1

EK

DEPREM BLGELERNDE YAPILACAK BNALAR
HAKKINDA ESASLAR

BLM 1 GENEL HKMLER

1.1. KAPSAM

1.1.1 Bu Ynetmelik hkmleri, deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar ile daha
nce yaplms mevcut binalara uygulanr.

1.1.2 Kullanm amac ve/veya tasyc sistemi degistirilecek, deprem ncesi veya
sonrasnda performans degerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut binalar iin
uygulanacak hkmler Blm 7de verilmistir.

1.1.3 Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklms ve ngerilmeli veya
ngerilmesiz prefabrike), elik ve ygma binalar ile bina tr yaplar iin geerlidir.

1.1.4 Ahsap bina ve bina tr yaplara uygulanacak minimum kosul ve kurallar, ilgili
ynetmelik hkmleri yrrlge konuluncaya dek, Bayndrlk ve Iskan Bakanlg
tarafndan saptanacak ve projeleri bu esaslara gre dzenlenecektir.

1.1.5 Binalar ve bina tr yaplar dsnda, tasarmnn bu ynetmelik hkmlerine
gre yaplmasna izin verilen bina tr olmayan diger yaplar, Blm 2de, 2.12 ile
tanmlanan yaplarla snrldr. Bu baglamda; kprler, barajlar, ky ve liman yaplar,
tneller, boru hatlar, enerji nakil hatlar, nkleer santrallar, dogal gaz depolama tesisleri
gibi yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik
esaslarna gre projelendirilen diger yaplar bu Ynetmeligin kapsam dsndadr.

1.1.6 Bina tasyc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, temelleri ile
zemin arasnda zel sistem ve gerelerle donatlan veya diger aktif ve pasif kontrol
sistemlerini ieren binalar, bu Ynetmeligin kapsam dsndadr.

1.1.7 Bu Ynetmeligin kapsam dsndaki yaplara uygulanacak kosul ve kurallar,
kendi zel ynetmelikleri yaplncaya dek, ilgili Bakanlklar tarafndan agdas
uluslararas standartlar gznnde tutularak saptanacak ve projeleri bu esaslara gre
dzenlenecektir.

1.2. GENEL LKELER

1.2.1 Bu Ynetmelige gre yeni yaplacak binalarn depreme dayankl tasarmnn
ana ilkesi; hafif siddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem
elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi, orta siddetteki depremlerde yapsal ve
yapsal olmayan elemanlarda olusabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde
kalmas, siddetli depremlerde ise can gvenliginin saglanmas amac ile kalc yapsal
hasar olusumunun snrlanmasdr. Mevcut binalarn degerlendirmesi ve
glendirilmesinde esas alnan performans kriterleri Blm 7de tanmlanmstr.

1.2.2 Bu Ynetmelige gre yeni binalarn tasarmnda esas alnacak tasarm depremi,
1.2.1de tanmlanan iddetli depreme kars gelmektedir. Blm 2, Tablo 2.3te

2
tanmlanan Bina nem Katsays I = 1 olan binalar

iin, tasarm depreminin 50 yllk
bir sre iinde aslma olaslg %10dur. Farkl aslma olaslkl depremler, mevcut
binalarn degerlendirmesi ve glendirilmesinde gznne alnmak zere Blm 7de
tanmlanmstr.

1.2.3 Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve Iskan Bakanlgnca
hazrlanan ve 18/04/1996 tarihli ve 96/8109 sayl Bakanlar Kurulu karar ile yrrlge
konulan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc
derece deprem blgeleridir.

1.2.4 Bu Ynetmelige gre deprem blgelerinde yaplacak binalar, malzeme ve isilik
kosullar bakmndan Trk Standartlarna ve Bayndrlk ve Iskan Bakanlg Genel
Teknik Sartnamesi kurallarna uygun olacaktr.

3
BLM 2 - DEPREME DAYANIKLI BNALAR N HESAP KURALLARI

2.0. SMGELER

A(T) = Spektral Ivme Katsays
A
o
= Etkin Yer Ivmesi Katsays
B
a
= Tasyc sistem elemannn a asal ekseni dogrultusunda tasarma esas i
kuvvet byklg
B
ax
= Tasyc sistem elemannn a asal ekseni dogrultusunda, x dogrultusundaki
depremden olusan i kuvvet byklg
B
ay
= Tasyc sistem elemannn a asal ekseni dogrultusunda, xe dik y
dogrultusundaki depremden olusan i kuvvet byklg
B
b
= Tasyc sistem elemannn b asal ekseni dogrultusunda tasarma esas i
kuvvet byklg
B
bx
= Tasyc sistem elemannn b asal ekseni dogrultusunda, x dogrultusundaki
depremden olusan i kuvvet byklg
B
by
= Tasyc sistem elemannn b asal ekseni dogrultusunda, xe dik y
dogrultusundaki depremden olusan i kuvvet byklg
B
B
= Mod Birlestirme Ynteminde mod katklarnn birlestirilmesi ile bulunan
herhangi bir byklk
B
D
= B
B
byklgne ait bytlms deger
D
i
= Esdeger Deprem Yk Ynteminde burulma dzensizligi olan binalar iin
iinci katta %5 ek dsmerkezlige uygulanan bytme katsays
d
fi
= Binann iinci katnda F
fi
fiktif yklerine gre hesaplanan yerdegistirme
d
i
= Binann iinci katnda azaltlms deprem yklerine gre hesaplanan
yerdegistirme
F
fi
= Birinci dogal titresim periyodunun hesabnda iinci kata etkiyen fiktif yk
F
i
= Esdeger Deprem Yk Ynteminde iinci kata etkiyen esdeger deprem yk
f
e
= Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik ve elektrik donanmn agrlk
merkezine etkiyen esdeger deprem yk
g = Yerekimi ivmesi (9.81 m/s
2
)
g
i
= Binann iinci katndaki toplam sabit yk
H
i
= Binann iinci katnn temel stnden itibaren llen yksekligi (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulundugu binalarda iinci katn zemin kat
dsemesi stnden itibaren llen yksekligi)
H
N
= Binann temel stnden itibaren llen toplam yksekligi (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulundugu binalarda zemin kat dsemesi
stnden itibaren llen toplam ykseklik)
h
i
= Binann iinci katnn kat yksekligi
I = Bina nem Katsays
M
n
= ninci dogal titresim moduna ait modal ktle
M
xn
= Gznne alnan x deprem dogrultusunda binann ninci dogal titresim
modundaki etkin ktle
M
yn
= Gznne alnan y deprem dogrultusunda binann ninci dogal titresim
modundaki etkin ktle
m
i
= Binann iinci katnn ktlesi (m
i
= w
i
/ g)
m
i
= Kat dsemelerinin rijit diyafram olarak alsmas durumunda, binann iinci
katnn kaydrlmams ktle merkezinden geen dsey eksene gre ktle
eylemsizlik momenti
N = Binann temel stnden itibaren toplam kat says (Bodrum katlarnda rijit
evre perdelerinin bulundugu binalarda zemin kat dsemesi stnden itibaren
toplam kat says)
n = Hareketli Yk Katlm Katsays

