Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 24, No 4, 597-603, 2009

J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ. Vol 24, No 4, 597-603, 2009

KATODK KORUMA N SULU - KATI DURUMLU POLARZASYON HCRE TASARIMI VE GEREKLETRLMES

Uur FDAN ve Oktay AKAT*
Elektronik & Bilgisayar Eitimi Blm, Teknik Eitim Fakltesi, Afyon Kocatepe niversitesi, Ahmet Necdet Sezer Kampusu, Gazlgl Yolu, Afyonkarahisar * Akat Mhendislik, Hodere Caddesi, No:190, D:2, ankaya, Ankara ufidan@aku.edu.tr, oktay@akat.net (Geli/Received: 05.06.2008 ; Kabul/Accepted: 03.08.2009) ZET Boru hatlarndaki korozyonu nlemek iin katodik koruma sistemleri kullanlmaktadr. Katodik korumann doru yaplabilmesi ncelikle boru hatt zerinden yaplan lmlerin doruluuna, boru hatt zerinde evre artlarna bal olarak oluan olumsuz etkilerin uzaklatrlmasna ve grlt sinyallerinin bastrlmasna baldr. Bu almann amac yksek gerilim hatlarnn indkledii 50Hz ebeke frekansn bastran, boru hatt zerine yldrm dmesi sonucu boru hatlarnn delinmesini nleyen ve boru hatt potansiyelinin istenen snrlar ierisinde kalmasn salayan yeni bir polarizasyon hcresi gelitirmektir. Gnmzde bu durum %30 potasyum hidroksit (KOH) elektrolitli sulu polarizasyon hcre ile zmlenmektedir. Sulu polarizasyon hcresinin kullanm srasndaki dezavantajlar ortadan kaldrmak iin elektronik devre elemanlar ile kat durumlu alternatif bir polarizasyon hcresi gerekletirilmi ve sonular kyaslanmtr. Yaplan alma sonucunda alternatif polarizasyon hcresi boru hatt potansiyelini ve 50HZlik elektromanyetik giriimi sulu polarizasyon hcresine gre daha fazla bastrd llmtr. Anahtar Kelimeler: Korozyon, katodik koruma, polarizasyon hcresi, elektromanyetik giriim.

THE DESIGN AND REALIZE OF LIQUID SOLID STATE POLARIZATION CELL FOR CATHODIC PRODUCTION
ABSTRACT Cathodic protection methods are utilized to prevent pipeline corrosion. Accurate implementation of cathodic protection is primarily based on the precision of calculations on the pipeline, preventing negative effects of environmental factors on the pipeline, and repressing the noise signals. The aim of this study is to improve a new polarization cell, which prevents perforation on pipelines caused by represses high voltage lines inducing 50Hz network frequency, lightning strikes and restrains the pipeline potential between the desired limits. Nowadays, this situation is solved with liquid polarization cell, which is made with %30 potassium hydroxide (KOH) electrolyte. The alternative polarization cell which is solid state had been formed with electronic component and the results had been compared to wipe out the disadvantages during the using of liquid polarization cell. In the end of the study it is measured that pipeline potential and alternative polarization cell had restrained 50Hz electromagnetic interference more than liquid polarization cell. Keywords: Corrosion, cathodic protection, polarization cell, electromagnetic interference. 1. GR (INTRODUCTION) Metallerin ou tabiatta bileik halinde bulunurlar. Bileiklerin deiik ilemlerden geirilerek metal veya alamlar elde edilir. Metaller bulunduklar ortamn elemanlar ile reaksiyona girerek nce iyonik hale sonra ortamdaki baka elementlerle birleerek tabiattaki ilk bileik haline dnmeye almalarndan dolay fiziksel, kimyasal, mekanik ve elektriksel zellikleri istenmeyen deiikliklere urarlar. Bu bozulma

