MESNEVIHAKKINDA Mesnevi klasik dogu edebiyatinda, bir siir tarzinin adidir.

Edebiyatta ayni vezinde ve her beyti kendi arasinda ayri ayri kafiyeli nazim trne Mesnevi adi verilmistir. Uzun srecek konular veya hikayeler siir yoluyla anlatilmak istendiginde, kafiye kolayligi nedeniyle mesnevi tr tercih edilirdi. Mesnevi her ne kadar klasik dogu siirinin bir tr ise de, "Mesnevi" denildigi zaman akla "Mevlna'nin Mesnevi'si" gelmektedir. Mevlna Mesnevi'yi Hsameddin elebi'nin istegi zerine yazmistir. Ktibi Hsameddin elebi'nin syledigine gre, Mevlna, Mesnevi beyitlerini Meram'da gezerken, oturuken, yrrken, hatta sem ederken sylermis. elebi Hsameddin de yazarmis. Mesnevi'nin dili Farsa'dir. Halen Mevlna Mzesi'nde teshirde bulunan 1278 tarihli, elde bulunulan en eski Mesnevi nshasina gre beyit sayisi 25618 dir. Mesnevi'nin Vezni: F i l tn - f i l tn - f i ln 'dr. Mevlna 6 ciltlik Mesnevi'sinde tasavvufi fikir ve dsncelerini, birbirine ulanmis hikayeler halinde anlatmaktadir. KaynakKltr Bakanligi Mesnevi Redaksiyon ve Site Tasarimi :Ercan Ether Inan Tasarim ve ierigin kullanimi, kaynak gsterildigi srece serbesttir. Son gncelleme 00:20 17.03.2003 E-kitap Olarak Dzenleyen :Metin Ekinci

6.CILT

DAVET HINTLI KLENIN ASKI EYAZ'IN AKLI AYIRLIKTAKI KUS SEVGILININ SZ LMEDEN NCE LMEK ASURE GN SAHUR DAVULU HZ.BILAL ASKI HILAL'IN HASTALIGI

KOCAKARI HIKAYESI AYIPLARI RTEN HEKIM DEFINE YIKIK YERDEDIR ZAMAN YAPRAKLARINDAKI GIZ KAZANMADAN RIZK DILEYEN YOKSUL HASAN-I HARKANIYE'YE AIT HIKAYE YOLCU TIRMIZ PADISAHI FARE ILE KURBAGA SULTAN MAHMUT L;YASADIGI HALDE LEN KISIDIR ADIN MER ISE BEY'IN GZEL ATI PADISAHIN OGLU

DAVET

Ey gnllerin hayati Hsameddin, nice zamandir altinci cildin yazilmasini meyledip durmaktasin. Husami-name, senin gibi bilgisi ok bir erin ekisiyle dnyayi dnp dolasmada. Ey manevi er, Mesnevinin son cildi olan altinci cildi de sana armagan sunmaktayim. Bu alti ciltle cihete nur sa da evresini dolanmayan dolansin. Askin besle altiyla isi yoktur. Onun maksadi, ancak sevgilinin kendisini ekmesidir. Belki bundan sonra bir izin gelir de sylenmesi lazim olan sirlar sylenir. Bu ince ve gizli kinayelerden daha aik, daha anlayisli bir tarzda anlatilir. Sir, ancak sirri bilenle esittir. Sir, onu inkar eden kisinin kulagina sylenmez. Fakat Tanridan davet etme emri gelince artik halkin kabul edip etmemesiyle ne isimiz var? Nuh, tam dokuz yz yil kavmini davet edip durdu. Her an da kavminin inkari artti. Fakat sylemeden vazgeti mi? Hi skut magarasina ekilmeye kalkisti mi? Kpeklerin havlamasi ile kervan, hi yolundan kalir mi? Ay isigi olan gecede dolunay, kpeklerin havlamasi ile yrysn agirlastirir mi, dedi. Ay, isigini saar, kpek de havlar durur. Herkes, yaradilisina gre bir hizmette bulunur. Takdir herkese bir hizmet vermis, herkesi bir ise layik grp iptilaya salmistir. Ay der ki: Kpek, o pis sesini birakmiyorsa ben ayim, gidisimi nasil birakirim ki? Sirke, sirkeligini artirdika sekerin artmasi gerek. Kahir, sirkedir, ltuf da bala benzer. Sirkengbinin temeli bu ikisidir. Bal, sirkeden az oldu mu sirkengbin iyi olmaz. Nuh'un kavmi de, ona sirke dkp duruyorlardi, fakat Tanrinin ltuf ve ihsan denizi ona daha fazla seker dkmekteydi. Onun sekerine cmertlik denizinden yardim edilmekte idi de o yzden alem halkinin sirkesinden fazlaydi onun sekeri. Tek bir kisi ama bine bedel... Kimdir o? Tanri velisi. Hatta o yce Tanri kulu, yzlerce zamanin tek

eridir. Denize bir yol bulmus olan kpn nnde irmaklar bile diz ker. Hele su deniz yok mu? Btn denizler, bu rmekleri, bu szleri duyunca ulu bir ad, kck, ehemmiyetsiz bir ada es oldu diye utanlarindan agizlari acilasir. Bu dnyanin o dnya ile birlesmesinden bu dnya, utanir, ortadan kalkar. Bu sz dardir, derecesi pek asagidir. Yoksa bayagi bir seyin hasin hasi ile ne mnasebeti var? Kuzgun, baginda kuzgunca bagirir. Fakat blbl, bunu duyup sesini azaltir mi? Bu Tanri diledigini yapar pazarinda her ikisi iin de ayri alici var. Dikenligin gidasi atestir; sarhos dimaginin gidasi da gl kokusu. Bir les, bizce ktdr, pistir ama domuzla kpege sekerdir helvadir. Pisler, su pisliklerini yapa dursunlar, sular da pisleri aritmaya savasir. Yilanlar zehir saar, acilar bizi perisan eder ama, bal arilari daglarda, kovanlarda, agalarda baldan seker ambarlari doldurur. Zehirler tesirlerini yapip dururlar ama panzehirler de hemen o tesirleri gideriverir. Su aleme baksan grrsn ki bastanbasa savastan ibarettir. Zerre, zerreyle adeta dinin kafirlerle savasmasi gibi savasir durur. Bir zerre sola dogru umaktadir, br saga dogru gidip arayacagini aramada. Bir zerre ycelere ikmada, br bas asagi dsmede. Syle durur gibi grnrler ama onlarin savasini bu durgunluk aleminde gr. Onlarin fiili savaslari gizli savaslarindan ileri gelmededir. Bu aykiriligi gr de o aykiriligi anla. Fakat gneste mahvolan zerrenin savasi, vasiftan hesaptan disaridir. Zerrenin kendiside, nefesi de mahvoldu mu artik onun savasi, ancak gnesin savasidir. Onun kendiliginden hareketi de kalmamistir, durusu da. Neden? Biz Tanriya dnenleriz sirrindan. Biz kendimizden geip senin denizine dndk. Asildan st itik, gelistik. Ey gulyabaniye aldanip yolun fer-i lerine dalan, ey usulsz kisi asillardan az bahset. Bizim savasimizda hakikatte bizden degildir, sulhumuz da. Her halimiz Tanrinin iki parmagi arasindadir. Tabiat, is ve sz bakimindan czler arasindaki savas, pek korkun bir savastir. Fakat bu alem, su savasla durmadadir. Unsurlara bak da anla. Drt unsur drt kuvvetli direttir. Dnyanin tavani onlarla dz durmada. Her direk, brn kirar. Su diregi ates diregini yikar. Halkin yapisi zitlar stne kurulmus. Hasili biz, zarar bakimindan da savastayiz, fayda bakimindan da. Ahvalin, birbirine aykiri. Tesir dolayisiyla her biri brne zit. Her an kendi yolumu vurup durmadayim, artik baskasina nasil bir are bulabilirim? Bana gelen hal askerlerinin dalgalarina bak; her biri, bryle savasmada, her biri, brne kin gtmede. Kendindeki su mthis savasa bak. Baskalarinin savasi ile ne mesgul olup durursun? Meger ki Tanri, seni bu savastan eke de sulh aleminde bir tek renge boyanasin. O alem, ancak bakidir, mamurdur, baska trl olmasina imkan yok. nk terkibi, zit olan seylerden degil. Bu yok olma, bitme, zittin ziddini yok etmesinden ileri gelir. Zit olmadi mi ebedilikten baska bir sey olamaz. O essiz, rneksiz Tanri, cennetten ziddi giderdi. Orada gnes de yoktur, ziddi olan zemheri de. Renklerin asillari, renksizliktir... Savaslarin asli barislardir. Bu gamlarla dolu olan bucagin asli, o alemdir. Her ayriligin asli, bulusmadir. Hocam, neden biz bu ayrililar iindeyiz? Neden birlik bu sayilari doguruyor? nk biz fer'iz, bu birbirine zit olan drt asil, fer'ide kendi huyunu isliyor. Halbuki can cevheri, ayriliklarin tesinden. Onun huyu bu degil, onun huyu, ulu Tanrinin huyu. Savaslara bak. O savaslar, barislarin asillari. Tanri ugrunda savasan Peygamber gibi hani. O, iki cihanda da stndr. Bu stn dil anlatmaz ki. Irmak suyunu tamami ile imenin imkani yok. Yok ama susuzlugu giderecek kadar imenin de imkani

yok. Mana denizine susamissan Mesnevi adasindan o denize bir ark a. O arki o derece a ki her an Mesneviyi, ancak ve ancak mana denizi gresin. Yel derenin zerindeki saman plerini temizledi mi su, tek renkliligini meydana ikarir. Sen Mesnevide ter- taze mercan dallarini gr, can suyundan bitmis meyveleri seyret. Sz, harften, sesten ve soluktan ayrildi mi hepsini birakir, deniz kesilir. Harfi syleyen de, duyan da, hatta harfler de, bu de sonunda can olur. Ekmek veren, ekmek alan ve pak ekmek suretlerden kurtulur, toprak olur. Fakat manalari, yine birbirinden ayri olarak ve daimi bir surette makamdadir. Suret toprak olur ama mana olmaz. Kim, olur derse de ki: Hayir buna imkan yok. Ruh aleminde gah suretten kaarak, gah surete brnerek de beklerler. Suretlere gidin diye emir gelir, giderler. Yine onun emri ile suretlerden ayrilirlar. Hasili Halk da onundur, emir de sirrini bil. Halk, surettir, emir de o surete binen can. binek de padisahin buyrugundadir, binen de, cisim kapidadir, can huzurda. Su testiye dolmak istedi mi padisah, can askerine binin diye emreder. Sonra yine canlari ycelere ekmek diledi mi padisah nakiplerinden ses gelir: Inin! Bundan te sz inceldi. Atesi azalt, odunu ok atma. Atma da kck mlek kaynamasin. Anlayis mlekleri pek kk ve pek yufka. Noksandan mnezzeh Tanri, bir elmalik meydana getirmede, onlari agalara, yapraklara benzeyen harfler iinde gizlemede. Bu ses, harf ve dedikodu agaligi arasinda elmadan ancak bir koku alinabilir. Bari sen de bu kokuyu sende aklina iyice ek, bu kokuyu iyice al da seni kulagindan tutup asla kadar gtrsn. Nezle olmamaya, koku almaya bak. Halkin yelinden, nefesinden bedenini rt. Onlarin havalari, kis rzgarlarindan da soguktur. rtn, brn de burnuna girmesin. Onlar cansiz donmus kisilerdir. Nefesleri, karli daglardan gelir. Fakat yeryz bu karli kefene brnd m durma, hemen Hsameddin'in gnes kilicini vur. Derhal dogudan Tanri kilicini ek, o doguyla bu tapiyi isit. Gnes, kari hanerledi mi daglardan ovalardan seller yrr. nk o, ne dogudadir, ne batida. Gece gndz mneccimle savasir durur. Neden der, benden baska ve yol gstermeyen yildizlari bayagilik ve krlk yznden kible edindin? Kuran'da o emim erin Ben hatalari sevmem sz hosuna gitmedi. Ayin nne getin, beline elegim sagmadan kulluk kemerini bagladin da o yzden ayin ikiye blnsnden incindin. Gnes drlr ayetini inkar edersin. nk sence gnes en yce bir mertebedir. Havanin degismesini yildizlarin tesirinden bilirsin de And olsun yildiza, indigi zaman ayetinden hoslanmazsin. Ay, ekmekten de tesirli degil ya. Nice ekmek vardir ki adamin can damarini koparir. Zhre sudan daha tesirli degildir ya. Nice su vardir ki bedeni harap eder. Fakat onun sevgisi senin canindadir da onun iin dostun gd bir kulagindan girer, bir kulagindan ikar. Fakat bil ki senin gdnde bize tesir etmez, bizim gdmz de sana. Meger ki gklerin anahtarlari elinde olan sevgiliden sana hususi bir anahtar ihsan edile. Bu sz, yildiza benzer, aya benzer. Fakat Tanri buyrugu olmaksizin tesir etmez. Bu cihetsiz yildiz, yalniz vahiy arayan kulaklara tesir eder. Cihetten cihetsizlik alemine gelin de sizi kurdu paralamasin der. Onun yildizlar saan piriltisi karsisinda su dnya gnesi, bir yarasaya benzer. Yedi mavi gk, onun kullugundadir. Bir avusa benzeyen ay, onun derdiyle yanmada erimededir. Zhre bir sey soracak oldu mu el atar, msteri can nakdini eline alip huzurunda durur. Zhal onun elini pme havasindadir ama kendisini bu devlete layik grmez. Merih onun yznden elini ayagini incitmis, Utarit onun vasfindan yzlerce kalem kirmistir. Btn bu yildizlar, mneccimle, ey cani

birakip rengi seen. Can odur,bizse hep rengiz, sayilar ve yazilariz. Onun dsnce yildizi, btn yildizlarin canidir diye savasmaktadir. Dsnce de nerede? O makam, tamamiyla pak nurdur. Ey dsncelere kapilan, bu dsnce lafi senin iin sylenmistir. Her yildizin ycelerde bir evi vardir ama bizim yildizimiz hibir eve sigmaz. Yeri, yurdu yakan sey, nasil olur da mekana sigar? Haddi olmayan nur, nasil olur da hadde girer? Fakat sevdali ve bir zayif kisi anlasin diye bir rnek verir, bir suretle tasvir ederler. O sey, rnektir, onun misli degil. Bu rnegi de donmus kalmis akil, bunu anlasin diye getirirler. Akil keskindir ama ayagi gevsektir. nk gnl yikiktir, bedeni saglam. Bu esit akli olanlarin akillari, neye takilirsa simsiki takilir ama sehveti birakmayi hi mi hi dsnmezler. Dava zamani ggsleri dogruya benzer, fakat takva zamani sabirlari, adeta bir simsektir. Her biri hnerlerle kendini gsterir, alim geinir. Fakat vefa vaktinde alem gibi vefasizdir. Kendini grme zamaninda cihana sigmaz, fakat ekmek gibi bogazda mide de kaybolur gider. Fakat yine de btn bu vasiflar iyidir... Iyilik aradi mi insanda kt sey kalmaz ki. Meni benliginde kaldika kokusur, pis olur. Fakat cana ulasti mi aydinlik alemini bulur. Cansiz sey nebatata yz tuttu mu, baht agacindan hayat biter. Canliya yz tutan nebat, Hizir gibi abihayat kaynagindan ier. Can da canana yz tutarsa pilisini pirtisini sonsuz mr iklimine eker gtrr. Bir gn bilgisiz bir adam, vaaz eden birine sordu: Mimberde senden daha yce sz syleyen, senden daha gzel vaaz eden bir adam bile yok. Sana bir sorum var, ey akilli er, bu mecliste sualime cevap ver. Bir kale burcunun stne bir kus otursa basi mi daha stndr, kuyrugu mu? Vaaz eden dedi ki: Yz sehre, kuyrugu kyeyse yz, bil ki kuyrugundan stndr. Yok... Eger kuyrugu sehre, yz kyeyse o kuyruga toprak ol, yznden yz evir. Kanadi olan kus yuvasina kadar uup gider. Insanlar, insanlarin kanadi da himmettir. Bir asik, hayra, serre bulanabilir. Sen onun hayrina serrine bakma, himmetine bak. Dogan, isterse beyaz ve essiz olsun; fare avladiktan sonra bayagidir. Fakat baykusun meyli, padisaha olsa dogan sayilir, klahina bakma. Insan, bir hamur teknesi boyuncadir ama gk yznden de stndr, esirden de. Hi bu gkyz Biz onu ululadik szn duydu mu? Kim duydu bu sz? Dertlere dsms Ademoglu. Hi kimse, gzelligini, aklini, szlerini, isteklerini yeryzne gsterdi, bildirdi mi? Hi yznn gzelligini, reyindeki isabeti gkyzne gstermeye, sylemeye kalkisti mi? Oglum, hibir gms bedenli dilber, hamam duvarlarina izilmis resimlere kendisini gsterir, onlarin karsisinda cilvelenir mi? O huri gibi gzel resimler syle dursun kalkar yari kr bir kocakariya karsi cilvelenirsin. O kocakari da olan ve resimlerde olamayan nedir ki seni o resimlerden tutup eker? Sen sylemezsin ama ben syleyeyim: Akildir, duygudur, anlayistir, tedbirdir, candir. Kocakari da insanla kaynasan can var. Halbuki hamamdaki resimlerde ruh yok. Hamam duvarindaki resim, bir harekete gelseydi derhal seni kocakaridan ekerdi. Can nedir? Hayirdan serden haberdar olan, ltuf ve ihsana sevinen, zarardan yerinip aglayan sey. Madem ki canin sirri, mahiyeti, insana hayri, serri haber vermede... Su halde hakikatten kimin daha ziyade haberi varsa o, daha canlidir. Ruhun tesiri, bilgi ve anlayistir. Kimde bu bilgi ve anlayis, daha fazlaysa o, daha ziyade Tanriliktir. Fakat bu tabiat aleminin tesinde yle haberler, yle bilgiler vardir ki bu canlar, o meydan da cansiz bir hale gelirler. Bunlardan haberdar olamayan can, Tanri tapisina mazhar oldu... Canlarin cani ise Tanriya mazhar oldu.

Melekler de tamami ile akildan, candan ibarettiler. Fakat yeni bir can geldi. Adem yaratildi mi onun karsisinda beden haline geldiler. Kutluluktan o cani grdler, ten gibi o ruha hizmeti kesildiler. Seytana gelince canla basla ondan bas ekti, canla birlesmedi, nk l bir uzuvdu. Cani olmadigi iin Adem'e feda olmadi... Kirik bir eldi cana itaat etmedi. Fakat o uzvu kirildiysa cana bir noksan gelmedi ya. Canin elindedir bu onu yine yaratabilir. Baska bir sir daha var, fakat bunu duyacak kulak nerede? O sekeri yiyecek dudu kusu hani? Has dudulara pek bol, pek degerli seker var ama asagilik dudular, o taraftan gz yummuslar. Yalniz sureti dervis olan, o zekati, o ariligi nereden tadacak. O, manadir, faln failat degil. Isa'nin eseginden seker esirgenemez ama esek, yaradilis bakimindan otu begenir. Seker, esegi neselendirseydi nne kantarla seker dklrd. Onlarin agizlarini mhrledik ayetinin manasini bil. Yolcuya bu mhim bir seydir. Bunu bil de belki peygamberlerin sonuncusunun yolu hrmetine agizdan o kuvvetli mhr kaldirilir. Peygamberlerden kalan mhrleri, Ahmed'in dini hrmetine kaldirdilar. Ailmamis kilitleri vardi; onlar, Inna fettehna eliyle aildi. O, bu dnyada da sefaatidir, o dnyada da, bu dnyada insani dine gtrr, o dnyada cennetlere. Bu dnyada Sen onlara yol gster der; o dnyada Sen onlara ay gibi yzn gster der. Onun gizli asikar isi, daima Yarabbi sen kavmime dogru yolu gster, onlar bilmiyorlar demektir. Onun nefesi ile iki kapi da aiktir. Duasi, iki alemde de mstecap olur. Ona benzer ne gelmistir, ne de gelecek. Bu yzden son peygamber olmustur. Sanatinda son derece ileri gitmis bir stadi grnce bu sanat, sende bitmistir demez misin? Ey peygamber, mhrleri kaldirmak, kapali kapilari amaktasin, hatemsin, bu is, seninle ve sende bitmistir. Can bagislayanlar aleminde bir hatemsin sen. Hasili mhrleri kaldirma ve kapilari amada Muhammed'in isaretleri, tamami ile ailiktir, ailik iinde ailiktir, ailik iinde aiklik. Onun canina, evladina gelisine ve zamanina yz binlerce aferin. Onun devlet ve ikbal sahibi halifesinin ogullari, onun can ve gnl unsurundan dogmuslardir. Ister Bagdat'tan olsunlar, ister Herat'tan, ister Rey'den. Su toprak karisikligi olmaksizin onun soyudur onlar. Gl dali nerede biterse bitsin gldr. Sarap, nerede kaynayip kprrse kprsn saraptir. Gnes isterse batidan bas gstersin, yine gnestir, baska bir sey degil. Tanrim sen rtclgnle rt, ayip grenlere bunu gsterme, onlari kr et. Tanri, ben, esi olmayan gnesle kt huylu yarasanin gzn baglamisim dedi. Bakisi noksan yarasanin gznden, o gnesin yildizlari da gizlidir. Ey Tanri isigi Hsameddin, ey ruh cilasi, ey dogru yolu gsteren padisah gel! Mesneviyi yayilmis bir mera haline getir, rneklerinin suretlerine can ver! Can ver de btn harfleri akil ve can olsun, can cennetine uup gitsin. Zaten onlar, senin sayende can aleminden gelip harf tuzagina tutuldular, mahpus oldular. mrn alemde Hizir gibi uzasin, canlara can katsin, dsknlerin ellerini tutsun, daimi olsun. Ilyas ve Hizir gibi dnyalar durduka dur da yeryz, ltfunla gkyz haline gelsin. Kt gzllerin satafati, nazari olmasaydi ltfunun yzde birini sylerdim. Fakat nefesi zehirli kem gzlerden ben ne can zen zahimlar yedim. Onun iin senin halini, ancak baskalarinin hallerini anarak remiz ve kinayeyle sylerim. Bu bahanede, gnlne ait bir hiledir ki gnln ayaklari, o yzden, topraga kakilmis kalmistir. Yzlerce gnl ve can yaratici Tanriya asik olmustur da onlara ya kem gz mani olmustur ya kt kulak. Bunlarin bir tanesi de peygamberin amcasi. Araplarin kinamasi, ona pek korkun grnd.

Arap kendi ocuguna uydu da gvenilir dininden dnd derlerse ne derim, dedi. Peygamber amca dedi, bir kere sahadet getir de senin iin Tanriya sefaat edeyim. Ebutalip, dogru ama duyulur, yayilir, herkes duyar. Iki kisiyi asan her sir yayilir, otuz iki disten otuz iki orduya duyulur. Bu Araplarin diline dserim. Onlarin yaninda bu yzden hor hakir olurum dedi. Fakat Tanrinin ezeli ltfu olsaydi Tanri ekisiyle beraber bu kt gnlllk olur muydu hi? Ey dsknlere yardim eden Tanri, medet! Medet bu iki tarafli dileklerden. Ben, gnln hilesinden, dzeninden yle perisan bir hale geldim ki feryada bile kudretim kalmadi. Ben kim oluyorum? Gkyz bile yzlerce isiyle gc ile, iktidari ile, yzlerce debdebe ve tantanasi ile beraber bu pusudan, bu dilege uyma yznden feryada geldi. Ey kerem sahibi, ey hilim sahibi, bu iki tarafli dilekten sen bana aman ver. Ey kerem sahibi, dogru yolun bir tarafli ekisi, iki yol arasinda tereddde dsmekten hayirlidir. Bu iki yoldan da maksat sensin ama bu ikilikten adama adeta can ekismesi gelir. Bu iki yolla da sana gelmeye azmedilir ama savas, asla nese meclisine benzemez dedi. Bunu, Kuran'daki Gklerle yeryz Tanri emanetini kabul etmekten korktular, ekindiler ayetini oku da Tanridan duy. Bu ikilikte kalis, caba su mu iyidir, hayirlidir, yoksa bu mu diye tereddde dss, gnlde bir savas gibidir. Tereddtte de btn kudretleriyle korku ve mit birbirine saldirir. Ey yce Tanri, nce bendeki bu ekilis ve ykselis gelis senden meydana geldi, yoksa bu deniz, sakindi Yarabbi. Bana bu tereddd, o makamdan verdin, kereminle yine beni tereddtsz bir hale getir. Medet ey feryada yetisen Tanrim, sen beni dertlere mptela etmektesin. Senin verdigin dertlerle erler bile kadilara dner. Bu derde ugratis niceye dek, yapma Yarabbi. Bana bir yol bagisla, on yol verme bana. Sirti yarali arik bir deveyim; sirtimda bir semere benzeyen ihtiyar yznden sirtim yaralandi. Arkamdaki bu mahfe, gah agir gelip beni bu yana ekmede, gah br tarafa yayilip beni o yana srklemede. Bu uygunsuz yk sirtimdan al da iyi kisilerin bahelerini greyim. Uyanik olarak degil de Ashabi Kehf gibi uykuda olarak cmertlik bahesinde yayilayim. Sagima, soluma yatip uyuyayim, fakat ancak top gibi ihtiyarsiz olarak yuvarlanayim. Ey din Tanrisi, sagima da dnersem senin dndrmenle dneyim, soluma da dnersem senin dndrmenle. Yz binlerce yillardir havadaki zerreler gibi ihtiyarsizdim. O zaman ve o hali unuttum ama uykuda bu alemden gp gitmem, bana o alemden bir armagan. Uyku zamani bu drt unsur armihindan kurtulur, su daracik yurttan can yaylasina sirar, ikarim. Uyku dadisindan o gemis gnlerin stn ierim ey bir seye ihtiyaci olmayan ve herkes kendisine muhta olan Tanri. Btn alem, kendi ihtiyarindan, kendi varligindan sarhosluk alemine kamaktadir. Bu suretle herkes, sarap, algi gibi seylere dser de kendi aklindan bir an olsun kurtulmaya alisir. Herkes bilir ki bu varlik tuzaktir. Insanin kendi ihtiyari ile bir seyi dsnmesi, bir seyi anmasi cehennemdir adeta.

Onun iin herkes varligindan, kendiliginden geme alemine, yahut sarhosluga kaar, yahut da bir ise koyulup kendini unutur. Fakat yine bu alemden kendini eker, varlik alemine gelirsin. nk o kendini unutma alemine Tanri fermani olmadan gitmistik. Ne cin, zaman kaydinin hapsinden kurtulabilir, ne insan. Yce gklere ikmak anacak dogru yolu bulma kudretiyle olabilir. Insan dogru yolu ancak Tanridan ekinen kulun ruhunu, gklerden seytanlari kovan sahaplardan koruyan kuvvetle bulabilir. Yok olmadika hi kimseye ululuk tapisina varmaya yol yoktur. Gklere ycelme nedir? su yokluk. Asilarin yolu da yokluktur, dini de. Ask yolunda yalvarma bakimindan pstekiyle arik, Eyaz'a mihrap olmustur. Geri onu padisah severdi. Ii de gzeldi, disi da. Fakat kendisi de kibirsiz riyasiz, kinsiz bir hale gelmisti. Yz, padisahin gzelligine bir anda kesilmisti. Varligindan uzaklastigi iin isinin sonu da Mahmut oldu. Eyaz kibir korkusundan ekinirdi de onun iin temkini, pek kuvvetli bir hale gelmisti. O tertemiz bir hale gelmisti. Kibrin nefsin boynunu vurmustu. Ya o dzenleri halka bir sey gretmek iin yapiyor, yahut korkuda uzak bir hikmet yznden byle bir harekette bulunuyordu. Yahut varlik, yokluk rzgarlari ile esip gelen bir bag oldugundan bir gn arigini grmeyi istiyor, bu suretle de yokluk definesinin stne kurulan yapinin kapisini amak, o zevk yasayisinin yelini bulmak diliyordu. Bu kaynagin mali, mlk, atlasi, abuk yryp giden cana bir zincirdir. Buna kapilan, su altin zinciri grd de kapildi, ruhu bir delik iinde kaldi, ovalara ikamadi. Grns cennet ama hakikatte bir cehennem. st gll nakislarla bezenmis bir zehirli yilan. Inanan kisiye cehennem zarar vermez ama ortadan gemek daha iyidir ya. Cehennem ona bir zeval vermez-. Vermez ama herhalde cennet, onun iin daha hostur ya. Ey noksan kisiler, su gl yzllerden sakinin. Onlarla konusmaya kalktiniz, dsp kalkmaya basladiniz mi anlarsiniz ki onlar cehennemdir.

HINTLI KLENIN ASKI Zengin bir adamin Hintli bir klesi vardi. Onu beslemis, bytms, adeta lyken diriltmisti. Bilgi ve edep belletmis, gnlnde hner isigini yakmisti. ocuklugundan beri nazla yetistirilmis, o iyiliki adam, onu ltuf kucaginda bytmst. Bu zengin adaminda gzel, gms bedenli, yaradilisi ahlaki hos bir kizi vardi. Kiz, evlenme agina girince kizi isteyenler, ona agir nikah parasi vermeye basladilar. Her ulu adamdan kiz istemeye bir grc geliyordu. Adam, malin sebati yoktur, gece gelir, gndz dagiliverir. Gzelligin de degeri yoktur. Bir diken yarasi ile renk solup sarariverir. Byk bir adamin oglu olmak da bir sey degil. Bu esit genler mala mlke gururlanir. Nice byk adamlarin ogullari vardir ki ktlkte bulunur, yaptigi kt is yznden babasina bir ar olur. Hnerli bilgili kisi iyidir ama Iblisten ibret al ona da az tap. Onun bilgisi vardi ama din aski yoktu, bu yzden Adem'in yalniz topraktan yaratilan suretini grd. Ey emin kisi, bilgi de ne kadar ileri gidersen git onunla gaybi gren gzn ailmaz ki! Can gz aik olmayan, sakaldan, sariktan baska bir sey grmez, adamin ileri yahut geri olusunu onu tarif edenden grenir.

Ey arif, sen, birsini anlamak iin onu bilen, syleyip tarif eden kisiye mracaat etmezsin. nk sen, dogmus, paril, paril parlamakta olan bir nursun. Senin takvan, dinin var, iyi isler islersin, yle ki alem onlarla dzelir, kurtulusa ere. Kendine yle temiz ve iyi bir damak seti ki btn halkin vndg kisiydi o. Kadinlar onun mali yok, mlk yok, ululugu yok, gzel degil, basina buyruk degil dediler. Adam dedi ki: Onlar dine, zahitlige uymus adamlar. O da yeryznde altini olmayan bir define. Hasili armaganlar sunuldu, nisan yapildi, kumaslar gnderildi, kizin verilecegi ortaliga yayildi. Evde kk bir kle vardi. Bu siralarda hastalandi, yanip yakilmaya, eriyip solmaya basladi. Hummaya tutulmus bir hasta gibi eriyordu. Hekim, hastaligini anlayamadi. Akil diyordu ki: Onun illeti, gnl illeti. Beden ilaci gnlne tesir etmez ki. Bu sevda yznden klecigin gnl yaraliydi ama derdini kimseciklere syleyemiyordu. Bir gece zengin adam karisina dedi ki: Kimseye duyurmadan, gizlice onun halini sor sorustur bakalim. Sen onun anasi sayilirsin. Derdini sana aar elbette. Kadin, bu sz kulagina koyunca ertesi gn klenin yanina gitti. Yzlerce nazla muhabbetle basini karistirmaya, salarini taramaya basladi. Sefkatli analar gibi onu yumusatti, nihayet syletmeye muvaffak oldu. Kle dedi ki: Senden bunu mu umardim ben kizini inati bir yabanciya veresin. Bizim efendimizin kizi olsun, biz de ona asik olalim da o baskasina varsin? Yazik degil mi? Kadin bu sze yle kizdi ki onu dvp damdan asagiya atmak istedi. O kim oluyor diyordu, bir kahpenin Hintli bir oglu. Nasil oluyor da bir efendinin kizina tamah ediyor? Fakat bunlari iinden sylemekle beraber sabretmek daha dogru deyip kendini tuttu. Kocasina, dinle su sasilacak seyi dedi. Biz onu gvenilir bir adam saniyorduk, umarmiydik byle bir alikusunun hain ikacagini? Efendi dedi ki: Sabret. Ona de ki: Kizi ona vermez sana veririz. Bu suretle belki gnlndeki sevdayi ikaririz. Sen hele bir hosa bak, ben nasil onu bu isten vazgeiririm? Sen gnln hos tut iyice bil ki kizimiz hakikatten de senin esindir. A gzel msteri, evvelce bunu bilmiyorduk, mademki bildik, elbette kizimiza daha layiksin sen. Atesimiz kendi mangalimizda; Leyla, bizim Leyla'miz, Mecnunumuzda sensin, de. Iyice bir hayale bir dsnceye dssn. Iyi dsnce insani semirtir. Insan kulagindan gelisir, duya duya canlanir. Hayvansa bogazindan yemesinden, imesinden gelisir. Kadin, Byle bir arlanilacak sz agzin nasil varir da syler? Onun iin byle bir abes sz nasil geveleyebilirim? Gebersin o seytan huylu hain dedi. Adam, hayir dedi, korkma. Sen byle syle de onun hastaligi gesin, bu ltuf yznden iyilessin. Ondan sonra sevgilim onun derdini gidermeyi bana birak sen. Yalniz o ince eleyip sik dokuyan bir kere iyilessin. Kadin o hasta kleye byle syleyince kle ferahladi, yle kabardi o kle ki adeta yeryzne sigamaz oldu. Semirdi, gelisti, benzine kan geldi, kirmizi gle dnd, binlerce skrler etti. Bazen de hanimcigim diyordu sakin bu bir dzen olmasin! Efendi, Ferec'i evlendiriyorum diye davet yapti, esini dostunu agirdi. Gelenler de Ferec, kutlu olsun diye onu kandirmaktaydilar. Ferec, bu szleri duyunca artik kizi alacagina iyice inandi. Bsbtn iyilesti, hastaligi kknden geti gitti. Ondan sonra gerdek gecesi bir oglani kadin kiligina soktular. Elini, bilegini gelinler gibi kinaladilar. Adeta ona tavuk gsterip horoz verdiler.

Basini bagladilar, gelinler gibi elbiseler giydirdiler, grbz oglani kadin kiyafetine sokup koyverdiler. Efendi halvet zamani derhal mumu fledi. Hintli kle yle gl kuvvetli bir oglanla yalniz kaldi. Oglan, kleye saldirinca Hintlicik, feryada basladi ama disaridaki def grltsnden sesini kimse duymuyordu ki. Def almasi, el irpmasi, kadin ve erkegin naralari, onun sesini boguyordu. Oglan, sabaha kadar o Hintli klecegizi berbat edip durdu. Kle, adeta kpegin nndeki un torbasina dnd. Sabahleyin tas ve byk bir boha getirdiler. Ferec damatlar gibi gvey hamamina gitti. Gitti ama bitkin bir haldeydi. Ardi, klahilarin yirtik pestamalina dnmst. Zavalli hamamdan dnnce efendinin kizi, gelin gibi odaya geip oturdu. Anasi, kle kizi gndzn sinamaya kalkmasin diye oracikta beklemekteydi. Kle, bir mddet kinle kiza bakti da sonra ellerini on parmagini da ona dogru sallayip dedi ki: Dilerim kimse seninle bulusmasin, senin gibi kt ve pis bir geline dsmesin. Gndzn yzn, kadinlar gibi ter- taze, geceleyin irkin aletin, esek aletinden beter. Iste bu alemin btn nimetleri, uzaktan pek hostur ama yaklasti mi sinamadan ibarettir. Uzaktan su grnr yanina vardin mi grrsn ki serapmis. O kokmus bir kocakaridir ama ok cilvelidir, kendisini yeni bir gelin gibi gsterir. Sakin onun yzndeki boyaya aldanma; aman, onun zehirle karisik serbetini tatmaya kalkisma. Sabret, sabir sikintinin anahtaridir; sabret de Ferec gibi yzlerce zahmete mihnete dsme. Tanesi meydandadir da tuzagi gizlidir. nce onun sana nimet verisi hos grnr ama sonu yle degil. Ona ulastin mi eyvahlar olsun sana. Nedamete dser, ne kadar zari zari aglarsin. Fakat beylik, vezirlik ve padisahlik adi, hakikatte lmdr, derttir, can vermedir. Kul ol da yeryznde at gibi yr. Cenaze gibi kimsenin boynuna binme. Tanri nimetine kfranda bulunan, ister ki herkes, kendisini yklesin de ly mezara gtrr gibi gtrsnler. Ryada kimi tabuta binmis, grlyor grrsen yce mertebeli byk mevkili bir adam olur. nk o tabut halkin boynuna bir yktr. Bu bykler de halkin boynuna yk koyarlar, yk olurlar. Ykn herkese ykleme, kendine ykle. Bas olmayi az iste yoksulluk daha iyidir. Halkin boynuna binme de ayaklarina nikris illeti gelmesin. Sonunda iki elinle bu biniciligin alnini karislarsin, fakat simdi bir sehre benzemedesin. Sehre benziyorsun ama hakikatte bir yikik kysn sen! Simdi bir sehir grnrken varligindan bez de pilini pirtini yikik yerde zme. Simdi yzlerce baga, baheye sahipken vazge varliktan da aciz ve yikik yere tapar bir hale gelmeyesin. Peygamber Tanridan cenneti istiyorsan kimseden bir sey isteme. Kimseden bir sey istemezsen ben kefilim, cennete de girersin, Tanriya da ulasirsin dedi. Bunu duyan sahabe de su kefillik yznden yle ayari tam bir hale geldi ki bir gn ata binmis, bir yere gidiyordu. Elinden kamisi dst. Attan inip kendisi aldi, kimseden istemedi. nk Tanri, bir sey verdi mi iyidir, kimseye kt bir sey vermez. O, bilir ve adamin dilegini insan istemeden verir. Fakat Tanri emri ile dilersen caizdir. nk o esit istek, peygamberlerin yoludur. Sevgili emredince kt kalmaz. Kfr onun iin olursa iman kesilir. Onun emri ile olan ktlk, btn alem iyiliklerinden stndr.

Sedefin kabugu paralanirsa ilenme, onda yz binlerce inci vardir. Bu szn sonu gelmez, dn de padisaha gel. Dogan kusuna benze. Halis altin gibi dkkana ik da ilenmeden kinanmadan kurtul. Bir suret, gnle girdi mi insan, sonunda nedamete dser, o suretten bezer. Sonunda herkes, kapildigi suretten tvbe eder, fakat yine unutus gelir, onu o yana eker. Pervane gibi uzaktan o atesi nur grr, ykn o tarafa eker. Fakat geldi mi kanadi yanip kaar. Kaar ama ocuklar gibi yine gelir, yaraya tuz eker. Yine zanna tamaha dser, derhal kendisini o atese atar. Yine yanar, sirar. Fakat yine gnlndeki hirs, kendisine yandigini unutturur, sarhos eder. Hintli kle gibi bezdi de o isten vazgeti mi iste o zaman yanmaktan kurtulur. Ey geceleri aydinlatan ay gibi yz parlak gzel, ey konusup grsmesine aldanani yakan yalanci, der. Fakat yine tvbe ve sizlanma, hatirindan ikar. nk Tanri, yalancilarin dzenini zayif bir hale getirir, bozar gider. Onlar savas atesini yaktilar mi Tanri, onlarin atesini tamami ile sndrr. Insan azmeder der ki: Gnl, orada durma. Fakat yine unutur, nk azim ehli degildir ki. Dogruluk tohumunu ekmemis oldugundan Tanri, ona o unutkanligi verir. Gnl akmagini akmak ister ama Tanri, o kivilcimi sndrverir. Bir adam, geceleyin bir ayak pitirtisi isitti. Mumu yakmak iin akmagi kavradi. Hirsiz gelip adamin nne oturdu, kav ates aldika sndrmeye basladi. Kav ates almasin diye boyuna kavi, yandika parmagi ile sndryordu. Adam, kavi kendi kendine snyor sanmakta, hirsizin sndrdgn grmemekteydi. Tuhaf sey dedi, bu kav, islak olmali ki ateslenirken hemen snmede. Pek karanlik oldugundan nnde oturan ve atesi sndren hirsizi grmyordu. Senin de gnlnde byle ates sndren var da kafir gzn krlgnden grmyor. Bilen duyan gnl, nasil olur da dnen seyi bir dndren var, bunu bilmez? Nasil olur da kendi kendine geceyle gndz, sahipsiz olarak nasil gelir, nasil gider demezsin? A asagilik kisi, aklin aldigi seylerin etrafinda dner dolasirsin ha... bir de gel de su akilsizligini gr! Evi bir yapanin olmasi mi daha akla uygundur, yapicisi olmayan kendi kendine yapilmis bir ev mi, a akli kit? Yaziyi bir yazanin olmasi mi daha akla uyar, yoksa olmamasi mi ey ogul? Cim harfine benzeyen kulak, aynaya benzeyen gz, mime benzeyen agiz, nasil olur da yazan olmadan yazilir, meydana gelir a kinanmaya deger adam? Aydin bir mum, yakmayan olduka mi bulunur, yoksa bilen bir yakici olunca mi? Gzel bir sanat kr ve olak bir adamin elinden mi ikar, yoksa her tarafi btn bir gzlnn elinden mi? Madem ki seni kahredecegini, basina mihnet topuzunu vuracagini bildin; hadi Nemrut gibi savas, havayi okla bakalim! Hani Mogul askerleri gibi... Onlar da biri hastalandi mi lmesin diye gge ok atarlar ya, sen de atadur. Yahut da kaabilirsen ka, kurtul bakalim imkani var mi? Onun eline bir kere rehin olmussun. Yokluktayken bile elinden kurtulamadin, simdi nasil kurtulabilirsin a gzelim. Istek yok mu? Iste o, siramak, kamaktir; onun adaletine karsi takvanin kanini dkmektir. Bu dnya tuzaktir, tanesi de istek. Tuzaklardan ka onlardan yz evir. Byle hareket ettin mi yzlerce ferahlik bulursun. Fakat istekten geemedin mi fesatliklara ugrarsin.

Bunun iin bir peygamber Mftler sana kuvvetli fetvalar bile verseler sen, kalbine danis dedi. Istegi birak da Tanri acisin. Bunun byle olmasi lazim, bunu denedin sinadin ya. Mademki kaamiyorsun, ona kullukta bulun da hapsinden kurtul, gl bahelerine git. Her an kendini grr gzetirsin adaleti de grrsn, yceligi de ey azgin. Fakat perde ardina girer, gzn kaparsan senin bu gz yummanla gnes, isinden gcnden kalir mi hi?

EYAZ'IN AKLI Beyler, hasetten cosunca nihayet padisahi bile kinamaya baslayip dediler ki: Bu senin Eyaz'inda otuz adamin akli yokken nasil olur da otuz beyin kaftan parasini yer? Padisah otuz beyle avlanmak zere daglara ovalara ikti. Uzaktan bir kervan grd, beyin birisine git de sor bakalim, o kervan hangi sehirden geliyor? Dedi. Bey gitti, sorup geldi, dedi ki: Rey'den geliyor. Peki nereye gidiyormus? Deyince kalakaldi. Bir baska beye git bakalim yce kisi dedi, sen de nereye gidiyor, sunu anla! O da gidip geldi, Yemen'e gidiyormus dedi. Padisah yk neymis? Deyince dinelip kaldi. Padisah bir baska beye hadi, sen de yk neymis, onu gren dedi. Bey gidip geldi, her cins mal var, fakat ogu Rey kaseleri deyince, padisah Rey'den ne vakit ikmis? Diye sordu. O akli gevsek bey de aciz kaldi. Bylece otuz hatta daha fazla beyin hepsi de aciz ve noksan ikti. Bunun zerine padisah beylere dedi ki: Ben bir gn tek basima Eyaz'imi sinadim. Su kervan nereden geliyor git anla dedim. Gitti, hepsini sorup grenmis. Benim emrim olmadan kervanin btn ahvalini, oldugu gibi bir bir anlatti. Bu otuz bey, otuz defada ne grenebildiyse o, hepsini birden grenip geldi. Beyler bu bir zeka isi, o da Tanri vergisi, alismakla olmaz ki. Aya o gzel yz Tanri vermis, gle o hos kokuyu Tanri ihsan etmis dediler. Padisah dedi ki: Insanin elde ettigi sey zararsa alismamasindan ileri gelmistir, karsa alisip abalamasindan. Yoksa Adem, Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik der miydi. Bu su bahtimdan, kader byleymis,ihtiyatin tedbirin ne faydasi var? Derdi. Iblis gibi hani. O da Sen beni azdirdin. Hem kadehimizi kiriyor, hem de bizi dvyorsun demisti ya. Halbuki takdir haktir ama, kulun alismasi da hak. Kendine gel de koca seytan gibi kr olma. Iki is arasinda tereddtte kaliyoruz. Hi ihtiyarimiz olmasa bu tereddt olur mu? Iki eli iki ayagi bagli olan adam bunu mu yapsam onu mu der mi? Denize mi dalsam, ycelere mi usam diye hi tereddt eder mi? Musul'a mi gitsem, yoksa by grenmek iin Babil'e mi diye dsncelere kapilir mi? Su halde tereddt, bir kudrete delalet eder. Byle olmasa tereddde dsmenin biyigina glerler. Yigidim, kadere az bahane bul! Nasil oluyor da suunu baskalarina ykletiyorsun? Zeyd, kana girsin, cezasini Amr eksin... Amr, sarap isin Ahmet dayak yesin, bu olur mu? Kendi etrafinda dolan, kendi suunu gr. Hareketi gnesten bil, glgeden bilme.

Bir beyin bile ceza vermesi yanlis olmuyor, o gz aik er, dsmani biliyor. Bal serbeti iersen baskasina humma gelmiyor. Gndzn alisiyorsun, aksamleyin cretini baskasi almiyor. Neye alistin da zararini, faydasini grmedin? Ne ektin de devsirme vakti onu bimedin? Canindan teninden dogan isin, ocugun gibi gelir, senin etegini tutar. Yaptigin ise gayb aleminden bir suret verirler. Hirsizlik iin daragaci kurmuyorlar mi? Daragaci hirsizliga benzemez ama gayplari bilen Tanrinin meydana getirdigi bir rnektir. Tanrii sahsin gnlne, adalet iin syle bir suret dz diye ilhamda bulunur. Sen de bilir, anlarsin ki bu, bu isin karsiligi. Yoksa adalet sahibi olan Tanri takdiri, insana yaptigina uygun olmayan cezayi nasil olur da verir? Hakim bile bunu seer, bu esit hareket ederken bu hakilerin en dogru ve adaletli hkm vereni olan Tanri, nasil hkmeder? Dsn artik. Arpa ektin mi arpadan baska bir sey bitmez. Borcu sen verdin kimden rehin istiyorsun ki? Suunu baskasina ykleme. Aklini yaptigin isin cezasina ver, kulagini o yana a... suu kendine bul, tohumu sen ektin. Tanrinin mcazatiyla, adaletiyle uzlas. Zahmetin sebebi ktlk etmektir. Ktlg yaptigin islerde gr, talihimden deme. Talihe bakis insani sasi eder. Kpegi samanlikta uyutur tembel bir hale sokar. Civanim kendi nefsini sulu bul da adaletin verdigi cezayi az kina. Ercesine tvbe et, yola bas koy. Kim bir zerre kadar iyilik, yahut ktlk etse mkafat ve mcazatini grr. Nefsin afsununa az aldan, Tanri gnesi, bir zerreyi bile rtp kaybetmez. Su cismani gnes karsisinda bile bu cismani zerreler grnrse, elbette hatira ve dsnce zerreleri, hakikatlar gnesine karsi grnecek.

AYIRLIKTAKI KUS Bir kus, ayirliga gitti. Orada da av iin bir tuzak vardi. Avci yere birka tane samis, kendisi de orada pusuya sinmisti. Biare avi yakalamak iin kendisine yapraklari otlari sarmisti. Bir kuscagiz onu tanimayip geldi, adamin etrafinda dnp dolasti. Sen kimsin ki dedi, byle yesiller giyinmissin bu vahsi hayvanlar iinde ovada oturup duruyorsun. Adam, bir zahidim dedi, dnyadan elimi ayagimi ektim, burada otlarla kanaat edip gidiyorum. Zahitligi kendime yol yordam yaptim. nk ecelimi nmde grmekteyim. Komsumun lm bana, vaiz edici yeter. Bu gt, benim kazancimi dkkanimi yikti mahvetti. Sonunda mademki yapayalniz kalacagim, her kadinla, her erkekle dsp kalkmaya alismamak lazim. Mademki sonunda mezara yz tutacagim tek Tanriya alismam daha iyi. Gzelim, sonunda degil mi ki enemiz baglanacak, enemi az oynatmam daha dogru. Ey altin sirmali esvaplar giymeye, altin kemerler takinmaya alismis adam, nihayet sana da bir dikilmemis elbisedir giydirilecek. Yzmz topraga tutalim, ondan bittik, gelistik. Neden gnlmz vefasizlara verelim?

Bizim atalarimiz akrabalarimiz, eskiden beri drt tabiattir. yle oldugu halde biz, egreti akrabalara tamah ettik. Yillardir insanin cismi, unsurlarla grsmede, konusmada. Ruhu da, nefislerle akilardan ama ruh, kendi asilarini unutmus. O tertemiz nefislerle akillardan, cana her an ey vefasiz diye mektup gelmede. Bes gnlk dostlari buldun da eski dostlardan yz evirdin. ocuklar oyundan hoslanirlar ama, geceleyin onlari eke eke evlerine gtrrler. Kk ocuk oyuna baslarken soyunur, hirkasini kllahini, ayakkabisini ikarir atar. Hirsiz da gelip ansizin onlari kapiverir. ocuk, oyuna yle bir dalar ki klahi, gmlegi aklina bile gelmez. Gece gelir atar bir trl oyunu birakamaz. Eve bir trl yz eviremez. Duymadin mi, Dnya ancak bir oyundan ibarettir denmistir. Sense oyuna daldin, elbiseni yele verdin, simdi korkuya dstn. Gece gelmeden elbiseni ara, gndz dedikoduyla zayi etme. Hasili ben o ovada kendime halvet bir yer setim, halki elbise hirsizi grdm. mrn yarisi, sevgili istegiyle geti, yarisi dsmanlarin derdiyle. O, cppeyi aldi gtrd bu, klahi. Biz de kck ocuklar gibi oyuna daldik; derken ecel gecesi yaklasti. Artik birak su oyunu, yeter dnme oyuna gayri. Tvbe atina binde hirsiza yetis, hirsizdan elbiselerini al, geri dn. Tvbe ati acayip bir attir. Bir anda su asagilik alemden ta ggn stne kadar sirayip ikar. Fakat atini da hirsizdan gzet ha. Biliyorsun ya o gizlice elbiseni aldi. Aman su atini gzet de hirsiz almasin. Birisinin bir kou vardi. Boynuna bir ip baglamis, ardindan ekip gtryordu. Bir hirsiz geldi, ipini kesip kou gtrd. Adam haberdar olunca kou nereye gtrd diye saga sola kosmaya basladi. Hirsizin bir kuyu basinda eyvahlar olsun diye feryadetmekte oldugunu grd. Dedi ki: stat, neden feryat ediyorsun? Hirsiz, kuyuya altin torbam dst. ikarabilirsen sana gnl hoslugu ile beste birini veririm. Yz altinin beste birine sahip olursun dedi. Bu tam on koun degeri. Bir kapi kapandi ise on kapi aildi. Bir ko gittiyse Tanri, ona karsilik bir deve ihsan etti deyip ; elbisesini ikartti, kuyuya indi. Hirsiz da derhal elbiselerini alip kati. Yolu kye ikaracak bir tedbir gerek. Yoksa insana tamah tohumunu getiren tedbire tedbir demezler. Tamah huyu fitneden ibaret bir hirsizdir ama hayal gibi her an bir surete brnr. Onun hilesini Tanridan da baska kimse bilmez. Tanriya ka da o alaktan kurtul! Kus dedi ki: Azizim, halvette oturma. Ahmed'in dininde rahiplik iyi degildir. peygamber, rahipligi neyhetti. Sen, nasil oldu da byle bidate kapildin. Cuma namazini kilmak, namazi cemaatle eda etmek, halka iyilik yapmalarini, Tanri buyruklarini tutmalarini emretmek, ktlkte bulunmaktan ekinmek lazim. Kt huylularin zahmetlerini ekip sabretmek, bulut gibi halka menfaatli olmak gerek. Insanlarin hayirlisi halka faydali olanidir babacigim. Tas degilsen tasla toprakla isin ne? Acinmis, Tanri rahmetine erismis mmetin arasinda ol. Ahmed'in snnetini birakma, ona mahkum et kendini. Adam dedi ki: Akli tam olmayan, akilli kisinin yaninda tasa kerpice benzer. Ekmek istegine dsen, esekten farksizdir. Onunla konusup grsmek rahipligin ta kendisidir. nk Haktan baska ne varsa hepsi mahvolur gider. Her gelecek, bir mddet sonra gelir, olacak olur.

Adam olmayan kisinin hkm de. Kiblesine benzer. O ly arayip durur, var onu da l say sen. Byle adamlarla dsp kalkan da rahiptir. nk dsp kalktigi adamlar, tastan, kerpiten baska bir sey degildir. Hatta onlar tastan, kerpiten de beterdir. nk tas ve kerpi, kimsenin yolunu vurmaz. Halbuki bu kerpilerden insana yz binlerce zarar gelir. Kus, iyi ama dedi, asil savas, yolda byle yol vuranlar olunca savastir. Aslan gibi olan er, halki korumak, onlara yardim etmek ve dsmanla savasmak iin emin olmayan yola gelir. Erlik, yolcu dsmanla atistigi zaman meydana ikar. Peygamber, kilila gnderildi, mmeti de saflar yaran er bir mmettir. Bizim dinimiz de is savastir. Isa dininde magaraya, daga ekilip ibadette. Adam dedi ki: Evet ama insanda g kuvvet varsa, ktlklere karsi durabilirse. Kuvvet olmayinca ekinmek daha dogru. Takatin yetmeyecegi seyden kamak daha yerinde bir is. Kus, ise sarilmak iin dedi, yregin dogru olmasi gerek. Yoksa insanin dostu eksik olmaz. Sen dost ol da sayisiz dost gr. Fakat dost olmazsan dostsuz, yardimsiz kala kalirsin. Seytan kurttur, sen de Yusuf'a benzersin. Ey temiz er, sakin Yakup'un etegini birakma. Kurt, ok defa srden bir kuzu, yalniz basina bir yol tutup ayrildi mi onu kapar,yer. Snneti ve toplulugu birakan kisi, yirtici hayvanlarla dopdolu olan byle bir yerde kendi kanini dkmez de ne yapar? Snnet yoldur, topluluk da yoldasa benzer. Yolsuz yoldassiz oldun mu bu daracik yerde helak oldun gitti. Akla dsman olan yoldas, yoldas degildir. o, bir firsat arar ki elbiseni alip gtrsn. Seninle beraber gider, gider ama bir asilmaz bele, bogaza gelsin de varini yogunu yagma etsin diye. Yahut o yoldas dedigin kimse grnste cesurdur fakat hakikatte korkak. Bu sarp is basa dst m dnmek iin sana ders vermeye kalkisir. Korkakligindan dostunu da korkutur. Byle yoldasi dsman bil, dost degil. Bu yol, insanin cani ile basi ile oynayacagi yoldur. Her meselikte, her sazlikta yufka yreklileri geriye evirecek bir afet vardir. Din yolu, her pust tabiatlinin gidecegi yol degildir. bu yzden de tehlikelerle doludur. Yoldaki bu korku, unu kepekten ayiran elek gibi insanlarin da yreklilerini yreksizlerinden ayirt eder. Yol, nasil yoldur? Gidenlerin ayak izleri ile dopdolu bir yol. Dost nasil dosttur? Rey ve tedbir bakimindan merdivene benzeyen, seni akli ile her an irsat edip ycelten dost. Tutalim ki ihtiyatlisin da seni kurt kapmadi. Iyi ama topluluk olmadika o neseyi bulamazsin ki. Yalniz olarak bir yolda neseli neseli giden kisinin nesesi, dostlarla, yoldaslarla giderse birken yz olur. Esek agir canli oldugu halde esegiyle dostu ile giderse neselenir kuvvet bulur. Kervendan ayrilip yol almaya kalkisan esege o yol, yz kere daha uzar, o derece yorulur. O l yalniz olarak asincaya kadar ka sopa fazla yer, ka kere fazla nodullanir. O esek sana der ki: Esek degilsen yola byle yalniz dsme. Sen de bu gd iyi dinle. Yolu gzeterek tenhaca ve gzel gzel giden sphe yok ki dostlarla daha gzel gider. Her peygamber bu dz yolda mucize gsterdi, yoldaslari aradi. Duvarlarin yardimi olmasa evler, ambarlar nereden meydana gelirdi? Her duvar birbirinden ayri olsa tavan, havada nasil olur da direksiz dayanaksiz durur. Katibin, kalemin yardimi olmasa kagit stne yazi yazilir, sayi mi dklr?

