MESNEVIHAKKINDA Mesnevi klasik dogu edebiyatinda, bir siir tarzinin adidir.

Edebiyatta ayni vezinde ve her beyti kendi arasinda ayri ayri kafiyeli nazim trne Mesnevi adi verilmistir. Uzun srecek konular veya hikayeler siir yoluyla anlatilmak istendiginde, kafiye kolayligi nedeniyle mesnevi tr tercih edilirdi. Mesnevi her ne kadar klasik dogu siirinin bir tr ise de, "Mesnevi" denildigi zaman akla "Mevlna'nin Mesnevi'si" gelmektedir. Mevlna Mesnevi'yi Hsameddin elebi'nin istegi zerine yazmistir. Ktibi Hsameddin elebi'nin syledigine gre, Mevlna, Mesnevi beyitlerini Meram'da gezerken, oturuken, yrrken, hatta sem ederken sylermis. elebi Hsameddin de yazarmis. Mesnevi'nin dili Farsa'dir. Halen Mevlna Mzesi'nde teshirde bulunan 1278 tarihli, elde bulunulan en eski Mesnevi nshasina gre beyit sayisi 25618 dir. Mesnevi'nin Vezni: F i l tn - f i l tn - f i ln 'dr. Mevlna 6 ciltlik Mesnevi'sinde tasavvufi fikir ve dsncelerini, birbirine ulanmis hikayeler halinde anlatmaktadir. KaynakKltr Bakanligi Mesnevi Redaksiyon ve Site Tasarimi :Ercan Ether Inan Tasarim ve ierigin kullanimi, kaynak gsterildigi srece serbesttir. Son gncelleme 00:20 17.03.2003 E-kitap Olarak Dzenleyen :Metin Ekinci

4.CILT AYDAN DA PARLAK VAIZ ASIGIN AHMAKLIGI KTLK BIR TOHUMDUR SINAMA MESCIT-I AKSA HALIN VERDIGI INSAN ALEMDIR BELKIS'IN HEDIYESI KORUYAN ADALETTIR IBRAHIM ETHEM'IM G PUTLARIN SECDESI SAIRE PADISAHIN IHSANI DEVIN SLEYMANLIGI AHMAGA VERILECEK CEVAP SUSMAKTIR KLENIN SIKAYETI

ARIFIN GIDASI DERT VE ELEM KOKUSU EBUYEZID'IN MJDESI PEYGAMBER TAKDIRI BAHIS GKLER YERLER VE IKISI ARASINDAKILER SZ MANAYI AAR MI RTER MI? HZ.MUSA'NIN TANRIYA SORUSU KATIR VE DEVE NIL'IN SUYU ZLKARNEYN'IN KAF DAGI ZIYARETI

AYDAN PARLAK Ey Hak Ziyasi Hsamettin, sen yle bir ersin ki Mesnevi, senin nurunla ayi bile geti, aydan bile parlak bir hale geldi. Ey lutfu, keremi ile umulan, yce himmetin bu Mesneviyi nereye ekmekte? Tanri bilir. Bu Mesnevinin boynunu baglamis, bildigin yere dogru ekmektesin. Mesnevi, kosup gitmekte... eken gizli. Fakat grecek gz olmayan gafilden gizli. Mesnevinin yazilmasina nce sen sebep olmussun... artar, uzarsa arttiran, uzatan yine sensin. Madem ki sen byle istiyorsun. Tanri da byle istiyor... Tanri takva sahiplerinin dilegini ihsan eder. Evvelce sen, varligini Tanriya verdin... karsilik olarak Tanri da varligini sana verdi. Mesnevi sana binlerce skretmede... ellerini kaldirip dualar eylemede... Tanri, Mesnevinin diliyle, eliyle sana skrettigini grd de ihsanlarda bulundu, lutuflar etti, keremini ogaltti. nk Tanri, skredenin nimetini ogaltmayi vaat etmistir. Nitekim secdenin karsiligi, Tanriya yakin olmaktir. Tanrimiz Secde et de yaklas dedi... bedenlerimizin secde etmesi, canlarimizin Tanriya yaklasmasina sebeptir. Mesnevi, ziyadelesiyorsa, uzuyorsa bu yzden ziyadelesiyor, bu yzden uzuyor... fazla ve byk grnmek iin degil! zm ubugu, yazdan nasil hoslanirsa, onunla nasil bagdasmissa biz de seninle yle bagdasmisiz, senden yle hoslanmaktayiz... istiyorsan emret, ek de ekip gtrelim! Ey sabir, varligin anahtaridir sirrinin emri, bu kervani gzel gzel ta hacca kadar ek, gtr! Hac. Tanri evini ziyarettir, ev sahibini ziyaretse erliktir. Hsamettin, sen bir gnessin, onun iin sana ziya edelim... bu iki sz, Hsam ve Ziya, senin vasiflarindir. Bu Hsam ve Ziya birdir... Sphe yok ki gnesin kilici ziyadandir. Nur, ayindir, bu ziya da gnesin... Kuran'i oku da bak! Babacigim, Kuran gnese ziya dedi, aya da nur... hele bak da gr! Gnes, aydan daha stndr ya... Su halde Ziyayi da mertebe bakimindan nurdan stn bil! Hi kimse gidilecek yolu ay isigiyla grmedi de gnes dogunca yol meydana ikti, grnd. Gnes, alinacak, satilacak seyleri gzelce gsterdi de bu yzden pazarlar gndzleri kuruldu. Kalp akeyle saglam ake iyice ayirt edilsin, kimse hileye kapilmasin, aldanmasin diye. Gnesin nuru yeryzne adamakilli vurdu, alisveris edenler iin alemlere rahmet kesildi. Fakat bu,

kalpazanlarin istemedikleri bir seydir. Onlara pek agir gelir bu is... nk gnesin nuru, onlarin isine kesat verir, kalp akeleri grnr, fark edilir de gemez olur? Kalp ake, sarrafin can dsmanidir... yoksula kpekten baskasi dsman olur mu? Peygamberler, dsmanlarla savasirlar... melekler de Yarabbi, sen koru! diye dua ederler. Tanrinin pek nurlu olan bu kandili hirsizlarin flemesinden, onlarin nefesinden uzak tut! Hirsiz ve kalpazan, nura dsmandir vesselam... Ey feryada yetisen Tanri, sen feryadimiza yetis! Hsamettin, bu drdnc deftere nurlar sa! nk gnes de drdnc kat gkten dogar, alemi nurlara gark eder. Sen de bu drdnc defterle alemlere gnes gibi nurlar sa da sehirlerle lkelere parlarsin, her tarafi nura gark etsin! Bu kitap, masal diyene masaldir... fakat bu kitapta halini gren, bu kitapla kendini anlayan kisi de erdir! Mesnevi, Nil irmaginin suyudur... Kiptiye kan grnr ama Musa kavmine kan degildir, sudur! Bu szn dsmani, simdi gzme syle grnmede... Cehenneme bas asagi dsms! Ey Hak Ziyasi, sen onun halini grdn... Hak, sana, onun islerine karsilik verdigi cevabi gsterdi! Gayb alemini gren gzn, gayb alemi gibi stattir. Bu grs, bu ihsan, su alemden eksik olmasin! Bizim halimiz olan su hikayeyi burada tamamlarsan yakisir. Adam olmayanlari, adam olanlarin hatiri iin birak; hikayeyi bitir, hikayeye son ver! Hikaye nc cilt de tamamlanmadiysa iste drdnc cilt... onu, burada dzene koy, tamamla! O adamin, bekiden korkup baga at srdgn anlatiyorduk. O adamin asik olup bu dertle tam sekiz yil yanip yakildigi gzel de megerse o bagdaymis! Asik o sevgilinin glgesini bile grmeye imkan bulamiyordu. Ancak Zmrdanka'yi duyar gibi onun da vasfini isitmekteydi. Kazara nasilsa onu, bir kerecik grmst, o ilk grste ona vurulmus, ona gnl vermis gitmisti. Ondan sonra ne kadar alisti abaladiysa o sert huylu dilber, bir trl mecal vermemis, bir trl kendisini gstermemisti. Ne yalvarmamin bir aresi olmustu, ne mal, mlk vermenin... o fidan sevgilinin gz toktu, tamahi yoktu! Tanri, her hner ve sanata, her dilenen ve istenen seye asik olan kisinin dudagini, ilk nce o seye dokundurur, ona lezzeti tattirir... Ondan sonra asiklar, o lezzetle, dileklerini aramaya koyuldular mi her gn nlerine bir tuzak ikarir, ayaklarina bir bag vurur! Aramayip taramaya giristiler mi hele nikah parasini getir bakalim diye kapiyi kapar. Asiklar da, o mitle dner dolasir, kosarlar... Her an ricaya dserler, her an mitsizlige kapilirlar. Herkesin, bir sey elde edecegim diye bir midi vardir... nihayet bir gn olur, ona bir kapi da aarlar. Aarlar ama hemencecik yine o kapiyi rterler. O kapiya tapan, oraya mit baglayan kisi de mitlenir, o mitle ates kesilir, ise girisir! O gen de hos bir halde o baga girince ansizin ayagi defineye bativerdi! Tanri bekiyi sebep etti... beki korkusundan geceleyin kosa kosa baga girdi, sigindi da, Bagdan geen irmaga yzgn dsrms olan sevgilisinin elinde bir fener, yzgn aramakta oldugunu grd. O anda nesesinden Tanri'ya skrler ederek bekiye hayir dualarda bulunmaya basladi: Bekiden huylanip katim, ziyanlara girdim, ama yarabbi, sen onun yirmi misli altin ve gms onun basina sa! Onu, kt kisilerin serrinden kurtar... ben nasil neselendiysem onu da sen neselendir! Onu bu

alemde de mesut et, o alemde de... Onu ktlkten, kpeklikten kurtar! Tanrim, geri o kt kisinin huyu daima halkin belasini istemektir. ( ama yine sen onu koru). Kt kisi, padisah, Mslmanlari sulu buldu diye bir haber duydu mu semirir, neselenir... Yok... eger padisah, merhamet etti, o cezayi cmertligiyle Mslmanlardan bagisladi diye bir sz duysa, bu sz yznden cani sikilir, yaslara dser... kt kiside daha buna benzer yzlerce yomsuzluklar vardir. Fakat o asik, kt bekiye hayir dualar edip duruyordu. nk rahata onun yznden kavusmustu. Beki herkese zehirdi, fakat ona panzehir! Beki, onun sevgilisine kavusmasina sebep olmustu. Gryorsun ya, dnyada mutlak olarak kt bir sey yoktur. Kt, buna nispetle ktdr. Sonra sunu da bil ki, Alemde hibir zehir, yahut seker yoktur ki birine ayak, brne ayakkabi olmasin! Evet... birine ayak olur, brne bukagi. Birisine zehirdir, brne seker gibi tatli! Yilanin zehiri, yilana hayattir, insanaysa lm! Deniz mahluklarina deniz, bag, bahe gibidir...fakat karada yasayanlara lmdr, dagdir! Ey is eri, bu nispeti birden tuttur da bylece bine kadar saya dur! Zeyd, birisine gre seytandir, brneyse sultan! O, zeyd pek yce bir kisidir der... Bu zeyd gebertilecek bir kafirdir der! Zeyd, bir adamdir ama ona yledir, bunaysa bastanbasa zahmettir, ziyandir! Eger onun, sana gre de seker haline gelmesini istiyorsan var, onu asiklarinin gzyle gr! O gzele kendi gznle bakma... isteneni isteyenlerin gzyle gr! Kendi gznn yerine, ona asik olanlardan ariyet bir gz edin...Hatta ariyet olarak ondan bir gz, bir grs, al da onun yzne, onun gzyle bak! Bak da bikmadan, usanmadan emin ol. Iste ululuk issi peygamber, bunun iin Kim kendini Tanriya verirse Tanri, kendisini ona verir dedi... Onun gz de ben olurum, eli de, gnl de... bu suretle devleti, bahtsizliktan kurtulur buyurdu. Ne olursa olsun, kt ve istenmeyen bir sey bile olsa degil mi ki sana kilavuzluk etti,sevgiline ulastirdi, sevimlidir, dosttur!

VAIZ Bir vaiz vardi... mimbere ikti mi yol kesenlere duaya baslar, ellerini kaldirip Yarabbi, ktlere, fesatilara, isyancilara merhamet et! Hayir sahipleriyle alay edenlerin hepsine, btn kafir gnlllere, kiliselerde bulunanlara merhamette bulun derdi. Temiz kisilere hi dua etmez, ktlerden baskasina duada bulunmazdi. Ona Hi byle bir adet grmedik... sapiklara dua etmek mrvvet degildir dediler. Dedi ki: Ben onlardan iyilik grdm... bu yzden onlara dua etmeyi adet edindim. O kadar ktlkte bulundular, o derece zulm ve cevir ettiler ki nihayet beni serden kurtardilar, hayra ulastirdilar. Ne vakit dnyaya yneldimse onlardan eziyetler grdm, mesakkatler ektim, dayaklar yedim. Bu yzden de iyilik tarafina kaardim... beni o kurtlar yola getirirlerdi. Benim iyiligime sebep oldular... ey akli basinda adam, bu yzden onlara dua etmek, boynumun borcudur benim! Kul dertten, elemden Tanri'ya sizlanir, ugradigi zahmetten yzlerce sikayette bulunur. Tanri da der ki: Grdn ya, nihayet dert ve zahmet, seni, bana yalvarir bir hale getirdi, seni dogrulttu, Sen, seni yolundan alikoyandan, bizim kapimizdan uzaklastirip kovandan sikayette bulun!

Hakikatte her dsman senin ilacindir... sana kimyadir, seni faydalandirir, gnln alir senin! nk ondan kaar, halvet bucaklarina siginir, Tanri lutfundan yardim dilersin. Dostlarinsa hakikatte dsmanlarindir; onlar seni Tanri tapisindan uzaklastirir, seni mesgul ederler! Bir hayvan vardir ki adina porsuk derler... dayak yedike sismanlar, semirir, semirir. Ona sopayi vurduka iyilesir. Sopa vurulduka semirir, byr... Iste mminin cani da hakikatten bir porsuktur, o da zahmet ve mesakkatlerle kuvvetlenir, semirir. Bu yzden peygamberler eziyetlere, zahmetlere ugradilar... onlarin ektikleri mesakkat, btn cihan halkinin ektigi mesakkatten daha stnd, daha artikti! nk canlari da, btn canlardan daha byk, daha stnd... onun iin de onlarin ugradiklari belaya baska bir taife ugramadi. Deri, ilalarla belalara ugrar da Taif derisi gzel bir hale girer. Yoksa ona o aci ve keskin ilalar srlmeseydi pis pis kokar, berbat bir hale gelirdi! Insani da tabaklanmamis deri say... rutubetten nem kapar, irkin bir hale gelir, agir agir kokar!Sen, ona aci ve keskin ilalari fazlaca ver de temizlensin, latif bir hale gelsin, semirsin! Buna kudretin yoksa senin dilegin olmaksizin Tanri bir zahmet verirse ona sabret, ona razi ol! nk dosttan gelen bela, sizi temizler... onun bilgisi, sizin tedbirlerinizden stndr! Bir adam, belada safa grrse bela,tatlilasir... hasta iyilestigini grnce ila, kendisine hos gelir. Mat oldugu halde kazandigini grr de Ey szlerine, zlerine inanilir kisiler, beni ldrn! der. Bu kt kisi de baskasina fayda verdi ama kendi hakkinda merdut bir adam kesildi. Imandan gele merhamet, ondan alindi... Seytan sifati olan kin, ona atti, satasti! Hiddetin, kinin yapilip dzldg tezgah oldu... bil ki kin, sapikligin, kafirligin temelidir! Akilli birisi, Isa'ya Alemde her seyden daha sarp, daha g nedir? Diye sordu. Isa dedi ki: Ey can, en sarp, en g sey, Tanri gazabidir. nk o gazaptan cehennem bile su gibi titrer! Adam Peki, bu Tanri gazabindan nasil aman bulmali? deyince Isa syle cevap verdi: Kizdigin zaman kizginligina uyamamak gerek! Kt kisi bu kizginligin madenidir... onun irkin kizginligi yirtici canavarlarin kizginligini da geer! O hnersiz kisi, kizginliktan vazgemekten baska Tanri'dan ne rahmet umabilir ki? Geri bunlarin alemde bulunmamasina imkan yok; bunlar da lazim bu dnyaya... fakat bu sz sylemek, onlari bsbtn sapikliga atmaktir! Dnyada are yok, sidik de bulunur; bulunur ama ari duru su degildir ya!

ASIGIN AHMAKLIGI O ahmak adam, sevgilisini yapayalniz grnce hemencecik kucaklamaya, pmeye kalkisti. O gzel, Kstahlik etme, edepsizligin lzumu yok, aklini basina al diye heybetle bir bagirdi. Asik Burasi issiz, halk yok... su ortada, benim gibi de bir susuz! Burada rzgardan baska kimildayan yok... kim var, kim bu ailip sailmamiza mani olacak? dedi. Sevgili dedi ki: A deli herif, megerse sen budalaymissin... akillilardan bir sey duymamis, isitmemissin! Rzgari esiyor grdn m bil ki burada onu bir estiren, bir harekete getiren var. Tanri sanatinin diledigi gibi is grme yelpazesi, bu rzgarlara dokunmada, onu estirip durmada! Bizim hkmmzde olan ehemmiyetsiz ve cz'i bir rzgar bile yelpazeyi sallamadika esmez.

A aptal adam, bu cz'i rzgar bile sen ve yelpaze olmadika meydana gelmez. Dudaktaki nefes yeli de canin, bedenin emrine tabidir, onlarin emriyle harekete gelir. Gah o nefesle birisini ver,birisine haber yollarsin... gah birini kinar, aleyhinde bulunur, sversin!Buna bak da br rzgarlarin hallerini de bil...akillilar cz'de kll grrler. Tanri, rzgari gah bahar rzgari yapar, gah kisin onu, bu gzellikten soyar, ayirir. Ad kavmine kasirga halinde getirir, Hud Peygambere ise ayni rzgari gzel kokulu bir halde estirir. Bir rzgari zehirli sam yeli haline sokar; sabah rzgarini da gelisi kutlu bir hale kor. Her trl yeli onunla mukayese edesin diye sana da bir nefes yeli verdi. Lutuf ve kahir yeli olmadika sz olmaz... sz, bir blk halka baldir, bir blgne zehir! Yelpaze, birisini serinlendirmek iin sallanir... fakat sivrisineklerle kara sinekleri de kahretmek iindir! Artik Tanri takdirinin yelpazesi, neden mihnetlerle, belalarla dolu olmasin? Mademki cz'i olan nefes rzgari, yahut yelpazenin ikardigi yel bile ya bir seyi bozmak, ya bir seyi dzene koymak iin esmekte... Bu simal rzgari, bu seher ve bu bati yeli nasil olurda lutuftan, ihsandan uzak olur? Bir avu bugdayi grdn m ambari dsn, ambari gr... anla ki ambardakiler de hep byle. Gkyznn rzgar burcundan kopup gelen btn rzgarlar da o rzgari koparanin yelpazesi olmasa nasil eser? Ekinciler, ekin devsirme zamani harman basinda Tanri'dan rzgar istemezler mi? Isterler... bugdaydan samani ayirmak, bugdayi ambara koymak, yahut kuyulara gmmek iin rzgar isterler. Rzgar gecikti mi hepsinin de Tanri'ya yalvarmaya basladigini grrsn. Dogum zamani da byledir... o dogum yeli, o dogum sancisi gelmezse eyvahlar olsun, aman yarabbi seslerini duymaya baslarsin. Rzgari onun gnderdigini bilmeseler yalvarmanin manasi mi kalir? Yelkenli gemiye binenler de rzgar dilerler, Tanri'dan bir uygun yel isterler. Dis agrisi da yelden olursa yana yakila tamam bir itikatla Tanri'dan o yelin yatismasini dilersin. Askerler de yalvarip yakarirlar, Tanri'dan, Ey muradimizi veren Rabbim, sen bize bir zafer rzgari ver diye dua ederler. Dogum gecikince, gebenin yakinlari, her azizden muska isterler. Hepsi de adamakilli bilir ki rzgari, Alemlerin Rabbi Tanri gndermekte. Zaten her bilen kisi, aklen bilir ki hareket edenin bir hareket ettiricisi vardir. Sen onu gznle grmyorsan eserleri grnyor ya... onlara bak da anla! Beden de canla hareket eder: fakat cani grmezsin. Grmezsin ama tenin hareketine bak da cani anla! Asik, Edebe riayet bakimindan aptal bile olsam vefada, istekte akilliyim, anlayisliyim dedi. Sevgili dedi ki: Eger su grnen hareket, edebe riayetse artik tesini sen daha iyi bilirsin! Edep buysa o gml olan, o henz grnmeyen huylarin, mutlaka bundan beter olacak... bunu iyice anladik, bildik! Bu testiden ne sizmissa bundan sonra da sphe yok, ayni sey, ayni tarzda sizip duracak!

KTLK BIR TOHUMDUR Sofinin biri, bir gn eve geldi... evin bir kapisi vardi, karisi da bir kunduraciyla ierdeydi. Kadin, nefsinin

hilelerine uymus, kunduraciya kul kle kesilmis, odada adamla bulusmustu. Sofi, kusluk agi kapiyi sikica dver dvmez ikisi de sasirdilar... ne bir hileye basvurmaya imkan vardi, ne kaip kurtulacak bir yol! Sofinin, o zamanda dkkani birakip eve gelmesi hi adeti degildi. Karisindan bir seyler sezinlenmis, spheye dsms, bu yzden o gn mahsus vakitsiz gelmisti. Kadininsa onun, hibir defa isini birakip o zamanda eve gelmeyecegine itimadi vardi. Fakat nasilsa bu fikri dogru ikmadi... Tanri sulari rter... rter ama cezasini da verir! Ktlkte bulundun mu kork, emin olma, nk yaptigin ktlk bir tohumdur, Tanri, onu mutlaka bitirir! Birka kere, belki yaptigina pisman olur, utanirsin diye rter, gizler. O mminler ulusu mer, halifeligi zamaninda bir hirsizi cellada teslim etti. Hirsiz, ey lkenin beyi, diye bagirdi, beni ldrtme... bu, ilk suum! mer dedi ki: Hasa, Tanri, ilk suta hemencecik gazaba gelip cezasini vermez. Lutfunu meydana ikarmak iin defalarca rter de sonradan adaletini gstermek iin cezalandirir; Bu suretle bu iki sifatinin da meydana ikmasini, lutfunun mustucu, kahrinin da korkutucu olmasini diler. Kadin da defalarca bu kt iste bulunmustu da kolaycacik isi atlatmisti... bu is ona kolay grnyordu artik. Gevsek ayakli akil, testinin daima irmaktan kirilmadan sapasaglam gelemeyecegini bilmiyordu ki! Fakat bu sefer kaza ve kader, onu yle bir daraltmis, mnafiki ansizin lm nasil yakalarsa yle bir siki yakalamisti ki! Ne yol vardir , ne yoldas, ne de kurtulma imkani...(mnafik, byle bir haldeyken) can alici melek de gelir atar, canina el uzatir ya! Iste kadin da o cefa odasinda dostuyla belalara ugramis, ylece adeta kuruyup kalmisti? Sofi, gnlnden, hay kafirler hay... size kin gdp duruyorum ama hele sabredeyim. Simdilik bunu bilmezlikten geleyim de herkes bu anin sesini duymasin, diyordu. Hak yolundaki er de size gizlice byle kin gder... istiska hastaligi gibi kinini yavas yavas, azar azar belirtir. Istiskaya tutulan adam buz gibi her an erir durur... fakat her an, kendisini daha iyiceyim sanir! Hani, sirtlan nerede? Burada yok yahu diye aranirlar da sirtlan bu sze inanir, bu suretle tutulur, avlanir ya! Kadinin evinde de gizlenecek bir yer; bir tmsek, bir aralik, yukariya ikacak bir yol yoktu. Ne bir tandir vardi, oynasini oraya gizlesin... ne bir uval vardi, perde gibi nne gersin! Evin ii kiyamet gn arasat meydani gibi dmdzd... ne bir ukur vardi, ne bir tepe, ne de kaacak bir yer! Tanri bu kiyamet gnn anlatirken mahser meydani iin Orada bir ukur, bir tmsek gremezsin demistir. Kadin hemen arsafini oynasinin stne atti, erkegi kadin sekline sokup kapiyi ati. arsafin altinda adam, apaik rsvay olmus, grnp durmaktaydi... adeta merdiven stnde bir deveye benziyordu. Kadin oynasi iin kocasina dedi ki: Sehir byklerinden birinin karisi... mali var devleti var, pek zengin! Yabanci birisi, cahilcesine gelmesin diye kapiyi kapadim. Sofi, ala dedi... ne hizmeti var,hele syle de minnetsizce, seve seve yapayim. Karisi dedi ki: Bize akraba olmak istiyor... iyi bir kadin ama iini Tanri bilir artik. Kizi grmek istiyordu ama tesadf bu ya, kiz da mektepte. Fakat ister un olsun, ister kepek... onu canla gnlle gelinlige kabul ederim dedi. yle bir oglu var ki sehirde misli yok... gzel, anlayisli, evik, hem de iyi bir geimi var.

Sofi dedi ki: Iyi ama biz yoksuluz, perisaniz... bu kadinin ailesiyse malli, mlkl kisiler. Nasil olurda bize esit olabilir? Kapinin bir kanadi tahtadan, br fildisinden... byle sey olur mu hi? Nikahta iki iftin birbirine esit ve denk olmasi lazim... yoksa is bozulur, geim olmaz! Kadin dedi ki: Ben de bu zr syledim, ama o, eyiz filan arayanlardan degilim... Biz mala, altina doymus, imtila olmus, usanmisiz... halk gibi hirs sahibi degiliz, mal ve para toplama dsncesi yok bizde. Bizim istedigimiz sey, yalniz kapali, temiz ve namuslu olusudur. Zaten iki alemde de kurtulus, bununla olur.dedi. Sofi, yine yoksulluk zrn ortaya koydu; bunu gizli kalmasin diye tekrar tekrar anlatti. Kadin dedi ki: Ben de bunu tekrarladim, eyizimizin olmadigini iyice anlattim. Fakat onun inanisi dagdan da saglam... yzlerce yoksulluktan bile sikayet etmiyor. Benim istedigim sey namustur, sizden diledigim dogruluktur, himmettir deyip duruyor. Sofi dedi ki: Zaten eyizimizi, malimizi grd... gizli asikar baska neyimiz varsa onlari da hep grr. Iste daracik bir evimiz, bir kisi sigacak kadar bir yerimiz var... yle dar ki orada bir igne bile gizlenemez. Temizlige, kapaliliga, namuslu olusa gelince: o, bunu zaten bilir! Kapaliligini, rtl ve namuslu olusunu o, nnde de, sonunda da, basinda da, nihayetinde de bizden daha iyi bilir, bizden daha iyi grr. Zaten kizimizin eyizi imeni, asisi, isisi olmadigi meydanda... iyi ve namuslu olusuna gelince: o, bunu zaten bilir. Kizin namuslu oldugunu babanin anlatmasi sart degil ya... nasil oldugu esasen onca aydin gn gibi meydandadir. Senin de yanlisin meydana ikti, rezil rsvay oldun... bari az syle; bu hikayeyi onun iin anlattim. A davada ayak direyip duran, senin anlayisin, hkm ikarisin da bundan ibaret iste! Sen de sofinin karisi gibi hainsin, ktlkte hile tuzagini kurmussun! Bu suretle her yz yunmadik pis kisiye temizligini anlatir durursun... kendinden utanir da Tanri'dan utanmazsin! Tanri, her seyi grr, bu grs de daima seni korkutsun diye kendisine grendedi. Kt szlerden dudagini yumasin diye de kendisini duyan diye anlatti. Korkasin da bir fesat dsnmeyesin diye bilenadini takindi. Fakat bunlar, mesela zenciye kafur adinin verildigi gibi Tanri'ya konmus adlar degildir. Tanri ismi, sifattan treme, sifattan meydana gelmedir, Tanri sifatlariysa kadimdir, evveli yoktur. Illeti Ula misali gibi batil ve sama degildir. yle olmasaydi sagira duyan, kre aydin adlarinin verilmesi gibi alay olur, maskaralik olurdu. Taninma iin konan ad, mesela terbiyesiz ve utanmaz birisine mahcup, yahut kara ve irkin birisine gzel diye konuvermis bir addir. Yeni dogmus ocukcagiza haci, yahut da soyunda var diye gazi adini koymaktir. Bu lakaplari, vmek iin sylerlerse vlende bu sifatlar yoksa vs, dogru olmaz ki. Ya alaya almaktir, yahut da ven delidir. Tanri ise zalimlerin sylediklerinden beridir, paktir. Ben seninle bulusmadan nce de biliyordum: Gzel yzlsn ama kt huylusun sen! Ben seni grmeden de inati bir adam oldugunu, ktlkte ayak diremis, ktlge alismis bulundugunu

biliyordum. Gzm kizarirsa, az grsem bile yine o illete tutuldugumu bilirim ya! Sen beni obansiz bir kuzu gibi yapayalniz grdn de bekim, gzcm yok sandin. Asiklar, bakilmamasi lazim gelen yere bakarlar da o yzden dertlenirler, o dert sebebiyle de aglarlar, inlerler. O ceylani obansiz, o esiri ucuz sanirlar. Nihayet Gzcs, bekisi benim... az bak! diye bir bakis okudur gelir, cigerlerine saplanir! Ben, bir kuzudan da, keiden de asagi miyim ki ardimda gzcm, bekim olmasin? yle bir bekim var ki saltanat, ona yarasir... bana nasil bir yel esmekte? O bilir! O yel soguk mudur, sicak mi? O bilen Tanri, gafil degildir... bilir a kt kisi! Fakat sehvete mensup olan nefis Hak'tan sagirdir, krdr. Ben de senin krlgn ta uzaktan grdm. Onun iin sekiz yildir hi seni sormadim... nk seni bilgisizlikle kat kat dolu grdm ben. Klhandaki adama nasilsin diye neye sorayim? Nasil olacak; bas asagi bir halde iste! Dnya sehveti, klhana benzer. Takva hamami da onunla aydinlanir. Fakat takva sahipleri bu klhanda safa ve zevk iindedirler... nk onlar, hamama girmis, yunup arinmislardir. Zenginlerse hamamdakileri isitmak iin tezek tasiyanlara benzerler. Tanri, hamam isinsin, tavlansin diye onlara bir hirs vermistir. Bu klhandan vazge de hamama git... klhani terk etmek, bil ki hamama girmenin ta kendisidir. Klhanda kalan dnya sehvetine sabreden, dnyadan el etek eken kisiye hizmeti mesabesindedir. Hamamda olan, yznden, yznn temizliginden, gzelliginden anlasilir. Klhandakiler de yzlerindeki ve elbiselerindeki duman, is ve tozdan belli olurlar. Yzn grmezsen kokusuna dikkat et... koku, her kre sopa gibidir! Kokusunu da alamadiysan onu konustur; yeni szden eski sirri anla!Altin babasi klhanci der ki: Bugn aksama kadar tam yirmi kfe tezek tasidim. Bunun gibi senin hirsin da, bu dnyada atese benzer... her alevi, yzlerce agiz amistir! Geri tezek, atesi alevler, kuvvetlendirir ama akla gre bu altin, hi de hosa gitmeyen fiskidir, tezektir. Atesten dem vuran gnes, yas fiskiyi atese atilmaya deger bir hale getirir. Iste bunun gibi hirs klhani yzlerce kivilcimla kivilcimlansin, alevlensin diye o tasi altin haline getiren de yine gnestir. Mal topladim diyen ne diyor yani? Bu kadar fiski, bu kadar tezek getirdim diyor! Bu sz, rezilligi arttiran bir szdr ama klhandakiler, aralarinda bununla vnrler! Sen aksama kadar alti kfe tezek getirdin... halbuki ben, hi zahmet ekmeden tamam yirmi kfe tezek tasidim, derler. Klhanda dogup temizlik nedir grmeyen kisiye mis koklatsin incinir, hasta olur! Birisi, gzel koku satanlarin pazarina gelince akli basindan gitti, bzlp yere yikildi. Kerem sahibi attarlardan gelen gzel kokular, basini dndrd, yere dst! O bihaber, gn ortasinda yol ugragina bir les gibi yikildi, kaldi. Derhal halk, basina sst... Herkes lahavle diyerek derdine derman aramaktaydi. Birisi, eliyle kalbini yokluyor, br yzne glsuyu serpiyordu. Bilmiyordu ki o alanda onun basina ne geldiyse glsuyundan geldi. Biri bileklerini basini ovuyor, br hararetlensin diye samanli islak balik getiriyordu. Biri dagaciyla sekeri karistirip ttslyor, baska biri elbisesinin bir kismini soyup stndekileri hafifletiyordu. Birisi nasil atiyor diye nabzini yokluyor, br agzini kokluyor. Sarap mi iti, esrar mi...

yoksa afyon mu yuttu... anlamak istiyordu. Halk, onun neden bayildigini anlayamamis, sasirip kalmisti. Derhal akrabalarina haber verdiler, falan adam fesman yerde perisan bir halde dsp kaldi dediler. Neden bayildi, ne oldu da legeni damdan dst? Kimse bilmiyordu! O tabagin iriyari, gl kuvvetli, bilgili anlayisli bir erkek kardesi vardi, hemencecik kosa kosa geldi. Yenine biraz kpek pisligi almisti, halki yardi, feryat ederek kardesinin basucuna geldi. Ben neden hastalandi biliyorum, dedi... hastalik teshis edildi, sebebi bilindi mi tedavisi kolaydir. Sebebi bilinmezse tedavisi glesir... hangi ila iyi gelecek? Yz trl ihtimal vardir. Fakat sebebi bilindi mi is kolaylasir. Sebeplerini bilmek, bilgisizligi giderir. Adam kendi kendine, onun iligine damarina kat kat kpek pisligi sinmistir. Rizkini elde etmek iin her gn, aksamlara kadar pislige gmlmstr, tabakliga gark olunmustur demisti. Byk Calinus da byle demistir: Hastaya, neye aliskinsa onu ver! Aykiri olan seylerden zahmet eker; onun iin hastaliginin ilacini da alistigi seylerde ara! Bokbcegi, daima pislik tasir durur... bu yzden de glsuyundan bayilir. Onun ilaci yine kpek pisligidir... nk ona alismistir, onunla halli hamur olmustur. Pisler, peslerindir ayetini oku da bu szn nn, sonunu anla! gtler, pis kisiyi, ona bir kapi ailmasi, iyilesmesi iin amberle, glsuyu ile tedavi etmek isterler! Fakat ey inanilir, itimat edilir kisiler, pislere temiz seyler layik degildir ki! Onlar, vahyin gzel kokusuyla egrilmisler, sapitmislardir da Siz bize ugursuzsunuz, biz, sizin yznzden ktlge ugradik diye feryada baslamislardir. Bu sz, bize zahmet veriyor, bu szden hastalaniyoruz... sizin vaziniz iyi degil, bize iyi gelmiyor. Eger yine susmaz da nasihata baslarsaniz derhal sizi taslar, ldrrz. Biz, oyunla, abes ve sama seylerle semirmisiz... gte hi alismamisiz! Bizim gidamiz yalandir, asilsiz laftir, sama sapan szlerdir... sizin bildirdiginiz seyler, midemizi bozuyor. Siz bu szlerle hastaligimizi yzlerce defa artiriyor... akla ila olarak afyon veriyorsunuz demislerdir. Delikanli, kardesine yapacagi ilaci kimse grmesin diye halki uzaklastirdi. Gizli bir seyler syler gibi agzini kulagina gtrd, sonra da o seyi burnuna koydu. Kpek pisligine avucuna srtmst... pis beynin ilacini bu pislikle grmst. Avucunu koklatir koklatmaz adam, deprenmeye basladi. Halk, bu pek mhim bir afsun dediler... Afsunu okuyup kulagina frd... adam adeta lmst, afsun imdadina yetisti! Kt kisilerin hareketi o yandandir... zina, bakisla, gz ve kas isaretiyle harekete gelir. Kime gt miski fayda vermezse muhakkak o, kt kokulara alismistir. Tanri, msrikler, ta ezelden pislik iinde dogduklarindan onlara Necis-pis demistir. Pislik iinde dogan kurt, ebediyen huyundan dnmez, ambere bakmaz! Ona nur saisi isabet etmemistir... o, tamami ile cisimden ibarettir, kabuk gibi isiz, gnlszdr o! Hak nuru saisindan nasibi varsa, bu nur, ona da degmisse pislige dsse bile Misir'da oldugu gibi o pislik iine gmlen yumurtadan bir kus meydana gelir! Fakat meydana gelen kus, evde beslenen pis tavuk cinsinden degildir, bilgi ve anlayis kusudur. Sen de nurdan nasipsize benziyorsun; nk burnunu pislige sokmadasin! Ayriligindan yzn, benzin

sarardi ama sari bir yapraksin, olmamis bir meyvesin! mlek, atesten, isten simsiyah oldu, is rengini aldi; fakat et, kartligindan ylece duruyor, hi pismemis! Seni tam sekiz yil ayrilik atesiyle kaynattim ama hamligin, mnafikligin, bir zerre bile eksilmemis! Hastaliktan donmus kalmis koruksun sen... Halbuki koruklar, simdi kuru zm haline geldi, sense hala hamsin! Asik dedi ki: Kusuruma bakma... bakayim, bana uyacak misin, yoksa namuslu musun diye seni sinadim. Senin namuslu oldugunu sinamadan da biliyordum ama haber alma, gzle grmeye benzer mi ya? Sen bir gnessin; adin sanin meshur olmus, aleme yayilmis! Gnesi byle bir tecrbeye aldimsa ne ziyani var? Sen bensin, ben kendimi her gn fayda da, ziyanda sinar dururum. Dsmanlar, peygamberleri de sinadilar, sinadilar da onlardan mucizeler zuhur etti. Gzm, nurla sinadim, ey gzlerinden kt gzler, uzak olasica sevgili! Bu dnya bir viraneye benzer, sense definesin... definede seni aradiysam incinme bana! Seni kstaha sinadim... bu suretle dsmanlara da her zaman syleyeyim; Dilim seni aninca gzm de grdgne tanik olsun! Hrmet yolunu bulduysan ey ay yzl sevgili, iste boynumda kefen, elimde kili... huzuruna geldim! Ben bu eldenim baska elden degil ... lutfet, elimi ayagimi sen kes de beni, baskasina ldrtme! Ayriliktan dem vuruyorsun... diledigini yap, fakat beni kendinden ayirma, bunu yapma! Simdi sz lkesine yol aldik... fakat vakit geti, sylemeye imkan yok! Isin dis yzn syledik, iyz rtl kaldi... sag olursak byle kalmaz, onu da syleriz elbet! Sevgili, agzini aip syle cevap verdi: Bizce senin halin gn gibi aydinlik ama sence gece! Bu kara hileleri adalet gnnde gren kisilerin nne neye getirir, yayar dkersin ki? Gnlndeki hilelerin, dzenlerin hepsi bizim nmzde rsvay olmada, hepsini de gn gibi grp duruyoruz. O suu, kulumuza acir da rtersek sen neden yzszlk eder, haddini asarsin? Babandan grensene... Adem, su isleyince hemencecik ayak ikarilan yere geldi; O gizli sirlari bilen Tanri'yi hazir nazir grd de iki ayak stne durup suunun affedilmesini dilemeye koyuldu. Keder klnn ortasina geip oturdu; hileye, bahaneye sapip bir daldan bir dala siramadi. Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik dedi... nk nnde, ardinda azap meleklerini grd. Can gibi gizli olan azap meleklerini grd; her birinin elindeki sopa, ta gkyzne kadar uzaniyordu. Kendine gel... Sleyman'in huzurunda karinca ol da bu sopa, seni parampara etmesin! Dogruluk duraginda baska bir yerde bir an bile durma... insana kimse, gz gibi lalalik edemez. Kr, gtle arinip temizlense bile yine her an srer, pislenir. Ey Adem, senin gzn var, kr degilsin... fakat kaza geldi mi gz kr olur! Gzl adamin, bir tesadf neticesi kuyuya dsmesi iin mrler lazim. Fakat bu kaza, krn yoldasidir. nk dsmek, onun tabiatidir, huyudur. Kr, pislige dser de bu koku nedir, kendisinden midir, yoksa bir pislige bulasmis da ondan mi? Bilemez ki. Ona birisi miskler sasa onu da kendisinden bilir, sevgilinin lutfundan degil! Hasili ey gz aik kisi, bu iki gz, sana yzlerce anadir, yzlerce baba! Hele gnl gz yok mu? O, bu gze nispetle yetmis kat azizdir, yetmis derece kuvvetlidir... bu iki duygu

gz, onun nimetiyle geinmededir. Yaziklar olsun ki yol kesiciler oturmuslar, dilime yzlerce dgm vurmuslardir! Ayagi bagli olan, nasil rahvan gidebilir!Agir bir bagdir bu... mazur gr! Ey gnl, bu sz, kirik dkk geliyor. Bu sz incidir, Tanri gayreti de degirmen. Inci kk ve kirik bile olsa hasta gze tutya olur. Ey inci, kirildigina acinma... kirilmakla parlayacak apaydin olacaksin! Byle o kirik dkk sylenecek... fakat Tanri ganidir, sonunda onu dzgn bir hale getirir. Bugday, kirildi,ufalandiysa zayi olmadi ya... un haline geldi de dkkana girdi, ekmek oldu. Ey asik, senin de suun belli oldu... artik suyu yagi birak da kirik dkk bir hale gel! Adem'in has ocuklarina mahsustur bu... onlar, Rabbimiz, biz nefsimize zulmettikderler. Sen de hacetini arz et, lanetlenmis yzsz iblis gibi delil getirmeye kalkisma! Yok eger yzszlk, Iblis'in ayibini rttyse sen de inada giris, yzszlkte bulun, bu yolda alis, didin! Ebucehil, Peygamber'den, kindar Oguz Trk' gibi bir mucize istedi. Fakat Tanri Siddik'i mucize istemedi, bu yzn sahibi zaten dogrudan baska bir sey syleyemez ki dedi. Sen nerede, senin gibi birisinin benlige dserek benim gibi bir sevgiliyi sinamasi nerede?

SINAMA Tanri'yi ululamayi bilmeyen bir inati, bir gn Murtaza'ya dedi ki: Peki yksek bir yapinin damindasin... ey akli basinda olan, Tanri'nin koruyacagini biliyorsun degil mi? Murtaza, evet dedi... o koruyucudur, ganidir... bizim varligimizi, bizi ta ocuklugumuzdan adamligimiza kadar hep o korur, o grp gzetir! Yahudi, peki dedi... mademki yledir, kendini bu damdan asagiya at... Tanri'nin koruyuculuguna tamami ile gven! Kendini asagiya at da ben de adamakilli inandigini anlayayim, gzelim inanisini, deliliyle greyim! Mminler emiri ona dedi ki: sus, defol git de bu cret yznden canin belaya satasmasin! Kulun, iptilalara dserek Tanri'yi sinamasi hi yarasir mi? A nadan, a budala, kulun ne haddi vardir ki edepsizlige kalkisip Tanri'yi sinamaya girissin? Sinama Tanri'ya yarasir... O, kullarini her an sinar durur. Bu sinamayla da iimizde gizledigimiz inanislarimizi bize apaik gsterir. Adem, bu sula, bu hata ile Hakk'i sinadim dedi mi hi? Padisahim, senin hilmin nereye kadardir? Onu grmek istedim gibi bir sz syledi mi hi? Ah, bu mecal kimde var, kimde? Senin aklin sasmis, pek sersemlemissin... zrn gnahindan beter! Gk kubbeyi ycelteni sinamak ha! Sen, bunu ne bilirsin ki? A hayri, serri bilmeyen, sen kendini sina, baskasini degil! Kendini sinadin mi baskalarini sinamadan vazgeersin. Seker parasi oldugunu bildin mi, seker yapilan ve satilan yere layik oldugunu da bilirsin. Sinamaksizin sunu bil ki Tanri, yersiz, zamansiz seker gndermez sana. Sinamaksizin sunu bil ki eger bassan Tanri, seni ayakkabi konan yere gndermez! Akilli kisi, hi degerli bir inciyi abdes hane de sidik glcgne atar mi? Anlayisli hakim bile bugdayi saman ambarina gndermez. Mrit, nden giden, kilavuz olan seyhi sinamaya kalkisirsa esektir. Din yolunda onu sinamaya kalkistin mi a hakikatten haberi olmayan, sen sinanmis olursun... Senin cretin, senin bilgisizligin iriplak olur, aleme yayilir... yoksa o, bu arastirmayla nereden anlasilir; nasil meydana ikar?

A yigidim, bir zerre, kalkar da dagi tartmaga girisirse terazisi paralanir gider! Onlarda kendi akillarinca bir terazi dzenler de Tanri erini o teraziyle tartmaga kalkarlar! Halbuki o, akil terazisine bile sigmaz... akil terazisini bile kirar, paralar! Onu sinamak, ona emrine gre hkmetmek gibidir... yle bir padisaha buyruk buyurtmaya kalkisma sakin! Hi ressamlar, yle bir ressami sinayabilir, yle bir ressama hkm yrtebilir mi? Eger ressama bir sinama belirdiyse, ressam bir sinama bilgisine sahip olsaydi onu da izen yine o ressam degil midir? Artik o ressamin bilgisindeki suretler nazaran bu ressamin izdigi suret nedir ki? Sana bir sinama vesvesesi geldi mi onu kt talih bil... gelip atmis, boynunu vurmustur! Byle bir vesveseye ugradin mi abucacik Tanri'ya dn secdeye var... Secde yerini gzyasinla isla... ey Tanri, beni bu spheden kurtar de! Sinamayi diledin mi iste o zaman din mescidin keiboynuzuyla dolu demektir!

MESCIT-I AKSA Davut iyiden iyi tasla Mescid-i Aksa'yi yapmaya niyetlendi, bu niyetle daraldi, bu ise girismeyi iyice kurdu. Tanri, Bu isten vazge... bu mescidi sen yapamazsin. Ey seilmis kisi, Mescid-i Aksa'yi senin yapmani biz takdir etmedik diye kendisine vahiy etti. Davut Ey sirlari bilen Tanri, suum nedir? Neden mescidi yapma diyorsun bana? dedi. Tanri dedi ki: Susuzsun, suun yok ama kanlara girmissin... mazlumlarin kanlarini boynuna almissin! Senin sesinden sayisiz halk can verdi; sayisiz halk, ona av oldu! Sesin bir hayli kana girmis, canlar yakan gzel nagmelerin bir hayli adami canindan etmistir! Davut dedi ki: Senin maglubundum, senin sarhosundum... elim, senin kuvvet ve kudretinle bagliydi. Padisah maglup olana acinmaz mi? Maglup, adeta yok demek degil midir? Tanri buyurdu ki: Bu maglup, yle bir yoktur ki vara nispetle zahiren yok olmus degildir, iyice anlayin bunu! Bu esit yok olan, kendinden gemis, var olanlarin en iyisi, en ulusu olmustur. O, Tanri sifatlarina nispetle yoktur... fakat hakikatte ona yoklukta bir varlik vardir. Btn ruhlar onun tedbirindedir... btn cesetler onun hkmndedir. Bizim lutfumuza maglup olan iradesiz, ihtiyarsiz ve aciz kalmis degildir; o, bizim sevgimizde ihtiyar sahibi olmustur. Zaten ihtiyar ve iradenin sonu da budur, yani insanin mevhum irade ve ihtiyarinin bu makamda yok olusudur. Zaten nihayet o, mevhum varliktan mahvolmasaydi hibir ihtiyar ve iradeden lezzet alamaz, zevk bulamazdi. Dnyada ister yenecek lokma olsun, ister iilecek bir sey... onun lezzeti, lezzetten kesilmesinin fer'idir. (Insan, yedigi, itigi seylerin lezzetini kaybetmedike yiyecegi ve iecegi seylerden lezzet alamaz. Maddi lezzetlerden kesilmedike manevi lezzeti bulamaz) Lezzetten geen geri btn lezzetlere aldiris etmez bir hale gelir ama hakikatte kendisi lezzet kesilir, lezzetten hi ayrilmaz olur! Bu is senin zorunla, senin kuvvetinle olmayacak ama o mescidi, oglun yapacak! Ey hikmet sahibi, onun yaptigi senin yaptigindir... evveline evvel olmayan bir zamandan beri inananlar, birbirlerinin aynidir, birdir onlar! Inananlar sayilidir, oktur ama iman birdir... cisimleri oktur ama canlari tektir. Insanda kzn, esegin anlayisindan ve canindan baska bir akil, baska bir can vardir. O deme erisen, o makamda Tanri velisi olan kiside de, insandaki candan, akildan baska ve ayri bir can ve akil vardir.

