1

BILANG NG MODYUL: 1 PAALALA:

MODYUL 1: SALAMIN NG KAHAPON BAKASIN NATIN NGAYON

BILANG NG SESYON: 7 LINGGO

Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at mga estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Inaasahan na ang gabay na ito na makatutulong sa guro ang paggamit nito. Gayundin, hinihikayat na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob dito upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin.

Modyul Para sa Sariling Pagkatuto

I. Panimula at mga Pokus na tanong

Gabay sa Pagtuturo
Nakapaloob sa bahaging ito ang Pamantayang Pangkalahatan na pinagbatayan ng mga araling saklaw ng Modyul 1- Salamin ng Kahapon Bakasin Natin Ngayon. Bigyan ng pansin ng guro

Pamantayang Pangnilalaman Para sa Kabuuan ng Modyul 1

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa nilalaman, implikasiyon at kahalagahan ng mga akdang pampanitikan bago pa man dumating ang mga Espaol hanggang sa Panahon ng Hapon.

Pamantayan sa Pagganap ng Modyul 1

Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng scrapbook ng mga orihinal na akdanmg pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espanol at Hapon

ang mga pokus na tanong na pagtutuunan sa kabuuan ng modyul upang malinang ng mag-aaral ang Kakailanganing Pagunawa.Gayundin, kailangang matukoy ng guro sa unang araw pa lamang ang inaasahang pagganap na kailangang

Pokus na Tanong
Bakit mahalagang kilalanin at unawain ang mga akdang pampanitikang lumaganap sa mga tiyak na panahon?

Mahahalagang Pag-unawa
Mahalagang kilalanin at unawain ang mga akdang pampanitikan na lumaganap sa mga tiyak na panahon sapagkat dito masasalamin ang kultura ng mamamayan ng isang bansa tulad nating mga Pilipino . Makikilala rin ang mga

maisakatuparan ng mag-aaral pagkatapos pag-aralan ang kabuuan ng Modyul 1 nang sa gayon makapaghanda ang magaaral.

halimbawang akdang pampanitikan at mga manunulat na Pilipino na ating maipagmamalaki . Paano nakaapekto ang ibat ibang panahon sa kalagayang panlipunan na masasalamin sa mga akdang pampanitikan?

Ang pagdating ng mga dayuhan sa ating bansa at pag-iral ng makasaysayang tagpo ay mga bagay na masasalamin sa mga akdang pampanitikan . Malaki ang epekto ng mga pangyayari at tagpong ito sa bansa dahil sa magkakaibang anyo o porma ng pananakop at pamamahala ng mga dayuhan gayundin kahit ang pamamahala ay nasa kamay ng ating kababayan. Kaya kung nais mong makilala ang isang bansa, pag-aralan mo ang kaniyang panitikan.

II. ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

Aralin 1.1 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Katutubo Aralin 1.1.1 : a. Panitikan: Karunungang-bayan ( Salawikain, Sawikain at Kasabihan ) b. Wika: Aralin 1.1.2 : a. Panitikan: Dalawang Uri ng Paghahambing Alamat Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio b. Wika: Pang-abay na Pamanahon at Panlunan

Nakapaloob sa bahaging ito ang mga araling pampanitikan at panggramatika na saklaw ng Aralin 1.1- Panitikan sa Panahon ng Katutubo, Aralin 1.2- Panitikan sa Panahon ng Espaol at Aralin 1.3- Panitikan sa Panahon ng Hapon. Nakatala din dito ang mga akdang babasahin sa bawat araling nabanggit.

Aralin 1.1.3 : a. Panitikan:

Epiko Tuwaang - Epiko ng mga Bagobo

b. Wika:

Pang-abay na Pamaraan

Aralin 1.2 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Espaol Aralin 1.2.1 : a. Panitikan: Ang Karagatan at Duplo b. Wika: Aralin 1.2.2 : a. Panitikan: Mga Eupemistikong Pahayag Tula Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio b. Wika: Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin Aralin 1.2.3: a. Panitikan: Sanaysay Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose P. Rizal b. Wika: Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon Aralin 1.3.1 : a. Panitikan: Tanaga at Haiku b. Wika: Mga Pangungusap na Walang Paksa

Aralin 1.3.2 :

a. Panitikan:

Maikling Kuwento Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway Arceo

Ang bahaging ito ay kinapapalooban ng mga inaasahang bunga na dapat matamo ng mag-aaral pagkatapos mapag-aralan ang bawat aralin sa buong Modyul 1.

b. Wika:

Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang: Aralin 1.1 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa mga karunungang-bayan, alamat at epiko na lumaganap sa Panahon ng Katutubo upang maunawaan ang kalagayang panlipunan noong panahong naisulat ito at mapahalagahan ang kultura ng lahing ating pinagmulan.

Aralin1.2 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa karagatan,duplo,tula at sanaysay na lumaganap sa Panahon ng mga Espaol, partikular sa Panahon ng Himagsikan upang iyong maunawaan at mapahalagahan ang kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat ang mga ito. Aralin 1.3 - Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa tanaga at haiku, at maging sa maikling kuwento na umusbong sa Panahon ng mga Hapon upang iyong mapahalagahan ang ilang kulturang naibahagi ng bansang ito sa ating bansa.

II. INAASAHANG MGA KASANAYAN

MODYUL 1: Salamin ng Kahapon Bakasin Natin Ngayon Mga Kasanayang Pampagkatuto Pag-unawa sa Napakinggan Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang salita/ matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto / diskursong pinakinggan. Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging maka totohanan/di- makatotohanan ng mga punto/argumentong bibigyang- diin o halaga sa napakinggan Nakikinig nang may pag-unawa upang: mailahad ang layunin ng napakinggan masagot ang mga tiyak na tanong maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari masuri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari mapatunayan ang kawastuan ng mga impormasyon batay sa sariling karanasan Pagsasalita Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang panggramatika na makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon tulad ng:

Nakapaloob sa bahaging ito ang mga kakayahan at kasanayan na dapat malinang ng mag-aaral sa kabuuan ng pag-aaral ng Modyul 1.Inaasahan na sa bawat aralin ay maisasagawa ng mag-aaral ang mga kasanayan sa bawat domain. Sa kabuuan, mayroong 8 domain ang Filipino Grade 8.

dalawang uri ng paghahambing mga Pang-abay pamanahon panlunan pamaraan mga eupemistikong pahayag matatalinghagang pahayag

Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran, interpretasyon sa tulong ng mga diskursong: nagpapaliwanag nangangatuwiran nagsasalaysay naglalarawan Nakapagbibigay ng wastong hinuha sa pag-uugali/katangian ng mga tauhan sa akda Nabibigyang-kahulugan ang mga pahayag/pangungusap na nagbibigay-pahiwatig Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito: karunungang-bayan alamat epiko karagatan duplo tula sanaysay maikling kuwento

Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at saloobin na may kaugnayan sa paksa Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng:

pagkilala sa kahulugan ng mga salita kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan talinghaga pagbibigay ng hinuha batay sa: mga ideya/pangyayari sa akda dating kaalaman kaugnay sa binasa pag-uugnay ng akda sa: sarili kapaligiran ibang tao

Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/ teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may akda Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang pampanitikan Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasangakda/teksto sa pamamagitan ng pag-uugnay ng sanhi at bunga ng mga pangyayari Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng akda/teksto nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto nailalarawan sa imaheng biswal ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akda/teksto Nahuhulaan ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa pamamagitan ng: pagpili ng lohikal na wakas paggawa ng sariling wakas pagbabago ng wakas Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang pampanitikan

Pagsulat Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung: totoo o hindi totoo may pagbabatayan o kathang-isip lamang Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akda/tekstong binasa at ng: pamantayang pansarili o sariling karanasan pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: paghahawig o pagtutulad depinisyon pagsusuri Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag anekdota serye ng tanong Nakasusulat ng talata na : binubuo ng magkakaugnay at maayos na mga pangungusap na nagpapahayag ng isang buong pagkakabuo, palagay o kaisipan nagpapakita ng bahagi nito Simula Gitna Wakas Nawawakasan ang talata nang may pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng : pagbubuod makabuluhang obserbasyon pangunahing kaisipan pantulong na kaisipan

Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa ibat ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet at iba pa) na may kaugnayan sa paksang tinalakay. Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa tulad ng: depinisyon paghahalimbawa pagsusuri paghahawig o pagtutulad sanhi at bunga Tatas Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan Sa paglinang ng pangangailangang pangkomunakatibo Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood, napakinggan o nabasang impormasyon ( media literasi) Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon ayon sa sitwasyon,pangangailangan at pagkakataon Natataya kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may kabuluhan at kredibilidad. Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng likas na interes at kasabikan sa pagbuo at pagsagot ng mga tanong at puna sa panitikan / tekstong napanood, nabasa o napakinggan Nagpapamalas ng kawilihan at malalim na pag-unawa sa mga gramatika /retorika at ibat ibang uri ng pambansang panitikang saklaw ng pag-aaral Estratehiya sa Pag-aaral Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng angkop na mga detalye para sa isang tiyak na layunin

Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Pananaliksik Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa pamamaraang : tuwiran di-tuwiran Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na impormasyon sa pananaliksik Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/internet Nakabubuo ng balangkas ng nasaliksik na mga impormasyon

10

IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS

Salamin ng Kahapon Bakasin natin Ngayon Aralin 1.1 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Katutubo 1.1.1 Panitikan: Karunungang-bayan (salawikain, sawikain at kasabihan) Wika: Dalawang Uri ng Paghahambing 1.1.2 Panitikan: Alamat: Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio Wika: Pang-abay na Pamanahon at Panlunan 1.1.3 Panitikan: Epiko: Tuwaang Epiko ng mga Bagobo Wika: Pang-abay na Pamaraan Aralin 1.2 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Espaol 1.2.1 Panitikan: Ang Karagatan at Duplo Wika: Mga Eupemistikong Pahayag 1.2 .2 Panitikan: Tula: Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio Wika: Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin 1.2. 3 Panitikan: Sanaysay: Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose P. Rizal Wika: Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon 1.3.1 Panitikan: Tanaga at Haiku Wika: Mga Pangungusap na Walang Paksa 1.3.2 Panitikan: Maikling Kuwento Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway Arceo Wika: Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari

Ang bahaging ito ay nagpapakita ng grapikong presentasyon ng buong Modyul 1. Nakapaloob dito ang mga araling pampanitikan at panggramatika na saklaw ng bawat aralin. Ipinakikita din sa bahaging ito ang mga akdang gagamitin bilang lunsaran sa pagtalakay ng bawat aralin.

11

Gagabayan ka ng ilang paalaala sa mga dapat mong gawin. 1. Hanapin ang kahulugan ng mga salitang hindi mo nauunawaan. 2. Sagutin ang lahat ng tanong at gawain. 3. Magsaliksik at itala ng mahahalagang impormasyong kaugnay ng kaligirang pangkasaysayan ng epiko. 4. Alamin ang ibat ibang paraan ng pagsulat ng tekstong naglalahad 5. Subuking bumuo ng ibat ibang paraan ng pagtatanong na angkop sa sitwasyon.

Ang mga nakatala sa bahaging ito ay dapat maisakatuparan ng mag-aaral habang pinag-aaralan ang Modyul 1. Dapat maibahagi ng guro ang mga paalalang ito upang higit na magabayan ang mag-aaral sa pag-aaral ng bawat aralin na nakapaloob dito.

V. PANIMULANG PAGTATAYA
____1. Ang larawan ay halaw sa kuwentong nakapaloob sa isang epiko. Ano ang epiko bilang akdang pampanitikan? a. Tumatalakay sa realidad ng buhay upang maging gabay ng tao sa araw- araw na pamumuhay b. Kuwentong-bayan na maaaring kathang- isip na pumapaksa kung paano malalampasan ang anumang pakikipaglaban sa buhay c. Itoy pasalindilang tradisyon tungkol sa pangyayaring supernatural o kabayanihan ng isang nilalang. d. Itoy kuwento tungkol sa mga bathala tungkol sa paglikha sa daigdig at iba pa. ____ 2. Pansinin ang bahagi ng alamat na nasa loob ng kahon. Ano ang kapuna-puna sa pangyayari? a. makatotohanan b. kapani-paniwala c. posibleng maganap d. hindi kapani-paniwala

Ang bahaging Panimulang Pagtataya ay susukat sa kaalaman na taglay ng mag-aaral sa mga araling saklaw ng Modyul 1. Tunghayan ng guro ang Susi sa Pagwawasto. 1. c 2. d 3. c 4. c 5. a 6. c

7. d 8. c 12 9. b 10.c 11.

Teksto A Huwag kang makialam matandang hukluban! Bubunutin naming lahat ang aming magustuhan upang mailipat sa aming tahanan. Sabay-sabay na nagtawanan ang mga kabataan Mga lapastangan! Hindi na kayo nagpaalam ay sinira pa ninyo ang aking halaman. . Mula ngayon kayo ay aking paparusahan. Hindi pinapansin ng mga kabataan ang sinabi ng matanda, bagkus lalo pa silang nagbulungan at naghagikgikan. Hindi nila namalayan na unti-unti na pala silang lumiliit at tinutubuan ng pakpak. Sila ay naging ganap na bubuyog. Nagliparan sila sa paligid ng mga bulaklak habang nagbubulungan. Bzzzzzzzz, Bzzzzzzz. Bzzzzzzzzzz.
Halaw sa Alamat ng Bubuyog

____ 3. Ano ang pinapakahulugan ng salawikaing Anoman ang tibay ng piling abaka ay wala ring lakas kapag nag-iisa?

a.pakikisama b.pagtitiis

c. pagkakaisa d .pakikipagkapwa

____ 4. Matatapos na ang inyong breaktime kaya nagmamadali kang bumalik sa inyong silid-aralan sapagkat ang susunod na guro sa inyong klase ay mahigpit sa pagtatala ng attendace. Sa di inaasahan, nasaksihan mo ang pagkahimatay ng isang mag- aaral. Ano ang iyong gagawin? a. Ipagwawalang bahala na lamang ang nasaksihan upang hindi mahuli sa klase. b. Pupuntahan ang guidance counselor upang ipaalam ang nangyari sa mag aaral. c. Tutulungan ang mag-aaral at ihahatid siya sa clinic para mabigyan ng paunang lunas.

13

d. Magpapatala muna ng attendance sa guro at ipaaalam ang kanyang nasaksihan. ____ 5. Usong- uso sa mga kabataan ang fliptop. Nais mong maging in sa bagong henerasyon na iyong kinabibilangan ngunit gusto mong maging makabuluhan ang nilalaman ng fliptop na iyong ibabahagi. Ano ang dapat mong gawin? a. Humalaw ng makabuluhang kaisipan mula sa mga karunungangbayan ng ating panitikan b. Gayahin ang estilo ng isang sikat na rapper c. Magpagawa ng fliptop sa mahusay bumuo nito d. Mangopya ng mga fliptop na napanood sa video _____6. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam ng isang mas mabuting buhay para sa kaniyang mga minamahal.Anong salita ang binibigyang turing ng mga salitang nakahilig sa pangungusap? a. siya b. malayo c. namatay d. pag-asa

_____7. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga nagsipagdalo. Ano ang binibigyang-turing ng salitang tanghali? a. palatuntunan b. nagsipagdalo c. pawisan d. nag-umpisa

14

Basahin ang liham, Pagkatapos, sagutin ang mga tanong bilang 8-10. Teksto B
1809 Herrera st. Poblacion Lungsod ng Makati Ika- 7 ng Disyembre, 2012 Mahal kong Kaibigan, Magandang umaga sa iyo. Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat digaanong masaya ang pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming mga Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan? Iniisip kong umuwi tuwing Pasko. Ibangiba talaga ang Pasko sa atin bukod sa mas mahaba ang pag diriwang , mayroon pang ibat ibang activities saan ka man pumunta.Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko sa bahay at sisikapin kong tawagan ang aking mga mahal sa buhay . Inaasahan ko na hihintayin mo ang tawag ko sa araw na iyon. Hanggang sa muli. Ang iyong kaibigan, Noreen

____8. Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat di- gaanong masaya ang pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming mga Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan? Ano ang gamit ng salitang may salungguhit sa loob ng pangungusap? a. naglalahad ng dahilan b. nagpapakita ng katuwiran c. nagpapakita ng paghahambing d. naglalahad ng di pagsang-ayon

_____9. Ano ang tinutukoy ng salitang nakahilig sa loob ng liham? a. lugar b. panahon c. paraan d. pagsang-ayon

15

_____10. Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko sa bahay at sisikapin kong tawagan ang aking mga mahal sa buhay. Alin sa pangungusap ang pang-abay na panlunan? a. Pasko b. mahal sa buhay c. sa bahay d. tawagan

---------11. Uri ng tulang patnigan na paligsahan tungkol sa singsing ng isang dalagang nahulog sa dagat? a. duplo b. karagatan c. pamanhikan d. Huego de Prenda

----------12. Alin sa mga tulang patnigan ang gumagamit ng tsinelas bilang palmatorya na ipinamamalo sa palad ng sino mang nahatulang parusahan? a. Balagtasan b. Batutuan c. karagatan d. duplo

_____13. Alin sa sumusunod na pahayag ang ginagamitan ng eupemistikong pahayag? a. sumakabilang buhay para sa namatay b. magbuburo sa asin para sa hindi mag-aasawa c. butot balat para sa payat

d. papatay-patay para sa hipong tulog _____14. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita ng liwanag sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga opinyon at saloobin ng sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o isyu. a. tula b. sanaysay c. dula d. maikling kuwento

_____15. Bakit mahalagang maunawaan ang mga detalyeng nagbibigay-suporta sa pangunahing ideya? a. nagbibigay ng tulong sa pag-unawa sa mga halimbawa b. madalas na itinatanong sa pagsusulit c. nagbibigay-daan upang matandaan ang mga detalye

16

d. susi para sa lubusang pagkilala at pag-unawa sa pangunahing ideya _____16. Paano mo malalaman na haiku ang tula? a. may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o 5-5-7 o 7-5-5 b. may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4 o 5-5-8 o 8-4-6 c. may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4 o 8-2-2 o 2-8-2 d. may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o 4-5-5 o 5-5-4 _____17. Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku? a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong _____18. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran? a. may ina, ama at mga anak b. may masaganang pamumuhay c. nakatira sa maayos na bahay d. may pagmamahalan at respeto sa isat isa. _____19. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang pamilya? a. magiging mapanagutang mamamayan b. magiging sikat na mamamayan. c. hindi masasangkot sa anomang gulo sa pamayanan d. maayos ang pagpapalaki sa kanila.

17

_____20. Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay, paghikbi Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag? a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan b. isang sanggol sa piling ng isang ina c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya d. binabalikan ang mga pangyayari

VI. YUGTO NG PAGKATUTO ALAMIN

Nais mo bang mabatid ang pinagmulan at pinagdaanan ng panitikan ng ating lahi? Marahil ay nagtatanong ka kung paano napanatili at napaunlad ang ating panitikan sa kabila ng pananakop ng ibat ibang dayuhan sa ating bayan. Sa modyul na ito, magbabalik-tanaw tayo sa ilang akdang pampanitikang Pilipino na umusbong at lumaganap sa tatlong panahon ng kasaysayan ng ating bansa - ang Panahon ng mga Katutubo, Panahon ng mga Espaol, at Panahon ng mga Hapon. Magkasama nating tutuklasin kung ano ang ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong panahon na nabanggit. Tutuklasin natin kung masasalamin ba sa mga akdang pampanitkan ang kultura ng mga Pilipino sa panahong naisulat ang mga ito at kung bakit naiiba ang paksa ng mga akdang ito sa bawat panahon. Bago natin talakayin ang mga ito, alamin muna natin kung ano na ang alam mo sa nilalaman ng modyul na ito. Simulan na natin.

Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong : Maiugnay ang dating kaalaman ng mag-aaral ( prior

knowledge ) sa mga araling nakapaloob sa Modyul 1.

matukoy ang mga konseptong malabo at inaakalang tama batay sa tugon ng mga mag-aaral. matulungan ang mga mag-aaral na matukoy ang mahahalagang pag-unawa/ konsepto sa mga araling saklaw ng Modyul 1 sa tulong ng mahahalagang tanong .

18

GAWAIN 1: LARAWAN NG NAKALIPAS

Suriin mo ang larawan upang iyong matukoy ang tatlong panahon na pinagdaanan ng ating panitikan. Sa iyong palagay, ano ang naging papel ng panitikan sa buhay ng mga Pilipino sa bawat panahong nagdaan? Itala ang iyong sagot sa loob ng banner.

Sa gawaing ito, inaasahan na masusuri ng mag-aaral ang mga konseptong nais ipabatid ng larawan. Ang larawan ay dapat na nakapaskil sa pisara at malinaw ang pagkakaguhit nito . Kailangang masubaybayan ng guro ang mag-aaral sa pagsagot upang kaniyang matukoy ang mahahalagang konsepto ng panitikan sa bawat panahon. Panahon ng Katutbo _______________________________________________________ _______________________________________________________ Panahon ng Espaol _______________________________________________________ _______________________________________________________ Panahon ng mga Hapones _______________________________________________________ _______________________________________________________

19

Marahil ay nabuo na sa iyong isipan ang saklaw na mga aralin sa modyul na ito. Bago ka pumuna sa susunod na gawain, nais ko munang malaman ang iyong pananaw tungkol sa panitikan.

GAWAIN 2: IPABATID SA BAWAT LETRA

May malaki bang impluwensiya ang panitikan sa iyong buhay bilang Pilipino? Paano mo ito pinahahalagahan? Subukin mong sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagbuo ng Akrostik mula sa salitang Panitikan. P A N I T I K A N

Sikapin ng guro na magabayan ang mag-aaral sa pagbuo ng Akrostik. Mahalagang ituro sa mag-aaral ang teknik sa pagbuo ng isang akrostik.

20

PAUNLARIN

Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong mapaunlad pa ang dating kaalaman ng mag-aaral sa mga araling saklaw ng Modyul
Sa bahaging ito ay pauunlarin natin ang iyong kaalaman tungkol sa ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong panahon na binanggit ko na sa panimula pa lamang. Sa pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa bawat aralin,

1. Sa tulong ng mga gawain na nasa bahaging ito, matutulungan ang mag-aaral na maunawaan ang kabuuan ng Modyul 1, kaya inaasahan na maitatanong ng guro ang mahalagang tanong para sa buong aralin.

mauunawaan natin kung ano ang ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong panahon na nabanggit. Tutuklasin natin kung masasalamin ba sa mga akdang pampanitkan ang kultura ng mga Pilipino sa panahong naisulat ang mga ito at kung bakit naiiba ang paksa ng mga akdang ito sa bawat panahon. Pag-aaralan din natin ang ilang araling panggramatika tulad ng Mga Uri ng Paghahambing, Pang-abay na Pamanahon, Panlunan at Pamaraan, Eupemistikong Pahayag, Pandiwang

Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin, at Pagtukoy ng Pangunahin at Pantulong na Kaisipan sa Isang Sanaysay. At bilang patunay na naunawaan mo ang modyul na ito, makapagpapakita ka ng awtentikong pagkatuto na iyong magagamit responsableng mamamayan sa iyong bayang sinilangan. bilang isang

Simulan

natin ang pagpapaunlad

ng

iyong kaalaman at kakayahan

sa

pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 1.1 ng modyul na ito - Ang Panitikan sa Panahon ng Katutubo.

21

ARALIN 1.1: PANAHON NG KATUTUBO

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong Naniniwala ka ba na ang kasaysayan at panitikan ay magkaugnay? Sa iyong palagay, bakit kailangang unawain ang mga akdang pampanitikan na umusbong sa panahong naisulat ito? Paano mapananatili at mapauunlad ang panitikang minana pa sa ating mga ninuno ng kasalukuyang panahon?

Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing patnubay ng guro sa paglinang ng mga kasanayan na saklaw sa Aralin 1 . Nakapaloob dito ang mga araling pampanitikan at pangwika na tatalakayin ng guro sa Panahon ng Katutubo. Sa tulong nito, ang guro ay magagabayan sa kanyang

Isang iskolar ang nagsabing makikilala lamang niyang ganap ang kaniyang sarili dahil sa kaniyang lumipas. Kung gayon , masasabi nating makatutulong para sa atin na makilala ang ating lahing pinagmulan sa pamamagitan ng pagbabaliktanaw sa ating panitikan na malinaw na salamin ng ating kultura at kabihasnan.

pagtalakay sa mga paksa na nakapaloob dito. Makatutulong ang bahaging ito upang malinang ng guro sa mag-aaral ang mga kakailanganing pag-unawa sa pamamagitan ng mahahalagang tanong na bibigyang pansin sa bawat bahagi ng aralin. Nakapaloob din dito ang mga mungkahing estratehiya na maaaring magamit ng guro sa pagtalakay ng bawat paksa. Gayundin , inaasahan na makakatulong sa guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob dito upang mabisang maunawaan ng mag-aaral ang kinakailangang pag-unawa sa kabuuan ng aralin.

Sa panitikan nasasalamin ang mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing, buhay at hangarin ng mga Pilipino. Samakatuwid, panitikan ang nagsisilbing tulay upang maabot ng nakalipas ang kasalukuyan, gayundin upang maipagpatuloy ng kasalukuyan ang pagpapanatili at pag-unlad ng kultura at kabihasnan upang maisalin ito nang ganap sa susunod na henerasyon. Ang inaasahang mga sagot sa mga tanong na nasa itaas ay mauunawaan mo sa pagaaral ng modyul na ito. Sa araling ito inaasahang maipamamalas mo ang iyong pag-unawa sa ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo. Inaasahan din na sa pamamagitan ng mga gawain na iyong maisasakatuparan sa bawat aralin ay mapahahalagahan mo ang kultura, tradisyon at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat ang mga ito.

22

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito Masasagot mo ang mahahalagang tanong sa itaas kung uunawain mo ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa modyul na ito: Aralin 1.1 PANAHON NG KATUTUBO Aralin 1.1.1 a .Panitikan : Karunungang bayan ( Salawikain , Sawikain at Kasabihan ) b. Wika : Dalawang Uri ng Paghahambing Aralin 1.1.2 a. Panitikan : Alamat Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio b. Wika : Pang-abay na Pamanahon at Panlunan Aralin 1.1.3 a. Panitikan : Epiko Tuwaang - Epiko ng mga Bagobo b. Wika : Pang-abay na Pamaraan

Makikita sa bahaging ito ang mga tatalakaying aralin ng guro. Ang araling pampanitikan ay inangkupan ng araling pangwika na dapat pagsanibin ng guro sa gagawing talakayan.

Ang guro ay inaasahang maisasakatuparan ang mga kasanayang dapat linangin ng mag-aaral sa bawat aralin. Bibigyan ng pansin ng guro ang sumusunod na domain sa paglinang ng mga inaasahang kasanayan: Pag-unawa sa Napakinggan Pagsasalita Pag-unawa sa Binasa Pagsulat Tatas Pakiktungo sa Wika at Panitikan Estratehiya sa Pag-aaral Pananaliksik

III. Mga Inasahang Kasanayan

Aralin 1.1 Panahon ng Katutubo

Mga Kasanayang Pampagkatuto Pag-unawa sa Napakinggan Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang salita/ matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto / diskursong pinakinggan. Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging makatotohanan/di- makatotohanan ng mga punto/argumentong bibigyang- diin o halaga sa napakinggan Nakikinig nang may pag-unawa upang: mailahad ang layunin ng napakinggan masagot ang mga tiyak na tanong

23

maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari

Pagsasalita Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang panggramatika na makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon tulad ng: dalawang uri ng paghahambing mga pang-abay na pamanahon panlunan pamaraan Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran, interpretasyon sa tulong ng mga diskursong: nagpapaliwanag nangangatuwiran nagsasalaysay naglalarawan Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang karunungang-bayan, alamat at epiko batay sa mga katangian nito Pagbibigay ng wastong hinuha sa: Pag-uugali/katangian ng mga tauhan sa akda Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng: pagkilala sa kahulugan ng mga salita kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan talinghaga pagbibigay ng hinuha batay sa: mga ideya/pangyayari sa akda dating kaalaman kaugnay sa

24

binasa pag-uugnay ng akda sa: sarili kapaligiran ibang tao

Naipaliliwanag kung paanong ang mga element ng akda/ teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang pampanitikan Pagsulat Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung: Totoo o hindi totoo May pagbabatayan o kathang-isip lamang Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akda/tekstong binasa at ng: Pamantayang pansarili o sariling karanasan Pamantayang galling sa ibang tao o sa ibang babasahin Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: paghahawig o pagtutulad depinisyon pagsusuri Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag anekdota serye ng tanong

25

Nakasusulat ng talata na : binubuo ng magkakaugnay at maayos na mga pangungusap na nagpapahayag ng isang buong pagkakabuo, palagay o kaisipan nagpapakita ng bahagi nito simula gitna wakas Nawawakasan ang talata nang may pangkalahatang impresyon sa pamamagitan ng : Pagbubuod Makabuluhang obserbasyon Tatas Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunakatibo Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood, napakinggan o nabasang impormasyon ( media literasi) Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng likas na interes at kasabikan sa pagbuo at pagsagot ng mga tanong at puna sa panitikan / tekstong napanood, nabasa o napakinggan Nagpapamalas ng kawilihan at malalim na pag-unawa sa mga gramatika /retorika at ibat ibang uri ng pambansang panitikang saklaw ng pag-aaral Estratehiya sa Pag-aaral Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng angkop na mga detalye para sa isang tiyak na layunin Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral

26

Pananaliksik Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa pamamaraang : tuwiran di-tuwiran Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat ibang pagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na impormasyon sa pananaliksik

IV. Konseptuwal na Balangkas

PANAHON NG KATUTUBO

Narito ang grapikong presentasyon ng Aralin 1.1 . Sa tulong nito , ang guro ay magkakaroon nang malinaw na larawan ng buong aralin . Makabubuting ipaskil ng guro ang grapikong ito sa unang
Epiko

Karunungang -bayan

Alamat

araw ng talakayan upang malaman ng mag-aaral ang mga araling kaniyang pag-aaralan.

A. Panitikan -Salawikain -Sawikain -Kasabihan B. Wika Dalawang Uri ng Paghahambing

A. Panitikan -Mina ng Ginto Alamat ng Baguio . B. Wika -Pang-abay ( Pamanahon at Panlunan )

A. Panitikan -Tuwaang Epiko ng mga Bagobo .B. Wika -Pang-abay na Pamaraan

27

V.Panimulang Pagtataya
A. Sumulat ng maikling talata tungkol sa paksang: Karunungang-bayan Salamin ng Pagka-Pilipino. Bigyan mo ng pansin ang rubrik sa pagbuo ng talata. Isulat sa sagutang-papel. (10 puntos) RUBRIK
PAMANTAYAN

Sa bahaging ito, matataya ng guro ang antas ng kaalaman ng magaaral sa mga araling nakapaloob sa kabuuan ng Aralin 1.1 : Ang

Mahusay (5) Tiyak ang pagtalakay sa paksa

Kainaman (3) Hindi masyadong tiyak ang pagtalakay sa paksa

Mahina (1) Hindi natalakay nang wasto

Panitikan sa Panahon ng Katutubo. Para sa pagwawasto ng Gawain A, pagbatayan ng guro ang rubrik na nakalaan para sa pagsulat ng talata. Sa Gawain B, pagbatayan ang pamantayan. Sa Gawain C naman, bigyan ng puntos sa pagwawasto ang sumusunod : kalinawan ng salaysay , maayos ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari at

Kaisahan

ang paksa

Kaugnayan

Angkop ang paguugnay-ugnay ng mga pangungusap

Di masyadong angkop ang paguugnay-ugnay sa mga pangungusap

Walang paguugnay-ugnay sa mga pangungusap

kawastuhan ng paggamit ng mga pang-abay ( panlunan, pamanahon at pamaraan)

Kalinawan

May pokus/ tuon sa ideyang nais ipabatid

Di masyadong nakapokus sa ideyang nais ipabatid

Walang pokus/tuon ideyang ipabatid sa nais

B. Bumuo ng sariling wakas ng akda ng Ang Alamat ng Kasoy. Isulat sa sagutang-papel. Bigyan mo ng pansin ang pamantayan sa pagbuo. (10 puntos)

28

PAMANTAYAN: Kaangkupan - Angkop ang wakas sa daloy ng naunang mga pangyayari Kalinawan - Malinaw na naipabatid ang bunga o kinalabasan ng mga pangyayari Mensahe - Nakapagpabatid ng aral na dapat matutuhan ng mambabasa Ang Alamat ng Kasoy Noong unang panahon ay nasa loob ng kasoy ang abuhing buto nito. Lungkot na lungkot ang buto sapagkat madilim na madilim sa loob ng kasoy. Lalo itong nalungkot nang malamang magdaraos ng isang handaan ang Adang kagubatan. Sa gabi ng handaan ay ipinatawag ng Ada ang lahat ng hayop at halaman. Lahat ay nagsasayaw. Lahat ay kumakanta. Masayang-masaya ang kagubatan. Bukod tanging ang buto ng kasoy ang lungkot na lungkot. "Mabuti pa sila, nakikita ang masayang paligid. Heto ako, nakakarinig ng awit at tawanan pero hindi naman nakikita ang katuwaan." Naulinigan ng makapangyarihang Ada ang himutok ng Buto. "Gusto kong maging maligaya ka. May kahilingan ka ba?" "Ayoko pong nakakulong sa madilim na lugar na kinalalagyan ko. Naiinggit ako sa ibang hayop at halaman na tuwang-tuwa kapag may handaan sa kagubatan. Nakakasama sila sa pagsasaya. Hindi lang nila naririnig kundi nakikita pa ang katuwaan ng lahat. Maawa kayo, mahal na Ada. Gawan ninyo ng paraang makalabas po sana ako sa pagkakakulong ko sa loob ng prutas na ito."

29

Naantig ang maawaing damdamin ng mahal na Ada. Iwinasiwas nito ang nagniningning na pananglaw. Sa isang iglap ay nakalabas sa madilim na kulungan ang Buto. Masayang-masayang napanood ng Buto ng Kasoy ang sayawan, kantahan, at pagkakatuwaan ng mga hayop at halaman. Hatinggabi na nang iwasiwas na muli ng butihing Ada ang kaniyang makinang na pananglaw. Hudyat iyon ng pamamahinga. Pinatay na ng mga Alitaptap ang parol nila. Nalungkot ang Buto nang dumilim na ang paligid. Nahahalinhan ng takot at lungkot nang kumulog at kumidlat. Napansin ng Buto na nagsipagtago ang mga hayop sa mga kuweba.

C.Ibuod mo ang bahagi ng epiko ng Bicol na Handiong.Isaalang-alang sa pagbubuod ang paggamit ng pang-abay na pamanahon, panlunan at pamaraan. Salungguhitan ang mga ito. Isulat sa sagutang papel. (10 puntos) HANDIONG Epiko ng Bicol (Salin sa Tagalog ni J. Arrogante) VIII Ang Kabikolan ay isang lupain Patagang mayaman sa mga baybayin Sa buong daigdig pinakamarikit Sagana sa butil, aming nakakamit. IX Si Baltog ang lalaking kauna-unahang Naninirahan sa dakilang patagan Nagmulang Botavara, Lahing di- nakikita.

30

X Nang itoy kaniyang masukol, Sa sibat itoy nasapol At sa brasong Herkules sa lakas Ang panga ng hayop ay nangagkapilas. XI Bawat pangay sukat Sa habang sandipa Dalawang katlo ang mga pangil Nang tanganan ng kaniyang sibat. XII At siyay umuwi sa kanilang lupain Ang dalawang pangay kaniyang binitin Sa puno ng isang talisay Sa Tondo, malapit sa bahay.

Ang ginawa mong pagsagot sa panimulang pagtataya ay makatutulong sa iyo upang madali mong maunawaan ang mahahalagang konsepto sa mga araling pampanitikan at panggramatika na nakapaloob sa kabuuan ng Aralin 1.1 Panitikan sa Panahon ng Katutubo.

31

VI.Yugto ng Pagkatuto
Alamin Handa ka na ba? Simulan nating pagyamanin ang iyong kaalaman at kakayahan sa panitikan sa Panahon ng Katutubo. Batid ko na may ideya ka na sa araling ito. Subukin nating alamin kung ang iyong mga ideya ay tumutugon sa mga konseptong saklaw ng aralin. Simulan natin sa pamamagitan ng gawain na susukat sa lawak ng iyong kaalaman.

Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong : maiugnay ang dating kaalaman ng mag-aaral ( prior

knowledge )
matukoy ang mga konseptong malabo at inaakalang tama batay sa tugon ng mga mag-aaral. matulungan ang mga mag-aaral na matukoy ang mahahalagang pag-unawa sa tulong ng mahahalagang tanong

GAWAIN 1.1.1.a: Tugon sa Pagkatuto Basahin mo ang mga pangungusap na nakasulat sa graphic organizer pagkatapos sagutan ang hanay sa BAGO BUMASA. Lagyan ng tsek (/) ang salita na tutugon sa iyong kasagutan. Ikaw ba ay sumasang-ayon o di- sumasang-ayon? Hintayin mo ang kasunod na panuto kung kailan mo sasagutan ang HANAY NG PAGKATAPOS BUMASA.

32

Karagdagang Impormasyon Ang ginamit na Anticipation-

ANTICIPATION- REACTION GUIDE

Reaction Guide ay kilala bilang Map of Conceptual Change .Ilan

sa mga graphics na maaaring gamitin bilang Map of

Bago Bumasa

Mga Pangungusap

Pagkatapos Bumasa

Nakalahad sa loob ng Anticipation-ReactionGuide ang mahahalagang konsepto ng mga sumusunod na paksa: Karunungang bayan Alamat Epiko

Conceptual Change :
IRF Worksheet Generalization Table KWHL Sheet In the box Out of the box

Sumasang-ayon Ang damdamin, saloobin, kaugalian o Di sumasang-ayon Di sumasang-ayon tradisyon ng lahi kapag naisatitik ay tinatawag na panitikan.

Sumasang-ayon

Sumasang-ayon

Kailanman, Hindi maaaring magkaDi sumasang-ayon ugnay ang panitikan at kasaysayan Sumasang-ayon Hindi mababatid sa panitikan ang tunay Di sumasang-ayon nating pagkalahi. Sumasang-ayon Bago pa man Di sumasang-ayon dumating ang mga Espaol ay may alpabeto nang ginagamit ang ating mga ninuno. Sumasang-ayon

Sumasang-ayon Di sumasang-ayon

Sa bahaging ito, tatayain ng guro ang kaalaman ng mag-aaral sa mga paksang saklaw ng aralin 1.1. Makatutulong sa pag-aaral ng mag-aaral

Sumasang-ayon Di sumasang-ayon

Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon

kung mayroong kopya na maibibigay ang guro nang sa gayon sa proseso ng pag-aaral ay nakikita ng mag-aaral ang kaniyang naging tugon, kung itoy tama o mali.

Ang epiko, alamat at Sumasang-ayon mga karunungang Di sumasang-ayon bayan ay nakilala Di sumasang-ayon lamang ng ating mga ninuno noong panahon ng Espaol.

33

Sumasang-ayon

Sa paglalahad ng konsepto, hindi kinakailangang tama ang lahat ng ito. Ang guro ay maaaring pumili ng konsepto sa aralin na sadyang ilalahad nang may kamalian upang tiyak na mataya ang antas ng kaalaman ng mag-aaral.

Napatunayan ng mga Espaol na ang Di sumasang-ayon ating mga ninuno ay hindi mahiligin sa tula, awit, kuwento, bugtong at palaisipan. Sumasang-ayon Ang panitikan ay hindi sumasalamin Di sumasang-ayon sa panahon kung kailan isinulat ito.

Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon

Pagkatapos sagutin ng mag-aaral ang ARG, ang guro ay magtatanong kung alin sa mga konsepto ang kaniyang sinasang-ayunan. Kailangang makapagbigay ng paliwanag ang

Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon

mag-aaral sa bawat naging tugon niya.

Matapos mong masagutan ang ARG, nakatulong ba ito upang malaman mo ang mga konsepto na saklaw ng araling iyong pag-aaralan ?

Ang gawaing ito ay makatutulong sa guro na mataya ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa mga unang taong nanirahan sa Pilipinas na may malaking impluwensiya sa panitikang

Karagdagang impormasyon Narito ang pagkakasunod-sunod ng mga naunang nanirahan sa Pilipinas: 1. Negrito 4. Intsik 2. Indones 5. Bumbay 3. Malay 6. Arabe at Persiyano

GAWAIN 1.1.1 b : Likas- Katutubo Sa bahaging ito, nais kong balikan mo ang dati mong kaalaman tungkol sa saligang kasaysayan ng ating panitikan. Kilalanin mo ang mga ninunong nag-ambag sa ating panitikan. Isulat sa loob ng kahon ang mga nakaimpluwensiya sa panitikan ng Pilipinas Bago Dumating ang Kastila. Gawin sa sagutang papel.

Pilipino. Ang guro ay maaaring gumamit ng sarili niyang estratehiya upang maisakatuparan ang Gawain 1.1.1.b

34

Negrito

Mga Kagamitan: larawan, flashcard ( nakasulat

Malay

Kailangang maipakita ng guro ang presentasyong ito. Ang guro ay kailangang

ang pangalan ng ating mga ninuno)

Espanyol

Arabe

maghanda ng mga larawan upang maganyak ang mag-aaral sa gawain. Sikapin ng guro na maipaliwanag ng mag-aaral ang naging sagot sa

Amerikano Indones

Sanggunian

gawaing ito. Huwag hayaan ng guro na iwan ang gawain ng hindi siya nakapagbibigay nang

Aklat:
i

Panitikang Kayumanggi pp. 1-4

wastong impormasyon . Makatutulong sa magaaral kung magbibigay ang guro ng mga

Nakatutuwang isipin na nagawa mong sagutin ang

karagdagang impormasyon. Tunghayan ng guro ang nakatalang karagdagang impormasyon na nasa loob ng kahon para sa gawaing ito.

gawain. Ngayon, iyo namang alamin ang mga akdang pampanitikan na kanilang inambag na nagging tulay upang masilayan natin ang tradisyon, paniniwala at kaugalian ng lahi na ating pinagmulan. Gawain 1.1.1.c : I-Q nek Tulungan mo ang larawan na iugnay ang kaniyang sarili sa mga akdang pampanitikan na lumaganap noong Panahon ng Katutubo sa pamamagitan ng pagkukulay ng mga ito hanggang marating niya ang aklat ng panitikan na nasa pinakaibaba ng tsart. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

35

Karagdagang Impormasyon Ang mga karunungang-bayan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo ay ang sumusunod:
awiting bayan Alamat moro-moro Kurido
Haiku

Matapos mataya ng guro ang kaalaman ng

nobela

mag-aaral sa mga unang taong nanirahan sa

maikling kuwento
Karagatan pasyon

Pilipinas, sa Gawain 1.1.1.c ay tatayain naman ng guro ang kaalaman ng mag-aaral sa naging impluwensiya ng ating mga ninuno sa

Awiting-bayan
Tanaga Mito epiko dula

panitikan. Kailangang maipakita ng guro sa

Timpalak Palanca

Alamat Mito Epiko Salawikain Kasabihan Sawikain Bugtong atbp.

Tulang dula pelikula
Dulang Pantelebisyon

mag-aaral ang graphic organizer na ito. Tiyakin ng guro na tama ang mga sagot ng

Komiks

Magasin

salawikain

dulang panradyo

blog

mag-aaral. Makatutulong sa guro ang karagdagang impormasyon na nakatala sa

duplo

Palaisipan

kasabihan

sawikain

bugtong

kahon sa bahaging ito.

sarsuela

Matapos kong mataya ang dati mong kaalaman sa paksa, oras na upang ating pag-aralan ang ilan sa mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.

36

Mga Kagamitan: Larawan, dvd player , laptop

Ang guro ay magbibigay ng ilang pangyayari o sitwasyon noong unang panahon kung paano nakatulong ang mga karunungang bayan sa ating mga ninuno bilang panimula sa pagtalakay ng paksa.

( Maaari ding magpanood ang guro sa bahaging ito kung may makukuhang panoorin hinggil sa buhay ng mga sinaunang Pilipino)

Tama!

Payak

ang

pamumuhay

noon

ng

mga

sinaunang Pilipino. Sa kabila ng pagiging payak ay nabuhay sila nang maligaya at payapa. Pinaniniwalaang naging bahagi na ng kanilang pamumuhay ang mga karunungang-bayan.

Sa bahaging ito , nais kong bigyan mo ng pansin ang tula ni Jose Rizal na bagaman naisulat noong Panahon ng Espaol ay makikita mo ang paggamit niya ng isa sa mga

karunungang-bayan na minana natin sa ating mga ninuno. Isa lamang itong patunay na ang matatandang panitikan tulad ng karunungang-bayan ay may malaking impluwensiya sa mga

37

Pilipino sa ibat ibang panahon. Sa Aking Mga Kabat (Jose Rizal) Kapagka ang baya'y sadyng umiibig Sa kanyng salitng kaloob ng langit, Sanglang kalayaan nasa ring masapit Katulad ng ibong nasa himpapawid. Pagka't ang salita'y isang kahatulan Sa bayan, sa nayo't mga kaharin, At ang isng tao'y katulad, kabagay Ng alin mang likha noong kalayan. Ang hindi magmahal sa kanyang salit Mahigit sa hayop at malansng isd, Kay ang marapat pagyamaning kus Na tulad sa inng tunay na nagpal. Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin Sa Ingls, Kastil at salitang anghel, Sapagka't ang Poong maalam tumingn Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin. Ang salita nati'y tulad din sa iba Na may alfabeto at sariling letra, Na kaya nawal'y dinatnan ng sigw Ang lunday sa law nong dakong una.

Karagadagang Impormasyon Ang Sa Aking Mga Kabata ay isang tula na nakasulat sa wikang Tagalog tungkol sa pag-ibig ng isang tao sa kanyang katutubong wika. Madalas na pinapalagay na ginawa ito ni Jose Rizal, ang Pambansang Bayani ng Pilipinas at sinasabing naisulat niya noong 1869 sa gulang na walong taon at unang tulang ginawa ni Rizal. Bagaman, may ilang mga dalubhasa sa kasaysayan na nagsasabing walang patotoo na si Rizal ang may-akda ng tula at panlilinlang ito. Pinaghihinalaan ang mga makatang sina Gabriel Beato Francisco o Herminigildo Cruz ang tunay na may-akda.

Ang tulang Sa Aking mga Kabata ni Dr. Jose Rizal ay gagamitin ng guro bilang lunsaran para sa presentasyon ng paksang tatalakayin. Ang tula ay dapat nakasulat sa manila paper . Kailangang nakapaskil ito sa pisara upang pagbatayan ng mag-aaral para sa susunod na gawain. Sikapin din na maipabasa ito nang malakas sa mag-aaral. Para sa karagdagang impormasyon na ibabahagi ng guro sa magaaral tungkol sa tula, tunghayan ng guro ang kahon na nakatala ang karagdagang impormasyon.

Kagamitan: kopya ng tula sanggunian: http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_ Aking_Mga_Kabata

38

GAWAIN 1.1.1.d : Paglinang ng Talasalitaan

Paglinang ng Talasalitaan 1.Kabagay- kaparis; kasang-ayon 2.maalam- marunong; nakatatalos 3.naggawad-naghandog 4. sigwa-unos; bagyo 5.lunday- bangka
3.naggawad kahulugan: 1.kabagay kahulugan: ______________ _ 2.maalam kahulugan: _____________ _______ Ibigay mo ang kahulugan ng mga salitang nasa loob ng biluhaba ayon sa pagkakagamit ng mga ito sa tula.Isulat sa sagutang papel ang mga sagot.

Sa bahaging ito, malaya ang guro sa estratehiyang gagamitin para sa paglinang ng talasalitaan. Maaari ding gumamit ang guro ng iba pang tsart para sa presentasyon ng gawaing ito. Matapos maibigay ng mag-aaral ang wastong kahulugan sa bawat salita, gamitin ito
4.sigwa kahulugan: . _____________ ___________

___________ ___________ __
5.lunday kahulugan: _____________ _____

sa pangungusap. Makatutulong sa guro ang kasagutan na nakatala sa loob ng kahon na nasa kaliwang bahagi.

Palawakin pa natin ang iyong kaalaman hinggil sa paksa. Batid ko na handa ka na upang linangin at paunlarin ang kakailanganing pag-unawa sa tulong ng mga angkop na gawain na ibibigay ng modyul na ito.

39

GAWAIN 1.1.1.e : Sa Antas ng iyong Pag-unawa 1.Suriin mo ang tula . Tukuyin mo ang kasabihang ginamit ni Jose Rizal . Ilahad mo ang tiyak na kaisipan na nais nitong ipabatid. Gawin sa sagutang papel.Gayahin ang pormat.

Ang guro ay malayang gumamit ng iba pang grapiko para sa gawaing ito. Hikayatin ng guro ang mag-aaral na magbigay ng iba pang halimbawa ng kasabihan upang makatutulong sa

Sa Aking Mga Kabata

labis na pag-unawa ng mag-aaral sa paksa.

KASABIHAN __________________ __________________

KAISIPAN

____________________ ____________________ ____________________ ____________________

2. Kung si Jose Rizal ay gumamit ng karunungang-bayan sa kaniyang tula, ikaw bilang kabataan, paano mo magagamit ang mga karunungang-bayan na minana pa natin sa ating mga ninuno?

Ang tugon ng mag-aaral para sa gawaing ito ay dapat nasa anyong patalata. Kailangang makapagbigay ang guro ng panuto tungkol dito. Maaari din namang magpagawa ang guro ng iba

_______________________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________

pang gawain na magpapakita ng paggamit ng mag-aaral sa mga nakilalang karungungang-bayan.

Ang mga gawain na iyong isinagawa ay nagpapatunay na ang kasabihan bilang karunungang-bayan ay kinapapalooban ng mensahe na magagamit sa buhay.

40

Gayundin naman ang iba pang karunungang-bayan tulad ng salawikain at sawikain/ kawikaan.Upang higit pang lumawak ang iyong kaalaman sa paksa, basahin at unawain ang mahahalagang impormasyon na nakatala sa loob ng kahon . ALAM MO BA NA...

Sa bahaging ito magbibigay ng input ang guro tungkol sa Ugnay-Panitikan

KARUNUNGANG-BAYAN Kasama sa kabang-yaman ng karunungang-bayan ng ating bansa bago dumating ang mga Espaol ay ang salawikain, sawikain/kawikaan at kasabihan.

mahahalagang konsepto ng paksa. Ang paggamit ng angkop na estratehiya sa pagtalakay ng aralin ay iminumungkahing gawin ng guro.Makatutulong din sa kanya ang paggamit ng mga kagamitang pampagtuturo.

Salawikain- Karaniwang patalinghaga ang salawikain na may kahulugang nakatago. Ang salawikain ay karaniwang nasusulat ng may sukat at tugma kaya masarap pakinggan kapag binibigkas. Mga Halimbawa: Pag ang tubig ay magalaw Ang ilog ay mababaw A wattu langan a kuruga mariga Tattolay nga minagimamma . ( Ibanag) Walang gawaing mahirap Sa taong matiyaga. Ang sakit ng kalingkingan Damdam ng buong katawan Ing taung mapibabata Dasan na ing sablang buring na. (Pampango) Ang taong matiyaga Natutupad ang ninanasa.

41

Sawikain Ang pagsasawikain o pagtatambis ay isang paraan ng pagsasalita na hindi gumagamit ng mararahas na salita upang maiwasan ang makasakit ng loob. Ang sawikain o patambis samakatuwid , ay mga salitang eupemistiko, patayutay o idyomatiko na ginagamit upang maging maganda ang paraan ng pagpapahayag. Mga Halimbawa: parang natuka ng ahas- natulala malayo sa bituka- hindi malubha tandaan mo sa bato- pakatandaan mahaba ang kamay- magnanakaw

Kasabihan- Ang kasabihan ay iba sa salawikain sa dahilang itoy hindi gumagamit ng mga talinghaga. Payak ang kahulugan. Ang kilos, ug ali at gawi ng isang tao ay masasalamin sa mga kasabihan. Mga Halimbawa: Tulak ng bibig Kabig ng dibdib. Utos na sa pusa Utos pa sa daga Kasama sa gayak Di kasama sa lakad. Ubos-ubos biyaya Bukas nakatunganga

Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang impormasyon sa aralin, marahil ay naging malinaw na sa iyo ang konsepto ng salawikain, sawikain at kasabihan. Upang mapagtibay pa ang iyong kaalaman at tamang pag-unawa sa paksang iyong pinag-aaralan, subukin mong gawin ang ilan pang gawain. 3.Suriin kung ang sumusunod ay salawikain, sawikain at kasabihan.Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang pormat.

Maaaring dagdagan ng guro ang mga nakatalang salawikain, sawikain

4. . Maitim ang gilagid. 5. Ang taong walang kibo Nasa loob ang kulo. 6. Ubos-ubos biyaya, Bukas nakatunganga.

1. Ang magtanim ng hangin, Bagyo ang aanihin 2. Itaga mo sa bato. 3. Kasama sa gayak, Di kasama sa lakad.

at kasabihan sa gawaing ito.

42

Salawikain 1. 1.

Sawikain 1.

Kasabihan

Sikapin ng guro na makagawa ang bata ng tsart upang doon itala ng mag-aaral ang mga salawikain, sawikain at kasabihan na inihanay.

2.

2.

2.

Madali mo bang nakilala ang salawikain, sawikain at kasabihan? Nakilala mo ba ang mga ito dahil sa taglay nilang mga katangian? Kung sa iyong palagay ay hindi pa sapat ang iyong kaalaman sa mga ito, makatutulong ang kasunod na gawain upang madagdagan pa ang iyong kaalaman hinggil dito. 4. Basahin at unawain ang mga nakahanay na salawikain,

Karagdagang Impormasyon: Madalas magkarooon ng

sawikain/kawikaan at kasabihan. Isulat ang kahulugan ng bawat isa. Gayahin ang pormat.

misconception ang tatlong

karunungang bayan kaya mahalagang maipaghambing ito upang maging malinaw ang kani-kanilang katangian at gamit.
Taong nanunuyo Dala-dalay bukayo Kahulugan: salawikain

Karunungang bayan Hinihikayat ang guro na gamitin ang tsart na ito para sa presentsyon ng gawain.
sawikain Itaga mo sa bato Kahulugan: kasabihan

Malakas ang loob Mahina ang tuhod Kahulugan:

____________ ____________ ____

______________ ______________ ______________ ___

____________ ____________

43

5.Batay sa iyong sinagutang mga gawain, ano ang pagkakaiba at pagkakatulad ng salawikain, sawikain at kasabihan.Sagutin sa pamamagitan ng Venn Diagram.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. A Katangian ng B bawat isa C D- Pagkakatulad ng tatlo

Ang paggamit ng ganitong klaseng Venn Diagram ay kailangang malinaw sa mga magaaral. Kailangan tukuyin ng guro kung saan itatala ng mag-aaral ang pagkakatulad at pagkakaiba ng salawikain, sawikain at kasabihan

Sa tulong ng mga gawain na inilaan ng modyul na ito ay maaari mo nang maisantabi ang maling pag-unawa sa salawikain, sawikain at kasabihan.

Sa bahaging ito, inaasahan na ang guro ay magbibigay nang pahapyaw na paglalahad sa araling panggramatika.

Ngayon ay nagawa mong paghambingin ang salawikain, sawikain at kasabihan. Alam mo ba na upang maging mabisa ang pagsusuri mo sa pagkakatulad at pagkakaiba ng mga tao, bagay , pangyayari, ideya at iba pa, kailangan ang isang maayos na paghahambing . Ang aralin na ito ay naglaan ng mga gawain upang mapaunlad ang iyong kakayahan sa paghahambing.

44

6. Basahin mong mabuti ang teksto. Hanguin sa loob ng teksto ang mga pahayag na nagpapakita ng paghahambing. Isulat sa papel ang sagot.
Sariwa ang hangin na humihihip sa karagatan. Mas masarap ang pakiramdam ko ngayon kaysa noong nakaraang buwan. Kapansin-pansin rin ang tubig na umaalon sa dagat na maituturing kong kasinlinaw ng kristal. Di- gasino mang maingay dito ,wala man ang ingay na matagal ko nang kinagisnan, alam kong masasanay rin ako.Naalala ko tuloy ang pook na pinasyalan namin ni

inay noong bata pa ako. Magkasingganda ang pook na iyon at ang lugar na kinatatayuan ko ngayon. Simputi rin ng bulak ang buhangin doon. Akala ko iyon na ang una at huling araw na makadadalaw ako sa ganoong klaseng lugar. Sa mura ko kasing edad noon , alam ko na ang hirap na pinagdadaanan ng aming pamilya kaya napilitan akong magbanat ng buto kahit wala pa sa panahon. Buti na lang kinaawaan ako ng Poong Maykapal. Inialis ako sa nakasusulasok na lugar at dinala ako sa lugar na singganda ng paraiso. Salamat at nakilala ko si Sir James Bossier. Pansamantala man ang pananahan ko dito, batid ko na sa aking pagpupursige kasama ng aking pamilya ay makababalik ako dito upang manirahan.

Sagot: Mga pangungusap na napapakita ng paghahambing 1.____________________________________________________________________________________________________________ 2.____________________________________________________________________________________________________________ 3.____________________________________________________________________________________________________________ 4.____________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________ Pagkatapos mong sagutan ang gawain, nadagdagan ba ang iyong kaalaman sa ating pinag-aaralang araling panggramatika ? Sa araling ito , malalaman mo kung paano susuriin ang antas o lebel na katangian ng dalawang tao, bagay, ideya at iba pa na makatutulong sa malawak mong pagtingin sa mga ito. Mabuting basahin at unawin mo ang mahahalagang impormasyon tungkol sa ating araling panggramatika.

45

ALAM MO BA NA DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING 1. Paghahambing na magkatulad - Ginagamit ito kung ang dalawang pinaghahambing ay may patas na katangian. Ginagamitan ito ng mga panlaping kasing, sing, magsing at magkasing o kaya ay ng mga salitang gaya,tulad, paris, kapwa at pareho. 2. Paghahambing na di-magkatulad - Ginagamit ito kung ang pinaghahambing ay may magkaibang katangian. May dalawang uri ito: 2.1 Pasahol- Kung ang pinaghahambing ay mas maliit, gumagamit ito ng mga salitang tulad ng lalo, di-gaano, di-totoo, di-lubha o digasino 2.2 Palamang- kung ang hinahambing ay mas malaki o nakahihigit sa pinaghahambingan, gumagamit ito ng mga salitang higit, labis at di-hamak.

Sa bahaging ito, magbibigay ang guro ng input sa araling Ugnay-Wika panggramatika. Hikayatin ang mag-aaral na makapagbigay ng ilang pangungusap na ginagamitan ng paghahambing.

Mayroon ka nang sapat na kaalaman sa araling panggramatika, subukin mong maipakita ang iyong natutuhan sa bahaging ito.

46

7.Itala mo ang pagkakatulad at pagkakaiba ng salawikain, sawikain at kasabihan sa tulong ng mga salita na ginagamit sa paghahambing.

Ang guro ay malaking bahagi sa paglilinaw ng mahahalagang konseptong dapat matutuhan ng mag-aaral sa araling ito. Bago tumungo sa susunod na bahagi, kailangang malinaw sa mga mag-aaral ang kaangkupan ng araling pamapanitikan at araling panggramatika.

Ang pagkakatulad ng salawikain, sawikain at kasabihan ___________________________

Ang pagkakaiba ng salawikain, sawikain at kasabihan __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ ________________________

___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________

Bago tayo magpatuloy, balikan mo muna ang iyong mga sagot sa naunang mga gawain at ihambing mo ang iyong mga naging sagot sa daloy ng talakayan sa bahaging ito. Ano sa mga ideya mo ang tama? Ano naman ang hindi tama at dapat na iwasto? GAWAIN 1.1.1.f : Pag - Sa Sa Ka ( Pagpapalalim ng Pag-unawa sa Salawikain, Sawikain at Kasabihan )

Sa bahaging ito, susubukin ng guro kung gaano kalalim ang pagHabang lumalalim ang iyong pag-unawa sa paksa ay mapagninilayan mo kung bakit mahalagang unawain ang mga akdang pampanitikan tulad ng salawikain,sawikain at kasabihan sa kasalukuyang panahon. Mapagtitibay mo ang ideyang ito sa tulong ng mga gawain na inilaan sa bahaging ito

unawa ng mag-aaral sa araling pinag-aaralan. Kailangang maipakita ng guro ang pagsasanib ng araling pampanitikan at panggramatika.

47

A.Salawikain

Karagdagang Impormasyon Ang tulang Mga Ginto sa Putikan ay naglalaman ng mga Salawikain/ kasabihan sa bawat saknong. Ginamit ng may-akda ang mga ito bilang batayan sa ideyang ipinaloob sa bawat taludtod o linya.

Bigyan mo ng pansin ang bahagi ng tula na ginamitan ng salawikain ng may-akda upang bigyang diin ang mensaheng nais niyang iparating.

Maaaring ipabigkas ng guro sa mag-aaral ang tula bago ipasagot ang nakalaang

Nakikita ang butas ng karayom, Hindi ang butas ng palakol

gawain kaugnay rito.

Mayroon pang taong Sobrang palapuna at palapintasin, Sa mukha ng kapway Nakikikita agad ang dumi o dusing; Munting kapintasan Ng kapwa niya taong laging pinapansin Ang kamalian niyat Mga kasamaan ay ayaw aminin. Dungis sa mukha moy pahirin mo muna Bago ka mamintas ng mukha ng iba.

Kagamitan: kopya ng tula

Halaw sa tulang Mga Ginto sa Putikan ni Gregorio G. Cruz

48

Panuto: Bumuo ka ng maikling talata na magpapalawak sa iyong sagot sa tanong na nasa blg. 1. 1.Bilang kabataan, paano mo isasabuhay ang mga salawikain na ginamit sa tula? Isulat ang mga sagot sa papel.

Sa gawaing ito, kailangang patnubayan ng guro ang mag-aaral sa pagsulat ng talata. Maaaring magbigay ang guro ng ilang teknik

______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ________

o paraan sa pagbuo ng mahusay na talata.

B.Kasabihan Ang kasabihan ay isa sa karunungang-bayan na iyo nang nakilala. Bigyan mo ng pansin ang nilalaman ng bahagi ng isang awit na nagpakilala ng mga kasabihang Pilipino na hindi dapat kalimutan.

49

Mga Kagamitan: MP3 , kopya ng bahagi ng awit

Sa pagdamay ay no.1 Matalas makiramdam Ang sakit sa kalingkingan Ay sakit ng buong katawan Kung di kaya ng nag-iisa Pagtulungan nating dalawa Ang bayanihan spirit ay taglay ng bawat isa Marunong lumingon Sa pinanggalingan Ang utang na loob Hindi nalimutan Walang puwang sa isip mo Ang crab mentalidad Hindi naiinggit Kapwa Pinoy man Ay umunlad

Maaaring iparinig ng guro ang kabuuan ng awit. Makikita ng guro ang video ng awit sa URL na nakatala sa loob ng kahon sa

Sanggunian http://www.youtube.com/watch? v=eZCBCIAH6JU

2.Magsaliksik ka ng mga pangyayari sa iyong kapaligiran (halimbawa: batay sa obserbasyon o pansariling karanasan) na nagpapakita ng diwang isinasaad ng napiling kasabihan sa hinalaw na awit . Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. Kasabihan mula sa awit __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ Nasaliksik na pangyayari: __________________________ __________________________ __________________________ _________________________ Kasabihan mula sa awit _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ Nasaliksik na pangyayari: _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ Bahagi ng awit na Positibong Kasabihan ni Ser Jess Torres

gawing kaliwa.

