31.03.

2009
YENİ EKONOMİ / 5. DERS

*Yeni ekonomi diye bir faaliyetten bahsedebilmemiz için 12 maddenin bir

arada olması gerekiyor.
1-Bilgi Ekonomisi: Artık her mal dünyada her ticari eylem, bilgi ile
ölçülebilir noktaya gelmişti. Bilgi ve teknoloji diye altını sürekli
çiziyorum. Bu anlamda sanayi devriminden sonra bilgi çağının açılmasıyla
beraber sanayi ürünleri miladını doldurmuş yavaş yavaş dünya ülkelerine
doğru kaymaya başlamış sanayi üretimine dair her şey artık üçüncü dünya
ülkelerine uzak doğuya kayıyor. Bunun en önemli sebeplerinden biri ucuz
işçilik ve bilgi çağını yakalamış ülkelerde ise bilgi temelli ürünlerin
var olduğunu görüyoruz. Daha doğrusu ürünlerin sanayi ülkelerinde mamul
haline getirilen ürünlerin temellerinin atıldığı ülkeler aslında bu
devletler, bilgi çağını yakalamış devletler. Bunlar fikirleri ortaya
atıyorlar. Geliştirmeleri yapıyorlar ve üretim noktasına gelindiğinde
bunlar üçüncü dünya noktalarına gidiyor.
2-Dijital bir ekonomidir: artık fiziki birtakım üretim faktörleri ortadan
kalkmaya başladı dedik. Üretimin yerine artık sadece dijital verilerle,
ağlarla 1 ve 0’larla ifade edilmeye başladı her şey. Yani üretim dediğimiz
süreç, gerçek ortamdan dijital ortama doğru kaymaya başladı. dijital
ortamda birtakım üretim faaliyetleri gerçekleşmeye başladı. takdir
edersiniz dijital ortam da üretilen mamul de bir anlamda yavaş yavaş sanal
bir takım ürünler haline dönüşmeye başlıyor.
3-Sanallaşma olarak karşımıza çıkmaya başlıyor. Dijital dünyanın ürettiği
ürünlerin sanal karşılıklarından bahsediyoruz. Şimdi internete girince
hepiniz görürsünüz. Birtakım sanal mağazalar ortaya çıkıyor. Her ürünle
ilgili aradığınız sanal birtakım mağazaları görmeniz mümkündür.
Bilgisayarınıza hard disk alacaksanız alışveriş bile yapacak olacaksanız
migros’tan alıyorsunuz. Sanal bir alışveriş sepetiyle ürünlerinizi
alıyorsunuz. Ancak nihayetinde gelen şey sanal değil gerçek. Ticari olarak
Pazar yerleri yavaş yavaş dijital ortama kayıp sanal bir şekil almaya
başladı.
Tabii bu gelişim sürecinde ticaretin sanallaşmasına doğru giden gelişim
sürecinde yapısal dönüşümler de var. büyük devasa holdinglerin yerlerini
artık daha küçük şirketler almaya başlıyor. Çünkü yatırım maliyetlerinin
ciddi anlamda düştüğünden söz ediyor Tapsscot. Holding kuracaksınız,
üretim bandı geliştireceksiniz, teknoloji yatırımı yapacaksınız, işçi-
mühendis buna benzer beyaz yakalı memur istihdam edeceksiniz ciddi anlamda
dağıtım kanalı kurmak durumundasınız, birtakım pazarlama faaliyetleri
yaratmak durumundasınız.
4-Bunların hepsi molekülerleşmeyle beraber ufalıyor ve küçülüyor. Hatta
ortadan kalkmaya başlıyor. Dijital ortamda kuracağınız mağazanın işçi
maliyeti, dağıtım gideri yoktur. Sadece teknolojik yatırım gerektirir.
Server kuracaksınız. Dolayısıyla holdinglerde ya da firmalarda şirketlerde
gördüğünzü büyük devasa örgütlenme yapıları (çapraz, yatay, dikey)
ufalıyorlar. Molekülerleşme bir anlamda yapı taşlarına ayrılmak demek,
daha küçük birimler haline gelmeye başlıyor. Dolayısıyla burada gördüğünüz
herkes bir anlamda tüccar kimliğine kavuşma ihtimali oluyor. Biraz
teknolojik altyapı yatırımıyla beraber sanal bir e ticaret şirketine sahip
olmak içten bile değildir.
Eski kıyafetlerimizi e-bay’de satmak da yeni ekonomik faaliyetlerin bir
örneğidir. E bay’de birtakım sanal dükkan yeri satışları vardır.
Gittigidiyor.com sanal bir dükkan alan ayırır. Siz burayı istediğiniz ismi
koyun. Siz orada bu ürünlerin fotoğraflarını çekip koyarsınız. Hiçbir
maliyetiniz yoktur. Belki gittigidiyor.com a ufak bir alan bedeli
ödersiniz ama onun dışında dağıtım mamliyetlerini birtakım tedarikçi kargo
firmaları halledecektir. Dolayısıyla siz de ikinci el mağaza açmak gibi
internet üzerinde bunu yapabiliyorsunuz. (gittigidiyor.com e-bay’e
satıldı)
*Bu söylediğim yapı tamamen ağ üzerinde gerçekleşen bir yapı. Geçen
