You are on page 1of 63

Turgut ODABAI

Elektrik Mhendisi


Katodik Koruma Sistemi ile Korunan Boru hatlarnda Gerekletirilen
l ve Testler

1.Giri:

Metalik yaplarn korozyondan korunmas iin tesis edilen katodik Koruma sisteminin
gerekli performansa sahip olduunu anlamak iin aada belirtilen testlerin
gerekletirilmesi gerekir.

1. Koruma seviyesi testi
2. Toprak zgl direncinin lm
3. Akm ihtiyac testi
4. Boru hatt akmlarnn lm
5. Enterferans testleri
6. Boru hattnda kullanlan ekipmanlarn testi
7. Cihazlar ve enstrmanlar.

2. Koruma Seviyesi Testleri

Koruma seviyesi testleri katodik koruma sistemine sahip metalik yaplarn katodik olarak
korunma yeterliliinin belirlenmesi iin yaplr. Yap katodik olarak korunduunda
korunan yapnn potansiyeli kendisini evreleyen ortama gre farkllk arz eder.

Koruma seviyesi korunan yap ile evresine yerletirilen referans elektrodu arasndaki
potansiyel fark llerek belirlenir.














ekil 1: Yapnn Potansiyelinin lm

Eer korunan yap topraa gml ise llecek potansiyel yap ile toprak arasndaki
potansiyel ,su iinde ise yap ile su arasndaki potansiyeldir.

l yksek dirence haiz voltmetrenin negatif ucuna referans elektrodu ,pozitif ucuna
test edilecek elik yap kablolar vastasyla balanarak ve referans elektrodu
elektrolit(toprak veya su) temas ettirilerek alnr.


Toprakta ve tatl suda bakr sulfat referans elektrodu ,tuzlu su veya deniz suyunda
gm klorid referans elektrodu kullanlr.

Yanl okumalardan saknmak iin kullanlan voltmetre normal artlarda 10 milyon ohm
giri direncine , kayalk ve ok kuru ortam artlar altnda 200 milyon ohm deerine
kadar giri direncine haiz olmaldr.

Topraa gml elik yapnn katodik olarak korunmas iin gerekli potansiyel bakr
sulfat referans elektroduna gre -0,85 Volt veya daha negatif, Deniz suyu ierisindeki
elik yaplarda ise gm klorid referans elektroduna gre -0,80 veya daha negatif
olmas gerekir.

2.1. Referans elektrodlar

2.1.1. Bakr/Bakr sulfat referans elektrodu
Normal olarak elik yap toprak potansiyelini lmek iin kullanlr.
Bakr sulfat referans elektrodu esas olarak ii bo silindirin iine doldurulmu bakr
sulfat zeltisi ve bunun iine daldrlm elektrolitik bakr ubuktan meydana gelir.
Gzenekli tapa toprakla temas ettirilir ve referans elektoduna bal kablo temas
kutusundaki yap ile balantl klemensle balanarak toprak potansiyeli llr.





















ekil 2: Bakr/Bakr sulfat elektrodu













2.1.2.Gm klorid referans elektrodu

Referans elektrodu balant kablosu ile birlikte metalik gm ve gm kloritten
meydana gelir. Bu eleman iine elektrolitin girmesine izin veren delikli plastik silindir
vastasyla korunur.
































ekil 2.1: Gm klorid referans elektrodu

Gm/gm klorid referans elektrodu zellikle deniz suyu veya yksek klorid ihtiva
eden sulardak yaplarn elik su potansiyelini lmede kullanlr.












2.3. Minimum korunma noktalar
Eer bir yap katodik olarak korunuyorsa korunan yap ile toprak arasnda bakr slfat
referans elektrodu ile llen yap-toprak potansiyelinin deeri en az -0,85V olmaldr ,
yani baka bir deyimle yap zerinde llen potansiyeller en az bu deerde ise yapnn
tamam katodik olarak korunmaktadr.

Kaplama derecesi ok iyi olan hatlarda koruma akm ihtiyac ok dktr ve topraktaki
gerilim dm genellikle nemli deildir. Bu artlar altnda referans elektrodu krtik
deildir. Buna ramen ok iyi kaplamal hatlarda da tesis srasnda hasarlar oluur
bundan dolay bu gibi hatlarda bir ka yerden l almak doru olacaktr. Bu okumalar
karlatrldnda pek az milivolt deerinde farklar mevcut ise referans elektrodu krtik
deildir. Eer nemli derecede farklar var ise ilave ller alnarak minimum koruma
noktalarnn belirlenmesi gerekir.

2.4. lm hatalar

Yaplarda gerekletirilen hatal potansiyel lmlerinde be hata kayna mevcuttur

- Referans elektrodunun doruluu
- Akm akndan dolay meydana gelen IR dm yani gerilim dm
- Akm akndan dolay anod grandyent alannn varl
- Referans elektrodu ile elektrolit(toprak veya su) arasndaki kt temastan dolay
kontak gei direnci hatas
- Yabanc yaplarn etkisi (potansiyellerin karmas)

2.4.1. Referans elektrodunun doruluu

Hatal potansiyel lmlerinden saknmak iin referans elektrodunun gvenilir olmas
gerekir. Bunu salamak iin kalibrasyon sertifikal referans elektrod ile lmde
kullanlacak referans elektrodunun tatl su iine daldrlarak voltmetre vastasyla
karlatrlmas gerekir. Karlatrma sonunda iki, elektrod arasndaki potansiyel fark 5
milivoltu amamaldr.

Bundan sonra sz konusu referans elektrodunun uygun ekilde bakm esastr.
Referans elektrodunun iindeki elektrolit (bakr slfat veya gm klord zeltileri )kirli
veya referans elektrodunun iindeki metal kirli veya oksitli ise referans elektrodunun
potansiyeli deiir.

Geerli ve lm iin gerekli artlara haiz referans elektrodu potansiyel lmlerinin
hepsinde kullanlmaldr.

Ayrca referans elektodunun potansiyeli zerine ortam scaklnn etkiside vardr. Her
bir 1
0
C iin yaklak olarak referans elektrodunun potansiyelinde 0,9 mV deiim
mevcuttur. yleki 21
0
C scaklkta -0,85 V olan potansiyel deeri 4
0
C de -0,835 V
olacaktr.








2.4.1.1 Referans elektrodunun temizlenmesi ve hazrlanmas

Referans elektrodu doru potansiyel deeri iin uygun bir ekilde temizlenir ve
hazrlanr. Uygun temizlenmeyen ve hazrlanmayan referans elektrodunun
potansiyelinde nemli derecede farkllklar vardr.

a.) Temizleme: Referans elektrodu iindeki metal elektrod , metalik olmayan malzeme
kullanlarak temizlenmelidir.Metalik kumlama kad , eye , tel fra bak ,zmpara
gibi metalik temizleme metodlar kullanlmamaldr. rnein alminyum oksit
kumlama kad kullanldnda gzle grlemeyen alminyum oksit paracklar
veya tel fira kullanldnda yine gzle grlemeyan elik paracklar metal
elektrod zerinde kalabilir.Bu ise elektrodun potansiyelinde deiiklie yol aar.
Bakr metalik elektrodun temizlenmesinde en uygun yol metalik olmayan kumlama
kad veya bez kullanmaktr. Bakr oksidin(yeil renk)tamam elektrod zerinden
kaldrlmaldr.

b.) Elektrolit zeltisinin hazrlanmas: Elektrolitin tamam doymu bakr slfat zeltisi
olmaldr. zelti referans elektrodunun tp ierisine konmadan nce damtlm su
ile tp iyice alkalanarak temizlenmelidir.

Referans elektrodu iine yerletirilen bakr slfat krstallerinin hacm yaklak tbn
hacmnn 1/3 olmaldr. Geri kalan ksm damtlm su ile doldurulur.
Bu ilem yava yava damtlm su ilave edilerek yaplmaldr.

Uygun zelti koyu mavi renktedir ve kuvvetli alkalamadan sonra tbn iinde bakr
sulfat krstalleri kalmsa doymu zelti hazr demektir.

Eer referans elektrodu daha nceden kullanlmsa bunun tekrar kontrol edilmesi
gerekir. Tm paralar atlamalar ve bozunmalar asndan kontrol edilmelidir.
Elektrolit zelti kaa nlenmelidir. ayet zelti azalmsa ilave edilmelidir ve
uygun bir ekilde szdrmazlk salanmaldr.

c. Test
Referans elektrodunun doruluunu tesbit etmek iin kalibrasyon sertifikal baka
bir referans elektrodu kullanlr . Bu iki referans elektrodu arasndaki potansiyel
fark milivolt kademesinde bir voltmetre kullanlarak her iki referans
elektrodlarnn birbirine birletirerek aralarndaki potansiyel fark llr.
Potansiyel fark 5 milivoltu amamaldr.















Boru-toprak potansiyelinin lmnde kullanlacak referans elektrodunun kalibrasyonu
aada aklanan ilem srasna gre yaplr.

- ekil 3: de gsterilen dzenek kurulur

















ekil 3: Referans elektrodunun kalibrasyonu iin dzenek

- Dijital voltmetre doru gerilim lsne ve l kademeside 2 Volt deerine
alnr.

- Boru-toprak potansiyeli ileminde kullanlacak referans elektrodu ile
kalibrasyon sertifikal referans elektrodu temiz ve metalik olmayan ,iine 6 cm
derinliinde su bulunan kabn iine yerletirilir. Kabn iindeki su kesinlikle
damtlm saf su olmamaladr. Referans elektrodlarnn herbirinin alt ular
suya daldrlm ve kesinlikle dik olarak yerletirilecektir.


- Voltmetreden her iki referans elektrodu arasndaki potansiyel fark okunur,
eer 5 mili volttan yksek deerde potansiyel fark okunursa l ilemlerinde
kullanlacak referans elektrodu uygun bir ekilde temizlenir
ve potansiyel fark 5 miliVolt veya daha aa deerde oluncaya kadar yeni
zelti ile tekrar doldurulur.

- Kalibrasyon elektrodunun kirlenmesini nlemek iin test tamamlandktan
sonra ksa bir sre su iinde braklr.












2.4.2 IR dm veya Gerilim dm hatas


















ekil 4: IR Dm veya Gerilim dm hatas

IR veya gerilim dm hatas elektrolit boyunca akan akm tarafndan meydana
getirilir.Bu hata elektrolit direnci , koruma akm ve referans elektrodu ile yap arasndaki
mesafe ne kadar fazla ise sz konusu hata o kadar fazla olur. Bu hata negatif ynde
geliir ,rnein hata halinde llen -0,85 Volt olan doru gerilim hata iin dzeltme
yapldnda -0,75 Volt olabilir.

2.4.3 Anod gradyent hatas

Test esnasnda katodik koruma sistemine bal olan anodda oluan gerilim gradyentleri
yap-toprak potansiyelinin lm testinde lme hatasna neden olur. Bu hatann miktar
anod gerilim ne kadar yksek ve referans elektrodu ile anod arasndaki mesafe ne kadar
az ise o kadar fazla olacaktr.

Katodik koruma sistemi devre direnci ,anod saylar ve elektrolit zgl direnci anod
gradyent byklne etki eder.

Devre direncinin yksek ,toprak zgl direnleri fazla olmas ayn zamanda anod
saylarnn az olmas ve anodlarn birbirine ok yakn yerletirilmesi anod gradyentinin
geni olmasna sebeb olur.





























ekil 5: Anod gradyent hatas

Referans elektrodunun yerleim yeri gerek yap-toprak potansiyelinin belirlenmesinde
balca faktrdr. Bir d akm kaynakl katodik koruma sistemi ile korunan yapda
koruma sistemine ait anodlar korunan yapya yeterli uzaklkta deilse yap-toprak
potansiyeli anod potansiyeli ile kark okunur. Ani OFF potansiyel lm ile yani
katodik koruma Tranformator/Redresr nitesinin enerjisinin kesilmesinden hemen
sonra yaplan potansiyel lmnn yaplmas ile bu lme hatas ortadan kaldrlr.

Anod gradyent hatas negatif ynde oluur yani hata durumunda -0,85Volt okunan yap-
toprak potansiyeli hata iin dzeltme yapldnda -0,75 Volt okunabilir ve gerekte yap-
toprak potansiyeli -0,75 Volttur.

2.4.4 Temas direnci hatas
















ekil 6: Temas direnci hatas


Referans elektrodunun elektrolitle zayf temas eklinde ortaya kan hata
eklidir.Referans elektrodunun topraa olan zayf temas direnci kayalk ve kuru toprak
artlar altnda byk problemdir. Bu nedenle kuru topraa su uygulanr ve ok yksek
giri direnli voltmetreler kullanlr.