U. Fidan ve O. Akat

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

reaksiyonuna korozyon denir. Korozyon nedeni ile malzeme, enerji, emek, bilgi ve rn kaybna neden olmaktadr. Korozyonun sebep olduu maddi kayplar yannda, evreyi kirleten ve insan hayatn tehlikeye sokan bir deiim olduu da unutulmamaldr [1]. Gnmzde korozyon kayplarn en aza indirmek iin ok ynl aratrmalar yaplmakta ve etkin zmler aranmaktadr. Korozyonla mcadelede en etkin ve en ucuz yntem olan katodik koruma ilk olarak 1824 ylnda Sir Humpry Davy tarafndan Samarang isimli bir harp gemisinde denenmitir [2-3]. Bu uygulama sonular baarsz olarak deerlendirilmi ve katodik koruma yaklak yzyl hibir alanda uygulanmamtr. 20.yzyln balarnda uzak mesafelere petrol boru hatlar denmesinden sonra tekrar katodik koruma almalar balamtr. nce boru hatlarna, 1950li yllardan sonrada gemiler, tanklar, su depolar, baraj kapaklar, iskele ayaklar, betonarme demirleri gibi birok farkl yapya uygulanmtr [3,4]. Yaplan almalar genelde korozyonu nlemek zere farkl katodik koruma sistemlerinin gelitirilmesi zerinedir. Ancak korumann doru yaplabilmesi iin ncelikle boru hatt zerine giriim yapabilecek faktrlerin ortadan kaldrlmasna baldr. Aksi takdirde boru hatt zerinden alnan lm sonularnn yanl olmasna ve koruma sisteminin boru hattna yanl deerler vermesine neden olmaktadr. Bu konuda yaplan almalar ticari rn haline gelmitir. Bu almalardan bazlar aadaki gibidir. MetriCorr firmas tarafndan gelitirilen kat durumlu polarizasyon hcresi ile boru hatt zerindeki giriimler nlenmeye allmtr [5]. Ancak bu rnde kat durumlu polarizasyon hcresinin almas iin ayrca bir besleme kaynana ihtiya duyulmaktadr. Bir dier rn Platt Brothers & Company tarafndan gelitirilen inko bakr anotlar boru hatt zerine 275mde bir taklarak boru hatt zerindeki AC giriimler nlenmeye allmtr [6]. Bu almada gerilim hatlarnn indkledii 50Hz ebeke frekansn bastran, boru hatt zerine yldrm dmesi sonucu boru hatlarnn delinmesini nleyen ve boru hatt potansiyelinin istenen snrlar ierisinde kalmasn salayan bir sistem gelitirilmitir. lkemizde bu durum maliyeti daha ucuz olmasndan dolay %30 potasyum hidroksit (KOH) elektrolit solsyonlu sulu polarizasyon hcreleri ile giderilmeye allmaktadr. Bu alma sayesinde sulu polarizasyon hcresinin kullanm srasndaki dezavantajlar ortadan kaldracak yeni bir elektronik devre elemanlar ile yaplm kat durumlu alternatif bir polarizasyon hcresini gerekletirmektir.

2. KOROZYON VE KATODK KORUMA

(CORROSION AND CATHODIC PRODUCTION)