Hayvani canlarda birlik yoktur... bu birligi rzgarin ruhunda arama! Bu hayvani can, ekmek yese insani ruhun karni doymaz; bu yk ekse o, sikinti ekmez! Hatta onun lmyle bu hayvani ruh, neselenir, sevinir... insani ruhun bir sey elde ettigini grnce de hasedinden lr! Kurtlarin, kpeklerin cani, hep ayri ayridir. Bir olan Tanri aslanlarinin canlaridir. Canlari diye cemi sirasiyla syledim... nk o bir tek can, cisme nispetle yz olur! Gkteki bir tek gnesin bir tek nuru da ev ilerine vurunca yzlerce nur olur ya! Fakat ortadan duvarlari kaldirdin mi hepsinin de nuru bir olur. Evlerin temelleri kalmadi mi mminler bir tek insana dner, bu sir meydana ikar. Bu szden farklar belirir, mskller dogar... nk hakikatte buna benzemez bu is ki; bu bir misaldir. Aslanla yigit bir Ademoglu arasinda sonsuz farklar vardir. Fakat ey hos gn gren kisi misal getirildigi zaman aradaki birlik, yigitlik ve canla basla oynama bakimindandir. nk o yigit, her bakimdan aslanin misli degildir, nihayet yigitlik bakimindan aslana benzer. Bu alemde her bakimdan bir olan bir nakis, bir suret yoktur ki sana mislini gstereyim. Akli saskinliktan kurtarayim diye yine nakis bir misale el atayim: Geceleyin her eve bir kandil, bir mum korlar ve onun isigiyla karanliktan kurtulurlar ya...O kandil, bu tene benzer, nuru da cana. Kandil, fitile, suna buna muhtatir. Bu duygularin o alti fitilli kandili, umumiyetle uykuya, yemeye, imeye dayanir... o kandilin temeli, bunlardir. Yiyip imeden, yatip uyumadan yarim nefeslik bir zaman bile yasayamaz... fakat yiyip yatmakla da yasayamaz! Fitili, yagi olmadika bakasi yoktur; fakat fitille, yagla da vefasi yoktur. nk sebebe bagli olan, sebepsiz meydana gelmeyen isigi, lm arar durur... nasil yasayabilir ki aydin gn, onun lmdr. Insanin btn duygularinin da bakasi yoktur... zira mahser gn, hepsi de yok olur gider! Fakat atalarimizin duygu ve can isigi, tamami ile de ot gibi bitip ot gibi yitmez... tamami ile fani olmamistir. Yalniz gnesin nurunda yildizlarin nuru ve ay isigi mahvolur ve grnmez! Pirenin isirmasindan meydana gelen yanis, dert ve zahmet, yilan isirinca mahvolur ya! iplak adam arilarin sokmasindan kurtulmak iin suya atlar ya! Arilar adamin tepesinde dolasir dururlar... basini bir ikardi mi hi affetmezler, hemen sokarlar! Tanri'yi anis sudur, zamanede su kadinin, bu erkegin anilisi da ari! Tanri'yi anis suyuna dal, nefesini tut, sabret de eski dsncelerden, vesveselerden kurtul! Ondan sonra da sen, tepeden tirnaga kadar o ari duru suyun tabiatina brnrsn... yle bir hale gelirsin ki o kt ari, sudan nasil kaar, ekinirse senden de yle kaar, yle ekinir! Sonra dilersen sudan uzaklas... iten suyun tabiatina sahip olursun, hakikatte ondan ayrilmamis sayilirsin! Dnyadan geen kisilerde yok olmamislar, fakat Tanri sifatlarina brnmslerdir. Onlarin sifatlari, Hak sifatlarina karsi, gnesin karsisindaki yildizlara dnmstr. A inati Kuran'dan buna delil istiyorsan oku: Onlarin hepsi huzurumuzdadir! Haklarinda Huzurumuzdadir denenler yok olamazlar, iyi dikkat et de ruhlarin bakasini iyice anlayasin! Bakadan mahcup olan ruh azaptadir, Tanri'ya vasil olan ruhsa baka aleminde hicaplardan kurtulmus bir haldedir. Iste bu hayvani duygu kandilinden ne murat edilmisse, bu kandilin hakikati neyse sana syledim...

kendine gel de sakin bu hayvani duyguyla ruh arasinda bir birlik tasavvur etme! abuk, ruhunu, yolcularin kutlu ruhlarina ulastir! Yz tane kandilin olsa ister snsnler, ister yansinlar, degil mi ki hepsi ayri ayridir... bir olamazlar! Iste bu yzden bizim ashabimiz, hep savastadir... fakat peygamberlerin birbirleriyle savastiklarini kimsecikler duymamistir. nk peygamberlerin nurlari gnestir; duygu isigimizsa kandil, mum ve is! Biri sner, br gndze kadar kalir... biri yanip erir, br parlar durur! Hayvani can gida ile dirilir...her iyi kt seyle de lverir! Fakat bu kandil snd, ortadan kalkti mi komsunun evi neden karanlik kalsin? Madem ki o evin isigi, bunun isigi olmaksizin da duruyor... su halde her evin duygu isigi ayri ayridir. Bu hayvani canin misalidir... Rabbani canin degil! Gece Hindusundan ay dogdu mu isigi, her pencereden vurur, her tarafi aydinlatir! O yzlerce evin isigini sen, bir say... nk ay batti mi bu evin snp brnnki kalmaz. Parlak gnes tan yerinde durduka isigi her eve konuk olur. Fakat can gnesi batti mi btn evlerin nuru kaybolur, gidiverir! Bu sz nurun misalidir, misli degil... sana dogru yolu gsterir, dsmanin da yolunu vurur! O mnkir, o kt huylu, rmcek gibi kokmus aglar kurar... Tkrg ile nura perde gerer; fakat kendi anlayis gzn kr eder. Atin boynunu tutarsa murat alir, maksadina erisir... fakat ayagini yakalarsa tekmeyi yer! Gemsiz ve serkes ata pek yaklasma... kendine akli ve dini kilavuz et, onlara uy vesselam! Bu azmini sakin hor grme, ehemmiyetsiz sanma... bu yolda sabir lazim, ekilecek mihnetlere tahamml gerek! Sleyman, Kabe gibi temiz, Mina gibi yce olan o yapiya basladi. Yapisinda tekellflerde bulundu... br yapilar gibi rasgele ve degersiz ve degersiz bir yapi degildi o! Yapi iin dagdan kesilen her tas, apaik nce beni gtrn derdi. Adem'in yogruldugu su ve toprak gibi o yapinin her kerpicinden nur parladi. Tas, hammalsiz geliyordu... o kapi, o duvarlar, adeta canliydi. Tanri daima der ki: Cennetin duvarlari, bu duvarlar gibi cansiz ve irkin degildir. Ten kapisi, ten duvari gibi uyaniktir... cennet evi de diridir; nk padisahlar padisahina mensuptur orasi! Aga da cennet ehliyle konusur, sz syler, meyve de, akan duru sular da! nk cenneti aletle yapmamislardir ki... orasi amellerden, niyetlerden yapilmadir. Bu yapi l sudan, l topraktan yapilmistir; o yapi diri ibadetlerle kurulmustur. Bu aslina benzer, daginikliklarla doludur... o da asli olan ilme, amele benzer! Oradaki taht da, ksk de, ta da, elbise de cennet ehline sorular sorar, cevaplar verir! Dsemesi, dseyen olmaksizin dsenmistir... o ev, sprgesiz sprlms, temizlenmistir! Gnl evine bak! Gamla tozlandi mi sprgeci olmaksizin tvbeyle sprlr, arinir. O yurdun tahti, kimse tasiyip gtrmeksizin gider yrr... kapi halkasi da gzel seslerle sarkilar syler, algilar alar, kapi da! Gnlde de o ebediyet yurdu olan cennetin diriligi var... fakat ne fayda, dilime gelmiyor ki, syleyemiyorum ki! Sleyman her sabah agi halki irsad iin mescide girdi mi, Gah szle, gah nameyle, sazla gah isle, yani rku ederek, yahut namaz kilarak halka gt verirdi.

Isle olan gt, halki daha ziyade eker... nk bu gd sagirlarin bile can kulaklari duyar! Sonra bu gt de emirlik vehmi de az olur... bu yzden halka adamakilli tesir eder!

HALIN VERDIGI Osman, halife olur olmaz hemen kosup minbere ikti. Ulular ulusu peygamberin minberi basamakti. Ebubekir, minbere ikinca ikinci basamaga, mer de zamaninda Islama ve dine saygisi dolayisiyla nc basamaga oturmustu. Osman'in devri gelince o st basamaga ikti, o bahti kutlu, oraya oturdu. Herzevekilin biri ona sordu: Ilk iki halife, Peygamberin yerine oturmadilar. Sen nasil oldu da onlardan stn olmaya kalkisiyorsun? Halbuki mertebe bakimindan onlardan asagisin sen. Osman dedi ki: nc basamaga otursaydim beni mer'e benziyorum sanirlardi. Ikinci basamaga otursaydim diyebilirlerdi ki bu Ebubekir'e benziyor, onun misli! Bu st basamak, Mustafa'nin makami... o padisaha benzememe zaten imkani yok. Ondan sonra o merhametli halife, hutbe okuyacak yerde ta ikindiye yakin bir zamana kadar sustu kaldi. Kimsede, hadi okusana diyecek bir kudret de yoktu, mescitten ikip gidecek kudret de! Halkin ileri olanlarina da bir heybet kmst, bayagilarina da. Mescidin ii, dami nurla dolmustu! Can gz aik olanlar o nuru gryorlardi... birak onlari, krler bile o nurla hararete gelmis osmuslardi! Krn gz, gnesin dogdugunu hararetinden anlar. Fakat bu hararet, her duyulanin hakikati grlsn diye gz aar... ve hararetinde bir sikinti bir hal vardir... hakiki gnesin hararetiyle gnl aar, gnle bir ferahlik, bir genislik verir! Kr, evveline evvel olmayan Tanri nuruyla hararetlendi mi ferahindan, ben gryorum, gzlerim aildi benim der. Gzelim, adamakilli ve hos bir sarhosluktur bu...yalniz can gznn ailmasi iin asilacak az bir yol vardir. Bu krn gnesten nasibidir...Tanri dogrusunu daha iyi bilir ya... bunun gibi belki yzlerce nasibi de var! O nuru gren kisinin ahvalini anlatmak, hi Ebu Ali Sina'nin harci midir? Yz kat kuvvetli bile olsa bu dil, kim oluyor ki eliyle grs perdesini oynatmaya kalkisiyor? Perdeye elini srerse vay ona... Tanri kilici elini kesiverir! Hatta el de nedir ki? Bilgisizliginden serkeslik eden basi bile keser, koparir! Bunu sz olsun diye syledim... yoksa onun eli nerede, o nerede? Hani derler ya ... teyzenin tenasl aleti olsaydi dayi olurdu, iste bu szde onun gibi! Dilden, sinikliktan arinan gze... sylenen nakledile gelen szden grlen,bilinen hakikate yz binlerce yillik yol var desem yine de az sylemis olurum! Fakat kendine gel, sakin gkyznn nurundan mit kesme... Tanri dilerse o nur, bir anda sana erisiverir! Mesela yildizlarin madenlere yzlerce tesiri vardir... Tanri kudreti onu, madenlere her an ulastirmadadir. Gkyznde bir yildiz olan gnes, karanliklari giderir... Tanri gnesiyse Tanri sifatlarinda daimidir. Ey yardim isteyen, gnesin tesiri, bes yzyillik yola olan gkten yeryzne geliverdi ya! Zuhale yz bin bes yz yillik, hatta daha da nice fazla bir yol var... fakat tesiri, anbean grnp durmada!Dilerse Tanri,

gnes dogunca glgenin drlp kayboldugu gibi onun da tesirini drer kaybeder... gnese karsi glgenin ne degeri olabilir? Yildiz gibi tertemiz ruhlar, gkyzndeki yildizlara feyiz verir, yardim eder!Grnste o yildizlar, bizim varligimiza, sagligimiza sebeptir ama hakikatte bizim batinimiz, bizim iyzmz, gkyznn durmasina, varligina sebeptir!

INSAN ALEMDIR Surette sen kk bir alemsin ama hakikatte en byk alem sensin. Grnste dal, meyvenin aslidir; fakat hakikatte dal, meyve iin var olmustur. Meyve elde etmeye bir meyli, meyve elde etmeye bir midi olmasaydi hi bahivan, aga diker miydi? Su halde meyve, grnste agatan dogmustur ama hakikatte aga, meyveden vcut bulmustur. Mustafa, onun iin Adem'le btn peygamberler, benim ardimda ve sancagimin altindadir dedi. O hnerler sahibi, onun iin Biz, sonda gelen, fakat en ileri giden ve n dl alanlariz buyurdu. Suret bakimindan ben Adem'den dogmusum ama hakikatte onun atasinin atasiyim ben! Melekler bana secde ettiler... Adem, benim ardimdan yrd, yedinci kat ggn stne ikti! Hakikatte babam, benden dogdu...aga, meyveden vcut buldu. Ilk dsnce, is aleminde son olarak zuhur etti. Hele vasfa mazhar olan dsnce! Hasili bir an iinde gkten nice kervanlar gelmekte, gge nice kervanlar gitmektedir! Bu yol bu kervana uzun gelmez... ova, stn gelen kisiye genis gelir mi hi? Gnl her an Kabe'ye gitmekte... benden de Tanri lutfu ile gnln tabiatina brnmede! Bu uzunluk, kisalik, bedene gredir... Tanri'nin bulundugu yerde uzunun, kisanin lafi mi olur? Tanri, cismi tebdil etti mi gayri fersaha bile bakmadan yrr gider! Ey yigit, lafi birak gayri! Simdi yzlerce mit var, hemen adim ata gr! Gzn bir yumdun mu bakarsin ki gemide oturmussun, uyuyorsun... yle oldugu halde yol almadasin! Peygamber, bunun iin Ben; zamane tufanina gemi gibiyim; Biz ve ashabim, Nuh'un gemisine benzeriz. Kim bu gemiye el atar, kim bu gemiye girerse kurtulur buyurdu. Seyhle beraber olunca ktlklerden uzaksin... gece gndz gitmektesin; gemidesin. Canlar bagislayan cana siginmissin... gemiye girmis,uyuyorsun; yle oldugu halde yol almaktasin! Zamanin peygamberlerinden ayrilma... kendi hnerine, kendi dilegine pek gvenme! Aslan bile olsan degil mi ki kilavuzsuz yol almaktasin; kendini gryorsun, sapiksin, hor hakirsin. Ancak seyhin kanatlariyla u da seyhin askerlerinin yardimini gr! Bir zaman olur, onun lutuf dalgalari, sana kanat kesilir; bir an gelir, kahir atesi seni tasir, gtrr! Kahrini, lutfunun ziddi sayma pek...tesir bakimindan ikisinin de birligini gr! Bir zaman seni toprak gibi yesertir...bir zaman seni sevgilinin havasiyla doldurur, sisirir! Arifin bedenine cemat vasfini verir de orada neseli gller, nesrinler bitirir! Fakat bunlari o grr, baskasi degil... temiz iten baska hibir sey, cennetin kokusunu alamaz! Iini, sevgiyi inkardan arit da orada onun gl bahesindeki reyhanlar bitsin! Iini arit da Muhammed'in Yemen lkesinden Rahman kokusunu aldigi gibi sen de benim sevgilimin ebedilik kokusunu bul! Mira edenlerin safinda durursan yokluk, seni Burak gibi gklere yceltir. Yere mensup ve ancak aya kadar

yceltebilecek mira degildir bu... kamisi, sekere ulastiran miraca benzer! Bu mira, bugunun gge agmasi gibi bir mira degildir... ana karnindaki ocugun bilgi ve irfan derecesine ulasmasina benzer! Yokluk kheylani, ne de gzel bir buraktir... yok olduysan seni varlik makamina gtrr! Daglar, denizler ancak tirnagina dokunabilir; o derece sratlidir... duygu alemini derhal geride birakiverir! Ayagini gemiye ek de can sevgilisine giden can gibi oturdugun yerde yrye dur! Elsiz, ayaksiz evveline evvel olmayan Tanri'ya kadar git... canlarin, yokluktan elsiz ayaksiz varlik alemine kostuklari gibi! Duyan, gaflet uykusunda olmasaydi, can kulagi aik bulunsaydi szde kiyas perdesini yirtardin ya! Ey felek, onun szlerine inciler sa... ey cihan onun cihanindan utan! Eger inciler saarsan incilerin yz kat fazlalasir... camit cismin grr, sevilir bir hale gelir. O satigin incileri kendin iin satin demektir... nk her esit sermayen yz misli artar!

BELKIS'IN HEDIYESI Belkis'in hediyesi kirk katir yk altin kerpiti. Hediyeleri getirenler, Sleyman'in saray meydanina girince bir de grdler ki yer, tamami ile halis altinla dsenmis! Altin stnde tam kirk konaklik yol aldilar...Artik altin gzlerine su gibi bile grnmyordu, o kadar ehemmiyetsiz bir hale gelmisti. Defalarca bu altinlari, getirdigimiz yere gtrelim... biz ne olmayacak is yapiyoruz; Topragi bile halis altin olan bir yere hediye olarak altin gtrmek aptalliktir dediler. Ey Tanri'ya akli hediye gtren, akil, orada yoldaki topraktan da asagidir! Hediyenin makbule gemeyecegini anladiklarindan utangaliklari, adeta onlari gerisin geriye itmekteydi! Sonra yine dediler ki: Ister makbule gesin, ister gemesin... bize ne? Biz emir kuluyuz! Altin olsun toprak olsun...biz, gtrmeye mecburuz... buyruk verenin buyrugunu yerine getirmek mecburiyetindeyiz. Geri gtrn derlerse yine fermana uyar, getirdigimiz hediyeyi geri gtrrz! Sleyman, hediye getirenleri ve getirdikleri hediyeyi grnce glmeye basladi. Ben, sizden tirit istedim mi ki? Ben,bana hediye verin demedim; hediyeye layik olun dedim. Bana gayb aleminden esi grlmedik hediyeler gelmekte... yle hediyeler ki insan, onlari istemeye niyetlense aklina bile getiremez! Siz, yer altindaki madeni altin haline getiren bir yildiza, gnese tapiyorsunuz... o yildizi yaratana yz tutun! Degeri yce olan caninizi hor hakir ederek gkteki gnese tapiyorsunuz. Gnes Tanri emriyle bizim asimizdir, iyleri pisirir... artik ona Tanri dersen aptalliktir bu! Gnes tutulursa ne yaparsin? Ondaki o karaltiyi nasil giderirsin? Nihayet yine Tanri tapisina yz vurup ya Rabbi. O karaltiyi gider, yine ona nurunu ver demez misin? Gece yarisi seni ldrmeye kalkissalar aglayip yalvaracagim, yahut aman dileyecegim gnes nerede? Hadiselerin ogu da hep geceleyin olur... halbuki geceleyin taptigin tanri ortada yoktur. Tanri'ya gnl dogrulugu ile egilirsen yildizlardan kurtulur, Tanri'ya mahrem olursun! Mahrem oldun mu sana agiz aar, sirlari sylerim... bu suretle gece yarisi bir gnes grrsn sen!

Onun, temiz ruhtan baska dogusu... yok dogmasinda da geceyle gndz farki olamaz. Gndz, onun dogdugu zamana derler... geceleyin dogdu, parladi mi ortada gece kalmaz. Bu grnen gnes, o gnesin nnde adeta gnese karsi zerre nasil grnrse yle grnr! Alemi aydinlatan, parlatan bu gnesin gz, o gnesi grnce kamasir sasirir kalir! Arsin nuruna... arsin o sonsuz ve hadsiz isigina karsi bu gnesi bir zerre gibi grrsn! Gze Tanri'dan bir kuvvet gelince zahiri gnesi hor ve yoksul grr, bayagi bulursun! Tanri, yle bir kimyagerdir ki onun bir tesiriyle duman, yildiz haline gelmistir... yle bir grlmedik iksiri vardir ki karanligi gnes haline getirmistim. Bir acayip sanatkardir ki bir sanatiyla zhale bu kadar hassa vermistir... artik sen br can yildizlariyla can incilerini de var, buna kiyas et! Duygu gz, gnese zebundur; ilahi bir gz ara, ilahi bir gz bul da, Onun bakisina karsi simsekler saan gnesin nurlari zebun olsun! O bakis nura mensuptur, bu bakis, nara... ates, nura karsi adamakilli kara grnr! Seyh Abdullah-i Magribi dedi ki: Altmis yildir ben gece nedir, grmedim. Bu altmis yil iinde ne gndz, ne de gece... hibir sebeple bir karanliga dsmedim. Sofiler de seyhin sznn dogrulugunu sylemisler, demislerdi ki: Geceleri ardinda giderdik. Dikenlerle, ukurlarla dolu olan llerde yrrdk... o, dolunay gibi nmzde giderdi. Yzn geriye evirmeden gece vakti, Dikkat edin, nnzde ukur var, sola dogru yryn derdi. Bir an sonra da Saga gidin, ayagimizin altinda diken vardiye seslenirdi. Gndz olur, biz ayagini perdik... grrdk ki ayaklari gelin ayagi gibi! Ne topraktan eser var, ne amurdan... ne diken yirtmis, ne tas yaralamis! Tanri, Magribi'yi masriki etmisti... Batiyi ona dogu gibi nurlar saan bir hale getirmisti! Bu serkes gnesin nuru, ask meydaninin yle bir atidir ki halkin ileri gidenlerinin gnn de o korur, geri kalanlarin gnn de o! O yce nur nasil korumaz ki binlerce gnesi izhar eden odur. Sen onun nuru ile emniyet iinde yrye dur... ejderhalar, akrepler arasinda yol almaya bak! O pak nur, senin nnde gider durur... her yol vurani tutar, parampara eder! Tanri, kiyamet gnnde Peygamberini utandirmaz ayetini dogru bil; Mminlerin nurlari, nlerinde ve saglarinda yrr yollarini aydinlatir ayetini oku! O nur kiyamette ogalir ama Tanri'dan o nuru burada da istemeli! nk Tanri istenen seye delalet etmeyi daha iyi bilir ama buluta da can nuru bagislar karanliga da! Sleyman Peygamber, o elilere dedi ki: Ey utanan eliler, geri dnn ... altin sizin olsun; bana gnl getirin, gnl! Benim bu altinlarimi da alin da o altinlara ilave edin... krlgnz anlayin da o altinlari katirin fercine sokun! Katirin ferci, altin kilit vurulmaya layiktir... Asigin altiniysa sapsari yzdr! O yz, Tanri'nin nazar ettigi yerdir... halbuki altin madenine gnes nazar eder! Maden gnes isiginin nazargahidir. Simdi de bana gelip attiniz, benim esirimsiniz ama yine benim sizi yakalamamdan korkun, caninizi siper edin! Taneye kapilmis kus dam stndedir ama kanadi aik oldugu halde tuzaga tutulmustur o! Mademki gnln canla basla taneye verdi... sen onu tutulmadan tutulmus bil! Taneye bakip duruyor ya... sen o bakislari, ayagina vurulan dgm say! Tane, sen simdi bana hirsizlama bakiyorsun ama hele sabret; asil ben seni aliyorum;O bakis, sonunda seni bana ekince anlarsin ki ben senden gafil degilim der!

Toprak yemeyi adet edinmis olan birisi bir aktara gidip kelle sekeri almak istedi. O hilebaz ve gnl bozuk aktarin terazisinde dirhem ve tas yerine toprak vardi. Dedi ki: Benim terazimin dirhemi topraktir. Seker almaya niyetin varsa sabret de dirhem bulayim. Adam Mhim bir isim var, seker almam lazim... dirhemin ne olursa olsun, zarari yok dedi. Kendi kendisine de Toprak yemeyi adet edinen kisiye tas nedir ki? Toprak altindan daha iyi! Hani o kilavuz kadin gibi...oglum, pek gzel bir kiz buldum. Pek gzel ama ondan baska bir sey daha var:o namuslu kiz, helvaci kizi demis de, Evlenecek adam byle olmasi daha iyi ya... helvacinin kizi daha yagli, daha tatli olur demis! Onun gibi senin de tas dirhemin yok da tas yerine toprak kullaniyorsan daha iyi ya... toprak benim gnlmn istedigi meyve! diyordu. Aktar, terazisinin dirhem gzne dirhem vazifesini gren tas yerine toprak parasini koydu. br gzne koymak zere de o topragin agirliginca seker kirmaya koyuldu. Sekeri kesip kiracak bir aleti olmadigi iin biraz gecikti, msteriyi de orada birakti. Aktarin yz br yanaydi... toprak yemeyi adet edinmis olan msteri, dayanamadi... gizlice ve gya aktara gstermeden topragi koparip yemeye basladi. Ansizin dner de beni grverir diye de korkmaktaydi. Aktar, bunu grd... grd ama kendisini mesgul gsterdi. Diyordu ki: A sararmis suratli, hadi biraz daha fazla al! Topragimi aliyorsan bana bir sey olmuyor; sen, adeta kendi yanindan et kopariyor, kendi etini yiyorsun! Benden korkup duruyorsun ya esekliginden... ben de az yiyeceksin diye korkmaktayim! Mesgulum ama kamisimdan sana fazla seker verecek kadar da ahmak degilim ben! Alacagin sekeri grnce kimin ahmak ve gafil oldugunu anlarsin, hele dur Kus, o taneye baktika bakar, hoslanir ama tane de uzaktan o kusun yolunu vurur! Gz zinasindan hoslanirsin ama nihayet kendi yanindan kopardigin eti kebap edip yemiyor musun ki?Bu uzaktan bakis ok ve zehir gibidir... gittike sevgin artar, sabrin eksilir! Dnya mali zayif kuslarin tuzagidir...ahiret mlk, yce kuslarin tuzagi! Hatta bu ahiret mlk, yce kuslarin tuzagi! Hatta bu ahiret mlk, yle bir derin tuzaktir ki ulu kuslari avlar! Ben Sleyman'im, sizin mlknz istemem... mlk istemek syle dursun, ben sizi, helak edecek seylerden kurtaririm! Simdi siz, malin, mlkn esirisiniz... mala mlke sahip olan kisi, helak olmaktan kurtulan, mala, mala mlke esir olmayan kisidir. Halbuki ey aleme esir olan, aksine adini bu cihanin emiri taktin! Hakikatte sen, bu alemin esirisin, canin, bu cihan hapsine dsmstr... yle oldugu halde niceye,bir kendine cihan sahibi deyip duracaksin? Ey, eliler, tez sizi eli olarak gnderiyorum... bu hediyeleri reddetmem, sizin iin kabul etmemden yegdir. Belkis'in yanina gidince grdgnz sasilacak seyleri, altin ovasini hep syleyin. Syleyin de benim altina tamah etmedigimi, altini yaratandan altin elde ettigimi anlasin. O Tanri, yle bir Tanri'dir ki dilerse btn yeryzn bastanbasa altin ve degeri biilmez inci haline getirir. Ey altini seen, onu seven, onun iin Tanri mahser gnnde bu yeryzn gmsten halk edecektir. Biz

altina aldiris bile etmeyiz... sanatlarimiz ok bizim; btn yeryzndekileri altin haline getiririz biz! Sizden altin mi isteriz biz? Biz sizi kimyager yapariz. Sebe mlk bile olsa vazgein o dnya mlknden... suyun topragin disinda nice mlkler var! Senin taht dedigin sey, tahttan yapilma tuzaktir... kondugun yeri bas kse sanmissin ama kapida kala kalmissin! Sen daha kendi sakalina hkm yrtemiyor, ona bile padisahlik edemiyorsun; artik nasil olurda iyiye, ktye padisahlik yapmaya, hkm yrtmeye kalkisirsin? Istemedigin halde sakalin agariyor... gayri ey egri mitli, sakalindan utan! Asil o Tanri mlk ve saltanat sahibindir, kendisine bas egene bu topraktan yaratilan dnya syle dursun, yzlerce mlk, yzlerce saltanat ihsan eder. Fakat Tanri tapisinda bir secde, sana iki yz devlet ve saltanattan daha hos gelir. Ben ne mal isterim, ne mlk... ne devlet isterim, ne saltanat... bana o secde devletini ihsan et, yeter diye aglayip sizlanmaya baslarsin! Cihan padisahlari, ktlklerinden dolayi kulluk sarabindan bir koku bile almamislar. Yoksa onlar da Edhem gibi, hemencecik cosarlar, sarhos olurlar, dnya saltanatini vurup kirarlardi! Fakat Tanri, bu alem dursun, mamur olsun diye gzlerini agizlarini kapamistir. Bu suretle de onlara taht ve ta tatli gelir, alemdeki halktan hara alalim derler... Fakat hara ala ala kum gibi altin yigsin yine lr, geberirsin, onlar senden arta kalir! Mal, mlk, devlet ve altin, canina yoldas olmaz... sen altin ver de grsnn kuvvetlenmesi iin srme al! Bu srmeyi ek de su alemin daracik bir kuyu oldugunu gr; Yusufcasina ipe el at! Kuyudan ikip dama ycelince grenler, mjde, iste bize bir kle desinler! Kuyuda gz, akisler yapar, insana hayaller grnr... onlarin en bayagisi sudur: Tas altin seklinde grnr! Oyun zamani ocuklarda kizisirlar... o tas topa kiriklarini altin ve mal grrler ya. Fakat Tanri arifleri kimyager olmuslardir da onlara madenler bile degersiz grnr artik! Sleyman Peygamber de savasacagi yerde Belkis'in adamlarini ve askerini kendisine ekti. Ey azizler dedi, abucak gelin... nk cmertlik denizi dalgalanmaya basladi. Kpren dalgalari, her an kiyiya zararsiz, ziyansiz, yzlerce inci atar! Ey dogru yolu bulanlar, sala dedim size... Ridvan, simdicek cennet kapisini ati. Sleyman dedi ki: Ey eliler, gidin, Belkis'a varin, onu bu dine inandirin! Deyin ki: Hep buraya gelin... abuk sphe yok ki Tanri, sizi esenlik yurduna agirtmada! Ey devlet isteyen, tez buraya gel... bu zaman, feyiz zamani, kapilarin aildigi ag! Ey dilemeyen sen de gel... sen de gel de bu vefali sevgiliden dilek sahibi olasin! Belkis, kendine gel, aklini basina topla... yoksa fena olur. Askerin, sana dsman kesilir, senden dner! Perdecin, perdeni yirtar... canin, canina dsmanlik eder! Yerdeki, gkteki zerrelerin hepsi, sinama aginda Tanri askeridir. Yerli grdn ya, Ad kavmine ne yapti! Suyu grdn ya, tufanda neler bitti! O kin denizi Firavun'a ne isler ati... bu yeryz Karun'a ne isler gsterdi! Ebabil kuslari, file neler etti... sivrisinek, Nemrud'un basini nasil yedi!

Davud, eliyle koca tasi kaldirip atinca tas tamam alti yz paraya blnd, ordu da bozguna ugradi! Lut'un dsmanlarina tas yagdi da nihayet kara su iinde dalga yutup boguldular! Alemdeki cansiz seylerin akillica peygamberlere ettikleri yardimlari sylemeye kalkissam, Mesnevi o kadar byr ki kirk deve bile aciz olur, ekemez! El, kafirin aleyhine sahadette bulunur; Tanri askeri olur, Tanri'nin buyruguna bas kor! Ey iste, gte Tanri'nin ziddina ders gsteren, kork... sen de Tanri askerleri arasindasin. Cz'nn cz' bile ona uymustur, onun askeridir. Simdi nifak yznden sana muti grnr! Tanri, gzne, Onu sik dese gz agrisi senin yzlerce defa kkn kazir! Disine Ona bir ceza ver dese bir de bakarsin ki disin, kulagini ekip burmaya baslar! Tip kitabini a da hastaliklar bahsini oku... ten askerinin neler yaptigini gr! Mademki her seyin caninin cani odur, canin caniyla dsmanliga girismek kolay midir? Belkis, cin ve seytan askerlerini bir tarafa birak, nk onlar, benim emrime canla basla uyarlar, benim hkmmle saflar yararlar! Belkis, nce saltanati birak... nk beni buldun mu btn devlet ve mal, mlk senin olur! Yanima gelince zaten anlayacaksin ki bensiz bir hamam naksindan, hamamdaki bir resimden ibaretmisim! Resim, ister padisah resmi olsun, ister zengin resmi ... degil mi ki resimdir, candan nasibi yoktur! O, baskalari iin bezenmistir... beyhude yere agzini, gzn amistir. Sen, kendi kendine savasa girismissin... baskalarini kendin olarak tanimamis, anlamamissin! Sen hangi surette rastlasan, bu, benim diye durup kaliyorsun ama vallahi o, sen degilsin! Bir zamancagiz halktan uzaklassan, yapayalniz kalsan ta bogazina kadar gama, endiseye batarsin. Halbuki bu, nasil sen olabilir? Sen o tek kisisin; sen kendinin gzelisin, kendinin dilberisin, kendinin sarhosusun! Kendinin kusu, kendinin avi, kendinin tuzagisin... kendinin bas ksesi, kendinin dsemesi, kendinin damisin! Cevher ona derler ki varligi, kendi kendine olsun... onunla var olan, onun feri bulunan sey, arazdir. Sen de Ademogluysan onun gibi ol, btn zrriyetleri kendinde gr! Testide ne vardir ki nehirde olmasin... evde ne vardir ki sehirde bulunmasin! Bu alem bir testidir, gnl de irmak suyuna benzer. Bu alem odadir, gnlse grlmedik ve sasilacak seylerle dolu bir sehir! Hemencecik gel... ben, seni davet eden bir eliyim... ecel gibi sehveti ldrcym, sehvete esir degil! Hatta sehvetin olsa bile sehvette emirim... bir gzelin yzn grp sehvet esiri olmam ben! Aslimizin asli, Halil ve btn peygamberler gibi putlari kiran kisilerdir. Ey esir, biz put haneye girsek bile puta secde etmeyiz, put bize secde eder. Ahmet de put haneye gitti, Ebu Cehil de... fakat bunun gitmesiyle onun gitmesi arasinda pek byk bir fark var! Bu put haneye girdi mi putlar bas kor, secdeye kapanir... o girdi mi mmetler gibi putlara secde eder! Sehvete mensup olan bu alem de put hanedir... Hem peygamberlere yuvadir, hem kafirlere! Fakat sehvet, pak kisilere kuldur... halis altini ates yakmaz! Kafirler kalptir, temiz kisilerse altina benzerler. Her iki kisim da bu potanin iindedir. Potaya kalp olan girdi mi hemen kararir... altin girdi mi altinligi belli olur. Altin, elini kolunu aar da

potaya atilir, ates iinde hos bir surette glmser durur! Alemde cismimiz, bizim yzmz rtmektedir... biz, samanla rtl deniz gibiyiz! Din padisahina toprak diye bakma a bilgisiz! Melun Seytan da Adem'e bu bakisla bakmisti. Sen syle bana bakayim... hi bu gnes, balikla sivanabilir mi? Nura yzlerce toz toprak dksen yine grnr, yine bas gsterir, parlar! Saman da nedir ki suyun yzn rtsn! Toprak da kim oluyor ki gnesi kapatabilirsin! Kalk ey Belkis, Ethem gibi padisahcasina su iki gnlk saltanat dumanini dagit! Istiyak ekercesine Sebe'e ait hikayeyi sylyorum... nk seher yeli, lalelige esip geldi! Bedenler vuslat gnlerini buldu... ocuklar asillari olan analarina, babalarina kavustular. mmetler iinde gizli olan ask mmeti, evresini kinamalar kaplamis cmertlige benzer. Ruhlarin asagilanmasi, bedenler yzndendir. Bedenlerin yceligi, ruhlardandir! Ey asiklar, ari- duru sarap sizindir, size sunulur. Baki olan sizsiniz, beka sizindir! Ey! Yreklerinde ask derdi olmayanlar, kalkin asik olun... iste Yusuf'un kokusu gelmekte, hemen koklayin, o kokuyu alin! Ey Sleyman'a mensup kus dili, gel! Hangi kusun sesi gelirse ona gre nagmeler dz! Tanri sesini kuslara gndermistir... her kusun nagmesini sana gretmistir! Cebri olan kusa cebir dilince syle ... kanadi kirilmis olana sabirdan bahset! Sabreden kusu hos gr, affet... Anka'ya Kaf daginin vasiflarini oku! Gvercine dogandan korunmasini emret... dogana hilmi anlat, can yakmadan ekinmesini syle! aresiz kalan, nurdan mahrum olan yarasayi nura es et, nura asina kil! Savasan keklige sulh gret... horozlara sabah aginin alametlerini gster! Hthtten karakusa kadar btn kuslara bylece yol gster... Tanri, dogruyu daha iyi bilir! Sleyman, Sebe'deki kuslara bir islik alinca hepsini kendisine bend etti. Ancak cani ve kanadi olmayan, yahut balik gibi aslindan sagir ve dilsiz olan mstesna! Hayir... yanlis syledim, sagir bile Tanri vahyine karsi bas koyup secde etse Tanri ona duygu ihsan eder. Belkis, canla, gnlle Sleyman'a gitmeyi kurdu... gemis zamanlarina aciklandi! Asiklarin adi sani, ari namusu terk ettikleri gibi o da malini, mlkn terk etti. O nazli nazenin klelerle cariyeler, gzne porsumus, kokmus, rms sogan gibi grnmeye basladi. Baglar, kskler, irmaklar, ask yznden gzne klhan gibi grnyordu. Ask, kizisti da akin etti mi btn gzeller, gze irkin grnr. Ask gayreti, zmrd bile insanin gzne pirasa kadar adi gsterir... Iste La nin manasi budur. Ey siginacak yer arayan, La ilahe illa Hu budur... ay bile sana kararmis mlek gibi grnr! Belkis da hibir mala hibir hazineye, hibir degerli seye ehemmiyet vermiyordu... yalniz tahtindan geememisti. Sleyman, Belkis'in gnlndekini anladi... nk Sleyman'in gnlnden Belkis'in gnlne yol olmustu! Karincalarin sesini bile duyan, elbette uzaktakilerin feryadini da duyar. Bir karinca dedi ki sirrini syleyen, bu khne kemerin, bu eski dnyanin sirrini da bilir. Uzaktan grd ki o kendisini bile teslim eden Belkis'a, yalniz tahtindan ayrilmak aci geliyor! Bunun sebebini sylesem, tahtina neden bu kadar asikti... anlatmaya kalkissam sz uzar. (Belkis, tahtla ayni cinsten degildi... dogru, fakat) bu kalem de duygusuzdur, katiple ayni cinsten degildir ama ona munistir, estir, arkadastir. Her sanatin aleti de byle cansizdir ama canli olan sanatkarin munisidir.

Anlayis gznde nem olmasaydi bu sebebi daha aik anlatirdim! Taht haddinden fazla bykt; nakledilmesine imkan yoktu. Pek ince sanatliydi... beden gibi eczasi, tamami ile birbirine bitismisti... ayrilip gtrlmesi de mmkn degildi, kirilabilirdi. Sleyman dedi ki: Sonunda tahttan da, tatan da soguyacak ya!can, birlik alemine ulasir, o alemden bas gsterirse birligin nuruna karsi bedenin nuru kalmaz artik. Inci denizin dibinden ikti mi denizdeki kpklerle er p hor hakir grrsn! Nurlar saan gnes dogdu, bas gsterdi mi artik akrebin kuyrugunda kim yurt tutmak ister? Fakat btn bunlarla beraber yine de onun tahtini getirtmek lazim. Getirtmeli de bulustugu vakit zlmesin... ocuka dilegi yerine gelmis olsun. O taht bizce adi bir sey ama onca pek aziz...ne yapalim, hurilerin sofrasinda birde seytan bulunsun! Hem o nazli tahti, sonradan Eyaz'a hirkasiyla arigi nasil ibret olduysa ona da ibret olur! Bu tahta bakar da neye tutuldugunu, nereden nereye geldigini, ne haldeyken ne hale brndgn bilir,anlar! Tanri da topragi, meniyi ve et parasini daima bizim gzmz nnde tutmuyor mu? A kt niyetli bak... seni ne halden ne hale getirdim? Simdi onlardan nefret ediyorsun degil mi? Sen o devirlerde o topraga, meniye, et parasina asiktin... o zamanlar bu kerem ve ihsani inkar ediyordun! nce toprak halindeyken ( ben nereden akil ve ruh sahibi olacagim diye) inkarda bulunuyordun ya... bu kerem ve ihsan, o inkarini gidermek iindir. Canlanman, evvelki inkarina karsi reddedilmez bir delildir... su hastaligin dermandan da beter oldu ya! Topragin bu isi yapmasina imkan mi var... meni, dsmanlikta bulunur, inkara dser mi hi? O zamanlar gnlsz ve ruhsuzdun... bu yzden dsnceyi de inkar ediyorsun, inkari da! Cemadken insan olacagini inkar edersin, simdi de hasr olmayi inkar etmede ayak diredin! Sen suna benzersin: Adam gelir, kapiyi dver de ev sahibi, ierden Ev sahibi evde yok diye bagirir. Kapiyi dven bu Ev sahibi evde yok sznden anlar ve ev sahibi ierdedir... halkadan elini ekmez! Senin inkarin da Tanri'nin cemad aleminden yzlerce hasirde bulundugunu, yzlerce can yarattigini gsterir, belli eder! Su ve topragin Hel eta dan inkar dogurmasina dek, (insanin asli maddesi bile yokken nihayet sudan, topraktan meni haline gelip duygu ve grg sahibi olmasina kadar) nice sifatlar dzld, kosuldu! Iste su ve toprak (yani insan) da (inkarda bulunuyor ama hakikatte) inkar etmemekte... yalniz o ev sahibi gibi o haber veren ierde yok diye bagirmakta! Bunu yz trl aar, anlatirim ama ince szlerden insanin akli srer... onun iin vazgeiyorum! Bir ifrit dedi ki: Sen daha yerinden kalkmadan ben, tahtini getiririm. Asaf da Ism-i azam kudretiyle ben, bir anda bu tahti buraya getiririm dedi. Ifrit, sihirde statti ama o taht, Asaf'in nefesiyle geldi. Belkis'in tahti derhal Sleyman'in huzurunda belirdi... fakat Asaf'in himmetiyle; ifritlerin hilesiyle degil! Sleyman, Tanri'ya hamd olsun dedi... bu nimeti de alemlerin Rabbi'nin lutfuyla grdm, bunun gibi yzlercesini de! Sonra tahta bakti da dedi ki: Evet sen ahmaklari aldatabilirsin ey aga! Naksedilmis, bezenmis tahta ve tas nnde nice aptallar bas kor, secde eder! Secde edenin de canindan haberi yoktur, secde edilenin de... ancak canindan bir hareket ve azicik bir eser grmstr, iste o kadar!

Sasirip kaldigi siralarda tasin sz syledigini, isarette bulundugunu grms de bsbtn hayretlere dalmistir! O kt kisi, ibadet tavlasini yerinde oynamamistir da bu yzden tastan aslani sahici aslan sanmistir. Hakiki aslan da, kereminden cmertlik etmis, hemencecik kpegin nne bir kemik firlatip atmis... O kpek, dogru zl degil ama bizim kemik verisimiz, umumi bir lutuftur, demistir Kalk ey Belkis, gel de devleti, saltanati gr...Tanri denizi kiyisinda inciler topla! Kiz kardeslerin, yce gklerde oturuyor...sen neden murdar bir seye padisahlik eder durursun? O padisahin, kiz kardeslerine yce ve bol bahsislerden neler verdigini hi bilir misin? Halbuki sen neseyle klhanin padisahi ve basbugu benim diye davul dvmedesin! Ey sleyman, Mescid-i Aksayi yap, Belkis'in kavmi namaza geldi! Sleyman, mescidi yapmaya baslayinca cin ve insan, hepsi ise koyuldu. Bir blg askla, istekle... bir blg istemeyerek ise giristi. Tipki kullarin Tanri buyruguna uymalari, ibadet etmeleri gibi! Halk da cinlere benzer... sehvet, onlari dkkana alis verise, mahsule ve yiyecege eken zincirdir. Bu zincir, korkudan ve saskinliktan yapilmadir... halki, zincirsiz ve hr sanma! Bir blgn kazanca, ava eker... bir blgn madene, denizlere srkler! Onlari iyiye, ktye eker gtrr... Tanri, boynunda liften rlms bir ip var... boyunlarina bir ip attik...o ipi, huylarindan rdk, meydana getirdik... hibir pis ve kt, yahut temiz ve iyi kisi yoktur ki amel defteri boynuna asilmamis olsun demistir. Kt ise hirsin, atese benzer...kmr, atesin rengiyle gzellesir. Kmrn karaligi ateste gizlenir... ates snd m karalik meydana ikar! Kmr, senin hirsindan ates haline geldi, ates halinde grnd... fakat hirs geti mi o kmr, kapkara , berbat bir halde kalakalir! O zaman kmrn ates gibi grnmesi, isin gzelliginden degildi, hirs atesindendi! Hirs, senin isini gcn bezemisti... hirs gidince isin gcn kapkara kaldi! Seytan'in bezedigi eksi otu aptal adam, olmus ve iyi sanir. Fakat denedi mi ne oldugunu anlar, disleri kamasir kalir! Heves yznden o tuzak tane grnmededir...o esasen hamdir, fakat hirs seytaninin aksi onu gzel gsterir. Hirsi din isinde ve hayirda haris ol. Bu isler, zaten gzeldir... hirsin gese bile gzel grnr! Hayirlar, esasen gzel ve latiftir, baska bir seyin aksiyle gzel grnms degildir. Bu islerde hirsin parlakligi gese bile hayrin letafeti, hayrin parlakligi kalir. Halbuki dnya isinden hirsin parlakligi gitti mi atesin harareti ve parlakligi gitmis, kmr kalmis demektir... tipki buna benzer. ocuklari da hirs aldatir da zevklerinden bir degnegi at yaparlar, eteklerini emreyip gya ata binerler! Fakat ocuktan o kt hirs geti mi br ocuklara glesi gelir. Ben neler yapmisim, ne islere girismisim... sirke bana hirsimdan bal grnms diye glmeye baslar. Peygamberlerin yapilarinda da hirs yoktu... onun iin boyuna parlayip duruyor, parlakligi boyuna artiyordu. Ulular, nice mescitler yaptilar... fakat hibirinin adi Mescid-i Aksa degildi. Her an serefi artan Kabe'nin yceligi, Ibrahim'in ihlaslarindandi! O mescidin fazileti, topragindan, tasindan degildi... yapicisinda hirs ve savas yoktu da ondan! Ne onlarin kitaplari, baskalarinin kitaplarina benzer... ne mescitleri, baskalarinin mescitlerine, ne alisverisleri, mallari mlkleri, baskalarinin alisverisine, malina mlkne! Ne edepleri baskalarinin edepleri gibidir. Ne hiddetleri, azaplari baskalarinin hiddeti, azabi gibidir.

Uykulari da baskadir, kiyaslari da, szleri de! Her birerinin baska bir nuru, feri var... can kuslari uar ama, baska bir kanatla uar! Gnl, onlarin halini andika titrer durur... onlarin isleri, bizim islerimize kibledir! Onlarin kuslarinin yumurtasi altindandir... canlari, gece yarisi, seher agini grr! O kavmin iyiligini canla basla ne kadar sylersem syleyeyim, noksan sylemis olur; onlari noksan vms olurum! Ey ulular, mescid-i Aksa yapin; nk Sleyman yine geldi vesselam! Bu devlerden, perilerden bas eken olursa btn melekler, onlari tutar, baglar, tomruga vurur! Dev, bir an bile hileye dzene girisir de egri bgr yrrse derhal basina simsek gibi bir kamidir gelir! Sen de Sleyman'a benze de devlerin. Yapina yardim etsinler, tas kessinler! Sleyman gibi vesvesesiz, hilesiz ol da cinle dev, senin de buyruguna uysun! Senin hatemin bu gnldr... aklini basina al da dev, hatemini avlamasin! Avladi, ele geirdi mi artik sana boyuna Sleymanlik eder... hatemli devden sakin vesselam! Gnl, o Sleymanlik gelip geici bir sey degildir... sen zahiren de Sleymanlik etme kabiliyetindesin, iinde de o ehliyet var senin. Dev de bir zaman olur, Sleymanlik eder ama her dokumaci nereden atlas dokuyacak? Elini oynatir ama ikisinin arasinda ne kadar fark var!

KORUYAN ADALETTIR Dervisin biri hikaye etti: Ben ryada Hizir'a mensup olan erenleri grdm. Onlara: Helal olan ve hi vebali bulunmayan rizki nereden elde edeyim? Dedim. Beni daglara ormanlara gtrdler... ormanlarda meyveleri silktiler. Tanri, himmetimizle bunlari sana tatli etti... Hemen ye bunlar temiz, helal ve sayisiz... ayni zamanda ugrasmaksizin, basin agrimadan, ykn ekmeden, yukari asagi kosmadan elde edilen riziklardir dediler. Onlari yedim, szmde yle bir feyiz, yle bir tesir hasil oldu ki szlerim, akillari hayran etmeye basladi. Rabbim dedim, bu bir imtihan...sen bana btn halktan gizli bir ihsanda bulun! Sz syleyemez bir hale geldim... hos bir gnle sahip oldum; zevkimden nar gibi yarildim! Dedim ki iimdeki bu zevk yok mu ya... cennette bundan baska bir zevk olmasa bile, baska bir nimet istemem... bunu birakip da ceviz ve seker yemege girismem! Kazancimdan elimde bir iki habbe kalmisti. Onlari cbbemin yenine dikmistim. Dervisin biri de odunculuk etmekteydi... yorgun argin ormandan geldi. Onu grnce dedim ki: Artik benim rizikla isim yok... bundan sonra rizik iin gam yemiyorum. Kt meyveler bana gzel ve hos gelmekte... hususi bir rizka nail oldum ben. Mademki bogaz derdinden kurtuldum, birka habbem var, onlari suna vereyim... Su oduncuya bagislayayim da o da iki gncegiz rizik derdinden kurtulsun! Oduncu iinden geeni anliyormus megerse... nk kulagi, Tanri nuruyla nurlanmis! Her dsnce , ona gre bir sise iindeki kandil gibi. Hepsini gryormus! Iten geen ondan saklanamiyor... o, btn gnllerden geenlere emir kesilmis! O sirrina sasilacak er, benim bu dsnceme karsi agzinin iinden sylenip durmaktaydi.

Padisahlar hakkinda byle dsnyorsun ha... onlar, sana rizik vermeseler nasil riziklanacaksin ki demekteydi. Ben szn anlayamiyordum ama azarlanmasi gnlme iyice aksediyordu. Derken aslan gibi heybetle nme geldi, sirtindaki odun demetini yere birakti. Odunlari yere korken halindeki heybetten yedi azami bir titremedir aldi! Dedi ki:Yarabbi, senin dualari kutlu izleri yomlu has kullarin varsa, onlarin hrmetine lutfunun bir sanat gstermesini diliyorum... simdicek bu odun yigini altin olsun! Bunu der demez bir de grdm ki odunlar altin olmus, yeryznde ates gibi parlayip duruyorlar! Ben bunu grnce kendimden getim... bir hayli zaman baygin kaldim. O saskinligim geip kendime gelince, Dedi ki: Tanrim o ulular, gayret sahibi ve shretten kaar kisilerse, Onlarin hrmetine yine bu altini hemen odun yap, eski haline getiriver! Bu sz zerine derhal o altin dallar, yine odun oldu... o erin isini grnce akil da sarhos oldu, kendisinden geti. Bakis da! Ondan sonra odunlarini ykleyip yrd... hizli hizli nmden sehre gitti! O padisahtan, ardindan gidip mskllerini sormak, szn duymak istedim ama, Heybeti mani oldu gidemedim... bayagi kisilerin has erlere varmasina yol yok! Eger biri can- bes vererek yol bulursa bu da onlarin rahmeti ve cezbesiyle olur. Su halde o tevfike erismeyi ganimet bil...eger bir dogru erin sohbetini bulduysan bunu firsat say! Padisaha yakin oldugu, padisahin yakinligina erdigi halde bu kutlulugu degersiz grp yolundan olan ahmaga benzeme! Ahmak, kurbanlik koyundan bol ve iyi bir para verdiler mi Bu, galiba kz budu der. A iftiraci, bu kz budu degil ... fakat esekliginden sana kz budu grnmede. Bu rsvetsiz verilen padisah ihsani... bu rahmet yznden verilen hususi bir ihsan!