Bir kisi kamislari yere dsese, fakat rp hasir yapmasa nasil durur? Bir yel geldi mi alir, uuruverir. Tanri, her cins es yaratti, sonularda topluluktan meydana geldi. Hasili dam syledi kus syledi... bahisleri uzadi gitti. Mesneviyi kisa gnln istedigi bir sekilde dz. Macerayi zl ve kisa anlat. Ondan sonra kus dedi ki: Bu bugdaylar kimin? Adam, vasisi olmayan bir yetimin emaneti. Beni emin bildikleri iin emanet ettiler, yetim mali dedi. Kus dedi ki: Ben pek aim. Su anda bana les bile helal. Msaade ette ey emniyetli, zahit ve muhterem zat, su bugdaydan yiyeyim. Adam, zaruret hakkinda fetva veren de sensin. Fakat zaruretin, ihtiyacin yok da yersen sulu olursun. Hatta zaruretin varsa bile ekinmek daha iyi. Fakat mademki yiyeceksin, parasini ver bari dedi. Kus, o anda tamami ile kendisinden gemisti. Ati, yularini elinden almisti. Bugdaylari yedi ama tuzakta kala kaldi. Nice Yasin okudu,nice En'am okudu. Aciz kaldiktan sonra ister aciklan ister ah et. Bu kara duman, o hale dsmeden gerekti. Hirs ve heves, insani harekete getirdi mi o zaman ey feryadima yetisen medet de. nk bu feryat, Basra harap olmadan edilen feryattir. Belki bu siniklik yznden Basra kurtulur. Ey aglayan dvnen, bana Basra ile Musul yikilmadan agla dvn! lmden evvel feryat et, basina topraklar sa. lmden sonraysa aglama, dayan. Ben felakete dsmeden, helak olmadan agla bana, felaket tufanindan sonraysa aglamayi birak. Seytan yolunu vurmadan Yasin okumak gerek. Kervan vurulup kirilmadan hayvan dv de yol alsin ey kervanci. Bir kervan muhafizi uyunmustu. Hirsiz gelip kervani soydu, aldigi mallari topraga gmd. Sabahleyin kervan halki uyandi, mallarin, gmslerin, develerin yerinde yeller esiyordu. Mallarimiz ne oldu yahu? Syle bakalim dediler. Dedi ki: Gece hirsizlar geldiler. Gzmzn nnde ne var ne yoksa alip gtrdler. Halk, a kum tepesine benzeyen herif, a arda kalasica, sen ne yaptin? Dediler. Dedi ki: Ben bir kisiydim, onlar yigit, grbz, silahli bir alay adamdi. Halk pekala dedi, savasmayacaktin bari uyanin kalkin diye bagirsaydin. Dedi ki: Bagirmak istedim ama tam o sirada bana biak, kili gsterip sus, yoksa acimadan seni keseriz demek istediler. Ben de korkudan agzimi kapadim. Fakat simdi istediginiz kadar bagirip agirayim. O zaman soluk bile alamiyordum, fakat simdi dilediginiz kadar feryat edeyim. Kt ve rsva, seytan, mrn zati ettikten sonra Ez ekmek, fatiha okumak beyhudedir. Beyhudedir ama yine de gaflete dsmek, feryat etmekten daha ktdr ya. Sen de beyhude olsa, tatsiz tuzsuz bulunsa bile yine feryat et, sizlan; ey yce ve stn tanri de... Ltfet bu hor kisilere bir bak. Feryada erisme zamani da kadirsin, o zaman geince de. Allah'im senden bir sey eksilmez ki! Sen Kaybettiginiz seylere hayiflanmayin diyen padisahsin. Diledigin sey nasil olmaz? Kus dedi ki: Zahitlerin afsununu dinleyenin layigi budur. Zahit hayir dedi, nahak yere yetimlerin malini yiyen kisinin layigi bu. Kus, bundan sonra yle bir aglayip sizlanmaya koyuldu ki derdinden tuzak da

titredi, avci da. Kus, gnlmdeki birbirine zit seyler yznden belim kirildi diyordu; sevgili, gel de ellerinle basimi oksa. Elinin altinda olduka basim rahatlasir. Elin ltuf ve ihsan hususunda bir delildir senin. Glgeni basimdan ekme. Kararim kalmadi, kararim kalmadi, kararim kalmadi! Senin derdinle ey selvilerin, yaseminlerin haset ettikleri gzel, uyku gzlerimden usandi. Layik degilsem bile ne olur, bir an olsun bu dertlere dsms, dermana layik olmayan kulun halini sorsan ne olur ki? Yoklukta ne liyakat vardi ki sen ona bunca ltuf kapilarini atin. Uyuz bir topragi, kerem ettin de insan haline getirdin; yenine, yakasina duygu nurlarindan on inci doldurdun. l bir meni, bu bes zahiri, bes batini duyguyla adam haline geldi. Ey yce nur, senin tevfikin olmadika tvbe nedir ki? Tvbenin biyigina glmeli. Dilersen tvbe biyiklarini bir bir yolarsin. Tvbe, bir glgedir, sense aydin bir ay. Ey yznden dkkanim, duragim yikilmis olan dilber, kalbimi sikmaktasin, nasil feryat etmeyeyim? Senden nasil kaabilirim ki sensiz bir diri bile yoktur. Senin tanriligin olmadika kulun varligi olamaz. Ey canlarin asli, canimi al benim. Sensiz bu candan usandim artik. Delilige asigim, akilliliga, usluluga doydum. Utancimi yirttim, paraladim mi hi olmazsa sirrimi aik sylerim. Ne zamana dek bu sabir, ne zamana dek bu mihnet ve titreyis? Saak gibi ar ve haya altinda gizlendim kaldim. Birdenbire su yorganin altindan bir sirayayim. Yoldaslar, sevgili, yollari bagladi. Biz topal ceylanlariz, o avlanan bir aslan. Ona teslim olmak, emrine boyun egmekten baska, byle bir kan dken erkek aslana karsi ne aremiz var? O gnes gibi ne uyumakta, ne bir sey yemekte. Ruhlari da uyutmamakta,ruhlara da bir sey yedirmemekte. Gel demekte, ya ben ol, ya benim huyumla huylan da sana tecelli edeyim, yzm gr. Grmediysen neden byle ildirdin... Topraktan neden byle dirilmeyi istiyorsun? Mekansizlik mekanindan sana ot vermeseydi can gzn, o tarafa dikilir kalir miydi hi? Kedi delikten riziklanir da onun iin delik basinda bekler durur. Baska bir kedi de damlarda gezinir nk kus avlar onunla riziklanir. Birisi ulhaciligi kible edinmistir, br kaftan parasi iin padisaha bekilik yapar. Bir baskasi da issiz gszdr, yzn mekansizlik yurduna tutmustur. nk onun can gidasini da oradan sen vermedesin. Iradesini Tanriya verenin isi istir. O, Tanri isi iin her isten kesilmistir. Baskalari su birka gn iinde ta g gecesine kadar ocuklar gibi oyuna dalip giderler. Uyuyan biri sirayip uyandi mi vesveseler dadisi ona isveler yapar. Hadi der canim yavrum uyu. Kimsenin seni uyandirmasina razi degiliz biz. Senin kendi kendini uykudan ekip koparman lazim... su sesini duyan susuz gibi hani. Ben susuzlarin kulagina gelen bir su sesiyim. Yagmur gibi gklerden yagarim ben. Asik, sira su istiraptan kurtul. Hem susuzluk, hem su sesini duymak hem de uyku... Bu nasil olur?

SEVGILININ SZ Eski zamanlarda bir asik vardi, devrinde ahdinde duran bir asikti o. Yillarca zaman ay yzl sevgilisine baglanmis, padisahina adeta esir olmustu. Arayan nihayet bulur. Kurtulus, sabirdan dogar. Sevgilisi bir gn, bu gece gel dedi, senin iin ballar brekler yaptim. Fakat odada gece yarisina kadar bekle de geceleyin sen agirmadan ben gelirim. Adam kurban kesti ekmekler dagitti. Bekledigi ay, toz altindan ikmis grnmst. O hararetli asik geceleyin, sevgilisinin vaadine mitlenerek o odaya gelip oturdu. Gece yarisi geince vaadinde duran sevgilisi ika geldi. Fakat asigini uyuyor buldu. Yeninden bir para kesti. Sen ocuksun bunlarla oynaya dur diye cebine de birka tane ceviz koydu. Asik geceleyin uykusundan sirayip uyaninca basinda yenini, cebinde cevizleri grd. Dedi ki: Padisahimiz, dogruluktan vefadan ibaret. Bize ne geliyorsa bizden geliyor. Ey uykusuz gnl, biz bundan eminiz. nk beki gibi dam stnde elimizde sopa beklemekteyiz. Cevizlerimiz, bu degirmende kirildi, derdimize ait ne sylesem azdir. Ey bizi kinayan, bu macerayi ne vakte dek dinleyip duracagiz? Bundan byle artik deliye az gt ver. Ben artik ayrilik isvesine ait szleri duymak istemem. Bunu sinadim, ne vakte dek sinamaya devam edecegim. Bu yolda cosup kprmekten, deli divane olmaktan baska ne varsa uzakliktir, yabanciliktir. Derhal kalk ayagima o zinciri vur. nk ben, tedbir silsilesini yirttim gitti. Fakat o devletli sevgilimin bklm bklm salarindan baska iki yz tane zincir getirsen kirarim. Kardes ask ve namus dogru bir sey degil. Ey asik ar ve haya kapisinda durma. Artik vakti geldi, soyunayim, sureti birakayim da bastanbasa can olayim. Ey utancin dsncenin dsmani gel! Ben ar ve haya perdesini yirttim. Ey canin uykusunu byyle baglayan sevgili, sen su alemde ne kati yrekli sevgilisin. Hemen sabrin bogazini sik da askin gnl kutlu olsun. Ey gnlmz yurt ve konak edinen dost, ben yanmadika askin gnl kutlu olur mu hi? Sen kendi evini yakmadasin yak. Kimdir bu caiz degil diyecek? Ey sarhos aslan bu evi yak. Askin evi, byle olsun, bu daha dogru ve yerinde. Bundan byle bu yanisi kible edineyim, nk ben mumum yandika aydinim. Babacigim bu gece uykuyu birak, bir gececik olsun uykusuzlar mahallesine gel de, su mecnun olanlara pervane gibi vuslat ugruna lenlere bak. Halkin ask denizinde gark olan su gemisine bak. Sanki askin bogazi bir ejderha. Gizli, fakat gnller kapan bir ejderha... Dag gibi akillari ekiveren bir kehribar. Hangi gzel koku satanin akli, ondan haberdar olsa irmaga btn tablalarini dkverir. Yr, yr... hakikaten bu irmagin ne misli vardir, ne esi; sen, bu irmaktan ebediyen ikamazsin. Ey yalanci gzn a da bak. Ne vakte dek ben sunu, bunu bilmem diyeceksin. Riya ve mahrumiyet vebasindan kurtul, diri ve daima iste gte olan tanrilik alemine gir. Gir de grmyorum, gryorum olsun... Su bilmemler biliyorum haline gelsin. Sarhosluktan ge sarhosluk verir ol. Bu renkten renge girisi birak, onun istivasina naklet. niceye bir bu sarhoslukla nazlanip duracaksin? Her mahalle basinda bunca sarhosluk var. Iki alem de sevgilinin sarhoslari ile dolsa hepsi de bir olur ki o bir de hor hakir degildir. Onlar bir olmakla derecelerinden dsmeyecekleri gibi ok olmakla da dereceleri dsmez. Her hakir kimdir? Bedene tapan cehennemlik!

Alem gnesin nuru ile dolsa o yalimi gzel isilik kaynagi, hor mu olur? Fakat btn bununla beraber ycelere ik, salin. nk Tanrinin yeryz genistir, sana ram olmustur. Bu sarhosluk, yce bir dogan kusuna benzer ama kutluluk mekaninda ondan da yceleri vardir. Yr, herkesten seilmis olmada, ruh bagislamada sarhoslukta ve sarhos etmede bir Israfil kesil. sarhosun gnl ile alay etme, eglenme hevesi dst m bunu bilmem onu bilmem demeyi tutturur. Bunu bilmem onu bilmem demek, bildigimiz kimdir onu sylemen iindir. Szde bir seyi nefyetmek. Bir seyi ispat etmek iindir. Nefyi birak da sze ispattan basla. Bu degil, o degil szn terk et de var olani ileri getir. Nefyi birak da var olana tap, bunu o sarhos Trk'ten gren babacigim. Yabanci bir Trk, seher vakti uyandi. Sarhoslugun verdigi mahmurlukla bir algici istedi. Can algicisi, insanin canina munistir. Sarhosun mezesi, gidasi ve kuvveti odur. algici onlari sarhosluga eker. Sonra yine sarhoslugu, algicinin, okuyucunun nagmesinden, nefesinden tadarlar. Tanri sarabi, insani o algiciya, o okuyucuya gtrr; bu ten sarabi da bu algicidan, bu okuyucudan gidalanir. Sze gelince ikisi de birdir ama hakikatte bu Hasan'la o Hasan arasinda fark oktur. Arada sze ait bir sphe var ama gkyz nerede, ip nerede? Szdeki birlik daima yol vurur. Kafirle mminin birligi, ten bakimindandir. Bedenler agizlari kapali testilere benzerler. Her testide ne var? Sen ona bak. O beden testisi, abihayatla doludur, bu beden testisi lm zehriyle. iindekine bakarsan padisahsin, disina bakarsan yolunu azittin gitti. Sz,bil ki su bedene benzer, manasi da iindeki candir. Bas gz, daima bedeni grr, can gz ise, hnerli cani. Mesnevinin szlerindeki suret de surete kapilani azdirir, yolunu kaybettirir, manaya bakan kisiye de yol gsterir, dogru yolu buldurur. Tanri da Bu Kuran, gnl yznden bazilarina dogru yolu gsterir, bazilarinin da yolunu azitir buyurmustur. Arif, sarap dedi mi Tanri iin olsun abes grme. Arife nasil olur da bir sey yok olur? Sen seytanin itigi sarabi anlarsan Tanri sarabini nereden dsnebileceksin? algi ile sarap... bu ikisi de esittir. Bu ona kosar o buna. Sarhoslar alginin namesiyle, algicinin nefesiyle gidalanirlar. algi ile algici onlari meyhaneye eker gtrr. O meydanin basidir, bu, sonu. Gnl, onun evganinda bir top kesilmistir. Akilda ne varsa kulak oraya dikilir. Basta safra varsa yaninca sevda olur. Sonra bu ikisi de kendinden geer, orada baba da bir olur ogul da. Neseyle dert uzlasti mi trkmz algicilari uyandirdi. algici uyutucu bir sarki okumaya basladi: Ey yzn grmedigim sevgili, bana bir kadeh sun. Sen benim yzmsn, hakikatimsin, seni grmezsem sasilmaz. Yakinligin son derecesi, spheye dsme perdesiyle brnmedir. Sen aklimsin, seni grmezsem sasilmaz. Karisik seylerin birbirine girmesinden seni gremezsem sasilacak sey degildir bu. Sen, bana sah damarimdan daha yakinken, ya diye nasil sana hitap edebilirim? Ya uzakta olana hitaptir. Ben, kiskanligimdan yanimdaki sevgiliyi gizlemek, duyanlari yaniltmak iin daglarda, llerde sana nida

edip duruyorum. Peygamberin huzuruna bir kr geldi, ey her hamur teknesine ihsanda bulunan dedi. Sen, sulara, yagmurlara hakimsin, ben de susuzum, su istiyorum. Ey beni suvaran medet, medet! Kr kapidan aceleyle gelince Ayse grnmemek iin derhal kati. O temiz kadin, kiskan peygamberin gayretini biliyordu. Kim daha gzelse kiskanligi daha artiktir. nk ogullarim kiskanlik nazdan meydana gelir. Kokmus kocakarilar, irkinliklerinin, kartlilarini bilirler de kocalarina kendi elleriyle gen kadin alirlar, kendi elleriyle kendilerine ortak getirirler. Iki alemde de Ahmed'in gzelligi gibi gzellik mi var? Tanri nuru, ona yardim etmede. Iki alemin nazi da onda olacak elbet. Bu bakimdan kiskanlik da, gnesten yz kat daha parlak olan ona yarasir. Topumu zhal yildizina attim. Yildizlar yznz evirin. Benim esi olmayan parlakligima karsi yok olun. Yoksa nuruma karsi rsvay olursunuz. Ben her gece keremimden kaybolurum, gider gibi grnrm, yoksa nereye gidecegim? Gider gibi grnrm de, siz de bir gececik olsun bensiz su alemde yarasalar gibi kanat irpin! Tavus kuslari gibi kanatlarinizi gsterin, sarhos olun bas ekin ululanin. Fakat arik nasil Eyaz'in mumu ise siz de arada bir o irkin ayaklariniza bakin. Benlikle sol taraf ehlinden olmayasiniz diye kulaginizi ekmek iin sabahleyin yz gsteririm der. Bunu birak da bu sz uzundur. Kn emri sz uzatmayi nehyetmistir. Peygamber sinamak iin O kadar gizlenme, o seni grmyor ki dedi. Ayse elleriyle isaret ederek O grmyor ama ben onu gryorum ya demek istedi. Bu gt vericinin szlerinin benzetmelerle, rneklerle dolu olmasi, aklin, ruhun gzelligine karsi kiskanligindan onu gstermek istemeyisinden ileri gelir. Ruh, bu kadar gizliyken akil, neden bu derece de onu kiskanir. Onun nuru kendi yzn rtmstr. A kiskan, kimden gizleniyorsun? Bu gnes, yzn rtmeden seyredip durmada. Fakat onun siddetli nuru, yzne perde olmada. Gnes bile ondan bir eser grmemekte. Artik sen, onu kimden gizlersin ki a kiskan? Fakat bende yle bir kiskanlik var ki onu kendimden bile kiskanir, kendimden bile gizlemek isterim. Siddetli kiskanlik atesimden gzlerimle, kulaklarimla savasa girmisim adeta. Ey can, ey gnl! Mademki bu kadar kiskansin, agzini yum, sz birak bari. Fakat korkarim susarsam o gnes baska bir yerde perdesini yirtar, kendini gsterir. Skutumuz ondan daha ziyade anlatmis olur. Onu grnmekten men edersek grnmeye olan meyl daha fazlalasir. Deniz cosup kkredi mi, kkreyisi kpk halinde grnr; kprs, Bilinmeyi diledim, sevdim de halki yarattim sirrini meydana getirir. Sz sylemekse o pencereyi kapatmak demektir. Sz sylemek, onu gizlemenin ta kendisidir. Gle karsi blble naralar at da ondan haberi olmayanlara korkusunu duyurma, oyala bu nagmelerle onlari. Kulaklari, szle mesgul olsun da akillari, gln yzn grme havasina kapilmasin. Hele pek aydin olan bu gnesin karsisinda her delil hakikatte yol vurucudur.

algici, sarhos Trkn huzurunda nagmelere gizleyerek elest sirlarini sylemeye basladi: Bilmem ki ay misin, put mu? Bilmem ki benden ne istersin? Bilmem ki sana nasil hizmet edeyim? Susup oturayim mi, yoksa syleyeyim mi? Sasilacak sey su: Hem benden ayri degilsin, hem de ben neredeyim, sen neredesin? Bunu bir trl bilmiyorum. Bilmiyorum beni nasil ekiyor da bazen karalar da yrtyor, bazen kan denizlerine gark ediyorsun. Bylece agzini aip bilmem, bilmiyorum demeye giristi, boyuna bu lafi sylyordu. Bilmiyorum sz haddi asinca Trkmz kizdi, kizisti. Yerinden firlayip topuzunu ekti, algicinin basina kt. Hemen bir avus kosup topuzu yakaladi, algiciyi ldrmek size yarasmaz dedi. Trk dedi ki: Bu sayisiz tekerlemesi, kafami sisirdi, bari ben onun kafasini ezeyim de grsn. A kaltaban, bilmiyorsan nane yeme... Biliyorsan ne syleyeceksen syle. A ahmak bildigini syle bari de bilmiyorum, bilmiyorum deyip durma. Ben; neredensin, nerelisin be adam? Diye soruyorum. Sen, ne Herat'liyim ne Belh'li... ne Bagdat'liyim ne Musul'lu, ne de Tiraz'li diyor, ne diye uzatip duruyorsun. Nereliysen syle bari de kurtul. Burada meramini sylememek aptalliktir. Yahut da sana ne yedin diye soruversem ne sarap itim, ne kebap yedim... Ne et yedim, ne tirit ne de mercimek diyorsun. Ne yediysen yalniz onu syle kafi. Sz uzun uzun gevelemek neden? algici dedi ki: Maksadim gizli. Senin nefyetmenden, yoktur demenden ispat senden rkp kamada. Var olani bir trl bulamiyorsun. Ispattan bir koku alasin diye nefyettim, bilmiyorum dedim. Bu sazi, nefiyle nagmelendirdim. lnce de lm, sana yasayis sirlarini syler.

LMEDEN NCE LMEK Bir haylidir can ekistin ama hala perde arkasindasin. nk bir trl lemedin; halbuki lm, asildi. lmedike can ekismen, sona ermez. Merdiven tamamlanmadika dama ikamazsin. Yz ayak merdivenin iki ayagi noksan olsa dama ikmak isteyen ikamaz, dama namahrem kesilir. Yz kula ipin bir kulaci eksik olsa kovaya kuyu suyunun dolmasina imkan yoktur. Bu gemi, yknden artik olan son batmani da yklemezse batmaz beyim. Son yklenen yk asil bil, ne is yaparsa o yapar. Vesvese ve azginlik gemisini o batirir. Akil gemisi batti mi insan, bu gk kubbeye gnes kesilir. lmedigin iin can ekismen uzadi. Ey Tiraz mumu, sabahleyin sn l. Yildizlarimiz gizlenmedike can gnesi, bil ki gizlidir. Topuzu kendine vur da benligini darmadagin et. nk bu ten gz, kulaga tikanmis pamuga benzer. Ey alak, bende, benim hareketlerimde grdgn benlik, senin benliginin aksidir. Sen, kendi kendine topuz vurmadasin. Benim suretimde kendi aksini grms kendinle bogazlasmak iin cosmus, kprmssn. Hani o aslan da kuyuda kendi aksini grmst de dsmani sanip saldirmisti ya, onun gibi iste. Yok demek, sphe yok ki var olanin varligin ziddidir. Yok, diyorum, bilmem diyorum, sen de bu zitla,

ziddi olan vari ve varligi birazcik anla artik. Bu zamanda ziddi nefyetmeden baska anlayis aresi yok ki tuzak olmasin. Ey akilli fikirli er, sevgiliyi perdesiz grmek istiyorsan lm se, o perdeyi yirt. Fakat lr mezara gidersin hani o lm degil. Seni degistiren nura gtren lm se. Erkek erkeklik agina girdi, kendini bildi mi ocukluk, lr gider; Rum diyarina mensup olur. Zencilik kalmaz. Toprak altin oldu mu toprakligi kalmaz. Gam ferahlik haline geldi mi insana keder verme dikeni yok olur gider. Mustafa bunu iin ey sirlari arayan, diri olan bir l grmek istersen dedi... Diriler gibi su toprak stnde l olarak yryen, cani gklere ycelmis, yceleri yurt edinmis birisini grmek dilersen... lmden nce bu alemden gms, akilla degil de ancak sen de lrsen anlayacagin bir hale gelmis. Cani, halkin cani gibi gmemis, bir duraktan bir duraga ge ge ta son duraga varmis. Birisini, yeryznde bu sifatlara brnms gezip duran bir ly grmek istersen... Tertemiz Ebu Bekir'i gr ki o, dogrulugu yznden mahsere varmis, hasrolmus kisilerin ulusudur. Bu alemde EbuBekris Siddiyk'a bak da hasri daha iyi tasdik et. Muhammed'de elde bulunan, grnp duran yzlerce kiyametti. nk o, her hakikati, zp baglama yoklugunda hal olmus, hakiki varliga ulasmisti. Ahmet bu dnyaya ikinci defa dogmustu. O, apaik yzlerce kiyametti. Ondan kiyameti sorup dururlar ve Ey kiyamet, kiyamete ne kadar zaman var derlerdi. Birisi o hakiki mahser olan Peygamberden hasri sordu mu ok defa hal diliyle Mahserden hasri soruyor derdi. Iste onun iin o gzel haberler veren peygamber, ey ulular demistir, lmeden nce ln! Nitekim ben de lmeden ldm de bu sesi, bu shreti o taraftan aldim, getirdim. Kiyamet ol da kiyameti gr. Her seyi grmenin sarti budur. Ister nur olsun, ister karanlik. O olmadika onu tamami ile bilemezsin. Akil oldun mu akli tamami ile bilirsin, ask oldun mu askin yanmis, mahvolmus fitillerini anlar, duyarsin. Anlayis bunu kavrayabilseydi bu davanin delilini apaik sylerdim. Incir yiyen bir kus gelip konuk olsa bu tarafta incir oktur, incirin hibir degeri yoktur. Alemde bulunan kadin, erkek... Herkes her an can vermede, lmededir. Szlerini de, lm zamani babanin ogula vasiyeti say. Da ibret al acin... Bu suretle de buguz haset ve kin, kknden sklp iksin. Yakinlarina onlar lnce nasil yregin yanarsa o esit bak. Gelecek sey gelmistir onlari lms say, sevdigini lyor, lms onu kaybetmissin bil. Garezler senin bu esit bakisina perde oluyorsa onlari yirt, at. Bunlari yirtip atamazsan acizim deyip kalma. Bil ki aciz olani bir acze salan var. Aciz, bir zincirdir. Birisi gelmis, sana o zinciri takmistir. Gzn aip zinciri takani grmek gerek. Ey yasayis yolunu gsteren ben bir dogandim, ayagim baglandi, bu neden? Diye yalvarip sizlanmaya koyul. Yarabbi de, ktlge kuvvetle adim attim. Bu yzden kahrinla daima zarar ve ziyan iindeyim. Senin gtlerine karsi kulagim sagirdir. Put kiriyorum diye davadaydim ama put yapiyormusum meger. Senin yaptigin seyleri senin sanatlarini anmak mi farzdir, lm anmak mi? lm, gz mevsimine benzer, sense yapraklarin aslisin.

Su lm yillardir davulcagizini dver durur da senin kulagin vakitsiz ve yersiz oynar. Fakat can verme aginda ah lm dersin. lm simdi mi seni uyandirdi? lmn nara atmadan bogazi yirtildi sesi tutuldu; dvle dvle davulu patladi! Sense kendini bir seylere verdin, ince eleyip sik dokudun; ne sesini duydun, ne davulunu! Fakat lmn ne demek oldugunu simdi anladin iste.

ASURE GN Asure gn btn Halep'liler, Antakya kapisina gelirler, ta geceye kadar. Kadin erkek, byk bir kalabalik toplanir, Ehlibeyt'in yasini tutarlardi. Bagirirlar, aglarlar, feryat ederlerdi. Sia, Kerbela vakasi iin yas tutarlardi. Ehlibeyt'in Yezit'ten, Simir'den ektikleri zulmleri, onlar tarafindan ugradiklari sinamalari sayip dkerler, sesleri ses verir, feryatlari, btn ovayi, l doldururdu. Bir garip sair, asure gn lden geldi, o feryadi duydu. Sehri birakip o tarafa yrd, feryadin sebebini arastirmaya koyuldu. Merak etti, bu gam nedir bu yas kime tutuluyor diye sorusturmaya basladi. Herhalde bir ulu bey lms olmali diyordu; byle bir topluluk, kk is degil. Ben garibim siz buralisiniz adini lakaplarini syleyin. Adi neydi ne is grrd, nasil adamdi? Bana bildirin de onun iyiliklerine ait bir mersiye syleyeyim. Bunu duyanlarin birisi dedi ki: Yahu sen deli misin? Yoksa Sia degilsin de Ehlibeyt dsmani misin? Asure gnn, o gn sehit olan cana yas tutmanin yzlerce yil yasamadan daha stn oldugunu bilmiyor musun? Bu dert Mminin yaninda degersiz olur mu hi? Kulagin aski kpenin degerincedir. Mmine gre o pak nurun yasi, yzlerce Nuh tufanindan da meshurdur. Sair dedi ki: Dogru ama Yezit'in devri nerede? Bu yas buraya ne kadar ge gelmis? Krler bile o ktlkleri grdler, sagirlarin kulaklari bile o hikayeleri duydu. Siz simdiye kadar uyuyor muydunuz ki simdi yas tutuyor, elbisenizi yirtiyorsunuz? Ey uykuya dalanlar, kendinize aglayin! nk bu agir uyku, ok kt bir lm. Tanriya mensup ruh, zindandan kurtuldu. Neden elbisenizi yirtalim, niin elimizi isirip duralim? Onlar din sultanlariydi. Bagi kirdiklari zaman onlara sevin agidir. Devlet saymanina uup gittiler; tomrugu zinciri zp attilar. O gn devler gndr, gzellik ve saltanat gndr. Bir zerrecik anlasan, bilsen bunun byle oldugunu tasdik edersin? Bilmiyor anlamiyorsan yr, kendine agla. nk gmeyi mahseri inkar ediyorsun. Kendi harap dinine, harap gnlne agla ki bu eski topraktan baska bir sey grmyor. Gryorsa neden yigitlesmiyor, Tanriya dayanmiyor; neden gz tok degil? Nerede yznde din sarabinin verdigi nur? Denizi grdysen hani cmert elin, avucun? Irmagi gren suyu esirgemez; hele o denizi, o bulutu grmsse. Karinca o gzelim harmanlari grmez de bir tanecik bugdayin stne titrer. O taneyi hirsla, korkuyla eker durur da onca yigini grmez. Harman sahibi de ey krlgnden hibir sey grmeyen der; harmanlarimizdan ancak o bir tek taneyi grdn de ona canla basla sarildin. Ey surette zerre olan, Zuhal yildizini gr. Sen bir topal karincasin, yr Sleyman'a bak. Sen bu cisimden ibaret degilsin, gzden

ibaretsin. Cani grsen cisimden vazgeersin. Insan gzdr, te yani deriden, etten baska bir ser degil. Gz, neyi grrse degeri o kadardir insanin. Bir kp boyuna deniz suyu ile doldurulsa koca bir dagi sele verir. Kpn canindan denize bir yol ailirsa kp, irmaktan stn olur. Onun iin Syle sz denizin szdr. Ahmed neyi sylerse hakikatte o sz hakikat denizinindir. Onun szleri denizin incileridir. nk gnl denizle birdir onun. Deniz daima kpmze yardim edip durursa artik bir balikta denizin bulunmasina sasilir mi? Duygu gz su geip gidici suretlere dsms, donup kalmistir. Sen, o sureti geip gidici grrsn ama hakikatte geip gitmez o. Bu ikilik sasi gzn grsdr. Yoksa evvel ahirdir, ahir de evvel. Bu nereden bilinir? ldkten sonra dirilmeden. ldkten sonra dirilmeyi ara da bundan az bahset. Dirilme gnnn gelmesine sart nce lmektir. nk dirilme, lmden sonradir. Herkes yokluktan korkar, iste btn alem, bu yzden yol sapitmistir. Halbuki yokluk, asil siginilacak yerdir. Bilgiyi nerede arayalim? Bilgiyi terk etmede. Barisi nerede umalim? Baristan vazgemeden. Varligi nerede arayalim? Varligi terk etmede. Elmayi nereden umalim? Elden vazgemeden! Ey gzel yardimci, yok gren gz varligi grr bir hale getirmeye de kadirsin sen. Yokluktan meydana gelen gz, varligi tamami ile yom grd. Fakat su iki gz, degisti de nurlandi mi bu dzgn cihan mahser olur. Bu hamlara anlamak haram oldu da onun iin bu hakikatler noksan grnd. Tanri cmerttir ama gzelim cennetin nimetleri cehennemlige haramdir. O, ebedi ahde vefa edenlerden degildir, onun iin de cennet bali agzina aci gelir. Msteri olmayinca alis veris etmeye eliniz oynar mi? Birisi gelir, mallara bakar, fakat bakmakla alici olmaz ki. O ahmak bakis ancak alay iindir. Bu kaa? Su kaa? Diye sorar, dolasir. Fakat vakit geirmek, iinden de glp eglenmek iin. Usancindan gelir, senden kumas ister. Fakat ne msteridir ne de kumas arar. Kumasi yz kere grr, yz kere geri verir. O nerede kumas lecek? Yel ler poyraz bier! Nerede msterinin gelisi, alisverisi, nerede bir serserinin alayi, gnl egleyisi? Cebinde bir habbe bile yoktur. Ancak gevezelik eder, yoksa nereden cppe alacak? Alisveris iin sermaye yoktur; artik onun irkin surati nedir, alayi, gevezeligi ne oluyor? Bu dnya pazarinda sermaye altindir, orada da ask ve iki islak gz. Kim eli bos pazara giderse mr geer, tamami ile ham ve eli bos olarak geri dner. Kardes neredeydin? Hibir yerde. Ne pisirdin? Hibir sey! Msteri ol da elim oynasin gebe olan madenimden lal dogsun. Fakat msteri gevsek ve soguk bile olsa yine sen onu agir. nk byle emredilmistir. Dogan kusunu uur ruh gvercinini tut. Davet yolunda Nuh'un yolunda yr. Tanri iin hizmette bulun. Halkin kabul etmesiyle, ret etmesiyle ne isin var senin.

SAHUR DAVULU Birisi, byk bir zatin evinin kapisinda sahur davulu almakta idi. Gece yarisi ask ile sevk ile davul aliyordu. Ona kabiliyetli birisi dedi ki: Evvela bu davulu, seher vakti al, gece yarisi bu kepazelik olmaz. Bir de ey hevesli adam, sunu da bil ki bu evde hi kimse yok. Burada seytandan periden baska kimse yokken ne diye vaktini zayi ediyorsun? Tefi, davulu birisi duysun diye aliyorsan duyacak kulak nerede? Bunu anlamak iin akil lazim, fakat akil hani?

Davulcu dedi ki: Sen szn bitirdin simdi cevabimi dinle de sasirip kalma. Sence simdi gece yarisi ama bence nese sabahi yaklasti. Her siniklik bence kutlu bir hale geldi. Btn geceler, gzme gndz kesildi. Nil irmagi sana kandir ama bence kan degil, sudur ey akilli kisi. Sence o demirdir, tuntur ama Davut peygambere mumdur. Dag, sana karsi agiridir, cansizdir, fakat Davut'un nnde usta bir algii, bir okuyucudur. Senin nnde o kirik taslar susarlar. Fakat Ahmed'in nnde fasih bir hale gelir, hamd senada bulunurlar. Senin nnde mescidin stunu ldr, fakat Ahmed'e karsi gnln aldirmis bir asiktir. Cihanin btn czleri halkin nnde ldr, Tanriya karsi bilgi sahibi ve muti. Bu evde bu konakta kimse yok, neden bu davulu aliyorsun dedin. Bu halk, tanri iin paralar verir, yzlerce hayrin temelini atar, mescitler yaparlar. Sarhos asiklar gibi uzun bir yol olan Hacca giderler, seve seve canlari ile, mallari ile oynarlar. Hi o evde kimse yok derler mi? Ev sahibi, ev iinde gizlenen cana benzer. Tanri nuru ile isiklanan, sevgilinin konagini dolu grr. Nice dolu ve kalabalik konaklar vardir ki isin sonunu grenler, onlari bos grrler. Kimi dilersen Kabe'de ara da derhal nnde beliriversin. Ziynetli ve yce olan bir suret, nasil olur da Tanri yurdu olmaz, bos olur? Ona kapi kapanmaz, o geldi mi derhal ailir. Fakat baskalari, askla degil, ihtiyalardan gelirler. Hacca gidenler neden bu ses duymadan Lebbeyk deyip duruyoruz derler mi? Hakikatte onlara su Lebbeyk demeyi nasip edis, her lahza tek Tanridan gelen bir sestir. Ben de koku aldim, biliyorum bu ksk, bu konak, can meclisinin kuruldugu yerdir topragi da kimyadir. Hafif ve tiz nagmelerle bakirimi ebediyen onun kimyasina vurup duracagim. Nihayet bu sahur davulum, denizleri costuracak, inciler saacak, ihsanlarda bulunacak. Halk, savas safinda tanri iin canlari ile oynar. Birisi Eyp gibi belalara dser, br Yakup gibi sabreder. Yz binlerce susuz ve muhta kisi, Tanri iin tamaha dser, alisir durur. Ben de sulari yargilayan, rten Tanri iin bu kapidan sahur davulu aliyorum, benim de midim onda. Parasini almak iin msterimi istiyorsun? Gnl, Tanridan daha iyi msteri nerede var? Malindan pis dagarcigi alir, sana kendinden isiklanan bir gnl nuru verir. Hakikatte yok olan su buz kesmis bedeni alir, vehmimize sigmaz bir saltanat ihsan eder. Birka katra gz yasi alir, sekerlerin, ballarin kiskandigi kevseri bagislar. Sevdalarla, dertlerle dolu ah-i alir, her ah-a karsilik yzlerce karli mevkii ltfeder. Gzyasi bulutunun srdg ah bulutu yzndendir ki Halil'e fazla ah eden dedi. Gel de hemen su esi olmayan alisverisi durmayan pazarda eskileri sat, hazir ve elde bir olan beyligi al. Eger bir sphe gelir de yolunu vurursa ticarette bulunan peygamberleri kendine senet yap. O padisahlar padisahi, onlarin talihlerini yle yaver etti, onlara yle bir baht verdi ki daglar bile onlarin pili pirtilarini ekmeye muktedir degildir.

HAZRETI BILAL ASKI

Efendisi, Bilal'i terbiye etmek iin diken dali ile dvmekte o da dikenlere canini feda etmekteydi. Efendisi neden Ahmed'i anmaktasin diyordu... Sen, kt bir kulsun, benim dinimi inkar ediyorsun. Efendisi onu gnes altinda dvmekte, o da Ahad diye vnmekteydi. Derken Siddiyk, o taraftan geti, onun Ahad demesini duydu. Gz doldu gnl incindi, o Ahad sznden bir asina kokusu aldi. Sonra onu tenhaca grp nasihat verdi, dedi ki: Inanisini kafirlerden gizli tut. Tanri gizli seyleri bilir, maksadini gizle. Bilal tvbe ettim dedi. Ertesi gn Siddyk, erkenden bir is iin oradan geiyordu. Yine Ahad szyle dayak sesini duydu. Gnl ateslendi. Yine nasihat etti, o da tvbe etti ama ask gelince tvbesini bozuverdi. Byle bir hayli tvbe etti, nihayet tvbeden bezdi. Inanisini aiga vurdu, bedenini belaya atti, ey Muhammed dedi, ey tvbelere dsman. Bedenim de seninle dolu, damarim da. Artik bu bedene nasil olur da tvbe sigar? Bundan byle tvbeyi gnlden ikaracagim. Ebedi hayata nasil olur da tvbe edebilirim? Ask, kahredicidir, ben de onun eline dsms, kahrolmus birisiyim. Askin cosup kprmesiyle, askin aciligi ile seker gibi tatlilastim. Ey kasirga, senin nnde bir yapragim ben, nereye dsecegimi ne bilirim? Hilal'sem de kosusup duruyorum Bilal'sem de. Senin gnesine uymusum bir kere. Ayin Bedir olus yahut zayiflayip eriyerek hilal haline gelisle ne isi var? O gnesin ardina dsms glge gibi kosar durur. kaza ve kadere karsi bir kararda durmaya kalkisan kendi sakalina gler. Hem bir saman p rzgarin nne dsmek, hem de bir yerde durmaya kalkismak. Hem kiyamet, hem de sonra ise gce kalkmak! Ben askin elinde dagarciktaki kedi gibiyim. Bir an yukari ikmadayim, bir an asagi dsmede. O, beni basinin stnde dndrp durmada. Ne asagida kararim var, ne yukarida. Asilar kuvvetli bir selin nne dsmslerdir. Onlar, askin takdirine razi olmuslardir. Degirmen tasi gibi durup dinlenmeden gece gndz inleyip sizlanarak dner dururlar. Degirmen tasinin dnp durmasi, kimse bu irmak duruyor demesin diye irmak arayanlara bir sahit olmustur. Arktaki suyu grmyorsan gel de degirmen tasinin dnsn gr. Felegin o dnp durmadan usandigi, bir karara baglandigi yok. Sen de ey gnl, yildiz gibi ol, durup dinlenmeyi dileme. Hangi dala el atsan, nereye ulasip yapissan ask, o dali kirar, o seyi koparir. Kaderin dnp durusunu grmyorsan unsurlarin cosusunu, dnsn seyret. Denizin stndeki plerle kpklerin dnp akisi, serefli denizin kprp cosmasindandir. Basi dnms rzgarin dnsn seyret de onun emrine uymus olan deniz dalgalarinin cosup kprsn gr. Gnesle ay, iki degirmen kzdr. Dnp dururlar ve etrafi korurlar. Yildizlar da konak konak kosarlar. Her kutlu ve kutsuz seyin binegi olurlar. Felekteki yildizlar, uzak olduklarindan, duygularin da tembel ve gevsek olup iz izleyemediklerinden onlarin hakikatini bilmezsin. Bizim gz, kulak ve akil yildizlarimiz, gece nerededir, uyanikken nerede? Gah kutlulukla, vuslatta, gnlleri hos. Gah kutsuzlukla, ayrilikta kendilerinden gemislerdir. Felekteki ay, byle dnp durduka bazen kapkaranliktir bir zamanda apaydinlik. Gah balla st gibi bahar ve yaz olur, gah, bir lm yerine benzeyen kis, zemheri gelir atar, karlar yagar. Klli olan seyler bile onun nnde top gibi yuvarlanip durur, evganina tabi olur, secde eder. Sen ey gnl, bu yz binlerce varlik iinden bir czsn, nasil olur da onun hkmne karsi kararsiz bir hale gelmezsin? Beyin emrindeki ata dn, at gah ahirda mahpustur, gah gezer dolasir. Seni de bir miha bagladi mi sabret,

zd m yr sira. Gnes gkyznde egri bgr gitti mi yz kararir, Tanri onu bir tutulmaya ugratir. Sen de aklini basina devsir de tutulma yerine dsmemeye savas, bu suretle de tencere gibi yz kara bir hale gelme. Buluta da yle yrme, byle yr diye atesten kirba vururlar. Filan ovaya yagmur yagdir, buraya degil, kulagini a diye kulagini bururlar. Senin aklin, gnesten artik degildir ya. Nehyedilen fikirde kakilip kalma. Ey akil, sen de dizginini egriltme de tutulup nursuz bir hale gelmeyesin. Gnesin suu az oldu mu az tutulur, yarisini tutulmus grrsn, yarisini nurlu. Tanri, bu suretle seni suun ne kadarsa o kadar tutarim. Sua verilen ceza su miktarincadir. Ister iyi olsun ister kt... Ister asikar olsun, ister gizli... Biz her seyi duyariz, her seyi grrz der. Babacigim, bundan ge, nevruz oldu, halk, Tanri ltfuna ulasti, herkesin agzina tat geldi. Yine irmagimiza can suyu geldi. Yine padisahimiz kymze kondu. Baht salinip gezmede, etegini srmede, tvbeyi bozma zamani geldi diye naralar atmadadir. Yine sel geldi, tvbeyi silip sprd. Beki uykuya daldi, firsat vakti gelip atti. Her mahmur, sarap iti, sarhos oldu. Bu gece varimizi, yogumuzu rehine koyacagiz. O canlara canlar katan lal sarapla lal iinde lal olduk, lal iinde lal kesildik. Yine meclis senlendi, gnlleri parlatti. Kalk, kem gz degmesin diye mangala re otu at. Gzel sarhoslarin naralarini duyuyorum. Camin, ta sonuna kadar byle olmayalim iste. Iste bir Hilal bir Bilal'e dost oldu. Diken yarasi, ona gl ve glnar kesildi. Beden diken yarasi ile kalbura dnd ama canim, bedenim, devlet glistani oldu. Beden, o kafirin dikeninin zahmi nnde ama canim, Tanrinin sarhosu. Canima bir can kokusudur gelmede, merhametli sevgilimin kokusu erismede. Mustafa, Miratan geldi, Bilal'ine nu mutlu ne mutlu. Siddiyk, dogru zl, dogru szl Bilal'den bu szleri duyunca tvbesinden el yudu. Siddiyk bunun zerine Mustafa'nin yanina gelip vefali Bilal'in halini anlatti. Dedi ki: O felekleri len evik ve kutlu kanatli Bilal, simdi senin askina dsms, senin tuzagina tutulmustur. Padisahin dogani iken o kuzgunlardan zahmetlere ugramada. O agir define, pislik iine gmlms. Baykuslar, dogana sitem etmedeler. Susuz oldugu halde kanatlarini yolmadalar. Suu ancak dogan olusu. Yusuf'un gzellikten baska ne suu var ki? Baykusun yeri yurdu yikik yerlerdir. Onun iin dogana kafirce kizmadalar. Neden o diyari hatirliyorsun? Neden padisahin kskn bilegini aniyorsun? Baykuslarin kynde gevezelik ediyor, buraya bir kargasaliktir saliyorsun. Felegin stndeki esir bile, yuvamiza haset ederken sen oraya yikik yer diyor, orayi hor gryorsun. Deli oldun galiba ki baykuslarin seni padisah ve basbug yapmalari hevesine kapildin. Vehme, sevdaya kapilip dnmede, dolasmada, bu cennete virane adini takmadasin. Kt huylu herif, bu delilik, bu sama fikirler, kafadan ikincaya kadar kafana vuracagiz senin. Bu szlerle onu dogruya karsi armiha geriyorlar, elbiselerini soyup iplak vcudunu diken dallariyla dvyorlar. Bedenden yzlerce kan irmagi fiskirmada. yle oldugu halde Ahad diyerek bas koymada. Dinini gizle melun kafirlerden sirrini sakla diye gtler verdim. Fakat o asik, kiyamete ulasmis... Ona

tvbe kapisi kapanmis. Hem asiklik, hem tvbe, hem de sabretme imkani. Bu, pek imkansiz bir seydir canim efendim. Tvbe bir kurtagizdir, asksa bir ejderhaya benzer. Tvbe, halkin sifatidir, asksa Tanri sifati. Ask, kimseye niyazi ve ihtiyaci olmayan Tanrinin vasiflarindandir. Ondan baskasina asik olma geici bir hevestir. nk mecazi ask, altinlarla bezenmis bir gzelliktir. Grns nurdur, fakat ii dumandir. Nur gitti de duman meydana ikti mi mecazi ask, derhal sogur donar. O gzellik aslina gider, beden kokmus rsvay, kt bir halde kalir. Ayin nuru da aya dnd m duvardaki aksi gider, o duvar simsiyah kesilir. O nakis, o boya gitti mi su ve toprak kalir. Ay olmayinca o duvar seytan gibi bir hale dser. Kalp altinin yznden altini gidince, o altin, kendi madenine dnnce, kepaze bakir, duman gibi kala kalir. Bu yzden de ona asik olanin yz kararir. Gzllerse altin madenine asik olurlar. Asklari her gn biraz daha artar. nk altin madenine altinlikta ortak yoktur. Merhaba ey sphesiz hilesiz altin madeni. Kim kalp bir akayi altin madenine ortak ederse asil altin, mekansizlik madenine gitti mi, asik da istirabindan lr, masuk da. Ikisi de adeta suyu ekilmis girdaptaki baliga dner. Tanriya ait olan ask, ycelik gnesidir. Halk da glge gibi onun nurunun emrindedir. Mustafa, bu vakayi duyunca hos bir surette ferahladi, neselendi Ebubekir'de bu hali grnce sz sylemeye istahlandi. Mustafa gibi bir dinleyici duyunca her kili, ayri bir dil oldu. Mustafa dedi ki: Peki, ne aresi var simdi? Ebubekir ben ona msteriyim dedi. Efendisi ne isterse zarara ziyana bakmadan alacagim. nk o yeryznde Tanri esiri olmus, Tanri dsmanlarinin hismina ugramis. Mustafa dedi ki: Ey devlet arayan, bu hususta ben de sana ortagim. Vekilim ol, msteri olup onu al, yari parasini ben de sana ortagim. Ebubekir bas stne deyip derhal amansiz kafirin evine gitti. Kendi kendine ocuklarin elindeki inciyi almak kolaydir diyordu. Yol yaniltan Seytan, dnya malina karsilik bu ahmak ocuklarin aklini, imanini satin alir ya. Lese o kadar ziynet verir ki karsilik olarak onlardan iki yz tane gl bahesi satin alir. By yapar da o kadar ay isigi gsterir ki asagilik adamlardan yzlerce keseyi kapar. Peygamberler onlara alisveris etmeyi grettiler, onlarin nnde din mumunu yaktilar. Fakat seytan ve yol yaniltan byc, hileyle, byye peygamberleri onlara irkin gsterdi. Dsman by yaparak kari ile kocayi birbirine irkin gsterir, nihayet aralarina ayrilik dser. Onlarin gzlerini byyle kapattilar da byle degerli bir inciyi asagilik kisiye sattilar. Bu inci, iki alemde de stndr. Gel de hemen su esek gibi bir seyden anlamayan ocuktan satin al. Esege gre katir bocugu ile inci birdir. O esek zaten inciyle denizin vcudunda sphe eder. O denizi de inkar eder, incilerini de. Hi hayvan, inciyi ss ps arar mi? Tanri, lal ve inci aramaz. Tanri onun kafasina byle bir sey koymamistir. Hi eseklerde kpe grdn m? Esegin kulagi da yesilliktedir akli da. Vettini suresindeki Insani en gzel sekilde yarattik ayetini oku. Ey dost en degerli inci candir. En gzel sekli olan insan sekli, arstan da stndr, dsnceye de sigmaz. Bu paha biilmez seyin degerini sylesem ben de yanarim, duyan da yanar. Burada artik sus dudagini yum, esegini bu tarafa srme. Siddiyk da eseklerin yanina gitti. Kapinin halkasini dvd. Kapi ailinca o kafirin evine adeta kendinden gemis bir halde girdi. Kendinden gemis sarhos ve atesli bir halde oturdu. Agzindan bir hayli aci szler ikti.

Dedi ki: Bu Tanri dostunu nasil dvyorsun? Ey apaik dsman bu ne haset? Kendi dininde dogru isen dogru szl bir adama zulmetmeye gnln nasil razi oluyor? Ey kafirlik dininde kari olan, nasil oluyor da bir sehzadeye karsi byle bir zanda bulunuyorsun? Ey ebedi lanete ugramis, ey merdut adam, daima adami egri bgr gsteren aynaya bakma. O anda Siddiyk'in agzindan ikan szleri sylesem elini ayagini kaybedersin. O hikmet kaynaklari cihetsizlik makamindan cosmada, dudagindan Firat gibi kaynayip akmada idi. Herhangi bir tastan su kaynar, akar. Bu su, tasin ne yanindan gelir, ne ortasindan. Tanri o tasi kendisine bir siper yapmistir. O gk renkli suyu, o tastan akitip durmadadir. Nitekim senin gz kaynagindan da nur, hi eksilmeden akip durmadadir. O nur, ne yagdan meydana gelir, ne deriden. Dost, yaratilista o gz, nura bir vesile yapmistir. Kulak boslugunda da ekici bir yel vardir. Syleyenin yalan olsun dogru olsun szlerini duyar anlar. O kck kemikteki yel nasil bir yeldir ki sz syleyenin harfini, sesini aliyor? Kemikle yel ancak bir vesileden ibarettir. Iki alemde de tanridan baska kimse yoktur. Perdesiz olarak duyan da odur syleyen de. nk Kulaklar bastan sayilir. Kafir dedi ki: Ey ikramci adam, eger aciyorsan para ver, al onu. Gnln yanoyorsa onu benden satin al. Mskln parasiz hallolmaz. Ebubekir, yzlerce hizmette bulunur, Tanriya karsi da bes yz kere skr secdesine kapanirim. Gzel bir kulum var fakat kafir. Vcudu beyaz ama gnl kara, gnl nurlu kulu ver bana. Birisini gnderip klesini getirtti, hakikatten o kle pek gzeldi. Bir derece ki o kafir, hayran oldu, tasa benzeyen yregi adeta yerinden oynadi. Surete tapanlarin hali budur. Tas gibi yrekleri, bir suret grdler mi mum gibi erir. Fakat yine dayandi, inat etti, bu hibir sey degil, bundan baska daha para vermelisin dedi. Ebubekir, o kafirin, hirsi yatisincaya, gnl razi oluncaya kadar da para verip Bilal'i satin aldi. O tas yrekli kafir aciklanarak, eglenerek, alay ederek bir kahkaha atti. Siddiyk dedi ki: Bu kahkaha neden? Herif cevap verecegi yerde bsbtn glmeye kahkahasini arttirmaya basladi. Dedi ki: Bu kara kleyi almaya bu kadar dsmesen, bu kadar sevdalanmasan, ben de israr etmezdim , bu verdigin paranin onda biriyle almis olurdun. Bence o yarim aka bile etmez. Fakat pahasini bagira agira sen arttirdin. Siddiyk a ahmak diye cevap verdi, ocuk gibi bir cevize karsilik bir inci verdin. Bence o iki cihana deger. Ben cana bakiyorum sen renge bakiyorsun. O kizil altin fakat su ahmaklar yurdunda oturanlarin hasedi yznden kara grnmede. Cisimlerin su yedi rengini gren bas gz, bu perde ardindan o ruhu gremez. Eger satista biraz daha nekeslik etseydin btn malimi mlkm verirdim. Daha ziyade stne dsseydin baskalarindan bir etek dolusu altin bor alir, onu da verirdim. Fakat bedava buldun da ucuz verdin. Hokkayi aip da iindeki inciyi grmedin. Cahilliginden st kapalin okkayi verdin, yakinda grrsn sen ne zarara girdin! Lal dolu hokkayi yele verdin. Zenci gibi kara yzl olusuna da seviniyorsun. Sonunda ok eyvah dersin. Hibir kimse bahti, devleti satar mi? Baht sana kle elbiselerini brnms de gelmisti. Fakat talihsiz gzn, zahirden baska bir sey grmedi ki. O sana kullugunu gsterdi, fakat irkin huyun onunla hileye dzene giristi. A herzevekil bu bedeni ak, gnl kara kleyi puta taparcasina al bakalim. Bu senin, o da benim. Ikimiz karliyiz a kafir. Senin dinin senin, benimki benim. Puta tapanlarin layigi budur zaten. ulu atlas olur ati sopa. Kafirlerin mezari gibi dumanla atesle doludur ii, fakat disarisi yzlerce nakisla, ziynetle bezenmistir.

