmesin suskunluk / Bozulur o zaman masumiyet / Byr aramzdaki o apse. Cesarete Gz Krpmak . Gkben Dervie galiba nazar dedirdik. iiri zlyorumun Mart-Nisan saysnda yaymlanan Polyanna Klkl Adamlara iiri grnrde ironiye gz krpyor ama hayli clz ve basit dizelerle rl. Yazdklarn cidden avangart eyler sanyorsa, asl eyvah o zaman: Tm gece romantizmden sz ettin Oysa tek akmadm izmdi romantizm Ah sevgilim Sende beni tiksindiren bir elma ekeri kokusu var () Steril ellerin saatlerce okuyor salarm Modaya uygun o salak srtmanla sarldnda Ayaklanyor cinlerim () Ah sevgilim bir bilsen Seni paralara ayrp kpeklerime yediresim var. Gkhan Arslann dergideki iiri ise her trl vgy hak ediyor. Hele Yatay Asansr: kendi mrne hmile bir kadnn slak gerdannda / ve geerek fabrika nlerinde atlm tfeklerin iinden / elinde hi de mehur olmayan bir ehrin kan var imdi. Bravo air! Mustafa Ergin Kl da ondan geri kalmyor ama Leylk iirinde: bak leyl sen bir leylk kksn / iinden geememi kalm l sesinin incelii. air Hseyin Avni Cinozolunun yayn danmanln yapt Zalifre Yazlarnn ubat saysnda Messer Yeniayn ironik dizeleri var: aire mutsuzluk / alsn diye / Verilen bir devdir. Hele iki dizelik Allahn Emri iiri: Kalbma dkldmde / acmad canm. Varlk dergisinin Mart 2010 tarihli saysnda gen air Can Grtann 89 Kua iirinde hayli ilgin dizeler sakl: mrm saatini karm bir yelkovan yaban otlarn brd mnzevi bahelerde kayp eylllerini arayan mrm zgn bir ocuun silik glgesi ayacklarna gekin mevsimler dolanan btn o gz krmzs yapraklar bir gn spreceklerdir biliyorum ve sanki arlyla binyllar eskittiim dikenli telli duvarlarn enkazn. Eren Aysan, gen yana karn, arkasndan gelen baz daha gen kadn airlerin cesaret dn almaya balad (rnein Duygu Kankaytsnn Zalifre Yazlarnda yaymlanan Babo bekaretim yalpanr rk yolculuklara / Cinayet masasna oturur geveze adamlarn dizeleri) ve giderek taklit etmeye yeltendii bir izgiye oturdu. Hi, o izlein son gzel rnei: hizaya sokamadm yank ruhumu skldm gecenin son pii olmaktan bir kenarda ylece portakal soymaktan sonunda dayanamayp sordum idam mahkmlarna sorulan soruyu ezbere. Kalbimi izen Dizeler . Biz bu topraklarn adet dnemleriyiz nk daha sabahnda kirlenir gelinlik (Bilal ifti, Krtaj, Sincan stasyonu, Mart 2010)

Sinan ZDEMR ORTAA


Srtma saplanan ey dilenmi bir elma olmalyd* nk yaram bykt. ts tele taklm diken stnde bir huzursuzluktu her gn giyip gittiim. karken umudun listesi olurdu cebimde bir kat eksik giyinmi gibi rd gsm. avucuma yazdm alnma kazrdm karken. Ve yollardan gemenin resmi oaltlrd her gn. kimi zensiz araflar gibi sarktr ban sevimelerin tutulduu camlardan kimi boluuyla oynar yarn yeniden aslacak tabelalarn vesaire Bense bilirdim bir yol sesi kazasydm dnyada bir intihar korka zihninin akandan silahlar geiren. (ve sylenen o ki korkunun hanere faydas yoktur.) Bounayd lk alnm lavaboya emem yatmadan evin ivisine geirmem avucumu uykularm delmem bouna. Geldi bir gn O. karanlk gzlerini zerime rtmken rk bir elma gibi kahverengi aktt kanm. En ortaamda srtm kalbimle deiirken ne silah anlayabildim ne de akan.

*Franz Kafkann Dnm adl romanndan.

___________________________________________________ Hami Veysel olakn hazrlad iir Yllna da bu yl nazar demi! iir, aire Braklmaz! gibi iddial bir sloganla yola kan ylln kapanda aynen 2009 iir Yll yazl. Yani harfleri umu. ansszlk ve beceriksizlikten de te bir gaf. kapaklarda dorusu yazl ama neye yarar! Grnce, o yanla sanki kendim de ortakmm gibi bamdan aaya kaynar sular dkld. Bitmedi Sunuda Veysel olak, yllktaki iirleri dizen Aslhan Tyloluna da teekkr ediyor. Ama galiba Tylolunun gzleri de benimkiler gibi en az 4 derece miyop. Benim Katilimle Mukavele iiri hem giriteki dizinde hem de yer ald sayfada olmu Katlime cihanoguz@yahoo.com Mukavele. Ne demekse?

13

Serap ERDOAN YALNIZLIIN HALAY MENDL


sustuklarmzn arasnda kaldka bunlar bunlar dizdike ipine dilsizliin sere parmamla arasnda gibi eve dnm uyku dann yle boluunda ite yle kannda pullarn dkm yalnzlnn halayna ba olmu mendillenmi boluunda durduunun durdurulduunun sustuumdur zgemiim rivayet ki; kum tanesi, bir avizeiei derin susmu sulara yar ve yataklk sknt ok yavrulu bir sokak kedisi karanlk yavrularn yalayarak geliyor hibir yolculuk grnmyor gaml bir bileti olann falnda iime dklen ekirdeklerden yeni bir bahe zerinden mrltlarn akt akl taym uykunun mektuplarn toplayan i ekii ryann ayn slak dkl, dmelenen koyuluk sessizlik bir aredir yalnzn halaynda

Halil brahim ZBAY YALNIZ ATLARIN BLD


budur: kayalarn srtnda biledii ban yznde dener rzgr doru bir atn ayana srlen her da bir uurum brakr sonunda ok oldu atlara gre deil hayat ramak kala bir rmaa krlan boynu soylu bir isyan yele savurmakta ve yle savunmaktadr yaral bir topra topallamak yerine lmn gzne baka baka yarasn son kuruna srmeyi yokluu gren dandan bkm ve kendini brakmtr uurum bu yzden boluk renginde akar kan ehre almamtr hibir atn aya geerken gecenin brakt kahverengi iz zerindedir hl tatan ar yrei kendine yk tuhaf insanlar yaar arasnda tufana bysn diye rzgr emziren kayalarn kendine kapatt hibir da yolu kurtulmamtr ayandan atlarn unutulan: yalnz onlar ve olanlar bilir kana bulank ka bak sesi keser cellad ya da alatr ka ip sarlmas boyna ve inanr tutsak hibir atn avcunu actmaz ustasnn saplad bak

Aynur ULU D TEN


'Drtnala sevisek' sabaha dein Terimiz kavrulsa esintimizden pmek madem ilkel halidir A kurtlar gizlenen di izlerinin Geirsek dleri eiklerinden Mevsimler aerse gzlerimizde Sner mi dersin bu lk hasret Olur mu duygunun tene zaferi Yoksa kaybolup da tenhalnda Serpilir mi gnl plak bedende Usul bebek dilim yanasusam Aar m szlerinin anahtarn Harlansak tomur demli kollarda Ten penesine tnp ykansak Susar m iimde bir para olsun Vanas ldrm kristal musluk Kanar m peki okyanus ise Ak belinleyen bu lke ocuk 14

Abdurrahman ENEL KUM FIRTINA


yoksul zaman yalanlarm yok olacak yamur eskisi bir frtnada seni ldreceim ey durmadan konuan iki dudak ok zr dileyeceim o devrilen cmleler iinde durmadan susan iki dudak arasnda kularm sayacam bugnk gibi yorgun bir frtnaya hazrlanacam hayat atlara benzeteceim yangn dn beyaz yeleleri ateler iinde (rzgara kanatsz eseceim) aklm gidenlerde kalacak ackacam emdiim tuzlu [memede benden sonra da akacak grl bir gk zgn bir nehir srgn akacak sessizlik danda oturacam btn k gzlerimde aalar yeerecek kulaklarmda trnamda tenha bir maher izini silecek avucumdan hayata savurduum kum tanelerinin iki dudak ls kyya vuracak gemiler gibi

mer BERDBEK ORTADOU


imdi tan siyahnda yzme paralanan camlar kadim dnyann bekisi yreime batyor. kovgun bir masalla balayan yaamak iinde gnah; arzunun bekret zaryd. buras, gece yarsn geiyor, isli. arkn mahup gl soluyor. habire arklarm kirletilip szm hrpalanyor. sesime karan hrlt bir tomurcuun topraa paralanrken duyduu heyecan kadar eski. ben Ortadou dnyann bozuk astarym bundandr kanla ykanr mabetlerim. yalanc bir kardelikti ykm sil/ batan balyor.