50

C.Sawikain/kawikaan

Kahulugan ng salawikaing
Ang pakikipag-usap sa kapwa ay tulay sa

Ipababasa ng guro sa mag-aaral ang usapan. Pagkatapos basahin, sikapin ng guro na maibibgay ng mag-aaral ang kahulugan ng salawikaing ginami sa usapan. Para sa kaangkupan ng mga kahulugan, bigyan ng pansin ng guro ang mga sagot na nakatala sa

ginamit sa usapan: 1. hinipang lobo - mataba 2. napabayaan sa kusina - bundat, namimilog ang katawan 3. may gintong kutsa sa bibig - mayaman 4. ang laks ng dating - may dating na ibang klase ang isang tao 5, may utak - Matalino 6. nagsusunog ng kilay - nag-aaral nang mabuti

pagkakaunawaan. Ngunit minsan,

naghahatid ito ng hidwaan sa

mga tao dahil sa paggamit ng mga salita o pahayag na nakasasakit ng damdamin. Sa iyong palagay, paano nakatutulong ang sawikain upang maiwasan ang ganitong sitwasyon? Bigyan mo ng pansin ang sawikain na ginamit sa usapan. Pagkatapos, sagutin ang gawain sa ibaba. Lef : Hoy! Joan, kumusta ka na? Ibang-iba ka na ngayon . Halos di kita makilala para kang hinipang lobo. Joan: Mabuti naman. Naku , Oo nga eh, napabayaan na

loob ng kahon sa bahaging kaliwa.

kasi ako sa kusina. Aba! Iba na rin naman ang

hitsura mo. Ang tingin ko sa iyo ngayon tila ka

ipinanganak na may gintong kutsara sa bibig.

Ang lakas ng dating mo. Lef :Naku ha, pamporma lang ang mga ito. Anong balita sayo? Ipinagpatuloy mo ba ang kursong Medisina? Ikaw ang may utak sa klase natin noong High School Tayo di ba? Malamang kayang-kaya mo ang kursong pinangarap mo. Joan: Heto ngat patuloy akong nagsusunog ng kilay para matapos ko ang kursong noon pay hinangad ko na.

51

7.butas ng karayom - matinding pinagdaanan, labis na pagsubok ang hinarap. 8. matamis ang bunga - masarap

Lef: Masaya akong malaman yan. Talaga naman, sa buhay ng tao bago mo makamtan ang iyong pangarap kailangan mo talagang dumaan sa butas ng karayom sa dami ng pagsubok na iyong mararanasan. Joan: Ganyan talaga ang buhay. Matamis ang bunga kapag pinaghihrapan.

3.Sa iyong palagay, paano nakatulong ang sawikain upang maging magaan ang mga pahayag ng mga tauhan? Isulat mo ang iyong sagot sa paraang patalata.Gawin sa papel. Bumuo ng iyong pamagat para sa talata.

Muli, gabayan ng guro ang mag-aaral sa pagsulat ng talata. Maaaring magtala ang guro ng mga pagpipiliang pamagat para sa

______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________________________________

talata. Inaasahan na mag-aaral ang nagbigay ng mungkahi sa mga itinalang pamagat.

52

4.Batay sa iyong naging sagot sa naunang mga gawain, ihanay mo ang kahalagahan ng salawikain, sawikain at kasabihan.

Ang gawaing ito ang susukat sa bisa ng mga natutuhang konsepto sa araling pinag-aaralan.

Karunungang-bayan Salawikain

Kahalagahan

Sawikain

Kasabihan

Matapos mong sagutin ang mga gawain, nakaramdam ka ba ng pagmamalaki bilang isang Pilipino? Masasabi mo bang may kalinangan na ang ating lahi bago pa man tayo sakupin ng mga Espanyol? Paano mo pahahalagahan ang matatandang panitikan tulad ng karunungang-bayan na minana mo pa sa ating mga ninuno?

Ngayon pagkakataon mo na upang ilahad ang iyong pananaw sa kahalagahang hatid ng kasalukuyan. Naniniwala karunungang-bayan sa mga kabataan sa ako na mapaninindigan mo ang bisang

pangkaisipan at bisang pandamdamin na iyong natutuhain sa aralin.

53

GAWAIN 1.1.1. g : Pagtalunan Natin Punto sa Punto . Ilahad ang iyong panig sa paksa. Subuking gamitin ang mga konseptong natutuhan sa araling pampanitikan at panggramatika.Isulat ang sagot sa papel. Oo sapagkat

Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa ibang anyo. Iminumungkahi sa guro na gamitin ang fliptop na usong-usong sa kabataan sa kasalukuyan.

_______________ _______________ _______________ _______________

Hindi na sapagkat

________ ________ ________ ________ ________ _____

Naipakita mo sa gawaing ito ang kahalagahan ng mga karunungang-bayan sa kabataang Pilipino . Malaki ang maiaambag mo sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng ating matandang panitikan kung ang mga ito ay magagamit mo sa iyong buhay. GAWAIN 1.1.1.h : Salamin ng Katotohanan Suriin ang bisang pangkaisipan at bisang pandamdamin sa ipinahayag na panig sa GAWAIN 1.1.1.g. Sumulat ng repleksiyon tungkol dito. REPLEKSIYON ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ______________________________

Matapos makasulat ng repleksiyon , ipapabasa ng guro sa ilang mag-aaral ang natapos na gawain

54

GAWAIN 1.1.1.i : Dugtungan Tayo Pagtibayin mo ang iyong natutuhang mahahalagang konsepto sa aralin sa pamamagitan ng pagbuo ng mga ideya na nakapaloob sa kahon.
1. Naniniwala ako na mahalagang unawain ang mga karunungang - bayan sapagkat __________________________________________________ __________________________________________ Ang mga karunungang-bayan bagaman bahagi ng ating matandang panitikan ay masasabi kong angkop pa ring na pag-aralan at isabuhay sa kasalukuyan dahil __________________________________________________ __________________________________________

Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa pasalitang paraan.

2.

3.

Sa tulong ng mga karunungang-bayan, nasilayan ko ang ______________________________________________ ______________________________________________ kaya ipinagmamalaki ko ____________________________

BINABATI KITA! Matagumpay mong nasagutan ang mga gawain para sa araling ito. Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa mo ay higit na napalalim ang kaalamang iyong natamo. Alam kong handa ka na sa susunod na bahagi ng araling ito. Sa mga natutuhan mo sa araling pampanitikan at panggramatika ay natitiyak kong kayang-kaya mong maisagawa ang inaasahang produkto para sa a araling ito

55

Karagdagang impormasyon Halimbawa ng brochure

Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga kaalamang natutuhan sa awtentikong pagkatuto. Basahin at unawain mo ang sitwasyon pagkatapos, gawin mo ang inaasahang produkto para sa araling ito.

Bago ipagawa ng guro sa mag-aaral ang inaasahang produkto sa bahaging ito,

Dadalaw

ngayong

talakayin muna nang pahapyaw ang tungkol sa brochure. Kailangang maipakita ng guro ang isang halimbawa ng brochure.

buwan sa inyong barangay ang mga piling nagmula Senior Citizens na sa ibat ibang sa

lalawigan. Ang layunin nila

pagdalaw ay upang matiyak na ang kabataan ay may naiaambag sa pagpapanatili ng yaman ng kultura at tradisyon ng ating lahi. Ikaw, bilang SK Chairman ay naatasan ng inyong Punong Barangay na magpakita ng mga katibayan na ang kabataan ay may malaking bahagi sa pagpapanatili ng sariling kultura at tradisyon. Naisip mo na ipakita ito sa pamamagitan ng pagbuo ng isang brochure na naglalaman ng mga karunungang bayan kung saan iuugnay mo ang mga gawaing pangkabataan sa inyong barangay.Ayon sa inyong Punong Barangay ang brochure na dapat mong maipakita ay matataya sa sumusunod na pamantayan:

Kailangangang ipaunawa ng guro sa magaaral na ang brochure na gagawin ay bibigyan ng marka alinsunod sa rubrik.

56

RUBRIK PAMANTAYAN Organisasyon Kalidad ng mga Larawan Dibuho

LUBOS NA KATANGGGAP-TANGGAP Lohikal ang pagkakaayos ng mga teksto at larawan Klaro at tama ang perspektibo

KATANGGAP-TANGGAP May ilang teksto at larawan na wala sa lugar May ilang larawan na di klaro o tama ang perspektibo Medyo kaakit-akit ang brochure kahit ay ilang maling kombinasyon na makikita sa brochure

MAHINA Nakalilito ang pagkakaayos ng teksto at mga larawan Karamihan sa mga larawan ay di klaro o malabo ang perspektibo Di- gaanong kaakit-akit ang brochure dahil kitangkita ang maling kombinasyon ng larawan, estilo, font at teksto

Kaakit-akit ang brochure dahil tama ang kombinasyon ng kulay, estilo, laki ng font at pagkakaayos ng teksto at larawan

Gamit ng karunungang bayan

Mabisa ang pagkakagamit ng karunungang bayan sapagkat Nakatulong ito upang maipakita ang kultura at tradisyong Pilipino

Di masyadong mabisa ang pagkakagamit ng mga karunungang-bayan dahil di gaanong naipakita ang kultura at tradisyong Pilipino

Di mabisa ang pagkakagamit ng mga karunungang-bayan sapagkat halatang pilit ang pagpapakita ng kultura at tradisyong Pilipino.

Nakatulong ba nang malaki ang mga kaalamang natutuhan mo sa kabuuan ng aralin sa pagbuo ng Inaasahang Produkto? Higit pa sa mga kaalaman, konsepto at ideyang natutuhan mo sa bahaging ito ng modyul, inaasahan ko na maisasabuhay mo ang mga aral na nakapaloob sa ating mga karunungang-bayan.

Samantala, naniniwala ka ba na mahalagang malaman ang pinagmulan ng mga bagay sa ating paligid? Naisip mo rin ba na ang mga bagay na iyong napakikinabangan sa kasalukuyan ay nagtataglay ng mga kuwento ng kanilang pinagmulan?

Ang susunod na aralin na iyong pag-aaralan ay isang akdang pampanitikan na makatutulong sa iyo upang higit mong makilala ang pinagmulan at kahalagahan ng pagsulpot ng mga bagay sa iyong kapaligiran, ang alamat. Batid ko ang iyong pananabik sa aking tinutukoy kaya maaari ka nang humakbang sa susunod na aralin para pagaralan ito.

57

ARALIN 1.1.2 : Alamat Ang guro ay magbibigay ng maikling deskripsiyon hinggil sa

Sinasabing ang ilang kaalaman natin ngayon ay kinuha ng mga mananaliksik sa saling-dila ng matatanda. Sa pag-usad ng panahon, maaaring nagbabago ang mga alamat gayunpaman hindi nawawala ang katangian nitong maglahad ng pinagmulan ng tao, bagay, lunan o pangyayari.

akdang pampanitikan na pag-aaralan ng mag-aaral. Kailangang mabigyan diin ng guro na ang alamat ay isa pang akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo. Sa bahaging ito, tutukuyin ng guro ang inaasahang produkto na gagawin ng mag-aaral pagkatapos ng pag-aaral sa aralin.

Ang aralin na ito ay magpapayaman ng iyong kaalaman upang mauunawaan mo kung paano nakatutulong ang alamat sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa mga matatandang panitikan ng ating lahi. Matapos mong pag-aralan ang mahahalagang konsepto sa aralin, ikaw ay inaasahang makabubuo ng informecial na nagtatampok sa kultura at tradisyong Pilipino.Gayundin, mapagtitibay mo kung paano kasasalaminan ng kultura, tradisyon, kaugalian ang alamat tulad ng iba pang akda na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.

Bago mo alamin ang mahahalagang konsepto sa araling ito, nais ko munang mataya ang iyong kabatiran sa ating paksa. Simulan mo sa pagsagot sa sumusunod na gawain.

58

GAWAIN 1.1.2.a : Larawan ng Pinagmulan

Pansinin mo ang mga larawan na nasa loob ng kahon. Pamilyar ka ba sa mga ito? Alamin natin ang iba mo pang kaalaman sa paksang iyong pag-aaralan sa tulong ng mga larawan.Subukin mong sagutin ang kasunod na mga tanong.

Sa gawaing ito, inaasahan na ang guro ay makapagpapakita ng mga larawan na gagamitin niya bilang gabay sa pagtaya sa dating kaalaman ng mag-aaral sa araling pag-aaralan.

Ang mga larawan ay hinango sa http://www.google.com.ph/search

a. Ano-ano ang maaaring maging paksa ng alamat? ______________________________________________________________ b. Nakatutulong ba ang alamat upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga bagay?_________________________________________________________ c. Makikita ba sa bawat paksa ng alamat ang tatak ng pagiging mamamayan? Patunayan._____________________________________________________ Nakatulong ba sa iyo ang ginawa mong pagsagot sa mga tanong upang makilala ang alamat bilang isang akdang pampanitikan? Huwag kang mag-alala, ang araling ito ay tutulong sa iyo upang pagyamanin ang iyong kaalaman sa paksang ating pag-aaralan.

Ang mga tanong na nakatala ay makatutulong sa mag-aaral upang bahagya niyang makilala ang alamat bilang akdang pampanitikan.Gayundin, upang magkaroon ang mag-aaral ng ideya sa mahahalagang konsepto na kaniyang matututuhan sa pag-aaral ng araling ito.

59

GAWAIN 1.1.2.b : Wakas ng Pinagmulan Sa isang kuwento , pelikula o teleserye man, kaabang-abang ang bahaging resolusyon o kinahinatnan sapagkat dito malalaman ng mambabasa o manonood kung ano ang maaaring mangyari sa pangunahin at iba pang sangkot na tauhan. Sa isang alamat, gaano kaya kahalaga ang wakas na bahagi nito? Paano nakatutulong ang wakas upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga bagay? Narito ang mga halimbawa ng wakas sa ilang alamat. Suriin mo ang kinahinatnan ng mga pangunahing tauhan.Isulat ang sagot sa papel.

Sa gawaing ito, kailangang magabayan ng guro ang magaaral sa pagsulat ng puna . Bibigyan-diin ng guro na ang bubuuing puna ng mag-aaral ay nakatuon sa pagkakatulad ng bawat alamat sa bahaging wakas.

Nanangis ang binata at nagsisi sa kanyang narinig. Gusto niyang ibalik ang puso ng ina ngunit wala na itong buhay. Dahil sa ginawa niya ay biglang pinarusahan at naging BUTIKI na gumagapang sa mga kisame at haligi. Ito ang parusa sa anak na walang utang na loob sa kanyang pinanggalingan.

Halaw sa Alamat ng Butiki

Puna: _________________________________________________________________

Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon mismo sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang halamang iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay tinawag na "Aging"na di nagtagal ay naging saging.

Halaw sa Alamat ng Saging

Puna: _______________________________________________________________

60

Nagluksa ang Rajah at ang buong palasyo. Ipinag-utos niya na ang dalawa'y ilagak na magkasama sa isang hukay. Lumipas ang mga araw. Himala ng mga himala. Ang lupa sa puntod ng libing ay tumaas hanggang sa itoy maging bundok. Napakaganda at perpekto ang hugis. Tinawag itong Bundok ng Mayon, bilang alaala kay Daragang Magayon.

Pagkatapos maisakatuparan ng mag-aaral ang gawain, kailangang maitanong ng guro ang mga gabay na tanong upang masukat ang dating kaalaman ng mag-aaral sa aralin. Malaya ang guro kung paano niya isasagawa ang bahaging ito. Maaari niyang gawin ang paraang pasalita o kayay pasulat.

Halaw sa Alamat ng Bulkang Mayon

Puna _______________________________________________________________

Mga Gabay na Tanong: a. Ano ang napuna mo sa naging daloy ng pangyayari? b. Kapani-paniwala ba ang ganitong uri ng wakas? Ipaliwanag. c. Sa iyong palagay, bakit karaniwan na sa mga alamat na magkaroon ng kaparusahan o pagkamatay ng pangunahing tauhan? GAWAIN 1.1.2.c : Kilalanin ang Pinagmulan

Ipasusulat ng guro ang konseptong nabuo ng mag-aaral

Batay sa mga impormasyon na nailahad sa mga naunang gawain, paano mo mailalarawan ang alamat bilang akdang pampanitikan?Isulat ang sagot sa papel gamit ang fan fact analyzer. Gayahin ang pormat.

buhat sa mga unang gawain na kaniyang isinagawa.

61

ALAMAT

Nataya na natin ang iyong dating kaalaman sa paksa, at alam ko na handa ka nang dagdagan pa ito sa pamamagitan ng mga gawain na batid kong makatutulong sa iyo upang malinang mo ang kinakailangang pag-unawa .Simulan natin sa pamamagitan ng pagsagot mo sa mga tanong na magiging gabay sa iyong pag-aaral mula simula hanggang huling bahagi ng araling ito.

Mga Gabay na Tanong: a. Paano nakatutulong ang alamat sa pag-unawa ng pinagmulan ng mga bagay sa kasalukuyan? b. May saysay pa ba ang mga alamat bilang mga akdang pampanitikan sa kasalukuyan? Patunayan. c . Nakatutulong ba ang paggamit ng mga lugar at panahon upang mabisang maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa isang kuwento tulad ng alamat? Patunayan.

62

GAWAIN 1.1.2.d : Tugon mo Mahalagang Alamin Sa bahaging ito, nais kong malaman ang antas ng iyong pag-unawa sa aralin na ating pag-aaralan. Subukin mong sagutin ang mga nakatala sa Mga gabay na tanong upang magabayan ka sa pagpapalawak ng paksa na nasa loob ng kahon. Ang Kahalagahan ng Alamat sa Kasalukuyan _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

Kailangang maigiya ng guro ang mag-aaral sa pagbuo ng talata upang matiyak na matutugunan nang wasto ang mga gabay na tanong sa araling ito. Sa gawaing ito, bibigyan lamang ang mag-aaral ng limang minutong pagsulat. Pagkatapos,ipababasa ng guro ang nabuong talata.

Huwag kang mag-alala kung sa tingin mo ay di mo nasagot nang wasto ang mga katanungan.Naglaan pa ng mga gawain ang modyul na ito upang matulungan ka sa pagkilala ng mga tamang konsepto ng aralin .

63

Karagdagang impormasyon: Base rin sa kasaysayan, nilinaw niya na nang magkaroon ng gold boom noong 1930s ay dumagsa ang mga tao sa Baguio mula sa ibat ibang panig ng bansa para sa trabaho at kabuhayang may kaugnayan sa pagmimina. Idinagdag ni Dimaculangan na ang Benguet ang mukha ng Philippine mining industry dahil sa rekord noong 2006, ang kita ng lalawigan sa pagmimina ay umabot ng P4 bilyon sa dalawang kompanya pa lamang. Halaw sa artikulo ni Manny Balbin na nailathala noong Sabado , Hunyo 09, 2012 .- JOURNAL ONLINE.

Paunlarin Ang bahaging ito ng modyul ay makatutulong upang maunawaan mo ang mga konsepto at kasanayang dapat mong malinang sa paksa. Kailangang mapalawak at mapaunlad mo pa ang iyong dating kaalaman nang sa gayon ay mabatid mo kung paano nakatutulong ang alamat sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa mga matatandang uri ng panitikan ng ating lahi.

Sa bahaging ito, malaya ang guro na gumamit ng ibat ibang estratehiya sa pagbasa. Maaaring magpabasa ng isahan, dalawahan o maramihan. Maaari din naman na sa bawat bahagi ng pagbasa ay magtanong ang guro nang sa gayoy naiproproseso na ng mag-

Babasahin 1: Mina ng Ginto ( Alamat ng Baguio ) Kalakip 1.1.2.a Masasalamin ba sa alamat ang kultura at tradisyon ng isang pangkat ng mamamayan sa ating bansa? Maituturing mo bang yaman ng lahi ang mga alamat sa ating panitikan? Bago mo sagutin ang mga tanong, bigyan mo ng

aaral ang mahahalagang kaisipan na nakapaloob sa akdang binabasa.

Sanggunian http://www.journal.com.ph/index.php /news/provincial/31499-pagmiminaturismo-nagpaunlad-sa-benguetchamber-of-mines

pansin ang kasunod na mga gawain upang higit mong maunawaan ang nilalaman ng binasa mong alamat.

Kagamitan: cartolina/manila paper

64

Paglinang ng Talasalitaan caao- isang ritwal na nagpaparangal sa espiritu ng kanilang mga ninuno. anito- ito ang santo o diyos ng sinaunang tao. Bathala- Diyos pantas- dalubhasa sugo- may tungkuling iparating ang ipinag-uutos

GAWAIN 1.1.2.e : Paglinang ng Talasalitaan Suriin ang mga salitang nakahilig sa loob ng pangungusap. Bigyan ng kahulugan ayon sa pagkakagamit sa akda.Isulat sa papel ang mga sagot. 1.Taon-taon ay nagdaraos sila ng caao bilang parangal sa kanilang mga anito. Kahulugan-_____________________________________ 2.Noong panahong iyon, ang mga Igorot ay naniniwala sa ibat ibang anito. Kahulugan-____________________________________ 3.Maibigin sila sa kapwa at may takot sila sa kanilang bathala. Kahulugan-_____________________________________ 4.Siyay bumalik sa nayon at nakipagkita sa matatandang pantas. Kahulugan-______________________________________ 5.Marahil ang ibong iyon ay ang sugo ng ating bathala. Kahulugan-_____________________________________

Batid ko na nakatulong ang mga salitang binigyan mo ng kahulugan upang iyong maunawaan ang kultura at tradisyon na mayroon ang mga Igorot. Ngayon , subukin natin ang lalim ng iyong pagunawa sa ilang mahahalagang konsepto ng akdang binasa.

65

66

GAWAIN 1.1.2.f : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Ang gawaing ito ay nakatulong sa iyo upang madali mong maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa alamat. 1.Pagsunod-sunorin mo ang mga pangyayari sa alamat sa tulong ng STORY MOUNTAIN. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

Karagdagang Impormasyon Ang isang maikling kuwento ay nagtataglay ng sumusunod na bahagi: simula, papataas na aksiyon, kasukdulan,kakalasan at wakas. Ang alamat bilang isang salaysay ay nagtataglay ng payak na pangyayari na kinapapalooban ng sumusunod na bahagi: simula, gitna at wakas.

Gitna ________________ ________________

Ang guro ay magpapakita ng diagram na Story Mountain na gagamitin sa pagtukoy ng bawat

__
Simula ______________ ______________ ______________ ______

bahagi ng alamat. Sa bahaging ito,

Wakas kailangang mailahad ng guro na ______________ ______________ bagaman ang alamat ay may payak

na kuwento, taglay pa din nito ang bawat bahagi.

2.Sa iyong palagay, angkop ba ang naging wakas ng akda ? Pangatuwiranan ang iyong sagot. Gawin sa papel. 3.Suriin ang mga pangyayari sa bawat bahagi ng alamat.Itala mo sa talahanayan kung alin ang makatotohanan at dimakatotohanan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

67

Karagdagang Impormasyon Malawak ang kahulugan ng terminong kultura. Ayon sa Roshan Cultural Heritage Institute, ang kultura ay binubuo ng mga katangiang nagbubukod sa tao at sa hayop, gaya ng sumusunod: wika, sining at siyensiya, pag-iisip, at mga aktibidad na panlipunan. Ang kaugalian o tradisyon ay mga paniniwala, opinyon, kostumbre o mga kuwentong naisalin mula sa mga magulang papunta sa mga anak nila. Sa Pilipinas, isang halimbawa ng kaugalian ang paghalik sa kamay ng mga matatanda. Kaugnay ito ng mga salitang tradisyunal, pinagkaugalian o kinaugalian, simula, at pinamulihanan.

BAHAGI SIMULA GITNA WAKAS

MAKATOTOHANAN

DIMAKATOTOHANAN

Sa bahaging ito, iyong napagtibay na nangingibabaw sa alamat ang mga di- makatotohanang pangyayari na nagpapaigting upang maging kapana-panabik ang kuwento na nakapaloob dito. Gayundin sa tulong ng mga dimakatotohanang pangyayari , nabubuo ang pinagmulan ng mga bagay. 4.Mula sa akdang binasa, itala ang kultura at tradisyon ng mga Igorot sa tulong ng dayagram . Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. Mina ng Ginto

Sa bahaging ito, hihikayatin ng guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang konsepto ng makatotohanan at di-makatotohanang pangyayari sa alamat. Ang guro ay inaasahang makapagpapakita ng kagamitang pampagtuturo na kanyang gagamitin sa paglalahad ng gawaing ito.Tiyakin ng guro na matutukoy ng mga mag-aaral ang kultura at tradisyong inilahad sa binasang akda at ito ay dapat batid ng lahat. Kailangang maiwasto ng guro na ang mga pangyayaring isusulat ng mag-aaral ay tunay na nagmula sa bawat bahagi ng akda.

________ ________
Igorot

_________ _________

Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya na sa tingin niya ay angkop para sa pagtalakay ng araling pampanitikan. Gayundin, iminumungkahi na kailangang gumamit ang guro ng mga kagamitang pampagtuturo sa paglalahad ng mahahalagang konsepto sa paksa.

__________

_________

Kultura at tradisyon

__________ __________

68

Karagdagang Impormasyon: Ang mga Igorot ay kilala sa kanilang pagiging masipag, matatag, at tapat sa kanilang pinagmulan. Mga ugaling hindi basta basta hinahayaang makuha ng iba ang kanilang mga namana o nakuhang mga kayamanan. Mahalaga sa kanila ang lupa, sapagkat ito ang pangunahing ikinabubuhay nila. Ang isang patunay nito ang Hagdan-hagdang Palayan ng Banawe na matatagpuan sa isang tribu sa Ifugao. Sanggunian: http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_Igor ot

5. Balikan mong muli ang naitala mong mga kultura at tradisyon ng mga Igorot. Sa iyong palagay mo, nananatili pa rin ba ang mga ito sa kasalukuyan? Itala ang iyong sagot sa tsart. ( Maaring magsaliksik ang mag-aaral sa bahaging ito ). Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

Tiyakin ng guro na ang gawaing ito ay naibigay bilang takdang aralin upang mabigyan ang mga mag-aaral ng pagkakataong makapagsaliksik ng mga impormasyon na kanilang itatala sa tsart.

KULTURA NG IGOROT
Ano- ano ang mga kulturang binanggit sa akda? Sa kasalukuyan, nananatili pa rin ba ito? Oo o Hindi

Patunay

Sa bahaging ito, ang guro ay inaasahang

Napatunayan mo sa bahaging ito na ang alamat bilang akdang pampanitikan ay sumasalamin sa

makapagbibigay ng input tungkol sa araling pampanitikan.Bibigyan ng tuon sa gagawing talakayan ang mga bahagi ng alamat. Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya sa bahaging ito.

kultura,tradisyon at kalagayang panlipunan noong panahong naisulat ito. Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga gawain. Layon ng araling ito na mapalawak pa ang iyong kaalaman sa paksang tinatalakay . Makatutulong kung iyong babasahin at uunawain ang mahahalagang konsepto na nakatala sa loob ng kahon.

69

Trivia Gumamit si Dr. Jose Rizal ng alamat sa kanyang nobelang El Filibusterismo upang maipabatid ang kalagayang panlipunan ng panahong iyon.

ANG ALAMAT Ang alamat ay isa sa kauna-unahang panitikan ng Mga Pilipino bago pa dumating ang mga Espaol. Karaniwang kathang-isip o maaari namang hango sa tunay na pangyayari. Pinagmulan ng isang pook, ng isang halaman o punongkahoy, ng ibon, ng bulaklak at iba pang mga bagay ang karaniwang paksa nito. Maaari ring tungkol sa mga pangyayaring di- kapani-paniwala o kayay tungkol sa pagkakabuo ng pangalan ng lugar, bagay at iba pa. Mababakas sa alamat ang matatandang kaugaliang Pilipino. Layunin din ng alamat na manlibang. May tatlong bahagi ang alamat. Simula: Kabilang sa simula ang mga tauhan, tagpuan, at suliranin. Sa mga tauhan nalalaman kung sino-sino ang magsisiganap sa kuwento at kung ano ang papel na gagampanan ng bawat isa. Maaaring bida, kontrabida, o suportang tauhan. Sa tagpuan nakasaad ang lugar na pinangyayarihan ng mga aksyon insidente, gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kuwento. At ang bahagi ng suliranin ang nagsasaad ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan. Gitna: Binubuo ang gitna ng saglit na kasiglahan, tunggalian, at kasukdulan. Ang saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. Ang tunggalian naman ang bahaging nagsasaad sa pakikitunggali o pakikipagsapalaran

70

ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin, na minsan sa sarili , sa kapwa, o sa kalikasan. Samantalang ang kasukdulan ang pinakamadulang bahagi kung saan maaaring makamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kaniyang ipinaglalaban. Wakas: Binubuo ang wakas ng kakalasan at katapusan . Ang kakalasan ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan. At ang katapusan ang bahaging maglalahad ng magiging resolusyon ng kuwento. Maaaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo. Sa tulong ng bawat bahagi ng alamat ay naipakita ang mga pangyayari na sumasalamin sa kultura, tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan ng sinaunang Pilipino.

Pagkatapos mong malaman kung ano ang alamat at mga bahagi nito , bigyan mo naman ng pansin ang mahalagang gamit ng panahon at pook . Sa iyong palagay nakatutulong ba ang paggamit ng mga lugar at panahon upang mabisang maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa isang kuwento tulad ng alamat?

Kailangang maitanong ng guro ang mahalagang tanong sa araling panggramatika na gagabay sa mag-aaral sa paglinang ng mahahalagang konsepto sa paksa.

Gawin mo ang mga susunod na gawain upang masagot mo nang wasto ang mahalagang tanong hinggil sa paksang ito. Isulat sa sagutang papel.

GAWAIN 1.1.2.g : Pagsukat sa Kasanayang Panggramatika Sa bahaging ito masusukat ang iyong kasanayang panggramatika. Malalaman natin ang antas ng iyong kaalaman sa araling pangramatika na iyong pag-aaralan.

71

Basahin mo ang bahagi ng kuwento na nasa loob ng kahon. Pagkatapos, sagutin ang kasunod na mga tanong . Ngunit mula sa kanyang nangangatal na mga labi ay walang namumutawi kundi isang impit na Diyos Ko!!! Sa gitna ng kanyang pagluha, ang mabait na si Sinang ay lumapit sa asawa at tinapunan iyon ng isang h ayaan-mo-na ang Nanay na tingin. Kasabay ng isang malalim na buntung-hininga, si Conradoy nalugmok sa isang likmuan. Ang salitaan ay napinid na.

Ang bahagi ng akdang Impong Sela ay gagamitin ng guro bilang lunsaran sa pagtalakay ng araling panggramatika. Mahalagang nakapaskil ang bahaging ito sa pisara upang maging malinaw sa mag-aaral ang aralin.

Umagang-umaga kinabukasan, nagtaka na lamang silat natagpuan nila sa . isang sulok si Impong Selang nananangis, umiiyak na nag-iisa. Siyay hindi man lamang tinuluan ng luha nang si Pepey naghihirap, at saka ngayon pang si Pepey matiwasay na, salamat sa suwerong itinusok sa kanya ng manggagamot, ay saka.
Halaw sa Impong Sela ni Epifanio G. Matute

a. Suriin ang mga salitang may salungguhit. Nagbibigay-turing ba ito sa mga salitang nakihilig o naglalarawan?

b. Nakatulong ba ang mga salitang may salungguhit upang mabisang maipabatid ang mahalagang pangyayari sa alamat? Patunayan.

Ipasasagot ng guro sa mag-aaral ang mga nakatalang tanong na makatutulong upang higit na makilala ang araling panggramatika.

c.

Anong bahagi ng panalita ang mga salitang may salungguhit?

Pagkatapos mong sagutin ang mga tanong, may ideya ka na ba kung ano ang mahalagang papel na ginagampanan ng pang-abay na pamanahon at pang-abay na panlunan upang malinaw na maipabatid ang mga pangyayari sa isang kuwento?

Makatutulong sa iyo nang malaki ang mga impormasyong nakatala sa kasunod na kahon

72

upang ganap mong maunawaan ang araling panggramatika.

PANG-ABAY NA PAMANAHON AT PANG-ABAY NA PANLUNAN Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang kilos na taglay ng pandiwa. Napapangkat ang ganitong uri ng pang-abay: (1) yaong may pananda at (2) yaong walang pananda. Gumagamit ng nang , sa, noong, kung, tuwing, buhat, mula, umpisa at hanggang bilang mga pananda ang pang-abay na pamanahon. Mga halimbawa: 1. Kailangan ka bang pumasok nang araw-araw? 2. Inaasahan tayo roon sa gabi, hindi sa araw. 3. Noong Lunes siya nagsimula sa kaniyang bagong trabaho. 4. Kapag Mahal na Araw ay sinisikap niyang mag-abstinensya at mag-ayuno. 5. Tuwing Pasko ay nagtitipon-tipon silang mag-anak. May mga pang-abay na pamanahon na walang pananda tulad ng kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas , sandali at iba pa. Mga halimbawa: 1. Pitong pangunahing alagad ng sining ang tumanggap kahapon ng National Artist Award buhat sa Unang Ginang. 2. Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino sa CCP. 3. Magsisimula pamaya-maya ang kumbensyon hinggil sa pagpapabahay sa

Ugnay-Wika

Sikapin ng guro na maipaliwanag ang araling panggramatika sa tulong ng angkop na estratehiyang kanyang gagamitin. Hinihiling na magsagawa ang guro ng ilang gawain upang mataya ang kaalaman ng mag-aaral sa paksang tinatalakay.

73

mahihirap. 4. Ipinagdiriwang ngayon ng Makati ang ika-262 anibersaryo ng kaarawan ni Gabriela Silang. 5. Panauhing pandangal mamaya ang bagong pangulo sa pagkakaloob ng Gantimpalang TOYM. Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa pook na pinangyarihan, pinangyayarihan o pangyayarihan ng kilos ng pandiwa. Karaniwang ginagamitan ng pariralang sa/kay ang ganitong pang-abay. Sa ang ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pambalana o panghalip. Kay o ang maramihan nitong kina, ang ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pangtanging ngalan ng tao.Ang pangngalang pantanging ngalan ng pook o bagay ay pinangungunahan ng sa. Narito ang ilang halimbawa: 1. sa + pangngalang pambalana Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina. 2. sa + pangngalang pantanging di ngalan ng tao Maraming nagsasaliksik sa U.P., sa Ateneo, at sa PNU tungkol sa wika. 3. sa + panghalip na panao Nanawagan sa amin ang mga nasalanta ng bagyo. 4. sa + panghalip na pamatlig Nagluto sa ganito ang kanyang ina.

Sa bahaging ito, kailangang malinaw na maibahagi ng guro ang mahalagang konsepto ng paksa para sa araling panggramatika. Kailangang mabigyan ng diin sa araling ito ang alituntunin sa paggamit ng pang-abay na panlunan.

74

5. kay + pangngalang pantanging ngalan ng tao Tumawag siya kay Fely upang ipagbigay-alam ang nangyari.

Sa tulong ng mga nabasa mong impormasyon sa ating araling pang-gramatika, batid ko na nananabik ka nang sumagot muli sa mga gawain upang masubok ang iyong kakayahan.

Naglaan ng iba pang mga gawain ang modyul na ito upang ganap na mataya ang bisa ng mga konseptong iyong natutuhan .

Kailangang gabayan ng guro ang mga mag-aaral na matukoy ang hinihingi sa gawain. Gayunpaman, Malaya din ang guro na magbigay ng tiyak na lugar at panahon na ginamit sa akda upang makatulong sa pagbuo ng mga pangungusap.

GAWAIN 1.1.2.h : Pagpapatibay ng Kaalaman 1. Balikan mong muli ang alamat na Mina ng Ginto . Sumipi ka ng mga pangungusap na nagtataglay ng mga pang-abay na pamanahon at pang-abay na panlunan.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. MINA NG GINTO Pang-abay na Pamanahon Pang-abay na Panlunan 1. 2. 3.

1. 2. 3.

2. Mula pa rin sa alamat na Mina ng Ginto , pumili ka ng nagustuhan mong bahagi at iyong ibuod. Salungguhitan ang mga pang-abay na pamanahon at panlunan na nakapaloob dito. Gawin sa papel.

Mahalagang magabayan ng guro ang mag-aaral sa gawaing ito upang makabuo ng talata na ginamitan ng mga pang-abay na panlunan at pamanahon .

75

3. Paano nakatutulong ang pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang alamat? Sa bahaging ito, itatanong muli ng guro ang mahalagang
Malinaw na sa iyo ang gamit ng pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang salaysay tulad ng alamat, inaasahan ko na ang mga mali mong ideya ay naiwasto na.Higit sa lahat, dapat nabatid mo rin kung paano nakatutulong ang alamat sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa matatandang uri ng panitikan ng ating lahi. Bukod sa alamat ang isa pang matandang panitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo ay ang mga kuwentong- bayan. Tulad ng alamat, sa iyong palagay, tumutulong din ito sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa matatandang uri ng panitikan ng ating lahi?

tanong sa araling tinatalakay upang maikintal sa isipan ng mag-aaral ang nililinang na mahalagang konsepto.

Sa bahaging ito , muli mong suriin kung paano nakatulong ang pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang salaysay upang mabisang maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa akda.

76

Karagdagang Impormasyon: Ang kuwentong-bayan ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. Karaniwang kaugnay ang kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang bansa o lupain. Kaugnay nito ang alamat at mga mito

Babasahin 2 :: NAGING SULTAN SI PILANDOK kuwentong -bayan ng Maranaw Kalakip 1.1.2.b

Ang paggamit ng kaugnay na teksto ay makatutulong upang higit na mapagyaman ang kaalaman at kasanayan sa mga araling pampanitikan at panggramatika. Subukin mong sagutin ang mga susunod na gawain upang mapalalim mo pa ang iyong kakayahang sumuri at umunawa. GAWAIN 1.1.2.i : Palalimin ang Kaalaman 1. Mula sa binasang akda,patunayan na masasalamin sa kuwentong- bayan ang kultura, tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan ng isang pangkat ng mamamayan sa Pilipinas.

Malaya ang guro na gumamit ng angkop na estratehiya upang maipabatid ang nilalaman ng akda. Upang maging kapana-panabik ang pagsasalaysay ng akdang ito , hinihikayat ang guro na gumamit ng teknolohiya sa bahaging ito.

Sa gawaing ito , kailangang mabigyan ng diin ng guro na ang kuwentong bayan ay tulad ng alamat na masasalaminan ng kultura, tradisyon at kalagayang

Ang pilandok ay isa sa pinakamaliit na hoofed animal. Wala pang isang piye ang sukat nito kapag nakatayo. Bagamat may pagkakahawig sa usa, ang pilandok ay mas may relasyon sa baboy at kamel, sa baboy dahil sa hitsura ng paa nito at sa kamel naman dahil sa straktura ng bungo at ngipin nito. Ang pilandok ang nag-iisang species sa Pamilya ng Tragulidae na makikita sa Southern Indochina, Java at Borneo. Sa Pilipinas, ito ay matatagpuan lamang sa Balabac at iba pang maliliit na karatig isla tulad ng Ramos, Bangkalan at Bugsuk.

Kultura at Tradisyon

Naging Sultan si Pilandok

Kaugalian

panlipunan ng mga Pilipino.

Kalagayang Panlipunan

77

Mahusay! Madali mong natukoy ang kultura, tradisyon , kaugalian at kalagayang panlipunan sa akdang iyong binasa. Marahil ayi yo nang nababatid na sa tulong ng panitikan ay maaari mong masilip ang ating nakaraan.

2. Sa kasalukuyang panahon, sino ang maituturing mong Pilandok? Bakit? Isulat Para sa akin, ang Pilandok sa kasalukuyang panahon

3. Paghambingin mo ang alamat at kuwentong-bayan batay sa mga katangiang taglay ng mga ito bilang akdang pampantikan.

Sikapin ng guro na maipaghambing ang alamat at kuwentong bayan bilang mga akdang pampanitikan. Palutangin sa gawaing ito ang diin / tuon sa parehong katangian ng dalawa- na kapwa

ALAMAT

KUWENTONG BAYAN

Katangian

Pagkakatulad

kasasalaminan ng kultura at tradisyon gayundin ang kalagayang Katangian panlipunan sa panahong naisulat ang mga ito.

Mabisa mo bang napaghambing ang dalawang akdang pampanitikan ? Natitiyak kong nakatulong ang ginawa mong paghahambing upang higit mong ma-

78

pahalagahan ang mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Katutubo. 4. Bumuo ka ng isang kuwento na magtatampok ng natatanging kultura, tradisyonkaugalian o kalagayang panlipunan ng inyong bayan sa kasalukuyan.Gawin sa papel.

Sa bahaging ito, sikapin ng guro na maipaliwanag sa mag-aaral na ang talatang bubuuin ay kailangang gamitan ng mga konseptong natutuhan sa mga araling pampanitikan at

__________________________________ Pamagat ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ _________________________________________________________ ___

panggramatika .

_____________________________________________________

Alam kong ang iyong kaalaman ay napagyaman na sa tulong ng sinagutan mong mga gawain. Higit sa lahat, batid kong nakatulong ang araling ito upang tumibay ang iyong pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo .

79

Binabati kita at nagawa mong lampasan ang mga

Karagdagang Impormasyon: Ang infomercial ay isang patalastas na pantelebisyon na nasa anyo ng maikling dokumentaryo

gawain.Ngayon,alam kong sapat na ang iyong kaalaman at kasanayan upang maisakatuparan ang inaasahang produkto para sa araling ito. Pag-aralan mo ang sitwasyon. Sitwasyon: Ang araw ng pagkakatatag ng inyong

Ang bahaging ito ng modyul ay nagpapakita ng konkretong pagkatuto ng mag-aaral sa araling pinag-aaralan . Inaasahan na maipaliliwanag ng guro ang konsepto ng informercial na nais niyang ipagawa sa mga mag-aaral. Gayundin, kinakailangang mailahad nang malinaw ang pamantayan sa pagbuo ng inaasahang produkto upang magabayan nang wasto ang mag-aaral.

Sanggunian: http://www.beedictionary.com/meaning/in fomercial

pamahalaang lungsod ay nalalapit na. Kaya naman bilang paghahanda ang lahat ng punong barangay ay ipinatawag ng inyong mayor upang ibahagi ang mahalagang impormasyon hinggil sa gaganaping pagdiriwang. Ayon kay mayor, ang lahat ay kailangang lumahok sa paligsahan sa pagbuo ng infomercial para sa paksang Bayan ko Ipinagmamalaki ko. Kaya, ikaw bilang punong barangay sa inyong lugar ay inatasang maghanda sa nabanggit na paligsahan. Ang pagtatanghal ng

infomercial ang pinakatampok na gawain sa

pagdiriwang. Inaasahan na sa araw na iyon ay darating ang mga piling panauhin tulad ng DILG secretary,

congressman at mayor mula sa ibat ibang lungsod.Ang infomercial ay matataya sa pamamagitan ng sumusunod
na pamantayan.

80

a. b. c. d. e. f.

Nilalaman May kaugnayan sa paksa Pagiging masining May orihinalidad Batay sa pananaliksik Tapat

Sa bahaging ito, ang guro ay magbibigay ng mga tanong sa mag-aaral hinggil sa susunod na aralin. Ang mga tanong ay magiging gabay ng mag-aaral upang magkaroon siya ng ideya at interes sa susunod na aralin.

Mahusay! Natutuwa ako at nagawa mong maisakatuparan ang Inaasahang Produkto para sa araling ito. Batid ko na lahat ng konsepto sa araling pampanitikan at panggramatika na iyong natutuhan ay mananatili at mapauunlad mo pa. Ngayon, alam ko na handa ka na sa pagkilala sa bagong aralin. Subalit bago mo ito pag-aralan , subukin mo munang sagutin ang sumusunod na tanong. May paborito ka bang superhero? Anong katangian niya ang iyong nagustuhan? Maituturing mo ba siyang bayani ng iyong buhay? Marahil ay nagtataka ka kung ano ang kaugnayan ng aking mga tanong sa susunod na araling iyong pag-aaralan. Kaya,simulan mo nang silipin ang mundo ng epiko nang sa gayoy higit mong maunawaan ang mga kaisipan/ konseptong nakapaloob dito. Huwag mong hayaang mawala ang iyong sigla sa pag-aaral dahil alam kong ang susunod na aralin ay tulad ng alamat, maipagmamalaki mo ito bilang bahagi ng panitikan ng iyong lahing pinagmulan.

81

Aralin 1.1.3: EPIKO

Matapos

mong

maunawaan

ang

katangian

at

kahalagahan sa buhay ng mga Pilipino ng panitikan, sa bahaging ito ay iyong

ilang sinaunang

Ang guro ay magbibigay ng kaunting deskripsiyon tungkol sa bagong aralin na pag-aaralan ng mag-aaral. Sa bahaging ito , kailangang maibahagi ng guro na ang bagong aralin ay isang akdang pampanitikan na nakilala din sa Panahon ng Katutubo.

makilala ang isa pang

itinuturing na maipagmamalaking matandang panitikan ang epiko.

Kung nais nating mabakas ang kasaysayang may kaugnayan sa kalinangan ng ating lahi at nais nating matagpuang muli ang ating mga sarili ay napapanahon na upang balikan at pagtuunan ng pansin ang ating mga epiko. Bagamat ito ay nalikha batay sa kababalaghan at nagtataglay ng mga di- kapani-paniwalang pangyayari, kasasalaminan ang epiko ng kultura ng rehiyong pinagmulan nito na tunay na maipagmamalaki.

Ang araling ito ay tutulong sa iyo upang maunawaan mo kung bakit napabilang ang epiko sa matatandang uri ng panitikan na nananatili pa rin sa kasalukuyan. Sa kabuuan ng iyong pag-aaral sa araling ito, ikaw ay inaasahang makabubuo ng biopoem na nagtatanghal ng karaniwan o simpleng mamamayan na nakagawa ng kabayanihan sa kaniyang kapwa.

82

TRIVIA Ang seksing karakter na Darna" na nilikha ng sikat na nobelistang si Mars Ravelo ay unang lumipad sa pelikula sa direksyon ni Poe Sr, ama ni Fernando Poe Jr, na tinaguriang Hari ng Pelikulang Pilipino. Si Chiquito o Augusto Pangan ang unang lalaki na lumunok ng "mahiwagang bato" upang maging Darna" sa pelikulang Terebol Dobol." Kasunod nito ang Hari ng Komedya na si Dolphy sa pelikulang Darna Kuno." Nakaapat na pelikula bilang "Darna" Kagamitan: ang gobernadora ng Batangas na si larawan ng pinoy superheroes Vilma Santos. Habang tig-dalawang pelikula naman bilang Darna" sina Rosa Del Rosario at Liza Moreno. Sanggunian: http://www.symbianize.com/archive/i ndex.php/t-24172.html

GAWAIN 1.1.3.a: Larawan ng Kabayanihan Bago natin paunlarin ang iyong kaalaman sa ating tatalakayin, nais kong subukin muna ang dati mo nang alam sa paksang pag-aaralan natin

Ang guro ay magbibigay ng gawain na susukat sa dating kaalaman ng mag-

Kilalala mo ba ang mga nasa larawan? Kung gayon sagutin mo ang mga tanong tungkol sa kanila.

aaral sa paksang pag-aaralan. Sa unang gawain, ang guro ay magpapakita ng larawan ng mga Pinoy

Superheroes na gagamitin upang

matiyak ang interes ng mag-aaral sa paksa. Susundan ito ng mga tanong na ibibigay ng guro upang sagutin ng magaaral na makatutulong upang maiugnay ang paksang pag-aaralan..
Ang mga larawan ay hinango sa http://www.google.com.ph/search

83

a. Ano ang iyong pagkakakilala sa kanila bilang mga tauhan?

Bago talakayin ang epiko, ilahad muna ng guro ang Kaligirang Pangkasaysayan nito. Maaaring mag-isip ang guro ng paraan sa pagtalakay nito. Pagkatapos , magbigay ang guro ng mga tanong na makatutulong upang mapagnilayan ng mag-aaral ang kahalagahan ng epiko bilang akdang pampanitikan.

Kagamitan: Kopya ng kaligirang pangkasaysayan ng Epiko

___________________________________ b. Ano ang mga katangian nila na di makikita sa karaniwang tao? ____________________________________ c. Maituturing ba silang mga bayani? Bakit?

____________________________________ Alam mo ba na noon pa man ay may

Hinilawod ang epiko ng Panay. Ito ang pinakamatanda at pinakamahabang epiko sa Pilipinas. Mayroon itong walong parte, ngunit mahahati sa tatlong arko. Una ang istorya nila Alunsina at Paubari, pangalawa ang pakikipagsapalaran ng kanilang anak na si Labaw Donggon at pangatlo ang pakikipagsapalaran ng dalaw niyang kapatid na sina Humadapnon at Dumalapdap. Binubuo ito ng 8340 na taludtod na may apat na episodyo o sugidanon: (1) pangayaw o paglalakbay, (2) tarangban o yungib, (3) bihag, at (4) pagbawi o muling pagkabuhay.

kinikilala na ang ating mga ninuno na tulad ng mga pinoy superhero sa kasalukuyan? Matatagpuan sila sa ating mga epiko. Sila ay itinuturing bilang mga bayani ng kani-kanilang rehiyon.

Tatalakayin sa modyul na ito ang mga katangian ng epiko upang iyong maunawaan ang kabisaan nito bilang akdang pampanitikan.

Sikapin ng guro na malinaw na maisasagawa ang bahaging ito upang matulungan ang mag-aaral na unti-unting mabuo sa kanyang isipan ang mahalagang pag-unawa sa araling pinag-uusapan.

Gayundin ang kahalagahan ng paggamit ng mga pang-abay na pamaraan upang maging tiyak at malinaw ang isinasaad ng kilos ng mga tauhan sa bawat pangyayari ng epiko.

Mga Gabay na Tanong: 1. Paano lumaganap ang epiko sa Pilipinas mula noong Panahon ng Katutubo hanggang sa kasalukuyan?

84

2. Paano naiiba ang epiko sa iba pang akdang

Sanggunian: http://sesura.multiply.com/journal/item/1? &show_interstitial=1&u=%2Fjournal%2Fit em

pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo? 3. Paano nakatutulong ang paggamit ng mga pangabay na pamaraan sa kilos ng tauhan sa mga pangyayari sa isang epiko? Patunayan.

Ang mag-aaral ay pabubuuin ng maikling talata . Kailangang linawin ng guro na ang mga ideyang ihahanay sa talata ay batay sa naging tugon mula sa Mga Gabay na Tanong.

Bago tayo magsimula sa ating pag-aaral, sagutin mo muna ang mga tanong na nakatala sa itaas sa pamamagitan ng pagsulat ng five-minute essay. Huwag kang matakot na ibahagi ang iyong kaalaman sapagkat sa pamamagitan ng iyong mga sagot ay malalaman ng modyul na ito ang antas ng iyong kaalaman sa paksa.

____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ___________

85

Paunlarin
Ang layunin mo sa bahaging ito ay malinang at mapaunlad ang iyong kaalaman tungkol sa kahulugan, katangian at kahalagahan ng epiko bilang akdang

pampanitikan.Tuklasin mo rin kung bakit napabilang ang epiko sa matatandang uri ng panitikan na nananatili pa rin sa kasalukuyan. Ngunit bago natin talakayin ang mahahalagang konsepto ng aralin, alamin muna natin kung paano umusbong ang epiko bilang akdang pampanitikan sa ating bansa.

Babasahin 1: Ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Epiko Kalakip 1.1.3.a

Pagkatapos mong basahin ang kaligirang pangkasaysayan ng epiko, paano mo pahahalagahan ang epiko bilang bahagi ng panitikan ng ating lahi?

Ang gawaing ito ay maaaring ipagawa ng guro sa paraang pasalita.

86

Sa susunod na bahagi ng ating pag-aaral, makababasa ka ng isang halimbawa ng epiko.Suriin mo kung ano ang mahahalagang katangian nito nang sa gayoy

maunawaan mo kung bakit nananatili pa rin ito bilang isa sa matatandang panitikan ng ating bansa.Pansinin mo din kung paano nakatulong ang paggamit ng mga pang-abay na pamaraan sa malinaw na paglalarawan ng kilos ng bawat tauhan na nakatulong upang maging malinaw ang daloy ng mga pangyayari sa epiko.

Karagdagang Impormasyon:
Ang Tuwaang ay isang epiko ng mga Bagobo na ginagawa ring libangan tuwing may libing, kasal, ritwal ng pagpapasalamat para sa saganing ani, o sa isang matagumpay na pangangaso. Ang bawat awit ng epiko ng Tuwaang ay ipinakikilala ng mang-aawit gamit ang isang tula na tinatawag ng mga Bagobo na tabbayanon, na mayroong dalawang bahagi: ang tabbayanon na nagdudulot ng interes at kadalasang naghahayag ng pag-ibig at pangarap ng mang-aawit; at ang bantangon, na nagpapabatid ng simula ng pag-awit. Mayroong higit sa 50 na mga
kanta ng Tuwaang, ngunit hanggang ngayon, dalawang kanta pa lamang ang nailalathala.

Babasahin 2 :Tuwaang at ang Dalaga ng Buhong na Langit ( epiko ) Kalakip 1.1.3. b

Ipababasa ng guro ang akdang gagamitin ng mag-aaral bilang lunsaran sa paksang pag-aaralan. Nasa pagpapasya ng guro kung ano ang estratehiyang kanyang

Ang akdang iyong binasa ay nagpapatunay na ang panitikang Pilipino ay kasasalaminan ng

gagamitin sa bahaging ito. Sikapin na malinaw na maipababatid sa mag-aaral ang nilalaman ng akda.

kultura,tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan noong panahong naisulat ito. Upang higit na mapagtibay ang ideyang ito, subuking sagutin/gawin inilaang gawain sa araling ito. ang mga

87

Karagdagang Impormasyon:
patung- monumento o inukit na bato na imahe ng isang kilalang tao sinaunang gong instrumentong pangmusika gintong salumpuwit- upuan na ginto nganga Ang ginagawang nganga ay ang bunga ng punong bunga (areca palm o betel palm), isang tropikal na halaman na tumutubo sa Pasipiko.

GAWAIN 1.1.3.c : Paglinang ng Talasalitaan

Bigyan mo ng kahulugan ang mga salitang ginamit sa akda upang higit mong maunawaan ang nilalaman nito. Isulat ang sagot sa papel. patung sinaunang gong gintong salumpuwit nganga gintong bansi __________________

_________________

__________________

_____________

Pagkatapos ipabasa sa mag-aaral ang akda, ang guro ay magsasagawa ng Paglinang ng Talasalitaan

___________________

Malaking tulong ang ginawa mong pagsasaliksik sa mga salitang ginamit sa akda upang ang mga ito ay mabigyan mo ng kahulugan. Hindi bat nakatulong ito upang madali mong maunawaan ang nais ipabatid ng akda gayundin ang kahalagahan ng mga ito sa pamumuhay ng isang pangkat- etniko?

upang higit na maunawaan ng mag-aaral ang nilalaman nito. Hinihikayat na gumamit ang guro ng

GAWAIN 1.1.3.d : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Sa bahaging ito, mabibigyan mo ng pansin ang kahalagahan ng epiko bilang akdang pampanitikan. Mapagtitibay mo kung tunay nga itong kasasalaminan ng

diagram sa bahaging ito.

kultura, tradisyon , uri ng pamumuhay at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino noong panahong naisulat ito.

88

1. Isa sa mga katangiang taglay ng epiko ay ang

pagkakaroon nito ng mga

pangyayaring may kababalaghan . Isa-isahin ang mga kababalaghang nakapaloob sa binasang epiko. Pagkatapos, sagutin mo ang tanong: Sa iyong palagay, paano nakatulong ang nasabing kababalaghan upang makilala ang mga tauhan ? Gamitin mo ang dayagram sa iyong pagsagot.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

TUWAANG

Kailangang ipaskil ng guro sa pisara ang graphic

Mga Kababalaghan

organizer na ito . Bawat pangkat ay kailangang magbahagi ng kanikanilang tugon. Sa bandang huli, tatawag ang guro ng mga piling mag-aaral upang magbigay ng hinuha sa

Para sa akin, nakatulong ang mga kababalaghan sa epiko sa pagkilala ng mga tauhan sapagkat ______________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________

kinalabasan ng talakayan.

89

Ang paglalahok ng mga pangyayaring di-kapani-paniwala o kababalaghan sa epiko ay sinasabing nakapagpapakita ng pagka-Pilipino. Hindi bat bahagi na ng iyong pagka-Pilipino ang maniwala sa anting-anting, gayuma, pamahiin at iba pa?
2. Suriin mong mabuti ang pangunahing tauhan. Batay sa mga detalye at pangyayaring nakapaloob sa epiko, bumuo ka ng Character Profile tungkol sa pangunahing tauhan .

Inaasahan na ang gawaing ito ay mailalahad ng guro sa paraang malikhain.

Pangalan:___________________________________________________________ Edad: ___________________________________________________________ Tirahan: ___________________________________________________________ Hilig: ___________________________________________________________ Katangian: __________________________________________________________ Kakayahan: _________________________________________________________ _________________________________________________________ Pangarap: _________________________________________________________ Misyon: _________________________________________________________
Naunawaan mo na ba kung bakit itinuturing na bayani sa kani-kanilang pook ang pangunahing tauhan sa epiko? Katanggap-tanggap bang maituturing ang katangiang taglay ng pangunahing tauhan upang kilalanin siya bilang bayani? Ang susunod na gawain ay makatutulong sa iyo upang maging ganap ang iyong pag-unawa sa kabayanihan ng bawat pangunahing tauhan sa epiko. 3. Bumasa ka ng isa pang halimbawa ng epiko. Suriin mo ang katangian ng pangunahing tauhan. Pagkatapos gumawa ka ng paghahambing ng mga pangunahing tauhan ng epikong iyong binasa at epikong Tuwaang . Gumamit ng Venn Diagram. Gayahin ang pormat sa papel at doon isulat ang sagot.

Maaari niyang ipaguhit muna ang larawan ng pangunahing tauhan sa akdang binasa bago ipagawa sa mag-aaral ang Character Profile .

90

Karagdagang Impormasyon: Ang Venn Diagram ay kadalasang ginagamit sa paghahambing upang madaling maipakita ang pagkakatulad at pagkakaiba ng ipinaghahambing.
Tuwaang

Tauhan sa ibang epiko

gg

A at B: Pagkakaiba C: Pagkakatulad

Sa gawaing ito, maaaring gamitin na gabay ng magaaral ang ilang nakapaloob sa Character Profile para sa isasagawang paghahambing.

4.

Ano-ano ang pangyayari na nagpapatunay na ang akdang binasa ay epiko ng mga Bagobo? Isa-isahin ito. TUWAANG

Sikapin ng guro na magabayan ang mag-aaral na makilala ang tradisyon, paniniwala , kaugalian ng mga Bagobo. Kailangang nagpasaliksik na ang guro tungkol sa kultura ng mga Bagobo bago ipasagot ang gawaing ito upang matiyak

Epiko ng mga Bagobo

ang pagkakakilala ng mga mag-aaral sa kanila. Mga Patunay

Madali mong makikilala ang isang epiko kung saang rehiyon ito nabibilang dahil sa kultura at tradisyong nakapaloob dito.Sa epikong iyong binasa, nakilala mo ba nang bahagya ang mga Bagobo?

91

5. Batay sa gawain 1-4 , ano ang mga katangiang taglay ng epiko na nangibabaw upang matukoy ang kaibahan nito sa iba pang akdang pampanitikan? Ipaliwanag.

Sa tulong ng naunang mga gawain, tiyakin ng guro na nakilala na ng mag-aaral ang epiko bilang akdang pampanitikan . Sa gawaing ito, masusukat ng guro kung naiproseso nang tama ang mahahalagang konsepto ng aralin.

Bago ang input tungkol sa paksa, sikaping maitanong muli ng guro ang mahalagang tanong upang kanyang malaman kung umunlad ang pag-unawa ng mag-aaral sa paksa.
Sa tulong ng mga gawain na iyong isinagawa, sa tingin ko unti-unti mo nang nakikita ang kasagutan sa mahalagang tanong na Bakit nagpatuloy ang paglaganap ng epiko mula Panahon ng Katutubo hanggang sa kasalukuyan?

Inaasahan na ang magiging tugon ng mag-aaral sa bahaging ito ay iba sa unang naging tugon niya. Kapag nangyari ito, nangangahulugan lamang na umuunlad ang kaalaman ng

Upang maging matibay ang iyong pag-unawa sa araling pinag-aaralan,bigyan mo ng pansin ang mahahalagang impormasyon .

mag-aaral sa araling pinag-aaralan.

92

Karagdagang Impomasyon:
Ang mga epikong Pilipino ay: mga naratibong pinanatiling mahaba base sa sinasambit o inuusal na tradisyon umiikot sa mga pangyayaring mahiwaga nasa anyo ng berso o talata na inaawit may tiyak na seryosong layunin kumakatawan sa mga paniniwala, kaugalian at mabubuting aral ng mga mamamayan

ALAM MO BA NA
EPIKO Dala ng mga ninunong nandayuhan sa Pilipinas ang mga epiko. mahabang tulang pasalaysay ito tungkol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan. Naglalaman ang epiko ng mga pangyayaring di-kapani-paniwala. Mga Anda ng Epiko: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Ang pag-alis o paglisan ng pangunahing tauhan sa sariling tahanan. Pagtataglay ng agimat o anting-anting ng pangunahing tauhan. Ang paghahanap ng pangunahing tauhan sa isang minamahal. Pakikipaglaban ng pangunahing tauhan. Patuloy na pakikidigma ng bayani. Mamamagitan ang isang bathala para matigil ang labanan. Ang pagbubunyag ng bathala na ang naglalaban ay magkadugo. Pagkamatay ng bayani Pagkabuhay na muli ng bayani. Pagbabalik ng bayani sa sariling bayan. Pag-aasawa ng bayani

Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya sa pagtalakay ng araling pampanitikan na pinag-aaralan ng mag-aaral.

Ang mga epikong pilipino ay mas nararapat na tawaging ethno-epic dahil sa may mga epiko na kumakatawan sa bawat pangkat etniko at tumatalakay sa mga bayani ng bawat rehiyon at tribo.

Umaabot sa 28 ang bilang ng mga epiko na kilala sa Pilipinas. Karamihan sa mga natitirang epiko ay natagpuan sa grupo ng mga tao na hindi pa nagagalaw ng makabagong proseso ng pagpapaunlad ng kultura tulad ng mga katutubo at etnikong grupo sa Mountain Province at sa Mindanao, sa grupo ng mga Muslim. Ang mangilan-ngilan ay makikita sa mga mamamayang Kristiyano Ang haba ng mga epiko ay mula sa 1000 hanggang 55000 na linya.

Kung magpopokus sa tatlong punto: ang paulit-ulit na paksa at tema, ang pagsasalarawan ng mga lalaking bayani, at ang mga pangunahing babaeng karakter sa istorya; ating makikita kung paano naipakikita ng epiko ang kultura ng isang pangkat ng tao. .