Korozyon, aralarnda potansiyel fark olan metalik iki blge veya nokta arasnda oluur. Bu blge veya noktalardan potansiyel fark daha fazla olann yzeyinde katodik reaksiyon oluur. Potansiyel farknn oluum nedenleri u ekilde gruplandrlabilir. 1. Metalin veya alamn kendi bnyesindeki yapsal, kimyasal, mekanik veya sl farkllklar gsteren blgeleri arasnda oluan potansiyel fark. 2. ki ayr metal veya alamn temas sonucu oluan potansiyel fark. Sulu ortamda elektron al verii ile gelien oksidasyon (elektron verme) ve redksiyon (elektron alma) reaksiyonlarna elektrokimyasal reaksiyonlar denir. Su iinde, atmosferde ve toprak altnda meydana gelen tm reaksiyonlar elektrokimyasal reaksiyonlardr. Toprak iindeki metalik yap yzeylerindeki su filmi ve bunun iindeki znm oksijenin etkisi ile korozyona urarlar. Killi toprakta su ve oksijen gibi korozif elerin metal yzeyine erimesi, gzeneklerin sk olmasndan dolay zordur. akll ve iri taneli toprakta ise taneler arasna hava ve su ile dolabilir. Bu tip topraklar bol oksijen ihtiva ederler. Hem killi hem de iri taneli zeminden geen boru parasnn iri taneli zeminden geen blm katot davranrken killi blgedeki ksm anot olarak davranr ve korozyona urar. Toprak alt korozyondan korunmada, topran zelliklerini deitirerek korozyonu nlemek pratik ve ekonomik bir yntem deildir. Buna ramen bazen hendek iinde boruyu evreleyecek biimde belirli zelliklerde temiz kum kullanlmaktadr. Borularn kaplanmalar da korozyondan korunma tedbirlerindendir. Ancak en etkili ve ucuz yntem, kaplama ile birlikte harici bir kaynak ile yaplan katodik koruma uygulamasdr [7]. Katodik koruma, korunacak metali bir elektrokimyasal hcrenin katodu haline getirerek oksitlenmeyi nleme ilemidir. Galvanik anotlu katodik koruma ve d akm kaynakl katodik koruma olmak zere iki farkl yntem bulunmaktadr [8]. Galvanik anotlu katodik korumada korunacak metalden daha aktif bir metal ile (magnezyum gibi) elektrokimyasal hcre yaps oluturularak korunacak metal (katot) negatif gerilimde tutulur. Oksijen iyonlar anot olarak kullanlan (pozitif gerilime sahip olan) aktif metalle birleir, bylece korunacak metalin yerine paslandnda deitirilecek metal plakann oksitlenmesi salanr. Anot metali (magnezyum) znerek devreye elektron vermeye balar ve metal tuzlar eklinde anot bozunur. Verilen elektrotlar sulu zeltide iyonlar halinde katotta eriir ve katodun elektron kaybn durdurur [9]. D akm kaynakl katodik koruma ynteminde ise dardan gerilim uygulanarak korunacak metal negatif potansiyelde, yardmc anot olarak adlandrlan metal ise pozitif
Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

598

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

U. Fidan ve O. Akat

potansiyelde tutularak katotta bulunan metalin oksitlenmesi engellenmi olur. D akm kaynakl katodik koruma ynteminde herhangi bir elektrot anot olarak kullanlabilir (ekil 1). Anot olarak seilen elektrot bir DC (direct current) gerilim kaynann (+) ucuna, korunacak metal ise (-) ucuna balanr. Bu ekilde bir elektrolitik ortam ierisine iki elektrot yerletirilmi olur. Ancak anot zerinden ekilen akm (elektronlar), bir DC gerilim kayna ile salanr, anot elektrotu az ktle kaybna uygun malzemeden seilir (elik 9kgxAmp/Yl, titanyum 2-3mgxAmp./Yl). Bylece anodu ok fazla korozyona uratmadan katodu korumak iin gereken yap oluturulur [10]. Katodik davranmaya zorlanarak znmesi nlenecek metale, uygulanacak katodik akmn miktar, yzeyin plaklna ve elektrolitik ortamn (topran) rezistivitesine (zgl direncine) baldr. Katodik akm uygulanm bir metalik yapnn potansiyeli negatif yne kayar ve belli deere eriir. Herhangi bir metalik yapnn yeterli korunup korunmad potansiyel lmleri ile tespit edilir. Potansiyel lmleri doymu bakr/bakr slfat referans elektrotu yardm ile yaplabilir. Demir ve elik iin koruma potansiyeli (metal/elektrolitik arasndaki potansiyel fark -850mV veya daha negatif olmaldr. Bu potansiyelin (-) 650mVun altna dmesi demir veya elik yapda korozyonun baladn gsterir. Koruma potansiyelinin -1200mV'un zerinde olmas ise, katotta hidrojen knn olmasna ve eliin krlganlamasna sebep olabilir. Koruma yaplmadan nceki potansiyeli -400mV olan bir yapda koruma akm uygulandktan sonra -850mV deeri llmeyebilir. Bu gibi durumlarda, ilk potansiyelin 300mV negatif ynde kaydrlmas koruma kriterinin saland anlamna gelmektedir [11]. 2.1. Polarizasyon Hcresi (Polarization Cell) Doru akma yksek empedans, alternatif akma dk empedans gsteren polarizasyon hcreleri katodik koruma sistemlerinin ayrlmaz bir parasdr. Toprak altnda kilometrelerce yol kat eden boru hatlar ekil 2de de grld gibi yksek gerilim hatlarna paralel olarak devam edebilmektedir. Yksek gerilim hatlarnn meydana getirdii elektromanyetik alannn etkisi ile boru hatt zerine 50Hzlik alternatif gerilim indklenmektedir. ndklenen gerilimden dolay boru hatt koruma kriteri deimekte, yanlglara ve dearj noktalarndan delinmelere neden olmaktadr [12]. Yldrm cumulo nimbus bulutlar tarafndan meydana gelmektedir. Bulutlarn st taraf pozitif ykl buz kristallerinden oluurken taban negatif ykl su damlacklarndan oluur. Pozitif / negatif yk farkllklarnn sebebi atmosferik trblanstr. Ykler arasnda yksek younlukta elektriksel bir alan oluur