Oresay zgr DOAN BARYER


be don kiot bytyorum, dorunun yamal dne elimde asimetrik bir denek: huysuz ve sz dinlemeyen kimden miras bu serpulu us armalar, yaam havarileri grnp kayboluyorlar, abuk admlarla, ar kasvet hl kendimize benziyoruz, vizesiz dncelerin koynunda sen kemik kuyularndan kum ekiyorsun dnya szlyor: naasz merasimler, jurnal ve ip gz ucunda ldmz yerler, an dalm birazdan yamur yamaz, yalnzca rzgr ve kapanan gk ve kampana -bizi balamasn be don kiot diyorum, kumu pyorsun diyorum ki terk edilmi ak gibi eytana uyalm ceberut tmceler zerine de ki bir karanfil kokusuna lmektir yaamak

Seher ZKK UUR SADECE HAYAL


sadece bir hayal aryorsun sen satlm kerhanesine insann oturmu ve dnm vuslat bilemi maruzat imdi dm bir airdir trnan kandan kzl gzya daha fazlas ise ve isek inanmak zamana sayklayan kambura sadece bir hayal uuklam ierinde yumruklu bir bezginlik iken pezevengi szn iddet bir bebek uzanyor bymeye ve byye kanyor hep yatyor gelecei dl gerdee sadece bir hayal aramaktasn da gz gn morarm bakmakta derine avalca soyulmakta dn gecenin testisinden ve aylmakta sarhou tenin kap aramakta gemii geirmeye sadece bir hayal gibi amur ekilir kemiklerden ve taar iliin kans yalan Et, utancn yarm kalan Et, titremsi haz Et,mekn- ziyan ve asl- masiva Et, rahat brak bizi biraz... 15

Hakk INAR YUMURTA


Ne kald bilmiyorum, inan olsun bilmiyorum Daha ok ieklerini at tepecikler Burada yaanlan telere ulat, bayrlara Bylece eklene eklene ilerledi bu aydnlk Burada yaanlan orda yol almakta Bir buda heykeli gibi ve gzleri nanl olanlar kadar uzaklara bakabilen Sanki orda yaayan insanlar da var Belki aydnlk adi bir eydir Paralar bir zerre kadar hkm olmayan Tek bana karanlk bir mikrop Birlikte aydnl douranlardan Burada yaanlan orda paralanmakta zmlenen her dil, kelimeler adi Ne kalacak geriye aydnlandnda, yumurta Bir parlaklk bir oval, kurtarlmay bekleyen

ANAKKALEL MELHAT KMN ANNESDR? Kemal GNDZALP


Ozanlar doduklar ya da yaadklar yerler/kentler zerine eitli eyler sylemilerdir. Edip Cansever miydi insan yaad yere benzer diyen? nsann doduu ya da byd yerle kukusuz anlaml ve derin bir ilikisi olabilir, nemsemeyebilir de bazen. Erol ankaya deil miydi kurtulunmaz doulan yerin damgasndan diyen? Elbette doulan yerin byk bir anlam vardr, ancak yaanlan yer de ok anlaml izler brakabilir kiide. rnein kent deyince aklma gelen Ankaradr. nk en ok orada yaadm ve kalan mrmde orada yaadm kadar baka bir kentte/yerde yaama ansm kalmamtr diye dnrm. Btn bunlardan artakalan, bana kalrsa yaanlan yere kar duyarl olmaktr. Ben deil miydim, Bir Kent adl iirimde; Bir kenti sevdin mi, lmne yaayacaksn iinde/ne yeni bir ada, ne de bir deniz aramayacaksn.1 diyen? Yaadnz yere duyarsz kalamazsnz bence. Orayla ilgili sylenti ya da armlar ilgi alannza girer. Zaten iir de bir duyarllk biimi deil midir? Aada yazacaklarma benzer bir yaz yazacam hi aklma gelmezdi. undan: anakkaleli Melhatin kim olduu, ne yapt aslnda kimseyi ilgilendirmez. Bu anlamda varsa servenleri magazinseldir, baka deyile haber deeri tadnda bile nc sayfadr yeri ve eskiden kullanld biimiyle bu da bulvar gazetelerinin iidir. Ancak anakkaleli Melahat... adl iir, neyi nasl anlatrsa anlatsn yaznn, dolaysyla iir alannn konusudur. Bu balamda elbette Ece Ayhan da. Ece Ayhann birok iirini severim. teki sevenleri kadar olmasa da. Hatta ldnde yazacak kadar da ilgilenmiimdir: lmn Arkasndan Konumak2. Bir daha da pek dneceimi sanmyorum. Ne var ki, bir dergide okuduum bir sylei zmlemesi, daha dorusu notlar bir kez daha anlan iir erevesinde ilgilenmemi gerektirdi. Uslanmaz Bir lk Olarak ntihar3 balkl/konulu syleiye ozan (Hseyin Alemdar-Lale Mldr-Hseyin Peker) katlm. Sylei 12 Mays 2009 tarihinde sanyorum Gaziantepte yaplm. Syleide intihar eden ozanlar zerine konuulurken, Nilgn Marmara ilikilendirmesi gerekesiyle Ece Ayhana da epeyce yer verilmi. Lale Mldrn anlattklarn bakalar biliyor olabilir, ama dorusu bunca kiisel ayrnty ilk kez reniyorum: Ece Ayhan yeterli ilgiyi gstermedi Nilgne. Ece Ayhann benden renmedii bok kalmad. Ne diyelim, bunlar (mafyacln, adam ldrmesini vb) yazdnda Ece Ayhan onu kutladna gre, bize sz dmez. Olu iin de pek bir ey eyle ilgisi olmayan bir tipti diyor. Hepsi bir yana, una ne denir? Lale Mldr Peki siz anakkaleli Melahatin Ecenin annesi olduunu biliyor musunuz? Hseyin Peker de benim gibi bilmiyor olmal ki yle miymi? diye soruyor. Bu arada Hseyin Peker de Arkada Z. zger iin: kence grm ve beyin travmas geirip lm diye sylyorlar. Bu sama. diyor ayn syleide. Neyse. O da ayr bir konu. Diyelim ki Lale Mldrn syledikleri doru, bu Ece Ayhandan, baka deyile iirinden ne gtrr? Yanl olsa iirine ne katar? anakkaleli Melhat gereini ve iirin anlamlandrmasn deitirir mi? Ece Ayhann zgemiinde yle bilgiler var: Asl ad Ece Ayhan alardr. 1931 ylnda Data (Mula)'da dodu. Ailesinin asl memleketi ise anakkale'nin Eceabat ilesine bal Yalova Kydr. Babas Behzat alar, Geliboluludur. Annesi Aye Hanmn baba taraf Gelibolunun Kavak kynden gerek Eceabatn Yalova kyne yerlemitir.