Zalimlerim mallari gibi hani. Disaridan gzel grnr ama hakikatte mazlum kanidir, vebalidir. Mnafik gibi grnste orucu, namazi grnr de hakikatte otsuz, imensiz kapkara topraktir. Gar gur edip duran bos buluta benzer. Ondan ne yeryznde bir fayda vardir, ne bugdaya bir kuvvet. Hileli ve yalan vade gibi hani. Sonu rsvayliktir, fakat n parlak grnr. Ondan sonra Bilal'in elini tuttu, o mihmetin dislerinde bir hilale dnms olan dostun eline yapisti, yola dstler. O bir hilale dnms de agza yol bulmustu, tatli dilli birine gitmekteydi. Zayif, hasta bir haldeydi. Mustafa'nin yzn grnce sirt st dsp bayildi. Uzun mddet kendisinden gemis olarak yle baygin kaldi. Kendine gelince sevincinden gzyaslari dkmeye basladi. Mustafa onu kuakladi. Ona ne bagisladi, ne ihsanlarda bulundu kim bilir? Sanki bir bakirdi, iksire kavusmus. Sanki bir mflisti, bol bir define elde etmis. Perisan balik denize dsmst, yolunu kaybetmis kervan yol bulmustu. Peygamberin o anda syledigi szler, geceye sylenseydi gecelikten ikar, sabah gibi apaydin olurdu. Ben, o szleri anlatamam ki! Hamel burcundaki gnes, otlara ve henz olmamis hurmalara ne yapar? Bilirsin ya. Ari duru su, ieklerle fidanlara neler syler? Onu da bilirsin. Tanrinin sanati, cihanin btn czilerine karsi adeta afsuncularin agzindan ikan solugun, harfin tesirini yapar. Tanri ekisi, tesir ve sebeplerle olur. Harfsiz, dudaksiz yzlerce sz syler Tanri. Tesir edis de kaderden degil midir? Fakat tesiri, akilla anlasilmaz. Akil, asillarda mukallit oldugu iin bil ki ferilerinde de mukallittir. Akil peki, ben asli bilmede de mukallidim, fer-i bilmede de fakat asil maksat nedir, diye sorarsa de ki: Asil maksat yle bir seydir ki sen onu bilemezsin vesselam. Peygamber dedi ki: Ey Siddiyk, sana demedim mi ki bu ihsanda beni de ortak et. Ebubekir biz dedi ikimiz de senin kullariniz. Ben, onu senin rizan iin azat ettim. Sen beni kul et,bana dostum de, de senden hi azatlik istemem. Benim azatligim sana kul olmamdir. Sensiz olursam mihnetlere azaplara ugrarim. Ey Tanri seilmisi, bu seilisinle dnyayi dirilttin. Halkin geri kalanlarini ileri gtrdn, hele beni yok mu? Genligimde rya grmstm, degirmi gnes, bana selam vermisti. Beni yerden almis, gkyzne ikarmisti. Bu yceliste ona yoldas olmustum. Bu rya, olmayacak bir sey, malihulyadan ibaret. Hi olmayacak sey, benim halime uyar mi?, benim vasfim olur mu? Demistim. Fakat seni grnce kendimi grdm. Aferin o gzel aynaya! Seni grnce olmayacak sey, bana hal oldu. Canim ululuklara daldi. Ey sehirlerin ruhu, seni grnce bu gnesin sevgisi, harareti, gzmden dst. Gzm senin yznden yce bir himmet sahibi oldu, artik ayirliga, imenlige hor bakiyor, onlari hos grmyor. Nur aradim, kendimi nurun nuru olarak grdm. Huri aradim, kendimi hurilerin bile kiskandiklari derecede gzel buldum. Latif ve gms bedenli bir Yusuf aradim, sen de bir Yusuf'lar yurdu grdm ben. Cennet pesindeydim, arayip duruyordum. Her czn, bana bir cennet grnd. Bu vste bana nispetledir, yoksa bu vs sana bir kinamadir, bir hicivdir. Hani, Tanri Kelim'i Musa'ya karsi, o saf oban, Tanriyi vyor. Gel de bitlerini kirayim sana st iireyim,arigini dikeyim, nne evireyim diyordu ya. Fakat Tanri onun bu szlerini medih, saydi; sen de merhamet eder, benim szlerimi medih sayarsan sasilmaz. Anlayislara aci, kusurludur onlar ey akillarin, vehimlerin tesinde olan Tanri. Ey asiklar, eskileri yenileyen alemden yepyeni bir ikbal, bir devlet eristi. O alem, yle bir alemdir ki biarelere areler, arar. Dnyanin yz binlerce bulunmaz matahi o alemdedir.

Ey kavim, mjdeler olsun, ferahlik vakti geldi, zahmet devri geti, ferahlanin ey kavim. Ey Bilal, bizi ferahlandir demek iin bir gnes, hilalin evine gitti. Ey Bilal, dsman kokusu ile dudak altindan syledigin sz minarelere ik da kafirlerin krlgne ragmen bagir. Mjdeci, her dertlinin kulagina, kalk ey talihsiz, devlet yolunu tut diye bagirmada. Ey bu hapiste, su kokmus yerde, bitler iinde kalan, kendine gel... kimse duymasin kurtuldun sus! Dostum, her kilin dibinden bir davul sesi gelmede... Neden simdi susuyorsun? Haseti dsman yle bir sagir oldu ki bu kadar davul sesine karsi hani, ses nerede ki diyor. Bak, ne taze diye yzne reyhan vuruyorlar da krlgnden bu eziyet de nedir ki demekte. Huri, elini sikar; kr neden beni incitiyor diye hayretlere dser, elini eker. Bedenimi, elimi ne diye ekistirip duruyorlar... Ben uyuyorum, birakin da gzelce dalayim, bir rya greyim der. Ryada arayip durdugun burada... gzn a, o izi kutlu ay, nnde! Onun iin ycelere daha fazla bela geldi. nk sevgili, gzellere daha fazla cilvelenir. Her yolda gzellerle latife eder, kendisini onlara gsterir, onlarla cilvelenir. Fakat bazen krleri de bir costurur. Bir an iin kendisini krlere de verir. Bu yzden de krlerin mahallesinden bir feryattir kopar. Bilal'in bazi vasiflarini duydum. Simdi de Hial'in zayifligini dinle. O, yryste, gidiste Bilal'den ileriydi; kt huylarini daha fazla tepelemisti. Senin gibi ardina ardina gitmez, her an daha ziyade gerilemezdi; senin gibi mcevheri birakip tasa kosmazdi. Hani sunu gibi: Bir adama konuk geldi. Adam, konugun yasini sormaya, ne vakit dogdugunu arastirmaya koyuldu. Ogul dedi, ka yasindasin? Syle, saklama anlat bakalim. Konuk on sekiz dedi yahut on yedi, on alti. Yahut da kardeslik, on bes! Ev sahibi hadi bakalim saskin hadi, biraz daha geri geri git de ananin rahmine gir! Birisi bir beyden at istedi. Bey, yr dedi, o gzel ati al. Adam, ben onu istemem deyince neden dedi. Adam dedi ki: Pek huylu geri geri gidiyor. Boyuna gerisin geri gitmede. Bey dedi ki: Sen de kuyrugunu eve evir. Senin nefis atinin kuyrugu da sehvettir. Bu sebepten o kendisine tapan geri geri gider. Sehvet, sana aslindan kuyruk olduysa o sehveti ek evir, ahirete sehvetlen. Sehvetini yemeden imeden kestin mi sehvet yce akil cihetine dser, oradan bas gsterir. Hani bir agacin kt dallarini budarsin da iyi dallarindan dal budak verir, o dallar kuvvetlenir ya. Kuyrugunu o tarafa evirdin mi geri geri gitse bile siginilacak yere kadar varir, dayanir. Ne mutludur binicisine rm olan ve dogru giden atlar. Onlar, ne geri giderler, ne huysuzluk ederler. Tanri Kelim'i Musa gibi hizli hizli gider, bir kilim gibi Bahreyn'e kadar varir, yayilir. Musa'nin gittigi yol, tam yedi yz yillik yoldu, o sevda ile bu kadar uzun yolu asti. Bedenindeki gidis gayreti bu kadardi. Canindaki gayretse ta Illiyn'e degdi. Iyi biniciler, birbirlerini gemek iin atlarini srdler. Karinlari sis battallarsa ahirda kala kaldilar. Hani bir kervan bir kye gelip atmis, orada aik bir kapi grmst. Kervan halkindan biri bu kocakari sogugunda esyamizi buraya atalim, birka gn burada kalalim dedi. Ieriden bir ses geldi: Hayir neyiniz varsa nce disariya birakin da ondan sonra ieri girin. Atilmasi gereken ne varsa disariya at da yle gel. Onlarla ieriye girmeye kalkisma ki bu meclis pek yce bir meclistir. Hilal, gnl stat, ruhu aydin bir zatti. Inanmis bir adamin kuluydu, ona seyislik etmekteydi. Ahirda

seyislik ediyordu, ay, kuldu, kleydi ama hakikatte padisahlar padisahiydi. Beyin, klesinden haberi bile yoktur. nk ona ancak seytanin Adem'e baktigi gibi bakiyordu. Ancak su ve toprak gryordu, ondaki defineden haberi yoktu. Bes duyguyla alti ciheti gryordu, bes duygunun aslini degil. Topragin rengi meydandaydi, din nuru grnmyordu. Her peygamber alemde byleydi. Birisi minareyi grr, minaredeki kusu gremez. Minaredeki hnerli dogani gz alamaz. Ikincisi kanatlarini irpan kusu grr, fakat kusun agzindaki ty gremez. Tanri nuru ile bakansa hem kusu grr, hem agzindaki ty. brne der ki: Ty gr ty. Ty gremedike dgm ailmaz. Birisi insani nakislarla bezenmis baliktan bir suret grr br ilim ve amelle dolu bir balik. Beden minaredir, ilim ve ibadet kusa benzer, onu ister yz tane say ister iki tane. Orta grsl adam, yalniz kusu grr, kustan baska nde, artta hibir sey gremez. Tyse, kusta gizli olan tydr, kusun cani onunla kaimdir. Gagasinda ty bulunan kusun isi, hi egreti olmaz. Onun bilgisi daima canindan cosar.

HILAL'IN HASTALIGI Hilal kazara hastalandi, zayiflamaya, erimeye basladi. Mustafa, vahiyle onun halini anladi. Efendisi, onu, pek hor grdgnden hastaligindan da haberdar olmadi. O ihsan sahibi ahirda tam dokuz gn yatti. Hi kimse halini bilmiyordu. Er olan, erlere padisahlar padisahi kesilen, kendisini yzlerce akil, bir deniz gibi kaplayan, peygambere vahiy geldi. Tanri merhameti dertlilere derman oldu, istiyakini eken Hilal hastadir. Mustafa kadri yce Hilal'i grmek, ona gemis olsun deyip hatirini sormak iin o tarafa dogru yola ikti. O ay, vahiy gnesinin ardina dsms, sahabe de yildizlar gibi onun ardinca gitmedeydi. Ay Sahabem yildizlara benzer. Iyilere dogru yolu gsterirler, azginlari taslarlar diyordu. Beye o padisah geldi dediler nesesinden ilgin bir halde yerinden siradi. O padisahlar padisahini kendisi iin gelmis sanip sevinten ellerini irpti. Asagiya inip mustucuya canlar saiyordu adeta. Yeri pt, selam verdi. Yz, sevincinden gl gibi kizarmisti. Buyurun dedi yurdumuzu sereflendirin de burasi cennete dnsn. Evim, gkyznden stn olsun, nk zamanin kutbunu grdm. O hrmete deger sultan, onu azarlar gibi dedi ki: Ben seni grmeye gelmedim. bey, ruhum sana feda olsun dedi, hatta ruh da nedir ki? Ltuf et, bu gelis kimin iin? Syle. Syle de senin ltuf ve ihsan bagina dikilmis bir fidan olan o zatin ayaklarina toprak olayim. Mustafa, arsin Hilal'i nerede? Tevazuundan ay isigi gibi yerlere dsenen. Kullukta, gizlenen padisah, o sirlari duymak iin dnyaya gelmis er nerede? O bizim kulumuz seyisimiz deme. Sunu bil ki define yikik yerlerdedir. Binlerce dolunay ayaklarinin altina dsenmis olan Hilal, hastalikla ne alemde acaba? Dedi. Bey, hastaligindan haberim yok ama dedi, birka gndr yanima gelmedi. O, atlarla katirlarla dser kalkar, seyis oldugu iin su ahirda yatar.

Peygamber Hilal'i grmek zere ahira girdi arastirmaya basladi. Ahir karanlik, pis ve berbatti. Fakat lfet zamani gelip atinca bu ktlklerin hepsi ortadan kalkti. O erkek aslan, Yusuf'un kokusunu alan Yakup gibi Peygamberin kokusunu aldi. Mucizeler, imana sebep olmaz, sifatlari eken cinsiyet kokusudur. Mucizeler dsmani kahretmek iindir. Halbuki cinsiyet kokusu, gnl almaya insani asik etmeye sebep olur. Mucizeler, dsmani kahreder ama dostu degil. Hi dostun boynu aglar mi? Hilal uykudayken Peygamberin kokusunu aldi, bu gbrelik iindeki su gzel koku nedir ki? Dedi. Derken atlarin katirlarin ayaklari arasinda o esi olmayan Peygamberin tertemiz etegini grd. Srne srne ahirin bucagindan gelip o erin ayagina yzn gzn srd. Peygamber yzn yzne srd. Basini yzn gzn pt. Rabbim dedi, sen ne gizli mcevhersin. Ey ars garibi, nasilsin iyi misin? Hilal dedi ki: Uykusu dagilmis bir asigin agzina gn dogarsa ne hale gelir? Toprak igneyen bir susuzu su, gzel bir halde basi stnde tasirsa nasil olur? Isa gibi hani. Irmak onu bas stnde tutardi; abihayat iinde gark olmadan emindi. Ahmed dedi ki: Eger yakiyni fazla olsaydi hava ona binek olurdu. Benim gibi... Ben de havaya bindim, mira gecesi hava stnde yrdm. Hilal dedi ki: Kr ve pis bir kpek, uykudan sirayip kalkar da kendisini aslan olmus grnce ne hale gelir? Fakat okla vurulan aslan gibi bir aslan degil, korkusundan kililarin temrenlerin kirildigi bir aslan. Yilan gibi karni stnde srnp giden bir krn gz ailir, bagi bahari grrse ne olur? Mahiyet ve keyfiyetten kurtulan, keyfiyetsizligin ebedi hayat yurduna ulasan birisi nasil olur? Mekansizlik yurduna mahiyet ve keyfiyet bagislayan bir hale gelir, btn keyfiyet ve mahiyetler, kpekler gibi sofranin etrafina toplanirsa, keyfiyetsizlik aleminden onlara kemik verirse ne olur? Cenabetken sus bu sureyi okuma. Keyfiyetten gusl edip, tamami ile yikanip arinmadika sen bu musafa dokunma oglum. Fakat ey padisahlar, pis olayim, temiz olayim, alemde bunu okumayayim da neyi okuyayim? Sen bana sevaba girmem iin diyorsun ki yikanip arinmadan su havuzuna girme. Fakat havuzun disinda topraktan baska bir sey yok. Havuza girmeyen temizlenemiyor. Suyun bu ltuf ve keremi olmasa, her pislikleri kabul edip temizlemese, vay ona istiyak ekenlere, vay ona mit baglayanlara, vay onlarin ebedi hasretine! Suyun yzlerce ltfu vardir, yzlerce ihsani vardir. Pislikleri kabul eder vesselam. Ey hak ziyasi Hsamettin, nur seni kt kuslardan korur, gzetip bekler. Ey yarasalardan gizli olan gnes, Tanri nuru ve onun ycelisi, senin gzcn bekindir. Gnesin yzndeki perde, ancak parlakliginin fazlaligi ve isiginin keskin ve siddetli olusudur. Gnesin perdesi de Tanri nurudur. Ondan nasipsiz olan yarasadir gecedir. Her ikisi de gnesten uzakta ve perde ardinda kaldigindan ya yzleri kararmistir, yahut da donup kalmislardir. Hilal'e ait hikayenin bir kismini yazdim. Simdi de dolunaya ait hikayeyi dile getir. Hilal'le dolunay birdir. Ikilikten, noksandan, gidilmeden uzaktir onlar. Hilal hakikatte noksan kabul etmez, grnsteki noksan, yavas yavas dolunay haline gelmek,kemal bulmaktir. Geceleyin geceye yavaslik hususunda ders verir. Sikintinin yavas yavas ailacagini gsterir. Yavaslikla ey ham aceleci der, dama dayanan merdivenden basamak basamak ikilir. Tencereye yavas ve ustaca

kayna, delice kaynayan yemekten hayir gelmez der. Tanri, alemi bir kere Kn demekle yaratmaya kadir mi degildi? Bunda sphe mi var? Peki neden bu yaratis alti gn srd, her gn de tam bin yil kadardi. Neden ocuk dokuz ayda yaratilmada? nk padisahlarin adeti bir seyi yavaslikla yapmaktir. Neden Adem'in yaratilisi kirk sabah srd, yavas yavas o baligi insan haline getirdi? Tanri, senin gibi aceleci degildir a ham adam. Sen, simdi sirayip kostun; ocuk oldugun halde kendini seyh gstermedesin. Kabak gibi her seyin stne iktin. Nerede sen de savasta direnecek ayak? Agalara duvarlara dayandin, kabak gibi yukari iktin a kelcegiz. nce binegin, usul boylu selvidir ama sonunda kupkuru, ii bos bir hale gelirdin. A su kabagi, yesil rengin tez sararir, nk o renk igreti bir boyadir, aslinda yok ki.

KOCAKARI HIKAYESI Doksan yasinda bir kocakari vardi. Yz bumburusuktu rengi safran gibi sariydi. Yanagi, sofra altisinin bas taraflari gibi kat katti. Fakat erkek askindan vazgememisti. Disleri dklms salari st gibi agarmisti. Boyu yay gibi bklms, her duygusu degismisti. Byle oldugu halde koca istegi ve sehvet hirsi hala yerindeydi. Erkek avlamaya aski vardi da tuzagi parampara olmustu. Vakitsiz ten horoza, yolsuz yolcusuz bir yola benziyordu. Kizgin atese konmus bir bos tencereydi sanki. Meydana asikti fakat ne ati vardi, ne ayagi. Ddk almaya sevdaliydi, fakat ne dudagi vardi ne zurnasi. Ihtiyarlikta Tanrim, kafire bile hirs vermesin. Bu hirsi Tanri kime verdiyse ne ktdr o kul. Kpek kocaldi, disleri dkld m damalara salamaz, ancak pislige gbreye salar. yle oldugu halde su altmis yasindaki kpeklere bak ki her an kpek disleri biraz daha keskinlesmede. Ihtiyar kpegin, derisinden tyler dklr; fakat su ipekler giymis kart kpeklere bak bir kere de! Bu kpeklerin aski da alt yanlariyla paraya, hirslari da. Kocaldika da bu hirslari artiyor, hele bak su kpek soylarina! Byle mr cehennem sermayesi. Gazap kasaplarina salhane. mrn uzun olsun dediler mi hoslanir, gler de agzi aik kalir. Byle bir bedduayi dua sanir. Gzn amaz, kafasini bir trl kaldirmaz. Kil ucu kadar ahret ahvalini grseydi, byle diyene Senin mrn uzun olsun derdi. Ekmege tapan, bir erkek bir yoksul, bir zembilli dilenci, bir gn Geylan'li zengin birisinden ekmek alinca dedi ki: Yarabbi sen bu kulunu hoslukla, selametle evine barkina kavustur. Geylan'li kizip a irkin herif dedi, eger ev bark, benim grdgm ev barksa oraya Tanri, seni kavustursun. Asagilik kisiler, her sz syleyeni hor hakir bir hale getirirler. Sz yceyse, degerliyse bile o szn kaderini dsrrler. nk sz, dinleyene gre sylenir; terzi kaftanini adamin boyuna gre bier. Mademki meclisteki dinleyenler asagilik kisiler, asagilik sz sylemeden baska are yok. Bu sz rehine koy da yine o kocakari hikayesine basla. Bir insan kocaldi da bu yolda er olmadi mi adini kocakari takiver! Ne sermayesi var, ne degeri, ne de bir

sermaye kabul edecek kabiliyeti. Ne hos ve gzel bir sey verir, ne alir. Ne manasi var ne anlama liyakati. Ne dili var ne kulagi, ne akli var; ne gr. Ne kendinde, ne kendinden gemis, ne dsnceye sahip. Ne niyazi var, ne nazlanacak gzelligi. Sogan gibi kat kat ve her katida kokmus! Ne bir yol varmis, ne yola gidecek ayagi kalmis. O kahpenin ne bir yanikligi var, ne bir ah ve feryadi. Evin birine bir yoksul geldi. Kuru ekmek, yahut taze nane istedi. Ev sahibi, burada ekmek ne arar? Burasi ekmeki dkkani mi, aptal misin sen dedi. Dilenci bari biraz yag ver deyince dedi ki: Burasi kasap dkkani degil ki. A ev sahibi, birazcik un ver bari deyince de yine ev sahibi, burasini degirmen mi sandin dedi. Dilenci her seyden vazgetik, bir anak su olsun ver dedi. Ev sahibi cevap verdi: Burasi irmak yahut esme degil. Hasili ekmekten kepege kadar ne istediyse ev sahibi kendisiyle alay etti, aciklandi, yok dedi. Yoksul eve girip eteklerini kaldirdi evin iinde aptes bozmaya niyetlendi. Ev sahibi ey irkin herif ne yapiyorsun deyince dedi ki: Byle yikik yere bari aptes bozayim da ferahlayayim. Burada yasamanin madem ki imkani yok, byle eve ancak aptes bozulur. Padisah kolunda beslenmedin, avlanmayi bellemedin, zaten dogan degilsin ki av tutasin. Tavus kusu da degilsin ki yzlerce nakislarla bezenesin de gzleri neselendiresin. Dudu degilsin ki sana seker versinler, tatli szlerini dinlesinler. Blbl degilsin, asikasina aglayip inleyesin, ayirlikta, imenlikte yahut lale bahelerinde gzel gzel ileyesin. Htht degilsin ki avusluk edesin. Leylek degilsin ki ycelerde yurt tutasin. Ne istesin sen? Seni ne diye satin alsinlar? Ne kususun sen? Seni ne diye yesinler? Bu deger bilmezlerin dkkanindan vazge, ycel Tanri satin alir ihsaninin dkkanina gel. Khneliginden kimsenin almadigi o kumasi o kerem sahibi alir. Onun yaninda hibir kalp ret edilmez; nk alis veristen kar beklemez ki. O bunak sokaga bir gelin gibi ikmak istedi; a azgin kari, kaslarini yoldu. Yanagini, yzn, agzini gzellestirip sslenmek iin aynanin nne oturdu. Yzne neseyle birka kere allik srd; fakat prsms suratini bir trl boya tutmadi. Kuranin asir baslarindaki tezhipleri kesti, pis mundar suratina yapistirdi. Bu suretle yznn burusuklarini rtmek, gzeller halkasina yzk tasi olmak istiyordu. O tezhipli yerleri yapistirdika yapistiriyor, fakat arsafini giydi mi hepsi yere dsyordu. Yine onlari alip tkrklyor, yzne yapistiriyor, fakat yine arsafina brnd m hepsi, yere dklyordu. Bir hayli alisti, abaladi. Nihayet seytana yzlerce lanet dedi. Bu sz der demez Iblis grnd de dedi ki: A kademsiz kadit olmus, kurumus kokmus kahpe! Ben btn mrmde bunu dsnmedigim gibi senden baska da bu isi yapan kahpe grmedim. Ktlkte acayip bir tohum ektin, alemde musaf birakmadin. Sen seytan ordusunda yz tane seytan ordususun. A pis kocakari, birak beni. Yzn elma gibi kizarsin diye kitap bilgisinden nice asirler aldin. Satmak ve onlarla kendine seref ve mevki satin almak iin Tanri erlerinin nice szlerini asirdin. Fakat egreti renk senin yzn kizartmadi. Hurma agacina baglanan dal, hurma vazifesini grmedi. Sonunda lm arsafi gelip seni brd m btn bu ziynetler, yanagindan dst. O g zamaninin Hadi... kalk, kalk sesi geldi mi btn dedikodular yok olur gider.

Skut alemi gelir atar. Bari sen, o gelmeden sus. Vay o kisiye ki lmle nsiyeti yoktur! Gnln bir iki gncegiz cilala da o aynayi kendine defter edin. Sahip kiran Yusuf'un sayesinde Zleyha yeni bastan genlesti. Kocakari sogugunun o soguklugu, temmuz gnesiyle degisiverir. Meryem'in sizildanisiyla kurumus hurma dali yeserir, hurma verir. A kocakari, kaza ve kaderle niceye bir savasip duracaksin, gemisi birak da eldekini ara. Mademki yznn gzellesmesine imkan yok; ister allik sr, ister kara mrekkep.

AYIPLARI RTEN HEKIM Birisi hastalandi. Hekimi gidip dedi ki: Nabzimi ele al da iimdeki derdi anla. nk nabizdaki damar kalbe ulasir. Kalp grnmez kayiptir. Onun hali, nabizdan anlasilir, nk nabizla ilisigi vardir. Ey emin kisi, yel de gizlidir; kopardigi tozdan, uurdugu yapraklardan anlasilir. Sagdan mi esiyor, soldan mi? Onu sana yapraklarin hareketi syler. Gnl sarhoslugu nerededir? Grmezsin. Onu nerkise benzeyen mahmur gzlerde ara. Tanrinin zatindan da uzak oldugun iin onu peygamberlerle mucizelerden bile bilirsin. Gizli olan mucize ve kerametler, temiz pirlerden gnllere akseder. Onlarin gnllerinde yzlerce hazir kiyamet vardir... En asagisi sudur: Komsulari sarhos olur. Kutlu bir kisinin yanina gen talihli, Tanri ile dsp kalkiyor demektir. Cansiz seylere tesir eden mucize ya sopa ( nin ejderha olmasi) dir, ya deniz(in blnmesi) dir, yahut da ayin ikiye ayrilisi. Fakat vasitasiz olarak cana tesir ederse gizlice bir ilgiyle ilgilenir. Mucize ve kerametlerin cansiz seylere tesiri daimidir, birbiri ardinca ulanir durur. Bu suretle o cansiz seyden adamin gnlne tesir eder. Ne hostur hamur heyulasi olmayan ekmek. Ne hostur Mesih'in hi eksilmeyen sofrasi, ne hostur Meryem'in bagsiz, bahesiz yetisen meyvesi. Kamil erin canindan kopup gelen mucizeler, talibin canina, gnlne hayat gibi tesir eder. Mucize denizdir, nakis kisiyse karada yasayan kus. Suda yasayan kus, helak olmadan emindir. Her namahremin canini aciz eder, fakat hem dem olan kisinin canina kudret bagislar. Iinde bu kutlulugu bulamazsan her an zahirden istidlalde bulun. Tesirler, insanin duygularinda grnr durur. Bunlar, tesir edeni haber verirler. Her ilacin manasi hakikati, her hnerin sanati, sihri gibi gizlidir. Fakat yaptigi ise ve eserlerine bakarsan hakikati gizli olmakla beraber onu meydana ikarirsin. Iinde gizli olan kuvvet, fiile gelince aiga ikar, grnr. Bunlarin hepsi, sana eserleriyle grnr de nasil olur. Tanri, eserleriyle grnmez? Sebeplerle tesirler, i ve kabuk degil mi? Arastirirsan hepsi de onun eserleri degil mi? Eserlerine bakiyor da bazi seyleri seviyorsun, peki, neden eserleri bagislayandan haberin yok? Bir hayale kapilip halki seviyorsun da dogu ve batinin padisahini nasil sevmiyorsun? Ey ulu kisi, bu szn sonu gelmez. Bu husustaki hirsimiz da dilerim bitmesin. Dn de hasta hikayesini syle, ayiplari rten

hekimle macerasini anlat. Hekim, hastanin nabzini tutup halini anladi. Iyilesme midi hi yoktu. Dedi ki: Gnln ne dilerse onu yap da bedenindeki bu eski dert gitsin. Hatirina ne gelirse yap, geri durma da sabir ve perhiz, sana eziyet vermesin. Bil ki sabir ve perhiz, bu hastaliga ziyandir, gnlne geleni yap. Hastaya, Tanrinin dedigi gibi adeta Dilediginizi yapin dedi. Hasta ala dedi, haydi sen git, hayra karsi. Ben irmak kiyisina seyre gidiyorum. Kendisine sihhatten bir kapi ailsin, iyilessin diye gnlnn diledigince irmak kiyisinda gezinip duruyordu. Su kenarinda bir sofi oturmus, elini yzn yikiyor, temizken bir kat daha temiz oluyordu. Hasta sofinin kafasini grnce hlyaya kapildi, iinden bir sille vurmak istegi costu. Bulgur asina tapan sofinin kellesine vurmak iin elini kaldirdi. Hekim, iinden geeni yapmazsan o, sana dert olur dedi. Tanri da Kendinizi, elinizle, tehlikeye atmayin buyurmustur. Hele bir sille ask edeyim. Bu sabir ve perhiz, bir tehlikedir. Baskalari gibi ekinme, bir iyice vur bakalim diyordu. Silleyi ask edince sofinin kellesinden sirrak diye bir ses ikti. Sofi, hey asi kaltaban diye bagirdi. Ona iki yumruk vurmak, sakalini, biyigini yolmak istedi ama vazgeti. Halk da hastadir, hummalidir, aresizdir. Seytanin igvasiyla byle sille vurur durur. Hepside susuzlari incitmeye haristir. Birbirlerinin kafasini noksan grrler. Ey susuzlarin kafasina vuran, bunun cezasini kendi kafanda grmyor musun? Ey hava ve hevesini hekimlik sanip zayiflari tokatlamaya kalkisan! Sana bu ilatir diyen, seninle alay etmis, sana glmstr. O, Adem'e de bugdaya kilavuzluk ettiydi ya! Ey Tanri yardimini dileyen Adem ve Havva, ila iin bunu yiyin, Ebedi olarak yasarsiniz demisti ya. Seytan, Adem'in ayagini titretti, srtrd, onun kafasina vurdu. Fakat o sille dnd, seytanin kafasina geldi, ona ceza oldu. Seytan, Adem'i adam akilli srtrd ama Adem'in arkasi Tanri idi, elini tutan Hakti. Adem bir dagdi, yilanla dolsa ne ikar? Tiryak madeniydi, ona hibir zarar gelmedi. Sende tiryakten bir zerre bile yok, kurtulacagini nasil umuyor, nasil aldaniyorsun? Nerede sen de Halil'cesine Tanriya dayanma, nerede sende Kelim'deki keramet? Nerede o Tanriya dayanma ki kilicin Ismail'i kesmesin, nerede o keramet ki Nil'in dibini ana cadde yapsin? Kutlu bir adam, minareden dsse elbisesine rzgar dolar, onu yere yavas indirir, kurtulur. Ey gzel adam, o bahta inanmiyorsan neden kendini yele veriyorsun ya? Bu minareden Ad gibi yz binlercesi tepesi stne dst, baslarini da yele verdiler, canlarini da. Bu minareden tepesi stne dsen milyonlarca kisiye bak. Ip stnde oynamayi bilmiyorsan ayaklarina skret, yeryznde yr. Kendine kagittan kanat yapip dagdan umaya kalkisma. Bu sevdada niceler basindan oldu. O sofi, kizginliktan ateslendi, atese dnd ama isin sonuna gz atti. Taneyi almayan ve tuzagi gren kisi, ilk saftan adim atar atmaz durur, ileri gitmez. Isin sonunu gren gzlere ne mutlu. Onlar, bedenin bozulup rysn grrler.

Ahmed'in gz de onu grms, cehennemi buradayken kildan kila seyretmisti. Arsi, krsy, cennetleri grms, gaflet perdelerini yirtmisti. Zarardan kurtulmak istiyorsan gzn isin nnde kapa, sonuna bak. Sona bak da yoklari var gr, varlari, duyguyla duyulan asagilik bir sey bul. Yoksulluga dsp de cmertligi kim aramaz, dkkanlarda bir kar elde etmeyi kim istemez? Tarlalarda kim mahsul istemez, fidanliklardan kim bir fidan ummaz? Medreselerde bilgi elde etmeyi istemeyen, ibadet yurtlarinda tanri ltfunu dilemeyen var mi? Btn bunlar varlari, artlarina atmislar yoklari istemekte, yoklara kul olmaktadirlar. nk Tanri sanatinin madeni mahzeni, yokluktan baska bir yerde tecelli etmez. Bundan nce bir remizdir sylemistik. Sakin bunu ve onu iki grme. Demistik her sanat sahibi, sanatini meydana getirmek iin yokluk arar. Mimar yapilmamis bir yer, yikilmis, tavanlari kms bir yurt arar. Saka, iinde su olmayan kap pesindedir. Dlger, kapisi bulunmayan bir ev aramaktadir. Avlanma zamaninda hepsi de yokluga saldirirlar. Ondan sonra da hepsi yokluktan kaarlar. Mademki midin yoklukta, neden ekiniyorsun ondan? Tamahinin enis oldugu seyden bu ekinme nedir? Mademki tamahin o yokluktur, yokluktan yok olustan bu kaisin neden? Eger bir yuvaya enis olmussan neden yokluk pususunda bekliyorsun a canim? Elinde ne var, ne yoksa hepsinden gnln ekmis, gnl oltasini yokluk denizine salmissin. yle oldugu halde bu murat denizinden kaisin neden? O denizden oltana yz binlerce av dst. Neden krin adini lm taktin? Byye bak ki kr sana lm grnmede. Onun bysndeki sanat, iki gzn de bagladi da canlar, kuyuya ragbet ettiler. Tanri hilesiyle hayaline kuyunun stndeki ova tamami ile yilan zehrinden ibaret grnr. Hasili kuyuyu, siginilacak yer sanir, nihayet lm de onu kuyuya atar. Syledigim bu yanlislari Attar'in szlerinden dinle azizim. Sofi dedi ki: Kafaya yenen bir sille yznden krcesine bas vermeye gelmez. Teslim hirkasini giyinmisim, bana sille yemek kolay gelir. Dsmanini pek arik grd, ben de dsmanca bir yumruk vursam. Kalay gibi eriyip akiverecek. Derken padisah kisas emredecek. Zaten adir harap, direk kirik, yikilmaya bahane ariyor. Bu l herif iin kili altina gitmek, kisasa razi olmak yaziktir dogrusu, yazik dedi. Onu dvemediginden kadiya gtrmek kurdu. nk kadi Tanrinin terazisidir. Kilesine seytan hilesi giremez. O, hasetlerin, ekislerin makasidir. Iki dsmanin savasi dedikodusunu keser. Afsunu seytani siseye hapseder. Kanunu fitneleri yatistirir. Tamahkar dsman teraziyi grnce serkesligi birakir, onun hkmne uyar. Fakat terazi olmazsa ok bile versen payina razi olmaz. Kadi rahmettir, savasi defeder, kiyametteki adalet denizinden bir katradir o. Katra kk ve ayagi kisa bile olsa denizin letafeti, ondan belli olur. Gzndeki tozu temizledin mi katradan Dicleyi grebilirsin. Czler kllerin haline taniktir. Gn battiktan sonra batidan beliren kizillik, gnesin varligini bildirir. Tanri Gnes battiktan sonra batida beliren kizilliga and olsun dedigi zaman Ahmed'in cismine yemin etmistir. Karinca bir tanecik bugdayi grp harmani anlasaydi hi o bir tane bugdayin stne titrer miydi? Sen yine szne gel, sofi sabirsiz. Yedigi sillenin cezasini acele istemekte. Ey zulmler eden, nasil oluyor da gnln hos yaptigini ekmeyeceksin mi saniyorsun da gafil oluyorsun? Yoksa yaptiklarini unuttun mu ki gaflet, perdelerini indirdi? Ardinda dsmanlarin olmasaydi dsmanlarin sana haset ederdi. Fakat sende olan hukuk yznden hapistesin. Yaptigin isyanlar yznden azar azar zr dilemeye bak. Bak da ceza veren seni birden tutmasin. Ey dost, suyunu durult. Sofi kendisine sille vuran adamin yanina gidip davaci gibi etegine yapisti. Onu eke eke kadinin yanina gtrd. Bu ters esegi ya esege bindir, halka gstererek ceza ver. Yahut da dverek cezalandir. Artik

hangisini mnasip grrsen onu yap. Senin verdigin cezadan lse bile lr gider, soran bile olmaz. Kadini ser-an vurdugu sopayla birisi lrse kadi, onu demez. nk seriatin emri oyuncak degildir. o, Tanri vekilidir, Tanri adaletinin glgesidir. Her hak sahibiyle cezaya mstahak olanin aynasidir o. O, mazlumun hakkini hak etmek iin ceza verir, kendi irzi iin kizginligindan yahut da bir sey kazanmak iin degil. Onun cezasi, Tanri iindir, kiyamet gn iindir. Bu ceza da bir hata olsa bile ona diyet lazim gelmez. nk birisini kendisi iin dven borludur. Tanri iin dven her seyden emindir. Baba oglunu dvse de oglu lse kan diyetini vermesi lazimdir. nk onu kendi isi iin dvmstr. Ogulun babaya hizmeti vaciptir. Fakat ocugun gretmeni dvse de ocuk bu dayaktan lse korkma, gretmene hibir sey olmaz. nk gretmen Tanri vekilidir, emindir. Her eminin hakkindaki hkmde byledir. Talebenin gretmene hizmeti farz degildir. bu yzden de stat ona kendisi iin bir ceza vermez. Baba dverse kendi hizmeti iin dver, bundan dolayi,kan pahasindan kurtulamaz. Ey Zlfikar, kendi varliginin, benliginin basini kes. Kendinden ge, dervis gibi yok ol. Kendinden getin, varligini biraktin mi ne yaparsan Tanri yapar. Sen atmadin, Tanri atti hkmne girersin, eminsin. O diyet Tanriyadir, emin olan adama degil. Bu, Fikih ta uzun uzadiye ve etraflica anlatilmistir. Her dkkanin ayri bir sanati, ayri bir kari vardir. Mesnevide yokluk dkkanidir ogul. Kunduraci dkkaninda gzel deriler bulunur. Herhangi bir tahta parasi grrse bil ki kundura kalibidir. Kumas satanlarda kumaslar, ipekliler bulunur, demir olsa olsa arsin olarak vardir. Mesnevimiz vahdet dkkanidir. Orada birden baska ne grrsen puttur. Halki tuzaga dsrmek iin putu vmeyi Onlar ak ve yce kuslardir sz gibi say. Peygamber, onu Vennecmi suresinde okudu ama o sz, surede bir ayet degildi, sinama iin sylenmis bir szd. Sonunda btn kafirlerde secde ettiler. Bu, bir sirdi, bu suretle onlar da yere bas koydular. Bundan sonra anlasilmasi g, karisik bir sz vardir. Sen, Sleyman'la bulun, seytanlara karisma. Yine sofi ile kadi hikayesine gel, o zayif ve perisan, fakat zalim adamin hikayesini anlat. Kadi dedi ki: Ogul, nce tavani durdur da ondan sonra ona hayir, ser bir resim yapayim. Vuran nerede? Vurdugu yer neresi? Yahu, bu, hastalikla bir hayal olmus! Seriat dirilerle zenginler iindir. Hi mezardaki llere seriat hkmleri tatbik edilebilir mi? Yoklukla kendilerinden gemis olanlar, o llerden yz kat daha ldr. l, bir kere lms, bu alemden geip gitmistir. Halbuki sofiler, yz taraftan lmslerdir. lm, bir kere ldrlmedir. Halbuki bu, yz lmdr, her birine de sayisiz diyet vardir. Tanri, bunlari defalarla ldrmstr ama diyetleri iin de ambarlar dkmstr. Bunlarin her biri hakikat aleminde Circis'e benzerler. Altmis kere ldrlmsler, altmis kere dirilmislerdir. Bu esir adam, ihsan sahibi kilicin zevkiyle ldrlmstr; fakat bir kere daha vur diye yanar, sizlanir durur. Vallahi sehit olan, o canlar bagislayan varligin askiyla ikinci defa ldrlmeye yle bir asiktir ki! Kadi dedi ki: Ben dirilere hkmederim, mezarlikta yatan llere degil. Bu grnste mezarda alalmis, l degil ama mezarlar onun varliginda gizli. Mezarda ly ok grdn, bir de lde mezari gr ey kr adam. Bir mezardan stne bir kerpi dsse ne yaparsin, akillilar kalkarlar, mezardan davaci olurlar mi? lye kizip da kinlenmeye almaya kalkisma. Hamam duvarindaki resimle kavgaya girisme. Skret ki sana bir diri vurmadi. nk dirinin ret ettigini Tanri da ret eder. Dirilerin kizginligi Tanri kizginligidir, Tanri zahmidir. nk o disi temiz kisi, Tanriyla diridir. Tanri onu ldrms, ayagindan flemis, abucak kasap gibi derisini yzmstr. Tanrinin frmesi, ona ebedi olarak kalir. Tanrinin frmesi kasabin frmesine

benzemez. Fakat Tanri frmesiyle kasap frmesi arasinda ok fark vardir. Bu, bastan asagiya kadar lutuftur, kemaldir, br tamami ile ayip ve ar. Bu dirilik frmeyle mahvolmustur; o dirilik, o frmeyle gelmistir, ebedidir. Bu soluk, o soluk degildir ki sze sigsin, anlatabilsin. Kendine gel de su kuyunun dibinden kskn stne ik, ycel! Bunu esege bindirmenin seriatta yeri yok. Sopanin resmini esege bindiren var midir hi? Onu esege degil, tabuta bindirmek daha dogru, daha yerinde. Zulm nedir? bir seyi layik oldugu yere koymamak. Sen de onu, ona layik olan yerden baska bir yere koyup zayi etme. Sofi dedi ki: Peki, hibir suum, gnahim yokken bana bir sille vurmasini reva gryor musun? Demek ki bir degirmen esegi, hibir suu olmayan sofiye bir sille ask edebilir ha? Kadi, zayif adama, az ok paran var mi? Diye sordu. Adam, dnyada yalniz alti kurusum var deyince, peki dedi, kurusunu sen harcan, kurusunu da hi laf etmeden ver bu adama. o dA zayif yok yoksul bir adam. kurusla kendine ekmek katik alir. Hasta adamin gz kadinin ensesine ilisti. Bakti ki onun kellesi, sofininkinden daha hos. Vurdugum sillenin cezasi ucuz deyip vurmak iin elini kaldirdi. Kadinin yanina gidip kulagina bir sey syleyecek gibi yapti, ensesine bir hudayi sille ask etti. Dedi ki: Alti kurusu blsn ben de hiriltidan grltden kurtulayim! Kadi kizinca sofi, hey deli. Sphe yok ki senin hkmn adalettir, azginlik degil. Ey din seyhi, ey emin adam! Kendine yapilmasini istemedigin seyi kardesine nasil hkmediyorsun? Bilmiyor musun ki benim iin kuyu kazarsan nihayet kendin dsersin. Kim kardesine kuyu kazarsa kendi dser hadisini okumadin mi? Okuduysan a babasinin kuzusu nce o hkme sen uy. Kafana bir sille inmesine sebep olan su tek hkmn yok mu? Eger br hkmlerin de byleyse, vay senin hkmlerine. Kim bilir onlar da basina, ayagina ne dertler getirir? Bir zalime, sana harcamak iin kurus lazim diye acirsin ha. Acimanin yeri mi? Zalimin elini kes. Halbuki sen, hkm, dizgini o zalimin eline veriyorsun. Sen ey adaleti bilinmez adam, kurt yavrusuna st veren keiye benziyorsun! Kadi dedi ki: Kaza be kaderden gelen her silleye her cefaya razi olmamiz gerek. Alnimizin yazisina iten raziyim, yzm eksidi ama hos gr; hak, acidir. Gnlm bagdir, gzm buluta benzer. Bulut agladi mi bag gler, neselenir, hos bir hale gelir. Kitlik yilinda glp duran gnesin yznden baplar, baheler lm haline girer, can ekisirler. Tanrinin ok aglayin emrini okumussundur. Peki, ne diye pismis kelle gibi siritip kaldin ya? Mum gibi daima gz yasi dkersen mum gibi evi aydinlatmis olursun. Anasinin yahut babasinin eksi surati,ocugu her zarardan korur. Ey sersem sersem glp duran, glmenin zevkini grdn, bir de aglamanin zevkini seyret. O, seker madenidir. Seni cehennem aglatirsa onu anmak, sana cennetten hostur. glmeler, aglamalarda gizlidir. Ey saf ve temiz kisi, defineyi yikik yerlerde ara. Zevk gamlardadir. Onlarin izini kaybetmisler, abihayati karanliklara ekip gtrmslerdir. Yolda konak yerine kadar tersine nal izleri var. Ihtiyatli ol gzn drt a. Ibret gzn drt a. Sevgilinin iki gzn de kendi gzlerine dost et. Kuran'dan Onlar islerini danisarak yaparlar ayetini oku. Sevgiliye dost ol, nazlanarak of deme. Dost yola arkadir,siginaktir. Iyice bakarsan grrsn ki yol sevgiliden ibarettir. Dostlara, sevdiklere ulasti mi sus, otur. O halkaya kendini yzk tasi yapmaya kalkisma. Aklini basina

devsir de Cuma namazina bak. Herkes toplanmistir, bir dsncededir, susup dururlar. Varini yogunu skut diyarina ek. Nisan ariyorsan kendini nisane yapmaya kalkisma. Peygamber dedi ki: Bil ki karanlikta yildizlar nasil yol gsterirse dostlar da elemler, sikintilar denizinde yle yol gsterir. Gz yildizlara dik, yol ara. Sz, bakisi bulandirir, sus, syleme. Iki dogru sz syledin mi, uydurma sz de ona uyar, ulanir gider. Sz, sz aar derler; hi duymadin mi bu lafi? Sakin dogru sze de giriseyim deme. nk sz, dogrudan egriye gidiverir. Agzini atin mi artik sz, senin elinde degildir. saf szn ardindan bulanik sz de akar. Fakat Tanri vahyinin yolunda masum olanin szleri, tamimi ile saftir, onun iin byle dam agzini aar, sze baslarsa caizdir. nk peygamber, kendi heva ve hevesinden sz sylemez. Tanri masumundan heva ve heves dogar mi hi? Hal sahibi ol da sz syle; bu suretle de benim gibi sze dskn olma. Sofi dedi ki: Mademki altin, bir madendendir. Neden bunda fayda var, onda zarar? Hepsi bir elden geldigi halde neden bunu akli basinda, br sarhos? Bu irmaklar, hep bir denizden akiyor da neden bu tatli, br agza zehir gibi gelmede. Btn nurlar, ebedilik gnesindedir de dogru sabahla yalanci aydinlik nasil meydana geliyor? Bakanin gzne ekilen srme, ayni srme. Dogru grsle sasi grs nereden ikiyor? Para basilan yerin sahibi Tanri iken nasil oluyor da paralarin bir kismi iyi basiliyor, bir kismi fena? Tanri, yola benim yolum dedikten sonra neden bu ahde vefa etmede, br yol kesmede. Mademki hr kisiyle saskin kisi, bir karindan dogmada, ocuk, babanin sirridir sz nasil dogru oluyor? Binlerce suretle grnen birligi kim grmstr? Daimi olarak duran bir varliktan nasil oluyor da yz binlerce hareket meydana geliyor? Kadi dedi ki: Ey sofi, sasirma. Bunu bir rnekle anlatacagim dinle. Asiklarin kararsizligi da sevgilinin karar ve sebatindan ileri gelir. O dag gibi nazlanip durur, asiklar da yapraklar gibi titrerler. Onun gls aglamalar koparir, yznn suyu yz sularinin yerlere dker. Btn bu keyfiyetler, kpk gibi denizin stnde oynar durur. Fakat denizin zatinda da bir zitti, bir ortagi benzeri yoktur, isinde de. Varlilar, varlik libaslarini ondan giyerler. Zit, kendisine zit olan seye nasil olur da varlik verir? Onu yaratmasi syle dursun belki ondan kaar, uzaklasir. Es ne demektir? Misil demektir, iyinin ktnn misli. Misil kendisine misil yaratir mi hi? Ey Tanridan korkup ekinen, Tanri, birbirine benzer, birbirinin misli iki varlik olsa yaraticilikta bu, neden brne stn olsun yani? Bir bahedeki yapraklar kadar birbirine es ve zit varlik olsa onlar, yine zitti ve esi olmayan denizin kpklerine benzerler. Denizin bu zit grnslerini , keyfiyetsiz olarak gr. Denizin varligina keyfiyet nasil sigar? Onun en asagi oyunu, canindir. Bu nelik ve nitelik cana nasil sigar? Can nasildir, nicedir diyebilir misin? Peki her katradaki akil ve can bile bedene bigane olan byle bir deniz, nasil olur da sayi ve keyfiyetin daracik sahasina sigar? Aklikl bile orada bilmeyenler arasina katilmistir. Akil, bedene ey cansiz sey der, hi o dnp varacagin denizden bir koku aldin, bir sey duydun mu? Beden der ki: Ben ancak senin bir glgenim. Glgeden kim yardim ister ki? Akil da burasi der, anlayabilecek kisinin, anlayamayacak kisiden daha aciz oldugu bir yerdir. yle bir hasret makamidir burasi ki, burada parlak gnes bile bir zerreye kulluk etmede, kle gibi hizmetlerde bulunmaktadir.

Aslan burada ceylanin nne bas kor. Dogan burada il kusunun yaninda kanat irpar. Buna inanmiyorsan neden Mustafa yoksullardan dua ister durur ya? Bu, belletme incindi dersen bilgisizlik, nasil olur da anlatma vesilesi kesilir? O biliyor ki padisahlara layik defineyi, padisah, yikik yerlere gmer. O yikik yerin her cz, defineyi gsterir ama kt zan, o defineyi kaybetmek iin tersine akilmis nal izlerine benzer. Hatta dogrusu hakikat, hakikatte garkolmustur da bu sebeple yetmis fikra, belki de yz fikra meydana ikmistir. Sofi can kulagini iyi a, sana kendi sama szlerini anlatiyorum. Takdir sana bir zahim vurdu mu bekle, ondan sonra bir agir elbise giydirecektir. nk o, silleyi vurduktan sonra ta ve taht bagislamayacak bir padisah degildi. Btn dnya, onca bir sinek kanadi degerindedir. Bir silleye karsi da sonsuz ihsanlarda bulunur. Boynunu, dnyanin su altin boyundurugundan abuk kurtar da Tanridan sille satin almaya bak. Peygamberler de dertlere musibetlere sabrettiler de o yzden baslarini ycelttiler. Fakat yigidim, hazirlan, bekle de gelince seni evde bulsun. Yoksa eve geldim, kimsecikler yoktu diye getirdigi elbiseyi geri gtrr ha. Sofi dedi ki: Ne olurdu yani, bu alem, ebedi olarak insana glseydi, hi kaslarini atmasaydi. Her an ortaya bir acilik katmasaydi, degisip durarak insana zahmetler vermeseydi. Gndzn nurunu gece almasaydi, zevk ve sefalar srlen baheyi kis talan etmeseydi. Sihhat kadehi humma tasi ile kirilmasaydi eminligi dert ve elem korkusu bozmasaydi. Hasili nimetinde bir hirilti, grlt olmasaydi cmertliginden, ne eksilirdi ki? Kadi, pek bombos bir sofisin sen. Kfi yazidaki kef gibi bombossun, bir paracik bile aklin yok. Agzindan sekerler saan hikayeci, geceleri terzilerin hainliklerini anlatir, hi duymadin mi sen? Onlarin halki nasil soyup sogana evirdiklerine dair gemis zamanlardaki hikayeleri anlatir durur. Kumas keserlerken kumasin bir parasini nasil aldiklarini suna buna syler. Hikayecinin biri de geceleyin yine terzi masali okumaya koyulmustu. Halk basina toplanmisti. Dinleyici bulundugundan btn czleri hikaye olmustu adeta. Birisinin sz gzelse dinleyicidendir. gretmenin heyecani ve ise iyi sarilmasi, ocugun tesiriyledir. Yirmi drt subeden algi alan bir algiciya dinleyen olmadi mi algisi bir yk olur. Aklina ne bir yanik nagme gelir, ne bir gzel, ne de on parmagi, alginin perdelerinde ve tellerde oynar. Gayb haberlerini dinleyen bir kulak olmasaydi hibir mustucu gkten vahiy getirmezdi. Tanri sanatlarini gren gzler olmasaydi ne gkyz dnerdi, ne yeryz glerdi. Sen olmasaydin sz, keskin ve grr gzler iindir. Fakat halk, kadin ve yemek askindan nereden tanri sanatina bakacak, nereden tanri askina dsecek? Yiyecek birka kpek olmadiktan sonra tutma suyunu kpeklerin yiyecekleri yere dkmezsin ki. Yr, Tanri magarasinin kpegi ol da o, seni sesin, bu yal yerinden kurtarsin. Hikayeci, terzilerin insafsizca hirsizlilarini anlatti, aldiklari kumaslari nasil sakladiklarini syledi. Halk arasinda Hita'li bir Trk vardi. Bu sirrin ailmasina pek kizdi fkelendi. Gece, kiyamet gn gibi o sirlari, hakikat ehline aip durmaktaydi. Nereye gitsen de orada birbirlerinin sirlarini aan iki dsmani savasir grsen; o ani, anilip sylenen mahser bil. O sir syleyen bogazi da sur say. Tanri, fke sebeplerini hazirlamis, o ktlkleri ortaya atmistir. Hikayeci terzilerin bir ok hainliklerini sayip dkt. Trk aciklandi, kizdi, dertlendi.

Dedi ki: Ey meddah, sehrinizde hilede, hiyanette en usta hangi terzi? Meddah dedi ki: Cigeroglu derler bir terzi vardir, hirsizlikta, eviklikte halki ldrr adeta. Trk, benden dedi bir iplik bile alamaz. Sizinle bahse giriyorum. Senden daha akilli nice kisileri mat etti, bahse girisme, byle kanatlanip umaya kalkma. Yr aklina byle magrur olma. Onun hileleriyle sen de kendini kaybedersin dediler. Trk, bsbtn kizdi, benden ne yeni, ne eski hibir sey alamaz diye bahse giristi. Tamah edenler de onu bsbtn kizdirdilar. Bahse girip agzini aarak dedi ki: Su Arap atim rehin olsun. Benden hileyle at alabilirse at sizin olur. Fakat hile yapamaz, alamazsa ben sizden bir at alirim. Trk, o gece kizginligindan uyuyamadi. Hirsizin hayali ile savasip durmaktaydi. Sabah agi bir atlas kumasi koltukladi, arsiya o hilebazin dkkanina gitti. Terziye selam verdi. Usta hemen yerinden kalkip selamini aldi, merhaba hos geldin dedi. Trk'e haddinden fazla saygi gsterdi, hal ve hatir sordu, kendisini sevdirdi. Trk, ondan bu blbl gibi ilemeyi grnce o Istanbul atlasini terzinin nne atti. Bana, dedi, bundan savas iin bir kaftan bi. Belinden asagisi bol olsun yukarisi dar. Belden yukarisi dar olsun da gzel dursun, beni bezesin. Fakat asagi tarafi bol olmali ki savasta ayagima dolasmasin. Terzi, sevimli msterim, sana yzlerce hizmette bulunayim deyip elini gznn stne koydu, bas stne dedi. Kumasi nce bir lt, ne kadardan ikacak onu anladi, sonra Trk lafa tuttu. Baska beylerin hikayelerini sylemeye, onlarin ltuf ve ihsanlari vmeye koyuldu. Nekeslerden, onlarin asagilik huylarindan bahsetti. Gldrmek iin tuhaf tuhaf szler syledi. Ates gibi makasini ikardi, kumasi kesmeye basladi. Agziysa masallarla afsunlarla doluydu. Trk hikayelere glmeye basladi. Daracik gz tamami ile rtld. Terzi kumastan bir para alip oylugunun altina gizledi. Tanridan baska kimsecikler grmedi. Tanri her seyi grr ama huyu, rtmektir. Fakat haddini astin mi aan da odur ha. Trk, onun masallarinin lezzetinden giristigi bahsi tamamen unuttu. Atlas neymis, bahis neymis, rehin ne? Trk, o terzi beyinin latifesine kapildi gitti, adeta sarhos oldu, kendinden geti. Tanri iin olsun, latifelerin canima gida oldu, glnecek bir sey daha syle diye yalvardi. O hain glnecek bir sey daha syledi. Trk kahkahasindan sirt st yere yikildi. Gafil Trk, glp dururken terzi kumastan bir para daha alip gmleginin yakasindan koynuna soktu. Hita'li Trk, nc defa, Allah askina gln bir sey daha syle dedi. Terzi, ikinci latifesinden daha gln bir sey syledi, Trk tamami ile avladi. Gz kapanmis, akli gitmis sasirmis kalmis bahse giristigi halde kahkahayla sarhos olmustu. Bu sirada Trkn glmesinden meydani bos bulup kumastan bir para daha aldi. Hita'li Trk, ustadan drdnc defa olarak yine gln bir sey isteyince, herif rahme geldi, hilesini, baskalarina yapmaya niyetlenip, amma da glnecek seye haris ha dedi, zararindan, ziyanindan haberi bile yok. Trk, ustayi perek; Allah askina bir hikaye daha syle diye yalvariyordu. Ey masal, hikaye olmus, varliktan gemis adam, masali ne zamana kadar deneyeceksin? Senden daha ziyade glnecek masal yok. Yikik kabrinin basina git de bir gzelce dur. Ey bilgisizlik ve sphe mezarina dsms kisi, felegin latifesini, masalini ne zamana kadar arayacaksin? Ne zamana kadar su cihanin isvesini tadacaksin? Ne aklin dzenin de kaldi, ne canin.