haftalarda anlatmıştım ağın değerini belirleyen şey o ağa bağlanan düğüm
yani insan sayısıydı. Metcalf dell’in kurucu ortaklarından biridir. Diyor
ki ağın değerini belirleyen şey o ağa bağlanan düğümlerin sayısıyla
paralel gelişmektedir. Ne kadar çok insan networke abğlanırsa o ağın Pazar
değeri aynı oranda yükselecektir.
Dolayısıyla bu bir anlamda sizin ticaret yapmanız için Pazar yeri ve hedef
kitlenizi seçmenizi belirleyen unsurlarından biridir.
Bu şunun gibidir Gaziosmanpaşa’nın bir sokağında dükkan açmakla
Nişantaşı’nın göbeğinde dükkan açmakla doğru orantılıdır. Ağ üzerinde ne
kadar çok insan varsa sizin ürünlerinizi tüketicilere ulaştırma şansınız o
kadar artacaktır. Böyle bir ağ ekonomisi mantığı ile açıkladığı
Tapsscot’un açıkladığı bir kavramdır. Ağ üzerinde yapılan tüm faaliyetler
sanal birtakım ticaretin ürünüdür. Ve ağın değeri ile de doğru
orantılıdır. Dolayısıyla Tapsscot ağ ekonomisi maddesini ortaya atarken o
ağın birçok insan tarafından talep görmesini ortaya atmıştır. Şimdi de
bakarsanız Türkiye’de internetin gelişim hızına, neredeyse çarpılar
bazında artarak devam ediyor.
*Facebook 3 milyon galiba kullanıcı sadece Türkiye’de istihdam ediyor.
facebook üzerinde sağ tarafta gördüğünüz reklamlar o mağazaların onu satan
şirketlerin ağdaki değerini de ortaya koyuyor. 3 milyon kişiye ulaşmak
anlamına geliyor.
*Bir fark yaratan özelliği olan ürünleri orada görüyorsunuz. Dolayısıyla
burada bir anlamda oradaki ticaretin devamını sağlayan bir faktör.
*Facebook’un kenarında sütundan alışveriş yapıyor olmakla, amazon.com’dan
kitap sipariş ediyor olmak ağ üzerinde aynı mantığa geliyor. İkisinde
dijital ortamdan alışveriş yapıyorsunuz. Ben sınırlı bir kullanıcı olmama
rağmen ağ üzerinden birçok şey satın aldığımı görüyorum.
*Yorucu değil.
*İletişim teorilerinden biri ortaya atılırken “Kültür kodları önemli bir
faktördür. Hangi ülkede yaşıyorsunuz, hangi kültür kodlarına sahipsiniz.
Bunlar iletişimi yani mesajı anlamlandırmada önemli bir faktördür” diyor.
İnternet gazeteleri çoğalmaya başlayınca Dünya Gazeteciler Birliği
Madrid’de toplanmış ve oradaki toplantıda internet gazetelerinin gelişimi
ve geleceğini tartıştılar. Orada en çok konuşulan konu şu idi. Birçok
insan fiziki gazeteyi ele alıp sayfalarını çevirip koklamayı hatta
havobaya giderken koltuğunun altında götürmeyi sever bu bir kültür
alışkanlığıdır. Bu alışkanlığın ilk önce kırılması gerekiyor internet
gazeteciliğinin önünü açmak için demişlerdir.
*Yeni ekonomik faaliyetlerde gelişim çok artmaya başladı. Sadece
giyeceğimiz tişörtün renklerine bakmıyorlar. Üzerindeki desen vs. siz
tasarımını bile yapmaya başlıyorsunuz. Bunlar mağazada göremeyeceğiniz
farklılıklar olarak karşınıza gelince bir anlamda çekici gelmeye başlıyor
ve o kültür kodlarının yıkılma sürecini hızlandırmaya çalışan faaliyetler.
Bir fark yaratmak zorundalar aklımızı çelmek için !
*Her ürünün dijital platformda bir alıcısı vardır.
5-Aracısızlaşma: Artık normalde şu marketten bir muz almaya kalktığınız
zaman bu muzun bir markete gelene kadarki süreci var. muhtemelen bu adam
bu muzu nerede yetişir bu muz. Oradan kamyonlarla bir şekilde atıyorum
İstanbul’a getirilir. İstanbul’da halden daha büyük mağazaya satar. Oradan
biz alırız gibi kademe kademe olan aracılar, aslında her süreçte o ürünün
bir anlamda maliyetini de yükselten faktörler haline geliyor. Daha doğrusu
yeni ekonomide aracılar ortadan kalkmaya başlıyor. Anamur’daki ürünü satan
adamın internet sitesinden muzu alma imkanı ortaya çıkıyor. Böylece
maliyetler düşüyor.
Hava yolları yada hoteller artık aracı turizm şirketleri kullanmak yerine
direk kendi internet sayfalarından ulaşmaya çalışıyorlar. Siz odanızı
internet üzerinden ayırabilirsiniz. Bu aracısızlaşma moleküler yapıyla
beraber şirketlerin ufalmasını da kolaylaştırdığı gibi maliyet anlamında
bir düşüş yaratıyor.