4
q
i
= Binann iinci katndaki toplam hareketli yk
R = Tasyc Sistem Davrans Katsays
R
alt
,R
st
= Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme,
prefabrike veya elik binalarn en st (at) kat olarak kullanlmas
durumunda, sras ile, alttaki katlar ve en st kat iin tanmlanan R katsaylar
R
N
= Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi normal ereveler
tarafndan tasndg durum iin tanmlanan Tasyc Sistem Davrans Katsays
R
YP
= Tablo 2.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perdeler
tarafndan tasndg durum iin tanmlanan Tasyc Sistem Davrans Katsays
R
a
(T) = Deprem Yk Azaltma Katsays
S(T) = Spektrum Katsays
S
ae
(T) = Elastik spektral ivme [m

/s
2
]
S
aR
(T
r
) = rinci dogal titresim modu iin azaltlms spektral ivme [m

/s
2
]
T = Bina dogal titresim periyodu [s]
T
1
= Binann birinci dogal titresim periyodu [s]
T
A
,T
B
= Spektrum Karakteristik Periyotlar [s]
T
m
, T
n
= Binann minci ve ninci dogal titresim periyotlar [s]
V
i
= Gznne alnan deprem dogrultusunda binann iinci katna etki eden kat
kesme kuvveti
V
t
= Esdeger Deprem Yk Ynteminde gznne alnan deprem dogrultusunda
binaya etkiyen toplam esdeger deprem yk (taban kesme kuvveti)
V
tB
= Mod Birlestirme Ynteminde, gznne alnan deprem dogrultusunda
modlara ait katklarn birlestirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yk
(taban kesme kuvveti)
W = Binann, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan toplam agrlg
w
e
= Yapsal kntnn, mimari elemann, mekanik veya elektrik donanmn agrlg
w
i
= Binann iinci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan
agrlg
Y = Mod Birlestirme Ynteminde hesaba katlan yeterli dogal titresim modu
says
= Deprem derzi bosluklarnn hesabnda kullanlan katsay

S
= Sneklik dzeyi yksek perdelerin tabannda elde edilen kesme kuvvetleri
toplamnn, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetine oran
= Mod Birlestirme Yntemi ile hesaplanan byklklerin alt snrlarnn
belirlenmesi iin kullanlan katsay

i
= Binann iinci katndaki azaltlms greli kat telemesi
(
i
)
ort
= Binann iinci katndaki ortalama azaltlms greli kat telemesi
F
N
= Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek esdeger deprem yk
o
i
= Binann iinci katndaki etkin greli kat telemesi
(o
i
)
max
= Binann iinci katndaki maksimum etkin greli kat telemesi

bi
= iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizligi Katsays

ci
= iinci katta tanmlanan Dayanm Dzensizligi Katsays

ki
= iinci katta tanmlanan Rijitlik Dzensizligi Katsays

xin
= Kat dsemelerinin rijit diyafram olarak alstg binalarda, ninci mod seklinin
iinci katta x ekseni dogrultusundaki yatay bileseni

yin
= Kat dsemelerinin rijit diyafram olarak alstg binalarda, ninci mod seklinin
iinci katta y ekseni dogrultusundaki yatay bileseni

in
= Kat dsemelerinin rijit diyafram olarak alstg binalarda, ninci mod seklinin
iinci katta dsey eksen etrafndaki dnme bileseni

i
= iinci katta tanmlanan Ikinci Mertebe Gsterge Degeri

5
2.1. KAPSAM

2.1.1 1.2.3de tanmlanan deprem blgelerinde yeni yaplacak tm yerinde dkme ve
prefabrike betonarme binalar ile elik binalar ve bina tr yaplarn depreme dayankl
olarak hesaplanmasnda esas alnacak deprem ykleri ve uygulanacak hesap kurallar bu
blmde tanmlanmstr. Ygma binalara iliskin kurallar ise Blm 5de verilmistir.

2.1.2 Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna iliskin
kurallar Blm 6da verilmistir.

2.1.3 Bina trnde olmayan, ancak bu blmde verilen kurallara gre hesaplanmasna
izin verilen yaplar, 2.12de belirtilenlerle snrldr.

2.1.4

Mevcut binalarn deprem performanslarnn degerlendirilmesi ve glendirilmesi
iin uygulanacak hesap kurallar Blm 7de verilmistir.

2.2. GENEL LKE VE KURALLAR

2.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler

2.2.1.1 Bir btn olarak deprem yklerini tasyan bina tasyc sisteminde ve ayn
zamanda tasyc sistemi olusturan elemanlarn her birinde, deprem yklerinin temel
zeminine kadar srekli bir sekilde ve gvenli olarak aktarlmasn saglayacak yeterlikte
rijitlik, kararllk ve dayanm bulunmaldr.

2.2.1.2 Dseme sistemleri, deprem kuvvetlerinin tasyc sistem elemanlar arasnda
gvenle aktarlmasn saglayacak dzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr. Yeterli
olmayan durumlarda, dsemelerde uygun aktarma elemanlar dzenlenmelidir.

2.2.1.3 Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tasyc sistemin
snek davrans ile tketilmesi iin, bu Ynetmelikte Blm 3 ve Blm 4de belirtilen
snek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.

2.2.1.4 2.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan
kanlmaldr. Tasyc sistem planda simetrik veya simetrige yakn dzenlenmeli ve
Tablo 2.1de A1 baslg ile tanmlanan burulma dzensizligine olabildigince yer
verilmemelidir. Bu baglamda, perde vb rijit tasyc sistem elemanlarnn binann
burulma rijitligini arttracak biimde yerlestirilmesine zen gsterilmelidir. Dsey
dogrultuda ise zellikle Tablo 2.1de B1 ve B2 baslklar ile tanmlanan ve herhangi bir
katta zayf kat veya yumuak kat durumu olusturan dzensizliklerden kanlmaldr.

2.2.1.5 Blm 2, Tablo 2.1de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere
oturan kolon ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin tasyc sistem hesabna
etkileri, uygun ideallestirme yntemleri ile gznne alnmaldr.