IBRAHIM ETHEM'IN G Sen de Edhem gibi devlet ve saltanati hemencecik terk et de ebedi bir saltanata eris! Ibrahim Edhem, geceleyin tahtinda uyumaktaydi. Gzcler, bekiler de damda grlt edip duruyorlardi. Padisah, bekilerin hirsizlari ve kt kisileri defetmelerini istemiyordu. nk kendisinin adalet sahibi oldugunu, kendisine hibir ktlk gelmeyecegini biliyordu, gnl emindi. Muratlari, dilekleri koruyan adalettir... geceleyin damlarda sopalarini kakip gezen bekiler degil! Fakat padisahin, rebap sesini dinlemeden maksadi, istiyaklar ekenler gibi Tanri hitabini hayal etmekti. Zurna ve davul sesleri, bir paracik o klli nefirin, kiyamet gnnde alinacak olan Sur'un sesine benzer. Hakimler, bu musuki nagmelerini gklerin dnsnden aldik demislerdir. Halkin tamburla aldigi, agizla syledigi bu sarkilar, nagmeler, hep ggn hareketinden alinmadir. Mminler derler ki cennetin tesiriyle btn kt ve irkin sesler de latif olur. Biz hepimiz Adem'in cz'leriydik...cennette o nagmeleri dinledik, duyduk! Geri suyla toprak, bize bir sphe verdi ama yine o nagmeleri birazcik hatirliyoruz. Fakat musibet topragiyla karistiktan sonra bu zir ve bem perdeleri, nereden o nagmeleri verecek? Su, sidik ve pislikle karisinca bozulur, mizaci aci ve sert bir hale gelir. Insanin cesedinde de birazcik su

vardir... sen onu sidik bile saysan yine atesi sndrr ya! Su, pis bile olsa yine tabiati bakidir... o tabiatla gam atesini sndrr! Is bu yzden gzel sesi dinlemek asiklara gidadir... nk gzel ses dinlemede kalp huzuru ve Tanri ile birlesme zevki vardir. Adamin iindeki hayaller kuvvetlenir, hatta hayaller, o gzel sesten, o gzel nagmeden suretlere brnr. Suya ceviz atanin atesi nasil kuvvetlendiyse ask atesi de gzel seslerle kuvvet bulunur! Su pek derin bir yerdeydi... susuzun biri suyun st tarafinda bulunan ceviz agacina binmis, agaci silkeliyordu. Agatan cevizler, suya dstke suyun sesini dinliyor, sudan meydana gelen habbeleri seyrediyordu. Bir akilli adam, bunu grp dedi ki: Yigidim bu cevizler, seni susatir! Suya bir hayli ceviz dsyor ama su derinde... senden uzakta! Sen, yukaridan asagiya zahmetlerle ininceye kadar su da onlari daha uzaga gtrecek! Adam dedi ki: Benim bu aga silkelemeden maksadim ceviz toplamak degil... grnse bakma da maksadima iyi dikkat et! Benim maksadim suyun sesini isitmek ve suda hasil olan su habbeleri grmektir. Alem de susuzun, daima havuzun evresinde dnp dolasmaktan baska ne isi var? Hacinin Kabe'nin evresini tavaf etmesi gibi o da irmagin, suyun evresinde dolanir, suyun sesini dinler durur! Iste ey halk ziyasi Hsameddin, o susuzun maksadi gibi benim de bu Mesnevi'den maksadim sensin. Mesnevi, ferileri bakimindan da, tamami ile senindir... onu sen kabul etmissindir. Padisahlar, iyiyi de kabul ederler, kty de ... bir seyi kabul ettiler mi artik reddetmezler. Mademki bir fidan diktin, onu sula... mademki atin dgmleme! Mesnevi'deki szlerden maksadim senin sirrin, onu siir halinde sylemedeki muradim senin sesindir. Bence sesin, Tanri sesidir... asik, hasa; sevgilisinden ayrilmaz. Nasin caniyle nasin rabbi arasinda keyfiyetsiz, kiyasa sigmaz bir ulasma, bir birlik vardir. Fakat nas dedim, nesnas degil... nas canin cani olan Tanri'ya asina olanlardir, baskalari degil! Nas dedigim adamdir, adam nerede? Sen adamlarin basini, grmedin, kuyruksun sen! Grnste o topragi atan sen idin, hakikatte Allah idi ayetini okumussun ama cisimden ibaretsin, cz'lerde kala kalmissin! A ahmak, cisim lkeni Belkis gibi Sleyman Peygamber iin terk et! Lahavle diyorum ama szmden degil... o kt dsncelinin vesveselerinden lahavle demekteyim! nk o, benim szlerime karsi hayallere dsmekte, gnlndeki vesveseler ve spheden dogan inkarlar yznden hayaller kurmaktadir. Lahavle diyorum; yani aresi yok... nk senin gnlnde benim szlerimin ziddi olan dsnceler ve szler var! Szlerim, bogazina takildi kaldi, artik ben sustum... hadi sen, sana layik olani syle bakalim!Gzel sesli bir neyzen ney alarken ansizin asagi tarafindan bir yeldir ikti! Neyzen neyi asagi tarafina tutarak, hadi bakalim dedi... benden iyi fleyeceksen fle! Ey mslman,edep nedir diye arar sorarsan bil ki edep, ancak her edepsizin edepsizligine sabir ve tahamml etmektir. Kimi falan adamin huyu kt, tabiati fena diye sikayet eder grrsen, bil ki bu sikayetinin huyu ktdr; ktdr ki o kt huylunun ktlgn sylyor! nk iyi huylu, kt huylulara, fena tabiatlilara tahamml eden, onlarin ktlgn sylemeyen kisidir. Fakat seyh, birisinin ktlgn sylerse bu, Tanri emriyledir kizginliga, heva ve hevese uymadan degil! Onun sikayeti, sikayet degildir, onu islahtir... o sikayet, peygamberlerin sikayetine benzer.

Peygamberlerin sabirsizligi, bil ki Tanri emriyledir... yoksa onlarin hilmi, kt seylere tahamml eder. Onlar ktlge tahamml ede ede tabiatlarini ldrdler... artik onlardan bir tahammlszlk zuhur ederse kendilerinden degildir, Tanri'dandir. Ey Sleyman, kuzgunla dogan arasinda Tanri hilmine brn de btn kuslarla uzlas! Ey hilmi, yzlerce Belkis'i zebun eden, ey Rabbim, kavmine sen dogru yolu gster, onlar bilmiyorlar diyen! O iyi adli, iyi sanli padisah, bir gece tahtinda otururken damda bir tikirti, bir hay huy duydu. Sarayin daminda sert sert adimlar atiliyordu... kendi kendine kimin ne haddine dedi. Sarayin penceresinden Kim o... bu, insan olamaz, peri olmali herhalde diye seslendi. Hi grlmemis bir blk halk, damdan baslarini indirdiler... dediler ki: Kaybimiz var, gece vakti onu arayip duruyoruz. Ibrahim Ethem Ne ariyorsunuz? dedi. Dediler ki: Develerimizi! Ibrahim Ethem Damda deve arandigini kim grms? deyince, Dediler ki: Peki... yleyse sen taht stnde oturur, padisahlik ederken Tanri'yi bulmayi nasil ariyor, nasil umuyorsun? Iste bu oldu, bundan sonra bir daha Ibrahim Ethem'i kimse grmedi... peri gibi insanlarin gznden kayboldu! Kendisi, halkin gz nndeydi ama manasi gizliydi... halk, sakaldan, hirkadan baska neyi grr ki? Kendi gznden de kayboldu, halkin gznden de... iste ondan sonra zmrd anka gibi alemde meshur oldu. Hangi kusun cani, Kafdagina geldiyse btn alem onu syler, ondan bahseder. Bu dogu nuru da Sebe'e vurunca Belkis'a da, oradaki halka da bir velveledir dst! lms ruhlarin hepsi dirildiler, kanat irptilar... ldler, ten mezarlarindan bas kaldirdilar! Birbirlerine Bak... gkten bir sestir geldi diye mjde vermeye basladilar. O sesten dinler grbzlesti... Gnllerin dallari, yapraklari yeserdi! Sleyman'dan gelen o nefes, Sur frlms gibi lleri mezarlarindan kurtardi. Ey dinleyen, yakini Tanri daha iyi bilir ya, bu devir geti... ( Kendi zamanina ve zamaninin Sleyman'ina dikkat et de) bundan byle kutluluk senin olsun!

PUTLARIN SECDESI Sana Halime'nin gizli hikayesini syleyeyim de gnlnden gam gitsin! Mustafa'yi stten kesince feslegen ve gl gibi elini alip bagrina basarak... Her iyi ve ktden kairip esirgeyerek o padisahlar padisahini atasina teslim etmek zere Mekke'ye geldi. O emaneti, zayi etmeden korkarak Kabe'ye geldi, Hatim'e girdi. Fakat bu sirada havadan Ey Hatim, sana pek byk bir gnes dogdu...Ey Hatim, bugn sana cmertlik gnesinden yz binlerce nur isabet ediverdi... Ey Hatim, bugn sana, talih ve bahtin, ardinda avus oldugu ulular ulusu bir padisah gelip kondu... Sphe yok ki yeni bastan ycelikler alemine mensup canlarin konagi olacaksin... Tertemiz canlar her yandan blk blk, takim takim, sevklerinden sarhos olarak sana gelecekler diye ses geliyordu. Halime bu sese sasirip kaldi... ne nde kimse vardi, ne artta!

Alti cihette de kimse yoktu... fakat bu canlar feda olasi ses, ardi ardina gelip durmaktaydi. Halime, o gzel ses nereden geliyor, kim sylyor diye arastirmak zere Mustafa'yi yere birakti. Her tarafa gz gezdirdi... o sirlar aan, gizli seyler syleyen padisah nerede diye her tarafa bakti. Yarabbi, byle yce bir ses sagdan, soldan gelmede... fakat syleyen kim? Diyordu. Kimseyi gremeyince sasirdi, midi kesildi, syleyeni bulamayacagini anladi... sgt dali gibi her tarafi tir tir titriyordu. Tekrar o akli basinda olan ocugu biraktigi yere dnd... bir de ne baksin, Mustafa, koydugu yerde yok! Bsbtn sasirdi... Konagi dertlerle karardi adeta! Su yana, bu yana kosup bagirmaya, bir tanecik incimi kim aldi benim diye feryat etmeye basladi. Mekke'liler biz bilmiyoruz... hatta orada bir ocuk oldugunu bile grmedik dediler. Halime yle bir feryat edip aglamaya basladi ki onun aglamasini grp baskalari da agladilar! Ggsn dverek yle yanik yanik agliyordu ki aglamasina bakip yildizlar bile aglamaya koyuldular! Bu sirada ihtiyar bir adam, elindeki sopasini kaka kaka ikageldi. Dedi ki: A Halime, basina ne geldi senin ? Neden byle agliyor, yasla cigerler dagliyorsun? Halime Ben Ahmed'in inanilir, gvenilir st ninesiyim...onu atasina teslim etmek zere getirdim. Fakat Hatime gelince kulagima havadan sesler gelmeye basladi. Gkten gelen o sesleri duyunca ocugu oraya biraktim...Bu szleri kim sylyor, greyim dedim... nk pek latif, pek gzel bir sesti o. Ne etrafimda kimseyi grdm, ne de bir an o ses kesildi. Sasirip kaldim, saskinlikla suraya buraya giderken bir de baktim ki ocuk, koydugum yerde yok... eyvahlar olsun, yazik oldu bana! Ihtiyar, Meraklanma, kederlenme... ben sana bir padisah gstereyim. O sana ocugun ne oldugunu, nereye gittigini, nerede bulundugunu syler dedi. Halime, canim feda olsun sana ey gzel yzl, tatli szl ihtiyar! Hadi, hemen bana o yce bakisli padisahi gster de ocugun halinden haber alayim, dedi. Ihtiyar, Halime'yi Uzza'nin yanina gtrd... dedi ki: Bu put, kayiplari haber vermede tecrbe edilmistir. Biz, ona tapi kilarak vardik mi binlerce kaybimizi bulmustur. Ihtiyar, puta secde edip derhal Ey Arabin velinimeti, ey cmertlik denizi! Ey uzza! Sen bize nice lutuflarda bulundun da biz tuzaklardan kurtulduk. Lutuflarin yznden Arap'ta hakkin var... Arab'in sana ram olmasi farz olmustur. Sad kabilesinden olan Halime, derdine derman olacagini umarak senin glgene gelip sigindi. Onun bir kk ocugu kaybolmus... adi Muhammedmis!dedi. Arap, Muhammed derdemez derhal btn putlar yere kapandilar, secde ettiler. A ihtiyar, Muhammed'i ne esit arayis bu? Biz onun yznden isten kalacak, hor hakir olacagiz! Biz onun yznden yz st dsecegiz, taslanacagiz... onun yznden karimiza kesat gelecek, ayarimiz mahvolacak! Fetret zamaninda heva ve heves ehlinin arada bir bizden grdkleri o hayaller, Onun devri gelince yok olacak... su grnnce teyemmmm hkm kalmayacak! A ihtiyar, uzaklas bizden sinama atesini alevlendirme; Ahmed'in kiskanligiyla bizi yakma! Allah askina uzaklas ey ihtiyar... uzaklas da takdir atesi, seni de bizimle beraber yakmasin! Biliyor musun ki bu, adeta ejderhanin kuyrugunu sikmaktir... hi biliyor musun, bu ne esit haber getiristir? Bu haberden denizin de yregi cosar, madenin de ... bu haberden yedi kat gk bile tir tir titrer! dediler.

O gn grms, yas yasamis ihtiyar, taslardan bu szleri duyunca sopasini yere atti. Titremeye basladi... o seslerden korkmustu; disleri takir takir birbirine vuruyordu. Kisin iplak adamin titremesi gibi titremekte Eyvahlar olsun, helak olduk demekteydi. Halime ihtiyarin bu halini grnce bsbtn sasirdi, ne yapacagini unuttu. Dedi ki: A ihtiyar, ben de mihnetteyim ama simdi temelli sasirdim kaldim! An olur rzgar bana hatiplik eder, zaman gelir taslar edep gretir! Rzgar, bana sz syler... tas ve dag, esyanin hakikatini anlatir! Gah olur gayb erleri, gkyznn yesil kanatli melekleri ocugumu kaparlar! Kime aglayip sizlanayim... kime sikayet edeyim? Yzlerce gnlle sevdalara kapilanlara dndm simdi. O ocugun gayreti, gayb sirlarini syletmiyor, agzimi yumuyor benim...su kadar syleyeyim: ocugum kayboldu! Fakat simdi baska bir sey sylesem halk, beni delirdi sanir, zincirlere vurur! Ihtiyar dedi ki: Halime, sad ol... skr secdesine kapan, yzn pek yirtma. Gam yeme... o kaybolmaz, belki btn alem onda kaybolur! Her an onun nnde, ardinda yz binlerce gzc beki var; onu korurlar. Grmedin mi? O hnerli putlar, ocugun adini duyunca nasil yerlere kapandilar, secde ettiler! Bu devir yeryznde acayip bir devir... ben ihtiyarladim gittim de buna benzer bir sey grmedim. Bu haberden taslar nasil feryada geldiler ? Bilmem artik sululara neler olur? Tasa biz mabut diyoruz, mabut olusta onun bir suu yok ... sen de ona kul olmaya mecbur degilsin! ( Fakat ona sen mabut diyorsun, o da bunu reddediyor, kabul etmeye mecbur.) O, mecburken bu derecede korkarsa artik suluya neler olacak, bir dsn! Mustafa'nin ceddi, Halime'nin halini, halk iinde aglayip sizladigini, sesi, bir millik mesafeye yetisecek kadar feryat ve figan ettigini duyunca, isi anladi... eliyle ggsn yumruklamaya, bagirip aglamaya koyuldu. Derken yana yakila Kabe kapisina gelip dedi ki: Ey gece sirlarini da, gndzn gizlenen isleri de bilen Tanri! Kendimde bir hner, bir marifet grmyorum ki senin gibisiyle sirdas olayim. Kendimde bir ehliyet grmyorum ki bu kutlu kapida makbule geeyim. Ne basimda bir deger var, ne secdemde... ne de aglamamla bir devlet glmser benim. Ancak o esi bulunmaz tek incinin yznde senin lutuf eserlerini grmsm ey kerem sahibi Tanri'm. O bizden ama bize benzemiyor... biz hep bakiriz, Ahmet kimya! Onda grdgm sasilacak seyleri ne bir dostta grdm ben, ne bir dsmanda! Bu ocuga ihsan ettigin faziletleri, birisi yzyil mcadelede bulunsa elde edemez, nisanesini bile bulamaz. Senin ona olan inayetlerini iyice grdm... anladim ki o senin denizinin biricik incisi! Ben de iste sana onu sefaati getirmedeyim... onun yz suyu hrmetine ey herkesin halini bilen Tanri, o ne haldedir; bana bildir! Kabe iinden derhal bir ses geldi: simdi sana yz gsterecek ! O yzlerce devletle bizden nasip almistir... yzlerce blk melek, onu korumadadir. Onun zahirini, aleme meshur edecegiz... batinini da herkes den gizleyecegiz! Su ve toprak altin madeniydi; bizse kuyumcuyuz... gah onu halhal yapariz, gah yzk! Gah kili bagi yapariz... gah aslanin boynuna tasma! Gah onu tahti bezeyen turun yapariz, gah devlet isteyen padisahlarin basina ta ederiz!...

Bu toprakla asklarimiz vardir bizim...nk o riza ka'desine oturmustur. Gah ondan byle bir padisah ikaririz... gah o padisahi da bir padisaha asik ederiz! O topraktan yz binlerce asik, yz binlerce masuk yaratiriz... hepsi de feryad- figandadir, arayip taramadadir! Bizim isimize candan meyli olmayanin krlgne isimiz budur iste! Nevaleyi aziksizlar zerine koruz...iste o yzden topraga bu faziletleri veririz biz. nk toprak, tozlu ve kapkara grnr ama iinde nurlu sifatlar vardir. Dis yz i yzyle savastadir... i yz inci gibidir, disi tasa benzer. Disi, biz, ancak buyuz der... ii, dikkat et, isin nne, ardina iyi bak der! Disi iimizde hibir sey yoktur diye inkarda da bulunur... ii hele dur da sana hakikatimizi gsterelim der. Disiyla ii savastadir... ve ii, disina sabrettiginden Tanri yardimina nail olur. Iste biz bu eksi suratli topraktan suretler dzer onun gizli glmsemesini meydana ikaririz. nk topragin disi kederden, aglayistan ibarettir ama iinde yz binlerce glsler vardir. Biz sirlari aiga vururuz... isimiz budur bizim!bu gizli seyleri pusudan ikarir dururuz! Hirsiz inkardan gelir, susar bir sey sylemez ama sahne onu sikistirir, hirsizligini meydana ikarir! Bu topraklarda da nice nimetler almistir...onu belalara ugratir, ikrar ettirir. Onun nice sasilacak ocuklari var... Fakat Ahmet hepsinden stn! Yerle gk, bizim gibi iki iftten byle bir tek padisah dogdu diye glmekte, sevinip neselenmektedir. Gkyz nesesinden yarilmada ... yeryz, azadeliginden ssene dnmektedir! Ey gzel toprak, mademki dis yzn i yznle savasta, ekiste... kim kendisiyle savasa girisirse nihayet hakikati, bulur, rengin, kokunun ( grnsn ) dsmani olur. Karanligi nuruyla muharebeye girisenin can gnesine zeval yoktur. Bizim iin sinamalara giren, bizim iin alisan kisinin ayagina gk bile sirt verir! Zahirin karanliklardan feryat etmede ama iyzn gl bahesi iinde iin de gl bahesi! O, eksi suratli sofiler gibi nur sndren kisilerle karisip uzlasmamak niyetinde. Eksi suratli arifler, kirpiye benzerler...sert dikenlerin dibinde gizlice zevki safadadir onlar. Bahe gizlidir de bahenin evresindeki diken meydanda... yani ey dsman hirsiz, bu kapidan uzaklas derler! Ey kirpi, kendine dikeni beki yapmissin... basini, sofiler gibi iine ekmissin. Istiyorsun ki su gl yzl, fakat diken huylu kisilerden hi kimse, senin azicik bir zevkine bile ilismesin! Senin ocugun, ocuk huylu ama iki alam de onun yavrucagi... onun iin yaratilmis! Biz, alemi onunla diriltir, felegi onun hizmetine kul, kle ederiz! Abdulmuttalip simdi nerede ey gizlileri bilen, bana ona varacak dogru yolu gster dedi. Kabe iinden Abdlmuttalib'e ses geldi: Ey o akli basinda olan ocugu arayan, filan vadide, falan agacin altinda! O iyi bahtli, bu sesi duyunca hemen yrd. Ardinca da Kureys emirleri gidiyorlardi. nk Peygamber'in atasi Kureys ulularindandi. Adem Peygambere kadar btn gemisleri, mecliste de en ulu kisilerdi, savasta da! Bu soy, zahiri soyuydu... ulu padisahlar padisahindan szlmeydi. Iiyse zaten soydan, soptan uzakti, pakti... baliktan simak denilen yildiza kadar onunla cins ve esit olacak kimse yoktu! Hak nurunun kimden dogdugunu, nasil vcut buldugunu kimse aranmaz. Tanri halkinin nescini arayip sormaya ne luzum var? Tanri'nin sevap karsiligi olarak verdigi en bayagi hil'at bile gnes ziyasindan daha

parlak, daha stndr! Hani bir kpek, ukur iinde kr dilenciyi grd de saldirdi, hirkasini yirttiydi ya! Bunu syledik ama tenkit iin bir kere daha sylyoruz. Kr dedi ki: Senin dostlarin simdi daglarda av ariyorlar... Hisimlarin dagda yaban esegi avliyorlar... sense ky ortasinda kr tutuyorsun! A ycelerden kaan seyh, bu hileyi birak! Sen, basina birka kr toplamis aci suya benziyorsun! Adeta bunlar benim dervislerimdir...ben de aci suyum. Benden ierler de byle kr olurlar diyorsun! Suyunu Ledn denizinden tatli bir hale getir. Kt suyu bu krlere tuzak yapma! Kalk, yaban esegi avlayan Tanri aslanlarini gr... sen, neden kpek gibi hileyle kr avlamadasin? Onlara yaban esegi avliyorlar dedim... fakat yaban esegi de nedir ki? Onlar sevgiliden baskasini avlamazlar... hepsi de aslandir, aslan avcisidir, nur sarhosudur! Avi ve padisahin avciligini seyrederken hepsi de avlanmayi birakmislar, hayran olup can vermislerdir! O cinsten olan kuslari avlamak iin avcilar nasil ellerine l bir kus alirlarsa sevgili de onlari eline almistir. O l kus vuslat ve firkat arasinda ihtiyarsiz bir haldedir. Kalp, Tanri'nin iki parmagi arasindadir hadisini okumadin mi? l kusa avlanan dikkat ederse grr ki padisaha avlanmistir. Bu l kustan bas eken, asla avcinin elini bulamaz! l kus der ki: benim murdarligima bakma padisahin bana olan askina bak... bak da beni nasil grp gzetmekte, bir gr! Ben pis degilim... beni padisah ldrd; suretim, lye benzedi. Bundan nce kanadimla uuyordu; simdiyse hareketim, padisahin elinden. Fani hareketim, derimden ikti gitti... simdiki hareketim baki, nk ondan! Benim hareketime karsi egri harekette bulunani, simurg bile olsa perisan eder, aglatir, inletir, ldrrm! Diriysen aklini basina topla da beni l grme... kulsan benim padisah elinde oldugumu gr! Isa, keremiyle ly diriltti... halbuki ben, Isa'yi yaratanin elindeyim. Tanri elinde olduka hi l kalir miyim? Isa'nin elinde bile olsam buna imkan yok! Isa'yim ama nefesimden can bulan bir daha lmez, ebediyen diri kalir. Isa'nin nefesiyle dirilen, tekrar ld... fakat bu Isa'ya can verene ne mutlu! Ben, Musa'min elindeki asayim... Musa'm gizli de ben, nnde grnp durmaktayim. Mslmanlara deniz stndeki kpr kesilir, sonra da Firavun'a ejderha olurum! Ogul, yalniz bu asayi grme... Tanri elinde olmasa asa, bu isleri yapamaz! Tufan dalgasi da asa kesildi... o dertte byclere tapanlarin satafatlarini smrp yedi! Tanri asalarini saymaya kalkissam su Firavun'a mensup olanlarin hilelerini yutarim ya... Fakat birak, bu zehirli tatli otu birka gncegiz otlasinlar hele! Firavun'un mesnedi ve baslik, basbugluk, olmasaydi cehennem nereden beslenecekti ki? A kasap, nce semirt de sonra kes... nk cehennemdeki kpekler aziksiz! Dnyada dsmanlar olmasaydi halktaki kizginlik yatisir, geer giderdi! Cehennem dedigin o kizginliktir... dsmanlik gerek ki yasasin. Yoksa merhamet, onu sndrverirdi! O vakit kahirsiz ve ktlksz lutuf kalirdi; bu takdirde padisahligin kemali nasil zahir olurdu ki? O mnkirler, gtlerin szlerine, getirdikleri misallere aldiris etmediler, onlarin sakallarina gldler! Istersen sen de gl... fakat a murdar, ne vakte dek yasayacaksin, ne vakte dek? Ey sevenler, niyaza baslayin, sad olun, bu kapida yalvarin... nk bu kapi, bugn ailacak!

Bahede sogan, sarimsak vesaire gibi sebzelerin her birine ayri bir evlek vardir. Her biri, kendi cinsiyledir, kendi evlegindedir...yetisip olmak iin orada rutubetten gidalanir durur! Sen safran evlegisin, safran olur... baska sebzelerle karisip uzlasma! Ey safran, sudan gidani al da safran ol, zerdeye gir! Salgam evlegine girip agzini ama da onunla ayni tabiatta, ayni huya sahip olma! Sen bir evlege konmussun, o bir evlege... nk Tanri'nin olan yeryz pek genis! Hele o yeryz yok mu? O kadar genis ki sefere ikan devler, periler bile orada kaybolmada! O denizde, o ovada, o daglarda vehim ve hayal bile yol alamaz; kaybolur gider! Su ova, o yeryzndeki ovada usuz bucaksiz denizdeki bir kara kil gibi kalir! Orada yle durgun sular var ki akmalari gizlidir... hepsi de akarsulardan daha taze, daha hostur! Iten ie can ve ruh gibi gizli gizli akarlar, akip giden ayaklari vardir!dinleyen uyudu, sz kisa kes ey hatip... su stne yazi yazmayi birak gayri! Kalk ey Belkis, alisveris pazari kizisti...su kesati hasislerden ka! Kalk ey Belkis, lm gelip atmadan simdi ihtiyarinla kalk! Sonra lm, kulagini yle bir eker ki hirsiz gibi can ekise sahneye gelir, teslim olursun! Bu eseklerden ne vakte dek nal alip duracaksin? Eger bir sey alacaksan bari gel de laal al! Kiz kardeslerin ebedilik mlkn elde ettiler, sense bu yasli yurtta kalakaldin! Ne mutlu ona ki bu yurttan siradi, ikti...nk ecel, bu yurdu nihayet yikar, viran eder! Kalk, gel ey Belkis de bir kerecik olsun din padisahlariyla din sultanlarinin yurdunu gr! Onlar, grnste dostlar arasinda nagmelerle deve sryorlar ama i aleminde gl bahesinde oturmuslar, zevki safa ediyorlar. Bahe, onlar nereye giderse beraber gitmekte...fakat bu halktan gizli! Meyveler, beni topla, beni devsir diye yalvarmada... abihayat, benden i diye niyaz etmede! Gel de gnes gibi, dolunay gibi, hilal gibi kolsuz ve kanatsiz gkyznde dn dolas!.. yrmeye basladin mi ruh gibi ayaksiz yrrsn... igneme zahmetine ugramadan yzlerce yemekler yersin! Ne gemime gam timsahi arpar...ne lmden ktlesirsin! Sen hem padisahsin, hem asker, hem taht... sen hem iyi bir bahta nail olursun, hem bizzat baht ve talih kesilirsin! Fakat zahirde bahtin iyi olursa, yce bir sultan olursa ne fayda... bu baht baskasinindir, bir gn gelir olur, bahtin dner! Sen de yoksullar gibi muhta bir hale dsersin... ey seilmis kisi, sen baht ol, sen devlet kesil! Ey manevi er, kendin baht olur da bu bahti, bu talihi kaybedersin? Ey gzel huylu, bizzat sen, kendine mal, mlk olursan bunlari nasil olur da kaybedersin... imkan mi var buna?

SAIRE PADISAHIN IHSANI Sairin biri, padisahtan elbise almak, rtbeye erismek, ihsana nail olmak midiyle bir siir yazip gtrd. Padisah ikram sahibiydi, saire bin kirmizi altin verilmesini, bundan baska daha da ihsanlarda bulunmalarini emretti. Veziri dedi ki: Bu pek az... Hi olmazsa ona o bin altin ver de safayi hatirla gitsin! Hatta byle bir saire

senin gibi ihsanda avucu denize benzer bir padisahin ona bin altin vermesi bile azdir! Vezir, padisaha, harmanin onda biri saire verilsin diye gemis padisahlarin ihsanlarina dair hikayeler syledi, hikmetlerden bahsetti. Padisah da saire on bin altinla degerli elbiseler verdi... sairin iini skr ve sena yurdu haline getirdi. Sair sonradan bu kimin gayretiyle oldu, padisaha benim ehliyetimi kim bildirdi diye arastirdi. Dediler ki: adi da Hasan, huyu da Hasen olan vezir yok mu, iste o buna sebep oldu. Sair, bunu duyunca veziri methetti, bu hususta uzun bir kaside yazdi, vezirin evine gidip sundu. (Bu kasidede padisahin methi hi yoktu. nk padisahin nimetleri, hilatlari, zaten dilsiz, dudaksiz, padisahi methedip duruyordu!) Birka yil sonra sair, yine yok yoksun bir hale dst, muhta oldu... riziklanmak, ekin parasi bulmak midiyle, dedi ki: Yokluk ve darlik zamaninda sinanmis seyi aramak, ona basvurmak daha iyi... Kerem ve ihsanda sinadigin kapiya gideyim de yine ihtiyacimi arz edeyim. Sibeveyh, Allah sznn manasini anlatirken Halk, hacet zamaninda ona siginir...Ihtiyalarimizi sana arz eder, sana siginiriz...hacetlerimizi senden diler, sen de buluruz demektir dedi. Binlerce akilli kisi, dert ve ihtiya zamaninda umumiyetle o tek Tanri'nin huzurunda aglar, inler. Hibir akli eksik ve deli yoktur ki acizligini varsin da bir nekese arz etsin! Akillilar, binlerce defa ihtiyalarinin giderildigini grmeselerdi hi o tapiya canla basla giderler miydi? Hatta deniz dalgalari arasindaki btn baliklar, ycelerde uan btn kuslar bile... Fil, kurt, avlanan aslan, koca ejderha, karinca, yilan...Hatta toprak, su, yel ve her bir kivilcim bile kisin da dilegini ondan elde eder, baharda da! Bu gkyz, her an, yarabbi, beni bir zaman bile asagilatma diye ona yalvarir... Benim diregim, senin korumandadir... btn gkler sag elinde drlms, yayilmistir, der. Bu yer, beni su stnde ykleyen sensin, kararimi elden alma diye niyaz eder. Hepsi keselerini onun nimetiyle doldurup bzmsler... hepsi hacet vermeyi ondan grenmislerdir. Her peygamber, Sabir ve namaz hususunda ondan yardim isteyin diye ondan berat ve ferman getirmistir. Kendinize gelin; ondan isteyin... baskasindan degil. Suyu denizde arayin, kuru derede degil! Baskasindan isteneni de o verir...o kimsenin sana meyleden eline cmertligi ihsan eden yine Allah'tir. Itaatindan ekineni bile altinlara gark eder, Kanun yaparsa itaat eder de ona yz tutarsan neler yapmaz? Sair, bir kere daha ihsan sevdasiyla yzn o ihsan sahibi padisaha tuttu. Sairin hediyesi ne olacak? Yeni bir siir... onu ihsan sahibine gtrr, sunar, adeta rehin birakir! Ihsan sahipleri, yzlerce kerem ve cmertlikle altinlar yigarlar, sairleri beklerler. Onlarca bir siir, yz denk kumastan daha iyidir... hele denize dalip da dibinden inciler ikaran bir sairin siiri olursa! Insan, nce ekmege haristir... nk gida ve ekmek, cana direktir. Canini avucuna alir da hirsla, mitle ve yzlerce hilelere, dzenlere basvurarak alisip ekmegini elde etmeye savasir. Fakat az bir sey elde eder de ekmek iin alismaya ihtiyaci kalmazsa artik shrete, ada sana ve sairlerin methine asik olur. Ister ki onlar, kendisinin aslini, faslini vsnler... lutfunu, ihsanini anlatmada mimberler kursunlar... Bu suretle de onun lutfu, ihsani, altin bagislamasi, sz arasinda amber gibi koksun! Tanri, bizim huyumuzu da kendi huyuna uygun, kendi suretine gre yaratti, bizim vasfimiz da onun vasfindan bir denektir. Yaratici Tanri da, kendisine skr ve hamd edilmesini ister... bu yzden insanin huyu da byledir;o da

kendisinin vlmesini diler. Hele fazilette evik ve stn olan Tanri eri, saglam tulum gibi o yelle doludur. Fakat insan, o methe layik degilse, o methin ehli olmazsa yalanci yel, fayda vermez...tulumu yirtar, parlatir! Bu meseli kendiligimden sylemedim arkadas; aklin basindaysa ve ehilsen serserice dinleme! Bunu hakkindaki hicivleri duyunca, msriklerin Ahmet neden medihten hoslaniyor, neden medihten memnun oluyor? dediklerini isitince syledi. Sair, ihsan lmedi ya diye evvelce nail oldugu ihsana skran olarak yazdigi siiri alip padisaha gtrd, sundu. Ihsan sahipleri ldler, ihsanlari kaldi... ne mutlu o kisiye ki bu merkebi srd! Zalimler de lp gittiler, fakat yaptiklari zulmler kaldi... vay o cana ki bu hileyi, bu ktlg yapti! Peygamber Ne mutlu o adama ki dnyadan gitti de ondan iyi bir is kaldi demistir. Ihsan sahibi ld ama ihsani lmedi ki... Tanri indinde din ve ihsan, kk ve degersiz bir sey degildir! Eyvahlar olsun o kisiye ki kendisi ld de isyani kaldi... sakin, ld de canini kurtardi sanma ha! Birak bunu simdi...sair, yol stnde borlu ve paraya pek ihtiyaci var! Sair nceki ihsana nail olurum midiyle syledigi siiri gtrp padisaha sundu. Gzelim incilerle dolu olan o latif ve nefis siiri, evvelki ihsan ve ikramin midiyle arz etti. Padisahin adetiydi , yine adeti vehile bin altin verin dedi. Fakat bu sefer bu cmert vezir ycelik Burak'ina binmis, dnyadan gp gitmisti. Onun yerine baska birisi vezir olmustu... bu vezir pek merhametsiz, pek hasisti. Dedi ki: Padisahim, masraflarimiz var... bir saire bu kadar ihsanda bulunmak layik degil! Ben, o sairi bu ihsanin onda on da birinin drtte biriyle hosnut ve razi ederim. Oradakiler, nce o, padisahtan tam on bin altin almisti. Seker yedikten sonra seker kamisini nasil igner... padisahtan sonra nasil olur da dilencilik eder? Dediler. Vezir dedi ki: Ben onu yle bir sikarim ki nihayet beklemeden usanir, bizar olur... Yoldan toprak alip versem yesillikten gl yapragi veriyorum gibi kapar. Bunu bana birakin... Bu iste stadim ben; ise girisen ates bile olsa ben yatistirmasini bilirim! Sreyya yildizindan saraya dek usa yine beni grnce yumusar! Padisah, peki dedi... ne yaparsan yap, hkm senin. Yalniz onu sevindir, nk bizim iyiligimizi syler. Vezir, onu da, onun gibi daha iki yz tane mitlenip duran kisiyi de bana birak sen, dedi. Vezir, sairi bekletti durdu... kis geldi geti de bahar geldi! Sair bekleye bekleye ihtiyarladi...bu dertle bu tedbirle adeta zebun oldu. Dedi ki: Altin yoksa bari bana sv de canimi kurtar, klen olayim! Bekleme beni ldrd, bari git de, yoksul canim rehinden kurtulsun! Nihayet vezir, saire o bin altinin onda birinin tam drtte birini, yani yirmi bes altin verdi... sair derin bir dsnceye daldi. Kendi kendisine nce verilen ihsan, hem pesindi, hem de o kadar oktu. Bu ise hem ge kaldi. Hem de ailinca grdm ki bir deste diken, dedi. Saire dediler ki: O cmert vezir dnyadan gitti, Tanri rahmet etsin! O ihsan, onun yznden kat kat artmisti... onun zamaninda ihsanlarda yanlislik pek az olurdu. Simdi o gitti, ihsani da beraber gtrd... o lmedi, dogrucasi kerem ve ihsan ld! O cmert, o akilli vezir geip gitti. Yoksullarin derisini yzen bu vezir gelip atti. Yr, bunu al da hemencecik bu gece buradan ka... yoksa bu inati, seni yakalar, elindekini de alir! Senin bizim alismamizdan haberin bile yok...biz, ondan bu hediyeyi de yzlerce hileye basvurduk da aldik!

Sair, yzn onlara evirdi de dedi ki: Ey beni esirgeyenler, bu kt vezirler nereden geldi? Bu insanin elbiselerini soyan vezirin adi ne? Syleyin bana! Onlar Hasan dediler. Sair, Yarabbi dedi... Onun adi da Hasan, bunun adi da... Ey din rabbi, yaziklar olsun; nasil oluyor da ikisinin de adi bir oluyor? Onun adi Hasan... fakat onun kaleminin bir yazisiyla yzlerce cmert kisi padisaha vezir ve muhasip olabilirdi... Bunun adi da Hasan... fakat bu Hasan'in irkin sakalindan yzlerce ip rebilirsin! Padisah, byle bir vezirin szn dinlerse kendisini de rezil rsvay eder, devletini de! Firavun, Musa'nin szlerini isittike ka defa yumusadi, ram oldu. Musa'nin szleri, yle szlerdi ki o essiz szlerin gzelligini duysa, tastan st akardi. Fakat huyu kinden ibaret olan veziri Haman'la grsp danisinca, Haman, ona Simdiye kadar padisahtin... simdi bir yamali hirka giyenin hilesine kapilip kul mu oldun? derdi. Bu sz, manciniktan atilan tas gibi gelir, Firavun'un siradan yapilma sarayini kiriverirdi! Gzel szl Kelim'in yz gn ugrasip yaptigini o, bir anda yikar giderdi! Senin aklin da vezirdir ve heva ve hevesine magluptur... vcudun da Tanri yolunu kesip durmaktadir... Tanri'ya mensup bir gt, sana gt verse o sz, bir hileyle tesirsiz birakmakta; Bu, yerinde bir sz degil, kendine gel de yerinden, yurdundan olma... is yle degil, kendine gel, delirme demektedir. Vay o padisaha ki veziri budur... her ikisinin yeri de kin gden cehennemdir Ne mutlu o padisaha ki mskl ise dst m elini tutacak Asaf gibi bir veziri vardir. Adaletli padisah, Asaf'a es oldu mu Nur stne nur olur... Padisah Sleyman veziri de Asaf oldu mu nur stne nurdur, amber stne amber! Fakat padisah Firavun, veziri de Haman olursa ikisi de talihsizlikten, ktlkten kaamazlar, aresiz perisan olur giderler! Karanliklar stne ken karanliklara dserler de ne akil, onlara yar olur, ne de kiyamet gn devlete erisirler! Ben ktlerde ktlkten baska bir sey grmedim... sen grdysen var selam syle! Padisah cana benzer, vezir de akla... fesati akil, ruhu ktlklere gtrr. Akil melegi Harut'lasinca yzlerce kt kisiye sihir gretir! Cz'i akli kendine vezir yapma. Akli kll vezir yap padisahim. Heva ve hevesini kendine vezir yapma da pak canin namazdan, niyazdan kalmasin. nk bu heva ve heves, hirslarla doludur ve iinde bulundugu hali grr... aklin dsncesiyse din gnnn dsncesidir. Aklin gzleri isin sonunu gzetir... Akil, bir gl iin diken zahmetini eker durur! Fakat o gl, yle bir gldr ki ne solar, ne de gzn dklr... koku almayan her kt kisinin burnu ondan uzak olsun!

DEVIN SLEYMANLIGI Aklin varsa baska bir akilla dost ol, grs, danis! Iki akilla bir ok belalardan kurtulur, ayagini gklerin ta ycesine korsun! Dev kendine Sleyman adini takti, devleti elde etti, lkeyi hkmne aldi. Sleyman'in yaptigi isleri grmst, onun gibi hareket ediyordu... fakat i yzden yine devligi suratina vurmakta, devligi grnp durmaktaydi! Halk, bu Sleyman'da o nur o temizlik yok; Sleyman'dan Sleyman'a ne farklar var. O uyanikliga benziyordu, buysa derin bir uyku gibi. Adeta o Hasanla bu Hasan gibi aralarinda pek byk bir fark var

diyordu. Dev de, Tanri benim seklimde gzel bir dev yaratmistir. Bir dev'e benim suretimi vermistir; sakin o, sizi aldatmasin. Meydana ikar da Sleyman benim diye davaya kalkisirsa sakin onun suretine itibar etmeyin diyordu. Dev, hileyle onlara bu szleri sylyordu ama iyi adamlarin gnllerinde bunun aksi grnmekteydi. Iyiyi kty fark eden adamla oyun olmaz; hele o adamin bu fark edisi ve akli, gayplari grr sylerse! Onlar, kendi kendilerine A egri szl, tersine gidiyorsun... Byle tersine tersine gide gide ta cehennemin en dibine kadar gideceksin ya! Sleyman, Sleymanliktan kaldi, yoksul oldu ama alninda o aydin dolunay parlayip durmada. Sen, nihayet bir yzktr kapmissin ama zemheri gibi donmus kalmis bir cehennemsin yine! Biz neredeyiz... ululuk, sayvan ve kk nnde secde etmek nerede? Byle seylerin nne bas komak syle dursun, hayvan tirnagini bile komayiz biz! Hatta gaflete dser de bas komaya kalkarsak bile bir pene gelir, basimizi yerden iter, mani olur... Bu asagilik kisiye bas komayin, kendinize gelin... bu bayagi adama secde etmeyin der demekteydiler. Ben, bu cana canlar katan hikayeyi anlatmaya kalkardim ama Tanri gayreti olmasaydi! Kanaat et, bu kadarcigini kabul eyle de baska bir vakit bunu anlatayim! Dev, adini Sleyman Peygamber takti ama ancak oluk ocugu kandirmak iin! Namuzsuzun suretini, adini birak... lakaptan addan ka, manaya yr! Onu halinden isinden sor... onu halinde isinde ara! Her sabah Sleyman Mescid-i Aksa'ya gelir, tam bir ihlasla Tanri'ya ibadet ederdi. Her gn mescidde yeni bir otun bittigini grr, adin nedir, ne faydan var? Ne biim ilasin, nesin, sana ne derler... kime ziyansin, faydan kime? Diye sorardi. Her ot, adini, tesirini syler; Suna can'im, brne zehir...Buna zehirim, ona seker... adim, kader levhinde sudur diye dile gelirdi. Doktorlar Sleyman'dan o otu grenirler,bilgi sahibi olurlar, ona uyarlardi. Bu suretle doktorluk kitaplari dzdler... bedenleri hastaliklardan kurtardilar. Bu ncum ve tip bilgileri, Peygamberlerin vahiyleridir...yoksa akil ve duygunun o tarafa nereden yolu olacak? Cz'i akil, bir seyden hkm ikaracak akil degildir. O, ancak fen sahibinden fenni kabul eder, grenmeye muhtatir. Bu akil, grenmeye ve anlamaya kabiliyetlidir. Ama vahiy sahibi ona gretir. Btn sanatlar, sphe yok ki nce vahiyden meydana gelir, fakat sonra akil, onlarin stne bazi seyler katar! Dikkat ey de bak! Bizim bu aklimiz, hibir sanati, usta olmadika grenebiliyor mu? Hile kili kirk yarar ama usta olmadika hibir sanati elde edemez! Sanat bilgisi, bu akilla olsaydi ustasiz bir sanat meydana gelirdi! Mezar kazma, en bayagi bir sanat... dsnceden, dzenden, fikirden dogacak degil ya! Fakat Kabilde bu anlayis olsaydi Habili basi stnde tasir miydi? Ben bu ly, bu kana, topraga karismis ly ne yapayim, nasil yok edeyim der miydi? Bir de grd ki bir karga, l bir kargayi agzina almis, hemen geldi... Havadan indi Kabile gretmek iin mezar kaziciligina basladi. Tirnaklariyla yerden bir toz kopardi, yeri kazip hemen hemen l kargayi o mezara koydu; gmp stn toprakla rtt... bu suretle karga, Tanri ilhami ile bilgi sahibi oldu. Kabil, bunu grnce yuh olsun benim aklima dedi... bir karga bile bilgide benden stn! Tanri, Aklikll'e Mazagalbasar dedi... fakat czzi akil her yana baka durur. Has kisilerin nuru,

Mazagalbasar aklidir... karga akliysa llere mezar kazma stadi! Karga, ardinca uan cani nihayet mezarliga gtrr! Kendine gel de kargaya benzeyen nefsin ardindan git... Kafdagina, gnl Mescid-i Aksa'nda yeni bir ot yeni bir kk bitmede! Sleyman gibi sen de onlara dikkat et... onlari izle, onlarin stne ret ayagini koyma! nk bu durup duran yeryznn halini sana esit esit otlar anlatir. Yerde seker kamisi mi bitmis, yoksa alelade kamis mi... her biten ot, bittigi yerin halini, kabiliyetini bildirir! Gnlden de fikirler biter, gnln nebatati da fikirlerdir. Bu fikirler de gnldeki sirlari gsterir. Mecliste bana sz syleyecek adam bulsam imenlik gibi yz binlerce gl bitiririm. Fakat sz sylerken de nefes ldren bir pezevenk olsa gnldeki nkteler hirsiz gibi kaar. Herkes in hareketi kendisini eken ne yandaysa o taraftadir... dogru adamin ekisi, yalancinin ekisine benzemez. Gah sapik bir halde, gah dogru yolu bulmus olarak gider durursun...ne seni srkleyen ip meydandadir, ne eken adam! Kr bir deveye benzersin... boynundaki yular seni yeder durur; fakat sen ekeni gr, yulari degil! Kafir, kpegin ardina dsp gittigini grseydi gl kuvvetli Seytan'a mazkara olur muydu?Hi? Onun ardina bir namussuz gibi dser miydi hi? Hemencecik ayagini eker, kurtulurdu! Sigir kasaplarin ne yapacagini bilseydi hi onlarin pesine dser, dkkana gider miydi? Yahut ellerinden kepek yer miydi... yahut da onlarin yze glcgne aldanir onlara st verir miydi? Hatta ot yese bile, neden beslendigini bilseydi o otu hazmedebilir miydi? Su halde alemin diregi gafletten ibarettir...devlet nedir? Dev yani kos kelimesiyle let yani dayak kelimesinden meydana gelme bir kelime! nce kos... kos da sonunda dayak ye! Bu yikik yerde devlet sahibine esekesine lmden baska hibir sey yok! Sen, bir ise el atar, o ise iyice sarilirsin...o isteki ayip ve noksan o anda sana rtldr. Tanri, senden o isin ayibini rttgnden canla basla o ise girisebilirsin. Hararetle sahip oldugun fikrin de ayibi senden gizlidir. Sana o fikirdeki ayip ve kusur belli olsaydi ondan kaardin...canin, bu fikirle aramda keske magriple masrik arasi kadar uzaklik olsaydi der! Nihayet ondan usanir, pisman olursun ya...bu hal, evvel olsaydi hi ona kosar miydin? Su halde ona giriselim, kaza ve kadere uygun olarak o isi grelim diye nce ondaki ayibi, kusuru, bizden gizlemistir. Kaza ve kader, hkmn izhar edince gz ailir, pismanlik gelir, atar! Bu pismanlikta ayri bir kaza ve kaderdir...bu pismanligi birak da Allah'a tap! Pisman olmayi kendine adet edinirsen boyuna pisman olur durur, nihayet bu pismanligi da daha ziyade pisman olursun! mrnn yarisi perisanlikta geer, br yarisi da pismanlikta heder olur gider! Bu fikri, bu pismanligi terk et de daha iyi bir hal, daha iyi bir dost ve daha iyi bir is ara! Elinde daha iyi bir is yoksa pismanligin neye? Neyi fevt ettin de pisman oluyorsun ki? Eger biliyorsan bilirsin ki dogru yol, Allah'a tapmaktan ibarettir...yok bilmiyorsan herhangi bir seyin kt oldugunu nasil bilirsin ki? Iyiyi bilmedike kty bilemezsin...ey yigit zit ziddiyla grlebilir. Mademki bu fikri terk etmekten acizsin... o vakit gnah islememekten de acizdin! Aciz olduktan sonra pismanlik neden? O acizlik, kimin takdiriyle, onu ara! Alemde bir kadir olmadika hi kimse, ne bir acizi grmstr, ne de byle bir sey olur... bunu byle bil!

Bylece, olmasina alistigin her istegin ayibindan bihabersin... onun ayibi ve noktasi, sana rtldr! O istedigin ayip ve noksani sana grnseydi canin o arastirmadan kaiverirdi! O isin ayip ve noksani sence belli olsaydi seni hi kimse o ise, hatta eke eke bile olsa gtremezdi! nefret ettigin br is yok mu? Ondan neden nefret ettin? nk ayibi, noksani meydana ikti da ondan! Ey sirlari bilen gzel szl Allah, kt islerin ayibini, noksanini bizden gizleme! Iyi isleri de bize ayipli gsterme de o ise gidelim ,sarilalim... alismamiz heba olmasin, gayretimiz sogumasin! Yce Sleyman, adeti vehile alaca karanlikta mescide giderdi. Her gn, adeti vehile mescitten yeniden yeniye hangi ot, hangi kk bitmis... o padisah,bunu arar arastirirdi. gnl haktan gizli kalan o otlari gizlice can gzyle grr, tanir. Sofinin biri, bir bagda neselenip ailmak iin soficesine yzn dizine dayamis, varliginin derinlerine dalmis gitmisti. Her zevekilin biri onun bu uykusundan usandi. Dedi ki: Ne uyuyorsun ya hu? Bir basini kaldir da zm ubuguna, su agalara, Allah'in rahmet eserlerine bakin dedi... yzn su rahmet eserlerine evir, seyret! Sofi dedi ki: A heveskar kisi, Allah eserleri gnldr... disaridakilerse ancak ve ancak Allah eserlerinin eserleridir. Baglar, baheler, yesillikler, gnldedir... disaridakiyse akarsuya vuran akislere benzer. O grnen bag, suya akseden hayali bir bagdir... suyun letafeti yznden oynar durur! Baglar, baheler, meyveler, gnldedir. Onlarin letafetinin aksi, su suya topraga vurmustur! O nese selvisinin aksi olmasaydi Allah bu aleme aldanis yeri demezdi. Bu aldanis sudur; yani bu hayal, erlerin gnlleriyle canlarinin aksinden hasil olmustur. Btn aldananlar, cennet budur sanarak bu akse gelmislerdir. Asil baglardan, bahelerden kaarlar da bir hayalle eglenir kalirlar! Fakat bu gaflet uykusu basa geldi de uyandilar mi dogruyu grrler ama o grste ne fayda var? Sonra mezarliga bir feryadu figandir, bir ahu vahdir dser... kiyamete kadar bu yanilmalarina hasret ekip dururlar!Ne mutlu o kisiye ki lmden nce ld... yani bu zmn aslindan bir koku elde etti! Derken Sleyman bir bucakta basaga benzer bir yeni otun bitmis oldugunu grd. Yesil, taze, grlmedik bir ottu bu... adeta yesilligi gz aliyordu. Sleyman, o ota derhal selam verdi; o da selamini aldi; Sleyman, otun gzelligine sasti kaldi. Dedi ki: adin ne... dilsiz dudaksiz syle bakalim! Ot ey alem padisahi bana keiboynuzu derler, dedi. Sleyman, sen de ne haysiyet var? Dedi. Ot dedi ki: Bittigim yer yikilir viran olur. Ben keiboynuzuyum... bittigim yer perisan olur; su suyun topragin yikicisiyim ben! Sleyman, derhal ecelinin geldigini, gme vaktinin grndgn anladi. Dedi ki:ben hayatta olduka sphe yok ki bu mescit, yeryzndeki afetlerden bozulup yikilmaz. Ben yasadika nasil olurda Mescid-i Aksa perisan olur, yikilir gider? Su halde sphe yok, mescidimiz, lmmzden sonra yikilacak! Bedenin secdegahi olan mescit, gnldr... kt dost da her yerde mescitte biten keiboynuzudur! Sende kt dostun sevgisi peydahlandi mi kendine gel... ondan ka, onunla az konus, grs! Onu kkndeki sk, ikar ... nk biter, boy verirse seni de kknden sker, mahveder, mescidini de! Ey asik, egrilik, sana keiboynuzu gibidir...ocuklar gibi niye egrilige dogru gider, srtnrsn? Kendini sulu bil sulu gr...korkma da o ders stadi, senden dersi almasin. Cahilim, bana gret demen, bu esit insaf sahibi olman, namus ve seref gzetmenden iyidir! Ey yz nurlu ocuk, Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik demeyi babandan gren!