ekil 1. D akm kaynakl katodik koruma (Impressed

current cathodic protection)

ve bu alan dalma noktasna ulatnda bir elektriksel dearj meydana gelir. Bu dearj; bulutla bulut arasnda imek akmas eklinde olduu gibi bulutla yer arasnda yldrm dmesi eklinde de oluabilir. Atmosfer olaylar srasnda yerdeki elektriksel alan yaklak -100V/mdir. Frtna (negatif frtna) yaklatka bu 10KV/m -20KV/m arasnda pozitif bir deere dnr. Bulut ile yer arasndaki potansiyel fark onlarca mega volt deerindedir. Yldrm dmesi sonucu boru hattnda oluan yksek gerilimde boru hatlarnn dearj noktalarnda delinmesine neden olmaktadr. Yldrm dmesi srasnda gerilim snrlayc olarak alan polarizasyon hcresi boru hatt zerindeki gerilimi topraa aktarak boru hattnn korunmas salamaktadr. Ayrca trafo merkezinden boru hattna uygulanan gerilimin herhangi bir sebepten dolay ar artmas polarizasyon hcresi sayesinde snrlandrlmakta ve boru hatt zerinden ar akm gemesinden dolay oluabilecek sorunlar nlenmektedir [13-15]. 3. GEREKLETRLEN POLARZASYON HCRELER (THE REALIZE POLARAZITAION
CELLS)

3.1. Sulu Polarizasyon Hcresi (Liquid Polarization

Cell)

ekil 3de diyagram ve ekil 5de fotoraf grlen sulu polarizasyon hcresi (SPH) katodik koruma esnasnda boru hattndaki ar voltaj deimeleri bloke eden elektrolit bir alterdir. Hcre, %30 potasyum hidroksit (KOH) elektrolit solsyonuna batrlm paslanmaz elik plakalardan olumaktadr. Hcre ierisinden doru akm geerken negatif plakalarda hidrojen gaznn, pozitif plakalarda oksijen gaznn olumasna sebep olur. Polarizasyon hcresine uygulanan voltaj arttka ykselen akm, plakalar zerindeki film kalnlnn artmasna neden olur. Bu kalnlk belli bir eik deere ulatnda film krlr ve polarizasyon hcresinin direnci der. Bu sayede boru hatt zerindeki gerilimi snrlar.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

599

U. Fidan ve O. Akat

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

ekil 2. Elektromanyetik dalgann boru hatt zerindeki etkisi (The effects of electromagnetic field on
pipeline)

ekil 4. Gerekletirilen kat durumlu polarizasyon hcre devre emas (Circuit schemes of realized solid state
polarization cell)

ekil 5de grlmektedir. 470000Flk C1 kondansatr havai hatlardan gelen 50Hzlik ebeke frekansl elektromanyetik giriime kar 6,77mluk empedans gstererek boru hatt zerinde giriimleri yardmc anot zerinden topraa aktarmaktadr. D1, D2, D3 ve D4 diyotlar negatif boru hatt potansiyelini koruma gerilim snrlar ierisinde kalmasn salamaktadr. Bu sayede negatif boru hatt potansiyelin ar artmasna bal olarak meydana gelen hidrojen gaznn aa kmas ve boru hatt krlganlnn artmasn engellemektedir. Ayrca yldrm dmesi srasnda devreye girerek boru hatt zerindeki ksa sreli yksek gerilim dm ve akm geiini snrlar ve boru hatlarnn yldrm dmesine bal olarak delinmesini nler. D5 diyotu boru hatt potansiyelinin topraa gre daha pozitif olmasn snrlamakta ve korozyon oluumunun hzlanmasn engellemektedir. 4. DENEYSEL SONULAR (EXPERIMENTAL
RESULTS)

ekil 3. Gerekletirilen sulu polarizasyon hcresi

(The realized liquid polarization cell)