Katodik korumann testlerinde kullanlan voltmetreler 1 milyon ohmdan 200 milyon ohma
kadar seici anahtarla ayarlanabilir giri direncine sahip olmaldr. Normal olarak 10
milyon ohm potansiyel lm iin seilmi skaladr daha sonraki seimler voltmetre
zerindeki seici ahahtar kullanarak gerekletirilir.

Kademe deiiminde okunan potansiyellerin deeri deimiyorsa okuma hatas verecek
kadar temas direnci deeri nemli deildir. Eer kademe deitirildiinde deiiyorsa
sonraki daha yksek giri direnci kademesi seilerek ve okuma deeri deimeyinceye
kadar devam edilir. En yksek kademede hala deiim devam ediyorsa referans
elektrodunun topraa temas yerine su ilave ederek test ilemine yeniden balanr.

Temas direnci hatas pozitif ynde meydana gelir. rnein hata artlar altnda -0,85
Volt okunan potansiyel hata dzeltildikten sonra -0,95 Volt okunur.

l aletinin giri direnci doru bir l okuyabilmek iin temas direncinden ok daha
fazla olmas gerekir.

2.4.5 Karma potansiyel hatas














ekil 7: Karma potansiyel hatas

Test uygulanan yapya bal dier yaplarn potansiyeli ile test edilen yapnn birbirine
karmas sonucu ortaya kan hatadr. Hata test edilen ve katodik olarak korunan
yapnn kaplamas ok iyi ve dier yaplar katodik koruma sisteminden izole deil ise
nemli boyutlara ular.

Genellikle pozitif ynde meydana gelir. rnein hatal artlar altnda llen -0,85 Volt
doru gerilim ,hatasz artlar altnda -0,95 Volt llecektir.

Ancak bu hata eer daha anodik yani daha negatif potansiyele haiz metalle temas
olunursa negatif yndede meydana gelebilir.




2.5. Katodik koruma potansiyelinin Pratik lmleri

2.5.1 Test Krterlerinin Seimi

Potansiyel lmlerinde kullanlan test metodlar ;yaplarn tipleri ve okunan
potansiyellerin deerlendirilmesi iin ele alnan farkl krterler iin ok esitlilik arz
eder.Baz farkl krterler ayn yaplarn farkl alanlar iin de ele alnrlar.

Seilen krterler byk bir ounlukla test edilen yapnn tipine , izole veya izolesiz olma
durumuna ,kaplama tipi ve kaplamann verimliliine , katodik korumann tipine , toprak
zgl direncine , katodik koruma sisteminden ekilen koruma akm miktarna ve test iin
elde bulunan cihazlara baldr.

2.5.1.1. Galvanik Katodik Koruma Sistemi

Galvanik katodik koruma sisteminde test kriteri korunan yapnn herhangi bir yerinde
yap-elektrolit potansiyelinin -0,85 Volt tan daha az olmamasdr.

IR veya gerilim dm hatas ; l srasnda referans elektrodu mmkn olduu kadar
ok yaknna boru hatt lmelernde tam boru zerine yerletirmek ve referans
elektrodunu l srasnda mmkn olduu kadar uzak tutarak giderilir.

Bundan sonra yapnn kaplama ekli, anodlar aras aklk ve anod boyutlar , anod akm
bilgileri, birlikte gz nne alnarak galvanik katodik koruma sisteminin yeterlilii
deerlendirilir.

Galvanik katodik koruma sistemi dk toprak zgl direncine haiz (2000 ohm/cm den
yksek zgl toprak zgl direncine haiz yerlerde bu katodik koruma sistemi etkili
deildir)ve kaplama seviyesi yksek olan yaplarda kullanldndan ve ok kk srme
potransiyeline(1 Volt kadar)sahip olduu iin sistemden ok kk bir akm akar ve bu
nedenle IR hata seviyesi kk olur.

Boyutlar ok kk ve izolasyon seviyesi yksek vanalar, dirsekler gibi yaplarda 100
miliVolt polarizasyon kayma krteri kullanlr.

Galvanik anodlu sistemin tamam iin tm anodlardan akmn kesilmesini salayabilecek
ekilde dizayn yaplmsa 100 miliVolt polarizasyon kaymas krterine gre test
yaplabilir.

- 0,85 Volt-OFF krterine gre test ok nadir durumlar haricinde galvanik katodik koruma
sisteminde gerekletirilemez. Bu nedenle 100 miliVolt polarizasyon kaymas kriteri ve -
0,85 Volt-ON krterine gre test yaplmaldr.











2.5.1.2 D Akm Kaynakl Katodik Koruma Sistemi

D akm kaynakl katodik koruma sisteminde kullanlacak test krterlerinin belirlenmesi
iin ncelikle anod yatann tipidir.

a.) Pompa istasyonlarnda uygulanan datlm anod yatakl d akm kaynakl
katodik koruma sistemlerinde -0,85 Volt-OFF VE 100 milVolt polarizasyon kayma
krteri kullanlmaldr. -0,85Volt-ON krteri kullanlmamaldr. Kaplamasz veya
zayf ve bozuk kaplamaya haiz yaplar korumak iin tesis edilen katodik koruma
sistemlerinde -100 miliVolt krteri kullanlmaldr.

b.) Boru hatlar iin uygulanan uzak anod yatakl d akm kaynakl katodik koruma
sistemlerinde tm krterler veya kayma krterleri uygulanr.Anodlarn test
noktalarna uzak olduu durumlarda elktrolit direnci dk ,kaplamann dielektrik
dayanm yksek ve katodik koruma sisteminin toplam devre direnci dk ise -
0,85 Volt-ON kriteri IR-hatasn gz nnde bulundurmak kaydyla yeterlidir.

Yap kaplamasna ait dielektrik dayanmlar ,yapnn boyutu ,elektrolit zgl
direnci ve katodik koruma d akm kaynagndan kan akm miktar gz nne
alnarak katodik koruma sisteminin yeterlilii belirlenir.

Eer bir phe varsa veya potansiyel okuma deerleri sorunlu ise baka kriterler
uygulanr veya muhtemel IR-hatalarn azaltmak iin geici veya kalc referans
elektrodunu kaz yaplarak yapnn mmkn olan yaknna kadar yerletirilir ve
ller tekrarlanr.

Kaplamasnn dielektrik dayanm yksek olan yaplarda ; elektrolit zgl
direncine anodladan uzakla veya katodik koruma sistemi devre direncine
baklmakszn -0,85 Volt-OFF krteri rahatlkla uygulanr. Bununla birlikte
100 miliVolt polarizasyon kaymas krteri uygulanr.















ekil 8: Bitm kapl bir boru hattnda llen ON-OFF potansiyelleri




2.5.2. -0,85 Volt-ON Krteri iin Test Metodlar (Tek elektrod potansiyel lm)


Yksek empedansl veya yksek i direnli (10mega ohm ve daha yukar deerde)
voltmetre kullanarak uygulanan yap-elektrolit potansiyel lm metodudur.

Voltmetrenin pozitif ucu testi yaplacak yapya izole iletken hat vastasyla baldr ve
voltmetrenin negatif ucu ise referans elektroduna balanr.

Bakr sulfat referans elektrodu da yapnn yaknnda ( boru hattnn tam
stnde)elektrolit yani toprak ve su ile temas ettirilir.

Testlerin gerekletirildii esnada katodik koruma sistemi Transformator / dorultucu
nitesi srekli devrede olup srekli olarak korunan yapya koruma akm vermektedir.
Potansiyel lmleri yaplrken blm 2.4 de aklanan lm hatalar gz nne
alnmaldr.

















ekil 9:Tek elektrod metodu ile Potansiyel lm

IR-hatalarnn azalmasna veya baka bir deyimle korozyon miktarnn yavalamas
veya durmas iin gerekli faktrler.

- Yapya ait kaplama direncinin yksek dielektrik dayanma sahip olmas katodik
koruma sisteminden verilen akmn az olmasna sebeb olur. Akmn
azalmasndan dolay IR-hatasda azalr.
- Dk elektrolit direnci. zgldiren azaldnda katodik koruma sistemi devre
direnci azalacandan IR-hatasda azalr ve bununla birlikte anod gradyent
hatasda azalr.
- Yksek pH derecesi (7-13).Yksek pH dercesi korunan yapnn yannda katodik
koruma sisteminin var olduunu gsterir.
- Dk scaklk korozyon deerini azaltr.
- ift metalli balantlarn azaltlmas veya mmknse ortadan klaldrlmas
- Enterferans korozyonunun azaltlmas. Enerferans korozyonuna maruz yerlerde
yap-elektrolit potansiyeli hatal okunur.



2.5.3 -0,85 Volt ani-OFF krteri iin test metodu


0,85 Volt-OFF potansiyeli lm esnasnda yapdan katodik koruma akm
akmayacaktr. Bundan ama sz konusu potansiyel llrken olabilecek hatalar
kaldrmaktr.
OFF potansiyeli lmesinde eitli metodlar uygulanr.

lmler sonucu bakr sulfat referans elektroduna gre potansiyel -0,85 Volt ve daha
fazla negatif deerde ise krter salanm demektir.

Ani-OFF potansiyeli lm iin kullanlan kullanlan test metodu kullanlacak l cihaz
tipi ve akm ama kapama (current interrupter)cihaz tarafndan belirlenir.
Bu test metodunun kullanlmasyla tm IR-(gerilim dm)hatalar ile anod gradyent
hatalar ortadan kaldrlr.

Bu akm ama kapama ilemini yapmak iin Katodik koruma istasyonunda bulunan
Transformator/Dorultucu nitesi (ksaca T/R) ama kapama(current interrupter) cihaz
ile donatlr. Sz konusu cihaz sayesinde 1 saniye korunan yapnn koruma akm kesilir
ve 4 saniye sre ile yapya koruma akm uygulanr.

















ekil 10: Dijital voltmetre kullanarak potansiyel deerlerinin grntlenmesi

2.5.3. Yap-Toprak Potansiyeli Snrlar

Katodik koruma sistemi ile korozyona kar korunan bir yapda ar koruma gerilimi ve
dolaysyla meydana gelecek ar katodik koruma akm katod yzeyinde ar miktarda
hidrojen gaz retimine sebeb olur.Eer gaz retimi hzl ise bir ksm kaplamadan
kamayp kaplamann iine nfuz eder ve kaplama iinde kabarcklar meydana getirir.
Kaplamada meydana gelecek tahribatn miktar retilen gazn miktarna ve kaplamann
cinsine baldr. Kaplama tahribat sonucu yapnn elektrolitle temas edecei plak
yzey artacandan anodla katod arasndaki diren azalr ve devreden daha fazla akm
akmaya ve daha fazla hidrojen gaz retilmeye balar. Sonuta daha fazla kaplama
tahribat meydana gelir ve akm dalm iin ok olumsuz durum ortaya kar.

Su depolama ve i yapsnda su bulunan petrol depolama tanklarnda kullanlan
kaplamalar bu trden tahribatlara ok msaittirler Bu tanklarda emniyetli seviyede akm
deerini srdrmek ok nemlidir.


Kaplamal tanklarda llen -1,10 Volt ON potansiyeli kaplama emniyeti asndan
krtik bir deerdir yani -1,1,0 Volt zeri negatif potansiyel kaplamann tahrip olmaya
balad izlenimini verir ve hemen Ani-OFF potansiyeli llmelidir.


Toprak iindeki yaplarn kaplamalar genellikle bu zararlara kar dayankldrlar. Toprak
iindeki yaplarda llen yap-toprak ON potansiyeli lmndede bir ok hatalar
vardr. Eer llen ON potansiyeli aada verilen tablodaki deerlerin zerinde ise
ani-OFF potansiyel deerleri llerek kaplamann durumu incelenecektir.
Tablo 1: Toprak iinde bulunan yaplarn potansiyel snr deerleri


Kaplama Tahribat Ortalama zgl toprak
direnci
Tahribat phesi Tahribat mevcut
2.000 -1,20 -1,80
3.000 -1,30 -2,20
5.000 -1,40 -2,50
10.000 -1,60 -2,70
15.000 -1,75 -2,75
20.000 -1,90 -3,00
30.000 -2,05 -3,30
40.000 -2.20 -3,60

Kaplamal yaplarda kaplama cinsine bal olarak katodik koruma drenaj noktasnda
uygulanmas gereken azami katod potansiyel snrlar

- Fzyon bal (fusion bonded) kaplamalarda ani-OFF potansiyeli -1,07 Volt
deerini amamal ,kesinlikle -1,12 Volt deerinin stnde olmamaldr.
- Bitm veya kmr katranl (coal tar) kaplamalarda ani-OFF potansiyeli -1,12 Volt
deerini amamal ve kesinlikle -1,20 Volt deerini gememelidir.
- Plastik erit kaplamalar iin ani-OFF potansiyeli -1,02 Voltu gememeli ve
kesinlikle -1,07 Volt deerini amamaldr.
- Kaplamasz hatlar iin hibir teorik snr mevcut olmayp bu snr anodun
ekebilecei azami akm ve anod mrne gre belirlenir.