2.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar

2.2.2.1 Binalara etkiyen deprem yklerinin belirlenmesi iin, bu blmde aksi
belirtilmedike, 2.4te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 2.5te tanmlanan Deprem
Yk Azaltma Katsays esas alnacaktr.

6
2.2.2.2 Bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, deprem yklerinin sadece yatay
dzlemde ve birbirine dik iki eksen dogrultusunda etkidikleri varsaylacaktr. Gznne
alnan dogrultulardaki depremlerin ortak etkisine iliskin hkmler 2.7.5te verilmistir.

2.2.2.3 Deprem ykleri ile diger yklerin ortak etkisi altnda binann tasyc sistem
elemanlarnda olusacak tasarm i kuvvetlerinin tama gc ilkesine gre hesabnda
kullanlacak yk katsaylar, bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, ilgili yap
ynetmeliklerinden alnacaktr.

2.2.2.4 Deprem ykleri ile rzgar yklerinin binaya ayn zamanda etkimedigi
varsaylacak ve her bir yap elemannn boyutlandrlmasnda, deprem ya da rzgar
etkisi iin hesaplanan byklklerin elverissiz olan gznne alnacaktr. Ancak,
rzgardan olusan byklklerin daha elverissiz olmas durumunda bile; elemanlarn
boyutlandrlmas, detaylandrlmas ve birlesim noktalarnn dzenlenmesinde, bu
Ynetmelikte belirtilen kosullara uyulmas zorunludur.

2.3. DZENSZ BNALAR

2.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm

Depreme kars davranslarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan
kanlmas gereken dzensiz binalarn tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dsey
dogrultuda dzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 2.1de, bunlarla ilgili kosullar
ise 2.3.2de verilmistir.

2.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar

Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik durumlarna iliskin kosullar asagda belirtilmistir:

2.3.2.1 A1 ve B2 tr dzensizlikler, 2.6da belirtildigi zere, deprem hesap
ynteminin seiminde etken olan dzensizliklerdir.

2.3.2.2 A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulundugu binalarda, birinci ve ikinci derece
deprem blgelerinde, kat dsemelerinin kendi dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini
dsey tasyc sistem elemanlar arasnda gvenle aktarabildigi hesapla dogrulanacaktr.

2.3.2.3 B1 tr dzensizliginin bulundugu binalarda, gznne alnan iinci kattaki
dolgu duvar alanlarnn toplam bir st kattakine gre fazla ise,
ci
nin hesabnda dolgu
duvarlar gznne alnmayacaktr. 0.60

(
ci
)
min
< 0.80 aralgnda Tablo 2.5te verilen
tasyc sistem davrans katsays, 1.25 (
ci
)
min
degeri ile arplarak her iki deprem
dogrultusunda da binann tmne uygulanacaktr. Ancak hibir zaman
ci
< 0.60
olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn dayanm ve rijitligi arttrlarak deprem hesab
tekrarlanacaktr.

2.3.2.4 B3 tr dzensizligin bulundugu binalara iliskin kosullar, btn deprem
blgelerinde uygulanmak zere, asagda belirtilmistir:

(a) Kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kirislerin veya alttaki kolonlarda
olusturulan guselerin stne veya ucuna oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

7
TABLO 2.1 DZENSZ BNALAR
A PLANDA DZENSZLK DURUMLARI
lgili
Maddeler
A1 Burulma Dzensizlii :
Birbirine dik iki deprem dogrultusunun herhangi biri iin,
herhangi bir katta en byk greli kat telemesinin o katta ayn
dogrultudaki ortalama greli telemeye orann ifade eden
Burulma Dzensizlii Katsays
bi
nin 1.2den byk olmas
durumu (ekil 2.1). [
bi
= (
i
)
max
/ (
i
)
ort
> 1.2]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak, 2.7ye gre yaplacaktr.




2.3.2.1

A2 Deme Sreksizlikleri :
Herhangi bir kattaki dsemede (ekil 2.2);
I Merdiven ve asansr bosluklar dahil, bosluk alanlar
toplamnn kat brt alannn 1/3nden fazla olmas durumu,
II Deprem yklerinin dsey tasyc sistem elemanlarna gvenle
aktarlabilmesini glestiren yerel dseme bosluklarnn
bulunmas durumu,
III Dsemenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani
azalmalarn olmas durumu




2.3.2.2

A3 Planda kntlar Bulunmas :
Bina kat planlarnda knt yapan ksmlarn birbirine dik iki
dogrultudaki boyutlarnn her ikisinin de, binann o katnn ayn
dogrultulardaki toplam plan boyutlarnn %20'sinden daha byk
olmas durumu (ekil 2.3).


2.3.2.2
B DEY DORULTUDA DZENSZLK DURUMLARI
lgili
Maddeler
B1 Komu Katlar Aras Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat) :
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dogrultusunun
herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alannn, bir
st kattaki etkili kesme alanna oran olarak tanmlanan
Dayanm Dzensizlii Katsays
ci
nin 0.80den kk olmas
durumu. [
ci
= (A
e
)
i
/ (A
e
)
i+1
< 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm:
A
e
= A
w
+ A
g
+ 0.15 A
k
(Simgeler iin Bkz. 3.0)




2.3.2.3
B2 Komu Katlar Aras Rijitlik Dzensizlii (Yumuak Kat) :
Birbirine dik iki deprem dogrultusunun herhangi biri iin,
herhangi bir iinci kattaki ortalama greli kat telemesi orannn
bir st veya bir alt kattaki ortalama greli kat telemesi oranna
blnmesi ile tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays
ki
nin
2.0den fazla olmas durumu. [
ki
= (
i
/h
i
)
ort
/ (
i+1
/h
i+1
)
ort
> 2.0
veya
ki
= (
i
/h
i
)
ort
/ (
i1
/h
i1
)
ort
> 2.0]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak 2.7ye gre yaplacaktr.




2.3.2.1

B3 Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii :
Tasyc sistemin dsey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz
katlarda kaldrlarak kirislerin veya guseli kolonlarn stne veya
ucuna oturtulmas, ya da st kattaki perdelerin altta kolonlara
oturtulmas durumu (ekil 2.4).


2.3.2.4



8










ekil 2.1





ekil 2.2
A A
A
b1
A
b

A
b2

A2 tr dzensizlik durumu I
A
b
/

A > 1/3
A
b
: Boluk alanlar toplam
A

: Brt kat alan

A
b
= A
b1
+ A
b2


A2 tr dzensizlik durumu II

Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu II ve III

i +1 inci kat
demesi
Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram olarak almalar durumunda
(
i
)
ort
= 1/2 [(
i
)
max
+ (
i
)
min
]
Burulma dzensizlii katsays :

bi
= (
i
)
max
/ (
i
)
ort
Burulma dzensizlii durumu :
bi
> 1.2
i inci kat
demesi
Deprem
dorultusu
(
i
)
max


(
i
)
min



9







ekil 2.3





ekil 2.4


(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirise oturmas durumunda, kirisin btn
kesitlerinde ve ayrca gznne alnan deprem dogrultusunda bu kirisin baglandg
dgm noktalarna birlesen diger kiris ve kolonlarn btn kesitlerinde, dsey ykler ve
depremin ortak etkisinden olusan tm i kuvvet degerleri %50 orannda arttrlacaktr.