93

Ang Paulit-ulit na Paksa o Tema katapangan at pakikipagsapalaran ng bayani mga supernatural na gawa ng bayani pag-ibig at romansa panliligaw pag-aasawa pagbubuntis mga yugto ng buhay kamatayan at pagkabuhay pakikipaglaban at kagitingan ng bayani kayamanan, kaharian at iba't ibang mga kasiyahan o piging mga ritwal at kaugalian ugnayan ng magkakapamilya Ang Lalaking Bayani Sa pagbabasa ng mga epiko, agad na makikita ang katangian ng isang bayani. Karamihan sa kaniyang mga katangian ay mauuri sa alinman sa sumusunod: pisikal, sosyal, at supernatural. Maaari ding isama ang kaniyang intelektwal at moral na katangian. Ang Pangunahing Babaeng Karakter Ang pangunahing babaeng karakter ay kadalasang ang babaeng iniibig ng bayani o maaari rin namang tinutukoy rito ang kanyang ina. Ilang Epiko sa Pilipinas Biag ni Lam-ang- Ilokos Maragtas- Bisaya Bantugan- Mindanaao Hudhud - Ifugao Darangan - Muslim

Ang mahahalagang detalye na nakatala sa bahaging Alam Mo Ba Na ay kailangang maipaliwanag nang mabuti ng guro sa magaaral. Makabubuting magsaliksik ang guro sa bahaging ito.

94

Sa tulong ng mga impormasyon na iyong nalaman tungkol sa paksa, naniniwala ako na nadagdagan ang iyong kaalaman at lumawak pa ang iyong pag-unawa sa aralin.

Nais kong suriin mo ang mga pangyayari sa epikong iyong binasa. Nailarawan ba nang tiyak ang mga pangyayari sa nasabing epiko? Malaki ba ang ginampanang papel ng pang-abay na pamaraan sa mga pangyayari sa epiko? Subukin mong sagutin ang kasunod na mga gawain nang sa gayoy iyong matukoy ang sagot sa mga tanong .

Sa bahaging ito, magtatanong ang guro tungkol sa mahalagang tungkulin na ginagampanan ng pang-abay na pamaraan sa araling pampanitikan na tinatalakay.

GAWAIN 1.1.3.e : Pagsubok sa Kasanayang Panggramatika

1. Pansinin mo ang mga salitang nakasulat nang nakahilig sa loob ng

pangungusap. Ano ang gamit nito sa mga salitang nagsasaad ng kilos? Naglalarawan ba ito o nag-uugnay? Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1.Agad-agad na naghanda si Tuwaang 2.Naghanda nang mabilis si Tuwaang para sa kaniyang paglalakbay.. 3. Binato nang napakalakas ni Tuwaang ang binata. 4. Ang binata ay unti-unting namatay.

Ang kaugnayan ng mga salitang nakahilig sa pandiwa ay______________ ________________ ________________ ________________ ________________

Ang gawaing ito ay makatutulong sa mag-aaral upang maunawaan ang tungkulin ng pang-abay na pamaraan sa pandiwa sa loob ng pangungusap.

95

Sa bahaging ito, nakilala mo ang pang-abay na pamaraan sa pamamagitan ng relasyon nito sa kasamang pandiwa. Bukod sa impormasyong ito, paano mo pa kaya makikilala ang pang-abay na pamaraan. Subukin mong sagutin ang susunod na mga gawain upang higit na mapagyaman ang iyong kaalaman sa araling panggramatika .

2. Punan mo ng angkop na salita ang patlang ayon sa iminumungkahi ng larawan. Isulat sa sagutang papel ang mga sagot.

Ang guro ay magbibigay ng isa pang gawain na lilinang sa pagunawa ng mag-aaral sa araling panggramatika.Sikapin ng guro na makapagpakita ng larawan ng mga pangyayari na hinalaw sa akdang binasa upang madali itong masagutan ng mag-aaral .

a. Sila ay _________na sumakay sa sinalimba (airboat), at pumunta sa Katuusan, kung saan lupa ito nang walang kamatayan.

b. Silay_______ na nakarating sa tahanan ni Batooy.

96

c.________ tinanggap ni Gungutan ang alok ni Tuwaang na maglakbay.

d._______na nakipaglaban si Tuwaang.

Nakatulong ba ang ang mga larawan upang madali mong makilala at magamit ang mga pang-abay na pamaraan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang higit pang mataya ang antas ng iyong pag-unawa sa araling ito.

3. Punan mo ng angkop na pang-abay na pamaraan ang bawat patlang upang mabuo ang mga pahayag na ginamit sa usapan.Piliin ang sagot sa loob ng kahon. Isulat sa sagutang papel. Jewill : Hoy Emil! Bakit nandito ka na sa labas? Di ba hindi pa ninyo uwian? Emil : Maaga kaming pinauwi. Kaya tingnan mo, ________nang naglalabasan ang aking mga kamag-aral. Jewill: Ganon ba? Akala ko nag-cutting classes ka dahil nakita kitang _______ na lumalabas mula sa inyong silid-aralan.

Ipasasagot ng guro sa mag-aaral ang gawaing ito. Sa pagwawasto, ipababasa ng guro nang malakas ang usapan upang matiyak na angkop ang mga salitang ginamit sa bawat patlang.

97

Emil: Hihintayin ko kasi dito ang kaibigan kong si John. Jewill: Bakit ? Emil: Pupunta kasi kami sa silid-aklatan para magsaliksik tungkol sa epiko. ________ nagturo kanina ang aming guro sa Filipino kaya naman nais naming ipakita ang aming pananabik sa kanyang leksiyon. Jewill: Naku... ______ na tinanong ni Gng. Gomez ang kanyang klase kanina dahil kaunti lang daw ang nakagawa ng takdang-aralin. Kaya , husayan ninyo. Emil: Talaga? Kailangan talaga naming magsaliksik. Maraming salamat. O paano? _________ na kaming aalis. Paalam.

sabay-sabay

isa-isa

pagalit

dahan-dahan

ganadong-ganadong

98

Mula sa isinagawang pagsasanay, naging malinaw na ang kilos ay inilalarawan o binibigyang-turing ng pang-abay. Kapag ang inilarawan ay ang paraan kung paano ginawa ang kilos , ito ay pang-abay na pamaraan. Upang lubos mong maunawaan ang tungkol dito, basahin mo ang susunod na bahagi.

ALAM MO BA NA...

Ang guro ay magbibigay ng input tungkol sa araling

ANG PANG-ABAY NA PAMARAAN Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o magaganap ang kilos na ipinapahayag ng pandiwa .Dalawa ang panandang ginagamit sa pang-abay na pamaraan: (1) ang panandang nang at (2) ang na/ng. Narito 1. 2. 3. 4. 5. ang mga halimbawa: Kinamayan niya ako nang mahigpit Natulog siya nang patagilid. Bakit siya umalis na umiiyak? Lumapit ditong tumatakbo ang bata Naluluha siya na nagpasalamat. Naging malinaw ba sa iyo na sa tulong ng mga pang-abay na pamaraan ay naging tiyak ang detalye ng kilos ng bawat tauhan? Sa iyong palagay, nakatulong ba ang mga ito upang maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa akda? Ang mahahalagang konsepto na iyong natutuhan sa araling ito ay makatutulong upang higit mong mapalalim ang iyong pag-unawa sa araling tinalakay. Ang bahaging ito ng aralin ay tutulong upang mataya ang lalim ng iyong pagunawa sa mga konseptong natutuhan.Sa bahaging ito ay makakikilala ka ng kaugnay na teksto na iyong magiging gabay sa ganap na pagkatuto.

panggramatika. Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya upang maunawaan nang mabuti ng mag-aaral ang aralin.

99

Mahalagang maiugnay mo ang mga konseptong natutuhan sa araling pampanitikan at panggramatika. Gayundin , magiging kapaki-pakinabang ang tekstong babasahin kung iyong mailalapat ang mga natutuhan .

Basahin at Unawain Ang kakaba-kabang dibdib ni Mang Ibiong ay napanatag nang kaunti. Nang makakain si Mang Ibiong, siya ay kinausap ng Presidente. Mang Ibiong, ano po ba ang aming pagkakasala sa inyo at kamiy ayaw ninyong bigyan ng pagkakataong makapagpulong sa pook ng Felix Huertas? Ako po ay isang mahirap na tao, Ginoong Quezon. Lahat po ng aking pagsisikap ay aking ginawa upang mahango ko ang aking pamilya sa pagdaralita.Akoy lumapit sa pamahalaan. Halos magpalimos po ako upang makapaghanapbuhay. Ang lahat po ng aking pagsisikap ay nawalan ng halaga. Palagay ko po ay walang mangyayari sa aming pamumuhay kung ang pangkasalukuyang partido ay mamamayani, ang paliwanag ni Mang Ibiong. Ganoon ba? Ikinalulungkot ko ang nangyari sa iyo. Ngunit sisikapin kong ikaw ay matulungan. Hintayin mo ang aking sulat kung ikaw ay mabibigyan ng hanapbuhay. Umalis na si Mang Ibiong. Dinili-dili niya ang pagtanggap sa kanya ng Presidente ng Senado. Siyay isa lamang hamak, ngunit siyay tinanggap na parang isang mahal na tao.Ang inaalala niyay baka ang pangakong hanapbuhay ay mauwi lamang sa pangako. Kung panahon ng kampanya ang mga pulitiko ay sadyang masarap mangako.

Ipababasa ng guro nang malakas ang tekstong lunsaran na gagamitin ng mag-aaral sa pagsagot sa susunod na mga gawain.

100

Hindi pa nakababangon sa kanyang tulugan, si Mang Ibiong ay ginising na ng isang tao po . Nagbalikwas siya upang siyasatin kung sino ang napakaagang panauhin. Sina Mang Basio at Mang Justo pala ay maagang inutusan ng Presidente upang ipagbigay alam kay Mang Ibiong na maaari na siyang magsimula sa isang pagawaan sa umaga ring iyon. Napamangha si Mang Ibiong. Hindi niya sukat akalaing ganoon kaagap kung mangako ang President eng Senado.

Bahagi ng Si Manuel L. Quezon sa Harap ng Kaaway ni P.S. Vergara

GAWAIN 1.1.3.f : Pagpapalalim ng Iyong Kaalaman 1.Iyong isa-isahin ang katangiang taglay ni Manuel L. Quezon batay sa nilalaman ng binasang anekdota. Gawin sa papel.

Tiyakin ng guro na ang sagot na itatala ng mag-aaral sa gawaing ito ay nakabatay sa tekstong lunsaran na ipinabasa sa mag-aaral.

101

3. Sa iyong palagay, makahulugan ba ang ginawa ni Manuel L. Quezon para kay Mang Ibiong ? Pangatuwiranan.

Pagkatapos masagutan ng mag-aaral ang gawaing ito,

Para sa akin _______________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ ____________

ipababasa ng guro ang sagot upang malaman niya ang konsepto ng mag-aaral sa kabayanihan.

4. Batay sa taglay na katangian ng pangunahing tauhan sa epiko at ang katangian na taglay ni Manuel L. Quezon na isinalaysay sa anekdota, ibahagi ang iyong ideya tungkol sa kabayanihan? Ipaliwanag. Isulat ang sagot sa papel.

Sikapin ng guro na maigiya ang mag-aaral sa tunay na konsepto ng kabayanihan.

102

5. Sumulat ka ng isang karanasan ( maaaring pansarili o sa iba ) na nagpapakita ng kabayanihan. Sikaping maging malinaw ang mga pangyayari sa tulong ng paggamit ng mga pang-abay na pamaraan. Gawin sa papel.

Sa gawaing ito, inaasahan na makapagbibigay ang guro sa magaaral ng gabay sa pagsulat ng kanilang karanasan.

Magaling ! Iyong napatunayan na anumang uri ng teksto ang gamitin, kayang-kaya mong mailapat ang mga kaalaman at kasanayan na iyong nalinang. Sa bahaging ito, nais kong balikan mo ang mga ideya at kaalaman na iyong natutuhan sa araling ito. Ipakita mo ang patunay na malinaw mong nabatid ang mahahalagang konsepto na saklaw nito.

Maaring ipasulat ng guro sa pisara ang nabuong tugon ng magaaral sa gawaing ito upang madaling matukoy ng guro kung naunawaan ng mag-aaral ang konsepto ng araling pinagaaralan.

GAWAIN 1.1.3.g : Huling Hirit... Sagutin mo ang tanong na - Bakit nagpatuloy ang paglaganap ng epiko mula Panahon ng Katutubo hanggang sa kasalukuyan? Makatutulong sa iyong pagsagot ang paggamit ng mga salitang nasa kahon upang maging malinaw ang kaisipan na nais mong ipabatid.

kultura at tradisyon kabayanihan

kababalaghan paraan ng pamumuhay

pagpapahalaga lahing Pilipino

Binabati kita at maayos mong naisakatuparan ang mga gawain.Naniniwala ako na naunawaan mo ang mahahalagang konsepto tungkol sa epiko. Sa iyong palagay,makatutulong kaya sa pagbabago ng ugali ng mga kabataan kapag pinagaralan ang epiko? Batid ko na ang lahat ng tanong ay iyo nang matutugunan. Ngayon, ihanda mo ang iyong sarili sa pagsasakatuparan ng inaasahang produkto para sa araling ito.

103

Karagdagang Impormasyon:
Ang biopoem ay isang tula na naglalarawan sa tao sa 10 linya na taglay nito. May pormulang ginagamit sa pagbuo ng biopoem. (linya 1) Pangalan ng tao (linya 2) Tatlo hanggang apat na pang-uri na naglalarawan sa kanya (linya 3) Mahalaga niyang relasyon n ( hal. Anak ni) (linya 4) dalawa o tatlong bagay, tao o ideya na pinahahalagahan niya (linya 5) tatlong bagay na kaniyang pinaniniwalaan na maaaring naranasan na . (linya 6) tatlong bagay na kinatatakutan niya na napagdaaanan na (linya 7) napagtagumpayan niya (linya 8) dalawa o tatlong bagay na nais niya mangyari o matupad (linya 9) ang kanyang tirahan (linya 10) ang kanyang apelyido

Ang layunin mo sa bahaging ito ay ilapat ang mga konseptong natutuhan mo sa araling pampanitikan at pangwika sa pagbuo ng Inaasahang Produkto. Marami ang nagbunying Pilipino sa naganap na kanonisasyon kay Pedro Calungsod bilang pangalawang santo na nagmula sa ating bansa. Dahil dito, ang namumuno sa inyong parokya ay nagkaroon ng interes na makabuo ng proyekto na magtatanghal sa buhay ng mga karaniwang mamamayan na nagpapa-kita ng pagmamalasakit sa kapwa. Ikaw, bilang aktibong miyembro ng inyong simbahan ay nagpanukala ng pagsulat ng biopoem upang maisakatuparan ang proyekto na sinang-ayunan ng lahat . Hinikayat ninyong lumahok ang mga mamamayan na nasasakupan ng inyong lugar. Ang magwawaging biopoem ay bibigkasin nang mahusay na mambibigkas ng inyong bayan kung saan panonoorin ng lahat ng mamamayan sa inyong komunidad. . Ang biopoem ay matataya sa sumusunod na pamantayan

Sa bahaging ito, ipagagawa ng guro sa magaaral ang inaasahang produkto . Ipababasa sa mag-aaral ang sitwasyon na nasa bahaging ito, pagkatapos ay hihikayatin ng guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang binasa ayon sa sarili niyang pagkaunawa. Kung hindi gaanong naunawaan ng magaaral, inaasahan na ipaliliwanag ito nang malinaw ng guro. Inaasahan din na maipaliliwanag at makapagbibigay ang guro ng halimbawa ng

biopoem na magiging gabay ng mag-aaral

104

Pagkakaugnay sa paksa Organisasyon ng ideya Kabuluhan ( Taglay na mensahe) Pagiging masining Tapat May batayan Sa bahaging ito, inaasahan na ang lahat ng mahahalagang konsepto na iyong natutuhan sa

upang maisakatuparan ang inaasahang produkto. Gayundin, bibigyan diin ng guro ang pamantayan na dapat isaalang-alang ng mag-aaral sa pagbuo ng biopoem.

Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga gawain na inilaan sa mga araling ito.

Panahon ng Katutubo ay nakatulong upang higit mong makilala ang pinagmulan at kultura ng ating lahi sa panitikang mayroon tayo.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Nakatutuwang isipin na naipakita mo ang iyong husay sa pag-unawa ng mahahalagang konsepto sa mga araling pampanitikan at panggramatika sa Panahon ng Katutubo. Sa bahaging ito, muli kong susubukin ang iyong kaalaman sa kabuuang aralin upang mataya ko kung nanatili ang mahahalagang konsepto na iyong natutuhan. Gayundin , mahalagang maipamalas mo sa bahaging ito ang iyong kabatiran kung bakit kailangang maunawaan ang mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo tulad ng karunungang-bayan ( salawikain, sawikain at kasabihan ), alamat , at epiko.

Pagkatapos maisakatuparan ng mag-aaral ang inaasahang produkto para sa epiko, ilalahad ng guro ang malaking larawan ng aralin na saklaw ang tinalakay na mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Katutubo- ang

karunungang-bayan, alamat at epiko.

Ang layunin ng guro sa bahaging ito ay mapalalim pa ang kaalaman ng mag-aaral sa mas malaki at malawak na konsepto.

Subukin mo muling paganahin ang iyong isipan sa tulong ng pagsagot sa mga sumusunod na gawain.

105

Karunungang-bayan

Alamat

Hikayatin muna ng guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang

Epiko

kahulugan ng larawan at ang kaugnayan ng bawat detalye bago ipasagot ang kasunod na mga tanong.

Panahon ng Katutubo

Kasalukuyan

Sa tulong ng mga larawan, sagutin ang sumusunod na tanong: a. Bakit kailangang unawain ang mga akdang pampanitikan na umusbong sa panahon na naisulat ito?

Sa gawaing ito, matataya ang kakayahan ng mag-aaral na iangkop

b. Paano mapananatili at mapapaunlad ang panitikang minana pa sa ating mga ninuno sa kasalukuyang panahon?

ang mga kaalamang natutuhan sa mga araling pampanitikan at panggamatika. Iminumungkahi ng gawain na maipakita ang integrasyon ng mga araling gramatika sa araling pampanitikang pinag-aaralan.

Sa bahaging ito, ipakita mo na malaki ang gampanin ng mga araling gramatika sa mga akdang pampanitikan na tinalakay sa kabuuan ng aralin.

1. Paano nakatulong ang mga araling panggramatika sa kabisaan ng mga akdang pampanitikan?

106

a. Dalawang Uri ng Paghahambing

Karunungang-bayan

Mahalaga ang paggamit ng dalawang uri ng paghahambing sa pagtalakay ng karunungang-bayan upang __________ ang ______________ at _______________ ng salawikain, sawikain at kasabihan.

b.Pang-abay na pamanahon at panlunan

Alamat

Nakatutulong nang malaki ang paggamit ng mga pang-abay na ___________ at ___________ sa ____________upang mabisang maipabatid ang mga ______________ .

c.Pang-abay na pamaraan

Epiko

Ang paggamit ng mga _________________ sa __________ ay nakatutulong upang maging ____________ ang kilos ng mga _________ sa ganang ganito, magiging ______________ ang daloy ng mga ____________________.

Balikan muli natin ang Map of Conceptual Change na iyong sinagutan sa unang bahagi ng modyul . Sa pagkakataong ito, sagutin mo ang Pagkatapos Bumasa. Alam ko na malinaw na sa iyo ang mga ideya at konsepto ng kabuuang aralin.

107

ANTICIPATION- REACTION GUIDE

Bago Bumasa Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Mga Pangungusap Ang damdamin, saloobin, kaugalian o tradisyon ng lahi kapag naisatitik ay tinatawag na panitikan. Kailanman. Hindi maaaring magkaugnay ang panitikan at kasaysayan. Ang Pilipinas, bago pa man dumating ang Espaol ay mayaman na sa panitikan. Hindi mababatid sa panitikan ang tunay na ating pagkalahi. Bago pa man dumating ang Espaol ay may alpabeto nang ginagamit ang ating mga ninuno Ang epiko, alamat at mga karunungang bayan ay nakilala lamang ng ating mga ninuno noong panahon ng Espaol. Napatunayan ng mga Espaol na ang ating mga ninuno ay hindi mahiligin sa tula, awit, kuwento, bugtong at palaisipan. Ang panitikan ay hindi suma-salamin sa panahon kung kailan ito isinulat ito. Pagkatapos Bumasa Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon Sumasang-ayon Di sumasang-ayon

Muling pasasagutan ng guro ang ARG. Bigyang pansin ng guro ang kinalabasan ng naging mga sagot ng mag-aaral sa bahaging ito. Kailangang mataya kung umunlad ba ang kaalaman ng magaaral sa mga araling tinalakay .Ang mga nakatalang maling konsepto sa ARG ay maaaring ipaayos ng guro sa kanyang magaaral.

Sumasang-ayon Di sumasang-ayon

Sumasang-ayon Di sumasang-ayon

Binabati kita! Ipinakita mo ang husay mo sa pagsagot sa mga gawain. Patunay lamang ito na malalim na ang iyong pag-unawa sa mga paksang pinagaralan. Ipagpatuloy mo ang iyong kahusayan. Ngayon, alam kong magagampanan mo ang inaasahang pagganap para sa araling ito.Muli mong gamitin ang mga natutuhang kaalaman at kasanayan sa pagsasakatuparan ng gawain.

108

ILIPAT Ang bahaging ito ay nagpapakita ng ganap na pagkatuto ng magNananabik ka na bang isagawa ang Inaasahang Pagganap? Nais mo bang masubok mo ang kahusayan mo sa pagsasakatuparan ng gawain?

aaral sa kabuuan ng aralin na saklaw ng panitikan sa Panahon ng Katutubo. Hikayatin ng guro na maisakatuparan ng mag-aaral ang inaasahang produkto. Sa gawaing ito, kailangang makapagpakita ang guro ng halimbawa ng Timeline. Kailangan ding malinaw sa mag-aaral ang pamantayan sa pagbuo nito.

Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga natutuhang mga konsepto ng mga araling pampanitikan at panggramatika sa kabuuan ng aralin. Ikaw ay kasalukuyang namamahala ng museo sa inyong lungsod. Isang araw, ikaw ay ipinatawag ng mayor upang ipaalam na may darating na panauhin sa inyong lungsod sa susunod na buwan na dadaluhan ng DILG secretary at ilang local officials ng ibat ibang lungsod.Nais ng inyong mayor na magpakita ka ng presentasyon para sa mga artifacts at dokumento na nakalagak doon. Kaya naman , ikaw ay inaasahang makabubuo ng timeline ng mga artifacts at dokumento na matatagpuan sa museo. Ang timeline ay kailangang nakabatay sa sumusunod na pamantayan: Organisasyon ( Maayos ang pagkakasunod-sunod ) Mensahe Presentasyon ( Kalinawan, Biswal ) Makatotohanan ( Batay sa Pananaliksik )

109

VII. Pangwakas na Pagtataya (para sa Aralin 1.1)

A.

Bumuo ng islogan batay sa paksa: (5 puntos) Karunungang-bayan, Dunong na Dapat Pinagyayaman. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________

Narito ang mga pamantayan sa pagmamarka ng bawat gawain sa Pangwakas na Pagtataya: Gawain A: Angkop sa paksa __________________________ 25% Taglay ang mga katangian ng islogan ______ 50% Malinaw ang mensahe______________________ 25% --------KABUUAN 100% Gawain B : Angkop ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari_____ Malinaw ang isinasaad ng mga pangyayari _______________ Maayos na napagalaw ang mga tauhan sa bawat bahagi __ Mabisang napalutang ang mensahe ng nabuong alamat ___ 25%% 35% 25% 15%

B.

Bumuo ka ng sarili mong simula at gitnang bahagi batay sa wakas ng alamat. Gumamit ng pang-abay ( panlunan, pamanahon at pamaraan ) sa

pagbuo ng dalawang bahagi.Isulat sa papel ang iyong sagot. (10 puntos)

Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon mismo sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang halamang iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay tinawag na "Aging"na di nagtagal ay naging Saging. Halaw sa Alamat ng Saging

C. Sumulat ka ng maikling talata tungkol sa kabayanihan na dapat ipakita ng isang

Pilipino sa kasalukuyang panahon. (10 puntos)

KABUUAN

_____________ 100%

110

Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin sa Panahon ng Katutubo.Ngayong may malawak ka nang kaalaman hinggil sa ating panitikan noong Panahon ng Katutubo, mabuting alamin mo rin ang naging kalagayan ng ating panitikan sa panahon ng mananakop partikular noong Panahon ng Espaol. Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung umunlad ang ating panitikan sa panahon ng kanilang

Gawain C: May kaisahan ang diwang nakapaloob ------------------ 45% Magkakaugnay ang mga detalye ------------------------- 30% Mabisang naipabatid ang mensahe------------------------10% Malinaw ang ideyang nais ipabatid ---------------------- 15% _______________ 100%

pananakop. Makikilala mo din kung ano ang mga akdang pampanitikan na lumaganap at nakilala sa ating bansa sa Panahon ng Espaol.

Sa

pagpunta mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating

KABUUAN

pagtatagpo . Ang lahat na natutuhan mo dito ay maaari mong magamit sa susunod na mga aralin.

111

Aralin 1.2 : PANAHON NG MGA ESPANOL I. Panimula at Mga Pokus na Tanong

Ang mahigit na tatlong daang taong pananakop at paniniil ng mga Espaol sa ating bansa ang sanhi ng unti-unting pagkakabuo at paglaganap ng damdaming makabayan at mapanghimagsik na mga Pilipino. Nagkaroon ng mga bagong kilusan sa politika at panitikan sa Pilipinas. Ang dating diwang makarelihiyon ay naging makabayan na humihingi ng pagbabago sa pamamalakad ng pamahalaan at simbahan. Ang naging paksa ng panitikan ay pawang pagtuligsa sa pamahalaan at simbahan, at pagbibigay-payo sa mga Pilipino upang magising, magkaisa at maghanda upang matamo ang minimithing kalayaan. At ilan sa mga panitikang lumaganap sa panahong ito ng paghihimagsik ang tatalakayin natin sa modyul na ito. Sa modyul na ito, matutuklasan mo ang sagot sa sumusunod na tanong sa tulong ng mga araling inilaan ko para sa iyo.

Ang Gabay ng Guro na matutunghayan sa loob ng kahon sa kanang kolum ay magsisilbing patnubay ng guro sa paglinang ng mga kasanayang pampagkatuto na saklaw ng Baitang 8. Nakapaloob dito ang mga araling pampanitikan at panggramatika sa Unang Markahan. Ang Gabay ng Guro ay naglalayong makatulong sa paglalahad ng ibat ibang mungkahing gawain at mga estratehiya na magbibigay-kalinawan sa pagtalakay ng tiyak na paksa na magpapaunlad sa prosesong pagtuturo-pagkatuto. Inaasahan na ang mga inihandang mungkahi ay tutugon sa pagtatamo ng mga kakailanganing pag-unawa sa pamamagitan

1. Bakit nabago ang paksa ng panitikan sa panahong ito? 2. Anong damdamin ang naghahari sa mga akdang pampanitikan sa panahong ito 3. 3.Masasalamin ba sa panitikang lumaganap ng panahong ito ang kalagayang panlipunan at kultura ng bansa? Patunayan

ng pagsagot sa mahalagang tanong na pagtitibayin ng mga gawain o awtput sa pagtatapos ng pagtalakay sa bawat aralin. Tandaan ! Maaaring mag-isip at maglagay ng ibang gawain ang guro mga gawaing sa palagay niya ay higit na angkop sa kanyang klase.

112

II. Ang mga Aralin at Ang Saklaw Nito

Narito ang mga aralin na makatutulong upang matamo mo ang pamantayang pangnilalaman sa itaas.

Nakapaloob dito ang mga aralin at saklaw nito. Ang modyul na ito ARALIN 1.2 : Panahon ng Espaol
Aralin 1.2.1 a. Panitikan : Dulang Pantanghalan Karagatan Duplo b. Wika : Mga Eupemistikong Pahayag

ay nakatuon sa mga akdang pampanitikang lumaganap sa panahon ng Espaol.Gayundin, nakasanib na ang dito paggamit ang ng mga araling ay

panggramatika.Tandaan

panitikan

napahuhusay ang paggamit ng wika.

Aralin 1.2.2

a. Panitikan:

Tula Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio Mga Pandiwang Ginagamit sa Pagpapahayagng Emosyon o Damdamin

b. Wika:

Aralin 1.2.3

a. Panitikan:

Sanaysay Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr.Jose P. Rizal

b. Wika:

Pangunahin at Pantulong na Kaisipan

113

III. Mga Inaasahang Kasanayan

Ang sumusunod ang kaalaman at kakayahan na malilinang sa iyo sa pagtalakay mo sa araling ito. Aralin2 Mga Kasanayang Pampagkatuto Pag-unawa sa Napakinggan Panahon Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang ng salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa akdang Espaol napakinggan Nakikinig nang may pag-unawa upang: mailahad ang layunin ng napakinggan masagot ang mga tiyak na tanong maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari Pagsasalita Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang pangwika na makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon tulad ng: mga eupemistikong pahayag matatalinghagang pahayag Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, damdamin, at saloobin na may kaugnayan sa paksa Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito: karagatan duplo tula sanaysay Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng: pagkilala sa kahulugan ng mga salita kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan talinghaga

Ang mga Kasanayang Pampagkatuto na lilinangin sa mga mag-aaral ay nakabatay sa sumusunod na domeyn: 1. Pag-unawa sa Napakinggan 2. Pagsasalita 3. Pag-unawa sa Binasa 4. Pagsulat 5. Tatas 6. Pakikitungo sa Wika at Panitikan 7. Estratehiya sa Pag-aaral 8. Pananaliksik

114

pagbibigay ng impresyon sa binasang akda kaugnay ng: paksa/tema tono layon pagbibigay ng hinuha batay sa: mga ideya/pangyayari sa akda dating kaalaman kaugnay sa binasa pag-uugnay ng akda sa: sarili kapaligiran ibang tao

Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda ay nakatulong upang maipabatid ang layunin ng may-akda Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang pinag-aralan Pagsulat Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa: pamantayang pansarili o pansariling karanasan pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa isang komposisyon sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag napapanahong sipi o banggit serye ng mga tanong Nakasusulat ng talata na may wastong paglulugar ng pangunahin at pantulong na kaisipan Nawawakasan ang talata na may pangkalahatang impresiyon

115

sa pamamagitan ng pagtukoy sa: pangunahing kaisipan pantulong na kaisipan Tatas Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon ayon sa sitwasyon,pangangailangan at pagkakataon Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa panitikang napanood,nabasa o napakinggan Estratehiya sa Pag-aaral Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Pananaliksik Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang pananaliksik Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/internet

116

IV. Konseptuwal na Balangkas

Narito ang konseptwal na balangkas ng araling ito na makatutulong upang maging gabay mo sa pag-aaral. Ang Panitikan sa Panahon ng Espaol

Nakapaloob sa grapikong presentsyon na ito ang mga araling pampanitikan at panggramatika na pagPanitikan: Dulang Pantanghalan Karagatan Duplo Wika: Mga Eupemistikong Pahayag Panitikan: Tula Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio Wika: Mga Pandiwang Ginagamit sa Pagpapahayag ng Emosyon o Damdamin Panitikan: Sanaysay Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose P. Rizal Wika: Pangunahin at Pantulong na Kaisipan

aaralan ng mag-aaral sa kabuuan ng Aralin 1.2Panitikan sa Panahon ng Espaol.

Marahil ay handan handa ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin natin Damdamin ang tungkol sa ilang akdang pampanitikang lumaganap matapos ang Panahon ng Katutubo, ang Panahon ng mga Espaol, partikular sa Panahon ng Himagsikan.

ng Emosyon o

117

V.

Panimulang Pagtataya
Alamin natin kung ano na ang mga alam mo sa araling ito. Basahin at

Ang Panimulang pagtataya ay susukat sa kaalaman ng magaaral sa mga araling saklaw ng Aralin 1.2.

unawain mo ang bawat aytem. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito. Sikaping sagutin ang lahat ng aytem. Pagkatapos mong sagutin ang pagsusulit na ito, makikita mo ang iyong iskor.

. Itala at tandaan ang mga aytem na hindi mo Susi sa Pagwawasto 1. b 2. c

nasagot nang tama at hanapin mo ang tamang sagot habang pinag-aaralan mo ang araling ito.

Panuto: Piliin at isulat sa sagutang papel ang letra ng tamang sagot. 1. Bakit tinawag na dulang pantahanan ang duplo? a. Ito ay nilalahukan ng mga kasapi ng pamilya. b. Idinaraos ito sa bakuran o loob ng isang tahanan c. Ang mga paksa ng pagtatalo ay tungkol sa tahanan. d. Ibinibigay sa ilaw ng tahanan ang gantimpala ng mga kalahok. 2. Ang sumusunod ay pagpapatunay sa angking husay ng mga Pilipino sa pagtula. Alin sa mga ito ang hindi kabilang? a. Ang pagtatalong patula ay ginagamitan ng mga talinghaga. b. Nagpapalitan ng mga katuwiran sa tulong ng tulang may sukat at tugma. c. Ang paksa ay tungkol sa nawawalang loro ng hari. d. Nagtatalo at nagpapalitan ng matuwid sa paraang agaran o walang paghahanda. 3. Sa panahon ng Espaol, karamihan ng mga akda na binabasa o itinatanghal man ay tungkol sa mga santo/santa. Nagsisimula ito sa panalangin. Samakatuwid, ano ang ibig sabihin nito?

3. a 4. a 5. d 6. d 7.b 8. a 9. b 10. b

118

a. Iniangkop sa panitikan ang relihiyon. b. Likas na relihiyoso ang mga Pilipino. c. Mahilig sa mga pagtatanghal ang mga Pilipino. d. Ibinahagi ng mga Espaol ang paraan ng kanilang pananampalataya. 4. Ano ang tawag sa mga binata at dalaga na naglalaro ng duplo na sila rin ang nagtatalo? a. bilyako/bilyaka b. mambibigkas c. manunula d. prinsipe/prinsesa 5. Si Alex ay mag-aaral sa Baitang 8. Mahilig siyang sumulat at bumigkas ng tula. Paano malilinang sa paaralan ang kaniyang talento sa pagtula? a. Mag-aral ng asignaturang Pamamahayag. b. Dumalo sa mga sa mga seminar-worksyap ng Samahan ng Mambibigkas sa paaralan. c. Laging lumahok sa mga patimpalak ng pagbigkas ng tula. d. Maghanap ng masasalihang samahan ng mga manunula. 6.Pangulo ka ng Samahan ng mga Mag-aaral sa Filipino (SAMAFIL)at sa darating na pagdiriwang ng Buwan ng Wika sa taong ito, napag-usapan ninyo ng pamunuan ng inyong samahan na magkakaroon ng paligsahan sa pagtatalong patula gamit ang fliptop. Alam mo na ito ay lubhang kinagigiliwan ng mga mag-aaral na katulad mo sa kasalukuyan. Ano ang pangunahing layunin ng SAMAFIL sa pagdaraos nito? a. Mahikayat na maging kasapi ng SAMAFIL ang lahat ng magaaral sa paaralan. b. Mahikayat na lumahok ang mga mag-aaral sa paligsahan.

119

c. Maging bago sa paningin ng mga guro ang fliptop. d. Malinang at maibigan ng mga mag-aaral ang sining ng pagtula. 7.Anong katangian ng mga Pilipino ang taglay sa paggamit ng eupemistikong pahayag? a. tapat b. magalang c. madaling umunawa d. malumanay magsalita

8. Ano ang lumulutang na paksang ginamit ng manunulat sa mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Himagsikan? a. pag-ibig sa bayan b. mga kaugaliang Pilipino c. pagmamahalan ng pamilya

d. pagpupuri sa pamahalaang Espaa 9. Paano ipinakita ni Dr.Jose Rizal ang kaniyang pakikipaglaban sa mga Espaol? a. Nakipag-usap sa kinauukulan. b. Ginamit ang mga akdang pampanitikan upang gisingin ang damdaming makabayan ng mga Pilipino c. Nangibang-bansa siya upang hikayatin ang kapwa mga Pilipino na magkaisa sa paglaban sa pamahalaang Espaol. d.Nagtatag ng samahang tutuligsa sa Espaa. 10. Ang karagatan at duplo ay pawang mga akdang pampantikan na nasa anyong________. a. prosa b. patula c. pasalaysay d. tuluyan

120

VI.

Yugto ng Pagkatuto
Alamin

Ang bahaging ito ng modyul na pinangalanang ALAMIN ay naglalayong :

Makagamit ng dating kaalaman ng mag-aaral Makabuo ng katugunan mula sa mga paunang gawain tungo sa paglinang ng mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa Matukoy at malinaw ang mga konseptong malabo at inaakalang tama batay sa tugon ng mga mag-aaral.

Simulan mo na ang pag-aaral upang sa gayoy matuklasan mo kung bakit nabago ang paksa ng panitikan sa panahong ito? Anong damdamin ang naghahari sa mga akdang pampanitikan sa panahong ito? Masasalamin ba sa panitikang lumaganap sa panahong ito ang kalagayang panlipunan at kultura ng bansa? Sa tulong ng KWHL Sheet, nais kong bigyan mo ng hinuha ang tanong na nasa loob ng kahon. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na ito, sagutin mo na ang huling kolum, ang L.

Ang KWHL Sheet ay isang estratehiya na nagpapakita ng Map of Conceptual Change ay naglalayong tukuyin at gamitin ang dati nang kaalaman ng mag-aaral bilang paghahanda sa mga paksang pag-aaralan sa modyul. May ibat ibang graphic organizers na maaaring magpakita ng dating kaalaman ng mga mag-aaral. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
IRF Worksheet Generalization Table Anticipation-Relation Guide In the box Out of the box

Masasalamin ba sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng isang bansa sa panahon at lugar na isinulat ito? Patunayan.

K Ano ang alam mo na? (What do you know?) W Ano ang nais mong malaman? (What do you want to find out) H Paano mo makikita ang nais mong maunawaan? (How can you find out what you want to learn?) L Ano ang iyong natutuhan/ naunawaan? What did you learn?)

Ang guro ay maaring pumili ng alinman dito batay sa pangangailangan. Inaasahan na sa pamamgitan ng Map of Conceptual Change ay mapagtitibay ang dating kaalaman tungo sa bagong pagkatuto ng mga mag-aaral. Ang gawaing ito ay maaaring nakasulat sa manila paper o power point presentation upang malinaw na makita ng mga mag-aaral.

121

Bilang patunay na naunawaan mo na ang nilalaman ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang makapagpapahayag ng iyong sariling pananaw, damdamin at saloobin sa kasakuluyang kalagayan ng ating bansa sa masining na paraan. Simulan na ang pagsagot sa mga gawaing inilaan para sa iyong pag-unawa.

GAWAIN 1.2.1.a: Bayanitikan

Ang mga nasa larawan ay ilan lamang sa mga bayaning Pilipino na nagpahayag ng damdamin sa kani-kanilang panulat. Alamin ang damdaming

Ang Gawain 1.2.1.a- Bayanitikan ay tutulong sa magaaral na kilalanin ang mga bayaning nag-ambag nang malaki sa panitikan sa panahong kanilang kinabibilangan. Sikapin ng guro na ipasuri ang paksa ng isinulat ng bawat bayani.

namayani sa kanilang mga isinulat. Gayundin, kung masasalamin ba sa kanilang isinulat ang kalagayan ng bansa sa kanilang panahon? Basahin at unawain ang bawat saknong. Isulat sa sagutang papel ang letra na tutugon sa angkop na akda nang nakalarawang manunulat.

Paalam na, Ina, itong Pilipinas, Paalam na, Ina, itong nasa hirap, Paalam, paalam, Inang walang habag, Paalam na ngayon, katapusang tawag. -mula sa Katapusang Hibik ng Pilipinas Katapusang Hibik ng Pilipinas Jose P. Rizal A

122

Idalanging lahat yaong nangamatay, nangagtiim hirap na walang kapantay; mga ina naming walang kapalaran na inihihibik ay kapighatian.

-mula sa Huling Pahimakas B Marcelo H. Del Pilar

Pagpilitan mo ang kasarinlan ng iyong bayan, sapagkat ikaw lamang ang tunay na nakapagmamalasakit sa kanyang kadakilaan at ikatatanghal, palibhasay ang kanyang pagdakila ang magdadala sa iyo ng lahat mong kailangan at ang kanyang pagtatanghal ang siya mong kabantugan at kabuhayang walang hanggan. mula sa Ang Tunay na Sampung Utos ng Diyos Huling Pahimakas

Apolinario Mabini

C
Pinupuri ko sila. Silay kabataang may pagkakaisa at paninidigan. Dapat silang magsimula: ang kanilang pagtutol ay makatawag na ng pansin. mula sa Fray Botod

Emilio Jacinto

123

Inaalo ng ina ang anak, idinuyan sa mga bisig at wari bagang ibig bigyan ng lakas ang yayat na katawan niyon na halos takasan na ng buhay. mula sa Impresiones

Graciano Lopez Jaena

E Ay! Ang Anak ng Bayan, ang kapatid ko ay matuto kaya na kumuhang halimbawa at lakas sa pinagdaanang mga hirap at binatang mga kaapihan? F Mula sa Ang Ningning at Liwanag

Andres Bonifacio

Sa cadaquilaang ito, sino kaya sa mundo ang sa caniyay macacahuad? Huwag na ang sa gawang lumicha, huag na sa pagdudulot ng buhay at kaligayahan, may puso caya baga sa lupang pagmamahal? May puso caya baga sa lupang macapamumuhunan nang buong pagirog sa iyo cahit sucat nang wala cang igaganti cundi catampalasan? mula sa Ang Cadaquilaan nang Dios

124

Mahusay kung nasagot mo nang tama ang lahat ng bilang. Kung hindi naman, huwag kang mag-alala at dahil gagabayan ka ng modyul na ito para higit mong maunawaan ang tamang sagot sa bawat tanong.

Ang paggamit ng mga Gabay na Tanong ay isang paraan ng pagpoproseso sa mga gawain.

Sa unang aralin aalamin natin kung paano ipinahayag ng mga Pilipino ang kanilang pananaw, saloobin at damdamin sa panahong ito. Makatutulong sa iyong pag-aaral ang mga gabay na tanong sa ibaba.

Karagdagang Impormasyon Kaligirang Kasaysayan Ang pananakop ng Espaol ay nagbunga ng sumusunod:

pagbabago sa wika at panitikan ng mga katutubo pagkakaroon ng romanisasyon ng alibata pagbuo ng mga tuntuning panggramatika para sa mga wikain sa Pilipinas pag-aangkop ng relihiyon sa panitikan pagbibigay-diin sa mga paksa sa panitikan na nauukol sa relihiyon, moralidad,wika at libangan.

Mga Gabay na Tanong: 1.Naniniwala ka ba na ang mga Pilipino mula noon hanggang sa kasalukuyan ay may likas na hilig sa pagtula? 2.Paano ipinakita ng mga Pilipino ang husay sa palitan ng opinyon at pagsagot sa mga talinghaga?

Ang pag-aaral ng akdang pampanitikan anoman ang anyo nito ay naglalayong magbigay ng mabuting bisa sa kaasalan ng tao tulad ng pagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa sa pamamagitan ng magandang uri ng pagpapahayag.

Ang panitikan ay mauuri batay sa anyo: tuluyan, patula at padula. Ang huli ay may tatlong uri batay sa lugar na pinagtatanghalan: pangentablado, kabilang ditto ang senakulo, komedya, moro-moro, karilyo. Samantala sa panlansangan kasama ang tibag, pangangaluluwa, panunuluyan at salubong at ang mga dulang pantahanan ay kinabibilangan ng karagatan, duplo , pamanhikan at huego de prenda.

Paunlarin
Isa sa itinuturing na matandang anyo ng panitikan ang karagatan at duplo.Tinatawag itong tulang padula sapagkat ang mga ito ay nasusulat nang patula at ginagampanan ng mga tauhan. Tinatawag din itong dulang pantahanan sapagkat karaniwang idinaraos sa loob ng bahay o bakuran ng namatay. Nagiging parangal din ito sa namatay. Alamin natin kung paano ipinahayag ng ating mga ninuno ang kanilang sariling pananaw, saloobin at

Sanggunian: Talindaw nina Efren R. Abueg, Simplicio R. Bisa, Ermelinda G. Cruz

125

damdamin sa kanilang kapanahunan. Gayundin, kung masasalamin ba ang kultura ng mga Pilipino sa mga ganitong uri ng akdang pampanitikan?

Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapagpapahayag ng iyong sariling pananaw, saloobin at damdamin tungkol sa kaugaliang Pilipino sa kasalukuyan gamit ang wika ng kabataan. Maaari mo nang gawin ang kasunod na mga gawain. GAWAIN 1.2.1.b: PICK-UP LINES Tunog-Makata

Ang paglalaro ng pick-up lines ay nagtatampok sa pagiging malikhain ng kabataan, maging ng nakatatanda sa kasalukuyan. Subukin mong sagutin ang ilan sa pick-up lines na kasunod. Gawin ito sa ikaapat na bahagi ng papel.

1. Bangin ka ba? Bakit? ____________________________________

126

2. Kape ka ba?

Bakit? _________________________________

3.

Pustiso ka ba? Bakit? ________________________________

4.

Kumain ka ba ng asukal? Bakit? ________________________

127

5.

Surgeon ka ba? Bakit? _______________________________

Marahil ay ganito ang iyong isinagot. 1. 2. 3. 4. 5. Bangin ka ba? Bakit? Kape ka ba? Bakit? Nahulog kasi ako sayo. Ninenerbiyos kasi ko sayo e. Kasi, I cant smile without you.

Pustiso ka ba? Bakit?

Kumain ka ba ng asukal? Bakit? Ang tamis kasi ng ngiti mo. Surgeon ka ba? Bakit? Kasi ikaw lang ang nakapagbukas ng puso ko.

Nakatutuwa di ba? Simple pero may dating, sabi nga. Sa ganitong paraan, mabisa mo kayang maipararating sa iyong kapwa ang nais mong sabihin? Paano? Bakit hindi mo subuking gumawa ng sarili mong pick-up lines. Isulat mo ito sa papel. Gayahin ang kasunod na pormat.

128

To... Cc... Subjec t:

SEND

Ang iyong ginawa ay ilan lang sa mga paraan kung paano ka makapagbibigay ng iyong pananaw, saloobin at damdamin. Samantala, sa Panahon ng Espaol, paano nga ba ipinahayag ng mga Pilipino ang kanilang pananaw, saloobin at damdamin?

Matutunghayan mo sa susunod na pagtalakay ang mga gawaing nagpapakita ng katangian at paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino sa nabanggit na panahon.

GAWAIN 1.2.1.c : SINING: Karagatan at Duplo Nais kong unawain mong mabuti ang mga katangian ng karagatan na iyong matutunghayan.

129

Ang Karagatan 1. Ito ay isang larong may paligsahan sa tula. 2. Ang kuwento nito ay batay sa alamat ng singsing ng isang dalaga na nahulog sa gitna ng dagat. 2. Pakakasalan ng dalaga ang binatang makakakuha ng singsing. 4. Sa larong ito, hindi kinakailangang sumisid sa dagat ang binatang nais magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing. 5. Ginaganap ang laro sa bakuran ng isang bahay. 6. May dalawang papag sa magkabila ng isang mesang may sarisaring pagkaing-nayon. 7. Magkaharap ang pangkat ng binata at dalaga. 8. Karaniwang isang matanda ang magpapasimula ng laro. 9. Maaaring magpalabunutan para mapili ang binatang unang bibigyan ng dalaga ng talinghaga. 10. Maaari pa rin ang pagpili sa binata ay batay sa matatapatan ng tabong may tandang puti. 11. Bibigkas muna ng panimulang bahagi ang binata bago tuluyang sagutin ang talinghaga.

Halaw sa Talindaw nina Abueg, E.R. et. al

130

Babasahin 1: ANG KARAGATAN

Kalakip 1.2.1.a
Halaw sa Panitikang Pilipino nina Pineda, G.D at Ongoco, T.C

Subukin natin ang naging pag-unawa sa iyong binasa? Maaari mo nang sagutin ang kasunod na mga tanong.

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang paksa ng binasang karagatan? 2.Paano ito binigyang-buhay ng mga tauhan? Ano-ano ang papel kanilang ginampanan? 3.Bakit sinasabing hindi kinakailangang sumisid ang binatang nais magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing? Alam mo ba? Ang Matalinghagang Pahayag ay mga pahayag na gumagamit ng mga salita na hindi tuwirang inihahayag ang tunay na kahulugan nito. Karaniwan itong ginagamitan ng paghahambing ng mga bagay na nagpapataas ng pandama ng mga mambabasa.

4. Ano ang matatalinghagang pahayag na binigkas ni Neneng? Paano tinugon ng mga binata ang kaniyang talinghaga? Itala mo ito sa sagutang papel. Gayahin ang kasunod na pormat.

131

MATATALINGHAGANG PAHAYAG NA BINIGKAS NI NENENG

TUGON NG MGA BINATA

5. Sa iyong palagay, ano ang angkop na pamagat ng binasang karagatan? 6. Tukuyin ang mga pag-uugali o kasanayang napaunlad ng mga Pilipino batay sa larong karagatan?

PAGALALARO NG KARAGATAN

Matutukoy mo kaya ang pagkakatulad at pagkakaiba ng karagatan sa duplo? Tunghayan mo naman kung ano ang duplo.

132

Ang Duplo
1. 2. 3. 4. 5. 6. Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ring mauring tulang patnigan. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae ay duplera. Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo sa palad ng sinumang nahatulang parusahan. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para sa kaluluwa ng namatay. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak ng isang bilyaka. Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan. Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ring mauring tulang patnigan. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae ay duplera. Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo sa palad ng sinumang nahatulang parusahan. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para sa kaluluwa ng namatay. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak ng isang bilyaka. Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan. Tulad ng karagatan, ginaganap kapag may lamay o parangal sa isang namatay. Nagpapatalas ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian o impromptu. Pinangungunahan ng isang matanda na gaganap na haring tagahatol.

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

14. 15. 16. 17.

133

Narito ang isang halimbawa ng duplo na sadyang pinaikli at iniangkop sa magaaral na tulad mo. Babasahin 2 : ANG DUPLO Kalakip 1.2.1.b

Halaw sa Talindaw nina Abueg, E.R. et al.

Mga Gabay na Tanong: 6. Makatuwiran pa rin kaya na gawin ang larong duplo sa mga lamaysa patay sa kasalukuyan? Bakit? 5. Sa iyong palagay, ano-ano ang mabuting epekto ng dupluhan? 4. Paano ipinagtatanggol ng mga bilyako at bilyaka ang bawat isa? 3. Paano nilalaro ang duplo? 2. Sino-sino ang tauhang gumaganap sa duplo?

Mahalagang maiproseso ng guro ang sagot sa mga tanong upang maging malinaw sa mag-aaral ang nilalaman ng duplo at kapakinabangan nito sa kasalukuyan.

1. Tungkol saan ang binasang duplo? Batay sa mga impormasyong iyong binasa, magiging daan ito upang maunawaan mo na ang mga katangian ng karagatan at duplo bilang mga akdang pampanitikan.

134

GAWAIN 1.2.1.d :

SURIIN: Pagkakatulad at Pagkakaiba

Batay sa mahahalagang tala na iyong nabasa tungkol sa karagatan at duplo, itala mo ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga ito batay sa mga element ng mga ito. Gawin sa sagutang papel.

Ang guro ay kailangang magpakita ng tsart upang maayos na maisakatuparan ng mag-aaral ang gawain.

KARAGATAN

Mga Elemento

DUPLO

Paksa

Mga Tauhan

Hakbang ng Pagsasagawa

Palitan ng Pangangatuwiran

Hatol

135

PAGKAKATULAD 1. Paksa: ___________________________________________________ 2. Mga Tauhan: ______________________________________________ 3. Hakbang ng Pagsasagawa: __________________________________ 4. Palitan ng Pangangatuwiran: ___________________________________ 5. Hatol: ____________________________________________________

Gabay na Tanong: 1. Sa tulong ng karagatan at duplo, paano mailalarawan ang mga Pilipino batay sa sumusunod:

pagbibigay-parangal sa namatay

pag-aliw sa namatayan

pagpapahayag ng intensiyon na makapanligaw

136

paraan ng pagpapahayag

paggamit ng mga salita

Sa pagkakataong ito ay inaasahan kong malinaw na sa iyo ang mga tiyak na katangian ng karagatan at duplo bilang mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Espaol at naging instrumento ng pagpapahayag ng pananaw, damdamin at saloobin ng mga Pilipino sa panahong iyon.

Ang bahaging ito ay paghahanda sa mag-aaral sa pagtalakay sa ibubunga ng mabuting paraan ng pagpapahayag, Maaaring palitan at magbigay ng sariling

GAWAIN 1.2.1.e: Pagpapahayag Repleksiyon ng Sarili Masasalamin pa rin ang katayugan ng pag-iisip at pagiging masining sa pagsasalita na mahalagang sangkap sa pakikipag-ugnayan sa kapwa na bibigyang pansin ng susunod na gawain. Batay sa sumusunod na sitwasyon, paano mo ipahahayag ang iyong panig?

sitwasyon ang guro na magpapalutang at hahamon sa paraan ng pagpapahayag ng mag-aaral.

137

SITWASYON 1. Nasa elementarya ka pa lamang ay hilig mo na ang maglaro ng aral-aralan dahil pinapangarap mo sa buhay ang maging guro sa hinaharap. Ngayong ikaw ay nasa hayskul na pinaaalalahanan ka ng iyong magulang na kumuha ng ibang kurso. Paano mo sasabihin sa kanila na ang iyong kursong ibig pag-aralan ay pagiging guro? 2. Isa sa mga aktibong

SARILING PANIG

organisasyon sa inyong paaralan ang Samahan ng mga Mag-aaral sa Filipino (SAMAFIL).

Hinihikayat ka ng iyong mga kaibigan na sumali sa nasabing samahan ngunit buo na ang iyong pasiya na ikaw ay lalahok sa Ang Tinig, ang opisyal na pahayagang pampaaralan sa Filipino. Ano ang

138

iyong sasabihin sa kanila?

3. Nakatakda inyong

kang

mag-ulat sa

sa

klase

Araling

Panlipunan. Subalit sa araw na iyon ikaw ay nahuli dahil may isang matanda sa kanto na iyong tinulungan. Naramdaman mo ang makahulugang tingin ng iyong mga kaklase. Paano mo

ipahahayag ang iyong panig?

4. Madalas kang biruin at tuksuhin ng iyong kaklase na totoo namang ikinaiinis mo. Nais mo siyang kausapin upang patigilin sa ginagawang panunukso sa iyo. Ano ang sasabihin mo sa kaniya?

139

5. Isa kang mag-aaral na buo ang loob para sabihin ang iyong

nadarama sa kaklase man o sa guro. Isa mong bagong kaklase ang iyong hinahangaan. Paano mo sasabihin ang iyong paghanga? Ang ibat ibang sitwasyon sa buhay ay humahamon sa tao na manatiling maayos sa kaniyang pakikipag-ugnayan sa kapwa. Napakahalaga ng paggamit ng angkop na salita sa pagsasaalang-alang sa damdamin ng iba. Sadyang ang

salitang ginagamit ng tao ay tunay na repleksiyon ng sariling pagkatao.

Alam mo ba na maraming paraan para mapaganda at maging katanggaptanggap ang mga pahayag? Tunghayan mo ang susunod na talakayan.

140

Eupemestikong Pahayag Isaalang-alang

PAGPAPAGANDA NG PAHAYAG Batay Pilipino ay sa obserbasyon ng mga ang tao mga na

Magbigay ng input ang guro tungkol sa mga paraan ng pagpapaganda ng pahayag. Magbigay ang guro ng mga halimbawang sitwasyon na magpapalinaw sa paksa. Ugnay-Wika Maaaring sanggunian ang aklat na Filipino ng mga Filipino ni Virgilio S. Almario. Basahin ang kanyang talakayan tungkol sa hibas o eufemismo sa Kapag pobre ka na matatagpuan sa pp.185-186.

pangkat

mapagpahalaga sa uri ng wika na ginagamit. Pansinin ang sumusunod na impormasyon. 1.Nauuri ang wika batay sa antas nito ayon sa: a.paksa ng usapan b.taong sangkot sa usapan c.lugar 2. Mataas ang pandama o sensitibo sa mga pahayag na nagpapahiwatig lamang. 3. Gumagamit ng talinghaga para di tuwirang tukuyin ang nais ipahayag na nakatutulong upang lalong mag-isip ang nagsasalita

at kinakausap. Sa kalahatan, umiisip ng magagandang salita o pahayag na kilala sa tawag na eupemismo. Ang paggamit ng magagandang pahayag ay naglalayong

pahalagahan ang damdamin ng iba.

141

Sa halip na sabihing: 1. patay 2.nadudumi 3. iniwan ng asawa 4. katulong

Gumagamit ng: sumakabilang buhay tawag ng kalikasan sumakabilang bahay kasambahay

Ang pagsasalita ay isa sa likas na gawain ng tao. Naipakikilala mo ang iyong sarili sa pamamagitan ng mga salitang iyong ginagamit. Sa layuning hindi makasakit sa damdamin ng iba, sinisikap nating gumamit ng magagandang pahayag.

Basahin ang mga salita at sikapin mong tumbasan ang mga ito ng eupemismo.
2. maarte 3. tsimay 4. sugarol 5. mayabang 1. pakialamero

Natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa araling ito. Handa ka na sa mga gawaing tutulong sa iyo na palalimin pa ang iyong kaalaman. Sa bahaging ito ng iyong pag-aaral, ang mga gawaing inihanda ay naglalayong pagtibayin ang mga nabuong pag-unawa at kasanayan. Marahil, unti-unti mo nang nakita ang bakas ng nakaraan, ang naging paraan ng mga Pilipino sa kanilang pagpapahayag noon at ang paraan naman ng pagpapahayag sa kasalukuyan. Pareho itong nagpapakita ng bahagi ng kulturang Pilipino.

142

GAWAIN 1.2.1.f:

Magtalong Walang Sakitan

Subukin mong bumuo ng pangangatuwiran sa paksang nasa loob ng kasunod na graphic organizer. Gamitin ang pamaraang palinya o pataludtod na bubuuin ng lima hanggang anim na saknong. Maaaring may sukat o wala. Gawing gabay ang kasunod na mga saknong.

Maaari rin namang hatiin ang klase para maipakita ang panig ng sang-ayon at panig ng salungat.

Ang pagtatalo ay isang laro ng isipan Walang sakitan ng katawan pati ng kalooban Ingatan ang salitang bibigkasin at bibitawan Dahil ang totooy paksa lang ang pagtatalunan. Subuking sagutin ang isyu ngayon Ako ay nasa panig ng pagsang-ayon Samantalang ikaw ay lubos na di- umaayon Pagkakaiba ng mga pananaw sa mundoy nagpapayabong.

Maaaring gawing gabay ng guro ang dalawang saknong para makabuo ang mag-aaral ng kanilang sagot sa

paksa. Sikapin ng guro na makabuo ng halimbawang mga saknong na nagpapakita ng pagsang-ayon ng guro sa paksa. Samantala, ang mag-aaral ay salungat naman sa nabanggit na paksa.

143

PAKSA Ang paghahanapbuhay ng mga ina ng tahanan ang sinasabing dahilan sa pagkaligaw ng landas ng maraming anak/kabataan.

SANG-AYON

SALUNGAT

Sa pagkakataong ito, sinikap mong makapagpahayag nang may sining sa isang paksa. Tulad ng karagatan at duplo, sinikap mong humabi ng mga taludturan na ginamitan ng mga salitang higit na nakabubuti kaysa nakapananakit. Mahusay na napagsama-sama mo ang iyong kaalaman sa tula, paraan ng pagpapahayag at paggamit ng magagandang pahayag.

144

GAWAIN 1.2.1.g:

Buuin: Konseptong Natutuhan

Dugtungan ang mga pahayag na nagpapakita ng kabuuan ng paksang tinalakay. Ang karagatan at duplo ay mga _________________________________ __________________________________________________________ Ito ay nagpapakita ng _________________________________________ __________________________________________________________ Makikita sa kulturang Pilipino ang _______________________________ __________________________________________________________ Sa pagpapahayag, mahalagang isaalang-alang ang _________________ __________________________________________________________ Maaaring magkaroon ng pagtatalong _____________________________ __________________________________________________________ Sa kasalukuyan, itoy yamang ___________________________________ __________________________________________________________ Binabati kita! Pinatunayan mo sa iyong mga sagot na ikaw ay maaari nang sumubok sa pangwakas na gawain.

Maaaring

nakasulat o

ang

mga

pahayag point

na

ito

sa

manila para

paper/cartolina

naka-power

presentation

maiproseso at matukoy ng guro kung paano nauunawaan ng mag-aaral ang mga konseptong nakapaloob sa aralin.

145

GAWAIN 1.2.1.h :

Naiibang Fliptop

Marahil ay nakapanood ka na ng fliptop sa telebisyon, sa inyong komunidad, sa YouTube, o sa iba pang social networking site. Ano-ano ang iyong napansin? Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang kasunod na pormat.

Mga Napansing Positibong Mensahe at Paraan ng Paggamit ng Wika 1. FLIPTOP 2. 2. 1.

Mga Napansing Negatibong Mensahe at Paraan ng Paggamit ng Wika

Ang gawaing ito ay tinatawag na naiibang Fliptop sapagkat sisikaping palutangin ang magagandang pahayag. Sa aktwal na fliptop na napapanood sa You Tube ay gumagamit ng mura at iba pang salitang hindi maganda ang pagkakagamit, Sa tulong na rin ng piling mag-aaral maaari silang paghandain ng guro ng mas mabuting

3.

3.

iskrip na maaaring itanghal sa klase na magsisilbing hulwaran sa pagbuo ng ibang mag-aaral.

Alam mo ba na isa sa kinagigiliwan ng maraming kabataan ay ang pagtatalo gamit ang fliptop? Ito ay isang pagtatalo tungkol sa anumang napapanahong paksa sa paraang makabago. Sinisikap ng magkatalong panig na gumamit ng mga tugmaan at talinghaga upang higit na paghusayan ng magkatunggaling panig gayundin kung paanong hihikayatin ang mga tagapanood na karaniwang nagbibigay ng hatol sa pamamagitan ng kanilang hiyawan at palakpakan. Kaugnay nito, magdaraos ng paligsahan ng fliptop sa inyong komunidad, at ang mga kalahok ay ang mga kabataan. Bilang paghahanda, ikaw ay gagawa

Sa bahaging ito ay pinagtitibay ang kaalaman at kasanayan ng mag-aaral batay sa buong pagtalakay sa aralin. Isinasaalangalang ang GRASPS sa pagbuo ng sitwasyon, G-goal, R-role, A-audience, S-setting, P-performance, at S-standard.

146

ng iskrip ayon sa paksang ibinigay ng mga tagapamahala. Presentasyon ito upang makapagtanghal at makipagtagisan ka ng galing sa entablado. Ayon sa pamantayan, kinakailangang kakitaan ito ng sumusunod:

Pamantayan 1. kabuluhan ng paksa 2. kalinawan ng paninindigan 3. kahusayan sa paggamit ng mga eupemismong pahayag 4. wastong gamit ng mga salita 5. ideya ng pagtatalo KABUUAN

Bahagdan 25 20 25 15 15 100

Ngayon ay napagtagumpayan mo ang mga gawain sa paksang karagatan at duplo. Alam kong handa ka na para pag-aralan ang susunod na akdang pampanitikan na kinilala sa Panahon ng Espaol ang tula.