Hor ve zalim olan su felek senin gibi yz binlerce kisinin yz suyunu dkt. Herkesin terzisi olan felek, yz yasindaki ham bebeklerin elbiselerini yirtar, diker. Latifesi bahelere bir letafet verir ama kis gelince verdigin seylerin hepsini yele verir. Halbuki ihtiyar oglanciklar, ihtiyalari yznden onun kutlu, kutsuz devriyle alay etmek eglenmek iin nne oturmuslardir. Terzi dedi ki: A hadim agasi vazge. Bir latife daha sylersem vay haline. Sonra kaftanin dapdaracik olur. Hi kimse kendi kendine byle is isler mi? Glyorsun ama glmenin yeri mi? mrnn atlasini, ay makasiyla gurur terzisi kesip para para ediyor. Sense yildizim, hep beni gldrseydi, hep kutlu olsaydi der, bunu isterdin. Onun terbilerine pek kizar, cilvesinden, kininden, aletlerinden hiddetlenirsin. Susmasindan, kutsuzlugundan, tutuklulugundan, kinciliginden incinirsin. Neden zhre alip igirmiyor dersin. Fakat onun kutluluguna, oynayisina, agirisina pek gvenme. Yildiz der ki: Latifeyi biraz daha fazlalastirirsam seni tamami ile aldatir, borlu ikaririm. Bu yildizlarin isvesine bakma da ey hor hakir kisi, erkeklere olan askina bak. Birisi yola dsms, dkkana gidiyordu. Grd ki kadinlar yolu kapamis. Hizli yrmeden ayagi yanmaktaydi. Yolsa ay gibi kadinlarla doluydu, yol amaya adeta imkan yoktu. Bir kadina yz evirdi de dedi ki: A bayagi mahluklar, a kizcagizlar, ne de oksunuz. Kadin ona dnd ey emniyet sahibi dedi, bizim bollugumuzu kt grme. Bu kadar oguz ama yle oldugu halde size bu okluk bile az gelmede. Kadin kitligindan oglanciliga dsyorsunuz da yapan da dnyaya rezil rsva oluyor, yaptiran da. Zamanin hadislerine bakma. Felegin aciliklarini, hazm olunmaz seylerini grme. Rizkin, geimin darligina, su kitligina, korkuya, titreyisle bakma. Suna bak sen: Bu kadar aciliklariyla beraber yine onun iin lyor, ondan bir trl kendinizi ekemiyorsunuz. Aci imtihani bir rahmet bil, Belh ve Merv lkelerine sahip olmayi bir gazap say. O Ibrahim telef olmaktan ekinmedi, atese atildi, fakat yanmadi, bu Ibrahim, sereften saltanattan kati, kendisini atese atti. Sasilacak sey ates onu yakmadi, bunu yakti. Istek yolunda byle tersine nallar vardir iste. Sofi dedi ki: Yardimi dilenen Tanri, krimizi ziyansiz etmeye kadirdir. Atesi gl ve aga haline getiren, bunu da zararsiz bir hale getirebilir. Dikenden gl ikaran su kisi da bahar edebilir. Her selviyi hr bir halde sere serpe ycelten, derdi de nese haline getirir. Onun ltfiyle her sey, yokluktan var oldu. Var ettigini ebedi kilarsa nesi eksilir ki? Bedene can verip dirilten, dirilttigini ldrmezse ziyana mi girer? O cmert Tanri, kulunun istegini alismadan verse ne ikar? Artik kullarindan pusuda bekleyen nefis hilesiyle melun seytanin hilesini uzat Tutsa ne olur ki? Kadi dedi ki: Aci emir olmasaydi, dnyada irkin, gzel tas ve inci bulunmasaydi, nefis, seytan heva ve hevese... Zahmet, mesakkat, savas olmasaydi, a perdesi, yirtilmis adam; padisah kullarina ne ad takardi? Nasil ey sabirli, ey hilim sahibi, ey yigitlik, ey hikmet issi diyebilirdi? Yol kesen ve melun seytan

olmasaydi sabirlilar, dogrular ve yoksullari doyuranlar, nasil belli olurdu? Rstem ve Hamza'yla namussu, ayni ve bir olsaydi bilgi ve hikmet batil olurdu. Bilgi ve hikmet, dogru yolla yolsuzlugu gstermek iindir. her taraf yoldan ibaret olsaydi hikmet, abes ve bos bir sey olurdu. Sense bu aci sulu tabiat dkkani iin iki aleminde yikilmasini hos gryorsun. Ben bilip duruyorum ki sen paksin, ham degilsin. Bu sorusunda asagilik kisilerin anlamasi iin. Devranin cefasi ile alemdeki btn eziyetler, Tanridan uzak olmadan ve gafil bulunmadan daha kolaydir. nk bunlar hep geer de onlar gemez. Devlet, ona derler ki insanin cani uyanik olsun.

DEFINE YIKIK YERDEDIR Tanri rahmet etsin, hikaye etmis, Gazi padisah Mahmut'u anarak inciler delmistir. Hint savasinda o ulu ve temiz kisi bir kle elde etti. Onu halife yapti tahta oturttu. Ona ordu verdi onu kendisine ogul edindi. Bu hikayeyi uzun boylu ve etrafli olarak o din bygnn kitabinda bul oku. Hasili o ocuk, o gzelim tahtin stnde o byk padisahin yani basinda otururdu. Daima yanar yakilir, aglar dururdu. Padisah dedi ki ey bahti kutlu! Neden agliyorsun? Devletin mi bozuldu? Padisahlardan stnsn, padisahlar padisahi ile dsp kalkmadasin. Sen su tahtin stnde oturuyorsun vezirlerle asker, tahtinin nnde ay ve yildizlar gibi saf, saf duruyorlar. ocuk sundan agliyorum dedi; anam memleketimizde. Beni daima seninle korkutur seni aslan Mahmut'un elinde greyim derdi. Babam, anama sikilir, bu ne kizginlik, bu ne kt dilek. Bundan baska bir beddua bulamiyor musun da byle kt ve ldrc bir bedduada bulunuyorsun. Ne merhametsiz ne tas yrekli anasin. Onu adeta yzlerce kilila kesip ldrmedesin diye kizar savasirdi. Ben ikisinin szne sasardim, gnlme bir korkudur bir derttir dserdi. Mahmut acaba ne cehennem adam ki derdim, helake felaketlere rnek olmada. Senin korkundan titrer dururdum. Keremlerinden agirlamalarindan tamami ile gafildim. Neden anam simdi gelsin de beni taht stnde grsn ey cihan padisahi! Iste yoksullukta ey daralmis adam, o Mahmut'a benzer, tipkisidir. Tabiatin, seni yoksullukla korkutur durur. Fakat ey yce ve adalet sahibi Mahmut'un merhametini bilsen sonu hayir olsun, Mahmut olsun dersin. Ey gnl korkup duran, yoksulluk sana gre Mahmut'tur. Seni yoldan ikaran tabiatini pek dinleme. Yoksullugu adam akilli avlasan o ocuk gibi kiyamete dek aglarsin. Beden, insani besleme hususunda anaya benzer ama sana yz dsmandan daha dsmandir. Bedenin hasta oldu mu sana ila aratir, kuvvetlendi mi seni seytanlastirir, bir put haline sokar. Su sitemlerle dopdolu olan bedeni bir zirh bil; ne kisa yarar ne yaza. Sabredersen kt arkadas iyidir. Sabir insanin ggsn aar, insani genisletir. Ayin gece sabretmesi, onu apaydin bir hale kor. Gln dikene sabri, onu gzel kokulu bir hale getirir. Aslanin pislik ve kan iinde kalip sabretmesi, onu deve yavrulariyla doyurur. Peygamberlerin mnkirlere sabretmesi onlari Tanri hasi yapmis, sahip kiran etmistir. Kimde bir dzgn

esvap grsen bil ki onu sabretmek, ugrasip kazanmakla elde etmistir. Kimi a iplak grrsen bu hali, sabirsizligina taniktir. Kim rker, cani dertler iinde kalirsa mutlaka bir kt kisiye arkadaslik etmistir. Eger sabretsen lfetine tahamml edip vefa gstersen sevdiginden ayrilmaz, basini dvmezdin. Balla stn karistigi gibi Tanri huyuyla huylansaydin Ben batanlari sevmem der, kervandan arda kalmis ates gibi yol stnde yalniz basina kala kalmazdin. Sabirsizliktan Tanridan baskasina es oldun mu onun ayriligi ile dertlenirsin, hayrin kalmaz. Sohbetin halis altinsa nasil oluyor da haine emanet ediyorsun? Tanri ile ds kalk, onun huylariyla huylan da emanetlerin zayi olmaktan da emin olsun, eksilmekten de. Huylari yaratanin huyuyla huylan, peygamberlerin ahlakini yetistirip besleyen Tanrinin ahlakina brn. Ona bir kuzu versen sana bir sr bagislar. Her sifati, kemale gtren zaten Tanridir. Kuzuyu kurda emanet edebilir misin? Sakin kurtla Yusuf'u yoldas etme. Kurt kurnazliktan gelir, tilkilenirse sakin aldanma, ondan iyilik gelmez. Bilgisiz adam bir mddet seninle gnl arkadasliginda bulunsa bile nihayet cahillikten sana bir zahim vurur. Onun iki aleti vardir, o hunsadir. Her iki aletinin isi nihayet meydana ikar. Erlik aletini kadinlardan saklar onlara bir kiz kardes olur. Erlerden de kadinlik aletini, eliyle rtp gizler. Kendisini erkek gsterir. Tanri, Onun gizli ayibini meydana ikarir, burnunun stnde erlik aleti gibi gsteririz de, gz olan kullarimiz o isvecinin hilelerine aldanip uvala girmezler dedi. Hasili her alet insani erkek etmez. Eger bilgin varsa kendine gel de bilgisizlikten kork. Tatli szl cahil dostun szlerine pek kapilma. O szler eskimis, yillanmis zehre benzer. Anasinin cani, gzmn nuru der ama gnden gne artan duran dertten, hasretten baska bir sey vermez sana. O ana, babaya aika, yavrucugum mektepten bezdi, soldu sararsi der. Baska karindan olsaydi ona bu kadar cefada bulunmadim. Dogrusunu istersen bu yavrucuk, senin oglun olmasaydi ve ben dogurmasaydim, yine anasi bu sz sylerdi. Kendine gel, bu anadan, onun merhametinden ka. Babanin sillesi, onun helvasindan yegdir. Ana, nefistir... Baba da cmert akil. Akla uyan nce daralir ama sonunda yzlerce genislige ugrar. Ey akillari ihsan eden Tanri, feryada yetis. Sen bir sey dilemezsen hi kimse dilemez. Istek de sendedir, ihsan da. Biz kimiz ki? Evvel de sensin, ahir de. Hem sen syle, hem sen dinle, hem sen ol. Biz bunca malimiz mlkmzle yine hibir sey degiliz. Yarabbi, bize tekliflerde bulundun, ltfet de secdeye ragbetimizi arttir; bize cebir tembelligini gnderip sevkimizi sndrme. Cebir, kamillerin kolu, kanadidir... Tembellerin bagi, zindani. Bu cebri Nil suyu gibi bil. Mmine sudur, kafire kan. Kanat, dogan kuslarini padisaha gtrr, kuzgunlari mezarliga. Simdi sen, yoklugu anlatmayi birak. nk panzehiri benzer de zehir sanirsin. Ey kapi yoldasi kendine gel. Hintli ocuk gibi yokluk Mahmut'un dan korkma sakin. Simdi brnms oldugun varliktan kork. O varlik hayali de bir sey degildir, sen de bir sey degilsin. Hibir sey olmayan bir sey, hibir sey olmayan bir seye asik olmus; hi var olmamis, hi var olmamisin yolunu kesmistir. Bu hayaller, ortadan kalkti mi akla sigmaz seylerin apaik grnr sana. Insanlarin basbugu dogru sylemistir: Dnyadan geip giden kisinin, lm yznden bir derdi, bir acisi

yoktur. Elindekini kairdigindan dolayi yzlerce aciya dser. Neden her devletin, her nimetin mahzeni olan lm kible edinmedin? Saskinligimdan btn mrmce hayalleri kible edindim, onlar da ecel gelince kaybolup gittiler der. lenlerin hasreti lmden degildir. neden suretlere kapildik kaldik? Diye acinirlar. Bunlarin bir suretten kpkten ibaret oldugunu grmedik. Halbuki kpk, denizden dogar, denizde gelisir ve hareket eder. Deniz kpkleri karaya atti mi mezarliga git de o kpkleri seyret. Nerede sizin hareketiniz, oynasmaniz? Deniz sizi mahvolmaya mi terk etti de. Onlar da sana dille dudakla degil de hal diliyle bu soruyu bize sorma, denize sor desinler. Kpk gibi olan suret de dalga olmadan nasil oynar? Yel olmadika toprak nasil olur da havalanir? Suret tozunu grdn ya, yeli de gr. Kpg grdn ya, icat denizi de seyret. Gr, gr ki sende yalniz bu grs, bu bakis ise yarar. Bundan tesini sorarsan yagsin, etsin, ilik ve sinirsen ibaretsin. Fakat yagin mumlari isiklandirmaya yaramaz. Etin sarhosa kebap olmaz. Btn bu bedenini bakista erit, bakisa yr, bakisa git, bakisa var! Bir bakis vardir, iki alemi de grr, padisahin yzn de. Bu ikisinin arasinda sayiya sigmaz fark var. Gizli seyleri Tanri bilir ama gzne bir srme ara. Yokluk denizini anlattik, duydun ya. alis da daima bu denizde ol. nk tezgahin asli yokluk alemidir; orada hibir sey yoktur, bombostur, oranin nisanesi bulunmaz. Btn ustalar, islerini gstermek iin yoklugu ve siniklik yurdunu ararlar. Ustalin ustasi Tanrinin da tezgahi yokluktur. Nerede yokluk fazlaysa orasi Tanri tezgahidir, Tanri isi oradadir. Yokluk, en yksek derece oldugundan yoksullar, oraya vardilar, ndl aldilar. Hele bedenini malini yok etmis dervis hepsinden ileridir. Fakat is beden yoklugundadir, dilencilikte degil. Dilenci mali bitmis kisidir; kanat sahibi ise bedenine kiyan kisi. Artik dertten sikayet etme. nk dert, insani yokluga srp gtren rahman bir attir. Ben bu kadarini syledim tesini sen dsn. Fikrin donmussa, dsnemiyorsan yr, zikret. Zikir, fikri titretir, harekete getirir. Zikri bu donmus fikre gnes yap. Isin asli cezp eder. Fakat kardes, isten kalip o cezbeyi bekleme. nk isi birakmak, nazlanmaya benzer. Cani ile oynayan hi nazlanabilir mi? Ogul ne kabul edilmeyi dsn, ne ret edilmeyi. Sen daima emri nehyi gr gzet. Derken cezbe kusu, birden bire erden pten yapilmis yuvasindan uar, grnverir. Onu grdn m sabah oldu demektir, mumu o vakit sndr. Gzler, perdeleri delip hakikati grmeye basladi mi bu nur, onun nurudur artik. Bu nura sahip olan, disa bakar ii grr. Zerrede ebedi varlik gnesini grr, katrada btn denizi.

ZAMAN YAPRAKLARINDAKI GIZ Kadinin biri kocasina dedi ki: Ey adamligi bir adimda asan! Bana hi bakmiyorsun, neden? Ne zamana kadar bu horlukta kalacagim? Kocasi dedi ki: Bogazina bakiyorum, iplagim ama elim ayagim var, alisip abaliyorum. Gzelim, ere kadinin bogazina ve elbisesine bakmak farzdir. Ben ikisine de bakiyorum. Bu hususlarda eksigin gedigim yok. Kadin, gmleginin yenini gsterdi. Pek kaba ve kirliydi. Dedi ki: Kabaligindan bedenimi yiyor. Kimse

kimseye bu esit elbise verir mi? Kocasi a kadin dedi, sana bir sorum var: Yoksul adamim ben elimden bu geliyor. Dogru, bu ok kaba, ok irkin, fakat ey dsnceli kadin, bir dsn. Bu mu daha kt yoksa bosanmak mi? Bu mu daha kt, yoksa bosanmak mi? Bu mu sana daha kt geliyor yoksa ayrilik mi? Ey kinayip duran bela, yoksulluk, eziyet ve mihnet de byledir iste. Sphe yok ki heva ve hevesi terk etmek acidir ama Tanridan uzak olma aciligindan daha iyidir. Savas ve oru gtr, etindir. Fakat bu glk ve etinlik, Tanrinin kulu kendinden uzaklastirmasindan, byle bir derde ugratmasindan yegdir. Ihsan ve ltuflar issi Tanri, bir gn, ey benim hastam, ey benim mihnetime ugrayan kul, nasilsin? Derse hi zahmet ve eziyet kalir mi? Hatta byle demese bile, byle dedigini duymasan, anlamasan bile senin o zevkin yok mu? Tanrinin senin hatirini sormasidir iste. Gnl hekimleri olan gzeller, hastalarin hatirini sormaya dskndrler. Utanir, sz olmasin derlerse bir are bulurlar, yine haber gnderirler. Haber bile gndermeseler bunu dsnrler ya. Hasili hibir sevgili yoktur ki askindan haberi olmasin? Ey duyulmamis, essiz hikayeler arayan, asiklarin hikayesini oku. Bunca uzun zamanlardir kaynar durursun ama yine de tatar asi gibi yari pisman bir haldesin ey kadid olmus adam! Bir mrdr Tanri adaletini grms, o tadi almissin da yine grmeyenlerden daha namahremsin. Talebelik eden stat olur. yle oldugu halde sen gnden gne geri gitmissin a inati kr. Anandan babandan haberin yok, geceyle gndzden de ibret almamissin. RNEK: Bir arif, papazin birine sordu: Sen mi daha yaslisin sakalin mi? Papaz dedi ki: Ben ondan nce dogdum. Sakalsiz nice zamanlarim var. Arif dedi ki: Sakalin agarmis, eski halini terk etmis. yle oldugu halde yaziklar olsun, kt huyun hala dnmemis! O senden nce dogmus seni gemis. Sense tirit sevdasi ile bylece kala kalmissin. nce dogdugun renktesin hala. Ondan bir adim bile ileri atmamissin. Hala kaptaki eksi ayransin. Hala o yogurdun yagini ayiramamissin. Hala balik kpteki hamursun, bir mrdr atesli tandirdasin ama hala pismemissin. Heves yeli ile basin dnyor ama tepedeki ot gibi ayagin toprakta. Musa kavmi gibi Tih lnn issisinda, durdugun yerde tam kirk yil kala kalmissin a akilsiz adam! Her gn ta aksama kadar kosup duruyorsun. Fakat kendini yine de ilk konak yerinde grmedesin. O kze asik olduka su yz yillik uzakliktan kurtulamazsin. Onlarin da gnllerinden kzn hayali ikmadika issi bir girdaba benzeyen o lde kaldilar. Bu kz bir tarafa birak, Tanridan sonsuz ltuflara ermis, nihayetsiz nimetler grmssn. Fakat kz tabiatlisin, onun iin o byk byk iyilikler, bu kzn aski ile gnlnden gidiverdi. Bari simdi bedeninin btn czilerinden sor. Su dilsiz uzuvlarinin yzlerce dili vardir. Aleme rizk veren Tanrinin nimetlerinin zikri zaman yapraklarinda gizlenmistir. Sen gece gndz hikaye arar durursun. Halbuki senin czilerinin czileri, sana hikayeler syler durur. Onlar yokluktan var olali nice neseler grdler, nice gamlar tattilar. nk hibir czi lezzetsiz bitmez. Istiraplarla zayiflar, kuru kalir. Halbuki senin czn kaldi da o iyilik, o nimet, aklindan gitti. Daha dogrusu gitmedi,bes duygunla yedi endamindan gizlendi. Yaz gibi hani. Yazin pamuk biter de o kalir, fakat yaz hatirlanmaz olur. Yahut da

buz gibi. Kisin olur da kis gizlenir, buz bize kalir. Bu o glkten bir armagandir. Kisin da yazin armaganlari su meyvelerdir. Ey yigit bunun gibi senin her czn de bedenin de Tanrinin bir nimetini sylemededir. Su kadin gibi yirmi oglu vardi da her oglu, bir gzel halini anlatmadadir. Sarhosluk ve oynasma olmadika gebe kalinmaz. Bahar olmayinca bahelerde bir sey dogar mi? Gebelerle kucaklarindaki ocuklar, baharin o kadinlarindan askina delalet eder. Her aga ocuklarini emzirmededir. Hepsi, Meryem gibi gizli bir padisahtan gebe kalmistir. Ates sula gizlenir ama stnde yz binlerce kpk cosar. Ates pek gizlidir, fakat kpk, on parmagi ile atesin varligina delalet etmededir. Vuslat sarhoslarinin czileri de, bunun gibi hal ve sz timsallerinden gebe kalir. Hal gzelligine karsi agizlari aik kalmistir onlarin. Gzleri cihan naksina rtlmstr. O doganlar bu drt unsurdan dogmazlar. Onun iin de bu gzlere grnmezler. Onlar, tecelliden dogmuslardir. Bu yzden renksiz perdeyle rtldrler. Dogmuslar dedim ya, hakikatte dogmamislar da. Bu sz, ancak anlatmak iin sylenmis bir szdr. Sus da Kul-syle padisahi sylesin. Bu esit gllere karsi blbllk satmaya kalkisma. Bu gl, cosmus kprms, syleyip duran bir gldr. Ey blbl, bana karsi sz kes de kulak kesil. Her ikisi de yani hal de, sz de, tertemiz iki gzele benzer. Vuslat sirrina iki adil sahittir bunlar. Bu iki seilmis latif gzellik de gebeliklere ve gemis zamandaki hasirlere sahadet ederler. Yeniden yeniye gelen temmuz ayinda buzun, her an kis hikayelerini sylemesi gibi. Hani buz da soguk rzgarlari, zemheriyi, yaz gnlerinde o g zamanlari syler ya. Kisin meyve ve Tanri ltfunun hikayelerini anlatir. Gnesin glmsedigi zamanlari, imen gelinlerine dokunup eksiltmesini syler. Iste onun gibi senden de hal gitti, czn o halin armagani olarak kaldi. Ya ona sor, yahut da hatirla. Gama giriftar oldumu eviksen derhal sirar, o mitsiz deminden kurtulursun. Ona, ey hali, nimetleri o yceligi inkar eden gam, dersin... Her dem baharda, nesede degilsin de gl yiginina benzeyen bedenin, neyin ambari ya? Gl yigini bedenin, dsncen de gl suyu gibi. Gl suyu, gl inkar ediyor ha. Sasilacak sey bu iste! Nimetleri inkar eden maymun huylulardan saman bile esirgenir. Fakat peygamber huylu kisilere gnes ve bulut, sai olarak sailir. O kfr inadi, maymun adetidir. Su hamd- skrse Peygamberin yoludur. Perdelerin yirtilmasi, maymun huylulara neler etti? Peygambere benzeyenlerse ibadetleri, ne faydalar verdi! Mamur yerlerde kuduz kpekler vardir. Ycelik ve nur definesi, yikik yerlerdedir. Su dogma, ayin tutulmasindan olmasaydi bunca filozof, yolu kaybeder miydi hi? Akilli fikirli kisiler, bu yol yitirme yznden burunlarinin stnde ahmaklik dagini grdler.

KAZANMADAN RIZK DILEYEN YOKSUL aresiz bir mflis, derde dsmst. Hibir seyi yoktu, binlerce zehir yutmustu. Namazlarda, dualarda

yalvarmakta, ey Tanrim, ey kurdu kusu koruyan! Sen, beni yorulmadan, alisip abalamadan yarattin. Su alemde rizkimi da benim kazancim olmadan ver. Basinda gizli olan bes inci verdin. Bes duygu daha ihsan ettin ki onlar da gizli. Bu ihsanlarin sayiya sigmaz. Ben utaniyorum anlatmadan acizim. Beni yaratan yalniz sensin. Rizkimi da sen dzene koy demekteydi. Yillarca bu duada bulundu. Nihayet aglayip yalvarisi tesir etti. Hani alismadan, yorulmadan helal bir rizk isteyen adam vardi ya, onun gibi. Nihayet tanri adaletine sahip Davut Peygamber zamaninda bir kz, onu kutluluga ulastirmisti. Bu adamda yzn yerlere srd, yalvarip sizladi, nihayet meydandan icabet topunu eldi. Bazen duasinin kabul edilmeyisine bakip kt zanlara dsyor, niin duam kabul edilmiyor diyor, derken yine Tanrinin ltuf ve keremi, gnlne mustuluklar veriyor, duasinin kabul edilecegine delil oluyordu. alisip abalarken yorulup mitsizlige dsnce Tanri tapisindan gel sesini duyuyordu. Tanri alalticidir, ycelticidir. Bu ikisinden baska hibir isi yoktur. Yerin alalisina bak, ggn ycelisine bak. Kainatin devrani bu ikisinden hali degildir. su yerin ycelip alalisi da bir baska esittir. Yilin yarisinda orak bir hale gelir, yarisinda yeserir, tazelesir. Mihnetle dolu olan zamanin ycelip alalmasi, bsbtn baska tarzdadir. Yirmi drt saatin yarisi gnden olur yarisi gece. Zitlarla uzlasan mizacin ykselmesi, alalmasi da sudur: Gah insan sihhatli olur, gah hastalanir, inler. Dnyanin btn hallerini byle bil. Kitlik, bolluk, baris, savas, hep denemelerden meydana gelir. Su dnya, havada bu iki kanatla uar. Canlar da bu ikisi yznden korku ve mit yurtlarinda yurt edinirler. Bylece dnya, simal rzgarina benzeyen hayatla ve sam yeli gibi titrer durur. Nihayet Isa'mizin tek renge boyayan birlik kp yzlerce renkli kpleri kirar. nk o alem, tuzlaya benzer. Oraya ne dserse renkten arinir. Topraga bak. esit, esit renkte bulunan insanlari mezarlarda bir renge sokmada. Bu, grnen bedenlerin tuzlasi, mana alemine ait tuzlaysa bundan tamami ile ayridir. O mana tuzlasi manevidir. O, ezelden ebede kadar yenilikler iindedir. Eskilik bu yeniligin ziddidir. Halbuki o alemin yeniligi zitsizdir, essizdir, sayiya da sigmaz. Nitekim Mustafa'nin nurunun cilasi ile yz binlerce esit karanlik isik kesildi. O ulu er yznden Yahudilerin. Tanriya sirk kosanlarin, Hiristiyanlarin, Mecusilerin hepsi bir renge boyandilar. Yz binlerce kisa ve uzun glgeler o sir denizinin nurunda bir oldular. Ne uzunluk kaldi, ne kisalik, ne genislik. esit, esit glgeler, gnese rehin oldu. Fakat mahserdeki tek renge boyanis, iyiye de apaik grnr, ktye de. O alemde manalar, surete brnrler. Suretlerimiz, hlyalarimiza uygun olur. O zamanda mektuplarin sureti aiga ikar, elbiselerin astari yz olur, herkesin ii, disina dner. Simdi gizli seyler, alacali kze benzer. Sz igi, alem iinde yzlerce renkte bir iplik gibi grnr. Simdi yzlerce renge boyanma, yzlerce gnl sahibi olma devri. Tek renkli olma alemi nereden tecelli edecek? Simdi zencilik zamani. Rum diyarina mensup olanlar, beyaz gzeller gizli. Simdi gece, gnes gizli. Kurdun devri, Yusuf kuyunun dibinde. Kiptilerin nbeti, Firavun padisah simdi. Bu suretle de herkese lzumlu, lzumsuz glp duran ve kimseden esirgemeyen rizktan su kpeklerde birka gn riziklansinlar,

hisselerini alsinlar bakalim. Gelin buyrugu verilinceye kadar aslanlar, orman iinde beklemedeler. Bu emir geldi mi o aslanlar, yayildiklari yerden ikarlar. Tanri hicapsiz olarak yayilacaklari, geinecekleri yerleri gsterir. Insanin mahiyeti, insanlik, karayi da kaplar, denizi de. Alacali kzler o kurban gnnde kesilirler. O kurban gn, korkun bir kiyamettir. Mminlere bayramdir, kzlere helak olma gn. O kurban gnnde btn su kuslari, gemiler gibi deniz stnde akarlar, yzerler. Bu suretle de Helak olan apaik delilleri helak olur. Kurtulan kurtulur ve yakiyne erer. Dogan kuslari, padisaha giderler, kuzgunlar, mezarliga. Kemikle ekmek gibi pis seylerin czileri, bu cihanda kuzgunlarin mezesi gidasidir. Hikmetin kadrini bilme nerede, bag bahe nerede? Nefsiyle savasmak, kahpe adama layik degildir. esegin ardindan d agaci yakilmaz esegin ardina da misk srlmez. Kadinlara savas yazilmamistir. Nefisle savasmaksa onlarin isi olamaz. nk bu, byk savastir. Ancak nadir bazi kadinda da bir Rstem vardir. Meryem gibi gizlidir o. Nitekim erlerin bedeninde, yreksizliklerinden kadinlarin gizlendigi vardir. Kim, erlige hazirlanmamis, er olmamissa o disilik, br alemde surete brnr. O gn adalet gndr. Adalet, her seyi layik oldugu yere koymaktir. Ayakkabi ayagindir, klah basin. Bu suretle her isteyen istegine erisir her batan batacagi yere kavusur. Hibir istek isteyenden esirgenmez. Parlakligin esi gnestir, suyun esi bulut. Dnya Tanrinin kahir yurdudur. Kahri setiysen kahir gre dur. Kahir kilici, denize, karaya dsms. Kahrolanlarin kemiklerine, killarina bak. Damin evresinde kuslarin kanatlarini, ayaklarini seyret. Bunlar, sessiz, szsz sana Tanri kahrini anlatirlar. l, gmldg yerde bir yigin toprak kaldi. ldg zaman getike o yigin da dzeldi gitti. Tanri adaleti, herkesi esiyle ift etmistir; fili fille, sivrisinegi sivrisinekle. Ahmed'e mecliste drt seilmis dost, enis olur, Ebucehl'e de Utbe'yle Zl-himar! Cebrail'le canlarin kiblesi Sidre'dir, karnina kul olanlarin kiblesi sofra. Arifin kiblesi vuslat nurudur, filozaflasan aklin kiblesi hayal. Zahidin kiblesi ihsan sahibi Tanridir, tamahkarin kiblesi altinla dolu torba. Mana gzetenlerin kiblesi sabirdir, surete tapanlarin kiblesi tastan yapilan suret. Batin aleminde oturanlarin kiblesi ltuf ve ihsan sahibi Tanridir, zahire tapanlarin kiblesi kadin yz. Bylece eski yeni... Say dur. Usanirsan yr, isine bak. Bizim rizkimiz, altin kase iindeki sarap, kpeklerin rizki, yal yedikleri yere dklen tutama suyu. Ne huyla huylandirdiysak ona layiksin. Seni o rizk iin gndermisizdir. Onu ekmege asik ettik, o huyu verdik ona. Bunu sevgiliye asik ettik, sarhos yaptik, bu huyu verdik buna. Huyundan raziysan, hoslaniyorsan neden ondan kaiyorsun yleyse? Disilik hosuna gittiyse arsafa gir. Rstemlikten hoslaniyorsan al haneri. Bu szn sonu yoktur. O yoksul da yoksulluk derdiyle arikladi, gc kuvveti kalmadi. Bir gece ryasinda grd. Ne ryasi, rya nerede? Dogru zl sofi, uyumadan rya grr. Hatif ona dedi ki: Ey bir ok yorgunluklar grms er, kagitilarda bir kagit ara. Komsun olan kagitida gizlidir o. Kagitlarini ele al.

Onlarin arasinda su sekilde, su renkte bir kagit var. Onu gizle bir yerde oku. Ogul, onu kagitidan aldin mi kalabaliktan, iyi kt adamlardan bir kenara ekil. Yalnizca oku. Okurken kimseyi yaninda bulundurma. Is yayilir, ortaya dserse bile dertlenme. O defineden senden baska hi kimsecik, bir arpa bile alamaz. Elde etmen uzarsa sakin mitsizlenme her an Tanridan mit kesmeyin ayetini vird edin. O mustucu, bunu syleyip elini, adamin ggsne koydu, hadi dedi, yr, zahmet ek! O gen dalginlik aleminden kendine gelince ferahindan adeta dnyaya sigmiyordu. Tanrinin korumasi ve ltfu olmasaydi sevincinden atlayacakti dogrusu. yle bir sevinmisti ki. Kulagi, alti yz perdenin ardindan Tanri sesini duymustu. Isitme duygusu, perdeleri asmis, basini yceltmis, felegi gemisti. yle bir an olur ki insanin grs duygusu ibret issi olur, gaip perdesinden bile geer. Duygulari, perdeyi asti mi artik birbiri ardina ve boyuna grr, duyar. Adam, kagiti dkkanina geldi. Mesk kagitlarina el atti. O yazili kagit abucak gzne ilisti, Hatif'in syledigi alametlerin hepside o kagitta vardi. Kagidi koltuguna koyup hayirli pazarlar olsun usta, ben gidiyorum artik dedi. Tenha bir bucaga ekildi, kagidi okudu. Adeta sasirdi kaldi. Bir definenin yerini gstermekte olan byle bir deger biilmez kagit, mesk kagitlarinin arasina nasil girmisti? Sonra aklina su geldi: Her seyi koruyan, Tanridir. Koruyucu Tanri nasil olur da birisinin, abes yere bir sey asirmasina msaade eder? Ova, bastanbasa altinla, para ile dolu olsa hi kimse, Tanrinin izni olmadika bir arpa bile alamaz. Tutulmadan, kekelemeden yzlerce kitap okuyan Tanri taktir etmediyse aklinda hibir sey kalmaz. Fakat Tanriya kulluk edersen bir kitap bile okumadan yeninden, yakandan duyulmadik bilgiler bulursun. Musa'nin avucu, koynundan ziyalandi, nurlar sati, nuru, gkyzndeki aydan da stnd. Bu heybetli gkyznden diledigin, ey Musa, koynundan bas gsterdi. Bil ki yce gkler, insanin anladigi seylerin aksidir; gkler, o akisten ibarettir. Yce ulu Tanrinin eli, iki alemden de nce akli yaratmadi mi? Bu sz, hem apaiktir, hem de pek gizli. nk sinek, ankaya mahrem olamaz. Ogul, yine hikayeye dn de defineyle o yoksulun kissasini tamamla. Kagitta su yaziliydi: Bil ki sehrin disinda bir define var. Iinde mezar olan filan kubbe var ya. Hani arkasi sehre, kapisi Ferkat yildizina karsi. O trbeyi ardina al, yzn kibleye evir. Sonra yayla bir ok at. Kutlu kisi yaydan oku attin mi okun dstg yeri kaz. O yigit kuvvetli bir yay aldi, oku bosluga dogru atti. Derhal kazma krek getirdi. Sevine,sevine okunun dstg yeri kazmaya koyuldu. Hem kendi krlesti, hem kazmasi, kregi. Fakat gizli defineden hibir eser grnmedi. Bylece her gn ok atiyor, dstg yeri kaziyor, fakat bir trl definenin yerini bulamiyordu. Bunu adet edindi. Daima orayi burayi kazip durdugundan sehre bir dedikodudur yayildi, is halkin agzina dst. Pusuda duran, firsat gzleyen adamlar, bu isi padisaha haber verdiler. Filan, bir define bildiren kagit bulmus diye sylediler. Adam, padisah tarafindan duyuldugunu anlayinca teslim olmadan, kadere boyun egmeden baska are grmedi. Padisah kendisine iskence yapmadan, kagidi padisahin nne koydu. Dedi ki: Su kagidi buldum ama defineyi bulamadim. Define yerine hadsiz, hesapsiz zahmetlere girdim.

Defineden bir habbe bile meydana ikmadi. Fakat ben yilan gibi bir hayli kivrandim durdum. Bir aydir agzimin tadi yok. Bunun ziyani da haram oldu bana, kri da. Belki bahtin su perdeyi aar ey savasi kutlu olan kaleler fethetmis padisahim. Padisah da alti ay, belki de daha fazla ok atti, her yanda define aradi durdu. Fakat eziyetten, dertten, sikintidan baska bir sey elde etmedi. Define adeta ankaya benziyordu, ismi var cismi yok. Isin eni, boyu uzayip duruyordu. Padisah, nihayet o defineden usandi. Her tarafi yer yer estirmisti. Gnn birinde kagidi, herifin nne atip dedi ki: al su kagidi. Definenin eseri bile grnmedi. Senin isin yok, bu is sana daha layik. Bu isi olanin yapacagi sey degil. Gl yakip dikenin etrafinda dolanmak akil kari degil. Demirden ot bitmesini bekleyen olabilir ama bu hlyaya tutulan, az olur. Bu is iin senin gibi yorulma bilmez bir adam gerek. Sen mademki yorulmuyorsun, var ara. Bulursan ne ala, onu sana helal ettim. Bulamazsan yorulmazsin kazar durursun. Akil, mitsizlik yoluna gider mi hi? Ask lazim ki o tarafa kossun. Hi bir seye aldirmayan asktir, akil degil. Akil, faydalanacagi seyi arar. Ask yilmaz, canini sakinmaz, utanma nedir bilmez. Degirmen tasinin altina gitmis gibi belalara ugrar, sabreder. yle pek yzldr ki hi arkasini dnmez. Bir fayda elde etmek midini ldrmstr iinde. Neyi var, neyi yoksa ortaya kor, oynar, yutulur, bir cret aramaz. Tanrinin aldigi gibi yine hepsini Tanriya verir, tertemiz olur. Tanri, ona sebepsiz olarak Tanri vergisini Tanriya bagislar. Cmertlik, sebepsiz olarak vermektir. Temizlik, her seyi Tanriya verip arinmak, her seriatin disindadir. nk seriat, ya Tanri ihsanina nail olmayi, yahut Tanri kahrindan kurtulmayi arar. Varliktan arinanlarsa Tanrinin has kurbanlaridir. Onlar, ne Tanriyi sinarlar, ne de ziyana, kara aldiris ederler. O dertli definenin kagidini padisah, o dertlere ugramis fakire verince; yoksul adam, dsmanlarindan, onlarin samasindan emin oldu, gidip sevdalandigi seye adamakilli sarildi. Insani dertlere dsren aska yar oldu. Kpek, yarasini yalaya yalaya iyi eder. Ask istirabina hibir yar, hibir ortak yoktur. Asiga alemde bir tek mahrem bile bulunmaz. Asiktan daha deli kimse yoktur. Akil, onun sevdasina karsi krdr, sagirdir. nk bu, herkesin deliligine benzemez ki. Hekimlik bilgisinde bunu iyilestirecek hkmler yoktur. Bir hekim, bu esit delilige ugrasa hekimlik kitabini kani ile yikar, yazilanlarin hepsini silerdi. Btn akillarin hekimligi, aska gre izilmis suretlerden baska bir sey degildir. btn gzellerin yzleri, onun yznn perdesidir. Ey ask mezhebine giren, yzn kendine evir. Sana meftun olan, senden baskasi degildir. O adamda kendini kible yapmis, dua edip durmustu. Insan ancak alistigini elde eder. Bundan nce bir cevap duymadan yillarca dua etmisti. Icabet edilmeden dua ediyor, Tanri kereminden Lebbeyk sesini gizli olarak isitiyordu. O illetli adam, ulu yaraticinin cmertligine gvendiginden tefsiz oynuyordu. Ona ne bir hatif sesi gelmisti, ne bir haberci ulasmisti. mit kulagi, Lebbeyk sesiyle doluydu ama. midi, dilsiz, sessiz gel demekteydi. O davet, gnlnden usanci silip spryordu. Dama gelmeyi grenen gvercini agirma, kov, o bir yere gidemez, kanadi baglidir. Ey hak Ziyasi Hsameddin, onu kovsan da seninle bulustugu iin can kanadi bitmistir; kovsan da can kusu, sebepsiz olarak senin daminin etrafinda dner dolasir.

Onun yiyecegi ,iecegi, konacagi yer, hep senin damindir. Ycelerde kanat irpar ama tuzagina asiktir. Hatta ruh, bir an hirsizlamacasina o ftuhattan dolayi sana skretmese, mnkir olsa. Durup dinlenmeden kin gden ask sahnesi, derhal o inkar eden ggse ates dolu bir legen koyuverir. Aya gel, tozdan vazge. Ask padisahi seni agirmada, abuk dn der. Ben, gvercin gibi sarhosasina bu damin, bu gvercinligin etrafinda kanat irpmaktaydi. Ask Cebrailiyim, Sidre'm sensin. Illetliyim, Meryem oglu Isa sensin bana. O inciler saan denizi costur. Su hastayi bu gn bir hosa sor, sorustur. nk sen, onunsun, deniz de onundur. Bu an, onun nbet zamanidir ama aldirma. Zaten bu, onun meydana getirdigi bir feryattan ibarettir. Yarabbi, sen gizli olani koru, onu meydana ikarma. Ney gibi iki agzimiz var. Bir agiz, onun dudaklarinda gizli. br agiz, size grnmede, feryat etmede, havaya bir hay huydur salmada. Fakat can gz aik olan bilir ki bu bastan ikan feryat da o bastan ikmadadir. Neyin bu feryadi, onun soluklarindan. Ruhun hay huyu, onun hay huylarindan. Ney, onun dudaklari ile hemdem olmasaydi alemi sekerle doldurabilir miydi? Kiminle yattin, hangi tarafindan kalktin da byle deniz gibi cosup kprmedesin? Yahut da Ben rabbime konuk olurum hadisini okudun, ates denizinin ta iine atildin. Fakat ey ates, sogu narasi, ey kendisine uyulan zat, senin canini korudu. Ey hak Ziyasi, din ve gnln Husam'i! Hi gnes, balikla sivanir mi? Bu toprak paralari, senin gnesini rtmek istediler ama, daglarin gnlndeki l'l madenleri, sana delalet etmede. Baglar, baheler, senin glmsemelerinle dopdolu. Senin erligine mahrem olacak Rstem nerede ki senin yzlerce harmanindan bir bugday tanesini sylemeye kalkayim. Senin sirrindan bir ah etmek istersem ancak Ali gibi bir kuyuya gitmeli, kuyunun iine ah etmeliyim. Kardeslerin gnllerinde kin oldugundan Yusuf'umun kuyu dibinde kalmasi daha iyi. Sarhos oldum, kendini ortaya atacagim artik. Kuyu nedir ki? Ben gidip ovanin ta ortasina adir kuracagim. Atesli sarabi ver avucuma da ondan sonra benim sarhosa debdebemi, azametimi seyret. O yoksul, defineyi elde edemedi ama syle, beklesin. nk biz, bu anda neseye gark olduk. Ey yoksul, artik sen Tanriya sigin. Ben gark oldum, benden yardim isteme. Artik o hikayelerde isim yok benim. Ne kendimden haberim var, ne sakalimdan! Iine bir kil bile sigmayan saraba gurur, izzeti nefis filan sigar mi hi? Saki, byk bir sagrak sun da su zengini sakalindan, biyigindan kurtar. Gururundan bize biyik buruyor, fakat bize hasedinden de sakalini yolup durmada. Onun btn riyalarini, dzenlerini biliyoruz. O mattir, mattir, mat. Pir, bes yz yil sonra, ondan ne dogacak? Kildan kila ve apaik grr. Halkin aynada grdgn pir, pismemis kerpite grr. Kaba sakallinin evinde grmedigi, kseye bir bir grnr. Denize git, sen balik oglusun. Neden erp gibi sakalina dstn byle? erp degilsin sen, bu senden uzaktir. Sana inciler bile haset eder. Denizde, dalgalar arasinda olman daha dogrudur. Deniz birdir. Esi, ortagi yoktur. Incisi baligi da dalgasindan baska bir sey degildir. Ona es, ortak olsun... Buna imkan yoktur. Byle sey, o denizden, o denizin pak dalgasindan uzaktir. Denizde ikilik ve istirap yoktur. Fakat sasiya ne syleyeyim? Hi hi! Ey semen, sasilara arkadasiz

madem, msrike konusmak gerek. O birlik, vasif ve hal bakimindandir. Fakat sz meydanina ancak ikilik gelebilir. Ya sasi gibi bu ikiligi i, yahut agzini yum, gzelce sus! Yahut da nbetle gah sus, gah syle. Hasili sasica davul dv vesselam. Bir mahrem grdn m can sirrini syle. Gl grdn m blbller gibi nara at. Hileyle, geici seylerle dolu bir tulum grrsen dudagini kapat, kendini kp haline sok. O, suyun dsmanidir, onun nnde oynama. Yoksa bilgisizlik tasini atar, kp kirar. Cabilin eziyetlerine sabretmek, ehil olanlara ciladir. Nerede bir gnl varsa sabirla cilalanir. Nemrut'un atesi, Ibrahim'e bir ayna temizligi verdi, aynayi cilalar gibi onu da aritti, cilaladi. Nuh kavminin cefasi ile Nuh'unu sabri, Nuh'a ruh cilasi oldu.

HASAN-I HARKANIYE AIT HIKAYE Bir dervis, Ebl-Huseyn-i Harkan'in shretini duyup Talkan sehrinden yola ikmisti. Daglar asti, uzun ovalar geti, seyhi grmek iin z dogru olarak, Tanriya yalvarip yakararak bunca yol aldi. Yolda grdg cefalar, ektigi eziyetler, anlatilmaya deger ama ben kisa kesiyorum. O gen, yolu bitirip maksadina ulasti. O padisahin evini sordu. grenip kapisina geldi, yzlerce saygiyla kapi halkasini vurdu. Seyhin karisi, kapidan basini ikardi. Ey kerem sahibi, ne istiyorsun? Dedi. Dervis, ziyaret iin geldim deyince. Kadin kahkahayla glp dedi ki: Sakalina bak yahu. Hele su yolculuga, su ugradigin derde bak. Yerinde, yurdunda isin yok muydu da beyhude yere yollara dstn? Bir ahmagi grmek hevesine mi dstn, yoksa yurdundan mi usandin? Yahut da seytan sana bir boyunduruk urdu, vesveseler verdi, sana bu yolculuk kapisini ati. Birok kt szler syledi, kfrlerde bulundu, dirildandi durdu. Onlarin hepsini syleyemem ben. Kadinin sayisiz glmsemesinden, hikayeler sylemesinden dervis, pek dertlendi, dertlere ugradi. Dervisin gzlerinden yaslar akti, dedi ki: Btn bunlarla beraber o adi tatli padisah nerede? Syle bana. Kadin dedi ki: O bombos riyakar bir hilebazdir. Ahmaklara tuzaktir. Yol azitanlara kementlik eder. Senin gibi sakalini degirmende agartan yz binlerce kisi azginliktan ona dsmstr. Onu grmez, esenlikle yerine yurduna dnersen senin iin daha hayirlidir. Onu grp de azmazsin hi olmazsa. Onun isi gc laftir, kase yalayici, hazir sofraya oturucu bir heriftir. Fakat davulunun sesi, etrafa yayilmis nasilsa. Bu kavim Israil ogullarina benzer, kze taparlar. Byle bir kze el vurup adarlar iste. Bu hazir sofraya oturan adama kapilan, geceleyin bir lestir, gndzn issiz gsz bir adam. Bunlar yzlerce bilgiyi, yceligi birakmislardir da bir hileye, bir riyaya kapilmislardir. Iste hal bu. Nerede Musa'nin soyu? Gelse de su kze tapanlarin kanlarini dkse. Yazik! Seriati, Tanridan rkp sakinmayi ardina atmis. Nerede mer? Gelse de siddetle dogrulugu emretse. Bunlar her kt seyi mbah biliyorlar. Bu ibahilik bunlardan yayildi, fesati kallese de ruhsat oldu adeta. Nerede Peygamberle sahabesinin yolu. Nerede namaz, nerede tesbih, nerede onlarin edepleri. Gen, yeter diye bagirdi, apaydin gnde bekinin ne lzumu var? Erlerin nuru doguyu da tuttu batiyi da. Gkler bile hayrette kalip secde ettiler. Tanti gnesi Hamel burcundan dogdu da bu gnes utancindan perde arkasina girdi. Senin gibi bir

seytanin samalari, nereden beni bu kapinin tokmagindan dndrecek? Ben bulut gibi yele kapilip gelmedim ki beni bu kapidan bir tozla evirebilesin. kz bile o kerem kiblesi olunca nur kesilir, fakat o nur olmadi mi kible, kfrdr, puttur. Heva ve hevesten gelen, ibahilik sapikliktir, azginliktir, fakat Tanridan gelen, ibahilik yceliktir. O hesaba sigmaz nurun dogup parladigi yerde kfr iman kesildi,seytan Mslman oldu. O, ycelik mazharidir, Tanri sevgilisidir. Btn ileri meleklerden ndl kapmistir. Melekten Adem'e sede etmeleri ondan ileri olmalarindandir. Deri daima ie secde eder. A kocakari, sen Tanri mumunu flyorsun ama hem sen yaniyorsun, hem basin, ey agzi kokmus. Bir kpegin agzindan deniz pislenir mi? Gnes flemekle sner mi? Eger grnse gre hkm veriyorsan bu aydinliktan daha aydin, daha grnr ne var? Syle. Zahirden olanlarin hepsi, bu zuhurun karsisinda noksanin, kusurun en ilerisidir. Kim Tanri mumunu flerse o mum snmez, fleyenin agzi yanar. Senin gibi bir ok yarasalar rya grrler ama bu alem, gnesten yetim kalir mi? Ruh denizlerinde yle kuvvetli dalgalar olur ki Nuh tufanindan yzlerce defa stndr. Fakat Kenan'in gznde kil bitmistir de o yzden Nuh'u da birakmistir, gemiyi de. Daga tirmanmaya kalkismistir. Fakat derhal yarim bir dalga, dagi da asagiliklarin dibine atmistir, Kenan'i da. Ay, nurunu saar kpek havlar durur. Hi kpek ayi kendisine ortak edebilir mi? Ay isigi ile geceleyin yol alanlar, kpek havlamasi ile yollarindan kalirlar mi? Cz, klle dogru ok gibi gider. Kokusuk kocakarinin ardina dser mi hi? Seriatin cani da ariftir, takvanin cani da. Marifet, gemis zamanlardaki zahitligin mahsuldr. Zahitlik, ekmeye alismaktir. Marifet de o ekilenin bitmesidir. Su halde alismak ve inanmak, bedene benzer. Bu ekmenin cani da biten mahsuldr ve onu devsirmektir. Dogrulugu emretmek de odur, dogruluk da o. Bu gnmzn de padisahidir, yarinimizin da. Deri, daima latif ie kuldur. Seyh Ben Tanriyim dedi ama ileri gitti, btn krlerin bogazini sikti. Kulun varligi Tanri varliginda yok olunca ne kalir? Bir dsn a ifit. Gzn varsa a da bak. L dedikten sonra artik ne kalir? O gge aya tkren dudagin, bogazin, agzin kesilseydi keske. Sphe yok ki o tkrk, gge ikmaz, dner, senin suratina gelir. Ebuleheb'in ruhuna kiyamete kadar Elleri kurusun bedduasi geldigi gibi o tkrk de kiyamete kadar Tanridan, senin siratindan gelir. Davulu var, bayragi var, lkesi var. Byle bir padisaha hazir sofraya oturur diyen kpektir. Gkler onu ayina kuldur. Dogu da ondan ekmek dilemektir, bati da. Fermaninda Sen olmasaydin gkleri yaratmazdim hadisi yazili olan zat, bir zattir ki herkes, onun nimetlerine, onun rizk taksimine muhtatir. O olmasaydi gkyz olmazdi, dnmezdi, nurlanmazdi, meleklere yurt kesilmezdi. O olmasaydi denizler olmaz, denizlerdeki heybet vcut bulmaz, baliklar ve padisahlara layik inciler meydana gelmezdi. O olmasaydi yeryz olmaz, yeryznn iinde defineler, disinda yaseminler yaratilmazdi. Rizklarda onun rizkini yemektedir. Meyveler de onun yagmuruna karsi dudaklari kupkuru bir haldedir. Kendine gel de, bu isteki dgm, tersine dgmlenmistir. Sana sadaka verene sen sadaka ver. Ey yoksul zengine zekat ver. Btn altinlar btn ipekli kumaslar, yokluktadir yoksuldadir. Senin gibi bir kt, o makbul ruha es olmus, Nuh'un nikahindaki katil gibi adeta. Bu yurda mensup olmasaydin simdi seni

parampara ederdim. O Nuh'u senden hals ederdim, ben de kisasa ugrar, seyhin yolunda lmek serefiyle ycelirdim. Fakat zamanin padisahlar padisahinin evinde bu esit kstahlikta bulunamam. Yr, dua et ki bu yurdun kpegisin. Yoksa simdi yapacagimi yapardim sana. Ondan sonra dervis herkese sormakta, seyhi her tarafta arastirmaktaydi. Birisi dedi ki: O kutup, odun getirmek zere ormana gitti. O Zlfikar dsnceli ve atesli dervis seyhin havasina uyup ormanin yolunu tuttu. Seytan, aklina ayi tozla rten bir gizli vesvese vermekteydi. Bu din seyhi neden byle bir kadini evinde tutuyor, onunla dsp kalkiyor? Zit, nasil olur da ziddiyla beraber bulunur? Halkin imami olan bir zat nerede, maymun nerede? Diyordu. Sonra yine ates gibi dnyor, L havle okuyor, ona itirazim kfrdr, kindir diyordu. Ben kim oluyorum ki Tanrinin islerine karisiyorum? Nefsimden neden byle spheler, kinamalar geliyor? Derken nefsi yine saldiriyor, bu yzden gnlnden kuyumcular potasindan ikar gibi duman ttyordu. Seytanla, diyordu, Cebrail'in ne mnasebeti var ki onunla konussun, dsp kalksin, beraber yatsin uyusun. Azer, nasil olur da Hilal'le geinebilir? Yol kesen nasil olur da kilavuzla beraber bulunur? O bu dsncedeyken nl seyh, bir aslana binmis, ikageldi. Kkremis aslan odunu ekmekteydi. O kutlu zat da odunlarinin stne binmisti. Kamisi bir yilandi. Ycelikle yilani bir kami gibi eline almisti. Iyice bil ki, her seyh, sarhos aslanin stne biner. O grnr, bu grnmez ama can gznden gizli degildir. onlarin altinda yz binlerce aslan vardir, odun eker durur. Gayp gz, onu grr. Fakat adam olmayan da grsn diye Tanri, onlari bir bir bas gzne de gsterir. O padisah, dervisi uzaktan grp gld. Sakin dedi, aldanma, seytani dinleme. O ulu seyh, gnlnn nuru ile dervisin iinden geeni bildi. O nur, ne gzel bir delildir. O hnerli zat, dervisin yola dsmesinden o ana kadar aklindan geenleri bir bir syledi. Ondan sonra o gzel gzel ileyip sakiyan zat, kadini kinamsi hususunda da agzini aip, dedi ki: O tahamml nefis havasinda degildir. bu zan senin nefsinin havasidir, orada durma. Ben sabredip bu kadinin ykn ekmeseydim aslan, benim ykm eker miydi hi? Ben Tanri yknn altinda kendinden gemis sarhos ve kprms bir deveyim. Onun buyrugunda yari ham bile degilim ki halkin kinamasi, yermesini dsneyim. Bizim geri kalanimizda onun buyrugudur, ileri gidenimizde. Canimiz yz st kosarak onu aramadadir. Bizim tekligimiz, iftligimiz, hava ve hevesten degildir. canimiz, mhre gibi Tanri elindedir. O ahmagin nazini da ekeriz, onun gibi yzlercesinin nazini da. Bu, renk askindan, koku sevdasindan degildir. bu kaza ve kader, bizim dersimizin talebeleridir. Artik savasimizin debdebesi nereye varir, bir dsn. Nereye mi varir? Yere bir yol olmayan bir yere. Isigi, gzleri alan Tanri ayina ancak. O nur, btn vehimlerden ve tasavvurlardan uzak olan nurun nurunun nurunun nurudur! Dedikoduyu senin iin asagilattim. Ibret al da kt huylu arkadasla arkadas ol, uzlas. Sabir, sikintinin anahtaridir sirrina ermek iin glerek hoslanarak onun derdini ek. Bu asagilik kisilerin asagiligini ekersen snnetlerin nuruna ulasirsin. Peygamberler asagilik adamlarin zahmetlerini ok ektiler. Bu esit yilanlardan nice istiraplara ugradilar. Yargilayan Tanrinin muradi, hkm, ta ezelden tecelli ve zuhur etmekti. Ziddi olmadika bir sey grnemez. O misli olmayan padisahin ziddi yoktur. Ben yeryznde bir halife yaratacagim ayetindeki hikmet

Bunun iin padisahligina ayna olmak zere bir gnl sahibini halife edindi. Ona hadsiz, hesapsiz ariligini ihsan etti, ondan sonra karanliklardan da ona bir zit verdi. Ak ve kara iki bayrak dikti. Birisi Adem'di bunlarin br yol kesen Iblis. O iki byk ordu arasinda savaslar oldu, geldi geti. Ikinci devre Habil geldi, onun pak nurunun ziddi Kaabil oldu. Adalet ve zulmden ibaret olan bu iki bayrak, bylece devir devir, Nemrud'a kadar geldi dayandi. O Ibrahim'in ziddi ve dsmani oldu. O iki ordu birbirine kin gtt, savasti durdu. Savasin uzamasindan hoslanmayinca ikisinin arasini ates ayirdi. O iki taifenin mskl halledilsin diye atesi, azabi hakem yapti. Devir, devir zaman, zaman bu iki firka, Firavunla esirgeyici Musa'nin zamanina kadar yillarca savasti. Savas bitmedi tkenmedi. Bu is, haddi asip usan verince de Tanri, denizi hakem yapti; bakalim hangisi ndl alacak dedi. Mustafa'nin devrine, onun zuhuruna kadar bu byle gitti. O zuhur edince Ebucehil'le o cefa askerinin basbuguyla savasti. Tanri, Semud kavmi iin, bir haykiris hizmetkar tuttu, onlarin canlarini aliverdi. Ad kavmi iin tez kalkan ve hizli giden bir hizmetkari tuttu, yeli kullandi. Karun'un halini de bildi, onu defetmek iin de yeryzn kullandi. Yer, halim olmakla beraber ona kinlendi, onu yuttu. Yerin halimligi adeta kahroldu da Karun'u da dibine kadar smrd, hazinesini de. Bu bedenin diregi lokmadir. Alik kilicina karsi ekmek, bir zirhtir. yle oldugu halde Tanri, senin ekmegine bir kahir mayasi kodu mu o ekmek bogaz illeti gibi kursaginda durur, bogazini sikar, seni ldrr. Seni soguktan koruyan su elbiseye Tanri, zemheri mizacini verir. Bu gzelim cppe buz gibi soguk olur, kar gibi ziyan verir. Krkten de kaarsin, ipekli elbisenden de. Ondan kaar zemheriye siginirsin. Sen iki dag tepesi degilsin,bir dag tepesisin, yalin kat bir adamsin sen. Zelle azabindan gafilsin. Sehre, kye Tanri emri geldi: Eve duvara, onlara glge verme, yagmura, gnese mani olma dendi. Bu suretle o mmet peygamberlerinin yanina kostular. Ey ulu kisi dediler, ogumuz ldk. Artik arkasini tefsirden oku. O eli sopali er, sopayi yilan yapti. Aklin varsa bu nkte sana yeter. Gzn var ama anlayisin yok. Adeta donmus bir kaynak, bir et parasi. Bunun iindir ki dsnceleri meydana getiren, bezeyen Tanri, ey kul, anlayisli bir surette bak demektedir. Soguk demiri dv demiyor, bunu istemiyor, fakat ey demir, hi olmazsa Davut'un yaninda dn dolas. Bedenin lms, Israfil'in yanina kos. Gnln donmus, yryp giden gnese git. Hayallerden yle libaslara brndn ki neredeyse kt zanli sofestailere karisacaksin. Sofestai'de zaten akil yoktu. Bu yzden duygudan da oldu, varliktan da mahrum kaldi. Kendine gel, simdi sz ignemek devri. Sylersen halka rezil rsva olursun. Im'an ne demektir? Kaynaktan su akitmak. Bedenden can gitti mi o cana giden revan derler. Cani beden bagindan zp kurtararak ayirliga, imenlige saliveren hakim. Hayatla ruhu ayirt etmek iin ona bu iki lakabi takti. Bunu fark edenin canina aferin. Bu suretle de Tanri fermanina uyan, dilerse gl diken, dikeni gl yapan kisideki ruhu anlatti. Inananlar, o zararli yelin elinden kamislar, hepsi bir daire iine siginmislardi. Yel, adeta tufandi, onun ltfu da gemi. Onun bu esit nice gemileri var, nice tufanlari.