O, ne bahaneler buldu, ne hileye kalkisti, ne de dzen bayragini yceltti. Fakat Iblis, bahse giristi, bahse giriste, benzin kirmizi, beni sen sararttin... renk, senin verdigin renktedir...beni boyayan sensin; suumun da asli sensin, ugradigim afetin, daglandigim dagin da, dedi! Kendine gel de Rabbi bima agveyteniyi oku...oku da cebri olma, ters bir kumas dokumaya kalkisma! Cebir agacina ne vakte dek sirayip ikacak, ihtiyarini bir yana birakacaksin? Iblis ve soyu sopu gibi Allah ile savasta, mbasedesin... Eteklerini emrer de isyana yle kosar, gidersin... bu kadar hoslukla, bunca istekle cebir olur muymus? O kadar istekle kim, ktlge gider... byle oynaya oynaya kim sapikliga kosar? Sana baskalari gt verdike o isin iyiligini syler, belki yirmi erle bu hususta savasa girisir, yirmi ere karsi ayak direrdin! Dogrusu budur...yol ancak budur...ve bundan ibarettir; adam olmayandan baska kim beni kinar ki? Dersin! Mecbur olan adam byle sz syler mi? Yolsuz olan kisi, byle savasir mi? Nefsin neyi isterse ihtiyarin var, fakat aklinin istedigi seyde mecbursun ha! Bahti yaver ve talihi kutlu olan bilir ki akil ve zeka taslamak iblis'tendir, ask Adem'den! Akil ve zeka denizde yzgelige benzer... bundan az kisi kurtulur ve yzgelikte bulunan nihayet gn gelir, gark olur gider! Yzgeligi birak, kibirden, kinden vazge...bu irmak degil; denizdir deniz! Hem de yle siginilacak bir yeri olmayan usuz bucaksiz deniz ki yedi denizi bir saman p gibi kapi verir! Ask, ileri gidenler iin bir gemiye benzer...gemiye binen kisinin bir afete ugramasi nadirdir, ok defa kurtulur. Akli zekayi sat da hayranligi satin al... akil ve zeka zandir, hayranliksa bakis grs! Akli Mustafa'nin nnde kurban et...Hasbiyallah de, yani Allah'im bana yeter! Kenan gibi gemiden bas ekme... ona da zeki akli bu gururu vermis aldatmisti. Ben yce bir dagin zerine ikar kurtulurum, neden Nuh'a minnet edeyim? Dedi. A akilsiz nasil olurda onun minnetini ekmezsin! Allah bile onun mihnetini ekmekte. Nasil olur canimiz ona minnettar olmaz! Tanri bile ona skretmede, minnet etmede! A hasetle dolu magrur kisi, onun minnetini Allah bile ekiyor! Keske o yzme grenmeseydi de Nuh'a minnet etse, gemiye girmeye tamah etseydi! Keske ocuk gibi hilelere cahil olsaydi da ocuklar gibi anasina el atsa, anasina sarilsaydi! Yahut da nakli bilgi ile az dolu olsaydi da gnl bir veliden vahiy ilmini kapsaydi! Byle bir nur varken kitabi nne aarsin vahiy ile dinlenen ruhunda seni azarlar! Zamanin kutbunun szne karsi nakli ilim, bil ki su varken teyemmm etmeye benzer! Kendini aptal yerine koy, ona uy da yr...ancak bu aptallikla kurtulabilirsin! Babam, insanlarin padisahi, bunun iin cennetliklerin ogu aptaldir dedi. Akil ve zeka sana kibir ve gurur verir... aptal ol da gnln dogru kalsin! Aptallik dedigim halka iki kat maskara olan adamin ahmakligi degildir... bu aptallik, ona hayran olan adamin aptalligidir! Kendilerini unutup Yusuf'un yzn grenler, o gzellige dalip kalanlar... bu yzden ellerini dograyanlar yok mu iste onlar aptaldir! Akli, dost askinda kurban et...akillarin hepside o taraftandir, odur!Akillilar akillarini o tarafa gndermislerdir. Yalniz sevgili olmayan ahmak, bu tarafta kalmistir! Hayretle su bastan aklin gitti mi basindaki her sa, bir bas, bir akil kesilir! O tarafta akla, beyne dsnce zahmeti yoktur...nk orada her ova, her bahe akil ve beyin bitirir! Bu ovadan geer, o taraftaki ovaya gelirsen nkteler duyarsin... oradaki baglara, bahelere gelirsen hurma fidanin sulanir, yeserir!

Bu yoldaki ksk, sayvani, shreti sani terk et... kilavuzun hareket etmedike hareket etme! Bassiz hareket eden, kuyruk olur... byle adamin hareketi akrebin hareketine benzer! Egri gider, geceleri grmez, irkindir, zehirlidir... isi gc, temiz bedenleri dalamak ,sokmaktir! Basini ez onun...huyu hep budur, ahlaki hep bu ...bu huyundan vazgemez o! Onun iin en iyi sey, basinin ezilmesidir...nk bu suretle can kirintisi da o kt tenden kurtulmus olur! Delinin elinden silahi al da adalet ve sulh, senden razi olsun! Fakat elinde silahi olur, akli da bulunmazsa bagla elini... yoksa yzlerce zarar yapar. Kt yaradilisli kisiye ilim ve fen gretmek, yol kesen eskiyanin eline kili vermeye benzer! Sarhos zencinin eline kili vermek, adam olmayana bilgi belletmekten yegdir. Bilgi, mal, mevki ve hkm, kt yaratilisli kisilerin elinde fitnedir. Savas delilerin ellerindeki kililari alsinlar diye mminlere farz olmustur. Onun cani delidir, teni de elindeki kilitir... o irkin huylunun elindeki kilici al! Bilgisizlere, getikleri mevkiinin yaptigi fenaligi, yzlerce aslan bir araya gelse yapamaz! nk ayibi gizliyken meydan bulur da yilani, delikten ikar, sahralara ugrar! Cahil kt hkmler yrten bir padisah oldu mu btn ova yilanla, akreple dolar! Adam olmayanin eline bir mal ve mevki geti mi, herkesten nce kendi rezilligini dileyen kendisidir. nk o ya hasislige kalkisir, az verir... yahut cmertlige girisir, yersiz ihsanlarda bulunur! Sahi, beydak hanesine kor... ahmak, ihsanda bulundu mu ihsani, buna benzer iste! Hkm, bir sapigin eline geti mi onu mevki sanir ama hakikatte kuyuya dsms demektir! Yol bilmez ,kilavuzluk etmeye kalkisir... kt ruhu, cihani yakar, yandirir! Yokluk yolunun ocugu, pirlik etmeye girisirse ardina dsenler, devletsizlik gulyabanisine atarlar! Gel de sana ayi gstereyim der ama o nursuz pirsiz, ayi hi grmemistir ki! mrmde ayin aksini suda bile grmemisken nasil olurda gsterebilirsin a hamhalat, a bn! Ahmaklar bas oldular da akillilar baslarini kilime ektiler! Peygambere bu yzden Ey kilime brnen, ey rkp kaan, kilimden ik! Kilime bas ekme, yzn rtme... nk alem saskin bir beden, sense bu aleme akilsin! Kendine gel de davaya kalkisanlardan arlanip gizlenme... nk sende vahiy mumunun nurlari var! Kendine gel de geceleri kalk, nk ey Peygamber, mum geceleri ayakta durur! Senin nurun olmadika aydin gn bile gecedir...sana siginmadika aslan bile Tavsan kesilir! Ey Mustafa, bu nur denizinde kaptanlik et... nk sen, ikinci Nuh'sun! Akillilara bir yol gsterici lazim... Hele yol, deniz yolu olursa! Kalk da yolu vurulmus kervana bak...her yanda kaptan kesilmis gl yabanileri gr! Sen, vaktin Hizir'isin, her geminin imdadina yetisen sensin... Ruhullah gibi yalniz yrmeyi adet edinme! Bu toplulugun nnde gkyzndeki isik gibisin, gnese benziyorsun... bunlardan gizlenmeye, halveti bezemeye kalkisma! Halvet zamani degil topluluga gel! Ey Peygamber, hidayet, Kaf Dagina benzer, sense Hmasin! Dolunay, gkyznde geceleri yrr... kpeklerin sesi yznden yrysn birakmaz. Kinayanlar, senin dolunayina karsi kpeklere benzerler... sana karsi yryp dururlar! Bu kpekler, Susun, dinleyin emrine karsi sagirdirlar... ahmakliklarindan senin dolunayina karsi hav havlayip durmaktalar! Ey sifa, hastayi terk etme... Ey sifa hastayi terk etme... sagira kizip krn sopasini birakma! Sen demedin mi ki Kr, yolda tutup yeden Tanri'dan yzlerce ecir alir, yzlerce sevaba girer! Kim bir kt kirk adim

yederse gnahlari bagislanir, dogru yolu bulur! Dogru yolu gsterenin isi budur; sen de dogru yolu gsterensin... ahir zamanin yasina nesesin sen! Ey takva sahiplerinin imami, bu hayallere kapilanlari, yakin makamina kadar gtr! Kim gnlnden sana karsi bir hile, bir dzen dsnrse onun boynunu ben vururum, sen tasalanma, neselen, neseli neseli yr! Onun krlgne krlkler katarim... o, seker sanir ama ben ona zehir veririm! Akillar benim nurumla parlar, aydinlanir... hileler, benim hilemden grenilir! Alemdeki erkek fillerin ayaklarina gre Trkmenin kara adiri nedir ki? Ey benim en ulu Peygamberim, onun mumu, kasirgama karsi nedir? Derhal korkun sur sesiyle kalk da binlerce l, topraktan iksin! Sen vaktin israfilisin; dogruca kalk da kiyametten nce bir kiyamet kopar! Ey mihnetlere dsms de soru soran kisi, dikkat et, bak da gr. Bu kiyametten yzlerce alem kopmada! Bu zikir ve kunut ehli olmasa ahmagin sorusuna verilecek cevap skuttan ibarettir padisahim! Duamiz kabul edilmeyince Tanri ggnden istegimize skutla cevap verilir canim! Harman devsirme zamani geldi ama yaziklar olsun... gn bahtimiz yznden geti gitti! Gn dar... halbuki bu sz, o kadar genis ki btn bir mr bile ona az gelir! Bu daracik ukurlarda mizrak oyununa girismek, bu oyunu oynayanlari utandirir! Vakit dar... fakat ogul, halkin hatiri ve anlayisi da vakitten yz kere daha dar! Ahmagin cevabi, mademki sukuttur... ne diye sz uzatip durursun? Tanri rahmetinin yceligi ve kerem denizinin dalgalanmasi yznden her orak yere yagmur yagdirip islatmada!

AHMAGA VERILECEK CEVAP SUSMAKTIR Bir padisahin akli lms, sehveti diri bir klesi vardi. Padisahin ince hizmetlerini birakir, kt dsncelere dalar, fakat yaptigini iyi sanirdi! Padisah nafakasini azaltin... sylenir dirlanirsa adini kullar arasindan silin dedi. Klenin akli azdi, hirsi ok... nafakasini az grnce kizdi, serkeslesti. Akli olsaydi kendi kendinin etrafinda dner dolasir, dsnr tasinir da suunu grr, kendisini affettirirdi. Esekligi yznden bir ayagi baglanmis esek serkeslige kalkisti mi iki ayagi da boynuna baglanir! Esek, bana bir bag kafidir derse aldiris etme! nk bu iki bag, o bayagi hayvanin hareketi yznden baglanmistir! Hadiste gelmistir: Ulu Tanri, halki esit yaratti. Bir blg, tamami ile akildan, bilgiden ve cmertlikten ibaret... bunlar meleklerdir, secdeden baska bir is bilmezler! Yaradilislarinda hirs ve heva yoktur... mutlak nurdur onlar, Tanri askiyla dirilmislerdir. Bir blg ise bilgisizliktir... hayvan gibi ot otlamakla semirirler. Onlar, ahirdan, ottan baska bir sey grmezler... ktlkten de gafildirler, ycelikten, iyilikten de! nc blkse Ademogullaridir, insanlardir. Bunlari yari yaradilislari bakimindan melektirler, yari yaradilislari bakimindan esek! Esek olan yarilari, asagiliga meyleder, br yarilari da akla meyleder! Ilk iki blk savastan, ekisten anlamaz, istirahat ve huzur iindedir. Fakat bu blk, yani insan ikisine de aykiridir ve azap iindedir. Bu insanda sinanma ynnden blklere ayrilmistir... hepsi insan seklindedir ama kisimdir: Bir kismi, mutlak varlik olan Tanri'ya dalmis, kendini kaybetmis olanlardir... bunlar Isa gibi meleklere katilmislardir. Surette insandir bunlar, fakat hakikatte cebrail... kizginliktan heva ve hevesten, dedikodudan

kurtulmuslardir. Riyazattan da kurtulmuslardir, zahitlikten ve savastan da... sanki onlar, insanoglundan dogmamislardir! Ikinci kismi eseklere katilmis olanlardir. Bunlar kizginligin ta kendisi olmuslar, tepeden tirnaga kadar sehvet kesilmislerdir. Bunlardaki cebrail'lik meleklik sifati gitmistir... nk o ev dardi, o sifat da byk, sigamadi, geip gitti! Cani olmayan adam lr... caninda bu sifat bulunmayan kisi de esek olur. nk bu sifatta olmayan can bayagidir, asagidir... bu sz sofi sylemistir, dogrudur! O hayvanlardan da fazla can ekisir... alemde ince islere girisir! Onun rp dokudugu hile ve seytanlik, baska bir hayvandan zuhur edemez! Altin sirmali elbiseler dokur, denizin dibinden inciler ikarir... Hendese bilgilerinin en ince noktalarini bilir, yahut ncum, tip ve felsefe bilgilerini elde eder! nk onun, ancak bu dnya ile alakasi vardir... yedinci kat gge ikmaya yolu yoktur. Btn bu bilgiler, ahir yapisina yarar... ahir da kzle devenin varligina destektir! Hayvanlarin birka gn yasamalarina yarayan bu bilgilerin adini, su ahmaklar remizler, ince seyler kodular. Tanri yolunun, Tanri duraginin bilgisini ancak gnl sahibi, yahut da gnl sahibinin gnl bilir! Iste Tanri bu terkiple latif bir hayvan olan insani yaratti, onu bilgilere es etti. O blge hayvanlar gibi dedi... nk uyanikligin uykuyla ne mnasebeti var? Hayvani ruhta ancak uyku bulunur... bu esit insanlarda aksine duygular vardir. Fakat uyaniklik gelmedi de hayvani uyku kalmadi mi duygusunun aksi ve aykiri oldugunu levhten okur anlar! Uykuya dalan kisinin uyandigi zaman, ryada grdklerinin aksini grmesi gibi! Hlasa o asagilik kisi, asagilik alemdendir ... onu birak, Ben batanlari sevmem, de! nk hayvani ruha sahip olan kisinin, huylarini degistirmeye, nefsiyle savasa girismeye, asagiliktan kurtulmaya istidadi vardi ama o istidadi fevt etti! Halbuki hayvanda istidat yoktur... hayvanliktaki zr apaiktir! Insandan yol gsteren bu istidat gitti mi ne yerse yesin esek beynidir! Akli arttiran bir ila olan beladr yese afyon kesilir... kalp illeti ve akilsizligi artar! Gece gndz savasta, ekistedir bunlar... sonu yani insanligi, nyle yani hayvanligiyla savasir durur. Bu, Mecnun'la devesine benzer... o, ileriye gitmeye savasir, bu geriye gitmeye! Mecnun'un sevdasi, nde bulunan Leyla'ya kavusmak, devenin sevdasi ardina dnp yavrusuna ulasmak! Mecnun, bir an bile kendisinden geti mi deve, hemencecik geri dner, geriye giderdi. Mecnun, tamami ile askla, sevda ile dolu oldugundan kendisinden gememesine imkan yoktu. Kendisini gzetleyen akildi... fakat aklini, Leyla'nin sevdasi kapmisti! Deveye gelince o, evikti, firsat gzleyip durmaktaydi... yularini gevsek hissetti mi, anlardi ki Mecnun daldi gitti... hemen geriye yz tutar, yavrusunun bulundugu tarafa dogru gitmeye baslardi. Mecnun kendisine gelir, evvelce bulunduklari yerden fersahlarca geriye gittigini anlardi. gn byle yol aldilar... Mecnun, adeta yillarca tereddt iinde kaldi. Nihayet dedi ki: A deve, ikimizde asigiz ama birbirimize aykiriyiz... arkadasliga layik degiliz! Senin sevgin de bana uygun degil, yularin da senden ayrilmak gerek! Bu iki arkadas da, birbirinin yolunu vurmada...tenden asagi inip ayrilmayan can, yol azitir gider! Senin canin da arsin ayriligi ile yoksulluga dsms... teninse diken askiyla deveye dnms! Can, ycelere kanatlar amada...ten, tirnaklariyla yere sarilmada! Ey vatan askiyla lms deve, sen benimle olduka canim, Leyla'dan uzak kaldi gitti!

Adeta Musa kavminin yillarca lde kalisi gibi bende seninle bu hallere dstm... mrm geldi geti! Bu yol, vuslata erismek iin iki adimdan ibaret... halbuki ben, senin hilenle tam altmis yildir, bu iki adimlik yolda kalakaldim! Yol yakin... fakat ben pek ge kaldim. Bu binicilikten adamakilli usandim artik! Bu szleri syleyip kendisini deveden firlatti atti, niceye bir dertten yanip yakilacagim, yandim artik, dedi! Ona o genis ova daracik bir hale geldi... kendisini bir tasliga ativerdi! Hem de yle bir atti ki o yigidin bedeni ezildi... Kendisini yere yle bir firlatti ki kazara ayagi da kirildi! Ayagini bagladi, top olurum de dedi, onun evganinin nne dser, yuvarlanarak giderim! Iste gzel szl hakim, tenden inmeyen atliya bu yzden lanet etmistir. Tanri aski, hi Leyla'nin askindan az degersiz olur mu? Ona top olmak elbette daha dogru, daha yerinde! Top ol da dogruluk yanina yat, ask evganiyle yuvarlanarak git! nk bu yolculuk, binekten indikten sonra Tanri ekisiyle olur... halbuki nceki gidisimiz, deveyle idi! Bu esit gidis, gidislerden apayridir... bu gidis cinlerin gidisiyle de olmaz, insanlarin alismasiyla da! Bu ekilip gitme, alelade ekilip gitme degildir... bunu, Ahmed'in lutfu meydana getirdi vesselam!

KLENIN SIKAYETI Sz kisa kes de padisaha mektup yazip gnderen kleyi anlat! O kle, nazenin padisaha savasla, varlikla, kinle dolu bir mektup yazip gnderir. Kalibin, cesedin mektuptur, ona dikkat et, padisaha layik mi, degil mi? Bir anla da sonra gnder! Bir bucaga git, mektubu a, oku... bak bakalim, iindeki szler,padisahlara layik olan szler? Layik degilse o mektubu yirt, aresine bak, baska bir mektup yaz! Fakat ten mektubunu amayi kolay sanma. Yoksa herkes gnl sirrini apaik grrd! Bu mektubu amak ne gtr, ne sarptir! Erlerin isidir bu, ocuk isi degil! Hepimiz, fihriste kani olmus kalmisiz... nk heva ve hevese, hirsa bulasmisiz! Halbuki o fihrist, ona baksinlar da metni de yle sansinlar diye halka bir tuzaktir. Mektubu a, bu szden bas evirme! Tanri, dogruyu daha iyi bilir! Mektubun fihristi, dille ikrar etmeye benzer... halbuki sen gnl mektubunun metnini sina! Bak bakalim, ikrarinla muvafik mi? Buna bak da isin, mnafiklarin isine dnmesin! Agir bir uval yklenip gtrmeye koyulsan onun disina bakmakla yk hafiflemez ki! Asil iine bak...uvalda aci, tatli ne var, bir gr de tasimaya degerse tasi! Yoksa uvalindaki taslari bosalt... kendini bu sama isten, bu ar olan ykten kurtar gitsin! uvala akli erer padisahlara, sultanlara gtrlebilecek seyleri doldur! Bir fakih, bez paralari toplamis, sarigin iine ezip bzerek yerlestirmisti. Bu suretle kavugunun byk ve iri grnmesini, halkin kendisine ehemmiyet vermesini ve mescide gelince bas kseye geirilmesini istiyordu. Elbiselerden paralar almis, onlarla sarigini bytmst. Sariginin disi, cennet elbiselerine benzemekteydi... fakat ii, mnafik gnl gibi rezil, irkin bir seydi. Para para bezler, ynler, deriler... hep o sarigin iine gmlmst. Bir sabah agi, bu satafatla bir seyler elde etmek zere medreseye giderken, hirsizin biri de dar bir yolda her trl hilelere basvurup bir seyler yapmak zere bekliyordu.

Fakih, o yola sapinca hemen basindan kavugunu kapti, isini basarmak iin kosup gitmeye basladi. Fakih arkasindan bagirdi: ogul, sarigi z de yle gtr! Byle drt kanatla uar gibi gidiyorsun ama gtrdgn hediyeyi bir a da gr! Onu, elceginizle bir a, ovala da sonra gtr, sana helal ettim! Hirsiz, kaarken sarigi zer zmez iinden yola yz binlerce bez parasi dklverdi!... O bir seye yaramaz, o olmayasica sarigindan kala kala hirsizin elinde ancak bir arsin dogru dzen bezcegiz kaldi! Hirsiz, elindekini yere vurup A asagilik adam, bu hileyle beni isimden gcmden ettin dedi. Fakih dedi ki: Hileyle seni yolundan alikoydum ama nasihat yollu isi de anlattim! Dnya da byledir iste... bir hosa ailir sailir ama vefasizligini da bagira bagira syler! Bu olus ve bozulus aleminde o hile, olustur, nasihat da bozulmus stadim! Olus der ki: Izim kutludur... ardimdan gel! Bozulus da git der, ben hibir sey degilim! Ey baharlarin gzelligine sasirarak dudagini disleyip duran, gzn sapsari benzine ve mevsimin sogukluguna bak! Gndzn gnesin yzn gzel grmektesin ama onun bir de batma zamaninda lmn dsn! Dolunayi su gzelim ardakta bir hosa seyredersin ama ay sonunda bir de hasretine bak onun! Bir oglan, gzellikle halkin efendisi olur... olur ama yarin da bunar, halka rezil rsvay olur! Gms bedenli gzellerin vcudu, seni avladiysa ihtiyarliktan sonra bir de pamuk tarlasina dnen bedene bak! Ey yagli, balli yemekleri gren, yiyen, onlarin fazlasini git de helada seyret! Pislige nerede senin o gzelligin... nerede senin tabaklarda o hos grnsn, yerken senden duyulan o zevk, o lezzet, de! O sana der ki: o taneydi... ben de onun tuzagiydim... sen avlaninca o tane gizlendi! Nice parmaklar vardir ki statlar bile onlari kiskanir ama sonunda is islerken tir tir titrer! Can gibi gzel baygin gzler, nihayet grmez olur, onlardan su damlamaya baslar! Aslanlarin safinda giden aslan gibi yigit er, sonunda bir fareye maglup olur! Sanat sahibi ve evik istidatli kisiye sonunda bak! Ihtiyar esege dner, bunar gider! Akillilar alan siyah ve miskler saan kivircik salar, nihayet boz esegin irkin kuyruguna dner! nce aila saila olusuna gzelce bir gr, sonunda da bozulusunu, rsvay olusunu seyret! nce sana tuzagini apaik gsteren sey, sonunda ona kapilan hamlarin biyigini, sakalini yoldu! Artik dnya, beni hileleriyle aldatti...yoksa aklim, onun tuzagindan kaardi elbet deme! Altin gerdanligi, hamaili bir gr de bak...hakikatte nasil bir tomruktur, bir zincirdir o! Bylece btn alem czlerini say dk... hepsini nnden ve sonundan bir gr! Kim daha ziyade sonu grrse o, daha kutludur... fakat kim ahiri grrse o daha fazla kovulmus, srlmstr! Her seyin yzn gzel ve parlak ay gibi gr...fakat evvelini grdkten sonra sonunu da seyret! Seyret de kr iblise dnme... o, noksan oldugundan noksan grr, bir yani grr de bir yani grmez! Adem'in topragini grd de dinini grmedi... bu alemi gren maneviyatini grmedi. Ey, yigit er, erkeklerin kadinlara stnlg kuvvet, kazan ve mal mlk bakimindan degildir. yle olsaydi aslan ve fil, daha kuvvetli oldugu iin insandan yce, daha stn olurdu a kr! Ey yalniz bu ani gren, erkeklerin kadinlardan stn olmasi erkegin kadina nazaran daha ziyade sonu grr olmasindandir! Erkek, isin sonunu gremezse isin sonunu grenlere nazaran kadin gibi noksan sayilir! Alemden iki zit ses gelmektedir... bakalim sen hangisine istidatlisin? Bir tanesi, iyi kisilere hayattir... br kt kisilere hile! Bir ses, ey gzel ve bana dskn olan kisi, ben diken iegiyim... iek dklr, ben kalirim; diken dalindan ibaretim ben der.

iegi, ey gl satan, gel bu yana der... dikenin sesiyse bizim yanimiza gelmeye kalkisma der! Bu seslerden birini kabul ettin mi brn duymazsin bile... nk seven kisi, sevgiliye aykiri olan kisilerin szlerine sagir olur! O seslerin biri iste ben buraciktayim, hazirim der. br ses de, sen benim sonuma bak der. Cihanin bozulusu, benim simdiki halim biledir, pusudur... sonumu, bir aynaya benzeyen nme bak da gr! der. Bu iki uvaldan birine girdin mi brne zit olur, artik ona layik olmazsin! Ne mutlu ona ki erlerin akillarinin duydugu bu sesi, nceden isitti! Gnl evini hangi ses bos bulursa o gelir, tutar... artik sahibine ondan baskasi ya egri grnr, yahut acayip! Yeni testi sidigi emerse artik su, ondan o pisligi gideremez! Alemde her sey, bir seyi ekmektedir... kfr, kafiri, dogruluk, dogru yola gtreni! Kehlibar da vardir, miknatis da... sen demir de olsan, saman p de olsan elbette bir tuzaga dsersin! Demirsen seni bir miknatis kapar... yok saman pysen kehlibara tutulur, ona gidersin! Iyi kisilerle dost olmayan, elbette ktlerin yaninda yer alir, onlara komsu olur! Musa, Kipti'ye gre pek ktdr ama Haman da Israilogullarina gre taslanmis melunun biridir. Haman'in cani Kipti'ye eker, Adem'in midesi bugdayla suyu! Karanlik yznden birisini taniyamadin mi, kendisine kimi imam edinmis, kime uymus... bak, ne oldugunu anlarsin!

ARIFIN GIDASI Her yavru, anasinin ardindan gider... bununla da cinsiyet anlasilir. Adem ogluna st, ggsten gelir, esegin st de bedeninin yarisindan, asagilik tarafindan akar. Adalet taksimcidir, blslecek seyleri o blstrr... fakat sasilacak sey su ki bunda ne cebir vardir ne de zulm! Cebir olsaydi pismanlik olur muydu? Zulm olsaydi Tanri'nin korumasi olur muydu? Gn geti, ders yarina kaldi... sirrimiz hi gne sigar mi ki? Ey kt kisinin yaltaklanmasina inanan, szleri dogru sayan, sen su habbelerinden bir kubbe yapmissin ama o yle bir adir ki ipleri pek kuvvetsiz, hile yildirima benzer... onun isigiyla yolcularin, yolu grmelerine imkan yok! Bu alemde de bir sey yok, bu alemdekilerde de! Her ikisi de vefasizlikta ayni gnle sahip! Dnyanin oglu dnya gibi vefasiz... sana yz tutar ama o, yz degildir, arkadir! Fakat o cihanin ehli, o cihan gibi ebedi olarak ihsan ve keremdeki ahitlerinde, peymanlarinda dururlar! Hi iki peygamberin birbirine zit oldugunu, birbirlerinin mucizesini kapip aldigini grdn m? O alemin meyvesi solar, bozulur mu? Akla mensup nese kederlenmez ki! Nefis, ahdinde durmaz; o yzden gebertilecek bir seydir ya! Kendisi de alaktir, kiblegahi da alaktir. Nefislere de bu alaklar toplulugu layiktir... lye mezarin, kefenin layik oldugu gibi! Zekidir, ince seyleri bilir... bilir ama degil mi ki kiblesi dnyadir, onu l bil sen! Tanri'nin vahiy suyu bu lye ispat etti de l topraktan bir diri zuhur etti. Fakat sen vahiy gelmedike sakin o yzne srdgn mr uzun olasica kirmiziliga gvenip aldanma, gururlanma ha! Nazardan dsc olmayan bir ses, bir shret... batmayan bir gnese mensup parlaklik ara! O ince hnerler, o dedikodular, Firavun'un kavmine benzer, ecel Nil nehrine! Onlari parlakligi kemerleri, sayvanlari ve byleri, halki boyunlarindan zorla eker ama, Hepsini de byclerin bys bil... lmse ejderha haline gelen o sopadir. Btn byleri bir lokma yapti da yuttu...

geceyle dolu olan bir alemi sabahin yalayip yutmasi gibi hani! Fakat o yutmakla sabahin nuru artmadi ki... evvelce nasilsa yine de yle! okluk, fazlalik eserdedir, zatta degil... zata ne artma vardir, ne eksilme! Tanri alemi yaratmakla ogalmadi, artmadi... zaten nce olmayan simdi olmus degildir ki! Fakat halkin yaratilmasiyla eser ogaldi, artti. Yalniz bu iki artmanin arasinda hayli fark var! Eserin artmasi onun zuhurudur... bu suretle sanatlari ve isi zahir olur, grnr. Zatin artmasina gelince bu, o zatin sebeplere bagli ve sonradan meydana gelmis olduguna delildir. Musa, by de insani sasirtir... ben ne yapayim ne isleyeyim? Halk, mucizeyle byy ayirt edemez ki dedi. Tanri dedi ki: O fark edisi ben onlarda izhar eder, dogruyu egriyi ayirt edemeyen akli grr, bilir bir hale getiririm. Onlar deniz gibi kprdler ama korkma ya Musa, sen stn olacaksin! Sihir, zamaninda vnlecek bir seydi... fakat asa ejderha olunca btn sihirler utanilir bir sey oluverdi! Herkes gzellik sirinlik davasindadir ama sirinliklere mihenk tasi lmdr! By de geti gitti, Musa'nin mucizesi de... her ikisinin de varlik damindan legenleri dst! By legeninin sesinden yalniz lanet kaldi; din legeninin sesinden de yalniz ycelik! Mihenk tasi, erkekte de yok, kadinda da... o gizli kalmis; artik ey kalp, gel, safa karis da laf et, tam sirasi! Lafin tam zamani simdi... nk mihenk yok ortada, artik seni yce tutarlar, elden ele gezersin ey kalp! Kalp her an gururlanir da der ki ben daima senin gibiyim a altin... ne vakit senden asagiyim ki? Altinda evet ey kapi yoldasi, der...fakat mihenk geliyor hazirlan hele! Bedenin lm, sir ehli iin bir hediyedir...halis altina makastan ne noksan gelir ki? Kalp, eger sonuna baksaydi sonradan kararacagina nceden kararirdi: nceden kararinca da nifaktan, ktlkten uzak kalirdi. Fazilet ve ihsan kimyasini isteseydi akli, hilesinden stn olurdu. Gnl kirik bir hale gelince de kendisini anlar, kiriklari dzelten Tanri'yi nnde grrd. Davaci, sonunu grnce kirik, sinik bir hale gelir de derhal baglanir, sarilir, kirikligi geiverir! Tanri ihsani, bakirlari iksire dogru srer gtrr... fakat o altin yaldizli, bu ihsandan mahrum kalir. Ey altin yaldizli, davaya kalkisma da sana msteri olan hep byle kr kalmaz, sen onu gr! Mahser nuru, onlarin gzlerini aar... onlarin gzlerini sen bagliyordun ya... bu yzden rsvay olursun sen! Isin sonunu gren, canlarin ve gzlerin hasedini eken kisileri gr! Bir de bu gnk gren kisileri seyret! Bunlar, ileri bozuk kisilerdir... asildan bas ekmisler, ayrilmislardir! Bugn grenlere, bu yzden bilgisizlikte ve sphede kalanlara gre suphu sadikla suphu kazibin ikisi de birdir. Suphu kazip, yz binlerce kervani helak yeliyle sprms, gitmistir civanim! Cihanda hibir nakit yoktur ki o, isteklileri yaniltmasin... vay o kisinin canina ki mihengi makasi yoktur! Ebu Sleyman dedi ki: ben de Ahmet'im... Ahmet'in dinini hileyle vurup kiracagim! Ebu Sleyman'a de ki: Pek kibirlenme, isin nne bakip bbrlenme, sonuna bak! Basina adam toplama hirsiyla kilavuzluga kalkisma... kilavuza uy, ardindan git de nnde mum gidedursun, sen de yolunu gr! Mum, ay gibi maksadini gsterir... bu tarafta tane var, yahut burasi tuzak der! Elinde bir isik oldu mu istesen de istemesen de dogan iziyle karga izini grr, ayirt edersin! Fakat mumun yoksa buna imkan yoktur. nk bu kargalar hilekardir... akdoganlarin seslerini grenmislerdir. Yigit, hthdn sesini grense de nerede hthdn sesi, Seba'nin haberi? Arizi sesi, asil sesten bil...padisahlarin talari, hthtlerin talarindan alinmadir! Dervislerin szleriyle ariflerin nktelerini su hayasizlar, dillerine dolamislardir. Eski mmetlerin helak olmasi, hep kati tasi d agaci sanmalarindandir!

Onu anlayacak, meydana ikaracak temyiz kabiliyetleri vardi ama hirs ve tamah, insani kr ve sagir eder! Krlerin krlg rahmetten uzak degildir, onlara acinir. Fakat hirs krlgne zr yoktur! Padisahin armiha gerdigi adama acinir, fakat haset armihina gerilen bagislanmaz! A balik, sonuna bak isin, oltaya degil! Fakat pis bogazligin, senin isin sonunu gren gzn kapatti! Iki gzle evveli sonu gr... kendine gel, iblis gibi tek gzl olma! Tek gzl ona derler ki yalniz iinde bulundugu hali grr... hayvanlar gibi baska seyden haberi yoktur. kzn iki gzn ikarmanin cezasi bir gz ikarma cezasidir... nk onda seref yoktur ki! kzn iki gz, degerinin yarisidir... nk onun iki gzle yapacagi seyi, sen ona yaptirabilirsin! Fakat bir insanin tek gzn ikarsan degerinin yarisini vermek gerek! Zira insan gz, basli basina baska birinin yardimi olmaksizin bir is grebilir! Esegin gz, isin sonunu grmediginden esek, ift gzl olsa da tek gzl hkmndedir. Bu szn sonu yoktur... o hafif akilli, ekmek tamahi ile padisaha mektup yazmaya koyuldu. Mektubu yazmadan mutfak eminine gitti... ey cmert padisahin mutfagindaki hasis adam, dedi... nafakamdan bu kadar sey kesmek padisahtan, padisahin himmetinden uzaktir! Mutfak emini dedi ki: yle iktiza etmistir de ondan kesmistir... ne hasisliktendir bu, ne de darligindan! Kle, hayir dedi... vallahi bu sz, bu emir, padisahin degildir... padisahin yaninda eski altin bile topraktir adeta! Mutfak emini, ona on trl delil getirdi... fakat o hirsindan hepsini reddetti. Kusluk vakti nafakasi az gelince bir hayli sylendi, kt szler syledi, fakat hibir faydasi olmadi. Dedi ki: siz bunu kasten yapiyorsunuz. Mutfak emini hayir biz emir kuluyuz! bunu feri'den sanma, asildandir bu... yaya pek kabahat bulma, oku atan koldur. Attigin vakit sen atmadin ayeti bir iptiladir... fakat Peygambere de pek gnah bulma; bu is Tanri'dandir! A gz kamasmis adam, su bastan bulaniktir... gzn bir iyice a da isin nne bak! dedi. Kle kizginlikla, dertle bir bucaga ekildi, padisaha kizginligini bildirir bir mektup yazdi. Mektupta padisahi vd... onun cmertlik incilerini deldi! Ey avucu, hacetler isteyeni hacetini vermede denizden de cmert olan, buluttan da cmert olan! nk bulut verir ama aglaya aglaya verir... halbuki senin elin, glerek biteviye sofralar yayar dedi. Mektubun zahiri medihti ama o medihlerden kizginliginin kokusu duyuluyordu. Senin isin de tipki onun isi gibi nursuz ve irkin... nk sen, yaradilis nurundan uzaksin, uzak! Bayagi kisilerin isi kesatlidir... taze meyve gibi o, abucak bozulur, rr! Dnyanin parlakligi ve revaci da ondan kesat bulur... nk o, olus ve bozulmus alemindendir. Methedende kin oldu mu onun karihasindan dogan medihler, insana hos gelmez! Gnl, kinden, pislikten arin da sonra evike hamd suresini oku! Agzinla hamd ediyorsun ama iin bunu reddetmede... dilindeki hamd, ya seytanliktir, ya efsun! Iste onun iin Tanri Ben disa bakmam, ie bakarim dedi. Bu ovanin ne basi var zaten, ne sonu... o kle de mektubuna cevap gelmediginden sikilip duruyor! Ne sasilacak sey, padisah neden bana cevap yazmadi... yoksa kizginligindan mektubu gtren bir hiyanetlikte mi bulundu? Mektubu mu gizledi, yoksa padisaha vermedi mi? Acaba bir mnafik miydi, saman altindan su mu yrtt? Tecrbe iin baska bir mektup yazar, hnerli, terbiyeli bir baska eli arar bulurum demekte, Cahilliginden o bihaber, padisahi, mutfak eminini, mektup gtreni ayiplamaktaydi. Hi ben din yolunda egri gittim,

gavurluk ettim diye kendisine gelmiyor, kusuru kendinde bulmuyordu O kt zanda bulunan kle kinamalarla, feryadu figanlarla dolu bir mektup daha yazdi. Bundan nce padisaha bir mektup daha yazdim... fakat bilmem eline degdi mi? dedi. Gzel yzl padisah o mektubu da okudu; ona da cevap vermedi, seslenmedi. Padisah ona aldirmamaktaydi... o da tam bes kere padisaha mektup yazdi. Nihayet perdeci basi o da sizin kulunuz... bir cevap verseniz deger. Cevap verirseniz, bir kula, bir kleye lutuf ile bakarsaniz padisahliginizdan ne eksilir ki? dedi. Padisah dedi ki: bu kolay... fakat kle sersem... ahmak adam irkindir, Tanri merdududur. Suunu, kabahatini affederim ama illeti bana da sirayet eder sonra! Bir uyuz, yz kisiyi uyuz eder... hele bu hareketi begenilmez habis uyuz , bsbtn beterdi! Kafir bile akilsizlik uyuzuna tutulmasin... yoksa sumlugu, bulutta bile yagmur birakmaz! Sumlugu yznden buluttan bir katra yagmur yagmaz... sehir, onun baykuslugu yznden viraneye dner! O ahmaklarin uyuzlugu yznden Nuh tufani, koca bir alemi ktlklerle yikti gitti! Peygamber Kim ahmaksa dsmanimizdir... yol kesen gulyabanidir... akilliysa canimizdir; ondan gelen serin esinti ondan gelen rzgar bize feslegendir. Akil, bana svse raziyim... nk benim feyiz vericiligimden bir feyze sahiptir. Onun svmesi faydasiz degildir... bos elle kalkip konukluga gelmez. Ahmak, agzimi helva tiksa onun helvasindan hastalanir, ateslenirim! dedi. Latifsen. Gnln aydinsa sunu iyice bil: esek gtn pmede bir lezzet yoktur! Faydasiz yere biyigini pis pis kokutur... yemek yemeksizin elbise, onun tenceresiyle kararir! Yemek dedigim akildir, ekmek ve kebap degil... ogul, cana gida akil nurudur. Insana nurdan baska bir yiyecek yoktur... o candan baska bir seyle beslenip yetismez insan. Bu yiyecekleri yavas yavas azalt... nk bunlar, esek gidasidir, hr adamin gidasi degil! Bunlari azalt da asil gidayi almaya kabiliyetin olsun, nur lokmalarini yiyesin! Bu ekmegin ekmek olusu, o nurun aksiyledir... bu canin can olusu, o canin feyziyledir. Bir kerecik nur yemegini yedin mi ekmegin basina da toprak saarsin, tandirin basina da! Akil, iki akildir: Birincisi kazanilan akildir... sen onu mektepte ocuk nasil grenirse yle grenirsin. Kitaptan, stattan, dsnceden, anistan, manalardan, gzel ve dokunulmadik bilgilerden. Aklin artar, baskalarindan daha fazla akilli olursun... fakat bu ezberlemekle de agirlasir, sikilirsin! Geze dolasa adeta bir ezberleme levhasi kesilirsin... halbuki bunlardan geen Levhimahfuz olur! br akil, Tanri vergisidir... onun kaynagi candadir. Gnlden bilgi irmagi costu mu ne kokar, ne eskir, ne de sararir! Kaynagin yolu bagli ise ne gam! nk o anbean ev iinden osup durmaktadir!tahsil ile elde edilen akil, irmaklara benzer... o, suradan buradan ikar, evlere gider. Yolu kapandi mi aresiz kalir, akmaz! Sen, esmeyi gnlnde ara.

DERT VE ELEM KOKUSU Birisi, Irak'tan bir hirkayla ikageldi. Dostlari, ayriligini sordular; Dedi ki: dogru, ayrilik vardi ama yolculuk bana pek kutluydu, adeta beni mustulamaktaydi. Halife, bana tam on kat elbise verdi... yzlerce methsena, ona yakin olsun! Onu bir hayli vd, skrlerde, hamitlerde bulundu... nihayet skr, haddini

asti. Dediler ki: senin perisan halin, yalanina sahadet etmekte. Bedenin iplak, basin kabak, iin yanmis... bu skrleri, bir yerden mi aldin, yoksa birisinden mi grendin? Nerede methettigin emirin skr ve hamd nisaneleri? Onlarin, su serefsiz basinda, ayaginda grnmesi gerekti. Dilin, o padisahi methetmede ama yedi azan da sikayet edip duruyor. O cmertlik padisahini, o kerem sultanini vyorsun ama bu vse karsilik ayaginda bir ayakkabi, bacaginda bir salvar olmaliydi bari! Ben, dedi... btn verdiklerini dagittim;emir ihsanda kusur etmedi hi! Btn ihsanlarini aldim, fakat hepsini yetimlere, yoksullara bagisladim. Mal verdim, karsiliginda uzun bir mr aldim... nk iim pek temizdir benim! Bunun zerine dediler ki: o kutlu mal gittiyse iindeki bu duman, bu hararet nedir ya? Iinde diken gibi yzlerce pislik var...hi keder, mustulanma nisanesi olur mu? Syledigin o gemis seyler dogruysa nerede ask, bagislama ve razi olma nisanesi? Hadi tutalim mal kayboldu gitti, meyil nerede? Sel geip gittiyse getigi yer hani? Gzn evvelce cana canlar katan siyah bir gz idiyse hadi diyelim o gzellik geti... fakat neden simdi gzn gk? A eksi suratli, temizlik nisanesi nerede? Senden egri laflarin kokusu gelmekte, sus! Mal bagislamanin gnlde yz trl nisanesi olur... iyi isin yzlerce alameti grnr! Malini dagitip bagislayan kisinin gnlne o mal yerine yzlerce dirilik gelir!tanri tarlasina temiz tohumlar ekilsin de sonra temiz mahsul vermesin... imkani yok! Tanri baheleri de mahsul vermezse artik Tanri yeri genistir denebilir mi? Syle! Bu yokluk yeri bile mahsul vermemezlikte bulunmaz... artik bundan ok genis olan Tanri yeri nasil olur da mahsul vermez? Bu yerin bile sayisiz mahsul verme kabiliyeti vardir, en asagi bir tohuma yedi yz verir! Hamd ediyorsun, hani hamd edenlerin nisanesi? Bu nisaneler ne iinde var, ne disinda! Arifin Tanri'ya hamd etmesi dogrudur... nk o hamdin sahidi eldir, ayaktir! Hamd edis, arifi karanlik cisim kuyusundan ekip ikarir... dnya zindanindan kurtarir! Sirtindaki takva atlasiyla lfet nuru, hamd etmesinin nisanesidir. Bu egreti alemden kurtulmus, gl bahelerinde, akarsu kenarlarinda yurt tutmustur. Oturdugu yer, yurt, vasil oldugu makam ve rtbe, yce himmetinin sir sedirinin stdr! Orasi yle bir dogruluk makamidir ki dogrularin hepsi de orada latif, neseli ve sevinli yzlerinden belli olarak yurt tutmuslardir! Onlarin hamd etmeleri, gl bahesinin bahara hamd etmesi gibidir... yzlerce nisanesi, yzlerce alameti ve eseri vardir! Baharin geldigine kaynak, fidan, imen... o gl bahesi, o elvan iekler sahittir. Gzelin her tarafta binlerce sahidi vardir... sedefteki incinin olusuna sahadet edenler gibi. Halbuki senin nefesinden kt sirrin kokusu gelmede... ey lafazan, derdin basindan, yznden parlayip grnmede! Alem meydaninda kokudan anlayan maharet sahipleri var... yle ataklik edip pek hayhuy etmeye kalkisma! Misten bahsetme... agzindan sogan kokusu gelmede, sirrini aiga vurmada! Sen daima glbeseker yedim diyorsun ama nefesinden gelip duran sarimsak kokusu, yavelenme be demekte! Gnl, byk ve genis bir eve benzer... gnl evinin gizli komsulari vardir. Pencereden, duvardaki delikten grp gzetir, sirlari anlarlar! Ev sahibinin sezinlemedigi, hi bilmedigi bir yariktan, bir delikten onlar, her seyi grrler.

Kuran'i okusan a... Seytan ve kavmi, gizlice insanlarin halinden koku alirlar. Insanin bilmedigi bir yoldan insanin sirrini anlarlar... bu yol, duyguyla duyulur, yahut buna benzer bir seyle bilinir yol degildir. Grenlerin ortasinda hileye kalkisma... mihenk ortadayken lafa girisme ey kalp! Mihengin, halisi de anlamaya kabiliyeti vardir, kalpi da... Tanri, onu beden ve kalp emiri yapmistir! Seytanlar bile o kabaliklariyla, o ktlkleriyle sirrimizi, fikrimizi, gittigimiz yolu biliyorlar... onlarin bile iimize hirsizlama bir yolu var... biz, onlarin hirsizliklarindan bas asagi gelmedeyiz... Her an, bize byk ziyanlar veriyorlar... delikleri var, yariklari var; bizi gzetliyorlar... E artik alemdeki aydin canlar, neden gizli hallerden bihaber olsunlar? Gkyzne adir kurmus canlar, insanin vcuduna girmede seytanlardan asagi olurlar? Seytan, hirsizlama olarak gge ikmaya kalkisir da yakici sahapla kovulur, srlr. Kt kafir, savasta mizrakla nasil beyni stne dserse o da gkten bas asagi yle dser! Seytanlari, o gnllerin begendikleri ruhlari kiskandiklarindan gkten byle bas asagi atarlar...Artik olak, topal, kr ve sagir degilsen ulu ve yce ruhlara karsi bu zanda bulunma... utan, az sylen, can ekisme... cismi gzeten, sirlarini anlayan nice casus var! Bu beden doktorlari pek bilgilidirler... senin hastaliklarini senden daha iyi bilirler! Idrara bakip ahvalini anlar... fakat sen; hastaligini o tarzda bilemez, teshis edemezsin. Sonra nabizdan benizden, kandan da her trl hastaligin kokusunu alirlar. Alemdeki Tanri doktorlari, artik sen sylemeden nasil olur da halini anlamazlar senin? Nabzindan da gznden de, benzinin renginden de, sende derhal yzlerce hastalik bulur, anlarlar. Beden doktorlari, doktorlugu yeni grenmislerdir zaten... onlar, hastaligi teshis iin idrara vesaireye muhtatir. Fakat kamil, Tanri doktorlari, uzaktan adini duydular mi varliginin ta derinlerine kadar girerler! Hatta sen dogmadan yillarca evvelki hallerini bile grrler!

EBUYEZID'IN MJDESI Bayezid'in Ebulhasan'in halini daha evvelce nasil grdgn duymadin mi? Bir gn o takva sultani, dervisleriyle sahradan geerken, ansizin ona Rey civarinda Harkan tarafindan bir kokudur geldi. Orada istiyakli bir feryat ekti, rzgardan koku aldi. Asikasina bir kokladi; adeta ruhu rzgardan bir sarap tatmaktaydi. Buzlu suyla dolu olan bir testinin disinda ter gibi sular peydahlanir. O, havanin soguklugundan meydana gelir... yoksa testinin iinden disari su sizmaz! Koku getiren rzgar, onu su haline getirmistir... iste onun gibi su da Bayezid'e halis sarap haline gelmisti! Bayezid'de sarhosluk eseri grnnce bir mridi ona gelip sordu: Bes duyguyla alti cihetten disari olan su hos hal nedir? Yzn gah kizarmakta, gah agarmakta... bu ne hal, bu ne mjde? Koklayip duruyorsun ama grnrde gl yok, sphesiz bu, gayb aleminden, hakiki gllerin atigi gl bahesinden. Ey her kendini taniyan, bilen kisinin muradi ve maksadi olan er, her an sana gayb aleminden bir haber, bir mektup gelmekte, Her an Yakup gibi sana da bir Yusuf'tan sifa kokusu erismekte. Bize de o testiden bir katra dk... bize de o gl bahesinden bir kokucuk anlat!Biz buna alismamisiz ey yce ve gzel er... bizim dudagimiz kuru, sen bu sarabi yalnizca iiyorsun! Ey, evik er, ey gkyzn dnp dolasan er, itigin saraptan bize de bir yudumcuk sun! Bu zamanda meclisin beyi sensin, senden baskasi degil... bize de bak! Bu sarap, gizlice iilir mi ki? Sarap, muhakkak

adami rezil, rsvay eder! Kokusunu gizlesen bile sarhos gzlerini ne yapacaksin ki? Zaten bu koku, alemde yz binlerce perde altinda gizlenebilecek bir koku degil ki! O kekin kokuyla ovalar, ller doldu... hatta ova da nedir ki? O koku, dokuz felegi bile geti! Bu sarabin bulundugu testinin basini balikla rtme... zaten bu yle bir aikta sarap ki rtlmesine imkan yok! Ey sirlar bilen sir syleyici, seni avlayani lutfet, syle! Bayezid dedi ki: Sasilacak bir koku geldi bana... Peygambere Yemen'den gelen koku gibi! Muhammet demistir ki. Seher yelinin eliyle bana Yemen'den Tanri kokusu gelmekte. Vise'nin ruhuna Rahim'in kokusu geldigi gibi veys'ten de Tanri kokusu geliyor. veys'ten, Karen kabilesinden garip bir koku geldi de Peygamberi sarhos etti, neselendirdi! veys kendinden gemis, yere mensupken gklere mensup olmustu! Heliyle, sekerle karismis, halli hamur olmus, aci tadi kalmamisti artik! Heliyle, varligindan tamamiyla gemisti... yalniz heliyle seklindeydi ama lezzeti kalmamisti ki!Bu szn sonu gelmez. O aslan er, gayb aleminin vahyinden neler syledi? Sen onu anlat! Bayezid dedi ki Bu taraftan bir dostun kokusu gelmekte... bu kyden bir padisah geliyor! Bunca yildan sonra bir padisah dogacak... otagini gklere kuracak! Yz Tanri'nin gl bahelerinin tesiriyle gl rengine dnecek... makam ve rtbe bakimindan benden stn olacak! Dediler ki: Adi ne? Bayezid, Ebl Hasan dedi... onun seklini, kasinin enesinin ne sekilde oldugunu anlatti. Boyunu, rengini, seklini, salarini, yzn bir bir anlatti. I huylarini, manevi sifatlarini... ruhunu, yolunu, yerini, varligini hep syledi. Ten sekli, ten gibi igretidir... ona pek gnl verme... o bir anda gelir geer! Tabii ruhun sekli, hali de fanidir... o can seklini, sifatini iste ki gkyzndedir! Onun bedeni, yeryznde mum gibidir... nuru ise yedinci kat tavanin stndedir! Gnesin isiklari odadadir ama gnes, drdnc kat gktedir. Gln suretini, latife yollu burnunun altinda grrsn ama gl kokusu dimagin ta tavanina, sayvanina kadar her yeri tutmustur. Uyuyan adam, Aden'de bir azaba ugradigini grr ama aksi, bedeninde ter halinde grnr! Gmlek, Misir'da bir harise rehin olmustur ama Kenan lkesi o gmlegin kokusuyla dolmustur!Tarihiler, bunu duyunca Bayezid'in tayin ettigi zamani yazdilar... adeta sise benzeyen kamis kalemlerini kebapla bezediler. Tani o zaman, o tarih gelip atinca o padisah dogdu... devlet satrancini oynadi! Bayezid'in lmnden sonra yillar geti, Ebul Hasan dnyaya geldi. O padisah, Ebulhasan'in ihsanina, kiskanmasina ait ne gibi huylar sylediyse aynen zuhur etti. nk onun nnde giden levhimahfuz'dur... neden mahfuzdur o levh? Hatadan! Bu, ne yildiz bilgisidir, ne remil, ne de rya... Tanri, dogrusunu daha iyi bilir ya, Tanri vahyidir! Sofiler, bunu halktan gizlemek iin gnl vahyi demislerdir. Sen istersen onu gnl vahyi farzet... Gnl zaten onun nazargahidir... Gnl, ona agah olunca nasil hata eder? Ey mmin, sen, Tanri nuruyla bakar, grrsn... hatadan, yanilmadan eminsin! Sofi, yoksulluktan dertlenince yoksullugu, ona dadi ve gida kesilir. nk cennet, hosa gitmeyen seylerden meydana gelmistir... merhamet, gnl kirik acizlerin nasibidir. Ycelikle baslar kiran kisiye ne Tanrinin merhameti nasip olur, ne halkin! Bu szn sonu yoktur... evet, o yigit, yiyecek ve ekmek nafakasinin azligindan perisan oldu! Ne mutlu o sofiye ki rizki azalir... boncugu inci olur, kendisi deniz kesilir! O hususi Tanri nafakasini duyan, Tanrinin yakinligina erer,gayb nafakasini elde eder.