Sa bahaging ito ay inihahanda ng guro ang mag-aaral sa pagtalakay Aralin 1.2.2 : Tula
Sa araling ito, tatalakayin natin ang isa sa mga tula na umusbong sa panahon ng pananakop ng mga Espaol. Ito ang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa na isinulat ng ating bayaning si Andres Bonifacio. Tatalakayin natin ang nilalaman at ang sining na tinataglay ng tula bilang isa sa mga anyo ng panitikang Pilipino. Pag-aaralan mo rin ang mga pandiwang magagamit upang higit na maipadama ang ating emosyon o damdamin. Magiging tulong ang kasunod na tanong.

sa aralin. Ito ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio. Binibigyan ng ideya ang mag-aaral sa mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa na magiging gabay ng magaaral sa kabuuan ng pagtalakay.

147

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang kalagayang panlipunan ng Pilipinas sa panahong isinulat ni Andres Bonifacio ang tula? 2. Paano ipinahayag ng may akda ang kaniyang emosyon o damdamin sa kaniyang isinulat na tula? 3. Ipaliwanag kung ano ang nakatulong upang mabisang maiparating ng may- akda sa mga mambabasa ang kaniyang emosyon o damdamin?

Ang mga Gabay naTanong ay tutulong sa mag-aaral na magkaroon ng pokus sa mahalagang tanong sa araling pampanitikan at araling panggramatika. Gayundin,palutangin sa bahaging ito ang paggamit ng dating kaalaman ng mag-aaral na magsisilbing panukat ng guro sa kung ano na ang alam ng mag-aaral.

Bago natin simulan ang pag-aaral, sagutin mo muna ang mga gabay na tanong batay sa iyong nalalaman. Dugtungan ang kasunod na pahayag.

Magkasama nating aalamin kung tama ang sagot sa pamamagitan ng pag-aaral at pagsasagawa ng mga gawain sa araling ito. Ang lahat ng iyong matututuhan ay makatutulong upang maisagawa mo nang buong husay ang inaasahang produkto. Bilang patunay na talagang naunawaan mo ang aralin, inaasahang ikaw ay makasusulat ka ng iyong sariling tula na magpapahayag ng

Mabisang naipahayag ni Andres Bonifacio ang kaniyang damdamin sa pamamagitan ng ___________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ ___________________________________________ __________________________________

148

iyong damdamin tungkol sa kasalukuyang kalagayan ng ninyong sariling lugar o ng ating bansa. Ang iyong layunin sa bahaging ito ay mabasa at masuri ang tulang Pag ibig sa Tinubuang Lupa na isinulat ni Andres Bonifacio upang nang sa gayoy malaman mo kung paano niya ipinahayag ang masidhing pagmamahal sa bayan. Upang lubos na mapahalagahan ang tula, kilalanin mo muna si Andres Bonifacio.

Babasahin 1 : Si Andres Bonifacio (Kalakip 1.2.2.a)

Ibahagi ang iyong naging damdamin pagkatapos mong malaman ang ilang mahahalagang bahagi sa buhay ni Andres Bonifacio. Isulat sa sagutang papel. Gayahin ang pormat na pagsusulatan ng mga sagot.

Bigyang-diin ng guro ang paglalahad ng sariling damdamin ng mag-aaral tungkol sa buhay ng bayani.

Sa susunod na bahagi ng ating pag-aaral, suriin mo kung masasalamin ba sa tula ni Andres Bonifacio ang buhay at mga karanasan na kaniyang

pinagdaanan? Nakaragdag ba ang mga ito upang mabisa niyang maipahayag ang kaniyang emosyon o damdamin sa tulang kaniyang nilikha?

149

May ibat ibang estratehiya na maaaring magamit ang guro sa

Babasahin 2 : Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio (Kalakip 1.2.2.b)

pagpapabasa ng tula tulad ng:

modelo ang guro sa unang pagbasa mag-aaral ang babasa pagkatapos ng guro pagpapabasa sa isang mag-aaral na mahusay bumigkas itinakda na sa isang mag-aaral para tulain/bigkasin sa harap ng klase

GAWAIN 1.2.2.a : Paglinang ng Talasalitaan

Upang higit mong maunawaan ang tula, bigyang-kahulugan ang ilang mahihirap na salitang ginamit ng may akda. Hanapin ang kahulugan ng mga ito sa loob ng kahon, at isulat sa sagutang papel ang letra ng wastong sagot. Pagkatapos ay gamitin ang mga salitang ito sa pagbuo ng isang talata na may kaugnayan sa tula. Gawin sa isang buong papel.

isinisiwalat _______________ . _____

sakbibi __________________ __

itigis _____________ _______

Maaari ring gumamit ang guro ng ibang estratehiya sa paglinang ng talasalitaan samantala kung ito ang susundan, ang mga nabuong talata ay maaaring gawing isahan o pangkatan, sa pangkatang awtput maaari itong ipasulat sa manila paper at suriin ng klase ang pagkakabuo ng talata.

tatalikdan __________________ __ a. b. c. d. e. f.

lumiyag __________________ __

itapon umibig tatalikuran inilabas/ipinagsasabi kaligayahan matinding kalungkutan

150

Talata:

GAWAIN 1.2.2. b. Sa Antas ng iyong Pag-unawa Ang gawaing ito ay naglalayong masukat ang iyong naunawaan tungkol sa nilalaman ng tulang iyong binasa. Sagutin nang matapat ang mga tanong at gawain upang matamo mo ang iyong hinahangad na maunawaan at maisagawa sa pagtatapos ng aralin. 1. Saan maaaring ihambing ang pag-ibig na nadarama ng may-akda para sa kaniyang bayan? Ipaliwanag. Iguhit din ang maaaring sumagisag sa pag-ibig na ito.

Iguhit dito ang simbolo/sagisag:

2.

Paliwanag: ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ Anong panahon naisulat ________________________ ang tula? Ano ang kalagayang ________________________ panlipunan ng PIlipinas ng panahong naisulat ng may-akda ang ________________________ tula? Magsaliksik ng ilang impormasyon tungkol dito at itala sa ________________________ tulong ng Rays Concept Organizer. Gawin sa papel. Gayahin ang _____________

151

kasunod na pormat.

3. Sa kasalukuyan, paano maipakikita ang iyong pagmamahal sa bayan? Muli, gumuhit o gumupit ng simbolo na magpapakita ng iyong pag-ibig sa bayan. Gawin sa maiksing coupon bond. 4. Si Dr. Jose Rizal at Andres Bonifacio ay may magkaibang pananaw tungkol sa pag-ibig sa bayan. Magtanong sa iyong kakilala na sa iyong palagay ay makatutulong upang malaman mo ang kani-kanilang pananaw. Ilahad mo ang mga ito. Pagkatapos, bumuo at ibahagi mo naman ang iyong sariling pananaw tungkol sa pag-ibig sa bayan. Isulat ang sagot sa papel.

Rizal

sarili

Bonifacio

pag-ibig sa bayan

152

5. Maghanap ng isang tula sa kasalukuyang panahon na pag-ibig sa bayan ang paksa. Sipiin mo ito at ihambing sa tulang isinulat ni Bonifacio.

Pag-ibig sa Tinubuang Lupa

Ibang tula

__________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ 6. Ano ang iyong naramdamam pagkatapos basahin ang dalawang __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ tula? __________________________ __________________________ 7. Mabisa bang naipahayag ng mga sumulat ang kanilang damdamin sa ____________ __________________________ isinulat nilang tula? Ano kaya ang nakatulong ______ upang maisagawa nila ito
nang mabisa? Ipaliwanag. Alam mo ba na Ang tradisyunal na tula ay mga pahayag na kadalasang nagtataglay ng sukat at tugma sa bawat taludtod, o ang mga salita at paraan ng pagbuo ng pahayag ay piling-pili, matayutay, at masining bukod sa pagiging madamdamin.

153

Ang sukat ay bilang ng mga pantig sa bawat taludtod, samantalang ang tugma ay pagkakasintunugan ng mga huling pantig sa bawat taludtod ng saknong. May aliw-iw at indayog kung bigkasin ang tulang Tagalog dahil sa tinataglay nitong katutubong tugma. Magkakasintunog ang mga huling salita ng taludturan. Karaniwan nang gamitin ang wawaluhin at lalabindalawahing pantig ang sukat.

Magbigay ng input ang guro tungkol sa tula bilang anyong pampanitikan.

8. Balikan ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, at subuking sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat sa papel ang sagot.

Tanong Ilang taludtod mayroon ang tula? Ilang saknong mayroon ang tula? Ano ang sukat ng tula? May tugmaan ba ang mga dulong salita ng bawat taludtod ng mga saknong? Patunayan. e. Magbigay ng halimbawa ng mga salitang magkakatugma sa bawat taludtod ng mga saknong ng tula? a. b. c. d.

Sagot

9. Nakatulong ba ang mga elemento ng tula upang mabisang maipahayag nmay-akda ang kaniyang emosyon o damdamin? Ipaliwanag.

154

10. Muli, maghanap ng isa pang tradisyunal na tula na nagpapahayag ng emosyon o damdamin. Sipiin mo ito sa iyong notbuk at pagkatapos ay suriin. Makatutulong sa iyo ang mga gabay na tanong sa gagawin mong pagsusuri. Gamitin ang pormat sa ibaba. Gawin sa papel.

Ang may-akda ng tula (maikling talambuhay)

Pamagat ng Tula

155

Sagutin mo naman ang sumusunod na tanong. Gawin sa papel.

1. Ano ang emosyon o damdaming ipinahahayag ng may-akda sa kaniyang tula?

2. Ano ang nakatulong upang mabisang maipahayag ng may akda ang kaniyang emosyon o damdamin?

3. Ano ang iyong naging damdamin matapos mong mabasa ang tula? Bakit ito ang iyong naramdaman?Ipaliwanag.

4. Ilang taludtod mayroon ang tula? 5. Ilang taludtod mayroon ang bawat taludtod? 6. Ilan ang sukat ng taludtod? 7. Magbigay ng halimbawa ng mga salitang

magkakatugma sa bawat saknong.

Magaling! Buong husay mong naisagawa ang mga gawain. Marahil ay nauunawaan mo na kung paano mabisang maipahahayag ng isang tao ang kaniyang emosyon o damdamin? Paano nga ba?

156

Tingnan ko nga kung alam mo na. Dugtungan mo lamang ang pahayag na ito.

Mabisang maipahahayag ng isang tao ang kaniyang emosyon o damdamin kung______________________________ ___________________________________________ ___________________________________________

Pero hindi lamang iyan. Mayroon pang makatutulong kung paano natin maipahahayag ang ating emosyon o damdamin. Alamin natin. GAWAIN 1.2.2.c : Emosyon MoIpahayag Mo Mahalagang maipahayag natin nang malinaw at maayos ang ating damdamin at saloobin upang maunawaan tayo ng ating kapwa. Sa

pagpapahayag ng ating emosyon o damdamin, makatutulong ang paggamit ng mga pandiwang naglalarawan ng ating nadarama.

Ang mga pandiwang nagpapahayag ng damdamin ay may aspekto o panahunan. Hindi lamang ginagamit ang pandiwa sa pagsasaad ng kilos o galaw. May mga pandiwa rin na magagamit sa pagpapahayag ng damdamin tulad ng sumusunod:(ilan ito sa makikita sa tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa.).

157

1. Isulat sa kabilang kolum ang damdaming ipinahahayag ng bawat pandiwa. Gawin sa papel. Gayahin ang kasunod na pormat. Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin pagpupuring lubos buong pagkasi sakbibi ng lumbay wari ay masarap tunay na langit 2. a. Balikan ang isa sa mga tulang ipinahanap ko sa iyo sa mga naunang gawain. Itala ang mga pandiwang ginamit ng may-akda sa pagpapahayag ng kaniyang emosyon o damdamin. Isulat sa sagutang papel. Emosyon o Damdamin

b. Batay sa mga pandiwang ginamit ng may-akda, ano ang damdaming nangingibabaw sa kaniyang tula? Ipaliwanag.

c. Ikaw naman ang magpahayag ng iyong damdamin. Sagutin mo lamang nang tapat ang kasunod na tanong. Ano ang iyong nararamdaman sa mga oras na ito?. Gawin mo sa papel.

158

Pagkatapos mong maunawaan ang ibat ibang konsepto kaugnay ng araling ito, palalimin pa natin ang iyong pag-unawa sa susunod na bahagi.

Ang iyong layunin sa bahaging ito ay higit pang mapalalim ang iyong pagunawa sa mahahalagang konsepto na nais kong iwanan sa iyong isipan dahil ito ang tulay upang maisagawa mo nang buong husay ang inaasahang produkto na isasagawa mo sa pagtatapos ng araling ito. GAWAIN 1.2.2.d : Alam ko na

Ang bahaging ito ay makakatulong upang maisagawa ang gawain sa ILIPAT.

Higit mong maipahahayag ang iyong emosyon o damdamin kung

Anong mahahalagang konsepto ang iyong natutuhan sa aralin? Paano mo ito gagamitin sa iyong sariling buhay? May nabago ba sa iyong sarili, matapos mong maunawaan ang mga konseptong ito? Ibahagi. Ngayon ay nakahanda ka nang ilipat ang iyong natutuhan sa tunay na sitwasyon, nang sa gayoy makita mo ang kabuluhan ng pag-aaral ng modyul na ito.

159

GAWAIN 1.2.2.e: Damdamin Ko Isulat Ko Sa bahaging ito, ililipat mo na ang iyong natutuhan sa sitwasyong kasalukuyan mong ginagalawan. Ito ay ang pagsulat ng sariling tula na nagpapahayag ng emosyon o damdamin sa isang taong iniidolo o hinahangaan. Basahin ang kasunod na sitwasyon. Sitwasyon: Nais ng inyong Punong-bayan na parangalan ang mga taong nakapag-ambag o nakagawa ng kabutihan sa inyong pamayanan.Isang

paligsahan sa pagsulat ng tula ang kaniyang idaraos. Ang tulang mananalo ay bibigkasin sa araw ng parangal. Magaling kang sumulat at bumigkas ng tula. Inaasahan ng napiling Lupon ng Inampalalan na ang kalahok na mga tula ay isusumite sa kanila isang buwan bago ang araw ng parangal. Huhusgahan ang tula batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinalidad, b) taglay ang mga elemento ng tradisyunal na tula, c) angkop sa paksa, d) nagpapahayag ng sariling emosyon o damdamin sa taong hinahangaan, e) makatotohanan at f) may kariktan.

Ang bahaging ito ang magpapatibay sa mga konseptong natutuhan ng mag-aaral.

Ano ang iyong natutuhan sa isinasagawang gawain? Makatutulong ba ito sa iyong pang-araw-araw na buhay? Paano? Pagkatapos mong matutuhan ang tungkol sa tula bilang isa sa mga

akdang pampanitikan, ngayon ay makikita mo ang pagkakaiba nito sa isa pang akdang tuluyan-ang sanaysay.

160

ARALIN 1.2.2: Sanaysay

Ang karanasan ang nagtutulak sa tao upang siya ay makapagpahayag. Maraming karanasan ang idinulot ng pananakop ng mga dayuhang Espaol sa loob ng mahabang panahon. Bagamat dumanas ng paniniil ang mga Pilipino sa kamay ng mga dayuhan, hindi ito naging hadlang upang ipahayag nila ang kanilang pananaw, damdamin at saloobin. Sa pagkakataong ito, isa pa ring akdang pampanitikan ang iyong pagaaralan-ang sanaysay. Gayundin, makikita mo ang kabisaan ng isang mahusay na sanaysay sa pamamagitan ng maayos na pagkakahanay ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan. Kung gayon, mahalagang tanong na ating pag-uukulan sa pag-aaral na ito ang: Paano ipinahayag ng mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan ng bansa sa kanilang panahon? GAWAIN 1.2.3.a : Kalakasan, Kahinaan Tukuyin at Itala Sinasabing ang isang tao maging ang isang bansa ay nagtataglay ng mga kalakasan at kahinaan. Batay sa mga pahayag, tukuyin mo ang mga kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino. Maaari ka pang magtala ng karagdagang katangian at mga patunay tungkol dito.

Sa Alamin, inihahanda ang mag-aaral sa mahalagang konsepto na kakailanganin upang magabayan sa pagtuklas at pagtukoy sa mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa sa buong aralin. Sinisikap pag-ugnayin ang nakaraang aralin sa Panahon ng Espaol subalit nag-iintrodus o nagpapakilala ng ibang genre.

161

Bukas na lang natin ipasa ang proyekto.Kahit huli na tatanggapin naman ni maam yan.

Di na ako papasok, wala namang gagawin sa iskul,maglilinis lang!

Umaasa akong hindi tayo pababayaan ng Diyos. Dagdagan pa natin ang sipag at tiyaga.

Lola, sumabay na po kayo sa akin sa tawiran.

Manang, sobra po ang inyong sukli.

Sige na, wala namang bantay,itapon mo ang basura sa ilog.

Kunin na natin ito,kahit ba ukay, imported naman! Batay sa aking pag-aaral, lumalala ang kondisyon ng kapaligiran dahil sa tinatawag na climate change.

Panalo tayo! Sabi ko sa iyo, dapat kaya nating makipagsabayan sa galing ng ibang bansa.

Naku, kanina pa pala tumatapon ang tubig.Maisara nga ang gripo.

162

Mga Gabay na Tanong: 1.Ano-ano ang kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino batay sa mga pahayag? Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. KALAKASAN PATUNAY KAHINAAN PATUNAY

. .

2.Sa iyong palagay, paano nakaaapekto ang mga ito sa kalagayan ng bansa? Dugtungan ang pahayag. Isulat ang sagot sa papel. Gayahin ang pormat. Ang kalakasan ng mga Pilipino ay:

5. 4. 3. 2. 1.

163

Samantala, ang mga kahinaan ng mga Pilipino ay (isulat sa loob ng alimango):

3. Alin ang nakahihigit ang kalakasan o ang kahinaan ng mga Pilipino? Patunayan.

Maaari itong itakda nang mas maaga para pagawin ng simpleng survey ang mag-aaral tungkol sa aytem bilang 3.

164

GAWAIN 1.2.3.b.: Lihim ng mga Salita Tuklasin Tuklasin mo ang lihim ng mga salitang pinahuhulaan? Alamin mo ang teknik upang matukoy ang mahalagang salita na gagamitin sa sanaysay na iyong babasahin.

Tulungan ng guro na matuklasan ng mag-aaral ang teknik sa pagpapahula ng salita. Tunghayan ang halimbawang ibinigay.

Halimbawa: 1. Ako ang simula ng buhay At simula pa rin ng umagang kayganda Gitna ng bahay na kongkreto At simula ng araw-araw na biyaya At katapusan ng bagay . Natuklasan mo ba kung anong salita ako? Tama, ang salita ay buhay. 2. Ako ang simula ng katotohanan At katapusan ng tapat na pagsinta Ako ang matatagpuan sa unahan ng ligaya Ngunit nasa gitna ng kawalan Ako ang simula ng yaman ng bawat bansa At simula rin ng alab ng puso Ako ang katapusan ng pag-asa Ngunit simula ng nabuhay na pangarap. Hulaan mo ang salita. 3. Simula ako ng elementong pinag-uusapan At katapusan ng mabagal na pag-unlad Ako ang nasa unahan ng ulap na bughaw Ako pa rin ang simula ng katahimikan Nasa gitna ng malakas na tawanan Ako ang nasa unahan ng simula At simula pa rin ng yukong walang humpay

Ako ang SIMULA ng Buhay At SIMULA pa rin ng Umagang kayganda GITNA ngbaHay na kongkreto At SIMULA ng Araw-araw na biyaya At KATAPUSAN ng bagaY

Kung

tutuusin

walang

kaugnayan

ang

mga

pangungusap sa bawat isa. Ang tanging palatandaan para mahulaan ang salita ay ang paggamit ng simula, gitna, at katapusan ng kasunod na salita/ mga salita. Samantala, ang mga salitang pinahulaan (kalayaan at edukasyon) ay maaaring gamiting salita sa paglinang ng talasalitaan. Tandaan na ang mga salitang ito ay may kaugnayan sa sanaysay at makikita sa mensaheng nais tukuyin sa aytem bilang 5 sa gabay na tanong.

165

Ako ang katapusan ng musikang kulang sa tono At wakas ng nanay na di matagpuan. Hulaan mo ang salita.

Natuklasan mo ba kung paano mahuhulaan ang mga salita? Natukoy mo ba na ito ay ang kalayaan at edukasyon? Tama, kung napansin mo ay walang kaugnayan ang mga pahayag sa bawat isa. Ang tanging palatandaan para mahulaan ang salita ay ang paggamit ng simula, gitna at katapusan ng kasunod na salita/mga salita.

Kung gayon, binabati kita! Alam kong nasagot mo ang mga tanong at gawain sa bahaging ito. Ngayon ay handa ka na para sa mga gawain sa bahaging Paunlarin.

Maraming mga manunulat ang nagpahayag ng kanilang pananaw at saloobin sa Panahon ng Espaol. Sa paggabay

Ang bahaging ito ng pag-aaral ay makatutulong upang lubusan mong makilala ang sanaysay bilang isang akdang pampanitikan. Maihahambing mo ito sa iba pang akdang pampanitikang pinag-aralan kung matutukoy mo ang katangian nito. Tutuklasin mo rin kung paano nakatutulong ang paggamit ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan sa pagbuo ng sanaysay. Gayundin, sa pagbabasa ng halimbawang akda malalaman mo ang kaligirang pinagmulan at mga dahilan ng may-akda.

ng guro, alamin ang ginamit ng may-akda para mapalutang ang kalagayang panlipunan sa panahong iyon at paano niya ito tinanaw bilang saksi sa mga pangyayari noon.

166

Dahil dito, mahalagang tanong na dapat tandaan: Paano ipinahayag ng mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan ng bansa sa kanilang panahon? Iyong balikan ang ilang tala sa buhay ni Dr. Jose P. Rizal.

Maaaring gumamit ang guro ng iba pang estratehiya upang talakayin ang mga tala sa buhay ng may-akda. Maaari ring magsaliksik at maglahad ng mga karagdagang impormasyon ang mag-aaral. Ang paglalahad ay maaaring isahan o pangkatan.

Alam mo ba na
(1) Si Dr. Jose P. Rizal ay ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna, araw ng Miyerkules sa pagitan ng ika-11:00 at 12:00 ng gabi. (2) Ang kaniyang ina na si Gng. Teodora Alonzo Y Quintos Realonda ay nahirapan sa panganganak sapagkat ang ulo ni Jose ay malaki kaysa karaniwan. (3) Ang kaniyang ama na si Don Francisco Mercado Rizal ay isinilang sa Bian, Laguna. (4) Bata pa lamang si Jose ay kinakitaan na ng angking talino sapagkat tatlong taong gulang pa lamang ay natutuhan na niya ang alpabeto. Nakasulat ng dulang itinanghal sa pista ng bayan at sa gulang na walo ay isinulat ang tulang nauukol sa kahalagahan at pagmamahal sa wika. (5) Natamo ni Jose ang unang pag-aaral sa kaniyang unang guro, ang kaniyang ina. Samantala, naging guro naman niya si Justiniano Aquino Cruz sa Bian, Laguna. (6) Ipinagpatuloy niya ang pag-aaral sa Ateneo Municipal de Manila. Samantala, sa Unibersidad ng Santo Tomas siya nagsimulang mag-aral ng medisina subalit tinapos niya ito sa Unibersidad Central de Madrid. (7) Nakapagsalita siya ng dalawamput dalawang wika. (8) Marami siyang naisulat na akdang pampanitikan tulad ng tula, dula, nobela, sanaysay atbp. (9) Maituturing na isang manggagamot, siyentipiko, makata, dalubwika, mananaliksik at pilosopo. (10)Nagbuwis ng buhay para sa bayan. Binaril sa Bagumbayan na

167

ngayon ay tinatawag na Luneta noong Disyembre 30, 1896 dahil sa paratang na panghihimagsik laban sa mga Espaol. (11)Kinikilalang pambansang bayani dahil sa sumusunod na salik: a. Si Rizal ay kauna-unahang Pilipinong umakit upang ang buong bansa ay magkaisa-isang maghimagsik laban sa mga Espaol. b.Si Rizal ay huwaran ng kapayapaan. c.Si Rizal ay may madulang pagkamatay.

GAWAIN 1.2.3.c: Ako at ang Bayani Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang tala sa buhay ng pambansang bayani, subukin mong isulat ang mga kaisipang naibahagi nito sa pamamagitan ng pagdurugtong sa mga pahayag. Gawin sa papel. Nabatid ko na ang buhay ni Dr. Jose P. Rizal ay _________________________________________________________ _________________________________________________________ Hindi maikakaila ang marubdob na pagmamahal niya sa bayan dahil _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Bilang mag-aaral, nais kong _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________

168

Nais mo bang maragdagan ang iyong pagkakilala sa pambansang bayani? Kung gayon, basahin ang kaniyang sanaysay. GAWAIN 1.2.3.d : Mga Kaisipan Hanapin at Patunayan Bago mo basahin ang sanaysay, nais kong lagyan mo ng tsek () ang mga kaisipan na sa palagay mo ay matatagpuan sa sanaysay.

Ang mga pangungusap ay bahagi ng anticipation guide. Hayaang magbigay ng hinuha ang mag-aaral sa maaaring

___1. Likas na tamad ang mga Pilipino. ___2. Hindi tamad ang mga Pilipino. ___3. Ang katamaran ng mga Pilipino ay bunga ng kalagayang panlipunan sa Panahon ng mga Espaol. ___4. Isa sa mga dahilan ng katamaran ng mga Pilipino ay ang mainit na singaw ng panahon. ___5. Ang sikap at pagkukusa ay napanatili ng mga Pilipino sa kabila ng dimagandang sistemang umiiral sa Panahon ng mga Espaol. ___6. Ang pagsasakay napabayaan dahil pa rin sa sapilitang paggawa na ipinatutupad ng pamahalaan. ___7. Sinusuportahan ng mga Espaol ang mga magsasaka na ang pananim ay pininsala ng mga hayop o bagyo. ___8. Ayon kay Jose Rizal, kung walang edukasyon at walang kalayaan, walang pagbabagong maisasagawa, walang hakbang na makapagdudulot ng bungang ninanais. ___9. Nagpapahiram ng puhunang salapi ang mga Espaol sa layuning mapaunlad ang buhay ng mga magsasaka.

nilalaman ng sanaysay.

169

___10.Ang mga Pilipino ay nagkaroon ng mababang pagkilala sa sarili at pagwawalang-bahala sa paggawa dahil sa malupit na sistema ng edukasyon. Ang iyong pagbabasa at pag-unawa sa sanaysay na pinamagatang Ang Katamaran ng mga Pilipino na isinulat ni Dr. Jose P. Rizal ang magpapatunay sa mga kaisipan kung ito ay binanggit sa kaniyang sanaysay.

Ang sanaysay na isinulat ni Dr. Jose Rizal ay tungkol sa katangian/pag-uugali ng mga Pilipino dahil sa kalagayang panlipunan sa Panahon ng Espaol. Sa bahaging ito subuking alamin ang pananaw ng mag-aaral tungkol sa mga kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino. Makatutulong ang paggamit ng mga pahayag na nasa loob ng kahon.

Sikapin mong salungguhitan ang mga kaisipang napatunayan mong tuwirang binabanggit dito.

Iminumungkahi sa gurong magpapapabasa

Babasasahin 1: Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose Rizal Kalakip 1.2.3.a

ng sanaysay ang dalawang paraan :

Mabilisang pagbasa Ipahanap ang mga pahayag na nilagyan ng tsek sa anticipation guide

Mga Gabay na Tanong:

1. Tungkol saan ang sanaysay? 2. Isa-isahin ang dahilan ng sinasabing katamaran ng mga Pilipino? Isulat sa papel ang sagot.

Masinsinang pagbasa Maaaring gumamit ng marginal notes para matandaan ng mag-aaral ang mga detalye ng sanaysay Maaaring salungguhitan, gumamit ng colored pensapaghahaylaytang

mahalagang kaisipan at detalye sa sanaysay.

170

ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

3. Sa iyong palagay, makatuwiran ba ang mga puna ng sumulat tungkol sa kalagayang panlipunan sa kaniyang panahon? Gawin sa papel.

171

Sa aking palagay...
Mga Kalagayang Panlipunan Pirata, mandarambong, sumalakay Gobernador, abusado Sistema ng edukasyon, baguhin Malupit na sistema, palitan

4. Ilarawan ang damdaming nangingibabaw sa sanaysay. 5. Ipaliwanag ang kaisipang nakapaloob sa larawan. Isulat ang mga sagot sa papel. 6. Sa iyong palagay, bakit isinulat ng bayani ang sanaysay? 7. Sa kasalukuyan, naniniwala ka bang tamad ang mga Pilipino? Pangatuwiranan. GAWAIN 1.2.3.e: MAGHANAY NG DETALYE KAYA KO! Pagkatapos mong basahin at sagutin ang mga tanong tungkol sa nilalaman ng sanaysay, alam kong kayang-kaya mong ihanay ang mga detalye ng bawat kaisipan. Isa-isahin ang mga patunay sa pahayag. Gawing batayan ang sanaysay.

172

A. Ang pangunahing sanhi ng katamaran ng mga Pilipino ay ang mainit na singaw ng panahon. B. Ang sipag at tiyaga ng mga Pilipino ay nawala dahil sa maling sistemang pinairal ng mga Espaol. C. Ang hindi mabubuting ugali ng mga Espaol ay nagpalala sa katamaran ng mga Pilipino. Naihanay mo ang detalye ng kaisipang tinalakay sa sanaysay. Ngayon, matutukoy mo ba ang katangian ng sanaysay bilang akdang pampanitikan? Basahin mo ang sumusunod na mga impormasyon.

Sanaysay Sinasabing ang sanaysay bilang akdang pampanitikan ay huling nakakita ng liwanag sa larangan ng panitikan. Ang sanaysay ay naglalahad ng pananaw at opinyon ng sumulat tungkol sa tiyak na paksa. Uri ng Sanaysay Sa pangkalahatan, dalawa ang uri ng sanaysay- (1) ang pormal o impersonal na sanaysay at (2) ang di-pormal o personal na sanaysay. Tumatalakay sa mga seryosong paksa ang pormal na sanaysay, tulad ng kamatayan, agham, pag-unlad, kabihasnan samantalang magaan ang mga paksang matatagpuan sa di-pormal, tulad ng paghihintay sa bus, kahit na ng pagtulog. Ang kapormalan ng una ay nagdidikta ng uri ng wika nito- di malapit o nakikipaglayo, siyentipiko, may himig na nag-uutos, mataas, istandard. Ang pagkamalapit ng impormal na sanaysay ay nagmumungkahing ang lenggwahe nito ay parang nakikipag-usap, mainit, mataginting, kung minsay garapal ngunit mapagnil ay-nilay rin sa ibang paraan. Unang makatatawag ng pansin sa kaisipan, bago sa damdamin ang

Maaaring karagdagang gawain para higit na maging malinaw ang pagtalakay sa sanysay bilang genre ay ang pagbibigay ng guro ng mga tiyak na halimbawang sanaysay, pormal o di pormal man ang uri.

173

pormal na sanaysay; kabaligtaran sa di-pormal. Mga Tiyak na Uri ng Sanaysay May 12 natatanging uri ng sanaysay: (1) pasalaysay, (2) naglalarawan, (3) mapagdili-dili, (4) kritikal o mapanuri (5) didaktiko o nangangaral, (6) nagpapaalala, (7) editoryal, (8) maka-siyentipiko o makaagham, (9) sosyo-politikal, (10) sanaysay na pangkalikasan, at (11) sanaysay na bumabalangkas sa isang tauhan.

Mga Gabay na Tanong:

1. Batay sa mga impormasyong inilahad tungkol sa sanaysay subukin mong:

a. paghambingin ang sanaysay na pormal at di-pormal

PORMAL ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ 174 ________________ ________________ ________________ ________________

DI-PORMAL SANAYSAY ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________

b. Suriin (batay sa tiyak na uri ng sanaysay) ang mga mungkahing pamagat ng sanaysay

1. Si Papa at Mama 2. Bakit Nagkakaroon ng Climate Change? 3. Ang Laki sa Layaw: Aral ng Buhay 4. Ang Politika sa Pilipinas 5. Isang Gabing Pagninilay

Nagkaroon ka na ng mga kaalaman tungkol sa sanaysay bilang isa sa mga akdang pampanitikan. Handa ka na upang pag-aralan ang sangkap na nagpapabuti sa kabuuan ng pagsulat ng sanaysay - ang pagtukoy sa pangunahin at mga pantulong na kaisipan. Bilang mambabasa malaki ang maitutulong sa iyo ng mga kasanayang matatamo sa pagtukoy ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan sapagkat sa ganitong paraan matitiyak kong mauunawaan mo ang layunin ng sumulat. Maaaring mapatunayan mo rin na ang pagbabasa ay isang gawaing interaktibo.

Ang mga payak/simpleng talata ay makapagpapadali sa

Mga Gabay na Tanong 1. Basahin ang sumusunod na talata. Sipiin/Kopyahin ang bawat talata. Salungguhitan ang pangungusap na nagpapahayag ng pangunahing kaisipan at lagyan ng tsek() ang mga binilangang pangungusap na nagpapahayag ng pantulong na kaisipan. Gawin sa sagutang papel. A) (1) Ang edukasyon ay mahalagang instrumento para magtagumpay ang isang tao. (2) Ito ay nagpapalaya sa tao sa

mga mag-aaral na matukoy ang pangunahin at mga pantulong na kaisipan. Pagkatapos ay bumuo ang guro ng iba pang talata na higit na malalim ang paksang tinatalakay.

175

kamangmangan. (3) Nagkakaroon siya ng sapat na tiwala sa sarili na nakatutulong sa pagharap sa ibat ibang sitwasyon sa buhay. (4) Nagagawa niyang paunlarin ang sariling kakayahan. (5) Nagkakaroon siya ng ganap na kamalayan sa kaniyang kapaligiran. (6) Natututong lumikha ang tao ng mga bagay na makabubuti sa kanya, sa bansa at sa mundo. B) (1) Naging mapagpabaya ang mga Pilipino dahil sa pagpapatupad ng sapilitang paggawa. (2) Ang mga encomendero ay lubhang nagsamantala sa pamamagitan ng pagpilit sa mga magsasaka na ipagbili sa kanila ang mga ani sa murang halaga na naging daan sa pananamlay ng mga magsasaka sa paggawa sa bukid. (3) Sinasarili rin ng gobernador ang lahat ng negosyo at nawawalan ng kita ang mga magsasaka. (4) Walang dulot na pampasigla sa mga tao ang pamahalaan. (5) Samakatuwid ang sipag at tiyaga ng mga Pilipino ay nawala dahil sa maling pamamalakad ng mga Espaol. C) (1) Ang mga Pilipino ay mapamahiin. (2) Naniniwala sila na ang pagkahulog ng kutsara o tinidor ay nangangahulugan ng pagdating ng panauhin. (3) Hindi dapat tumuloy sa anumang lakad kung nakasalubong ng itim na pusa dahil itoy hudyat ng kapahamakan. (4) Mawawala ang suwerte kapag nagwalis sa bahay tuwing gabi. (5) Ang pagkabasag ng salamin ay

176

magdudulot ng pitong taong kamalasan. (6) Sadyang mapamahiin ang mga Pilipino. D) (1) Hindi maikakaila na marami pa rin sa mga Pilipino ang nagnanais pumuti ang balat at tumangos ang ilong. (2) Nagsisikap na mapabuti ang pagsasalita sa wikang Ingles dahil gustong matawag na sosyal. (3) Ipinagpaparangalan sa mga kaibigan ang damit at sapatos na imported. (4) Tunay na suliraning panlipunan pa rin ang pagkakaroon ng diwangalipin ng mga Pilipino. (5) Nagpapatuloy pa rin ang pag-idolo sa mga kanluraning kultura tulad ng awitin, sayaw, pagkain at pananaw. (6) Maging ang iba pang sistemang umiiral sa bansa ay mula sa mga dayuhan. Natutuwa ako sa iyo dahil natapos mo ang mga gawain sa bahaging nang may kahusayan. Sa pagkakataong ito ay susubok ka na sa susunod na gawain upang palalimin pa ang iyong kaalaman. Mahalagang mapagtibay mo ang mga konseptong iyong natutuhan at naunawaan sa pamamagitan ng pagsagot sa mga inilaang gawain. Inaasahan ko na iyong nakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga gawain tungkol sa mahalagang tanong na: Paano ipinahayag ng mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan ng bansa sa kanilang panahon? Sa gayon ay maihahambing mo ang kasalukuyang

177

kalagayang panlipunan at kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon paano mo ito maaaring maipahayag?

GAWAIN 1.2.3.f : Larawan at mga Kaisipan Matutunghayan mo sa ibaba ang mga larawang nagpapakita ng ibat ibang kalagayan sa lipunan. Isulat sa loob ng malaking kahon ang pangunahing kaisipan at sa maliliit na kahon ang mga pantulong na kaisipan.

Iminumungkahi ng mga larawan ang mga suliranin sa lipunan. Pabuuin ang mag-aaral ng pangunahin at pantulong sa kaisipan.

Ang mga larawan ay maaaring palitan ng guro kung sa tingin niyay higit na

makapagmumungkahi ang mga ito ng pangunahin at pantulong na kaisipan.

178

Lagyan ng bituin () ang larawang nagsasaad ng pangunahing kaisipan. Lagyan ng tsek () ang larawang tumutukoy sa mga pantulong na kaisipan. Pagkatapos, bumuo ng mga pahayag na nagpapakita ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan batay sa mga larawang napili. Isulat ang sagot sa mga kahon sa ibaba. Sundin ang pormat.

179


Nakikita mo ba ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari noon sa kasalukuyan? Ang mga kalagayang panlipunan sa ngayon na ipinakikita ng mga larawan ay nakatutulong sa pagbuo ng mga kaisipan. Maaaring sa tulong ng mga ito, makakalilikha ka ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan.

GAWAIN 1.2.3.g :

Buuin: Konseptong Natutuhan

Dugtungan mo ang mga pahayag na nagpapakita ng kabuuan ng paksang tinalakay. Ang sanaysay ay ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Ipinabatid ng sanaysay ang tungkol sa pambansang bayani na ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

180

______________________________________________ ______________________________________________
Makatutulong ako sa paglutas ng mga suliranin ng bansa sa pamamagitan ng _________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ _______________________________________________________________ Sa pagbabasa ng talata, makikilala ang pangunahin g kaisipan ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ _______________________________________________________________.

Sa kasalukuyan, mapaiigting ang kalakasan ng mga Pilipino

Samantala, ang mga pantulong na kaisipan sa isang talata ay ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________.

GAWAIN1. 2.3.h: Magsulat, Magpahayag at Mangampanya Unti-unti mo na bang nakikita ang bunga ng iyong pag-aaral? Tandaan na napakahalaga ng pag-unawa sa aralin para sa isang mag-aaral na tulad mo. Ito ang magiging daan upang iyong maisagawa ang inaasahang produkto/ pagganap. Kaya, alam kong handa ka nang gawin ang pangwakas na gawain. Ang barangay captain sa inyong lugar ay naghahanap ng mga kabataang manunulat na maghahanda ng flyers (leaflet) tungkol sa LIGTAS-

181

KAPALIGIRAN, SAGIP-KALIKASAN: ISANG KAMPANYA. Ang flyers na ito ay ipamimigay sa bawat pamilya ng nasabing barangay. Layunin nitong ilahad ang kasalukuyang kalagayan ng kapaligiran sa inyong barangay na may malaking epekto sa kalikasan. Batay sa pamantayan, nararapat na magtaglay ng sumusunod ang flyers: 1. Maglagay ng tatlo hanggang apat na larawan tungkol sa suliranin sa kapaligiran ng inyong barangay. 2. Bawat larawan ay lalagyan ng lima hanggang pitong pangungusap na maglalahad ng kalagayang pangkapaligiran sa inyong barangay. 3. Tiyaking makapagtatala ng lima hanggang pitong mungkahing hakbang na gagawin ng bawat pamilya para makatulong sa panawagan. 4. Gawin itong kaakit-akit, malinaw, at nakapanghihikayat. Isaalang-alang ang sumusunod sa pagbuo ng flyers: Kalinawan ng mensahe sa larawan 40%

Katiyakan at kaisahan ng mga pangungusap ayon sa paksa 50% Kabisaan sa panghihikayat sa mambabasa 10% ____

100%

182

Pagnilayan at Unawain Tiyak kong batid mo na ang mga lumaganap na akdang pampanitikan sa Panahon ng Espaol. Marahil ay humanga ka sa kapwa Pilipino dahil sa paraan ng kanilang pagpapahayag. Ipinakita sa mga akdang pampanitikang tulad ng karagatan, duplo, tula at sanaysay ang husay sa mabilis na pag-iisip gayundin ang kasiningan sa paggamit ng wika. Kaya naman patunayan mong ikaw ay nagmula sa lahing ito na may angking husay sa pag-iisip at pagpapahayag.

Natutuwa ako para sa iyo sapagkat batid kong may sapat ka nang kaalaman tungkol sa mga panitikang sumibol sa panahon ng Espaol. Natitiyak kong ang dati mong kaalaman sa simula ng pagtalakay sa aralin ay higit na lumawak at lumalim. Samakatuwid, sa tulong ng KWHL Sheet, ang nauna mong mga paghihinuha ay napagtibay na ng nakuha mong mga kaalaman sa kabuuan ng aralin kaya maaari mo nang sagutin ang huling kolum ng sheet.

Sa tulong ng KWHL Sheet, nais kong bigyan mo ng hinuha ang tanong sa kasunod na kahon sa p. 150. Nasagot mo na ang tatlong naunang kolum, ang KWH,hindi ba? Pagkatapos nating pag-aralan ang Aralin 1.2 ay saka mo sagutin ang huling kolum, ang L.

183

Masasalamin ba sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng isang bansa sa panahon at lugar na isinulat ito? Patunayan.

K Ano ang alam mo na? (What do you know?) W Ano ang nais mong malaman? (What do you want to find out) H Paano mo makikita ang nais mong maunawaan? (How can you dind out what you want to learn?)

Maaaring balikan ang mga naunang sagot ng mag-aaral gamit ang kolum K,W, H, at sa kolum ng L, itala ang mga natutuhang konsepto.

L Ano ang iyong natutuhan/ naunawaan? What did you learn?)

Binabati kita! Buong husay mong nagampanan ang mga gawaing inilaan ng bahaging ito ng modyul. Inaasahan kong naging malinaw sa iyo ang sumusunod na konsepto: 1. masasalamin sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng isang bansa sa panahong isinulat ito ; 2. gumamit ng ibat ibang anyo ng panitikan tulad ng duplo, karagatan, tula at sanaysay ang mga Pilipino sa pagpapahayag ng kanilang pananaw, saloobin at damdamin ; 3. mahalaga ang papel na ginagampanan ng wika sa maayos na

184

pagpapahayag; at 4. sa kasalukuyan, makikita pa rin ang kaugnayan ng mga akdang pampanitikan sa buhay ng mga Pilipino.

Ilipat Sa bahaging ito, ililipat mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain. Isa kang kolumnista sa pahayagan. Maraming sumusubaybay sa iyong kolum/pitak. Ayon sa pamunuan ng pahayagan, iminumungkahi nilang talakayin mo sa iyong susunod na kolum ang paksang nauukol sa suliraning kinakaharap ng paparaming batang nasasangkot sa krimen o tinatawag na youth offenders tulad ng mga batang hamog atbp. Ang mungkahi ng pamunuan ay ayon na rin sa liham na natanggap nila sa mga mag-aaral sa hayskul na naglalayong matalakay ang paksa at makita ang paraan ng pagkakabuo nito sa ginagawa nilang pagaaral. Inaasahan ng mga tagasubaybay ng mag-aaral ang sumusunod: (1) makatawag-pansing pamagat (2) lawak ng pagtalakay sa paksa (3) paglalahad ng mga datos o estadistika (4) wastong gamit ng mga salita (5) kalinawan ng mensaheng nakapaloob

185

VII. PANGWAKAS NA PAGSUSULIT ( para sa Aralin 1.2 ) Sa pagkakataong ito, alamin mo kung ano na ang iyong mga natutuhan sa mga paksang iyong pinag-aralan. Basahin at unawain mo ang bawat aytem. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito. 1. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita ng liwanag sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga opinyon at saloobin ng sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o isyu. a. tula b. sanaysay c. dula

Ang bahaging ito ay susukat sa lalim ng kaalaman ng mag-aaral sa mga araling kaniyang pinag-aralan sa Aralin 1.2.

Susi sa Pagwawasto 1. b 2. d 3.d

d. maikling kuwento

4.a 5.b 6.c 7.a 8.b 9.a 10.a

2. Sa pagbabasa ng isang talata paano magiging madaling makita ang pangunahing ideya nito? a. Alamin ang paksa ng talata. b. Isa-isahin ang mga detalye. c. Hanapin ang mga halimbawa sa talata.

d. Tukuyin ang pinakamahalagang kaisipan tungkol sa paksa. 3. Basahin at unawain ang mga pangungusap. Pagkatapos, tukuyin ang pangunahing kaisipan. (A) Sa kasagsagan ng bagyo, isang dalagita ang nagligtas sa bandila ng Pilipinas. (B) Samantala, isang nawawalang matanda ang tinulungang makita ang kaniyang pamilya sa pamamagitan ng facebook sa tulong ng isang binata. (C) Tulad ni Ahli, araw-araw niyang inaakay ang kaniyang lolo na may kapansanan. (D) Nakatutuwang isipin na may

186

kabataan pa rin sa kasalukuyan ang handang maglingkod sa kapwa at bayan. 4. Ano ang pinakamabuting maaaring ibunga ng paggamit ng eupemistikong pananalita? a. Nagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa. b. Nagpapakilala sa tao sa kaniyang kapwa. c. Nagdudulot ng pagkakaroon ng maraming kaibigan.

d. Naghahatid ng saya sa kausap. 5. Ikaw ay inanyayahan ng iyong kamag-aral na dumalo sa kaniyang kaarawan. Subalit alam mo na hindi ka pahihintulutan ng iyong magulang sapagkat sa gabi isasagawa ang pagdiriwang. Paano mo sasabihin sa iyong kamag-aral na hindi ka makadadalo? a. Pasensya ka na kung hindi ako makadadalo kasi istrikto ang magulang ko. b. Ikinalulungkot ko na hindi ako makadadalo sapagkat talaga lamang may panuntunan kaming sinusunod sa bahay. c. Sana ginawa mo na lang ng hapon para makadalo ako.

d. Delikado ang panahon ngayon kaya hindi ako dadalo sa iyong

kaarawan.
6. Ang duplo bilang anyo ng panitikan ay nagtataglay na sumusunod na katangian maliban sa: a. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo sa palad ng sino mang nahatulang parusahan. b. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para sa kaluluwa ng namatay. c. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nahulog na singsing ng isang

187

dalaga. d. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae

ay duplera.
7. Bakit mainam pa ring laruin ang karagatan at duplo sa kasalukuyan? a. Nagpapatalas ito ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian o impromptu. b. Naaaliw nito ang mga namatayan. c. Nauuwi sa pagliligawan ang biruan lamang sa simula ng kabataan.

d. Nasasanay magkabisado ng tula ang kabataan.

Basahin at unawain ang kasunod na mga saknong ng tula. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito.

Di na kailangan sa iyo ang awa ng mga Tagalog, O Inang kuhila, paraiso naming ang kamiy mapuksa, langit mo naman ang kamiy madusta. Paalam na Ina, itong Pilipinas, paalam na Ina, itong nasa hirap, paalam,paalam, Inang walang habag, paalam na ngayon, katapusang tawag.
mula sa: Katapusang Hibik ng Pilipinas ni Andres Bonifacio

188

8. Ano ang ibig sabihin ng salitang kuhila? a. Api b. Taksil 9. Sino ang tinutukoy na Ina sa tula? a. Espaa b. Pilipinas c. Hapon d. Amerika c. ganid

d. hirap

10. Alin sa mga taludtod ang angkop na kasunod ng saknong na: Bakit? Alin ito na sakdal laki, Na hinahandugan ng buong pagkasi, Na sa lalong mahal nakapangyayari, At ginugugulan ng buhay na iwi?

a. Ay! Ito ang Inang Bayang tinubuan b. Siyay Inat tangi sa kinamulatan c. Ng kawili-wiling liwanag ng araw

d. Na nagbigay-init sa buong katawan

Wow! Natapos mo na nang buong husay ang Aralin 1.2. Malawak na ang iyong kaalaman tungkol sa ilang akdang pampanitikan na lumaganap naman noong Panahon ng mga Espaol. Nakatitiyak ako na nagkaroon ka rin ng kaalaman tungkol sa kultura at kaugaliang Pilipino ng mga panahong iyon dahil nasalamin mo ang mga ito sa bawat akdang ating tinalakay. Marahil ay nanininiwala ka na ang panitikan ay talagang salamin ng kultura ng mga tao sa panahon at lugar na pinagmulan ng mga ito.

189

Pagkatapos ng pananakop ng mga Espaol sa ating bansa, dumating naman ang mga Hapon. Katulad ng mga naunang dayuhan na sumakop sa atin, mayroon din silang kultura at uri ng panitikan na ipinakilala sa ating mga kababayan. Iyan ang aalamin natin sa huling aralin ng Modyul 1, ang Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon. Simulan na natin.

190

Bilang ng Modyul: 1.3 Introduksiyon:

Pamagat ng Modyul: : Salamin ng Kahapon... Bakasin Natin Ngayon

Bilang ng Sesyon:

Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at mga estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Inaasahan ng manunulat ng gabay na ito na makatulong sa mga kapwa guro na gagamit nito. Gayundin, nais ipabatid ng manunulat na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob dito, upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin. Pamantayang Pangnilalaman para sa Modyul 1: Pamantayan sa Pagganap para sa Modyul 1:

Naipamamalas

ng

mag-aaral

ang

pag-unawa

sa

ilang

akdang

Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng scrapbook ng mga

pampanitikan tulad ng mga karunungang bayan, tula, dula at maikling kuwento na orihinal na akdanmg pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espanol at Hapon upang maunawaan ang Katutubo, Espanol at Hapon kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa mga panahong ito.

Pokus na Tanong para sa Modyul 1:

Mahalagang Konsepto para sa Modyul 1:

Bakit sinasabing naimpluwensiyahan ng Pananakop ng Hapon ang mga akdang nangibabaw sa panahong naisulat ito?

Mula noon hanggang ngayon, ang panitikan ay salamin ng lahi at kultura ng mga Pilipino.

191

Pamantayang Pangnilalaman para sa Aralin: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang

Pamantayan sa Pagganap para sa Aralin: (S)Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute ay

pampanitikan tulad ng Tanaga, Haiku at Maikling kuwento na lumaganap sa nagkakaroon ng (G) eksibit kaalinsabay sa pagdiriwang ng Buwan Panahon ng Hapon upang maipakita ang impluwensiya ng dayuhan sa ng Wika.At bilang mga ( R ) kawani ng nasabing tanggapan ang panitikan sa panahong naisulat ito. inyong pangkat ay naatasang bumuo ng (P) PICTO-

TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na tulang haiku at tanaga. Sa tulong ng teknolohiya at mga larawan dapat na maging malinaw na maipapakita ang natatanging kultura at kasaysayan ng lahing Pilipino. Ang eksibit ay sasaksihan ng mga (A) iba-ibang sangay ng pamahalaan. Isaalang-alang ang ss. (S)Paggamit ng salitang tugmaan, Mga Larawang Biswal, Paggamit ng Teknolohiya at Kaisahan/ Kaangkupan

Mahahalagang Tanong (EQ) para sa Aralin 1: Bakit sinasabing naimpluwensiyahan ng pananakop ng hapon ang mga akdang nangibabaw sa panahong naisulat ito?

Mahahalagang Pag-unawa (EU) para sa Aralin 1: Nabigyan ng pagkakataon ang mga Pilipinong manunulat na sumulat sa kanilang wika. Kahit gaano kahirap ang buhay sa Panahon ng Hapon ang manunulat na Pilipino ay nkasulat pa rin ng mga akdang pamapanitikan, ingat na ingat nga lamang sa paksa o tema ng kanilang sinusulat kaya naman naimpluwensiyahan ng Hapon ang mga akdang naisulat noon sa kanilng paninirahan ditto sa Pilipinas.

192

Konseptuwal na Balangkas ng Moydul: Narito ang grapikong presentasyon ng araling ito: ANG PANITIKAN SA PANAHON Tula NG HAPON Maikling .Hai Kuwento Tanaga ku Haiku Uhaw ang Wika: Tigang na Lupa Pangungusap na Walang Paksa Mga Kasanayang Pampagkatuto Pag-unawa sa Napakinggan Nakikinig nang may pag-unawa upang: maipaliwanag ang pagkakaugnay ng mga pangyayari masuri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari mapatunayan ang kawastuan ng mga impormasyon batay sa sariling karanasan Nabibigyang-kahulugan ang makabuluhang mga salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto/diskursong napakinggan. Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari

Pagsasalita 193

Nabibigyang-kahulugan ang mga pahayag/pangungusap na nagbibigay-pahiwatig. Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran, interpretasyon sa tulong ng mga diskursong: nagpapaliwanag nangangatwiran nagsasalaysay naglalarawan Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito Tula Maikling Kuwento Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang akda/teksto sa pamamagitan ng pag-uugnay ng sanhi at bunga ng mga pangyayari. Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng akda/teksto Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nailalarawan sa imaheng biswal ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akda/teksto Nahuhulaan ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa pamamagitan ng: Pagpili ng lohikal na wakas Paggawa ng sariling wakas Pagbabago ng wakas Pagsulat Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye,kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung: 194 mabuti o masama katotohanan o opinyon

Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa ibat ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet at iba pa.)na may kaugnayan sa paksang tinalakay Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: Depinisyon Paghahalimbawa Pagsusuri Paghahawig o pagtutulad Sanhi at bunga

Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggang. Estratehiya sa Pag-aaral Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Tatas Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo. Natataya kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may kabuluhan at kredibilidad Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood, napakinggan o nabasang impormasyon ( media literacy) Pananaliksik Nakabubuo ng balangkas ng nasaliksik na mga impormasyon Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad ng maayos ang nalikom na mga impormasyon sa isinagawang pananaliksik Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/ Internet 195

Kagamitang Pangmag-aaral (LM) ARALIN 3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPON

Gabay sa Pagtuturo (TG)

I.

PANIMULANG PAGTATAYA
Alamin muna natin kung gaano na ang alam mo sa panitikang sumibol noong

Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya bago ang aralin. Sabihin sa kaniyang hindi ito makaaapekto sa kaniyang marka sapagkat susubukin lamang ang dati
.

Panahon ng Hapones sa pamamagitan ng pagsagot sa panimulang pagtataya. Sa pagtatapos ng mga gawain sa araling ito malalaman mo kung tama ang iyong mga kasagutan. Panuto: Basahin, unawain at sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagsulat ng letra ng tamang sagot.

niyang alam sa magiging paksa upang mapadali ang pagtalakay sa mga aralin. Narito ang mga sagot sa panimulang pagtataya. 1.

1.

Paano mo malalaman na haiku ang isang tula?

a.may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o 5-5-7 o 7-5-5 b.may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4 o 5-5-8 o 8-4-6 c.may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4 o 8-2-2 o 2-8-2 d.may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o 4-5-5 o 5-5-4
2. Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku?

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong 4. Ano ang karaniwang paksa ng mga tanaga at haiku noon? a. kababalaghan 196 c. kalagayan sa buhay

c. katatakutan

d. kaguluhan 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

5. Narito ang isang halimbawa ng tanaga, ano ang ibig sabihin ng salitang dumalaw? Panalangin Ni Asuncion B. Bola

Pagsubok pag dumalaw Di ka makapagpasya Ang Panalangin lamang Sagot sa mga problema

a. b.

bumisita pumunta

c. dumating d. Bunga

6. Ano ang paksa ng kasunod na haiku? Iyong galangin Ang asaway yakapin Huwag bugbugin.

Huwag nang buksan, Lahat ng nakaraan Walang sumbatan.

197

Planong pamilya Ay dapat ginagawa Ng mag-asawa. a. Buhay may asawa b. Ang Pag-aasawa c. Pagplano ng pamilya d. Pag-aaruga ng pamilya

7. Bakit nangibabaw ang panitikan sa Tagalog noong Panahon ng Hapones? a. Nagandahan ang mga Hapones sa panitikang Tagalog. b. Ipinagbawal ng mga Hapones ang panitikan sa Ingles. c. Nauunawaan ng lahat ang panitikan sa Tagalog. d. Mas maayos ang pagkakalahad ng mga ideya ng panitikan sa Tagalog. 8. Ano ang pagkakatulad ng haiku at tanaga? a. naglalaman ng mga pangyayari. b. magkapareho ang tunog sa hulihan ng bawat taludtod. c. Hindi pare-pareho ang pantig sa bawat taludtod. d. kapwa may sukat at tugma. 9. Kailan sumibol ang Gintong Panahon ng maikling kuwento? a. 1941 b. 1943 c. 1942 d. 1944

Pagkatapos sagutin ng mga mag-aaral ang panimulang pagtataya ay iwasto agad ito upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mag-aaral sa magiging aralin. Gawin ito sa pamamagitan ng paggawa ng test result at item analysis.

10. Ano ang tawag sa Liwayway na tanging magasin noon na 198

pinangasiwaan ng mga Hapones na kumilala sa panitikan? a. Likhang sining ng mga manunulat b. Obra ng mga manunulat c. Lakas ng manunulat d. Buhay ng manunulat 11. Bakit sinasabing ang panitikan ay tinig ng kilusan sa Panahon ng Hapon? a. Naililimbag ang makabayang kaisipan ng mga makata, mananaysay at manunulat ng maikling kuwento. b. Naipahahayag ang di pagsang-ayon sa mga dayuhan. c. Naipararating ang mga kahilingan, alituntunin o kautusan ng mga Pilipino. d. Nakasusulat ng mga akdang nais ipalimbag. 12. Kung ikaw ang bata sa akdang Uhaw ang Tigang na Lupa ano ang iyong gagawin sa nararamdaman mong katahimikan sa inyong tahanan? a. Ipagwawalang bahala ko sapagkat ayaw kong makialam. b. Hahayaan ko na lang sapagkat bata pa ako. c. Magtatanong ako sapagkat bilang anak karapatan kong malaman ang nangyayari. d.Pababayaan ko na lang sila sapagkat baka mapagalitan pa ako. Ipaliwanag sa mag-aaral/mga mag-aaral na ang kanilang mga sagot ay di naman makaaapekto sa kaniya/kanilang marka sa halip ito ay makatutulong upang malaman kung ano pa ang dapat linangin at pagyamanin tungkol sa panitikan noong Panahon ng Hapon. Dagdagan din kung kulang pa ang nalalaman ng mag-aaral sa kalagayan ng panitikan sa Panahon ng Hapon. Tulungan at hikayatin mong ipahayag ang mga dati nang alam na ng mag-aaral upang makatulong sa pagsisimula ng aralin tungkol sa mga akdang nangibabaw noong Panahon ng Hapon.

199

13. Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay tigang na lupang uhaw na uhaw, ano ang nais ipahiwatig ng pahayag na ito? a. Madalang masilayan ang pagngiti ng Ina. b. May problemang dinadala kaya di siya napapansin. c. Hindi umuulan kaya tigang ang lupa. d. Malungkot ang paligid. 14. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran? a. may ina, ama at mga anak b. nakatira sa maayos na bahay c. may masaganang pamumuhay d.may pagmamahalan at respeto sa isat isa.
15. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang pamilya? a. magiging mamamayang may kapanagutan sa anumang gawain b. magiging sikat na mamamayan c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan d. magkakaroon ng disiplinang pansarili
.

Ipaliwanag na sa Gawaing ito ang mga nakasulat na konsepto ay posibleng totoo o di totoo. Ang mga konseptong ito ay pagtitibayin sa mga susunod na gawain. Ilagay sa manila paper o kartolina ang HanapSalita upang mapadali ang pagsagot ng mag-aaral sa Gawain. Kailangang ang sumusunod na salita ang kanilang mabuo Tanaga, Haiku, at Maikling Kuwento. Ipaalala rin na ang Tanaga at Haiku ang unang aralin sa modyul na ito.

Kumusta? Ilan kaya sa mga aytem ang nasagot mo ng tama? Kung marami ang mali, huwag kang mag-alala, tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama mo

200

ang mga ito. Simulan na natin ang pag-aaral ng mga panitikang lumaganap sa Panahon ng Hapon.

VI.Yugto ng Pagkatuto Alamin

Alam mo ba na bago pa man dumating ang mga mananakop tayo ay may sarili nang panitikan? Hindi maikakailang yumabong pa ito sa kanilang pagdating. Sa araling ito, pag-aaralan natin ang mga akdang sumibol sa Panahon ng Hapones na bagamat napakahirap ng buhay ng mga Pilipino noon ay napaunlad pa rin ang mga tula (haiku at tanaga), at maikling kuwento. Alamin mo kung ano ang kulturang namamayani sa panahong ito? Masasalamin ba sa uri ng panitikang lumaganap sa panahong ito ang kultura ng ating mga ninuno? Naniniwala ka ba na ang mga paksa ng akdang pampanitikan ay naiimpluwensiyahan ng panahong naisulat ito? Alam ko na may nalalaman ka na sa panitikan noong panahon ng Hapon. Kung wala naman, makatutulong sa iyo ang araling ito upang mabatid at madagdagan ang iyong kaalaman tungkol dito. Subukin mo kung hanggang saan na ang iyong nalalaman sa pamamagitan ng susunod na gawain.

May kaniya-kaniyang katangian ang Tanaga at Haiku.Karaniwang maiikli ang mga ito. Ipasuri sa magaaral kung Tanaga o Haiku ang mga Gawain 1.3.1.c, bilang panimula ng pagkakakilala ng mag-aaral sa nasabing pampanitikan. Kung ano rin ang lam Saakdang bahaging ito hayaan ang mag-aaral na makita niya dito.ng tanga at haiku. Pagsasamaang tungkol pagkakaiba samahin sa tsart ang mga tanaga at haiku upang malaman din ng mg-aaral kung tama ng una niyang Ipasagot ang Mga Gabay na Tanong upang ginawa. Pabalikan ang ginawa sa Gawain 1.3.1.c at malaman kung ano na ang dating alam ng mag-aaral sa paghamabingin ang naging mga kasagutan. aralin at magsisilbing gabay na ng guro kung paano niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na maunawaan ang aralin.

GAWAIN 1.3.1.a : TUGON SA PAGKATUTO Ang Tahanan ng mga Konsepto ay mga konsepto na iyong 201

pagninilayan sa kabuuan ng araling ito. Tahanan ng mga Konsepto

Panuto: Basahin at unawain mo ang mga pahayag sa gitna at sagutin ang nasa Hanay A at B. Lagyan ng tsek kung totoo o di-totoo ang mga konseptong nakasulat. A. Bago ang Talakayan 6. Totoo __ Di Totoo __ 7. Totoo __ Di Totoo __ 8. Totoo __ Di Totoo __ 9. Totoo __ Di Totoo __ 10. Totoo __ Di Totoo __ C.Pagkatapos B. MGA KONSEPTO Talakayan 1. Ang panitikan ay salamin ng 1ng .Totoo __ pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Di Totoo __ 2. Sa panitikan malayang naipahahayag ng 2.Totoo __ mga Pilipino ang kanilang damdamin at Di Totoo __ saloobin. 3.Totoo __ 3. Panitikan rin ang naging daan upang Di Totoo __ makamit ang kalayaan ng ating bansa. 4.Totoo __ 4. Ang mga paksa noon ng akdang Di Totoo __ pampanitikan ay tungkol sa mga dayuhang 5.Totoo __ sumakop sa Pilipinas. Di Totoo __ 5. Nakatulong ang nilalaman ng mga akdang pampanitikan sa pang-araw-araw na buhay Matapos mong gawin ang. Tugon sa Pagkatuto malalaman mo ang mga ng mga Pilipino

Magbibigay ng input ang guro sa Tanaga at Haiku na nasa Ugnay-Panitikan.