2.5.4 . Adm-Adm Potansiyel Testi (ift Elektrod Potansiyel lm Metodu)

Adm adm potansiyel test metodu topraktaki akm ynn belirlemek zellikle katodik
koruma sistemi vastasyla korunmayan boru hatlar zerindeki anodik alanlar ve anodik
alan ynlerini belirlemek iin uygulanr. Sz konusu test katodik koruma sistemi ile
korunan yaplarda uygulanmaz.

Boru hattnn tamam iin katodik koruma yaplmasnn fizibl ve ekonomik olmad
durumlarda bazen ksmi (Hot-spot) katodik koruma uygulanr.Bu test prosedr bu tip
boru hatlarnda katodik koruma uygulanmas gereken boru hatt zerindeki anodik
alanlarn belirlenmesinde kullanlr. ki referans elektrodu arasndaki potansiyel fark
akmn ve anodik alann ynn gsterir.















ekil 11:Potansiyel pozitif olduunda akmn ekil 12: Potansiyel negatif olduunda akmn
ve boru hatt zerindeki anodik alann yn ve boru hatt zerindeki anodik alann yn

Adm-adm(ift elektrodlu)potansiyel testi uygulandnda her iki referans elektrodunun
uyumluluu kesinlikle belirlenmelidir.Tp tbe temas ettirilen referans elektrodlar
arasnda okunan potansiyel fark 5 miliVoltu amamaldr.

2.5.5. Potansiyel Profili.





















ekil 13: Potansiyel profili





Boru hattnda llen boru-toprak potansiyeli deerleri lekli kat zerine
yerletirilerek potansiyel profili izilir. Kat zerine katodik koruma istasyonlarnn test
kutularnn ve dier boru hatt elemanlarnn yerleri aklklar iaretlenir. Boru hatndan
geen akmlarn bykl ve yn iaretlenir. Her lme ilemi iin bu izim tekrarlanr

ve daha nce izilen potansiyel profilleri ile karlatrlarak boru hattnn durumu
incelenir.

3. zole Flanlarn veya zole Kaplinlerin testi

Boru hatlarnn toprak stne k ve istasyonlara girii izole flanlar vastasyla
gerekletirilir. ekil 14 de grld gibi izole flann testi her iki tarafnda bakr sulfat
elektrodu ile potansiyel lm yaplr.
















ekil 14: zole Flan Testi

Eer her iki tarafnda llen potansiyeller arasnda nemli bir fark mevcutsa (10 mili
Voltun zerinde) izole flan uygundur. zole flann istasyona geli tarafnda boru
hattnn topraktan boru hattna bal blm katodik koruma artlar altndaki
potansiyele haizdir ve potansiyelin deeri -0,85 miliVolt veya daha fazla negatiftir.

stasyona giri tarafnda toprak stndeki boru zerinde yaklak -0,15 miliVolt ile -0,45
miliVolt arasnda potansiyel mevcuttur. zole flann her iki tarafndaki blmler
arasndaki potansiyel fark 400 -700 mili Volttur.

Ancak izole kontrolu yaplan izole flan uygun olup ve fakat istasyon tarafndaki
borunun potansiyeli daha fazla negatif ise istasyonun dier tarafnda bulunan k izole
flannda hata olduu uphesi ortaya kar ve istasyonundan k izole flann kontrol
edilmesi ve herhangi bir metalik temasn olup olmad kontrol edilmelidir.

zole flann iki tarafnda llen potansiyeller arasnda nemli bir fark(10miliVolttan az)
yoksa izole flan ksa devre olabilir. Bu nedenle ilave testler yaplmas gereklidir.

Tercih edilen metod radyo frekansl zole flan test cihazdr.




3.1. Radyo frekansl zole Flan test cihaz ile yaplan test


















ekil 15: Radyo frekansl zole Flan Test cihaz kullanm

Bu metod en doru ve en kesin sonucu veren izole flan test metodudur.zole flan test
cihaz zerindeki ayar anahtar gsterge zerindeki kontrol ibresi sfra gelinceye kadar
evrilir ve ayar ahahtarna dokunmadan test anahtar evrilerek cihaz test konumuna
getirilir ve test yaplr.

3.2. Geici Katodik Koruma stasyonu Vastasyla zole Flann Test edilmesi


















ekil 16: Geici Katodik Koruma stasyonu ile test.

stasyona geli tarafnda toprak iindeki boru hattnn koruma akmn arttrmak iin ekil
16 de grld gibi geici katodik koruma istasyonu kurulur. Sadece mevcut sistemin
akm seviyesi arttlr. Durada dikkat edilmesi gereken husus test olan blgeye doru
,akm dalm yare geici katodik karuma istasyonu tesis etmektir.

Bundan sonra akm arttrlarak izole flann her iki tarafndaki borunun bakr sulfat
reefrans elektroduna gre potansiyeli llr.

Eer ller sonucu izole flantan istasyona giren borunun potansiyeli yaklak olarak
ayn kalr veya pozitif ynde(negatifliin azalmas)deiir ve izole flann istasyona geli

tarafnda bulunan topraa gml borunun potansiyeli negatif ynde artarsa izole flan
uygundur.


Her iki taraftaki potansiyel deiimi akm seviyesi arttrldnda daha fazla negatif ynde
deiirse izole flan hataldr yani izolasyonu bozuk ve ksa devre olmutur.

3.3 Toprak iindeki zole Flanlarn Testi

A.) 6 Hatl Test stasyonunda zole Flan Testi
























ekil 17: 6-Hatl Test stasyonunda zole Flann Test edilmesi

Test esnasnda hat balantlarnda kopukluk olmamasna ve balant srekliliinin var
olduu kontrol edilmelidir. Ayarlanabilir diren vastasyla akmn minimum 12 Amperi
gemesi salanr. Akm kayna ve diren deerleri test artlarna uygun seilmelidir.
Test esnasnda voltmetreden llen IR-(gerilim ) dm deeri 0,1 miliVolt
deerinden az ise izole flan uygundur.







B.) ki Hatl Test stasyonunda zole Flan Testi



















ekil 18: ki Hatl Test stasyonunda zole Flan Testi
Devreye anahtar vastasyla test gerilimi veya akm uygulandnda voltmetre pozitif
ynde deiim veya okuma gstermiyorsa izole flan uygundur.

C.)Magnetik Pusula Metodu.

Bu metod izole flan topraa gmlmeden veya dier lme sonular olumsuz
olduunda izole flann zeri aldnda uygulanr.

















ekil 19: Magnetik Pusula Metodu ile zole Flann Test edilmesi







Bu test iin bir adet ampermetre , ,magnetik pusula ,ayarlanabilir diren,ak gereklidir.
Test balants ekil 19 da grld gibi yaplr.


1. Admda diren ayarlanarak ampermetreden akm ak gzlenir devreden akm
getiinde boru zerine yerletirilen magnetik pusulann ibresinde sapma gzlenecektir.
2. Admda iletken izole flann ekilde grld gibi 2. tarafna temas ettirilecektir. Eer
bu durumda magnetik pusulann ibresinde sapma grlmyorsa izole flan uygundur.

Test esnasnda iletkenlerin boru hattna temas ettikleri noktalar izolesiz olmaldr .Test
bitiminden sonra bu noktalarda izolasyon tamirat yaplmaldr.

Testin yaplmas aada aklanan sra ile gerekletirilecektir.

1. 1.Admdaki balantlar yaplr.
2. Diren ayarlanarak devreden yaklak 5 A gemesi salanr.
3. Bir anahtar vastasyla sra ile devre alp kapatlr ve pusulann ibresinin salnm
yapp yapmad izlenir. Eer pusulann ibresinde kayda deer bir hareket
gzlenmiyorsa akm ayarlanabilir diren vastasyla tatmin edici ekilde bir
hareket gzleninceye kadar arttrlr.
4. Gerekli akm ve pusula ibresinin sapma miktarlar kaydedilir.
5. Ayn tarzda ekil 15 de grlen 2. Adm balants gerekletirilir
6. Ayarlanabilir diren daha nceden kaydedilen deerine getirilir veya daha hassas
test iin diren deeri akm deerinin birka katna ayarlanr.
7. Sra ile devre ap kapanarak pusulann ibresinin hareketi izlenir.Eer flann
izolasyonunda bir bozukluk var ise pusulann ibresinde salnm izlenecektir.

D.) zole Flann Balant Elemenlarnn zolasyonunun Kontrolu

zolasyon kontrolunda izole flanlarda bir bozukluk bulunduunda bozukluklar sklkla
balant elemanlarnn(civata ,rondela ,manon) izolasyonlarnda raslanlmaktadr.












ekil 20: zole flan balant elemanlarnn kontrolu

Balant elemanlar normal bir ohmmetre ile kontrol edilir. Diren lm flan ile bu
flanta bulunan her bir balant eleman arasnda yaplr. Eer okunan deer pek az
ohm veya sfr ohm ise balant elemanlarnn izolasyonu bozuktur. Eer balant
elemanlarnn izolasyonu iyi ise ya flann contasnn izolasyonu bozuk veya flann
iinde ksa devre vardr.


Eer izole flana ait civata flann bir tarafnda izole edilmise aadaki ekile gre test
yaplr .Devre bir anahtar vastasyla ap kapatlr .anahtar her aldnda izole flann
iki tarafnda yksek gerilimler meydana gelir.















ekil 21: zole flan balant elemanlarnn Voltmetre metodu
ile kontrolu.

Voltmetrede gerilim okunursa balant elemannn izolasyonunda hata vardr.

4. Keson Borularnn Testi

zellikle karayolu ve demir yolu geilerinde tayc boru hatt hatt keson borular
iinde geirilirler. Keson borular korozyon kontrolu asndan boru hattnn en
problemsiz ekipman olmasna ramen baz durumlarda tayc boru hattna ait katodik
koruma sisteminde ciddi problemler meydana getirirler.

Tayc borular ile elektrolit zerinden veya dorudan galvanik temas dolaysyla ksa
devre yoksa boru hatt iin bir kalkan grevi grrler. Eer temas veya ksa devre varsa
boru hattnn katodik koruma akmn alarlar.














ekil 22 : Tipik Keson Tesisi
Bu gibi eylerden saknmak iin keson iine aralklarla ve uygun boyutlarla yerlestirilen
iletken olmayan takozlarla tayc borunun iinden getii kesonla temas etmesini
nlemek , ve keson borunun her iki giri ucunu iletken olmayan malzeme ile
contalyarak kapatmak suretiyle su veya benzeri elektrolit malzemenin keson iine

szmasn nleyerek keson ile, iinden geen tayc boru arasnda tam bir izolasyon
salamaktr.


Kesonlar kaplamasz ve tay borular ise iyi kaplamaya haizdir. Kesonlarn normal
olarak bir veya her iki tarafnda havalandrma borular ve korozyon kontrol test kutusu
vardr

4.1. Katodik Koruma Uygulanm Bir Boru Hattna ait Kesonun Testi















ekil 23: Katodik koruma sistemine sahip boru hatt zerindeki Kesonun
Test edilmesi

ekil 23 de grld ekilde boru hattnn yap-toprak potansiyelleri bakr sulfat
referans elektroduna gre llr.