Fakat ruh nafakasi noksan olan kisinin cani o noksan yznden titremeye baslar. Anlar ki bir hata etmistir de bundan dolayi riza yaseminligi perisan olmustur. Iste o adam da ekinin az olmasi yznden harman sahibine mektup yazdi. Mektubunu o yce ve adil padisaha gtrdler, okudu, fakat bir cevap vermedi. Dedi ki: onun derdi yalniz gida, baska bir sey degil... ahmaga verilecek en iyi cevap skuttur. Ayrilik ve vuslat derdi onda hi yok... fer'e baglanmis, asli hi aramiyor. O ahmagin biri... varliga kapilmis, lms gitmis fer'in derdiyle asla aldiris bile etmemekte. Gklerle yeri bir elma farz et... Tanrinin kudret agacindan bitmis! Sen, bu elmanin iindeki bir kurda benzersin; agatan da haberin yok, bahivandan da! Elmada bir kurt daha var; fakat onun cani dis aleminde bayrak sahibi! Onun hareketi elmayi yarar... elma onun hareketine karsi koyamaz! Hareketi, perdeleri yirtar... sureti kurt ama hakikatte o, bir ejderha! Demirden ikan ilk ates, disariya yavas ,yavas adim atar. Dadisi pamuktur nce... fakat sonunda suleleri ta esire kadar ikar, Insan, nce uykuya, yemeye muhtatir... fakat nihayet meleklerden de stn olur. Pamuk ve kkrdn himayesinde sulesi ve nuru, sha yildizina kadar ikar! Karanlik alemi aydinlatir... demirden yapilma tomrugu bile igneyle deler geer! Ates de cismanidir ama ne ruhtandir, ne de ruhani alemden! Cisme, o ycelikten bir nasip yoktur... cisim, can denizinin nnde bir katra gibidir! Cisim, canla artar, gn gnden fazlalasir... fakat can gitti mi cisme bak, ne hale gelir? Cisminin haddi, bir iki arsindan fazla degildir... fakat canin, ta gklere kadar ikar, dolasir! En iyi kisi, ruha ta Bagdat'a Semerkand'a kadar olan mesafe tasavvurda yarim adimdir ancak! Gznz iki dirhemlik tas agirliginda bir yag parasidir ama ruhunun nuru gklere dek her tarafi kaplar. Nursa, bu gz olmadan da uykuda her seyi grr... fakat gz, bu nur olmayinca ancak harap olur gider! Canin, tenin sakaliyla, biyigiyla alis verisi yoktur... fakat ten, can olmayinca murdardir, asagidir! Bu cisim, hayvani ruhun debdebesine sebeptir... sen daha nceden git de insani ruhu gr! Insandan da dedikodudan da ge de Cebrail'in ruhunun dayanip kaldigi deniz kiyisina var! Ondan sonra Ahmed'in cani (esrari fas etme sakin diye) sana karsi dudagini isirsin... Cebrail, senden korksun, geride kalsin! Bir yay kadar ileri varir, sana dogru gelirsem derhal yanarim desin! Rzgar, Sleyman'in tahtina ters esti...Sleyman dedi ki: Ey rzgar, ters esme! Rzgar da ey Sleyman dedi, ters hareket etme... ters hareket edersen, benim tersligime kizma! Tanri, biz ders alalim da insafa gelelim diye bu teraziyi halk etti. Sen eksik dirhem korsan ben eksik tartarim... sen benimle apaydin muamelede bulunursan ben de seninle apaydin muamelede bulunurum! Bylece Sleyman'in taci da egrildi... aydin gn ona gece etti adeta! Sleyman dedi ki: Ey ta, neden basimda egrilirsin... A gnes, dogumdan eksilme benim! O eliyle taci dzelttike ta egrilmekteydi yigidim! Tam sekiz kere dogrulttu, sekiz kere egrildi... dedi ki: Ey ta, bu ne bu? Egrilme artik! Ta dedi ki: Beni yz kere dogrultsan yine egrilirim... nk inanilir kisi, sen egrilmedesin! Sleyman, bunun zerine kalbini dogrulttu... gnlndeki sehvetten sogudu... Taci da derhal dogruldu... nasil istiyorsa basinda yle durdu. Sleyman, bundan sonra onu mahsustan egriltmede, ta da inadina dogrulmadaydi. O ulu Peygamber, tacini sekiz kere egriltti; her defasinda ta, basinda dogruldu. Ta, dile geldi de ey padisah, nazlan dedi...

kanadindan mademki tozu, topragi silktin; u! Bana izin yok ki bundan ileriye geeyim... bu sirrin gayb perdelerini yirtayim! Elini sen agzima koy da kapat... agzim, begenilmeyen seyler sylemesin! Hasili sana ne dert gelirse baskasina kabahat bulma; kendine bak! Dostum, bu is baskasindan oldu sanma... o klenin ugrastigi gibi ugrasip durma! Kle, gah eliyle, mutfak eminiyle ugrasip savasmasaydi... gah cmert padisaha kizmadaydi. Tipki Firavun gibi... hani o da Musa'yi birakmisti da halkin yavrucaklarinin baslarini kestiriyordu. Halbuki dsman, o kr gnllnn evindeydi... oysa baska ocuklarin baslarini kopartip duruyordu! Sen de dis aleminde baskalariyla kt oluyorsun da iten kt nefsinle uzlasiyorsun. Dsmanin o... fakat sen ona seker vermedesin... disaridan da herkesi thmetli tutmadasin! Sen Firavun gibi krsn, kr gnllsn... dsmanla iyisin de susuzlari asagilatmadasin. A firavun, niceye dek susuzlari ldrecek, asil sulu olan nefsini hos tutacaksin? Firavun'un akli, padisahlarin aklindan stnd ama Tanri hkm onu akilsiz ve kr etmisti! Bir adamin can gzn, can kulagini Tanri kapatti mi o adam Eflatun olsa hayvanlasir! Hasili Bayezit hakkindaki gayb hkm nasil zuhur ettiyse Tanri hkm levh stnde ( aresiz) zuhur eder. Ebulhasan, Bayezid'in buyurdugu gibi zuhur etti... ve bunu adamlarindan duydu. Bayezid, Hasan benim dervisim ve mmetim olur... her sabah benim mezarimda benden ders alir demisti. Kendisi de dedi ki: ben de Seyh'i ryamda grdm... ruhundan bu sz duydum. Her sabah, onun mezarina yz tutar, ta kusluk agina kadar huzurunda dururdu. Ya bir seyhin huzuruna gider gibi o mezarin basina gelir, yahut da szsz msklleri hallolurdu. Nihayet yine bir gn kutlulukla o mezarin basina geldi... yeni kar yagmisti, mezarlar karla rtlmst. Mezarin stnde kat kat karlarin bayrak gibi yceldigini, kubbe kubbe yigildigini grnce gamlandi. O diri Seyh'in mezarindan ses geldi. Ben buradayim, bana gel diye seni agirip duruyorum. Kendine gel... sesime kos; bu yana segirt! Alem karla dolsa da sen, benden yz evirme! O gn, Ebulhasan'in hali dzeldi... nce duymus oldugu sasilacak seyler, o gn kendisinde zuhur etti. Bir adam, birisiyle mesverette bulunuyor, tereddtten kurtulmak, hapisten halas olmak istiyordu. O adam dedi ki: Hos fakat benden baskasini ara bul da danisacagin seyi ona danis! Ben senin dsmaninim, bana sarilma... dsmanin tedbiri, aydin olamaz! Git, sana dost olan birisini ara... dost sphe yok ki dostun hayrini diler. Ben dsmanim, benim gibisinden bir are olmaz... egri gider, sana dsmanlik ederim. Kurttan bekilik istemek dogru bir sey degildir... bir seyi bulunmadigi yerde aramak, aramamak demektir. Hi sphe etme ki ben sana dsmanim... senin yolunu keserim ben, nasil olur da sana yol gsteririm? Kim dostlarla dser kalkarsa klhanda bile olsa gl bahesindedir... fakat zamanede dsmanla dsp kalkan gl bahesinde bile olsa klhandadir! Biz, ben diye varliga dserek dostu incitme de kimse, dsmanin olmasin! Tanri iin halka hayir yap, yahut kendi canin iin herkese hayirda bulun da. Daima gzne dost grnsn... gnlne kin yznden irkin suretler gelmesin! Fakat birisine dsmanlikta bulundun mu ondan ekin... seni seven bir dostla grs, danisacagini ona danis! Adam dedi ki: Ey iyi kisi, biliyorum seni... sen benim eski dsmanimsin. Fakat akilli ve manevi bir adamsin; aklin egri gitmeme razi olmaz. Tabiat, dsmandan hincini ikartmak ister ama akil, nefse demirden bir bagdir; Gelir, onu ktlkten men

eder, geri eker... akil, onun iyi ve kt hareketlerine adeta bir sahnedir. Imana mensup akil adil bir sahneye benzer... gnl sehrinin bekisidir, hakimidir. Kedi gibi akli uyaniktir onun... hirsiz, fare gibi delikte kalakalir! Nerede fare ikar, bir seye el uzatirsa ya orada kedi yoktur, yahut varsa bile sureti vardir! Kedi nedir? Aslanlari yikan aslan... tendeki imana mensup akil! Onun grns yirtici hayvanlara hakimdir... narasi otlayan hayvanlari men eder! Sehir, hirsizlarla, elbise soyanlarla dolu... syle, ister sahne olsun, ister olmasin! O muhtesem fakir Bayezid, dervislerine Iste Tanri benim dedi. O fenlere sahip er, sarhosa apaik Benden baska Tanri yoktur...bilin de bana tapin buyurdu. O hal geince sabahleyin Sen byle dedin... bu dogru degil diye kendisine sylediler. Dedi ki: Bunu bir daha dalar da sylersem hemen o anda beni biaklayin! Tanri, tenden mnezzehtir... benimse tenim var. Byle syledigim zaman ldrlmem lazim! O hr er, bu tavsiyede bulununca her dervis bir biak hazirladi. Bayezid, yine o koca kadehi dikip sarhos oldu... tavsiyeleri aklindan ikti. Meze geldi... akli avare oldu; sabah geldi, mumu aresiz kaldi! Akil sahneye benzer... sultan gelince biare sahne bir bucaga bzld! Akil Tanri glgesidir, Tanri gnes... glge, gnese karsi dayanir, durabilir mi hi? Peri ve cin, insana stn olunca insandaki insanlik sifati kaybolur... ne sylerse o peri syler...cin tutmus adam syler ama hakikatte o szler, cinindir, perinindir! Perinin bile yolu yordami byle olursa o perinin Tanri'si nasil olur? Varligi gider insan peri kesilir...ilhama nail olmayan Trk arapa konusmaya baslar! Fakat kendine gelince hibir lugat bilmez. Peri de bile byle bir varlik, byle bir sifat olduktan sonra, artik perinin ve insanin Tanri'si, nasil olur da periden asagi olur? Aslani bile tutacak derecede sarhos olup yigitlesen kisi, kalkar da erkek aslanin stn emerse sen artik bu isi o yapmadi, sarap yapti dersin! Eski altinlardan sz dzer, mkemmel sz sylerse yine dersin ki o sz de sarap sylemistir! Sarapta bile bu zor, bu kuvvet olursa Tanri nurunda olmaz mi hi?Tanri nuru, seni tamami ile senden alir... sen asagilarsin, onun sz stn olur. Kuran, geri Peygamber'in dudagindan ikar ama kim Tanri sylemedi derse kafirdir. Kendinden geis hmasi umaya baslayinca Bayezid yine o sze koyuldu. Akli saskinlik seli kapti gtrd... o sz evvelce sylediginden daha zorlu syledi. Hirkamda, varligimda Tanridan baska bir sey yok... yerde gkte nice bir arayip durursun? dedi. Dervisler deli divane oldular... biaklarini tertemiz bedenine sapladilar. Her biri Girdekh mlhitleri gibi pervasizca pirlerine biak saplamaya koyuldular. Fakat seyhe kili vuranin kilici, tersine dnyor kendisini yaraliyordu. O hnerli seyhin vcudunda bir eser bile grnmyordu. Fakat dervisler perisan oldular, kanlara battilar. Boynuna biak saplayanin kendi boynu kesildi, aglaya inleye yikilip ld. Ggsn yaralayanin ggs yarildi, ebedi bir surette geberip gitti. O sahip kiranin mertebesini bilen ise onu yaralamaya hi yeltenmedi, byle seye gnl vermedi. Yari akli onun elini bagladi; canini kurtardi... yoksa oda kendisini perisan ederdi. Sabah oldu o dervisler eksilmisti... evlerinden bir feryat-i figan yceldi. Bayezid huzuruna binlerce kadin, erkek sst. Dediler ki: Ey iki alemi de gmlege sigdiran er! Senin su

bedenin insan bedeni olsaydi insanlarin bedenleri gibi haner yaralari ile mahvolur giderdi. Kendisinden olan kendinden gemise gelip atti... kendisinde olan, kendi gzne diken batirdi. Ey kendinde olmayanlara Zlfikar vuran, aklini basina al, o Zlfikari sen, kendi kendine vurmaktasin. nk, kendinden gecen fanidir,kurtulmustur... ebedi olarak emniyet bucaginda oturur. Sureti fanidir; o bir ayna kesilmistir... o aynada baskalarinin yznden gayri bir sey grnmez. Tuh der tkrrsen kendi yzne tkrms olursun... aynaya vurursan yine kendine vurursun. Orada irkin bir surat grrsen grdgnde sensin... Isa ve Meryem'i grrsen yine grdklerin senden ibarettir. O ne budur, ne o... her seyden ari durudur... yalniz senin nne senin suretini kor. Sz buraya gelince dudak yumuldu... kalem buraya gelince kirildi, durdu! Fasahat el verdi ama dudagini yum, sus; Tanri, dogruyu daha iyi bilir! Ey daimi sarhos, sen dam kenarindasin... ya otur, ya asagiya in vesselam! Ne vakit muradina erersen o hos zaman dam kiyisina gelisindir, byle bil bunu. Iyi zamanda kork... o zamani define gibi sakla, aiga vurma. Aiga vurma da sevgiye ansizin bir bela gelip atmasin... kendine gel de o gizlilik yerinde korka korka yr. Neseli zamanda nesenin geip gitmesinden korkarsin... iste bu, gayp damindan canin gp gitmesidir. Sir daminin kenarini, sen grmyorsun ruh gryor da tir tir titriyor. Ansizin gelip atan her bela, nese daminin korkulugu kiyisinda gelip atmistir. Insan, damin kenarinda olmadika dsmez Nuh ve Lt kavimlerine bak da ibret al.

PEYGAMBER TAKDIRI Peygamber, kafirlerle savasmak, abes seyleri gidermek iin bir ordu gnderiyordu. Huzeyl kabilesinden bir genci seti, orduya emir etti. Askerin asli kumandandir... kumandansiz kavim, bassiz bedene benzer! Su lsn, solup gidisin, hep basbugu terk etmendendir. Usantan, nekeslikten, benlikten bas ekmede, kendini basbug saymadasin! Tipki ykten kaan katir gibi... o da basini alir, daglari boylar! Sahibi, a sersem... her tarafta esek avlamak zere sinmis bir kurt var... simdi gzmden kayboldun mu her yandan kuvvetli bir kurt ikagelir. Kemiklerini seker gibi ezer, ufalar... artik bir daha diriligi gremezsin bile! Hadi kurdu bir tarafa birak... odsuz kalirsin ya! Ates, odun olmadi mi sner gider. Kendine gel de sahipligimden kama, ykn agirligindan ekinme... senin canin benim diye ardina dser, kosar durur! Sen de bir katirsin... nk nefsin stn. A kendisine tapan, hkm stnndr. Fakat ululuk issi Tanri, sana esek demedi at dedi... Arap, arap atina Taal der. Cefakar nefis katirlarini bakmak, yola getirmek iin Mustafa, Hakk'in imrahorudur. Kerem ve ihsan ekisiyle Kul tealev dedi... Gelin de sizi riyazatla terbiye edeyim dedi, azgin ve serkes atlari alistirir, yola getiririm ben. Nefisleri azginliktan geinceye dek bu katirlardan ne tekmeler yedim. Nerede azginlari yumusatan bir er varsa onlarin tekmelerinden kurtulmasina bir are yoktur! Hasili belalarin ogu peygamberlere gelir.

nk ham kisileri yola getirmek, zaten bir beladir. Siz, kaidesiz, nizamsiz gitmektesiniz; szme uyun da rahvan gidin... bu suretle de uysal bir hale gelin,padisahin binecegi bir at olun! Tanri dedi ki: onlara gelin de, ey terbiyeye aliskin olmayan katirlar, gelin de! Fakat gelmezlerse gamlanma... o iki temkinsiz iin kinlenme! Bazilarinin kulaklari bu, gelin szne karsi sagirdir... her hayvanin ayri ahiri vardir. Bazilari bu sesten rker, kaarlar...her atin ahiri ayridir. Bazilarinin de bu hikayelerden cani sikilir...nk her kusun kafesi baskadir. Melekler bile bir cinsten degildirler; bu yzden gklerde saf saf dururlar. ocuklar, geri bir mektebe giderler, giderler ama ders bakimindan her biri, brnden stndr. Doguya mensup olanin da duygulari var, batiya mensup olanin da... fakat grmek gze kismet olmustur, mesnet ona verilmistir. Yz binlerce kulak saf saf dzlse yine de hepsi aydin bir gze muhtatir. Sonra kulaklarin da can sesini, Tanri haberlerini, Peygamber buyruklarini duymada bir mesnedi var Yz binlerce gze ses duyma kabiliyeti verilmemistir; hibir gzn ses duymadan haberi yoktur. Bylece her duyguyu birer birer say... her biri, brnn isini gremez! Bes tane dis, bes tane de i duygusu... hepsi on tane duygu, ayakta saf kurmustur. Din safindan bas eken giden, gider, en son safa katilir! Sen, gln szn terk etme... syleye dur! Bu sz pek byk bir kimyadir. Bir bakir senin sznden nefret eder, kamaya kalkisirsa yine sen kimyayi ondan esirgeme! Byc nefesi simdi, bu sze uymadiysa szn, belki sonunda ona tesir eder, bir fayda verir. Ogul, gelin de gelin... sizi Tanri esenlik yurduna agirmada! Hocam, benligi birak, basbug olma sevdasindan vazge! Bir basbug ara, ona uy... basbug olmaya pek zenme! Peygamber, Tanri yardimina nail olan askerine Huzeyl kabilesinden olan o genci basbug yapinca, bir herzevekil, hasedinden dayanamadi... itiraza bunu kabul edemeyiz bayragini kaldirmaya kalkisti. Halka bak hele... bunlar karanlik alemindendir...geici bir matah iin nasil geici bir hale dser, nasil itiraza kalkisirlar! Ululuk yznden hepsi daginikliga dsmsler, canlarini vermisler, l bir hale gelmislerdir. Fakat savasta, diridir onlar! Sasilacak sey su: Zindanin anahtari, bu esit adamin elindedir de yine kendisi zindanda mahpustur! O gen tepeden tirnaga kadar pislige batmistir... fakat akarsu, etegine dokunup akmaktadir!Diledigi ile daima yan yanadir da yine de bir dayanacak, huzur bulacak kisinin yanina varabilsem diye ne sabri vardir, ne karari! Nur gizlidir... arayip sormak, gizliligine sahit. Fakat gnl, sama szlerden kurtulus dilemez ki! Fakat dnya zindaninda bir kurtulus yeri olmasaydi gnl ne sikilirdi, ne de halas olmayi arastirir, isterdi! Sikilip zlmen, seni bir memur gibi Hadi ey sapik, ey yolsuz... bir dogru yol ara diye ekip ekistirmededir... Dogru yol vardir... fakat pusuda gizlidir. Bulmak iin durmadan, dinlenmeden delicesine aramak gerek; byle arayan bulur! Daginiklik, pusuda toplulugu arar... sen hemen bu isteyende istenenin yzn gr! Bagdaki cansiz mahsulat, kklerinden srms, yetismistir... onlara diriligi vereni anla! Hi mjde verecek biri olmasaydi bu zindandakilerin gzleri, hep kapiya dikilir, kalir miydi? Irmak olmasaydi yz binlerce irmaga batip islanan olur muydu? Yanini yere koyup yatamiyor, rahatsiz oluyorsun... bil ki evde bir yatagin, yorganin var! Karar edilecek bir yer olmadika karasiz kisi olmaz...sersemligi gideren bir sey bulunmasa sersemlik bulunmaz!

O adam dedi ki: Hayir hayir ey Tanri elisi. Askere ihtiyar birisini basbug yap! Ey tanri elisi, gen, aslan oglu aslan bile olsa askere , ihtiyardan baskasi kumandan olmasin! Zaten sen syledin...sahidim senin szn: Kendisine uyulacak kisi pir olmalidir, pir! Ey tanri elisi, su askere bak! Ondan daha yasli daha ileri bunca kisi var! Bu agataki su sari yapraga bakma da onun olgun elmalarini devsir! Onun sari yapraklari nasil olur da bombos olur... zaten yapraginin sararmasi, olgunluk ve kemal alametidir. Yzn sararmasi, sain sakalin agarmasi, olgun akli mjdeler! Yeni srms, yeni yesermis yapraklarsa meyvenin hamligina delalet eder. Aziksizlik azigi her seyden vazgeis, ariflik nisanesidir. Altinin sariligi, sarrafin yzn kizartir,benzine kan getirir. Gl yzl, sakalli, biyigi yeni terlemis gen, henz mektepte okuma, yazma grenmededir. Yazisi, yazisinin harfleri egri bgrdr... grbz olsa bile delikanlidir, akli azdir onun! Ihtiyarin ayagi, hizli adim atmasa da aklinin iki kanadi vardir, ycelerde uar! rnek istiyorsan Cafer'e bak! Tanri, ona elinin, ayaginin yerine iki kanat verdi! Altini birak... bu sz rtldr, gnlm civa gibi istiraplara dst! Iimizden gzel szl, gzel sesli yzlerce skut, elini agzina komada, yeter artik demede! Skut denizdir, sylemek irmaga benzer... deniz seni aramada, sen irmagi arama! Denizin isaretlerinden bas evirme... sz bitir dogrusunu Tanri daha iyi bilir! O edepsiz, Peygamberin huzurunda o soguk dudaklarindan szler ikarmada, bylece sylenip durmadaydi. O bihaber, sz firsatini bulmustu, boyuna sylenip duruyordu...zaten haber de grse gre sama sapan bir seydir! Bu haberler, hep grs yerine geer, grs olmayinca habere ehemmiyet verilir...gz nnde olandan haber verilmez; gz nnde olmayandan haber verilir! Birisi grs makamina vardi mi artik bu haberlerin onca hibir degeri yoktur. Sevgiliye ulastin, onunla dsp kalkmaya basladin mi kilavuzlari affet artik! ocukluktan geip adam olan kisiye mektup da soguk gelir, kilavuzluk eden kadin da! Mektubu okusa bile bilmeyenlere gretmek iin okur...sz sylerse bile anlatmak iin syler! Gzller nnde haberden bahsetmek hatadir...nk bu bahis bizim gafil oldugumuza noksanligimiza delalet eder. Gzlnn nnde susmak, sana fayda verir. Kuran okunurken susun, dinleyin emri, bu yzden gelmistir. Can gz aik olan kamil, sana syle derse gzelce, edeplice syle, sz uzatma! Uzat diye emrederse yine emre uy, utanarak syle! Nitekim simdi ben de bu gzelim Mesnevi'yi yazarken yle yapiyorum ey Hak Ziyasi Hsamettin! Akilli davranip kisa kesmeye kalkistim mi,o, beni yz esit vesileyle syletmeye kalkisir. A ululuk issi Tanri'nin isigi Hsamettin, gryorsun mademki; szden ne istersin ki? Bu herhalde fazla istahtan olacak... hani sair de Bana hep sarap sun, hem de iste bu, saraptirda demistir ya! Su anda onun kadehi, senin agzinda... fakat kulak da kulagin nasibini ver, diyor! Ey kulak, senin nasibin hararetlenip kizarmaktir... iste hararet, iste sarhosluk! Fakat kulak, ben bundan daha fazlasini istiyorum, harisim ben demekte! Seker huylu Mustafa'nin huzurunda o Arap, sz haddinden asirinca, O Vecnecmi padisahi, Abese sultani, o soguk nefesiyle Szn kafi artik diye dudagini isirdi. Sylemesin diye elini agzina koydu... gizlileri bilen kisinin yaninda nice bir syleyip duracaksin? Kuru fiskiyi gz aik erin nne gtrms, bunu misk yerine satin al diyorsun! Deve pisligini burnunun

altina koyuyor, bir de oh oh diyorsun a beyni kokmus kisi! A akilsiz sasi! Kt kumasin reva bulsun diye bir de oh ohtur tutturmussun!Bu suretle bu tertemiz burnu aldatmak, o gklerin gl bahelerinde yayilan eri kandirmak istiyorsun! Onun yumusakligi, kendisini ahmak gstermede ama senin de kendini bir paracik bilmen lazim! Bu gece de tencerenin agzi aik kaldiysa kedinin de utanmasi icap eder! O isigi gzel arif kendisini uyuyor gstermede ama adamakilli uyaniktir... sakin sarigini asirmaya kalkisma! A pis inati, bu Seytan masalini Mustafa'nin huzurunda nice bir syleyeceksin? Bunlarin yz binlerce hilmi vardir...bir tek hilmleri bile yzlerce daga bedeldir! Hilmleri, uyanik adami bile aptal eder... yz binlerce gz olan zeka sahibini sasirtir, yolunu kaybettirir, sapiga dndrr! Hilmleri, gzel ve latif bir sarap gibi tatli ta beynin st yanina gider, btn bedene yayilir! O sert saraptan sarhos olana bak! Sarhos Ferzin gibi egri bgr gitmeye basladi!o adamin abuk alan sarabin tesiriyle gen, bir ihtiyar gibi yol stnde dsp kalmada! Hele su Bela kpnn sarabi yok mu... yle sarhoslugu bir gecelik sarap degil bu! Ashabi kehf, o sarabi itiler de tam yz dokuz yil akillarini kaybettiler, ne mezeye el sundular, ne bir yere kipirdadilar! Misir kadinlari bu saraptan bir kadehik itiler de ellerini sahrem kesip dogradilar! Bycler de Musa'nin sarhosluguna dstler...daragacini sevgili sandilar! Cafer-i Tayyar, o saraptan sarhos oldu da elini, ayagini feda etti! Peygamber hadsiz sarhoslugundan o aptala bir isik vurmus, onu neselendirmis, sarhos etmisti. Nesesinden ok konusmaya basladi. Sarhos, ebedi birakir, bas asagi dser! Fakat her yerde kendinden geen, ktlk etmez... sarap zaten edepsiz olani edepsiz eder. Sarap ien akilliysa daha ziyade akilli olur... kt huylu ise bsbtn berbat bir hale gelir. Fakat insanlarin ogu kt ve ahlaksiz oldugundan sarabi herkese haram ettiler. Hkm stndr halkin ogu da ktdr; bu yzden kilici yol kesicilerin elinden aldilar. Peygamber dedi ki: Ey isin dis yzn gren, sen onu gen ve hnersiz grme. Nice kara sakalli ihtiyarlar vardir... nice de gnlleri, zift gibi kapkara ak sakallilar. Onun aklini defalarca denedim... o gen islerde ihtiyarlik etti. Ihtiyar, akil ihtiyaridir oglum... sain, sakalin agarmasiyla adam, adam olmaz. Iblis'ten daha ihtiyar kim var? Fakat degil mi ki akli yok, hibir seye yaramaz. Birisi ocuktur ama Isa nefesli, gururdan, nefesten arinmis olursa ona nasil ocuk diyebilirsin? Sa agarmasi, ancak gz bagli ne kisa grsl kisiye gre piskinlik alametidir. O mukallit, alamet olarak delilden baska bir sey bilmedigi iin daima buna yol arar. Onun iin bir ise giriseceksen o pire danis dedi. nk o, taklit perdesinden ikmis kurtulmustur da ne varsa her seyi Tanri nuru ile grr. Onun pak nuru delilsiz, beyansiz deriyi yirtar, ii meydana ikarir. Yalniz disi grene gre kalp nedir, geer altin ne? Hurma sepetinde ne var? O bilir. Nice altinlari, haseti hirsizlarin elinden kurtulsun diye dumanla karartmislardir. Nice bakirlar vardir ki akli kit olanlara satsinlar diye onlari altin suyuna batirmislar, altin yaldizla yaldizlamislardir. Biz btn lkelerin i yzn grenleriz... gnl grrz, dis yzne bakmayiz biz! Zahirin etrafinda dnp dolasan kadilar, zahiri grnse gre hkmederler. Birisi sahadet getirdi, imanini gsteren bir sey yapti mi bunlar, derhal o adamin mmin olduguna hkmederler. Bu suretle de nice mnafiklar, zahire siginmislar... bylece de yzlerce iman sahibinin kanini gizlice dkmslerdir.

alis abala da akil ve din piri ol... bu suretle akli kl gibi i alemini gr. O gzelim akil, yokluktan yz gsterince Tanri ona bir elbisedir giydirdi, binlerce de ad takti. Bu gzel adlarin en asagisi iste su: O, hi kimseye muhta degildir. Akil bir kere yz gsterse, suretini su aleme izhar etse gndz bile, onun nuruna karsi kapkaranlik kalirdi. Ahmaklik da mesela, meydana ikiverse gecenin karanligi, onun yaninda apaydin kalir. nk o, geceden daha karanliktir, daha karadir. Fakat ne fayda? Kt yarasa karanlilarin satin alir. Yavas, yavas gndzn isigina alis... yoksa yarasa gibi nura kavusmaz, kalakalirsin! Yarasa nerede bir glk, bir mskl varsa orasini sever... nerede bir devletlinin isigi yaniyorsa oraya dsman kesilir. Bilgisi grgs daha fazla grnsn diye gnl daima mskller arar. O her msklle seni oyalar... kendi kt tabiatina karsi gaflete daldirir. Akilli ona derler ki elinde mesalesi vardir... kafilenin nnde gider, onlara kilavuzluk eder. o nde giden kendi nuruna uymus, onun ardina dsmstr... o kendinden gemis bir halde yola dsp giden, kendisine tabidir. O kendisine inanmistir... sizde onun caninin yayildigi nura. O nur alemince inanin. Yarim akillida kendisine bir akilliyi gz etmis, gz diye bu akilliyi bilmis tanimistir. Krn kendisini yedene sarilmasi gibi ona el atmistir... bu suretle onunla gz sahibi olmus,eviklesmis ululasmistir. Bir arpa agirliginca bile akli olmayan esege gelince: Hem akli yoktur, hem akilliyi terk etmistir. Az,ok... bir yol da bilmez. Fakat yine de bir kilavuzun ardina dsmekten sikilir, arlanip utanir. Upuzun, usuz bucaksiz llerde gah topallayip meyus olarak, gah kosup yortarak gider durur. Bir kandil yoktur ki nnde tutsun, nn grsn... hatta yarim bir isik bile bulamaz ki ondan bir nur dilensin. Akli yoktur ki dirilikten dem vursun, yarim akli bile yoktur ki lsn, kendisini l bilsin. O akilliya karsi tam bir l hale gelsin de kendisini asagilik yerden dama yceltsin! Tam aklin yoksa kendini l hale getir... sz diri bir akilliya sigin. Byle olmayan adam diri degildir ki Isa'ya hemdem olsun... l degildir ki Isa'nin lleri dirilten nefesine mazhar olsun. Kr cani her yana adim atar, sirar durur ama bir trl kurtulamaz. A inati, bu, iinde byk balik bulunan glcgn hikayesine benzer. Kelile de okumussundur ama o kabuktan ibarettir, bu anlatisimizsa canin ta iidir. Birka baliki, o glcgn yanindan getiler, o baliklari grdler. Derhal kosup ag getirmeye gittiler. Balilar bunu anladilar... ilerinden akilli olan yola dst; hi de gidilmesi istenmeyen o g yola yrd. Bunlarla danismayayim dedi trl, trl fikirlerde bulunur, azmimi gevsetirler. Yurtlarinin sevgisine kapilirlar; tembellikleri, bilgisizlikleri bana da sirayet eder. Danismak iin bir iyi ve diri kisi lazim ki seni de diriltsin, fakat nerede yle bir diri? Ey yolcu yolcuyla danis, kadinla degil... nk kadinin reyi seni topal eder. Vatan sevgisinden dem vurma; durma,yr... vatan oradadir, burada degil canim efendim! Vatan istiyorsan irmagin o tarafina ge... bu dogru hadisi egri ve yanlis okuma! Hadiste aptes alinirken yikanan her uzuv iin ayri dua rivayet edilmistir. Burnunu yikar, burnuna su ekerken gani Tanridan cennet kokusu iste. Iste de bu koku, seni cennete eksin gtrsn... gl kokusu

gl bahesinin delilidir. Aptes bozduktan sonra yikanirken de okunacak virt edilecek dua sudur: Yarabbi sen beni bu pislikten arit. Benim elin buraya yetisti, burasini yikadi... elim canimi yikamada gevsek. Adam olmayanlarin canlari, ihsaninla adam olmustur... canlara erisen, senin ltuf ve kerem elindir. Ben asagilik bir kisiyim... buna kudretim yetisti. Ey kerem sahibi Tanri, aritmaya kudretim olmayan i pisligimi de sen temizle! Rabbim ben pislikten derimi yikadim, arittim... iimi de hadiselerden sen yika, arit! Birisi aptes bozduktan sonra temizlerken Yarabbi, beni cennet kokusu ile es et diye dua etti. Birisi duyup dedi ki: Gzel dua ettin ama deligi kaybetmissin! Bu dua, apteste burna su verilirken okunacak dua... sen burun duasini oturak yerini yikarken okuyordun! Hr kisi cennet kokusunu burnundan duyar... hi oturak yerinden cennet kokusu gelir mi? Ey aptal kisilere karsi alaklik gsterip de padisahlara karsi ululanan, o ululuk, asagilik adamlara karsi olursa gzeldir, iyidir... fakat kendine gel, tersine hareket etme; bu, senin yolunu baglar! Gl, burun iin bitti,yetisti... a hoyrat adam koku almak burnun isidir. Ey yigit, gl kokusu burun iindir... bu asagidaki delik, o kokunun yeri degildir. hi buradan sana cennet kokusu gelir mi? Sana koku lazimsa yerinden ara! Bunun gibi Vatani sevmek imandandir hadisi de dogru ama hocam, nce iyice vatani tani! O akilli balik dedi ki: Bir yol bulayim da gnlm sunlarla danismadan, sunlarin reyine uymadan ekip evireyim. kendine gel simdi danisma zamani degil; yola ds... Ali gibi kuyuya ah et. O ahin mahremi pek azdir... geceleri git, hem de beki gibi gizlice yr. Bu glckten denize dogru git... denizi ara, su girdabi birak. Ggsn ayak yapti da yola dst... ekingen balik, o tehlikeli yerden ta nur denizini kadar yrd, denize ulasti. Ardina kpek dsen ceylan, hayatindan bir damar bile kalsa kosar ya... iste o da onun gibi kosmaktaydi. Artik kpek varken tavsan uykusuna dalmak hatadir... zaten korkan adamin gzne uyku girer mi? O balik gitti deniz yolunu tuttu... pek uzun olan o yola dst. Bir hayli zahmetler ekti, fakat sonun da emniyet ve afiyet makamina yetisti. Kendisini usuz bucaksiz, hibir yandan kiyisi grnmez denize atti. Derken balikilar ag getirdiler... yari akillinin nesesi bozuldu, agzinin tadi kati. Dedi ki: Firsati teptim, nasil oldu da o yol gsterene arkadas olmadim? O ansizin gitti... gitti ama benim de hararetle ardina dsmem gerekti. Fakat geene acinmak hatadir... gitti mi gitti gider! Gayri onu anmanin hibir faydasi yoktur. Birisi hileyle tuzagina bir kus dsrd. Kus, ona dedi ki: Ey ulu hoca. Sen birok kzler, koyunlar yedin... birok develer kurban ettin. Dnyada onlarla bile doymadin... benimle de doymazsin sen! Beni birak da sana gt vereyim... bak bakalim aptal miyim, akilli miyim? Birinci gd elimdeyken vereyim, ikincisini samanla karisik baliktan yapilma daminin stnde. ncsn de agacin stnde veririm... bu gtle bahtin iyilesir. Elindeyken verecegim gt su: Olmayacak sze kim sylerse sylesin inanma. Bu ulu gd elindeyken verip azat oldu, duvarin stne konup, dedi ki: Gemis gitmis seye gam yeme... firsatini kaybettin mi zlme artik! Sonra Su kck bedenimde on dirhem agirliginda paha biilmez bir inci var. Seni de

ogullarini da devlete eristirdi... o inci senin hakkindi... fakat kismetin degilmis, kairdin... yle bir inci dnyada bulunmaz dedi. Adam gebe kadin dogururken nasil feryat ederse yle bagirmaya basladi. Kus dedi ki: Sana gemis seye gam etme diye nasihat etmedim mi, mademki geip gitti, neden gam yersin? Ya gdm anlamadin, yahut da sagirsin sen. Sonra bir de sana sapikliga dsme olmayacak sze sakin inanma demedim mi? Bu ikinci gdm degil miydi? Ben, kendim dirhem gelmem aslanim... iinde on dirhemlik inci nasil bulunur? Adam, bu sz zerine kendine geldi, hadi dedi... o nc gzel gd de ver bakalim. Kus dedi ki: Evet. Allah iin o ikisini iyi tuttun da ncsn sana bedava syleyecegim ha! Uykuya dalmis bilgisiz kisiye gt vermek, orak yere tohum samaktir. Aptallik ve bilgisizlik yirtigi yama kabul etmez... ey gt, ona hikmet tohumunu pek sama. br balik, o bela aginda aklinin glgesinden ayri dst de dedi ki: O, denize vardi, gamdan azat oldu... ben yle bir iyi arkadastan ayrildim. Fakat artik onu dsnmeyeyim de kendi kendime bir are bulayim... simdi kendimi l gstereyim ben... suyun stne ikip karnimi yukariya, sirti mi asagiya verip kendimi Sali vereyim... su, nereye gtrrse gideyim. Yzen kisi gibi degil de adeta bir saman p gibi su stnde srkleneyim. Kendimi lye benzetip suya birakayim... lmden nce lmek, azaptan kurtulustur. Ey yigit lmden nce lmek emniyettir... bize Mustafa byle buyurdu. Dedi ki: Size lm, sinamalarla gelmeden hepiniz ln. Balik, gya ld, karnini yukariya evirdi... su, onu gah yukariya ikariyor, gah asagiya aliyordu. Balikilarin her biri eyvah dediler... en iyi balik ld... hepsi de pek kederlendi. Balik onlarin eyvah demelerinden sevindi... bu oyunla kilitan kurtuldum galibi dedi. Balikinin biri onu yakaladi... tuh yaziklar olsun deyip firlatti, toraga atti. Balik irpina irpina gizlice suya firladi gitti. br ahmak, istiraplar iinde kalakaldi. O ahmak sirayip kilimini kurtarmak iin saga sola irpindi durdu. Fakat avcilar agi attilar... agin iinde kaldi; ahmaklik onu atese atti. Ates stnde tava iinde ahmaklikla es oldu. Atesin hararetiyle kizip kaynadika akil ona sana hi korkutucu bir zat gelmedi mi? diyordu. O da, o iskencenin, o belanin iinde kafirlerin canlari gibi Evet, geldi demekteydi. Sonra da eger bu sefer, su boynumu kiran mihnetten kurtulursam, denizden baska yerde yurt tutmam... bir glckte oturmam artik. Usuz bucaksiz bir su ararim da emin olayim... ebediyen emniyet ve sihhat iinde mr sreyim diyordu. Akil, ona diyordu k: Ahmaklik, seninle degil mi? Ahmaklikla ahde vefa edilmez. Ahitlerde vefa etmek, akilla olur... sense aklin yok a esek degerli. Akil, ahdini hatirlar... akil, unutkanlik perdesini yirtar. Aklin olmadi mi unutkanlik, sana hakim olur... sana dsmanlik eder, tedbirini bozar. Asagilik pervane, aklinin azligindan kendini atese vurur... ates, atesin yakiciligi, atesin sesi, aklina bile gelmez. Fakat kanadi yandi mi tvbe eder ama hirsi ve unutkanligi yine onu atese atar. Bir seyi kavramak, anlamak, hifzetmek ve hatirlamak, aklin isidir... akil bunlarin derecesini yceltir. Inci olmayinca parlakligi nasil olur da bulunur? Hatirlatan olmayinca adam, o isten nasil kainir? Bu vakitsiz istek de sahibinin akilsizligindandir. nk ahmakligin nasil bir huyu vardir? Gremez ki!

O, nedamet zahmetinin sonucudur... define gibi aydin olan aklidan gelmez. Zahmet geti mi o nedamet de yok olur gider... o tvbe ve nedamet, toprak degerinde bile degildir. o nedamet, gam ve elem karanligi yznden ykn bagladi... fakat gndz geldi mi gecenin szn mahveder. O gam karanligi gitti de hosluk vakti geldi mi gnlden de onun neticesi, o derdin dogurdugu nedamet geip gider. O adam, tvbe eder ama akil piri ona Tekrar dnyaya dndrlseler yine yapma denen seylere bulasirlar. Onlari yaparlar diye bagirip durur. Ey yigit, akil, sehvetin ziddidir... sehveti dokuyan akla akil deme. Sehvete maglup olana vehim de... vehim, halis akillar altininin kalpidir. Vehimle akil, mihenk olmadika meydana ikmaz. Her ikisini de hemen mihenge vur. Bu mihenk de KURANDIR. Peygamberlerin halidir... mihenk kalpa gel der. Gel de benim yzmden ne hale girdigini gr... nk sen benim ne inisimin ehlisin ne ikisimin. Akli bir testere ikiye bise o atesteki altin gibi yine glmser. Vehim, alemleri yakan Firavundur; akil, canlari parlatan aydinlatan Musa'nindir. Musa, yokluk yoluna gitti... Firavun, ona dedi ki: Sen kimsin? Musa, ben akilim... ululuk issi Tanrinin elisiyim... Tanrinin ulu burhaniyim, azginliktan insana emniyet veren kisiyim ben. Firavun dedi ki: Sus, huyluyu birak da sen bana eski adini syle. Musa dedi ki: Benim nispetim, Tanrinin su toprak yurdunadir... asil adim da onun kullarinin en asagisi. Ben o Tanrinin kulunun ogluyum... onun cariyesiyle kulundan dogmusum. Asil mensup oldugum topraktir; su ve baliktir... Tanri suya topraga canla gnl vermistir. Bu toprak bedeninim dnp gidecegi yer de yine toraktir... senin gidecegin yer de topraktir a magrur. Bizim de btn serkeslerin de asli topraktir. Hepimiz topraktaniz... buna da yz trl nisane var. Bedenine toraktan yardim gelmededir... boynun toraktan biten gidalarla dzelip kalinlasmadadir. Can gitti mi beden o korkun, mezar da toprak olur gider. Sen de, biz de, sana benzeyenlerde hep toprak olurlar... senin mevkiin rtben de kalmaz. Firavun dedi ki: Bundan, bu soydan baska bir adin daha var senin... sana ne ad daha ala yarasir. Firavunun kulu kullarinin kulu... bedeni, cani, nce onun nimetleriyle beslenip yetisen kul. Asi, azgin ve pek zalim kul... kt isi yznden yurttan kaan kul. Kanli katil, gaddar,hak bilmez kul... artik sen bu sifatlara bak da var kiyas et nesin? Gariplikte hor, yoksul, iplak bir kul, yle bir kul ki ne bizim hakkimizi tanir,ne bize skreder. Musa syle cevap verdi: Hasa... o padisaha, padisahlikta kimse serik olamaz. Mlk ve devlette tektir, esi yok. Kullarina ondan baska basbug yoktur. Halkina ondan baska kimse sahip degildir. helake dsms kisiden baska kimse ona seriklik davasina kalkisamaz. Beni nakseden, bana bu sureti veren odur; nakkasim odur benim... baskasi bu davaya kalkisirsa zalimdir. Sen benim kasimi bile yaratmaya kadir degilsin... byleyken Nasil olur da beni yarattigini syleyebilirsin? Asil o gaddar, o azgin sensin ki Tanriya serik olmak davasina dsmssn. Ben bir kt kisiyi ldrdysem ne nefsime uydugumdan ldrdm, ne de eglence iin. Ben bir yumruk indirdim o da derhal lverdi... zaten cani yoktu can verdi geberdi gitti.

Ben bir kpek ldrdm... fakat sen peygamber ogullarini, yz binlerce susuz, ziyansiz ocuklari ldrdn ya! Onlari ldrdn; hepsinin kani senin boynundadir... bakalim hele, bu kan imeden basina neler gelecek? Yakup soyunu ldrdn... maksadin da hep beni ldrmekti, bunu umuyor, bunu istiyordun sen! Tanri, seni kr etti de beni seti... nefsinin pisirip kotardigi hile, bas asagi geldi. Firavun dedi ki: Bunlari birak hele... sphesiz benim hakkim, tuz ekmek hakki buydu ha. Beni halkin nnde rezil rsvay edesin... aydin gn gnlme karartasin... sen de olan hakkima karsilik yapacagin bumu senin? Musa, kiyamet gnnn horlugu daha gtr... hayirda, serde bana riayet etmezsen kiyamette halin bundan beter olur. Bir pirenin acisina tahammln yok; yilanin acisina nasil tahamml edeceksin? Grnste senin isini yikiyorum ama bir dikeni gl bahesi haline getiriyorum dedi. Birisi geldi yeri bellemeye, srmeye basladi. Aptalin biri dayanamayip feryat etti. Dedi ki: Bu yeri neden yikiyorsun... neden yariyor dagitiyorsun? Adam dedi ki: A ahmak, yr git... benimle ugrasma! Sen, yapilmayi yikilmada bil. Bu yer, byle irkin ve yikik bir hale gelmedike nasil olur da gl bahesi, bugday tarlasi haline gelir. Dzeni alt st olmadika nasil olur da bostanlik, ekinlik olur; mahsul ve meyve yetistirir? Yarayi nesterle desmedike iyilesir onulur mu hi? Ahlatin, ilala yikanmadika hastaligin nasil geer, nasil sifa bulursun? Terzi kumasi parampara eder... bir kimse ikip da o sanatini bilen terziye, bu canim atlasi neden bu hale getirdin... neden kestin; ben kesik kumasi ne yapayim der mi? Her eski yapiyi yaparlar, yenilerlerken eski yapiyi yikmazlar mi? Marangoz, demirci ve kasap da bunun gibi yikip yakip harap etmezler mi? O halileyi, belileyi dvmek, onlari adeta telef etmek, bedenin yapilmasidir. Bugdayi degirmende ezmeseydin ondan ekmek yapabilir miydi? A balik, yedigim tuz ekmek, seni agindan kurtarmak iin beni byle ugrastiriyorsun ya! Musa'nin gdn kabul edersen sonu kt olan byle bir oltadan kurtulursun! Kendini hayli zamandir heva ve hevese kul, kle ettin... yeter artik! Kck bir kurdu ejderha haline getirdin. Ben de senin ejderhana karsi ejderha getirttim... onunla anbean seni islah etmek niyetindeyim. Onun nefesi, bunun nefesiyle tutulsun... ejderham, o ejderhayi mahvetsin! Eger razi olursan iki yilandan da kurtulursun... yok, razi olmazsan o ejderha, canini kknden siler sprr, seni mahveder! Firavun dedi ki: Pek usta bir bycsn... bu lkeye bir ikiliktir saldin. Gnl bir olan halki iki blge ayirdin... yledir; byclk, daga, tasa bile tesir eder... onlari bile yarar, yikar. Musa syle cevap verdi: Ben, Tanri emirlerine gark olmusum... hi Tanri adi ile byclk grlms sey midir? Byclgn temeli gaflettir, kafirliktir... halbuki Musa'nin cani, din mesalesidir. A irkin, ben byclere benzer miyim? Nefesine Mesih bile haset etmededir benim. A cenabet, benim nerem byclere benzer? Kitaplar, canimda nurlanir, isiklanir. Fakat sen heva ve heves kanadi ile utugun iin benim hakkimda spheye dsyorsun. Kim hilebazlarla canavarlarin isini

islerse elbette kerem sahipleri hakkinda sphelenir. Sen, bir alemin czsn... ne olursan ol, mutlaka o alemin kln kendi sifatlarinda grrsn sen, azgin herif!dndn de basin dnd m gzne ev de dnyor grnr. Gemiye binersin; gemi hareket etti mi deniz kiyisini yryor grrsn! Bir savastan, bir ekisten canin daralirsa btn dnyayi dar grrsn! Dostlarin diledigi gibi hosluga erersen, gnln hos olursa bu alem, sana gl bahesi grnr. Nice kisiler, ta Hint lkesine, Herat sehrine dek vardilar da oralarda alis veristen baska bir sey bulamadilar! Niceler, Trkistan'a, in'e vardilar da oralarda hileden, tuzaktan baska bir sey grmediler! Sefere giden renkten, kokudan baska bir sey gremezse syle ona: Btn iklimleri dolassin; hep bunu grr. kz Bagdat'a geliverir... bir ucundan br ucuna kadar sehri dolasir... btn o yasayistan, o gzelliklerden, o lezzetlerden ancak ve ancak sokaklardaki karpuz kabugunu grr! kzn yahut esegin seyrine layik olan sey, sokaklara atilan samanlarla yolarda biten otlardir! Tabiat mihina kurumus et gibi asili kalan kisinin cani, sebeplere baglanmisti... bundan tesini gremez. Ey bas ksede oturan ulu kisi, sebeplerin kalktigi ova, Tanrinin genis yeryzdr. Orada can, her an suret degistirir... her an yeniden yeniye ve apaik bir alem grr. Fakat bir sifata kapilmis, o sifatla donup kalmis kisiye, cennette, cennet irmaklarinin kiyisinda, olsa orasi yine kt ve irkin grnr! Cihani grme ereven anlayisincadir... pak kisilerin sence perde ardinda olmasi, onlari grmemen, pis duygundandir. Bir zaman duygunu grs suyuyla yika... sofilerin amasir yikamalari budur, byledir... bunu byle bil. Sen temizlendin mi perde yirtilir... pak kisilerin canlari sana grnmeye baslar. Btn alem nurla, suretlerle dolsa o gzellikten ancak gz haberdar olur. Gzn yumar da bir gzelin zlfn, yzn grmek iin kulagini aarsan, kulak der ki: Ben sureti gremem... ancak suret, bir ses verirse o sesi duyarim. Bilirim, bilirim ama kendime ait olan seyleri bilirim... bana ait sey de harften, sesten baska bir sey degildir. kendine gel, hadi ey burun... su gzeli gr, desen imkani yoktur. Sana der ki: Mis, yahut glsuyu olursa koklarim... benim isim budur, bilgim bu kadardir. Ben o baldiri gmse benzeyen gzeli nasil grrm? Aklini basini devsir de yapamayacagim seyi teklif etme bana! Egri duyguda egriden baska bir sey gremez... onun nne ister egri getir, ister dogru. Hocam sasi gz bil ki tek gremez. Sen de Firavunsun... tepeden tirnaga kadar hile ve riyadan ibaretsin... onun beni kendinden farkli grmemektesin. A egri grsl, sen bana kendi gznle bakma, benim gzmle bak da biri, iki grme! Bana, bir an olsun benim gzmle bak da varliktan te bir meydan gr. Darliktan da kurtul, addan, shretten de... ask iinden ask gr vesselam. Bil ki beden erevesinden kurtuldun mu kulagin da gz olur, burnun da. O tatli dilli padisah dogru sylemistir: Ariflerin her kili gz kesilir. Gz evvelce gz degildi... o, rahimde bir et parasindan ibaretti. Yag parasi grmeye sebep olmaz oglum... yle olsaydi hi kimse ryada grlen seyleri gremezdi. Mesela seytan ve peri de grr... fakat ikisinin gznde yag parasina benzer bir sey yoktur. Nurun yagla ne mnasebeti var? Fakat yaratici sevgi ihsan edici Tanri bu mnasebeti bagislamistir iste! Insan topraktan yaratilmistir fakat topraga benzemez ki... cinlerin atesle bir mnasebeti yoktur; fakat onlar da atesten yaratilmislardir. Perinin asli atestir; fakat dikkat edersen atese hi benzemez.