Polarizasyon hcresinde kullanlan KOH kuru olarak nakledilmeli montaj yerinde elektrolit hazrlanmaldr. Polarizasyon hcresi iyi havalandrlan kuru bir yere monte edilmelidir. Buulamay, atmosferik gazlarn emilmesini ve yksek akm altndaki kprme fazlasn nlemek iin elektrolit zerine ya eklenerek elektrolit yzeyinde bir ya tabakas oluturulur. Ayrca atmosferdeki karbon dioksit emilimi ve polarizasyon hcresinden geen akm su ve potasyum hidroksit harcamasndan dolay elektrolit belli aralklara yenilenmelidir. Elektrolitin yenilenirken kablo balantlar almal, plakalar yerinden kartlmal ve zelti uygun bir yere dklmelidir. Plakalar temiz su ile ykanmaldr. Plakalar zerinde renk deiiklii normaldir. Ancak, plakalarda, delinmeler ve keskin kenarlar olumas, ngrlenden fazla akm getiini veya hcrenin uygun olmayan elektrolit ile altn gsterir. Bu durumda polarizasyon hcresi deitirilmelidir. 3.2. Kat Durumlu Polarizasyon Hcresi
Polarization Cell) (Solid State

Gerekletirilen sulu ve kuru polarizasyon hcrelerinin boru hattn korumadaki zellikleri belirlemek iin polarizasyon hcrelerinin AC ve DC gerilimlere kar gsterdii tepkiler llmtr. Polarizasyon hcrelerinin DC karakteristiklerini belirlemek iin ayarl g

Gerekletirilen kat durumlu polarizasyon hcresinin (KDPH) ak devre emas ekil 4de ve fotoraf
600

ekil 5. gerekletirilen sulu ve kat durumlu polarizasyon hcre fotoraflar (Photographs of realized
solid state and liquid polarization cells) Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

U. Fidan ve O. Akat

kayna ile boru hattna 0V ile 30V arasnda 0,5V aralkla gerilimler uygulanmtr. Uygulanan gerilim sonras sulu ve kuru polarizasyon hcreleri sra ile boru hattna balanm ve boru hattnda den gerilim PROTEK 3502C marka osilaskop ile llrken polarizasyon hcrelerinden geen akm MY-69 multimetre ile llerek kayt edilmitir. Polarizasyon hcrelerinin anot giriine (+), boru hattna () kutuplu gerilim uygulandnda llen DC karakteristik erileri ekil 6da grlmektedir. ekil 6a ve ekil 6b kyaslandnda polarizasyon hcrelerinden 0A akm getii durumlar iin sulu polarizasyon hcresi boru hatt gerilimini -1Vda tutarken kuru polarizasyon hcresinin -2Vta tuttuu llmtr. Boru hattna -3V ve zerinde gerilim uygulandnda sulu polarizasyon hcresi boru hatt gerilimini -2Vta tutarken kuru polarizasyon hcresi 3,5V ve zeri gerilimlerde boru hattn -2,7Vta sabit tutmutur. Boru hattnn anoda gre daha pozitif olabilecei durumlar iin boru hattnn DC karakteristiini incelemek iin polarizasyon hcrelerinin anot giriine (), boru hattna (+) kutuplu gerilim uygulandnda elde edilen DC karakteristik erileri ekil 7de grlmektedir. ekil 7a ve ekil 7b kyaslandnda polarizasyon hcresinden 0A akm getii durumlar iin sulu