- llen iki potansiyel arasnda nemli bir fark varsa (10 miliVolttan yukar)
kesonla boru hatt arasnda bir ksa devre yoktur. Normal olarak katodik koruma
sistemi ile korunan boru hattnn doru-toprak potansiyeli -0,85 Vot deerinin
zerinde negatif deerdedir. Keson-toprak potansiyeli yaklak -,035 ile -0,65 Volt
potansiyele sahiptir. ki yap arasndaki potansiyel fark yaklak 100 ile 500 mili
Volt arasndadr.
- llen potansiyeller arasnda nemli bir fark yoksa (10 mili Voltun altnda)
Keson ile baru arasnda ksa devre olabilir ve ilave test yaplmas gerekir. Zira
keson iin galvanik anodlu katodik koruma sistemi var ise potansiyaller aa
yukar ayn deerde olabilir.lave test boru hattndan keson testi yaplan boru hatt
blmnden geen koruma akm miktarn arttrmak suretiyle yaplr. Borudan
geen akm miktar ya eer mmknse mevcut katodik koruma sisteminin drenaj
noktas (katodik koruma istasyonundaki transformator/dorultucu T/R nitesinin -
knn boru hattna baland nokta) potansiyelini artrmak suretiyle veya test
yerine ekil 24 de grld gibi geici katodik koruma istasyonu tesis edilerek
artrlr.























ekil 24: Geici katodik koruma istasyonu tesis ederek Keson Testi

Geici katodik koruma sistemi kara yolu veya demir yolu geiinde katodik koruma test
kutusunun kar tarafna tesis edilmelidir yani test kutusu ile geici katodik koruma
sistemi yolun ayr taraflarnda olmaldr . Ayrca geici katodik koruma sisteminin geici
anodlar borudan ve kesondan en az 150 metre uzaa tesis edilmelidir.

Borudan geen akm arttrldktan sonra yeniden boru-toprak ve keson-toprak potansiyel
lm yaplr.

- Keson-toprak potansiyeli yaklak olarak ayn kalr veya pozitif ynde deiir
(negatifliin azalmas) ve ayn durumda boru hattnn boru-toprak potansiyeli
negatif ynde deiirse kesonla boru hatt arasndaki izolasyon iyidir.
- Boru-toprak potansiyeli ile keson-toprak potansiyelinin herikisinin birden deeri
akm arttrldda daha fazla negatif olursa boru hatt ile keson arasnda ksa
devre vardr.

4.1. Depolarizasyon Metodu ile Keson Testi

Bu test metodunda ekil 25 de gsterilen test dzenei kurulur . Doru akm kayna
test kutusunun kar tarafna yerletirilir. Doru akm kaynann pozitif ucu ampermetre
zerinden kesona balanr ve dier negatif ucu ise topraklama elektrodu vastasyla
keson ve boru hattna en az 150 metre uzaklkta toprakla irtibatlandrlr.

Bakr sulfat referans elektrodu kesonun hemen sonland terde boru hattnn zerine
yerletirilir ve test sresince IR-(GERLM) dm hatalarndan saknmak iin hibir
suretle yerinden oynatlmamaldr.

eitli deerlerde akm uygulayarak kesonla toprak arasndaki potansiyel izlenir. Eer
iki yap arasnda elektriksel olrak metalik balant yoksa boru ile keson arasnda nemli
derecede potansiyel farklar okunur. Test akmlarnn uygulanma sresi , gerilim okuma
sresi gz nne alnarak boru hattnn depolarize olmasn nleyecek miktarda
olmaldr.
























ekil 25: Depolarizasyon metodu ile Kesonun test edilmesi

Test esnasnda en az akm art uygulanr.Bakr sulfat referans elektrodu ile akm
uygulaman nce ve sonra boru-toprak ve keson toprak potansiyelleri okunur ve
kaydedilir. Ayn ekilde uygulanan akm klarnn belirlenmesi amacyla akm k
deerleride kaydedilir.

Kesonla boru hatt arasnda metalik bir ksa devre yoksa akm arttrldkca keson toprak
potansiyelinde ,boru-toprak potansiyelinden daha az negatif potansiyel olumaya (pozitf
ynde sapma)balar. Boru-toprak potansiyeli sabit kalr veya negatifliinde ok az bir
azalma olur.

Bu test prosedr yardmyla diren hesab yaplarak keson-boru arasndaki izolasyon
hakknda karara varlabilir.

R Ortalama diren (ohm)
BT
U Akm uygulanmadan nce llen boru-toprak potansiyeli (Volt)
KT
U Akm uygulanmadan nce llen keson-toprak potansiyeli (Volt)
BT
U' Akm uygulandktan sonra llen boru-toprak potansiyeli (Volt)
KT
U' Akm uygulandktan sonra llen keson-toprak potansiyeli (Volt)
I Uygulanan akm deeri (Amper)

( ) ( )
( ) ohm
I
U U U U
R
KT KT BT BT
' '
=
Ortalama diren deeri 0,08 ohm dan daha yksek karsa kesonla boru arasnda
metalik bir ksa devre yoktur.Ortalama diren deeri 0,08 ohm dan az ise metalik ksa
devre gz nne alnr.

Diren hesaplamalari sonucu bazen negatif deer olarak ortaya kar ve bu teknik
olarak imkanszdr. Bu nedenle hesaplanan direncin mutlak deeri gz nne alnr.

4.2 Keson Ksa Devre yerinin Belirlenmesi iin Testler

Boru hatt ile Keson arasna Doru Gerilim Uygulamas




























ekil 26: Boru hatt ile Keson arasna doru akm uygulayarak ksa devre yerinin
Bulunmas

ekil 26 de grlen balantlar gerekletirilir. Bataryadan gerilim uygulanmasyla boru
hatt ile keson arasndaki metalik ksa devre yerinden devresini tamamlayan bir akm
geer. Akm miktar ok fazla ise akm devresine ilave ayarlanabilir diren balanarak
akm seviyesi ayarlanr.

Bataryadan geen akm miktar akm devresine bal ampermetrelerden okunur. Keson
boyunca meydana gelen gerilim dm 1 ve 2 noktalar arasna balanan voltmetre ile
okunur.










Ohm kanunu uygulanarak aada verilen ifadeler yardmyla ksa devre yeri belirlenir.

( ) Volt U U U
S K
. = A


( ) ohm
I
U
R
K
.
1
A
=

( ) metre
R
R
L
K
K
.
.
1
1
=

Burada
U A Gerilim fark (Volt)
K
U Akm uygulandnda 1 ve 2 noktalarnda okunan gerilim (Volt)
K
R
1
1 noktas ile ksa devre yeri arasndaki diren (ohm)
K
L
1
1. noktas ile ksa devre yeri arasndaki mesafe
S
U Akm uygulamadan nce 1 ve 2 noktalar arasndaki gerilim (Volt) Boru hatt katodik
olarak korunmuyorsa gerilimin deeri sfr olacandan llmesine gerek yoktur.
Ancak boru hatt katodik olarak korunduu zaman
S
U gerilim deeri mutlaka llmeli
ve U A gerilim fark deeri esas alnarak bulunmaldr. Bu ilem gz nne alnmadan
yaplan hesaplarda ekseriyetle ksa devre yeri uzunluu keson boyundan daha uzun
kmaktadr.

I Test esnasnda devreye uygulanan akm (Amper)

R Kesonun apna ,et kalnlna ve malzeme cinsine bal birim metre bana ohmik
direnci (ohm/metre)

5. Birbirine Yakn yaplar arasndaki Ksa Devreler in Testler

Birbirine yakn ve paralel giden boru hatlar arasnda boru hatt tesisi srasnda
oluabilecek borunun kaplamasnda olan tahribatlarndan dolay devresini toprak
zerinden tamamlayan ksa devreler oluabilir.

Ksa devreler katodik koruma sisteminde akm daln olumsuz olarak etkiler. Bu
durumu belirlemek iin tercih edilen metod potansiyel metodudur.

5.1 Katodik korumal ve katodik korumasz iki yap arasnda ksa devre iin test





















ekil 27 : ki yap arasndaki ksa devre testi

ekil 27 de grld gibi referans elektrodu iki boru hattnn ortasna yerletirilir. her
iki boru hattna ait l kutusundan her iki boru hattna ait boru zemin potansiyeli llr.

Potansiyel lleri yaplrken referans elektrodu IR-gerlimdm hatalarndan
saknmak iin hi hareket ettirilmeden her iki potansiyel llmelidir.

llen boru-toprak potansiyelleri arasnda nemli bir potansiyel fark varsa
(10 miliVolttan fazla) iki boru hatt arasnda ksa devre yoktur.

Katodik korumal hattn boru toprak potansiyeli -0,85 Volttan daha fazla negatif
deerdedir. Katodik korumasz dier yapnn boru-toprak potansiyeli -0,35 Volt ile -0,65
Volt civarndadr olduundan iki boru arasndaki potansiyel fark yaklak 200 miliVolt ile
500 miliVolt arasnda deiir.

ki boru hatnda yaplan boru-toprak potansiyelleri lm sonucu elde edilen potansiyel
fark nemli miktarda deilse(10 miliVolttan az) iki boru arasnda ksa devre mevcut
olabilir ve ilave test yapmak gerekir.


Test uygulamas ekil 28 de grld gibi geici katodik koruma istasyonu tesis
edilerek veya eer mmknse katodik koruma sistemine haiz boru hattnn drenaj
noktas potansiyelini ykselterek boru hattndan geen koruma akm arttrlr.



















ekil 28 : Geici katodik koruma istasyonu tesis ederek iki boru hatt arasnda
ksa devre testi

Her iki boru hattnn boru-toprak potansiyel lmleri tekrar edilir. Korumasz boru
hattnn boru-toprak potansiyeli ayn kalr veya pozitif ynde deiirse (negatifliin
azalmas)ve bu durumda katodik koruma sistemine sahip boru hattnn potansiyeli

negatif ynde artarsa iki boru hatt arasnda ksa devre yoktur. Her iki boru hattnn boru
zemin potansiyeli negatif ynde artarsa iki yap birbiri ile ksa devredir.

5.2. Katodik koruma sistemlerine sahip ki boru hatt arsndaki ksa devre testleri

Her iki boru hattna ait boru toprak potansiyelleri yukarda akland ekilde llr.
Referans elektrodu her iki lm yaplrken ayn noktada hareket ettirilmeden tutulur.

ki boru hattnn llen boru-toprak potansiyelleri arasnda 25 mili Voltun zerinde
olmak kaydyla nemli miktarda potansiyel fark varsa iki boru hatt arasnda metalik bir
ksa devre yoktur.

Her iki boru hattnda normal artlar altnda -0,85 Volttan daha negatif deerde boru-
toprak potansiyeli mevcuttur

Eer iki boru hattna ait llen boru-zeminpotansiyeli arasndaki fark 25 miliVoltun
altnda ise iki boru hattnn arasnda ksa devre olabilir ve ilave test yaplmas gerekir.























ekil 29: Katodik koruma sistemine ait iki boru hatnda ksa devre
Testi

Katodik koruma sistemine sahip boru hatlarndan birinin katodik koruma istasyonu T/R
nitelerinden (Transformator/Dorultucu) birisi devre d edilerek boru hatlarndan
birinin koruma akm kesilir. Boru-toprak potansiyel lmleri her iki boru hatt iin
tekrarlanr.

Eer katodik koruma sistemi devrede olan boru hattnn llen boru-toprak potansiyeli
ayn kalr veya katodik koruma sistemi devre d edilen boru hattnn potansiyeli pozitif
ynde deiirken(negatiflii azalrken)katodik koruma sistemi devrede olan boru hattnn

boru toprak potansiyeli negatif ynde deiiyorsa(negatiflii artyorsa)boru hatlar
arasnda metalik bir ksa devre yoktur.

Eer katodik koruma sistemlerinden birisi devre d edildiinde her iki boru hattna ait
boru-toprak potansiyeli pozitif ynde deiiyorsa veya her iki boru hattna ait
boru-toprak potansiyellerinin bykl ayn kalyorsa bu iki boru hatt arasnda metalik
bir ksa devre mevcuttur.


Aadaki tablo 2 de sz konusu testler iin tipik rnek deerler verilmitir.
































Tablo 2 :













5. Akm l Test stasyonlar

Akm l test istasyonlar boru hatt zerinden akan akmn byklnn ve ynnn
belirlenmesi iin hayati neme sahip katodik koruma test l istasyonlardr.




























ekil 30: Akm test l istasyonu

Katodik koruma sistemi ile korunan hatlarda akm test l istasyonu boru hattndaki
akm dalmnnn incelenmesi , kaak veya enterferans akmlarnn belirlenmesi ve
tesis edilen transformator/dorultucu (T/R) nitesinin ve anod yatann etkisini
belirlemede kullanlr.

Bu test kutusu vastasyla belirli bir mktarda akm uygulandnda veya borudan belirli
bir miktarda akm getiinde ekil 29 da grlen balant aklklarnda ki gerilimdm
llr. Balant aklklar arasndaki mesafe ve boru hattnn boyutlar bilindiinde
diren bulunabilir.