(c) st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.

(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirislerin stne
aklk ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
Bkz. 2.3.2.4 (b) Bkz. 2.3.2.4 (a)
Bkz. 2.3.2.4 (d) Bkz. 2.3.2.4 (c)


a
y

L
x
L
x

a
x
a
x
a
x
a
x

a
y

a
y

L
y
L
y
L
y

a
y

a
x

L
x

A3 tr dzensizlik durumu:
a
x
> 0.2 L
x
ve ayn zamanda a
y
> 0.2 L
y


10
2.4. ELASTK DEPREM YKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL
VME KATSAYISI

Deprem yklerinin belirlenmesi iin esas alnacak olan Spektral vme Katsays, A(T),
Denk.(1.1) ile verilmistir. %5 snm oran iin tanmlanan Elastik vme Spektrumunun
ordinat olan Elastik Spektral vme, S
ae
(T), Spektral Ivme Katsays ile yerekimi ivmesi
gnin arpmna kars gelmektedir.

o
ae
( ) = ( )
( ) = ( )
A T A I S T
S T A T g
(1.1)

2.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays

Denk.(1.1)de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, A
o
, Tablo 1.2de tanmlanmstr.

TABLO 1.2 ETKN YER VMES KATSAYISI (A
o
)
Deprem Blgesi A
o

1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10

2.4.2. Bina nem Katsays

Denk.(2.1)de yer alan Bina nem Katsays, I , Tablo 2.3te tanmlanmstr.

TABLO 2.3 BNA NEM KATSAYISI (I)
Binann Kullanm Amac
veya Tr
Bina nem
Katsays (I)
1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde
ieren binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar
(Hastaneler, dispanserler, saglk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri,
PTT ve diger haberlesme tesisleri, ulasm istasyonlar ve terminalleri,
enerji retim ve dagtm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye
ynetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar)
b) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan maddelerin
bulundugu veya depolandg binalar




1.5

2. nsanlarn uzun sreli ve youn olarak bulunduu ve deerli
eyann sakland binalar
a) Okullar, diger egitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri
kslalar, cezaevleri, vb.
b) Mzeler


1.4

3. nsanlarn ksa sreli ve youn olarak bulunduu binalar
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb.

1.2
4. Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen diger binalar
(Konutlar, isyerleri, oteller, bina tr endstri yaplar, vb)

1.0

11
2.4.3. Spektrum Katsays

2.4.3.1 Denk.(2.1)de yer alan Spektrum Katsays, S(T), yerel zemin kosullarna ve
bina dogal periyodu Tye bagl olarak Denk.(2.2) ile hesaplanacaktr (ekil 2.5).

A
A
A B
0.8
B
B
( ) = 1 + 1.5 (0 )
( ) = 2.5 ( )
( ) = 2.5 ( )
T
S T T T
T
S T T T T
T
S T T T
T

<
| |
<
|
\ .
(2.2)
Denk.(2.2)deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, T
A
ve T
B
, Blm 6da Tablo 6.2
ile tanmlanan Yerel Zemin Snflarna bagl olarak Tablo 2.4te verilmistir.

TABLO 2.4 SPEKTRUM KARAKTERSTK PERIYOTLARI (T
A
, T
B
)
Tablo 6.2'ye gre
Yerel Zemin Snf
T
A

(saniye)
T
B

(saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90

2.4.3.2 Blm 6da 6.2.1.2 ve 6.2.1.3te belirtilen kosullarn yerine getirilmemesi
durumunda, Tablo 2.4te Z4 yerel zemin snf iin tanmlanan spektrum karakteristik
periyotlar kullanlacaktr.

2.4.4. zel Tasarm vme Spektrumlar

Gerekli durumlarda elastik tasarm ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin kosullar
gznne alnarak yaplacak zel arastrmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu sekilde
belirlenecek ivme spektrumu ordinatlarna kars gelen spektral ivme katsaylar, tm
periyotlar iin, Tablo 2.4teki ilgili karakteristik periyotlar gznne alnarak Denk.
(2.1)den bulunacak degerlerden hibir zaman daha kk olmayacaktr.




ekil 2.5
T
T
B
T
A

2.5
1.0
S(T) = 2.5 (T
B
/

T )
0.8

S(T)

12
2.5. ELASTK DEPREM YKLERNN AZALTILMASI: DEPREM YK
AZALTMA KATSAYISI

Depremde tasyc sistemin kendine zg dogrusal elastik olmayan davransn
gznne almak zere, 2.4te verilen spektral ivme katsaysna gre bulunacak elastik
deprem ykleri, asagda tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsaysna blnecektir.
Deprem Yk Azaltma Katasays, esitli tasyc sistemler iin Tablo 2.5te tanmlanan
Tayc Sistem Davran Katsays, Rye ve dogal titresim periyodu, Tye bagl olarak
Denk.(2.3) ile belirlenecektir.

a A
A
a A
( ) = 1.5 + ( 1.5) (0 )
( ) = ( )
T
R T R T T
T
R T R T T

<
(2.3)

2.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar

2.5.1.1 Tasyc Sistem Davrans Katsaylar Tablo 2.5te verilen sneklik dzeyi
yksek tayc sistemler ve sneklik dzeyi normal tayc sistemlere iliskin tanmlar
ve uyulmas gerekli kosullar, betonarme binalar iin Blm 3te, elik binalar iin ise
Blm 4te verilmistir.

2.5.1.2 Tablo 2.5te sneklik dzeyi yksek olarak gznne alnacak tasyc
sistemlerde, sneklik dzeyinin her iki yatay deprem dogrultusunda da yksek olmas
zorunludur. Sneklik dzeyi bir deprem dogrultusunda yksek veya karma, buna dik
diger deprem dogrultusunda ise normal olan sistemler, her iki dogrultuda da sneklik
dzeyi normal sistemler olarak saylacaktr.

2.5.1.3 Sneklik dzeyleri her iki dogrultuda ayn olan veya bir dogrultuda yksek,
diger dogrultuda karma olan sistemlerde, farkl dogrultularda birbirinden farkl R
katsaylar kullanlabilir.