Behzat Beyin babas ar ceza mahkemesi baktiplii, dedesi de Gelibolu mftl grevlerinde bulunmulardr. Aye Hanmn babas Hafz brahim Deniz, yar iftilik, yar tccarlk yapmtr. Eceabata bal Sivli Ky halknn imam istemesi zerine, atand bu kyde imamlk yapmtr. 1932de Kreye mal mdr olarak atanan Behzat Bey, 1933e kadar srdrd bu grevinden istifa edip anakkaleye yerlemi ve bir avukatn yannda arzuhalcilik yaparak ailesini geindirmeye almtr. Grlecei gibi, birok kaynakta byle yazyor. Annesi ve babas bellidir. stelik Datada doduunda Melhat neredeydi diye de sorulabilir? Ayrca evlendii insan ve ocuu iin de u bilgilere rastlanyor: 1962de Deniz Hafize Hanmla evlenir ve kaymakam olarak atand Grnde (Sivas) grevine balar. 1963te Alaca (orum) kaymakamlna ve belediye bakanlna atanan Ece Ayhann ayn yl tek ocuu olan Ege dnyaya gelir. Kansere yakalanan ei Deniz Hafize Hanm 1968de kaybeden Ece Ayhan, ocuunun yann kk olmas ve ekonomik durumunun hibir zaman dzelmemesi gibi nedenlerle olunun bakmn einin ebeveynine brakr. unu da aktarmakta yarar var: Hayatn genelevlerde alarak kazanan ve daha sonra kendisi de genelev patronieliine kadar ykselen Melhat, anakkalenin (Eceabat) Anafarta kyndendir. Daha dorusu oral olmasna karn tarihsel Truva kentine yakn plak kynde domutur. Yani Ece Ayhann hemehrisi ve yakn kyls. 9 Kasm 1970 gn, Urfal, yoksul bir delikanl olan Tombalac Ceylan tarafndan ldrlmtr. Ayrca bir trl soyad alamamasna karn, Ece Ayhann zihninde canlandrmasyla, Geilmez yapt soyadyla, gelen elenklerin de Melahat Geilmez olarak yazld belirtilir. Ece Ayhan, anakkaleli Melahat iirine niin konu ettiiyle ilgili olarak yle demitir: Ben anakkaleli Melhati kendi kesinden sivillii en iyi anlatan kadn olduu iin setim. Alattin Karacann aktardna gre: anakkaleli Melhati adeta bir annesi kabul eder, onun olu olmakla vnr.4 Aynal Denemeler (YKY, 2001) kitabnda zaten bunlar var. Ayrca Mortesi Requem adl kitabn; anasna, yani anakkaleli Melhate adadn da belirtmitir. Bu iirin dnda Ece Ayhann lhan Berke yazd bir mektup vardr. Mektupta anakkaleli Melhati ocukken nasl duyduunu anlatrken, bir de yle der: Fuhun gerekten de Asyd, ant dikilecek bir kadn. Ozann nerisi yledir: anakkaleli Melhatin tuntan ya da bronzdan bir heykelinin anakkaledeki Cumhuriyet Meydanna dikilmesi.5 (Sz konusu alann Ece Ayhann balad stikll lkokuluna yakn olduunu da belirtelim.) Sonunda kahramanlatrd Melhate iki el mektup-iki el kuruna dnr. Ancak buna karn: anakkaleli Melhat, Ece Ayhan iin Halide Edipten daha deerli, bir kahraman; hatta adeta onun bir annesi, kendisini anakkaleli Melhatin ocuklarndan biri olarak gryor, bununla vnyor.6 imdi biraz da Ece Ayhann yaam kesiti iinde ocukluuna ksaca dnerek, Lale Mldrn olas yaktrmasna bir gz atlabilir: Ece Ayhann anakkaleli Melahatle dorudan ilgili iirleri dnda birtakm gndermeler vardr teki iir, yaz ve syleilerinde. Zaten Ece Ayhan iiri, btnyle bir gndermeler toplamdr da denebilir. Akas bana kalrsa zor anlalmasnn nedenlerinden birisi de budur. Ailesinin: stanbulda yaadklar yerler, fuhu ve iddetin kol gezdii varolardr7 diye belirtir Alattin Karaca. Babasyla annesi 1941 ylnda ayrlmlardr. nsanolu babaszdr sz anlam kazanyor bylece. Ayrlnca Aye alar (Deniz) doal olarak almaya balyor. Hatta gazino ve birahanelerde almaya mecbur kalyor. Gzel de kadndr. Genliinde kyde ona Gzel Aye denirmi, trks bile varm...

16

Nezahat takma adn kullanr gazinoda. Bu adn Melhati artrmas mmkn mdr? Zor, ama ahat uya yeterli midir? Bunlarn dnda baka armlar da vardr: Emraz- Zhreviye Hastanesine kapatld anamz/adyla alan ermi Sirkeci kadnlarndandr. dizelerinden yorumla, bunun (Ac Bac) annesi, kk ocuun da Ece olduu. Akla taklabilir: Koullarn bilmemekle birlikte bir kadn neden zhrevi hastalklar hastanesinde yatar? Bu arada ablas da bir orap fabrikasnda gece vardiyasnda almaktadr. Yine Ece Ayhanda geen fazla babalar ve eski bir annesi szleri de bu armlara yol ayor olabilir. u da var: Nedendir bilinmez, kimileri anakkaleli Melhatin Ece Ayhann kardei olduu sansna kaplm. Ancak bu sylentiyi sorduklarnda Ece Ayhan: yle bir ey yok. Benim ocukluumda vard o kadn, ift kapl evlerde otururdu.8 diye yantlar. Sonu olarak: anakkaleli Melhat de (...) bir karan kahraman. Dolaysyla asl olan iirdir, kalc olan da, gerisi bo szdr. Lale Mldrn sylediklerinin doruluu iiri hibir biimde etkilemez, metin olarak amlanmasn da. Ancak ben kiisel olarak bunun doru olup olmadn merak ediyorum yine de. lgin olan Hseyin Pekerin yle mi? sorusuna karn Hseyin Alemdarn bir ey sylememesidir. Acaba Ece Ayhann iirleri, syleileri ve hatta burada alntlar yaptm yazlar hi grlmedi mi, okunmad m? Yoksa btn sorun, aslnda kendisi de bir karan olan Ece Ayhann sarnca karglanmas mdr? Yaznn balndaki soru neydi? anakkaleli Melhat kimin annesidir? Ben bilmiyorum, gerekte ocuu olup olmadn da. Ayrca O... ocuklar olabilir, filmini de yapt Srr Sreyya nder. Ancak bir bilen aklyor: anakkaleli Melhat Ece Ayhann annesidir! Varsa baka bir bilen, Lale Mldrn bu szlerini dorulasn isterim. Deilse yanllanmas da gerekmez mi? nk bu adamn bir de olu var. Yeeni var.9 Soru udur: Ece Ayhan anakkaleli Melhatin olu mudur? Dorulanmayana kadar da iire ve ozana dokunmayan Lale Mldrn bu szlerini lmn arkasndan (kt) konumak olarak niteleyeceim. Hani, ller iyilikle anlrd ya, ondan...

Tamer SAIR CAALOLU


dik yokuu getik gzeldi bulundu kaybedilenler ve a ki kr olaym ve a ltfen. kusursuzmu gibi dnya dokunaym. merebim kpek eker yemem sandallarda kurarm rgtleri btn aklar nk rap rap rap diye yrrler.

rap

rap rap
devirir 20 metrekaredeki mutluluu nk ben duvarma kocaman yazdm sradan deildi altm pencereden yamurun yan izlediim bir gn canm hep acyacak. nk rap sesini duyunca bala postallarn gzel bir olan bul kendine lnce seni ykayacak

rap rap

rap
rap
rap
soutur ayaklarm telan sonra dur yle bilirmiim gibi konuaym.