Tanri, bir padisahi gemi yapar. Hirsi ile kendisini saflara vurur. Maksadi halkin emin olmasi degildir, lke zapt etmektir. Degirmen beygiri kosar, dner durur. Maksadi da dayak yemeden kurtulmaktadir. Su ekmekten yahut susamdan sirlagan yagi ikarmaktan haberi bile yoktur. kz, arabayi ekmek esyayi gtrmek iin degil, dayak korkusundan yrr, yeler. Fakat Tanri, ona yle bir aci korkusu vermistir de o yzden isler de grlr gider. Her kazan sahibi de bunun gibi alemi islah iin degil, kendisi iin alisir. Her biri derdine bir melhem arar. Derken bir alem de bu yzden dzene girer. Tanri korkuyu bu aleme direk yapmistir. Herkes can korkusu ile bir ise sarilmistir. Tanriya hamd olsun ki byle bir korkuyu mimar etmis, onunla yer yzn dzene koymustur. Bunlarin hepside iyiden, ktden korkarlar. Fakat hibir kimse yoktur ki kendi kendisinden korksun. Su halde hakikatte herkese hakim olan birsidir ve o, duygularla duyulmaz ama ok yakindir insana. O, bir gizli yerde duyulur ama bu evin duygulari ile duyulmaz. Tanrinin anlasilacagi, duyulacagi duygu degildir, o duygu, baska bir duygudur. Hayvan duygusu, o suretleri grseydi kzle esek de vaktin Beyazid'i olurdu. Bedeni, ruha mazhar eden, gemiyi Nuh'a burak yapan, dilerse ey nur arayan, gemiyi degistirir, tufan haline getirir. Ey yoksul, her an sana bir tufandir, bir gemidir. Seni gama neseye ulastirir durur. Gemiyle denizi grmyorsan btn czilerindeki su titreyisi, su kaynasmayi gr. Gzler, korkunun aslini grmediginden esit esit hayallerden korkar insan. Sarhos bir herif, krn birine bir yumruk indirir. Kr sanir ki kendisini deve tepti. nk o sirada deve sesini duymustur. Krn aynasi kulaktir, gz degil. Derken yine hayir, bu bir tas olacak. Belki su inlayip duran kubbeden geldi der. Bu da degil, o da degil, br de degil. Bunlari o korkuyu yaratan gsterir. Korku ve titreyis, mutlaka baskasindandir. Hibir kimse kendisinden korkar mi? O filozofcuk, korkuya vehim der. O, bu dersi egri anlamistir. Hakikati olmayan vehim olur mu hi? Hi gnl dogru olmayan bir yere akar mi? Yalanci, dogru olmasa bir yalan kivirabilir mi? Iki alemde de bir yalan dogrudan meydana gelir. Dogrunun revacina, parlakligina bakar da yalanci o mitle yalan syler. Ey yalanci, bu yalanin da dogru yznden gemede. Nimete skret de dogruyu inkar etme. Filozofluk taslayandan mi syleyeyim, onun sevdasindan mi bahsedeyim? Yoksa Tanrinin gemilerini denizlerini mi anlatayim? Hadi onun gemilerinden bahsedeyim. nk o bahis, gnle gt verir. Klden bahsedeyim. nk cz, klln iindedir. Her vesileyi Nuh ve kaptan bil, bu halkin sohbetini de tufan say. Aslandan ve erkek ejderhadan az ka da asinalarindan, akrabalarindan daha fazla sakin. Onlar seninle bulusup mrn ziyan ederler. Onlari anma, gayb aleminden elde ettigin mahsul bitirir. Susuz esek gibi her birinin hayali, beden kabindan dsnce serbetini emer, smrr. O kovucularin hayali, abihayattan elde ettigin ig tanesini emiverir. Daldan suyun ekilmesine alamet, o dalin kupkuru kalmasi, oynamamasidir. Her uzuv taze dala benzer. Ne yana ekersen egilir. Dilersen ondan sepet, hatta ember bile yaparsin. Fakat suyu ekildi mi, kknden su almaz oldu, kurudu mu diledigin gibi bklmez. Kuran'dan Namaza kalksalar da senerek kalkarlar ayetini okusana. Dal kknden meme emmiyor ki. Bu alamet, tas gibidir. Kisa keseyim de yoksulu, definesini onun hallerini syleyeyim. Her fidani yakan

atesi grdn ya. Hayali yakan can atesini de seyret. Candan byle bir ates yalimlandi mi ne hayale aman vardir ne hakikate. O, her aslanin, her tilkinin dsmanidir. her sey helak olur, ancak onun hakikati bakidir. Onun hakikatine var, varligindan vazge. Bismi deki elif gibi kelimede kaybol. O elif, Bismi'de gizlenmistir. O, hem Bismi'de vardir, hem yoktur. Byle ulanmak iin hazfedildi mi kelimede yok olur. O, ulanma iindir, be harfiyle sin harfi, onunla birbirine ulanmistir. Fakat be harfiyle sin harfinin ulanmasi, elifin bulanmasina razi olmaz. Bu ulanmada, bu bulusmada bir harf bile sigmazsa artik sz kisa kesmem lazim benim. Bir harf bile sin'le be'yi ayiriyor. Burada susmak, ne lzumlu bir sey. Elif, varligindan yok olmustur ama o harfi olmaksizin da be'yle sin, elifi syler durur. Sen atmadin attigin vakit o atti ayeti Peygamberin varligi olmadan inmistir. Peygamber de kendi varligindan gemis, susmus, Tanri diliyle sylemeye koyulmustur da ondan sonra Allah dedi demistir. Ila, ila olarak kaldika tesirsizdir. Fakat iildi, yendi de varligindan geti mi tesir eder. Ormanlar kalem olsa, denizler mrekkep olsa yine Mesnevinin bitecegini umma. Toprak olduka ve kerpi dkc, topragi karip drt sopadan meydana gelen kaliba dktke bu kitabin siiri de uzar gider. Hatta toprak kalmasa, yapilan kerpi kurusa yine onun denizi cosar, kprr... Kpklerden toprak dzer. Orman kalmasa, agalar tkense ormanlik, bu sefer denizin iinden biter, bas gsterir. Onun iin sikintilari gideren o zat, Bizim denizimizden zuhur eden szleri rivayet edin. Bu hususta size bir teklif yoktur dedi. Denizden dn, yzn karaya ko. Oyundan oyuncaktan bahset, ocuga bu daha iyi. ocuklugunda oyunla oynarsa da yavas yavas akil denizine asina olur, o denize dalar yzer. ocuk, oyunla akillanir, oynaya oynaya akli basina gelir onun. Oyun, grnste akla uymaz ama is byledir iste. Deli ocuk, oyun oynar mi? Cz lazim ki klle dnsn. Iste o yoksulun hayali, riyasiz olarak gel, gel demekle beni aciz birakti. Onun sesini sen duymazsin ama ben duyarim. nk gizlilik aleminde onun sirdasiyim ben. Onu define ariyor sanma. Define kendisi. Dost, manada dosttan baska bir sey olabilir mi? Her lahza o, kendisine secde etmede. Yzn grmek iin nne bir ayna koymus secde ediyor. Aynada hakikati bir habbecik grseydi ondan bir hayalden baska bir sey kalmazdi. Hayalleri de yok olurdu, kendisi de. Bilgisi, bilgisizlikte mahvolmak olurdu. Bizim bilgisizligimizden baska bir bilgi, sphe yok ki benim diye bas gsterirdi. Adem'e secde edin diye ses gelip durmada. Adem'seniz bir an olsun kendinizi grn. Bu ses meleklerin gznden sasiligi giderdi de yeryz, onlarca lacivert gkyznn ayni oldu. Tanridan baska tapacak yoktur dedi, tapacak yalniz Tanridir demekle ondan baska varlik yoktur demis oldu ve birlik aildi. O dostun, o dogru yolu bulmus sevgilinin kulagimizi ekme zamani geldi. Kulagimizi tutup esmeye gtrerek agzini burada, bu suyla yika, halktan gizledigin seyleri syleme demesinin tan vakti. Fakat sylesen de o meydana ikmaz ki. Yalniz sen amayi kastetmekle sulu olursun, o kadar. Fakat ben, onlarin etrafinda dnp duruyorum iste. Bunu syleyen de benim dinleyen de. Yoksulun ve

definenin suretini syle. Bunlar, eziyet ekenlerdir, o eziyeti anlat bakalim. Rahmet esmesi, onlara haram oldu. ldrc zehri kadeh kadeh iiyorlar. Eteklerine toprak doldurmuslar, su kaynaklari doldurmaya geliyorlar. Denizden yardim gren bu kaynak, su iyi kt bir avu topragin alisip abalamasi ile dolar mi hi? Fakat sizi biraktim, size karsi kurudum, ebediyen de akmayacagim der. Halk, istah bakimindan ters tabiatlidir. yleleri vardir ki suyu birakir, imez de toprak yer. Halk peygamberlerin tabiatlarina zittir, tutar ejderhaya dayanir. Gze mhr vurmasini, gz kapatmasini bildin, fakat neden gz yumdun, bunu da bildin mi? Gz yumdun da onun yerine su gzlerini neye atin? Bir bir, bil ki kapadigin gzn yerine gelen kt gzlerdir onlar. Fakat inayet gnesi parlayip dogmus, midini kesenlere ltfetmistir. Rahmetiyle grlmemis bir tavla oyununa girisir. Kfrn ta kendisini tvbe haline kor. O cmert Tanri halkin bu bahtsizligini grp iki yz tane sevgi emberi akitmistir. O, koncaya dikenden sermaye verir, dikenden gonca bitirir. Yilan boynuzu ile yilani ssler, bezer. Gece karanligindan gndz ikarir. Yoksulun elinden zenginlik izhar eder. Halil'e kumu un yapar, Davut'a dagi enis kilar. O karanlik bulutlarin altindaki dag, olanca vahsetiyle beraber agiz aar, zir ve bem perdelerinden enk alar. Ey halktan nefret eden Davut, kalk. Onlari terk ettin, yerine bizi dinle, beraber alalim der. O dervis dedi ki: Ey sirlari bilen, bu define iin mrm ziyan ettim. Hirs seytani, acele ettirdi, bana. Ne yavasligim kaldi, ne tedbirim, ne ihtiyatim. Tencereden bir lokma bile yemedim. Yalniz avucum siyahlandi, agzim yandi. Bunu iyice bilmiyorum, bari bu dgm baglayana mracaat ederek zeyim demedim. Tanrinin szn Tanrinin sz ile tefsire kalkis. Kendine gel de zannina uyup hezeyan etme a pek yzl! Dgm kim bagladiysa o zer. Bu nkteleri, bu sirlari, yine syleyen aar. Sana o esit sz, kolay anlasilir gibi gelir ama Tanri remizleri kolay anlasilir mi hi? Adam yarabbi dedi, bu isten tvbe ettim. Kapiyi sen kapadin, yine sen a! Duada da bir hnerim yokmus, yine basimi hirkaya ekiyor, sana yalvariyorum. Hner nerede, ben neredeyim, dogru bir gnl nerede? Bunlarin hepside senin aksin, hepsi de sensin. Her gece ryada bir tedbire girismede, bir fikre dsmedeyim. Suda gark olan gemiye dndm. Ne ben kaliyorum, ne hnerim kaliyor. Beden de bir les gibi bihaber olarak bir tarafa dsyor. O yce padisah, seher agina kadar her gece evet, Rabbiniz degil miyim? diye sormada. Evet diye cevap vermede. Nerede Evet, Rabbimizsiniz diyen? Hepsini de uyku seli aldi gtrd. Yahut da bir timsah, hepsini paraladi, yedi. Sabah agi, karanliklar kinindan parlak kilicini ekip de, dogu gnesi, geceyi drnce bu timsah da yediklerini kusar. Yunus gibi o timsahin midesinden kurtulur, koku ve renk alemine yayiliriz. Halk, Yunus gibi Tanriyi tesbih etti, o karanliklar aleminde o yzden rahat kaldi. Her biri seher vakti, gece baliginin karnindan ikinca der ki: Yarabbi, ey kerem sahibi, o korkun geceye rahmet definesini gmms, ona bunca tat vermissin. O st pul pul, yol yol olan ve bir timsaha benzeyen gece, gzlerimizi, kulaklarimizi kuvvetlendiriyor, bedenimiz rahatlasiyor. Bundan byle senin gibi birisi, bizimle beraber olduktan sonra bize korkun grnen seylerden kamayiz. Musa, onu ates grd ama nurdu. Biz geceyi bir zenci gibi grdk, halbuki o huridir. Bundan byle

denizi, erpn rtmemesi iin senden bir gz isteyelim. Byklerin gzleri aildi da ellerini irpmaya, oynamaya basladilar. Ama bu elle, bu ayakla degil. Halkin gzn, ancak sebepler baglar. Sebepten korkup titreyen, eshaptan degildir. fakat bizim eshabimiz; hakikat ehlidir. Tanri, onlara kapi amis, onlari odanin bas ksesine geirmistir. Tanri eline nispetle mstahak olan da Tanri azatlisidir, bagdan kurtulmustur, mstahak olmayan da. Yokluk alemindeyken hak mi kazanmistik da bu cana ulastik, bu bilgiyi elde ettik? Ey agyari yar eden, ey dikene gl libasi ihsan eyleyen! Topragimizi ikinci defa olarak yine sz de hibir sey olmayani yine bir sey haline getir! Bu duayi da nce sen emrettin, yoksa bir toprak parasinda sana dua etmeye kudret mi olurdu? Ey hikmetine hayran oldugumun Tanrisi, mademki dua etmemizi emrettin, bu emrettigin duayi sen kabul et. Geceleyin anlayis ve duygular gemisi kirilir. Ne bir mit kalir, ne korku, ne yeis. Tanrim beni rahmet denizine daldirir, bakalim, ne hnerle doldurup geri gnderecek? Birisini ululuk nuru ile doldurur, brn vehimlerle, hayallerle. Kendimde bir rey, bir tedbir olsaydi her yaptigim, her giristigim is, kendi hkmnce olurdu. Geceleyin aklim, benim buyrugum olmadan gitmezdi. Kuslarim, tuzagimda dururdu. Can duraklarini bilir, uykumda da, uyanikken de, sinandigim zaman da onlari anlardim. Bu isleri baglayip zmek elimde degil, degil de yine de bu ululanmam, bu kendimi begenmem nedir? Grdgm grmemis sandim da yine dua zembilini kaldirdim. Ey kerem sahibi, elif gibi hibir seyim yok... Mimin gznden daha dar bir gnlm var ancak. Bu elif, bu mim, varligimizin anasidir. Anamiz olan mimin eli dardir, elifse ondan daha yoksul! Elifin bir seyi yok demek gaflettir, mim gibi gnl daralmis bir hale gelmek akil alametidir. Kendimden getigim zaman hiim. Fakat aklim basima geldi mi istiraplara dser, kivranir dururum. Artik byle bir hie bir sey ykleme. Byle kivrandiran seye devlet adini takma. Zaten beni iyilestirecek bir seyim yok. Bu yzlerce derde de vehimden ugradim. Hibir seyim yok, o haldeyim iste. Bana ltfet. Zahmetler ektim, rahatlastir beni, rahatimi arttir benim. Gz yaslarima gark oldum, ryan bir halde durmadayim. Senin kapini grecek gz yok bende. Gzsz kuluna rahmet et de gzyaslari, su yazida bir yesillik, bir ot bitirsin. Gzyasim kalmazsa gzyasi ihsan et. Peygamberin yas dkc gzleri gibi hani. O bile bunca devletiyle, bunca ululuguyla, bunca ileri olusuyla beraber Tanri kereminden gzyasi istedi. Artik benim gibi eli bos bir kase yalayici, nasil olur da kanli gzyaslarini iplik gibi salmaz? yle bir gz bile gzyasina meftun olduktan sonra benim gz yaslarim, yzlerce irmak olmali. Onun gz yaslarinin bir katrasi, benim iki yz irmagimdan yegdir. nk o bir katrayla insanlar da kurtuldu, cinler de. O cennet bahesi bile yagmur isteyince orak ve irkin toprak nasil istemez? Kardes, elini duadan ayirma. Kabul edilmis, edilmemis, bununla ne isin var senin? Ekmek bile bu gz yasina mani olursa elini ekmekten yumak gerek. Kendine eki dzen ver, evikles, yan yakil da ekmegini gz yaslarinla pisir. O byle dua edip dururken Tanridan ilham geldi, bu mskller aildi. Dendi ki: Hatif sana yaya bir ok koy, at dedi, yayin zihini adamakilli ek demedi ki. Yayi iyice ta kulagina kadar ek demedi, bir ok koy,ativer dedi. Sen, ukalaligindan yayi ekmeye okuluk hnerini gstermeye kalkistin. Bu kati yayi birak da yr, alelade yaya bir ok koy, fazla gitmesine savasma. Dstg yeri kaz, defineyi orada bulmaya alis, altinlari elde et. Tanri, sah damarindan yakindir insana. Halbuki sen ok gibi olan dsnceni uzaklara atmadasin. Ey yayi kurup oku atan! Av yakinda, sen uzaga dsmssn. Kim daha uzaga ok atarsa daha uzaktadir. Byle bir defineden daha uzaga dser o.

Filozof kendisini dsnceyle ldrd. Kos de ona, zaten defineye arkasini evirmistir o. Kos de. Ne kadar fazla kosarsa gnlnn muradindan o kadar uzaklasir. Padisah, Bizim iin savasanlar dedi, bizden uzaklasmaya alisanlar demedi a kararsiz adam! Kenan gibi hani. O da Nuh'dan arlandi da o koca dagin tepesine imaya kalkisti. Kurtulmak iin daga ne kadar kostu, tirmandiysa kurtulustan o kadar uzaklasti. Her sabah, daha kati bir yayla daha uzaga ok atip define arayan bu yoksul gibi. Daha kati olan her yayi, eline aldika defineden o derece mahrum olmaktaydi. Bu atalar sz, alemde sylenir durur: Seytanin cani azapta gerek. nk bilgisiz kisi hocadan utanir, kalkar, gidip yeni bir dkkan aar. Ustana danismadan atigin o dkkan, bil ki kokmus bir dkkandir, akreplerle, yilanlarla doludur o suretten ibaret adam. abuk yik bu dkkani da yesillige, gl fidanlarina, iilecek sularin bulundugu yere dn. Kibrinden, isin i yzn bilmediginden gya kendisini kurtaracak dagi kurtulus gemisi yapmaya kalkisan Kenan'a benzemez. O define arayana da okulugu hicap oldu. Halbuki istegi hazirdi, koynundaydi. Nice bilgi, nice zeka, nice zeka, nice anlayis vardir ki yolcuya bir gulyabani, bir harami kesilir. Cennetliklerin ogu ahmaktir. Bu suretle de filozofun serrinden kurtulur onlar. Kendini faziletten de ryan bir hale getir, sama seylerden de... Bylece rahmet, her an sana insin dursun. Anlayisli olmak; sinikligin, niyazin ziddidir. Anlayisli olmayi birak, ahmaklikla uzlasmaya bak. Anlayisi hirs ve tamah tuzagi bil. Temiz kisinin seytan gibi akilli olmakla ne isi var? Akli, fikri ileri olanlar, bir sanatla kanaat ederler. Fakat o kadar ileri anlayisli olmayanlar sanati grr, sanatkari bulurlar. Ana kck yavrusunu gndzn kucagina alir, ona el ayak olur, onu her seyden korur.

YOLCU Ogul, burada bir hikaye dinle de hnerlerine kapilip belalara ugrama. Bir Yahudi, bir Mslman, bir de Hiristiyan yolda arkadas oldular. Bir mmin, iki sapikla yoldas oldu. Aklin seytan ve nefisle arkadas olmasi gibi. Yol hali bu bir de bakarsin, bir Maraga'li ile bir Rey'li arkadas olur. Beraber yerler, beraber ierler. Baykus, karga ve dogan, bir kafese dsebilir. Hapiste bir temiz kisiyle bir beynamaz arkadas olabilir. Bir konaktaki kervan sarayda dogu ve bati halkiyla Maverannehir'li bir araya gelir. Asagilik ve yce kisiler, kis ve kar yznden bir kervansarayda gnlerce kalirlar. Fakat yol aildi, mani kalmadi mi hepsi ayrilir, her biri bir yana gider. Akil padisahi, kafesi kirdi mi kuslarin her biri bir tarafa uar. Bundan nce neselenerek, sevinerek kendi cinsinin havasi ile geldigi yere uar giderdi ya. Kafeste ve zindan da iken de her an aglayip inleyerek kanat aar ama umaya yol ve imkan yoktur. Fakat yol oldu mu her biri, anarak kanat atigi yere uar, yel gibi uup gider. Aglayip vah ettigi tarafa firsat buldu mu kosar uup kavusur. Bedenine bak. Bu czler, nereden toplanip bedenine geldi. Kimisi suya, kimisi topraga, kimisi yele, kimisi atese mensup. Kimi arstan gelmis, kimi fersten. Kimisi gzel, kimisi irkin.

Her biri kar korkusundan bu kervansaraya sinmis, geldikleri yere tekrar dnmeyi umuyor. esit esit kar var, her taraf donmus, hibir yerde hayat kalmamis. O adalet gnesinden uzak kalmislar, o uzaklik kisindan buz kesilmisler. Fakat o kizgin gnesin harareti bir geldi mi dag bile kum ve yn kesilir. Can verirken beden nasil erirse kendilerinde candan eser olmayan cansizlar bile yle erir. Bu yoldas bir konaga vardilar. Orada bir devletli, kendilerine helva hediye etti. Bir ihsan sahibi, Ben yakinim sofrasindan her garibe de helva gtrd. Tanridan sevap midi ile sicak somun ve bal helvasi hediye etti. Sehirliler edep ve zeka ehli olurlar. Toy vermek yoksul doyurmak da kyllere verilmistir. Tanri, garibe ziyafet ekmeyi kyllere vermistir. Kylerde her gn Tanridan baska imdadina yetisecek hi kimsesi olmayan yeni bir misafir vardir. Kylerde her gece yeni bir topluluk vardir ki onlarin Tanridan baska kimseleri yoktur. O iki yabanci, adamakilli yemek yemisler, imtilaya ugramislardi. O Mslman ise oruluydu. Aksam namazi vakti o helva gelince Mmin, pek a oldugundan yemek istediyse de, ikisi de biz bogazimiza kadar tokuz. Bu yemegi bu gece birakalim da yarin yeriz. Bu gece sabredelim, yemeyelim de helvayi yarina saklayalim dediler. Mmin dedi ki: Sabri birakalim da bu gece yiyelim yarinin sahibi var. Ona sen, byle hikmet satarak yalniz yemek istiyorsun galiba dediler. Dedi ki: Dostlar, biz kisi degil miyiz? Bana razi degilseniz pay edelim. Kimse ne dserse diler yesin, diler saklasin. Ikisi birden hayir dediler, pay etmeyi birak, her pay eden cehennemdedir szn duy. Mmin, burada pay eden, kendi havasina uyup pay edendir. Tanri iin pay eden degil. Sen de Tanrininsin onun payisin. Onun payini baskasina verirsen ona sirk kosmus olursun. Eger kt kisilerin zamani olmasaydi bu aslan, kpeklere stn olurdu. Onlarin kasti o Mslman'in gam yemesi, o geceyi a geirmesiydi. Tanriya teslim oldu, boynunu egdi, dostlarim dedi, bas stne, dediginiz gibi olsun. O gece yatip uyudular, sabahleyin kalkip kendilerini bezediler. Yzlerini agizlarini yikadilar. Her biri, kendi yolunca virdini okumaya koyuldu. Bir zaman virtlerine yz tutup Tanridan ltuf ve ihsan dilediler. Mminde ulu padisaha yz tutar, Hiristiyan da Yahudi de; Mecusi de. Hatta tas, toprak, dag ve suyun bile Tanriya gizli bir duasi, ilticasi vardir. Her szn sonu gelmez. Her dostta ibadetlerini bitirdikten sonra dostasina birbirlerine yz evirdiler. Biri dedi ki: Her birimiz grdg ryayi anlatsin. Kimin ryasi daha gzelse bu helvayi o yesin, stn olan alt olanin payini alsin. Akli en stn olanin yemesi herkesin yemesi demektir. Onun nurlarla dolu olan cani stn gelmistir, arda kalanlarin derdine o deva eder. Akillilar, ebedilige ulasmislardir. Su halde onlarin vcudu ile bu alemde mana bakimindan bakidir. Bunu zerine nce Yahudi grdgn syledi, geceleyin ruhu nerelerde gezdiyse anlatti. Dedi ki: Yolda nme Musa ikti. yledir, kedi ryasinda yagli kuyruk grr. Musa'nin ardinda Tur dagina gittim. Ben de Musa'da Tur dagi da nura gark olduk, grnmez bir hale geldik. O gnesin nuru ile glge de mahvoldu. Ondan sonra o nurdan bir kapi aildi. O nurun iinden bir baska nur grnd. O ikinci nur, abucak yceldi. Ben de, Musa'da, Tur dagi da... mzde o nurun dogmasiyla yok kaybolduk. Ondan sonra grdm, Tanri nuru i-ona frnce dag e ayrildi.

Heybet sifati ona tecelli edince paralar, birbirinden ayrildi Her bir parasi bir tarafa gitti. Bir parasi denize dogru gitti. Zehir gibi aci olan deniz suyu, bu yzden tatlilasti. Ikinci parasi yere geti, yerden tatli sular, deva esmeleri kaynadi. Tertemiz vahyin kutlulugundan o sular, btn hastalara sifa kesildi. br parasi da derhal uup da Kbe'nin yanina gitti, Arafat dagi oldu. Sonra tekrar o sesten kendime geldim, bir de grdm ki Tur yerindeydi, ne eksigi vardi, ne fazlaligi. Fakat Musa'nin ayagi altinda buz gibi eriyordu. Ne ukuru kaldi ne tepesi. Heybetten yerle bir oldu, tepesi de o heybetle etegiyle birlesti. Derken yine kendime geldim, grdm ki Tur'la Musa, eskisi gidi durmakta. Yalniz dagin etegindeki lde yzleri Musa'ya benzeyen bir alay halk var. Onun gibi onlarin ellerinde de birer asa var, hirkasi tipki onlarin hirkasina benziyor. Hepside etegini emremis kendi turuna gitmekte. Hepsi ellerini duaya kaldirmis, Rabbin bana grn demeye koyulmus. Sonra yine o dalginliktan kendime geldim, her birinin sureti bana baska trl grnd. Hepsi de Tanri asigi peygamberdi bunlarin. Bu suretle bana peygamberlerin birligi anlatilmis oldu. Bu sirada yine o ulu melekleri grdm. Kardan meydana gelmisti bunlar. Bunlardan baska yardim dileyen bir halka melek daha vardi ki onlarda atesten yaratilmislardi. O ifit byle syleyip duruyordu. Nice Yahudi vardir ki sonu iyi olur. Hibir kafiri hor grmeyin. Mslman olarak lebilir olur ya. mrnn sonundan ne haberin var ki ondan tamami ile yzn eviriyorsun. Ondan sonra Hiristiyan sze geldi. Dedi ki: Ryada Mesih grdm. Onunla drdnc kat gge alemin gnesinin bulundugu duraga iktim. Gk kalelerinin sasilacak seylerini grdm. Bu alemdeki alametlere hi benzemiyorlardi. Ogullarin gkegi, herkes bilir ki gkyznn hneri, elbette yeryznden stndr. Bir deve, bir kz ve bir ko, yolda giderlerken bir bag ot buldular. Ko dedi ki: Bunu paylasirsak hi birimiz doymayiz. Fakat kimin mr daha artiksa bu otu o yesin. Yaslilara hrmet Mustafa'nin snnetlerindendir nk. Asagilik kisilerin hkmettigi bu devirde ise halk, yaslilari iki yerde ne geirirler. Ya ates gibi sicak yemege buyur derler, yahut bakimsizliktan yikilacak dereceye gelen kprde ileri srerler. Asagilik kisiler kt bir maksatlari olmadika bir seyhi, bir byg, bir kilavuzu agirlamazlar. Onlarin hayirlari budur, artik ktlklerini var sen kiyas et. RNEK Bir padisah camiye geliyordu. Yaverleri, sopali memurlari, halki dvmedeydi. Sopali damlar, birinin basini yariyor, brnn gmlegini yirtiyor, padisaha yol aiyorlardi. O arada bir yoksul da yasakilardan susuz olarak on sopa yedi. Kanlar iinde kaldi. Padisaha yz dnp dedi ki: Su apaik zulme bak, gizlisini ne soruyorsun? Camiye gidiyorsun gya. Hayrin buysa serrin ve ktlgn nedir ey azgin? Bir pir asagilik bir adamdan bir tek selam isitmez ki nihayet ondan bir hayli derde ugramasin. Byle bir kt kisinin veliye musallat olmasindansa kurdun musallat olmasi daha iyidir.

Kurt, ok zalimdir ama hi olmazsa hilesi, dzeni yoktur. Hilesi, akli fikri olsa hi tuzaga dser mi? Hile insandadir tamami ile. Ko, kzle deveye arkadas dedi, mademki byle bir ota rastladik, hadi bakalim her birimiz mrmzn baslangicini syleyin. Kim daha yasli anlasilsin,brleri de sussun. Benim vcuda gelisim, Ismail'in kou ile baslar. O vakitten beri varim ben. kz ben dedi, Adem peygamber, bir kzle ift sryordu ya, iste o vakit kcktm. Halkin atasi Adem'in yeryznde ift srdg kzle esim ben. Deve kzle kotan bu szleri duyunca ok sasirdi. Basini indirip otu aldi. Havaya kaldirdi. Hibir sz sylemeden o esrik deve,otu yedi, sonra dedi kI: Benim iin dogum tarihine zaten hacet yok. Bende bu esit gvde ve bu uzun boy varken buna ne hacet? Yavrum, herkes bilir ki ben, sizden kk degilim. Akil, fikir sahipleri, bilirler ki yaratilisim sizden stndr. Hiristiyan da, hepiniz bilirsiniz ki dedi bu yce gk, su eski yeryznden yzlerce defa genistir. Nerede gkyzn acayip genislikleri, nerede su yerin kseleri, bucaklari? Mslman bunu zerine dedi ki: Dostlar, sultanim Mustafa zuhur etti. Bana dedi ki: Onlarin birisi Tur'a gitti, Tanri Kelim'ine arkadas oldu, ask tavlasi oynamaya giristi. brn de sahip kiran Isa aldi, drdnc kat gge ikardi. Kalk a arda kalmis zarar grms adam! Bari o helva ile yahniyi sen ye. O hnerli, sanatli kisiler, kostular; devlet ve mevki mektubunu okudular. O iki faziletli er, ltuf ve ihsanlar buldular, meleklere karistilar. Ey arda kalmis saf ve bn! Kalk, sira da helva kasesinin basina otur! Bu sz duyunca Hiristiyan'la Yahudi a haris dediler, yoksa helvayi yedin mi? Mslman, O emrine itaat edilen padisah, emredince ben kimim ki buyruguna uymayayim? sen Yahudi'sin Musa'nin emrinden bas ekebilir misin? Seni iyi ve kt bir seye kossa emrinden nasil olur da disari ikabilirsin? Sen de Mesih'e tabisin, hayir veya ser, herhangi bir iste Mesih'in emrine karsi durabilir misin? E... Artik ben nasil olur da peygamberlerin vndg Peygamberimin emrinden disari ikabilirim? Helvayi yedim tabii, simdi de sarhosum iste! dedi. Bunun zerine vallahi dediler, rya, senin ryan. Bu grdgn rya, bizim yzlerce ryamizdan stn. Ey neseli zat senin uykun uyaniklik. Ryanin eserini uyaniklikla bile gryorsun. Sen de faziletten, yigitlikten, hnerden ge, is hizmette ve gzel huydadir. Tanri, bizi bunun iin meydana getirdi. Insanlari ancak bana ibadet etsinler diye yarattim, cinleri de dedi. Samiri'nin hneri, neyini fazlalastirdi ki? O hner kendisini Tanri kapisindan srdrd. Karun'un basina kimya bilgisinden neler geldi? Seyret de bak. Yer, onu ta dibini kadar ekti. Eblhakem, hnerinden ne elde etti? Kfryle inkari ile bas asagi cehenneme gitti. Hner odur ki atesi apaik gresin; duman atese delalet eder demeyesin bunu byle bil. Senin delilin hakikatte hekimin delilinden daha kokmustur. Ogul, senin delilin bundan baska bir sey degilse pislik ye, sidige bak dur. Delilin, asaya benzer senin. Elindedir de krlgnden gremedigin seyleri, gya onunla anlarsin. Bu grlty, bu kap tutu gremiyorum, beni mazur tut diyorsun adeta.

TIRMIZ PADISAHI Delkak, Tirmiz'de padisah olan Seyyid'in her seyi bilen akilli bir maskarasiydi. Padisahin Semerkant'da mhim bir isi vardi. O isi derhal yapip gelecek bir adam aradi. Bes gnde oraya gidip gelecek ve bana haber getirecek olana hazineler verecegim diye tellal agirtti. Delkak kydeydi. Bunu duyunca esegine bindi. Tirmiz'e dogru kosturmaya basladi. yle kosturuyordu ki esek sakatlandi. Ata bindi at da atladi. Nihayet yol tozlarina bulanmis bir halde Tirmiz'e gelip divana girdi. Vakitsiz olmakla beraber padisahin huzuruna girmek istedi. Divana bir fisiltidir dst. Padisah da vehimlendi adeta. Sehrin ileri gelenleri de rktler, geri kalanlari da. Acaba diyorlardi, ne fitne ne ktlk ikti? Kuvvetli bir dsman mi kast etti bize, yoksa kaza ve kaderden helak edici bir felakete mi ugradik? Ne oldu da Delkak, kyden kalkti, byle aceleyle yola dst, yolda birka tane Arap atini atlatti? Halk, padisahin sarayinin kapisina toplandi. Bakalim Delkak, byle acele niin geldi diye bekliyorlardi. Onun acelesinden, o telasindan Tirmiz'de bir grltdr koptu. Biri iki eliyle dizlerini dvyor, br eyvahlar olsun, basimiza gelenler nedir, diye bagiriyordu. Herkes, korkudan, grltden bir felaket dsnmede, bir baska esit dsnceye kapilmada, yzlerce hayallere dsmedeydi. Hirkamiza dsen bu ates nedir, diye herkes aklinca bir seyler kuruyordu. Delkak, huzuruna gitmek istedi. Padisah derhal izin verdi. Yeri pnce padisah Ne oldu yahu dedi. Kim, o eksi suratli adama bir sey sorduysa parmagini agzina gtrp sus demekteydi. Bu hareketinden halkin, vehmi artiyor, herkes derleniyor, sasirip kaliyordu. Delkak, padisahin emri zerine ey kerem sahibi padisahim dedi, bir an dur da nefes alayim. Aklim basima gelsin. nk acayip bir aleme dstm. Bir an geti ama padisah da vehme, zanna kapildi. Bogazi da acidi, agzinin tadi da kati. nk Delkak'i hi byle grmemisti. Ondan daha hos bir nedimi yoktu. Daima hikayeler syler, latifeler eder, padisahi sevindirir, gldrrd. Huzurda oturdu mu yle bir gldrrd ki padisah, kahkaha atarken iki eliyle karnini tutmaya mecbur olurdu. kahkahadan terlere batar, yzst yerlere yikilirdi. Bu gnse yz sapsariydi, surati asikti. Parmagini agzina gtrp sus padisahim diyordu. Bu ne haldi? Padisah, ne felaket var acaba diye vehimlendike vehimleniyordu, hayallendike hayalleniyordu. Harzemsah, pek zalimdi, pek kan dkcyd. Padisahin gnlnde o yzden zaten gam, gussa vardi. O taraflardaki birok padisahlari ya hileyle, ya kuvvetle ldrms, yok etmisti o inati. Tirmiz padisahi da bundan vehimleniyordu zaten. Delkak'in halinden vehim bsbtn artti. Dedi ki: abuk syle, ne var? Kimden bu derece perisan oldun? Delkak cevap verdi: Kyde duydum ki padisah, her ana caddenin basinda bir tellal bagirtmis. gnde Semerkant'a kadar gidecek adama hazineler bagislatacagim demis. Kosa, kosa aceleyle geldim ki ben de o kudret olmadigini syleyeyim. Benden byle eviklik gelmez. Hi olmazsa bunu benden umma. Padisah hay canina lanet olsun dedi, sehre yzlerce korku saldin. A ham herif, bu kadar sey iin ota da ates saldin, otlaga da. Su davullu, bayrakli hamlar da, biz yokluk yurdundan haberciyiz diye bagirip

dururlar ya! Hepsi dnyaya bir seyhlik lafidir atmis, kendisini Beyazid yerine koymustur. Kendi kendine yola girmis, kendi kendine ulasmis; bir dava yurdunda meclis kurmustur. Kendi kendisine gelin gvey olan gibi. Kiz tarafini hi bundan haberi yokken gvey evi birbirine girer. Is yaridan yariya dzeldi, biz, bize gereken sartlari yerine getirdik. Evleri sprdk, bezedik. Bu hevesle adeta sarhos olduk, bu ise hos bir surette giristik der. Fakat o taraftan bir haber geldi mi hayir. O damdan bir kus uup bu yana ulasti mi? Hayir. Bu birbiri stne ulanan elilikler, bu grlt patirti zerine o taraftan size bir cevap geldi mi? Ne gezer? Gelmedi ama sevgilimiz biliyor ya. Mutlaka gnlden gnle yol vardir derler. Peki ama umdugumuz sevgiliden niye mektubumuza cevap gelmedi, niye yol bombos yleyse? Gizli asikar yzlerce nisane var, fakat yeter, bu kapinin perdesini bundan fazla ama. Sen yine, zevzekliginden kendi kendisini derde atan o ahmak Delkak'in hikayesini syle. Vezir dedi ki: Ey dogruya bir direk, bir dayak olan padisahim! Su asagilik kul bir sz syleyecek, onu ltfen dinle. Delkak, kyden bir is iin geldi. Bir sey syleyecekti. Simdi vazgeti, pisman oldu. Yagdan, baldan bahsetmede, syleyecegini gizlemede, maskaralikla bu isten kurtulmaya savasmada. Kini gsteriyor, kilici gizliyor. Onu acimadan sikistirmak gerek. Fistigi, yahut cevizi kirmadika ne ii meydana ikar, ne ondan bir ikarilir. Onun bu sama szlerini, bu maskaraligini dinleme de titreyisine, yznn rengine bak. Tanri, Niyetleri yzlerine grnp durur dedi. nk yz iteki sirri syler, aiga vurur. Bu grnen sey, duyulan szn ziddidir. nk insan serle yogrulmustur. Delkak, feryat ve figan ederek, cosup kprerek vezir dedi, bu yoksulun kanina girmeye kalkisma. Gnle nice spheler, vehimler gelir ki dogru ve yerinde degildir. Sphe yok ki sphenin bazisi sutur, gnahtir. Sitem, hele yoksula olursa hi dogru degildir. padisah kendisini inciten kisiye bile ktlk etmezken nasil olur da onu gldrene ktlk eder? Fakat vezirin sz, padisahin gnlne yer etmisti. Delkak'i zindana gtrn, maskaraligina, ryasina pek kapilmayin. Bos karnina davul gibi vurun da davul gibi nesi var, nesi yoksa bize haber versin. Davul kuru olursa sesi baska trl ikar, yas olursa baska trl. Iinde bir sey olursa baska trl bir ses verir, bos olursa baska trl. Sesi ne halde oldugunu bildirir bize. Siz de onu dvn de zorundan iindekini sylesin, gnllerimiz kabul edinceye kadar nesi var, nesi yoksa aiga vursun. Parlak ve aik dogru sz, gnle rahatlik verir. Gnl, yalan szle yatismaz. Yalan, erpe benzer, gnl de agza. p agizda gizlenmez. Agizda p oldu mu dil dolanir durur, nihayet onu agizdan atar. Hele gze bir p girerse gz yasarir, kapanip ailmaya baslar. Biz, bu p, agzimiza, gzmze girmeden ayagimizin altinda ezelim dedi. Delkak padisahim yavas ol dedi. Yavaslik ve yarligama yzn pek yirtma. Beni azaba sokmak iin neden bu kadar acele ediyorsun? Senin elindeyim, kus degilim k, uayim. Tanri iin verilen cezada acele etmek dogru degildir. fakat kendi kizginligindan, kendi gelip geici heva ve hevesinden verilen cezada acele edilir. Adam, kendini bir an nce razi etmeye bakar. Kaza ve kadere razi olursa kizginligi yatisir. almadan geer, o zevkten mahrum kalir. Bundan korkar iste. Yalanci sehvet, yemeye atilir, onun lezzetini, zevkini kaybedivereceginden korkar ki bu zaten derttir. Istah varsa acele etmemek, yenen seyin iyice sinmesi iin agir agir yemek daha dogrudur. Sen, benim belami defetmek, grdgn gedigi tikamak istiyorsun. O gedikten bir felaket gelmesin diyorsun ama kaza

ve kaderin o gedikten baska daha nice gedikleri, nice delikleri var. Belayi def etmenin aresi, sitem etmek degildir. buna are ihsandir, aftir keremdir. Peygamber sadaka belayi defeder dedi. Ey yigit hastaligini sadakayla tedavi et. Sadaka, yoksulu yakmak, hilim gzleyen gz kr etmek degildir. Padisah dedi ki: Hayir, yerinde yapilirsa iyidir. Yerinde bir hayirda bulunursan bu, dogru bir harekettir. Ruh, yerine sah srmek isi harap etmektir. Sah yerine ati srmek de bilgisizliktir. Seriatta ihsan da var ceza da. Padisah, bas kseye geer; at ahira baglanir. Adalet nedir? Bir seyi layik oldugu yere koymak. Zulm nedir? layik olmadigi yere koymak. Tanrinin yarattigi bir sey abes degildir. Kizginlik, hilim, gt, hile... hepsi dogrudur. Bunlarin hi biri mutlak olarak hayir degildir. ayni zamanda mutlak olarak ser de degildir. her birinin yerinde faydasi vardir, yerinde de zarari. Onun iin bilgi vaciptir, faydalidir. Yoksula yapilan yle cezalar vardir ki sevap bakimindan ekmekten de yegdir, helvadan da. nk helva, vakitsiz yenirse safra yapar. Halbuki helva verilecek yerde ona bir sille vurulsa ktlkten kurtulur. Yoksula vaktinde bir sille vur da boynu vurulmaktan kurtulsun. vuRmak, hakikatte kt huyadir. Kilim dvlmez, tozu dvlr. Meclis de var, zindan da. Her ikisi de lazim. Meclis ihlas sahibi olana, zindan ham kisiye. Yarayi desmek lazim. Desecegin yerde stne merhem korsan pisligi kklestirmis olursun. Yaranin altindaki eti yer. Yari faydasi olsa elli tane ziyani olur. Delkak, beni birak demiyorum dedi, isi ara, sor, tahkik et diyorum. Sabir yolunu kapama, acele etme. Sabret de birka gn dsn. Bu dsnce esnasinda bir seye iyice karar verirsin de kulagimi bilerek ekersin. Neden yryste Yz stnde srnme sz sylenir? Daima dogru yrmek gerekken yzst srnme neden? Iyi kisilerle danis, grs. Peygamber Islerini mesveretle yapar onlar dedi, bunu byle bil. Isleri mesveretle yapmak, sunun iindir: Mesveretten hata ve egrilik, az meydana gelir. Bu akillar, aydin kandillere benzer. Elbette yirmi kandil bir kandilden daha ziyade aydinlik verir. Belki aralarina gkyznn nurundan yanmis bir kandil dsverir. Tanri gayreti, ortaya bir perde salmistir. Asagilik ve ycelik alemine mensup olanlari birbirine karistirmis, karmistir. Yryn alemi gezin demistir. Sen de gez, dolas da bahtini, rizkini sinaya dur. Meclislerde, peygamber de bulunan akil gibi bir akil ara. nk peygamberden, miras kalan ancak odur. Bu akil, gayplari nden de grr, arttan da. Bu kisa kesilen kitapta anlatilmasina imkan bulunmayan gz de gzler arasinda ara. Iste o azametli peygamber, rahipligi, daglara ekilip yalnizca ibadet etmeyi bunun iin menetmistir. Insanlar birbirleri ile bulussunlar diye bunu kaldirmistir. nk byle bir gze sahip adamin bakisi bahttir, ebedilik iksiridir. Temiz kisiler arsindan tertemiz biri vardir ki padisah, onun fermaninin stne Sah ekmistir. Onun duasi, icabet edilir. Insanlarin, cinlerin en ulularinin iinde bile ona esit yoktur. Onunla inada girisen, ister tatli olsun, ister eksi; Tanriya karsi hibir delili yoktur. nk biz onu ycelttik... zr, delili ortadan kaldirdik. Tanri kibleyi ortaya apaik bir surette ikardi mi bil ki artik kible aramak abestir. Kendine gel, arastirmadan yz evir, basini dndrp durma artik. Dnecegin yer ve konaklayacagin mekan, meydanda iste. Bu kibleden bir an gafil oldun mu her batil kiblenin maskarasi oldun gitti. Sana temyiz verene hamd etmezsen kibleyi tanima kabiliyetini kaybedersin.

Bu ambardan bir sey elde etmek, bir ihsana ugramak niyetindeysen seninle hemdert olanlardan bir an bile ayrilma. nk bu yardimcidan ayrildigin an kt bir arkadasin derdine ugrarsin.

FARE ILE KURBAGA Tesadf bu ya, bir fare, vefali bir kurbaga ile su basinda tanistilar. Her ikisi de bir bulusma zamani tayin ettiler. Her sabah bir bucaktan ikiyorlar, birbirleri ile gnl tavlasi, oynuyorlar, gnllerini vesveseden aritiyorlardi. Bu bulusmadan ikisinin de gnl ferahliyor, birbirlerine hikayeler anlatiyorlar, birini syledigini br dinliyordu. Gah bas diliyle, gah hal diliyle sirlarini ortaya koyuyorlar. Topluluk rahmettir szn tevil diyorlardi. O kt mahluk, kurbaga ile es oldu mu neseleniyor, bes yillik vakalari hatirliyordu. Szn cosmasi, ulanip gitmesi, dostluk nisanesidir. Sz syleyememekte lfetsizliktendir. Gnl, dilberi grd m nasil olur da surati eksi bir halde kalir? Blbl, gl grr de nasil susar? Kizarmis balik bile, Hizir'in himmetiyle dirildi, denize siradi, orada karar kildi. Sevgili, sevgilisiyle beraber oturdu mu yz binlerce sir levhini bilir. Sevgilinin alni Levhi mahfuzdur. Dost, onun alnindan iki alemin sirrini da apaik grr. Dost kudmiyle adeta yol kilavuzudur. Mustafa, bunun iin, Sahabem yildiza benzer demistir. Yildiz lde de kilavuzdur, denizde de. Yildiza gz dik, o kilavuzdur, yol gsterir. Gzn onun yzne es et. Onunla bahse girismeye kalkma, bu esit hareketlerle toz koparma. nk o tozla yildiz, grnmez olur. Halbuki gz, sren dilden elbette daha iyidir. Yalniz Tanridan vahiy alan kisi sylerse o baska. nk o toz koparmaz, tozu yatistirir. Adem, vahiy ve sevgiye mazhar olunca sz Allemel esma sirrini ati. Her seyin adi nasilsa ylece gnl sahifesinden diline akti, her seyi bildirdi. Her seyi gnl gz grmst, onun iin hepsinin hassasini ve mahiyetini apaik sylyordu. Her seye layik olan adi syledi, pusta aslan demedi. Nuh da tam dokuz yil dogru yolda vaaz ette. Her gn yeni bir gt verdi. Laal dudaklari, kalplerin yakutuydu. Ne risale okumustu, ne de Kuutl kulub! vaazlarini serhlerden grenmiyordu. Szleri, kesifler kaynagindan cosuyordu, ruh serhiydi. Bir sarap var. O iildi mi sz suyu dilsizden bile kaynar, kprr. Yeni dogan ocuk fasih sz syler bir edip olur, Mesih gibi, ergen adamlarin hikmetini okur. O saraptan iip dudagini hos bir hale getiren dag. Davut peygamber gibi yzlerce gazel grenir. Btn kuslar, cik cik tslerini birakmislar, padisah olan Davut'a uymuslar, ona dost olmuslar, onunla irlamaya baslamislar. Kus bile onu duyup sarhos olduktan sonra demir, onun sesini duymus, bunda sasilacak ne var? Kasirga, Ad kavmini kirmis geirmis, fakat Sleyman'a hamal olmus, onu sirtinda tasimistir. Kasirga, o padisahin tahtini yklenmis, her sabah, her aksam bir aylik yol gtrmstr. Hem ona hamal olmus, hem casusluk yapmistir. Uzakta olan birisini szn duydu mu, derhal gelir, o sz Sleyman'in kulagina fislardi. Filan kisi, simdi byle syledi ey Sleyman ey sahip kiran ay derdi. Bu szn sonu yoktur. Fare, bir gn kurbagaya ey akil kandili dedi; zaman oluyor ki sana bir sir sylemek istiyorum. Halbuki sen suyun dibinde bulunuyorsun. Su kiyisinda nara atiyorum ama suyun iindeyken asiklarin narasini duyuyorsun sen.