2.5.1.4 Perde iermeyen kirissiz dsemeli betonarme sistemler ile, kolon ve kirisleri
3.3, 3.4 ve 3.5te verilen kosullardan herhangi birini saglamayan dolgulu veya dolgusuz
disli ve kaset dsemeli betonarme sistemler, sneklik dzeyi normal sistemler olarak
gznne alnacaktr.

2.5.1.5 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde;
(a) Tasyc sistemi sadece erevelerden olusan binalarda sneklik dzeyi yksek
tayc sistemlerin kullanlmas zorunludur.
(b) Tablo 2.3e gre Bina nem Katsays I = 1.5 ve I = 1.4 olan tm binalarda sneklik
dzeyi yksek tayc sistemler veya 2.5.4.1de tanmlanan sneklik dzeyi bakmndan
karma tayc sistemler kullanlacaktr.

2.5.1.6 Perde iermeyen sneklik dzeyi normal tayc sistemlere, sadece nc ve
drdnc derece deprem blgelerinde, asagdaki kosullarla izin verilebilir:
(a) 2.5.1.4te tanmlanan betonarme binalar, H
N
13 m olmak kosulu ile yaplabilir.
(b) 2.5.1.4te tanmlananlarn dsnda, tasyc sistemi sadece sneklik dzeyi normal
erevelerden olusan betonarme ve elik binalar, H
N

25 m olmak kosulu ile
yaplabilir.

13
TABLO 2.5 TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYISI (R)


BNA TAIYICI SSTEM

Sneklik
Dzeyi
Normal
Sistemler
Sneklik
Dzeyi
Yksek
Sistemler
(1) YERNDE DKME BETONARME BNALAR
(1.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tasndg
binalar ...................................................................................
(1.2) Deprem yklerinin tamamnn bag kirisli (bosluklu)
perdelerle tasndg binalar....................................................
(1.3) Deprem yklerinin tamamnn bosluksuz perdelerle
tasndg binalar.....................................................................
(1.4) Deprem yklerinin ereveler ile bosluksuz ve/veya bag
kirisli (bosluklu) perdeler tarafndan birlikte tasndg binalar..


4

4

4

4


8

7

6

7
(2) PREFABRKE BETONARME BNALAR
(2.1) Deprem yklerinin tamamnn baglantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tasndg binalar .........
(2.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki baglantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan tasndg tek katl binalar.....
(2.3) Deprem yklerinin tamamnn prefabrike veya yerinde
dkme bosluksuz ve/veya bag kirisli (bosluklu) perdelerle
tasndg, ereve baglantlar mafsall olan prefabrike binalar..
(2.4) Deprem yklerinin, baglantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike ereveler ile yerinde dkme bosluksuz
ve/veya bag kirisli (bosluklu) perdeler tarafndan birlikte
tasndg binalar


3








3


7

3


5



6
(3) ELK BNALAR
(3.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tasndg
binalar...................................................................................
(3.2) Deprem yklerinin tamamnn, stteki baglantlar
mafsall olan kolonlar tarafndan tasndg tek katl binalar.....
(3.3) Deprem yklerinin tamamnn aprazl perdeler veya
yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan tasndg binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu...............................
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu...........................
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................
(3.4) Deprem yklerinin ereveler ile birlikte aprazl elik
perdeler veya yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan
birlikte tasndg binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu...............................
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu...........................
(c) Betonarme perdelerin kullanlmas durumu........................


5




4

4



5

4


8

4


5
7
6



6
8
7

14
2.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli-ereveli Sistemlere
likin Koullar

Deprem yklerinin sneklik dzeyi yksek bosluksuz (bag kirissiz) betonarme perdeler
ile sneklik dzeyi yksek betonarme veya elik ereveler tarafndan birlikte tasndg
binalara iliskin kosullar asagda verilmistir:

2.5.2.1 Bu tr sistemlerde, Tablo 2.5te yerinde dkme betonarme ve elik ereve
durumu iin verilen R = 7nin veya prefabrike betonarme ereve durumu iin verilen
R = 6nn kullanlabilmesi iin, bosluksuz perdelerin tabannda deprem yklerinden
meydana gelen kesme kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana
gelen toplam kesme kuvvetinin %75inden daha fazla olmayacaktr (
S
0.75).

2.5.2.2 2.5.2.1deki kosulun saglanamamas durumunda, 0.75 <
S
1.0 aralgnda
kullanlacak R katsays, yerinde dkme betonarme ve elik ereve durumu iin
R = 10 4

S
bagnts ile, prefabrike betonarme ereve durumu iin ise R = 9 4

S

bagnts ile belirlenecektir.

2.5.3. Sneklik Dzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna
likin Koullar

2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal sistemler,
btn deprem blgelerinde ve ayn paragraflarda tanmlanan ykseklik snrlarnn
zerinde de yaplabilir. Ancak bu durumda, betonarme binalarda tm ykseklik boyunca
devam eden ve asagdaki kosullar saglayan sneklik dzeyi normal veya yksek
betonarme bosluksuz ya da bag kirisli (bosluklu) perdelerin, elik binalarda ise sneklik
dzeyi normal veya yksek merkezi veya dsmerkez aprazl perdelerin kullanlmas
zorunludur.

2.5.3.1 Tasyc sistemde sneklik dzeyi normal perdelerin kullanlmas durumunda,
her bir deprem dogrultusunda, deprem yklerine gre perdelerin tabannda elde edilen
kesme kuvvetlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme
kuvvetinin %75inden daha fazla olacaktr.

2.5.3.2 Tasyc sistemde sneklik dzeyi yksek perdelerin kullanlmas durumunda,
asagda karma tasyc sistemler iin verilen 2.5.4.1 uygulanacaktr.

2.5.4. Sneklik Dzeyi Bakmndan Karma Tayc Sistemlere likin Koullar

2.5.4.1 2.5.1.6nn (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan sneklik dzeyi normal
sistemlerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas mmkndr. Bu
sekilde olusturulan sneklik dzeyi bakmndan karma sistemlerde, asagda belirtilen
kosullara uyulmak kayd ile, sneklik dzeyi yksek bosluksuz, bag kirisli (bosluklu)
betonarme perdeler veya elik binalar iin merkezi veya dsmerkez aprazl elik
perdeler kullanlabilir.
(a) Bu tr karma sistemlerin deprem hesabnda ereveler ve perdeler birarada
gznne alnacak, ancak her bir deprem dogrultusunda mutlaka
S
0.40 olacaktr.
(b) Her iki deprem dogrultusunda da
S
2/3 olmas durumunda, Tablo 2.5de deprem
yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perde tarafndan tasndg durum iin
verilen R katsays (R = R
YP
), tasyc sistemin tm iin kullanlabilir.