________________________
1. 1997 2. Kemal Gndzalp, lmn Arkasndan Konumak, iir lkesi dergisi, Temmuz 2003 3. Zeliha Demirel,Uslanmaz Bir lk Olarak ntihar, Hr dergisi, Say: 3, Eyll-Ekim 2009 4. Alattin Karaca, Ece Ayhann Acnn Atlasndan Bir Karan Kahraman: anakkaleli Melhat, Hrriyet Gsteri Dergisi, Say: 289, Nisan 2007 5. Alattin Karaca, yagy. 6. Alattin Karaca, yagy. 7. Alattin Karaca, ocuklarn Ece Babas Ece Ayhann iirindeki ocuk, Hrriyet Gsteri dergisi, Say: 291, Sonbahar (Eyll-Ekim-Kasm) 2007 8. Alattin Karaca, yagy. Ece Ayhann szlerini aktaran: A. Karaca. 9. Bunlar aktarma nedenim biraz da udur. Syleiyi (zmleyen deil, aktaran) kii Zeliha Demirel, acaba anakkaleli Melahatin Ecenin annesi olduu szlerini not alrken Eceyi Ege olarak anlam olabilir mi diye? Ho, yle de olsa, Egenin de annesi bellidir. ocukcaz be yanda ksz kalm, elbette uslu bir ocuk olacaktr. Bu verilere karn, yaam yks ve iiriyle ilgili yazlar okuyan yeeni (Ece Ayhann ablas Emine ffet alarn-ekilmez) olu Erdem ekilmez internetteki bir iletisinde (2 Mart 2008) daysyla ilgili bilgilerin doru olduunu yazmtr. (Lale Mldrn szleri deil elbette!) Kemal Gndzalp, Bir Kent, Aydnca dergisi, Haziran

Halil brahim POLAT HATIRLANAN


imdi dizeleri balayp denize atacam sarho dalgalarn koynuna suyun elleri yokmu ne garip arka arkaya girdap soluksuz rzgrlara uyanacam dler slanmaz ge uzatrsan parmaklarn imdi szckleri yan yana dizeceim binlerce balk srs ardmsra annemin ve sevgilimin yz karaya vuracam 17

BABAANNEM EDEBYATTAN ANLARDI Adnan ALGIN


Yasakmeyvenin 36. saysnda (Ocak-ubat 2009), Erdoan Alkan tarafndan kaleme alnan Dalarca Anlar (I) adl yaznn, Not aldklarm ara bal altnda yer alan airin Ak Dnyas adl alt balnda Fazl Hsn Dalarcaya ait olduu belirtilen, on drt yllk eine ve evliliine dair, Trk iirinin dev nar olarak da anlan bir ismin sylemi olduu szlere daha fazla sessiz kalama(z)dm. Fazl Hsn Dalarca, evliliini zenle saklad yllarca. Gizledi. Bunun farkl sebepleri vard/r muhtemelen. Bu, airin kiilik yapsndan, hayata bakndaki sanat ruh halinden de kaynaklanm olabilir. Dalarca Anlar (I)de de okunaca zere, evine haber vermeden gelen Oktay Akbal ve arkadalarna srtn dnerek, kitap okuduu anlatlmaktadr. Her byk airde buna benzer garip tavrlar grlebilir. Bunu ve buna benzer tavrlar yadrgamyorum. undan yadrgamyorum: 1963 ylnda, annem ile babam bir bayram sabah, babaannem ve ei Fazl Hsn Dalarcaya el pmeye gideceklerken, Fazl Hsn Dalarca babaanneme yle demi: Gelmesinler, ben utanrm. Yllar yl Fazl Hsn Dalarca evliliini gizledi. Babaannemin ikinci einin Trk iirinin byk ismi Fazl Hsn Dalarca olduunu rendiimde de (ortaokul sralarndaydm), heyecanla babaanneme nasl iir yazdn sorardm. O da tebessmle baz hatralarn naklederdi. Gzel, ilgi ekici hatra paralar Bu gize sayg gsterildi kz tarafnca Ya aldka, hele hele iire gnlm drnce, bu byk airin hayatn ieriden grme heyecan bnyemi ele geirdi. Detaya girmeyeceim. Aklma den ilk soru u: Babaannemin ikinci ei; yani Fazl Hsn Dalarca, gzeller gzeli babaanneme kalbini kaptrdktan sonra, on drt yl niin bu azab ekti? Cevabn alamayacamz bir soru. Burada beni zen husus udur: iirleriyle lmszleen, Trkeyi ieklendiren bu byk airin babaannemi cahil bir kadn olarak lanse etmi olmas Edebiyattan anlamad iin zaten bu yzden sevemedim onu ifadesine pek ok cevap verilebilir. Ancak, ne babaannemin ikinci ei, ne de babaannem hayatta! Babaannem edebiyattan da, iyi iirden de, airden de anlard! Babaannem zrcahil bir kadn deildi! Byk airin, sz konusu ifadesini okuyanlarn bu ynde dnmeyecei aikr ne yazk ki. Babaannem, gnmzn ticaret liselerine tekabl eden okullarnda okumu bir kadnd. Babaannemin yatak odasnda kocaman bir sandk vard. ocuktum. Sa solu kurcalamay ok severdim her ocuk gibi. Sandn iinde bir kitap buldum. Babaanneme gtrdm. Ne olduunu sordum. Arapa bir ders kitab olduunu syledi. Cebir kitabyd. Daha sonra, cebir nedir diye bana aklamaya altn dn gibi hatrlyorum. Baka bir gn de, evimizde Baskan Yaynlarnn yaymlad bir ansiklopediyi kartrrken, insan beyninin kesitini gsteren bir fotoraf ok ilgimi ekmiti. Bunu babaanneme de gstermek istedim. Fotorafn sanda solunda bilmediim bir dilde kelimeler vard. Babaanneme onlar da sordum. Franszca, dedi. Babaannem tercme edince ok sevinmitim, beynimizin fonksiyonlarn rendiim iin. Babaannem Franszca da bilirdi. Bir insann ticaret lisesinde okumas ve Franszca bilmesi edebiyattan anlamas iin yeterli midir? Elbette deildir. Ayrca, edebiyattan anlamak nedir? Ahmet Hamdi Tanpnar edebiyattan ok iyi anlard. Bendeniz de edebiyattan anlarm! Ntr bir gzle baklrsa, Ahmet Hamdi Tanpnarn yannda, edebiyattan anlamadm sylenebilir

Mustafa EROLU BTN SONLAR YAKINDIR


Onlar da al yanna. Frengili iaretlerle ilerleyen yani, kahraman yorgunluu, gzel atlarmn. Balayan sonunu Trkiyeli takvimlerin. -btn sonlar yakndr ocuumimdi bir ehir, naar bir yolcuyu nerede susuyorsa Srtlayp, gtren bir ocuun yaral yzn nsanca ihtiyar, insanca sinirli. Aln rmamda serinleyen nk, utanmtr elimiz ayamz gneten. Uykumuz bir incir tanesi gibi paslannca Az deil. Be ay k geirdik. Yaman bir zemheri. Sular dondu Yollar kapand ingeneler srld. Uslu kasabalarn amurlu arkasna, ingeneler. -Onlar bizim gnahmdr sevgilimOnlar da al yanna. Gvdeyi saran sessizlik o; Bir bebe l gibi yorulan, iimde Ve bir orospu gs kadar kahrl. Hepsini al yanna. Sar bir davul sesi gmerken llerini Sar bir zamanla yaran. imdi bir ocuun sinirli oyuncandan damlayan, mek [gibi sen! Toparlan. Yola kmalyz. Belki uzak kalacaz. Belki uzun.

zer AYKUT FISILTI


Bakas varken ipin avucundaki gevekliinden anlalr keder Buraya saklandn harfleri yutarak yazdn bilir Tamirat kapnn eiine brakm csseyi Tek czlk bir mucize bu notlar bu akl bu sigara iilen dar Buraya dokunma diye dlen notlar asl iir bu uyar diyen [sezgi Bakas varken soluun gsndeki ritmine ayarldr zaman Buraya gmldn imgeden katn bilir

__________________________________
rahatlkla. Tekrarlamak istiyorum: Kendi hr iradesiyle, babaannemin ikinci ei olarak on drt yl boyunca evli kalan Fazl Hsn Dalarcann, on drt yl birlikte olduu ei ve dolaysyla evlilii iin kulland cmleler, en hafif ifadeyle, k olmam. Bu yazya, rahmetli babaannemin ok gecikmi cevap hakk olarak baklmasn rica ederim. Babaannemin ikinci einden bu szleri okumasaydm, kz tarafnn sesi kmayacakt yine. Ne var ki, yllar nce Ses Tiyatrosundaki mutlu aile hatralarn da dinlemi bir torun, Sahavet Hanmn kemiklerinin szlamasna daha fazla sessiz kalamazd.