polarizasyon hcresi boru hatt gerilimini +1,5Vta tutarken kuru polarizasyon hcresi boru hatt gerilimini +0,5Vta tuttuu llmtr. Sulu polarizasyon hcresi boru hattna +3V ve zeri gerilim uygulandnda boru hatt gerilimi +2,1Vta tutarken kuru polarizasyon hcresi +1V ve zeri gerilimlerde boru hatt gerilimini +0,8Vta sabit tutmutur. Gerekletirilen polarizasyon hcrelerinin elektromanyetik grlty bastrmasn test etmek iin TOPWARD 8150 sinyal jeneratr ile -7,5V DC zerine 50Hz (ebeke frekans) 5Vpplik iaret boru hattna uygulanmtr. Uygulanan gerilim sonras sulu ve kuru polarizasyon hcreleri sra ile boru hattna balanm ve boru hattnda den gerilim PROTEK 3502C marka osiloskop ile llmtr (ekil 8). Boru hattnn anoda gre daha pozitif olabilecei durumlar iin TOPWARD 8150 sinyal jeneratr ile +7,5V DC zerine 50Hz (ebeke frekans) 5Vpplik iaret boru hattna uygulanmtr. Uygulanan gerilim sonras sulu ve kuru polarizasyon hcreleri sra ile boru hattna balanm ve boru hattnda den gerilim PROTEK 3502C marka osiloskop ile llmtr (ekil 9). ekil 8 ile ekil 9 kyaslandnda sulu ve kuru polarizasyon hcreleri DC gerilimi katodik koruma geriliminde snrlamaktadr. Ancak sulu polarizasyon hcresi kimyasal reaksiyon tepkimesinin yava

a) SPH b) KDPH ekil 6. Doru kutuplanm polarizasyon hcresi DC karakteristii (DC characteristic of forward polarization cell
a) Liquid Polarization Cell b) Solid State Polarization Cell)

ekil 8. Doru kutuplanm polarizasyon hcresinin ACye davran (AC behaviors of forward polarization cell)

a) SPH b) KDPH ekil 7. Ters kutuplanm polarizasyon hcresi DC karakteristii (DC Characteristic of Reverse Polarization Cell)
a) Liquid polarization cell b) Solid state polarization cell Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

ekil 9. Ters Kutuplanm Polarizasyon Hcresinin ACye davran (AC behaviors of reverse polarization cell)
601

U. Fidan ve O. Akat

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

olmasndan dolay uygulanan alternatif gerilime karlk 50mVpp salnma neden olurken ayn artlarda kat durumlu polarizasyon hcresi 50Hzlik salnm 470000Flk kondansatr sasnn ok byk olmasndan dolay salnm ortadan kaldrd llmtr. Frekans 50HZin katlar ve genlikleri derek giden 50HZlik ebeke frekansna ait harmonikler reaktans frekans ile ters orantl olan C1 kondansatr ile bastrlmtr. Bundan dolay boru hatt zerinde harmonik etkileri grlmemektedir. Boru hatt zerine veya yakn evresine yldrm dmesi srasnda boru hatt potansiyeli ar ykselir. Boru hattna bal polarizasyon hcresi boru hatt gerilimini snrlamaya alrken zerinden yksek bir akm geirmektedir. Sulu polarizasyon hcresindeki elektrolit bu akm geii srasnda ar snp tama ihtimali vardr. Kat durumlu polarizasyon hcresinde kullanlan yksek gerilim dalgalanmalarna hzl cevap verebilme zelliine sahip SD400C20C diyotlar 2KV ve 800Ae kadar yldrm dmelerine kar boru hattna koruma yapabilmektedir. 5. SONU VE TARTIMA (RESULT AND
DISCUSSION)

Yaplan almaya, kat durumlu polarizasyon hcrelerinin boru hatlarna taklarak d akm kaynakl katodik koruma sistemlerine olan etkisinin incelenmesi ve saha testlerinin yaplmas ile devam edilecektir. SEMBOLLER (SYMBOLS) KOH AC A DC mA V Hz mV : Potasyum hidroksit : Alternatif Akm : Amper : Doru Akm : Mili Amper : Volt : Hertz : Mili Volt