15
(c) 0.40 <
S
< 2/3 aralgnda ise, her iki deprem dogrultusunda da tasyc sistemin
tm iin R = R
N
+ 1.5
S
(R
YP
R
N
) bagnts uygulanacaktr.

2.5.4.2 Binalarn bodrum katlarnn evresinde kullanlan rijit betonarme perde
duvarlar, Tablo 2.5te yer alan perdeli veya perdeli-ereveli sistemlerin bir paras
olarak gznne alnmayacaktr. Bu tr binalarn hesabnda izlenecek kurallar 2.7.2.4
ve 2.8.3.2de verilmistir.

2.5.5. Kolonlar stten Mafsall Binalara likin Koullar

Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerden olusan ve R katsaylar Tablo 2.5te
(2.2) ve (3.2)de verilen betonarme prefabrike ve elik binalara iliskin kosullar
2.5.5.1de verilmistir. Bu tr erevelerin, yerinde dkme betonarme, prefabrike veya
elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumuna iliskin kosullar ise
2.5.5.2de tanmlanmstr.

2.5.5.1 Bu tr tek katl binalarn iinde planda, binann oturma alannn %25inden
fazla olmamak kayd ile, ksmi tek bir ara kat yaplabilir. Ancak deprem hesabnda ara
katn tasyc sistemi, ana tasyc erevelerle birlikte gznne alnacak ve bu ortak
sistem, betonarme prefabrike binalarda sneklik dzeyi yksek sistem olarak
dzenlenecektir. Ortak sistemde, Tablo 2.1de tanmlanan burulma dzensizliginin
bulunup bulunmadg mutlaka kontrol edilecek ve varsa hesapta gznne alnacaktr.
Ara katn ana tasyc erevelere baglantlar mafsall veya monolitik olabilir.

2.5.5.2 Kolonlar stten mafsall tek katl erevelerin, yerinde dkme betonarme,
prefabrike veya elik binalarda en st kat (at kat) olarak kullanlmas durumunda, en
st kat iin Tablo 2.5te (2.2) veya (3.2)de tanmlanan R katsays (R
st
) ile alttaki
katlar iin farkl olarak tanmlanabilen R katsays (R
alt
), asagdaki kosullara uyulmak
kayd ile, birarada kullanlabilir.
(a) Baslangta deprem hesab, binann tm iin R = R
alt
alnarak 2.7 veya 2.8e gre
yaplacaktr. 2.10.1de tanmlanan azaltlms ve etkin greli kat telemeleri, binann
tm iin bu hesaptan elde edilecektir.
(b) En st katn i kuvvetleri, (a)da hesaplanan i kuvvetlerin (R
alt
/ R
st
) oran ile
arpmndan elde edilecektir.
(c) Alttaki katlarn i kuvvetleri ise iki ksmn toplamndan olusacaktr. Birinci ksm,
(a)da hesaplanan i kuvvetlerdir. Ikinci ksm ise, (b)de en st kat kolonlarnn mesnet
reaksiyonlar olarak hesaplanan kuvvetlerin (1 R
st
/ R
alt
) ile arplarak alttaki katlarn
tasyc sistemine etki ettirilmesi ile ayrca hesaplanacaktr.

2.6. HESAP YNTEMNN SELMES

2.6.1. Hesap Yntemleri

Binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlacak yntemler; 2.7de
verilen Edeer Deprem Yk Yntemi, 2.8de verilen Mod Birletirme Yntemi ve
2.9da verilen Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleridir. 2.8 ve 2.9da verilen
yntemler, tm binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlabilir.

16
2.6.2. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulama Snrlar

2.7de verilen Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecegi binalar Tablo
2.6da zetlenmistir. Tablo 2.6nn kapsamna girmeyen binalarn deprem hesabnda,
2.8 veya 2.9da verilen yntemler kullanlacaktr.

TABLO 2.6 EDEER DEPREM YK YNTEMNN
UYGULANABLECE BNALAR
Deprem
Blgesi

Bina Tr
Toplam Ykseklik
Snr

1, 2
Her bir katta burulma dzensizligi katsaysnn

bi
2.0 kosulunu sagladg binalar

H
N
25 m

1, 2
Her bir katta burulma dzensizligi katsaysnn

bi
2.0 kosulunu sagladg ve ayrca B2 tr
dzensizliginin olmadg binalar

H
N
40 m
3, 4 Tm binalar H
N
40 m

2.7. EDEER DEPREM YK YNTEM

2.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi

2.7.1.1 Gznne alnan deprem dogrultusunda, binann tmne etkiyen Toplam
Edeer Deprem Yk (taban kesme kuvveti), V
t
, Denk.(2.4) ile belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
(2.4)
Binann birinci dogal titresim periyodu T
1
, 2.7.4e gre hesaplanacaktr.

2.7.1.2 Denk.(2.4)te yer alan ve binann deprem yklerinin hesaplanmasnda
kullanlacak toplam agrlg, W, Denk.(2.5) ile belirlenecektir.

N
i
i=1
= W w (2.5)
Denk.(2.5)deki w
i
kat agrlklar ise Denk.(2.6) ile hesaplanacaktr.
w
i
= g
i
+ n q
i
(2.6)
Denk.(2.6)da yer alan Hareketli Yk Katlm Katsays, n , Tablo 2.7de verilmistir.
Endstri binalarnda sabit ekipman agrlklar iin n = 1 alnacak, ancak vin kaldrma
ykleri kat agrlklarnn hesabnda gznne alnmayacaktr. Deprem yklerinin
belirlenmesinde kullanlacak at kat agrlgnn hesabnda kar yklerinin %30u
gznne alnacaktr.

TABLO 2.7 HAREKETL YK KATILIM KATSAYISI (n)
Binann Kullanm Amac n
Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, grenci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj,
lokanta, magaza, vb.

0.60
Konut, isyeri, otel, hastane, vb. 0.30

17
2.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi

2.7.2.1 Denk.(2.4) ile hesaplanan toplam esdeger deprem yk, bina katlarna etkiyen
esdeger deprem yklerinin toplam olarak Denk.(2.7) ile ifade edilir (ekil 2.6a):

N
t N i
i=1
= + V F F (2.7)
2.7.2.2 Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk F
N
in
degeri Denk.(2.8) ile belirlenecektir.