Pabalikan ang Gawain 1.3.1.c upang malaman kung sapat na ang nalalaman ng mag-aaral sa input na ibinigay tungkol sa Tanaga at Haiku. Mula sa mga iput na inilahad, masusuri ng mag-aaral ang katumpakan ng naging mga sagot niya sa nasabing Gawain. Upang subukin ang ganap na pag-unawa ng mag-aaral sa Tanaga at Haiku, ipagawa ang Gawain Talinghaga ng Buhay. Ipaliliwanag ang mga ito na susundan ng pagsagot sa mga Gabay na Tanong.

konsepto na sa palagay mo ay totoo. Ito ay iyong babalikan upang maitama ang mga konseptong alam mo na totoo at di-totoo. GAWAIN 1.3.1.b: Hanap-Salita Hanapin mo ang tatlong salita na sa palagay mo ay may kaugnayan sa ating tatalakayin sa panitikan sa Panahon ng Hapones. Bilugan ang mabubuong salita.

202

U W E N T O

E A H I A Y

P L A M N A

S A I I A Y

T N K T G I

O G U O A E

Sa Panahon ng Hapones , may dalawang klase ng akdang pampanitikan ang sumibol na iyong pag-aaralan sa bahaging ito- tula (tanaga at haiku) at maikling kuwento. Ang susunod na gawain ay makatutulong upang maunawaan isa-isa ang mga akdang sumibol sa Panahon ng Hapones. Bibigyan mo rin ng pokus sa iyong pag-aaral ang araling panggramatika na gagamitin upang maisagawa ang produktong inaasahan pagkatapos ng iyong pag-aaral sa modyul na ito. Simulan natin sa tula, ang tanaga at haiku.

Paunlarin
Sa bahaging ito higit mong mauunawaan ang mga konseptong dapat mong matutuhan sa tanaga at haiku bilang mga akdang pampanitikan na sumibol a bansa noong Panahon ng Hapon.Mauunawaan mo din kung ano ang naging tungkulin ng panitikan sa

203

noong panahong iyon. Sa iyong palagay, nakatulong ba ang mga akdang pampanitikang ito upang masilayan natin ang kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa panahong ito? Upang matugunan mo nang wasto ang mahalagang tanong, pagyamanin mo ang iyong kaalaman sa paksa na iyong pag-aaralan sa tulong ng mga gawaing inilaan sa araling ito. GAWAIN 1.3.1.c: GABAY NG BUHAY Suriin at tukuyin ang mga nakatala sa kasunod na mga kahon kung alin ang tanaga at haiku. Isulat sa sagutang papel kung haiku o tanaga
Ang katoto kapag tunay hindi ngiti ang pang-alay kundi isang katapatan ng matausB. na pagdamay. Gabing tahimik Sumasapi sa bato Huning-kuliglig

A.

B. Puno ay sanga Bisagra ay talahib, Kandadoy suso. C.

E. Palay siyang matino, Nang humangiy yumuko; Ngunit muling tumayo Nagkabunga ng ginto F. Hila mot tabak
Ang bulaklak nanginig

Sa Gawain 1.3.1.e. lilinangin ang pagkakaiba ng Tanaga at Haiku. Palalawakin din ang konsepto niya sa kahalagahan ng Tanaga at Haiku noong Panahon ng Hapon..

Wala iyan sa pabalat at sa puso nakatatak, nadaramat nalalasap ang pag-ibig na matapat. TANAGA

Sa paglapit mo

HAIKU 1. 2. 3.

1. 2. 3.

204

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang mga katangian ng tulang sumibol sa Panahon ng Hapon na ikinaiiba nito sa iba pang tula? 2. Ang mga akdang pampanitikan ba ay sagisag ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino? Ipaliwanag.

Tama kaya ang iyong pagkaunawa sa katangian ng tulang sumibol sa Panahon ng Hapones? Upang iyong malaman at maunawaan ang tungkol dito, narito ang mga impormasyon.

Simulang ipakilala ang mga pangungusap na walang paksa na magagamit sa pagsulat ng Tanaga at Haiku sa tulong ng Gawain 1.3.1.f..

TANAGA AT HAIKU

Mayaman ang ating bansa sa mga akdang pampanitikan dahil sa impluwensiya ng mga dayuhang sumakop sa ating bansa. Isa na rito ang tula sa Panahon ng Hapones. Sinasabing dahil sa kahirapan ng papel noong Panahon ng Hapones, lumabas ang maiikling tula na tinatawag na tanaga at haiku.
Ano ang tanaga at haiku? Ayon kina Noceda at Sanlucar, ang tanaga ay isang anyo ng tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni at marangal na kaisipan. May 4 na taludtod (linya ng bawat saknong sa tula) na may sukat (bilang ng pantig sa bawat taludtod), binubuo ng pitong pantig (walang antalang bugso ng tinig na

205

pasulat na bawat pantig ay lagging may isang patinig) sa bawat taludturan, may tugma (pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng huling salita sa bawat taludtod) , at puno ng talinghaga. Halimbawa: .

SIPAG Magsikhay ng mabuti Sa araw man o gabi Hindi mamumulubi Magbubuhay na hari

IKAW LANG Dasal ko sa Bathala Sanay makapiling ka Sa luha ko at dusa Ikaw ang aking sigla

Samantalang ang haiku ay tula ng mga Hapones na binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa tatlong taludtod. Ang unang taludtod ay binubuo ng limang pantig; ang ikalaway may pitong pantig, at ang ikatloy may limang pantig tulad ng una.

Halimbawa:

Kaban ng yaman Utak ng palabasa, Ng manunulat.

Hila mot tabak... Ang bulaklak nanginig Sa paglapit mo...

GAWAIN 1.3.1.d: TALINGHAGA NG BUHAY 206

Ibigay ang kaisipang nais ipabatid ng kasunod na mga tanaga at haiku sa pamamagitan ng pagpupuno sa mga kahon. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
. a. Ang katoto kapag tunay hindi ngiti ang pang-alay kundi isang katapatan ng mataos na pagdamay. b. Wala iyan sa pabalat at sa puso nakatatak, nadaramat nalalasap ang pag-ibig na matapat. c. Puno ay sanga Bisagra ay talahib, Kandadoy suso.

Magbigay ng input tungkol sa mga pangungusap na walang paksa upang magamit sa paggawa ng orihinal na tanaga at haiku. Ipasuri ang halimbwa ng bawat isa.
d. Hila mot tabak D.
Ang bulaklak nanginig

A.

C,

B.

Sa paglapit mo

A. ______________ ______________ ______________ ______________ TANAGA ____ A. ________________ ________________ ________________ ____________

C. ________________ ________________ ________________ ____________ HAIKU ___________________ D. ________________ ___________________ ________________ ______________ ________________ ____________

Sa iyong palagay nasasalamin ba sa mga tanaga at haiku ang kultura ng isang lahi? Marahil, tama ka sapagkat ang panitikan ay salamin ng kultura ng 207

isang bansa. Ngunit pansinin kung ano ang pagkakaiba ng tanaga sa haiku sa pamamagitan ng pagsagot ng mga tanong sa ibaba. 1. Sa paanong paraan magiging gabay ang mga tanaga at haiku sa pangaraw-araw mong buhay? Patunayan. 2. Nasasalamin ba ang kilos, ugali at pamantayan sa buhay sa mga Tanaga at Haiku?
Tunay na tayong mga Pilipino ay naniniwala na sa mga akdang pampanitikan masasalamin ang kilos at pag-uugali ng isang tao. Tulad ng mga halimbawa ng tanaga at haiku sa itaas.

Matapos na maging malinaw ang tungkol sa mga pangungusap na walang paksa ipagawa ang pagsasanay upang lubos na malaman kung ito ay naunawaan.

GAWAIN 1.3.1.e : Magkatulad O Magkaiba (MOM) May pagkakaiba at pagkakatulad ba ang Tanaga at Haiku? Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.anaga at Haiku sa itaas.

Pagkakaiba Pagkakaiba (Tanaga) (Haiku) ________________ _______________ ________________ Pagkakatulad _ ________________ (Tanaga at Haiku) ____________________ _______________ _ __ ____________________ _______________ _ __ MGA GABAY NA TANONG:

208

1. 2.

Paano nagkaiba ang tanaga at haiku? Ipaliwanag. Mahalaga bang matutuhan mo ang mga tanaga at haiku na nangibabaw sa Panahon ng Hapones? Pangatuwiranan.

Alam ko na sa tulong ng mga gawaing naunang ginawa ay naunawaan mo nang ganap ang pagkakaiba ng tanaga at haiku na lumaganap noong Panahon ng Hapon.Pansinin ang kaiklian ng mga tanaga at haiku. Nagpapahayag ba ng isang buong diwa ang mga ito? Alam mo ba na may mga pangungusap tayo na kahit walang paksa ay maituturing na pangungusap? Upang maging mabisa ang gagawin mong orihinal na Tanaga at Haiku na lalapatan ng larawan, makatutulong sayo kung pag-aaralan mo ang mga pangungusap na walang paksa.

GAWAIN 1. 3.1.f : Pangungusap Ba Kahit Walang Paksa? Basahin at unawain mo ang nais ipabatid na mensahe ng kasunod na komik strip.
Pagkatapos ng klase, ang magkakaibiganay nagkukuwentuhan sa park habang samasamang gumawa ng kanilang Umaaraw na. takdang aralin.

Ipabasa ang komik istrip sa mag-aaral at ipasuri ang kayarian ng pagkakabuo ng mga usapan o diyalogo. Bilang pagpapahalaga maaring ipagawa ang

Kagabi nakakatakot talaga

Huwag mo ng isipin iyon.Tanghali na kailangan matapos natin ito.

monologo ng nagging usapan na nasa komik istrip o maaaring mong ipabasa nang may damdamin ang mga usapan.

209

Tawagan mo si Ana ansa kanya ang aklat na kailangan natin.

Naku,makulimlim na naman,bilisan na natin.

MGA GABAY NA TANONG 1. Ano ang ginagawa ng magkakaibigan? 2. Pansinin ang naging usapan ng magkakaibiganl, ano ang tawag sa mga nabuong pangungusap? 3. Kailan masasabi na ang pangungusap na walang paksa ay temporal, penomenal, eksistensiyal at modal? Sa naganap na usapan ng magkakaibigan kapansin-pansin ang kaiklian nito at mga pangungusap na di tiyak ang paksa.Pag-aralan mo ang input ng wika upang lubos mong maunawaan ang mga pangungusap na walang paksa.

Mga Pangungusap na Walang Tiyak na Paksa 1. Penomenal- Ito ay tumutukoy sa mga pangungusap na tumutukoy sa mga kalagayan o pangyayaring pangkalikasan o pangkapaligiran. Maaaring ito ay Halimbawa: Umuulan

210

Lilindol uli! Maginaw ngayon. Makulimlim na naman. 2. Temporal- Nagsasaad ito ng mga kalagayan o panahong panandalian karaniwan itong mga adverbial na nagsasabi ng Halimbawa: Tanghali na Bukas ay Miyerkules Alas singko pa lang ng umaga. Todos los Santos sa Lunes Magbabakasyon lang 3. Eksistensyal- Nagsasaad ito ng Pagka mayroon o pagka-wala.Inilalagay sa unahan nito ang mga salitang may o mayroon. Halimbawa: Wala pang bisita May nakakuha na May hinihintay pa Walang sumasagot. 4. Modal- Nangangahulugan ito ng gusto/nais/ibig/pwede/maaari/dapat/o kailangan. Halimbawa: Pwede bang sabihin. Maaari bang magdagdag? Gusto kong magbigay. Nais/ibig mo ba?

Maaari ring ang mag-aaral ay pahanapin ng mga tanaga at haiku na may angkop na larawan.

Ngayong, alam mo na ang pagkakaiba ng mga pangungusap na walang na paksa, naghanda ako ng pagsasanay upang sukatin ang iyong naging kaalaman.. GAWAIN 1.3.1 g : Mga Kasanayang Panggramatika Basahin ang usapan . Pagkatapos, sagutin ang mga tanong sa bawat bilang. REY LOLO REY 211 : Tao po. Magandang hapon po. : Ay! Ikaw pala, Rey.Halika.Tuloy. : Nabalitaan ko pong dumating si Raymond, babatiin ko
.

lamang po siya dahil sa pagtatapos niya nang may karangalan. LOLO : Ganoon ba? Apo, tuloy ka.May bisita ka. RAYMOND : Salamat po. Ikaw pala, Rey. Gabi na. Bakit napasugod ka. REY : Binabati kita sa iyong pagtatapos nang may karangalan. Ang galing mo talaga dangal ka ng ating baryo. RAYMOND : Maraming salamat. Sana maging karapat-dapat ako sa iyong pagbati. REY : Binabati ka rin ng iba pa nating kaibigan. Sana raw di ka magbago. RAYMOND : Naku! Hinding-hindi mangyayari iyon. LOLO : Hindi sa itinataboy kita, Rey. Bukas na kayo magbalitaan. Dumidilim na. Kumukulog pa.tag-ulan ngayon. Baka magkasakit ka. 1. Ano ang paksa ng kanilang usapan? ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 2. Hanapin ang mga pangungusap na walang paksa sa teksto. Pangkatin ito ayon sa uri. Isulat ang sagot sa mga nakalaang kahon. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. Patnubayan ang mag-aaral sa pagbuo ng haiku at tanaga. Magbigay ng karagdagan halimbawa kung kinakailangan pa.

212

Temporal Penomenal _________________________ _________________________ ___ _________________________ _________________________ ______ ___ _________________________ _________________________ Pangungusap na ___ Walang Paksa ___ Modal Eksistensyal _________________________ _________________________ ___ ___ _________________________ _________________________ ___ ___ 3. Mabisa ba ang pagkakagamit ng mga pangungusap na walang paksa _________________________ _________________________ __ ____ sa ganitong usapan? Ipaliwanag. 4. Bumuo ng tanaga o haiku gamit ang mga pangungusap na walang paksa.Gawin sa papel na may katulad na pormat. . .____________________________________________________ .____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ Sa bahaging ito, bigyan mo ng pansin ang mga nabuong pag-unawa ______________________________________ hinggil sa paksa. Sapat na ba ang iyong kakayahan upang sagutin ang mga ______________________________________ kasunod na gawain na tutulong upang higit na lumalim ang iyong pag-unawa sa araling pinag-aaralan?

213

GAWAIN 1.3.1.k : Ilarawan Mo

Piliin ang angkop na larawan sa sumusunod na tanaga at haiku. Ipaliwanag. A.

B. D. C.

Kabilang buhay, Totoo ba o sablay Kapag namatay

1._________

Pakikisama Sa iyong mga kapwa Dulot ay saya.

2._________

Ibigay na kasunduan sa mag-aaral na magdala ng mga kakailanganin sa paggawa ng kard na susulatan ng orihinal na tanaga o haiku.

Mabuting gawa Mayr gantimpala Galing sa AMA.

3._________

Pag ang sanggol ngumiti nawawala ang pighati kalong mo y sumisidhi pangarap na punyagi
4._________

Dahil ang mga Tanaga at Haiku ay sumasalamin ng kilos at ugali ng 214

tao, mas madali mong maiintindihan ito kung may representasyon ng larawan katulad ng nasa itaas. Sang-ayon ka ba? Marahil , oo dahil nakatulong sa iyo ang mga larawan upang malaman mo agad ang ibig sabihin ng isang Tanaga at Haiku. GAWAIN 1.3.1.i : Pagbatayan mo Bigyan mo ng pansin ang mga paksa na nasa loob ng kahon. Pagbatayan mo ang mga ito upang makabuo ng sariling tanaga at haiku. Alam kong kayang-kaya mo itong gawin. Ipaalala ang mga pamantayan sa paggawa upang lubos itong maisakatuparan. HAIKU Pagkabata __________________ __________________ _______________ Ang hugis pusong larawan ay suhestiyon lamang. Maaari pang baguhin ng mag-aaral ayon sa kanilang gusto..

TANAGA Pag-ibig sa bayan ________________ ________________ ________________

Pagmamahal sa kapwa _________________ _________________ _________________

Biyaya _________________ _________________ _________________

215

GAWAIN 1.3.1.j : Saysay ng Pagguhit Basahin mong mabuti ang Tanaga at haiku na nasa loob ng banner. Iguhit mo ang kaisipang nakapaloob sa bawat isa.

INOSENTE Nagtampong kalikasan Sa kurakot ng bayan Ang walang kasalanan Ang pinaghigantihan.

KAIBIGAN Pakikisama Sa iyong mga kapwa Dulot ay saya Sa bahaging ito itanong kung bakit nakakahiligan ng mga bata o mag-aaral ang pagbabasa ng mga kuwento kaysa ng mga sanaysay? Sabihin din na ang maikling kuwento ay nagsimula na noon pa mang panahon at sa modyul na ito ay aalamin kung ano ang ikinaiiba ng nito sa bawat panahong naisulat ito.

GAWAIN 1.3.1.k : Konsepto Aking Nabatid! Sa bahaging ito, nais kong masukat ang kabuuang kaalaman na iyong natutuhan sa araling pinag-aaralan. Tunay nga bang sapat na ang iyong kaalaman sa araling pampanitikan? Sa araling panggramatika? Ipakita mo ito sa pagbuo ng maikling talata.

216

Mahalagang Natutuhan ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

Sa bahaging ito ipaliwanag na ibuod ang natutuhan sa araling pampanitikan at panggramatika.

Magaling! Ngayon ay batid ko na tunay ngang napagyaman ang iyong kaalaman sa araling ating pinag-aaralan. Marahil, sapat na ang mga kaalamang iyong natamo upang maisakatuparan ang inaasahang produkto sa araling ito.

GAWAIN 1.3.1.l : Kaya Ko! Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga konseptong natutuhan sa araling ito. Basahin at unawain mo ang sitwasyon. Pagkatapos, isakatuparan ito. Araw ng mga puso kailangan mong mag-alay ng naiiba sa iyong nanay/tatay/kapatid/minamahal. Wala kang sapat na pera para bumili ng mga mamahaling regalo. Susulat ka ng orihinal na Tanaga o kaya Haiku patungkol sa katangian ng pagbibigyan mo. Isaalang-alang mo ang sumusunod na pamantayan sa gawain> a. Kaangkupan sa paksa b. Paggamit ng pangungusap na walang paksa c. Kaangkupan ng mga salitang ginamit

217

d. Elemento ng tanaga at haiku e. May orihinalidad Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang hugis-puso na pagsusulatan ng nabuong Tanaga at Haiku.

____________________________________________ ____________________________________________ _______________________________________ _________________________________ _______________________ ________________

Mahusay! Ngayon, natapos mong pag-aralan ang tanaga at haiku handa ka na para sa susunod pang akda noong Panahon ng Hapon. Marahil , marami ka nang nabasang maiikling kuwento at ilan dito ay tumatak sa iyong isipan dahil sa husay ng pagkakabuo. Sa iyong palagay, malaki kaya ang impluwensiya ng mga mananakop na dayuhan sa ganitong klase ng akda sa panahong naisulat ito? Paano kaya naipakita ng mga Pilipinong manunulat ang kanilang pagiging makabayan sa panahon na hindi sila malaya? Alam kong nananabik ka ng umusad sa susunod na aralin. Nararamdaman ko ang iyong pananabik na makilala nang higit ang 218

maikling kuwento na lumaganap sa panahon ng Hapon.

ARALIN 1.3.2 MAIKLING KUWENTO

Ang maikling kuwento ay isang kathang pampanitikang ang layuniy maglahad o magsalaysay ng isang maselan at nangingibabaw na pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. Ang maikling kuwento, bukod sa pagiging maikli at may ibat ibang elemento tulad ng tagpuan, tauhan, banghay, tunggalian kasukdulan at wakas. Isang natatanging katangian ng maikling kuwento ay nag-iiwan ng kakintalan sa mambabasa. Bilang panimula sa susunod na aralin. Subukin mong magbigay ng iyong saloobin, opinyon o paglalarawan sa kasunod na imahe. . GAWAIN 1.3.2.a. : Isang Sulyap Isang sulyap sa kasunod na larawan at alamin kung ano ang nais nitong iparating sa iyo. Makabubuo ka kaya ng kuwento buhat sa larawan? Subukin mong bumuo sa tulong ng sumusunod na bahagi : a. Simula b. Gitna c. Wakas MGA GABAY NA TANONG: 1. Paano mo malalaman ang angkop na pangyayari sa bawat bahagi ng maikling kuwento? 2. Mahalaga ba ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari sa maikling kuwento? Bakit? 219 Sa gawaing ito linangin sa mag-aaral ang pagbibigay ng kahulugan batay sa pagkakagamit nito sa pangungusap. Hayaan din na gamitin sa sariling pangungusap ang mga salitang binigyang kahulugan. Tulungan at dagdagan pa ang nalalaman ng mga mag-aaral kung kinakailangan pa. Magpabigay pa ng mga kaugnay na salita ng UHAW at TIGANG.

3. Nailalarawan ba sa mga maikling kuwento ang tunay na Kaganapan sa lipunan? Pangatuwiranan. Sa bahaging ito, tiniyak ko lamang kung may ilang kaalaman ka sa araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-alala sapagkat tiyak na pagyayamanin pa ang dati mong kaalaman sa paksa. Kung babalikan natin ang ating kasaysayan, sa iyong palagay ano ang naging papel ng maikling kuwento sa buhay n g mga Pilipino noong Panahon ng Hapon? Saang bahagi kaya magkatulad ang maikling kuwento na umusbong noong Panahon ng Hapon sa mga maikling kuwento na lumalaganap sa kasalukuyan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang bahagya mong masilayan ang maikling kuwento sa Panahon ng Hapon. GAWAIN 1.3.2.b : ANG TUNAY NA MUNDO Alamin ang tunay na kulay ng panitikan sa Pilipinas noong Panahon ng Hapon. Balikan mo ang kasaysayan ng ating bansa particular sa panahong ito upang matugunan ang mga tanong na nasa loob ng bilog.

Higit bang nakilala ang mga manunulat na Pilipino sa panahon ng Hapon?

Patunayan.
Nailarawan ba sa maikling kuwento ang kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino noong Panahon ng Nagamit din ba ang panitikan partikular na ang maikling kuwento upang makamit natin ang kalayaan sa kamay ng mananakop na Hapones

GABAY NA TANONG 1.Sa inyong palagay ang mga nabasa at narinig ba ninyong kuwento 220

tungkol sa pamilya ay katulad din ng mga kuwentong nangibabaw sa Panahon ng Hapon? 2.Kung ikaw ay isang mamamayan na may katungkulan sa pamayanan anong mga programa ang ipatutupad mo upang maging huwaran ang mga pamilya na iyong nasasakupan? Ngayong may ideya ka na sa larawan ng mga maikling kuwento na lumaganap sa Panahon ng Hapon, nais kong bigyan mo ng pansin ang akda na pag-aaralan mo sa araling ito. Sikapin mong suriin kung taglay ba ng maikling kuwento ang katangian na dapat taglayin ng isang akda noong Panahon ng Hapon.
Isang maikling kuwento na lumabas noong panahon ng Hapon ang iyong babasahin upang iyong malaman kung bakit ang mga akda noon ay nai-impluwensiyahan sa panahong naisulat ito.

UHAW ANG TIGANG NA LUPA NI:LIWAYWAY ARCEO

Sa tulong ng story ladder tulungan ang mag-aaral na maunawaan ang kuwento. GAWAIN 1.3.2.c. : Linawin Mo! Sa gawaing ito kailangang maibigay mo ang kahulugan at magamit sa sariling pangungusap ang mga salitang nakasulat nang pahilig. 1. Kailangang di ko namamalas ang pagkagat niya sa kanyang labi. Kahulugan: 221 __________________________________________

Pangungusap:

__________________________________________

2. Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay tigang na lupang uhaw na uhaw. Kahulugan: Pangungusap: __________________________________________ __________________________________________

3. Sapat na panakaw sa sulyap ni Ama upang ipadamang may naririnig siya. Kahulugan: Pangungusap: __________________________________________ __________________________________________

4. Ilang taon na ngayon ang nakaraan nang minsang may ibinalik na aklat ang aming tagapaglaba: yaon daw ay nakuha niya sa isang lukbutan ng amerikana ni Ama. Kahulugan: Pangungusap: __________________________________________ __________________________________________

5. Hinihilamusan siya ni Ina ng malahiningang tsaa, ngunit wala itong naibigay na ginhawa. Kahulugan: Pangungusap: __________________________________________ __________________________________________ Magbigay ng karagdagang input kung kinakailangan pa upang mas higit na maunawaan agad ang banghay ng isang kuwento.

Ngayong nabigyan mo nang kahulugan ang mga salitang nakasulat nang pahilig at nagamit mo pa sa pangungusap, marahil nakatulong ito upang mas lalo mong maunawaan ang kuwento. Makakaya mo ring sagutin ang ilang katanungan sa ibaba na may kaugnayan sa paksa.

222

GAWAIN 1.3.2.d : Sa Bisa ng Karunungan 1.Paano sinimulan ang maikling kuwento? 2. Ano ang paksa ng kuwento? Masasabi mo ba na ang paksa sa nasabing kuwento ay ang karaniwang paksang ginamit ng mga manunulat noong Panahon ng Hapon? Patunayan. 1. Isalaysay ang mga mahahalagang pangyayari gamit ang STORY LADDER.

Kasukdulan Papataas na Aksiyon Kakalasan Wakas Sa bahaging ito kailangang maibigay ng mag-aaral ang sagot mula sa kuwentong tinalakay upang maunawaan Panimula ang mga panitikang naisulat noon panahon ng Hapon. Maaaring humingi pa ng mga karagdagang halimbawa ng sanhi at bunga.

Panimula: __________________________________________ Papataas na Aksiyon: _________________________________ Kasukdulan: ________________________________________

223

Kakalasan: _________________________________________ Wakas: ____________________________________________

2.Saang bahagi ng kuwento kakikitaan ng maaksiyong pangyayari? 3.Paano winakasan ng may-akda ang maikling kuwento? 4.Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na baguhin ang wakas ng kuwento, paano mo ito wawakasan? 5.Sa panahong iyon ano ang magagawa mo upang maging malaya ka sa iyong sinusulat? Ugnay-Panitikan ANG BANGHAY Ang banghay ay isa sa mga sangkap ng maikling kuwento. Ito ay maayos na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa kuwento. Ang maikling kuwento ay makapag-iiwan lamang ng kakintalan sa isipan ng mga mambabasa kung may mangyayari, kung masasagot ang mga katanungang tulad ng sumsunod: ano ang nangyari? Bakit iyon nangyari? Ano ang naging wakas? Sinasabing ang banghay ang pinakakaluluwa ng maikling kuwento. Narito ang ilang tulong para masundan mo at mahiwatigan ang banghay ng kuwento. a. Alamin ang simula at wakas ng kuwento b. Bigyan-pansin ang kilos at galaw ng pangunahing tauhan c. Alamin ang mga pangyayaring sumasalungat sa daloy o galaw ng kuwento.

224

Ayan matapos mong malaman ang isa sa mga sangkap ng kuwento alamin naman natin ang katangian ng kuwento sa panahon ng hapon. GAWAIN 1.3.2.e.. BANDILA Pagkatapos mong basahin ang isang halimbawa ng maikling kuwento sagutin ang mga detalyeng hinihingi sa kasunod na graphic organizer.

Kahulugan Nilalaman(Paksa o ____________________ Tema) _ ____________________ ____________________ __ _ ____________________ __________________ __ _______________ MAIKLIN G ___________________ Kalagayan ng Sinasalaming ___________ _____________ KUWENT ______________ maikling Kultura__________________ O _ _________________ kuwento __________________ sa Panahon ng ____________________ _______________ ______________ Hapon __ ____________________ ____________________ __ __ ____________________ ____________________ __ __ Suriin ang graphic organizer, ____________________ at sagutin ang kasunod na tanong upang __ matukoy ang ikinaiiba at kalagayan ng panitikan sa Panahon ng Hapon.

225

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang maikling kuwento at paano ito naiiba sa iba pang akdang pampanitikan? 2. Bakit sinasabing ang mga akadang naisulat noong Panahon ng Hapon ay naimpluwensiyahan ng pananakop nila? 3.Sa iyong palagay, paano nagagawa ng mga manunulat sa panitikan sa kasalukuyan ang maging malaya sa pagsulat ng mga akda nila? Pagkatapos mong magkaroon ng kaalaman sa maikling kuwento na lumaganap noong Panahon ng Hapon, tingnan natin ang mas malalim na mga pangyayari kung ano ang nagging sanhi at bunga ng pagsusulat ng mga manunulat sa Pilipino ng mga akdang pampanitikan sa panahong nabanggit.. Tutulungan ka ng susunod na gawain na araling panggramatika upang malaman ang mga detalye kaugnay ng mga sanhi ng paglaganap ng maikling kuwento at mga bunga nito sa lipunang Pilipino noong panahong iyon. Ipagawa muna ang Gawain 1.3.2.f upang magkaroon ng ideya tungkol sa sanhi at bunga. Hayaang ipaliwanag ng mag-aaral ang kanilang mga sagot. GAWAIN 1.3.2.f : SANHI AT BUNGA Handa ka na ba? Halika at simulan na natin. Suriin at pagtapat-tapatin ang magkakaugnay na mga larawan upang malaman ang sanhi at bunga ng bawat pangyayari. Isulat sa sagutang papel ang letra na tutugon sa wastong pagtatapat. Ipaliwanag ang ugnayan ng bawat larawan. Gawin sa papel.

226

Magbigay pa ng karagdagang input kung kinakailangan. A

2.

3.

C Sa gawaing ito ang mag-aaral ay dapat na makabuo ng pangungusap na nagpapahayag ng sanhi at bunga ng mga pangyayri. Maaaring hingan ng karagdagang halimbawa ng pangungusap na nagsasaad ng sanhi at bunga.

_1.___________________________________________________________ _____________________________________________________________ ___________2._________________________________________________ _____________________________________________________________ ______________________3.______________________________________ _____________________________________________________________ _________________________________4.___________________________ _____________________________________________________________ __________________________________________ 5.____________________________________________________________ __________ 227

Sa bahaging ito nalaman mo na ang isang pangyayari ay may bunga na maaaring maganda o di kayay di kanais-nais. Upang higit mong maunawaan ang tungkol sa kasanayang sanhi at bunga narito ang mga impormasyon na iyong uunawain at tatandaan.

SANHI AT BUNGA Ang paggamit ng kasanayang sanhi at bunga ay higit na nakapagpapaliwanag at nakapaglalarawan kung bakit naganap ang isang pangyayari at kung ano ang naging epekto nito. Karaniwang ginagamit ang ilang pahayag na

Ugnay-Wika

tulad ng dahil ditto, kung kaya, naging bunga nito, ang sanhi ng, kapag ipinatupad ito at iba pa. Sa paglalahad ng sanhi at bunga sinasagot ang mga katanungang Bakit ito nangyari at Ano ang naging epekto ng naturang pangyayari? Ang sagot sa unang tanong ay tumutukoy sa sanhi at ang ikalawang tanong ay tumutukoy naman sa bunga. Halimbawa: Sanhi bunga

Sa bahaging ito, gabayan ng guro ang magaaral sa pagsasagawa ng kanilang Gawain. Magbigay ang guro ng input sa pag-aayos ng mga larawang nakalap upang makabuo ng story map. Bilang karagdagan magbigay din ng input tungkol sa lathalain.

228

GAWAIN 1.3.2.g. BUUIN MO! Sa pamamagitan ng kasunod na sitwasyon, isulat ang sanhi at bunga nito. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
1. 2. 3. 4. 5. Sitwasyon Magulong pamilya Pakikipagbarkada Pagputol ng mga puno Maruming paligid Mababang marka Sanhi Bunga

Sa Pagnilayan at Unawain, sa tulong ng guro ang mag-aaral ay dapat naiwasto na ang mga maling konsepto tungkol sa akdang pampanitikan na umiral noong Panahon ng Hapon.

Lalo pang pinagtibay ang iyong natutuhan tungkol sa sanhi at bunga ng mga pangyayari sa bahaging ito na lubos pang makatutulong sa iyo. Marahil magiging gabay mo na sa pag-aaral pa ng panitikan at gramatika ang mga natutuhan sa modyul na ito. Sa gawaing ito, mas lalo mong malalaman kung sapat na ang kaalaman mo sa maikling kuwento at kasanayang sanhi at bunga sa araling panggramatika.. GAWAIN 1.3.2.i: BUHAY MO, KUHA KO, KUWENTO KO. Nalalapit na ang paggawa ng inyong Year End Issue. Ikaw ay isa sa patnugot ng pahayagan na naatasang sumulat ng isang lathalain tungkol sa mag-aaral ng ALS(alternative learning system) kasama sa nagtapos. Kailangang makalikha ka ng Lathalaing pahina. Kumuha ka ng 4 na larawan na patunay ng kanyang pagsusumikap, ilay out mo siya at bumuo ka ng maikling kuwento. Kung wala namang kamera, gumupit ng 4 na larawan na may kaugnayan sa buhay ng mag229

aaral. Sa bahaging ito, ay naunawaan mo na ang kaugnayan ng pananakop ng hapon sa tema ng akdang pampanitikan na nangibabaw noon. Lubos pa ninyong mauunawaan ang panitikan noon sa susunod na mga gawain.

230

Pagnilayan at Unawain
A. Saguting muli ang gawain. TUGON SA PAGKATUTO

Tahanan ng mga Konsepto Panuto: Basahin mo ang mga pahayag sa gitna at sagutin ang nasa Hanay A at B. Lagyan ng tsek kung ito ay tot o di totoo ang mga konseptong nakasulat.
A. Bago ang Talakayan 1. Totoo Di Totoo 2. Totoo Di Totoo 3. Totoo Di Totoo 4. Totoo Di Totoo 5. Totoo Di Totoo __ __ __ __ __ __ __ __ __ __

B. MGA KONSEPTO 1. Ang panitikan ay salamin ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino. 2. Sa panitikan malayang naipahahayag ng mga Pilipino ang kanilang damdamin at saloobin. 3. Ang panitikan ang naging daan upang makamit ang kalayaan ng ating bansa. 4. Ang mga paksa noon ay tungkol sa mga dayuhang sumakop sa Pilipinas. 5. Nakatulong ang nilalaman ng mga akdang pampanitikan sa pangaraw-araw na buhay ng mga Pilipino.

C.Pagkatapos ng Talakayan

Sa bahaging ilipat, inaasahan na lahat ng kakailanganing kaalaman ay naproseso at napalalim na at ngayon ay handa na ang mag-aaral na ilipat ang kanilang mga natutuhan.

1.Totoo
Di Totoo 2.Totoo Di Totoo 3.Totoo Di Totoo 4.Totoo Di Totoo 5.Totoo Di Totoo

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __

231

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang iyong napansin sa kinalabasan ng iyong mga sagot? 2. Tama ba ang mga ito? Nagawa mo bang iwasto ang mga dating mali? 3. Bakit nga kaya sinasabing naiimpluwensiyahan ang mga akdang pampanitikan na nangibabaw sa panahong naisula ito. Ipaliwanag ng guro ang tungkol sa pamantayan o kriterya. Maaari pa ring humingi sa mag aaral ng karagdagang pamantayan kung may nais pang idagdag.

B.

1. Sa pamamagitan ng Dayagram sa iba. Sagutin kung paano nakaimpluwensiya ang mga hapon sa panitikan noon?

232

Sa bahaging ito mas mapagtitibay kung ang nakaraang tinalakay ay lubos nang natutuhan kung ang gawaing ito ay maisasagawa. Ipaunawa na basahin at sundin ang panuto sa pagsasagawa ng gawaing ito.

2.Batay sa inyong sagot, nakatulong kaya ito sa pagpapalagana o pagpapaunlad ng panitikan. Bilang karagdagan kung talagang alam na ng mga mag-aaral ang mga mahahalagang impormasyon sa panitikan noong Panahon ng Hapon narito ang isang palaisipan na susukat sa kanilang nalalaman.

Ilipat
Sitwasyon: Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute ay nagkakaroon ng eksibit kaalinsabay sa pagdiriwang ng Buwan ng Wika.At bilang mga kawani ng nasabing tanggapan, ikaw ay naatasang 233

bumuo ng PICTO-TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na tulang haiku at tanaga. Sa tulong ng teknolohiya at mga larawan dapat na maging malinaw na maipakikita ang natatanging kultura at kasaysayan ng lahing Pilipino. Ang eksibit ay sasaksihan ng iba-ibang sangay ng pamahalaan. Isaalang-alang ang ss Paggamit ng tugmaan sa mga tulang bubuuin, Mga Larawang Biswal, at Paggamit ng Teknolohiya at Kaisahan/ Kaangkupan.
CRITERIA Outstanding 4 Gumamit ng mga angkop at magagandang salita sa pagbuo ng Tula Makukulay at nakakaakit ang mga ginamit na larawan na kakikitaan ng kulturang Pilipino Satisfactory 3 Gumamit ng mga angkop na salita sa pagbuo ng tula Developing 2 May mga ilang salita na hindi angkop sa pagbuo ng tula Beginning 1 Ang mga salitang ginamit ay hindi angkop sa tula Hindi angkop ang 1 o 2 larawang ginamit RATING

Paggamit ng salitang tugmaan Mga Larawang Biswal

Makulay at angkop ang mga ginamit na larawan na kakikitaan ng kulturang Pilipino

Gumamit ng ilang angkop na makukulay na larawan na kakikitaan ng kulturang Pilipino Gumamit ng 1 o 2 websites/technology upang mapalawak ang paksa

Ang bahaging ito na PAGNILAYAN AT UNAWAIN

ay

kinapapalooban ng Gawain na susukat sa lalim ng pagWalang ginamit na websites/technol ogy upang mapalawak ang paksa Walang kaugnayan ang mga larawan batay sa tema OVERALL RATING

Paggamit ng Teknolohiya

Nakagamit ng mga websites/technology Sa pagpapalawak ng tema

Nakagamit ng ilang websites/technology Upang mapalawak ang tema

unawa ng mag-aaral sa mga araling natutuhan niya sa kabuuan ng Modyul 1.

Kaisahan Batay sa tema at Orihinaliad

Angkop ang pagkakaayos at pagkakaugnay ng tula at larawan batay sa tema

Maayos ang mga larawan batay sa tema

Hindi masyadong maayos ang mga larawan at pagpapaliwanag

234

Binabati kita sa matagumpay mong pagsasagawa ng mga gawain sa mga aralin sa modyul na ito , Panitikan sa panahon ng Hapon.

VII.Pangwakas na Pagtataya (Ang Panitikan sa Panahon ng

Hapon)
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng bawat bilang sa pahalang at pababa. Isulat sa nakalaang kahon sa loob ng palaisipan.

1.

2. 3. 4. ABB 5.
Ipaunawa ng guro na sa bahaging ito lahat ng kanyang natutuhan at mga ginawa ay pagsasamasamahin upang makabuo ng isang scrapbook ng mga orihinal na ginawang akdmg pampanitikan na maaaring magsilbing halimbawa para sa susunod na mag-aaral. Upang maging maganda, maayos at makabuluhan ang gagawing scrapbook kailangan maunawaan ng magaaral ang pamantayan na susundin at ito ay mkikita sa ibaba ng LM.

7. 8. 9.
Pababa
1. Isang uri ng akdang pampanitikan 2. Sa panahong ito naging mahirap ang buhay ng mga Pilipino 3. Ito ay walang antalang bugso ng tinig na pasulat na bawat pantig

235

ay laging may isang patinig 4. Lima Pito - ______ 5. Pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng huling salita sa bawat taludtod. 6. Ibang salita ng sagot

Bilang panghuling Gawain sa modyul na ito, ang guro ay magbibigay ng Pangwakas na Pagsusulit upang matiyak kung tunay na naunawaan ng mag-aaral ang mahahalagang konsepto sa bawat aralin.

Pahalang 2. tula ng mga Hapones na binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa tatlong taludtod 7. ang tanaga ay binubuo ng _____ pantig bawat taludtod. 8. Uhaw ang ______ na Lupa
9. isang anyo ng tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni at marangal na kaisipan.

SUSI SA PAGWAWASTO (Pangwakas na Pagsusulit Modyul 1

1. c 2. c 3. c 4. c 5. b 6. a 7. b 8. a 9. c 10. b 11. a 12. c 13. a

( para sa Modyul 1)

PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Dugtungan ang pahayag upang makabuo ng paglalagom ng tungkol sa kalagayan ng panitikan sa tatlong panahon na nakapaloob sa modyul na ito Ang Panitikan sa Panahon ng Katutubo, Panahon ng Espaol at Panahon ng Hapon.

236

Ang modyul na ito na tungkol sa panitikan na binubuo ng tatlong panahon ay lubos na ______________________ sa akin sapagkat ______________________________________ Katulad ng Panahon ng ______________ ay malalaman ko na _________________________, dir in pahuhuli ang Panahon ng _________ ay ______________________________ pati na rin ang Panahon ng ___________. Ang tatlong pnahon ay nagdulot/nagpaalala/nagbigay atbp. ________________ upang mas lalong ______________ ito ay aking ________________________________________.

14. b 15. c 16. b 17. d 18. b 19. a 20. a

ILIPAT ( para sa Modyul 1 )

Sitwasyon Nalalapit na ang Araw ng Kalayaan. Ang SK chairman ninyo ay naglunsad ng isang patimpalak na Gawain sa paggawa ng scrapbook ng mga orihinal na akdang pamapanitikn ng na lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espaol at Hapon. Ikaw bilang kabataan ay sasali sa patimpalak na ito upang maipakita mo ang iyong pagpapahalaga sa mga akdang pamapanitikan na lumganap sa tatlong

237

panahong nabanggit. a. b. c. d. May halimbawa ng bawat akdang pamapanitikan na lumaganap sa Panahon Katutubo, Espaol at Hapon. Orihinalidad Kakangkupan ng mga salitang ginamit Paggamit ng native products

Natapos mo na ang hulig bahagi ng modyul na ito. At naninaiwala akong buong husay mo itong naisagawa. Tanggapin mo ang aking pagbati. Iminumungkahi kong sagutin mo ang pangwakas na pagsusulit upang higit mong matiyak na talagang naunawaan mo na ang mga araling nakapaloob s amodyul na ito. Simulan mo na!

VII.PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (MODYUL 1)

Piliin ang angkop na sagot sa sumusunod na mga tanong 1. Ang panitikan sa Panahon ng Hapon ay binigyang halaga na makapagsulat sa Wikang Pilipino ang mga manunulat na Pilipino ngunit ingat na ingat sila sa mga paksang isusulat at dahil sa kahirapan ng buhay sa panahong iyon nagtipid ang mga manunulat sa kanilang isusulat kaya lumaganap ang Tanaga at Haiku. Aling pahayag ang nagpapakita ng sanhi ng pangyayari? a. binigyang halaga na makapagsulat sa wikang Pilipino b. ingat na ingat sila sa paksang isusulat 238

c. dahil sa kahirapan ng buhay sa panahong iyon d. lumaganap ang Tanaga at Haiku 2. Isa sa mga dahilan kung bakit maraming kabataan ang naliligaw ng landas ay ang pagkakaroon ng sirang pamilya. Ano ang ipinahihiwatig ng pahayag? a. mabuting kinahinatnan ng mga pangyayari b. masama ang pagkakaroon ng buong pamilya c. nagpapakita ng katotohanan d. opinion lamang ng iba 3. Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay, paghikbi. Ano ang nais ipahiwatig ng sitwasyon? a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan b. isang sanggol sa piling ng isang ina c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya d. binabalikan ang mga pangyayari 4. Mula sa nasa blg.3 na bahagi ng kuwentong Uhaw ang Tigang na Lupa , ano ang ibig sabihin ng tila musmos akong dumarama sa init ng Kanyang dibdib? a. batang nasa tabi ng ina na natutulog b. sanggol na kalong kalong ng ina c. nakikiramdam sa pintig ng puso 239

d. masama ang pakiramdam 5. Maikli ang pagkakasulat dahil sa pagtitipid noong Panahon ng Hapon ngunit nagiging gabay ng buhay. Anong akdang pampanitikan ang tinutukoy sa pahayag? a. karunungang bayan b. tanaga at haiku c. bugtong d. tula 6. Elemento ng maikling kuwento na tumutukoy sa maayos na pagkakasunudsunod ng mga pangyayari sa kuwento na nag-iiwan ng isang kakintalan sa isipan ng mga mambabasa. Anong sangkap ng maikling kuwento ang tinutukoy ng pahayag? a. banghay b. tagpuan c. tauhan d. tema 7. 7. Maagang gumising si Carlos para magtungo sa palengke. Masayang Masaya siya na nag-aayos ng kaniyang mga paninda ngunit walang ano-anoy dumilim kayat nasabi niyang uulan na naman. Nalungkot siya. Kapag umuulan matumal at kaunti lang ang kanyang kikitain. Alin sa mga pahayag ang pangungusap na walang paksa? a. Maagang gumising.

240

b. Uulan na naman. c. Masayang Masaya siya. d. Nalungkot sita. 8. Narito ang isang orihinal na tanaga. Ano ang nais ipahiwatig nito? Damdamin ng Isang Ina ni Asuncion B. Bola Nasasaktan man ako Sa aking mga desisyon Paninindigan ito Sa ikabubuti mo. a. pagdidisiplina sa kanyang anak b. paglayo sa kanyang minamahal c. pagpaparaya sa kaniyang mahal d. nararamdaman ng isang tao 9. Lagi niyang hinihintay ang pagsapit ng Disyembre. Sa gulang niyang pitong taon Masaya siya kapag sumasapit ang buwang ito. Tsokoleyt, damit at laruan ang kanyang natatanggap. Pasko na bukas. Sa oras na ito kaiba ang kanyang nadarama. Lungkot. Ito ang araw na iniwan siya ng kanyang ina at namayapa. Anong uri ng pangungusap na walang paksa ang mga salungguhit na pahayag? a. penomenal b. eksistensiyal 241

c. temporal d. modal 10. Sa kanyang pagiging matiyaga, mapagpakumbaba at masipag sa pag-aaral siya ang naging valedictorian ng kanilang paaralan. Aling pahayag ang nagsasaad ng bunga ng pangyayari? a. b. c. d. sa kanyang pagiging matiyaga naging valedictorian ng kanilang paaralan sa kanyang pagiging mapagkumbaba masipag sa pag-aaral

11. Ito ay bilang ng pantig sa bawat taludtod ng isang tula. Anong elemento ng tula ang tinutukoy sa pahayag? a. sukat b. aliw-iw c.tugma d.indayog 12.Aling Pag-ibig pa ang hihigit kaya Sa pagkadalisay at pagkadakila Gaya ng Pag-ibig sa sariling lupa? Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala. Anong elemento ng tula ang tinutukoy sa mga salitang nakasulat ng pahililis? a. sukat

242

b. aliw-iw c. tugma d. Indayog 13. Kung ang bayang itoy masasa-panganib At siya ay dapat na ipagtangkilik, Ang anak, ang asawa, magulang, kapatid Isang tawag niyay tatalikdang pilit Pansinin ang pagkakagamit ng pariralang tatalikdang pilit. Ano ang nais ipakahulugan nito? a. labag sa kalooban b. tatalikod c. di sang-ayon d. magsasawalang-kibo 14. Saan nabibilang ang pahayag na Ang lahat ng palayok, may katapat na saklob?
a.bugtong b.salawikain c.sawikain d.sabi-sabi 15. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam ng isang mas mabuting buhay para sa kanyang mga minamahal. Anong salita ang binibigyang-

Ang Glosaryo ay makakatulong na higit na maunawaan ang modyul kung may mga salitang di maintindihan. Kung di pa sapat ang glosaryo pakidagdagan ng karagdagang impormasyon ang mga mag-aaral.

243

turing ng mga salitang nakahilig sa pangungusap? a. siya b. malayo c. namatay d. pag-asam 16. Balikan muli ang pangungusap na nasa blg. 15. Ano ang tinutukoy ng mga salitang nakahilig? a. panahon b. lugar o lunan c. paraan d. kaisipan 17. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga nagsipagdalo. Ano ang binibigyan turing ng salitang tanghali? a. palatuntunan b. nagsipagdalo c. pawisan d. nag-umpisa 18. Ano ang tinutukoy ng salitang tanghali sa pangungusap blg. 17? a. paraan b. panahon c. panahon o lugar d. d. dahilan 19.

Ano ang salitang ginamit sa liham na nagpapakita ng

244

paghahambing na magkatulad? a. tulad b. di-gaano c. labis d. dahil 20. Ano ang salitang ginamit na nagpapakita ng paghahambing na dimagkatulad? a. di- gaano b. labis c. c. dahil d. tulad

Natapos mo na ang Modyul 1. Nakatitiyak ako na naunawaan mo ang mahahalagang konsepto sa bawat aralin dahil buobng bisa mo itong nailipat sa tunay na sitwasyon na magagamit mo sa pang-araw-araw na pamumuhay. Sa Modyul na ay pag-aaralan naman natin ang ilang akdang pamapantikan na lumaganapa sa tatlong panahon, matapios ang panahon ng hapon. Ito ang Panahon ng Amerikano, Komonwelt at Kasrinlan. Muli, maligayang pag-aaral. Glosaryo Diyos ; Poong Maykapal polyeto

Bathala

brochure
245

caao

isang ritwal na nagpaparangal sa espiritu ng kanilang mga dalaga na nahulog sa dagat

dalubhasa damdamin dipa duplo eupemismo eupimistiko gaso

espesyalista ; sanay ; bihasa emosyon haba ng nakabukang kamay pagtatalong patula tungkol sa isang paksa na pagpapaganda ng pananalita matalinghagang pananalita

gaslaw walang pinagbatayang katotohanan kagamitang pampagtuturo upang ipakita ang mahalagang konsepto

gawa- gawa lamang graphic organizer

hatol henerasyon hidwaan ihibik ipagsanggalang isinisiwalat iskolar

husga; sentensiya salinhali

di pagkakaunawaan; di pagkakasundo; alitan itangis; itaghoy ipagtanggol ibinubunyag; ipinagtatapat

- taong matalino o maraming alam na pangakademiko

246

iwi kabagay kabihasnan kagila-gilalas karagatan

mag-alaga angkop ; akma sibilisasyon kamangha-mangha

pagtatalong patula tungkol sa singsing ng karaniwang ginaganap sa isang lamay sa

kathang-isip kutob liyag lunday maalam mabakas

isang mapangathang anyo ng salaysay sapantaha ; kaba ; hinala irog; sinta; giliw bote ; bangka maraming alam makita ang palatandaan magkapatid-patid makapukaw magnanakaw ang kakayahang makapagsuri, makapagtaya at at makalikha ng mensahe sa malawak na saklaw ng media hangarin nagdiwang nagbigay ; nag-abot

magkalagot-lagot makaganyak mandarambong media literasi -

mithiin nagbunyi naggawad 247

nagpanukala nakasusulasok nalugmok namumutawi nangangamba nangangatal nganga

nagmungkahi karumal-dumal nakahandusay ; nakalupaypay lumalabas sa bibig nag-aalala nanginginig ang tinig sa pagsasalita ang bunga ng punong (areca palm o betel palm), isang tropikal na halaman na tumutubo sa Pasipiko at Timog-Silangang Asia. Ibinabalot ito sa dahon ng ikmo kasama ng kaunting apog

pagkasi pagmamalasakit pahat

pagmamahal pagpapakita ng pagkupkop at pag-aalaga kulang; salat; di-sapat pakikipaglaban dalubhasa simbahan simple maliit na tindahan kapasiyahan ; kaisahang- pasya seremonya

pakikipagtunggali pantas parokya payak ponda resolusyon ritwal 248 -

sakbibi saligan salumpuwit sigwa sugo sumibol talinghaga tangan tinamo tradisyon

tigib sandigan upuan bagyo ; unos may tungkuling iparating ang ipinag-uutos umusbong hiwaga ; di- tuwirang pagpapakahulugan hawak nakamit kaugalian ng mga tao na naninirahan sa isang komunidad

tula uwak

akdang pampanitikan tungkol sa buhay na isang uri ng ibon na kulay itim Bibliograpiya

Abueg, E. R,, Bisa, S. P. at. Cruz, E. G.(1981).

Ang Bibiliograpiya ay makatutulong sa karagdagang impormasyon na gusto pang malaman.

TalindawKasaysayanngPanitikansa PilipinoparasaKolehiyo at Unibersidad.

Manila:Merriam& Webster, Inc .Alejandro, R. at Medina, B. S. Jr.(1972). Buhay at Diwani Jose Rizal. Caloocan City: National Book Store, Philippine Graphic Arts, Inc. 249

Badayos, Paquito B. Filipino saIbatibangDisiplina (Filipino 2 parasaKolehiyo

at Pamantasan
Cruz, Teresita C. SIGLAKAS MalikhaingTeknik at IstratehiyasaPagtuturong

Filipino

Pineda, G.K. at Ongoco, T. C.(1972). Panitikang Pilipino. Manlapaz Publishing Company. Rivera, C. C.,. Landicho, D. G at. Valenciano, D. V. (1975). Rizal

AngBayani.
Las Pias: M&L Licudine Enterprises. Sauco, C.P., Papa, N. P. at Geronimo, J. R. (2004).

PanitikanngPilipinasPanrehiyon. Makati City: Katha Publishing Co., Inc.

HanguangAklatsa Filipino IV A Joint Project of the Department of Education Culture and Sports, Bureau of Secondary Education, Fund for Assistance to Private Education and the Philippini Normal College, School of Languages ang Linguistics, 1991. Cruz, T. (2003). Gintong Ani.Quezon City:FNB Educational Inc. Cruz, E.,Remulla,S. At Gonzales A.(di- nakatala). Panitikang Pilipino.Quezon City: EM Printers Inc. Mag-atas R., Lorenzo, C. Et al. (1994). Panitikang Pangkayumanggi 250

(Pangkolehiyo). Valenzuela: 24 K Printing Co., Inc. Santiago, E, Kahayon, A at Limdico, M.(1989). PANITIKANG FILIPINO.

Kasaysayan at Pag-unlad.Mandaluyong City: National Book Store.

Pineda, G. at Ongoco, T. (1972). Panitikang Pilipino. Manlapaz Publishing Co., Inc. Arrogante, J., Ayuyao, N.at Lacanlale, V. (2004). Panitikang Pilipino

Antolohiya.Mandaluyong City: National Bookstore.

Santiago, A. Tiangco, N. (2003). Makabagong Balarilang Filipino Binagong

Edisyon 2003.Maynila:National Book Store.

Diksyunaryo Silverio, J.(1980). Bagong Diksyunaryong Pilipino-Pilipino.Mandalutong City: National Book Store.

Diksyunaryong Filipino English, Komisyon sa Wikang Filipino, 2000. SANGGUNIAN

WEBSITE (2012, Hunyo 24). Sa Aking mga Kabata.Hinango noong Nobyembre 27, 2012. Hinango sa http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_Aking_Mga_Kabata 251

Torres, SJ.(2012, Agosto 8).Positibong Kasabihan.Hinango noong Nobyembre 28, 20012.Hinango sa http://www. youtube.com/watch?v=eZCBCIAH6JU

Balbin, M. (2012, Hunyo 09). Pagmimina, turismo, nagpaunlad sa Benguet. Chamber of Mines 2012.Hinango noong Nobyembre 29, 2012. Hinango sa http://www.journal. com.ph/ index.php / news/provincial/ 31499pagmimina-turismo.

( 2012).Lungsod ng Baguio.Hinango noong Nobyembre 29, 2012. Hinango sa http:// fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Lungsod_Baguio

Manny V.( 2012, Enero 11).KULTURA: YAMAN NG MGA PILIPINO. Balita.Hinango noong Nobyembre 30, 2012. Hinango sa http://www.balita.net.ph/2012/01/kultura-yaman-ng-mga-pilipino/

(2012, Nobyembre, 11).Kaugalian.Hinango noong Disyembre 1, 2012.Hinango sa http:// tl.wikipedia. org/wiki/Kaugalian

(2012, Oktubre 4). Mga Igorot. Hinango noong Disyembre 1, 2012.Hinango 252

sa http://tl. wikipedia.org/wiki/Mga_Igorot

(2004). Kabanata III Ang mga Alamat.Hinango noong Disyembre 2, 2012.Hinango sa http://www.joserizal.ph/fi05.html

(2012, Setyembre 4).Kuwentong bayan.Hinango noong Disyembre 2, 2012. Hinango sa http:// tl.wikipedia.org/wiki/Kuwentong-bayan

(n.d.). Pilandok. Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa http://philmuseum.ueuo.com/ nm_museum/nmtreasure/zoo/pilandok.html

(n.d.).Bee Dictionary.Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa http://www. beedictionary.com/meaning/infomercial

(2007, Disyembre 3).Trinokim. Hinango noong Disyembre 4, 2012. Hinango sa http://www.symbianize.com/archive/index.php/t-24172.html

(n.d.).Mga larawan. Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa http://www. google.com.ph/search?num=10&hl=fil&site=imghp&tbm=isch&

253

(2008, Oktubre 12).Sesura: Panitikan ng Pilipinas.Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa http://sesura.multiply.com/journal/item/1?&show_ interstitial=1&u=%2 Fjournal%2Fitem

(2008, Abril 22).Tuwaang.Hinango noong Disyembre 3, 2012.Hinango noong http:// fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Tuwaang

254

Bilang ng Modyul: 2

Modyul 2: Sandigan ng LahiIkarangal Natin!

Bilang ng Sesyon: 7linggo

Paalala: Itong Gabay ng Guro ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayoy higit nilang maunawaan ang bawat aralin at Gawain sa Modyul 2. Modyul Para sa Sariling Pagkatuto
I. Panimula at Mga Pokus na Tanong Pamantayang Pangnilalaman sa Pagtatapos ng Modyul 2: Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa ilang akdang pampanitikan tulad ng balagtasan, dula, sanaysay at maikling kuwento na lumaganap sa panahon ng Amerikano hanggang sa kasarinlan upang maunawaan ang kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa mga panahong ito. Pokus na Tanong para sa Modyul 2: Bakit mahalagang pag-aralan panitikan sa ibat ibang panahon? ang Mula noon hanggang ngayon, ang panitikan ay salamin ng lahi at kultura ng mga Pilipino. Naging daan ng mga manunulat sa pagpapahayag ng kanilang saloobin, opinyon at katuwiran ang panitikan. Pamantayan sa Pagganap sa pagtatapos ng Modyul 2: Ang mag-aaral ay nakabubuo ng sariling paglalarawan ng kulturang Pilipino sa tatlong panahon- ang Panahon ng Amerikano, Panahon ng Komonwelt, at Panahon ng Kasarinlan sa masining na paraan na nagbago, nawala at nananatili pa rin sa kasalukuyan.

Gabay sa Pagtuturo ng Modyul Para sa sariling pagkatuto Upang magkaroon ng kahandaan at bigyang pansin ng mag-aaral ang mga aralin, sabihin sa kanila ang pag-unawa na lilinangin sa kanila pagkatapos ng lahat ng araling nakapaloob sa Modyul 2, gayundin naman ang inaasahang pagganap na kanilang isasagawa pagkatapos ng mga araling nakapaloob dito.

Mahalagang Konsepto para sa Modyul 2:

Paano naging sandigan ng mga Pilipino ang panitikan?

Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral. Maaari itong nakasulat sa kartolina o manila paper na nakapaskil sa gilid ng pisara na makikita ng mga magaaral hanggang sa pagtatapos ng pagtalakay sa buong modyul na ito. Maaaring ipasagot ang mga ito sa isang papel. Itutupi ang mga ito at ihuhulog sa iyong ginawang drop box. Huwag munang ibigay ang tamang sagot sa mga mag-aaral. Hayaang sila ang makatuklas sa wastong sagot sa pag-aaral sa modyul.

255

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito Mga Aralin sa Yunit Aralin 2. 1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano Aralin 2.1.1: a. Panitikan: Balagtasan Bulaklak ng Lahing Kalinislinisan ni Jose Corazon de Jesus b. Wika: Opinyon o Katotohanan Aralin 2.1.2: a. Panitikan: Sarsuwela Walang Sugat ni Severino Reyes b. Wika: Kaantasan ng Pang-uri Aralin 2.2: Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt Aralin 2.2.1: a. Panitikan: Sanaysay (Talumpati) Wikang Pambansa ni Manuel L. Quezon b. Wika: Ibat Ibang Paraan ng Pagpapahayag Aralin 2.2.2: a. Panitikan: Maikling Kuwento Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes b. Wika: Kayarian ng Pang-uri Aralin 3: Ang Panitikan sa Panahon ng Kasarinlan Aralin 2.3.1: a. Panitikan : Maikling Kuwento Ang Paglalayag sa Puso ng Isang Bata ni Genoveva Edroza Matute b. Wika: Aspekto ng Pandiwa Aralin 2.3.2: a. Panitikan: Dula Sinag sa Karimlan ni Dionisio Salazar b. Wika: Pagsang-ayon at Pagsalungat Sa pagtatapos ng bawat aralin, ikaw ay inaasahang: Aralin 2.1 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa balagtasan at sarsuwela na lumaganap sa Panahon ng Amerikano na sumasalamin sa kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino mula noon hanggang sa kasalukuyan.

Ipakita sa mga mag-aaral ang bahaging ito na nakasulat sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari rin namang sa pamamagitan ng power point presentation. Bigyan ng pagkakataong kopyahin ito ng mga mag-aaral sa kanilang kuwaderno upang mapaghandaan nila ang mga araling tatalakayin.

Ipaalam din sa mag-aaral ang inaasahan sa kanila sa pagtatapos ng pagtalakay sa bawat aralin.