Bu gördüğünüz kavramların her biri her sektör için uygulanabilir kavramlar

halinde değil.
Yavaş yavaş sektörlerde de değişimler lokomotif sektörlerin değişim süreci
oluşuyor. Sanayi çağında lokomotif sektör otomotivdi! Ana amiral gemi
sektörü taşıyan sanayi taşıyan amiral gemi otomotiv sektörüydü. Otomotiv
sektöründe günümüzde zayıflıklar ortaya çıkmaya başladı.
Yeni ekonomik düzende otomotiv sektörü amiral gemisini kaybediyor. Yeni
medya ve eğlence sektörü onun yerine geliyor. Yeni medyadan bahsetmeye
gerek yok ama buradaki değişim trendi açıkçası bilgi teknolojilerinin de
gelişmesiyle beraber ortaya çıkan yeni ürünlerin pazarlanmasıyla ilgili.
Palm, ipohone, ipod o sürecin arttığını kanıtlıyor. Evinizden ağa
bağlanarak oynadığınız oyunlar bile bu yeni eğlence sektörünün habercisi
gibi. Bu değişim süreci sadece otomotiv sektöründen liderliği almakla
kalmıyor her anlamda değişime sebep oluyor. Bilimsellik de birtakım
değişiklikler ortaya çıkmaya başlıyor. Ticarette birtakım değişiklikler
var. eğlence anlayışlarında değişiklikler başlıyor. Sokakta oyun oynamak
devri kapanıyor. Evimizde playstation ya da başka şeylerle bilgisayarla
oyun oynamaya başlanıyor. Sanat akımlarında değişiklikler başlıyor.
Dijital tasarımlar ortaya çıkıyor.
Genetik kodlardan şekil üretiliyor. Kayan matrix sayılarını göz önüne
getirin. Her tablo kişiye özel hale geliyor! Bir örnek veriyorsunuz
saçınızdan DNA’nıza akarak bir şekil yaratıyorlar onu size 1500 dolara
satıyorlar.
6-İnovasyon: Ürünlerin tamamı yenilik temelli ve inovatif ürün olarak
karşımıza çıkıyor. İnovasyon yenilik olarak ifade edilebilir. İnovasyonu
savunanların temel felsefesi : Kendi ürününün modasını kendin geçir. Eğer
ki siz pazardaki ürününüzün modasını kendiniz geçirmezseniz biri gelip
bunu sizin yeriniz yapacaktır. Başkasının ortaya koyduğu ürün koyar koymaz
pazarın hakimi konumuna gelir. Ortaya ne koyarsanız koyun bunu bir zaman
sonra kendiniz yenilenemeniz gerekecek. Bu bir anlamda pazarlama
faaliyeti. Cep telefonu ortaya çıktığında bu teknolojiyi bulan kişi
aslında mesaj yazma özelliğini de bulmuştu. Ama önce onu piyasaya
sürmediler. Önce konuşma özelliği ile başladı. arkasından bu mesaj da
yazabiliyor dendi. Mesaj yazar hale geldi. Arkasından ekranı renkli
olabiliyor denildi. Akabinde fotoğraf makinesi yerleştirdiler. Yavaş yavaş
bu ürün gelişmeye başlıyor. Biz de oturduğumuz yerden teknoloji durmuyor
diyoruz. Teknoloji olmazsa bu yenilik olmaz ama inovatif bir pazarlama
stratejisi olarak bakınca bunların yarıtılıyor ortaya konuluyor olması
gerekir. Bir anlamda internet üzerinde ağ ekonomisinde bir şey ortaya
koyabiliyorsanız hemen akabinde bunun yenisiyle rekabet edebiliyor hale
gelmeniz lazım. Bu yüzden yenilik temelli olması çok önemli. Zaman içinde
her şey eskiyor bu eskimeye direnmek artık bir anlamda şirketlerin elinde.
Bunu bir anlamda kendileri yansıtacaklar.