Kus, havadan yaratilmis olmakla beraber havaya nereden benzer? Tanri, mnasebeti olmayan seylere mnasebet verdi. Bu fer'lerin asillariyla mnasebeti vardir... Tanri onlara bu mnasebeti vermistir; fakat bu mnasebete akil ermez, keyfiyeti bilinmez! Insan hibir degeri olmayan topraktan meydana gelmistir... fakat bu oglun,babasi ile ne mnasebeti var? Bir mnasebeti varsa bile akildan gizlidir, keyfiyetine akil ermez; akil nereden bu mnasebeti izleyecek bulacak? Yele gz vermemis olsaydi Ad kavmini nasil fark ederdi? Mmini nasil olur da dsmandan ayirt eder... sarabi, nasil olur da testiden fark ederdi? Nemrut'un yaktigi atese gz olmasaydi Halil'e nasil olur da, kendisini zahmetlere sokup saygi gsterirdi? Nil'in gz olmasaydi, grmeseydi, Kipti ile Israil ogullarini nasil ayirt edebilirdi? Dagda tasta grs yoktu da nasil Davut'a yar oldu? Bu yeryznn can gz yoktu da Karun'u neden yle smrp yuttu? Hannane direginin gnl gz olmasaydi o tek kisinin, o essiz erin ayriligini grr myd? Kirik taslar, grmeselerdi avu iinde nasil sahadet ederlerdi? A akil, sen kanatlarini a da Iza zlziletil arzu zilzaleha suresini oku! Kiyamet gn bu yeryz, grmeseydi iyiye ktye nasil sahadet ederdi ki? Halbuki halini, kendisinde olan haberleri syleyecek... yeryz bize sirlarini aacak. Beni senin gibi bir padisaha gndermesi de bir delildir... gnderen bilir ki. Byle bir illete byle bir ila lazim bu ila, o umulmaz yarayi kolayca iyilestirecek elbet. Bundan nce ryalar grmstm... Tanrinin beni seip gnderecegini anlamistim. Ben elime asayi ve nuru alacak, senin gibi bir kstahin boynuzunu kiracaktim. Bunun iin kiyamet gnnn sahibi olan Tanri sana esit esit ryalar gsteriyordu. Bunlar senin kt iine, azginligina layik ryalardi. Bunlarin sana, senin haline tam uygun oldugunu bildirmek diliyordu. Tanri, sana bunlari gsteriyordu ki onun hikmet sahibi ve her seyden haberdar, ayni zamanda derman kabul etmez dertlerin dermanini ihsan eder bir Tanri oldugunu bilesin. Fakat sen bu ryalari tevile kalkistin... kr ve sagir kesildin, bunlar; agir uykudan meydana gelen hayaller dedin. Doktorlarla mneccimler de kendilerinde olan nur piriltisi ile tabirini grdler, fakat tamahlarindan hakikati sylemediler. Kederlenmek, devletine bir gussa gelmek, senin devletinden, padisahligindan uzaktir. Ya esitli gidalardan, yahut yemekten insan, hep byle ryalar grr dediler. nk grdler ki sen gt istemiyorsun, kaba ve hoyratsin, kan iicisin... yok, yoksul huylu degilsin! Padisahlar, bir is iin kan dkerler ama merhametleri kizginlilarindan stndr. Padisahin Tanri huyuyla huylanmasi gerektir. Tanrinin gazabin ariktir. Seytan gibi gazabinin stn olmasi gerekmez, yle olursa hile yznden lzum yokken kan dker! Namussuzlarin hilmi gibi halim olmasi da dogru degildir... nk karisi da orospu olur cariyesi de! Halbuki sen, gnln seytan evi haline getirdin... kinini, kendine kible yaptin. Keskin boynuzlarin nice cigerleri deldi... iste su asam, senin kstah boynuzunu kirdi! Cisme mensup askerler, ruhanilerin kalelerine saldirirlar. O taraftan tertemiz birisi gelmesin diye gayb derbendine hcum ederler. Gaziler, savasa pek gitmediler mi kafirler, yrr saldirilar. Gayb gazileri, hilimlerinden sana saldirmazlar kt gidisli. Gayb derbentlerine saldirdin... gayb erlerinin bu tarafa gelmemesini diledin! Ata bellerine, ana rahimlerine pene attin... ktlkle yolu kesmek istedin! Ululuk issi Tanrinin soy sop yetismesi iin atigi ana yolu sen nasil kapatabilirsin? A inati, sen derbentleri tuttun ama krlgne

ragmen, yine bir er ikti iste. Iste o ikan er benim... senin maksadini yikip yakarim; tanrinin adi ile senin adini sanini yok ederim! Sen var, derbentleri iyice tuta dur... ne vakte dek sakalina biyigina glp duracaksin? Kader biyigini sakalini birer birer yolar... nihayet kadere karsi ekinmenin fayda vermedigini anlarsin. Senin biyigin sakalin mi daha kuvvetlidir, Ad'in biyigi sakali mi? Onlarin nefesinden sehirler titrer dururdu. Sen mi daha inatisin Semud mu? Varlik alemine onlar gibisi gelmedi gitti. Bunlardan yz tanesini daha sylesem fayda yok; sen sagirsin... duyarin da duymazliktan gelirsin! Syledigim szden tvbe ettim; tam senin ilacini yaptim. Bu ilaci senin ham sakalina korum da piser, yahut da yanar... sen de ebedi olarak yarali kalirsin. Bu suretle de bilirsin ki Tanri, her seyi bilir... her seye, ona layik olan ilaci verir ey dsman. Ne vakit bir egrilik ettin, ne zaman bir ktlkte bulundun da onun ardindan derhal layigini grmedin? Ne zaman gkyzne bir nefes bir dua gnderdin de ardinca ona benzer bir iyilik gelmedi? Dikkat etsen, uyanik olsan her an, yaptigin isin cevabini grrsn! Dikkat ederde ipe sarilirsan senin iin kiyametin gelmesine hacet yok. Remiz ve isareti gren kisiye aik sz sylemeye ihtiya var mi? Bu bela sana aptalligindan gelir... nkteleri remizleri anlamazsin! Gnl ktlk yznden karardi da kapkara oldu mu artik anla... burada sersemlesmenin lzumu yok! Yoksa o karalik, sana bir ok olur... sersemliginin cezasi sana erisir! Ok gelmezse ltuf ve kerem yznden gelmez; o ktlk grlmediginden degil. Kendine gel de eger sana gnl gerekse dikkat et... nk her isin ardindan senin iin bir sey meydana gelir. Himmetin bundan fazla olursa dikkatle isin, daha ycelir. Sen de grnste kapkara bir demire benzersin ama kendini cilala, cilala! Bu suretle de gnln, suretlerle dolu bir ayna kesilsin; ona her cihetten gms bedenli bir gzel aksetsin! Demir geri karadir nursuzdur... fakat cilalamak ondaki karaligi giderir. Demir cilalanir, yzn gzellestirir... bu suretle suretler onda grnebilir. Topraktan yaratilan beden kabadir, karadir ama cila kabul eder, onu cilala. Cilala da onda gayb sekilleri yz gstersin... huri ve melek akisleri grnsn! Tanri bil ki sana bir akil cilasi vermistir... onunla gnl yapragi arinir, aydinlanir. A binamaz, cilalanmayi birakmissin da heva ve hevesinin iki elini de amissin. Heva ve heves kapandi mi eli ailir. Gayb aynasi olan demirde btn suretler grnr. Iini kararttin, paslattin, iste Yeryznde fesada alisirlar ayetinin manasi budur. Simdiye kadar byle hareket ettin durdun artik byle harekette bulunma... suyu kararttin, daha ziyade karartma. Bulandirma da bu su durulsun... o suyun iinde ay ve yildizlari tavaf eder gr. nk insan irmak suyuna benzer... bulandi mi artik onun dibini gremezsin. Irmagin dibi incilerle, mercanlarla dopdolu... sakin bulandirma o saf ve durudur. Insanlarin cani havaya benzer... tozla karisti mi gkyznde perde olur, gkyzn gstermez. Gnesin grnmesine mani olur... fakat tozu gitti mi saf ve parlak bir hale gelir. Canin kapkara olmakla beraber Tanri, kurtulus yolunu bulasin diye sana ryalar gstermistir. Tanri, sonunda olacak seyleri kudretiyle kapkara demirde gsterdi. Bu suretle senin daha az ktlk etmeni diledi... fakat sen, hep bunlari grdgn halde daha beter oluyordun! Sana ryada kt seyler gsterdi... onlardan rktn, halbuki o kt seyler senin suretindi. Hani aynaya bakinca yzn irkin

grp aynayi pisleyen Zenci gibi! Tkrms de sen irkinsin, layigin ancak bu demis, aynada irkinligim, senin irkinligin a kr ve asagilik adam! Bu pisligi de kendi irkin yzne bulastirdin, bana degil... nk ben apaydinim demis! Sen gah elbiseni yanmis grdn; gah agzin tutulmus, gzn kr olmus grdn. Gah bir canavar kanina kastetti... gah yirtici bir hayvan, basini isirdi! Kendini gah lagima bas asagi dsryorsun grdn... gah kanli sellerde gark olmussun grdn. Bazen ryada bu tertemiz gkyznde sana ktsn, ktsn, kt diye ses geldi... bazen daglardan apaik hadi git be sen de ashabi simaldensin sesini duydun! Bazen her cansiz seyden Firavun, ebediyen cehenneme dst gitti sedasini isittin! Bundan beter ryalar da grdn... fakat utancindan syleyemiyorsun ki ters tabiatin bsbtn terslesmesin, kizmayasin. Ey gt kabul etmeyen azicigini sylyorum sana... bu azicigi duy da bil ki ben biliyorum. Grdgn ryalari ve basina gelecek isleri dsnmemek iin kendini l ve kr ettin. Ne vakte dek kaacaksin? Iste hileler dzen anlayisin krlg, nne geldi atti. Kendine gel, bundan byle ekin artik... nk Tanri keremiyle tvbe kapisi aiktir. Tvbenin bati tarafinda bir kapisi vardir, kiyamete kadar aiktir, o kapidan yz evirme! Cennetin Tanri rahmetiyle sekiz tane kapisi var... ogul, o sekiz kapidan birisi de tvbe kapisidir. brlerinin hepsi de bazen ailir, bazen kapanir... fakat tvbe kapisi hep aiktir. Bunu ganimet bil... kapi aik, hasetinin krlgne ragmen derhal pilini pirtini oraya ek. Kendine gel de benden bir gt kabul et, karsilik olarak drt sey al! Firavun, o bir gt, hangi gt? O tek gd bana birazcik anlat dedi. Musa dedi ki: O tek gt su: Apaik syle deki Tanri tektir, ondan baska tapacak yoktur. Gklerin yildizlarin... insanlarla seytanlarin cin ve perilerin, kuslarin yce yaraticisidir. Denizin, ovanin, dagin, ln yaraticisi o dur... lkesinin siniri yoktur, kendisinin benzeri yoktur. Firavun ey Musa dedi... buna karsilik bana verecegin o drt sey nedir? onlari da syle. O gzel vaadin lutfiyle kafirligin armihi gevsesin. Belki bir ganimet olarak elde edecegim o hos vaatler yznden yz batmanlik kfr kilidim ailir... belki bal irmaginin tesiri ile bedenimdeki kin zehri ballasir. Yahut o tertemiz st irmaginin aksiyle esir aklim bir an olsun beslenir. Yahut o sarap irmaklarinin aksiyle sarhos olur da Tanri emrinin zevkinden bir koku alirim. Yahut irmaklarin letafetinden orak ve yikik bedenim tazelenir. orak bedenimden bir yesillik meydana gelir... dikenliklerim cennet-i Me'va kesilir. Belki cennetin ve drt irmagin aksiyle can, Tanri, yardimina mazhar olur da sevgiliyi aramaya koyulur. Nitekim cehennemin aksiyle de ates kesilmisim. Hak kahri ile karismisim. Cehennem yilaninin aksiyle yilana dnmsm... cennet ehline zehirler yagdirma da, onlari dalayip durmadayim. Gah cehennemdeki kaynar suyun kaynamasinin, kprmesinin tesiri ile zulm suyum, halki rtr eritir. Ben zemherinin aksiyle zemheri olmusum... yahut da cehennemin aksiyle cehenneme benzemisim. Simdi yoksul ve mazlumlara cehennemim... vay onu zebun bulursam. Musa dedi ki: O drdn birincisi, bedenin ebedi olarak sihhatte kalir. Tip bilgisinde sylenen illetler, ey akilli er, bedeninden uzaklasir. Ikincisi, mrn uzun olur... ecel, mrnden ekinir! Iyi bir mr srdkten sonra alemden, muradina erismeden gitmezsin. Hatta st emer ocugun st istemesi gibi eceli istesin...

fakat seni esir eden bir zahmet, bir dert yznden degil. lm arasin ama bir eziyete ugrayip aciz kaldigindan degil de evin harabesinde defineyi grdgnden. Bunun zerine kazmayi eline alir da hi dsnmeksizin evi yikmaya baslarsin. nk evi, definenin perdesi grrsn... bilir anlarsin ki bu bir tek tane, yzlerce harmana mani olmaktadir. Artik bir taneyi atese atarsin, erlik sifati ile sifatlanir, er olursun. Ey bir yaprak ugruna bagdan olan... sen yapraga kapilip kalan ve bu yzden zmden olan kurda benziyorsun. Fakat Tanrinin ltfu ve keremi, bu kurdu uyandirirsa bilgisizlik ejderhasi seni yer, siler sprr. Kurt meyvelerle, agalarla dolu bir bag kesilir... iste bahti, talihi iyi olanlar, byle bir degisiklige nail olurlar. Evi yik... bu Yemen akigi ile yz binlerce ev yapilir. Hazine ev altindadir, ev yikilmadika ele gemesine are yok... evi yikmaktan rkme, durma! nk bu hazinenin ele geecek bir parasi ile zahmetsiz, mesakkatsiz binlerce ev yapilabilir. Nihayet bu ev zaten viran olacak... altindaki hazine de apaik ortaya ikacak. Fakat o vakit hazine senin olmaz... nk o ele geen ganimet, ruhun evi yikma cretidir. Insan ancak alistigini kazanir. O isten hibir crete sahip olamayinca, artik, eyvahlar olsun... byle bir ay bulut altindaymis da grmedim. Iyilik edip bana sylenen szleri tutmadim... artik hazine gitti, elim bombos diye elini isirir, hayiflanir durursun. Mesela; sen cretle bir ev kiralarsin... fakat o evi satin alsan bile senin degildir ki! Bu evde is isleyesin diye kira mddeti, eceline kadardir. Dkkanda eskicilik yamacilik edersin... fakat bu dkkaninin altinda iki maden gmldr. Bu dkkan kiraliktir abuk ol, kazmayi al da dibini kaz! Birdenbire kazma madene rastlasin da dkkandan da kurtul, yamaciliktan da. Yamacilik dedigin nedir? su imek yemek yemek... bu yamalarla khne hirkani yamar durursun! Bu beden hirkasi daima yirtilir... sen de bu yemekle imekle onu yamarsin. Ey talihi yaver padisah soyundan gelen, kendine gel de yamaciliktan utan. Bu dkkanin dibini bir paracik kaz da o iki maden basini yceltsin. Bu kiralik evin mddeti bitmeden kendine gel... yoksa bu mddet biter, sende ondan bir fayda elde edemezsin! Sonra dkkan sahibi seni dkkandan ikarir; bu dkkani da hazineyi elde etmek iin yikar. Sen gah hasretle basina vurursun; gah ham sakalini yolar durursun. Yaziklar olsun; bu dkkan benimdi... kr mydm ki buradan bir fayda elde etmedim. Yazilar olsun, bu bizimdi... yel gtrd! Biz kullara da ebediyen hasretlere dsp eyvahlar olsun demek kaldi dersin! Ben evde bir ss, bir nakis grdm de o evin sevgisiyle kararsiz bir hale geldim. Gizli hazineden haberim bile olmadi... yoksa kazma, elimde iek demeti kesilirdi. Ah, o zaman kazmanin hakkini verseydim simdi gamdan kurtulmus olurdum! Gzm naksa, takmis, ocuklar gibi ask oyunlarina dalip kalmistim. O muradina erismis hakim, sen bir ocuksun... ev de nakislarla, suretlerle dolu diyerek ne de dogru, ne de gzel sylemistir. Ilahimane de vasiyetlerde bulunmus, tozu dumana ver, varliginin kkn kazi demistir. Firavun ey Musa dedi; kafi... gnlm, istiraptan eridi gitti... artik nc vaadini syle! Musa dedi ki; ncs su: Devletin iki kat artar, iki alemin de dsmanindan arinmis devlet ve saltanatina

nail olursun. Simdiki devlet ve ikbalinden daha fazla devlete, ikbale ve lkelere sahip olursun... simdiki devletin savas iindedir, o devlet sulh ve huzur iinde. Savas aleminde sana byle bir devlet ve lke ihsan eden, bir gr de bak... sulhta lkene nasil bir sofra kurar. Keremiyle cefa zamaninda onlari veren, vefa zamaninda seni nasil grp gzetir, arayip yoklar... bir bak da gr. Firavun ey Musa, drdncs nedir? abuk syle... nk sabrim yetti, hirsim artti dedi. Musa dedi ki: Daima gen kalirsin... daima sain, sakalin katran gibi siyah, yzn erguvan gibi kirmizi olur. Bizce rengin, kokunun degeri yoktur... fakat sen asagiliksin, onun iin asagi alemden konusuyorum. Renkle, kokuyla, mevki ile gnmek, ocuklari sevindirir, aldatir. Isim ocuga dst... gayri ocuklarin agzini kullanmam lazim! Mektebe git de sana kus alayim, yahut kuru zm, ceviz ve fistik getireyim diyeyim! Sen beden genliginden baska bir sey bilmiyorsun ya, al iste bu genligi... a esek, nah sana arpa. Yzn hi burusmaz prsmez... kutlu genligin hep bu halde kalir. Ona ne ihtiyarlik burusmasi gelir... ne de selviye benzeyen boyun iki kat olur. Ne sendeki genligin kuvveti azalir, ne dislerin agirir, sallanir. Kadinlarin erkeklerden nefretine sebep olan gevsekligi kadina yaklasmamak derdini grmezsin. Genlik aginin parlakligi seni yle bir aar, neselendirir ki Ukase'nin mjdesi de Peygamberi yle amis, yle neselendirmisti iste. Ahir zaman Peygamberi Ahmet Rebylevvel ayinda gt... bunda hi itilaf yoktur. Gnl, bu g zamanini haber alinca can ve gnlden o vakte asik oldu. Safer gelince, bu ay bitince sefer edecegim diye neselendi. Her gece bu bulusmanin istiyaki ile sabahlara kadar Ey ycelerden yce arkadas der dururdu. Bana kim safer ayi ikti diye mjde verirse... kim safer gitti, Rebiyylevvel geldi diye beni mustularsa ben de onu cennetle mustular, ona sefaati olurum dedi. Ukase gelip mjde dedi... safer ikti gitti. Peygamber de Ey ulu aslan, cennet senindir buyurdu. Baska biri de gelip safer ikti dedi... Peygamber dedi ki: O mjdeyi Ukase aldi. Erler, gryorsun ya, alemden gmeden neseleniyorlar... su ocuklarsa alemde kalmalarina seviniyorlar. Iyi suyun tadini tatmayan kr kusa, aci su, kevser grnr. Musa da senin saf ikbaline bir dert erismez diye bu tarzda kerametler sayip dkmekteydi. Firavun, pek gzel... iyi syledin ama bir de iyi bir dostla grseyim, danisayim dedi. Firavun, bu sz Asiye'ye ati. Asiye dedi ki: A gnl kararmis, bu vaatlere can ver. Bu szlerde ne byk inayetler var. Ey iyi huylu padisah, durma hemen bunlari elde et. Ekim zamani geldi... hem de ne faydali ekim ya! Bu szleri syledi ve istiyakinden aglamaya basladi. Yerinden siradi, ne mutlu sana dedi... a kelcegiz, gnes basina ta oldu. Kelin ayibini klah rter... hele o klah gnes ve ay olursa ne mutlu! Daha o mecliste bunu duyunca neden evet... yzlerce hamt olsun demedin? Bu sz, gnesin kulagina degseydi buna nail olmak midiyle bas asagi yere inerdi. Hi bildin mi, ne vaattir bu, ne lutftur? Hak Iblisi arayip soruyor adeta. O kerem sahibi, seni byle bir lutfa, byle bir ihsana agirdi da nasil tahamml ettin? Sasilacak sey. Nasil yregini eritmedi bu? Eritseydi iki cihandan da nasip alirdin. Adamin yregi tanri iin erirse sehitler gibi iki alemde de ltfa, ihsana mazhar olur.

Gafillik de hikmettir, bu kr olusun da bir hikmeti var... var ama neden bu dereceye kadar olsun? Sermayenin abucak elden umamasi iin gafillik, hem hikmettir, hem nimet. Fakat umulmaz bir yara haline gelmemeli... aklin ve canin zehri olmamali, adama eziyet vermemeli. Kim byle bir alisverisi edebilir? Bir glle gl bahesini satin aliyorsun! Bir taneye karsilik yzlerce agalik... bir habbeye karsilik yzlerce maden. Kim her seyi Tanri iin yapar, Tanriya karsi ihlas sahibi olursa demek, o taneyi vermektir. Bu suretle de Tanri da onun olur, her diledigini verir sznn hakikati elde edilir. nk bu arik ve kararsiz varlik, o ebedi Tanrinin zevalsiz varligindan var olmustur. Fani varlik, kendisini ona verdi mi baki olur, asla lmez. Yelden, topraktan korkan ve bu ikisi yznden helak olan katra gibi. Katra, asli olan denize kavustu mu gnesin hararetinden de kurtulur, yelden, topraktan da. Zahiri, denizde yok olur ama zati yok olmaz, ebedilesir,iyilesir. Kendine gel ey katra da pisman olmaksizin varligini ver... ver de bir katraya karsilik usuz bucaksiz denizi bul. Kendine gel ey katra da bu serefi bul, denizin avucuna ds, o avuta telef olmaktan emin ol. Byle bir devlet, kimin eline dsmstr; bir deniz bir katrayi dilemekte istemekte! Tanri hakki iin, Tanri hakki iin abuk sat ve satin al... bir katrayi ver, incilerle dolu denizi elde et. Tanri hakki iin, Tanri hakki iin hi geciktirme... bu sz, ltuf denizinden gelmede! Ltuf bile bu ltuf iinde kaybolur... asagilik bir adam, yedinci kat gge ikiyor. Kendine gel, hibir kimse bunu aramakla bulamaz... nasilsa bir acayip oyuna rastladin. Firavun, bunu bir de Haman'a syleyin; padisaha vezirin reyini almak lazimdir, dedi. Asiye dedi ki: Bu sirri Haman'a syleme. Kr kocakari, doganin kiymetini ne bilir. Bir ak dogani kocakarinin birine verirsen iyilik olsun diye penelerindeki tirnaklari keser. Halbuki asil is grdg, avlandigi uzvu, tirnaklaridir... kr kocakaricagiz krcesine o tirnaklari kesiverir. Anan neredeymis ki der... a ulu yavrum, tirnaklarin byle uzamis senin? Kt kocakari, doganin tirnagini, gagasini kanatlarini keser... sevgi aginda iste bunlari yapar. Doganin nne tutma kor da o, az yedi mi kizar... sevgiyi yirtar atar! Senin iin byle bir tutma pisirdim de sen ululuk gsteriyor, haddini bilmiyorsun ha! Sen o eziyetlere, belalara layiksin... devletin ikbalini kadrini nereden bileceksin sen? Der. Tutma yemiyorsan bari al, bunu i diye dogana tutma suyu verir. Halbuki dogan, tutma suyundan hoslanmaz, imez... kocakari bsbtn kizar; kizginlikla o sicak orbayi doganin basindan asagi dker, hayvanin basini yakar, kel eder! Cani yanar teessrle gnlleri parlatan padisahin ltfunu anarak aglamaya baslar; padisahin ehresinden yzlerce kemale nail olan o nazenin, o isveli gzlerinden yaslar dker. Mazagal basar sirrina nail olan gzleri o karganin atigi yaralarla dolar... gzel ve gzel gz, zaten kt gz yznden dertlere, elemlere ugrar! Halbuki o yle engin bir gzdr ki iki alem bile ona bir kil kadar grnmektedir. Gzne binlerce gkyz grnse kaynagin denizin yaninda kaybolusu gibi kaybolur! O gz, bu duygu alemine ait seylerden geti mi gayb alemini grr de bu kabiliyet yznden plr durur. Zaten bir kulak bulamiyorum ki o gzel gze ait bir nkte syleyeyim. O gzden ulu ve kutlu yaslar szlse Cebrail, katrasini kapardi... O gzel gidisli dilber, msaade ederse bu kaptigi katrayi kanadina, gagasina srerdi. Dogan der ki: Kocakarinin kizginligi alevlendi ama kuvvetimi, nurumu, sabrimi ve ilmimi yakmadi ya. Can doganim yzlerce suret dokur, durur... deveyi, yaralar Salih'i degil! Salih, ululukla bir nefes aldi, bir dua

etti mi dagdan, o esit yzlerce deve dogar! Gnl der ki: Sus, aklini basina al... yoksa gayret, varlik nescini eker yirtar! Fakat ne are... padisahlik gururu, gt dinletmiyordu; nihayet gd gnlnden koparip atti. Tanri gayretinin yzlerce gizli hilmi vardir... yoksa bir anda yzlerce cihani yakardi. Mutlaka Haman'la grsp danismam lazim... lke ona dayanmaktadir, ben onunla kuvvet, kudret bulmaktayim, dedi. Mustafa'nin mesveret ettigi zat, Tanri Siddiki idi... Ebucehel'e fikir veren Ebuleheb'di. Cinsiyet onu yle bir ekti ki o nasihatler, kulagina bile giremedi. Her sey kendi cinsinden olana yzlerce kanatla uar gider... ona ulasma hayali ile baglarini yirtip yrr! Muratza'nin yanina bir kadin gelip dedi ki: ocugum olugun stne kaydi. agirsam ele gemez... biraksam dsp helak olacagindan korkuyorum. Akilli degil ki tehlikelerden kurtul, yanima gel deyeyim de anlasin. Elle isaret etsem anlamaz... anlasa bile ktlk su ki dinlemez. Mememi, stm gsterdim ama benden gzn, yzn evirip duruyor. Tanri hakki iin ey ulular, siz, bu alemde de acizlerin ellerinden tutan, onlara yardim eden erlersiniz, o alemde de! Benim derdime tez bir derman bul ki gnlmn meyvesini kaybedecegim diye yregim titremede. Ali dedi ki: Dama bir ocuk ikar... ocugun kendi cinsini grnce, derhal oluktan dama gelir... cins, cinsine ebedi olarak asiktir. Kadin yle yapti... ocugu o ocugu grnce ona yz tuttu; oluktan dama geldi. Her cins, kendi cinsinden olanlari eker, bunu byle bil. ocuk srtne, srtne br ocugun oldugu tarafa geldi ve asagiya dsme tehlikesinden kurtuldu. Peygamberler de kullari oluktan kurtarmak iin insan olarak gnderilmislerdir. Peygamber, ben de sizin gibi insanim... kendi cinsinize gelin kaybolmayin buyurdu. nk cinsiyetin acayip bir ekiciligi vardir... nerede birisini veya bir seyi arayan varsa onu aratan, bir yana eken cinsiyettir. Isa ve Idris, meleklere ayni cinstendiler; onun iin gkyzne iktilar. Harun'la Marut'sa ten cinsindendiler; ycelerden asagiya indiler. Kafirler seytanlarla ayni cinstendir... canlari seytanlarin sakirdi olmustur. Seytanlarda yz binlerce kt huylar grenmisler, akil ve gnl gzn kapamislardir. Onlarin kt huylarindan en ehemmiyetsizi hasettir. Hani Iblisin boynuna vuran haset. O kpekler bunlara ululuk ve haset gretmislerdir... onlar, halkin ebedi bir mlke, bir devlete nail olmasini istemezler. Kimde sagdan, soldan bir ycelik grrlerse hasetten adeta kulunlari kabarir, dertlenirler. nk harmani yanmis talihsiz, kimsenin mumunun yanmasini istemez. Kendine gel de sen de bir ycelik elde et baskalarinin yceliginden dertlenme. Tanridan bu hasedin defini dile de Tanri, seni cesetten kurtarsin! Tanri bir yudumcuk saraba yle bir hassa vermistir ki adami sarhos eder, iki alemden de kurtarir. Bir avu yesil ota, esrara yle bir hassa vermistir ki bir zaman olsun insani kendisinden alir. Tanri uykuya yle bir hal vermistir ki dsnceyi iki alemden de keser. Mecnun'u bir deri askindan yle bir hale getirmistir ki dostu dsmandan fark etmez olmustur. Senin anlayisina havale edilecek bunun gibi yz binlerce sarabi vardir onun. Nefsin ktlk saraplari var ki o kt kisiyi bunlarla yoldan ikarir! Aklin kutluluk saraplari var ki insan onlarin nesesi ile zevalsiz bir konak bulur. Sarhoslukla gk kubbe adirini o yandan sker, yola dser.

Kendine gel ey gnl de magrur olma... Isa, Tanri sarhosudur, esek arpa sarhosu! Su kplerden o esit saraplar ara ki sarhoslugunun sonu gelmesin. nk her sevgili, dolu bir kpe benzer... o tortuludur bu inci gibi saf. Ey sarabi anlayan, tanitan er, ihtiyatla tat da karisiksiz, katiksiz ari duru bir sarap bulasin! Her iki sarap da sarhosluk verir ama bunun sarhoslugu, adami da Tanriya kadar eker gtrr. Bunu i de dsnceden, vesveselerden, hile ve dzenlerden kurtul; akil bagi olmaksizin deve gibi cos, raksa giris. Peygamberler ruh ve melek cinsindendirler o yzden gkteki melegi ekerler. Yel, ates cinsindendir onun dostudur... her ikisi de ycelir, ycelere ikar. Bos testinin agzini kapadin da havuza, yahut irmaga attin mi? Kiyamete kadar batmaz... nk ierisi bostur o boslukta hava vardir; yelin meyli yceleredir... iinde bulundugu kabi da ycelere kaldirir. Peygamberlerin cinsinden olan canlar da ekise, ekise onlarin yanlarina giderler. nk bu kisimdan olan kisinin akli stndr... sphe yok ki akil da yaradilis bakimindan melekle ayni cinstendir. Nefis havasi da dsmana stndr... fakat nefis, asagilik cinstendir, asagilik alemine gider! Kipti kt Firavunun cinsindendi... Israil ogullari kabilelerine mensup olanlar da Tanri kelimi Musa'nin cinsinden. Haman, tan Firavunun cinsindendi... Firavun o yzden onu semis, bas kseye geirmis, kendisine vezir etmisti. Hasili sonunda da Haman onu bas kseden ta cehennemin dibin e kadar ekti... nk o iki pis adam cehennem cinsindendi. Ikisi de cehennem gibi yakiciydi... ikisi de nurun ziddi idi... ikisi de cehennem gibi gnl nurundan ekinen ve nefret eden kisiydi! nk cehennem, ey mmin, sirattan abuk ge, nurun atesimi sndrecek. Ey mmin nurun etegimi srd m atesimi mahvedecek; hemen ge der. Cehennemlik de nurdan rker, kaar... nk gzelin cehennem tabiatlidir o. Mmin canla basla nasil cehennemden kaarsa cehennem de mminden yle kaar. nk mminin nuru ates cinsinden degildir... nuru arayan, hakikatte atesin ziddidir. Hadiste gelmistir: Mmin duada Tanriya yalvarir, cehennemden aman diler ya; cehennemde canla basla ondan aman diler... Yarabbi, beni falandan uzak et der. Cinsiyet cazibesini simdi bir gr hele... bakalim sen hangi cinstensin; kfr cinsinden mi, iman cinsinden mi? Haman'a meylin varsa Haman'dansin... Musa'ya meylin varsa Subhan'dan! Ikisine de meyilsen, iki cinsten de katisigin var... nefisle akil, ikisi de sende karisik! Ikisi de savasta... kendine gel, kendine! alis da manalar suretlere stn olsun. Dsmanini her an bozguna ugramis, maglup olmus gresin... savas aleminde bu sevin kafirdir dogrusu! O inati suratli Firavun, nihayet Haman'a kabalikla bu szleri syledi, Tanri Kelim'inin vaatlerini anlatti... o sapigi kendine mahrem etti. Firavun Haman'i tenha bulunca bunlari anlatti. Haman sirayip yakasini yirtti. O melun naralar atti, agladi... kavugunu, sarigini yere atti. Dedi ki: Byle kstaha ve abes szleri nasil oldu da padisahin yzne karsi syledi? Sen, btn alemi hkmne almis, isini bahtin yardimi ile altin haline getirmissin. Padisahlar, inatsiz, israrsiz dogudan da sana vergi getirmedeler, batidan da! Ey ulu padisah, btn padisahlar, sevinle senin kapinin esigini pyorlar! Dsmanin ati atimizi grd m,

sopa grmeden yz evirmede! Simdiye dek alemin tapindigi secde ettigi sendin... simdi kullarin en asagisi mi olacaksin? Bir efendinin kula tapmasindansa binlerce defa atese atilmasi daha hos! Hayir buna imkan yok! Ey in lkesini bile hkm altina alan padisahim, nce beni ldr de seni bu halde grmeyeyim! Padisahim nce benim boynumu vur da bu alalmayi gzlerim grmesin! Byle bir sey olmamistir ya... fakat olmasin da! Yer, gk olacak, gkyz yer ha! Kullarimiz, bizimle kapi yoldasi olacaklar... esirlerimiz, gnllerimizi yaralayacak, yle mi? Dsmanlarin gzleri aydin olacak da dost krlesecek... sonra da bize mezarin dibi, gl bahesi kesilecek ha! Haman, dostla dsmani tanimiyor, tavlayi krcesine ters oynuyordu. A melun senin dsmanin senden baskasi degil... kinine uyup da susuzlara dsman deme! Sence bu kt hal devlettir... yani evveli Devkos, sonu da Let-dayak ye!bu devletten srne, srne kamazsan su baharin daima gz olur gider! Dogu ve bati, senin gibi niceleri grmstr... sonunda hepsinin de basi, bedeninden kesilmis gitmistir. Doguyla batinin bile karari yokken nasil olur da bir adami ebedi edebilirler? Korkuda,zindana Girmekten rkme yznden halk, sana birka gncegiz yaltaklandi... onunla gnyorsun Ha! Fakat halk kime secde ederse onun canini zehirliyor demektir. Bir kere devlet, yz evirdi, bir kere bahti dnd m kendisine secde edenin kendisini zehirledigini de analar, bilgi sahibi olan adam da. Ne mutlu ona ki nefsini asagilatmistir... vay o kisiye ki serkeslikle dag gibi bas kaldirmistir. Bu ululuk bil ki zehirli bir saraptir... o sarapla aptal kisi sarhos olur. Bir devletsiz, zehirli sarabi iti mi bir zamancagiz neseden basini sallar ama, bir an sonra zehir, canina tesir eder; can verip can almaya baslar. Onun zehirli olduguna inanmiyorsan bak da gr; Ad kavmine o zehir neler etti? Bir padisah, baska bir padisahi tuttu mu ya ldrr, ya bir zindana hapseder! Fakat bir dskn dertliyi grse derdine merhem bulur; ona ihsanlarda bulunur! O ululanma zehir degilse neden padisah, onu susuz, hatasiz ldryor? brne de kendisine bir kullukta bulunmadigi halde neden iltifat ediyor? Bu iki harekete bakip zehri anlamak mmkndr! Yol kesen, asla bir yoksulu dvp vurmaz... Kurt l kurdu katiyen isirmaz. Hizir gemiyi kt kisilerin ellerinden kurtarabilmek iin deldi, kirdi. Mademki kirik gemi kurtuluyor, sen de kiril! Emniyet yoksulluktadir, yr yoksul ol. Madeni olan ve madenden birka parasi bulunan dag, klnk, kazma yaralari ile parampara oldu. Kili boynu olanin boynunu keser... glge yerlere dsenmistir o hi yaralanmaz. Ululuk fazla atestir a kizgin... kardes, kendini atese nasil atiyorsun ki? Yerle bir olan, bak hele oklara hedef olur mu hi? Fakat yerden bas kaldirdi mi o zaman hedefler gibi aresiz yaralanir. Bu bizlik, benlik, halkin merdivenidir... halk nihayet bu merdivenden dser! Kim merdivenin daha stne ikarsa daha aptaldir... nk dsnce onun kemikleri daha beter kirilir. Bunlar fer-ileridir... asillari ise sudur: Ycelik Tanriya sirk kosmadir. lmedin de onunla dirilmedin mi ona

ortak olmaya, lke ve devlet kazanmaya savasan bir dsmansin! Fakat onunla dirildin mi, zaten dirilen odur... bu, tam birliktir; nerede serik olus? Fakat bunu islerinin aynasinda gr, nk bunu szle, dedikoduyla anlayamazsin! Iimdekini sylersem ok cigerleri kan kesiliverir! Artik bu kadarini kafi greyim... zaten anlayanlara bu yeter... kyde kimse varsa iki kere seslendim iste. Hasili Haman, o kt szlerle byle bir yolu Firavuna kesti. Devlet lokmasi da agzina kadar gelmisti... Haman Firavunun bogazini kesiverdi. Firavunun harmanini o yele verdi... hibir padisahin byle bir veziri olmasin. Musa dedi ki: Ben sana ltuflar gsterdim, cmertliklerde bulundum... fakat ne yapayim? Tanri sana kismet etmemis! Hakiki olmayan padisahligi ne el bil, ne yen! alma, irpma padisahlik, cansiz, gnlsz ve gzszdr. Sana padisahligi halk verdiyse bor alir gibi yine senden alir! Igreti padisahligi Tanriya ver de Tanri sana herkesin kabul edecegi hakiki padisahlik versin!

BAHIS Arap beyleri toplanip Peygamberin yanina gelerek ekismeye basladilar. Dediler ki: Sen bir beysin... bizim de her birimiz birer beyiz! Su beyligi blselim, lkenin sana dsen kismini al! Her birimiz, kendisine dsen blge razi olsun; sen de artik bizim hissemizden el yika. Peygamber dedi ki: Bana beyligi Tanri verdi... o, bana basbugluk ve mutlak bir beylik ihsan etti. Buyurdu ki: Bu devir, Ahmed'in devridir, bu zaman, Ahmed'in zamani... kendinize gelin de onun emrine uyun! Kavim, biz de Tanrinin takdiri ile hkmediyoruz... bize de beyligi veren Tanridir dedi. Peygamber fakat dedi... Tanri, bana beyligi bir mlk olarak verdi, sizeyse bir vesileyle igreti. Benim beyligim kiyamete dek bakidir... igreti beylikse abucak geip gider! Kavim ey emir... ok syleme; stn oldugunu iddia ediyorsun, delilin nedir? dediler. Derhal Tanrinin kahir emri ile gkyznde bir bulut peydahlandi. Sel basti, btn o civari kapladi. O pek korkun sel sehre yz tuttu... sehirliler feryat ederek korkudan kaismaya basladilar. Sinama zamani gelmisti... sphenin kalkacagi hakikatin apaik ortaya ikacagi zamandi. Peygamber dedi ki: Her bey mizragini atsin da su sel dursun! Hastalikta da iyi gidadan olur, kuvvet de! Beyliginizi bir sinayalim! Hepsi mizraklarini attilar. Mustafa'da elindeki sopayi, o buyruklar yrten inanmayanlari aciz birakan sopayi atti. O coskun inati ve siddetli sel, btn o mizraklari saman p gibi nne katip srkledi. Btn mizraklar kayboldu... sopaysa bir gzc gibi suyun stnde duruyordu! O sopanin himmetiyle o siddetli sel, sehirden yz evirdi, baska bir tarafa akip gitti. Bu byk isi gren Arap beyleri, korkularindan hep Mustafa'nin beyligini tasdik ettiler. Yalniz hasetleri pek stn olan kisi inanmadi... inatlarindan byc ve kahin dediler. Igreti beylik byle zayif olur... Tanri vergisi olan beylikse byle ycedir iste. Ey soyu sopu belli kisi, o mizraklarla sopayi grmediysen o beylerin adlari ile peygamberin adina bak. Onlarin adlarini kuvvetli, siddetli lm seli sildi sprd... fakat Ahmed'in adi ve devleti baki.

Onun nbetini gnde bes defa vuruyorlar... bu, kiyamete kadar her gn byle srp gidecek! Aklin varsa sana ltuflarda bulundum... eseksen esege de asayi getirdim. Seni bu ahirdan yle bir ikaririm ki sopayla basini, kulagini kanlara boyarim! Bu ahirdaki esekler de senin cefandan aman bulamiyorlar insanlarda! Iste sevilmeyen her esegi yola getirmek, terbiye etmek iin sopa getirdim ben! Seni kahretmek iin o sopa, bir ejderha kesilir... nk sen de iste ve huyda bir ejderha kesilmissin. Sen amansiz bir dag ejderhasisin ama gkyz ejderhasina da bak! Bu sopada cehennemden bir hisse var... kendine gel de aydinliga ka. Yoksa benim dislerimin arasinda kalirsin... benim kahrimdan seni kimse kurtaramaz demektedir. Tanrinin cehennemi nerede demeyesin diye bu, bir sopayken simdi ejderha olmustur. Tanri, nereyi isterse orasini cehennem yapar... gkyznn ycelerini kusa kse ve tuzak haline getirir. Dislerine bir agri verir ki bu dis agrisi cehennem, ejderha dersin. Yahut da tkrdgn bal haline kor... bu, cennet ve cennet elbiseleri dersin! Dislerinin dibinden seker bitirir... bu suretle kaderin hkmn anlar bilirsin! Su halde dislerinle susuzlari isirma... ekinemeyecegin, kurtulamayacagin silleyi dsn. Tanri Nil'i Kipti'lere kan haline getirdi... Israil ogullarini da beladan korudu. Buna bak da Tanrinin yoldaki akli basinda kisiyle sarhosu ayirt ettigini anla. Nil bu ayirt edisi Tanridan grendi de buna ihsanlarda bulundu, brn sikica bagladi. Tanri ltfu, Nil'e akil verdi... kahri ise Kabil'i sersemlestirdi. Keremi ile cansiz seylerde akil yaratti... kahri ile aklinin aklini aldi. Ltfuyla cansiz seyde akil peydahlandi... kahri ile bilgi akillardan kati. Emri ile oraya yagmur gibi akil yagdi... bunun akliysa Tanri hismini grp kati gitti! Bulut, gnes, ay ve ycelerdeki yildizlar... hepsi de bir nizamla gelirler, giderler. Her biri, ancak vaktinde gelir... vaktini ne geciktirir, ne de erken gelip atar. Bunu nasil oldu da peygamberlerden anlamadin sen? Onlar, tasa sopaya bilgi ihsan ettiler. Bunlari gr de diger cansiz seyleri de sphesiz bir halde sopaya, tasa kiyas et! Tasla sopanin itaati meydana ikar, grnrde br cansiz seylerin halinde de haber verir... onlar da Biz, Tanriyi biliriz, ona itaat ederiz... hepimiz de tesadfen halk edilmis abes seyler degiliz derler. Nil suyuna bak da anla... bogarken iki mmetin arasini ayirt etti ya! Yer, nasil Karun'u kahredip smrd; onu nasil bildiyse Nil'i de yle bilgi sahibi bil. Ay da yle... emri duyunca derhal gkyznde yarildi, ikiye blnd ya. Nerede bir aga ve tas varsa Mustafa'yi grnce apaik selam verdi ya! Iste cansizlarin hepsini de byle bil, byle tani! Dn birisi, alem, sonradan yaratildi... bu gkyz fanidir, varisi Hak'dir diyordu. Bir filozof dedi ki: Sonradan yaratildigini nasil biliyorsun? Yagmur bulutun sonradan yaratildigini nasil bilir? Bu degisip duran alemden sen, bir zerre bile degilsin... yle oldugu halde gnesin sonradan yaratildigini ne bilirsin ki? Pislik iinde gml olan bir kurtcagiz, yeryznn evvelini, sonunu nereden bilecek? Sen bu sz babandan duydun... taklitle aptalligindan ona sarildin? Sonradan yaratildigina delil nedir? syle; yoksa sus, fazla sylenmeye kalkma! Adam dedi ki: Bu derin denizde bir gn iki blk halkin bahse giristiklerinin grdm. Onlar ekisir bahsederken halk onlarin basina sst. Ben de kalabaligin arasina karistim, onlarin szlerini, hallerini anlamak iin durdum, bekledim.

Bir blg alem fanidir... sphe yok ki bu yapinin bir yapicisi var diyordu. br blgn bu alem kadimdir, evveli yoktur, yaraticisi yapicisi da yoktur... varsa bile kendisidir diyordu. Tanriya inanan, yaraticiyi inkar ettin... geceyle gndz getirip gtren ve rizk veren Tanriya mnkir oldun, dedi. Filozof ben dedi... delilsiz sz dinlemem, taklide ancak ahmak olan kapilir! Hadi delilini gster... yoksa bu alemde delilsiz sz dinlemem ben! Mmin dedi ki: Delil, canimdadir... canimin iinde gizli delilim var! Senin gzn zayiftir, hilali gremezsin; fakat ben gryorum, bana kizma. Dedikodu uzadika uzadi... dinleyenlerde bu bezenmis alemin basina, sonuna hayran olup kaldilar. Mmin dostum dedi... gnlmde bir delil var... bence, bu, alemin sonradan yaratildigina bir alamet! Iyice inanmisim... inancimin nisanesi de su: Iyice inanan atese bile girse, asilardaki ask sirri gibi ona bir ziyan gelmez, yanmaz, mahvolmaz! Szlerinin sirri, ancak yzmn sariligindan, zayifligindan anlasilir. Yanaklara akan kanli gz yaslari, sevgilinin gzelligine delildir. Filozof, ben halkin hepsine de delil olamayan bu seylere ehemmiyet vermem, bunlari delil saymam, dedi. Mmin dedi ki: Kalp ake ile halis ake bahse girisseler... halis ake, sen kalpsin; ben halisim, iyiyim dese, son sinama atestir... bu iki arkadas atese dstler mi. Halkin ileri gidenleri de hallerini anlar, alelade olanlari da... herkes, spheden kurtulur, onlarin ne olduklarini iyice anlar bilir. Canim, su ve ates de gizli olan halis akayla kalpi sinamak, iin yaratilmistir. Sen ve ben... ikimiz de atese girelim... bu ise sasip kalanlara baki bir delil olalim! Ben de, sen de birden denize dalalim... nk ben de bu halka bir delilim sen de! yle yaptilar; atese girdiler... ikisi de kendilerini kizgin atese attilar. Tanri var diye iddia eden kurtuldu br haramzede yandi, mahvoldu. Bu haberi mezzinden duy... ham ruhun krlgn bir kat daha arttirir! Ecelle lmle Mustafa'nin adi yanmamistir... nk o adin sahibi ileriden ileriydi uludan ulu. Bu devirde bahse girisenlerin yz binlercesi mnkirlerin perdelerini yirtmistir. Mminle filozof bu ise karar verdiler... mucizelerin devam ettigi zuhur etti; dogru olan galip oldu... bu cevaptan anladim ki alemin evveli vardir, bu gk kubbe sonradan yaratilmistir diyen haklidir. Mnkirin getirdigi delilin yz daima saridir... o inkarin dogruluguna nerede bir nisane? Mnkirlerin vldg bir minare nerede? Alemde byle bir minare gster bana da onlarin dogruluguna nisane olsun. Hani nerede bir mimber ki oraya birisi iksin da bir mnkirin zamanini ansin. Paralarin stne basilan peygamber adlari, kiyamete kadar onlarin dogruluguna alamettir. Padisahlarin paralari degisir duru... fakat Ahmed'in parasi, kiyamete dek srer gider! Altin olsun, gms olsun... bir paranin stnde bir mnkirin adini gsterene! Hadi bunu mucize sayma! Peki bir de gnes gibi apaydin olan ve adina mml Kitap denen yz dilli Kuran'a bak! Kimsenin ondan bir harfi almaya, yahut szne bir sz katmaya ne haddi var, ne kudreti. stnn dostu ol ki stn olasin... kendine gel be hey azgin, magluplara dost olma! Mnkirin delili, ancak ve ancak sudur: Ben su grnen yurttan baska bir sey grmyorum! Hi dsnmez ki nerede bir grnen sey varsa o, gizli hikmetleri haber vermededir.

Her grnen seyin faydasi, faydanin ilalarda gizli olusu gibi o seyin iinde gizlidir.