256

Aralin 2.2 Makapagpapamalas ng iyong ang pag-unawa sa sanaysay at maikling kuwento na lumaganap sa Panahon ng Komonwelt upang mapahalagahan ang kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat ang mga ito. Aralin 2.3 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa maikling kuwento at dula na umusbong sa Panahon ng Kasarinlan upang iyong mapahalagahan ang kulturang ng ating bansa sa panahong ito. III. Mga Inaasahang Kasanayan: Mga Kasanayang Pampagkatuto MODYUL 2: Pakikinig Sandigan ng Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan Lahi, Nakagagawa ng sariling pag-aayos ng mga ideyang pinakinggan Ikarangal Naibubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto Natin Nakapaglalahad ng kahulugan, katangian, at kahalagahan ng mga dulang pantanghalan sa buhay ng mga tao/ mag-aaral Naisasalaysay ang magkakaugnay na pangyayari sa napakinggan Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita Naiuugnay ang pinapaksa ng nagsasalita sa iba pang paksa at karanasan Nakabubuo ng makabuluhang tanong batay sa napakinggan Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan tungo sa iba pang anyo (transcoding) Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga ideyang pinakinggan Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita sa pagpapahayag ng sariling puna Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa mga inaakalang maling pananaw o impormasyong napakinggan Pagsasalita Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay pahiwatig Natutukoy sa loob ng pangungusap ang kaantasan ng pang-uri tulad ng: Lantay

257

Pahambing Pasukdol

Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at saloobin Nakapagsasadula ng dulang pantanghalan (Sarsuwela) na nangibabaw sa Panahon ng Amerikano Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay at katuwiran Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa ibat ibang sitwasyon Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin batay sa mga ideya,kaisipang inilahad ng teksto Naipapahayag nang maayos ang matinding reaksiyon sa mga bagay na di nagugustuhan (may pagsasaalang-alang sa damdamin ng kausap) Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam Nakapagsasagawa ng sarbey batay sa kulturang Pilipino gamit ang panitikan Nakapaglalahad ng pamamaraan sa pagsasagawa ng simposyum tungkol sa kahalagahan ng kulturang sariling atin Nakapaglalahad ng sariling pananaw kung paano mapapanatili ang kulturang Pilipino sa tulong ng panitikan Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang ilang akdang Panitikan batay sa mga katangian nito Balagtasan Sarsuwela Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng: pagkilala sa kahulugan ng mga salita kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan

258

Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akdang pampanitikan ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda Naihahambing ang akda sa iba pang uri ng akda batay sa: paksa layon tono pananaw gmit ng salita Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang binasa Naibibigay ang kaugnayan ng akda sa: sarili kapaligiran ibang tao Naipaliliwanag ang mga elemento ng isang akda maikling kuwento dula Naisasaayos ang mga pangungusap upang makabuo ng mga talatang may kaisahan sa pamamagitan ng pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunod-sunod Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisipang nakasaad sa binasa Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto/akda Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto/akda Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto/akda

259

Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan at katangian ng mga ito: Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan ng pagpapaikli ng paksa Nasusuri ang layunin ng paksa Nasusuri ang mga uri ng panitikan at ang katangian ng bawat isa Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga kilos o gawi ng mga tauhan Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at pahiwatig na ginamit sa akda Naibubuod ang binasang akda Natutukoy ang ibat ibang tunggaliang naganap sa akda

Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akdang binasa buhat sa simula, tunggalian, kasukdulan, kakalasan at wakas Napayayaman ang karanasan ng mag-aaral sa tulong ng mga akdang pampanitikan upang mapaunlad at mapalawak ang kakayahan at pananaw sa buhay Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda Nakapagbibigay-hinuha sa pangyayari kaalaman pakay o motibo layunin ng may-akda Naihahambing ang kalagayan ng panitikan at epekto nito sa kulturang

260

Pilipino noon at ngayon Nasusuri sa teksto ang mga aspekto ng pandiwa Naisasaayos ang mga pangyayari sa maikling kwento/dula ayon sa wastong pagkakasunod-sunod Nasusuri ang bahagi ng maikling kuwento/dula/sanaysay Napaghahambing ang elemento ng maikling kuwento sa dula Nasusuri ang kulturang taglay ng panitikan kung itoy nanatili, nabago o nawala na Pagsulat Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa: pamantayang pansarili o pansariling karanasan pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin

Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagbuo ng diyalogo/ iskrip Nakasusulat ng talata na may pangunahin at pantulong na kaisipan Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino sa pagsulat ng talata Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: depinisyon paghahalimbawa paghahawig o pagtutulad Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan sa pamamagitan ng: pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunodsunod paggamit ng mga ekspresiyong transisyunal paglalahad ng mga pangungusap nang may magkatulad na

261

pagkakabuo Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo ng komposisyon Nagagawang kawili-wili ang panimula ng komposisyon sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag napapanahong sipi o banggit Nawawakasan ang komposisyon nang may pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng: pagbubuod makabuluhang obserbasyon Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri ng paglalahad Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng sanaysay Nakapipili ng isang napapanahong paksa Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay na ideya at impormasyon Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng paksa Nakabubuo ng isang: makatawag-pansing simula mabisang wakas

Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye. kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung: totoo o hindi totoo may pagbabatayan o kathang-isip lamang mabuti o masama katotohanan o opinyon Nakapaglalahad ng sariling pananaw batay sa nilalaman ng akdang binasa kung itoy makatotohanan o di-makatotohanan gamit ang graphic organizer

262

Nakasusulat ng maikling kuwento batay sa kultura ng lugar na pinagmulan Nakasusulat ng talatang naglalarawan naglalahad nagsasalaysay nangangatuwiran Nakapag-uugnay ng mga kaisipan mula sa binasang akda hango sa sariling karanasan nasaksihan napakinggan/napanood/nabasa Tatas Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo Naipamamalas ang makahulugan at masining na pagpapahayag para sa mabisang pakikipagkomunikasyon Nagagamit ang magagalang na pananalita sa pakikipagkomunikasyon Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon ayon sa sitwasyon, pangangailangan at pagkakataon Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggan Estratehiya sa Pag-aaral/ Pananaliksik Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Nalilikom ang mga panoorin na namayani sa panahon ng Amerikano

263

Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/internet IV. Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3 (Kalakip 3.IV)

Ihandang isulat ang konseptuwal na balangkas sa pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation. Ipaliwanag na ito ang magiging araling pampanitikan at pangwika. Iminimungkahing ipaskil ito sa loob ng silid-aralan na siyang magiging gabay ng mga magaaral sa daloy ng magiging paksa sa buong modyul.

V.

Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.V)

Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya. Sabihin sa kanilang hindi ito makaaapekto sa kanilang marka sapagkat kukuhanin lamang ang dati nilang kaalaman sa magiging paksa. Pagkatapos masagot ng mga magaaral ang panimulang pagtataya ay iwasto agad ito upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mga mag-aaral sa magiging aralin. Gawin ito sa pamamagitan ng paggawa ng test result at item analysis. SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA PANIMULANG PAGTATAYA 1. B 11. C 2. A 12. D 3. A 13. B 4. A 14. B 5. D 15. A 6. A 16 B 7. B 17. B 8. C 18. A 9. D 19. D 10.C 20. A

264

VI.

Yugto ng Pagkatuto ALAMIN:

Hindi maikakailang isa sa mga ipinagmamalaki ng ating bansa ang ating sariling panitikan. Bago pa man dumating ang mga Amerikano, magkaroon ng sariling pamahalaan hanggang sa makamit ng bansa ang kasarinlan, ang panitikan ay kinagigiliwan ng basahin ng ating kababayan. Dahil sa ito ay bahagi na ng ating buhay, nararapat lamang na ito ay pag-aralan upang lalo pa itong maunawaan. Ano ba ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan? Sa tulong ng beliefs inventory, alamin natin ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng lahat ng gawain sa modyul na ito, bago ang pagtatapos na pagtataya, muli itong balikan upang matiyak na ang iyong paniniwala ay wasto o mali. GAWAIN 1: BELIEVE IT OR NOT Lagyan ng tsek () ang patlang bago ang pahayag na iyong pinaniniwalaan tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng mga aralin sa modyul na ito ay muli itong balikan at ilagay sa dulo ng pahayag ang MK kung ito ay may katotohanan at WK kung ito ay walang katotohanan. Naniniwala ako na. . . _____ ang panitikan ay salamin ng lahing Pilipino. _____ malaya ang mga manunulat noong Panahon ng Amerikano. _____ ang Balagtasan ay maaaring gawing akdang tuluyan.

Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa loob ng modyul. Makatutulong ang grapikong presentasyon na makikita sa pahina 3 na maaaring isulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation.

Bigyan ng 5 minuto ang mga mag-aaral upang masagot ang bahaging ito sa kuwaderno. Gawin itong indibidwal na gawain. Pumili ng ilang mag-aaral na magbabahagi sa kanilang naging sagot sa gawain. SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA GAWAIN 1 PAUNAWA: Dalawa ang magiging sagot sa bawat pahayag. Ang unang sagot ay nakabatay sa mag-aaral. Ang sumusunod ay ang wastong sagot na dapat makita sa dulo ng bawat pahayag. 1. 2. 3. 4. 5. 6. MK WK WK WK MK 6. WK 7. MK 8. MK 9. WK 10. MK

265

_____ walang kaugnayan ang paglalahad ng opinyon at katuwiran sa Balagtasan. _____ nagsasaad ng kilos o galaw ang pandiwa. _____ may layuning batikusin ang mga Pilipino ng dulang Walang Sugat ni Severino Reyes. _____ naging malaya ang mga manunulat na Pilipino noong Panahon ng Komonwelt.

Isulat
_____ nakatutulong sa mga manunulat ang paggamit sa pang-uri Upang mas maging masining ang kanilang akda. _____ ang sanaysay ang may pinakamaraming naisulat noong Panahon Ng mga Amerikano. _____ masasalamin sa mga akdang pampanitikan noong Panahon ng Amerikano, Panahon ng Komonwelt at Panahon ng Kasarinlan ang kulturang Pilipino.

sa

pisara,

kartolina,

manila

paper

sa

pamamagitan ng power point presentation ang graphics sa gawaing ito. Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat upang magbahaginan ng kanilang ideya. Pagkatapos nito ay pumili sa bawat pangkat na magbabahagi ng kanilang napag-usapan.

GAWAIN 2.IMPORTANTASTIK Sa tulong ng concept map, isulat ang mahahalaga at kahanga-hangang impormasyong iyong nalalaman tungkol sa panitikan sa Panahon ng Amerikano,

266

Komonwelt at Kasarinlan. Isulat sa mga blangkong bilog ang impormasyon.

PAUNLARIN: Sa bahaging ito, pauunlarin na ang ang iyong kaalaman sa ibat ibang uri ng panitikan tulad ng Balagtasan, Sarsuwela, Sanaysay, Maikling kuwento, at Dula sa ibat ibang panahon. Ang mga impormasyon, gawain at pagsasanay na nakapaloob sa bawat aralin ay makatutulong upang palawakain pang lalo ang iyong kaalaman sa panitikan at nang sa ganoon ay matuto itong pahalagahan bilang salamin ng ating lahi mula noon, sa kasalukuyan at maging sa hinaharap. Bibigyang-pansin din sa modyul na ito ang pag-aaral tungkol sa wika tulad ng mga pahayag na may opinyon at katotohanan, kaantasan ng pang-uri, ibat ibang paraan ng pagpapahayag, kayarian ng pang-uri, aspekto ng pandiwa at mga pahayag ng pagsangayon at pagsalungat. Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa

Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa loob ng modyul ang panitikan at pangwikang tatalakaying nakapaloob dito. Makatutulong ang grapikong presentasyon na maaaring nakasulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation.

pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 2.1 ng modyul na ito - ang panitikan sa Panahon ng Amerikano. ARALIN 2.1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano I. Panimula at mga Pokus na tanong Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Espaol, edukasyon naman

Ipakilala sa mga mag-aaral ang magiging paksa sa Aralin 1 ang panitikang Balagtasan at Sarsuwela. Ibigay na rin sa kanila ang mga pokus na tanong na masasagot sa pagtalakay sa aralin.

267 Isulat sa katolina o manila paper ang mga Pokus na Tanong para sa aralin na ipasasagot sa mga mag-aaral. Maaaring bigyan ng post it paper ang mga mag-aaral upang dito nila

ang naging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano sa Pilipino. Sa panahon ding ito isinilang ang ilang makatang Pilipino na nagsulat sa Ingles at Tagalog. Naitanong mo na ba kung bakit mahalagang pag-aralan at unawain ang mga akdang pampanitikang Pilipino sa panahon ng Amerikano? Masasalamin ba sa mga akda tulad ng Balagtasan at Sarsuwela ang kulturang Pilipino sa panahong naisulat ang mga ito? Sa araling ito, tatalakayin at tutuklasin natin ang sagot sa mga tanong na ito sa pamamagitan ng ating paglalakbay sa ilang akdang panitikan sa panahon ng

Amerikano at pagsasaliksik sa mga akda ng mga batikang manunulat ng bansa.

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito: Masasagot mo ang mahahalagang tanong, at maisasagawa mo ang inaasahang produkto/pagganap kung uunawain mo ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa modyul na ito: Aralin 2.1: Panahon ng Amerikano Aralin 2.1.1: A. Panitikan: Balagtasan Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan ni Jose Corazon de Jesus B. Wika: Katotohanan at opinyon

Aralin 2.2.2 A. Panitikan: Sarsuwela Walang Sugat ni Severino Reyes B.Wika: Kaantasan ng Pang-uri

III. Mga Inaasahang Kasanayan Narito ang mga kaalaman at kasanayang malilinang sa iyo sa pagtalakay mo sa araling ito:

Bigyan ng sipi ng mga inaasahang kasanayan ang bawat mag-aaral upang sa simula pa lamang ay malaman na ng mga mag-aaral ang kasanayang lilinangin sa kaniya.

268

Aralin 2.1

Mga Kasanayang Pampagkatuto Pag-unawa sa Napakinggan Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan Nakagagawa ng sariling pag-aayos ng mga ideyang pinakinggan Nabubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto Nakapaglalahad ng kahulugan, katangian, at kahalagan ng mga dulang pantanghalan sa buhay ng mga tao/ mag-aaral Pagsasalita Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay pahiwatig Natutukoy sa loob ng pangungusap ang kaantasan ng pang-uri tulad ng: lantay pahambing pasukdol Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at saloobin Nakapagsasadula ng mga akda ng mga dulang pantanghalan (sarsuwela) na nangibabaw sa panahon ng Amerikano Pag-unawa sa Binasa Nasusuri ang ilang uri ng Panitikan batay sa mga katangian nito balagtasan sarsuwela Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng: pagkilala sa kahulugan ng mga salita kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan

Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng genre ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda Naihahambing ang akda sa iba pang uri ng akda batay sa: paksa

269

layon tono pananaw gamit ng salita

Nailalahad ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akdang binasa Naibibigay ang kaugnayan ng akda sa: sarili kapaligiran ibang tao Naipaliliwanag ang mga elemento ng akda Naisasaayos ang mga pangungusap upang makabuo ng mga talatang may kaisahan sa pamamagitan ng pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunod-sunod Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang binasa. Pagsulat Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa: pamantayan pansarili o pansariling karanasan pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagbuo ng dayalogo/ iskrip Nakasusulat ng talata na may wastong paglulugar ng pangunahin at pantulong na kaisipan Tatas Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo. Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggan Estratehiya sa Pag-aaral/ Pananaliksik Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Nalilikom ang mga nakakalap na mga panoorin na namayani

270

sa panahon ng Amerikano Nailalahad ng maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang pananaliksik Nagagamit ang diksyonaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/Internet Nakapagsasagawa ng isang panayam sa mga taong may sapat na kaalaman sa sarsuwela at balagtasan. IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS (Kalakip #2.1.a) V. PANIMULANG PAGTATAYA

Bigyan ng panimulang pagtataya ang mga mag-aaral bago ang pagtalakay sa mga aralin. Sabihin sa kanilang hindi ito makaaapekto sa kanilang marka sapagkat kukuhanin

A. PUZZLE: Hanapin sa loob ng puzzle ang mga salitang may kaugnayan sa

umusbong na mga akda sa Panahon ng Amerikano. Bilugan ang salita ng tamang sagot. G D S A N E L K A E H B A L A S L I U A T N K A D U P L O H A K E A D A S B N G B D A G I A D I A T G T R T I B T T L A C U W I E A I S S T A B N H L A D I D M B K M N T A G A D O O N O N A M

lamang ang dati nilang kaalaman sa magiging paksa. Pagkatapos masagot ng mga mag-aaral ang panimulang pagtataya ay iwasto agad ito upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mga mag-aaral sa magiging aralin. Gawin ito sa pamamagitan ng paggawa ng test result at item analysis.

271

B. PAGPUPUNO: Punan ng wastong panandang pandiskurso ang bawat pangungusap upang mabuo ang diwa nito. 1. ___________________________ si Francisco Baltazar Balagtas ay dapat ngang tanghaling Ama ng Balagtasan. 2. ___________________________ naging makulay ang kanyang buhay nang makilala niya si Maria Asuncion Rivera. 3. Ating _________________________ ang kanyang naiambag sa panitikan at sa edukasyon. 4. May magagawa __________________________ tayo upang maipakitang mahal natin ang ating bayan gaya ni Balagtas. 5. ______________________ nararapat na ipagpatuloy na pag-aralan ang mga tradisyon at kultura para sa susunod na henerasyon.

SUSI SA PAGWAWASTO A. debate balagtasan batutian lakandiwa B. 1. Sa aking palagay 2. kaya lamang 3. bigyang pansin 4. rin 5. sa madaling salita duplo

Sa aking palagay Tungkol sa naniniwala akong

kaya lamang para sa sa madaling salita

walang dudang bigyang-pansin sa dakong huli rin

I.

YUGTO NG PAGKATUTO

Alamin

Sa tulong ng KWHL Sheet na Ano ang Alam mo na ( What do you Know?), Ano ang Nais mong malaman (What do you want to find out?), Paano mo makikita ang nais mong malaman (How can you dind out

Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa loob ng modyul. Makatutulong ang grapikong presentasyon na maaaring isulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation.

272

what you want to learn?), Ano ang iyong natutuhan/naunawaan? (What Did You Learn?), ay subukin mong sagutin ang mga tanong. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos nating pag-aralan ang modyul na ito ay saka mo sagutin ang huling kolum, ang L.Gawin mo ito sa sagutang papel. Gayahin ang pormat.

GAWAIN 2.1.a : KWHL Chart

Masasalamin ba sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng isang bansa sa panahon at lugar na isinulat ito? Patunayan. .

Ano ang alam mo na ? (What do you K ?) Know

Ano ang nais mong malaman?

(What do you W want to find out?)

Paano mo makikita ang nais mong malaman?

(How can you dind out what you want to learn?)

Ano ang iyong natutuhan/ naunawaan? Ang (What did you Learn?)

Kopyahin ang tsart na ito sa isang kartolina o manila paper. Hatiin ang klase sa tatlo. Ang Pangkat 1 ay sasagutin ang unang kolum, ang Pangkat 2 ay ang ikalawang kolum at ang Pangkat 3 ay ang ikatlong kolum. Bigyan ng 5 minuto ang bawat pangkat upang isulat at pag-usapan ang kanilang sagot. Itatala ng kalihim ng bawat pangkat ang kanilang napag-usapan sa isang papel at idikit ito sa kolum na nakatalaga sa kanila. Malalaman ng guro sa bahaging ito kung ano na ang alam ng mga mag-aaral, mga nais pa nilang malaman na kailangang matugunan sa pagtalakay sa aralin at kung paano nila maaabot ito sa sarili nilang pamamaraan.

273

GAWAIN 2.1.b: Hanggang Saan ang Aking Kaalaman? Gamit ang concept map, ibigay ang mga impormasyong iyong nalalaman sa Panahon ng Amerikano.

Maaaring ipagawa ito bilang indibidwal na gawain. Ipasulat ito sa kuwaderno ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng 5 minuto sa pagsagot. Pumili ng ilang mag-aaral na magbabahagi ng kanilang sagot.

Mga Manunulat Panahon ng Amerikano Kultura

Mga Akda

Paunlarin
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang mahahalagang konsepto sa aralin. Huwag kang mag-alala gagawin nating magaan ang pagpoproseso ng iyong pag-unawa. Maligayang araw ng pag-unawa! Dalawa sa mga akdang pampanitikan ang pag-aaralan natin sa bahaging ito

Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin ang Balagtasan. Maaaari ring maglahad muna ng kaunting impormasyon tungkol dito na palalawakin sa pagpapatuloy ng aralin sa tulong ng isang halimbawang akda at mga gawain.

274

ang Balagtasan at Sarsuwela. Simulan natin sa Balagtasan (Aralin 2.1) - na isang uri ng tulang patnigan na may pagtatalo. Lumaganap ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerikano, batay sa mga lumang tradisyon ng masining na pagtatalo gaya

ng Karagatan, Batutian at Duplo. Nagmula sa pangalan ni Francisco Baltazar bilang parangal sa pagdiriwang ng kaniyang kaarawan ang tawag sa Balagtasan. Bago tayo magsimulang talakayin ang araling ito ay nais ko munang malaman mo rin ang mahalagang tanong para sa araling ito: Masasalamin ba sa Balagtasan ang kulturang Pilipino? Patunayan. Narito ang mga gabay na tanong upang masagot mo ito. 1. 2. 3. Ipaliwanag kung ano ang balagtasan. Bakit ito kinagigiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano? May Balagtasan pa ba sa kasalukuyan? Paano ito naiiba sa ibang tulang patnigan? 4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Balagtasan sa ating bansa?

Sagutin mo muna ang mga tanong batay sa iyong dating kaalaman. Sa pagwawakas ng araling ito tingnan natin kung wasto ang naging mga sagot. Upang matiyak na naunawaan mo ang nilalaman ng araling ito, sa pagtatapos ng iyong pagaaral, inaasahang mailalapat mo ang iyong mga natutuhan sa pamamagitan ng pagsulat ng isang argumentatibong editoryal na sumasalamin sa kaugalian ng isang masayang pamilya . Narito ang mga pamantayan kung paano itataya ang gawaing ito: a) malinaw na nailahad ang opinyon sa isyung tinalakay; b) gumamit ng mga ebidensya o patunay upang maging makatotohanan ang sinabi; c) nakitaan ng tiwala sa sarili at kaalaman sa isyu; d) naipahayag ang opinyon sa magalang na paraan; d) napaniwala at nahikayat ang mga mambabasa at e) wasto ang pagkakagamit ng gramatika. Nararamdaman kong sabik na sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin na natin ang tungkol sa Balagtasan

275

Nararamdaman kong sabik na sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin na natin ang tungkol sa mga balagtasan.

Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot. Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay

GAWAIN 2.1.1.a: Pick-up Lines Simulan na natin ang paglalakbay sa mundo ng Balagtasan. Alamin mo muna ang pinagmulan, kahulugan, at katangian ng Balagtasan bilang isang akdang pampanitikan. Bago mo simulan ang pag-aaral tungkol sa Balagtasan, naghanda ako ng isang laro. Ang laro ay pick-up line. Sinagot na ang una para maging gabay mo sa susunod na tanong. Lapis ka ba ? Bakit Kasi nais kung isulat lagi ang pangalan mo sa isip ko 1. Aklat ka ba? 2. Papel ka ba? 3. Table of contents ka ba? 4. Bagyo ka ba? 5. Teleserye ka ba?

pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging konsepto. Maaari itong ipagawang laro sa mag-aaral.

Mahusay ang iyong ginawa. Ano ang napansin mo sa larong ito? Tama! Ito ay ginagamit na paraan ng panunuyo o panliligaw ng kabataan sa kasalukuyan o modernong panahon. Idadaan sa simpleng patanong at ihahambing sa isang bagay ang sinusuyo upang maipahatid ang kaniyang nararamdaman. Pick-up lines ang tawag sa pamamaraang ito ng paghahatid ng damdamin. Noong Panahon ng Amerikano, isang paraang ginagawa ng binata upang ipahayag ang kaniyang pag-ibig sa dalagang

276

nililigawan ay sa pamamagitan ng Balagtasan.

Matapos mong gawin at malaman ang datos, balikan natin ang ating pinag-aralan sa pamamagitan ng paglalagom. Isulat sa papel ang mga sagot.

Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot. Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos

Natutuhan ko na

Naging kawili-wili sa akin ang

Ibig ko pang malaman ang tungkol sa

ay pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging konsepto.

Napakahusay ng iyong ginawa. Ipagpatuloy mo ito. Sa pagkakataong ito ay nais kong malaman kung ano ang iyong nalalaman sa salitang balagtasan. Tingnan natin ang iyong nalalaman sa kasunod na gawain.

277

Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ipagawa nang pangkatan ang bahaging ito. Bigyan ng 5 minuto ang bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Bigyan sila ng kartolina o manila paper na pagsusulatan ng kanilang sagot. Ipagaya ang pormat ng gawain. Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol sa Balagtasan.

GAWAIN 2.1.1.b: Iba Ako Eh! Sa pagkakataong ito ay nais kong malaman kung ano ang iyong nalalaman sa salitang Balagtasan. Tingnan natin ang iyong nalalaman sa kasunod na gawain. Ibigay ang mga katangian ng Balagtasan bilang uri ng panitikan. Balagtasan

_________________ _________________ _________

_________________ _________________ ___________

_________________ _________________ __________

Upang maragdagan ang iyong kaalaman sa Balagtasan, alamin mo ang kaligirang pangkasaysayan o pinagmulan nito. Umpisahan na natin.

Ibigay ito bilang input sa mga mag-aaral.

Babasahin 1: KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG BALAGTASAN (Kalakip 2.1.a) GAWAIN 2.1.1.c: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa 1. Ipaliwanag mo kung ano ang pagkakaiba at pagkakatulad ng Balagtasan sa iba pang uri ng tulang patnigan

Magpalitan ng ideya o opinyon tungkol sa mga katanungan o gawain sa bahaging ito, maaaring sa pamamagitan ng malayang talakayan o pangkatang gawain.

B A L A G T

Pagkakaiba

Duplo Karagatan Batutian

278

A S A N

Pagkakatulad

2. Ang Balagtasan ay isa sa sandigan ng panitikang Pilipino. Paano mo ito mapananatili upang maganyak ang kapwa mo mag-aaral na basahin, palaganapin at pahalagahan ito? 3. Bakit mahalaga ang tauhan, at elemento ng Balagtasan? Sagutin ang kasunod na mga tanong?

BALAGTASAN

Ano-ano ang elemento ng balagtasan?

Bakit mahalaga ang mga tauhan? (Lakandiwa at mambabalagtas)

Bakit mahalaga ang mga element? (sukat,tugma at indayog ) sa Balagtasan?

Hingan ng impormasyon ang mga mag-aaral tungkol sa Balagtasan. Aalamin lamang kung pamilyar ang mga magaaral tungkol dito. Kung walang makapagbibigay ng impormasyon tungkol sa Balagtasan, magbigay ng impormasyon tungkol dito. Sabihing ang tatalakayin ay isang halimbawa nito.

4. Suriin mo ang ginagampanang papel ng mga tauhan sa Balagtasan. Punan ng mga angkop na impormasyon ang kasunod na diyagram. Gawin ito sa sagutang papel.

279

Papel na Ginagampanan sa Balagtasan

Mahusay ang iyong ginagawa.

Ituloy mo lang ito. Huwag kang mag-aalala,

gagabayan ka ng mga aralin sa modyul na ito. Maaari mo nang basahin ang isang halimbawa ng Balagtasan. Unawain mo ito upang masagot/maisagawa ang kasunod na mga tanong at gawain.

Babasahin 2: BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN ni Jose Corazon de Jesus (Kalakip 2.1.a)

280

Pumili ng mga mag-aaral na magbabasa ng Balagtasan. Piliin ang pinakamahusay na tumula. Maaari ring magpanood muna ng video na nagsasagawa ng Balagtasan.

GAWAIN 2.1.1.d: Hanap-Salita Piliin sa Hanay B ang nais ipahiwatig ng mga pariralang nasa Hanay B. Isulat lamang ang letra ng mapipiling sagot at pagkatapos gamitin ito sa pangungusap. Isulat sa sagutang papel ang sagot. Hanay A Hanay B a. tumubo

_____

1. May gatas sa dila 2. Kapatak na luha 3. Hinagpis ko noong akoy

iwan

_____

b. konti
c. mahulog

Gumupit ng mga titik a hanggang f sa isang makulay na papel. Idikit ito sa pisara. Ang mga salita sa Hanay A at Hanay B ay isulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Tumawag ng mag-aaral na sasagot sa gawaing ito. Ipadikit ang titik ng tamang sagot sa bilang na nakatalaga sa kaniya. Itama kung mali ang naging sagot ng mag-aaral. Sagot: 1. e 2. b 3. d 4. a 5. f

_____

d. matinding lungkot
_____ 4. Ang binhi ng isang halaman ay sumupling

e. mahusay bumigkas
f. nakaistorbo

_____

5. Halakhak ay
nakabubulahaw

GAWAIN 2.1.1.e: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Sagutin mo ang mga tanong na batay sa iyong pag-unawa. 1. Bakit iisa lamang ang nagugustuhan nina Paruparo at Bubuyog?

281

Alamin ang antas ng pag-unawa ng mga mag-aaral sa binasang balagtasan. Maaaring hatiin sa apat na pangkat ang klase. Bigyan sila ng 10 minuto upang pag-usapan ang mga opinyon nila sa bawat tanong. ng Ang mga bilang 1 at 2 ay para sa Pangkat 1, bilang 3 at 4 sa Pangkat 2, bilang 5 at 6 sa Pangkat 3, at bilang 7 sa Pangkat 4. Pumili ng lider na magbabahagi sa kanilang napag-usapan.

2. Makatuwiran ba ang pagmamatuwid ng nagtatalong mga makata? Patunayan. 3. Sa iyong pagsusuri sa Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan, kaninong panig ang matuwid at dapat na panigan? Bakit? 4. Paanong binigyan ng pagwawakas o paghatol ng lakandiwa ang Balagtasan? Sang-ayon kaba sa kaniyang hatol? Bakit?

Paruparo Bubuyog

Ang higit na matimbang sa inyong dalawa ay si

5. Naging maayos ba ang paghahanay ng mga pagpapaliwanag at pangangatwiran ng dalawang nagtatagisan ng talino sa paksang kanilang pinagtatalunan? Magtala ng mga patunay. 6. Ihambing mo ang panliligaw ng mga binata sa dalaga noon sa kasalukuyang panahon. Gamitin ang Fan Fact Analyzer. Gawin ito sa iyong sagutang papel. Gayahin ang pormat

Pagkakatulad at pagkakaiba ng panliligaw ng mga binata sa dalagahan noon sa ngayon

7. Paano ka makatutulong sa pagpapanatili ng Balagtasan upang maganyak ang kapwa mo mag-aaral na basahin, palaganapin, at pahalagahan ito?

Pagkaibaang nilalaman ng aralin sa panitikan, Pagkaiba Matapos mong mapag-aralan magtungo 282

Pagkatapos ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan sa mga mag-aaral. Bigyan ng 10 minuto ang mga mag-aaral sa gawaing ito.Isulat ito. Gayahin ang

naman tayo sa wika ang pagbibigay ng katotohanan at opinyon. Ang Balagtasan ay masining din na paraan sa paglalahad ng katotohanan at opinyon. Basahin mo ang ilang impormasyon tungkol dito. Babasahin 3: KATOTOHANAN AT OPINYON (Kalakip 2.1.c) GAWAIN 1.1.e: Katotohanan O Opinyon

Sagutin kung ang sumusunod ay katotohanan o opinyon.

1. Ang mga kaugaliang tulad ng bayanihan, pagmamano, pagsagot ng po at opo, at pagtanaw ng utang na loob ay tanging sa Pilipinas lamang makikita. 2. Sa aking palagay likas na mapagmahal sa kaniyang pamilyang kinagisnan ang mga Pilipino. 3. Ayon kay Adrian Eumagie, 2012, sa makabagong panahon ngayon, ang kaugalian ng Pilipino ay nananatiling mayaman sa bawat isa sa atin. 4. Para sa akin ang mga kaugaliang Pilipino ang pinakasentro ng paghubog sa isang tao at maaaring maging isang sandigan ng isang bansa at mamamayang tumatahak sa matuwid na landas. 5. Kung ako ang tatanungin, ang mga kaugaliang Pilipino ay nararapat na panatilihin at maipagpatuloy hanggang sa susunod na henerasyon.

Mahusay, nagawa mong mabuti ang iyong gawain.Madali lang hindi ba? Kayangkaya mo nang kilalanin kung alin ang opinyon at katotohanan batay sa mga halimbawa at pagsasanay na tinalakay. Matapos mong maunawaan ang gramatika (opinyon at katotohanan) ay maaari mo nang sagutan ang susunod na gawain na magtataya sa iyong naging pag-unawa sa aralin.

283

GAWAIN 1.1.f: Dugtungan Punan mo ng angkop na salita ang bawat patlang upang mabuo ang diwang ipinahahayag ng mga pangungusap at upang masagot mo ang mga tanong.

Ibigay ang panuto ng gawain. Ibigay ang pamantayan sa mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paano itataya ang kanilang gawain. Ipasulat ang Gawain sa dyornal. Maaaring pumili ang guro ng ilang mahuhusay nagawa ng bata at ibahagi sa klase.

Bahagi na ng kuturang pilipino ang _________________ at ______________________ bilang parangal sa mga ______________________. Ipinakikita nito kung gaano natin _____________________________ ang mga ________________________. Masasalamin din ang ________ ________ ng ating mga ninuno sa paghabi ng magkakatugman_____________________ at pagbigkas nang may _____________________.

Mahusay. Matapos mong masagutan ang ating aralin, ngayon naman ay maaari ka nang maglapat ng iyong kaalaman na natutuhan. Bilang pangwakas na gawain para sa bahaging ito, maaari ka na ring gumawa o sumulat ng isang editoryal na argumentasyon na may kaugnayan sa kaugaliang Pilipino bilang sandigan ng isang pamilyang Pilipino at ng bansa. Ikaw ay tatasahin sa sumusunod 1) lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari, 2) malikhain at masining ang presentasyon, 3) maikli at nakakakuha ng interes ang pamagat 4) malinaw na naipahayag ang argumento sa editoryal. Binabati kita sapagkat natapos mo na ang iyong gawain sa katatapos na aralin. Ngayon ay handa ka ng tuklasin at palawakin ang iyong kaalaman sa aralin na tungkol sa akdang pampanitikan na Sarsuwela na namayani noong Panahon ng Amerikano. Sa araling ito ay matutunghayan natin ang sarsuwelang Walang Sugat na isinulat ni Severino Reyes. Ito ay isang melodrama o komedyang binubuo ng tatlong yugto at tungkol sa damdamin ng tao tulad ng pag-ibig, galit, paghihiganti, kalupitan, paghihimagsik

Ipakilala sa mga mag-aaral ang aralin. Maaaring sa pamamagitan ng halimbawa ng video ng isang dula (kahit ang bahagi lamang) na panonoorin nila sa loob ng limang minuto. Batay sa pinanood, hingan ng ideya ang mag-aaral sa magiging paksa sa aralin.

284

o kayay mga suliraning panlipunan at pampolitika noong Panahon ng Espaol . Ang kathang pantanghalang ito ay naiiba sa mga dramang napapanood mo sa kasalukuyan dahil may mga bahagi o diyalogong inaawit dito. Noon, isang mabisang kasangkapan sa pagpapahayag ng isipin at damdaming makabayan ang sarsuwela. Isinisigaw nito ang pagmamahal sa bayan at paghihimagsik laban sa mga mananakop na dayuhan, tulad ng akdang babasahin mo na pinamagatang Walang Sugat ni Severino Reyes. Sa bahaging ito, tatalakayin natin ang tungkol sa sarsuwela. Bukod dito, pag-aaralan natin ang kaantasan ng pang-uri upang masagot mo kung masasalamin ba sa sarsuwela ang kalagayang panlipunan sa panahon ng

Ibigay ang mga gabay na tanong sa mga mag-aaral na maaaring nakasulat sa pisara, kartolina o manila paper. Maaaring maging masining sa paglalagay ng mga tanong na ito sa kartolina o manila paper. Pangkatin ang klase sa tatlo at ipasagot ang mga gabay na tanong na ito. Bigyang laya ang bawat pangkat sa ng pagpili ng point estratehiyang kanilang gagamitin. Sa pamamagitan power presentation ay ipakita ang Hayaang nakapaskil ang mga gabay nanakadikit tanong na sa mga larawan ng manunulat. Maaari ring angito mga pisara hanggang sa kartolina pagtatapos ng aralin. Sabihing larawan sa pisara, o manila paper. Ang magiging akda ay gabay ito para sa mga susunod na papel gawain ngnakahiwalay may kaugnayan nakasulat sa isang makulay na na na sa aralin. o nakadikit sa pisara. Tumawag ng mag-aaral na nakapaskil magdidikit ng pamagat ng akda sa tapat ng larawan ng manunulat. Maaari itong gawing palaro. Sagot: 1. Jose Corazon De Jesus Isang Punongkahoy (f)

Amerikano? Narito ang mga gabay na tanong na iyong sasagutin. Mga Gabay na Tanong 1. Ano ang Sarsuwela? 2. Bakit ito kinagiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano? 3. May Sarsuwela pa ba sa kasalukuyan? Patunayan. 4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Sarsuwela? 5. Masasalamin ba sa Sarsuwela ang kulturang Pilipino? Ipaliwanag. Simulan natin ang pag-aaral ng Sarsuwela sa pamamagitan ng pagpili sa sumusunod na mga pangalan na nakilala bilang manunulat at ang kanilang mga akdang naisulat.

GAWAIN : 2.1.1 f: Akda Ko, Tukuyin Mo Nasa larawan ang mga taong may kinalaman sa kasaysayan ng panitikan sa Pilipinas na namayani hanggang sa kasalukuyan. Hanapin mo sa kabilang hanay, Hanay B, ang akdang isinulat ng mga manunulat sa Hanay A. Isulat sa sagutang papel ang sagot.

Hanay A 285

Hanay B

2. Severino Reyes Walang Sugat (a) 3. Aurelio Tolentino- Kahapon, Ngayon at Bukas (c)

Inaasahan kong nasagot mo nang wasto ang tanong. Kung hindi naman ay huwag kang mag-alala sapagkat layunin ng araling ito na sa sariling sikap at tiyaga ay mahanap mo ang tamang kasagutan. Ang huling bahagi ay sa iyo nakabatay. Subukin mo ang dating kaalaman sa paksang tatalakayin.

286

Babasahin 1: ALAM MO BASEVERINO REYES (Kalakip 2.1.a)

Matapos mong mabasa ang tungkol kay Severino Reyes, ngayon naman ay ating alamin ang tungkol sa kasaysayan ng Sarsuwela.

Babasahin 2: ALAM MO BA ANG SARSUWELA (Kalakip 2.1.b)

Magbigay ng input sa mga mag-aaral tungkol sa talambuhay ni Severino Reyes. Maaaring ipakita muna ang kaniyang larawan na nakadikit sa pisara, kartolina, manila paper o kaya naman ay ipakita gamit ang power point presentation. Tanungin ang mga mag-aaral kung kilala nila ito. Tanungin muna sila sa nalalaman nilang impormasyon tungkol sa manunulat bago magbigay o magdagdag ng impormasyon tungkol sa kaniya. Gumawa ng concept map, webbing, word mapping o iba pang estratehiya na gagamitin sa pagbibigay ng impormasyong nalalaman ng mag-aaral tungkol sa wika. Maaaring tumawag ng mga mag-aaral o kaya naman ay gawing pangkatang gawain. Pagkatapos ng paglalahad ng mga mag-aaral, ang guro naman ang magbibigay ng Bago pa man ang pagpapabasa, mauna nang bigyan ng impormasyon tungkol sa Sarsuwela. kopya ang mga mag-aaral ng akdang ito. Maaari rin namang ipasaliksik ito sa kanila. Pumili ng ilang mag-aaral na magsasagawa nang masining na pagbasa o kaya naman ay pagsasadula sa nilalaman nito.

Babasahin 3: WALANG SUGAT (Kalakip 2.1.c)

GAWAIN 2.1.1 h HANAP SALITA Panuto: Ibigay ang hinihingi ng sumusunod na mga salitang nasa kahon. Pagkatapos, gamitin mo ito sa pangungusap. Hanay A _____ 1. pagkasiphayo _____ 2. sumisimsim Hanay B a. sinisinta b. kalungkutan

287

Isulat ang gawaing ito sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari itong gawing speed test. Pangkatin ang klase sa apat. Bigyan ang bawat pangkat ng kalahating bahagi ng kartolina na pagsusulatan ng kanilang sagot (titik lamang) at ng pentel pen. Bigyan sila ng 5 minuto sa pagsagot at pagsulat. Kapag tapos na ang 5 minuto ay ipapaskil na sa pisara ang kanilang mga sagot. Ang makakuha ng pinakamaraming wastong sagot ang nanalong pangkat. Sagot: 1. b 5. d 9. c 2. a 6. e 10. k

_____ 3. kaparangan _____ 4. malumbay _____ 5. dalit _____ 6. maglilo _____ 7. magahis _____ 8. makitil _____ 9.aglahiin _____ 10. pagbabata

c. apihin d. awit- panalangin e. magtaksil f. malungkot g. mamatay h. mapahamak i. magapi j. kabukiran k. pagtitiis

GAWAIN 2.1.1.I STORY BOARD Pagkatapos mong sagutan ang pagsasanay sa talasalitaan ay dumako na tayo sa kasunod na Gawain.Ibuod mo ang Sarsuwela sa tulong ng sumusunod na story board. Piliin mo sa kasunod na mga pangyayari. Isulat ang tamang letra sa loob ng kahon ayon sa pagkakasunod- sunod. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. a. Sugatang dumating si Tenyong sa kasal.

Bigyan ng kopya ng gawaing ito ang bawat mag-aaral. Ipagawa ito bilang indibidwal na gawain. Bigyan sila ng 5 minuto sa pagsagot. Pagkatapos ay pumili ng mag-aaral na magbabahagi ng kanilang naging sagot.

b. Naisipan ni Julia na tumakas at pumunta sa kinaroroonan ni Tenyong. c. Binuburdahan ni Julia ang panyong ibibigay kay Tenyong. d. Ipinagkasundo ni Juana si Julia kay Miguel. e. Namatay si Kapitan Inggo dahil sa sobrang palo na dinanas.

f. Sinulatan ni Julia si Tenyong at ibinalita ang pagkamatay ni Kapitana Putin at pagpapakasal niya kay Miguel. g. Matapos ang kasal ay bumangon si Tenyong at ang lahat ay napasigaw ng Walang Sugat. h. Ibinilin ni Tenyong na darating siya sa araw ng kasal ni Julia. i. j. Hinuli ng mga boluntaryo ng Sta. Maria si Kapitan Inggo. Si Tenyong at ang mga kalalakihan ay humandang makipaglaban upang mapalaya ang Inang-bayan.

288

GAWAIN 2.1.1.j: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Sagutin ang mga tanong namay kaugnayan sa binasang akda upang masukat natin kung naunawaan mo ang nilalaman nito.

Gamit ang UTS (Ugnayang Tanong-Sagot), magkaroon ng malayang talakayan sa klase tungkol sa akda sa tulong ng mga tanong.

1. Bakit hindi agad inamin ni Julia na kay Tenyong ang panyong kaniyang binurdahan? 2. Ano ang nangyari sa tatay ni Tenyong na si Kapitan Inggo? Ano-anong pagpapahirap ang naranasan niya sa kamay ng mga prayle? 3. Isulat ang mga katangian ng mga tauhan sa akda. Gayahin ang pormat sa sagutang papel.

WALANG SUGAT 289 JULIA TENYONG LUKAS JUANA

4.Gamit ang Venn Diagram, ipakita ang pagkakatulad at pagkakiba ni Julia sa

kababaihan sa kasalukuyan. Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang pormat.

KABABAIHAN SA KASALUKUYAN

JULIA

Pagkakatulad

Pagkakaiba Pagkakaiba

290

5. Tama ba ang ginawa ng ina ni Julia na ipagkasundo nito ang anak sa isang lalaking mayaman ? Kung ikaw ang nasa sitwasyon ni Julia, papayag ka ba sa pasiya ng iyong ina? Bakit?. 6. IIarawan ang namayaning damdamin sa Tagpo II. 7. Angkop ba ang pamagat na Walang Sugat sa akda? Bakit? 8. Tama ba na magtanim ng galit si Tenyong sa mga pari? Ipaliwanag. Mahusay ang iyong ginawa. Madali mong naunawaan ang simulang bahagi ng aralin. Alamin mo naman ang kaligirang pangkasaysayan ng Sarsuwela na namayani sa Panahon ng Amerikano. Gagabayan ka sa iyong pag-aaral ng sumusunod na gabay na mga tanong. Mga Gabay na Tanong 1. Ano ang Sarsuwela? 2. Bakit ito kinagiliwan mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano? 3. May Sarsuwela pa ba sa kasalukuyan? Paano ito naiiba sa ibang akdang pampanitikan? 4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Sarsuwela bilang bahagi ng panitikang Pilipino? 5. Suriin ang kultura o kalagayang panlipunang masasalamin sa akdang Walang Sugat. 6. Kung ikaw ay kabataan na nabuhay sa Panahon ng Amerikano, paano mo maipakikita ang pagmamahal sa bayan? 7. Sa pagwawakas ng gawain mo sa bahaging ito, maibibigay mo na ang iyong damdamin sa dulang pantanghalang binasa mo. Gawin ito sa dyornal. Gayahin ang pormat sa sagutang papel

Magkaroon ng pagtalakay sa mga bilang 1-6 sa mga mag-aaral. Maaari itong ipagawang pangkatang gawain sa mga mag-aaral upang mas mapabilis ang pag-unawa sa paksang tinalakay.

Ibigay na indibidwal na gawain ang bahaging ito. Pumili ng ilang mag-aaral na magbabahagi. Hayaan lamang ang mga may nais na magbahagi.
PAGSULAT Ituloy mo ang pahayag Habang binabasa ko ang sarsuwela akoy , dahil akoy . kaya nais kong maging ___________________________________________________________________

291

Mahusay! Ngayon ay unti-unti mong nauunawaan ang daloy sa ating aralin. Nakatulong ba ang mga salitang naglalarawan na ginamit ng may-akda sa binasang Sarsuwela? Marahil ay napansin mo na iba-iba ang antas ng pang-uri na ginamit ng mayakda upang higit niyang maikintal sa isipan ng mambabasa ang imahe na nais niyang iwanan sa isipan . Suriin natin ang ilan sa mga ito. Babasahin 4: KAANTASAN NG PANG-URI (Kalakip 2.1.d) Paghusayin mo pa ang iyong kaalaman sa wika. Magsanay Tayo. Pagkatapos mong malaman ang mga impormasyon sa kaantasan ng pang-uri, ngayon ay susubukin natin ang iyong kaalaman. Isulat sa sagutang papel ang kaantasan ng pang-uri na sinalungguhitan sa bawat pangungusap. (lantay, pahambing o pasukdol). ______________ 1. Tunay na bayani ng makabagong siglo si Kesz. ______________ 2. Si Kesz ay sikat na sikat na kabataang simbolo ng pag-asa. ______________ 3. Kami ay ubod saya sa tagumpay na kaniyang natamo. ______________ 4. Siya ang pinakabatang boluntaryong tumutulong sa Dynamic Teen Company ni Peaflorida. ______________ 5. Di- gaanong magkapalad ang naging karanasan ni Kesz sa ibang kabataan ngayon. ______________ 6. Tunay na huwaran ang kabataang tulad ni Kesz Valdez. ______________ 7. Magkasingganda ng hangarin si Efren at si Kesz sa kanilang gawain. ______________ 8. Buhay man niya ay salat sa karangyaan at dunong ngunit hindi niya ipinagkait ang lakas niya upang matulungan ang mga kabataan na naliligaw ng landas.

Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kaantasan ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan. Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa panguri. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa pamamagitan ng power point presentation. Hingan ng sariling halimbawa ang mga mag-aaral sa bawat

kaantasan bago ang mga gawaing kaugnay ng araling ito. SUSI SA PAGWAWASTO 1. Pasukdol 2. Pahambing 3. Pasukdol 4. Pasukdol 5. Pahambing 6. Pasukdol 7. Pahambing 8. Lantay 9. lantay 10. lantay

292

_______________9. Sa gulang na tatlo, namalimos si Kesz gaya ng ibang mga batang lansangan at nagkalkal ng mabahong basura para makahanap ng anumang bagay na may halaga na maaaring ibenta upang suportahan ang kaniyang pamilya. _____________ 10. Si Kesz ay may mabuting kalooban gaya ng kaniyang guro na si Efren Peaflorida.

Nasagutan mo lahat ang iyong gawain sa pagsasanay na ito. Kung hindi naman ay okey lang. Gagabayan ka ng araling ito sa paglinang pa ng iyong kaalaman. Magkaroon ka naman ng paglalagom kung ano ang iyong naunawaan sa pinag-aralan sa araling ito. Mahalagang pag-aralan ang mga bahagi ng panalita na nagbibigay-turing sa

pangngalan o panghalip at ang pagbibigay ng paghahambing o pagtutulad nito batay sa kaantasan ng pang-uri sapagkat nagiging mabisa ang pagsasalaysay at paglalarawan sa mga tauhang karaniwang ginagamit sa isang sarsuwela. Ngayon ay maaari mo ng gawin ang gawaing aking inihanda. GAWAIN 2.1.1 L ILAGOM MO

Ipaliwanag ang gawaing ito sa bawat pangkat. Gawin itong paglalagom para sa pagtalakay sa wika. Bibigyan ng tatlong minuto ang mga mag-aaral bilang sintesis sa araw na ito.
Bakit mahalagang gamitin ang kaantasan sa paglalarawan?

293

Pagnilayan at Unawain Upang malaman natin kung lubos mo nang naunawaan ang ating pinag-aralang akda, balikan natin ang mahalagang tanong na sumasalamin ba sa sarsuwela ang kulturang Pilipino gamit ang pinasidhing anyo ng pang-uri? Patunayan. Isulat sa salamin (mirror graphic organizer) ang iyong sagot.

Bigyan ng limang minuto ang bawat mag-aaral sa pagsagot sa bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi ng kanilang naging sagot sa gawaing ito.

GAWAIN 2.1.1 L SALAMININ MO

SARSUWELA SALAMIN NG KULTURANG PILIPINO

Napatunayan mo na ang sarsuwela ay larawan ng kulturang Pilipino, bukod dito isa pa sa mga tulong upang higit na masalamin ang kalagayang panlipunan. Nakatulong ba ang mga kaantasan ng pang-uri upang mapalabas ang kulturang Pilipino upang makapaglarawan ng mabisa? Binabati kita at ilang hakbang na lamang ay tapos na ang iyong paglalakbay. Upang matiyak natin na naunawaan mo ang aralin, nais kong magsaliksik ka ng isang dula

294

na naglalarawan ng

kalagayang panlipunan, kaugalian at paniniwala ng pamilyang

Pilipino. Suriin mo ito. Ibuod at ipaliwanag kung paano inilarawan dito ang mga nabanggit sa itaas.

Pagnilayan at Unawain
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mataya natin kung tama ang pagkaunawa mo sa mahahalagang konsepto na nakapoob sa buong aralin- Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano. Muli, sagutin mo ang mahahalagang tanong na ito. Inaasahan kong kung may mali ka mang konsepto, ay naitama na natin ang mga ito sa tulong ng ibat ibang gawaing iyong pinagdaanan. 1. Bakit umusbong ang panitikang Pilipino noong Panahon ng Amerikano? 2. Bakit mahalagang unawain/pag-aralan ang mga akdang pampanitikan sa panahon ng mga Amerikano? 3. Tunay bang salamin ng kultura angmga akdang pamapanitkan? Patunayan. Sagutin mo ang mga nabanggit na tanong sa paraang patalata. Maging matapat ka sa iyong pagsagot dahil dito ko malalaman kung dapat na tayong magpatuloy sa susunod na aralin, o balikan pa ang ilang gawain upang sa gayoy magkaroon ka ng malalim na pag-unawa sa nilalaman ng araling ito. Makatutulong sa iyo kung sasagutin mo pa ang Gawain sa ibaba/kabilang pahina.

Sa pamamagitan ng solo o pair sharing , pagsama-samahing muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang isahan ang tsart. Pagkatapos itong masagot ng mag-aaral, kumuha sila ng kapareha sa kanilang kapangkat, sila naman ang magbahaginan. Bigyan sila ng limang minuto upang gawin ang bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi sa kanilang napag-usapan. Bigyan ng 60 minuto ang mag-aaral upang isagawa ang gawaing ito. Maaari itong ipagawa bilang pangkatang gawain. Ang sitwasyon ay maaaring nakasulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Pagkatapos ng pagsulat ay makipagpalitan sa iba pang pangkat at hingan ng feedback ang kanilang ginawa. Magbigay rin ng sariling feedback sa bawat pangkat ang guro. Maaaring pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay papiliin ng tanong na maaaring sa pamamagitan ng palabunutan na kanilang ipaliliwanag. Maaari silang gumamit ng anomang masining na pamamaraan na ibig nila. Bigyan lamang sila ng 7 minuto upang pag-usapan ito. Ang ibang pangkat ay maaari pang magdagdag ng

295

tanong sa bawat pangkat na nagbahagi ng kanilang napag-usapan.

Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot sa iyong dyornal.

PAGSULAT SA DYORNAL Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot sa Journal

PAUNAWA: Pagkatapos ng bahaging ito ay muling ipasagot sa mga mag-aaral ang Kahon ng Hinuha sa unahang bahagi ng araling ito.

PAGSULAT Sa araw na ito naunawaan ko na ____________________________________________________________ ___________________________________________________________ Natatandaan ko na natuwa ako sa na ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ Ngayong araw na ito, maipagmamalaki kong natutuhan ko ang/ ang mga _____________________________________________________________ ____________________________________________________________

Indibidwal na ipagawa ang bahaging ito sa mga mag-aaral. Tumawag ng mga mag-aaral na nais magbahagi ng kanilang sagot.

_
Marahil ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa balagtasan at sarsuwela. Gayundin, natutuhan mo na ang kahalagahan ng malikhain at mapanagutang

296

paggamit ng wika sa pamamagitan ng pag-unawa sa pagkakaiba ng katotohanan o opinyon at kaantasan ng pang-uri. Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa mo ay higit na lumawak at lumalim ang iyong pag-unawa. Paalala lamang na muli mong balikan ang Kahon ng Hinuha sa unahang bahagi ng araling ito, at dugtungan mo na ang huling pahayag sa labas ng kahon upang matiyak mo kung nauunawaan mo talaga ang araling ito. Maraming salamat.

Ilipat
Sa mga natutuhan mong mga araling pampanitikan at pangwika ay natitiyak kong kayang-kaya mong maisagawa ang Inaasahang Produkto- ang makasulat ka ng iskrip at diyalogo ng isang dula na sumasalamin sa pamilyang Pilipino. Bago iyan, nakatitiyak ako na makatutulong sa iyo ang karagdagang kaalaman na ito tungkol sa Inaasahang Produkto ang pagsulat ng iskrip at diyalogo ng isang dula. Atin pang ipagpatuloy at alamin naman kung ano ang iskrip at Diyalogo. Simulan na natin. Babasahin 4: ANG ISKRIP AT DIYALOGO (Kalakip 2.1.d)

Ang gawaing ito ay kailangang nabanggit na sa mga magaaral sa pagsisimula pa lamang ng aralin upang makapaghanda ang mga mag-aaral. Gawing pangkatang gawain ang bahaging ito. Ibigay sa kanila ang situwasyon at muling ibigay ang pamantayan sa pagmamarka upang malaman nila kung paano magkakaroon ng pagtataya sa kanilang gawain.

Babasahin 5: MGA PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA SA PAGSULAT NG Iskrip at Diyalogo (Kalakip 2.1.e)

Nakumpleto mo na ang araling ito. Bago ka dumako sa susunod na aralin, Bakit hindi mo subuking itaya ang iyong mga natutuhan? Maaari mo ng sagutan ang pangwakas na pagsusulit upang matiyak natin kung sapat na ang iyong kahandaan. Simulan mo na.

297

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT

Ibigay ang pangwakas na pagtataya sa mga mag-aaral. Ipasulat ito sa kanilang sagutang papel. Tsekan agad ang pagtatayang ito upang maitaya ang naunawaan ng mga magARALIN 2.1: Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt
Bilang ng Sesyon: 10

aaral.

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong

Pokus na tanong para sa Aralin 2.1: Malaya ba sa pagsulat ang mga manunulat sa panahon ng Komonwelt?

Mahahalagang Konsepto para sa Aralin 3.1: Lalo pang sumigla at tumaas ang panitikan sapagkat Wikang Pambansa ang ginamit na midyum sa pagsulat, dumami rin ang mga manunulat sa panahon ng komonwelt.

Dahil sa pagkakaroon ng kalayaan ng mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt, naging inspirasyon sa kanila ang pagsulat ng mga akdang mananatili o tatatak sa isipan ng mga mambabasa kaya naman bukod sa aral na mapupulot sa akda, ginawa rin nila itong mas masining gamit ang mga kaugnay na wika tulad ng ibat ibang paraan ng pagpapahayag at kayarian ng pang-uri. II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito Aralin 2.1- Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt Aralin 2.1.1 a. Panitikan:Sanaysay (Talumpati) Wikang Pambansa ni Manuel L. Quezon

Bakit mahaIaga ang gramatika sa pagsulat noong Panahon ng Komonwelt?

Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral. Maaari itong nakasulat sa kartolina o manila paper na nakapaskil sa pisara. Maaaring bigyan ng post-it paper ang mga mag-aaral na pagsusulatan nila ng kanilang sagot. Idikit ito sa ilalim ng bawat pokus na tanong. Hayaan itong nakapaskil na makikita ng mga mag-aaral hanggang sa pagtatapos ng pagtalakay sa buong modyul na ito. Pumili ng ilang mag-aaral nmagpapaliwanag ng kanilang sagot. Huwag munang ibigay ang tamang sagot sa mga mag-aaral. Hayaang sila ang makatuklas sa wastong sagot sa pag-aaral sa modyul.

Ibigay sa mga mag-aaral ang saklaw ng aralin upang mapaghandaan na ito ng mga mag-aaral. Maaaring imungkahi na sa mga mag-aaral na maaari na rin silang magsaliksik sa magiging aralin upang magkaroon na sila ng paunang kaalaman sa mga paksa.

298

b. Wika: Ibat ibang paraan ng pagpapahayag Aralin 2.1.2 a. Panitikan: Maikling Kuwento Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes b. Wika: Kayarian ng Pang-uri

III. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 2.1 Mga Kasanayang Pampagkatuto ARALIN 2.1 Pakikinig Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong pinakinggan Naisasalaysay ang magkakaugnay na pangyayari sa napakinggan Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita Naiuugnay ang pinapaksa ng nagsasalita sa iba pang paksa at karanasan Nakabubuo ng makabuluhang tanong batay sa napakinggan Napalalalim ang pag-unawa sa diskursong pinakinggan sa pamamagitan ng pagsusuri sa nilalaman nito Nabubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan tungo sa iba pang anyo (transcoding)

BigyanPakikinig ng sipi ang mga mag-aaral ng mga kasanayang pampagkatuto upang malaman na ng Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong pinakinggan mga mag-aaral ang kasanayang lilinangin sa kanila. maging Naisasalaysay ang mga magkakaugnay na sa pangyayari Dito ay maaaring handa ang mag-aaral sa napakinggan bawat araling tatalakayin sapagkat alam nila ang Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin inaasahan sa kanila. ng nagsasalita
Naiuugnay ang pinapaksa ng nagsasalita sa iba pang paksa at karanasan Nakabubuo ng makabuluhang tanong batay sa napakinggan

Mga Kasanayang Pampagkatuto

Napalalalim ang pag-unawa sa diskursong pinakinggan sa pamamagitan ng pagsusuri sa nilalaman nito Nabubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan tungo sa iba pang anyo (transcoding) Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga ideyang pinakinggan Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita sa pagpapahayag ng sariling puna Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa mga inaakalang maling pananaw o impormasyong napakinggan at teksto

Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga ideyang pinakinggan Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita sa pagpapahayag ng sariling puna Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa inaakalang mga maling pananaw o impormasyong napakinggan at teksto

299

Pagsasalita Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay at katwiran Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa ibat ibang sitwasyon Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin Pag-unawa sa Binasa Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisipang nakasaad sa binasa Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto

Pagsasalita Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay at katuwiran Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa ibat ibang Sitwasyon Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin Pag-unawa sa Binasa Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisipang nakasaad sa binasa Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto

Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa: sarili ibang tao Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan at katangian ng mga ito 1. Sanaysay Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan ng pagpapaikli ng paksa Nasusuri ang layunin ng paksa Naipaliliwanag ang tema o kaisipang nakapaloob sa sanaysay Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang katangian ng bawat isa Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa: sarili ibang tao Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan at katangian ng mga ito: 3. Sanaysay Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan ng pagpapaikli ng paksa Nasusuri ang layunin ng paksa Naipaliliwanag ang tema o kaisipang nakapaloob sa sanaysay Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang katangian ng bawat isa Naipahahayag ang magandang kaisipang nais

300

Naipahahayag ang magandang kaisipang nais ipabatid ng may-akda sa kaniyang isinulat

ipabatid ng may-akda sa kaniyang isinulat 4. Maikling kuwento Naipaliliwanag ang mga a elemento ng maikling kuwento Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga kilos o gawi ng mga tauhan Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at pahiwatig na ginamit sa akda Naibubuod ang binasang akda Pagsulat Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino sa pagsulat ng talata Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: depinisyon paghahalimbawa paghahawig o pagtutulad Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan sa pamamagitan ng: pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunod-sunod paggamit ng mga ekspresiyong transisyunal paglalahad ng mga pangungusap nang may magkatulad na pagkakabuo Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo ng komposisyon Nagagawang kawili-wili ang panimula ng komposisyon sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag napapanahong sipi o banggit Nawawakasan ang komposisyon nang may pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng: Pagbubuod

2. Maikling kuwento Naipaliliwanag ang mga elemento ng maikling kuwento Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga kilos o gawi ng mga tauhan Nabibigyang-kahulugan ang mga simbolo at pahiwatig na ginamit sa akda Naibubuod ang binasang akda Pagsulat Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino sa pagsulat ng talata Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa: pagbibigay ng depinisyon paghahalimbawa paghahawig o pagtutulad Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan sa pamamagitan ng: pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunod-sunod paggamit ng mga ekspresiyong transisyunal

paglalahad ng mga pangungusap nang may magkatulad na pagkakabuo Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo ng komposisyon Nagagawang kawili-wili ang panimula ng komposisyon sa pamamagitan ng isang: kaakit-akit na pahayag napapanahong sipi o banggit Nawawakasan ang komposisyon nang may

301

pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng: pagbubuod makabuluhang obserbasyon Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri ng paglalahad Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng sanaysay Nakapipili ng isang napapanahong paksa Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay na ideya at impormasyon Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng paksa Nakabubuo ng isang: makatawag-pansing simula mabisang wakas Tatas Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa panitikan Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos ang nalikom na mga impormasyon sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/internet

makabuluhang obserbasyon

Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri ng paglalahad Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng sanaysay Nakapipili ng isang napapanahong paksa Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay na ideya at impormasyon Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng paksa Nakabubuo ng isang: makatawag-pansing simula mabisang wakas Tatas Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo Pakikitungo sa Wika at Panitikan Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa panitikan Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/Internet

302

IV.

Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1 Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt

a. Panitikan: Sanaysay b. Wika: Ibat Ibang Paraan ng Pagpapahayag Mini-museum o eksibit

a. Panitikan: Maikling Kuwento b. Wika: Kayarian ng Pang-uri

Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging gabay ng guro at mag-aaral sa pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila paper o kartolina. Talakayin ang mga araling nakapaloob sa araling ito.

V. Panimulang Pagtataya ( para sa Aralin 2.1) Unang Bahagi Panuto: Ibigay ang magkaibang katangian ng dalawang uri ng sanaysay. (Para sa bilang 1 4. Sanaysay

Pormal
Magkaibang katangian:

Pamilyar

Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya para sa aralin. Sabihin sa kanilang kukuhanin lamang ang dati nilang kaalaman sa magiging paksa. Pagkatapos masagot ng mga mag-aaral ang panimulang pagtataya ay tsekan agad ito upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mga mag-aaral sa magiging aralin.

____________________________________________ ____________________________________________ ________

Ikalawang Bahagi Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na bahagi ng teksto upang masagot ang kasunod na mga tanong.

303

Ang matandang babae ay di nakasagot. Babae palibhasa at ina ng nag tatanong na dalaginding ay natarok na kapagkaraka ang lagay ng kalooban ng kaniyang anak. Si Irene ay hindi nga sasalang ginugulo noon ng mga suliranin ng puso. Umiibig, di sasalang siyay umiibig. Hindi, ang tiyak na sagot. Nang makilala mo ba si Tatang, ang patuloy na tanong, ay may naramda-

SUSI SA PAGWAWASTO Unang Bahagi Pormal nagbibigay ng impormasyon; nagbibigay ng mahahalagang kaisipan o kaalaman sa pamamagitan ng makaagham at lohikal na pagsasaayos sa paksang tinatalakay; maingat na pinipili ang pananalita; ang tono ay mapitagan; obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng mayakda Pamilyar nagsisilbing aliwan/libangan; nagbibigay-lugod sa pamamagitan ng pagtalakay sa mga paksang karaniwan, pang-araw-araw at personal; ang pananalita ay parang nakikipag-usap lamang; pakikipagkaibigan ang tono;

man ka bang pintig sa loob ng dibdib?