7-Üretici ve Tüketici Farkı belirginleşiyor: Artık üretici ve tüketici

arasındaki o derin uçurumlar ortadan kalkmaya başlıyor. Tamamen müşteri
odaklı çalışma haline gelmeye başlıyor. Demiştim ki bilgi çağı başladığı
dönemlere kadar kitle üretimi hakim konumdaydı. Bir ürün yapılırdı (kalem
yapılırdı ve bu kalem herkes için ortak bir üretimdi. Yavaş yavaş müşteri
odaklı üretim başladı. bu kalemin herkesin özel zevkine kültürel kimliğine
hitap etmesiyle gerçekleşiyor. Ben siyahtan çok hoşlanan bir adam isem bu
kalemi simsiyah boyarım. Tasarımsal anlamda simsiyah bir kalem olur.
Müşteri odaklı çalışmak bir anlamda böyle bir şey. Baktığınız zaman
tüketici de bu üretim sürecine katılmaya başlıyor. O fark belirginleşmeye
başlıyor. Buradaki en güzel örnek Ferrari’nin yaptığı. Ferrari çok az
sipariş alıp üretim yapan bir firma olmasına karşın özel tasarımlar
yaptırıyor müşteri isteğine göre. Ünlü bir İtalyan tasarımcısı
tasarlayabiliyor ekstra para yatırdığınızda. Bertone tasarımı olarak
müşterinin özel zevk ve fikirleriyle istekleriyle var olmaya başlamasıyla
beraber tüketici ve müşteri arasındaki mesafenin yavaş yavaş kapandığını
daraldığını görmekteyiz.
8-Bununla beraber yeni ekonomideki en temel faktör hız. Yeni ekonomi
aslında tamamen hız ekonomisidir. Hızlı üretim ve hızlı pazarlama
faaliyetlerinin ön plana çıktığı bir ekonomi olduğunu söyleyebiliriz.
Normal bir pazarlama ve üretim sürecinde herkes fiziki idi. Yavaş yavaş
her şey dijitalleşmeye ve sanallaşmaya başladı. ürünün bir firmadan
sipariş edilmesi sipariş formunu alan birim bu sipariş formunu üretim
birimine nakleder. Üretim birimindeki kişiler ürünü siparişe göre
şekillendirilir. Sipariş müşteriye gönderilir. Fatura kesilir, evraklar
arasına konur. Vs. diye uzayan kağıtlarla ve dosyalarla uzayan süreç hız
ekonomisiyle beraber yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. EDİ (elektronik
data transferi) diye bir otomasyon sistemiyle beraber bahsettiğim tüm
dosyalama işlemleri ortadan kalkmaya başladı. müşteri siparişini
bilgisayarından veriyor. Bu sayısal kodlar yardımıyla üreticinin
server’ına yansıyor. Üretici rakamsal olarak siparişi görüyor. Bunları
üretim merkezine gnöderiyor tek tuşla. Üretim gerçekleşiyor kargo şirketi
kapıdan alıp gönderiyor. Onun karşılığında otomatik fatura kesiliyor ve e
mailinize yansıyor. Üretici anlamında da e devlet uygulamaları sayesinde
toplu olarak banka yoluyla dijital ortamda yatırılmış hale geliyor. Edi
otomasyonu küresel bir otomasyon. Tüm dünya için bir standart anlamına
geliyor ve tüm dünyadaki ticaret uygulamalarında kullanılan bir standart.
Bu uyum hızı iki üç katına çıkarıyor.