Ey yigit er, ben bu muayyen bulusma vakitleri ile kanaat edemiyor, senin sohbetine doyamiyorum. Namaz ve yol gsteren ibadet, bes vakit olarak farz edildi. Fakat asiklar daima namazdadir. Ve sarhosluk o baslardaki mahmurluk, ne bes vakitle yatisir, ne bes yz bin vakitle. Beni az ziyaret et sz asiklara gre degildir. dogru zl asiklarin cani, pek susuzdur. Beni ziyaret et sz, baliklara gre degildir. nk onlarin canlari, deniz olmadika hibir seyle nsiyet edemez. Bu denizin suyu pek korkuntur ama baliklarin mahmurluguna gre bir yudumcuktur. Asiga bir an ayrilik, bir yil gibi gelir. Bir yillik vuslat bile onca bir hayalden ibarettir. Ask susuzdur, susuzu arar. Bunlar, geceyle gndz gibi birbirinin ardina dsmslerdir. Gndz geceye asiktir, onsuz olamaz. Fakat bakarsan grrsn ki gece, ona, ondan ziyade asiktir. Onlar,birbirlerini aramadan bir lahza bile durmazlar. Daima, birbirlerinin ardindan kosup dururlar. Bu onun ayagina yapismistir. O, bunu kulagina. Bu ona hayrandir, o, buna asik. Sevgilinin gnlnce herkes asiktir, herkesi asik grr o. Azra'nin gnlnde daima Vamik vardir. Asigin gnlnde de sevgiliden baska kimse yoktur. Onlarin aralarinda ne az, ne ok fark edici bir sey olamaz, onlari birbirinden ayiracak kimse bulunamaz. Bu iki an bir devededir. Artik buraya Az ziyaret et sz nasil sigar? Hi kimse,kendisine Beni az ziyaret et der mi? Hi kimse kendisine nbetle zamanla dost olur mu? Bu birlik aklin alacagi sey degildir. bunu anlamak, insanin lmne baglidir. Eger bu, akilla anlasilsaydi, insanin nefsini ldrmesi neden vacip olurdu ki? Akillar padisahi, bu kadar merhametliyken nasil olur da zaruretsiz olarak insana Kendini ldr der? Fare dedi ki: Ey merhametli, sevgili dost, ben seni grmedike bir an bile karar edemiyorum. Gndzn nurum, kazancim, isigim sensin; geceleyin kararim, nesem, uykum sen. Beni sevindir, vakitli vakitsiz kerem eder anarsin ltfedersin. Ey iyiligimi isteyen, bulusmak iin yirmi drt saatte bir kusluk agini tayin ettin. Fakat cigerim yaniyor, bes yz kere susuzum, her susuzlugumda bir kz aligi var adeta. Benim derdimden haberin bile yok. Mevkiinin zekatini ver de bu yoksula bir bak. Bu biedep yoksul, buna layik degil ama senin umumi ltfun, bundan ok stn. Herkese ltfetmektesin. Ltfetmen iin bir lzuma hacet yok. Gnes, pisliklere de vurur. Fakat nuruna bir ziyan gelmez. O pislik, onun hararetiyle kurur, odun haline gelir. Bu yzden de bir klhana girer, nurlanir, hamamin kapisini duvarini kizdirir, parlatir. Pisken bezenir, nurlanir. nk gnes, ona yle bir afsun okumustur iste. Gnes yeryznn iini de kizdirir da artakalan pislikleri yer. Bu pislikler, bu suretle topragin cz olur, ondan otlar biter. Iste Tanrida ktlkleri iyiliklere byle evirir. Gnes en kt sey olan pislige bunu yaparsa yesilliklere, gllere, nergislere neler yapmaz? Bir dsn, Tanri da ibadet gllerine karsilik ne vefada bulunur, ne mkafatlar verir, ne ihsanlar eder. Ktlklere byle elbiseler verirse temizlere neler bagislar? Tanri onlara gzlerin grmedigi seyler verir. Dile, lgata sigmaz ltuflar eder. Biz kimiz ki bu derece ltfu hak edelim? Gel sevgili, gzel huyunla benim gnm de aydinlat. irkinligime, ktlgme bakma. Dagdaki yilan gibi zehirlerle doluyum ben. Ben irkinim, huylarim da tamami ile irkin. Beni diken olarak dikti, artik ben nasil gl olabilirim? Dikene gldeki gzelligin ilk baharini ver. Bu yilana tavus gzelligini sen ihsan et. irkinligin son derecesine varmisim ben. Fakat senin ltfun da ihsan etmede son dercedir. Bu ktlgn irkinligin son derecesine varmis olan kulun hacetini, son derecede olan lutfunla reva et ey usul boylu selvilerin bile haset ettikleri gzel! Ben lrsem yine senin ltfun, bana gzyasi dker, kerem sahibisin, buna ihtiyacin yoktur ama yine sen aglarsin bana. Mezarimin basinda ok oturursun. O gzel gzlerinden ok yaslar akar. Mahrumiyetime aglar, mazlumluguma gzlerini yumup yas dkersin sen. Iyisi mi o ltuflarin birazcigini

simdi yap. O szleri, simdi benim kulagima kpe et. Topragima syleyecegin szleri su gamla kulagima sa, simdi syle bana. Gms paralar veren bir ihsan sahibi, sofinin birine dedi ki: Ey ayaklarinin altina canimi dsedigim zat. Ey padisahim! Bugn sana bir kurus mu vereyim, yoksa yarin kusluk aginda kurus mu? Hangisini istersin? Sofi dedi ki: Bugnk de vaat, yarinki de. Dn yarim kurus verseydin bugn elimde olsaydi. Buna, bugnk verecegin bir kurustan da daha ziyade sevinirdim, yarin verecegin yz kurustan da. Pesin sille, veresiye keremden hayirlidir. Iste kafam nnde, basimi egiyorum, vur, tek pesin olsun! Hele sille, senden geldikten sonra hi gam yemem. Bas da o elin sarhosudur, sille de. Ey canimin cani, ey yzlerce cihan deger dost, aklini basina devsir, bu pesin seyi ganimet say. Ay gibi yzn gece yolcularindan gizleme. Ey akar su, bu arktan bas ekme. Hep buradan da ak da irmak kiyisi bu akar suyla glsn, kenarlarinda yaseminler boy atsin. Uzaktan irmak kiyisinda sarhos yesillikler grdn m bil ki orada su vardir. Tanri Gnllerindeki yzlerinden anlasilir dedi. Yesillikte yagmuru suyu anlatir. Yagmur gece yagarsa kimse grmez. nk herkes uykuya dalmistir. Ama her gzel gl bahesi gizli bir yagmura delalet eder. Kardesim ben toprak hayvanlarindanim, sen su hayvanlarindan. Fakat rahmet ve ihsan padisahisin. yle ltfet, yle bir ihsan da bulun ki arada bir huzuruna gelebileyim. Irmak kiyisinda seni canla basla agiriyorum ama sen merhamet edip cevap vermiyorsun. Suya dalmama imkan yok. nk terkibim topraktan meydana gelmis. Ya bir eli gnder, yahut kerem et, bir nisana ver de benim sesimi sana ulastirsin. Bu is iin o iki dost konusup grstler. Nihayet suna karar verdiler: Bir uzun ip bulacaklardi. Bu ipin ekisi, onlarin sirrini birbirine duyuracakti. Fare, ipin bir ucunu sana karsi iki bklm olan bu kulun ayagina baglariz, br ucunu da senin ayagina. Bu suretle ikimiz, birbirimize ulanmis, baglanmis oluruz; bir bedendeki can gibi birbirimize karisiriz dedi. Beden de canin ayaginda bir ipe benzer, onu gkyznden yere eker durur. Can kurbagasi, kendinden geme suyuna hos bir surette dalmisken, beden faresinden gzelce kurtulmusken. Beden faresi o iple yine onu eker. Can, bu ekisten ne acilar tadar! Beyni kokmus farenin ekisi olmasaydi kurbaga, suyun iinde rahata yasardi. Bunun tesini, gndz olup da ecel uykusundan uyaninca gnese nurlar bagislayandan duyarsin. Ipligin bir ucunu benim ayagima bagla, br ucunu kendi ayagina dgmle de bu kupkuru yerde iktiza edince ipi ekebileyim, sen de bu vesileyle benim derdimi anlayasin dedi. Bu sz kurbaganin gnlne aci geldi. Bu pis beni bagliyor galiba dedi. Iyi adamin gnlne kt bir dsnce geldi mi bu bos degildir, bir asli vardir bunun. O anlayisi vehim sayma, Tanri anlayisi bil. Gnldeki nur, onu klli levihten okumus, anlamistir. Biliyorsun ya, filcinin o kadar alismasina, korkun bir surette bagirip agirmasina ragmen fil, Tanri evine gitmemisti. Ayagi, o kadar ktege ragmen az ok, Kabe tarafina gitmiyordu vesselam. Sanki ayaklari kurumustu, yahut da o saldiran cani, bedeninden ikmisti dersin. Fakat basini Yemen tarafina dndrdler mi o erkek fil yz at sratinde kosmaktaydi. Filin duygusu, gayb zahmini anlamisti. Bu byle olunca artik kendisine Tanridan ilham gelen velinin duygusu nasil olur? O gzel huylu Yakup peygamber d, kardesleri, Yusuf iin babalarindan izin alip onu birazcik sahraya gezmeye gtrmek istedikleri zaman bir seyler sezinlemisti. Hepsi de ona, Yusuf'a bir zarar gelir diye dsnme. Bir iki gncegiz msaade et baba. Neden bize emniyet etmiyor, neden Yusuf'unu bizimle gezmeye, eglenmeye gndermiyorsun? Yesilliklerde beraber gezip tozalim. Biz, onu agiriyoruz ama emniyet ve ihsan sahibi kisileriz dediler. Yakup, su kadar biliyorum ki onu benim yanimdan alip gtrmenizden gnlmde bir dert, bir elem peydahlaniyor. Gnlm, asla yalan sylemez. nk o ars nurundan nurlanmistir dedi. Yakup'un su

gnlnn burkulmasi yok mu iste o, bu iste bir ktlk olduguna kati bir delildi. Fakat kaza ve kaderden kamasina imkan yoktu. Kaza ve kader hkmn isleyecekti. Onun iin Yakup da bu kadar nisaneler grdg halde yine de Yusuf'u gnderdi. Krn, kuyuya dsmesine sasilmaz, fakat yolu gren de dser, buna sasilir iste. Bu kaza ve kaderin esit esit isleri vardir. Adamin gzn, Tanri nasil dilerse yle baglar. Gnl hilesini hem bilir, hem bilmez. Mhrn vurmak iin demiri bile yumusatir, muma dndrr. Gnl derdi ki: Mademki Tanri taktiri byle, bunu istiyor, ha olsun, ne yapalim? Kendisini bundan gafil tutmaktaydi. Can da, onun ipiyle baglanmis kalmisti. O yce kisi, taktir yznden mat olursa bu, alt olma degildir, Tanri kazasina ugramadir. Bir musibet, onu yzlerce musibetten kurtarir. Bir inis onu yceliklere ikarir. Hani ham bir suh bir sen adam gibi. Gece itigi sarap, onu sarhos etti, yz binlerce ham kisinin sarhoslugundan kurtardi. Nihayet o da pisti, usta oldu, cihanin esirliginden kurtuldu, hrriyete kavustu. Zevali olmayan Tanri sarabi iti, sarhos oldu. Kendisine her seyi, herkesi anlayacak bir kabiliyet geldi, halktan kurtuldu. Onlarin gevsek ve takliti inanislarindan, grmez gzlerinin grdg hayalden halas oldu. Sasilacak sey! Onlarin anlayisi, bu nisanesiz denizin met ve cezrine ne yapabilecek ki? Bu yapilmis, dzlms mamureler, o lden geldi. Saltanat, padisahlik, vezirlik, oradan verildi. Yokluk lnden bu grnen aleme istiyaklarla blk blk varliklar gelip durmada. Bu lden her aksam, her sabah kervan stne kervan geliyor. Geliyor, biz geldik, nbet bizim, siz gidin diye yerimizi yurdumuzu aliyor. Ogul, akil gzn ati mi baba, hemencecik ykn kagniya koyuyor. Padisahim biz kimiz ki devlete, kutluluga layik olalim? Sen gel, talihimi devlete dndr. O alemden buraya bir ana yol var. Oradan buraya geliyorlar, buradan oraya gidiyorlar. Iyi dikkat et. Oturmusuz ama gidiyoruz, yeni bir yere hareket etmisiz, fakat grmyorsun sen. Sermayeni agzini bugn iin degil, ilerisi iin, ileride bir is yapmak iin hazirlarsin. Ey yola tapan, yolcu odur ki yz ve gidisi, ileriyedir. Nitekim gnl perdesi ardindan da anbean yorulmadan, usanmadan hayal alayi gelip durur. O dsnceler, hep bir fidanliktan kopup gelmese nasil olur da hepsi yol bulur, gnle gelip atar? Blk, blk dsnce ordumuz, susamis bir halde gnl esmesine geliyor. Testilerini doldurup gidiyorlar. Daima meydanda ve daima gizli bunlar. Dsnceleri, gkyznn yildizlari say. Fakat bunlar, baska bit gkyznde dnmedeler. Kutluluk grdn m skret, ihsanda bulun. Ktlk grdn m sadaka ver, yargilanma dile! ark vur. Ayin nuru ile ruhu parlat. nk tutulma yerine geldi, zararlar grd, can simsiyah oldu. Onu yine hayalden vehimden, zandan kurtar. Yine kuyudan ikar, cefa ipinden halas et. Bu suretle de bir gnl, senin gzel gnl alisinla kanatlansin, usun, su baliktan kurtulsun! Ey Misir azizi, ey ahdinde duran zat,mazlum Yusuf, senin zindanindadir. Onu kurtarmak iin abucak bir rya grver, Tanri, ihsan sahiplerini sever. Yedi arik ve hasta kz, yedi semiz kz yutmada. Yedi kuru ve irkin begenilmeyecek basak, yedi taze ve yemyesil basagi otlamada. Ey aziz, gnl Misirinda kitlik basliyor. Aman padisahim bunu caiz grme. Padisahim, senin hapsinde bir Yusuf'um ben. Ltfet, beni kadinlardan kurtar. Arsta oturup duruyordum. Anamin sehveti inin emri ile beni buraya atti. O tam ycelikten bir kocakarinin hilesiyle rahim zindanina dstm. Ruhu ta arstan bu yurda getirdi. Hasili kadinlarin hilesi pek byk. Inisim, nce de kadin yznden, sonra da kadin yznden. Ruhtum, nasil oldu da bedene brndm? Ya

bu dskn Yusuf'un aglayip inlemesini duy, yahut o asik Yakub'a merhamet et. Kardeslerimden mi feryat edeyim, kadinlardan mi? ADEM GIBI CENNETLERDEN DSTM BEN! Kis yapragi gibi soldum, nk vuslat cennetinde bugday yedim. Senin ltfunu, ihsanini, o baris selamini o gzel haberini duyunca, kt gz degmesin diye atese reotu attim, fakat reotuma da kt gz degdi. nde de sonda da her kt gz def eden, ancak ve ancak mahmur gzlerindir. Padisahin kt gz, senin gzel gzlerin mat eder, mahveder; ne gzel ila bu. Hatta senin gznden kimyalar eristi mi kt gz bile iyi gz olur. Padisahin gz, doganin gzne degdi mi dogan, ycelir, himmetli bir gze sahip olur. O bakistan yle bir gze sahip olur ki, yle ycelir ki artik erkek aslandan baska bir sey avlamaz olur. Aslan da nedir ki? O manevi yce dogan, hem senin avindir, hem de seni avlar. Din ayirinda can doganinin isligi Ben batan seyleri sevmem naralari olur. Senin izinden uup duran gnl dogani da sayisiz ihsanlarla ugradi, gzn, bir kerecik ona dst. Burnu bir koku aldi, kulagi senin nagmelerini duydu. Her duygusu, muayyen olamayan nasipler elde etti. Sen, hangi duyguya gayb aleminin yolunu aarsan o duygu, artik eskimez, yipranmaz, lmez. Mlk senindir. Duyguya bir sey ihsan edersin; o duygu, br duygulara padisahlik eder. Fare dogru yolu bulmus olan kurbaga ile bulusmak isteyince o ask ipini ekerdi. Anbean elime byle bir vasita, byle bir vesile geirdim diye o ipe gvenirdi. Can ve gnl de bu geceli, grsmek iin artik bir iplige dnd adeta derdi. Derken ansizin bir alaca karga geldi, fareyi yakaladi. Kurbaga da onunla beraber havalandi. Fare karganin gagasinda havalaninca kurbaga da ona bagli oldugundan onunla beraber sudan ikti. Fare, karganin gagasindaydi, kurbaga da ipe bagli oldugundan havalanmaktaydi. Halksa hele bak diyordu, karga, hileyle suda yasayan kurbagayi nasil da avladi. Nasil suya girdi, nasil da onu kapti? Suda yasayan kurbaga, nasil olur da alaca kargaya avlanir? Kurbaga, bu, suda yasamayan susuz hayvanlar gibi, asagilik bir mahluka es olanin layigidir. Feryat adamin kendi cinsinden olmayan dostundan, feryat. ey ulu lar, sizinle dsp kalkacak iyi bir dost arayin, diyordu. Akil ve ayiplarla dopdolu bulunan nefisten feryat eder. Nefis, gzel bir yzdeki irkin buruna benzer. Akil, ona der ki: Cins olus, iyi bil ki su ve toprak bakimindan degil, mana, bakimindandir. Kendine gel de surete tapma, suret szne kapilma, cins olusu surette arama. Suret, cansiz seye, tasa benzer. Cansiz seyin, kendisiyle cins olandan, yahut olmayandan haberi var midir? Can, karincaya benzer, beden de bir bugday tanesine. Karinca o bugday tanesini her an eker durur. Karinca bilir ki o kendi cinsinden olmayan bugdaylar, nihayet yenecek, kendisine karisacak. Bunlar, benim cinsimden olacaklar der. Karincanin biri, yoldan bir arpa tanesi bulur, ekip gtrmeye koyulur. br, bir bugday yakalar, kosa kosa gtrmeye baslar. Arpa, bugdayin bulundugu yere gelmez ama karinca, karincanin bulundugu yere gelir ya. Arpanin gitmesi, bugdaya tabidir. Karincaya baksana, dnp kendi cinsine nasil geliyor. Bugday, neden arpaya dogru gidiyor deme. Gzn a da dsmani gr, alinan, gtrlen seyi degil. Kara bir karinca, siyah kilimin stnde bir taneyi almis gitmekte mesela. Tanenin gittigi grlr de karinca grnmez. Akil der ki gzn iyi a da bak. Hi tane onu bir gtren olmasa gider mi?

Kpek bu yzden Ashabi Kehf'in bulundugu yere geldi, onlara katildi. Suretler, tanelerdir ama karinca, kalptir. Isa bu yzden gkyzndeki temiz meleklere karisti. Kafesler ayriydi ama kus yavrusu bir cinsten. Bu kafes meydandadir da kus yavrusu gizli. Fakat kafesi bir gtren olmasa kafes, kendi kendine nasil gider? Ne mutlu o gze ki akil, onun basinda buyruktur; isin sonunu grr, her seyi bilir, aydindir, nurludur. irkinle gzeli, akilla ayirt edin; su karadir, bu ak diyen gzle degil. Gz, pislikte biten yesillige de aldanir. Fakat akil, onu bir de bizim mehengimize vur der. Yalniz istegi gren gz, kusa bir afettir; fakat tuzagi gren akil, onu afetlerden kurtarir. Ama bir tuzak daha vardir ki onu akil da bilemez. Iste gayb aleminde bulunanlari gren vahiy, onun iin bu tarafa kosup geldi. Cinse cins olmayani akilla bilmek, tanimak gerek. Hemencecik suretlere kosmamali. Cins olus, ne senin iin suretledir, ne benim iin. Isa, insan seklindeydi, fakat melek cinsindendi. Onun iin gkyz kusu, karganin kurbagayi havalandirmasi gibi onu alip bu gk kubbenin stne ikardi. Abdlgavs da peri cinsindendi de peri gibi tam dokuz yil gizlice kanat irpip utu. Karisi baska bir kocaya vardi, ondan ocuklari oldu. Kendi yetimleriyse babalarinin lmn konusurlar; acaba onu kurt mu paraladi, yoksa eskiya mi ldrd; yoksa bir kuyuya mi dst, yahut da bir pusuya mi ugradi? Derlerdi. ocuklarinin hepsi de dsncelere dalarlar, hi biri babamiz sag demezdi. Tam dokuz yil sonra fakat yine igreti olarak meydana ikti, bir mddet sonra yine gzden kayboldu. Bir ay ogullarina konuk oldu. Ondan sonra hi kimse, bir daha onun rengini bile grmedi. Kili yarasi, bedenden ruhu nasil alarsa peri cinsinden olusu onu, insanlar arasindan yle kapti iste. Cennetlik, cennet cinsinden oldugu iin bu cinsiyet bakimindan Tanriya tapar. Peygamber Hamd ve cmertlik, dnyaya uzanmis cennet dallaridir demedi mi? Btn sevgileri, ltuflari, sevgi ve ltuf cinsinden bil, btn kahirlari da kahir cinsinden. Kstahlik, kstahligi dogurur, aldatan aldanir. nk bunlar akil bakimindan birbirlerinin cinsidir. Idris yildizlarin cinsindendi. Onun iin sekiz yil Zuhal'de kaldi. Zuhal, dogularda da onun dostu oldu, batilarda da, herhalde onunla konustu, onun sirlarina mahrem oldu. Kaybolduktan sonra tekrar dnyaya gelince yeryznde ncum bilgisine dair ders verirdi. nnde yildizlar gzelce saf kurarlar, dersinde bulunurlardi. Bir derecede ki asagilik yukarilik btn halk, yildizlarin seslerini duyarlardi. Cins olma ekisi, yildizlari ta yeryzne kadar ekmis, onun yanina getirmisti. Her yildiz, kendi adini, halini, nasil rasat edilecegini ona aar sylerdi. Cinsiyet nedir? bir esit bakis. Bununla bir cinsten olanlar, birbirlerine yol bulur, birbirlerine kavusurlar. Tanri birisine verdigi bakisi sana da verse sen de onun cinsinden olursun. Bedeni her yana eken nedir? bakistir. Haberdar olan, nasil olur da bihaberi bildigi tarafa eker? Erkekte kadin huyu oldu mu pust olur, namussuzluk eder. Kadina kadin huyu verdi mi kadin, kadin arar sevici olur. Tanri, sana Cebrail sifatlarini verirse kus gibi uar, havalarda yol ararsin. Gzn, havayi gzler durur. Yeryzne yabanci kesilir, gkyzne asik olursun. Fakat sana esek huyu verirse yzlerce kanadin olsa

uar, ahira konarsin! Asagilik fare, suret bakimindan asagi olmadi. Pisliginden aylaga zebun oldu. Yemek pesinde kosan hain olan, karanliga tapan, peynir, fistik ve pekmezle sarhos olur. Essiz dogan kusundan bile fare huyu olursa farelere ar olur, hayvanlar ondan utanirlar. Ogul Harut'la Marut'a Tanri insan huyunu verdi, melek huylari degisti. Biz Tanriya ibadet iin saflar kurmusuz makamindan asagiya dstler, Babil kuyusuna bas asagi asildilar. Levhi mahfuz, gzlerinden uzaklasti, levhleri by yapan ve bylenen kisilerin bedenleri oldu. Kanatlari ayni, baslari ayni, bedenleri ayni fakat birisi arz stnde Musa, br asagilik yerlerde hor hakir Firavun. Huy pesinde yr, iyi huyluyla ds kalk. Gl bagina bak, nasil gln huyunu almis. Mezar topragi bile insanla sereflenir; gnl ona elini kor, yzn srer. Toprak bile temiz bir bedenle komsu oldugundan sereflenir, devlet bulursa, artik sen nce komsu gerek sonra ev de. Gnln varsa yr, bir gnl sahibi dost ara. Onun topragi bile can huyunu almis, aziz kisilerin gzlerine srme olmustur. Nice toprak gibi mezarlarda yatanlar var ki faydalari, feyizleri bakimindan yzlerce diriden yeg. Glgesini gizlemis ama topragi, glge vermekte. Yz binlerce diri, onun glgesinde glgelenmekte.

SULTAN MAHMUT Sultan Mahmut, bir gece yalniz basina sehri dolasirken bir blk hirsiza rastladi. Hirsizlar ey vefali adam dediler, sen kimsin? Sultan Mahmut, ben de sizlerden biriyim diye cevap verdi. Hirsizlarin biri, ey daima hileye dzene bas vuranlar, hadi bakalim,her birimiz hnerini sylesin. Yaratilista ne hner ne marifet var? Su gece vakti arkadaslarina anlatsin dedi. Birisi dedi ki: Ey hnerini gstermeye kalkisan kavim, benim kulaklarimda bir hassa vardir. Kpek havladi mi, ne diyor, anlarim. brleri, bu iki metelik eder ancak dediler. Bir baskasi ey altina tapanlar, benim btn hassam gzmdedir. Geceleyin karanlikta kimi grsem, hi sphe yok, onu gndz tanirim dedi. Baska biri, benim hnerim kolumdadir. Kolumun kuvvetiyle duvarlari delerim dedi. Baska biri dedi ki: Benim marifetim burnumda. Isim, topraklari koklamaktir. Insanlar madenlere benzerler sirrina ermisim. Peygamber, onu ne iin sylemisti. Ben, topragin bedeninde ne kadar para var, ne madeni gizli anlarim. Bir yerde altin gizli, br tarafin masrafi, gelirinden fazla mesela, derhal bilirim. Mecnun gibi topragi koklarim, yanilmaksizin Leyla'nin bulundugu topragi bulurum. Her gmlegi koklar, iinde Yusuf mu var, seytan mi anlarim. Ahmet gibi hani. O da Yemen'den koku alirdi ya. Benim de su burnum, o nasibe erismistir iste. Hangi toprak altina komsu, hangisi sifirdan ibaret. Bes para etmez? Bu, bana malum olur. Bir baskasi da benim hnerin dedi elimdedir. Dag tepesine kadar kement atarim. Ahmet gibi... Onun cani da bir kement atti, kenemdi ta gge ulasti. Tanri dedi ki: Ey gkyzndeki Beyt-i Mamur'a kement atan, atisi benden bil. Attigin vakit sen atmadin ben attim

Nihayet dediler ki: Ey yce ve vefali dost, sen de syle. Senin ne hnerin ne marifetin var? Sultan Mahmut dedi ki: Benim hnerim sakalimdadir. Onunla sululari cezadan eziyetten kurtaririm. Sululari cellatlara verdiler mi, sakalim oynayinca onlar kurtuluverirler. Aciyip sakalimi oynattim mi ldrlmeden de kurtulurlar, dertten de, elemden de. Hirsizlar, bu sz duyunca kutbumuz sensin dediler; minnet gnnde kurtulusumuz senden olacak. Sonra hep beraber yola dzldler, o kutlu padisahin kskne dogru hareket ettiler. Bu sirada sag taraftan bir kpek havladi. Kpek sesinden anlayan, kpek diyor ki dedi, padisah sizinle beraber. Kokudan anlayan bir yandaki topragi kokladi, bu dedi, bir dul kadinin odasinin topragi. Kement atan, kemendini atti, yksek bir duvara ulastilar. Koku alan bir baska yeri kokladi, dedi ki: O essiz padisahin hazinesi burada. Delik delen, duvari deldi, hazineye girdiler. Her biri bir seyler aldi. Bir hayli altin sirmalarla bezenmis kumas, agir mcevherler alip hemen gizlediler. Padisah konakladiklari yeri, sekillerini, adlarini, yollarini iyice grendi. Onlardan gizlenip geri dnd. Sabahleyin divanda bu macerayi anlatti. Hemen yigit avuslar yolladilar. Hirsizlari tutup bagladilar. Hepsini eli bagli olarak divana getirdiler. Can korkusu ile tir tir titriyorlardi. Padisahin huzurunda durdular. O ay gibi parlayan padisah, geceleyin kendileri ile arkadaslik eden adamdi. Geceleyin kimi grse gndz sphesiz bir surette taniyan, padisahi tahtinda grnce bu adam dedi, geceleyin bizimle arkadaslik eden adamdir. Sakalinda o kadar hner, marifet vardi ya hani; bu tutulmamizda yine ondan oldu. Gz, padisahi tanimis oldugundan bu tanisiklikla agzini ati, tesirli bir suretle sz e basladi. Dedi ki: Nerede olursaniz olun, o sizinledir dedikleri bu padisah iste. Bizim yaptigimizi gryor sirrimizi duyuyordu. Gzm, geceleyin padisahi tanidi; Btn gece onun ay gibi yz ile ask oyununa giristi. Ben, ondan mmetimi dileyecek, sefaatte bulunacagim. O, hibir ariften yz evirmez. Bil ki arifin gz, iki alemde de insana aman verir. Herkes, onunla yardima nail olur. Gz Tanridan baska bir seye kaymadi da onun iin Muhammed, her derdin sefaatisi oldu. Dnya gecesiyle gnes, perde ardindayken o Tanriyi gryordu, midi ondandi. Iki gz de Biz senin ggsn amadik mi, ferahlatmadik mi seni? srmesiyle srmelemisti. Cebrail'in bile grmeye tahamml edemedigini o, grd. Tanri bir yetime srme ekti mi onu, dogru yola girmis essiz, iri bir inci haline getirir. Nuru incilerden stn olur. yle bir istenen, arzulanan, Tanriyi ister, arzular. Kullarin duraklarini grd; hasili o yzden Tanri, onun adini Gren tanik takti. Sahidin aleti keskin gzle keskin kulaktir. Geceleri bile uyaniktir; sirlar ondan gizlenemez. Binlerce davaci, davaya kalkissa kadi, kulagini sahide verir. Hkm verirken kadilarin hneri budur. Onlarin aydin gzleri, taniktir. Onun iin sahidin sz, gz yerine geer. nk o, garezsiz olarak sirri grmstr. Davaci da grmstr ama garezle grmstr. Garez, gnl gznn perdesidir. Tanri diler ki sen zahit olasin; garezi birakasin da tanik kesilesin. Bu garezler gze perdedir. Gz perde indi mi insan, yukari asagi, bunca seyi, gremez, Sevdigin seyler seni kr ve sagir eder. Fakat bir adamin gnlne gnesin nuru vurdu mu onca yildizin bir kadri, kiymeti kalmaz artik. Sirlari perdesiz olarak grr. Mminle kafirlerin ruhlarinin ne makamlarda bulundugunu seyreder. Tanrinin, yeryznde de, yce gkte de insan ruhundan daha gizli bir seyi yoktur. Hak, kuru, yas; her seyi bildirdi de ruhu O benim isimdendir diye mhrledi, gizledi. Yce kisinin gz, ruhu grd m artik ona hibir gizli sey kalmaz. O, her kavgada, sahadeti makbul bir sahit olur. Sz, her bas agrisini keser,

sersemligini giderir. Tanrinin adi adalet sahibi dir, sahit de onun adamidir. Onun iin sevgilinin gz adalet sahibi bir sahittir. Iki alemde de Tanrinin baktigi yer, gnldr. Padisah daima gnle bakar. Tanrinin aski, onu sahidi gzeli sevmesi, btn bu perdeleri dzp kosmasina sebep oldu. Onun iin bizim sahit (gzel) seven Tanrimiz, Mira gecesi, Peygamberle bulusunca Sen olmasaydin gkleri yaratmazdim dedi. Bu kadi, iyiye de hkm etmede, ktye de. Fakat sahit, kadiya bile hkm etmiyor mu? Hkm sahibi, sahide esir oldu. Sevin ey Tanri rizasini kazanan kisinin keskin gz. Tanriyi bilen, bilinen Tanridan pek ziyade niyazda bulundu; ey sicakta sogukta bizi gzleyen Tanri dedi...sen hayirda da danistigimiz zatsin, serde de. Fakat gnlmz, senin remizlerinden, buyruklarindan bihaberdir. Biz seni grmeyiz, fakat sen gece gndz bizi grrsn. Sebebi grmemiz bizim gzmz baglar. Benim gzm, gzler arasindan seildi de geceleyin gnesi grd. Ey yce, ey ulu Tanri, o, senin ltfundu. Ltfun yceligi, tamamlanmasindandir. Yarabbi, nurumuzu kiyamette de fazlalastir, tamamla. Bizi kahredici ktlklerden kurtar. Gece dostuna gndz ayriligi verme. Yakinligi grms cani uzaklastirma. Senden uzaklasmak, dertli, veballi bir lmdr. Hele bu ayrilik, bu uzaklasma, bulustuktan sonra olursa. Seni greni gzsz birakma, ondan gizlenme. Bitmis, boy atmis yesilligine su serp. Ben yryste kstahlik etmedim, sen de ceza ve cefada aldirmazliktan gelme. Yzn greni, ltfet, cemalinden uzaklastirma. Senden baskasinin yzn grmek, bogaza takilan bir zincirdir. Tanridan baska bir sey batildir, asilsizdir. Batildirlar ama bana hak grnmedeler. nk batil batillari eker. Yeryznde, gkyznde ne varsa hepsi de zerre zerre kehlibar gibi kendi cinsini ekmededir. Mide, ta dibine kadar ekmegi ekmededir, cigerdeki hararet suyu. Gzellerin ekici gzleri de buralarda dner, dolasir, gl bahelerindeki kokulari arar durur. nk gzn duygusu, rengi eker; beyin ve burun, gzel kokulari. Bu ekilisleri de sirlari bilen Tanridan bil. Sen, kendi ekisinle bizi buralardan kurtar Yarabbi. Ey msterimiz olan Tanri, sen bu ekicilerden stnsn. Acizleri satin alirsan deger, yarasir. Kadir gecesi, o dolunayi taniyan, susuz kisinin buluta yz evirmesi gibi yzn padisaha dndrd. Dili de onundu zaten, cani da. Onun olan, ona kstaha sz sylese ne ikar? Dedi ki: Biz can gibi baliga kakilip kaldik. Kiyamet gnnde can gnesi sensin. Ey gizlice yryen padisah, vakti geldi... Kerem et, hayirlisi ile bir sakalini oynat. Her birimiz hnerimizi gsterdik, fakat o hnerler, ancak bahtsizligimizi arttirdi. O marifetler, boynumuzu bagladi, o mevkiler yznden bas asagi dstk, alaldik. O hnerler, boynumuza baglanmis bir hurma lifi oldu. lm gn, onlarin hi birinden fayda yok. Ancak geceleyin gz padisahi taniyanin o gzel duygusu ise yarar. O marifetlerin hepsi yolda grnen adamin yolunu sasirtan gulyabanidir. Yalniz geceleyin padisahin yzn gren gz baska. Padisah, hkm gnnde yalniz geceleyin yzn gren, kendisini taniyan adamdan haya eder. Muhabbet padisahini taniyan kpege de Ashabi Kehf'in kpegi adini takmalidir. Kpegin sesini anlayip aslandan haber alan bir kulaga sahip bulunan kisinin hneri de, iyi bir hner. Kpek, geceleri bekiler gibi uyanik oldugundan padisahin geceleri uyanik olan kullarindan da bihaber degildir. adi ktye ikanlardan utanmaya lzum yok. Onlarin sirlarini anlamak gerek. Adi tamami ile

ktye ikana gelince artik onun hamlikta bulunup iyi bir ad san aramaya kalkismasina hi lzum yok. Nice altin vardir ki yagma edilmekten, zarara ugramaktan kurtarmak iin stn karartirlar. Susigiri, denizden bir mcevher ikarir, onu kiyiya koyar, isigi ile etrafini grr, otlamaya koyulur. Mcevherin nuru ile aydinlanan sahadaki smbl ve ssenleri hemencecik yer. Byle gzel kokulu ieklerle geindiginden, gidasi nergis ve nilfer oldugundan da onun pisligi amberdir. Birini gidasi, ululuk nuru olursa artik nasil olur da o adamin dudagindan sihri helal dogmaz? Gidasi, ari gibi vahiy olan kisinin evi, nasil olur da balla dolu bulunmaz? Susigiri, yine o mcevherin isigi ile otlar dururken ansizin mcevherden pek uzaga dst. Bir tacir, bunu grp otlagin, ayirin kararmasi iin mcevheri balikla rtt. Kendisi agacin arasina gizlendi. Sigir kuvvetli boynuzlari ile onu ssmek iin bir hayli aradi. Dsmani boynuzlamak iin o ayirin etrafini belki yirmi kere dnd, dolasti. Dsmanini bulmadan mit kesince mcevheri koydugu yere geldi. fakat o iri, o padisahlara layik mcevherin stndeki baligi grnce seytan gibi o da baliktan korktu. Seytan bile topragi anlamadiktan, topraga karsi kr ve sagir kesildikten sonra artik toprakta mcevher oldugunu kz, nereden bilecek? "Inin" emri ile cani bu asagilik yeryzne indirdi. Bu hayiz hali, onu namazdan mahrum etti. Yoldaslar, bu dertten kain, bu dedikodudan ekinin. nk heva ve heves, erkeklerin hayzidir. Inin emri, cani bedene soktu da Adem incisi, toprakta gizlendi. Onu tacir bilir, fakat kz bilmez. Gnl ehli olanlar anlarlar, fakat her toprak kazan anlamaz. Iinde mcevher bulunan topraktaki o mcevher, br topragin da sirrini sylemektedir. Fakat Tanri rahmetinin saisindan bir nur elde etmemis olan toprak, inciyle, mcevherle dolu olan topraklarin sohbetini anlamaz.

L; YASADIGI HALDE LEN KISIDIR Bir yoksul borlanmis, civar memleketlerden kalkip Tebriz'e gelmisti. Dokuz bin altin borcu vardi. O vakit de Tebriz'de Bedrettin mer, muhtesipti. Bu yle bir erdi ki gnl adeta bir denizdi. Her kili bir Hatem kesilmisti. Hatem, dnyada olsa ona yoksul olur, nne bas kor, ayagina toprak olmayi canina minnet bilirdi. Birisine bir deniz dolusu iyi su verse o vergisinden utanirdi. Bir zerreyi dogu gnesi haline getirse bu ihsani bile kendisine layik grmezdi. O garip, muhtesipten bir kerem umarak gelmisti. nk o, gariplere bir dost, bir hisim olmustu adeta. O garip kisi de adeta onun kapisina kapilanmis, ihsanini umarak tekrar bor vermeye baslamisti. O kerem sahibine gvenerek, onun vergilerini umarak borlanmaktaydi. O mitle bir hayli borca girmede, o huyu kerem ve ihsandan ibaret olan zatin ltuf denizine dayanarak sundan bundan bor almaktaydi. Bor verenlerin suratlari asiliyor, o ise o ululuklar, keremler bahesinin ltfuna gvenerek gl gibi glyordu. Birisinin sirti, Arab'in gnesinden kizisirsa artik ona Ebuleheb'in kizginligindan ne gam? Bir adam bulutla szlesti mi sakalarin suyuna muhta olur mu artik? Tanri elini bilen bycler, bu ele, bu ayaga el, ayak derler mi hi? Aslana gvenen tilki, yumrugu ile kaplanlarin bile kellesini kirar.

Cafer, tek basina bir keleyi zapt etti. Kale, onun sonsuz ve kurumus dudagina bir yudumcuk suydu. Bir tek atli, yrms, kaleye kadar gelmis, savasa hazirlanmisti. Kaledekiler rkp kapiyi kapattilar. Kimsede karsi duracak cret yoktu. Gemidekilerin ne hadleri vardi ki timsaha karsi koysunlar. Padisah, vezire yz evirip Seninle danisiyorum, byle bir zamanda ne are var, ne yapalim? dedi. Vezir dedi ki: Kibri, hileyi birakip eline bir kili al, boynuna bir kefen at, huzuruna git. Padisah peki ama dedi, bu tek bir kisi degil mi? Vezir, dogru, fakat onun tek olusunu grp de bunu ehemmiyetsiz bulma. Gzn a, kaleye dikkat et. nnde civa gibi titreyip durmada. O ise eyerin stne yle bir oturmus ki sanki dogudakiler de onunla berabermis, batidakiler de. Hibir seye aldirmiyor. Birka fedai, ona saldirdi; kendilerini onun nne attilar. Fakat hepsini de grzyle ldrd. Hepsi de onun atinin ayaklari altina bas asagi dstler. Tanri kudreti, ona yle bir ordu vermis ki tek basina bir mmete saldiriyor. Gzm, o eri grnce sayi oklugu gzmden dst. Yildizlar oksa da gnes birdir ve btn yildizlar da onun nnde darmadagin olur, grnmezler. Binlerce fare bas kaldirsa kedi, ne korkar, ne ekinir. Nasil olur da fareler, toplanip kedinin karsina ikarlar? Onlarda byle bir yrek yoktur ki. Topluluk, suret bakimindan olursa beyhudedir. Kendine gel de Tanridan mana toplulugu iste. Topluluk, bedenlerin oklugundan meydana gelmez. Cismi de isim gibi yel stnde durur bir sey bil. Farelerin yreklerinde topluluk kudreti olsaydi kizarlar, gayrete gelirlerdi de birka tanesi bar araya gelir; fedai gibi aman vermeden kediye saldirirdi. Bir tanesi gzn isirir, oyar, br kulagini disleyip yirtar, bir baskasi yanini delerdi. Kedi bu topluluktan kurtulamazdi. Fakat farede topluluk iin yrek yoktur. Kedinin sesini duydu mu akli basindan gider. Hilebaz kedinin nnde kuruyup kalir. Isterse farenin sayisi yz bin olsun ne ikar? Koyun srs ok olmus kasaba ne gam? Akil oklugu uykuyu def edebilir mi? Mlkn sahibi Tanridir. Toplulugu o verir, bu yregi o ihsan ederde aslan, yaban sigiri srsne atilir. On atalli boynuzlari olan yz binlerce yigit geyik aslanin saldirisina karsi, adeta yok olur. Mlkn sahibi O'dur. Bir Yusuf'a gzellik saltanatini verir de onu ak buluttan yagan latif yagmura dndrr. Bir yze bir yildiz parlakligi ihsan ederde koca bir padisah bir kizin klesi kesilir. Bir baskasinin yzne kendi nurunu verir, o adam, gece yarisi her iyiyi her kty grr. Yusuf'la Musa, Tanri nuruna sahip oldular, yzlerinde, gnllerinde o nur parladi. Musa'nin yz, yle bir nur sati ki nihayet yzne bir nikap tutunmaya mecbur oldu. Yznn nuru adeta hcum eden yilanin gzn zmrt nasil alirsa gzleri yle almaktaydi. Musa o kuvvetli nuru rtmek zere Tanridan nikap istedi. Tanri da o nikabi, yr, var, kiliminden yap. nk o, emniyet sahibi bir arifin elbisesidir. O elbise Tanri nurundan bir sabra nail olmustur, dokumasinda can nuru vardir. Byle bir hirkadan baska bir seyle korunamazsin. Nurumuza, ondan baska hibir sey tahamml edemez. Kafdagi bile o nura mani olmaya kalkissa o nur, Kafdagi'ni da Tur gibi paralar dedi. Erlerin bedenlerine Tanri kudretinin yceligi yle bir tahamml vermistir ki neliksiz niteliksiz Tanri nuruna

dayanirlar. Tur daginin zerresine tahamml etmedigi nur, Tanri kudretiyle bir sirayi yer eder. Kandil duracak yer ve bir sira kandil, Kafdagi ile Tur'u parampara eden nura mekan olur. Onlarin bedenlerini kandil konacak yer, gnllerini de sira bil. Bu kandilin nuru, arsa da vurur, gklere de. Arsin ve gklerin nuru, bu nura karsi sasirip kalir, kusluk agindaki yildiz gibi yok olur gider. Peygamberlerin sonuncusu, bunu hibir an zevali olmayan padisahlar padisahindan nakletmistir. Tanri demistir ki: Ben gklere, bosluga, yce akillarla nefislere sigmadim da, konuk gibi vardim, mminin gnlnde keyfiyetsiz, mahiyeti anlasilmaz bir sekilde yurt tuttum, oraya konuk oldum. Bu gnl vasitasi ile ycelerde bulunanlar da benden padisahlilar, baht ve devletler bulurlar, asagida bulunanlar da. Byle bir ayna olmadika gzelliginden hibir sey grnmez, ne yeryznde, ne de zaman iinde nurum tecelli etmez. Iki aleme de merhamet atini srdm de genis bir ayna dzdm. Her an bu aynadan elli dgn halki doyar. Aynayi isit fakat nasildir? Sorma. Hasili Musa'da bu elbiseden nikap yapti, yzn rtt. nk o yay gibi parlak nurun tesirini anlamisti. Elbisesinden baska bir seyden nikap yapsaydi saglam ve yce bir dag olsa, hatta dagdan da saglam bulunsa yine parampara olurdu. Tanri nuru demir duvarlardan bile getikten sonra artik nikap ona ne yapabilir? O nikap, hararetli bir arifin coskunluk zamanindaki hirkasina benziyordu adeta. Kav, nce yakilir, alistirilir da ondan sonra ates alir. O dogru yolu gsteren nurun askiyla Safura iki gzn de yele verdi. nce bir gzn kapatip bakti, Musa'nin gzndeki nuru grnce o gz utu, kr oldu. Ondan sabri kalmadi, o gzn de aip bakti, br gzn de o ayin ugruna harcadi. Savas eri de nce yoksulara ekmek verir. Fakat ibadet nuru ona vurdu mu canini bagislar. Bir kadin Safura'ya, O nergis gibi gzlerin elden gitti, aciklaniyor musun? diye sordu. Safura dedi ki: Yz binlerce gzm olsaydi da hepsini feda etseydim. Fakat ne fayda, yok ki! Buna aciklaniyorum. Gz pencerem, ayin nuru ile yikildi ama ay, define gibi bu yikik yeri yurt edindi. Define, artik bu yikik yurdu, ev mi, dam mi, dsnmeye vakit birakir mi? Yusuf sokaktan geerken yznn nuru her evin kafesinden ieri vururdu. Evdekiler, Yusuf bir yere gidiyor yine derlerdi. Ksede bucakta oturanlarda duvarda bir nur grdler mi Yusuf'un getigini anlarlardi. O tarafa penceresi bulunan ev, Yusuf'un geisisinden ululanir, seref bulurdu. Hadi Yusuf'un geecegi tarafa bir pencere a da oraya otur, seyrine bak! Asik olmak, o yana bir pencere amaktir. nk gnl, dostun cemali ile aydinlanir. Su halde daima sevgilinin yzne bak. Babacigim, dinle, bu senin elindedir. Gnllere girmeye yol bul, baskalarini dsnmeyi birak. Kimya elinde, deriyi bununla tedavi et de bu sifatla dsmanlari kendine dost edin! Gzellestin mi o gzele ulasirsin da o, ruhu kimsesizlikten kurtarir. Onun rutubeti can bahelerini besler, yetistirir. Solugu gamdan lms kisiyi diriltir. Yalniz asagilik cihan saltanatini vermez, yz binlerce esit, esit saltanatlar bagislar. Tanri Yusuf'a gzellik saltanatini bagislamakla beraber bir de ders vermeden, mesk etmeden rya yorma saltanatini bagislamisti. Gzelligi onu zindana ekti, bilgisi de Zuhal yildizina dek yceltti onu. Bu bilgi ve hner yznden padisah, ona kul oldu. Bilgi padisahligi, gzellik saltanatindan da stn oldu ve takdir edildi. O dertlere ugramis garip de bor korkusu ile yola dst, o esenlik yurduna hareket etti. Tebriz'e gl

bahelerinin yurduna yneldi. Ve gl bahesinde sirt st yatarak mit uykusuna dalmisti. Simdi, yce Tebriz lkesinden, o saltanat yurdundan parlayip aydinlanmakta, nura nur katmaktaydi. O erlerin oturdugu baheyi grnce cani glyor Yusuf'un kokusunu aliyor, vuslat Misrini duyuyordu. Dedi ki: Ey deveyi sren, devemi ihlat, bana yardim geldi, yoksullugun uup gitti. k ey devem, isler gzellesti. Sphe yok ki Tebriz, gnllerin ktkleri bir yurttur. Ey devem bahelerin kenarlarinda yayil. Tebriz, bize ne gzel de bir feyiz yeri ya! Ey deveci develerin ykn z. Burasi Tebriz sehri, gl bahelerinin bulundugu yer. Bu bagda cennet parlakligi, cennet gzelligi var. Bu Tebriz'de ars nuru var. Her an Tebrizlilere arsin ycesinden cana canlar katan bir koku gelmededir. O garip, muhtesibin evini arayinca halk dediler ki: O dost, vefat etti. Evvelsi gn dnya yurdundan gt. Onun lm yznden erkegin yz de sapsari, kadinin yz de. O ars tavusuna hatiflerden ars kokusu geldi, o da arsa gitti. Halk, onun glgesine siginirdi. Fakat gnes, o glgeyi tez tez drverdi. Evvelsi gn, bu kiyidan gemisini srd. O byk zat, bu gam yurduna doymustu zaten. Garip bunu duyunca bir nara atti, kendisinden geip gitti. Sanki o da, muhtesibin ardindan can verdi. Hemen yzne gl suyu serptiler, sular satilar. Yol arkadaslari, haline agladilar. Adam, geceye kadar kendisine gelemedi, gece yarisinda gayb aleminden cani geri geldi, yari l bir halde ayildi. Akli basina gelince dedi ki: Yarabbi, suluyum. Halka mit bagladim. Muhtesip cmertti ama cmertlikte hi de senin esin olamaz. O klah bagislar, sen, akilla dolu bas verirsin. O kaftan verir, sen boy pos ihsan edersin. O altin verir bana, sen altin sayan el. O katir verir bana sen ona binecek akil. Obana isik verir, sen aydin gz. O meze verir, sen onu yiyecek kabiliyet. O maas verir, sen mr ve yasayis. Onun vaat ettigi sey altindir, senin vaat ettigin, temiz seyler. O oda verir, sen gk ve yer verirsin. Senin verdigin sahada onun gibi yzlercesi yasar, semirir. Altin senindir, altini o yaratmada. Ekmek senindir, ekmegi sen bagislarsin. Ona cmertligi merhameti veren de sensin. Cmertlik ederde neselenir; bu neseyi, bu sevinci veren de sensin. Ben onu kendime kible edindim de asil kible edilecek makami biraktim. O din Tanrisi akli, suyla topraktan karilmis baliga ekerken biz neredeydik? Gkyzn yokluktan meydana getirdi, bu yer dsemesini de yapti dsedi. Yildizlardan kandiller yapti, tabiatlardan kilitler ve anahtarlar. Nice gizli, asikar yapilari su tavanla su dsemenin iine koydu, gizledi. Insan ycelikler vasiflarinin usturlabidir. Insan sifati onun ayetlerine mazhardir. Insanda ne grrsen onun aksidir. Irmak suyuna akseden ay gibi hani. Usturlabinda rmcek agi gibi nakislar vardir, ezel vasiflari onlarla anlasilir bilinir. O usturlabin stndeki ankebut, gayb gg ile ruh gnesine ait serhlerde bulunur, dersler verir, bu dogruyu bulan usturlapla ankebut, halkin eline mneccimsiz dsmstr. Tanri bu yildiz bilgisini peygamberlere vermistir. Gaybi grmek iin o alemi grebilen bir gz gerek. Zamanlarca gelip geen su insanlar, dnya kuyusuna dsmslerdir. Her biri, kuyunun iinde kendi aksini grmstr. Kuyuda sana grnen, bil ki disaridadir. Yoksa o aslan gibi sen de kuyuya dstn gitti. Tavsan, onu kuyuda kkremis bir aslan var. Kuyuya gir de ondan al. Sen ondan stnsn kopar kafasini diye yoldan evirdi. O mukallit de tavsana kandi, onun maskarasi oldu. Kendi hayalleriyle kprd, costu. Bu grnen sey, suyun aksettirmesinden ibaret degil mi? O her seyi dndren, eviren Tanrinin bir hayal gstermesinden baska bir sey mi? Diyemedi. Sen de bir dsmana kinlendin mi, ey alti duyguya zebun olan, alti duygun da yanilir, yanlislar ierisinde kalirsin.

Halbuki ondaki o dsmanlik, Tanrinin aksidir. Oradaki kahir, Tanrinin kahir sifatlarindan remistir. Ondaki su, sendeki suun cinsindendir. nce o huyu, kendi tabiatindan yikayip aritmak gerek. Sendeki irkin huy, onda grnd. nk o, sana bir aynadir adeta. Gzelim aynada irkinligini grnce aynaya saldirma. Mesela yce yildiz, suya vurur. Sen de yildizin aksine toprak atarsin. Bir kutsuz yildiz bizim kutlulugumuzu alt etmek iin suya geldi mi dersin. O aksi, yildiz sanir, kapansin diye stne toprak atar durursun. Akis gizlenir, gayb alemine gider. Sanirsin ki yildiz da snd. O kutsuz yildiz, gkyzndedir. Basini o tarafa kaldirmak lazim. Hatta gnl, mekansizlik mekanina baglamak gerek. Burada zuhur eden yomsuzluk, o mekansizlik aleminin bir aksinden ibarettir. Vergiyi Tanri vergisi, ihsani Tanri ihsani bil. nk bu aksi, bes duygu alemiyle alti cihet alemine veren odur. Asagilik kimselerin ihsani, kumdan artik bile olsa yine sen lrsn, o vergiler senden arda kalir. Akis gzde ne kadar kalabilir ki? Ey egri gren, asli grmeyi kendine hner yap. Tanri yalvarip yakaranlara ihsanda bulundu mu onlara ihsan ettigi seylerle beraber uzun bir mr bagislar. Nimeti de ebedidir onun, nimet ettigi de ebedilik verir. O, lleri bile diriltir, ona bas vurun! Tanri, ltfetti mi o ltuf, can gibi sana karisir, seninle bir olur. Adeta sen o olursun, o, sen olur. Sende ekmek ve suya istah yoksa bu ikisi de olmaksizin sana tertemiz bir rizk verir yine. Semizligin gittiyse Tanri, gayb aleminden ltfeder, sana zayiflikta bir gizli semizlik, sismanlik verir. O peri ve cine kokuyu gida etmis, meleklere can gidasi vermistir. Can nedir ki ona dayaniyorsun? Tanri kendi aski ile seni diriltir. Ondan ask diriligi iste, can isteme. O rizki iste, ekmek dileme. Halki su gibi ari duru bil. O suya akseden, ululuk issi Tanrinin sifatlaridir. Onlarin bilgileri, adaletleri, ltuflari akar suya aksetmis yildiza benzer. Padisahlar, Tanri saltanatina mazhardir; bilgi sahipleri, Tanri bilgisinin aynasidir. Zamanlar geti gitti. Bu yeni bir zaman. Ay, o ay ama su, o su degil. Adalet, o adalet. Bilgi de, o bilgi. Fakat o zamanlarda gelip geen mmetler, geldiler getiler. Ey akilli er, zamanlar, zamanlarin stne geldi; hepsi be birer birer bir teviye gelip geti. Fakat su manalar, daimi ve hep o. O arktaki su ka kere degisti. Fakat ayin aksiyle yildizlarin aksi hep var. nk yapisi, su stne kurulmamis, gkyz sahasinda onlar. Bu sifatlar, bil ki mana yildizlari gibi mana gklerindedir. Gzeller, onun gzelliginin aynasi. Onlardaki ask, onun istemesinin aksi. Bu gz kas, bu boy pos, daima aslina gider durur. Suya akseden hayal, kalir mi hi? Btn tasvirler, irmak suyundaki akislerdir. Gkyzn ovdun mu grrsn ki hepsi de o. Derken o garibin akli dedi ki: Su sasiligi birak. Sirke pekmezdir, pekmez de sirke. O muhtesibi, noksanin yznden ayri bildin. Gayretli padisahlardan utan a sasi! Havanin stndeki esirden bile ileri gitmis olan zati su karanliklarda oturan farelerden sayma. Onu can olarak gr, agir cisim olarak grme. Onu beyin gr, kemik olarak grme. Ona melun iblisin gz ile bakma, onu topraga mensup sayma. Gnesle yoldas olana yarasa deme. Kendisine secde edileni secde eder bilme. Bu da akislere benzer ama akis degildir. akis suretinde Tanrinin grnsdr bu. O, bir gnes grmstr, cansiz ve donmus bir halde kalmamistir. Sirlagan yagi, gl yagi olmustur; sirlagan yagi kalmamistir. Tanri Abdal'i de, fani varliklarini degistirdiler mi artik halktan degildirler, evir bu yapragi. Birlik kiblesi, nasil olur da iki olur? Toprak, nasil olur da meleklerin secde ettikleri bir sey olabilir? Adam, bu irmakta elma aksini grd ama bu grs de, etegini elmayla doldurdu. Bu grs, yzlerce uvali elmayla

doldurdu. Artik, irmakta grdg, nasil olur da hayal olur? Ten grme de o sagir ve dilsizler gibi kendilerine dogru bir sey sylenince inkar edenlerden olma. O zat, Attigin vakit sen atmadin, Tanri atti sirrina mazhar olmustur. Onun grs, Tanri grsdr. Ona hizmet Tanriya hizmettir. Gndz grmek, bu pencereyi grmektir. Hele su pencere yok mu? O, kendinden parlamadadir. Ondaki nur, gnesin, yahut Ferkat yildizinin egreti nuru degildir. o pencereye vuran nur da yine o gnestendir ama bilinen yoldan, bilinen taraftan gelmemistir o. Bu pencereyle gnes arasinda yle bir yol vardir ki baska pencereler, o yolu bilmez. Bir bulut gelse de gnesi rtse gnesin nuru bu pencereden kprr, aglar. Bu pencereyle gnes arasinda su havayla alti cihetten baska bir yoldan bir lfet, bir nsiyet vardir. Onu vmek, onu tesbih etmek, Tanriyi vmek, Tanriyi tesbih etmektir. Bu tabagin meyvesi, kendiliginden biter. Bu sebepten salkim salkim elmalar biter. Bu sepete aga adini taksan hi yanlis olmaz. Bu sepete elma agaci de. Ikisinin arasinda gizli bir yol var zaten. Meyve veren bir agatan ne biterse aynen bu sepetten de biter, bu sepet de o esit meyveleri verir. Su halde artik sepeti baht agaci gr de bu sepetin glgesinde bir hosa otur. Ekmek, insana mlayemet verince ey sevgili dost, artik neden ona ekmek dersin? Mahmude de. Yoldaki toprak gze ve cana parlaklik verirse o topragi srme gr, srme bil. O nur, bu topraktan ikip parlarken artik ben ne diye basimi gge kaldirayim? O yok oldu, ey kstah, ona var deme. Byle bir irmakta hi kuru toprak kalir mi? Bu gnesin nnde yeni ay parlayabilir, yahut byle bir Rstem'e karsi Zal'in kuvveti para eder mi? Tanri da diler ve stndr o. Nihayet varliklarin kkn kazir, hepsini yok eder. Iki deme, iki bilme, iki agirma. Kulu efendisinde yok olmus bil. Efendi de efendiyi yaratanin nurunda yok olmus, lp gitmis gmlmstr. Bu efendiyi Tanridan ayri bildin mi metni de kaybedersin, dibaceyi de. Gzn gnln topraktan evir. Bu, bir tek kibledir, iki kible grme. Iki grdn m iki taraftan kalirsin. Pabuca bir atestir dser, pabu da yanar gider.

ADIN MER ISE Kas sehrinde adin mer olursa yz kurus versen kimse sana lavas satmaz. Bir dkkana gidip ben mer'im kerem edin de bu mer'e ekmek satin dedin mi. Dkkanci der ki: yr br dkkana git oradaki bir ekmek buradaki elli ekmekten iyidir. Adam sasi olmasa baska dkkan yok ki derdi. Onun sasiligi gitse de nuru, kaslinin gnlne vursaydi o vakit de mer Ali olurdu. Fakat bu dkkanci buradan oradaki ekmekiye ekmeki diye bagirir bu mer'e ekmek sat. O da mer adini duydu mu ekmegi gizler onu baska ve uzak bir dkkana yollar. Arkadas diye bagirir bu mer'e ekmek ver. Yani sesimi duyda sirrimi anla demek ister. O da seni ekmek almak iin mer geliyor diye oradan baska bir dkkana yollar. Bir dkkanda mer'im dedin mi yr btn Kasani gez, ekmekten mahrumsun. Fakat bir dkkanda Aliyin dedin mi oracikta ekmegi parasiz zahmetsiz aliver. Biri iki gren sasi bile zevkten mahrum olur. Halbuki sen biri on gryorsun ey anasini satan Kasan olan bir yeryznde saskinligindan Ali olmadinsa mer gibi gez dolan gayri.