KAYNAKLAR (REFERENCES) 1. Akcayol M. A., Bulank Mantk Denetimli Katodik Koruma Devresi Tasarm G.U. Journal of Science, 17(1), syf:111-127, 2004 2. Baeckmann W., Schwenk W., Prinz W., Handbook of Cathodic Corrosion Protection: Theory and Practice of Electrochemical Protection Processes, Third Edition, Third Gulf Publishing, ISBN: 0884150569, 1997 3. Corbett R. A., Cathodic Protection as an Equivalent Electrical Circuit, IEEE Transactions On Industry Applications, vol: IA-21, no: 6, pg:1533-1537, 1985 4. zkun T. Korozyonun evreye ve Yap Gvenliine Etkileri, Dizayn Konstruksiyon, syf:85-88, Eyll, 2005 5. Information sheet IS-7-2, Solid State Polarization Cell with Intelligent Switch Device, http://www. metricorr.com, 17.02.2009 6. Zinc Ribbon Anodes - AC Mitigation, http://www.plattbros.com/ribbon.htm, 17.02.2009 7. Akcayol M. A., Application of Fuzzy Logic Controlled Cathodic Protection on Iraq-Turkey Crude Oil Pipeline, Applied Intelligence, vol:23, pg:4350, 2006 8. Akcayol M. A., Sagiroglu S., Neuro-Fuzzy Controller Implementation For An Adaptive Cathodic Protection On Iraq-Turkey Crude Oil Pipeline, Applied Artificial Intelligence, vol:21, pg:241256, 2007 9. Nelms R. M., Cahela D. R., Tatarchuk B. J., Using a Debye Polarization Cell to Predict Double-Layer Capacitor Performance, IEEE Transactions On Industry Applications, vol:37, no: 1, pg:4-9, 2001 10. Glazov N. P., Shamshetdinov K. L., Protection of Steel Pipelines against Underground Corrosion, Protection of Metals, vol: 38, no: 2, pg: 172 175, 2002 11. TSE 5141 EN 12954, Katodik Koruma-Suya Gml veya Suya Daldrlm Metalik

Malzeme, enerji, emek ve rn kaybna neden olan korozyon evreyi kirleten ve insan hayatn tehlikeye sokan bir deiimdir. Korozyonu nlemek iin farkl metotlarla alan katodik koruma sistemleri kullanlmaktadr. Ancak katodik korumann doru yaplabilmesi ncelikle boru hatt zerinden yaplan lmlerin doruluuna, boru hattnn evre artlarna bal olarak oluabilecek olan olumsuz etkilerin uzaklatrlmasna ve grlt sinyallerinin bastrlmasna baldr. Bu almada, %30 potasyum hidroksit (KOH) elektrolit solsyonlu sulu polarizasyon hcre ve elektronik devre elemanlar ile kat durumlu polarizasyon hcreleri tasarlanm ve gerekletirilmitir. Sulu polarizasyon hcresi boru hatt zerine takldktan sonra elektrolit svs belli periyotlarda bakma ihtiya vardr. nk polarizasyon hcresinden fazla akm getii durumlarda elektrolit kprerek tamakta ve ortamdaki dier ekipmanlara zarar verebilmektedir. Bir dier durum da elektrolit svs evre artlarna bal olarak azalmaktadr. Bu durum hem zaman hemde i gc kaybna neden olmaktadr. Gerekletirilen kat durumlu polarizasyon hcresinin bakma ihtiya duymamas zaman ve i gc kazandrmaktadr. Ayrca her iki polarizasyon hcresinin elektriksel karakteristikleri incelendiin de gerekletirilen kat durumlu polarizasyon hcresinin boru potansiyeli istenen deerlerde tuttuu ve 50Hzlik elektromanyetik grlty bastrd grlmektedir. Yaplan bu alma katodik koruma sistemlerinde gerekletirilen kat durumlu polarizasyon hcresinin i gc, zaman ve gvenlik asndan sulu polarizasyon hcresine gre birok fayda getirdiini gstermektedir.
602

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

Katodik Koruma in Sulu - Kat Durumlu Polarizasyon Hcre Tasarm ve Gerekletirilmesi

U. Fidan ve O. Akat

Yaplar in-Boru Hatlar in Genel Prensipler ve Uygulama, Trk Standartlar Enstits 12. Nelson J. P., Holm W.K., A Cathodically Protected Electrical Substation Ground Grid, IEEE Transactions On Industry Applications, vol: IA-21, no: 2, pg: 357-361, 1985 13. Wang Q. H., Zhu X., Tsonwu S., Achromatic polarization switch using a film-compensated

twisted nematic liquid crystal cell, Liquid Crystals, vol:31, no:4, pg:535-539, 2004 14. Patent Number: 5,436,786, Isolator Surge Protector for DC Isolation and AC Grounding Of Cathodically Protected Systems, United States Patent, 1995 15. Yldrm ve Yldrmdan Korunma, http://www.amper.com.tr/yildirim_nedir_ve_y ildirim_nasil_duser-178.html, 26.02.2009.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 4, 2009

603