Tercih edilen metod ise test akm kullanarak boru hattnn direncini lmektir. Teste
uygulanacak akm miktar boru hattnn apna ve balant aklnn mesafesine
baldr.Geni boru hatlarnda yksek deerde akm gereklidir. Akm test l
istasyonunda balantlar arasndaki aklk az ise gerekli gerilim dmn salamak
iin yksek akm gereklidir.























ekil 31: Akm test l istasyonundan diren ve kalibrasyonun belirlenmesi

Akm l kutusu iki l devresinden meydana gelir. Dtaki devreden ampermetre
vastasyla akm llr. Doru akm beslemesi bir anahtar vastasyla(ON-OFF)
salanr ve deiken diren yardmyla lmelerde akm ayarlamas yaplr.

devreden giri direnci yksek (10 mega ohm dan fazla) mili volt skalasnda bir
voltmetre ile devrenn gerilim dm llr.

Boru hatlarnn zerinden doas itibaryla bir akm geer.Bundan dolay gerilim
dmndeki her deime borudan geen test akm mktaryla karlatrlr.

Bu nedenle boru hattnda akm l kutusunda her lmden nce ekil 31 de grlen
dzenek ile akm l kutusundaki test balant aklklarnn direnci ve akm l
kutusunun kalibrasyon faktrnn bulunmas gerekir.

Balant aklk direncinin ve kalibrasyon faktrnn bulunmas iin aadaki ilemler
yaplr.

a.) l ileminde polarite borudan akan akmn ynnn belirlenmesi iin ok
nemlidir. Bu nedenle doru akm g kaynagnn balant polaritesine dikkat
edilmesi gerekir.
b.) lmeler yaplmadan eer boru hatt katodik koruma istasyonuna bal ise
devreden kartlr ve akm kesilir. D devredan akm kesildiinde ekil 31 de
grlen i devreden gerilim mV olarak okunur ve kaydedilir.
c.) ekil 31 de grlen d devreden dk seviyeden akm verilmeye balanarak
direncin deeri ayarlanmak suretiyle akm test deerine kadar arttrlr. Uygulanan
test akmnn deeri kaydedilir.
d.) Bu anda i devredeki gerilim dm mV olarak kaydedilir.

e.) Aada verilen ifadeler uygulanarak diren ve kalibrasyon faktr deerleri
belirlenir

Balant aklklar arasndaki diren

( ) ohm
I
U
I
U U
R
S S
OFF ON
S
.
A
=

=

Kalibrasyon faktr

U
I
U U
I
KF
S
OFF ON
S
A
=

=

Gerilim dm llerinde polaritenin gz nne alnmas ok nemlidir.
rnein mV U U U mV U mV U
OFF ON OFF ON
5 , 3 8 , 1 3 , 5 . 8 , 1 . 3 , 5 = = = A = = ve
mV U U U mV U mV U
OFF ON OFF ON
1 , 7 ) 8 , 1 ( 3 , 5 . 8 , 1 . 3 , 5 = = = A = = olacaktr.

f.) Balant ve kalibrasyon faktr deerleri kaydedilir. Boru hattnn scakl
mevsim deimelerine ragmen sabit kalyorsa kalibrasyon faktr ablon olarak
kullanlabilir. Boru hattnn scakl iin bir phe varsa veya scakln deiimi sz
konusu ise her l ileminde kalibrasyon faktr belirlenmelidir.












ekil 32: Gerilim polaritelerine gre akmlarn ak ynleri

Boru hattnn akm deeri l test kutular arasndaki aklk ve boru hatt malzemesi ile
boru hattnn boyutlar doru olarak bilindiinde hesapla bulunabilir. Ancak boru
hattndaki scaklk deiimleri boru malzemesinin zgl direncini deitireceinden
hesaplar zerine olumsuz etki yapar.

Mili Volt olarak gerilim dmleri milivolt skalasna sahip voltmetre kullanlarak llr.
l srasnda gerilim dmnn polaritesinin belirlenmesi boru hatt zerinde akan
akmn ynnn belirlenmesi iin ok nemlidir. leride gerekletirilecek dier test
prosedrleri iin esas alnr.

rnein ekil 32 de grld gibi pozitif gerilim dm boru hattnda akmn sadan
sola aktn ve negatif gerilim dm ise akmn soldan saa doru aktn gsterir.


6. Enterferans Test Prosedrleri

Akm elektrolit boyunca aktnda , direnci en az olan yol boyunca geer. Eer metalik
yap elektrolite daldrlm veya gmlm ise akm ak yolu direnci endk olan
yoldur. Elektrolitten yapya elektronlarn noktada korozyon hzlanacaktr , elektronlarn
yapy terk ettii noktada korozyon yavalayacaktr.

Katodik enterferansa ounlukla gml yaplarda rastlanr. Katodik enterferans
elektriksel lmeler yardmyla alglanr ve kontrol altna alnr.

Katodik koruma sistemi bazen katodik koruma sistemine balanmayan yaplar zerinde
arzu edilmeyen etkilere sebeb olur. Sz konusu yaplarn bir noktasndan katodik
koruma sistemine ait akmlar ekilir ve yapnn dier bir noktasndan dearj olarak
katodik koruma sistemi zerinden devresini tamamlar. Korozyon akmlarn dearj olduu
bu noktalarda meydana gelir.

Enterferans kaynaklar sabit veya deiken olabilir. Sabit akm kaynaklar zellikle
katodik koruma sistemine ait Transformator /Dorultucu (T/R) lar gibi sabit akm
kna sahip kaynaklardr. Deiken akm kaynaklar ise elektrikli demir yolu sistemleri,
kmr karma sistemleri, kaynak makinalar gibi deiken doru akm kna sahip
kaynaklardr.

6.1. Katodik Koruma sistemine ait Transformator/Dorultucu(T/R) nitesinin neden
olduu enterferans

Katodik koruma sistemleri bu sisteme balanmayan dier metalik yaplar zerindeki
kaak akmlarn(stray currents)balca kaynadr. Ayn katodik koruma sistemine
balanmam yaplara yabanc yaplar olarak adlandrlacaktr.

Sz konusu yabanc yaplar katodik koruma sistemine bal d akm kaynakl
anodlardan korunmu yaplara doru akan akmlara alternatif bir yol salarlar. Eer bu
yol yeterli kadar dk direnli ise nemli bir miktarda yabanc yap zerinde bir akm
geii meydana gelir. Bu akmlar yabanc yapnn zerinden elektrolite ve oradan akm
kaynana deerj olur. Sonuta yabanc yapya ait dearj olan yzeyde iddetli bir
korozyon meydana gelir.













ekil 33: Katodik koruma sisteminin neden olduu enterferanslar


Enterferans testleri genellikle katodik koruma sistemleri ilk defa olarak tesis edildiinde
yaplmakla birlikte zaman zaman yaplan rutin saha lmlerinde enterferans etkileride

kontrol edilmelidir. lmlerde dzenli kayt tutulmas katodik koruma enterferans
etkilerinin nlenmesi iin ok faydal olmaktadr.

Enterferans testleri evrede bulunan , katodik koruma sistemine yakn ve bu sisteme
balanmayan yabanc yaplarn hepsine uygulanr.

Katodik enterferanslar katodik koruma sisteminde bulunan ON-OFF altrcs(ON-
OFF interrupter) cihaz vastasyla peryodik olarak koruma akm ON-OFF yaplmak
suretiyle yap-toprak potansiyelleri ,anod gradyentleri , akm l kutular vastasyla
gerekletirilen IR-dm(gerilim dm) lmeleri yaplarak belirlenir.























ekil 34: Boru hatt sistemlerinde enterferans blgelerinin tanm

Yap-toprak potansiyeli lmleriyle yabanc yap zerinde akm ekme ve akm dearj
blgeleri arasndaki balant belirlenir.

Katodik koruma dorultucusunun k doru akm ve gerilimi dalgal ekle sahiptir.
Yabanc yap zerinde okunan dalgal doru akm ve gerilim dorultucudan yapya olan
enterferans belirler.

Enterferans blgesinin belirlenmesinde en iyi metod enterferans kayna olan katodik
koruma sistemini peryodik olarak ON-OFF yapmak suretiyle yabanc yap zerinde
llen yap-toprak ON-OFF potansiyelleri arasndaki cebrik fark(potansiyel kaymas)
yabanc yap zerindeki enterferans etkisini belirler.

En yksek pozitif(korunmam) ynde potansiyel deiiminin bulunduu yer krtik nokta
veya kontrol noktas olarak adlandrlr.Bu nokta katodik olarak korunmu boru ile
korunmasz borunun kesitii dearj blgesi olup enterferans korozyonun olduu yerdir.


Negatif ynde (korunmu) potansiyel deiimi gsteren yerler ise akm ekme(pick-up
area) blgesi olarak adlandrlr. Yabanc boru zerindeki ekme blgelerinin varl
borunu zerinde enterferansn var oluunu gsterir ve boru zerinde baz yerlerde
dearj blgesinin varln ikaz eder.

Eer yabanc boru ile katodik koruma sistemine ait dorultucunun negatif terminali
arasnda metalik balant var ise enterferans bulunmayp yabanc yap korunmaktadr.

Enterferansn kayna bilinmiyorsa katodik koruma sistemi ON konumunda yani katodik
koruma sistemi devrede iken boru toprak potansiyeli ve potansiyel gradyentleri llerek
katodik enterferans incelenir.

Potansiyel gradyentleri blm 2.5.4 de akland ekilde adm-adm test prosedrne
gre llr.Alnan llerle yabanc boru hatt boyunca akm dearj ve akm ekme
blgeleri belirlenir.Polarite akm ak ynnn ve akm miktarnn belirlenmesinde
nemlidir.

Akm dearj blgesine doru akacaktr.Akmn bykl dearj blgesine yakn yere
doru artacaktr. Akm ak yn dearj noktasndan geilirken tersine dnecektir.
Akmn enyksek deerine kritik veya kontrol noktas geilirken sahip olacak ve bu
noktadan sonra akm deeri azalacaktr.

Dearj noktas enterferansa neden olan yapnn yaknndadr.akm ekme blgesi ise
anod yata yaknndadr. Enterferans kaynann yerinin tesbiti asndan akm ekme
blgesinin yerinin bulunmas nemlidir
















ekil 35 : Yabanc boru hatt zerinde adm-adm polarite . Voltmetre negatif
Gerilim gsterdiinde topraktaki akm ak yn tersine olacak ekilde
anodik alan gsteren ok tersine olarak dearj alanna ynelecektir.




Aklanan metodlardan herhangi bir sonu alnamazsa yabanc boru hatt zerinde akm
lleri(IR-dm) gerekletirilir.yabanc boru zernde yaplan akm okumalar(IR-
dm) akm ekme ve akm deerj blgeleri arasndaki balanty gsterir. Yabanc

boru zerindeki akm ak incelenerek akm ekme ve akm dearj blgelerinin yn
belirlenir.

Akm bykl dearj noktasna doru ciddi bir ekilde artar.ller eer akm l
test kutuler yabanc boru zerinde tesis edilmise test kutular vastasyla kolaylkla
llebilir. Akm l kutularndan l alma prosedr 5. blmde detayl bir ekilde
aklanmtr.

Katodik koruma sistemine sahip bir boru hattnda beklenmeyen ve anormal akm
dallar yabanc bir yapnn muhtemel enterferans etkisini gsterir. Normal olarak
katodik koruma sistemi ile korozyona kar korunan bir boru hattnn potansiyeli

anodlardan uzaklatkca yavaca azalr. Kaplamada tahribat varsa koruma potansiyeli
hzla azalr. Normal olarak boru hattndaki potansiyelin anodlardan uzak bir mesafede
artmas ,akm ekildiini gsterir.

Eer bir boru hattnn potansiyeli yabanc bir boru hattn keserken artarsa boru hatt
zerinde enterferans ihtimali vardr. Akm kayna ON-OFF yaplarak gerekletirilen
potansiyel lmleri enterferansn varln ve miktarn belirler.
















ekil 36: Korunmu veya korunmam yaplarn normal ve anormal
potansiyelleri.

Katodik koruma sistemine ait dorultucularn doru akm ve doru gerilim klar
dalgal ekle haizdir. Bu sinyaller birim saniyede 100 Hz kapasiteli boru hatt
detektrleri(pipe locator) ile belirlenebilir.Dalgal sinyallerin varl yabanc boru hattnn
zerindeki enterferansn varln gsterir.Bu akm pheli akm kayna
ON-OFF cihaz ile kombine edilerek boru hatt detektr ile enterferansn kayna ok
abuk ve kolayca belirlenebilir.