Hadi hayra karsi bu yikik manastirda sasiya yeniden yeniye gler vardir. Fakat hakki taniyan gren iki gze sahip olursan iki alemde dostla dolu grrsn. Bu korku ve mitle dolu Kasan la oradan oraya yollanmadan kurtulursun. Bu irmakta konca yahut aga grdn mesela her irmakta oldugu gibi onu hayal sanma buna kislarin aksi dogrudur ve Tanri bunlardan sana meyve satar. Gz bu su yznden saskinliktan azat olur. Oradaki akisleri grr sepeti meyvelerle dolar. Su halde hakikatte bu su degildir bagdir. Artik sende Belkis gibi happeleri grp soyunmaya kalkisma. Eseklerin sirtinda esit, esit ykler var kendine gel, bu esekleri bir sopayla srme. Esegin birindeki yk Laal ve mcevherdir brndeki yk tas ve mermer. Her irmagi da bir sanma. Bu irmakta ay gr ayin aksi deme. Bu hayvanlarin itigi su degil Hizirin itigi Abihayat. Onda ne grnrse dogrudur. Bu irmagin dibinde grnen ay ben ayim, ayin aksi degilim. Seninle konusan seninle yol arkadasligi benim der. Bu suyun stnde ne varsa diler onlara el at diler suyun iine vuran akislerine. Bu suyu baska sulara kiyas etme bu ay yzlnn isigina ay de. Bu szn sonu gelmez o garip muhtesibin derdi ile dertlendi bir hayli agladi. O adamin bor alisi halka yayildi. Kethda onun derdi ile dertlendi. Borcunu para toplayip vermek zere sehirde dolasmaya her yerde hararetli ,hararetli o adamin halini anlatmaya basladi fakat bu dilencilikle o para dileyen adamcagizin eline ancak yz altin girdi. Gelip adama hali anlatti. Adam Kethdanin iki eline yapisip kalkti, onun delaletiyle o sasilacak derecede ihsan sahibi olan Muhtesibin mezarina gitti. Dedi ki: bir kula Tanri muvaffakiyet verir de kutlu bir adama konuk olursa ev sahibi onun yoluna btn malini mlkn kor mevkiini bile onun mevkiine feda eder. Artik ona skretmek Tanriya skretmekten ibarettir. nk Tanri o ihsan sahibine ihsana es etmistir. Buna skretmemek Tanriya skretmemektir. Onun hakki sphe yok ki Tanri hakki demektir. Nimet ve ihsanlarina karsilik Tanriya skret fakat ihsan edene de skret onu da an. Ananin merhameti Tanridandir ama ona kulluk etmek, hizmette bulunmak da hem farzdir, hem de yerinde bir is. Tanri iste bu yzden Muhammed'e salavat getirin dedi. nk Muhammed, inananlarin dnp basvurduklari zattir. Tanri kiyamette kula Ne getirdin, sana verdigim nimetlere karsilik ne yaptin? der. Kul der ki: yarabbi sana can ve gnlden skrettim. nk o rizik ve ekmek, asil bakimindan sendendi. Tanri der ki: hayir, sana ihsan edene skretmedigin iin bana da skretmedin. Bir kerem sahibine zulmettin, sitemde bulundun. Halbuki onun yznden benim nimetlerime nail olmadin mi? Hasili o garip de velinimetinin mezarina gelince aglayip inlemeye koyuldu. Dedi ki: ey her yoksulun dayandigi gvendigi zat. Ey himmeti umulan ey yolda kalanlarin imdadina erisen! Ey riziklarimiz iin gam yiyen bizi hatirlayan ey ihsani, ltfu, Tanri rizki gibi umumi olan! Ey yoksullara asiret ve ana baba olan ey onlara geinmek harcanmak ve borlarini vermek iin ana baba gibi yardim eden! Ey deniz gibi yakinlarina inci uzaklarina yagmur hediye eden! Ey gnes sirtimiz senin hararetinle isinmisti. Her kskn parlakligi sendendi, her yikik yerin definesi sendin. Kasinin atildigini kimsecikler grmemisti ey mikail gibi rizik ve azik veren ey gnl gayb deniziyle birlesmis, ey ihsani Kaf daginda gayp Anka'si kesilmis zat! Ihsan ederken malimdan ne gitti acaba diye aklina bir seycikler gelmezdi. Himmetinin yce tavani bir kere olsun yarilmadi senin. Her ay her yil ben de benim gibi yzlerce kisi de senin soyun sopun olmustu adeta. Paramiz, soyumuz, varimiz yogumuz adimiz sanimiz bahtimiz devletimiz bizim geimimiz, bizim verile gelen rizkimiz ld. Sen mecliste de ihsan ve keremde de bir kisiydin ama bine bedeldin. Ihsan esnasinda yzlerce Hatem'din

adeta. Hatem cansiz seyi l gnll adama verir sayili birka ceviz ihsan ederdi. Sense her solukta yle bir hayat bagislamadasin ki onun gzelligini anlatmaya mr yetmez. Sen ebedi bir hayat tkenmez ve sayilmaz altinlar bagislarsin. Ey gkyznn civarina secde ettigi zat bir huyuna bile mirasi yok senin. Ltfun halka obanlik etmede gam kurtundan korumada Tanri Kelim'i gibi, merhametli bir oban hem de. Tanri Kelim'i obanlik ederken srden bir koyun kamisti. Musa pesine dst kosmaya basladi ariklarini ikardi ayaklarinin alti sisti kabardi. Aksama kadar onu aradi. Koyun da gznden kayboldu. Fakat nihayet koyun yorulup kaldi, Tanri Kelim'i de onu yakaladi. Merhametle arkasini, basini oksamaya anasi gibi onu sevmeye koyuldu. Bir paracik bile fkelenmedi, kizmadi. Yalniz sevdi acidi gznden yaslar dkld. Dedi ki. Tutalim bana acimadin kendi kendine neden zulmettin? Tanri o anda meleklere dedi ki. Peygamberlige Musa yarasir. Mustafa buyurmustur ki. Her peygamber, genliginde yahut ocuklugunda mutlaka obanlik etmistir. obanlik etmeden o sinavi geirmeden Tanri ona alem basbuglugunu vermez. Birisi sen de ettin mi? Diye sordu. Dedi ki. Ben de bir mddet obanlik ettim. Vekarlari sabirlari meydana iksin diye Tanri onlari peygamber yapmadan oban yapmistir. Her buyruk sahibinin de insanlara obanlik ederken Tanri buyrugunu gzetmesi gerektir. Kendisi srsn gderken Musa gibi halim olmasi, akil ve tedbirle bu isi grmesi lazimdir. Byle harekette bulunursa Tanri ona ayin stnde, ycelikler aleminde bir ruhani obanlik verir. Nitekim peygamberleri de bu obanliktan kurtarmis, onlara temiz kullarin obanligini vermistir. Sen bu obanlikta yle dogru hareket ettin ki sana bir ayip bulan kr olur. Biliyorum Tanri mkafat olarak sana o alemde de ebedi bir basbugluk verir. Ben de deniz gibi cmert eline senin ltfuna ihsanina gvenerek hi yoktan tam dokuz bin altin bor ettim. Neredesin sen ki ltfunla bu tortu saf bir hale gelsin. Neredesin ki yesillik gibi glesin de onu da al. Onun on mislini de al diyesin. Neredesin ki beni gldresin, efendiler gibi ltufta bulunasin, ihsan edesin. Neredesin ki beni hazine gtresin da bortan da emin edesin, yoksulluktan da. Ben yeter dedike, sen ihsanini fazlalastirasin da bunu da hatirim iin al diyesin. Bir alem nasil olurda toprak altina sigar? Bir gkyz nasil olur da yere girer? Hasa Tanri hakki iin sen, diriyken de bu alemden disarida degilsin, simdi de. Gayb havasinda bir kus uar ama glgesi yere vurur. Beden, gnln glgesinin,glgesinin glgesidir. Nereden beden gnl mertebesine erisecek? Adam uyur, ruhu, gnes gibi gkyznde parlar. Bedense yorgan altindadir. Can, bosluklarda astar gibi gizlidir, bedense yorganin altinda dner durur. Ruh, Rabbimin emrindedir gizlidir. Onun iin nasil bir rnek versem anlatmaya imkan yoktur. Acaba o sekerler saan dudak nerede? O gzel cevaplarin, o sirlarin hani? O seker igneyen akik dudaklar, o mskllerimizdeki kilitlerin anahtari ne oldu? Nerede o zlfikar gibi szler, nerede o akillari kararsiz bir hale getiren laflar? Yuvasini arayan kumru gibi niceye bir K- K nerede, nerede deyip duracaksin? Nerede? Rahmet sifatlarinin bulundugu yerde Kudretten ariliktan akildan ve anlayistan ibaret olan alemde? Nerede olacak? Aslanin daima ormanda olusu gibi o da gnlyle dsncesinin daima bulundugu alemde. Nerede olacak Kadinin erkegin dert ve mihnet zamani mit bagladigi cihanda.

Nerede olacak? Insan hastalaninca sihhat midiyle gz diktigi yerde. Bir ktlg gidermek iin yalvardigin bir harmani savurmak bir gemiyi srmek iin rzgar bekledigin alemde. Gnln isaret ettigi dilin Ey o diye dile getirdigi yerde. Nereden, nerede diye aramaya lzum yok, Tanriyla iste, keske ben de ulhalar gibi hep mekik deyip dursam bu sirri bilen akli dileseydim. Aklimiz doguyu da grr batiyi da. Akildan ruhlara yzlerce esit simsekler akar. O, kpkl bir denizle beraber kabardi, kiyiyi kapladi. Sonra denizle beraber ekildi. Kiyiyi kaplayisi geti, ekilisi kaldi! Dokuz bin altin borcum var. elimden tutanim yok. Elimde yalniz btn sehirden toplanmis yz altin var, iste bu kadar! Tanri, seni ekti aldi. Ben bu kargasaliklar iinde kaldim. Ey topragi bile gzel zat, mitsiz bir halde gidiyorum. Seni hasretinle istiyakinla dolu olan kuluna bir himmet et ey yz de eli de himmeti de kutlu zat! Kaynagin, irmaklarin basina geldim, fakat orada su yerine kan buldum. Gk, o gk, fakat ay isigi o ay isigi degil. Irmak o irmak, fakat su o su degil! Ihsan sahipleri var ama o tertemiz ihsan sahibi nerede? Yildizlar var ama hani o gnes? Ey saygi deger zat, en Tanri'ya gittin, bari ben de Tanriya gideyim. Btn devirlerde gelip geenlerin toplandiklari yer, bayragin dibidir, orasi ne gzel bir topluluk yeridir. Tanri Her sey tapimizda toplanir der. Tanri topluluk yeridir. Resimler ister haberdar olsunlar, ister olmasinlar, hepsi de ressamin elinde toplanir. O nisansiz Tanri anbean onlarin dsnce sahifesinde bir seyler yazar, yazdiklarindan bir kismini siler durur. Insani kizdirir, hosnutlugu giderir, nekesligi getirir, cmertligi giderir. Aklim fikrim, zihnim yarim lahza bile bu yaziyi bozmadan hali degil. Testici testi ile ugrasip durduka testi hi kendiliginden genisleyebilir, byr m? Tahta dlgerin elindedir. Yoksa nasil olur da kesilir, yahut baska bir tahtayla birlesir? Kumas, bir terzinin elinde olmadika kendiliginden nasil dikilir yahut biilir? Su kabi, ey akilli adam sakanin elindedir. yle olmasa kendi kendine nasil dolar, bosalir? Sen de her an dolmada bosalmadasin. Bil ki onun sanat elindesin. Gkyzndeki bu bag kalkti mi sanatin sanatkarin elinde halden hale girmekte oldugunu anlarsin. Gzn varsa kendi gznle bir bak. Hibir seyden haberi olmayan bir ahmagin gzyle bakma. Kulagin varsa kendi kulaginla dinle duy. Neden sersemlerin kulagina kapiliyorsun? Taklide uymaksizin bakmayi adet edin, kendi aklini koru, onu dsn sen.

BEY'IN GZEL ATI Bir beyin pek gzel bir ati vardi. Padisahin at srlerinde esi yoktu. Bir gn o ata binip padisahin alayina katildi. Harzemsah'in gz, ansizin ona ilisti. Atin alimi, rengi padisahin gzn aldi. Dnnceye kadar o attan gzn ayiramadi. Hangi uzvuna baksa brnden daha gzel grnyordu. evikliginden, gzelliginden ruhaniyetinden baska Tanri ona essiz bir gzellik vermisti. Padisah akliyla syle bir, arastirdi. Bu nedir ki aklimi eldi? Dedi. Gzm byle atlari ok rd, toktur, ganidir. Belki byle gnes gibi iki yz at grms, aydinlanmistir. Sahlarin ruhlari bence beydaktir. Byle oldugu halde nasil olur da bir yarim at, haksiz olarak gzm eler? Yoksa bycleri yaratan bir by m yapti? Bu, onun ekisi olmali, atin hassasi degil. Fatiha okudu, bir hayli lahavle ekti. Fakat okudugu fatiha gnlndeki derdi ogaltti. nk padisahi eken zaten fatihaydi. Fatiha bir muradin olmasinda, bir ktlkten kurtulmada birebirdir. Ama onu bu derde

sokan, fatihanin sahibi Tanriydi. Gze bir baskasini gsterirse bu onun isidir. Gzden kendisinden baskasi kaybolur, gz yalniz Hakk'i grrse bu da onun uyandirmasidir. Padisah, iyice anladi ki gnlnn akmasi Tanridan. Tanrinin isi her an essiz rneksiz seyler yaratmaktir. Onun hilesiyle tastan kze , tastan ata tapar, secde ederler. Kafire gre putun bir ikincisi olamaz. Halbuki putta ne bir kudret vardir, ne bir ruhaniyet. yle oldugu halde o gizliden gizli gnlleri ekip duran nedir? O, bu aleme baska bir alemden parlamadadir. Bu pusuyu akilda grmez canda. Ben gremiyorum sen grebiliyorsan gr. Harzemsah, gezintiden dnnce saltanat erkaninin ileri gelenlerine sirrini ati. Derhal, avuslara o ati. Beyden alip getirmelerini emretti. avuslar ates gibi kosup vardilar. Dag gibi olan o bey yne dnd adeta. Dertten elemden cani agzina geldi. imadlmlk'ten baska derdine derman olacak kimseyi gremedi. Imadlmlk onun bayragiydi. Herkes onun altina gelirdi. Her zulm gren dertten lm haline gelen kosar ona basvururdu. Ulular iinde ondan daha saygilisi ondan daha stn yoktu. Padisahin kapisinda adeta bir peygamberdi. Vezirlige tamahi yoktu. Soyu sopu temizdi zahitti, ibadet ehliydi. Geceleri kalkar Tanriya ibadette bulunurdu. Cmertlikte de sanki bir hatemdi. Rey ve tedbiri pek kutluydu. Her hususta reyi sinanmisti. Can vermede de cmertti. Mal vermede de. Yeni ay gibi gayb gnesini dilerdi. Beylikte garipti kimsesizdi. Yokluk ve Tanri sevgisi sifatlarinda gizlenmisti. Her ihtiya sahibine baba gibiydi. Padisahin tapisinda sefaatiydi her zarari def ederdi. Ktlere Tanri hilmi gibi rterdi. Hasili huyu halkin huyundan bambaska ve tamamiyla aykiriydi. Ka kere vezirligi birakip ibadet iin yalnizca daglara ynelmisti de padisah yzlerce niyazlarda bulunarak onu nlemisti. Her an yzlerce sua sefaat etse padisah ondan utanir sefaatini kabul ederdi. O bey adalet ve insaf sahibi imadlmlk' n yanina bas aik bir halde kostu. Basina topraklar serpiyordu. Dedi ki Haremde neyim var neyim yoksa hepsini alsin yagmacilara buyursun varimi yogumu yagma ettirsin. Fakat su bir tek at yok mu o benim canimdir. Ey beni seven hayrimi isteyen! Iyice bil ki onu alirsa ldm ben. Bu ati elimden alirsa muhakkak biliyorum ki yasayamam artik. Tanri sana bu yakinligi ihsan etmis ey Mesih hemen elinle basimi oksa kadina da sabrederim, altinim akarim gitse de aldirmam. Bu ne uydurmalar nede hile eyer inanmazsan bu hararetimi yalan sanirsan hazirim. Sina; sz dogrumu yalan mi anla! Imadlmlk bu hali grd gzleri yasardi, agladi. Gzlerini silerek perisan bir halde padisahin tapisina kostu. Padisahin huzurunda durdu. Agzini yumdu fakat iinden kullarin Tanrisina gizlice yalvariyordu, ayakta duruyor fakat sultaninin iinden geirdigi seyleri duyuyordu. Gnlnden sunlari dsnmekte Tanriya syle niyaz etmekteydi. Yarabbi, o gen, egri yola gittiyse affet senden baskasina siginmak dogru degil. Fakat sen onun yaptigini bakma sana layik olani yap. O tutsak olan kullardan halas olmasini beklemede. Fakat sen halas et onu. nk bu halkin hepside muhtatir yoksulundan tut da padisahina kadar hepsi. Yceliklere sahip dururken bir mumdan bir mum yalimindan yol bulmayi ummak. Gzelim parlak gnes meydandayken mumla kandilden ayrilmak istemek. Fakat sphe yok ki bizim sanimiz edebi terk etme nimete karsi kfranda bulunma heva ve hevesinize uymadir. Aklilarin ogu dsnceye daldigi zaman yasa gibi karanligi sever geceleyin yarasa bir kurtcagiz yese bu kurt'u bile can gnesi beslemis yetistirmistir. Yarasa geceleyin o kurt'u yiyip sarhos olduysa kurt yine kurt yine gnes yznden canlanmistir. Isigin aydinligi meydana getiren gnes dsmanini bile doyurmaktadir. Fakat yarasa olmayan iri dogan kusunun aik gz dogru yolu grr aydindir o da yasa gibi geceleyin

gelismek istese o vakit gnes edebe sokmak iin kulagini eker. Der ki. Tutalim o inati yarasanin bir illeti var ya sana ne oldu? Sana bir dert vereyim seni bir zahmete sokayim da bir daha gnesten ekinmeyesin. Yusuf da zindanda bulunan birisine yakardi ondan yardim diledi. Dedi ki: buradan ikinca ve Padisahin tapisinda isim dzelince o azizin huzurunda beni an halimi syle de beni bu hapisten kurtarsin. Hi sikinti iinde bulunan bir mahpus nasil olurda baska bir mahpus kurtarabilir dnyadakilerin hepsi de mahpustur. Zindandadir. Su fani dnyada lm bekleyip dururlar. Pek nadirdir. yle bir adam ki bedeni zindanda ruhu yedinci kat gkte olsun. Hasili Yusuf'ta o adami kendine yardimci grdgnden zindanda bes ksur yil kaldi. Seytan o adamin aklindan Yusuf'u ikardi, gnlnden Yusuf'un szn kaybetti. O gzel huyludan byle bir su meydana geldigi iin adalet sahibi Tanri onu yillarca zindanda birakti. Adalet gnesinin ne kusuru oldu ki sen yarasa gibi karanliklara dstn. Denizden buluttan ne kusur meydana geldi ki sen kumdan seraptan yardim istiyorsun. Halk akli ermeyenler yarasa tabiatindadirlar. Onlar geici seylere basvururlar kendileri gibi her seyleri gelgetir. Fakat ey Yusuf senin bari gzn aik. Bir yarasa karanliklara basvurur olmayacak seylere mracaat eder. Fakat padisah doganin gzne ne oldu ki dedi. stat bu su yznden bir daha rms sopaya dayanma rk tahtaya basma diye onu cezalandirdi. Fakat Yusuf'u da gnlne o mahpusluktan bir dert gelmesin diye kendisiyle mesgul etti. Tanri ona yle bir nsiyet yle bir sarhosluk ver di ki, gznde ne zindan kaldi ne karanlik. Zindan Rahimden daha asagilik daha kt daha karanlik daha kanli ve daha kokusuk degil ya. Tanri rahimde sana kendi tarafindan bir pencere ainca bedenin gnden gne gelisti. O zindan da kiya kabul etmez bir zevkle bedenin duygulari adeta dikilmis bir aga gibi gzelce aildi. O rahimden ikmak sana pek g gelirdi. Ananin kasigindan arkaya dogru kaardin. Lezzet disardan gelmez iten gelir. Bunu byle bil. Kskleri kaleleri aramayi ahmaklik say. Birisi Mescit bucaginda sarhos ve neselidir. br bagda bahede suratini asar Muradina erismez bir zevk bulamaz. Ksk bir sey degildir. Bedenin yik define yikik yerdedir a benim beyim. Grmyor musun bunu sarap meclisinde sarhos yikilinca zevk aliyor. Ev suretlerle dolu ama yik onu yik da defineyi bul sonra yine yap. Tasvir ve hayal nakislariyla dolu bir ev su resimlerde vuslat definesinin stne ekilmis perdeye benzer. Su gnlde suretler cosup duruyor ya onlarin hepsi definenin isigi altinlarin parlayisi. Su ari durudur. Fakat stn kpk kaplamis kpk suya bir sey vurmasina mani oluyor. Degerli camda latiftir coskundur. Fakat insanin bedeni onun stne ekilmis bir perdedir. Halkin dilinde sylene duran atalar szn duysana bize bizden gelir her ne gelirse. Bu kpge tapan susuzlar da kpk yznden ari duru sudan uzaklasmislardir. Ey gnes sen gibi bir kiblemiz bir imanimiz varken yine de geceye tapmakta yarasalik etmekteyiz. Ey yardimi dilenen ltfet de bu yarasalari civarinda uur onlari bu yarasaliktan kurtar. Bu gen bana mracaat etti. Bu su yznden yol sapitti seni kaybetti. Fakat sen onun kusuruna bakma ormanlardaki aslanin gnlnden bir seyler geer ya imadlmlk' n gnlnden de bu dsnceler gemekteydi. Grnste Padisahin huzurundaydi. Fakat ruhu gayp bahelerinde uuyordu. Melekler gibi elest lkesinde her an yeniden yeniye sarap imekte sarhos olmaktaydi. Ii eglencelerle dgn derneklerle doluydu. Disi gamlarla kederlerle. Bedenin iinde mezarin iinde oldugu gibi hos bir alem vardi. O bu saskinlik aleminde bakalim gayp ikliminden ne zuhur edecek diye bekliyorduk. O sirada avuslar o ati Harzemsah'in huzuruna ektiler hakikaten de bu gk kubbenin altin da o esit o boyda o renkte at yoktu. Rengi her gz aliyordu.

Sanki simsekten aydan dogmustu. Ne de gzeldi ya. Ay gibi Utarit gibi hizli gtmekteydi. Sanki arpa yememisti kasirgayla beslenmisti. Ay bir gece iinde gk sahasini yrr asar, ay bir gece iinde burlari dnp dolasiyor peki neden miraci inkar ediyorsun yleyse. O esi bulunmaz tek inci yzlerce aya bedeldir. Bir isaretiyle ay ikiye blnd sasilacak sey su ki ayi yardi ama halkin duygulari zayif oldugu iin bu kadarcik bir mucize gsterdi. Yoksa peygamberlerle Tanri resullerinin isleri gleri gklerden de disaridir yildizlardan da feleklerden su dnen gklerden disari ik ta onlarin islerini glerini seyret. Sen yumurtada ki kus yavrusu gibisin. Havadaki kuslarin tespihlerini duymazsin mucizeler burada anlatilamaz. Sen yine atla harzemsah'in hikayesini anlat. Kpek olsun at olsun Tanri gnesinin ltfu neye vurursa Ashabi Kehf'in kpegine dndrr. Sonra onun ltfunun vurusunu da bir sanma. Tasa da vurmustur laale de laal, ondan bir define elde etmistir. Tassa yalniz bir hararet ve bir parlakliktir gnes duvara da vurur fakat suya vurdugu gibi grnmez. Parlamaz ona bir sey vurmaz ve stnde bir sey titremez. O tek bir padisah bir mmet ata hayran, hayran bakti sonra yzn imadlmlk 'e dndrp ey byk adam dedi. Gzel bir at degil mi sanki yeryznden degil de cennetten gelmis imadlmlk dedi ki: Padisahim gnlnn akisi sana seytani melek gibi gstermede. Iyice dikkat edersen grrsn pek gzel pek dilber bu at ama bedenine gre basi kusurlu. Basi adeta kz basina benziyor bu sz harzemsah'in gnlne tesir etti. At gznden dst. Bir alim satimda garaz vasita olur satilan seyin o verse bir Yusuf'u arsin beze alirsin. Can verme aginda da Seytan vasitalik eder senden iman incisi alir. Ahmak derhal o sikisik zamanda bir ibrik suyu imanini sativerir. Halbuki o su ibrigi degildir. Bir hayalden i,ibarettir. O vasitalik eden ibrik ancak bir hile pesindedir. Bir ktlk yapmak ister. Simdi saglam ve semizken bile dogru seyi bir hayal iin verip duruyorsun . ocuk gibi her an madendeki inciyi satip yerine ceviz almaktasin. Ecel gnnn o hastaliginda byle bir seyi yaparsan sasilmaz artik. Hayalinde bir surettir cosmustur, fakat sinama zamaninda ceviz gibi rms bir sey. O hayal ilk zuhur ettigi zaman dolunay gibidir. Ama sonunda yeni aya dner. nce bakinca onu sonra ne hale gelecekse yle grrsn. Grrsen aldanmaz. Ondan kurtulursun. Ey emin kisi dnya rk bir cevizdir. Onu pek sinama uzaktan bak. Padisah o ati hal gzyle grd imadlmlk meal gzyle padisahin gz titredi ancak iki arsinlik yolu grd. O sonu gren erse elli arsinlik yolu grd. Tanrinin insani gzne ektigi o srme ne srmedir ki can yzlerce perdesinin ardindaki yolu grr. Kainatin ulusunun gz sonu grmeyle es olmustur. O yzden cihani les grd. Padisah bir kerecik bu zemmi duymakla iktifa etti. Gnl attan sogudu gitti. Kendi gzn birakti onun gzn kabul etti. Kendi aklini birakti onun szn duydu. Bu bir bahaneydi o tek tanri at sahibinin yalvarmasi yznden padisahi attan soguttu. Atin gzelligini rtt ona gstermedi o szde arada kapi gicirtisi gibiydi. O sz padisahin gzne bir perde yapti. Ay o perdenin ardindan kara grnd. Ne temiz mimar ki gayp aleminde szle afsunla kaleler yapar. Sz sir ksknn kapisinin sesi bil. Bu ses kapinin ailmasindan mi geliyor kapinin kapanmasindan mi? Buna dikkat et. Kapi sesi duyulur kapi grnmez. Bu sesi grrsnz kapiyi grmezsiniz. Hikmet engi o bir ses verdi mi dikkat et. Bakalim cennet kapilarindan hangisi aildi. Kt sz kapisi

aildi mi bak bakalim cehennemin hangi kapisi aildi. Kapisindan uzak olsan da sesini duy. Ne mutlu gz de aik olan kisiye. Iyilik ettigin mddete grrsn ki iyi yasamaktasin gnln rahat. Fakat bir ktlkte bulundun bir fenalik ettin mi o yasayis o zevk gizleniverir. Bu asagilik kisilerin grsne uyup kendi grsn terk etme. Bu gerkesler seni lese dogru ekerler nk. Nergis gibi gzlerini kapatiyor aman degnegimi tut beni yet ey ulu kisi diyorsun. Halbuki seni gtrmek iin setigin o sopciya dikkat edersen grrsn k o senden de krdr. Kr gibi elini at Tanri ipine yapis. Tanrinin emrinden nehyinden baska bir seyin etrafinda dnp dolasma Tanri ipi nedir. Heva ve hevesi terk etmek. Bu heva ve heves Ad kavmine bir kasirga kesilmistir. Halk heva ve heves yznden zindanda oturmaktadir. Kusun kanadi heva ve heves yznden baglanmistir. Balik heva ve heves yznden kizgin tavaya dser. Namuslu adamlardan utanma arlanma heva ve heves yznden gider. Sahnenin gz heva ve hevesten bir ates yalimidir. armiha gerilmek ve dari agacinin korkunlugu heva ve heves yzndendir. Yer yznde beden sahnelerini grdn ya can aleminin hkmlerini yrten sahneleri de gr. Ruha gayp aleminde iskenceler vardir. Fakat sen sirayip kurtulmadika bu iskenceler gizlidir. Kurtuldun mu iskenceyi azabi grrsn nk zit ziddiyla grnr. Kuyuda ve kara su iinde dogan ovanin letafetiyle kuyunun zahmetini ne anlasin. Tanri korkusuyla heva ve hevesten getin mi Tanri tesliminden bir sagrak elde edersin. Heva ve hevesine uyup dolasma. Birak o yolu Tanri kapisina, sel sebil irmagina dogru gel. Heva ve hevese uyup ot gibi yelin geldigi tarafa egilme. Sphe yok ars glgesi, erden pten yapilma kulbelerden yegdir. Padisah, ati grrsn, sahibine verin. Tez beni bu gnahtan kurtarin dedi. Fakat kendi kendine su kadarcik bile syleyemedi. Aslani bu kz basiyla aldatma. Hileyle ortaya kz ayagini getirmedesin. Yr, tanri ata kz boynuzunu vermez. Bu shret sahibi mimar, sanatini uygun yapar. Hi atin bedenine kz azasi koyar mi? Mimar bedenleri uygun yaratmistir. Kskleri bir yerden bir yere gtrlr bir tarz da kurmustur. Ksklerin arasina balkonlar ikarmis, bir taraftan br tarafa sarnilar amistir. Ilerinde sonsuz bir alem vardir. Bir kara adira bunca boslugu sigdirmistir. Gnl gz, ululuk issi Tanri'dan daima halden hale dnmekte, daima sihri helale ugramakta bulundugundan Mustafa, Tanridan irkini irkin hakki hak olarak gstermesini diledi. O essiz imadlmlk ' de yaptigi o hileye sevk eden, yine saltanat sahibi Tanri'ydi. Tanri hilesi bu hilelerin kaynagidir. Kalb ulu Tanri'nin iki parmagi arasindadir. Gnlne hile ve kiyasi veren tanri, hirkasini atese vermeyi de bilir. Bu gzel hikayenin de bir trl sonu gelmiyor. Garip o zatin mezarindan dnnce Kethuda, onu kendi evine gtrd. O yz altini ondan mhrl bir kagit alip kendisine teslim etti. yemek ikardi,hikayeler syledi. Adamcagizin gnlnde yzlerce mit gl aildi. Kolayligin, glkten sonra geldigini grmst. garibe buna ait hikayeler anlatti. Vakit gece yarisini bile geti. Hikaye sylerler konusup dururlarken uyku, onlari aldi, ta can otlagina kadar gtrd. Kethuda ryasinda o kutlu muhtesibi gr. Odanin bas ksesine gemis oturuyordu. Ona dedi ki: Ey iyi ve sirin Kethuda, neler sylediysen hepsini bir, bir isittim, duydum. Fakat cevap vermeme izin yoktu. Izinsiz agiz aamam ki. Biz islerin gidisatini grenmis oldugumuzdan agizlarimizi mhrlediler. Gayp sirlari fas olmasin. Su hayat, su geim yikilmasin diye bizi syletmiyorlar. Gaflet perdesi tamamiyla yirtilmasin, mihnet tenceresi yari ham kalmasin diye susturdular bizi. Kulagimiz kalmadi ama bastan ayaga kulagiz. Agzimiz sylemiyor, dudagimiz yok ama bastanbasa szz. Ne verdiysek burada bulduk simdi.

Bu alem perdedir, o alemse asil hakiki alem. Ekim gn, ektigini gizleme gndr; tohumu topraga sama gndr. Devsirme vaktiyse ektiginin zuhur ettigi gndr. O gn mkafat gn, ettigini bulma gndr. Simdi benden o yeni konuga edecegin ihsanlari duy. Onun gelip atacagini grp duruyordun. Onun borcundan haberim vardi. Onun iin iki mcevher hazirlamistim. Onlarin degeri borcuna yeter de artar bile. Konugum, dertlenmesin diye bu ise girismistim. Onun dokuz bin altin borcu var. ona de ki. Borcunu bunlarin bir kismiyla de. Bir hayli para artar, onlari harca beni de duadan unutma. Onu kendi elimle vermeyi isterdim. Filan deftere de bunu yazmisimdir. Fakat ecel mhlet vermedi ki ona Aden incilerini gizlice vereyim. O laal ve yakutlari, bir seye sardim. Onlar, o garibin borcu iin sakladigim seylerdir, stnde de onun adi yazilidir. Filan kemerin altina gmdm. O dostun gamini, nceden yedim ben. Onlarin degerini Padisahlardan baska kimsecikler bilmez. Satarken dikkat et, aldatmasinlar seni. Aldanmadan korkuyorsan bir seyi alirken Peygamberin grettigi gibi gnlgne muhayyer olarak al. Onlarin kesada dseceginden, degerlerinin dskn olacagindan korkma. Onun revaci hi gemez. Mirasilarima da selam syle benden. Bu vasiyeti de kildan kila onlara anlat. O altinlarin okluguna kapilmasinlar. Hepsini o konugun nne yigsinlar. Bu kadarini istemem derse al, diledigine ver desinler. Ben verdigimden bir habbe bile geri almam. Memeden ikan st, bir daha gerisin geriye memeye girmez. Verdigini geri alan, Peygamberin szne gre kpek gibi kusmugunu yemis olur. Bana lazim degil diye kapisini rter, o altini kabul etmezse altinlari gtrp onun kapisina dksnler. Kim oraya ugrarsa o altinlari alsin, gtrsn. Ihlas sahibi kimseler hediye ettikleri seyi geri almazlar. Ben o parayi o mcevherleri iki yil nce onun iin koydum, ululuk issi Tanri'ya byle nezirde bulundum. Mirasilarim ondan bir sey almak isterler. Bunu caiz grrlerse aldiklarinin yirmi misli ziyana girerler. Gnlm incitmeden ekinmezlerse onlara yzlerce mihnet kapisi aiktir. Tanri'dan tatli dillerle dilerim ve umarim ki hakki mstahak olana ulastirir. Bu szlerden sonra Kethdaya iki sey daha anlatti ki onlari anlatmak iin agzimi amayacagim. Hem o iki sey sir olarak kalsin, hem de Mesnevi o kadar uzamasin artik. Kethda sirayip ellerini irparak uyandi. Gah gazel okumaktaydi, gah bagirip aglamakta. Konuk ne sevdalardasin dedi. Ey kethuda, sarhos ve gzel bir halde kalktin. Gece ryada ne grdn ey ulu er? Ne grdn de byle sehre de sigamiyorsun, ovaya da. Filin ryada Hindistan'i mi grd de byle dostlarin halkasindan katin? Kethuda, gzel bir rya grdm dedi. Gnlme dogmus bir gnes grdm. O uyanik muhtesibi, o sevgiliye ulasmak iin can vereni grdm. Istekleri veren bir is iin agrilinca bin kisiye bedel olan efendiyi grdm. Sarhos ve kendisinden gemis bir halde byle sayip dkerken nihayet sarhosluk, aklini, fikrini aldi. Evin ortasina upuzun dst. Halk, basina sst. Bir mddet sonra kendisine gelince dedi ki: Ey iyilik gzellik denizi ey akillari kendisinden geiren! Uyaniklikta uyku veren, gnlszlk aleminde gnl aliciligi bagislayan! Asagilik yoksullukta bir gnl zenginligi verir. Devlet boyundurugunu da yoksulluk zinciri edersin. Ziddi, ziddin iine kor, yakici suya ates hararetini verirsin. Nemrud' un atesinde bahe gizlidir, harcamakla ihsan etmekle gelir artar. Bunu iindir ki o kurtulus padisahi Mustafa, Ey nimet sahipleri, cmertlik kazantir, kardir demistir. Mal sadakayla katiyen azalmaz. Hayirlarda bulunmak, mali zayi etmez, kaybolmaktan kurtarir. Altin zekat vermekle cosar, fazlalasir. Insani ktlkten, fenaliktan kurtaran namazdir. Zekat vermen keseni korur. Namazin da seni kurtlardan kurtarir, obanlik eder sana. Tatli meyve; dallarin yapraklarin arasinda gizlidir. Ebedi yasayis, lmn iindedir. Gbre bir suretle topragin gidasi olmus yer, o gida ile bir meyve

dogurmustur. Varlik, yoklukta gizlenmistir. Secde edilmede secde etmede mevcuttur. Demirle tas grnste karanliktir fakat i alemde nurdur alemin isigidir. Korkuda yzlerce eminlik gizli. Gzn karasinda bunca aydinlik var. beden kznn iinde sehzade var. defineyi bir yikik yere gmmssn. Bu suretle de bir kart esek, o gzelim defineyi anlamasin, ondan kasin; yani iblis, kz grsn padisahi grmesin diyorsun.

PADISAHIN OGLU Bir padisahin oglu vardi. de anlayisli, grglyd. Her biri brlerinden daha degerli, cmertlikte yigitlikte, savas eri olmada brlerinden stnd. Sehzadeler, padisahin tapisinda toplandilar. Adeta padisahin iki gznn nuru tane mumdular. Babanin agaca benzeyen vcudu, gizli bir yol vasitasiyla ogul' un iki gznden su alir, gidalanir. Oguldan cosan bu kaynak ananin, babanin bahelerine kadar akar gider. Anayla babanin gnl ve hayat baheleri bu suretle yeserir, tazelesir. Onun gzleri, bu iki irmak yznden yasarir, gzyasi dker. Kaynak hastalanip ktlesirse o agacin dallari yapraklari da kurur. O aga kurumaya baslar, nk ogulun vcudundan sulaniyor, gidalaniyordu. Nice byle gizli su yollari vardir ki ey gafiller, sizin caniniza ulanmistir. Gkten, yerden nice sular ektin de vcudun byle semirdi. Fakat bu igretidir. Az, az sikistirmak gerek. nk elde edilenin birakilmasi lazim. Yalniz Tanri'nin Adem'e ruhumdan ruh frdm dedigi varlik yok mu? O kalir iste. Sen de ruha bak, baskalari beyhudedir. Fakat bu beyhude szn, cana ruha nispetle sylyorum, her seyi saglam bir surette yapan sanatkara Tanri'ya nispetle degil ha! Her seyin asli olan kaynak cosar da seni bu su yollarina muhta etmezse ne mutlu! Sen yzlerce kaynaktan su imedesin. O yz kaynaktan ne kadari azalirsa sendeki hosluk da o kadar azalir. Fakat ierden bir gzelim kaynak costu mu seni baska kaynaklari gzlemekten kurtarir. Gznn nuru baliktan oldu mu onun sana verecegi sey de ancak gnl derdinden ibarettir. Kaleye disardan su gelirse emniyet ve baris zamaninda iyidir ama dsman geldi de kaleyi evirdi, kaledekiler kanlarina battilar mi dsman askeri disardan gelen suyu keser, kaledekilerin o suya gvenmemelerini temin eder. Iste o zaman kale iindeki bir aci kuyu disaridaki yz tatli irmaktan daha iyidir. Sebepleri kesen ecel ve lm askeri de kis gibi dallari yapraklari kesmeye gelir. O zaman agalara bahar, yardim edemez. Ancak i alemindeki sevgilinin bahara benzeyen yz yardim eder. Onun iin su toprak yeryzne Gurur, aldanis yurdu denmistir. nk gme agina ulastin mi senden ayagini ekiverir. Ondan nce senin saginda, solunda kosar, senin derdini ben alirim, senin yerine ben dertlenirim derdi. Bir sey almadi ya! Gam zamanlarinda sana senden gam irak olsun, gamla aranda on dag bulunsun derdi. Fakat elem ordusu geldi de agzini kapatti mi, seni grmslgm var bile demez. Tanri seytan iinde bu esit bir rnek gsterdi. Hilelerle seni savasa sokar. Ben seninleyim, sana yardim eder, tehlikelerde senin nne ben dser, tehlikeye ben kosar, ggs gererim. Oklara siper olur, dara dstn m seni kurtaririm. Senin srtgn yerde ben canimi feda ederim. Sen bir Rstem'sin, bir Aslansin. Yr ercesine karsi dur.

Diyerek bu isvelerle seni kfr yoluna getirir, o hile, dzen uvalina sokar. Fakat ayagini attin da hendege dstn m agzini aar, kahkahayla glmeye baslar. Sen aman yahu dersin, gel midin sende. O hadi der, git, ben senden bikmistim zaten. Tanri'nin adaletinden korkmadin, bense korkarim. Ellerini ek benden! Tanri da onda zaten iyilikten eser yoktur. Simdi bu hileyle nasil, nerede kurtulacaksin? Dedi ya. Hesap gnnde yapanin da yz karadir, yapilaninda. Ikisi de taslanirlar. Adalet bakimindan yol kesen de uzaklik kuyusundadir, yol yitiren de ve o azap yurdu, ne kt bir yatilacak yerdir. Yolunu azitan aptal da kurtulustan midini kesmeli yol azdiran da! Burada esek baliga saplanmistir, eseki de, burada da gaflettedirler, orada da amura saplanir kalirlar. Ancak geri dnenler, ondan vazgeenler ayri. Onlar gz mevsiminden ikar, Tanri'nin ltuf ve ihsan baharina ererler. Tvbe ederler Tanri da tvbeyi kabul eder. Onun buyrugunu tutarlar ve o, ne gzel bir buyruk sahibidir. Pisman oldular da inlemeye basladilar mi sulularin iniltisinden ars bile titrer. Hem de ananin ocugunun stne titreyisi gibi. Onlarin ellerini tutar, onlari ycelere eker. Tanri der, sizi aldanmadan, ululanmadan kurtardi, iste ihsan baheleri, iste sulari rten, yargilayan Tanri! Bundan byle size ebedi ve tkenmez rizikla azik tanri havasindan gelir, damdan, oluktan degil. Deniz btn vasitalari, gayretinden kaldirdi, bizzat kendisi ltfe ihsana basladi mi artik susuz da balik gibi elindeki masrapayi terk eder. O oglan da babalarinin lkesinde seyahate ikmayi kurdular. Divan ve geim islerini dzene koymak zere babalarinin sehirlerini kalelerini gezip dolasacaklardi. Padisahin elini pp vedalastilar. O emrine itaat edilir padisah onlara dedi ki gnlnz nereye isterse varin. Allah'a emanet. Elinizi, kolunuzu sallaya, sallaya gidin. Yalniz Hs-rba- Akil kapan derler bir kale vardir. Orada nice erlerin kaftani, bedenine dar gelir. Sakin oraya gitmeyin. Allah askina olsun sakin Zatssuver- Resimli denen kaleye varmayin. Oradan uzak olun, tehlikeden korkun. O kalenin yz, arka tarafi, burlari tavani dsemesi hep insan resimleriyle bezenmistir. Yusuf dalip baksin diye Zeliha da odasini resimlerle bezemisti ya hani. Yusuf, ona bakmadigindan o da hileye basvurmus, odayi kendi resimleriyle doldurmustu. Gzel yzl Yusuf, nereye bakarsa elinde olmaksizin onun yzn grsn diye byle yapmisti. Tanri da gz aydinlar iin alti tarafi da delillerine mazhar etti. Her hayvan her bitki nereye baksa nereye varsa Tanri gzelligini grsn; ondan gidalansin dedi. Onun iin o oraya Nereye dnersiniz Tanri yz var buyurdu. Susar da bir bardaktan su bile iersiniz suyun iinde Tanriya bakmaktasiniz. Fakat asik olmayan suya bakar da suyun iinde kendi yzn grr ey gz aik er! Ama asikin sureti, Tanri'da fani olursa syle bakalim, suda kimin suretini grr? Gneste Tanri gzelligini grr asiklar. Gayret sahibi Tanrinin sanatiyla nasil ay, suya vurur da suda grnrse gneste de hak grnr. Fakat Tanri'nin bu gayreti asik ve sadik kisileredir, seytanla hayvana tecelli etmez o. Seytan bile asik olsa Seytanim benim elimde Mslman oldu sirri belirir. Yezid'lik Tanri ihsaniyla kalmaz, Yezit, Bayazit olur ey kavim bu szn sonu gelmez. Siz o kaleye insan resimlerinden sakinin! Olmaya ki heves yolunuzu kessin, ebedi bir ktlge dsesiniz. Tehlikeden sakinmak farzdir. Benden bu garezsiz sz duyun. Kurtulus ariyorsan aklin saglam ve keskin olmasi bele pususundan ekinmek yegdir. Babalari bu szleri sylemeseydi, o kaleden ekinin demeseydi. O kaleye gitmek akillarina bile gelmeyecekti. Gnlleri o tarafa akmayacakti bile. nk taninmis bir kale degildi. O, pek issiz bir yerdeydi. Kalelerden yolardan uzaktaydi. Fakat babalari gitmeyin deyince bu szden hevese hayale dstler. Bu men edilme yznden gnllerinde bir ragbettir uyandi, onun sirrini mutlaka grenmek gerek

dediler. Men edilen seye gitmeyin yapmayin denen seyi yapmayan kimdir? Insan men edildigi seye haristir. Bir seyi yapma demek, iyi ve Tanri'dan ekinir kisileri o seye yanastirmaz ama hava ve hamasne uyanlari o tarafa srer, gtrr. Su halde bu yapmayin sz birok kisileri azdirir. Birok kalbi uyanik kisilerde bununla dogru yola gitmis olurlar. Aliskin gvercin kamislardan kaar mi hi? O kamislardan alismamis, yabani gvercinler kaar. Sehzadelerde hizmette bulunuruz, dedigin gibi hareket ederiz bas stne. Buyrugundan disari ikmayiz. Senin ltuf ve ihsanindan gaflet etmek, kfrdr dediler. Fakat kendilerine gvendiklerinden Tanri izin verirse demediler. Tanri'yi anmadilar bile. Bu Tanri izin verirse demek, bu kat, kat tedbir ve ihtiyat, Mesnevinin baslangicinda anlatildi. Yz tane kitap da olsa hepsi de bir baptan ibarettir. Yz tarafta da bir tek mihraba dnlr. Bu yollarin hepsi de tek bir eve ikar. Bu binlerce basak, bir tek tohumdan meydana gelmistir. esit, esit yz binlerce yemekler vardir. Fakat yemek olmak bakimindan hepside bir seydir. Bir tanesini yedin de tamamiyla doydun mu elli tane yemek olsa hepsinden sogursun. Fakat aken sasiligin tutar, bir yemegi yz bin yemek grrsn. O halayigin hastaligini doktorlarin ahvalini kusurlarini anlayissizliklarini sylemistik ya. Hekimler yularsiz atlara benziyorlardi. stlerindekinden haberleri bile yoktu. Damaklari, gemden yaralanmisti, tirnaklari yol yrmeden incinmisti. yle oldugu halde stmzdeki hnerini gsteren bir binici demiyorlardi, haberleri yoktu bundan. Demiyorlardi ki bu perisanligimiz gemden degil. stmzdeki sevgili svaridir. Gl devsirmek iin baheye gitti. Gl grnd bize ama megerse dikenmis diyen yoktu. Hibiri aklini basina alip da bizim bogazimizi kim tekmeliyor demedi gitti. Hekimler sebebe kul kesilmisler, Tanri hilesini grememislerdi. Bir ahira kz baglasan sonra kzn yerinde bir esegi bagli bulsan, bu isi gizlice kim yapti diye arastirmaz, uykudaymis gibi gaflet edersen bu, esekliktir. Kendi kendine Bunu degistiren kim? Grnmyor ama acaba gktekilerden biri mi yapti bu isi demiyorsun ha? Oku dosdogru sag tarafa attin, grdn ki sola gitti! Bir ceylan avlamak iin at srdn, domuza av oldun! Kazan iin kar elde etmeye kostun, kar syle dursun hapse girdin. Baskalari iin kuyu kazdin, bir de grdn ki o kuyuya sen dsmssn. Gryorsun ki tanri sebeplere el attin ama seni muradina eristirmedi. Peki neden sebepler hakkinda bir kt zanna dsmedin? Niceler kazanla padisah kesildiler, niceler de kazan pesinde iriplak kaldilar. Nice kisi kadin olarak Kaarun oldu. Nice kiside kadin yznden borlandi. Su halde sebep, esegin kuyrugu gibi oynar, dner durur. Ona pek dayanmazsan daha iyi edersin. Hatta sebebe yapisirsan bile yigit olmamalisin ki altinda nice tehlikeler gizlidir. Iste bu tedbir ve ekinme Tanri izin verirse demenin sirridir. nk bu kaza ve kader insana esegi kei gsterir. Bir adam yigit ve akilli bile olsa kaza ve kader onun gzn bagladi mi saskinligindan esek gzne kei grnr. Gzleri dndren Tanri'dir. Peki gnl ve fikirleri dndren kimdir? Kuyuyu latif bir ev grrsn, tuzagi zarif bir tane. Bu sofestailik degildir. Tanri'nin degistirmesidir. Hakikatler nerede? Sana byle gsterir iste. Hakikatleri inkar eden tamamiyla bir hayal pesine dsmstr. Fakat demez ki her seyi hayal sanan da bir hayal olur mu? Gzn ov da bak! Bu szn sonu gelmez. Sehzadeler, o kaleye gitmek iin yola dstler. Meyvesini yemeyin denen agaca yrdler. Ihlas sahiplerinin tavlasindan iktilar. Babalarinin gtmeyin demesinden bsbtn hararetlendiler. O kaleye yz evirdiler. O seilmis Padisahin szne karsi durdular. Insanin sabrini yakip

yandiran Hs-rba kalesine yz tuttular. gtleri kabul eden aklin inadina gndzden dndler de kapkaranlik geceye daldilar. O gzelim Zatssuver kalesinin denize bes kapisi vardi, karaya bes kapisi. Bes kapisi, dis duygularimiz gibi renk ve koku alemineydi, bes kapisi da i duygularimiz gibi sirlar arardi. O binlerce resim be naksi seyrettiler, yer, yer gezdiler resimler grp kararsiz bir hale geldiler. Bu suret kadehlerinden pek sarhos olma ki put yapici ve puta tapici olmayasin. Suret kadehlerinden ge onlara kapilma. Sarap kadehtedir ama kadehten meydana gelmemistir ki. Agzini sarabi verene a. Sarap geldikten sonra kadeh eksik olmaz. Ey Adem gnl baglayan mana benim beni ara kabugu, bugday suretini birak. Kum Halil iin un olduktan sonra artik ey akilli er, bil ki bugday hibir sey degildir. Suret sureti olmayandan meydana gelir. Nitekim duman da atesten ikar. Bu suret alemini boyuna grr durursun ayiplarini grmeye baslarsin, usanirsin bikarsin. Fakat suretsizlik sana tam bir hayret verir. Yzlerce alet aletsizlikten meydana ikar. Tanri elsizlik aleminde eller dokur. O canlar cani adam suretini dzer durur. Nitekim ayriliktan bulusmadan dolayi da gnlde esit, esit hayaller dokunur. Fakat hibir eser yapan esere benzer mi? Feryat ve figan zarara benzer mi hi? Feryadin sureti vardir, zarar suretsizdir. Zarar ugrayanlar, kendi ellerini disler dururlar, fakat zararin eli yoktur. Ey delil isteyen bu rnek yakisir bir rnek degil ama anlayisi az olan iin ancak bu rnegi bulabildim. Suretsiz Tanri'nin sanati bir suret eker, derken benden duygularla aletlerle bitiverir. Dilegine gre ne suret ektiyse beden ona uyar, iyi yahut kt olur. Nimet sureti verirse beden skreder. Mihnet sureti verirse sabreder. Tanri acima suretiyle tecelli ederse insan gelisir byr. Bir yara bere suretiyle tecelli ederse aglar feryat eder. Bir sehir suretiyle tecelli edince insani yola dsrr. Bir ok suretiyle tecelli ederse insan kalkanla karsi durur. Gzellerde tecelli ederse zevk ve isrete dalar. Gayb suretiyle grnrse insan halvete girer. Ihtiya sureti, insani kazanca gtrr. Kol kuvveti sunun bunun malini alip irpmaya. Bu esit hayallerden dogan ve insana bir is yaptiran suretler, o kadar oktur ki saymaya imkan yok. Sonsuz gidisler sonsuz hner ve sanatlar, hep dsncelerde dogan suretlerin glgesidir. Bir kavim dam kenarinda bir hosa durmuslar. Her birinin glgesi de bak yere vurmus. O saglam damin stnde duran dsncenin fikrin suretidir. O ne yaparsa asagida o grnr. Is yerde duvarda grnmede fikir gizli. Fakat tesir ve ulasma bakimindan ikisi de bir. Bir mecliste zevk kadehinden iilen suretlerin eseri insanin kendisinden gemesi sarhos olmasidir. Kadinla erkegin ve ikisinin bulusma suretleri bulusma aninda kendilerinden gemelerini meydana getirir. Bir nimet olan ekmek ve tuz suretinin eseri suretsiz olan kuvvettir. Savasta kili ve kalkan sureti suretsizlikle yani dsmana stn olmayla sona erer. Medrese medreseye gidip gelme medresenin trl, trl suretleri insan bilgi sahibi olunca drlr gider. Bu suretler suretsizligin kuluyken nasil oluyor da o nimet sahibine yok diyorlar. Bu suretler suretsizlikten vcut bulmustur. Peki kendilerine bu varligin verene su aykiri gidis onu su inkar edis nedir ki. Ha.. suretin inkari da ondan olur ondan zuhur eder. Bu iste onun bir aksidir zaten. Her yurdun duvar tavan ve sair suretlerini mimarin dsncesinin glgesi bil. Dsnce zamaninda tas tahta ve kerpi meydanda degildir. Ama bu byledir. Diledigi gibi is yapan suretsizliktir. Suret onun elinde bir alete benzer. Bazi, bazi o suretsiz varlik yokluk gizliliginden kerem eder suretlere yz gsterir. Her suret ondan yardim grr. Bu suretle onun yceliginden gzelliginden kudretinden var olur. Derken yine suretsiz varlik yzn

gizler suretler ihtiyalarindan renk ve koku aleminde dilencilige baslarlar. Bu suret baska bir suretten ycelik dilerse bu yol azitmanin sapikligin ta kendisidir. A cevhersiz su halde neden ihtiyacini baska bir ihtiya sahibine arz edersin. Madem ki suretler kuldur, Tanri'ya suret deme. Onu suret sanma onu bir seye benzetmeye kalkisma. Yalvar yakar kendini yok etmeye savas. nk dsnceden suretlerden baska bir sey meydana gelmez. Baska bir suretle gelismiyor semirmiyorsan sende sen yokken dogan suret elbette daha iyidir. Bir sehre gider o sehir suretine ulasirsin a yolcu seni oraya eken suretsizliktir. Mana bakimindan hatta mekansizlik alemine kadar gidersin. nk zevk ve hosluk mekan ve zaman aleminden gayri bir alemdir. Bir sevgilinin suretine gidersin. Onunla es olmaya arkadaslik etmeye can atarsin. Maksattan gafilsin ama mana bakimindan suretsizlige ittin yine. Su halde herkesin taptigi Hak'tir. nk yollara gidenler zevk iin giderler suretsizlige dogru yrrler. Ama bazilari yzlerini kuyruga tutmuslardir. Bas asildir ama basi kaybetmislerdir onlar. Bas bu sapiklar tarafindan kaybedilmistir. Fakat bas kuyruk yolundan baslik eder. O bastan imdat grr bu kuyruktan bir tayfa vardir ki onlar basi da kaybetmislerdir, kuyrugu da. Hepsi ve her sey kayboldu mu hepsini ver her seyi bulurlar. Her varligi her sureti yok etmege yolundan klle kosup ulasirlar. Bu sze son yoktur sehzadeler kalede pek gzel pek alimli bir resim grdler. Bundan daha gzel kiz grmslerdi ama bu resmi grnce derin bir denize daldilar sanki. nk onlara bu kase iinde afyon verilmisti bir kere kaseler grnrde o afyon grnmez. Hs-Rba Kalesi yapacagini yapti. Her n de bele kuyusuna atti. Bakis oku yaysiz olarak gnle geldi saplandi. Ey aman bilmez aman, aman eski zamanlarda gelip gemis nice mmetleri tastan suret yakti yandirdi. Dinlerine de ates saldi. Gnllerine de. Artik bu suret canli olursa nasil olur neler yapmaz o. Fitnesi her an bir baska esittir onun. Suret aski Sehzadelerin gnlne mizrak gibi batti. Her biri bulut gibi gzyaslari dkyor alini disliyor. Yazik diyordu. Padisahin nceden grdgn biz simdi grdk o essiz padisah bize ne kadar antlar verdi. Peygamberlerin bu yzden bizim stmzde ok hakki vardir. Onlar bizim sonumuzdan haber vermislerdir. Ektigin tohumdan ancak diken biter. Bu tarafa dogru uarsan buradan teye yol yoktur. Baska uacak yer bulamazsin. Tohumu benden al ki mahsul versin. Benim kanadimla u ki o tarafa firlasin gitsin. Sen onun mutlaka var oldugunu varliginin vacip bulundugunu bilmezsin ama sonunda yine dersin ki hakikaten varligi vacipmis. O hakikatte sensin. Fakat sonunda hakiki varligi anlayip terk edecegi bu mevhum senligin o degildir ha.. bu sonraki varligin seni evvelki ve hakiki varliga ulastirmak ve byle bir varligin oldugunu bildirmek iin gelmis asilsiz bir varliktir. Senin senliginde baska bir sen gizlidir. Bu varlikla var olup kendini gren kisiye kurban olayim ben. Gencin aynada grdgn ihtiyar ondan nce kerpite grr. Biz padisahimizin buyrugundan disari iktik babamizin ltuflarina nankrlk ettik. Onun szn ehemmiyetsiz bulduk. Onun essiz inayetlerini mhimsemedik. Iste simdilik hepimizde hendege dstk. Savassiz kazalara ugradik ldrdk. Kendi aklimiza gvendik fikrimize dayandik ta bu tehlikeye attik. Ince hastaliga tutulan kendisini nasil saglam sanirsa biz de tipki onun gibi kendimizi saglam sandik hr zannettik. Fakat gizli illet simdi meydana ikti baglandik avlandikta ondan sonra kendini gsterdi. Kilavuzun glgesi Tanriyi anmadan yegdir. Bir kaanat yzlerce tabak yemekten hayirlidir. Gren gz yz tane sopadan daha iyidir. Mcevherle tasi ayirt eden gzdr. Hasili dertler iinde acaba dnyada kim bu resim kimin resmi diye arastirmaya koyuldular.