18

Sevil AVAR ANA


DurunZaman geiyor zerimizden Utanmayn; unutun sustuumuz lklar ok hzl sabah oluyor, ok hzl akam Hzla kayboluyor zgnler; durdurun Biteviye cama arpan sinekler miyiz Sadece bir sonraki gne kadar yaamay uman Gereksiz ayrntlarna baklrsa mrmzn znts ireti,alamas yalan, sevinci sanal Nasl da uysal suymuuz Byk temizlie hala balayamayan Durulmuuz nasl da Devletin tozlu arivlerinin tozunu bile alamadan Annenin arkasna sakland aynal dolap mdr baba Yok yaBizim hi aynal dolabmz olmad Nereden aklma dtyse imgesi Bir gn kmldatabilirim belki Yerinden eder, sarsar, deviririm, devrim derim Kendimi kurtaramasam, altnda kalacak olsam da Hepimiz akran karz ekranda naslsa Ekranda daha fazla cinnet bekliyor halk tahla, ehvetle, efkatleBekletmeyelim Biraz anne ldrelim, biraz devlet, biraz baba Biraz da biz haber olalm naklen yaynlarda Neme lazm yoksaHerkesin bst kendine Vakit ok ge deildi, isyana be kala Kudiline tercme ederken iirlerimi ku lehesiyle Plastik zgrle be kala vuruldum YatKalkYatKalkRahatHazr ol Ben de anlamazsam melli Baka kim anlayacak
9.2.2010

ahin TA KI KI
1 tetie bas: yas! sekip gider cerenim, kalr bo libas! 2 bak dnd ite elindeki nergisin de boynu bkk 3 brnm buzdan klflarna dallar sereler r! 4 sinsi, hayn!.. kime ?.. bana kini buzdu daln sevincini 5 kar, kar kara kar! rpnr sevincin yeili derinde 6 iir, tutunmak ister ve trnaklaryla tutun ur! 7 yaz beklerim sayfalarn karnda at aacak! 8 k k! ilkyaz gelsin, ku ku!

Tolga ZEN SONSUZLUK VE


Kpeini brakp bir air Gider o gzelilkel Grek dnnden haar salarn hrpalasn gsn yak kzln ormanda klnden rzgr, salarnla var biraz da alsn hznn dmeleri gelinliinden ergen dirim, en dirim adna o air bir daha Sz etmeyecek lmden okayarak, bir kutsal ta gibi bytecein kpek biriktirecek seni damtr gibi iirden sona ermeyen bir an kalacak herkese o gzelilkel Grek dnnden. 19

nder Birol BIYIK PYERLOT HATIRASI


llerin salarn tarad ideler tal yollarda tavan kan aymzda ihtimaldik biz bize ellerinizi lletirmeyin dedi tabutta yatan kadn vakit henz yalnzla ok erken gzlerinden ayetler indirdim rahman ve rahim olan akn adyla...

HAYATI RLETREN KTAPLAR, 19 Ramis DARA


Salim Nacarn (1982) blm halinde sunulmu 26 iirden oluma ilk kitab Aralk, haml bilgiyle ve kltrle am, ama henz olgunlat da sylenemeyecek buruk, kekre, biraz takur tukur, smet zel maduru bir iirsel evren yanstyor gibi. Toplum ve tarih eletirisinin hedeflendii, yer yer beliren lirik ve ironik paralar okunurlua katk salasa da, genelde okunmas zor, elde kalan fazla olmayan metinler. Adanada doup burada retmenlik yapan yksekrenimini Sivasta gren airin kitabnn banda tara basks sz bulunurken, nc blmn bandaki iirin ad da Akn Tara Basks adn tayor, ikili bir anlamla. Edebiyat retmeni olan airin kitabnda ayr ve birlikte yazlmas gereken eklerle ilgili baz editrlk sorunlarnn grlmesini anlamakta zorluk ekiyorum: sanki rpnmsnda (s. 17), onunda bir saduyusu (s. 46), tarihe bir gladyatrde (s. 79) (buralardaki de-dalar ayr yazlacak); btn ihtimalleri tketmite (s. 73, te okunur evet ama de olarak ayr yazlr); kocasn karlarken ki telayla (s. 24, karlarkenki eklinde birlikte yazlr). Yine inkr, kr oran, rzgr, rek, imkn szcklerinin apkasz yazlmas; helnn hibir szckle karmas sz konusu deilken ve apka iareti koymaya gerek yokken, buna apka iareti koyup da hlya bu iaretleri koymayarak szcn halayla kartrlmasna yol almas sz konusu iir d kltr tarihimiz ve toplumsal yapmza ilikin bir konuya da deinmek istiyorum burada. Lisede Devrim iiri, ya yaasayd ylmaz gney kar myd ibo ova! dizesiyle balyor, nc dizenin banda da devrim pezevenginin diye bir ifade geiyor. Eer bu ifade, bu bahtsz, ama bir dnem Anadolu insannn en sevdii aktr olmu, dnemi iinde phesiz byk sinemacmzla ilikiliyse, dorusu durumu bir ilik olarak karladm sylemeyi 57 yamn insanlk borcu sayyorum. u topraklarda yaayan insanlarn ortalamas, Ylmaz Gneyin Anadolu kltrne ve Trkeye yapt katknn onda birini yapabilmi olsayd, biz u anda kltr sanat asndan dnyann en nde gelen lkelerinden biri olurduk. Kitaba ve iire dnersem, Salim Nacarn daha iyi iirler yazacak bir potansiyelinin olduunu da sylemeliyim.
Knye: Salim Nacar, Aralk, Karahan Kitabevi Karayaz / iir, Adana, Ocak 2010, 96 s.
*