Oo! Ipinagtapat mo ba sa iyong Inang? Oo! E ano ang sinabi sa iyo? Nagalit, kinagalitan akong mabuti at sinabing di sasalang akoy may iniibig na lalaki. Akoy kaniyang pinagbalaan. At pinagsabihang kapag akoy nag -asawa ay kaniyang papatayin.

Ay, ano ang naging sagot mo? Akoy nangako, sinabi kong ang lalaking aking nakilala ay aking isusumpa. Kung gayoy bakit mo naging asawa si Tatang? Sapagkat. . . ang pag-ibig ay isang damdaming sintigas ng bato at di nadudurog sa hampas ng alon, hindi natitinag sa kinalalagyan, mamatay mabuhay, laging sariwa. A, kaya pala! Kaya palang ano? Kaya pala lagi nang kakaba-kaba ngayon ang aking dibdib. Ang ina ay napahagulgol ng iyak nang ganap na maunawaan ang ibig sabihin ni Irene.

304

Mula sa, Ang Dalaginding ni Iigo Ed. Regalado

5. Ang tinutukoy na dalaginding ay mga babaeng nasa edad ____________. a. 10 12 b. 13 15 c. 16 18 d. 19 21 6. Ang salitang sariwa ay halimbawa ng ___________. a. pangngalan b. panghalip c. pandiwa d. pang-uri 7. Ang pag-ibig ay isang damdaming sintigas ng bato. Ang salitang may salungguhit ay nasa anyo ng pang-uri na ________________. a. payak b. lantay c. pahambing d. pasukdol 8. Akoy kaniyang pinagbalaan. At pinagsabihang kapag akoy nag -asawa ay kaniyang papatayin. Alin sa sumusunod ang pinakamalapit na interpretasyon ng binasang pahayag? a. Gagawin ng magulang ang lahat masakop lamang ang anak maging sa pag-ibig. b. Hindi nakauunawa ang magulang sa damdamin ng mga taong umiibig kahit pa nga ito ay kaniyang anak. c. Takot ang magulang maiwanan ng anak sa pag-aakalang hindi na sila aalagaan sa kanilang pagtanda. d. . Ayaw ng magulang na umibig ang anak sa murang edad pa lamang

subhektibo sapagkat pumapanig sa damdamin at paniniwala ng may-akda Ikalawang Bahagi 5. B 6. D 7. C 8. D 9. B 10. C

305

9. Inilarawan ang pag-ibig sa akda sa pamamagitan ng __________. a. b. c. d. pagpapaliwanag sa kahulugan nito paghahambing gamit ang tayutay pagsasalaysay sa karanasan ng tauhan pagpapahayag ng sariling karanasan

10. Kaya pala lagi nang kakaba-kaba ngayon ang aking dibdib. Ano ang mahihinuha sa pahayag na ito ni Irene? a. b. c. d. Laging may takot na nadarama si Irene kapag kausap ang ina. Hindi na nakadarama ng kapayapaan si Irene dahil sa mga kagalit. Si Irene ay nagsisimula nang umibig. Bunga ng sakit ang kabang nadarama ni Irene.

Ilahad ang mga panitikang bibigyang-pansin sa aralin na ito ang Sanaysay at ang maikling kuwento sa Panahon ng Komonwelt. Nauna nang naibigay at naipasagot ang mahahalagang tanong kayat sa bahaging ito ay maaari

VI. YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 2.1 ALAMIN: Bago pa man dumating ang mga mananakop tayo ay may sarili ng panitikan. Hindi natin maikakaila na yumabong pa ito sa kanilang pagdating. Sa araling ito ay nakapokus tayo sa Sanaysay at Maikling kuwento sa Panahon ng Komonwelt. Marahil ay maitatanong mo sa iyong sarili, ano kaya ang kalagayan ng ating panitikan at manunulat sa panahong ito? Bigyang-pansin mo rin ang mahalagang tanong na: Malaya ba sa pagsulat ang mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt? Inaasahan kong ang mga gawain at pagsasanay sa bahaging ito ay makatutulong upang masagot ang mga tanong na ito. Gawin mo ring gabay ang pamantayang pangnilalaman kung saan ay

sabihin ang inaasahang isasagawa nila pagkatapos ng aralin. Ilahad na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa pagmamarka ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling bahagi ng aralin ang rubriks.

maipamamalas mo bilang mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang

pampanitikan

partikular na ang sanaysay na umusbong noong Panahon ng Komonwelt hanggang sa kasarinlan. Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay makapagsasagawa ka ng mockumentary tungkol sa wika. Sa pagsisimula mo sa araling ito, iyong isulat ang una mong naisip tungkol sa

306

manunulat noong Panahon ng Komonwelt sa tulong ng Generalization Table. GAWAIN 2.2.1: Generalization Table Ang unang kolum ang unang sasagutan bago ang kasunod na mga kolum. Ang ikalawa at ikatlong kolum ay sa susunod na mga bahagi ng aralin at ang huli ay sa bahaging Paunlarin ng araling ito. Una kong naisip na . .. Natuklasan ko na . . . Patunay nito ang . . Kaya ang aking kongklusyon ay:

Himukin ang mga mag-aaral na isulat ang kanilang sagot sa coupon bond na may ginayang pormat ng generalization table. Ang unang kolum muna ang sasagutan. Bigyan sila ng tatlong minuto upang maisagawa ito. Pagkatapos ay pagpangkatin ang mga mag-aaral. Bigyan ang bawat magkapareha ng tatlong (3) minuto upang magtalakayan sa kanilang naging sagot. Pumili ng ilang magkapareha na magbabahagi ng kanilang napag-usapan. Matapos ang pagpapalitan ng ideya, ipadikit ito sa gilid ng pisara isang bahagi ng silid-aralan na magsisilbing bulletin board ng mag-

GAWAIN 2: 3-2-1 ACTION! Gamit ang estratehiyang 3-2-1, piliin sa kahon ang tatlong (3) akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng mga akdang ito, dalawang (2) katangian ng akda at manunulat na may likha ng mga ito at isang (1) tanong/pahayag na nais mo pang mabatid tungkol sa manunulat at sa kanilang akda. Mga Manunulat Genoveva Edroza Matute Buenaventura S. Medina Jr. Adriano P. Landicho Iigo Ed. Regalado Narciso G. Reyes Deogracias A. Rosario Mga Akda Ang Anluwage Ang Dalaginding Lugmok na ang Nayon Lupang Tinubuan Sa Aking mga Kabata Hikbi sa Karimlan

aaral. Maaaring isulat sa kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation ang pangalan ng mga manunulat at mga akdang pagpipilian. Maaari pa itong dagdagan kung kinakailangan. Bigyan ng 10 minuto ang mga mag-aaral sa gawaing ito. Sa unang limang minuto ay gagawin ng indibidwal ang gawain na isusulat sa kanilang kuwaderno at ang natitirang limang minuto ay hikayatin ang mga mag-aaral na ibahagi sa kapangkat ang kanilang ginawa. Pumili ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang napag-usapan.

307

3 2 1

Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng mga akdang ito 1. 2. 3. Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3 1. 2.

SUSI SA PAGWAWASTO

Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng mga akdang ito 1. Ang Dalaginding - Iigo Ed. Regalado 2. Lupang Tinubuan - Narciso G. Reyes 3. Wikang Pambansa - Manuel L. Quezon Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3 1. Akda:

Tanong/pahayag na nais mo pang mabatid tungkol sa manunulat at sa kaniyang akda 1.

Ang Dalaginding - may tauhan/mga tauhang humaharap sa suliranin; maayos ang

308

GAWAIN 2.2.3: Ilalahad Ko, Kilalanin Mo

humaharap sa suliranin; maayos ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari

Lagyan ng tsek () ang patlang kung ang bawat aytem ay tumutukoy tungkol sa sanaysay, ekis (X) kung ito ay tumutukoy naman sa maikling kuwento at asterisk (*) kung parehong tumutukoy sa sanaysay at maikling kuwento.

Lupang Tinubuan - may tauhan/mga tauhang humaharap sa pang suliranin; may aral na nag-iiwan Paunawa: Maaari magsaliksik ang guro para sa karagdagang impormasyon para sa katangian ng mga ng kakintalan sa isip akda at manunulat. Wikang Pambansa - tumatalakay sa pagmamahal sa wika; ang nanghihikayat sa Nakabatay sa mag-aaral kanilang sagot. mambabasa/tagapakinig 2. Manunulat Iigo Ed. Regalado mahusay na manunulat; makata ng pag-ibig Isulat sa kartolina o manila paper ang gawaing ito. Bigyan Narciso Reyes lamang ng 3-5 G. minuto ang mag-aaral sa pagsagot. Indibidwal Manuel L. Quezon ang mapagmahal sa wika; na ipagawa sa mag-aaral gawaing ito. Pagkatapos itong makabayan isagawa ay ipawasto rin sa mag-aaral ang gawain upang makita nila ang kanilang kaalaman sa mga araling tatalakayin. SUSI SA PAGWAWASTO 6.
7. X 8. 9. *

__ nagbibigay ng mahahalagang kaisipan __ ito ay orihinal na panitikan ng mga Pilipino __ nagsisilbing aliwan/libangan __ kabilang ang sulating pampahayagan __ may mga tauhang nagsisiganap __ Buenaventura S. Medina Jr. __ Deogracias A. Rosario __ Michel de Montaigne __ maaaring iugnay sa sariling karanasan at karanasan ng ibang tao __ ginagamitan ng masisining o mga tayutay na salita

1. * 2.

PAUNLARIN Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo

ang

3. X 4. 5. X

mahahalagang kaisipan/konsepto na saklaw ng aralin. Ang mga akdang pampanitikan na pag-aaralan natin sa bahaging ito ay Sanaysay at Maikling kuwento na sumibol sa

10. *

309

Panahon ng Komonwelt. Mahalagang masagot sa bahaging ito ang tanong na: Malaya ba sa pagsulat ang mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt? Simulan natin sa sanaysay. Sa lahat ng uri ng panitikan, ang sanaysay ang sinasabing may pinakakaunting bilang ng manunulat dahil sa malayo ito sa damdamin ng mga tao. Gayon pa man, mananatiling ang nilalaman nito ay kapupulutan ng aral at aliw sa mambabasa. Sa araling ito ay gawing gabay ang sumusunod na tanong na makatutulong sa iyo sa maaari mong maging tunguhin sa araling ito. Bakit mahaIaga ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag sa isang sanaysay? __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ ______

Sa nakasulat na pormat ng thinking about primary sources sa pisara, kartolina o manila paper, ipagawa nang pangkatan ang gawain. Bigyan ang bawat pangkat ng kartolina at pentel pen. Ipakopya ang pormat sa bawat pangkat. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral sa pagkopya, pagsagot at

Mabisa bang paraan ng paglalahad ng katuwiran ang pagsulat ng sanaysay?

______________________ ______________________ ______________________ ______________________ ______________________ __________

pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Papiliin sila ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang napag-usapan.

310

GAWAIN 2.2.1.a: Konseptulong Magbigay ng mga pantulong na konsepto na may kaugnayan sa salitang sanaysay na sa iyong palagay ay makatutulong upang makabuo ng isahang konsepto para sa aralin.

Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot. Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ipagawa nang konsepto. pangkatan ang bahaging ito. Bigyan ng 20 minuto ang bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag pa ng iba pamamaraan ang guro.) a. Impersonation b. Talk Show c. Role Playing d. One-on-One Interview Ang pamamaraan ay maaaring isulat sa isang makulay na papel na ang likod ay makikita ang mukha ni Manuel L. Quezon. Katabing nakasulat sa pamamaraan ang bilang na magtatakda kung pang-ilan ang kanilang pangkat na magtatanghal. Pabunutin ang lider ng bawat pangkat. Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol kay Manuel Hingan ng impormasyon ang mga mag-aaral tungkol sa L. Quezon. talumpati. Aalamin lamang kung pamilyar ang mga magaaral tungkol dito. Kung walang makapagbibigay ng impormasyon tungkol sa talumpati, magbigay ng impormasyon tungkol dito. Sabihing ang tatalakayin ay Hingan ng ideya nito. ang mga mag-aaral tungkol sa Wikang isang halimbawa Pambansa gamit ang concept map bago ipabasa ang sanaysay (talumpati) na ipatatalakay. Pumili ng mag-aaral na mahusay bumasa sa paraang patalumpati rin.

Isahang konsepto sa salitang sanaysay Magbigay ng impormasyon tungkol sa may gawa ng talumpating tatalakayin, si Manuel L. Quezon.

_______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ ___________

Kapanganaka n

Pamilya

Mga Katangian

Naiambag sa Pilipinas

Babasahin 1: WIKANG PAMBANSA NI MANUEL L. QUEZON (Kalakip 2.1.a)

311

GAWAIN 2.2.1.b: Paglinang ng Talasalitaan Pumili ng isang salita sa akdang iyong binasa, ilagay ito sa pinakagitnang kasunod na grapiko. Ibigay ang kahulugan, ang katangian, ang bahagi ng panalita at ang halimbawang

pangungusap. Kahulugan Katangian

Pagkatapos maipabasa ang akda, ipasagot sa mag-aaral ang paglinang ng talasalitaan gamit ang Frayer Model. Ang frayer model ay maaaring nakasulat sa pisara, sa kartolina, o sa manila paper. Maaari itong gawing paligsahan sa bawat pangkat. Sa mapipili nilang salita ay paramihan sila SALITA ng maisasagot sa apat na kategorya kahulugan, katangian, bahagi ng panalita sa ibinigay na kahulugan, at paggamit ng mga ito sa pangungusap. Ipagawa ito sa loob ng limang minuto. Ang pinakamaraming tamang sagot ang

Bahagi ng Panalita

Halimbawang Pangungusap

GAWAIN 2.2.1.c: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Isulat ang sumusunod na mga tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel. Isulat ang sumusunod na tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel. 1. Sa iyong palagay, bakit kailangang magkaroon ng wikang pambansa ang Pilipinas? 2. Bigyang interpretasyon ang pahayag na nakasulat nang pahilig: Kailangang magkaroon ng sariling wika ang Pilipinas, isang wikang nakabatay sa isa sa mga katutubong wika. 3. Kung ikaw ay nasa katayuan ni dating Pangulong Quezon, tulad din ba ng kaniyang desisyon ang iyong gagawin upang magkaroon tayo ng isang wikang pambansa? Bakit? 4. Sa kasalukuyan, makikita bang malaya ang mga Pilipino sa paggamit ng

magwawagi. Itanong sa mga mag-aaral ang mga tanong bilang 1-5. Sabihin sa mag-aaral na pagkatapos ng talakayan ay pakikinggan naman nila ang awit ni Florante na Akoy Isang Pinoy. Papikitin ang mag-aaral upang maramdaman nila ang nilalaman ng awit. Sabihin sa kanilang ang kakayahan nila sa pakikinig ay susubukin. Pagkatapos marinig ang awit ay itanong ang bilang 6-8. Maaari pang dagdagan ang mga tanong na lilinang sa pagunawa ng mga mag-aaral sa aralin.

312

wikang pambansa? Magbigay ng sitwasyon batay sa sariling karanasan o ng ibang taong nakapaligid sa iyo. 5. Bilang isang kabataan, paano mo maipakikita ang pagpapahalaga sa wikang pambansa? 6. Pakinggan ang awiting Akoy Isang Pinoy ni Florante. Ilahad ang pangunahing ideya sa awit na ito. May kaugnayan ba ang awit na ito sa talumpati ni Manuel L. Quezon? Ilahad ito. 7. Sa damdaming namamayani sa iyo tungkol sa wika, ihambing ito sa damdaming namamayani sa awit. 8. Bakit kailangang magkaroon ng wikang pambansa ang Pilipinas?

Ibigay ito bilang input tungkol sa sanaysay. Maaaring Ang Sanaysay ay isang uri ng panitikan na nasa anyong Pormal Di-Pormal o Pamilyar tuluyan na ipinahahayag ang sariling kaisipan, kuro-kuro, saloobin at damdamin na kapupulutan ng aral at aliw ng mambabasa. Nagbibigay ng impormasyon Nagsisilbing aliwan/libangan Ayon kay Alejandro G. Abadilla, itoy pagsasalaysay ng isang sanay. Ang Nagbibigay mahahalagang Nagbibigay-lugod sa pamamagitan Sanaysay ay ng anyo ng sulating hiram. Noong 1580, isinilang ito sa Pransiya at si Michel de Montaigne ang tinaguriang ama. Ito ay tinawag niyang essai na nangangahulugang isang pagtatangka, isang pagtuklas, isang pagsubok sa anyo ng panulat. Ang dalawang uri ng sanaysay ay pormal at di-pormal o pamilyar. Narito ang kanilang pagkakakilanlan. isulat sa pisara, kartolina o manila paper ang

mahahalagang impormasyon.

313

kaisipan o kaalaman sa pamamagitan ng makaagham at lohikal na pagsasaayos sa paksang tinatalakay Maingat na pinipili ang pananalita

ng pagtalakay sa mga paksang karaniwan, personal pang-araw-araw at

Ang

pananalita

ay

parang

nakikipag-usap lamang Ang tono ay mapitagan Obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng may-akda Pakikipagkaibigan ang tono Subhektibo sapagkat pumapanig sa damdamin at paniniwala ng may-akda

GAWAIN 2.2.1.d: Tukuyin ang Kaibahan. Sanaysay Paano nagkatulad? Iba pang panitikan

314

mag-aaral tungkol sa sanaysay at sa iba pang panitikan.

Paano nagkaiba sa Uri Katangian Pagkakalahad Iba pang pagpapaliwanag

Ipabasa

ang

isa

pang

halimbawa

ng

sanaysay, ang Ako ay Ikaw. Maaari itong gawing dugtungang pagbasa.

Babasahin 2: AKO AY IKAW NI HANS ROEMAR T. SALUM (Kalakip 2.1.b) Mga Gabay na Tanong: 1. Anong uri ng sanaysay ang binasang akda. Ipaliwanag. 2. Pansinin ang kasunod na mga pangungusap na may salungguhit. Ano ang layunin ng mga pangungusap na ito? Matagal na panahon na rin simula nang ako ay ipaglaban ni dating Pangulong Mauel L. Quezon.

Magkaroon ng talakayan tungkol sa ipinabasang sanaysay sa tulong ng mga gabay na tanong. Maaaring isulat sa pisara, kartolina, o manila paper ang mga gabay na tanong at talakayin ito sa paraang UTS o Ugnayang Tanong-Sagot Sabihin sa mag-aaral na malalaman kung wasto ang naging sagot sa katatapos na gawain sa pamamagitan ng pagtalakay tungkol sa ibat ibang paraan ng pagpapahayag.

__________________________________________________
Sa paglipas ng panahon ay mabilis na naging moderno na ang ating bansa

__________________________________________________
Pakiramdam ko ay binihisan ako upang sumabay sa makabagong panahon.

__________________________________________________
Sa makabagong panahon, gamitin mo ako kung sa paraan ng iyong wika ang ibig mo, piliin lamang sa tamang panahon at tamang sitwasyon, tiyak na ang aking patuloy na pag-unlad.

Magbigay na ng input tungkol sa ibat ibang uri ng pagpapahayag. Upang higit pang maunawaan ng mag- aaral, magbigay pa ng halimbawa. Hingan din

__________________________________________________ Iba-iba ang paraan ng pagpapahayag, maaaring

paglalahad, paglalarawan, pagsasalaysay,

at

pangangatuwiran.

Ang

sila ng sarili nilang halimbawa bago ipagawa ang susunod na gawain.

paglalahad ay may layuning magpaliwanag. Layunin ng paglalarawan 315 ang ipakita ang kabuuang anyo ng tao, bagay o pook upang maipakita ang kaibahan nito sa mga kauri. Kung ang nais ay maglahad ng mga

GAWAIN 2.2.1.e: Pagbuo ng Sariling Yaman Sumulat ng sariling pagpapahayag tungkol sa isang bagay na itinuturing mong sarili mong yaman na maaaring sa paraang paglalahad, paglalarawan, pagsasalaysay, at pangangatuwiran. Magkakaroon ng pagtataya sa iyong ginawa sa pamamagitan ng sumusunod na pamantayan: a.) kalinawan; b.) wastong gamit ng gramatika; c.) wastong gamit ng bantas; d.) kaisahan ng salita, pangungusap at talata; e.) makatotohanan; at f.) naglalahad, naglalarawan, nagsasalaysay o nangangatuwiran (depende kung anong paraan ng pagpapahayag ang pinili ng mag-aaral). GAWAIN 2.2.1.f: Balita Mo, Isusulat Ko Sumulat ng sariling sanaysay na maaaring sa anyong pormal o pamilyar mula sa napanood na bagong balita sa telebisyon o sa mga balitang dokumentaryo. Gamitin ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag. Malaya kang pumili ng anomang paksa sa napanood. Magkakaroon ng pagtataya sa iyong ginawa sa pamamagitan ng sumusunod na pamantayan: a.) kaisahan ng salita, pangungusap at talata; b.) wastong gamit ng gramatika; c.) wastong gamit ng bantas; d.) makatotohanan; at e.) gamit ang ibat ibang uri ng pagpapahayag.

Pagkatapos ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan sa mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paano itataya ang kanilang gawain. Bigyan ng 30 minuto ang mga mag-aaral sa gawaing ito. Pumili ng ilang mag-aaral na magbabahagi ng kanilang ginawa. Pabigyan ito ng feedback sa mga kamag-aral batay sa mga Ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan pamantayang ibinigay. sa mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paano itataya ang kanilang gawain. Pagpartnerin ang mga mag-aaral at isagawa ang pamamaraang people smart. Sa pamamaraang ito ay hayaang ang magkapareha ang magbigay at tumanggap ng puna sa kanilang ginawa batay sa mga pamantayang ibinigay.

Una kong naisip na . ..

Natuklasan ko na . . .

Patunay nito ang . . .

Kaya ang aking kongklusyon ay:

Pumili ng magkapareha na magbabahagi ng ibinigay at natanggap nilang puna. Magbigay rin ng puna ang guro kung kinakailangan. Sa tsart na ito ay nauna nang ipinagawa sa mga mag-aaral ang unang kolum sa bahaging Alamin. Sa pagkakataong ito ay papunan na ang ikalawa at ikatlong kolum. Punan ang mga kolum na ito.

316

GAWAIN 2.2.1.g: YES/NO Analysis Ibigay ang sariling opinyon tungkol sa kahalagahan ng opinyon at katuwiran sa isang Sanaysay noong Panahon ng Komonwelt.

Hikayatin ang bawat pangkat na gawin ito sa masining na paraan. Maaaring sa pamamagitan ng

pamamaraang teaching-learning situation, talk show, interview o iba pa. Hingan ng feedback ang bawat
MahaIaga ba sa paglalahad ng opinyon at katuwiran ang sanaysay noong Panahon GAWAIN 2.2.1.h: Ang Mali Noon, Itatama Ngayon ng Komonwelt?

pangkat sa mga itinanghal na gawain. Ang tuon sa Hindi pagbibigay ng feedback ay ang naging sagot nila sa tanong at hindi pokus sa kanilang pagganap. Magbigay rin ng feedback ang guro. Indibidwal na ipagawa ang gawaing ito. Ipasulat ito sa kanilang kuwaderno. Tawagin ang mag-aaral upang ibahagi sa klase ang kanilang naging kasagutan. Maaari itong gawing exit card na magtataya sa natutuhan ng mga

Oo

Sa tulong ng reflective journal ay itala ang kabuuang konseptong natutuhan sa aralin.

Ang lagom ng aking nagawa sa aralin: (panitikan) (wika)

Mga bago kong natutuhan sa paraan ng paglalahad ng katuwiran gamit ang sanaysay: Naunawaan ko na ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag ay:

mag-aaral sa naging aralin bago lumipat sa bagong paksa ng aralin.

317

 Ang dati kong kaalaman na natuklasan kong mali sa: (panitikan) (wika)

Natulungan akong maunawaan na (panitikan) (wika) Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magbigay ng input tungkol sa mockumentary. Maaaring magpanood sa kanila ng halimbawa ng mockumentary. (Ito ay dapat na nabanggit na rin sa mag-aaral sa unang araw pa lamang bago ang pagtalakay sa aralin.)
GAWAIN 2.2.1.i: Natutuhan ay Isasabuhay Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito. Bilang pagtataya sa iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong ng gawaing ito. Ikaw ay kabataang mag-aaral na naimbitahang dumalo sa gaganaping programa para sa Buwan ng Wikang Pambansa upang ipagtanggol ang wika ng kabataan sa harap ng mamamayan dahil sa hindi responsableng paggamit ng wika. Ikaw ay makikibahagi sa pagsasagawa ng mockumentary na magkakaroon ng pagtataya sa pamamagitan ng: a.) mahusay na pagbibigay ng katuwiran; b.) makatotohanan; c.) nakahihikayat sa pagbibigay ng katuwiran; at d.) nagagamit

Sa aking palagay, magagamit ko ang kaalamang ito sa pamamagitan ng: (sa pag-aaral) (sa tunay na buhay)

Ang mockumentary ay isang uri ng pelikula o programang pantelebisyon na kadalasang ginagamit sa pagsusuri o pagbibigay puna sa napapanahong

pangyayari at isyu sa bansa na maaaring komedya o katawa-tawa o drama. Ito ay maaaring isang paraan ng panggagaya na maaaring ang bahagi o ang kabuuan ay itinatanghal nang natural upang maging makatotohanan. Upang maragdagan pa ang kaalaman dito, makatutulong ang http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_mockumentaries.

318

ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag. MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG MOCKUMENTARY (Kalakip 2.1.c) Pag-aaralan naman natin ngayon ang isa pang uri ng panitikang tuluyan ang maikling kuwento. (Aralin 2.2)

Ang maikling kuwento ay isang sangay ng panitikan na masining ang pagkakalikha upang mabisang maikintal sa isip at puso ng mga mambabasa ang mga pangyayaring nakapaloob dito. Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay masagot mo ang mga gabay na tanong upang ikaw ay makabuo ng mahahalagang konsepto para sa aralin. Inaasahang makabubuo ka ng advertisement poster sa pagtatapos ng araling ito. Ang pamantayan sa pagtataya ng iyong gagawin ay batay sa a.) kasiningan; b.) pagkamalikhain;at c.) pagiging makatotohanan. Mga Gabay na Tanong: 1. Paano nakatulong ang maikling kuwento sa mga manunulat Pilipino noong panahon ng komonwelt? 2. Bakit gumagamit ng ibat ibang kayarian ng pang-uri ang isang kuwentista? at sa iba pang

Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin. Ibigay ang inaasahang pagganap sa mga mag-aaral, ang paggawa ng advertisement poster na isasagawa bilang pangkatang gawain. Ibigay rin sa kanila ang magiging pamantayan sa pagmamarka ng kanilang gawain nang sa ganoon ay makapaghanda ang mga mag-aaral sa gawaing ito. Ipasagot ang mga gabay na tanong sa tulong ng fact or opinion analysis. Ipasulat sa kuwaderno ang kanilang sagot. Bigyan sila ng tatlong minuto upang sagutan ang gawain at limang minuto upang pag-usapan ang mga ito sa kani-kanilang kapangkat. Pumili ng kinatawan ng pangkat na maglalahad ng kanilang napag-usapan.
1. Paano nakatulong ang maikling kuwento sa manunulat at sa iba pang Pilipino noong Panahon ng Komonwelt? 2. Bakit gumagamit ng ibat ibang kayarian ng pang-uri ang isang kuwentista sa kaniyang pagsulat?

GAWAIN 2.2.a: Katotohanan o Opinyon? Sagutin ang sumusunod na mga gabay na tanong sa tulong ng fact or opinion analysis. Matutuklasan mo ang wastong sagot sa pagpapatuloy mo sa araling ito.

319

Pahayag

Katotohanan o Opinyon?

Paliwanag

Si Deogracias A. Rosario ay Ama ng Maikling Kuwento. Nakatulong ang maikling kuwento sa manunulat at sa Pilipino noong Panahon ng Komonwelt. Maaaring buhay ng manunulat ang ipinahahayag sa akdang kaniyang isinulat. Mayayaman ang mga manunulat. Hindi malaya ang mga Pilipinong manunulat noong Panahon ng Komonwelt. Nakatutulong ang pang-uri sa paglalarawan ng mga katangian ng isang lugar at mga tauhan sa akda. 320

GAWAIN 2.2.b: Kilalanin Mo Sa bahaging ito ay alamin natin kung gaano mo kakilala ang sumusunod na mga manunulat na Pilipino. Ibigay ang naging kontribusyon nila sa panitikang Pilipino. ROGELIO R. SIKAT SEVERINO REYES

DEOGRACIAS A. ROSARIO

Idikit ang larawan ng mga manunulat sa isang kartolina o manila paper. Maaari rin namang sa pamamagitan ng power point presentation. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano ang naging kontribusyon sa panitikang Filipino ng mga manunulat na ito. Sa bahaging ito ay aalamin muna ang kaalaman ng mga mag-aaral sa mga manunulat

Bago ang gawaing pagbasa (o pagsasadula), ipasagot ito sa mag-aaral. Ipaskil sa pisara ang mga salitang lupang tinubuan. Upang maging masining ito, maaaring ilagay ang mga salitang ito na nakadikit sa mapa ng Pilipinas. Maaari ring mag-isip pa ng ibang pamamaraan.

Pagkatapos ng gawaing ito ay maaari nang ipabasa (o

GAWAIN 2.2.c: Pagtukoy sa Maaaring Nilalaman ng Akda Bigyan ng mga kaugnay na salita/parirala/pangungusap ang pamagat ng babasahing akda at ang maaaring nilalaman nito.

ipadula) ang tatalakaying akda. (Ang akda ay kalakip na makikita sa mga huling pahina ng TG na ito.)

Lupang Tinubuan

321

Pumili ng mga mag-aaral na magbabasa ng tatalakaying akda. Ipabasa ito sa masining na paraan. Maaari rin namang ipadula ito sa mga napiling mag-aaral. Ibigay ito bilang takdang aralin sa mga mag-aaral na napili upang makapaghanda sila.

BABASAHIN 3: LUPANG TINUBUAN NI NARCISO G. REYES (Kalakip 2.1.d)

GAWAIN 2.2.d: Paglinang ng Talasalitaan Ibigay ang kahulugan ng sumusunod na salita. Pagkatapos, ibigay kung anong bahagi ng panalita ito, at gamitin sa pangungusap ang mga ibinigay na kahulugan.

Isulat ang talaan sa pisara, kartolina, o manila paper. Tumawag ng mag-aaral na sasagot sa gawaing ito.

Salita mula sa aralin pinagmuni-muni agaw-dilim piping panangis sumasalunga makadurog-puso

Kahulugan

Bahagi ng Panalita

Pangungusap

Iminumungkahing huwag limitahan sa isang mag-aaral lamang na sasagot sa bawat salita. Tawagin ang lahat ng mag-aaral na nagnanais na ito ay sagutan. Pagkatapos ng lahat ng sasagutan ay suriin na kung wasto ba ang naging sagot ng mga mag-aaral. Hayaan munang ang kapwa kamag-aral ang magsuri sa naging sagot ng kanilang kamag-aral.

GAWAIN 2.2.e: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Isulat ang sumusunod na mga tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel. Gayahin ang pormat ng estratehiya. 1. Ilarawan ang nayon ng Malawig. Ibig mo bang marating ang nayon na ito? Bakit? 2. Bakit lumuwas si Danding sa Malawig? 3. Ilahad ang mga kaugalian ng mga taga-Malawig. Nakikita pa ba ito sa kasalukuyan? Magbigay ng mga patunay. Kaugalian ng mga taga-Malawig Nakikita pa ba sa kasalukuyan? (Oo/Hindi) Patunay na nakikita/hindi na nakikita sa kasalukuyan

322

naunawaan nila sa akda sa tulong ng mga tanong sa gawaing ito. Maaari ring pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. Bigyang laya ang bawat pangkat na magpalitan ng kanilang kurokuro. Gabayan ang bawat pangkat sa pagpoproseso. Magbigay ng sintesis sa naging usapan o talakayan sa klase.
4. Ang Malawig ay isang lalawigan. Ihambing ang pamumuhay rito at sa lungsod. Alin ang nais mong maging tirahan? Bakit? Paraan ng Pamumuhay sa Lalawigan Paraan ng Pamumuhay sa Lungsod

Dahilan: 5. Sa iyong palagay, nanaisin ba ni Danding na manatili na lamang sa lupang tinubuan ng kaniyang ama kaysa ang bumalik sa siyudad na kaniyang kinalakhan? Magbigay ng mga patunay sa pamamagitan ng paglalahad sa bahaging nagpapatunay nito. 6. Nanaisin mo pa bang bumalik sa iyong tinubuang lupa kung maganda na ang iyong buhay sa ibang bayan o bansa? Bakit?

7. Bilang mag-aaral, paano mo maipakikita ang iyong pagmamahal at pagmamalasakit sa sariling bayan?

323

Magbigay na ng input ang guro tungkol sa maikling UgnayPanitikan kuwento. Maaaring nakasulat ito sa kartolina, manila
ANG MAIKLING KUWENTO

paper, o sa pamamagitan ng power point presentation. Magkaroon ng pagtalakay sa ibinigay na input ng guro. Itanong ang mga bilang 1-2 sa mga mag-aaral.

Ang Maikling kuwento o maikling katha ay nililikha nang masining upang mabisang maikintal sa isip at damdamin ng mga mambabasa ang isang pangyayari tungkol sa buhay ng tauhan o ng lugar na pinangyarihan ng mahahalagang pangyayari. Taglay nito ang pagkakaroon ng (1) iisang kakintalan; (2) may isang pangunahing tauhang may mahalagang suliraning kailangang bigyan ng solusyon; (3) tumatalakay sa isang madulang bahagi ng buhay, (4) may mahalagang tagpuan, (5) may kawilihan hanggang sa kasukdulan na susundan ng wakas. Isa sa mga uri ng maikling kuwento ay ang kuwento ng katutubong kulay ang binibigyang-diin ay ang tagpuan, ang kapaligiran ng isang pook, ang pamumuhay, ang mga kaugalian at mga gawi sa lugar na binibigyang diin sa kuwento.

1. Sa iyong palagay, paano nakatulong ang maikling kuwento sa mga manunulat at sa iba pang Pilipino noong Panahon ng Komonwelt at maging sa kasalukuyan? 2. Anong uri ng maikling kuwento ang binasang aralin? Patunayan. 3. Gumawa ng balangkas ng kuwento ng katutubong kulay. Maaaring kuwento tungkol sa iyong sariling bayan o kuwento ng iyong paboritong lugar na napasyalan. Gawing gabay ang kasunod na pormat. Gawin sa papel.

Upang
Pamagat Solusyon

makapaghanda

sa

isusulat

nilang

maikling

kuwento, ipagawa nang pangkatan ang bilang 3. Ibigay ang pormat ng gagawing balangkas na nakasulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Maaari ring bigyan ng

324

May-akda

photocopy ng balangkas ang bawat pangkat o bawat magaaral. Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat sa pagsulat ng kanilang balangkas. Pumili ng isang mag-

4. Mula sa ginawang balangkas ay bumuo ng sariling maikling kuwento. I-post ito sa iyong fb account at pabigyang puna (like o dislike) ito sa mga kamag-aral o kaibigan. Kung wala namang fb account, pabigyang puna ito sa kanila sa pamamagitan ng paglalagay ng tsek () sa pangkat ng mga bituing napili. Pabigyang paliwanag kung bakit ito ang kanilang puna sa iyong likha. Napakahusay Mahusay May kaunting husay Nangangailangan ng malaking pagbabago

Balikan ang ginawang balangkas sa susulating maikling kuwento at ipagawa ang gawain bilang 4. Gamitin ang buong oras sa pagbuo ng maikling kuwento. Gawing gabay sa pagbigay ng panuto ang nasa bilang 4. Ipabasa sa bawat pangkat ang nabuo nilang maikling kuwento. Kung hindi ito natapos ay ipatuloy ito bilang takdang aralin. Ibigay ang panuto sa bawat pangkat sa gagawin nila sa binuong maikling kuwento.

325

Ugnay-Wika

ANG PANG-URI

Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kayarian ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan.

Ang pang-uri ay salitang naglalarawan tungkol sa pangngalan at panghalip. Maraming paraan upang maglarawan. Maaaring sa pamamagitan ng paggamit ng kayarian ng pang-uri. Ang mga ito ay ang payak, maylapi, inuulit at tambalan. 1. Payak ang pang-uri kung binubuo lamang ng salitang ugat. Halimbawa: ganda talino, bago 2. Maylapi kung ang salitang naglalarawan ay binubuo ng salitangugat at panlapi. Halimbawa: maganda, matalino, makabago 3. Inuulit kung ang salitang naglalarawan ay inuulit ang isang bahagi nito o ang buong salitang-ugat. Halimbawa: kayganda-ganda, matalinong-matalino 4. Tambalan kapag ito ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama o pinagtambal na maaaring magkaroon ng pangalawang kahulugan. Halimbawa: balat-sibuyas, utak-matsing Upang matiyak natin ang iyong pag-unawa sa pang-uri. Basahin ang teksto sa ibaba at sagutin ang kasunod na mga tanong tungkol dito.

Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa pang-uri. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa pamamagitan ng power point presentation. Hingan ng sariling halimbawa ang mga mag-aaral sa bawat kayarian bago ang mga gawaing kaugnay ng araling ito. .

Isulat ito sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari ring bigyan ng sipi nito ang mga mag-aaral. Gagawin itong gabay sa susunod na gawain upang matiyak na naunawaan ng mga mag-aaral ang paksa tungkol sa

Sa buhay, kailangang maging pusong mamon ka sa mga taong nangangailangan ng tulong. Hindi mahalaga ang kasikatan dahil sa yaman, sikat na sikat

gramatika o pangwika.

326

ka nga kung hindi mo naman alam ibahagi sa iyong kapwa, balewala rin. Maging matulungin at hindi dapat maging palalo, iyan dapat ang maging panuntunan sa buhay ng mga taong biniyayaan ng

1. Suriin ang mga salitang may salungguhit sa binasang teksto. Itala ang mga ito sa ilalim ng angkop na kayarian ng pang-uri.

Payak

Maylapi

Inuulit

Tambalan

327

Ibigay ito bilang indibidwal na gawain ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon na ng pagtataya sa gawaing ito upang malaman kung magkakaroon kinakailangan.
2. Mula sa mga larawan sa ibaba, pumili ng isa. Sumulat ng komposisyon tungkol dito na naglalarawan gamit ang ibat ibang kayarian ng pang-uri.

ng

pag-uulit

sa

pagtalakay

kung

3. Bakit gumagamit ng ibat ibang kayarian ng pang-uri ang isang kuwentista?

Ibigay ang ito bilang na mga tanong ang para Bigyan ng mga 15 minuto ang pangwakas mag-aaral upang isagawa
Sagutin ang tanong upang mataya ang iyong pag-unawa sa naging aralin. 1. Paano nakatutulong ang maikling kuwento sa manunulat at sa Pilipino noong Panahon ng Komonwelt?

sa aralin. Maaaring hatiinlarawan sa apat na ang klase. gawaing ito. Ang mga ay pangkat mungkahi lamang, Gamitin ang numbered together. Ang bawat maaaring gumamit ng heads iba pang larawan. Ang mga miyembro bawat pangkat ay bigyan ng bilang. larawan ayng maaaring idikit sa kartolina, manila paper, o Halimbawa, may limang miyembro ang bawat pangkat, ang sa pamamagitan ng power point presentation. Pumili ng isa ay magiging SI BILANG 1, BILANG 2, isinulat. BILANG 3, mag-aaral na magbabahagi ng kaniyang BILANG APAT at BILANG 5. Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat upang pag-usapan ang kanilang opinyon sa

328

mga tanong. Pagkatapos ng minutong ibinigay sa kanila, tatawag ang guro ng sasagot sa bawat pangkat. Maaari rin namang gumawa ang guro ng palabunutan na may mga bilang kung ilan ang miyembro. Kung ang tatawagin niya o

Paano nakatutulong ang maikling kuwento sa manunulat at sa iba pang Pilipino noong Panahon ng Komonwelt?

_________________________________________ ______________________________________

_________________________________________ ______________________________________

_________________________________________ ______________________________________

Ipaliwanag ang gawaing ito sa bawat pangkat. Ang mga

GAWAIN 2.2.f: Proud to be Kabarangay! Magkakaroon ng panauhin ang inyong lugar dahil sa nalalapit na pagdiriwang ng kapistahan. Bilang SK Chairman ng inyong barangay, ikaw ay naatasang i-promote ang inyong lugar sa inaasahang mga panauhin na punong-lalawigan, punong-bayan at iba pang politiko, mga turista at mga kabarangay sa pamamagitan ng paggawa ng advertisement poster. Ang iyong likha ay magkakaroon ng pagtataya batay sa: a.) pagiging masining; b.) pagiging malikhain; c.) husay sa pagpapaliwanag; at c.) pagiging makatotohanan. MGA PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG ADVERTISEMENT POSTER (Kalakip

kakailanganing

kagamitan

para

sa

paggawa

ng

advertisement poster tulad ng kartolina, pangkulay, pentel pen, at ruler ay dapat na naibigay na bilang takdang aralin. Bigyan sila ng 45 minuto sa paglikha at 10 minuto sa pagpapaliwanag sa kanilang nilikha. Magsintesis sa naging gawain sa araw na ito.

329 Sa pamamagitan ng solo-pair-team strategy, pagsamasamahing muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang

2.1.e)

Pagnilayan at Unawain
GAWAIN 2.3: KKK (Katuwiran Koy kailangan) Sa nakaraang aralin ay natutuhan mo ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag. Isa na rito ang pangangatuwiran. Sa gawaing ito, ang husay mo sa pagbibigay ng katuwiran ay kailangan. Sagutin mo ang tanong na malaya ba ang manunulat sa Panahon ng Komonwelt? Sagutin ang mahalagang tanong na ito gamit ang yes/no analysis. Malaya ba ang mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt? Pangatuwiranan.

Oo ___________ ___________ ___________ ___________ GAWAIN 2.4: ITO NOON, GANITO NGAYON

Hindi ___________ ___________ ___________ ___________

Bigyan ng 10 minuto ang bawat mag-aaral sa pagsagot sa bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi ng kanilang naging sagot sa gawaing ito.

Gamit ang IRF (Initial, Revised, Final) ay ibigay ang dating kaalaman sa paksa, ang nabagong pagkaunawa sa aralin at ang kabuuan at wastong natutuhan sa araling tinalakay. Gayahin ang pormat sa sagutang papel.

Initial (Dating Kaalaman sa Paksa)

Revised (Nabagong Pagkaunawa sa Aralin) 330

Final (Kabuuan at wastong natutuhan sa aralin)

Ilipat
GAWAIN 2.5: KULTURA IN OR OUT? Magkakaroon ng paligsahan sa iyong paaralan tungkol sa paglalarawan ng mga kulturang Pilipino sa Panahon ng Komonwelt na nagbago, nawala at nananatili pa sa kasalukuyan. Bilang lider ng Mga Kabataang Historyador sa Pilipinas (KHP), sa harap ng mga guro, kapwa mag-aaral, puno ng kagawaran, punongguro at historyador ay isasagawa mo ito sa masining na paraan tulad ng mini-museum o eksibit. Magkakaroon sila ng pagtataya sa iyong likha batay sa a.) presentasyon na iyong isasagawa; b.) makatotohanan; c.) batay sa pananaliksik; at d.) pagkamalikhain. MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA MINI-MUSEUM O EKSIBIT (Kalakip 2.1.f)

Ibigay na muli ang sitwasyong bibigyang-buhay ng bawat pangkat. Maaari itong nakasulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Pagkatapos ng pagtatanghal ay hingan ng feedback ang mga mag-aaral sa naging presentasyon ng bawat pangkat. Magbigay rin ng sariling feedback sa bawat pangkat. Itanong sa mag-aaral: Nakatulong ba ang pagganap na gawain upang maunawaan mo ang halaga ng aralin sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay?

PANGWAKAS NA PAGTATAYA: SUMMARY-LESSON CLOSURE Sa pamamagitan ng lesson closure ay bumuo ng konsepto sa naging aralin. LESSON CLOSURE Ang aralin sa modyul na ito ay _____________________. Ang mahalagang ideya tungkol sa sanaysay ay _____________________

Bilang pangwakas na gawain, ipasagot ang gawaing ito bilang indibidwal na gawain. Tumawag ng mag-aaral na magbabahagi sa kanilang naging sagot.

331

_______________________________________________________. Mahalagang maunawaan ang ideya o konseptong ito sapagkat Isa pang

___________________________________________________.

mahalagang konsepto sa aralin ay ang tungkol sa Maikling kuwento kung saan

Aralin 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN II. Panimula at Mga Pokus na Tanong: Kumusta na? Labis akong natutuwa na sa dalawang panahon na iyong pinagdaanan ay marami kang napulot na kaalaman. Malaki ang magagawang tulong sa iyo sa pagpasok mo sa bagong panahon na ito, ang Panahon ng Kasarinlan. Sa araling ito ay aalamin mo ang naiambag ng akdang pampanitikan na sumibol at napatanyag sa Panahon ng Kasarinlan.

Gabay sa Pagtuturo (TG)

Narito ang magiging kabuuang batayan ng talakayan para sa araling ito. Bilang isang mahusay na guro, batid ko ang iyong pananabik at pagnanais na pasimulan na ang aralin. Narito rin ang ilan sa mga mungkahing Gawain. Inaasahan kong ito ay iyong pagyayamanin at iaangkop sa pangangailangan ng

Sa iyong palagay, nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinyon o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa nasabing panahon? Masasabi mo ba na ang panitikan ay naging salamin ng kultura ng isang bansa? Gayundin, mahalaga bang matutuhan mo ang paggamit ng angkop na gramatika? Mahalaga ba na magkaroon ka ng kaalaman at kakayahan tungkol dito? Malalaman mo ang sagot sa mahahalagang tanong na ito sa pagpapatuloy mo ng

iyong mag-aaral.

332

iyong pag-aaral.

Upang mapatunayan na naunawaan mo ang nilalaman ng araling ito, sa pagtatapos ng iyong pag-aaral, inaasahan na makabubuo ka ng isang photo documentary na naglalarawan ng kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa panahong ito na nawala,nabago na at nananatili pa hanggang sa kasalukuyan. Narito ang mga pamantayan kung paano tatayain ang gawaing ito: a) orihinal, b) may kaugnayan sa paksa/napapanahon ang paksa, c)malikhain ang presentasyon, d) wasto ang paggamit ng gramatika/retorika.

Malalaman mo sa araling ito ang iba pang akdang pampanitikang napatanyag sa panahong ito partikular ang Maikling kuwento at Dula. Gayundin ang mga araling panggramatika tulad Aspekto ng Pandiwa at Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat.

III. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito Masasagot mo ang mahahalagang tanong at maisasagawa mo ang Inaasahang Produkto/Pagganap kung uunawain mo ang sumusunod na nakapaloob sa araling ito:
ARALIN 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG KASARINLAN

Aralin 2.3.1 a. Panitikan: Maikling Kuwento Paglalayag sa Puso ng Isang Bata ni Genoveva Edroza-Matute b. Wika: Aspekto ng Pandiwa Aralin 2.3.2. a. Panitikan: Dula Sinag sa Karimlan ni Dionisio Salazar b. Wika: Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat

Narito ang mga inaasahang kasanayan ng bawat isang mag-aaral na malilinang sa pamamagitan ng pag-aaral ng modyul na ito.

333

IV.

MGA INAASAHANG KASANAYAN Mga Kasanayang Pampagkatuto Aralin Pag-unawa sa Napakinggan 2.3 Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa akdang napakinggan Nakikinig nang may pag-unawa upang: mailahad ang layunin ng napakinggan masagot ang mga tiyak na tanong maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay na mga pangyayari

Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging makatotohanan/dimakatotohanan ng mga punto/argumentong binibigyang-diin o halaga ng napakinggan batay sa paraan ng pagsasalita (tono, diin, paghinto, intonasyon) Pagsasalita Naipapahayag nang maayos ang matinding reaksiyon sa mga bagay na di nagugustuhan (may pagsasaalang-alang sa damdamin ng kausap) Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam Nakapagsasagawa ng sarbey batay sa kulturang Pilipino gamit ang panitikan Nakapaglalahad ng pamamaraan sa pagsasagawa ng simposyum tungkol sa kahalagahan ng kulturang sariling atin Nakabubuo ng pansariling opinyon batay sa mga ideya,kaisipang inilahad ng teksto Nakapaglalahad ng sariling pananaw kung paano mapananatili ang kulturang Pilipino sa tulong ng panitikan Pag-unawa sa Binasa

334

Nasusuri ang ibat ibang akdang pampanitikan batay sa mga katangian nito Naipahahayag ang mga makabuluhang kaisipang nais ipabatid ng may-akda Naipaliliwanag ang mga elemento ng akda dula maikling kuwento

Natutukoy ang ibat ibang tunggaliang naganap sa akda

Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akdang binasa buhat sa simula, tunggalian, kasukdulan, kakalasan at wakas Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng akda/teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto

Napayayaman ang karanasan ng mag-aaral sa tulong ng mga akdang pampanitikan upang mapaunlad at mapalawak ang kakayahan at pananaw sa buhay Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang pampanitikan Nakapagbibigay-hinuha sa pangyayari kaalaman pakay o motibo layunin ng may-akda

335

Naihahambing ang kalagayan ng panitikan at epekto nito sa kulturang Pilipino noon at ngayon Nasusuri sa teksto ang mga aspekto ng pandiwa

Naisasaayos ang mga pangyayari sa Maikling kwento/Dula ayon sa wastong pagkakasunod-sunod Nasusuri ang bahagi ng maikling kuwento/dula/sanaysay Nakikilala ang ibat ibang bahagi at elemento ng Maikling kwento/Dula

Napaghahambing ang elemento ng Maikling kuwento sa Dula Nasusuri ang kulturang taglay ng panitikan kung itoy nanatili, nabago o nawala na Pagsulat -Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan, at opinyong nakapaloob sa teksto kung: totoo o hindi totoo may pagbabatayan o kathang-isip lamang mabuti o masama katotohanan o opinyon Nakapaglalahad ng sariling pananaw batay sa nilalaman ng akdang binasa kung itoy makatotohanan o di-makatotohanan gamit ang graphic organizer Nakasusulat ng Maikling kuwento batay sa kultura ng lugar na pinagmulan

336

Nakasusulat ng talatang naglalarawan naglalahad nagsasalaysay nangangatuwiran Nakapag-uugnay ng mga kaisipan mula sa binasang akda hango sa sariling karanasan nasaksihan napakinggan/napanood/nabasa Tatas Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo. Naipamamalas ang makahulugan at masining na pagpapahayag para sa mabisang pakikipagkomunikasyon. Nagagamit ang magagalang na pananalita sa pakikipagkomunikasyon.

Sa panimulang pagtataya sa bawat aralin, susukatin ng guro kung hanggang saan na ang kaalaman ng mag-aaral kaugnay ng paksang tatalakayin.

Inaasahang marami sa mag-aaral ang may sapat nang kaalaman at kakikitaan ng sigla upang alamin pa ang susunod

Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon ayon sa sitwasyon, pangangailangan at pagkakataon. Estratehiya sa Pag-aaral Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral.

na mga paksa.

Kung may ilan na hindi ganap ang kahandaan at kaalaman, iminumungkahing maging malikhain ang guro upang maipakilala sa mag-aaral ang mga kakailanganin upang lubos

Pananaliksik Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos at mabisa ang nalikom na mga impormasyon sa pananaliksik

na maunawaan ng mag-aaral ang mga talakayan. Iayon ito sa kanilang pangangailangan.

337

Ang balangkas ng araling ito o bahaging ito ng modyul ang magpapakita sa guro ng kabuuang tatakbuhin ng aralin. Tingnan sa kalakip ang sinasabing balangkas.

Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang mga kagamitang sanggunian sa aklatan/internet. V. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS (Kalakip #2.3.a)

VI.

PANIMULANG PAGTATAYA Alamin natin kung gaano na ang alam mo tungkol sa araling ito. Hanapin at isulat

sa iyong notbuk ang sa iyong palagay ay tamang sagot sa bawat tanong. Sagutin ang lahat ng aytem. Pagkatapos masagot ang maikling pagsusulit na ito, malalaman mo ang iyong iskor. Alalahanin mo ang mga aytem na mali ang iyong sagot at hanapin mo ang tamang sagot habang pinag-aaralan mo ang modyul na ito. Unang Bahagi Panuto: Ibigay ang hinihingi ng diyagram tungkol sa dula. (para sa bilang 1-5). Gawin sa sagutang papel.

Susing Sagot: *Unang Bahagi (1-5) Dula -akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan na naglalarawan ng isang kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapanapanabik na bahagi ng buhay ng tao. -layunin nitong manlibang, magbigay ng aral, magpukaw ng damdamin at humingi ng pagbabago.

bukod sa naririnig ang mga salita, nakikita pa ang kilos at galaw sa tanghalan 338

Ikalawang Bahagi Panuto: Basahin at unawain ang isang bahagi ng maikling kuwento. Sagutan ang mga tanong na kasunod nito. Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang

pinakahihintay nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyoy magpatuloy sa loob ng tatlong araw, ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon ay ikalimang araw nang walang tigil ang pag-ulan. Ilang maliit na bata ang nagpapalutang ng mga bangkang papel, nariyang tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak. Sa tuwing ako ay makakakita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang sa tubig kailanlan. Sa karimlay pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang, makitang ano man maliban sa isang makitid na silahis. Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid at ng kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig ng ina. Naramdaman niya ang bahagyang pag-angat ng kaliwang bisig niyon. Ang kanang kamay nooy ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita Siya matulog ka na.

Ikalawang Bahagi 1. D. 2. D 3. B 4. A 5. A

339

Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng batang higit na pumuti, kaysa rati. Ngunit ang mga mata nooy hindi pumipikit, nakatingin sa wala. Kaya nga bat sa tuwi akong makakita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumagawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang kailanman.

-Halaw sa Bangkang Papel ni Genoveva Edroza Matute

6. Ang katangian ng batang lalaki sa akda ay ______. A. mapagmahal B. palaasa C. mayabang D. mapangarapin 7. Sa karimlay pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban sa isang makitid na silahis. Ang damdaming inilalarawan ay _______. A. pagkatakot B. pagkagitla C. paghanga D. pagtataka

8. Batay sa akda, ang bangkang papel ay sumasagisag sa ______. A. pag-asa B. pangarap C. pag-unlad D. paghahangad

340

9. Ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwentong binasa ay tinatawag na ________. A. banghay B. tema C. pananaw D. damdamin 10. Nagsimula ang akda sa pamamagitan ng ______. A. kilos at galaw ng tauhan B. tagpuan at banghay C. tagpuan at kapaligiran

Alamin Ilahad ang mga panitikang bibigyang pansin sa aralin na ito ang maikling kuwento at dula sa Panahon ng Kasarinlan. Nauna nang naibigay at naipasagot ang mahahalagang tanong kayat sa bahaging ito ay maaari sabihin ang inaasahang isasagawa nila pagkatapos ng aralin. Ilahad na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa pagmamarka ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling bahagi ng

VII. YUGTO NG PAGKATUTO Alamin Malaki ang papel na ginampanan ng panitikan sa buhay ng mga Pili pino sa ibat ibang panahon. Naranasan nila na maipahayag ang sariling damdamin at saloobin sa pamamagitan ng mga pasalita at pasulat na akda na nagbukas sa isang diwang makabansa. Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganooy, malaman mo kung nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinyon o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan? Bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan sa panahong ito? Umaasa ako na ang mga gawain at pagsasanay sa bahaging ito ay makatutulong upang masagot ang mga tanong na ito. Gawin mo ring gabay ang pamantayang pangnilalaman kung saan maipamamalas mo bilang mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang pampanitikan partikular na ang Maikling kuwento at Dula na napatanyag at umusbong noong Panahon ng Kasarinlan. Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan kong makapagsasagawa/makabubuo ka ng photo

aralin ang rubriks. Hikayatin mo ang iyong mga mag-aaral na ibahagi sa buong klase ang mga bagay na kanila ng nalalaman kaugnay ng maikling kuwento at dula. Maaari mo itong gawing interaktibong talakayan. Hatiin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng limang (5) minuto upang magtalakayan at magpalitan ng kaalaman. Himukin silang isulat ang kanilang sagot sa mga strips ng cartolina. Matapos nito, ipadikit sa pisara ang mga cartolina strips ng bawat pangkat. Ang unang pangkat na makapagdikit ng lahat ng kanilang cartolina strips ang unang magtatalakay ng kanilang mga sagot.

341

documentary na naglalarawan ng kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa Panahon ng Kasarinlan. Ngayon, simulan mo na ang pag-aaral sa araling ito sa tulong ng Timeline, ikaw ay magbabalik-tanaw sa mga manunulat at akdang pampanitikan na umusbong sa Panahon ng Amerikano, Komonwelt hanggang sa Panahon ng Kasarinlan. Sa pamamagitan nito, tiyak kong maalala mo ang mga akdang iyong napag-aralan sa nagdaang panahon. GAWAIN 2.1: TimelineNoon at Ngayon Kilalanin mo at piliin sa hanay A ang mga manunulat at hanay B naman ang kanilang akda na isinulat at ilagay ito sa angkop na panahon na hinihingi sa timeline. Gawin sa sagutang papel.

Panahon ng Amerikano

Panahon ng Komonwelt

Panahon ng Kasarinlan

Sa pasimula ng gawain sa modyul, maaaring ibigay sa mga mag-aaral ang gawaing ito sa pamamagitan ng isang laro o game. Isulat sa kartolina o manila paper ang TIMELINE Organizer samantalang nasa powerpoint presentation ang larawan gayundin ang akdang isinulat na nasa kagamitang pangmag-aaral (LM). Bigyan ng limang minuto ang mga mag-aaral sa pagsasagawa ng nasabing gawain.

342

Ipakilala sa mga mag-aaral ang unang tatalakayin sa aralin ang maikling kuwento na obra ni Genoveva Edroza-Matute at ang tungkol sa wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.

Sa

pamamagitan

ng

KWHL

Sheet

na

magsisilbing

pangkatang gawain, bigyan ang mag-aaral ng dalawampung

Matapos mong makilala at maihanay nang wasto sa angkop na panahon ang nasa bawat hanay sa Timeline, nais kong bigyan mo ng hinuha ang mahahalagang tanong sa aralin sa tulong ng KWHL Sheet. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos nating pag-aralan ang modyul na ito ay saka mo sagutin ang huling kolum, ang L.

(20) minuto upang isagawa ito. Gamit ang nasabing istratehiya, isusulat nila ang kasagutan sa manila paper at ipapaskil sa pisara. Magtalaga ng lider sa bawat pangkat na maglalahad/magtatalakay ng kanilang naging sagot sa harap ng klase. Maaaring magbigay ang guro ng feedback sa naging kasagutan ng bawat pangkat.

343

GAWAIN 2.2: TSART-KWHL

Nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinion o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan?

K Ano ang alam mo na? (What do you know?)

W Ano ang nais mong malaman? (What do you want to find out)

H Paano mo makikita ang nais mong maunawaan? (How can you find out what you want to learn?)

L Ano ang iyong natutuhan/ naunawaan? (What did you learn?) Ipasagot ang mga Gabay na Tanong upang malaman kung ano ang dating alam ng mag-aaral sa aralin at gabay ng guro kung paano niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na maunawaan ang aralin. Ang mga gabay na tanong ay maaaring isulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Ipapaskil sa pisara o kayay maglaan ang guro ng isang display area kung saan dito ipapaskil ang kanilang mga naging sagot.

Inaasahan ko na masasagot mo nang tama ang tanong na ito. Kung hindi pa, huwag kang mag-alala sapagkat gaya nga ng ipinahayag ko sa layunin ng araling ito na sa iyong pagsisikap at pagtitiyaga ay mahahanap mo ang tamang kasagutan. Maaari ka ng magsimula sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan. Paunlarin Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang

Hayaang nakapaskil ito hanggang sa matapos ang aralin upang maihambing nila ang kanilang unang naging sagot sa wastong sagot na makikita sa pagpapatuloy ng aralin.

mahahalagang kaisipan/konsepto na saklaw ng aralin. Huwag kang mag-alala sa tulong ng iyong pagsisikap at pagtitiyaga, mahahanap mo ang tamang kasagutan. Ngayon ay maaari kang magsimula na sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan. Magsimula tayo sa Maikling kuwento (Aralin 2.3.1)

344

Ang Maikling kuwento o maikling katha gaya ng karaniwang taguri dito ay sangay ng salaysay (narration). May sariling mga katangian ito na ikinaiiba sa ibang akdang pampanitikan. Kabilang sa mga katangiang ito ay ang pagkakaroon ng iisang kakintalan, may isang pangunahing tauhang may mahalagang suliraning kailangang lutasin, tumatalakay sa isang madulang bahagi ng buhay at iba pa. Mahalaga ring masagot mo ang sumusunod na pantulong o prosesong tanong upang makatulong sa iyo sa pagsagot sa mahalagang tanong ng aralin.

Mga Gabay na Tanong 1. Paano naiiba ang maikling kuwento sa iba pang akdang pampanitikan? 2. Ano ang karaniwang tema o paksang ginamit ng mga manunulat sa panahong ito? 3. Paano nakatutulong ang pagkakaroon ng kaalaman at kakayahan sa paggamit ng angkop na aspekto ng pandiwa sa pag-aaral ng maikling kuwento?

Sa nakasulat na konsepto sa pisara, kartolina o manila paper, ipagawa sa mag-aaral ang gawaing ito. Ipasulat sa kanilang kuwaderno ang sagot. Bigyan ng 5 minuto ang bawat magaaral at pagkatapos ay pumili ng ilan sa kanila na magbahagi ng kanilang naging konsepto o sagot.

Simulan mo na ang mga gawain. Unahin mo munang tuklasin kung ano ang iyong nalalaman sa ating paksa. GAWAIN 2.3.1. a: TUKLAS-INFO Batay sa iyong nalalaman, subukin mong isulat ang hinihingi sa dayagram kaugnay ng araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-aalala, itoy pag-alam lamang kung gaano na ang iyong kaalaman tungkol sa pag-aaralan natin.

345

Upang ganap na maunawaan ang aralin, kilalanin mo muna ang isa sa natatanging manunulat sa panahong ito. Kilala mo ba si Aling Bebang o si Genoveva Edroza-Matute? Magbigay ng ilang impormasyon patungkol sa kanya gamit ang sumusunod na graphic organizer.

Kapanganakan: Pamilya: Larawan ni Genoveva EdrozaMatute

Pangkatin sa apat ang klase. Bigyan ng 20 minuto ang bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag pa ng iba pamamaraan ang guro.) a. Impersonation b. Talk Show c. Role Playing d. One-on-One Interview

Mga Katangian:

Mga Tagumpay sa Buhay:

Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol kay Genoveva Edroza-Matute (maaaring gumamit ng video presentation)

Basahin at unawain Babasahin 1: PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA (Kalakip #2.3.1.b) GAWAIN 2.3.1.b: Paglinang ng Talasalitaan Sa pamamagitan ng Clustering, ibigay ang mga hinihinging konsepto o kaisipan na may kaugnayan sa pahayag na SA PUSO NG ISANG BATA. Gawin sa sagutang papel.