N t
= 0.0075 F N V (2.8)
2.7.2.3 Toplam esdeger deprem yknn F
N
dsnda geri kalan ksm, Ninci kat
dahil olmak zere, bina katlarna Denk.(2.9) ile dagtlacaktr.

i i
i t N
N
j j
j=1
= ( )
w H
F V F
w H

(2.9)
2.7.2.4 Bodrum katlarnda rijitligi st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulundugu ve bodrum kat dsemelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alstg binalarda, bodrum katlarna ve stteki katlara etkiyen esdeger deprem
ykleri, asagda belirtildigi zere, ayr ayr hesaplanacaktr. Bu ykler, st ve alt katlarn
birlesiminden olusan tasyc sisteme birlikte uygulanacaktr.
(a) stteki katlara etkiyen toplam esdeger deprem yknn ve esdeger kat deprem
yklerinin 2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3e gre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit evre
perdeleri gznne alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve
sadece stteki katlarn agrlklar hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili btn tanm ve
bagntlarda temel st kotu yerine zemin katn kotu gznne alnacaktr. 2.7.4.1e gre
birinci dogal titresim periyodunun hesabnda da, fiktif yklerin belirlenmesi iin sadece
stteki katlarn agrlklar kullanlacaktr (ekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen esdeger deprem yklerinin hesabnda, sadece bodrum
kat agrlklar gznne alnacak ve Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her
bir bodrum katna etkiyen esdeger deprem yknn hesabnda, Denk.(2.1)den bulunan
spektral ivme degeri ile bu katn agrlg dogrudan arplacak ve elde edilen elastik
ykler, R
a
(T)

= 1.5 katsaysna blnerek azaltlacaktr (ekil 2.6c).
(c) stteki katlardan bodrum katlarna geiste yer alan ve ok rijit bodrum perdeleri ile
evrelenen zemin kat dseme sisteminin kendi dzlemi iindeki dayanm, bu hesapta
elde edilen i kuvvetlere gre kontrol edilecektir.

18




ekil 2.6

2.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin
Etkime Noktalar

2.7.3.1 Dsemelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alstg binalarda, her katta
iki yatay yerdegistirme bileseni ile dsey eksen etrafndaki dnme, bagmsz
yerdegistirme bilesenleri olarak gznne alnacaktr. Her katta 2.7.2ye gre belirlenen
esdeger deprem ykleri, ek dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile,
gznne alnan deprem dogrultusuna dik dogrultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i
kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ayrca kat ktle merkezine uygulanacaktr
(ekil 2.7).
2.7.3.2 Tablo 2.1de tanmlanan A2 tr dzensizligin bulundugu ve dsemelerin
yatay dzlemde rijit diyafram olarak alsmadg binalarda, dsemelerin yatay
dzlemdeki sekildegistirmelerinin gznne alnmasn saglayacak yeterlikte bagmsz
statik yerdegistirme bileseni hesapta gznne alnacaktr. Ek dsmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta esitli noktalarda dagl bulunan tekil ktlelere
etkiyen esdeger deprem yklerinin her biri, deprem dogrultusuna dik dogrultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8).
2.7.3.3 Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 2.1de tanmlanan A1 tr
dzensizligin bulunmas durumunda, 1.2 <
bi
2.0 olmak kosulu ile, 2.7.3.1 ve/veya
2.7.3.2ye gre bu katta uygulanan %5 ek dsmerkezlik, her iki deprem dogrultusu iin
Denk.(2.10)da verilen D
i
katsays ile arplarak bytlecektir.

2
bi
i
=
1.2
D
| |
|
\ .
(2.10)
w
N
F
N
+ F
N
w
N
F
N
+ F
N

w
bk

F
bk
= A
o
I w
bk
/ 1.5
F
bk

V
t

V
t

w
1

w
2

H
N

H
i

w
i

F
i

H
N

H
i

w
1

w
2

w
i

F
i

(c) (b) (a)

19

ekil 2.7



ekil 2.8

2.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi

2.7.4.1 Esdeger Deprem Yk Ynteminin uygulanmas durumunda, binann deprem
dogrultusundaki hakim dogal periyodu, Denk.(2.11) ile hesaplanan degerden daha
byk alnmayacaktr.

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d
| |

|
|

\ .
(2.11)
iinci kata etkiyen fiktif yk gsteren F
fi
, Denk.(2.9)da (V
t
F
N
) yerine herhangi bir
deger (rnein birim deer) konularak elde edilecektir (ekil 2.9).
2.7.4.2 Denk.(2.11) ile hesaplanan degerden bagmsz olarak, bodrum kat(lar) hari
kat says N > 13 olan binalarda dogal periyod, 0.1Nden daha byk alnmayacaktr.
e
y
= 0.05B
y
e
x
= 0.05B
x

e
x
e
x

e
y

e
y

y deprem
dorultusu
x deprem
dorultusu
B
y

B
x

e
jx
= 0.05B
x

e
jx
e
jx

B
x


20

ekil 2.9

2.7.5. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tasyc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dogrultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, tasyc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dogrultularndaki i kuvvetler, en
elverissiz sonucu verecek sekilde Denk.(2.12) ile elde edilecektir (ekil 2.10).

a ax ay a ax ay
b bx by b bx by
= 0.30 veya = 0.30
= 0.30 veya = 0.30
B B B B B B
B B B B B B
(2.12)










ekil 2.10

2.8. MOD BRLETRME YNTEM

Bu yntemde maksimum i kuvvetler ve yerdegistirmeler, binada yeterli sayda dogal
titresim modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak
birlestirilmesi ile elde edilir.

2.8.1. vme Spektrumu

Herhangi bir ninci titresim modunda gznne alnacak azaltlm ivme spektrumu
ordinat Denk.(2.13) ile belirlenecektir.
H
i

d
fi

w
i

w
N


i i
fi
N
j j
j=1
=
w H
F
w H

F
fi

y deprem
dorultusu
x deprem
dorultusu
x
y

21

ae n
aR n
a n
( )
( ) =
( )
S T
S T
R T
(2.13)
Elastik tasarm ivme spektrumunun 2.4.4e gre zel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.13)te S
ae
(T
n
) yerine, ilgili zel spektrum ordinat gznne alnacaktr.

2.8.2. Gznne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri

2.8.2.1 Dsemelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alstg binalarda, her bir
katta, birbirine dik dogrultularda iki yatay serbestlik derecesi ile ktle merkezinden
geen dsey eksen etrafndaki dnme serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Her katta
modal deprem ykleri bu serbestlik dereceleri iin hesaplanacak, ancak ek dmerkezlik
etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile, deprem dogrultusuna dik dogrultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ek bir
ykleme olarak kat ktle merkezine uygulanacaktr (ekil 2.7).