NCLK SAVINDAK BR DERG Ali SINGIR


Akatalpaya yolladm birka yazm yaymlanmad. Nedenini sormadm. Onlar baka yere de yollamadm. ansm yeni bir yazyla bir daha deniyorum. Belki bununla aarm nme dikilen sessiz duvar. zlp krlmadm sanmayn, ama yapacak eyim de yoktu. Bir de bu saatten sonra be yz basan edebiyat dergilerinde bir iki deini yaymlayarak yazar olacak halim yoktu ya. Ancak bu sefer, ansmn yksek olduunu sanyorum: Yazm yaymlanabilir; nk yaymlanan iki yazm da bunun gibi dergiler zerineydi. imdiki dergi, avantgard, Sakaryada kmasna karn bu ekilde adlandrlmaktan holanmayacan belirtiyor: sakarya meneli bir ekibiz. ama anadolu dergileri safnda deerlendirilmek pek houmuza gitmiyor. diye yazm iki aylk edebiyat dergisi avangardnin imtiyaz sahibi ve sorumlu yaz ileri unvanl Adnan Dizer, bataki kimlik yazsnda. Dergi okluundan da yaknyor Dizer burada: ev hanmlar dahil her 3 kiiden 14nn dergicilik yapm olduunu grdk. Biz de dileyelim ki avangard yle baarl olur, yle baarl olur ki 14 almaz, bu yeni dergide bir toplama olur, oran 13e, 12ye der. Bay Dizer ekipten sz ediyor ama derginin ambleminde Sevgili Donkiotla ebedi yolda anso Panzann temsili resimleri grlyor. Ha, bunlarn bindikleri atla eei de unutmamak gerekir deil mi? Birinci saysn gremediim avangardnin Ocak / ubat 2010 tarihli bu ikinci saysnda ikisi eviri, sekiz iir ile; Sancar Dalmann iki izgisi; Adnan Dizer, Arzu Yldrm, Raif Kadolu, Servet Kzlay, Tolga Tup, Safa Polat, Yasin afak, mer Muttalip, Smeyra Bcekiolu, Flagg Miller, Ula Baltacnn yaz ya da ykleri yer alm. tiraf edelim: Hangileri yaz hangileri yk tek tek okuyacak zamanm yoktu, bunu orasndan burasndan bakarak (bylesi durumlarda sanyorum hep yapld gibi) tefrik etmek ya da uyanklk yapp derginin internetteki sitesine girerek oradan kopya ekmek mmknd; ama biz edebiyatn bir doruculuk sahas faaliyeti olduuna inananlardanz. Ha, bakn, iirleri epey okudum. evirmenini tanmadm eviri iirlere stnkr gz atarm, burada da yle yaptm. Cihat Duman, Adnan Dizer, Abdullah Faruk Gnll, mer Aybarsin iirlerine, gnmz iir dairesinde yer aldklar iin bir ey syleyebilecek ehliyette hissetmedim kendimi. ronik ve siyasal ve biraz dini bakl diyerek indirgemek, hakszlk etmek de istemedim. iir sralamasnda birinci sraya konan Ercan Ylmazn iiri Hilmi Yavuzu kskandrabilir trden. Fatma olakn, 14l hece lsnn son dizede bozulduu be drtlkl Bybozan ise, galiba gzel. Yok yok, gzel. Yalnz, son dizedeki eksik hece, bir mrettip-edisyon hatas mdr, airin zel tasarrufu mudur dorusu merak ettim. Hayr, derginin iirleriyle ilgili sylediklerimden biraz rahatszlk duydum: avangard, ou dergiye gre iyi iirler yaymlayacak gibi grnyor. Dergi adndaki e harfinin zerindeki iareti yeenime sordum; bana bunun yanl olduunu; ayrca Franszcada accent aigl elerin okunduunu, dolaysyla bundan byle iki ayda bir karacaz avantgard cmlesinde geen dergi adna gelen ekin, deil; avangardyi eklinde, yi olmas gerektiini syledi. Gnmz dergilerinin tamamna yaknnn adlarn kk harfle balatmalarn da, de yaynlarndan dolay deerli Memet Fuatn edebiyatmza istemeden att bir kazk m sayalm?

lk kitab 2000de yaymlanan Yasin Erolun (1967) nc kitab Ey Akl Git Bamdanda yer alan 27 iirin zellii genelde espriden yola kmas ve byle olunca iir tarihimiz iinde Garip akmn akla getirmesi. Bir yanyla da o dnemin ardl ya da Hece iirinin ar duru, biraz hzn, oka iyimserlik dolu iirsellii. Taranc, Ziya Osman Saba, Necati Cumal, Garip dnemi hemen sonrasyla Anday. Betimleme olsun diye andm bu adlar, ama bunlar iir tarihimizde yeri olan airler, gnmz koullarnda artk byle yer edinmek kolay deil; Yasin Erol iinse bu imknsz grnyor. Nispeten iyi iirlerle epey zayf iirler i ie kitapta ksa iirlerin birou baarsz. Kitabn en uzun iiri Solua Yakan Adamdan iki dize: rzgrn aklna uyup fsldasa da aalar (s. 12), ey bir gl krmz canndan edenler (s. 17). Bir baka uzunca iir Atlardan: n gaz lambasndan baka kimsesi yoktu (39). Bir de klar ve zlem ekenler iin bir ikilik: ku kadar aklm olsa / gsnde yatar orada kalrdm (s. 58, G).
Knye: Yasin Erol, Ey Akl Git Bamdan, Komu Yaynlar Yasakmeyve, stanbul, Kasm 2008, 64 s.

20

lkay IK KARANFL
Giden gzel karanfillere zlme Tandk seslerle bulu, onlar p Kk kk kanepeler hazrla kendine znik inisi gzelliinde bir sabah Oturur bakarsn, yzn fesleen smini yitirdim avluda oysa yeil Karanlk krlang mavisinde Kaplar ald, yamurlar ve iek Bilinmeyen bir a kapatyorduk Ama gzlerimi asla grmemelisiniz Duruyor bir sar bir turuncu sabahlar Ezan sesleri geliyor her mezhepten Kaln sislerle bouuyorum her gride Bir kadn yitiriyorum henz 47 Srasz yitilerin korkun leminde

Belgin GNAY VARSIN SEN


Yaz ortas, sesi ilk oklarn frlatr gibi sabah gnei, alacakaranlk serininin hemen ard, bozkrda kadife zaman, kayalar kzla almaya balyor, dalar trmanyor Akdeniz [kokusu. Birka saat sonra benimle konuan o surlarn dibinde imenlere uzanp kitap okuyacam, kemiklerimin snacan mjdeliyor k. Turun iekleri beni bekliyor. Almn iinden geip geldim sana, yoksunluu yrttm, fkem hatrladka yeerdi sokaklar ve onlarca cieri dumanl ve souk kenti ykadm. Bir hayaletsin, okuyor nefesin omuzlarm, kayor efsun, sen yitiriyorsun kendini, ben buluyorum! Dinle, daha korkun ve daha gzel ne var, hem var olmayan hem de camdan bakan valyelerin sevimesinden, sevmesinden gzleri akmakta iki delinin [birbirini? Kimse inanmyor artk aalara sarlmann kerametine, ben direniyorum, aalktan baka hnerim yok, ormandan baka evim. Haritam sonsuz sarholuunsa [sevgilim, ben bozkrda taan bir i denizim, kuru allar arasnda aa. Yol snyor, yor aladka ben, diyorsun ki ok uzaklarda [gzlerin, yannda, aydnlk tarafndaym, bana sarl. rldyor, dinle, salarn okadm yerde kk nehir.

Yamur MERCANOLU TZ
zng otka atma kiiler n zngni kyrme krr krrde kn (Kutadgu Bilig) (kendini atee atma kiiler iin zn zorla cehennemde yandrma)

Ateinde insanln cehenneminin Yllarca yand szckler Yzyllarca uzak kaldlar bugnn ocuklarna Deiti harflerin akl Kllenmi renklerle konutu dnya Biraz aklk Biraz uzaklk . Mesele anlatamamak Mesele bir mahcup konukanlk ! imgeler korosundan duyulan ilk do sesi gibi yaylsn sesim haykryorum hayatn zemin katnda saysz kiilik oturmalara Karahanlca , Uygurca ve Osmanlca bilmeyeceim birka asr daha Ben ipek dokumalymm dilimde Masallar sylenmeliymi benim sesimden Trkler alnmalym kulamdan Uzak gezegenlerde Fakat kahverengi olduunda yaamalar Biraz susmalymm Karnm arm Burnum akm yaamak dersinde Zamann gribinde srklenirken Kusarken azmdan szckleri Ve henz insancay konuamazken severek Ne byk salgnm Yitik dilleri dinlemeden sylemek. 21

Ralph Waldo EMERSON BRAHMA


Eer kanl katil katlettiini sanyorsa Ya da katledildiini sanyorsa katledilen, yi bilmiyorlar demektir ne kadar gizli yol varsa Gittiim, geldiim, dndm yeniden. Yakndr bana uzak ya da unutulan, Ayn eydir glge ve gne; Grnr bana tanrlar gzden kaybolan, Utanla n bence bir ve zde. Hasta saylr beni saf d ederek yaayan, Bana utuklarnda, kanatlar olurum; Ben ki hem kukuyum hem kuku tayan Ve Brahmanlarn syledii ilahidir ruhum. Gl tanrlar hasretini eker ocamn Ki aldrmam kutsal Yedinin duyduu hasrete, Ama sen, alakgnll sevdals iyi olann Bul beni, ve evir srtn cennete!