Ibigay ito bilang input ng guro Genoveva Edroza-Matute Si Aling Bebang, ayon sa talambuhay na sinulat ni Gregorio C. Borlaza, ay bunso sa labindalawang magkakapatid, at supling nina Anastacio B. Edrosa at Maria Magdalena K. Dizon. Siyam ang namatay sa kaniyang mga kapatid, at karamihan ay wala pang isang taon ang itinagal sanhi ng pagkakasakit. Lumaki siya sa TayumanOroquieta, malapit sa karerahan ng kabayo sa San Lazaro.

346

AWAIN 2.3.1.c: Sa Antas ng Iyong pag-unawa Upang ganap na mataya ang iyong pag-unawa sa i binasa, sagutin mo ang sumusunod na mga tanong/gawain. Gawin ito sa sagutang papel. 1. Suriin mo ang mga tauhan batay sa kilos, damdamin at pananalita sa pamamagitan ng character mapping. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat

Hindi naglaon ay nakitira siya sa kaniyang alena kapatid ng kaniyang amadoon sa Felix Huertas, Maynila hanggang makatapos ng elementarya. Nag-aral siya sa Santa Clara Primary School (na magiging Gomez Elementary School) at Magdalena Elementary School, pagkaraan ay sa Manila North High School (na Arellano High School ngayon), nagkolehiyo sa Philippine Normal School (na Philippine Normal University ngayon), hanggang matapos ang masterado sa Filipino at doktorado sa edukasyon sa Unibersidad ng Santo Tomas. Sa pagpapabasa ng akda, gumamit ng ibat ibang istratehiya sa pagpapabasa tulad ng isahan, dalawahan, dugtungan, o pangkatang pagbasa. Basahin ng may pagunawa at may kaukulang damdamin.

2. Bakit nais ng guro na mapalapit sa bata? 3. Patunayan na ang guro sa akday naturuan ng bata sa kaniyang buhay? 4. Kung ikaw ang bata, babalikan at magpapaalam ka pa ba sa iyong guro kapag ikaw ay napagalitan niya? Pangatuwiranan. Isulat sa papel. 5.Sa iyong palagay, ano kaya ang gagawin ng guro pagkatapos ng ipinakita sa kaniya ng mag-aaral kahit na napagalitan siya? Sumulat ng diyalogo bilang sagot. Gawin sa papel.

Pagkatapos maipabasa ang akda, ipasagot sa mag-aaral ang paglinang ng talasalitaan na maaaring nakasulat sa pisara, sa kartolina o sa manila paper. Maaari itong gawing paligsahan sa bawat pangkat. Paramihan sila ng

maisasagot at paggamit ng mga ito sa pangungusap. Ipagawa ito sa loob ng limang minuto. Ang pinakamaraming angkop na sagot ang magwawagi.

347

5. Anong dam damin ang namayani sa guro ng nasabi niya sa kanyang sarili ang pahayag na ito? Nalimutan ko ang kanyang pag-iisa, ang kaniyang kalumbayan, ang mabagal na paraan ng pag-akit at pagtiyak sa kanyang siyay mahalaga at minamahal. 6. Nagtungo siya sa pintuan at ang kaniyang mga yabag ay mabibigat na tila sa isang matandang pagod. Sa loob ng maraming buwan, ngayon lamang siya hindi lumingon upang magsabi ng, Goodbye, Teacher. Lumabas siya nang tahimik at ang kaniyang mabibigat na yabag ay lumayo nang lumayo. Ano ang mensaheng nais iparating nito sa guro at mag-aaral? Isulat ang sagot sa papel. 7. Punan ang mga kahon ng mga mensahe ng kuwento. Gawin sa papel.

Upang masuri ang pag-unawa ng mag-aaral sa nilalaman ng aralin, ipasagot ang gawain/tanong bilang 1-11. Itanong sa mga mag-aaral ang mga tanong bilang 1-5. Maaari pang dagdagan ang mga tanong na lilinang sa pag-unawa ng mga mag-aaral sa aralin.

9. Ano ang tema o paksa ng nasabing akda? Patunayan. 10. Sa iyong palagay, may kaugnayan ba ang paksa o tema ng nasabing akda sa buhay ng may-akda ng kuwento? 11.Mula sa simula hanggang sa wakas ng kuwento, anong pamamaraan ang ginamit

348

ng may-akda? Pagpapahiwatig ang isang matingkad na katangian ng mga kuwento ni Genoveva Edroza Matute. Karaniwang nagtutuon siya sa isa o dalawang tauhan, at sa mga tauhang ito ay lalaruin niya ang banghay at gusot ng kuwento. Ang pingas o puntos ng tauhan ay maaaring nasa kapasiyahan nito, at hindi dahil sa taglay na personal at panlabas na anyo. Sa mga matagumpay niyang kuwento, ang mga tauhan ay pumupukol ng mabibilis na salitaan, o nagsasalita sa guniguni, at ang mga kataga ay waring makapaglalagos sa kalooban ng mambabasa. Sumasabay din ang mga kuwento ni Aling Bebang, palayaw ni Matute, sa mga kasalukuyang pangyayari na kung minsan ay nakalulugod at kung minsan ay nakaiinis, at kung ano man ang epekto nito sa mambabasay mauugat sa lalim ng pagkaunawa ng manunulat sa kaniyang pinapaksa. Ang mga tauhan ang gumagalaw sa akda- protagonista na tinatawag na bida at antagonista na nagpapahirap o nagpapasalimuot sa buhay ng bida. Ang tauhang lapad (flat character) ay hindi nagbabago ang pag-uugali kung ano ang gawi, kilos at katangian niya sa simula ng akda hanggang katapusan; habang ang tauhang bilog (round character) naman ay nagbabago mula sa pagiging salbahe ay nagiging mabait; kung api sa simula, sa pagwawakas Ang binibigyang-diin sa kuwento ng tauhan ay ang pangunahing tauhan o ay natuto nang lumaban. mga tauhang gumagalaw sa kuwento. Ipinakikilala ang kanilang pag-uugali, pagkilos, pananalita at iba pang katangian sa pamamagitan ng tahasan o tuwirang paglalarawan o kayay pagpapahiwatig sa pamamagitan ng usapan ng mga tauhan at sa ikinikilos ng mga iyon.

Ibigay ito bilang input tungkol sa maikling kuwento. Maaaring isulat sa pisara, kartolina o manila paper ang mahahalagang impormasyon.

Hahatiin ng guro ang mag-aaral sa apat (4) na pangkat. Pabunutin sila ng isa sa mga sobre na naglalaman ng gawain na nasa LM. Bigyan ang bawat pangkat ng

kartolina at pentel pen. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral sa pagsagot at pagpapalitan ng opinyon,ideya sa gawain. Papiliin sila ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang napag-usapan.

349

Ang mga tauhan ang gumagalaw sa akda- protagonista na tinatawag na bida at antagonista na nagpapahirap o nagpapasalimuot sa buhay ng bida. Ang tauhang lapad (flat character) ay hindi nagbabago ang pag-uugali

GAWAIN 2.3.1.d: Pananaw mo, Pananaw ko, at Pananaw ng Lahat Ibigay ang kahulugan ng maikling kuwento ayon sa iyong sariling pananaw, pananaw ng ibang Sa tao pananaw (kapwa kamag-aral, kaibigan) at ng aking kamag-aral ...pananaw ng eksperto (maaaring kapanayamin nila). Gawin sa papel. Sa pananaw ng aking kaibigan... Sa aking pananaw...

Sa pananaw ng mga eksperto...

Ipaliwanag

sa

mag-aaral

ang

gawaing

Pagkakaiba-

Pagkakatulad. Maaaring gumamit ng iba pang estratehiya sa paghahambing tulad ng venn diagram. Indibidwal itong ipagawa sa mag-aaral. Sa gawaing ito ay magkakaroon ng pagtataya sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa maikling kuwento at sa iba pang akdang pampanitikan.

GAWAIN 2.3.1.e: Pagkakaiba-Pagkakatulad Paano naiiba ang Maikling kuwento sa ibang akdang pampanitikan? Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang pormat.

350

MAIKLING KUWENTO

Iba pang Akdang Pampanitikan

Isulat sa manila paper o kartolina (o kayay nasa powerpoint presentation) ang kuwento. Ipabasa ito sa piling mag-aaral (maaari itong gawing dugtungang

PAGKAKAIBA sa Tema sa Paksa sa Layunin sa Pamamaraan

PAGKAKATULAD

pagbasa).

Magkaroon

ng

malayang

talakayan

tungkol

sa

ipinabasang kuwento sa tulong ng mga gabay na tanong. Maaaring isulat sa pisara, kartolina o manila paper ang mga gabay na tanong at talakayin ito sa paraang Q.A.R. (Question and Answer Response).

Kung susuriin mo, sa pagdaan ng mga panahon (mula sa Panahon ng Amerikano, Panahon ng Komonwelt hanggang Panahon ng Kasarinlan) ang Maikling kuwento ay naging behikulo ng mga manunulat para maipahayag ang kanilang saloobin, damdamin, katuwiran o opinyon. Nagkakaiba lamang sila sa tema, paksa, layunin at pamamaraan kung paano ito nilikha ng isang manunulat na nakabatay kung minsan sa kanilang naging karanasan o totoong buhay . Babasahin 2: ANG AKING INSPIRASYON (Kalakip #2.3.1.c)

Sabihin sa mag-aaral na malalaman kung wasto ang

Mga Gabay na Tanong: 1. Sino ang nagsasalaysay sa kuwento? 2. Anong uri ng maikling kuwento ang iyong binasa? Patunayan. 3. Aling bahagi sa akdang ito ang masasabi mong may pagkakatulad/ pagkakaiba sa kuwentong nauna mo ng nabasa? Pangatuwiranan.

naging sagot nila sa katatapos na gawain sa pamamagitan ng pagtalakay tungkol sa aspekto ng pandiwa

351

4. Pansinin ang salitang may salungguhit sa kuwento. Anong bahagi ito ng panalita? Ano ang diwang inihahatid nito?

Magbigay na ng input tungkol sa aspekto ng pandiwa.

Ang aspekto ng pandiwa na nagsasaad kung naganap na o hindi pa nagaganap ang kilos, at kung nasimulan na at kung natapos nang ganapin o ipinagpapatuloy pa ang pagganap. May apat na aspekto ang pandiwa: aspektong perpektibo kung ito ay nagsasaad o nagpapahayag na ang kilos na nasimulan na at natapos na, aspektong imperpektibo kung nagpapahayag ng kilos na nasimulan na ngunit di pa natatapos at kasalukuyan pang ipinagpapatuloy, aspektong kontemplatibo ay naglalarawan ng kilos na hindi pa nasisimulan at aspektong perpektibong katatapos kung saan nagsasaad ito ng kilos na katatapos lamang bago nagsimula o naganap ang kilos.

Upang higit pang maunawaan ng mag- aaral, magbigay pa ng halimbawa. Hingan din sila ng sarili nilang halimbawa bago ipagawa ang susunod na gawain.

Sa nakasulat na gawain sa pisara o manila paper o kartolina, isagawa ito ng indibidwal. Maaari nilang isulat ang kasagutan sa kanilang kuwaderno.

GAWAIN 2.3.1.f: Aspekto-Tsart Balikan muli ang kuwento. Isulat ang mga salitang may salungguhit sa tamang talahanayan nang ayon sa aspekto nito. ASPEKTO NG PANDIWA

Aspektong Perpektibo

Aspektong Perpektibong Katatapos

Aspektong Imperpektibo

Aspektong Kontemplatibo

Ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan sa mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paanong tatayain ang kanilang ginawa. Pagpartnerin ang mga mag-aaral ,sa pamamaraang ito ay hayaang ang magkapareha ang magbigay at tumanggap ng puna sa kanilang ginawa batay sa mga pamantayang dapat isaalangalang. Pumili ng magkapareha na magbabahagi ng ibinigay at natanggap nilang puna. Magbigay rin ng puna ang guro kung kinakailangan.

352

GAWAIN 2.3.1.g: Salaysayin ng Buhay Magsalaysay ng ilang pangyayari sa iyong buhay noon na sa iyong palagay ay nangyayari pa rin sa ngayon. Isaalang-alang ang simula, gitna at wakas ng pagsasalaysay. Gamitin at salungguhitan ang mga aspekto ng pandiwa sa gagawing pagsasalaysay. GAWAIN 2.2: TSART-KWHL Nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinyon o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan? K W H L

Sa tsart na ito ay nauna nang ipinagawa sa mga mag-aaral ang KWH kolum sa bahaging Alamin. Sa pagkakataong ito ay papunan na ang L kolum. Punan ang kolum na ito.

Ano ang alam mo na? (What do you know?)

Ano ang nais mong malaman? (What do you want to find out)

Paano mo makikita ang nais mong maunawaan? (How can you find out what you want to learn?)

Ano ang iyong natutuhan/ naunawaan? (What did you learn?)

GAWAIN 2.3.1.h: Dugtungang Pahayag Itala mo ang kabuuang konseptong natutuhan sa aralin sa pamamagitan ng pagdurugtong sa pahayag na nasa kahon. Nalaman ko na ang .

Sa nakasulat sa manila paper o kartolina, ipagawa ng indibidwal ang nasa bahaging ito. Ipasulat ito sa kanilang dyornal. Bigyan sila ng limang (5) minuto at pagkatapos, pumili ng ilan sa kanila na magbabahagi ng kanilang

Naliwanagan ako dahil sa

kasagutan.

353

Naunawaan ko na

Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magbigay ng input

Binabati kita at ilang hakbang na lamang ay tapos na ang iyong paglalakbay para sa aralin ito. Ang layunin mo sa bahaging ito ay maipakita ang iyong pagkaunawa sa aralin sa pamamagitan ng pagtatanghal ng masining na pagkukuwento o mga kauri nito tungkol sa mga pangyayari sa kasalukuyan na may pagkakatulad o kabaligtaran ng mga pangyayari sa maikling kuwento. Maaari ka na ngayong sumubok sa pangwakas na gawain para sa araling ito.

tungkol sa masining na pagkukuwento. Maaaring magpanood sa kanila ng halimbawa ng masining na pagkukuwento. (Ito ay dapat na nabanggit na rin sa mag-aaral sa unang araw pa lamang bago ang pagtalakay sa aralin.)

GAWAIN 2.3.1.i: Inspirasyon Ko, Kuwento ng Buhay Mo Sinasabi na kung walang guro, walang anumang propesyon tulad ng doktor, abogado, inhinyero at iba pa. Kaya naman dapat lamang kilalanin ang mahahalagang papel ng kaguruan sa paghubog ng isang kabataan. Marapat lamang na siyay tumanggap ng pagkilala. Kaakibat ng programa ng Kagawaran ng Edukasyon ay ang Pambansang Kongreso ng mga Guro sa Pilipinas. Ito ay lalahukan ng mga piling guro sa buong Pilipinas, mga tagapanayam, mga superbisor, punong-guro, Filipino specialist at buong pangasiwaan ng Kongreso. Ikaw, bilang kampeon sa katatapos na Pambansang Paligsahan sa larangan ng masining na pagkukuwento ay inaanyayahan bilang isa sa mga panauhing pandangal na magtatanghal ng masining na pagkukuwento batay sa paksang My Teacher, My Hero kaugnay sa pagdiriwang ng World Teachers Day bilang

Maaari nang isagawa ng mag-aaral ang gawaing ito. Piliin muna ang boluntaryong mag-aaral. Hingan ng feedback ang klase sa ginawang pagtatanghal. Magbigay rin ng feedback ang guro.

354

pasasalamat sa kanilang buong pusong pagtupad sa tungkulin. Tiyakin mo na itoy a) orihinal; b) malikhain; c) may pagkakaugnay-ugnay ang mga pangungusap; d) makatotohanan; e) napapanahon; at f) may wastong gamit ng aspekto ng pandiwa. MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG MASINING NA PAGKUKUWENTO (Kalakip #2.3.1.d) Ngayon nakumpleto mo na ang araling ito, dumako ka naman sa susunod na aralin, ang dula (Aralin 2.3.2) Halina at simulan mo na ang panibagong aralin.

Isang tuluyan ang dula na kababakasan ng kulturang Pilipino. Ipinakikita rito ang paraan ng pamumuhay noon hanggang sa pag-unlad nito sa kasalukuyan, na naging pagkakakilanlan ng ating lahi. Sa Panahon ng Kasarinlan, naipakilala ng mga manunulat na ang dula ay hindi lamang para sa napakababaw na layuning magbigay ng kaaliwan, sa halip, ito ay maaaring mabisang kasangkapan sa pagbibigay ng kamalayang panlipunan, sa paggising ng damdamin at sa pagpapakilos.

Ibigay ang mga pamantayang ito sa mga mag-aaral bago pa man ang pagtatanghal. Maaaring isulat na ito sa pisara, kartolina o manila paper upang alam pa rin ng mga magaaral kung paano sila tatayain.

Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin. Ibigay ang inaasahang pagganap sa mga mag-aaral, ang pakikibahagi sa pagtatanghal ng dula mula sa orihinal na iskript na isasagawa bilang pangkatang gawain. Ibigay rin sa kanila ang magiging pamantayan sa pagmamarka ng kanilang

Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay masasagot mo ang mga gabay na tanong upang makabuo ng mahahahalagang konsepto para sa aralin. Inaasahang ikaw ay makabubuo at makikibahagi sa pagtatanghal ng dula mula sa orihinal na iskrip na naglalarawan ng ilang pangyayari sa buhay ng isang tao/mga tao sa kasalukuyan batay sa mga kraytirya: a) kaangkupan, b) makatotohanan, c) masining, d) orihinal, e) kaangkupan ng tunog/props/costume, f) taglay ang mga bahagi ng dula, g) kahusayan sa pag-arte.

gawain nang sa ganoon ay makapaghanda ang mga magaaral sa gawaing ito. Ipasagot ang mga gabay na tanong sa mga mag-aaral. Ipasulat sa kuwaderno ang kanilang sagot. Bigyan sila ng tatlong minuto upang sagutan ang gawain at limang minuto

Mga Gabay na Tanong 1. Masasalamin ba ang kulturang Pilipino sa mga dulang pantanghalan sa kasalukuyan? 2. Naging mabisa bang kasangkapan ng mga manunulat sa paghahayag ng kanilang

upang pag-usapan ang mga ito sa kani-kanilang kapangkat. Pumili ng kinatawan ng pangkat na maglalahad ng kanilang napag-usapan.

355

3. Bakit mahalagang malaman mo ang tamang paraan ng pagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat?

GAWAIN 2.3.2.a: Pagkakatulad-Pagkakaiba Sa tulong ng Venn Diagram, ipakita at ilahad ang pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawa sa mga uri ng panitikan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

Sa bahaging ito, hayaan ang mag-aaral na makita ang pagkakaiba ng maikling kuwento at dula. Ipasulat ang sagot sa ibinigay na coupon bond o oslo paper. Bigyan siya ng 5 minuto upang gawin ito.

Sa nakasulat na pormat ng talahanayan at discussion web (na nasa LM) sa pisara, kartolina o manila paper, ipagawa
GAWAIN 2.3.2.b: Balik-tanawin Balikan mo ang ilan sa araling napag-aralan mo upang masagutan mo ang dayagram. MAIKLING KUWENTO PANAHON NG AMERIKANO PANAHON NG KOMONWELT PANAHON NG KASARINLAN

nang

dalawahan

ang

gawain.

Bigyan

ang

bawat

magkapareha ng kartolina, at pentel pen. Ipakopya ang pormat. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral sa pagkopya, pagsagot at pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Papiliin sila ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang napagusapan.

356

PAMAGAT PAKSA MAY -AKDA PANGUNAHING TAUHAN ARAL DULA PAMAGAT PAKSA MAY -AKDA PANGUNAHING TAUHAN ARAL PANAHON NG AMERIKANO PANAHON NG KOMONWELT PANAHON NG KASARINLAN

Ipasagot ang mga Gabay na Tanong sa tulong ng discussion web upang malaman kung ano ang dating alam ng mag-aaral sa aralin at gabay ng guro kung paano niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na maunawaan ang aralin.

GAWAIN 2.3.2.c: Sang-ayon o Salungat Sagutin mo ang sumusunod na mga gabay na tanong sa tulong ng discussion web.

Para sa higit na pagkakaunawa mo sa aralin, halika at kilalanin mo ang isa sa napantanyag na manunulat sa Panahon ng Kasarinlan. Pagkatapos mo siyang makilala, basahin at unawain mo muna ang kasunod na dula na isinulat niya noong Panahon ng Kasarinlan.

Bago dumako sa pagbasa ng akda, mangyari na ipakilala muna ang may-akda. Maaari isulat ang maikling talambuhay nito sa manila paper, kartolina o kayay gawin sa powerpoint presentation. Mangyari magdagdag pa ng iba pang impormasyon ukol sa manunulat upang mas magkaroon ng ganap na kaalaman ang mga mag-aaral.

Dionisio S. Salazar

Tubong-Nueva Ecija na ipinanganak noong Pebrero 8,1919 si

357

Dionision Santiago Salazar. Nagtapos ng kolehiyo sa prestihiyosong Unibersidad ng Pilipinas (kursong AB) at Unibersidad ng Sto. Tomas (para sa kanyang MA). Isa siya premyadong manunulat at hindi matatawaran ang kaniyang husay at galing, patunay na rito ang siyam (9)na nobelang kaniyang isinulat at nailathala na tunay namang maipagmamalaki natin. Nagtamo siya ng ibat ibang parangal gaya ng Carlos Palanca Award, National Balagtas Award, Dangal ng Lahi sa Dula, Manila Cultural Heritage Award, TOFIL Awardee for Drama and Literature at iba pa. Siya ay tunay na huwarang manunulat ng makabagong panahon. Ang kaniyang mga dula ay isang obra maestrang maipagmamalaki nating lahat. Isa siyang premyado at walang katulad ang husay na manunulat na dapat ipagmalaki sa lahat. Ang kaniyang mga isinulat ay dapat tangkilikin sapagkat itoy sariling atin.

Bago ang gawaing pagbasa (o pagsasadula), ipasagot muna ito sa mag-aaral. Ipaskil sa pisara ang mga salitang sinag sa karimlan.. Maaaring ilagay ito sa larawan na pabukang liwayway palang. Maaari ring mag-isip pa ng ibang pamamaraan. Pagkatapos ng gawaing ito ay maaari nang ipabasa (o ipadula) ang tatalakaying akda.

GAWAIN 2.3.2.d: Hinuha MoHinuha Ko

Sa pagpapabasa ng akda, maaaring gumamit ng ibat ibang istratehiya ang guro sa larangan ng pagpapabasa. Halimbawa nito ang pangkatang pagbasa na kung saan matapos basahin ang inilaang bahagi sa pangkat, ibubuod
Ang aking hinuha sa pamagat ay ___________________________________

nila ito sa pinakamaikling talata.

358

___________________________________________________________________

Babasahin 3: SINAG SA KARIMLAN NI DIONISIO S. SALAZAR (Kalakip #2.3.2.a) GAWAIN 2.3.2.e: Kasingkahulugan(Talasalitaan) Basahin ang mga pariralang hango sa dula. Ibigay ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit. Piliin sa pangungusap. Gawin sa papel. ang kasingkahulugan ng mga ito at gamitin sa sariling

Pagkatapos maipabasa ang akda, ipasagot sa mag-aaral ang paglinang ng talasalitaan na nasa LM. Maaari itong gawin sa paraang paligsahan sa pamamagitan ng

palabunutan. Tatawag ang guro ng mag-aaral. Ang mag1. nagbakbakan naman seguro. Pangungusap:__________________________________________________ 2. masyadong kontrobersyal Pangungusap:__________________________________________________ 3. nalalambungan ng dilim. Pangungusap:__________________________________________________ 4. paglililoy nasa kagandahan Pangungusap:__________________________________________________ 5. Walang pagkukunwari Pangungusap:________________________________________________

aaral na natawag ng guro ang siyang namang bubunot mula sa fishbowl ng papel na naglalaman ng pariralang hango sa dula. Bibigyan niya ito ng kahulugan at

pagkatapos pipili namn siya ng kanyang kamag-aral na gagamit nito sa sariling pangungusap. Ipagawa ito sa loob ng limang minuto. Ang pinakamaraming tamang sagot ang magwawagi.

naglabanan pagpapanggap pagtataksil nakakublinatatakpan

mainit na pinag-uusapan

359

GAWAIN 2.3.2.f: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Bilang pagpapatunay na naunawaan mo ang iyong binasa, sagutin mo ang sumusunod na mga tanong/gawain. 1. Ilarawan mo ang pagkilos, pananalita, saloobin at paniniwala ng mga tauhan sa dulang iyong binasa. Gawin mong batayan ang kasunod na tsart. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat. Mga Tauhan PAGKILOS PANANALITA PANINIWALA SALOOBIN

Talakayin ang nilalaman ng akdang binasa sa pamamagitan ng malayang talakayan gamit ang UTS o Ugnayang TanongSagot. Magpalitan ng ideya sa naunawaan nila sa akda sa tulong ng mga tanong 1, 3, 4, at 5 na nakatala sa LM sa

Tony Ernan Doming Bok 2. May katuwiran ba si Tony na itakwil ang kaniyang ama? Ipaliwanag. 3. Halimbawang nagkamali ka, paano mo ito maitutuwid? 4. Sa iyong palagay, bakit maraming tao ang napipilitang gumawa ng mga bagay na labag sa batas? 5. Kung ikaw si Tony, paano mo haharapin ang iyong ama sa likod ng kaniyang mga pagkukulang sa inyong pamilya? 6. Anong kalagayang panlipunan ang masasalamin sa dula? May pagkakatulad o pagkakaiba ba ito sa ngayon? Gawin sa papel.

bahaging Sa Antas ng Iyong Pag-unawa. Magbigay ng sintesis sa naging usapan o talakayan sa klase.

Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima (5). Bigyang laya ang bawat pangkat na magpalitan ng kanilang kuro kuro sa mga tanong bilang 6, 7, 8, 9 at 10 sa loob ng 10 minuto. Gabayan ang bawat pangkat sa pagpoproseso.

360

NOON

KALAGAYANG PANLIPUNAN

NGAYON

7. Isa-isahin ang mga bahagi ng dulang Sinag sa Karimlan na nagpapakita sa katangian ng isang dula. Gawin sa papel.

8. Makatuwiran ba o di-makatuwiran na isisi ng isang tao sa kaniyang kapwa ang masaklap na nangyari sa kaniyang buhay? Bakit?Isulat sa papel ang sagot 9. Sa iyong palagay, naging mabisang kasangkapan ba ng mga manunulat sa panahong ito ang Dula sa paghahayag ng kanilang damdamin, saloobin, opinyon

361

at karanasan? 10. Anong uri ng Dula ang iyong binasa? Ilahad ang mga katangian nito.

URI NG DULA -

MGA KATANGIAN

11. Tukuyin ang nais sabihin ng may-akda. Punan ang tsart. Gawin sa papel.

Sa Sarili

Sa Ibang tao

Sa Lipunang Ginagalawan

Ang binasa at tinalakay nating akda ay isang halimbawa ng Dula. Maliban sa arsuwela na isa sa uri ng dulang pantanghalan na ipinakilala sa iyo sa naunang aralin (Panahon ng Amerikano), may iba pang mga uri ang dula. Basahin mo ang kasunod na karagdagang mga impormasyon tungkol sa dula at pagkatapos gawin mo ang kasunod na mga gawain. Ang dula ay isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan ay naglalarawan ng isang kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapana-panabik na bahagi ng buhay ng tao. Gaya ng ibang katha, ang dula ay lumilibang, nagbibigay-aral,

Magbigay na ng input ang guro tungkol sa dula. Maaaring nakasulat ito sa kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point presentation.

362

pumupukaw ng damdamin at humihingi ng pagbabago. Higit na nakapagpapakilos ang dula kaysa sa ibang akda sapagkat bukod sa naririnig ang mga salita, nakikita pa ang kilos at galaw sa tanghalan. Ang anumang uri ng dula ay binubuo ng mga sangkap na nagpapatingkad dito kung kayat nararapat lamang na ang isang dula ay hindi magkulang ng sangkap sapagkat ito ang nagsisilbing haligi nito upang lalong makatayo nang buong husay at makulay. Ito rin ang nagdudulot ng kawilihan sa mga manonood. a) Tanghalan-lugarkung saan nagaganap ang mga pangyayari sa isang pagtatanghal; b) iskrip- itinuturing na pinakakaluluwa ng isang dula, lahat ng pangyayaring isinasaalang-alang o nagaganap sa isang pagtatanghal ay naaayon sa iskrip; c) aktor- gumaganap at nagbibigaybuhay sa dula, sila ang nagpapahayag ng mga diyalogo, nagsasagawa ng mga aksyon at nagpapakita ng mga emosyon sa mga manonood; d) direktor- nagbibigay ng interpretasyon at nagpapakahulugan sa isang iskrip; e) manonood- mga saksi o

nakapanood ng isang pagtatanghal; f) eksena- ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan samantalang ang tagpo-ang pagpapalit ng mga pangyayari sa dula. Nakatulong nang malaki ang Dula sa pagpapasigla at pagpapaunlad ng panitikan sa Panahon ng Kasarinlan. Naging daan ito upang malinaw na mailarawan ng buo ang kulturang Pilipino at kanilang pangkasalukuyang kalagayang panlipunan. Naipakilala nila ang dula na hindi lamang para sa napakababaw na layuning magbigay kaaliwan kundi maaaring mabisang kasangkapan sa pagbibigay ng kamalayang panlipunan, sa paggising ng damdamin at sa pagpapakilos.

Samantala, kaugnay nito ang pagiging interaktibo ng tao sa pagbibigay ng sariling opinyon o reaksiyon hinggil sa kaniyang naranasan, nakita o napanood, narinig at nabasa.

363

Sa pagbibigay ng tiyak na reaksiyon sa mga ito, karaniwang humahantong sa pagsangayon o pagsalungat. Basahin ang mga impormasyon tungkol sa tamang paraan ng

paggamit ng pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat. Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat Isang paraan ito upang maging kapaki-pakinabang ang pakikilahok sa anumang usapan o pagbibigay ng mga pala-palagay, opinyon o ideya o kaisipan. Sa paraang ito, mahalagang malaman natin ang mga pananalitang dapat gamitin sa pagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat. Sa pagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat ay makabubuting pag-aralan o pag-isipan munang mabuti at magkaroon ng malawak na kaalaman ukol sa isyu. Iwasang gumawa ng desisyong hindi pinag-iisipan at maaaring dala ng desisyong itinutulak ng nakararami. Halimbawa: *Pahayag na karaniwang nagsasaad ng pagsang-ayon Sang-ayon ako. Tama. Iyan ang nararapat. Pareho tayo ng iniisip. Ganyan din ang palagay ko. Oo. Tunay *Pahayag na nagsasaad ng pagsalungat Hindi ako sang-ayon. Mabuti sana ngunit. Ikinalulungkot ko ngunit. Nauuwaan kita subalit. Bakit di natin. Ayaw

Ibigay bilang input sa mga mag-aaral. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa pamamagitan ng power point presentation. Hingan ng sariling halimbawa ang mga mag-aaral bago ang mga gawaing kaugnay ng araling ito.

Ibigay ito bilang indibidwal na gawain (Gawain 2.3.2.i, Gawain 2.3.2.j at Gawain 2.3.2.k) ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon na ng pagtataya sa gawaing ito upang malaman kung magkakaroon ng paguulit sa pagtalakay kung kinakailangan.

GAWAIN 2.3.2.i: Reaksiyon 1 / 1 Isulat ang reaksiyon ng mga tauhan sa pangyayari mula sa dula. Gawin sa papel. a. Pananaw ni Mang Ernan sa buhay

364

b. Pagbabago ng kaisipan ni Tony sa kaniyang ama c. Hindi naibigan ni Bok ang ginawang pagsampal ng ama ni Tony

d. Naging tugon ni Padre Abena sa ginawa nina Tony at Mang Luis

GAWAIN 2.3.2.j: Ilahad Mo, Opinyon Mo Pumili ng isa sa sumusunod na paksa at ilahad ang opinyon mo hinggil dito. Gumamit ng mga pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat at salungguhitan ang mga ito. Sa tulong ng debate, ilahad ang iyong opinyon sa sumusunod na paksa. a. Dapat basahin at pag-aralan sa klase ang maikling kuwento at dula. b. Dapat magkaroon ng tamang batas para sa mga inosenteng indibidwal na nakukulong c. Dapat magkaroon ng pantay na karapatan ang babae at lalaki

GAWAIN 2.3.2.k: Sumasang-ayonSumasalungat Suriing mabuti ang mga pahayag. Sumasang-ayon o sumasalungat ka ba sa mga ito? Lagyan ng tsek ( / ) ang kahong katapat ng iyong sagot at saka ipahayag ang iyong pangangatuwiran sa patlang. a. Ang pagpapatawad ay mahirap gawin. Sumasang-ayon ako

Sumasalungat ako

Ang pangangatuwiran ko ay ____________________________

b. Lubos na nakatutulong sa pagbabagong-buhay ng isang tao ang relihiyon. Sumasang-ayon ako

365

Sumasalungat ako

Ang pangangatuwiran ko ay _________________________________

c.

Ang tao ay sumasama dahil sa kaniyang kapwa. Sumasang-ayon ako

Magkaroon ng malayang talakayan tungkol sa tanong na ito. Maaaring magkaroon ng debate sa pamamagitan ng pagtanong sa mga mag-aaral kung sino sa kanila ang

Sumasalungat ako

Ang pangangatuwiran ko ay _________________________________

sang-ayon at di-sang-ayon na mahalagang matutuhan ang tamang paraan ng paggamit ng mga salitang

GAWAIN 2.3.2.l: Halaga ng Wika

Bakit mahalagang matutuhan mo ang tamang paraan ng paggamit ng mga salitang nagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat? Pangatuwiranan. GAWAIN 2.3.2.m: IlahadPananaw Mo Ilahad ang iyong pananaw sa tanong na nasa loob ng bilog

nagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat.

Sa pagpapalalim ng kaalaman ng mag-aaral, kuhanin ang mahalagang konseptong kanilang natutuhan sa aralin sa pamamagitan ng pagpapasagot sa mga tanong na nakapailalim sa bahaging ito. Gawin itong pangkatang gawain. Pangkat 1: Tanong bilang 1 Pangkat 2: Tanong bilang 2 Pangkat 3: Tanong bilang 3

366

GAWAIN 2.3.2.n: Bisa sa Isip,Damdamin, Kaasalan Buuin ang pahayag batay sa bisang pangkaisipan, bisang pandamdamin at bisang pangkaasalan buhat sa dulang napag-aralan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

Binabati kita! Matapos mong mapalalim ang iyong pag-unawa sa aralin, handa ka nang ilapat ang iyong mga natutuhan sa susunod na bahagi.

Ibigay sa mag-aaral ang sitwasyon na kaniyang isasagawa sa bahaging ito. Bigyan siya ng dalawampung (20) minutong paghahanda para sa kaniyang gagawing presentasyon. Pagkatapos ng presentasyon, makipagpalitan siya ng puna at mungkahi sa iba. Huwag kalimutang magbigay ng papuri o feedback sa mag-aaral sa natapos niyang mga gawain na nagpatunay na naunawaan niya ang aralin.

GAWAIN 2.3.2.o: Buhay Ko, Buhay Mo Sa Likod ng Iskrip

367

Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito. Bilang pagtataya sa iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong ng gawaing ito. Bilang presidente ng Samahan ng Mandudula sa inyong paaralan, ikaw ay naimbitahang dumalo sa gaganaping seminar-worksyap tungkol sa Dula at Dulang Tagalog sa Modernong Panahon. Isa sa bahagi ng naturang seminar ang pagpapanood ng isang video clip tungkol sa buhay ng isang artistang nagwagi bilang pinakamahusay na aktres o artistang babae sa larangan ng indie film. Batay sa napanood, gagawa ka ng orihinal na iskrip na naglalarawan ng ilang pangyayari sa buhay ng naturang aktres at pagkatapos itatanghal ito sa gitna ng mga manonood bilang awput. Tatayain ito batay sa mga kraytirya: a) kaangkupan, b) makatotohanan, c) masining, d) orihinal, e) kaakmaan ng tunog/props/costume, f) taglay ang mga bahagi ng dula, g) kahusayan sa pag-arte at h) nagagamit ang pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat. magkakaroon ng pagtataya kung paano mo naunawaan ang mga naging aralin.

Kailangang maisagawa ng mga mag-aaral ang bahaging ito na magpapatunay na naunawaan nila ang paksa sa aralin.

Ilipat
Layunin mo sa bahaging ito ang ilipat at isabuhay ang iyong natutuhan sa dalawang aralin. Tatayain ito sa pamamagitan ng sumusunod na gawain.

Ipakita ang sitwasyon na kanilang isasagawa na nakasulat sa pisara, kartolina, manila paper o gamit ang power point presentation. Iminumungkahing gawing pangkatan ang bahaging ito. Ibigay ang pamantayan upang malaman na ng bawat pangkat kung paano sila mamarkahan.

368

Ikaw ay opisyal ng Sangguniang Kabataan (SK) ng inyong barangay na

naimbitahang maging panauhing tagapagsalita sa gaganaping programa para sa Foundation Day ng inyong lungsod. Layunin mong makapaghatid sa kanilang kaalaman tungkol sa kultura at kalagayang panlipunan ng inyong barangay na katatapos lamang tanghalin bilang Most Outstanding Barangay ng Taon. Gagamitin mo bilang presentasyon sa inyong pagsasalita ang photo documentary na naglalarawan ng kalagayan ng kultura at kalagayang panlipunan ng inyong barangay sa kasalukuyan. Tiyakin mo na itoy a)orihinal/awtentiko; b) malikhain; c) makabuluhan ang

mensahe; d) may pagkakaugnay-ugnay ang mga pangyayari at larawan; d) nagtataglay ng elemento ng masining na pagkukuwento; e) masining; at f) may wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
PANGWAKAS NA PAGTATAYA Ano ang nalaman o natutuhan mo sa ating aralin? Ilahad ang naramdaman matapos itong matalakay.

Maaaring ipasulat sa dyornal o kuwaderno ng mga mag-aaral ang pagtatayang ito. Maaaring gamitin ang circle talk. Mayroon itong 5-6 na miyembro. Ang magkakapangkat ay magbabahaginan ng kanilang sagot. Bigyan lamang sila ng 5 minuto upang masagot ang bahaging ito at 5 minuto upang ibahagi sa kanilang kapangkat ang kanilang naging sagot.

Matapos matalakay ang aralin, NALAMAN KO NA: 1. 2. 3. 4.

369

Nakadama ako ng _____________________________________matapos mailahad ang aralin dahil: 1. 2. 3. 4.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN:

Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ibigay sa bawat Ngayon naging subukin salamin natin ng kung kultura talagang ng naunawaan mo ang mahahalagang konseptong nakapaloob sa modyul na ito na nais kong maikintal sa iyo. At masasag pangkat ang gawaing naatasan sa kanila. Isang gawain o 1. Ibigay ang konseptong inilalahad ng graphic organizer. Pagaralan mo ito nang mabuti. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat

tanong lamang sa bawat pangkat. Maaaring idaan sa palabunutan ang pagpili sa gawain. Ang mga gawain o tanong ay nakasulat sa isang colored paper. Hikayatin ang bawat pangkat na maging masining at malikhain sa kanilang pagtalakay.

2. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan sa mga panahong ito? 3. Nakatulong ba ang panitikan upang maging daan ng pagpapahayag ng saloobin, opinyon at katuwiran? 4. Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling ating tinalakay? Sagutin ito sa

370

pamamagitan ng pagdurugtong sa mga pahayag na nakasulat sa Speech Balloon. Gawin sa papel.

Pagkatapos kong pag-aralan ang mga akdang pampanitikan na sumibol at umusbong sa tatlong panahon, napag-alaman kong _______________________________________________ _________________________________________. Naramdaman kong ________________________________________ _______________________________________________ _________________________________________. Dahil dito, naunawaan ko ang kahalagahan ng __________________ _______________________________________________ _________________________________kaya__________ _______________________________________________ ____________________________________________.

ILAPAT
Binabati kita! At ilang hakbang na lamang at tapos na ang iyong paglalakbay sa modyul na ito. Ang layunin mo sa bahaging ito ay ilipat at isabuhay ang iyong natutuhan sa Modyul 2 sa pamamagitan ng pakikibahagi sa pagbuo at pagtatanghal ng isang video presentation na nagpapakita ng kulturang Pilipino na nananatili pa sa kasalukuyan, nagbago at nawala na. Unawain mong mabuti ang sitwasyon upang maisagawa mo nang buong husay ang gawain.

371

Sa bahaging ito ay aalamin kung naunawaan ng mga magIsa sa nakatutulong upang mapasigla ang ekonomiya ng bansa ay ang pagpasok ng dolyar sa pamamagitan ng turismo. Marami ang nabibigyan ng trabaho. Kaya naman patuloy sa pagbuo ng ibat ibang programa ang Departamento ng Turismo upang higit na maipagmalaki ang kulturang Pilipino sa buong mundo. Naglalayon na hikayatin ang mga turista na balik-balikan ang Pilipinas dahil sa kagandahang taglay nito. Bilang tagapangulo ng departamento ng lokal na turismo sa iyong probinsiya, layunin mo na hikayatin ang mga turista na balik-balikan ang Pilipinas dahil sa ating pamanang kultural. Kaya ikaw ay naatasan na bumuo at itanghal ang isang video presentation na nagpapakita ng kulturang Pilipino na nagpapatunay na Its More Fun in the Philippines . Sa nasabing presentasyon ay makikita ang kulturang Pilipino na nananatili, nabago at nawala na sa inyong probinsiya. Ang presentasyon ay batay sa sumusunod na pamantayan: a) batay sa pananaliksik; b)makatotohanan; c)orihinal; d)malikhain; e) may kaugnayan sa paksa; f)napapanahon; g) taglay ang elemento ng pagbuo ng isang video presentation. MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA VIDEO PRESENTATION (Kalakip #2.3.2.b) VII.PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (para sa Modyul 2) (Kalakip #2.3.2.c)

aaral ang Modyul 2. Ito ay pagsasabuhay sa kanilang natutuhan. Ipaliwanag sa bawat pangkat kung paano nila isasagawa ang gawain sa pamamagitan ng pagbibigay ng situwasyon. Ibigay sa kanila ang pamantayan kung paano sila mamarkahan sa gawaing ito.

Bigyan ng kopya ang bawat mag-aaral ng pagsusulit na ito. Iwasto ito upang makita agad ang bahagi ng aralin na lubos na naunawaan o hindi naunawaan ng bawat mag-aaral. Gumawa ng item analysis upang masuri ang natutuhan ng mga mag-aaral.

372

Bilang ng Modyul: 3

Modyul 3: Repleksiyon ng Kasalukuyan Tungo sa Kinabukasan

Bilang ng Sesyon: 7 linggo

Paalala: Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayoy higit nilang maunawaan ang bawat aralin at gawain sa Modyul 3.

Modyul Para sa Sariling Pagkatuto

VII. Panimula at Mga Pokus na Tanong Pamantayang Pangnilalaman sa Pamantayan sa Pagganap sa Pagtatapos ng Modyul 3: pagtatapos ng Modyul 3: Naipamamalas ng mag-aaral ang pagAng mag-aaral ay nakikibahagi sa unawa sa estilo, mekanismo, pagbuo ng kampanya tungo sa kamalayang panlipunan (social pamamaraang tekniko, at mga awareness campaign) sa pamamagitan kaalamang teknikal ng mga panitikang ng alinmang midyum ng multimedia. popular.

Gabay sa Pagtuturo ng Modyul

Ang mga mag-aaral ay inaaasahang matututo ng ilang mga pamamaraan sa pagbuo ng mga panitikang popular sa pamamagitan ng mga gawain sa modyul na ito (nakasaad sa pamantayang pangnilalaman) na kanilang magagamit sa pagbuo ng isang produkto sa katapusan ng kanilang pag-aaral (nakasaad sa pamantayan sa pagganap)

Pokus na Tanong para sa Modyul 3: Paano naiiba ang tradisyunal na uri ng panitikan sa panitikang popular? Bakit nagkaroon ng transpormasyon mula sa tradisyonal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang popular? Paano nakatutulong ang mga panitikang popular sa pagpapaigiting ng kamalayang panlipunan?

Mahalagang Konsepto para sa Modyul 3: Ang tradisyunal na panitikang Pilipino ay salalayan ng buhay, at ang panitikang popular ay pamamaraan ng pamumuhay. Bunsod ng pagpapalitang kultural, kapangyarihan ng teknolohiya, at pangangailangan ng pamayanang global, nagkaroon ng transpormasyon ang panitikang Pilipino mula tradisyonal tungo sa pagiging popular

Ang mga mahahalagang konseptong nakatala ay ang konseptong nais maikintal sa isipan ng mga mag-aaral sa pagtatapos ng aralin. Ito ang inaasahang magiging sentro ng lahat ng gawain sa modyul.

Ang mga mahahalagang tanong ay naglalahad ng mga kaisipang inaasahang masasagot sa pagsasakatuparan ng mga gawain sa modyul na ito.

373

VIII. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito Mga Aralin sa Yunit

Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular a. Panitikan: Popular na Babasahin Pahayagan (Tabloid) Komiks Magasin Kontemporaryong Dagli

Ang mga araling nakatala ang magiging saklaw ng mga magiging pagtalakay at mga gawain sa modyul na ito. Ang bawat aralin ay nakatuon sa ibat ibang aspekto ng kulturang popular (kontemporaryong babasahin, broadcast media at dokumentaryong pampelikula). Bawat paksang nabanggit ay may kaakibat na aralin sa wika na makatutulong sa lalong pagsusuri at pag-unawa sa mga ito.

b. Wika: Antas ng Wika Pormal Di-pormal Popular (Balbal)

Aralin 3.2: Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Pag-unlad ng Kulturang Pilipino . a. Panitikan: Opinyon at Talakayang Panradyo b. Wika: Konsepto ng Pananaw a. Panitikan: Dokumentaryong Pantelebisyon b. Wika: Mga Konseptong May Kaugnayang Lohikal Aralin 3.3: Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong Panlipunan a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni Brillante Mendoza b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag

Sa pagtatapos ng bawat aralin, ikaw ay inaasahang: Aralin 1: Makapagbabahagi ng mga babasahing

popular

na

374

sumasalamin sa kultura panahon.

at tradisyon sa kasalukuyang

Aralin 2:

Aralin 3:

Makalilikha ng isang akdang naglalahad ng sariling pananaw batay sa pamantayan ng isang mapanagutang mamamahayag. Makapagpapamalas ng pag-unawa sa estilo, mekanismo at kaalamang teknikal ng isang dokumentaryong pampelikula bilang midyum sa pagbabagong panlipunan.

IX. Mga Inaasahang Kasanayan:

Ang mga kasanayang nakatala ay ang mga kasanayang inaasahang malilinang sa mga mag-aaral sa pagsasakatuparan ng mga gawain sa modyul na ito.

MODYUL 3 Ikatlong markahan

Mga Kasanayang Pampagkatuto Pakikinig Naililipat sa isang grapikong organayser ang mga impormasyong napakinggan (transkoding) dayagram grap grid Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag, mensahe at teksto Napauunlad ang kasanayan sa mapanuring pakikinig/panonood Napag-iiba ang katotohanan sa mga hinuha, opinion at personal na interpretasyon ng nagsasalita at nakikinig Napag-iiba ang katotohahan (facts) sa mga hinuha (inferences), opinyon at personal na interpretasyon ng nagsasalita at ng nakikinig /nanonood Nailalahad ang mga pagkiling (biases, prejudices) at sariling interes ng nagsasalita

375

Naisasaayos ang mga ideya o impormasyon mula sa teksto o diskursong napakinggan/napanood Nailalahad sa sariling pamamaraan ang mga napakinggang pahayag, mensahe at teksto

Pagsasalita Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa pananaliksik Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin Nakapagpapahayag nang wasto ng mga pag-aalinlangan/ pag-aatubili o pasubali Pag-unawa sa Binasa Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa: paksa layon tono pananaw paraan ng pagkakasulat pagbubuo ng salita pagbubuo ng pangungusap pagtatalata

Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod: Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng - paksa

376

tono layon estilo at gamit ng mga salita

Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga nangyayari sa: sarili pamilya pamayanan lipunan daigdig Nakapagbibigay ng sariling kuru-kuro at mungkahi tungkol sa alinman sa mga paksa gaya ng sumusunod: - HIV and Drug Prevention - Peace Education - Karapatang Pambata at Kanilang Responsibilidad - Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga Pilipino Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang teksto sa pamamagitan ng pagkilala sa: Naiisa-isa ang mga positibo at negatibong pahayag Napagsasama-sama ang mga magkakasalungat na ideya Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito

Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa sa teksto

Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng: - paksa/tema - layon - gamit ng mga salita Pagsulat Nagagamit ang ibat ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya sa pagsulat tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik

377

at panonood Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng isang dokumentaryong panradyo Nakapipili ng isang napapanahong paksa Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon Nakabubuo ng maayos na balangkas Naibabanggit nang wasto ang may-akda, personalidad, organisasyong nagbibigay-kredibilidad sa mga kaisipang ipinapahayag Nagagamit ang mga konsepto ng pananaw ekspresiyong nagpapakilala ng

Nagagamit ang mga ekspresiyong nagpapakilala ng kaugnayang lohikal

Tatas Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na Filipino pasalita man o pasulat Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat Nasusuri ang mahalagang detalye ng napakinggang impormasyon

Napagtitimbang-timbang kung ang napakinggan ay may kabuluhan at kredibilidad Nakikipagkomunikasyon gamit ang wikang Filipino batay sa hinihingi

378

ng pagkakataon/sitwasyon Pakikitungo sa Wika at Panitikan Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may kasiyahan at kasiglahan Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral ng wika at panitikan Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon at talang nalikom mula sa ibat ibang lawak ng pagaaral/pananaliksik Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa pananaliksik Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga sanggunian sa aklatan/Internet

Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahas nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang pananaliksik Panonood Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong Napanood Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood isang

379

X.

Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3

REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN TUNGO SA KINABUKASAN

Makikita sa konseptwal na balangkas ang magiging tuon ng pagtalakay sa kabuuan ng modyul.

Aralin 3.1 Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular a. Panitikan: Popular na mga Babasahin Pahayagan(tabloid) Komiks Magasin Kontemporaryong Dagli b. Wika: Antas ng Wika Pormal Di-Pormal Popular (balbal) Aralin 3.2 Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Pag-unlad ng Kulturang Pilipino a. Panitikan: Komentaryong Panradyo Dokumentaryong Pantelebisyon b. Wika: Konsepto ng Pananaw/Kaugnayang Lohikal Aralin 3.3 Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong Panlipunan a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni Brillante Mendoza b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag

380

XI.

Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.1)

XII.

Yugto ng Pagkatuto ALAMIN: Handa ka na bang tumuklas ng mga bagong kaalaman? Kung gayon, simulan na natin ang iyong pag-aaral tungkol sa mga panitikang popular. Naisip mo na ba kung

paano naiba ang mga panitikan sa kasalukuyan sa mga tradisyunal na uri ng panitikan na iyong natalakay sa mga naunang aralin?

Bakit nga ba nagkaroon ng

transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang popular? Bakit kailangang basahin at pag-aralan ang mga panitikang popular? GAWAIN 1: Bugtungan, Dugtungan!

Alam mo ba ang ibat ibang uri ng panitikan na maituturing nating bahagi ng panitikang popular? Batid mo rin ba ang ibat ibang midyum na ginagamit upang maipahatid ang mga ito sa higit na nakararaming mamamayan? Tukuyin mo ang inilalarawan ng mga bugtong sa ibaba. Pagkatapos, isulat mo ang mga titik ng iyong sagot sa mga kahon upang mabuo ang crossword puzzle.
Mga Bugtong:

2 . M 1P . 6 3 . . B

4 . T L

5 . D

T 7 . G

381

Pinipilahan ng mga manonood, sa pinilakang tabing itoy itinatampok! 2 Kahong puno ng makukulay na larawan at usapan ng mga tauhan. Tunay na kinagigiliwan ng kabataan! 3 Kuwadradong elektronikong kagamitan.Tampok ay ibat ibang palabas na kinaaaliwan! 4 Sa isang click lang mundong itoy mapapasok na para mag-Fb, Twitter o magsaliksik pa. 5 Musikat balita ay napapakinggan na. Sa isang galaw lamang ng pihitan, may FM at AM pa! 6 Maliit na dyaryong inilalako sa daan; balita, tsismis at iba pa ang laman. 7 Pabalat nitoy may larawan pa ng sikat na artista. Nilalamay mga artikulong tumatalakay sa ibat ibang paksa.
1

Kung nakuha mo nang tama ang lahat ng aytem, binabati kita dahil may ideya ka na sa ibat ibang uri ng panitikang popular! Kung hindi naman, huwag kang mag-aalala dahil tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama ang iyong mga maling akala.
Alam mo ba na... Mayroong ibat ibang midyum na ginagamit sa paghahatid ng impormasyon, balita at ibat ibang palabas na maaaring napakikinggan o napanonood ng mamamayan lalo na ng kabataan sa kasalukuyan? Ang ilan sa mga ito ay ang tabloid, komiks, magasin, internet, radyo at telebisyon. Ang mga ito ay maituturing nating kumakatawan sa kulturang popular ng mga Pilipino sa ngayon.

Matapos masagutan ang crossword puzzle, hayaan ang mga mag-aaral na magbahagi ng kanilang mga nalalaman kaugnay ng mga naitalang kasagutan. Maaaring tanungin kung sila ba ay isa sa mga tumatangkilik ng mga ito at kung bakit ang mga ito ay popular sa kasalukuyan.

GAWAIN 2: Alin, Alin ang PAGKAKAIBA?

Napansin mo ba ang pagkakatulad ng mga katangian ng mga nabanggit na panitikang popular sa Gawain 1? Naisip mo ba ang pagkakaiba ng mga ito sa mga tradisyunal na panitikan? Subukin naman nating isa-isahin ang mga katangian ng panitikang popular at tradisyunal sa tulong ng gawain sa ibaba. Isulat mo sa kahon ang mga katangian na sa iyong palagay ay taglay ng panitikang popular at tradisyunal na panitikan. Bigyan mo ng pansin ang paksang kadalasang tinatalakay sa mga ito, wikang ginagamit at midyum na ginagamit sa paghahatid nito sa mamamayan.

Maaaring isagawa ang gawaing ito nang papangkat. Hayaang suriin ng mga mag-aaral ang tradisyunal at popular na uri ng panitikan sa ibat ibang mga aspektong nabanggit (paksa, wika at paraan o midyum). Maaari rin silang magtanghal o magbahagi ng ilang mga halimbawa ng panitikan noon at sa kasalukuyan.

382

Tradisyunal na Panitikan

Panitikang Popular

Paksang

Tinatalakay
Wikang Ginagamit

__________________________ __________________________ _____

_________________________ _________________________ _______

______________________ ______________________ _____________

______________________ ______________________ _____________ ______________________ ______________________ _____________

Paraan/Midyum sa Paghahatid

____________________ ____________________ _________________

PAUNLARIN: Sa bahaging ito ng modyul ay bibigyan natin ng pansin ang ibat ibang uri ng panitikang popular at ang ibat ibang midyum na ginagamit sa pagpapala ganap nito. Sa pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa mga aralin, matutuklasan natin ang kahalagahan ng pag-aaral ng mga panitikang popular at ang papel na ginagampanan ng mga ito sa kamalayang panlipunan ng mamamayan ng isang bansa. Sa tulong ng mga araling pangwika, pagtalakay sa ibat ibang pamamaraan sa pagbuo panitikang popular, pagsasagawa ng mga prog ramang panradyo at maging ng pelikula, inaasahang magiging bahagi ka rin ng paghahanda ng isang kampanya tungo sa kamalayang panlipunan sa pamamagitan ng multimedia (social awareness campaign through the yse of multimedia). Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 3.1 ng modyul na ito - ang mga uri ng kontemporaryong panitikan.

Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular

383

Bilang ng Sesyon: 10

VII.

Panimula at Mga Pokus na Tanong

Pokus na tanong para sa Aralin 3.1: Bakit kinawiwilihang basahin ng mga kabataan ang mga popular na babasahin? Paano nakatutulong ang antas ng wika sa mabisang pagpapahayag?

Mahahalagang Konsepto para sa Aralin 3.1: Malapit sa karanasan ng kabataan at sumasalamin sa kasalukuyang pangyayari ang nilalaman ng mga popular na babasahin kung kayat makatutulong ito upang magkaroon sila ng sariling pagtataya sa lipunang kanilang ginagalawan.

VIII.

Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito ARALIN 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular a. Panitikan: Panitikang Popular na Babasahin (Tekstuwal Analisis) Pahayagan(tabloid)/broad sheet Komiks Magasin Kontemporaryong Dagli b. Wika: Antas ng Wika Pormal Di-pormal Popular (balbal)

IX. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 3.1

384

ARALIN 3.1

Mga Kasanayang Pampagkatuto Pakikinig Naililipat sa isang graphic organizer ang mga impormasyong napakinggan (transkoding) dayagram grap grid

Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag, mensahe at teksto Pagsasalita Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa pananaliksik Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin Pag-unawa sa Binasa Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito

Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa: paksa layon tono pananaw paraan ng pagkakasulat pagbubuo ng salita pagbubuo ng pangungusap pagtatalata Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod: Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto

385

Nakapagbibigay ng impresyon sa teksto kaugnay ng paksa tono layon estilo at gamit ng mga salita. Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga nangyayari sa: sarili pamilya pamayanan lipunan daigdig Nakapagbibigay ng kuro-kuro at suhestiyon tungkol sa alinman sa mga paksa gaya ng sumusunod: HIV and Drug Prevention Peace Education Karapatang Pambata at Kanilang Responsibilidad Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga Pilipino Pagsulat Nagagamit ang ibat ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya sa pagsulat tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik at panonood Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon

Nababanggit nang wasto ang may-akda, personalidad, organisasyon o grupo na nagpapatunay sa datos o impormasyong nagbibigay kredibilidad sa mga kaisipan at opinyong ipinahahayag sa kaniyang lathalain Tatas

386

Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na Filipino pasalita man o pasulat Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat Pakikitungo sa Wika at Panitikan Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may kasiyahan at kasiglahan Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral ng wika at panitikan Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan Estratehiya sa Pag-aaral Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon at talang nalikom mula sa ibat ibang lawak ng pag-aaral/pananaliksik Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa pananaliksik Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga sanggunian sa aklatan/Internet Panonood Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong napanood Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa isang napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood

387

X.

Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1

Aralin3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular

Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging gabay ng guro at mag-aaral sa pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila paper o cartolina. Talakayin ang mga araling nakapaloob sa araling ito.

Panitikan: Mga Popular na Babasahin Pahayagan (tabloid/ broad sheet) Komiks Magasin Kontemporaryong Dagli

Wika: Antas ng Wika Pormal Di-pormal (balbal)

Produkto/Pagganap: Literary Folio na sumasalamin sa kasalukuyang kalagayan ng barangay.

XI.

Panimulang Pagtataya ( para sa Aralin 3.1) (Crossword Puzzle)

Susi sa Pagwawasto: 1. 2. 3. 4. Komiks Tabloid Dagli Magasin

Gabay sa Pagsagot: 1. Kuwentong isinalarawan ng mga dibuhista. (pababa) 2. Pahayagan ng masa. (pahalang) 3. Kuwentong higit na maiksi sa maikling kuwento. (pahalang) 4. Makulay na babasahin na hitik sa ibat ibang impormasyon (pahalang)

388

I.

YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 3.1 ALAMIN: Masasabing nagpatuloy ang tradisyon sa panitikan sa kabila ng modernisasyon

sa pamamagitan ng pagpasok ng teknolohiya. Marahil, nagkaroon lamang ito ng bagong mukha. Kapansin-pansin sa kasalukuyan na ang kinawiwilihan ng kabataan na mga babasahin gaya ng komiks, magasin, at dagling katha ay nauulit lamang ang paksa at tema sa mga akda sa tradisyunal na uri ng panitikan. Kung susuriin, nagkakaiba lamang sa estilo, pamamaraan at kaalamang teknikal ang panitikang popular. Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganooy malaman mo kung paano naiiba ang tradisyunal na uri ng panitikan sa panitikang popular? Bakit nagkaroon ng transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang popular? Bakit kailangang basahin ang mga babasahing popular?

Maaaring magsagawa ang guro ng pananaliksik sa mga kontemporaryong manunulat na nabanggit sa bahaging ito upang maibahagi sa mag-aaral ang buhay at mga naisulat ng mga ito. Makatutulong ang paggamit ng mga social networking site gaya ng Facebook upang madaling makaugnay sa mga manunulat na ito. Ipasulat ang inaasahang mahahalagang tanong para sa kabuuan ng modyul. Maaaring gamitin ang estratehiyang TOP 10 QUESTION sa bahaging ito. Ipasuri sa mga magaaral kung alin sa mga naisulat nilang tanong ang magkakatulad lamang. Sa ganitong paraan, tinuturuan na natin silang magbasa at magsuri at umunawa ng kanilang binabasa nang hindi nila namamalayan. Kinakailangang mapalabas ng guro sa bahaging ito ang inaasahang mahalagang tanong sa kabuuan ng modyul.

Sa tulong ng Sarbey-Tseklist, nais kong malaman kung alin sa mga babasahing popular ang kilalang-kilala mo at binabasa ng kabataang tulad mo. Sa pamamagitan nito, nakatitiyak akong maihahambing mo ang mga babasahing popular na ito sa mga tradisyunal na anyo ng panitikan na pinag-aralan mo sa Modyul 1 at 2 sa huling bahagi ng araling ito. GAWAIN 3.1a : SARBEY-TSEKLIST Lagyan mo ng tsek (/) ang mga babasahing popular sa iyo. Pagkatapos, iayos nang paranggo batay sa naging resulta. Lagyan ng bilang 1-4 ang bawat kahon. Pinakamataas ang bilang 1 samantalang ang bilang 4 ang pinakamababa. Gawin sa papel. Gayahin ang format
Pahayagan Broadsheet ___ Inquirer Komiks ___ Aliwan ___ Pantastik Magasin ___ Liwayway ___ Yes! Mga Aklat ___ Mga aklat ni Bob Ong

Makabubuting ipakita rin ang apat na obra (Ibong Adarna, Florante at Laura, Noli Me Tangere at El Filibusterismo) sa bahaging ito upang makapagsagawa ng paghahambing ang mga mag-aaral sa tradisyunal na panitikan at panitikang popular.

389

___ Manila Bulletin ___ Philippine Star ___ Business Mirror ___ Manila Times Tabloid ___ Abante ___ Taliba ___ Pilipino Mirror ___ Pilipino Star Ngayon ___ Tempo

___ Halakhak ___ Pugad Baboy ___ Super ___ Manhwa Korean Comics ___ Archie ___ Marvel ___ Japanese Manga ___ Captain America

___ FHM ___ Candy ___ T3 ___ Mens Health ___ Metro ___ Entrepreneur ___ Cosmopolitan ___ Good Housekeeping

___ Florante at Laura ___ Noli Me Tangere ___ Mga aklat ni Eros Atalia ___ Aklat Kalipunan ng mga Tula ___ Teksbuk ___ Horror Books ___ Antolohiya ng Maikling Kuwento ___ Kalipunan ng Dagling Katha ___ Bibliya

Ipagaya ang format ng sarbey sa gawaing ito. Layunin nito na matuklasan ng guro mula sa kanyang magaaral kung ano ang higit na popular na babasahin ang binabasa ng kaniyang mga estudyante. Mula rito, maaaring itanong ng guro ang mahalagang tanong na: Bakit kinagigiliwang basahin ang mga babasahing popular? Hayaan lamang at tanggapin lahat ang sagot. Pagkatapos, ipagawa ang Gawain 2: Kahon ng Hinuha

390

391