Uygulama ise korunan boru hatna ait katodik koruma sisteminin T/R nitesinde
bulunan ON-OFF cihaz altrlarak gerekletirilir. Dorultucudan boru hattna akm
verilince eer yabanc boru hattnda enterferans etkisi varsa boru hatt detektrnde sz
konusu sinyal grlr, akm kesilince sinyal kesilir. Herhangi bir enterferans etkisi yoksa
katodik korumal hatta akm verilse dahi yabanc boru hatt zerinde tutulan boru hatt
detektrnde sinyal alglanamaz.


Sinyalin gc baz durumlarda akm dearj ve akm ekme alanlarnn ynn tayin
etmektede kullanlr. Normal olarak sinyalin gc dearj noktasna doru artar.

Eer yabanc boru hattda katodik olarak korunuyorsa birbirlerine olan enterferans
etkilerini belirlemek iin Boru hatlarndan bir devreden kartlr dieri ON-OFF olarak
altlp test yaplr. Sonra dieri devreden kartlp birincisi ON-OFF altrlarak
testler tekralanr.

6.2. Deiken G kaynaklarndan meydana gelen enterferans.

Deiken kaynaklarn enterferans etkileri srekli olmayp zaman zaman kendini
gsterdiinden bunalar tesbit etmek iin srekli test gereklidir. Test metodu dier
enterferans metodlar ile ayndr.Ancak sabit kaak akmlarnn etkilerini belirlemek iin
enterferans testleri yaplrken deiken kaak akmlarnn etkileride aratrlr.

Boru-elektrolit potansiyelindeki peryodik deiiklikler, lm srasnda akm deerinde
meydana gelen deiiklikler deiken kaynakl kaak akmlarn varln gsterir.

Deiken kaak akmlarn etkisinin katodik koruma sisteminden dolay meydana gelen
enterferans etkisinden bir fark yoktur.

7.
KC
R Boru Kaplama Direncinin deerini bulmak iin metodlar

7.1 Ksa hat metodu

















ekil 37: Ksa hat metodu ile kaplama direncinin tayini

Bu metod takriben 3 km ye kadar ksa hatlar ve bir adet katodik koruma sistemine haiz
iin uygulanr.

Katodik koruma istasyonundan
O
I test akm uygulanr. Anahtar ap kapamak suretiyle
istasyon devreye sokulup kartlr. stasyon devrede iken 1 ve 2 test noktalarndaki
ON
U
1
ve
ON
U
2
gerilimleri ve istasyon devre d iken
OFF
U
1
ve
OFF
U
2
okunur. 1. noktas
katodik koruma istasyonnun negatif terminalinin boru hattna baland ve drenaj
noktas denilen yerdir. 2 noktas ise boru hattnn sonland yerdeki test l kutusudur.

Eer bir test noktasnda llen gerilimler arasndaki oran
6
1
=
ON
OFF
U
U
ve daha fazla ise
OFF
U gerilim aada tablo 2 de verilen dzeltme faktrleri ile arplr.

Tablo 3:
6
1
=
ON
OFF
U
U
gerilim
Oranlarna gre dzeltme faktrleri

















rnek 1
42inch apnda 3 km uzunluunda boru hattnn tamamnda ortalama kaplama
direncinin ve ortalama koruma akm younluunun bulunmas.

Drenaj Noktasnda

A V U V U
OFF ON
200 , 1 ........ 800 , 0 ........ 30 , 1
1 1 1
= = =

V U U U
OFF ON
500 , 0 800 , 0 30 , 1
1 1 1
= = = A

Hat sonunda

A V U V U
OFF ON
0 ........ 750 , 0 ........ 910 , 0
2 2 2
= = =

V U U U
OFF ON
160 , 0 750 , 0 910 , 0
2 2 2
= = = A

A I I 200 , 1 0 200 , 1
2 1 0
= = = = A
V U U U

330 , 0 2 / ) 160 , 0 500 , 0 ( 2 / ) (
2 1 2 , 1
= + = A + A = A
Gerilimler aras oran
1
4 , 2
5 , 0
2 , 1
2
1
= =
OFF
ON
U
U
ve
1
21 , 1
75 , 0
91 , 0
= =
NOFF
NON
U
U
olduundan tablo 2
deki faktrlerle arpmaya gerek yoktur.

Kaplama direnci
KC
R

2
. 2768 10066 .
200 , 1
330 , 0
. m ohm S
I
U
R
N
KC
~ =
A
A
=
S 42 inch apnda 3 km uzunluunda boru hattnn direnci olup
d=42 inch=1,068 m boru yar ap
L=3000 m iki l kutusu aras uzaklk

( ) ( )
2
10066 3000 . 068 , 1 . . . m L d S = = =

3 km lik boru hatt tamamnda koruma akm younluu

2
/ 120
10066
200 , 1
m A
S
I
I
S
~ =
A
=

7.2. Uzun hat metodu



















ekil 38: Uzun hat metodu ile kaplama direncinin tayini

Bu metodda katodik koruma istasyonundan
0
I akm uygulanr. Hat boyunca akan akm
iki akm l test kutusundan
1
I ve
2
I llr. Daha sonra her iki akm test kutusunda
dorultucu devrede iken
ON
U
1
ve
ON
U
2
ve dorultucu devre d iken
OFF
U
1
ve
OFF
U
2

gerilimleri llr.
Eer bir test noktasnda llen gerilimler arasndaki oran
6
1
=
ON
OFF
U
U
ve daha fazla ise
OFF
U gerilim aada tablo 2 de verilen dzeltme faktrleri ile arplr.



rnek 2

Boru hattnn 1 ve 2 noktalar arasnda bulunan akm l test kutular arasndaki
uzaklk 2 kmdir Bu iki nokta arasndaki ortalama kaplama direncini bulalm.


1. no.lu akm lme kutusundaki potansiyel ve akm lm deereleri

A V U V U
OFF ON
500 , 0 ........ 900 , 0 ........ 180 , 1
1 1 1
= = =

2. no.lu akm lme kutusundaki potansiyel ve akm lm deerleri

A V U V U
OFF ON
350 , 0 ........ 875 , 0 ........ 140 , 1
2 21 2
= = =

1. l kutusunda

V U U U
OFF ON
280 , 0 900 , 0 180 , 1
1 1 1
= = = A

2. l kutusunda

V U U U
OFF ON
265 , 0 875 , 0 140 , 1
2 2 2
= = = A
iki l kutusu arasndaki ortalama deer

V U U U

273 , 0 2 / ) 265 , 0 280 , 0 ( 2 / ) (
2 1 2 , 1
= + = A + A = A

2km lik boru ksmndan geen akm

A I I 150 , 0 350 , 0 500 , 0
2 1 2
= = = = A

Kaplama direnci
KC
R

2 2 , 1
. 12212 6710 .
150 , 0
273 , 0
. m ohm S
I
U
R
KC
~ =
A
A
=

S 42 inch apnda 2 km uzunluunda buru hattnn direnci olup

d=42 inch=1,068 m boru yar ap
L=2000 m iki l kutusu aras uzaklk

( ) ( )
2
6710 2000 . 068 , 1 . . . m L d S = = =

2 km lik blmde koruma akm younluu

2
/ 3 , 12
12212
150 , 0
m A
S
I
I
S
~ =
A
=






8. katodik koruma sistemi ile korunan Boru Hatlar zerinde bulunan l ve test
istasyonlar


8.1. Boru hatt Potansiyel l ve test istasyonu




























ekil 39: Potansiyel l ve test istasyonu

Balant kutusu ile boru arasndaki kablo balant sreklilik testi ve kablonun
hasarlanmas durumunda yedek kablo kullanm iin ift devre alarak ekilir. Boruya
kablo balants caldweld veya pin brazing kaynakla yaplr. Is etkisinin boruya zarar
vermemesi iin pin brazing kaynak tercih edilir. Zira caldweld kaynan kaynak scakl
2000-2500
0
C iken pin brazing kaynan scakl 650
0
C dir.

Potansiyel test istasyonundan boru-toprak poatansiyelleri llmekle beraber boruyu
etkileyen enterferanslarn varlda izlenebilir.









8.2 E potansiyel Test ve l stasyonu

8.2.1. Yabanc Boru Hatt ile Paralel gitme durumu























ekil 40: Yabanc Boru hatt ile paralel olma durumunda Epotansiyel
Test ve l stasyonu.

Katodik koruma sistemine sahip boru hatt ile yabanc boru hatt arasndaki metalik ksa
devreyi bulmak ve boru hatlar arasndaki enterferans etkilerinin test ve lmnde
kullanlr. Eer enterferans etkisi ve metalik bir ksa devreni bulunmas halinde iki boru
hatt arasndaki potansiyel fark eer yabanc boruda katodik koruma sistemine sahipse
ekilde grld gibi ayarlanabilir diren vastasyla iki boru hattndaki potansiyel fark
25 mili Voltun altna drlr.

Ayrca sz konusu test ve l kutusu yardmyla boru-toprak poansiyelleride llebilir.


8.2.2 Yabanc Boru ile Kesime durumu



















ekil 41: Yabanc Boru Hatt ile kesime durumunda E Potansiyel Test
Ve l Kutusu

Fonksiyonlar ve test ve l ilemleri yukardakinin ayndr.

8.3 Keson Test ve l Kutusu



























ekil 42: Keson test ve l Kutusu

Keson Test ve l kutusu ile Ke-sonla katodik koruma sistemi tarafndan korunan boru
hatt ile arasndaki izolasyon durumu belirlenir . Eer ikisi arasnda bir ksa devre varsa
ksa devre butest kutusu tarafndan yaplan lmeler sonucu belirlenir.
Bu test kutusu vastasyla ayrca boru-toprak potansiyelleri llebilir.




















8.4. Akm (IR-gerilim dm) l ve test kutusu





























ekil 43: Akm(IR-dm) Test ve l Kutusu


Akm Test ve l kutusu yardmyla boru hattnn izolasyon durumu, enterferans
etkileri, boru kaplama direnci, boru hatt katodik koruma akm ihtiyac ve boru hatt boru
kaplama izolasyon seviyesi ile boru hattndaki kaplama tahribatlar belirlenir.
Bu test kutusu vastasyla ayrca boru-toprak potansiyelleri llebilir.
















8.5. zole Flan Test ve l Kutular


8.5.1. ki hatl Keson Test ve l Kutusu


























ekil 44: 2-hatl zole Flan Test ve l Kutusu

zole flan izolasyon seviyesi kontorol edilir. Ayrca zole flann her iki tarafnda
bulunan boru hatlarna ait boru toprak potansiyelleri llr.



















8.5.2. 6-hatl Keson Test ve l Kutusu

































ekil 45: 6-hatl zole Flan Test ve l kutusu

Yaplan ilemler ve fonksiyonlar yukardaki ile ayn olmakla beraber bu test ve l
kutusu yardmyla boru hattnn hat akmlarda llebilir.














9. Boru-toprak potansiyel Test l sonularnn deerlendirilmesi

9.1. Galvanik anodlu Katodik Koruma Sistemlerinde

Galvanik Anodlu Katodik Koruma Sistemi ile Korunan Boru Hatlarnda Boru-Toprak
Potansiyel lmlerinin Genel Deerlendirilmesi
Gerilim (mV) ON GENEL DEERLENDRME
Voltmetre pozitif deer
gsteriyor.
Test balantlarnn doru polaritede balanp
balanmad kontrol edilir.Doru akm lme
konumuna alnanVoltmetrenin negatif ucu bakr
sulfat referans elektroduna ,pozitif ucuda borudan
gelen kabloya bal test kutusu terminaline
balanr.Eer hala pozitif deer okunuyorsa bu
durumda boru hattn etkileyen kuvvetli bir
enterferans vardr.
0 ile -100 mV aras Boru hatt ile test kutusu terminali arasndaki
balantda kopukluk vardr.
-101 ile -399 mV aras lme ilemi tekrarlanr. Eer yine ayn sonu
kyorsa bu boru hattnn bakr gibi daha az
negatif veya pozitif doal potansiyele haiz bir
metalle arasnda elektriksel bir balantnn
olduunu gsterir. Boru hattnda kuvvetli bir
korozyon vardr.
-400 ile -599 mV Genel olarak katodik korumann etkili olmadn
gsterir. Mevcut galvanik anodlarn grevini
yapamad galvanik anodlarn tkendii anlalr.
-600 ile -849 mV aras Sistemde yeterli seviyede katodik koruma
bulunmad anlalr. Bunun sebebi ya boru
hattnn kaplamasnda bozukluklarn olduu veya
galvanik anodlarn tkenmi olmasdr. Deien
iklim ve evre artlarnda testler tekrarlanr. Ayn
durum devam ediyorsa galvanik anodlar ve boru
kaplama direnci kontrol edilir.
-850 ile -1100mV aras Eer boru hatt inko anodlarla korunuyorsa
katodik koruma sistemi yeterlidir.
-850 ile -1600 mV aras Boru hatt magnezyum anodlarla korunuyorsa
katodik koruma sistemi yeterlidir.
inko anodlu galvanik katodik
koruma sistemi ile boru hatt
korunuyorsa
inko anodlarn-1100 mV dan daha yksek
deerde doal potansiyele sahip olmas
imkanszdr. Eer boru hatt zerinde -1100 mV
dan daha yksek deerde boru-toprak potansiyeli
okunuyorsa, boru hatt kaak akmlardan dolay
enterferans etkisi altndadr. Kaak akm ve
enterferans testleri yaplmaldr.
-1600 mV dan daha negatif Herhangi bir katodik koruma sistemi ile korunan

deer okunursa boru hattnda katodik koruma sisteminin boruyu -
1600 mV dan daha negatif deere ulatrmas
teorik olarak imkanszdr. Sz konusu boru hatt
zerinde -1600 mV dan daha negatif bir deer
okunursa boru hatt enterferans etkisi altnda
olabilir. Enterferans testlerinin yaplmas
gereklidir.