GKLER YERLER VE IKISI ARASINDAKILER Hibir ressam var midir ki yaptigi resmi, hibir menfaat midi gzetmeden yalniz resim yapmak iin yapsin. Hem resim yapmak iin yapar, hem de ulularin byklerin bir vesile ile kederlerinden kurtulmalarini ister. ocuklarin neselenmesini, bu resimle lp gitmis dostlarin, dostlar tarafindan hatirlanmasini diler. Hibir testici yoktur ki iine su konmasini dsnmeden testisini, sirf testi yapmak iin yapsin! hibir kaseci yoktur ki kaseyi ancak kase olmak iin yapsin da iine yemek konmak iin yapmasin! Hibir hattat yoktur ki zene bezene yazdigi yaziyi yalniz yazisini, yazisinin gzelligini gstermek iin yazsin da okumak iin yazmasin. Grnen suret gayp alemindeki surete delalet eder, o da baska bir gayp suretinden vcut bulmustur. Bylece bunlari, grsnn miktarinca ta nc drdnc, onuncu surete kadar say dur. Ogul bunla, satrantaki oyunlara benzer... her oyunun faydasini ondan sonrakinde gr. Bu oyunu, o gizli oyunu oynamak iin, onu da diger bir oyun iin... nihayet o oyunu da bir baska oyun iin oynarlar. Gzn bylece etraftan ileriye evir de ta karsindakini mat edip oyunu kazanincaya dek ne oyunlar oynayacaksan hepsini gr. Merdiven basamaklarina ikmak iin nce birincisine, sonra ikincisine basmak lazim. ikincisi de bil ki ncsne ikmak iin kurulmustur... byle, byle merdivenin son basamagina ikar dama varirsin. Yemek meni iindir... meni de soy sop retmek, gnl gz aydinlatmak iindir. Fakat kisa grsl adam, ilk isten baska bir sey grmez... akli yerde yetisen otlara benzer, yere mahkumdur, gezmez dolasamaz. Otu, ha agirmissin, ha agirmamissin... ayagi topraga kakilmis kalmistir. Rzgarin tesiri ile basini sallasa da bas sallanmasina aldanma. Basi, ey seher yeli, duyduk, peki der ama ayagi isyan ediyoruz birak bizi der. Kisa grslde gezip dolasmayi bilmediginden asagilik kisiler gibi srnp gider... krler gibi Tanriya dayanip adim atar. Savasta Tanriya dayanmaktan ne fayda ikar ki? Bu tavla oynayan acemilerin Tanriya dayanmasina benzer. Donup kalmamis olan keskin bakislarsa, ileriyi delip gider, perdeleri yirtip grr. Bu bakisa sahip olanlar, on yil sonra olacak seyi simdicik, hem de gzleri ile grrler. Bylece herkes bakisi ve grs miktarinca gaybi da grr, gelecegi de... hayri da grr serri de. Gzn nnde ardinda bir hail kalmadi mi btn dnya dmdz olur, gz, gayp levhini bile okur. Gzn ardina evirdi mi varligin basladigi zamandan itibaren btn macera ve alemin yaradilisi gzne grnr! Yer meleklerinin ululuk issi Tanri ile babamizin halife olmasi hususunda bahse giristiklerini duyar grr. n tarafa bakti mi mahsere kadar ne olacaksa onlarin da hepsi gznn nnde canlanir. Su halde arkaya bakinca aslin aslina kadar... nne bakinca kiyamete kadar her sey gzne apaik grnr. Herkes gnlnn aydinligi ve cilasi nispetinde gaybi grr. Kim gnln daha fazla cilaladi ise daha ziyade grr... ona daha fazla suretler grnr.

Sen eger bu arilik Tanri ltfu dersen gnln aritmaya muvaffak olus da onun vergisidir, onun ltfundandir. O alisma da o dua da himmet miktarincadir... Insan, ancak alistigini elde eder! himmeti veren ancak Tanridir... hibir saman p, padisahin himmetine sahip degildir. Tanrinin bir adami bir ise ayirmasi, bir ise kosmasi, dilegi, istegi, ihtiyar ve iradeyi men etmek degildir ki! Fakat talihsize bir zahmet erdi mi o pilisini pirtisini toplar, kfr ve ,isyan semtine eker. Talihli birisine bir zahmet verdi mi o, pilisini pirtisini daha yakina eker getirir. Kt yrekliler, korkularindan savasta kama sebeplerini ele alirlar, onlara yapisirlar. Cesur erlerse yine can korkusundan dsman saflarina hcum ederler. Korku ve tasa Rstem'leri ileri gtrr... o kt yrekli korkaksa korkusundan oldugu yerde lr gider. Bela ve can korkusu mihenktir... onun iindir yigitler, tehlike aninda korkaklardan ayirt edilirler. Tanri Musa'nin gnlne vahyetti: Ey seilmis kisi ben seni seviyorum. Musa ey kerem sahibi dedi: sebebini syle de neyse onu arttirayim. Tanri dedi ki: ocuk , anasi kendisine kizsa bile yine anasina sarilir! Ondan baska birisinin varligini bile bilmez... ondan mahmurdur, ondan sarhos. Anasi ona bir sille indirse yine anasina gelir, ona sokulur. Ondan baska kimseden yardim istemez... btn serri de odur, btn hayri da o. Senin hatirinda da hayirdan, serden bizden baska kimse yok... baska yerlere dnp bakmiyorsun bile! Benden baska ne varsa sence tastan, kerpiten ibaret... ister ocuk olsun, ister gen, ister ihtiyar, hi kimseye aldiris ettigin yok. Namazda Iyyake nabd- yalniz sana tapariz ve bela vakitlerinde Sensen baskasindan yardim istemeyiz demek de buna benzer. Bu Iyyake nabd szlkte hasrdir ve ancak ziyani gidermeye mnhasirdir. Iyyake nestain de hasr iindir ve yardim istemeyi yalniz Tanriya hasreder. Yani bu ayetin manasi sudur: Ancak sana ibadet ederiz ve ancak senden yardim isteriz.

SZ MANAYI AAR MI RTER MI? Bir padisah, nedimlerinden birine kizdi, onun tozunu dumanina katmak, onu mahvetmek istedi. Kilicini kinindan ekti, yaptigi hareketin cezasini verecek, nedimin basini kesecekti. Kimsede bir sey syleme, yahut birisinin sefaat edip bagislanmasini dilemeye kudret yoktu. Yalniz padisah yakinlarindan Imadllah adli birisi, Mustafa'casina sefaate kalkisti; yerinden sirayip hemen secdeye kapandi... padisah da derhal kilicini elinden birakti. Dedi ki: Ifrit bile olsa bagisladim... Seytan bile olsa sucunu rttm. Ayagini ortaya attin mi atmadin mi? Yzlerce ziyanda bulunmus olsa raziyim. Yz binlerce kizginliktan geebilirim... senin benim yanimda o derece bir degerin vardir. Senin yalvarmana aldiris etmezlikten gelemem... senin yalvarman benim yalvarmam demektir. Yerle gk birbirine karissaydi bu adami yine affetmezdim. Vcudumun her zerresi, ayri, ayri yalvarsaydi yine basini kilitan kurtaramazdi. Fakat bagisladim diye seni minnetli bir hale getirmiyorum ha... yalniz benim yanimdaki degerinin anlatiyorum ey benim yanimdaki degerini anlatiyorum ey benim nedimim! Bunu sen yapmadin, ben yaptim... ey sifatlari, bizim sifatlarimizda grlms, ey varligini biz e vermis olan nedim.

Bu isi sen dileyerek yapmadin, iinden yle geldi... seni bu ise sevk eden biziz... nk ben, sana kendimi vermis degilim, sen varligini bana vermissin. Sen atmadin o taslari... hakikatte Tanri atti ayetine mazhar olmussun... kendini kpk gibi dalgaya salivermis, birakmissin! Mademki la oldun, illanin yaninda ev kur... sasilacak sey su: Hem esirsin hem bey! Ne verdiysen padisah verdi, sen vermedin... dogruyu Tanri daha iyi bilir ya, ortada var olan ancak odur. O nedim zahmetten beladan kurtuldu, fakat bu sefaatiye yle bir incindi ki selam bile vermez oldu. O ihlas sahibi kisiden dostlugu kesti... yolda rastlasa yzn duvara dner, selam vermezdi! Kendisini kurtaran arkadasina adeta yabanci olmustu... halk sasirdi, bu is, agizlara yayildi, hikaye gibi sylenmeye baslandi. Herkes, deli degilse neden canini satin alan arkadasi ile dostluktan vazgeti. O, onun basini kurtardi, canini satin aldi... ayaginin bastigi yer toprak kesilmeliydi. Halbuki bu tersine hareket etti, ondan vazgeti, byle bir dosta kin gtmeye basladi diyordu. Aralarini bulmak isteyen birisi onu kinadi da dedi ki: Byle bir gt dosta neden bu cefada bulunuyorsun? Padisahin o has dostu, senin canini satin aldi, boynun vurulmadi, kurtuldun, fakat seni o kurtardi! Ktlk bile yapsaydi kamaman gerekti... halbuki o temiz ve iyi dost, sana iyilikte bulundu. Nedim dedi ki: Ben, canimi padisaha feda edecektim... o, neden araya girdi de sefaatte bulundu? O anda ben Tanriyla yle bir haldeydim ki aramiza seilmis bir peygamber bile giremezdi! Padisahin kahrindan baska bir rahmet istemem, ondan baska kimseye siginamam. Ben, padisaha yz tutmus, onu sevmis, ondan baskasini yok bilmisim! Kahri ile basimi kesse bile bana altmis tane can bagislar! Benim isim basimla oynamak, arliktan gemektir... padisahimin isi de bas bagislamaktir. Padisahin eliyle kesilen basa ne mutlu... yaziklar olsun ondan baskasina egilen basa! Padisah kahreder de geceyi zift gibi karanlik bir hale sokarsa gece, yle bir yce dereceye erer ki binlerce bayram gn olmadan bile arlanir! Padisahi gren kimsenin padisahin etrafinda dnmesi kahrin da stndedir, ltfun da; kfrden de stndr, dinden de! Buna ait alemde bir sz yoktur... gizlidir, gizlidir gizli! nk bu gzel ve temiz adlarla szler, Adem kirmanindan zuhur etti. Allemel'esma Adem'e imamdi, fakat ayin lm elbisesi ile degil! Adem basina sudan, topraktan bir klah koyunca o cana ait adlarin yz karardi. Suyla topraktan mana zuhur etsin diye cana ait adlar, harf ve nefes nikabiyle yzlerini rttler. Sz, geri bir bakimdan manayi aar ama on bakimdan da rter, gizler! Ben, zamanin Halil'iyim, o da Cebrail'dir. Bela aginda onun kilavuzlugunu istemem ben! O, Halil'e sefaat eden Cebrail'den edep grenmedi mi ki? Cebrail Tanri Halil'ine Muradin var mi? Syle de yardim edeyim... yoksa derhal ekip gideyim... deyince Ibrahim, hayir... sen aradan ik. Hakikat meydana iktiktan sonra vasita zahmettir dedi. Peygamber bu dnya iin kullari Tanriya ulastiran bir bagdir. nk o mminlerle Tanri arasinda bir vasitadir. Fakat her gnl, gizli vahyi duyup isitseydi alemde harf ve sese ne lzum kalirdi? Geri o Tanridan mahvolmustur, bassizdir... fakat benim isim ondan da ince! Onun yaptigi is Tanri isidir, ben ona gre zayifim... dogru, fakat bu is, yine bana pek kt grnmede! Halka ltfun ta kendisi olan sey, yce ve nazenin erlere kahirdir. Su halde halk, zahmet ve belalar ekmeli de aradaki farki grp anlamali! Ey hakiki dost, manayi anlamaya vasita olan bu harfler, manaya erismis adama gre dikendir, hordur

hakirdir! yleyse saf ruhun harflerden kurtulmasi iin pek ok belalar ekmesi, pek anlayisli olmasi lazimdir. Fakat bazilari bu sesten bsbtn sagir kesilirler, bazilari ise daha ycedir, daha stn olurlar! Bu bela Nil irmagina benzer, iyilere sudur, ktlere kan. Kim, sonu daha fazla grrse daha kutludur... daha ciddiyetle ise sarilir, ekin eker de daha fazla meyve toplar. nk bilir ki bu ekim dnyasi, mahsere hazirlanmak, ahirette burada ektigini toplamak, devsirmek iin yaratilmistir. Hibir baglanti yoktur ki yalniz o bag iin baglansin... o baglanti, bir ticaret elde etmek, bir kr kazanmak iindir. Dikkat edersen grrsn ki hibir mnkirin inkari, sirf inkar iin degildir... Hasedinden dsmani kahretmek, yahut stn olmayi dilemek, kendini gstermek iindir. O stnlk istegi de baska bir tamahladir... hasili manalar olmadika suretlerin bir lezzeti olamaz! Iste onun iin Neden bunu yapiyorsun? diye sorarsin... nk suretler zeytin yagidir mana isik. Degilse bu Neden sz neden? nk suret, ancak o suret ,,n olsaydi Neden bunu yapiyorsun? diye sormazdin ki! Bu Neden diye sormak, bir sey grenmek iindir... bundan baska bir suretle neden diye sormak ktdr. Ey emin adam, bunun faydasi, sirri bundan ibaretse neden hikmetini ariyorsun ya! Ggn ve yer ehlinin suretleri, ancak bu suretler iin yaratilmissa bunda bir hikmet yoktur ki! Bir hikmet sahibi yoksa bu tertip nedir... bir hikmet sahibi varsa isi nasil bos ve abes olabilir? Dogru, yanlis, bir sey dsnmeksizin ne kimse hamama bir resim yapar, ne bir yeri boyar!

HZ.MUSA'NIN TANRIYA SORUSU Musa dedi ki: Ey soru hesap gnnn sahibi Tanri, yapip dzdn, neden yine bozar yikarsin? Cana, canlar katan erler, disiler yaratirsin... sonra bunlari yikar, mahvedersin; neden? Tanri dedi ki: Bu suali inkar yznden, yahut gafletle ve nefsine uyarak sormuyorsun, biliyorum. Yoksa hos grmez, gazap eder, bu soru yznden seni incitirdim. Fakat bizim islerimizdeki hikmetleri, varlik sirlarini arastiriyorsun... bunu bilip sonra da halka bildirmek ve her ham kisiyi bu suretle olgunlastirmak istiyorsun. Sen bunu biliyorsun ama halka da bildirmek iin sormaktasin. nk bu sual yari bilgidir. Hi bilmeyen, bu bilgiden disarida kalan bu soruyu soramaz. Sual de bilgiden dogar, cevap da... nitekim diken de toprakla sudan biter, gl de! Hem sapiklik bilgiden olur, hem dogru yolu bulus... nitekim aci da rutubetten hasil olur, tatli da! Bu nefret ve sevgi, asinaliktan gelir... hastalik da iyi gidadan olur, kuvvet de! Tanri Kelim'i de, acemilere bu sirri bildirmek, onlari faydalandirmak iin kendini acemi yapti. Bizde kendimizi ondan daha acemi yapalim da bilmez gibi cevabini dinleyelim. Esek satanlar, o satisin anahtarini elde etmek iin birbirlerine adeta dsman olurlar, ekisir dururlar. Tanri buyurdu ki: Ey akil sahibi Musa, madem ki sordun gel de cevabini duy. Ey Musa, yere bir tohum ek de bunun sirrini anla, insafa gel! Musa tohum ekti, ekin bitti, kemale gelip basaklandi, gzelce, dzgnce yetisti... Oragi alip bimeye basladi. Gaybtan kulagina bir ses geldi: Neden ekiyor, besliyorsun da kemale gelince kesiyor, biiyorsun? Musa dedi ki: Yarabbi, burada tane de var saman da... onun iin kesiyorum. nk tanenin saman ambarina konmasi layik degil... saman da bugday ambarina konursa yazik olur! Bu ikisini karistirmak hikmete uygun olamaz. Mutlaka eklerken ayit

etmek lazim. Tanri dedi ki: Bu bilgiyi sen kimden aldin da bir harman meydana getiriyorsun? Musa Tanrin bana bu temyizi sen verdin dedi... Tanri dedi ki: yleyse bende nasil olur da temyiz olmaz? Halk arasinda temiz ruhlar da var, topraklara bulanmis kara ruhlar da. Bu sedeflerin hepsi bir degil... birisinde inci var, brnde boncuk! Bugdaylari samandan ayirmak nasil lazimsa bu iyiyi de kty de ayirmak vacip. Bu alem halki, hikmet hazineleri gizli kalmasin, meydana iksin diye yaratilmistir. Ben bir hazineydim dedi Tanri, hem de gizli... bunu duyda cevherini kaybetme, meydana ikar! Ayran iinde yag nasil gizliyse, dogruluk cevherinde yalan da gizlidir. O yalanin, su fani tendir... dogrun da Tanriya mensup olan can! yillardir su ten ayrani meydandadir da can yagi onda fani ve degersiz bir hale gelmistir. Nihayet Tanri, bir eli kulunu, ayrani yayiga koyup dven birisini gnderir de, bende bir ben gizli oldugunu bileyim diye sifatla hnerle o yayigi dver. Yahut da zatindan adeta bir cz olan bir kulunun szn izhar eder de o sz, vahiy arayan kisinin kulagina girer. Mminin kulagi, vahyimizi kavrar, beller... yle kulak, insani Hakk'a davet edenin esidir, arkadasidir. Adeta ocugun kulagina benzer; anasinin szleriyle dolar da sze baslar, konusur. ocukta anlayan bir kulak olmazsa anasinin szn duymaz, dilsiz olur. Anadan dogma sagir, daima dilsizdir de... syleyen kisi, sz nce anasindan duymustur. Bil ki sagir ve dilsizin kulagi, afetlerden bir afettir... ne sz dinlemeye kabiliyeti vardir, ne de bellemeye. Belletilmeden syleyen Tanridir, nk onun sifatlari, sebeplerden ayridir. Yahut Adem gibi ana ve dadi hicabi olmaksizin Tanri telkini ile syler. Yahut da Tanri belletmesiyle Mesih gibi dogar dogmaz konusur. Dogusundaki zina ve fesat thmetlerini ret etmek, zinadan dogmadigini anlatmak iin dile gelir. alismada bir hareket gerek ki ayran, gnldeki yagdan ayrilsin. Yag, ayran iinde adeta yok gibidir de ayran, varlik alemine bayrak dikmistir. Sen de var olarak grnen deriden ibarettir... fani grnen yok mu? Asil var olan odur iste! Yaglanmamis, eskimemis ayranin varsa dvp yagini ikarmadika sakin harcama! Hemen onu bilgiyle elden ele alarak dndre dur da gizlendigini meydana ikarsin. nk bu fani ola sey, bakinin delilidir... nitekim sarhoslarin yalvarmalari da sakiye delildir! Bayraklardaki aslanlarin hareketi, gizli bir yelin varligindan haber verir. Yeller esmeseydi l aslan havada nasil olur da hareket ederdi? Aslanin hareketlerinden rzgarin sabah yeli, yahut cenup rzgari oldugunu anlarsin... bu hareket, o gizli rzgari anlatir. Su beden de bayraktaki aslana benzer... dsnce onu her an oynatir durur! Dogudan gelen dsnce sabah yelidir... batidan gelen ufunetli cenup yeli! Bu dsnce yelinin dogusu, baska dogudur... bu dsnce yelinin batisi, o yandadir! Ay cansizdir, dogusu da cansiz... fakat gnln dogusu canlar caninin canidir! Gndzn dogan su gnes yok mu... i alemini aydinlatan gnesin dogusundan bir kabuktur, onun bir aksidir ancak! nk ten, can yalimi olmadi mi lr gider... artik onca ne gndz vardir, ne gece! Beden olmaz, fakat ruh olursa gece ve gndz bakidir, dzenlidir. Nitekim gz, ryada ay ve gnes olmadigi halde ayi da grr, gnesi de! Arkadas uykumuz lmn kardesidir... bu kardese bak o kardesi anla! Sana, rya lmn fer'idir

derlerse sakin ha, hakikatine erismedike bu sz dinleme! Ruhun uykuda yle seyler grr ki yirmi yil uyanik kalsan onlari gremezsin! Ryani tabir ettirmek iin bir hayli zaman bilgi padisahlara kosar, su ryanin tabiri nedir diye sorarsin... byle bir sirra fer'i demek kpekliktir! Bu syledigimiz rya, alelade halkin grdg ryadir... Tanriya yaklasmis erlerin ryasi ile Tanri semesinin, Tanri yakinliginin ta kendisidir. Fil gerektir ki uyuyunca ryasinda Hindistan'i grsn! Esek, hi Hindistan'i ryada grmez... nk Hindistan'dan ayrilmamis, gurbete dsmemistir ki! Fil gibi adam akilli bir can gerek ki uykusunda istiyakla Hindistan'a gitsin! Fil Hindistan'i arar, ister... o yzden bu istek bu anis geceleyin bir surete brnp ona grnr. Tanriyi anin emrine uymak, bir herzevekilin isi degil... Tanrina dn emrine uymak, her kallesin ayaginin harci degil. Fakat sen meyus olma; file benze! Fil degilsen bile fil olmaya alis. Alemdeki kimyagerlere bak... her an sira zerine resim yapanlarin seslerini duy! Onlar gk bosluguna suretler dzerler... benim iin senin iin isler yaparlar! Ey tavuk karasina ugramis adam! Yeni yakasi misler kokan erleri grmyorsan su sana dokunan seyleri gr bari! Topragindan her an yeniden yeniye otlar biter; onlari gr... her an anlayisina yeni bir sey dokunur; onlara bak! Ibrahim Ethem de ryada hicapsiz olarak btn gnl Hindistan'ini grd de, zincirlerini kirdi; memleketi birbirine geirdi, gzlerden kayboldu! Su is Hindistan'i grmenin nisanesidir... insan, uykusundan sirayip uyanir, deli divane olur. Btn tedbirlerin basina toprak saar... zincirlerin halkalarini kirar geer! Peygamberin nuru anlatilirken gnllerdeki nisanesini syledigi gibi hani... Dedi ki: Nur, kalbe girdi mi nisanesi sudur: Insan bu yalan yurttan uzaklasir, neseler yurdu olan ahiretten de geer! Ey temiz dost, Mustafa'nin bu hadisini anlatmak iin bir hikaye syleyecegiz, dinle. Bir padisahin yigit bir oglu vardi... zahiri de hnerlerle bezenmisti, batini da. Bir gece ryasinda ocugunun ansizin ldgn grd. Padisaha alemin ariligi tortulu bir hal oldu. Yanisinin tesiri ile gzyaslari bile kurudu, aglamaya bile iktidari kalmadi. yle dertlendi, yle kederlendi ki ah etmeye bile mecali kesildi! lm istegi ile cesedi, is grmez bir hal aldi... neyse eceli gelmemis, mr varmis; uykudan uyandi. Bu sefer de uyaninca yle bir sevindi ki mrnde yle bir sevin grmemisti. Sevinten lecekti adeta... cani ile bedeni sanki lmle dirim arasinda tomruga vurulmustu! Bu isik gam solugu ile de sner, nese solugu ile de... iste sana bir alay, iste sana bir eglence! O, bu iki lm arasinda diridir... bu tomruga vurulmus oldugu halde glnecek bir sey! Padisah kendi kendine dedi ki: bu neseye sebep, o gamdi; Tanri sebep ihsan etti, sevindim. Ne sasilacak sey! Bir hadise bir ynden lm, br ynden dirim ve sevin. Su bir ynden tatlidir, zevk vericidir. Diger bir ynden de ldrc, azap vericidir. Ten sevinci dnyaya mensup olana gre ycelik... fakat ahiret gnne gre noksan ve zeval! Ds yorucu ryada glmeyi aglamaya, hayiflamaya, kederlenmeye yorar. Aglamayi da sevince, feraha verir ey sen, esen kisi!

Padisah, bu gam geti gitti ama can, bu esit seylerden kt sphelere dser diye dsnceye daldi. Gl gider de dedi, ayagima byle bir diken batarsa hi olmazsa ondan bana bir yadigar kalmali! Yokluga sayisiz, sonsuz sebepler var... hangi yolu kapayalim ki? Isirici lme yzlerce pencere var, yzlerce kapi var... ailirken her biri cik cik etmekte! O lm kapilarinin aci cik ciklerini haris kisinin kulagi, mal ve mlk hirsindan duymaz. Bir taraftan bedenin dertleri, kapilarin sesi... bir taraftan dsmanlarin cefasi kapilarin sesi. Canim efendim, hele bir tip fihristini oku hastalilarin yalimli atesini gr! Btn o alillerden bu eve yol var... her iki adimda akreplerle dolu bir kuyu var! Rzgar siddetli, isigim snmek zere... abuk davranayim da onun isigindan bir isik daha uyandirayim. Bari bu ikisinden biri kalsin da yel, isigin birini sndrrse onunla egleneyim. Arifler gibi hani... arif de bu noksan beden kendiliginden kurtulmak iin gnl kandilini yakar da gnn birinde ansizin bu kandil snerse onun yerine can kandilini koyayim der. Padisah bu isi anlamadi da aldandi... fani kandilin yerine baska bir fani kandile kapildi! Padisah bunun zerine, evlensin de soyu sopu resin diye sehzadeye bir kiz almak istedi. Bu dogan, tekrar yokluk alemine yz tutarsa o doganin yerini yine bir dogan tutsun... Bu doganin sureti, eger su alemden giderse manasi, oglunda baki kalsin dedi. Onun iin o uyanik padisah, Mustafa ocuk babanin sirridir buyurdu. Iste bu yzden btn halk, sevgilerden ocuklarina sanat gretirler de, onlarin kaliplari gzden gizlenince o manalar alemde baki kalsin derler. Tanri, hikmetiyle istidat sahibi olan her kk ocugun dogru yolu bulmasi iin onlarin hirsina bir ciddiyet vermistir. Ben de kendi soyumun devami iin ogluma mezhebi mesrebi iyi bir kiz alacagim. Fakat alacagim kizin kt bir padisahin soyundan degil, temiz bir kisinin soyundan bir kiz olmasini isterim. Padisah, zaten bu temiz kisidir... hr olan da odur... ne sehvetin esiridir, ne bogazinin. Fakat halk, aksine olarak esirlere padisah adini taktilar... Zenciye Kfur adi takildigi gibi hani! Kanlar ien le kurtulus yeri, bayagi, nekes ve kutsuz kisiye kutlu adini verirler ya! Sehvet, kizginlik ve istek esirine bey, yahut Sadr ecel en ulu vezir dediler. O ecel esirlerine halk, sehirlerde beyler ve Emirani ecel Ulu beyler adini taktilar. Cani, ayakkabicilarin safinda alalmis, yani mevkiye mala kapilip kalmis olma Sadr Ulu ve bas kseye geen vezir derler. Padisah bu zaidi seince bu haber, kadinlarin kulagina vardi! Sehzadenin anasi, aklinin noksan olusundan itiraz ederek dedi ki: Evlenmede gerek akil, gerek nakil, esit olmayi sart kosmustur. Halbuki sen nekesliginden, cimriliginden kurnazlik ederek oglumuzu bir yoksulla akraba yapiyorsun? Padisah dedi ki: Temiz bir kisiye yoksul demek hatadir... nk onun kalbi ganidir ve bu da Tanri vergisidir. Byle adam, takvasinda kanaat bucagina kaar, yoksul gibi nekesliginden, tembelliginden degil! Kanaattan meydana gelen darlik, takvadandir... bu, asagilik kisilerin yoklugundan, darligindan apayri bir seydir. Nekes, bir habbe bulsa basini bile verir... halbuki temiz kisi, himmetiyle altin hazinesine bile bakmaz, terk edip gider! Hirsindan, her esit harama kasten padisaha ulu kisiler, yoksul derler.

Kadin dedi ki: Nerede onda eyiz olarak verecek sehir ve kaleler... yahut sai olarak saacak inciler, paralar pullar? Padisah, yr yahu dedi... kim, din gamina dserse Tanri, br dertleri artik ondan alir. Nihayet padisah stn geldi, ona yaradilisi gzel ve bir temiz kisinin soyundan bir kiz aldi. Kizin gzellikte esi yoktu... yz, kusluk gnesinden daha parlakti! Kizin gzelligi buydu, huyu da gzelligi gibiydi... hasili ahlaki o kadar iyiydi ki anlatmaya imkan yok! Dini avlamaya bak ki onunla beraber gzellik, mal, mevki ve sana fayda veren baht da senin olsun! Ahiret, bil ki deve kataridir; dnya mali devenin yk ve ty. Katara sahip oldun mu yn, ty de onunla beraber gelir. Fakat yn alirsan deve senin olmaz ki... deve senin olursa ynn ne degeri kalir? Padisah temiz ve riyasiz soydan gelen o kizi nikahla ogluna aldi. Fakat kaza ve kader bu ya... o gzelim sehzadeye bir ihtiyar byc de asik olmustu. O Kabil'li kocakari, sehzadeye yle bir by yapti ki Babil bycleri bile bu byye haset ederler. Sehzade, o irkin kocakariya asik oldu... gelinden de geti gveylikten de! Iste byle bir kara ifrit, byle bir Kabil'li kari ansizin sehzadenin yolunu vuruverdi! O ferci kokmus doksanlik kocakari, sehzadenin ne aklini birakti, ne agzini, zavallida konusacak iktidar bile kalmadi. Sehzade tam bir yil o kariya esir oldu... o kokmus karinin ayakkabisinin tasmasini pp durdu. Kocakarinin sohbeti, sehzadeyi kesip bimekte, eritip mahvetmekteydi... adeta yari canli bir hale gelmisti. Baskalari onun zayifligindan derde dserken o bynn tesiri ile kendisinden bilen bihaberdi. Dnya padisaha zindan kesildi... sehzade ise babasi ve akrabasi aglarken glmekteydi! Padisah pek aresiz kaldi... gece gndz kurbanlar kestirmede, sadakalar vermekteydi! Ne are varsa hepsine basvurdu... fakat oglan, kocakariya gittike daha fazla asik oluyordu. Padisah, bunda mutlaka bir sir, bir hikmet oldugunu, bundan byle ancak yalvarip yakarmakla bir are bulunabilecegini iyice anladi. Secdeye kapanip Yarabbi, fermanin yrr... Tanri mlknde Tanridan baska kimin hkm geerki? Fakat bu yosul ocuk d agaci gibi yanip duruyor... ey merhametli Tanri, elini tut demeye basladi. Nihayet onun Yarab, Yarab demesi, feryad- figan etmesi makbule geti... yoldan usta bir byc ikageldi. O byc uzaktan o ocugun bir ihtiyar kariya esir oldugunu duymustu. Bu karinin byde essiz rneksiz oldugunu ve bir ikincisinin bulunmadigini isitmisti. Yigidim, el elin stndedir... hnerde de, kuvvette de el elin stndedir arsa varinca! Ellerin sonu Tanri elidir... deniz, sphe yok ki sellerin varip dkldg son yerdir. Bulutlar da suyu denizden alir... seller akip gider nihayet ona varir. Padisah bu oglan elden gitti dedi. Adam dedi ki: Iste ulu bir derman olarak geldim ya! Bu byclerden hi kimse o kocakariya esit olamaz... ancak ben, o yandan geldim, byde bilgim oktur... onunla ben basa ikarim! Musa'nin eli gibi Tanri izniyle onun bysn kknden yikar, mahvederim. nk bana bu bilgi Tanri tarafindan verildi... hor hakir byclere sakirtlik ederek grenmedim. Onun bysn bozmak sehzadenin benzinin sariligini gidermek iin geldim ben! Seher aginda mezarliga git de orada duvarin yaninda kirele boyanmis bir ak mezar var. Orasini kibleye dogru kaz; Tanrinin kudretine, kuvvetine bak! Bu hikaye pek uzundur, sen de usandin... bari fazlasini birakayim da hulasasini syleyeyim. O siki dgmleri zd sehzadeyi mihnetten kurtardi. ocuk kendisine gelince kosa, kosa babasinin tahtina vardi, yzlerce mihnetle, secdeye kapandi, yzn yerlere srd... koltugunda da bir kili ve bir kefen vardi.

Padisah senlikler yaptirdi sehir halki sevindi, o midini kesmis gelinde muradina erdi. Alem yeni bastan dirildi, parladi! Sasarim dogrusu o gnde bir gnd bugn de bir gn! Padisah ona yle bir dgn yapti ki kpeklerin nne bile glsuyu serbeti kondu. Byc kocakari kederinden geberdi... irkin yzn de cehennem Malikine tapsirdi irkin huyunu da! Sehzade o kocakari benim aklimi nasil oldu da eldi diye hayretlere dsmst! Gzellikte aya benzeyen ve gzellerin gzellik yolunu kesip vuran gelini grnce, akli basindan gitti dsp bayildi... tam gn akli basina gelmedi! gn gece kendisini kaybetti. Halk onun bayginligindan meraka dst. Gl sulari ile, ilalarla nihayet kendisine geldi... yavas yavas aildi, iyiyi, kty anlamaya basladi. Bir yil sonra padisah sz arasinda ona dedi ki: Oglum hele o eski sevgiliyi hatirla bakalim! O seninle beraber yatani, o yatagi bir hatirla da bu derece vefasiz ve aci szl olma. Sehzade birak baba dedi... ben, nese yurdunu buldum, gurur yurdunun aldanma diyarinin kuyusundan kurtuldum. Mmin yol buldu da karanliktan Hak nurunun bulundugu tarafa yz evirdi mi yle olur iste! Kardes bil ki sehzade sensin bu eski dnyada yeniden dogmussun! Kabil'li byc bu dnyadir... erleri bile rengine kokusuna esir etmistir. Bu bulanik irmaga dstn m her an Kul ez leri oku kendine fle. Bu byden bu istiraptan kurtul, sabah, Tanrisina sigin ondan yardim iste! Dnya, halki by yaparak kuyuya atmistir da Peygamber onun iin dnyaya byc demistir. Kendine gel bu kokmus kocakarinin kuvvetli byleri vardir... sicak nefesi padisahlari bile esir eder. Gnlde onun tkrkl frkler salan bycleri var... by dgmlerini dgmleyen odur! Dnya bycs pek ilgin bir karidir... onun by ipini zmek herkesin ayaginin harci degil! Eger akillar onun bagladigi dgmleri zseydi Tanri peygamberleri yollar miydi? Kendine gel de nefesi kutlu, dgmler zen, Tanri diledigini isler sirrini bilir birisini ara! Dnya seni de balik gibi oltasina takmistir... sehzade bir yil kaldi, sense altmis yildir o oltadasin! Tam altmis yildir onun oltasinda mihnetler iindesin... ne bir hoslugum var, ne bir snnete uyarsin! Gnahkar bir bedbahtsin... ne dnyan gzel, ne vebalden, gnahtan kurtulmussun! Dnyanin frg bu dgmleri pek siki dgmledi... sen artik tek yaraticinin frgn iste! Iste de Ben Adem'e ruhumdan frdm frg, seni bundan kurtarsin ve ycel desin! By frgn Tanri frgnden baska bir sey bozmaz... bu kahir frgdr, o ltuf frg! Tanrini rahmeti kahrindan ariktir, ileridir. Sen de ileri olmak istiyorsan yr, bir ileri gitmis er ara. Bu suretle amelleriyle, yahut, hurilerle evlendirilmis kisilerin mertebesine eris... ey bylenmis padisah iste sana kurtulus aresi! Dnya kocakarisi senin yaninda olduka ve sen, onun ,isvelerine kapilip kaldika ne onun agi, tuzagi zlr, ne by dgmleri. mmetlerin isigi olan peygamber, bu dnya ile br dnyaya ortaklar demedi mi? Su halde bununla bulusmak ondam ayrilmaktir... bu bedenin sihhati, canin hastaligidir. Bu geitten ayrilmak mskldr, o duraktan ayrilmaksa bil ki daha mskl! Nakistan ayrilmak bile sana g geliyor... nakkasindan ayrilmak ne kadar g gelir ya! Ey asagilik dnya ayriligina sabretmeyen dost, Tanri ayriligina nasil sabredeceksin? Bu kara sudan ayrilamiyorsun da Tanri kaynagindan ayrilmaya nasil katlaniyorsun ya? Bu kara suyu

imedike pek dinlenemiyor, esenlesemiyorsun... iyi kisilerden ve onlarin itikleri kaynak suyundan ayrilinca halin ne olur? Bir nefescik Tanri gzelligini grsen canin da ateslere dser, vcudun da! Ondan sonra bu suyu cife grrsn... Tanri yakinliginin debdebesini grdn m, sehzade gibi sevgiline kavusursun... ayagindaki dikeni ikarirsin! Kendinden gemeye alis da hemencecik kendini bul... dogrusunu Tanri daha iyi bilir. Aklini basina devsir; her zaman kendinle es olma... her an esek gibi baliga dsme. Bu srme, gznn iyi grmeyisindendir... kr gibi inisi yokusu gremiyorsun. Yusuf'un gmleginin kokusunu kendine senet yap... nk onun kokusu gzleri aydin eder! O gizli suretle o alindaki nur, peygamberlerin gzlerini uzaklari grr bir hale getirmistir. O yzn nuru, insani atesten kurtarir... kendine gel de igreti nura kani olma. Bu nur, insana ancak iinde bulundugu zamani gsterir; bedeni akli ve ruhu uyuz eder. Grns nurdur ama hakikatte atestir. Eger isik istiyorsan iki elini de bu nurdan ek! Ancak iinde bulundugu zamani ve hali gren gz ve can, nereye giderse gitsin anbean yzst dser. Bu esit insanlar iinde uzagi gren olsa bile hnersizdir... grr ama uykuda uzagi nasil grrse yle grr. Dere kiyisinda dudaklarin kupkuru... yatar uyursun; su aramak iinde seraba dogru kosup gidersin! Uzaklarda serabi grr ona kosar... grsne asik olur, uykuda arkadaslarina gnl gz aik olan benim, perdeleri deler, her seyi grrm ben... iste bak, simdi de o tarafta su grdm... hadi, kosalim, oraya varalim diye atar tutarsin... halbuki o grdgn seraptir senin. Her adimda bu gzelim sudan biraz daha uzaklasirsin... kosa, kosa seni aldatan o seraba gya yaklasir, fakat hakiki sudan uzak dsersin. Azmin, bu sana gelmis, akmis ulasmis olan hakiki suya tam bir perde! Nice kisiler vardir ki ulasmak istedikleri yerden hareket eder oraya varmak iin yola dserler. Uyuyan kisinin ne grdg sey ise yarar, ne syledigi laf! Grdg sey de syledigi sz de bir hayalden baska bir sey degildir, ondan elini ek. Uykun gelmisse yolda uyu... Tanri hakki iin, ancak Tanri yolunda yat. Olur ya, belki bir yolcu, rastlar da seni hayallerden, uykudan kurtarir. Uyuyan kisinin dsncesi, kili kirk yarsa fayda yok... o incelikle yine ky yolunu bulamaz. Uyuyan kisinin dsncesi, ister iki kat olsun, ister kat... yine hata iinde hatadir, yine hat iinde hat. Ona hi ekinmeden dalgalar gelir vurur da o, yine upuzun llerde kosar durur! Su, ona sah damarindan yakindir da o susuzluktan yanar yakilir! Hani sunu gibi: Kitlik yilinda bir zabit, btn kavim aglayip sizlarken glerdi. Dediler ki: Glnecek yer degil... kitlik, mminlerin kkn kurutmada, rahmet bizden gzn yumdu... ova, kizgin gnesin tesiri ile yandi, kavruldu! Baglar zmler simsiyah oldu... ne yerde bir nem var, ne yukarida ne asagida. Halk, bu kitliktan, bu azaptan sudan ikmis balik gibi onar onar, yzer yzer lmede... Mslmanlara acimiyor musun? Mminler kardestir... yaglari da birdir etleri de... hepsi bir vcuttur. Bedende bir uzuv agriyip incinse btn beden agrir, incinir... ister sulh aginda olsun, ister savas; bu, budur. Zahit dedi ki: Bu, sizin gznze kitlik grnyor... fakat bence yeryz cennet gibi, ben byle gryorum. Ben her ovada, her yerde ta bele kadar boyu atmis grbz basaklar grmekteyim. Basaklar seher yeli ile dalgalanmada... ova pirasayla dopdolu! Acaba dogru mu diye siniyor, elimi uzatiyor, onlari yokluyor, tutuyorum... artik ben, nasil elimi keser gzm ikartirim? A asagilik kavim, siz, ten Firavununun dostusunuz... onun iin Nil size kan grnmede. Hemencecik akil Musa'sina dost olasiniz kan grmez, irmak suyunu grrsnz. Babanla aranda bir sey geti mi babani

kpek gibi grrsn, gzne byle grnr! Baban kpek degildir senin; o cefanin tesiri ile yledir; yle bir merhametli adam bile sana kpek grnr! Kardesleri Yusuf'a haset ediyorlar kiziyorlardi... bu yzden onu kurt seklinde grdler. Fakat babanla baristin da kizginligin gitti mi kpek ortadan kalkar, baban, sana atesli bir dost olur. Btn alem, akliklln suretidir... btn insanlarin babasi odur. Birisi akliklle karsi kfranini artirirsa btn alem ona kpek grnr. Bu babayla uzlas, asiligi birak da su ve toprak, sana altin dseme grnsn. Bununla uzlasirsan iinde bulundugun hal ve zaman, adeta kiyamet kesilir... gznn nnde gk de degisir yer de! Ben daima bu babayla uzlasmis haldeyim... onun iin su alem, bana cennet grnmede! Her zaman yeni bir suret, her an yeni bir gzellik grmedeyim... yeni grmekle de elem ve usan kalmaz, insan daima yeniden yeniye neselenir durur. Ben cihani nimetlerle dopdolu gryorum... sular kaynaklardan cosup akmada... Bu sularin sesleri kulagima geldike aklimi gnlm sarhos etmede! Dallar tvbekar dervisler gibi oynuyor... yapraklar, algicilar ve sarki okuyanlar gibi el irpiyor. Ayna, keeden yapilma kilif iindeki simsek gibi parlayip durmada... artik ayna grnrse nasil olur? Ben, bunun binde birini bile syleyemiyorum; nk her kulak, sphelerle dolu! Vehme gre bu sz mjdedir... fakat akil der ki: Mjde ne demek bu benim halimdir zaten. Hani zeyr'in ocuklari gibi... yolda babalarinin ahvalini sorusturmaktaydilar. Onlar ihtiyarlamislardi, babalari ise genti... derken babalari ansizin nlerine ikiverdi. Ona Ey yolcu bizim azizimizden bir haberin var mi acaba? Birisi bize onun bugn gelecegini, bizi mitsizlige dsrdkten sonra bugn erisecegini syledi dediler. Uzeyr dedi ki: Evet benden sonra gelecek... ocuklardan biri bu mjdeyi isitince sevindi. Ey mustucu sad ol diye bagirdi. Bir tanesi Uzeyr'i tanidi; a sersem, mjdenin yeri mi ki? Seker madeninin tam iine dstn deyip kendisinden geti, yere yigildi. Bu, vehme mjdedir ama akla gre vuslatin ta kendisi... nk vehim gz perdelidir, hakikati gremez. Kafirlere derttir, mminlere mustucu... fakat isin i yzn gren gz gre vuslatin ta kendisi. nk asik, ani daimde daima sarhostur... hasili kfrden de ycedir o, imandan da! Kfr, iteki kuru kabuktur, iman iteki lezzetli kabuk! Kfr de, iman da... ikisi de onun kapicisidir... nk o itir kfrle din, ikisi de kabuktur. Kuru kabuklarin yeri atestir... ie yapisik kabuksa hostur lezzetlidir. Ie gelince: Zaten o, hosluk mertebesinden de yksektir... lezzetlet veren odur. Bu szn sonu yoktur; geri dn de Musa'm denizin dibinde toz koparsin! Bu szler alelade halkin aklina gre sylendi... geri kalani ise gizlenmistir! A thmetli kisi, senin akil altinin parampara... byle bir altina nasil mhr ve damga vurayim? Aklin yzlerce mhim ise dagilmis... binlerce istege mala mlke blnms! Bu czleri askla bir araya toplamak gerek ki Semerkant ve Dimisk gibi hos bir hale gelsin! Onlari en kk parasina kadar toplar spheden arinirsan sana padisah sikkesi basilabilir. A ham kisi, agirlikta bir miskali geersen padisah senden bir altin kadeh dzer. O kadehte padisahin hem adi, hem lakaplari, hem de resmi olur ey vuslat dileyen. Nihayet sevgilin sana hem ekmek olur, hem su... hem isik kesilir, hem gzel, hem meze olur, hem sarap!