Trkesi: MUAMMER HACIOLU

Deniz DENGZ AYAKKABILAR


Pnara ve ayakkablarna

Serhat Cell BRDAL LKE


herkese ak iine kapank krfeze yknen iskeleydim kalakaldm gitmenin kysnda seyrettike ierilere uzanan kvrmlar hl karl patikay bu st ste ve yan yana konulmu noktalarla ne yapacam sordum kendime herkese ak iine kapank bol alvyonlu bir yalnzlk dizlerini kvrp belinin altnda uzand aramza senin buruuk bir su olarak bildiin eylln moruna yorduun benim yasm dinlendirdiim kuyulardan sorduum o uultu bytt durdu idenizini lkemizde gitmenin kysnda dondu her ey zaman akt tek sen mesai saatlerinin karanlk andan mavi bir salgnn emberini kapatna baktn krfezin zerine bense mrldandm hafife: ikimiz birden samyoruz artk lkemizin geri kalan yerlerine

Baktm ayakkablar gitmiler beni sessiz braktlar Sonra iyi gnelerde upuzun kular giyerdik zerimize Senin kk ayak bileklerinde kumrular siyah dklyordu desinler Daha ok tepmek iin ksa boylu beyhude kuyrukluyldzlarn da 1-bir sr ayrlk kendini gergin sanyor u ayakkablardan Sanki hazan yaprana dndm gn eski yzm mtr Kalbim orman aar, sular dker krlgan gmze meer O sabahlarda krlara almak iin tandk bir anemon uyanmt u ayakkablar sklnca tutup nce ellerini ptm demin arada Akamlara, evlere, gidilere kar anszn bu soyunuk uslanmazlar 2-hangi yeryzne inansaydk ayakkablar kilit olduk kaplara Durmadan seslerimiz hlamur ier upuzun sabahlara kardk
Gaziantep, Eyll 2009

Ahmet CEML
BAHAR
cemre dnce maynl k evinden mart aka gelir dost dman bilir bahar haikularla dizeye gelir ekilir yaam leyleklerle birlikte dounca nisan nur ile varda bahar da harlanrz haikularla dada-ovada hem iek aarz hem szck atarz yamur yayor adrdakiler darda duy duy ankara! 22

Alp Arslan AKMAN BR DELNN F TARH


Ah bu demsiz derya, densiz dirim iinde ekerek cezbine iten deil delirmek Genliin gidimi gzgdeki gmrah gerek Oysa ne ho gl ne sarho dtk pr elale Dtk ebemkuana kar aha kalkan ehnaz bir ahbazn uh sarsndan Hatra bir kaldrm ta tarm kafatasmda O gnden beridir dnenir bamda dnya mdada gelen imbata braktm bad- bahtm Hayda fora babafingomda fokurdayan metafor Yirik yrek; yel yeperek yelken krek Yakp gemileri (h)isterik bir (h)idenizde Yek kaldm iimin en drst Endlsnde Bu ihtiyarn infaz ancak bir idrak intihar Ah ne laf- gzaf! Dnmezmi deliler Bir dirhem dnebilenler oktan delirdiler Hacyatmaz mizacmn haczi kabil gllabiler Buyurun bundur bamtelim, samyelim yetim sahra Son fason sol anahtar mahfuz akortsuz sevdalara Deligmleim bakir zemez mez ilingir Tkenir tkenmez kalem tkezler ksz tirat Mzmzlanmaz meczup air yazlr muzr neriyat Bir delinin lal dilinde dillenir; Akln fi/rengi tarihi

KNC HAYVAN Gltekin EMRE


Sabit dengeler nasl gzetilir bir iirde? Ya arkaik deimezlikler? Peki, bir kltr esi olarak yzlerce iirde, metinde paralanp dalan aynaya ne demeli? yi niyetli sonlar yazlsa da iirlere amzn gidii hi de hayra alamet deil! Ruhlarn iyice kirlendii, her yere, her eye sinen karizma, marka sorunu grmezden gelinebilir mi hi? Neyin stne vernik ekeceksiniz bu durumda? Murathan Mungann son iir kitab kinci Hayvan, amzn enine boyuna iirlerle sorguland, belki bir para hrn (hakl olarak sert), biraz da duyarszlklara tepkili bir kitap. Onun iin de gnmz simgeleyen pek ok szck yer alyor dizelerde, imgelerin gbeinde: te kimi rnekler: trend, fragman, grafik, remix, hipnoz, extended remix, demos, pelikl, protez, silikon, perspektif, aksesuar, jenerik, jeton, sprey, pvc, sanal, klonlanma, kinetik, paradoksal, ankesr, tekno, turnike, kraftwerk, kartonpiye, heavy metal, mikser, selloz, hip hop, pulp, trash, dizel, otistik, hipnoid.... ok leheli teknoloji diniyle oluan bir iirle kyor bu kez okurunun karsna Murathan Mungan. amzn smr, kr hesabyla yol alna paralel iirin ilerde ne olacana eiliyor (deiniyor) bir bakma. Teknoloji anda duygularn, dncelerin, yaam biimlerinin, gnlk yaamn felsefesinin de kendine zg olaca bilinmeyen bir ey deildir. air, artk gelecein iirini grmelidir. Hayat kendi dayatmalarn (kurallarn) koyuyor nmze. ktidarlar, teknolojik hzl gelimeler iirin nn, geleceini, ynn, ieriini belirliyor biz istesek de istemesek de. Spor ayakkab, marka giysiler, Che Guevara posterleri, tirtleri, genlii lgna eviren an mziiyle birlikte sabit krn sarp sarmalad imaj toplumu (kiisi), karizmalar galerisi... te geleceimiz imdiden nmze koyan grntler panayr! Sanal dnyann korkun maarasndaki binlerce karanlk oda, depderin hafzalar, geleceimiz. Gardroplatrlm hayatlar hayalhanesinde bizi bekleyen soru iaretleri. amzn ekyalar, ejderleri ok, Delidumrullar ise hep cce. Nesnede sakl iirin barn delip oradaki yaradan, kazadan, aynadan, ekirdekten, depodan, ykden, dnyadan... iiri bulup karmak gerekiyor artk. Her dilde vurulmu mhr bulmaktr nemli olan. Aynlaan hayatlar, paralanan aklar arasndan baka bir yol bulup kmas ne zor! Dikey imha yatay gei hep paral. Lin eilimleri artarken, rklk tohumlar salyor etraf kana bulayarak. Bir andan kolbast kltr, te yandan lgnca yeni bir dnyann dzeni! Ban salyas akyor, atanm kaderin elimizdeki eli, sanal hakikatlarn buzdan gzleri, krl aydnlkn belirsizlii, mat nemin kf kokusu, yalan derisi yksek topuklar, n ksk diline yapan zlme, klonlanm duygular denizindeki lmcl dalgalar, bys bozulan byler, kahramanlarn durmadan deiip durduu yaam biimleri, borsa doumlu hayatlar, garaj duyarlna indirgenen duygular... Uzayp gidiyor zlme, yozlama, deime, deitirme, erime, tektipleme... u soruyu ka kii hakkyla yantlayabilir: Bir hayat ka insan ediyor? Hayatlar paralandka insanlar da paralanyor. nsanlar paralandka hayatlar da yerinde olduu gibi durmuyor, tuz buz oluyor her ey. Zamana rengini veren para nk. Deerler de onun iin altst oldu, oluyor her eyle birlikte. Para herkesin gelecei oldu. Perspektifler deitiriliyor durmadan. imizdeki yeni maddelerin szckleri de yeni, allmadk anlamlar ieriyor. Turnikeler belirliyor hayatn gzeneklerini, ekirdeklerini, alp kapanan pencereleri / kaplar. Hayat tanyamaz