Deiimler ve Salnmlar. Eer voltmetre ibresi l srasnda deiimler
gsteriyorsa kaak akmlar tarafndan katodik
koruma sistemi ile korunan boru hattnn
enterferans etksine maruz kald phesi ortaya
kar. Kaak akmlarn ekli bazen enterferans
kayna veya yerini bulmaya yardmc olur.
rnein akmn devrede olmas ve kesilmesi
evrede bir deoru akm kaynak makinasnn
altn ortaya koyar.
Hzl deiimler ve Hzl
salnmlar.
Voltmetre ibresi stabil olmayp srekli salnm
halinde ise , l devresi balantlarnn bir
yerinde yksek diren olumutur. Balant
hatlarnn ve balantlarn salam ve temiz olduu
kontrol edilir vesalam olduundan emin olunur.
Ayrca referans elektrodunun yerletirildii veya
toprakla temas ettii yer kuru olabilir. Bu yere su
ilave edilir veya yamur yadktan sonra ller
tekrar edilir.Petrol bula topraklar yksek toprak
direncine neden olurlar.Referans elektrodunun
toprakla temas ettirilen alt u tapas temizlenir
veya deitirilir.



























9.2. D Akm Kaynakl Katodik Koruma Sistemleri

D Akm Kaynakl Katodik Koruma Sistemi ile Korunan Boru Hatlarnda
Boru- Toprak Potansiyel lmlerinin Genel Deerlendirilmesi
Gerilim mV GENEL DEERLENDRME
Pozitif potansiyel veya o ile
-100 mV aras ON veya
OFF potansiyeli
Bu deerlerde potansiyel okunduunda boru hatt ile
katodik koruma sistemi arasnda bir balant olmad
anlalr. Bu nedenle elektiksel balantnn sreklilii
testi yaplr. Pozitif ve negatif balant hatlar sistem
tesisi srasnda yanl balanm olabilir. Negatif hat
korunacak botu hattna pozitif hat ise katodik koruma
sistemi anodlarna balanr. Test kutularndaki
balantlarda ters olabilir. Pozitif hat boru hattna
negatif hat ise referans elektroduna balanmaldr.
Ayrca kaak akmlardan dolay boru hatt
ekilenebilir.Balantlarda hata yoksa boru hattna
enterferans testleri uygulanr.
-101 ile -399 mV arasnda
ON veya OFF potansiyel
deerleri
Bu llerden emin olmak iin tekrar l alnr. Eer
ayn ller alnyorsa boru hatt bakr gibi daha az
negatif veya pozitif potansiyele haiz bir metalle temas
halinde olduunu gsterir. Sz konusu balant
noktasnda boru hatt iddetli korozyona uramtr.
-400 ile -599 mV arasnda
ON vya OFF potansiyelleri.
Genellikle boru hattnda katodik koruma sisteminin
etkili olmad anlamna gelir. Hali hazrda var olan
katodik koruma sistemine ait anodlarn tamamen
tkenmi olduunu veya anot balantlarnn kopmu
olabileceini , veya katodik koruma sistemi ile korunan
boru hatt arasndaki negatif hatta kopukluk olduunu
gsterir.
-600 ila -849 mV arasnda
ON veya OFF potansiyeli
Genellikle boru hatt zerinde katodik korumann var
olduunu gsterir. Dk okumann nedenleri
- Transformator/Redresr nitesi nin kapasitesi
yeterli olmayabilir
- Anodlar yeterli boyutta deildir veya anod
yataklarnn toprak direnci yeterli seviyede
deildir.
- Katodik korumaya bal dier yaplarla arasnda
balant olmayabilir.
- evre artlarndan dolay tatmin edici ekilde
l alnamyabilinir.
- 850 mV veya daha fazla
negatif ON potansiyeli
Boru hatlarnda yeterli seviyede katodik koruma olduu
ile ilgili kesin sonu vermez.Zira Katodik koruma
sistemi boru hattna srekli olarak gnderdii koruma
akm boru hatt boyunca gerilm(IR)dmne sebeb
olur.Bu nedenle ON potansiyeli yeterli bir katodik
korumann olduuna dair kesin bir krter deildir. Bu
nedenle boru hattnda ani-OFF potansiyelleri

okunmaldr.
-850 mV veya daha fazla
negatif OFF potansiyeli
Boru hatt kesin ve dzenli bir ekilde katodik olarak
korunmaktadr.Koruma akm geici olarak kesildii
anda okunan -850 mV veya daha fazla negatif ani-OFF
potansiyeli boru hattnn yeterli bir katodik koruma
sistemi tarafndan korunduunu ifade eder.
-1220 mV daha fazla
negatif
OFF potansiyeli
Ani-OFF potansiyelinin blm 2.5.3 de aklananlar
dorultusunda katodik olarak korunan boru hattnda
olmamas gereken potansiyel deeridir.-1220mV dan
daha yksek deerde daha negatif ani-OFF
potansiyeli okunursa boru hattnda kaak akm
enterferansnn olduu phesi ortaya kar. Kaak
akmlar boru hattnn hzl bir ekilde korozyona
uratacandan acilen kaak akm testleri yaplarak
kaak akmlarn kaynann belirlenmesi ve gereken
tedbirlerin alnmas gerekir.
-2000mV dan daha fazla
negatif ON potansiyeli
Genellikle anod yataklarnn yksek dirence sahip
olmasndan dolay yksek gerilim dmleri meydana
gelir. Bu durum normal olark gerilim deeri yksek ve
akm deeri yksek olarak redresr klarnda grlr.
D akm kaynakl katodik koruma sistemi ile korunan
bir boru hattnda yksek deerde negatif ON
potansiyellerinin grlmesinin nedenleri aada
aklananlarnn biri,birka veya hepsi olabilir.

- Boru hatt kaplamasnn tahribata uradn
- Boru hattnn korozyona uradn
- Anodlarn tkenmi olduunu
- Boru hattnn kuvvetli kaak akmlarnn etkisi
altnda olduu dur.
Aklanan nedenlerin kaynann acilen tesbit edilmesi
bu etkilere kar gerekli tedbirlerin alnmas gerekir.
Deiken ON veya OFF
potansiyelleri
Eer okunan potansiyel deerleri deiiyorsa katodik
olarak korunan boru hattnn deiken kaynakl kaak
akmlardan etkilendii ortaya kar. rnein boru hatt
yaknlarnda bir kaynak makinas alyorsa bu
durumda voltmetrede okunan ON-OFF potansiyel
deerleri, yksek kaynak makinas almad zaman
ON-OFF potansiyel deerleri dk okunur.
ON-OFF potansiyellerinde
hzl deiim veya salnm
olursa
Eer voltmetrenin gstergesi stabil olmayp srekli
deiim gsteriyorsa l devresinin bir yarlerinde
yksek diren veya kt temas mevcuttur.Btn
balant hatlar ve balant yerleri kontrol edilip temiz
ve metalik olrak salam balanldndan emin olunur.
Ayrca referans elektrodunun topraa temas ettii yer
ok kuru olabilir. Sz konusu yere su ilave edilir ve
tekrar l alnr. Petrol bula olan toprakyksek
gei direncine sebeb olabilir. Referans elektrodunun
alt tapas temizlenir ve gerekiyorsa deitirilir.






10. 100 mV Polarizasyon krteri iin Test Prosedr

-0,85 V ani-OFF kriteri iin yaplan test ilemleri iin yaplan ilemlerin benzeri
yaplr.Ancak gerekletirilen ani-OFF boru-toprak potansiyel okumalar ile boru hattna
katodik koruma akm uygulamadan nce gerekletirilen boru-toprak doal potansiyel
okumalar ile karlatrlr.

10.1. Katodik koruma sistemi ile korunmayan Kaplamal boru hatlar iin Potansiyel
kaymas test prosedr.

- Boru hatt boyunca anodik (negatif boru-toprak potansiyeli enyksek) alanlar
belirlemek zere boru-toprak potansiyeli llerek boru hattndaki doal
potansiyeller belirlenir.
- 100 mV potansiyel kaymas krterinin gerekletiini grebilmek iin ekil 28 deki
gibi geici katodik koruma istasyonu kurularak ani-OFF potansiyelleri okumalar
yaplr. rnein boru hattnda boru-toprak doal potansiyeli enfazla negatif
potansiyel okununan yerde botansiyel deeri -0,603 Volt ise eer boru-toprak
ani-OFF potansiyel deeri -0,603-(0,100)=0,703 Volt okunursa krter
gereklemi olur.
- Ani-OFF potansiyeli boru hattnn tamamnda llr.

10.2. Katodik koruma sistemi ile korunmayan Kaplamasz boru hatlar iin Potansiyel
kaymas test prosedr.

- Boru hatt boyunca anodik (negatif boru-toprak potansiyeli enyksek) alanlar
belirlemek zere boru-toprak potansiyeli llerek boru hattndaki doal
potansiyeller belirlenir. Eer bu okumalar sonucu elde edilen deerler olaan d
yksek ise (rnein -0,700 Volt zeri), bu deerlerin zerine ilave edilen 100 mV
eklenerek elde edilen deerleri lme sonucu bulunan o yere ait ani-OFF
deerleri ile karlatrlr. Eer -0,700 Volttan yksek deerler boru hattnn
byk bir blmnde grlyorsa ani-OFF -0.85 Volt krteri ve 100 mV krteri
boru hattnn tamam iin uygulanr.
- Ani-OFFokumalarnda boru-hatt iin 100 mV polarizasyon kaymasnn
gerekletii grlecektir. rnein -0,603 V olarak llen doal boru-toprak
potansiyeline haiz noktada ani-OFF potansiyeli -0,603 (0,100)=-0,703 V
olmaldr.
- Ani-OFF krteri boru hattnn doal boru-toprak potansiyeli esas alnarak
uygulanr.

10.3. Katodik koruma sistemi ile korunan Kaplamal boru hatlar iin Potansiyel kaymas
test prosedr.

- Eer katodik koruma sistemi devreye alnmadan boru hattnn doal boru-toprak
potansiyel deerleri llp kayt altna alnmsa yukarda aklanan ilemlere
gre prosedr gerekletirilir ve analiz yaplr.

- Eer bu ilem yaplmamsa 100mV kriterini kullanmak zere boru-hattnn doal
boru-toprak potansiyellerini belirlemek zere boru hatt depolarize edilir.Katodik
koruma sistemi devre d edilerek koruma akm kesildikten sonra aada
aklanan sreler kadar beklenilir.

1. yi kaplamaya haiz topraa gml boru hatlarnda 60-90 gn
2. Zayf kaplamal ve kaplamasz boru hatlarnda 2-30 gn
- Depolarizasyon hz toprak artlarna gre deiir.Genellikle yksek korozyon
deerlerine haiz ortamlarda ,oksijen seviyesinin yksek olduu, elktrolitin
hareketli (akarsu) olduu ortamlarda depolarizasyon ok hzl olacaktr. yi
kaplamal boru hatlarnda ve yksek zgl dirtence sahip toprak yapsnda ve
dk oksijen seviyesine sahip ortamlarda depolarizasyon ok yava olacaktr.
- Eer ani-OFF potansiyeli doalpotansiyel ile 100mV polarizasyon kaymas ile
toplamndan daha negatif deerde karsa krter gereklemi olur.

11 Katodik Koruma Sistemi ile Korunan Boru Hatlarnda Boru hatt zerindeki Hata
Yerlerinin Bulunmas

Katodik olan eski boru hatlar dier yabanc yaplar ile bir ok ba noktada balant
halinde olabilir. Ayn durum yeni tesis edilen boru hatlarnda kt icilik ve dikkatsizlik
nedeniyle yabanc boru hatlaryla elektriksel iletkenlik sebebiyle kprlenebilir.