Kendini derle topla da ne varsa sana syleyebileyim. nk sz sylemek, tasdik edilmek iindir... Tanriya sirk kosan can, dogruya inanmaz. Felegin abes seylerine blnms olan can, altmis sevda ortasinda msterek bir hale gelmistir. Artik, byle kisiye bir sey sylenemez, ona karsi susmak daha iyidir... nk ahmaklara verilecek cevap skuttur. Bunu bilirim ben... bilirim ama ten sarhoslugu agzimi, ben istemedigim halde aar. Aksirik ve esnemekle de bu agzin, istemedigin halde ailir ya, iste yle! Peygamber gibi hani... Sylemeden hakikatleri samadan dolayi her gn yetmis kere tvbe ederim. Fakat o sarhosluk tvbemi bozar... bu elbiseler soyan beden sarhoslugu, tvbeni unutturur dedi. ok eski zamanin ahvalini izhar etmek iin Tanrinin hikmeti, sir bilen kisiye bir unutkanlik verir. Gizli sirlar, Yazilan yazildi kalem de kurudu kaynagindan cosan bir irmak kesilir, bunca davullarla, bayraklarla ortaya ikar! Ey insanlar, sonsuz rahmet her an akmaktadir fakat siz uykudasiniz, anlamiyorsunuz! Uyuyan kisinin elbisesi, irmak suyunu ier de uyuyan, uykuda serap arar! Orada belki su vardir midi ile kosar durur... ve bu dsnceyle suya varacak yolu kendi kendine kaybeder gider! nk orada der, buradan uzaklasir... bu hayale kapilir, hakikatten ayrilir! Bunlar gya uzagi grrler, fakat ruhlari uykudadir... ey yolcular aciyin bunlara! Ben insana uyku getiren bir susuzluk grmedim... ancak akilsiz kisinin susuzlugu uyku getirir! Akil zaten ona derler ki Tanri yaylasinda yayilmis, Tanri nimetlerini yemis olsun... Utaritten gelen akla akil demezler! Bu aklin ileri grs,mezara kadardir... fakat gnl sahibinin akli sur frlnceye dek olacak seyleri grr. Bu akil, mezardan, topraktan ileriye geemez... bu ayak, sasilacak seylerin bulundugu sahaya gidemez. Bu ayaktan, bu akildan bez, yr... kendine gaybi grr bir gz ara da berhudar ol. stada baglanan kitap sakirdi olan kisi, Musa gibi yeninden, yakasindan parlayacak nuru nereden bulacak? Bu bakis, bu akil, adama ancak bas dnmesi verir... birak grs artik da bekle bakalim! Sz sylemeden ycelik aramayin... bekleyen kisiye dinlemek sylemekten yegdir. Belletme mevkii de bir nevi sehvettir ve her esit sehvet, yolda puttur. Her fuzuli kisi, Tanrinin fazlina, ihsanina erisebilseydi Tanri, bunca peygamber yollar miydi? Cz-i akil, simsek ve aydinlik gibidir... simsegin verdigi aydinlikla vahye erisebilir misin hi? Simsegin isigi yol gstermeye yaramaz... o agla diye buluta bir emirdir! Bizim akil simsegimizde aglamak iindir... yoklugun, varlik istiyaki ile aglamasina yarar. ocugun akli, yazi yazanlarin etrafinda dn dolas der ama insan, kendi kendine bir sey belleyemez. Hastanin akli hastayi doktora eker, gtrr ama kendisi, derdine derman olamaz! Iste bak... seytanlar gkyzne ikmak ister, kulaklarini yukari alemdeki surlara dikerler. O sirlardan az bir miktarini alarken hemen gkten sahaplar gelir, onlari srer. Gidin de onlara; gidin... yeryzne peygamber gelmistir; ne istiyorsaniz ondan isteyin, ondan elde edin. Deger biilmez inciler istiyorsaniz Evlere kapilarindan girin! kapi halkasini dvn, kapida durun... gkyz damindan sizlere yol yok! Ihtiyacinizi bu uzun yoldan gideremezsiniz... biz, sirlarin sirlarini topraktan yaratilan kulumuza verdik. Hain degilseniz onun huzuruna gelin... bos kamissaniz bile onun himmetiyle seker kamisi olun! O kilavuz, senin topragindan yesillikler bitirir... bu, Cebrail'in atinin nalindan uzak bir is degil! Bir Cebrail'in atinin ayagina toprak olursan yesillik kesilir, yenilenir tazelenirsin! Samiri, buzagi hamuruna canlar bagislayan yesilligi koydu da o yesillik, altindan yapilan o buzagida bir

inci haline geldi, buzagi adeta canlandi! Canlandi da iindeki o yesillik yle bir ses verdi ki dsmanlara bir sinama oldu! Sir ehline emin olarak gelirseniz dogan gibi basiniza geirilen klahtan kurtulursunuz. Dogani miskin ve aresiz bir hale getiren ve gzn, kulagini rten skf, doganin btn meyli, kendi cinsine oldugundan gzn baglamak, kendi cinsini gstermemek iindir. Fakat dogan, kendi cinsinden vazgeti de padisaha dost oldu mu doganci, onun gzn aar, basindan skfn ikarir. Tanri da seytanlari, gzetleme yerinden...akli cz-iyi kendi mstakil reyinden, pek basbugluk davasinda bulunma... sen, reyinde mstakil degilsin, ancak gnln sakirdisin ve istidadin var diye srer! Der ki: Yr gnle git... nk sen gnln czsn; kendine gel, sen adil padisahin kulusun! Ona kulluk etmek, sultanliktan iyidir... nk Ben ondan hayirliyim sz, seytan szdr. Be asagilik, Adem'in kullugu ile Iblis'in kibrine bak da aradaki farki gr. Adem'in kullugunu se. Yol gnesi olan peygamber bile Nefsini asagilayan kisiye ne mutlu dedi. Tuba glgesini gr de gzelce uyu... o glgeye bas koy da serkeslik etmeden uykuya dal! Nefsi asagilama glgesi, gzel bir yatilacak yerdir... o ariliga istidadi olana hos bir uyku verir. Bu glgeyi birakir da benlik tarafina gidersen abucak asi olur, azar, yolunu kaybeder gidersin! Su halde yr, seyhin, stadin emrinin glgesi altina git; sus emre uy! Byle yapmadin mi istidat ve kabiliyet sahibi bile olsan kamillik davasina kalkistigindan degisir, arpilir, istidat ve kabiliyetini kaybedersin! Sir bilen ve haberdar olan stada serkeslik edersen istidattan da olursun! Simdilik ayakkabi dikiciligine razi ol, sabret... yoksa sabretmezsen yamaci, eskici olur kalirsin! Eskicilerde sabir ve hilm olsaydi hepsi de grenir, yeni ayakkabi diker, ayakkabici olurlardi. ok alisir, ok didinirsen nihayet usanir da sen kendin, akil bir bagmis megerse dersin! Felsefeye kapilan adam gibi hani... o da lm gnnde akli, kolsuz kanatsiz grd de, kararsizca itiraf etti o zaman... dedi ki: Zeka ile atimizi sama ve asilsiz yerlere srdk! Gururlandik aldandik da erlerden bas ektik... hayal denizinde yzdk durduk. Halbuki ruh dininizde yzgelik himis... burada Nuh'un gemisine girmekten baska bir are yokmus. O peygamberler padisahi da byle buyurdu: Bu kl denizinde, bu okyanusta gemi benim! Yahut da benim can gzme varis olan, dogrulukta benim yerime geen halifemdir. Yigit, gemiden yz dndrmemem gerek... iste biz, denizdeki Nuh gemisiyiz! Kenan gibi her daga gitme... Kuran'dan Bu gn kurtulus yoktur ayetini duy! Gzn bagli da bu gemi, onun iin sana asagi, dsnce dagin da pek yksek grnmede! Aman ha aman bu alacik gemiye hor bakma... Tanrinin buna gelip duran ihsanina bak. Dsnce daginin yceligine de pek bakma... nk onu bir dalga altst ediverir! Eger Kenan'san, sana bunun gibi iki yz nasihat versem yine bana inanmazsin! Bu sz Kenan'in kulagi nereden kabul edecek? Onu Tanri mhrlemis gitmis. Tanrinin mhrledigi kulaga gt m girer? Sonradan olan sey, ezeli hkm nasil degistirir? Fakat Kenan degilsin midi ile yine sana bir hos sz syleyeyim: Nihayet bunu ikrar edeceksin, bari kendine gel de ilk gne bak, son gn gr! Son gn grebilirsin sen... yalniz sonu gren gzn yipratma, kr etme. Kim kutlucasina isin sonunu grrse hibir an yolda srmez. Her an bu dsp kalkmayi istemiyorsan bir erin ayak bastigi topragi gzne ek. Onun ayaginin

bastigi topragi gzne srme yap da bu klhaniligi basindan at! nk bu sakirtlikte, bu yokluga dsmeyle igne bile olsan Zlfikar kesilirsin. Her seilmis erin ayak bastigi topragi gzne srme gibi ek; o toprak, gzn hem yakar, hem aydinlatir. Deve gz isilansin diye diken yer de onun iin gz nurlar saar! Tanridan ehemmiyetli bir vahiyle Musa'ya syle bir vahiy geldi: Egriligi birak, dogru ol simdi! Bu beden agaci Musa'nin asasidir... Tanri emri geldi: Onu elinden at. At da hayrini serrini gr... sonra da tekrar onu Tanri emri ile eline al. Atmadan nce o bir sopadan baska bir sey degildi... fakat Tanri emri ile eline alinca iyilesti, gzellesti. Evvelce o kuzulara agatan yaprak silkerdi... fakat o magrur kavme mucize oldu! Firavuna uyanlarin basina hakim kesildi... sularini kan yapti, elleri ile baslarini dvmelerine sebep oldu. Tarlalarina ekirgeler sst ne varsa yediler, sprdler... ekinleri kitlik ve lm mahsul verdi! Musa nihayet isin sonuna bakinca kendinden geti de duaya basladi. Dedi ki: Yarabbi, btn bu mucizeler, bu alismalar neden? nk bu topluluk dogru yola gelmeyecek ki! Tanridan emir geldi: Nuh'a uy... malum olan akibeti grmeyi birak! Onu bilmezlikten gel; nk sen yola davetisin... Tanri emrini teblig et diye emredilmistir... bu, bos degil ya! Senin bu israrla onlari dogru yola agirisinin en ehemmiyetsiz hikmeti sudur: Onlarin inadi israri meydana ikar da, Tanrinin yol gstermesi ve sapikliga sevk etmesi, btn firkalarca bilinir. Varliktan maksat, tanri kemalini izhar etmektir... su halde halki, gtle azdirmakla sinamak gerek! Seytan onlari azginlik yoluna gtrmede israr eder, seyh dogru yola gtrmede israr eder. O dertli isler, birbiri ardina olup durduka Nil, tamami ile kan kesilmekteydi. Nihayet Firavun bizzat Musa'nin yanina gelip iki bklm olarak yalvarmaya basladi. Padisahim biz ettik sen etme... sz sylemeye de yzmz yok bizim. Ugruna leyim para, para olayim... niyazimi kabul et. Ben ycelige alismisim beni hirpalama. Ltfet ey emniyet sahibi, rahmetle dudagini kimildat da bu atesli agiz kapansin. Musa dedi ki: Tanrim Firavun beni aldatiyor... sana aldanani aldatmak istiyor. Dinleyeyim mi yoksa ben de ona hile mi yapayim da o hilenin ferine yapisan hilenin aslini anlasin mi? nk her hilenin, her dzenin asli bizdedir... yerde olan her seyin asli gktedir. Tanri dedi ki: o kpek buna degmez! Kpege uzaktan bir kemik ativer! Hadi, o sopayi kimildat da topraklar, ekirgelerin mahvettiklerini yeniden bitirsin! O ekirgeler derhal yansin, kavrulsun, kapkara kesilsin de halk, Tanrinin her seyi nasil degistirdigini grsn. Bir isi yapmak iin sebebe ihtiyacim yoktur, o sebep, hakikati rtmek gizlemek iindir. Bu suretle tabiata inanan, ilaca sarilir... mneccim yildiza yz tutar. Mnafik hirsindan, malim kesata ugrar diye korkup sabah karanligi pazara gelir! Rizk pesine dsen, lokma arayan kulluk etmemis, yzn yikamamis kisi de cehenneme lokma olur gider. Yayilip otlayan kuzu gibi halkin cani da hem yer, hem de yenir. Kuzu yayilip otladika kasap, o bizim iin istek yapragini yemekte, bizim iin semirmekte diye sevinir. Yemede imede cehennem gibi oburluk eder, cehennem iin semirir durursun! Kendi isine koyul, bir gn olsun hikmet yaylasinda yayil, otla da saltanatli gnl semirsin. Bedenin yiyip imesi, bu yemeye manidir... cani tacire benzer, beden de yol kesiciye. Yol kesen hirsiz, odun gibi yanip yakildi mi tacirin mumu yanar,

parlar! nk sen akildan ibaretsin; baska neyin varsa ancak akli rter, gizler... kendini kaybetme de sama sapan seylerle de ugrasma! Bil ki her sehvet sarap ve afyon gibi akla perdedir... akillilar bunlarla hayretlere dserler! Fakat akli gideren, insani sarhos eden yalniz sarap degildir ki... sehvete ait ne varsa hepsi gz kulagi baglar, rter! Seytan, sarap imekten ne kadar uzakti... sarhostu ama ululukla, inat ve isyanla sarhos olmustu. Sarhos, olmayan seyi gren kimsedir... mesela bakiri, demiri altin grr. Bu szn sonu gelmez... Ey Musa, hemen sen dudagini depret de tarlalardan ekinler bitsin! Musa emre uydu; derhal yeryz yeserdi, smbllerle, iri taneli basaklarla doldu! Kiptiler derhal kitlik grms, sigir aliga ugramis, lm haline gelmis adamlar gibi onlari yemeye koyuldular. Mminler, insanlar, hayvanlar, Tanrinin ihsani ile birka gn yediler doydular. Karinlari doyunca nimeti inkara basladilar... o zaruret gidince yine azdilar, isyan ettiler. Nefis Firavundur sakin ha doyurma... doyurma da eski kfr aklina gelmesin! Atesin hararetine dsmedike nefis gzellesmez... demir, kor haline gelmedike sakin dvmeye kalkisma! Beden, a olmadika harekete gelmez... tok bedeni islah etmeye kalkismak, bil ki soguk demiri dvmektir adeta! Zari, zari aglayip inlese de aklini basina al Mslman olmak istemez bu nefis! O Firavuna benzer... Kitlikta Firavun gibi Musa'nin huzurunda secde eder, yalvarir. Fakat isi bitti mi azar... hani esek, ykn atinca ifte atmaya baslar ya, tipki onun gibi! Is ileri gitti, muradi oldu mu aglayip inlemeleri hep unutur gider! Hani bir adamla yillarca bir sehirde kalir da bir an gzn kapadi, uyudu da rya grmeye basladi mi, kendisini iyi ve kt seylerle dolu bir sekilde bulur... kendi sehrini hatirlamaz bile. Ben oradaydim... bu yeni sehir benim sehrim degil, ben buraya mal olamam, nasilsa syle bir gelivermisim demez bile! Byle demesi syle dursun, kendini orada dnyaya gelmis, oraya alismis sanir! Ne sasilacak seydir ki ruh da oturdugu, dogup yetistigi yerleri yurtlari, hatirina bile getirmez; bulutun yildizi rttg gibi su yikik dnyanin gzlerini bagladigini dsnmez! Hele ruh, bunca, sehirler ignemis, bunca sehirler gezmistir... anlayis yznden o sehirlerin tozlari daha silkilmemistir bile! Insan, grp geirdigi seyleri grp bilmesi iin siki bir azimle ise girisip de gnln aritmistir ki; insanin gnl saf olmali da sirlari mazhar olarak bas ikarmali... gzn ailmali da n, sonu grmeli! nce cansizlar lkesine gelmis, cansizliktan nebatat alemine dsmstr. Yillarca nebat olmus, bu alemde mr srmstr de nebat, cansiz seylerin ziddi oldugu halde bir zamanlar cansizlar lkesinde bulundugunu hatirina bile getirmemistir. Nebatliktan hayvanliga dsnce de nebat oldugu zamanki halini hi hatirlamaz. Yalniz yesillige karsi bir meyli vardir... hele bahar geldi, iekler aildi mi! Hani ocuklarin da analarina meyilleri vardir... fakat ocuk, anasina ana stne neden meylediyor; bu sirri bilmez! Hani, her yeni dervis de gen pire, o yce bahta siddetle meyleder ya! nk bu aklin cz-, o aklin klndendir... bu glgenin hareketi, o gl dalinin hareketindendir. Nihayet glgesi onda yok olur da bu meylin, bu arastirmanin sirrini bilir, anlar! A iyi bahtli kisi, bu aga oynamadika o dalin glgesi nasil oynar ki? Bildigi yaratici tekrar onu hayvanliktan insanliga ekip evirir... bylece iklimden iklime giden nihayet insan aleminde akilli, bilgili ve yce bir hal alir. Fakat nceki akillari hatirlamadigi gibi bu akildan da geip degisecegini aklina bile

getirmez. Nihayet bu hirsla, istekle dolu akildan da kurtuldu mu yz binlerce sasilacak akillar grr! Geri uyumustur, nceki ahvali unutmustur... fakat hi onu bu unutkanlik aleminde birakirlar mi ki? Yine o uykudan uyandirirlar; uyaninca kendi haline glmeye baslar... uykuda ugradigim o gam, e keder neydi... nasil oldu da dogru dzen halleri unuttum... Nasil oldu da o derdin, o illetin ryadan aldatistan, hayalden ibaret oldugunu bilmedim der! Dnya da buna benzer... adeta uyuyan kisinin grdg hayallerdir. Uyuyan sanir ki bu hayaller, hakikattir ve srp gidecek! Fakat ansizin ecel sabahi geldi mi zan ve hile karanligindan kurtulur. Yerini yurdunu grnce gamlanip tasalandigina glmeye baslar. Uykuda grdgn iyi ve kt seyler, mahser gnnde birer, birer zuhur eder. Bu alem uykusunda neler yaptiysan uyaninca hepsini apaik grrsn de, anlarsin da rya da bu kt isleri yaptin ama onlar geip gitmedi; hepsinin bir tabiri var! Ey esire sitem ve cefalarda da bulunan, bu gls, ds yorma gnn de aglayip feryat etmelidir. Ryadaki derdin, elemin, zari zari aglayisin bil ki uyaninca neselenecegine delalet eder. Ey Yusuf'larin derisini yirtan, bu derin uykudan uyaninca kurt olarak hasredilirsin! Huylarin birer birer kurt olur da kizginlikla uzuvlarini paralar senin. Kisastan sonra lrsn ama lmnden sonra da o kan uyumaz... ldm kurtuldum artik deme ha! Bu simdiki kisas, alemin nizami iin dzendir... oradaki kisasa nispetle bir oyundan ibarettir. Onun iin Tanri dnyaya oyun dedi... nk bu ceza, o cezaya karsi bir oyundur. Bu ceza, savasi ve fitneyi yatistirmak iindir... o, adami hadim etmektir; bu, snnet etmek! Ey Musa, bu sze son yoktur... kendine gel de o esekleri birak, otlasinlar. Otlasinlar da o gzelim otlardan semirsinler... nk aklini basina al; bizim kizgin kurtlarimiz var! Kurtlarimizin feryatlarini biliriz... bu esekleri onlara verir, onlara yediririz. Dudaklarindan ikan o gzel nefesin kimyasi, bu esekleri adam etmek istedi... sen ltfettin ihsanlarda bulundun da onlari bir hayli agirdin... fakat o eseklerin talihleri yok, kismetleri degil! Artik nimet yorganini onlarin stne rt de hemen gaflet uykusuna dalsinlar. Dalsinlar da bu gaflet uykusundan sirayip uyaninca bakip grsnler ki mum snms, saki gitmis! Onlarin azginliklari seni sasirtti ama onlar, ahirette de hasret sarabini iecekler... bu suretle adaletimiz, disariya ayak basar, kendini gsteriri de kiyamette her kt ise, tam layik olan bir ceza verir. Apaik grmedikleri padisah, daima gizli olarak onlarla beraberdir. Hani akil gibi... sen onu gremezsin ama o da seninle beraberdir. Sen onu gremezsin ama o, seni sinamadadir, durusunu, hareketini grr durur! Ne sasilacak seydir bu, byleyken sen, akli yaratanin seninle olusunu caiz grmezsin! Insan akildan gaflet eder, kt islerde bulunur; sonra akli, insani kinamaya baslar! Sen akildan gafilsin ama o kinama, aklin varligindan degil midir ya? Eger aklin olmasaydi, senden gaflet etseydi nasil olur seni kinar, bu kinamayla sana sille vururdu? Fakat senin nefsin, ondan gafil olmasaydi bu delilikte bulunur, bu pis islere girisir miydin? Su halde aklin, bir usturlaba benzer... varlik gnesinin yakinligini onunla bilirsin! Aklinin sana yakinligi keyfiyete sigmaz... ne sagdadir, ne solda... ne arttadir, ne nde! Aklin bile sana yakinligi, aklin bile sendeki varligi keyfiyetsiz, anlatilmaz bir haldeyken ve o yolda akildan bahis bile edilemezken o padisahin, Tanrinin sana yakinligi neden keyfiyetsiz olmasin?

Parmagindaki hareket, ne parmaginin nndedir, ne ardinda... ne sagindadir, ne solunda! Uyku ve lm halinde o hareket parmagindan gider... uyanikken gelir. O hareket olmadika parmagindan bir fayda hasil olmaz... peki ne yolla geliyor o hareket? Gznn nuru, gzbebegindeki isik, alti cihetten de gelmiyor... fakat ne yolla geliyor? Taraf ve cihet halk alemindedir... emir ve sifat alemini cihetsiz bil. Gzelim bil ki emir aleminde cihet yoktur... artik emir sahibi olan Tanri, elbette bsbtn cihetten mnezzehtir. Aklin bile ciheti yok... elbette beyani iyice bilen Tanri akildan stn akildir, candan stn can! Hibir mahluk yoktur ki onunla alakasi olmasin... fakat babacigim, bu alaka, anlatilamaz, keyfiyetsizdir. nk ruhta ne ulasma vardir, ne ayrilma, fakat zan, ayrilik ve birlikten gayri bir sey dsnemez! Bu bulusma, birlesme ve ayrilmadan gayri bir delilin izini bul... fakat iz izlemek, susuzu kandirmaz ki! Aslidan uzaksan birteviye iz izle dur da erlik damarin seni vuslata eristirsin! Akil, bu alakaya nasil yol bulsun, bu alakayi nasil anlasin... bu akil, ayrilik ve bulusma alakalarina baglidir. Mustafa, bunu iin bize Tanrinin zatindan pek bahsetmeyin diye vasiyette bulundu. Zaten Tanrinin zatini dsnmek, hakikatte zatini dsnmek degildir ki! nk dsnenin zanni ve dsncesi, ancak yolla taallk eder... o zan ve dsnceyle Tanri arasindaysa yz binlerce perde vardir! Herkes, bir perdeyle kapanmis, ulastim sanmistir ama Tanri sandigi, ancak kendi vehmidir. Iste peygamber, bu yzden o vehim sahibinin yanlisa dsp de malihulyalara kapilmamasi iin vehmini gidermistir. nk onun vehminde ebedi terk edis vardir. Edepsizi de Tanri bas asagi eder. Bas asagi olus da sudur: Insan asagilara gider durur da kendisini stn sanir. Zaten sarhosun yapacagi sey budur: O, gg yerden fark etmez. Tanrinin sasilacak eserlerini dsnn... ululugunu, byklgn grn de kendinizi kaybedin! Insan onun sanatina dalar da sakalini, biyigini kaybederse haddini bilir, sanat sahibini dsnmeden vazgeer, sesini bile ikarmaz! Candan yrekten Ben seni vmem sznden baska bir sey syleyemez...nk o bahis, zaten sayidan, hadden disaridir!

KATIR VE DEVE Katirin biri bir gn bir deveyle bulustu... ikisi de bir ahira dstler. Katir dedi ki: Ben tepede, dzde, pazarda, kyde ok dsyorum. Hele dag terekesinden asagi inerken her zaman korkumdan tepe taklak kapanirim. Sense yz st pek az dsersin... be neden? Yoksa senin ari canin devletlik mi ki? Ben her an tepesi st dser, dizimi vurur, yzm, dizimi kanlara bularim! Palanim, ykm bas asagi olur; kiracidan da daima dayak yerim. Hani az akilli adam gibi... o da aklinin kitligindan gnahindan tvbe eder... her an da tvbesini bozar. O tvbe bozan reyindeki, azmindeki gevsekliginin yznden zamanede Iblise maskara olur. Her an yk agir olan ve taslik yolda gitmeye savasan topal beygir gibi tepesi stne dser. O ters huylu, tvbesini bozdugu iin kafasina gaybtan tokatlar yer durur. Sonra tekrar gevsek azmiyle tvbe eder... fakat Seytan Ne yaptin? der demez tvbesini bozar. Pek zayiftir... fakat kendisini yle ulu grr, yle

kibirlenir ki Tanriya ulasanlara bile hor bakar! Ey deve, sense mmine benzersin; yz st az dser, burnunu az vurursun! Sende ne var ki afete ugramiyorsun... srmyor, yz st az dsyorsun? Deve dedi ki: Her kutluluk Tanridandir ama benimle senin aranda ok fark var! Benim basim yce, iki gzm ycelerini gryor... yce grs sahibini zarardan korur. Ben dagin basindayken dagin etegini grrm... her ukuru, her dz kat, kat grrm. Nitekim o ulu er de eceline kadar basina ne gelecekse grd. Yirmi yil sonra neler olacak o iyi huylu btn bunlari bilir. Hatta o takva sahibi yalniz kendi halini grmez... batidakilerin halini de grr, dogudakilerin halini de! Nur, onun gznde, gnlnde yurt tutar... neden mi dedin? Vatan sevgisi yznden! Hani Yusuf gibi... o da ayin, gnesin kendisine secde ettigini nce ryasinda grd. On yil nce hatta daha nce grdkleri Yusuf'un basina geldi. Mmin Tanri nuru ile grr sz sama degil... tanri nuru, gkleri bile delip geer. Senin gznde o nur yok... yr, sen hayvani duygulara kapilip kalmissin! Sen, gznn zayifligindan ayaginin nn grrsn... zayifsin kilavuzun da zayif! Elle ayaga kilavuzluk eden gzdr... basilacak tutulacak yeri de o grr, basilmayacak tutulmayacak yeri de o! Sonra bir de benim gzn pek aydindir... bir de su var: Yaradilisim tertemizdir benim. nk ben, hellzadeyim... zinadan olma ve sapiklardan degilim. Sense sphe yok ki zinadan olmasin... yay kt oldu mu ok egri gider! Katir dogru dedin ey deve dedi... bu sz syler sylemez de gzleri yaslarla doldu. Bir mddet agladi, devenin ayagina kapandi; dedi ki: Ey kullarin Tanrisinca seilmis er, ltfetsen de beni kulluga kabul etsen ne ziyana girersin? Deve, mademki huzurumda ikrar ettin dedi... yr, zamanenin afetlerinden kurtuldun. Insafa geldin, beladan halas oldun; dsmandin muhabbet ehline katildin! Kt huy zaten senin aslinda yoktu... asli kt olandan inattan, ktlkten baska bir sey gelmez. Fakat aslinda ktlk olmayan ve igreti olarak kt huylara sahip olan, ktlgn ikrar eder, tvbe etmeyi diler. Adem peygamber gibi. Onun isledigi o pek ehemmiyetsiz su da igretiydi de derhal tvbe etti. Fakat Iblisin suu, asil oldugundan canim tvbeye yol yoktu ona. Yr, kendinden de kurtuldun, kt huydan da, cehennem alevinden de halas oldun, yirtici hayvanlarin dislerinden de! Yr, simdicik devleti elde ettin, kendini ebedi bir kutluluga attin. Kullarimin arasina katil devletine eristin, Cennetime gir kumasini dokudun! Kullari arasina girmeye yol buldun, gizli bir yolda ebedi cennete sokuldun. Bize dogru yolu gster dedin; dogru yolda elini tuttu seni ta cennete kadar gtrd. Ey aziz kisi, atestin, nur oldun... koruktun yas ve kuru zm oldun. Tanri dogrusunu daha iyi bilir ya, yildizdin gnes kesildin...neselen artik! Ey Hak ziyasi Hsamettin, balini tut, st havuzuna at da, o st, bozulmadan kurtulsun... lezzet denizinde lezzeti bsbtn fazlalassin. Elest denizine ulassin. Deniz oldu mu her trl bozulmadan kurtuldu demektir. St, bal denizine akacak bir yol bulursa da artik hibir afete ugramaz, eksiyip kesilmez. Ey Tanri aslani, aslancasina bir kkre de o kkreyis ta yedinci gge iksin! Fakat usanmis bikmis canin ne haberi olur ki? Fare, aslan kkreyisini ne bilsin? Gnl deniz gibi engin ve yaradilisi iyi olanlarin

istifadesi iin ahvalini altin suyu ile yaz! Bu cana canlar katan sz, Nil suyudur... Yarabbi sen onu Kipti'nin gzne kan gster.

NIL'IN SUYU Duydum ki bir kipti, susuzluktan bunalip Israil ogullarinin birisinin evine geldi; dedi ki: Seninle dostum, arakadasim... bugn de bir hacetim var, senden istemeye geldim. nk Musa byclk, afsunculuk etti... nihayet nilin suyu bize kan kesildi. Israil ogullari alinca duru su oluyor, iiyorlar... halbuki Kipti'nin gz baglanmis, ona kan oluyor. Kipti kavmi iste buracikta susuzluktan lp gidiyor. Bu, ya bahtsizligindan, ya kendi ktlgnden! Kendin iin bir tas su doldur da bu eski dost suyundan isin senin! nk o, kendin iin doldursan kan olmaz temiz ve duru su olur! Ben de sana tabi olarak su imis olayim... tabi olan kisi, tabi oldugu kisinin ltfiyle dertten kurtulur. Israil oglu peki canim efendim dedi... sana bir hizmet edeyim, istedigini yapayim a gzmn nuru! Senin muradina gideyim, seni sevindireyim... kulun, klen olayim da hrlk edeyim! Tasi Nil'den doldurdu, agzina dayadi, yarisini iti. Sonra tasi su isteyene dogru egdi, sen de i dedi... su derhal kara kan kesildi. Tekrar kendi tarafina egdi, kan su oldu... Kipti kizdi alevlendi. Bir mddet oturdu... hiddeti geince dedi ki: Ey ulu kili, ey kardes, su dgmn ailmasina are nedir? Israil oglu dedi ki: Bunu takva sahibi ier. Takva sahibi da Firavunun gittigi yoldan usanan, Musa'lasan kisidir. Musa'ya uy, Musa kavmi ol da bu suyu i... ayla uzlas da ay isigini gr. Tanri kullarina kizginligindan gznde yz binlerce karanlik var! Kizginligini yatistir da gzlerini a, neselen... dostlarindan ibret al da stat ol! Sende kaf dagi gibi kfr varken nasil olur da Nil'den avucuna su almada bana tabi olabilirsin sen? Dag igne deliginden geer mi hi? Geer... ancak tek bir iplik haline gelirse! Dagi tvbenle saman p haline getir de sulari bagislananlarin kadehini gzelce al, hos bir hal de ek gitsin. Fakat bu hileyle onu nasil iebilirsin ki Tanri, onu kafirlere haram etmistir. A iftiralara ugramis iftiraci, hileyi dzeni yaratan Tanri, nasil olur da senin hilene, dzenine kapilir? Musa kavminden ol... hilenin faydasi yok... senin hilen yel lmekten ibaret! Suyun haddimi var, Tanri emrini terk etsin de kafirlere su olsun! Sen saniyor musun ki ekmek yemektesin? Yilan zehri, mr trps yiyorsun sen! Fakat sevgilinin buyrugunu terk eden kisiye nasil yarar? SANIR MISIN KI Mesnevi szlerini okuyasin da ucuzca, bedavaca duyasin, anlayasin! Yahut hikmet szleri ve gizli sirlar, kolayca kulagina girsin agzina gelsin! Duyarsin, duyarsin ama sana masal gibi gelir... disyzn duyarsin, i yzn degil! Bir gzel, basina, yzne arsafini rtms, senden yzn gizlemis! Inadindan Kuran, sana nasil gelirse Sehname yahut Kilile ve Demine de yle gelir! Inayet srmesi gzn aydinlatir, aarsa dogrucuyla mecazi o vakit ayirt eder, anlarsin! Yoksa koku almayan adama mis de bir, fiski da... degil mi ki koku almiyor! Ululuk issi Tanrinin szn okumaktan maksat kendini usantan, elemden kurtarmaktir. nk vesvese ve gussa atesi, bu szle yatisir... bu sz, insanin derdine deva olur. Bu kadar bir atesi sndrmede akilca duru ve temiz su da birdir, sidik de! Vesvese atesini, su da sidik de... her ikisi de uykunun, dert ve gussa atesini sndrmesi gibi sndrr. Fakat Tanrinin ruhlu sz olan bu temiz suyun, candan btn vesveseleri tamami ile giderdigini bilsen gnl, gl bahesinin yolunu bulur, o baheye varir.

nk Tanri kitaplarinin sirrindan bir koku alan, baglarda, dere kiyilarinda uar durur. Sen yoksa velilerin yzn de bizim grdgmz gibi midir sanirsin? Peygamber bile mminler nasil oluyor da benim yzm gremiyorlar diye hayrette kaldi. Halk nasil oluyor da yzmn nurunu grmyorlar? Halbuki o nur, dogu gnesinin nurunu bile asti... yok, grp duruyorlarsa bu sasirma nedir? diyordu. Nihayet o yz, gizlilikler alemindedir diye vahiy geldi. Yzn kafirler grmesin diye sence ay ama halka gre bulut. Bu saraptan halk ve ileri gelenler imesin diye sence tane ama halka gre tuzak! Tanri, Onlar sana bakarlar fakat hamam duvarindaki resimlere benzerler... Bakarlar da grmezler dedi. Ey resme tapan, resim de o iki snk gzle sana bakar,yle grnr. Onun huzurunda terbiyeni takinirsin... fakat onun hi aldiris etmedigini grnce neden bana riayet etmiyor ki diye hayretlere dsersin. Neden bu gzel resim, sorularina cevap vermiyor... neden verdigim selami almiyor? Ben, ona yzlerce secde ettigim halde neden o, bir ltfedip basini, sakalini oynatmiyor dersin? Tanri dis alemde grnmez, bas oynatmaz ama buna karsilik iine yle bir zevk verir ki, o zevk, iki yz bas sallamaya deger... iste akil ve can byle bas sallar! alisip abalar akla hizmet edersen aklin sana yapacagi sey sudur: Seni dogru yola ulastirir; bu yola ulasma vesilelerini arttirir . Tanri sana aika bas sallamaz ama seni baslara basbug yapar! Tanri, sana gizlice yle bir sey verir ki btn dnyadakiler sana secde ederler. Nitekim bir tasa da deger verdi mi o tas, yani altin, halka gre yce olur. Bir katra su, tanri ltfuna nail olur da inci kesilir, altini bile geer. Beden topraktir, fakat Tanri ona bir isik verdi mi alemi kaplamada, dnyayi zapt etmede ay gibi stat olur. Kendine gel... bu hkmdarlar, bir tilsimdan, l bir resimden ibarettirler. Fakat bakar gibi grnrler de ahmaklarin yollarini keserler. Bakar, gz kirpar gibi grnrler de aptallar, onlara bir varlik verir, onlari delil edinirler! Kipti dedi ki: Sen bana bir duada bulun... nk benim gnlm kapkara, bu yzden de o agiz yok! Dua et de belki bu gnln kilidi ailir... irkin, gzeller meclisinde yer alir. arpilmis kisi dua bereketiyle gzellesir... yahut da bir seytan, yeniden melek olur! Yahut da kuru dal, Meryem'in elindeki kuvvetle misler kokar, yas bir hale gelir, meyve verir! Israil oglu o anda secdeye kapandi da dedi ki: Ey Tanri, ey asikar ve gizli isleri bilen! Kul, senden baska kimin huzurunda el kavusturur? Dua da senden, duayi kabul etmede senden! nce duaya meyil veren de sensin... sonradan duayi kabul eden de sen! Evvel de sensin, ahir da sen... bizse arada sze bile gelmeyecek hiin hii! Byle sylenip dururken nihayet legeni damdan dst... gnl kendinden geti. Dua ederken tekrar kendisine geldi... Insan, ancak alistigini elde eder! O dua ile mesgul iken Kipti'nin yregi costu. Ansizin bir nara atti, bir kkredi. Dedi ki: Durma, hemen bana iman ederken ne diyecegini gret de derhal eski znnarimi keseyim! Canima bir atestir saldilar... bir seytana , candan bir iltifattir ettiler. Senin dostunum seni grmeden duramam... Tanriya hamt olsun bu dostluk, nihayet elimi tuttu. Sohbetlerin bir kimya idi herhalde... gnl evinden ayagin eksik olmasin! Sen cennet fidanindan bir daldin... ona yapistim da beni cennete dek gtrd. Bedenimi kapip gtren bir seldi... bu sel, beni de ltuf ve ihsan denizinin kiyisina dek iletti. Su midiyle sele dogru gittim; fakat denizi grdm, kile kile inciler elde ettim. Israil oglu ona hadi, simdi su al diye tas getirdi. Kipti dedi ki: Yr git sular gzmde hor hakir oldu. Tanri mminleri satin aldi sirrindan bir serbet itim ki artik kiyamete kadar susamam ben! Irmaklara kaynaklara su ihsan eden, iimde bir kaynaktir costurdu! Cigerim susuzluktan yanip kavrulmakta, su istemekteydi... simdi yle bir himmete nail oldu ki suyu hakir grmede!

Kaf h y ayn sd vadindeki dogruluga delil olarak Tanri, Kfi adinin Kefi oldu. Kafiyim, sana btn hayirlari, sebepsiz, baskasinin yardimini vasita etmeden veririm. Kafiyim, seni ekmeksiz tutuyorum... ordusuz, askersiz sana beylik, padisahlik ihsan ederim... Bahar olmadigi halde sana nergis ve agustos gl verir; kitapsiz ustasiz sana bilgiler belletirim... kafiyim, ilasiz sihhat verir; mezari, kuyuyu meydan haline getiririm... Musa'ya btn alemin basina indirsin diye bir sopa verir; kuvvet kudret baglarim... Musa'nin eline bir nur, bir parlaklik veririm ki gnese bile tokat atar! Sopayi yedi basli yilan haline getiririm... hem yle bir yilan ki erkek bir yilanin belinden gelmemis, disi bir yilandan dogmamis. Nil suyuna kan karistirmam; kudretimle suyunu kan haline getiririm. Nil suyu gibi neseni gam haline getiririm de bir daha neseye yol bulamazsin. Sonra tekrar imanini yeniledim mi yine Firavundan bezersin. Grrsn ki rahmet Musa'si gelmis... kan gibi grnen Nil, onun yznden su olmus! Iten ipin ucunu birakmazsan zevk Nil'in hi kan kesilmez. Ben, iman edeyim de bu kan tufanindan bir su ieyim diyordum. Ben ne bilirimdim ki Tanri beni degistirecek, gnlm baska bir hale koyacak da beni Nil yapacak! Baskalarinin gznde eskisi gibiyim ama benim gzme akip duran bir Nil grnmede! Nitekim bu alem de Peygamberin gzne tespihe gark olmus grnmede... bize greyse aptalca durup duruyor. Onun gzne bu alem ask ve ihsanla dolmus grnyor; baskasinin gzne ise l ve cansiz. Yukari olsun, asagi olsun onca her yer, hizli hizli yrmede... o, tastan topraktan nkteler duymada! Halbuki halka bunlarin hepsi kapali... her sey l grnmede... ben, bundan daha ziyade sasilacak bir perde grmedim. Btn mezatlar bizce bir. Fakat velilerin gznde kimisi cennet bahesi, kimisi cehennem ukuru! Halk, Peygamber eksi suratli; neden byle niye zevki yok ki derlerdi. Ileri gelenlerse derlerdi ki: Sizin gznze yle grnyor o. Bir zamancagiz bizim gzmzle bakin da Helet daki glsleri grn hele! O ters sey, armut agacinin stnde yle grn... a gen agatan in de bak! O armut agaci, varlik agacidir... sen irada olduka sana yeni sey eski grnr. O agacin stnde olduka alem pis bir dikenlik, kizgin akreplerle, yilanlarla dopdolu bir yer grnr. Fakat agatan inersen derhal alemi gl yzl dilberlerle, dadilarla, tayalarla dolu grrsn. Bir kadin oynasi ile aptal kocasinin gz nnde sevisip bulusmak istiyordu. Kocasina a iyi talihli kisi, agaca ikip meyve toplamak istiyorum dedi. Agaca ikinca kocasina bakti aglamaya basladi. Dedi ki: A merdut ahlaksiz... stndeki lti kim? Kari gibi onun altina yatmissin... megerse sen ne ibneymissin! Kocasi senin basin dnd galiba... nk burada benden baska kimse yok dedi. Kadin o stne binen kalpakli herif kim, syle hele diye birka kere daha sordu, sylendi. Adam a kadin agatan in; basin dnd; adam akilli bunadin sen dedi. Kadin, agatan indi; kocasi agaca ikti. Kadin da oynasini ggsne ekti. Kocasi bagirdi: A orospu maymun gibi stne ikan o adam kim? Kadin burada benden baska kimse yok ki dedi... kendine gel, senin basin dnd galiba, samalama. Adam, bu sz birka kere sylediyse de kadin, Bu armut agacindan olacak! Ben de armut agacinin stndeyken yle seyler grdm be hey kaltaban! Asagiya inde bak... benden baska kimse yok, btn bu hayaller armut agacindan! Saka ve latife bir sey belletmeye yarar... onu ciddi gibi dinle; grnste latife olusuna kapilma! Her ciddi sey, maskaralara gre maskaralik, sakadir... fakat akillara gre de latifeler, ciddidir. Akli kit olanlar armut agaci ararlar... fakat bu armut agacindan o armut agacina uzun bir yol var! Armut agacindan inde yrmeye koyul... senin gzn de kamasmis yzn de! Bu aga, benliktir... evvelki

varliktir. Insan, bu varlikla kaldika gz sasi olur, olmayacak seyler grr. Fakat armut agacindan indin mi dsncede de bir egrilik, sapiklik kalmaz, gzde de szde de! O vakit bu agaci,dallari yedinci kat gge kadar ycelmis byk bir devlet agaci olmus grrsn. Asagi indin de ondan ayrildin mi Tanri, rahmetiyle o agaci degistirir. Bu asagiya inme, bu tevazu yznden Tanri gzne dogru bir grs kabiliyeti verir. Dogru grs kolay ve bedava olsaydi Mustafa Tanridan bu grs diler miydi? Dedi ki: Yarabbi, yukarida olsun, asagida olsun, her cz bana oldugu gibi gster!asagiya indikten sonra yine o agaca ik... nk artik o aga, OL emriyle degismis yesermistir. Musa'nin agacina dnmstr bu aga! Pilini pirtini Musa'nin bulundugu yere ekersen grrsn ki, bu agaci ates yesertir, neseli bir hale kor... dali, Sphe yok ben Tanriyim der durur! Glgesine btn hacetler reva olur... iste ilahi kimya byledir. Artik o benlik, o varlik helal olur sana... nk onda ululuk issi Tanrinin sifatlarini grrsn! Egri aga dogrulur, Tanriyi gsterir... Kk yerdedir dallari budaklari gkte!

ZLKARNEYN'IN KAF DAGI ZIYARETI Zlkarneyn, Kaf dagina gitti... o dagin saf zmrtten oldugunu grd. Btn alemi halka gibi epeevre evirmisti... Zlkarneyn, o dagi grp sasirdi.Dedi ki: Sen dagsan br daglar ne? Onlar senin yaninda bir oyuncak adeta! Kaf dagi dedi ki: O daglar, benim damarlarimdir... onlar, gzellikte, alimda bana es olmazlar. Benim her sehirde gizli bir damarim vardir... alemin evresi damarlarima baglidir. Tanri, bir sehirde yer deprentisi yapmak isterse bana syler, ben oraya varan damari oynatirim. O sehre ulasan damari kahirla oynattim mi orada yer deprenir. Tanri yeter deyince damarim yatisir... durur grnrm ama daima isteyim ben! Merhem gibi dururum ama hayli is grrm... akil gibi hani; o da durur ama sz, ondan dogar, harekete gelir. Fakat bunu akli kavramaya gre yer deprentisi yerdeki buharlardan olur. Bir karincacik,kagit stnde kalemi grd; bu sirri bir baska karincaya syledi. Dedi ki: O kalem, kagidi feslegen, ssen ve gl bahesi haline getirdi... acayip sekiller yapti.O karinca, o sanati yapan parmaklardir... su kalem, yaptigi iste parmaklara tabidir, parmaklarin fer-i ve eseridir dedi. nc karinca dedi ki: Hayir... onlari yapan koldur. Arik parmaklar, onun kuvvetiyle o nakislari izdi. Bylece her biri bahiste ileriye dogru gitti. Nihayet birazcik anlayisi olan ve karincalarin ulusu bulunan bir karinca, dedi ki: Bu hneri, suret yapiyor sanmayin, yle grmeyin! Suret, uykuda ve lmde bundan bihaberdir. Suret elbise ve sopa gibidir... bu nakislari, akildan, candan baska bir sey yapamaz! Halbuki o da, akilla canin, Tanrinin dndrp hareket ettirmesi olmazsa cansiz bir seyden ibaret oldugunu bilmiyordu. Tanri, akildan bir an inayeti kesti mi zeka sahibi olan akil, aptallilar yapar. Zlkarneyn, Kafdagi'nin konustugunu, sz incilerini deldigini grnce, dedi ki: Ey sirlari bilen ve her seyden haberi olan, sz syleyen dag, bana Tanri sanatlarindan bahset. Kaf dagi dedi ki: Yr... Tanri sanatlari sylenebilmekten sze gelmekten ok stndr. Yahut kalemin ne haddi var ki sayfalara o sanatlarin nisanesini yazabilsin! Zlkarneyn, ona ait kk bir hikaye olsun syle... Tanrinin sasilacak kudretlerinden bahset ey iyi huylu alim dedi. Kaf dagi dedi ki: Iste sana yz yillik yol olan su ova. Padisah, onu kar daglariyla doldurmustur. Dag, dagin stne sayisiz olarak yigilmistir... daha da her zaman oraya kar yagip durmada! Bir kar daginin

stne baska bir kar dagi yigilip durmada... karin soguklugu, ta yerin dibine kadar islemede! An be an o usuz bucaksiz, o byk ambardan kardan meydana gelen bir dag stne kardan bir dag daha yigilmada! Padisahim byle bir ova olmasaydi cehennemin harareti beni mahvederdi! Gafilleri kar daglari bil! Tanri, akillarin perdeleri yanmasin diye onlari byle soguk yaratmistir. Karlar yagdiran bilgisizligin aksi olmasaydi o Kafdagi, istiyak atesiyle yanar erirdi. Zaten ates de Tanri kahrindan bir zerredir... asagilik kisileri korkutmak iin adeta bir kamidir. Fakat bu kadar byk ve stn olan kahri ile beraber yine de bak... ltfunun soguklugu ondan ileri! Keyfiyetsiz ve manevi bir ileri olustur bu... geri kalani da, ileri gideni de ikiliksiz olarak gr. Gremezsen bu asagilik anlayisindandir... zaten halkin akillari, o madenden bir arpadir ancak! O takdirde din alametlerini ayiplama, ayibi kendinde bul! Topraktan yaratilan kus, nasil olur da gk yzn asar geer? Kosup dnp dolasacagi en yce yer havadir... nk onun meydana gelisi, sehvetten, heva ve hevestendir. Su halde sen evet, hayir demeksizin hayran ol da Tanri rahmetinden nne bir binek gelsin! Bu sasilacak seyleri anlamada acizsen evet demen tekellme sapmandir. Evet demez de hayir dersen o szde boynunu vurur... o hayir sz yznden Tanrinin kahri, senin pencereni kapatir. Su hemen ylece hayran ol yalniz! Hayran ol ki nden arttan Tanri yardimi gelsin. Hayran olur sasirir kalir, varligindan geersen hal dili ile Yarabbi bizi dogru yola gtr dersin! Bu is pek byktr, pek byk... fakat titremeye basladin mi o byk sey, sana yumusar, dmdz olur. nk bu byklk, mnkire gredir... aciz oldun mu ltuftur, ihsandir o. Mustafa Cebrail'e Ey dost, suretin nasil... Apasikar olarak bana yle grn de seni greyim, sana bakayim dedi. Cebrail dedi ki: Takatin yoktur gremezsin... duygu zayiftir, pek yufkadir! Peygamber Grn bakayim da bu beden, duygunun ne derece zayif ve kuvvetsiz oldugunu anlasin dedi. Insanin bedenine Ait duygusu noksandir. Fakat iinde pek ulu, gzel bir huy vardir. Insanin bedeni ile ruhu tasla demire benzer. Fakat bu tasla demir, sifat ve eser bakimindan bir akmaktir. Ates, tasla demirden dogar... dogar da bu iki babaya kahirlar yagdirir! Ates, bedene ait bir sifattir... fakat bedeni kahreder, alevler ikarir! yle oldugu halde yine bedende yle bir isik vardir ki isik, Ibrahim gibi ates burcunu kahreder! Hasili o bilgili peygamber Biz, ileri gidenlerin artta gelenleriyiz remzini syledi. Grnste bu ikisi de bir rse zebundur ama sifat ve tesir bakimindan demir madenlerinden bile stndr. Iste insan da grnste cihanin fer-i dir... fakat sifat bakimindan insani, cihanin, asli bil! Insan zahiren bir sivri sinegin tesiriyle mustarip olur; fakat iyz, yedi kat gg bile kaplamistir. Peygamber, Cebrail'in asli suretiyle grnmesine israr edince Cebrail, birazcik grnd... fakat yle heybetliydi ki dag bile grse parampara olurdu. Bir kanadi doguydu, batiyi kaplayiverdi... Mustafa, grnce heybetinden kendinden geti. Cebrail Mustafa'yi korkusundan baygin bir halde grnce kucakladi, bagrina basti. O heybet, yabancilarin nasibi... bu ltufsa dostlarin kismeti! Padisahlar, tahtlarina, oturdular mi evrelerinde ellerinde kililari bulunan heybetli avuslar bulunur. Bu avuslarda sopalar, mizraklar, kililar vardir... aslanlar bile onlari grse heybetlerinden titrerler. avuslarin seslerinden, evganlarindan canlar rker, heybetlerinden herkes korkar! Fakat bu yoldaki alelade, yahut ileri gelen halka, padisahlar

padisahindan haber vermek iindir. Bu heybet, halk ululanmasin, kimse basina ululuk klahini giymesin diyedir, halka bir gsteristir. Bu suretle onlarin benliginin kirilmasi, kendini grp begenen nefsin, az fesatta bulunmasi, az ktlk etmesi istenir. Padiashin kahir zamani kudreti ve gazabi bulundugu bu suretle halka bildirilmis olur da sehir emniyette kalir. Byle nefislerdeki ktlk hevesleri lr... padisahin heybeti, o ktlklere mani olur. Fakat padisah hususi meclislere geldi mi orada heybet mi kalir, kisas mi? Padisah orada pek halimdir; merhametleri cosar... alemde ancak enkle neyin coskunlugunu isitirsin. Savas zamaninda heybetli davullar, ksler alinir... isret zamaninda da ileri gelenlerle konusulur, enk sesi duyulur. Halka soru, hesap divani... peri yzl gzellere de sarap kadehi! O zirh, o tulga savasta giyilir... bu ipekli kumaslarla algi padisahin sayvaninda giyilip alinir. Ey cmert er, bu szn sonu yoktur... Tanri, dogruyu daha iyi bilir ya, bitir artik bu sz. Hazreti Ahmet'teki o batmis olan duygu, simdi Medine topraklarinda uyumakta... saflar yaran o ulu huysa hi degismemis... dogruluk makaminda! Degisenler bedene ait sifatlar... baki olan ruhsa apaydin bir gnes. O hi degismez, hi baska bir hale gelmez... nk ne dogudandir ne batidan! Hi gnes zerreden kendini kaybeder mi? Hi isik pervaneye bakip da kendinden geer mi? Hazreti Ahmet'in bedeninin o yce ruhla alakasi vardi... bu degisme, bil ki bedene ait bir haldir. Hastalik gibi, uyku ve agri gibi... can bu sifatlardan aridir. Anlatamam... yoksa canin vasfina bir girissem bu dnyaya da deprenti dser, olmus altmine de! Onun tilkisi bir an perisan olduysa can aslani o anda uykuda olmali herhalde. Uykudan mnezzeh olan o aslan uykudaydi. Iste sana hem yumusak ve hilm, hem de korkun ve heybetli bir aslan! Aslan kendini ylece uyur gsterir... btn bu kpekler de sahiden uyuyor, hatta lms sanirlar! Yoksa alemde kimin ne kudreti olurdu ki bir zayiftan en ehemmiyetsiz seyi bile alip irpsin! Cebrail'e bakti da Hazreti Ahmet'in ancak kpg yaralandi... denizi kpk sevgisiyle costu, kprd. Ay, bastan basa eldir, avutur, vericidir, nurlar saar. Ayin eli, avucu yoksa ne zarari var ki? Varsin olmasin! Hazreti Ahmet eger o ulu ve yce kanadini aarsa Cebrail, ebedi olarak kendisinden geip gider. Ahmet, sidreden ve Cebrail'in gzetme yerinden, makamindan sinirindan geince, Cebrail'e Hadi ardimca u dedi. Cebrail dedi ki: Yr, yr ben senin esin, esitin degilim! Hazreti Ahmet tekrar Ey perdeleri yakan, gel... ben daha kendi yce makamima gitmedim ki dedi. Cebrail dedi ki: A benim gzel nurlu arkadasim, bir kanat irpip buradan ileriye gesem kolum kanadim yanar! Bu hikayeler hayret iinde hayrettir... Tanri haslari, daha has olanlarin ahvalini grnce kendilerinden geerler. Btn kendinden geisler, burada oyundan ibarettir... ne kadar canin var ki senin? Burasi can verme makamidir! Ey Cebrail, ister yce ol, ister byk... sen ne pervanesin ne de mum! Mum yaninca pervaneyi agirdi mi pervanenin cani yanmadan ekinmez! Bu ters sz gm de aksine olarak aslani, yaban esegine av yap. Iinden szler alip aleme satigin tulumun agzini kapa... sama sapan szler dagarcigini ama! Gzleri yeryznden geememis, ykselmemis olan kisiye bu szler ters ve sama gelir. Onlara aykiri harekette bulunma; onlarla hos geinmeye bak ey garip olarak onlarin evlerine konmus olan sevgili.

Diledikleri, istedikleri seyi ver, onlari razi et, ey onlarin yurtlarina konmus, orayi yurt edinmis olan dost! Padisaha ulasincaya dek, onun gzelim naz ve edalarini grnceye kadar ey Rey'li, Maragal'liyla hos geim! Ey Musa zamane Firavun'unun tapisinda yumusak sz sylemek gerek! Kaynayan yagin stne su dkersen ocagi da yakarsin tencereyi de! Yumusak syle ama sakin dogrudan gayri bir sey syleme... yumusak szlerle vesveseler satmaya kalkisma! Ikindi oldu, sz kisa kes ey ikindisi, asri uyandiran er! Toprak yemeyi adet edinmis adama bozuk dzen bir yumusaklik gstererek toprak verme... seker daha iyidir de! Harfle sesle aliverisin yok ama yine de can szlerine can bahesisin sen! Seker kamisina asilakonan su esek basi, nice kisileri hor hakir bir hale koydu! Onu uzaktan gren, orada ancak o var sandi... hani maglup olan ko kiin kiin geri gider ya; o da yle geri gitti. Harf suretini mana bagina, yce ve gzelim baheye konan esek basi bil! Ey Hak Ziyasi Hsameddin, bu esek basini kavun karpuz bostanina getir. Getir de esek basi, salhanede nasil ldyse bu ig erin pistigi yer de ona baska bir hayat versin! Iste bizden suret dzmek, senden can vermek... hayir, yanlis syledim... bu da senden, o da! Ey apaik alemi aydinlatan gnes, gkyznde vlmssn sen... yer de seni tanisin, yeryznde de ebediyen vl! vl de yere mensup olanlarda, yce gk ehliyle gnlleri bir, kibleleri bir, huylari bir olsunlar! Ayrilik kalksin, sirk ve ikilik kalmasin! Zaten manevi varlik da ancak birlik vardir. Benim canim senin canini tanidi mi grp geirdikleri seylerin ayni seyler oldugunu hatirlarlar. Yeryznde Musa ve Harun kesilirler... stle bal gibi gzelce birbirlerine karisir, kaynasirlar. Fakar azicik tanir, bilir de inkar ederse bu inkar edisi de birligi rten bir perdeden ibarettir. Nice taniyip bilenlerde sonra yz evirdiler... Iste o ay yzl, bu esit adamin skretmeyisine kizdi ya! Bunlarin hepsini okudun, bildin... simdi Lem yekn suresini de oku da bu eski kafirin inadini, israrini bil! Hazreti Ahmet'in sureti, bu aleme ziya salmadan nce onun vasiflari, her kafirin muskasiydi. Byle bir zat var, gelecek derlerdi... yznn hayaliyle yrekleri arpardi! Secde ederler, ey insanlarin Rabbi, onu ne kadar mmknse o kadar tez meydana ikar diye yalvarirlardi. Hazreti Ahmet'in adi ile fetih dilerler... dsmanlari, bu yzden bas asagi gelirdi. Nerede bir korkun savas olsa Hazreti Ahmet'in dne dne hcumu, onlara yardim ederdi. Nerede mzmin bir hastaliga ugrasalar onu anarlar da bu suretle sifa bulurlardi. Sureti gnllerinde, kulaklarinda, agizlarinda ve yollarindaydi. Fakat onu hakiki suretini her akal bulabilir mi hi? O suret, ancak, onun fer'iydi, yani hayalden ibaretti. Onun sureti duvara aksettiyse duvarin gnlnden kan damlar. Sureti, duvara yle bir kutlu gelir ki duvar, derhal iki yzllkten kurtulur. Temiz ve pak kisilerin temizligine nispetle o iki yzllk duvara ayiptir dogrusu. Fakat nihayet onu grnce btn bu ululamayi, yceltmeyi... btn bu sevgiyi adeta yel aldi, gtrd. Kalp ake atesi grnce hemen karardi... hi kalp, kalbe yol bulabilir mi ki? Kalp, mihenk tasina istiyakini syler durur, kendisine uyanlari bu suretle sphelere salar... adam olmayan, onun hilesine kapilir gider. Zaten bu sphe her bayagi kiside bas gsterir! Der ki: Eger bu ayari btn ake olmasa, sinama tasini ister mi? O mihenk ister ama kalpligini meydana ikaracak mihenk degil! Kalpin vasfini gizleyen, aiga vurmayan mihenk, ne mihenktir, ne bilgi nuru! Yzn ayibini, her kaltabanin hatiri iin gizleyip gstermeyen ayna. Ayna degildir mnafiktir... kudretin yeterse byle ayna arama sen!

DRDNC CILDIN SONU