Bir hayli arayip sorduktan sonra bir gn yolda gz aik bir ihtiyara rastladilar. O bu sirri ati. Duyma yoluyla degil aklina gelen ilham yoluyla bu sirri buldu. Sirlar onun gznn nnde apaikti. Dedi ki. Pervin denilen yildiz kmesi de buna haset eder. Bu in Padisahinin kizinin resmidir. O, can gibi ana karnindaki ocuk gibi gizlidir. Sarayinda perdeler arkasindadir. Yanina ne erkek ikabilir ne kadin. Padisah onu fitnelere ugramamasi iin gizlemistir. Padisah onu pek kiskanir. Bulundugu yerin daminin stnden kus bile uamaz. Eyvah byle bir sevdaya dsen gnle. Hi kimse byle sevdaya ugramasin. Bu bilgisizlik tohumunu eken, o gtleri ehemmiyetsiz ve lzumsuz gren kisinin layigidir. O kendi tedbirine gvendi, aklimla elbette bir is basaririm dedi. Halbuki o inayetin bir zerresi bile aklindan dogacak yz ihtiyat tedbirinden daha iyidir. Beyim kendi hileni birak. Tanri inayetine yr orada l. Buna sayili hilelerle ulasilma. Sen lmedike fayda yok vesselam. Buhara'daki o ulu zat kendisinden bir sey isteyenlere ok iyi muamele ederdi. Pek ok sayisiz ihsanlarda bulunur, ta gecelere kadar cmertlik eder, altinlar saardi. Altinlari kagit paralarina sarar, yle verirdi. Hasili dnyada bulunduka hep byle ihsanlar ederdi. Gnes gibi tertemiz ay gibiydi. Onlarda Tanri'dan aldiklari aydinligi halka saarlardi ya. Topraga altin bagislayan kimdir gnes. Madendeki altin da ondandir yikik yerlerdeki hazine de. Her sabah yoksullarin bir kismina ihsanda bulunuyordu. Bu suretle hibir tayfanin mahrum kalmamasini isterdi. Bir gn dertlilere ltfeder, br gn dul kadinlara ihsanda bulunur. Daha br gn yoksul Alevilerle okuyup okutmakla ugrasan yoksul fakirlere kerem eder. Daha brs gn halkin eli boslarina para verir. Daha brs gnde borlulara ihsan ederdi. Yalniz bir sarti vardi: kimse agzini aip bir sey istemeyecekti. Geecegi yolun kenarina btn yoksullar duvar gibi dizilirler susarlar beklerlerdi. Birisi agiz ati da bir sey istedi mi bir habbe bile alamazdi. Sarti kim susarsa kurtulur hkmyd kesesi kasesi susamlarindi. Nasilsa bir gn ihtiyarin biri aim bana zekat ver demisti. Ihtiyari men ettiler. Ama o boyuna sylemekteydi. Halk hayretlere dst. Sadr-i Cihan babacigim ne utanmaz ihtiyarsin dedi. Ihtiyar sen benden daha ziyade utanmazsin dedi. Bu cihani yedin yuttun bir de alemle beraber teki alemin elde etmeye tamah ediyorsun. Bu sz duyunca gld. O ihtiyara bir hayli mal verdi. Adamcagiz btn mallari yalniz basina alip gtrd. O ihtiyardan baska ondan bir sey isteyen hibir kimse ne yarim habbe altin elde etti. Ne bir zerre kumas. Fakihlerin gnyd, bir hoca hirsa geldi feryat ediyordu, bir hayli agladi sizlandi. Fakat are yoktu her esit sz syledi, hibir faydasi olmadi. Ertesi gn ayagini eski apitlarla sardi ktrmlerin arasina karisti. Ayaginin sagina soluna tahtalar bagladi. Bu suretle kendisini ayagi kirik bir alil gstermek istedi. Padisah onu grd tanidi hibir sey vermedi. Ertesi gn yzn bir kee parasiyla rtt. Fakat padisah yine tanidi agzini aip bir sey istedigi iin kusurda bulunmustu ona hibir sey vermedi. Yz trl hileye basvurdu nihayet aciz kalip kadinlar gibi arsafa brnd. Dul kadinlarin arasina karisip elini gizledi basini egdi ylece durdu. Fakat padisah yine taniyip sadaka vermedi. Hocanin mahrumiyetten yregi yandi. Sonunda bir kefenciye gitti dedi ki: beni bir kilime sar yol stne koy hi agzini ama yalniz Sadr-i Cihan'nin buradan gemesini bekle belki grnce l sanirda kefen parasi almak zere bir sey verir. Ne verirse yarisini sana veririm. Kefenci para gzler bir yoksuldu dedigini kabul etti. Onu bir kilime sarip yol stne koydu. Padisahin yolu oraya dst. Kilimin stne bir miktar altin atti.

Hoca hemen aceleyle kilimden elini ikarip altinlari aldi. Kefencinin almasina verilen altinlari gizlemesine meydan bile birakmadi. l kilimden elini uzatip paralari aldiktan sonra basini kilimden ikardi. Padisaha dedi ki: ey bana kerem kapilarini kapayan bak nasil aldim grdn ya Sadr-i Cihan dogru dedi. Aldin ama lmedike kapimdan hibir sey koparamadin ya inati lmeden nce ln sirri budur iste nk lmden sonra ganimetler elde edilir. Ey hilebaz Tanriya karsi lmden baska hibir hner para etmez bir inayete ugramak yzlerce alisip abalamadan yegdir. alisip abalamanin yzlerce esit bozuklugu olabilir. alismada u korku var. o inayet lme baglidir. Bu yolu gvenilir erler sinadilar ama lmde onun inayeti olmadika gelip atmaz. Aman sen ,sen ol inayete siginmadan hibir yerde durma. Inayet bu koca yilana zmrttr. Yilan zmrd grmedike kr olur mu hi? Bir gele bir ksenin yolu bir topluluga dst. Orada oturdular konakladilar. O seilmis topluluk sze sohbete koyuldu. Aksam oldu hatta gecenin de te biri geti. Bekinin korkusundan o iki delikanli o bekar odasinda kaldilar orada uyudular. Ksenin sakalinda drt kil vardi. Fakat yz ayin on drdne benziyordu adeta. Delikanli irkindi arka tarafina tam yirmi tane kerpi yigdi. Bekarlardan bir oglanci gece vakti kalabaligin iinden kalkti. Yavas, yavas yrd. Istahli bir halde oglanin yanina gelip kerpileri bir tarafa koydu. ocuga elini uzatinca ocuk yerinde siradi. Hey dedi A kpege tapan kimsin sen? Bu otuz kerpici neye buradan aldin? Herif dedi ki: sen ne iin o otuz kerpici yigdin? Oglan dedi ki: Hastayim zayifim. Yatarken ihtiyata riayet ettim. Herif hastaysan, hastaliktan hararetlendiysen neden hasta haneye gitmedin? Yahut bir esirgeyici hekimin evine varmadin? Gitseydin hastaliktan kurtulurdun. ocuk dedi ki: ben de bilmem nereye gideyim? Nereye gidersem bir derde ugruyorum. Senin gibi bir zindik bir pis bir dinsiz herif basucuma yirtici canavar gibi gelip dikiliyor. Ey iyi bir yer olan tekkede bile bir an olsun aman bulmadim. Bir avu bulgur asiyla geinmeye alisan dervis, gzlerinden meni akarak elleriyle hayalarini sikarak bana yz tuttu. Namuslu oldun mu gizli, gizli bakar aletleriyle oynarlar. Tekke byle olursa artik halkin pazari esek srs ve hamlarin divani nasil olur? Var kiyas et. Esek, nerede namus ve takva nerede? Esek korkmayi rkmeyi ne bilir? Akil kadinin da emniyet ve adaletini diler, erkegin de. Fakat akil nerede? Tutar bu sefer de kadinlara kaarsam Yusuf gibi sinamalara fitnelere dserim. Yusuf kadin yznden zindana dst, sikintilara ugradi. O bile byle olursa artik ben elli kere daragacina ekilirim. Kadinlar bilgisizliklerinden bana saldirdilar. Erkekler canima kastederler. Hasili ne kadinlardan kurulabiliyorum ne erkeklerden. Ne yapayim bilmem? Ne bunlardanim ben, ne onlardan! Ondan sonra oglan, kseye bakti, dedi ki: o enesinden o iki killa dertten kurtuldu gitti. Kerpiten de kurtuldu, kerpi kavgasindan da hatta senin gibi bir kahpe oglu irkin kart oglanin saldirisindan da. Gsteris iin olsun enede bulunan ka drt kil, adamin arkasina epeevre yigilan otuz kerpiten hayirlidir. Tanri inayetinin bir zerresi itaat ve ibadetinden yegdir. nk seytan itaat kerpicini alir, hatta iki yz tugla olsa yine kapar, kendine yol aar. Her yanin kerpile dolu olsa yine o kerpiler senin tarafindan konmustur. Fakat o iki , kil Tanri verisidir. Hakikatte o kilarin her biri bir dagdir. nk o, padisahinin bir aman fermanidir. Sen bir kapiya yzlerce kilit vursan bir sersem gelir, hepsini de sker ikarir. Fakat bir sahne herhangi bir kapiyi mumla kapatsa erler, babayigitler bile ona yaklasamaz, yrekleri oynar. Tanri inayeti olan o iki kil ktlklerle arana girer, dag kesilir yzlerde grnen nura benzer. Ey iyi yaratilisli adam kerpi komaya kalkisma, fakat irkin seytandan da emin olarak uyuma. Yr tanri kereminden iki tanecik kil elde et de ondan sonra gam yeme emin olarak uyu! Bilgili adamin uykusu ibadetten yegdir. Hele insani gafletten uyandiran bilgi olursa. Yzme bilenin hareketsiz durmasi aceminin

elle ayakla savasmasindan iyidir. Acemi elini ayagini oynatir durur, fakat bogulur. Yzme bilense denizdeki dalgi gibi yzer durur. Bilgi usuz bucaksiz ve kiyisiz bir denizdir. Bilgi dileyenin mr binlerce yil olsa yine arastirmadan vazgemez, bir trl doymaz. Tanri elisi hadisinde Iste iki tane haris ki hi doymazlar dedi. Dnyayi ve dnyanin satafatini dileyenle bilgi etmek isteyen dendi. Bu ayirmaya dikkat edilirse buradaki bilginin dnya bilgisinden baska oldugu anlasilir babacigim. dnyadan baska ne olabilir? Ahret. Seni buradan ayiran, sana kilavuzluk eden! Derde ugrayan o Sehzade birbirlerine dndler. Her nn de zahmeti birdi, derdi bir elemi bir. Her ayni dsncedeydi ayni sevdaya dsmst. Her ayni derde ugramis ayni hastaliga tutulmustu. Skut iindeydiler. Fakat de ayni tehlikeye dsmst. Szde de her birinin delili birdi. Bir mddet hepsi gzyasi dktler, musibet sofrasinin basinda kanlar satilar. Bir zaman her de gnl atesiyle yandilar, buhurdan gibi sicak soluklar aldilar. Byk kardesleri dedi ki. Ey hayirli kardesler biz baskasina er gibi gtler vermez miydik? Adamlarimizdan biri bize dertten yoksulluktan, korkudan yer deprenmesinden sikayet edince sikintidan az agla sizla. Sabret, sabir ferahligin anahtari derdik ya1 simdi bu sabir anahtari ne oldu? O tre bozuldu mu sasilacak sey! Savas zamaninda ates iinde bile altin gibi hosa gl diyen biz degil miydik? Savasin o dar zamaninda asker benziniz saramasin demez miydik? Atlarin adam kellerinden baska basacak bir yer bulamadigi zamanlarda ordumuzu hay haylar la mizrak gibi kahredici bir halde saldirin diye tesvik etmez miydik? Btn aleme sabredin der; sabir gnln ve ggsn isigidir diye gt verirdik ya. Simdi nbet bizde. Neden sersem oluyor, irkin karilar gibi neden arsafa brnyoruz? Ey gnl herkesi hararetlendirdin ya hadi bakalim simdi sen hararetlen kendiliginden utan. Ey dil herkese gr verirdin ya iste simdi sana nbet geldi neden sustun? Ey akil nerede o sekerler igneyen gtn? Senin agin simdi. O hay ,hay in ne oldu?ey gnlden yzlerce tesvisi gideren simdi senin nbetin hadi oynat sakalini! Kahpelik eder de simdi sakalini oynatmazsan bundan nce de sakalina glms olursun. Baskalarina gt verme vaktinde hay, hay is basa dsnce karilar gibi vay, vay ha! Baskalarinin derdine dermen oluyordun ya; simdi dert sana konuk oldu fakat susuverdin. Askere bagirir agirir orduyu tesvik ederdin hani. Neden sesin kisildi, nutkun tutuldu? Kendine de bagirsana. Aklinla elli yildir rdgn kumastan bir zibin yap da giyin bakalim! Dostlarin kulaklari sesinden hoslaniyordu. Elini ikar da simdi kulagini ek! Daima bastin kendini kuyruk yap da ayagini elini sakalini biyigini az kaybet. Su dsenmis yeryznde simdi oyun senin. Kendini bos bir hale getir de neselen! Bir padisah mecliste oturmus sarap iip sarhos olmustu. Kapinin nnden bir fakih geiyordu. Sunu meclise getirin laal renkli sarabi sunun suna diye emretti. Hocayi ister istemez meclise getirdiler. Mecliste zehir gibi, yilan gibi eksi bir suratla somurtup oturdu. Padisah sarap sundu. Hoca kizdi kabul etmedi. Padisahtan da yz evirdi sakiden de. Ben mrmde sarap imedim. Halis zehir, bence saraptan daha hos. Kendinize gelin bana sarap yerine zehir verin iip leyim de kendimden de kurtulayim, sizden de dedi. Sarap imeden grltye basladi. Mecliste lm gibi canavar gibi bir hal aldi. Nefis ehliyle su baliga kapilmis olanlar gibi hani. Onlar gnl ehliyle oturdular mi bu hale gelirler iste. Tanri kendi haslarina gizlilik aleminde hrlerin itikleri saraptan sunarlar ama duygu o, sarabin sznden baska bir sey duymaz. Hakikati grmeyenler onlarin irsadindan yz evirirler. nk gzle onlarin ihsanini gremez.

Kulaklarindan bogalarina bir yol olsaydi onlarin gtleri gnllerine tesir ederdi. Fakat bu esit adam bastanbasa atestir, nur degil. Yakici atese de ancak kabuklar atilir. I kabuktan ikti. Kabuktan ibaret olan sz, kaybolup gitti. Mide hi kabuktan kizisir, gelisir mi? Cehennem atesi ancak kabugu yakar. atesin ile hibir isi yoktur. Atesi ie yalim verirse mutlaka bil ki onu pisirmek iindir, yakmak iin degil. Tanri hkm ve hikmet sahibi olduka bu kaide daimidir. Gemis zamanda da byledir. Gelecek zamanda da. Latif i, hatta kabuklar bile onun tarafindan yarliganirken artik nasil olur da ii yakar? uzaktir ondan bu. Hatta inayet eder de bu inayeti yznden basina vurursa bile ona bir istah verir, o kirmizi sarabi iirir. Basina vurmazsa o hoca gibi onun agzini baglar. Sarap da iirmez, bu padisahlarin meclisine de sokmaz. Padisah sakiye dedi ki: Ey izi kutlu ne susuyorsun? Hadi onu hos bir hale getir, neselendir. Her akilda gizli bir hkmeden vardir, kimi dilerse hileyle bastan ikarir. Dogu gnesi de onun alemi aydinlatmasi da tutsaklar gibi onun zincirine baglanmistir. Dimagina yarim afsun okudugu zaman felegi arha getirir dndrr. Bir akli tesiri altina alan baska bir akil ondan kudret bulmustur, tavla stadi odur. Saki hocanin basina birka sille vurdu al deyip sarap kadehini sundu. Zavalli hoca sille korkusundan kadehi alip iti. Iince de sarhos oldu, neselendi, bag gibi glmeye basladi. Nedimlige alaya latifeye koyuldu. Aslani ile tutacak bir hale geldi. nesesinden parmaciklarini sakirdatmaya basladi. Sonra su dkmek iin ayak yoluna gitti. Ayak yolunda ay gibi bir halayik vardi. Padisahin cariyelerinden olan bu kiz pek gzeldi. Onu grnce agzi aik kaldi. Akli gitti halayiga saldirmaya kalkisti. mrnce bekardi istiyak halindeydi. Simdi bir de sarhos olmustu. Hemen halayiga el atti. Halayik irpinmaya basladi, narayi atti. Fakat hibir aresi olmadi. Kadin bulusma zamaninda erkegin elinde ekmekinin elindeki hamura dner. Onu gah yumusaklikla gah sert bir halde yogurur durur, elinin altinda ondan ak, ak diye sesler ikar. Gah onu uzatir, tahta stnde yassi bir hale getirir. Gah bir araya toplar. Gah su dker, gah tuz eker. Gah tandira yayar, atesle onu mehenge vurur. Istekli ve istenen bu esit drlp bklr, alt olan ve st gelen, bu oyundadir iste. Bu oyun yalniz kocayla kari arasinda olmaz. Her asikla her sevgili de bu oyunu oynar. Evveli olmayanla sonradan olanin varlikla var olup suret kabul edenin Vise ve Ramin gibi bklp ezilmesi farzdir. Fakat her birinin oyunu baska bir esittir. Her birinin ezilip bklmesi baska bir hnerdendir. Kocayla kariyi ey koca karini kt tutma, hos tut demek iin rnek olarak syledim. Gerdek gecesi yenge onun elini tutup hos bir emanet olarak senin eline vermedi mi? Ey gvenilir kisi sen iyi kt ne yaparsan Tanri da sana onu yapar. Hasili o hoca ayakyolunda sarhosluktan halayiga saldirdi. Ne namusu kaldi, ne zahitligi! O huriden dogmus gzelin stne atildi. Atesi o pamuga dst. Can, cana ulasti bedenler drlp bklmeye basladi. Ikisi de baslari kesilmis iki kus gibi irpiniyorlardi. Hocanin gnlnde ne sarap meclisi ne padisah n aslan, ne haya ne din ne rkeklik ne de can korkusu kaldi. Gz kizdi bir sey grmez oldu. Burada zaten ne Hasan grnr gze, ne Hseyin! Hocanin meclise dnmesi gecikti. Padisahin bekleyisi de haddi asti. Ne oluyor bir greyim diye gitti. Oradaki kiyamet alametini grd. Hoca korkusundan hemen sirayip meclise gitti, ates gibi derhal sarap kadehini kapti. Padisah cehennem gibi kizmis gazaba gelmisti. O kt isi isleyen hocanin da kizin da kanina susamisti. Fakih padisahi hiddetli gazapli grnce kt bir hale dst zehir kadehi gibi aci ve kanli bir hale geldi. sakiye yahu acele et dedi., neye yle sersem, sersem oturuyorsun? abuk padisahi neselendir. Padisah glmsedi ey ulu er dedi, hoslandim, o kiz senin olsun!

Ben padisahim benim isim adalettir, ltuftur. Ne yersem cmertligim, sevgiliyi de onu verir. Tatli, tatli iemedigim seyi nasil olur da sevgiliye verir, ona azik olarak sunarim? Ben kendi hususi soframda ne yersem kullarima da onu yediririm. Pismis olsun ham olsun. Ne yemek yersem klelerime onu yedirir, onlari o yemekle beslerim. Krkten atlastan ne giyersem klelerime onu yedirir, onlari yemekle beslerim. Krkten atlastan ne giyersem klelerime de onu giydiririm. Onlara khne elbiseler giydirmem. Hner sahibi Peygamberden utanirim. O Hizmetinize siz ne giyiyorsaniz onu giydirin dedi. Mustafa evladi olan mmetine Elinizin altindakilere yediginiz seyden yedirin diye vasiyette bulunundu. Baskalarini hos bir hale getirdin, sabirla eviklestirdin, sabra tesvik ettin. Simdi erlik gster de kendini de hos bir hale getir. Sabir dsncesine dalan aklini kendine kilavuz et. Sabir kilavuzu sana kanat olursa canin ars ve krsnn ta ycesine ikar. Mustafa'ya bak, sabri Burak edindi de bu Burak onu gklere ekti, ikardi. Bu szleri syleyip derhal yrdler. Iste dostum ne olduysa da o vakit odu. Sabri setiler dogrulardan oldular. Ondan sonra in sehirlerine dogru yrdler. Analarini babalarini biraktilar lkelerini terk ettiler. O gizli sevgilinin yolunu tuttular. Ibrahim Edhem gibi ask onlari tahtlarindan etti. Elsiz ayaksiz ve yoksul bir hale dstler. Yahut sanki bir sarhos. Ibrahim Peygamber gibi kendisine atese atti. Yahut da ulu Tanri'nin sabirli kulu Ismail kendilerini aska kurban ettiler, onun hanerine boyun verdiler. Ask Imrilkays'i dudaklari kurumus susuz bir halde Arap lkesinden ekti. Nihayet Tebk'e geldi, orada kerpi ameleligi yapti. Padisaha, Arap padisahlarindan imrilkays, bu diyara kazan elde etmeye geldi. Aska av oldu, kerpi ameleligi yapiyor dediler. Padisah kalkti, gece vakti onun huzuruna gitti. Dedi ki: Ey gzel yzl padisah! Sen zamanin Yusuf'usun. Iki lkede sehiler ve gzellik bakimindan btn yceligiyle sana ram oldu. Erler kilicinin yznden sana kul oldular; kadinlar bulutsuz bir aya benzeyen yzne kle kesildiler. Bizim yanimizda konakla da devlet ve ikbale eriselim. Canimiz senin visalinle yzlerce defa tazelensin. Ben de senin kulunum lkem ve saltanatim da. Ey bunca saltanata tenezzl etmeyen! Byle bir hayli hikmetler syledi. Imrilkays ylece susup duruyordu. Birdenbire sirrinin yzndeki rty kaldirdi. Kulagina egilip ask ve derde it ne sylediyse syledi. Kendi gibi onu da bastan ikardi. Tebk padisahi da onun elinin tuttu, onunla dost oldu. O da onun gibi tahttan, kemerden bezdi. Bu iki padisah, uzak, uzak lkelerin yolunu tuttular. Ask zaten bu suu bir kere yapmamistir ki. Ask byklere baldir, ocuklara st. O her gemiye yklenen ve geminin agirligindan fazla oldugu iin batmasina sebep olan son yktr. Bu ikisinden baska daha nice sayisiz padisahlari ask saltanatlarindan, lkelerinden etmistir. Bu sehzadenin cani da in lkesinin etrafinda kuslar gibi tane devsirmeye basladi. Agizlarini aip sirlarini sylemeye kudretleri yoktu. nk ilerindeki sir, pek mhim ve pek tehlikeli bir sirdi. O anda yz binlerce bas bir pulaydi. Kizgin ask okunu yayina koymus, yayini kurmustu. Askin okunu yayina koymus, yayini kurmustu. Askin hosnutluk zamaninda kizgin degilken bile her an yle zalim bir huyu vardi ki. Bu hosnutluk zamaninda kizginlik degilken bile her an, yle zalim bir huyu vardir ki. Bu hosnut oldugu zamanda byle. Artik kizgin olunca neler yapmaz? Ben ne syleyeyim? Fakat can yaylasi, bu askin ldrdg, bu ask kilicinin kestigi aslana feda olsun. Bu esit ldrlme binlerce hayattan iyidir. Saltanatlar bile byle kulluga kurban olsun! Sehzadeler yzlerce korkuyla yzlerce ekinmeyle sirlarini kinaye yollu hafif, hafif birbirlerine sylyorlardi. Sirlara Tanri'dan baska mahrem yoktur. Ah'a ancak gkyz hemdemdir. Birbirlerine bir sey bildirirken aralarinda kendilerine ait istilahlar vardi. Alelade halk da bu kusdilinin bir kismini bellemistir de satafatlar satmislar, ululuklar etmeye kalkismislardir.

Fakat onlarin sz kuslarin seslerinin suretinden ibarettir. Ham kisi kuslarin ahvalinden gafildir. Nerede bir Sleyman ki kusdilini anlasin. Seytan da saltanat srer ama Sleyman degildir ki. Seytan Sleyman'a benzer tahta oturur, hile bilgisi vardir, fakat Biz ona kusdilini grettik sirrina mazhar degildir ki. Sleyman, Tanri'dan mustuluklara nail olmustu da bu yzden Biz ona kusdili grettik sirrina erismisti. Sen Min Ledn kuslarini grmemissin. Artik o hava kuslarina bak da onlardan anla. Simurglarin yeri, Kaf dagidir. Her haya1 oraya el atamaz. Ancak o birlesmeyi gren hayal o makami grr. Grdkten sonra da yine araya ayrilik dser. Fakat isi tamamiyla kesen ayrilik degildir bu. Bu is, bu makam her trl ayriliktan emindir. Ruha mensup olan o kalibin baki kalmasi iin gnes bir an kendisini kardan eker. Sen onlardan kendi canin iin bir dzenlik ara. Onlarin szlerinden istilah almaya kalkisma. Zeliha' da rekotundan d agacina kadar her seyin adini Yusuf takmisti. Onun adini gizli bir surette yazmis, mahremlerine o sirri bildirmisti. Mum atesten yumusadi dese bu sz, o sevili bize alisti, sevdalandi demekti. Ay dogdu, bakin dese yahut sgt agaci yeserdi diye bir sz sylese. Yapraklar ne gzel oynamakta rekotu ne hos yapiyor. Gl blblle sirrini syledi padisah sevgilisine sir syledi. Bahtimiz ne kutlu yaygilari dseyin, saka su getirdi gnes dogdu. Dn gece bir tencere kaynattilar iindekiler gzelce pisti, helmelendi. Ekmekler tuzsuz felek aksine dnmede. Basim agriyor basimin agrisi geti gibi bir sey sylese hep baska sey kastederdi. Birini vse onu ver birinden sikayetlense onun ayriligini anlatmis olurdu. Yz binlerce ad sylese maksadi, dilegi hep Yusuf'tu. Acikirsa onun adini sylerdi. Tok olursa onunla duyar, onun kadehinden sarhos olurdu. Susuzlugu onun adiyla geerdi. Batini serbeti onun adiydi. Derdi oldu mu onun yce adiyla derhal derdi yatisirdi. Hatta kis vakti sevgilisinin adi ona krk kesilirdi. Sevda aleminde sevgilisinin adi bu isi isler iste. Asagilik kisiler de her an o temiz adi anar ama bu tesir grlmez nk onlarda ask yoktur. Isa onun adiyla mucizeler yapti. Ne mucize grdyse onun adiyla gsterdi. Bir can Hakk'a ulasti mi onun zikri, bunun zikridir. Bunun zikri onun zikri. Byle can kendinden bosalir, sevgilisinin askiyla dolar. Testide ne varsa disina o sizar. Glme vuslat safraninin kokusunu verir, aglama uzaklik soganinin kokusunu. Halbuki bunlarin her birinin gnlnde yzlerce murat var. bu ask ve sevgi mezhebi degildir. Gndze nasil gnes lazimsa aska da sevgili lazim. Gnes o yze nikap gibidir. Nikapla sevgilinin yzn fark edemeyen, gnese tapar. Ondan el ek. Asikin gn de odur, rizki da. Asikin gn de odur, rizki da. Asikin gnl de odur, gnlnn yanisi da. Baliklara ekmek de sudur su da. Elbise de sudur, ila da, uyku da. Asik ocuga benzer. Mememden st emer durur. O iki alemde de stten baska bir sey bilmez. Fakat su da var ki ocuk st hem bilir, hem bilmez. Bu tarafta tedbirin yeri yoktur. Bu define bildiren kitap, aani da ailani da bulsun, define sahibi de defineye de nail olsun diye ruhu hayretlere dsrmstr. Ruh bu yryste hayran olmaz. Hayret syle dursun defineyi bi bildiren kitabi elde eden ruh deniz kesilir sel ve irmak degil. Buldugunu buldu mu kendisi kaybolur. Bir sel gibi denize gark olur gider. Tohum yok oldu da ondan sonra bitti, incir haline geldi. "Ben de sen lmeyince altin vermedim ya sz budur iste. Byk kardesleri dedi ki: Kardeslerim beklemeden canim agzima geldi. artik bir seye aldiris etmiyorum sabrim kalmadi. Bu sabir beni adeta atese atti. Sabretmeden takatim tak oldu. Basima gelen sey asiklara ibret kesildi. Ayrilik yznden canima doydum. Ayrilikta yasamak mnafikliktir. Ayriligin derdi, niceye bir beni ldrecek kes basimi da ask, bana bir bas bagislasin. Dinim askla yasamaktir. Bu canla bu basla diri kalmak bunlarla yasamak benim iin ayiptir, ardir. Kili

asikin canindan tozu topragi iler sprr. nk kili, sulari kknden mahveder. Ey gzel mrlerdir Hayatim lmmdendirdiye asikinin davulunu dvp durmaktayim. Beden tozu kalkti mi ayim parlar. Can ayim saf bir hava bulur. Can su kusu oldugunu dava etmede. Artik bela tufanindan feryat eder mi hi? Gemi paralanmis kaza ne gam? Onun gemisi suya ayak basivermektir. Canim ve bedenim bu dava ile dirildi. Artik ben bu davadan nasil vazgeer, nasil sukut edebilirim? Rya grrm ama uykuda degil. Dava edip duruyorum ama yalanci degilim. Yz kere kellemi kessen mum gibiyim ben. Daha ziyade aydinlanir, etrafi daha aydinlik bir hale getiririm. Ates nden arttan btn harmani sarsa gece yolcularina ayin harmani kafidir. Yusuf'u kardeslerinin hilesi Yakub peygamberden gizledi. Onu hileyle gizlediler. Fakat gmlek nihayet gammazlikta bulundu. Iki kk kardesi byk kardeslerine gtlerde bulundular. Dediler ki. Dsecegin tehlikelerden bihaber olma. Kendine gel, yaralarimiza tuz ekme. Babayigitlik taslayip yahut spheye dsp bu zehri imeye kalkisma. Her seyden haberdar olan bir seyin tedbirine uymadika kalb gzn aik olmadigi halde nasil yol gidebilirsin? Vay o kusa ki kanadi bitmeden ycelere umaya kalkisir da tehlikeye dser. Insana kol kanat akildir. Adamin akli olmazsa kendisine baska bir akli kilavuz etmesi gerektir. Ya stn ol ya stnlg ara. Ya grs sahibi ol yahut bir grs sahibi ara. Akil anahtari olmaksizin bu kapiyi amaya kalkismak beyhudedir dogru degildir ailmaz. Heva ve heves yznden btn bir alemi tuzaga tutulmus gr. Ila rengindeki yaralara karmis bil. Yilan lm gibi ggsnn stne dayanip ayaga kalkmis agzina da kus avlamak iin byk bir yaprak almistir. Otlar arasinda o da bir ot gibi boy vermistir. Kus onu bir dal sanir yemek iin yapragin stne oturdu mu yilanin ve lmn agzina dser. Bir timsah agzini aar dislerinin evresinde uzun, uzun kurtlar vardir. Yediginin artigindan dislerinin arasinda kalanlar kurtlanir. Dislerinin evresinde kurtlar peydahlanir. Kuscagizlar kurtlari o rizki grp o tabutu otlak sanirlar. Agzi ansizin kuslarla doldu mu derhal nefesini eker agzini kapar. Bu ekmeklerle aziklarla dolu olan alemi o timsahin ailmis agzi bil ey rizik kazanan kurt ve yeme derdine dsp zaman timsahinin hilesinden emin olma. Tilki topragin altina yayilir topragin stnde de hileli tohumlar vardir. Nihayet bir karga gaflette bulunur oraya gelir konar. O hilebaz da derhal onun ayagini yakaliyi verir. Hayvanlar da yz binlerce hile varken artik hayvanlardan daha stn olanda ne hileler bulunur? Zeynel-abidin gibi elinde bir Kuran, fakat yeninde kahredici bir haner! Sana gelerek efendim der. Fakat gnlmde bylerle hilelerle dolu bir Babil var. ldrc zehrin grns baldir sttr. Kendine gel de haberdar bir pirin sohbeti olmadika yrme. Heva ve heves lezzetlerinin hepsi hiledir, riyadir. Her lezzet etrafi karanliklarla evrilmis simsek isigina benzer. Derhal gelip geen simsek nuru, yalan ve geici bir seydir. evresinde karanliklar var, yolunsa uzaktir senin. Onun isigiyla ne bir kitap okuyabilirsin, ne bir konaga at srebilirsin. Yalniz simsek isigina kapildiginin suu olarak dogu nurlari senden yz evirir. Kilavuz olmadika simsek isigi seni geceleyin mil, mil karanlik bir ukura eker. Gah, daga dsersin, gah dereye. Gah bu yana dsersin, gah o yana. Ey mevki arayan, zaten kilavuzu grmezsin. Hatta grsen bile ondan yz evirirsin. Ben bu yolda altmis mil yol yrdgm halde bu kilavuz hala bana sapik diyor. Bu sasilacak adamin szne kulak asarsam yola yeni bastan baslamam lazim. Halbuki ben bu yolda mrm harc ettim. Ne olursa olsun artik git oradan dersin. Evet yol yrdm ama simsege benzeyen zanninca. O astigin yolun onda birini doguya benzeyen vahyin

izine uy da yr. Zan, dogruyu bilmez ayetini okudugun halde yle bir simsege uydun da dogudan kaldin ha. A khne adam, ya bizim gemimize gir, yahut o gemiyi bizim gemiye bagla. Fakat bu sz sylenince duyan der ki: bu ululugu nasil birakayim, kr gibi sana uyup nasil gideyim? Krn kilavuzla gitmesi elbette daha iyidir. nk bundan insana bir ayip gelirse, brnden yz ayip gelir. Pireden adeta akrebe kamada, bir islakliktan kaip denize dalmadasin sen babanin cefalarindan kaip oglancilarin, ktlklerin, pisliklerin arasina kaiyorsun. Yusuf gibi bir i sikintisi yznden gezelim, oynayalim deyip gidiyor, bir kuyuya dsyorsun. Bu gezinti yznden onun gibi kuyuya dsyorsun ama nerede onun gibi sana yar olacak Tanri inayeti? Yusuf, o gezintiye babasindan izin almadan gitseydi mahsere kadar kuyudan ikamazdi. Babasi, gnl olsun diye ona izin verdi. Dedi ki: Mademki gnln gezmeye akmada. Hadi hayra karsi. Hangi kr olursa olsun bir Mesih'ten bas ekerse o ifitasina dogru yoldan kalir. Grse de gznn isiklanmasi mmkndr. Fakat bu ekinmesi yznden bsbtn krlesip kaldi. Isa ona gel der, bana saril. Ey kr, o yce srme bendedir. Krsen bile benim mucizemle aydinliga ulasir, can Yusuf'unun gmlegine nail olursun. Sana o sinikliktan sonra gelen ululukta devlet vardir. O devlet sana yol gsterir. Eli ayagi olmayan devleti terk et a kart esek, terk et! Pirden baska stat ve basbug olmasin. Fakat yas bakimindan pir degil, dogru yol piri. Karanliga tapan, pirin emri altina girdi mi aydinligi grr. Sart teslim olmaktan ibarettir. Uzun ise girismek degil. Sapiklikta kosup yelmenin faydasi yoktur. Ben bundan byle esir yolunu aramam. Pir ararim, pir ararim, pir! Gklerin merdiveni pirdir, ok nereden firlar, havalanir? Yaydan. O agir gvdeli Nemrut, Ibrahim'in yznden gerkes kusiyle beraber gklere sefer etmedi mi? Bir hayli ycelere ikti ama herkes bu gkten yukariya ikamaz ki. Ibrahim ona dedi ki: Ey yolcu er, adamin ben olursam, bana uyarsan, bu sana daha iyidir. Ycelere ikmak iin beni merdiven edinirsen umaksizin gkyzne ikarsin. Hani gnln ekmeksiz, aziksiz simsek gibi batidan da doguya dek gidisi gibi. Hani gn battiktan sonra insanlarin duygularinin geceleyin uykuda sehirleri gezip tozdugu gibi. Hani arifin oturup durdugu halde gizli bir yoldan yzlerce aleme gittigi gibi. Byle gidis mmkn degilse o ilden gelen bu haberler, kimden geliyor yleyse? Bu haberlerde bu dosdogru rivayetlerde yz binlerce pir ittifak etmistir. Bu kaynaklarda, yle zanla kurulmus bilgilerde oldugu gibi trl, trl degil bir tane bile aykiri sey yoktur. O arayis karanlik gecede kible arayisina benzer. Buysa yle bir haldir ki gn ortasi Kabe de iste orada durup durmada. Kalk ey Nemrut adamlari kanat edin. Bu gerkesler, sana merdiven olmaz. Ey zayif adam, czi akil gerkese benzer, o daima les yer de yle uar. Abdal'larin akliysa Cebrail'in kanadi gibidir. Mil ,mil yol alir ta sidre glgesine uar. ben padisahin doganiyim. Gzelim izim kurtlu, ben lese aldiris bile etmem, gerkes degilim ben. Gergesi birak, senin adamin ben olayim. Benim bir kanadim yzlerce gerkesten iyidir. Niceye bir krce at kosturup duracaksin? Sanat iin de usta gerek kazan iin de. Kendini in lkesinde rezil etme. Bir akilli er, ara, ondan ayrilma. O zamanin Eflatunu ne derse ona uy. Kendine gel, heva ve hevesi birak, onun dilegince hareket et. in lkesinde herkes inanarak ve kuvvetle padisahimiz, anadan dogmamistir; onun hibir oglu yoktur. Hatta bir kadini bile kendisine yaklastirmamistir der. Padisahlar hakkinda oglu kizi vardir diyen, boynunu keskin kilica es etmistir. Padisahsa madem ki der; bu sz syledin karim oldugunu ispat et; kizim oldugunu ispat ettin mi keskin kilicimdan emin olursun. Yahut da sphe etme ki senin boynunu keserim. Canindan hirkani eker ikaririm! Ey yalan dolu szler syleyen sen hibir suretle basini kilitan kurtaramazsin. Ey bilgisizlikten batil szler syleyip duran! Kesik baslarla dolu olan hendegi gr.

Bu grlt yznden dibinden ta agzina kadar kesik baslarla doludur bu hendek. Bu baslarin sahipleri hep bu ise giristiler bu dava yznden baslarini verdiler. Kendine gel de ibret gzn a, bunlari gr, byle bir davaya girismeye kalkisma. Kardes sen bu ise giristin ama mrmz bize zehir edeceksin. Birisi krlkle ve bilmeden yzyil yrrse o astigi yol, yoldan sayilmaz. Silahsiz savasa gitme. Korkusuzlar gibi tehlikeye atilma. Kardesleri bu szler sylediler ama o sabirsiz sehzade dedi ki: Bana bu szlerden nefret geliyor. Ggs atesle dolu bir mangala benziyor. Ekin kemale geldi artik orak zamani. Gnlde bir sabir vardi, simdi o da kalmadi. Sabrin yerine ask gelip oturdu. Askin dogdugu gece sabrim ld. O lp gitti. Tanri sizlere mr versin. Ey sz dinleyen ben sz sylemeden de getim dinlemeden de. Artik soguk demir dvmeye kalkisma. Hey gidi hey. Ben bas asagi gelmisim, ayagimi birak benim. Nerede benim bedenimin czlerinde bir akilli fikir? Ben deveyim gcm yettike yk ekerim. Dstm m kesilmem daha yeg. Kesik baslarla dolu yzlerce hendek olsa benim derdime karsi ancak bir eglencedir bu. Artik ben heva ve heves davulunu korkumdan kilim altinda almayacagim. Ben artik sahraya bayrak dikecegim ya basimi verecegim, ya sevgiliyi grecegim. O sarabi imeye layik olmayan bogazin kililarla hanerlerle kesilmesi daha iyi. Onun vuslatiyla aydinlanmayan gzn agarmasi kr olmasi daha yeg. Onun sirrina mahrem olmayan kulagi kknden kopar. O basta hos grnmez. O cmertlige sahip olmayan elin kasap satiriyla kirilmasi daha hos. Onun yrysne can vermeyen, onun nerkis bahesine canla basla gitmeyen ayak yok mu? O esit ayagin bukagiya vurulmasi daha dogrudur. O esit ayak nihayet basa dert olur. Ya bu yolda muradima erisirim, yahut dogan gibi o yoldan dner yine yurduma gelirim. Belki muradima erismem sefere baglidir. Seferde bulamaz isem belki de oturdugum yerde bulurum. Sevgiliyi yle bir arayayim ki onu aramaya lzum olmadigini bilinceye kadar bu aramadan vazgemeyeyim. Zamanenin evresinde dnp dolasmadika o beraberlik kulagima girer mi benim? Uzun ve uzak yerlere dsmeden bu beraberlik sirrini nasil anlayabilirim? Tanri kullariyla beraber oldugunu anlatti, sonra da bu sirri gnln aksetsin, bununla kanaat etmesin, bu sirri arastirsin diye gnl mhrledi. Gnl seferlere dst yollar asti. Ondan sonra gnldeki mhr ati. Hesaptaki iki yanlis gibi hani. O iki yanlistan sonra hesap aydinlanir, dogrulur ya, tipki onun gibi. Fakat seferden sonra der ki: bu beraberligi bilseydim hi onu arar miydim? Iyi ama onu anlamak sefere baglidir. O anlayis keskin fikirlerle elde edilmez ki. Hani seyhin borcunun verilmesi de o ocugun aglamasina bagliydi ya. Helvaci ocuk zari, zari agladi da o ulular seyhinin borcunu dediler. Bu manevi hikaye bundan nce Mesnevi iinde sylendi. Ondan baska bir yerden tamah etmeyesin iye bir yerden gnlne bir korkudur dser. Fakat bu tamaha bir baska fayda verir; o muradin baska bir kimseden meydana gelir. Ey birere sikica baglanan maksadini oradan uman yce agatan meyve elde edeyim diyen! O maksadin oradan olmaz da Tanri onu baska bir yerden verir. Peki o seyi sana umdugun taraftan vermeyecekti de neden o tamahi sana verdi? Gnlne bir hayret gelsin diye bir hikmet bir kudret gstermek iin. Ey fayda dileyen! Muradim acaba nereden meydana gelecek diye gnln hayran olsun diye. Bu suretle kendi aczini bilgisizligini bilirsin de gayba olan inanin bsbtn fazlalasir. Gnlm de menfaat gelecek yerde hayrete dser. Acaba bu tamahtan bu mitten ne hasil olacak dersin. Terzilikten rizik umarsin, sag olduka terzilikle geinir giderim dersin. Derken rizkin kuyumculuktan meydana geliverir. Halbuki o vehmine bile gelmemisti senin. Peki, o rizik oradan meydana gelmeyecekti de terzilige tamahin nedendi? Tanri bilgisindeki essiz rneksiz bir hikmet

yzndendi. Tanri onu ezelde yle yazmisti. Dsncen sasirsin, btn hnerin, isin gcn hayranliktan ibaret oldun diye Tanri bu hikmeti halk etti. Acaba sevgilinin vuslatina bu alismasiyla mi ererim. Yoksa bedeni alismam olmaksizin baska bir yoldan mi sevgiliye ulasirim? Maksadima bu yoldan erisecegim demem. Yalniz bakalim, istegim nereden meydana gelecek diye irpinir dururum. Basi kesilmis kus can bedeninden nerede kurtulacak diye her yana kosar irpinir , irpinir ya. Ben de ya bu ikisla muradima nail olurum, yahut burlarla ssl gkteki baska bir burtan muradima ererim dersin. Mal ve akara konmus bir mirasyedi vardi. Kondugu mirasin hepsini yedi, iriplak kaldi. Miras malinin zaten vefasi yoktur. Geip gider fayda etmez, geip gider sahibi ondan ayriliverir. Mirasa konan malin kadrini bilmez nk kolay buldu. Dileyip savasmadi pek o kadar zahmet ekmedi ki. Sana da Tanri bu cani bedava verdi de o yzden caninin kadrini bilmiyorsun. Adamin elindeki para da gitti, kumas da gitti, evler de gitti. Yikik yerlerde baykuslar gibi kalakaldi. Dedi ki: Yarabbi mal, mlk ekmek azik verdin, hepsi gitti. Ya ltfet bir geim ver, yahut da lmm yolla. Gnlnden her sey bosalinca yarabbi, yarabbi demeye koyuldu. Rabbim beni kurtar, bana yardim et demeye basladi. Peygamber inanan, kamisa benzer demistir. Ii bos olunca feryat eder. Fakat kamisin ii dolu oldu mu algici onu elinden atar. Sakin dolu olma. Onun elinden gelen zarar da hostur. Bos olda Tanri'nin iki parmagi arasinda hos bir hale gel. nk btn alem yokluk sarabindan sarhostur. O mirasyedinin de azginligi gitti, gzlerinden yas bosandi. Gzyaslari, din mahsulne su verdi. Nice ihlas sahibi vardir ki aglar, sizlar, duasindaki ihlas dumani da gge kadar gider. Sulularin sizlanmasindan bir d agaci kokusu, bu gzelim gk kubbenin ta ycelerine kadar varir. Bunun zerine melekler Tanri'ya sizlanmaya baslarlar: Ey her duayi kabul eden, ey siginilan Tanri! Sen yabancilara bile ihsanda bulunursun. Her istah sahibi, dilegini senden diler. Tanri buyurur ki: bu onu horlamak iin degil. Ona ge ihsan etmem, onun faydasinadir. Ihtiyaci onu gafletten ayiltti, bana evirdi; saindan tuttu, eke, eke benim tarafima getirdi. Dilegini verirsem yine dner, o oyuncaga kapilir gaflete gark olur gider. Geri ey siginilan en dsknlere yardim eden Tanri diye gnl kirik perisan bir halde aglayip sizlanmada ama o aglasin, sizlasin. Bana onun sesi hos gelmede. O yarabbi demesi sirlarini sylemesi hosuma gidiyor. Yalvararak basindan geenleri anlatarak beni her esit aldatmada. Dudu kuslariyla blblleri seslerinin gzelligi yznden kafese koyarlar. Fakat kuzgunla baykusu hi kafese korlar mi? Gzel seven bir ekmekinin yanina iki kisi gelse, bir tanesi ihtiyar, bir tanesi de gzel bir delikanli olsa. Ikisi de ekmek isteseler ekmeki hemen bir somun kapip al deri ihtiyara verir. br boyu boyu gzel olana hemencecik ekmek verir mi? Onu geciktirir. Der ki: bir zamancagiz bekle hele. Evde taze ekmek pisiriyorlar. O sicak ekmek bir mddet sonra gelse bile yine hele otur der, helva da gelecek simdi. Byle , byle onu geciktirir, oyalar gizli bir yoldan avlamaya baslar. Benim seninle bir mddet isim var. ey dnya gzeli, bekle hele der. Iste mminlerin iyiden ktden bir murada hemencecik nail olamamalari iyice bil ki bu yzdendir. Mirasyedi, mirasi yiyip bitirdi. Yoksullasti, yarabbi demeye aglayip sizlanmaya basladi. Zaten rahmetler saan bu kapiyi kim dvd de Tanri icabet etmedi bu kapi ailip ona yzlerce bahar sailmisti. Rya grd bir hatif ona dedi ki: sen, Misir'da zengin olacaksin. Yr Misir'a git. Isin orada dzelecek. Tanri niyazini kabul etti. O ricalari kabul eden Tanridir. Falan yerde byk bir define var. onun iin ta Misir'a kadar gitmen gerek. Ey khne adam durmadan hemencecik Bagdat'tan kalk, Misir'a seker kamisligina kadar git! Adam,

Bagdat'tan kalkip ta Misir'a kadar gitti. Misir'i grnce sirti kasindi. Sikintisini gidermek iin hatifin vadine mitlenerek Misir'a gitti. Hatif falan mahallede falan yerde gml pek nadir, pek degerli bir define var demisti. Oraya kadar gitti ama az ok hibir geinecek parasi pulu kalmadi. Halktan dilencilik etmeye niyet etti. Fakat yz tutmuyor, utaniyordu. Sabretti, zlp durdu. Derken yine aliktan kivranmaya basladi. Dilencilikten baska bir aresi kalmadi. Dedi ki: geceleyin yavas, yavas ikarim: karanliktan grnsem de o suretle dilenirim. Gece kusu gibi geceleri Tanri'ya zikrederim, elbette bir kapidan yarim dirhem bir sey elde ederim. Bu dsnceyle taraf, taraf gezmeye basladi. Bir zaman utangaligi mevki mani oluyor, bir zaman da alik, kendisine hadi iste diyordu. Gecenin te biri geinceye kadar isteyeyim mi yoksa dudaklarim kuru bir halde uyuyayim mi? Diye bir ayagini ileri atmada bir ayagini geriye ekmedeydi. Ansizin o adami sokakta beki yakaladi. Dayanamadi, bir hayli yumrukladi, sopayla dvd. O karanlik gecelerde halk hirsizlardan ok zarar grmst. beki o korkun ve menhus gecelerde hirsizlari iyiden iyiye arastirmadaydi. Halife geceleyin kimi sokaklarda dolasiyor grrseniz benin adamlarindan, akrabalarimdan bile olsa yakalayip elini kesin demisti. Padisah bekiyi iyice tehdit etmis, neden demisti,hirsizlara byle merhamet etmektesiniz? Neden onlarin yalarina kaniyorsunuz, yahut neden onlardan rsvet aliyorsunuz? Hirsizlara ve her menhus adama acimak zayiflari vurmak ve onlara merhamet etmektedir. Kendine gel de bu sikinti yznden almadan vazgeme. O sikintiya o eziyete pek bakmada umumimi sikintiyi umumi eziyeti gr. Serri defetmek iin isirilan parmagi kes at. Bedeninin helak olacagina zulme ugrayacagina bak. Tesadf bu ya o gnlerde hirsizlar pek ogalmisti. Piskin, ham bir ok hirsiz belirmisti. Iste beki o adami byle bir zamanda yakalamis. Sayisiz ktek atmis, sopayla iyice dvmst. O yoksul dvme dogruyu syleyecegim diye bar, bar bagirmaya baslamisti. Beki dedi ki. Peki mhlet verdim syle ne hileye attin bakalim? Divan ehli, bekiyi kinamislar, neden hirsizlar bu zaman ogaldilar? Bu okluk senin ve senin gibilerin yznden. nce irkin ve pis arkadaslarini gster. Yoksa hepsinin cn senden aliriz. Bu suretle her mal sahibinin altini da emin olsun demislerdi. Adam agiz dolusu yeminlerden sonra ben ne ev yakan birisiyim ne yankesici. Ben ne hirsizim ne zalim. Ben Misir'da garip bir Bagdatliyim dedi. Ryasini, ryada hatifin kendisine bir define haber verdigini syledi. Bekinin gnl rahatlasti, adamin dogru syledigini anladi. Yemininden dogruluk kokusu gelmekteydi. Sznden, iinin rekotu gibi yandigi anlasiliyordu. Gnl dogru szden huzur ve skun bulut susuzun suyla hararetini teskin etmesi gibi. Ancak bir illete tutulmus olan mahcup gnl dogruyu anlamaz. O peygamberlerle ahmak bir adami bile ayirt edemez. Yoksa mahallinden kopup gelen o haber aya bile gelse onu ikiye bler. Ay ikiye blnr de o hicap altinda kalmis gnl blnmez. nk o sevgili degildir. Onu tanri reddetmistir. Bekinin gzleri yasardi, bir kaynak oldu adeta. Fakat kuru szden degil, gnl korkusundan. Bir sz cehennemden kopar, adamin dudagina kadar gelir. Bir sz de can sehrinden kopar, dudaga gelir. Bu dudak cana canlar katan denizle eziyetler zahmetler denizi arasinda bir berzahtir. Sehirlerdeki kyl pazarina benzer adeta. Etraftan alisveris iin hep oraya gelirler. Kusurlu kumasla adamin kesesini berbat eden kalp aka ve inci gibi degerli ve pahali kumas, hep oradadir. Bir kyl pazarindan kim daha ziyade ticaretten anlar, geer kalp akayi grr, tanirsa kar eder. Kyl pazari bu esit adama kar yeri olur. Baskasina da krlg yznden su ve zarar yeridir. Alem czlerinden her biri teker, teker aptala dgmdr, ustaya dgm amak. Birine sekerdir, brne zehir. Birine ltuftur. brne kahir.

Her cansiz sey, peygambere hikayeler syler. Kabe haciya taniklik eder, sz syler. Mescit de namaz kilana taniklik verir, ta uzak yollardan bana gelirdi der. Ates, Halil'e gl ve reyhan kesilir. Nemrud 'a uyanlaraysa lmdr derttir. A gzelim bunu defalarca syledim, fakat sylemeye doyamiyorum ki. Solup sararmamak iin defalarca ekmek yedin iste bu hep ekmek. Nasil olur da usanmazsin? Mizacindaki itidal yznden yine acikirsin. Bu alikla da senin hazimsizligin yanar gider. Kimde alik derdi varsa bedeninin her cz diger czyle bagdasir yenilesir. Lezzet aliktan gelir, yeni bir yemekten degil. Alikla yenen arpa ekmegi, sekerden lezzetlidir. O usangalik da szn tekrarindan degildir, a olmadan ve hazimsizliktandir. Dkkandan ba, ve hara almadan dedikodudan halki aldatmadan usanmazsin. Altmis yil giybette bulunsan, insanlarin etini yesen yine doymazsin. Kadinlari avlamak iin isvelerde bulunursu. Defalarca gzel szler sylersin de bir trl usan gelmez. Son syledigin sz, ondan ncekinden daha yanarak, daha evik bir halde ilk sylediginden yzlerce daha hararetli olarak sylersin. Dert eski ilaci yeniler. Dert her usanmis bezmis dali kirar. Eskileri yenileyen kimya derttir. Nerede dert varsa orada usan ne gezer? Kendine gel de usantan soguk,soguk ah etme. Dert ara, dert ara, dert ara dert! Abes ilalar, derde dermen aramak iin hile dzerler. Yol kesicilerdir ba diye para almaya kalkisirlar. Aci su iildigi zaman soguktur, hos gelir ama susuzlugu kesmez. Yalniz bir hiledir dzer, yzlerce yesillik bitiren tatli suyu arastirmaya mani olur. Her kalp altin da tipki bunun gibi nerede iyi ve gzel altin varsa onu arastirmaya mani kesilir. ey mrit senin muradin benim, beni al diye hileyle kolunu kanadini keser. Senin derdini ben ekerim der ama o dert degildir, tortudur. Grnste sana tabidir ama hakikatte seni alt eder. Yr yalanci dermandan ka da derdin, sana derman olsun, iyilessin, miskler sasin. Beki evet sen ne hirsizsin ne kt bir adam. Iyi bir adamsin ama aptalsin, ahmaksin. Bir ryaya inanmis bir hayale kapilmis bu kadar yol asip buralara gelmissin. Aklin yok galiba. Ben yillardir bir teviye Bagdat'ta bir define var filan yerde filan mahallede gmldr. Diye grrm. Der demez adam kendine geldi. nk beki kendisinin mahallesini sylyordu. Beki szne devam etti. Yr derler filanin evinde o define. Adam bsbtn ayildi. nk o dsman kendisinin evini ve adini sylemekteydi. Beki sylyordu: ben defalarca bu ryayi grdm Bagdat'ta byle bir define var dediler de bu hayale kapilip yerimden bile kipirdamadim. Sense hi usanmadan bir ryaya kapilip buralara kadar geliyorsun. Ahmak adamin ryasi da aklinca olur. Akli gibidir degersizdir bir seye yaramaz. Bil ki akli ve ruhu da zayif oldugu iin kadinin ryasi erkegin ryasinda daha asagidir daha degersizdir. Akli kit ve ahmak adamin ryasinda bir kiymet olmaz. Akilsizliktan ne ikar yel gibi bir rya. Adam kendi kendine define evindeymis de neden yoksulluktan feryad ederim. Definenin basinda ne kadar gaflet iindeymisim ne kadar da perde ardindaymisim gzm rtlyms dedi. Bu mustuluktan sarhos oldu, derdi kalmadi. Dilsiz dudaksiz yz binlerce hamd okudu. Iinden nasibine ermek iin bu sikintiya ugramak lazimmis halbuki abihayat benim meyhanemdeymis. Yr ben yce bir nimete nail oldum kendimi mflis saniyordum. O krlge ragmen bu nimeti buldum. Ister bana ahmak de ister asagilik bir adam o define benim oldu ya sen diledigini syle. Ben sphesiz olarak muradimi grdm. A kt agizli sen ne istersen syle. Ey ulu er sen bana dertli de. Sence dertliyim ama kendimce hosum ben eger bu is aksine olsaydi da sana gl bahesi bana hor hakir bir yer kesilseydi vay bana.