ON-OFF Potansiyellerindeki deiim veya boru hatt boyunca meydana gelen potansiyel
farkllklar katodik korumann etkisini nleyen hatalarn grlmesini salar.Boru hattnn
katodik olrak korunmas iin gereken akm ihtiyac boru hattnn kaplamasnn
ypranmasda gz nne alnarak katodik koruma sisteminin proje safhasnda
tecrbelerede dayanarak tahmin edilir. Aadaki ekil 46. da boru hattnn devreye
alnd zaman yaplan akm l test (ATP) kutularndan yaplan ON-OFF potansiyel ve
akm lmleri sonucunu ve bu deerlere gre hesaplamalar sonucu belirlenen
kaplama direnci ve koruma akm younluu deerlerini gstermektedir.

























ekil 46.: Salam bir boru hattnda yaplan lm deerleri ve Kaplama direnci ve
koruma akm younluu deerleri

Hattn problemsiz olduuna karar verebilmek iin ekilde grld gibi ON ve OFF
boru-toprak potansiyelinin 850 mili Volt deerinin zerinde olmas ve Akm l test
kutularndan llen akm deereleri ve boru hatt boyutlar esas alnarak hesaplanan
boru kaplama direnci deerleri ve koruma akm younluu arasnda olaan st
farkllklarn olmamas gerekir.

ekil 47 de ayn boru hattnn ATP3 ile ATP4 akm l test kurusu arasnda kalan
blgede yapanc bir yap ile temas durumunu gstermektedir.
























ekil 47: Boru hattnda yabanc bir yap ile olan temas sonucu elde edilen lme
sonular ve kaplama direnci ve akm younluklar

ekil 47 dende grlecei zere boru hattnda OFF-potansiyelinin llmesinin gerekli
olduudur .Zira sadece ON-potansiyeli llrse ekildende grlecei uzere boru
hattnn problemsiz olduu sonucuna varlr. Halbuki boru hatt yabanc bir yap ile
temas halinde ve boru hattn koruyan katodik koruma sistemi ATP 1 den sonra etkisiz
durumdadr. ON-OFF potansiyeli lmleri alabilmek iin d akm kaynakl katodik
koruma sistemine ait Transformator/Redresr (T/R) nitesi 1 saniye koruma akmn
kesen ve 4 saniye koruma akm veren akm ama-kapama sistemi (Current nterrupter)
sistemi ile donatlmaldr. Ne yazkki lkemizde uygulanan d kaynakl katodik koruma
sisteminde sz konusu akm ama kapama mekanizmas hemen hemen hi bir
sistemde mevcut olmadndan gerekli ilave testlerin yaplmasna gerek duyulmadan
boru hattnn korozyon ve katodik koruma sistemi asndan problemsiz olduu
kanaatna varlmaktadr.


Dier boru hattyla veya toprakla temas yeri , boru hatt zerinde akm l ve test
kutular vastasyla erekletirilen akm lm deerleri kullanlarak bir ka yz metre
iinde bulunabilmektedir.

Yabanc boru hatlar ile temaslar katodik olarak korunan boru hattndaki koruma akm
ON-OFF edilerek bulunabilir. Koruma akm ON edildiinde eer yabanc boru hatt
zerindeki potansiyel daha az negatif veya daha pozitif deerde olacaktr.

Eer korunan boru hatt ile yabanc boru hatt arasnda elektriksel bir temas varsa
korunan boru hattna ait katodik koruma sistemi ON konumuna alnnca yabanc boru
hattnda llen potansiyel bir ncekine gre daha negatif deer alacaktr.

Doru akm Kullanarak Hata Yerinin Bulunmas

Hata yerinin bulunmas ohm kanunun uygulanmasna dayanr.





























ekil 48: Akm l test kutusundan lmlerin alnmas

Akm l test kutusunda balant aklklarndan okunan akm ,koruma akm ok
kk olduundan dolay hata akm olarak kabul ederek ve akm l kutusundan
llen gerilim(gerilim dm deerini) deerini esas alarak ve ayn zamanda boru
hattna ait boyuna diren
L
R bilindiinden








Hata yerinin l kutusuna uzakl

L H
H
R I
U
L
.
A
=

U A Akm test ve l kutusundan llen gerilim(IR-gerilim dm) deeri(Volt)

H
I Akm test ve l kutusundan llen hata akm deeri(Amper)

L
R Boru hattnn boyuna direnci olup

( )
( ) m ohm
t t D
r
R
B
/ .
.
= ifadesiyle belirlenir

Burada

( ) m ohm r
B
. 10 . 18 , 0
6
= borunun metre bana zgl direnci

D Boru ap (metre)

) .(metre t Boru et kalnl

Bu basitletirilmi hesap ekli ancak ok dk temas direnci olduunda ve boru
hattndan dier akmlar akmyorsa kullanlabilir.Boru hattnn dna doru olan akm
aklar ayr ayr llmeli ve hesaba katlmaldr.




















ekil 49: Yabanc bir boru hatt ile elektriksel temas yerinin bulunmas iin gerekli
lmler





ekil 49 de grld gibi ATP akm l ve test kutular vastasyla gerekli akm ve
gerilim lmleri muhtemel temas noktasnn her iki tarafnda da yaplmaldr.

l deerleri bulunduktan sonra aadaki ifade yardmyla elektiksel temas yeri
aada verilen ifade yardmyla bulunur.

( )
( )
2
1 3
1 2 2 1 2
.
.
. .
L
U U
U U
R I
R L I U
L
L H
L
X

=
A
=

1 3
I I I
H
+ =

2 3 2
U U U = A

L
R Boru hattnn boyuna direnci olup

( )
( ) m ohm
t t D
r
R
B
/ .
.
= ifadesiyle belirlenir.

H
I Yabanc boru ile temas sonucu akan hata akm






























11. Katodik Koruma sistemi ile Korunan Boru Hatlarnda Enterferansn Kontrolu

11.1. Katodik olarak korunan boru hatt ile yabanc boru hattn birbiri ile balamak

Enterferansn kontrol altna alnmas metodlarndan birincisi yabanc boru hattn katodik
olarak karunan boru hattna ekil 1 de grlen test ve l kutusuyla birbirine
balamaktr.


























ekil 50: Katodik korumal boru hattnn yabanc boru hatt ile dorudan balanmas

Genellikle iletken balantnn srekliliini kontrol edebilmek ve balant iletkeni boyunca
akan akm lebilmek iin test ve l kutusu tesis edilir.Herbir boru hattna ait boru
toprak potansiyelini lebilmek iin test ve l kutusu 4-hatl olarak kurulur.Akm
lleri (ekil 2) normalde kalibrasyonlu nt diren kullanarak diren zerindeki gerilim
dmn lmek suretiyle gerilim diren metodu kullanlarak alnr. Byle bir imkan
yoksa dijital pens ampermetre ile veya akm devresini amak sretiyle devreye dk
giri direncine sahip ampermetre sokarak akm lleri alnr.



































ekil 51: Birbiri ile zole flan zerinden birleen iki boru hatt iin tesis edilen
Test ve l kutusu.

Yabanc boru hatt ile izole flan vastasyla birleme durumunda eer birleme
noktasnda yabanc boru katodik olarak korunuyorsa ve zerinde yeterli seviyede
(-0,85 V ) boru-toprak potansiyeli mevcuttsa l kutusuna gerek kalmadan ekil 3 de
grld gibi birbirleriyle dorudan balanabilir.









ekil 52: Boru hatlar arasndaki balantlarn dorudan yaplmas









11.2 Katodik olarak korunan boru hattnn diren zerinden birbirleriyle balants

Dorudan balant ya mevcut katodik koruma sisteminin verecei koruma akmnn her
iki boru hatt iin yeterli olamamasndan veya yabanc boru hatt sahipleriyle yetrli
seviyede organizasyonun gerekletirilememesinden dolay her zaman tercih
edilmemektedir.

Bu nedenle yabanc boru hattna akacak akmn en aza indilmesi istenir. Byle
durumlarda iki boru hatt arasndaki balant diren zerinden yaplr. Diren deeri iki
yap zerinde enterferans meydana getirmeyecek ekilde her iki yapnn potansiyelini
aa yukar ayn yapacak ve yabanc boruya akan akm en aza indirecek ekilde
yaplr.

Diren deerinin ayarlamas ekil 4 de grlen test kutusu vastasyla yaplr.


























ekil 53: Yabanc boru hatt ile balantnn diren zerinden yaplmas

Sol tarafta grlen e potansiyel direnci nce dorudan balanr. Sonra ayarlanabilir
akm nt direnci ile bu direncin balandii iki terminal arasnda potansiyel 20 mili Volt
okununcaya kadar direncin deeri deitirilir. Bu deer veya bu deere yakn potansiyel
deerinin okunduu diren deeri epotansiyel balant diren deeri olarak belirlenir.
Deeri belirlenen epotansiyel diren ekilde grlen yerine taklr ve akm nt
sklerek bunun baland terminaller uygun kesitte kablo vastasyla birletirilir. E
potansiyel kutularndaki lmler 30 gnde bir tekrarlanarak borular

arasndaki potansiyel farknn uygun olup olmad kontrol edilmeli ve gerekiyorsa testler
tekrar edilerek uygun deerde direnle deitirilmelidir.

11.3. Galvanik anodlar kullanmak suretiyle enterferansn kontrol altna alnmas

Baz durumlarda enterferans ekil 5 de grld gibi dearj blgesinde yabanc boru
hatt zerine galvanik anodlar tesis edilmek suretiyle enterferans kontrol altna alnr.

Burada ama yabanc yapnn negatifliini ykselterek dearj blgesindeki akmlarn
devresini galvanik anodlar zerinden tamamlatmaktr.

























ekil 54: Galvanik anodlar tesis etmek suretyle enterferansn kontrol altna
Alnmas

Ancak sz konusu metod yabanc boru hatt kaplamasnn iyi olduu ve enterferans
akmlarnn oldukca dk olduu durumlarda uygulanabilir. Ayrca bu metod dearj
blgesi yaknlarnda katodik olarak korunan boru kaplamasna ilave kaplama yapmak
sretiyle kombine edilebilir.













11.4 . Korunmu boru hattna ilave kaplama yaplmas

ki boru hattnn kesitii yerde katodik olarak korunan boruya ilave kaplama yaparak
dearj yerindeki gei direncini arttrmak suretiyle enterferans etkileri ortadan kaldrlr.























ekil 55: lave kaplama yapmak suretiyle enterferansn kontrol altna alnmas

lave kaplamann boyu ok uzun olmaldr. ki boru hattnn kesime noktasndan iki
tarafa en az 12 metre ve toplam en az 24 metre boyunda olmaldr.

Bu enterferans kontrol metodu yabanc boru hatt veya katodik olrak korunan boru hatt
dizayn veya yapm safhasnda ise en ekonomik metoddur.



















11.5. Akm ekme blgesi ile akm dearj blgesi arasna ,kaak akm blgesinde
Yabanc yap zerine izole flanlar veya bu blgede metalik olmayan blmler
kullanmak




























ekil 56: zole flanlar veya izole blmler kullanmak sretiyle enterferansn kontrol
altna alnmas


Bu metoddan ekseriyetle katodik olarak korunan boru hattna yakn olan yaplar
zerindeki enterferans etkilerini ortadan kaldrmak iin yararlanlr. Metoddaki ama
kaak akm yolunun direncinin deerini byk lde arttrmak suretiyle enterferans
akmnn bykln nemli lde azaltmaktr. zolasyonlar ve izole blmler akm
ekme blgesi ile akm dearj blgesi arasnda akm blgesinnde tesis edilir.















11.6. Karma metod kullanlmas

Bir ok durumlarda kaak akmlarn byklne, korunan boru hattnn kaplama
kalitesine , yabanc boru hattnn kalitesine bal olarak yukarda anlatlan metodlar
karma olarak kullanlr.





























ekil 57: Karma metod kullanarak enterferansn kontrol altna alnmas


Kaynaklar

Electrical Engineering Cathodic Protection NAVAL Engineering Departmant USA
Maintenance &Operation of Cathodic Protection NAVAL Engineering Departmant
USA
Corrosion Protection Manual CHEVRON Comp.
Handbook of Cathodic Corrosion Protection W. Von BEACKMAN, W. SCHWENK,
W.PRINZ
BOTA Katodik Koruma artnameleri.

You might also like