11. madde: Yeni ekonomi bir anlamda küresel bir ekonomidir. Bunun zıttını
da düşünmek olanaksız. Yerel bir yeni ekonomi faaliyeti düşünmek mümkün
değildir. Dijital ağların küresel olduğunu varsayarsak yeni ekonomik
faaliyetlerin de tamamen küresel tabanlı olduğunu söylememiz zor
olmayacaktır. Zaten yerel birtakım ticari faaliyetlerin tam da yeni
ekonominin amacına hizmet edebileceğini söyleyebiliriz. Biz bunu
anlatırken küreselleşme propagandası yapmıyoruz. Ama bu bir realitedir.
Küreselleşme artık hayatın her alanında karşımıza çıkan bir kavramdır.
Sadece bunu hayatımızın içine nasıl oturtturduğumuz önemlidir. Ticari
anlamda küreselleşme duvarların yıklıması ve pazarın genişlemesi anlamına
gelirken eğerki senin ülke olarak üretimin dışarıdan aldığı ölçüde
dışarıya vermek noktasında çalışmıyorsa yani ithat edebildiğin ölçüde
dijital hizmetleri eğlence hizmetlerini birtakım ekonomik faaliyetleri
ithal edebildiğin kadar ihraç edemiyorsan bu küreselleşme senin lehine
çalışıyor diyemeyiz. Yavaş yavaş bilgiyi kullanan, harcayan, bilgiyi yok
eden bir yapı olacağımıza bilgiyi üreten bir yapıya dönüşmemiz gerekiyor.
Aslınd aküreselleşme noktasında bize yarar sağlayacak en önemli faktör
bilgiyi ne kadar kullanabildiğin ve üretebildiğin. Ortada milyonlarca data
var ve bunların hiçbiri senin değil. Bunların hiçbiri senin değil ise ksen
yeni ekonomi süreci içinde dijital çağ içnide oradan oraya savrulan bir
aktör olmaktan başka bir işe yaramazsın. Önemli olan bu bilgiyi işleyip
üretebilmek. Bu bilgiyi başkasını nbilgisinin üzerinde koyabilmektir. O
zaman biz sahiden dijital çağa ayak uydurmuş oluruz. Her anlamda
baktığımızda bilim hayatında da bilgi üretmemiz gerekirken bilgiyi
kullanıyoruz.
Bilgiyi kullanan Türk bilim hayatından bahsediyoruz. Bilgi aslında
üretilebilir bir kavram. Tapsscot bunları üretti! O yazdı biz
kullanıyoruz. Biz de bunun üzerine bir şey koyabilmeliyiz. Küreselleşme
yeni ekonominin vazgeçilmez yapı taşlarından biridir çünkü içine dahil
oludğu ağ küreseldir. Bunun içinden çıkıp yerel bir ağ oluşturup orada
takılman mümkün değildir. Ama bu küresel ortamı nasıl değerlendirdiğin
kimin amacına hizmet ettiğin önem kazanmaktadır.
Tabii ki onlardan faydalanacaksın ama sen de o küresel ortamın içine bir
şey koyabiliyor olman gerekir. O zaman daha dengeli bir süreç olur.

Son madde olarak da sosyal birtakım problemlere sebep olabilir. Siber

terör vs. tarzında kavramlar moda olmaya başladı. bunun üzerine
konuşuluyor . bu yeni ekonomik ortamında birtakım toplumların refahını
bozucu düzenini bozucu birtakım terör faaliyetlerine aracı olmasından
korkulabilir. Teknolojinin kötüye kullanımıdır bu. Siber terör bunun
farklı bir boyutu. Dijital ortamda bir bomba yaratmak anlamında değil ama
yavaş yavaş dijital kredi kartlarının ortaya çıkmasıyl asanal soygunların
arttığını biliyoruz. İnsanların dijital ortamda hesaplarının boşaltıldığnı
görüyoruz. Ub kadar para dijital ortamda dolaşmaya başlayınca bundan fayda
sağlayacak insanların da ortaya çıkması normaldir. Tapsscot’un dediği
dijital bir ortam yaratıyorsanız bundan fayda sağlamak isteyen kötü
niyetli insanlara da çanak tutabilirsiniz. Onların oluşmasına katkı
sağlayabilirsiniz noktasındadır. Önlemleri alınabilir. Böyle bir gerçeklik
vardır buna karşı dikkat etmek gerekir. Hali ahzırda çok güvensiz bir
ortamdır. İnsanlar kredi kartlarını dijital ortamda kullanırken üç kez
düşünüyorlar. Alışveriş yaparken o sitelerin güvenliğini hangi şirketlerin
sağladığına ilişkin logolar vardır. Herkes onlara dikkat etmeye başladı.
ama hala da bu süreç devam ediyor. birileri ortaya bir hizmet koyuyorsa
para ya da parayla ifade edilebilen bir değer ortaya koyuyorsa kötü
niyetli insanların ortaya çıkıp sömürmek istemesi gayet normaldir.
Bunlar o kadar çok artmaya başladı ki Akbank kendisi kendi müşterilerini
uyarmak adına mailler atıyor. Bu yaşananlar ortamın suçu değil! Daha
uyanık olup önlemler alacağız.