Suat Kemal ANGI KAFKA RYASI


Felaket, felaket, felaket! Kuularn ortasndaki bcek. Zpla sevgilim. Bir salkm zm yedin uykunda. Tad damanda, kan aznda hl. Ama sabah oldu artk. Ve dnya ayn dnya. Uyan! Uyansana!
___________________________________________________ oluyoruz, iiri de. Duygularmz alp ban gidiyor, dnya da durmuyor yerinde. Deiimin farkna varamyoruz hemen, deien biziz oysa, deitirilen ise yaadmz dnya. Labirentlerin dramaturjisi bu, baa gelen ekilir ama kanmz ekile ekile ekilir bu ile de sineye. Dnyann mezbaha dzenine yeni mezhepler yeni kliplerle kes-yaptr bindirmelerde kendimiz sandmz birbirmizden yaplma hilie karyoruz. Bunu bilmeyen kalmad: daha hzl dalanyor dnya. u soruyu da ska sorar olduk kendimize: Bir sr terim kavram yabanc sz deil mi hepsi, hibirini anlamyoruz, biz neyi anlyoruz peki, biz neyi anlyoruz? Herkes a sersemi herkes metal yorgunu. Bunun da getirisi sarslmalar yanlmalar savrulmalardan baka bir ey deil. Belirsiz kehanetler ken deerler altnda kalan insann vay haline! Yaadmz dnemin gstergesiyle ibresi arasnda ne ok fark var. Baka bir yere, zamana doru hzla savruluyoruz sanal dnyalar sayesinde. an aygtlaryla donatlm bir halde ne yapacamz arm durumdayz. imdi iir diye okuduklarmz yarn ne olacak acaba? Yeni imgeler atabilecek miyiz bakalm? Kiralk metaforlarla epeevre sarldk. mge, simge, eretileme, istiare topyekn ucuzluktayz / millete. amzn tkenen imge ve iirine ince gndermeler de olacak elbette ileriye baklrken. Dnya yeni bir gezegen oldu oktan. yice aa kan bir dile douyor gelecein iiri. Gelecek, btn alarn meselesi olageldi hep. Hi bu kadar yakn, o kadar da uzak olmad; korkutucu da. iir hibir ada yakn olmad bu kadar ekonomi bilgisine, / astro-fizik, sibernetik ve genetie. Bunu bir dnelim. Bir de u soruya yant arayalm: dnme urarken kendine kilitleniyor mu her dil dng- / nn hiyereoglifinde? Yeni ar giderek farkllayor. Biz de yerimizde saymyoruz ama. Olan biteni bir kavrayabilsek, ne olup bittiini bir bilebilsek, ne yapacamza (ne olacamza) bir karar verebilsek. Murathan Mungan, kszlk ann kmazndan hem iirin, hem de insann k yollarn aryor kinci Hayvanda. Arad yeni bir ktr. On ylda bulduu ise tmyle yeni, sorgulayan, kayglarn da vuran, yaad ortam anlamaya alan... farkl iirler. air de bu farkl iirlerin yeni diliyle sesleniyor bize.

__________________________
Murathan Mungan, kinci Hayvan, Metis Yaynlar, stanbul 2010, 114 sayfa.

23

A. Adnan AZAR YEN RYA


1. onlar telefonlardan bakyorlard gala pimanlklarndan bunu biliyordum ve bilmiyorlard gittiim* srlar yakcyd, yoktu admlarmca gelmiyorlard gittiim** bundan kurtulamyordum olur olmaz olmaktan ve onlar provalarndan bakyorlard ve hatta durular yol yordam ama denk dmyordu hibir harita-metot ryaszlklarna 2. bir bilirkii olarak szyor uzak ve olmak damarlarma damarlarmda hep yeni bir rya */**gittiim 1.
behet gitti gelmedi iliti karyakaya,sessizlii ssledi ardndan gz rperilerini ard,ard nk ehri bir tevatrd, tedbirdi her halkarda sabah yryleri artk iyi bildii her eyi ve benim seemediklerimi ama kimse gitmedi ne erhan,ne dr.ercann incelikleri

Seyhan ERZELK
SEYHAN ERZELKTEN SYAS RLER

SON KARAKOL
[Karakol, sknetin, huzurun ve emniyetin remzidir.] [Anadolu, yllar yl kendine bal dnyalara karakolluk vazifesini grd.] [Deien bayraklar, yrtlan sancaklar] [mikroplar] [cizvit papazlarnn] [karakol erknn] [kurtlanan koca gvdesi] [kabuunu] [barna st ste hanerlerin] [Malazgirt'teki, Kosova'daki ve anakkale'deki] [ruhuna cemre dt] [beinci kol faaliyetleri] [Erotik dnceye masumiyet] [ehvet,] [meta] [genlik] [hezeyan topluluu] [millet ve vatann] [temiz Anadolu halk,] [sabr ve tahamml] ['entelijansiya'] [gamzeden ze ait her name ordubozanlk;] [trk,] [madalyayd!] [haric asimilasyonlarla i deiiklikler,] [millet teknesi, saa-sola yalpa yapan bir vapur gibi,] [Dillerde binbir yabanc trk, dudaklarda binbir ldrc arap.. kimi erotizmle sarho; kimi libido ile, kimi eksistansiyalizmden medet umuyor; kimi hezeyan felsefesine dilbeste, durmadan mihrap deitiriyor ve ma'buddan ma'buda kouyordu.] ['hipnoz'] [Cinnet nbetleri] [Hasan Sabbah'n] [eli kan, st kan, bar kan ve ne yaptn ok iyi bilen kanldeli bir nesil] [hi bir ey anlamadk.] [oynanan oyunun gerek yz ve vahetini ilk sezen, son karakolun kahraman bekileri] [dman kskvrak yakalama ve bir zaferdir.] [gaziler ocann yiit eri mehmetie teekkrler] [Daha kkl ve daha gnlden bir hareket gerekliydi] [yllanm seretanlar] [son dirilii, son karakolun varlk ve beksna almet] [Hzr gibi imdadmza yetien Mehmetie,] [arz ediyoruz.] Estarabim! Estarabim! Sadan soldan estarabim! Ah...

Emin KAYA PAPATYA


bana bir yamur retenin krk yl kapsnda papatyas olurum solmam, i ekmem hi seviyor karm tm fallarnda ya da sevdiinden bir koku olurum yapraklarmn tekini takarsa yakasna su olurum sksa tenine, gcenmem bir k sabah uyanmsa bir boluktan bana bir ak retenin kapsnda harf olurum krk yl

2.
behet ss kald karyakaya kald onunla,dair her ey danarddarmadan kalmad ard behet biz hepimizi bir tek adviye kalmad artk hibir gzya izi kanamad
Yayn Ynetmeni

: Ramis Dara (Mollagrani Mah. Teker Sok. Katk Pay : 25 TL No: 8, Zemin Kat, Osmangazi-BURSA) Posta eki : Ramis Dara adna alm 6025702 Yayn Danmanlar : hsan ren, Gltekin Emre, numaral hesap Serdar nver, Nahit Kayaba. Banka hesab : Ramis Dara adna Finansbank Fomara Sahibi ve Yaz leri Mdr : Tlay Elal Mu (Bar Mah. Adalet Sok. ubesindeki Adaletkent Sitesi H Bl. D: 3 Nilfer BURSA) 21329696 numaral hesap Yazma Adresi : Ramis Dara PK 68 16361 Ulucami BURSA Bask : Akn Erim Matb. Hocalizde Cad. 7/27 Yayn Tr : Yaygn sreli yayn. ISSN 1305 7685 Setba - BURSA E- Posta : akatalpa@hotmail.com _________________________________________________________________________________________________________________________________ Ocak 2000de Bursada Ramis Dara, Melih Elal, Serdar nver, Ali zelebi ve arkadalar tarafndan kurulan iir ve eletiri arlkl aylk edebiyat dergisi Akatalpa (www.akatalpa.com), air ve yazarlarnn baladklar telifler, hsan renin ve baka baz iir dostlarnn srekli katksyla yaymlanmaktadr.

24

You might also like