2.8.2.2 Tablo 2.1de A2 baslg altnda tanmlanan dseme sreksizliginin bulundugu
ve dsemelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alsmadg binalarda, dsemelerin
kendi dzlemleri iindeki sekildegistirmelerinin gznne alnmasn saglayacak
yeterlikte dinamik serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Ek dsmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta esitli noktalarda dagl bulunan tekil ktlelere
etkiyen modal deprem yklerinin her biri, deprem dogrultusuna dik dogrultudaki kat
boyutunun +%5i ve %5i kadar kaydrlacaktr (ekil 2.8). Bu tr binalarda, sadece ek
dsmerkezlik etkilerinden olusan i kuvvet ve yerdegistirme byklkleri 2.7ye gre de
hesaplanabilir. Bu byklkler, ek dsmerkezlik etkisi gznne alnmakszn her bir
titresim modu iin hesaplanarak 2.8.4e gre birlestirilen byklklere dogrudan
eklenecektir.

2.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says

2.8.3.1 Hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says, Y, gznne alnan
birbirine dik x ve y yatay deprem dogrultularnn her birinde, her bir mod iin
hesaplanan etkin ktlelerin toplamnn hibir zaman bina toplam ktlesinin %90ndan
daha az olmamas kuralna gre belirlenecektir:

2
Y Y N
xn
xn i
n=1 n=1 i=1
n
2
Y Y N
yn
yn i
n=1 n=1 i=1
n
= 0.90
= 0.90
L
M m
M
L
M m
M


(2.14)
Denk.(2.14)te yer alan L
xn
ve L
yn
ile modal ktle M
n
nin ifadeleri, kat dsemelerinin
rijit diyafram olarak alstg binalar iin asagda verilmistir:

N N
xn i xin yn i yin
i=1 i=1
N
2 2 2
n i xin i yin i in
i=1
= 4 ; = 4
= ( 4 + 4 + 4 )
L m L m
M m m m

(2.15)

22
2.8.3.2 Bodrum katlarnda rijitligi st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulundugu ve bodrum kat dsemelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alstg binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn stndeki katlarda etkin
olan titresim modlarnn gznne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, Esdeger
Deprem Yk Yntemi iin verilen 2.7.2.4n (a) paragrafnn karslg olarak Mod
Birlestirme Yntemi ile yaplacak hesapta, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne
alnmakszn Tablo 2.5ten seilen R katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn
ktleleri gznne alnacaktr. 2.7.2.4n (b) ve (c) paragraflar ise aynen
uygulanacaktr.

2.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi

Binaya etkiyen toplam deprem yk, kat kesme kuvveti, i kuvvet bilesenleri,
yerdegistirme ve greli kat telemesi gibi byklklerin her biri iin ayr ayr
uygulanmak zere, her titresim modu iin hesaplanan ve eszamanl olmayan maksimum
katklarn istatistiksel olarak birlestirilmesi iin uygulanacak kurallar asagda
verilmistir:

2.8.4.1 T
m
< T
n
olmak zere, gznne alnan herhangi iki titresim moduna ait dogal
periyotlarn daima T
m
/ T
n
<

0.80 kosulunu saglamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birlestirilmesi iin Karelerin Toplamnn Kare Kk Kural uygulanabilir.

2.8.4.2 Yukarda belirtilen kosulun saglanamamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birlestirilmesi iin Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr.
Bu kuraln uygulanmasnda kullanlacak apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda,
modal snm oranlar btn titresim modlar iin %5 olarak alnacaktr.

2.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri

Gznne alnan deprem dogrultusunda, 2.8.4e

gre birlestirilerek elde edilen bina
toplam deprem yk V
tB
nin, Edeer Deprem Yk Ynteminde Denk.2.4ten
hesaplanan bina toplam deprem yk V
t
ye orannn asagda tanmlanan degerinden
kk olmas durumunda (V
tB
< V
t
), Mod Birletirme Yntemine gre bulunan tm i
kuvvet ve yerdegistirme byklkleri, Denk.(2.16)ya gre bytlecektir.

t
D B
tB
=
V
B B
V

(2.16)
Tablo 2.1de tanmlanan A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerden en az birinin binada
bulunmas durumunda Denk.(2.16)da =0.90, bu dzensizliklerden hibirinin
bulunmamas durumunda ise =0.80 alnacaktr.

2.8.6. Eleman Asal Eksen Dorultularndaki Kuvvetler

Tasyc sisteme ayr ayr etki ettirilen x ve y dogrultularndaki depremlerin ortak etkisi
altnda, tasyc sistem elemanlarnn a ve b asal eksen dogrultularnda 2.8.4e gre
birlestirilerek elde edilen i kuvvetler iin 2.7.5te verilen birlestirme kural ayrca
uygulanacaktr (ekil 2.10).

23
2.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YNTEMLER

Bina ve bina tr yaplarn zaman tanm alannda dogrusal elastik ya da dogrusal elastik
olmayan deprem hesab iin, yapay yollarla retilen, daha nce kaydedilmi veya
benzetirilmi deprem yer hareketleri kullanlabilir.

2.9.1. Yapay Deprem Yer Hareketleri

Yapay yer hareketlerinin kullanlmas durumunda, asagdaki zellikleri tasyan en az
deprem yer hareketi retilecektir.
(a) Kuvvetli yer hareketi ksmnn sresi, binann birinci dogal titresim periyodunun 5
katndan ve 15 saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) retilen deprem yer hareketinin sfr periyoda kars gelen spektral ivme degerlerinin
ortalamas A
o
gden daha kk olmayacaktr.
(c) Yapay olarak retilen her bir ivme kaydna gre %5 snm oran iin yeniden
bulunacak spektral ivme degerlerinin ortalamas, gznne alnan deprem
dogrultusundaki birinci (hakim) periyod T
1
e gre 0.2T
1
ile 2T
1
arasndaki periyodlar


iin, 2.4te tanmlanan S
ae
(T) elastik spektral ivmelerinin %90ndan daha az
olmayacaktr. Zaman tanm alannda dorusal elastik analiz yaplmas durumunda,
azaltlms deprem yer hareketinin elde edilmesi iin esas alnacak spektral ivme
degerleri Denk.(2.13) ile hesaplanacaktr.

2.9.2. Kaydedilmi veya Benzetirilmi Deprem Yer Hareketleri

Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesab iin kaydedilmis depremler veya
kaynak ve dalga yaylm zellikleri fiziksel olarak benzestirilmis yer hareketleri
kullanlabilir. Bu tr yer hareketleri retilirken yerel zemin kosullar da uygun biimde
gznne alnmaldr. Kaydedilmis veya benzestirilmis yer hareketlerinin kullanlmas
durumunda en az deprem yer hareketi retilecek ve bunlar 2.9.1de verilen tm
kosullar saglayacaktr.

2.9.3. Zaman Tanm Alannda Hesap

Zaman tanm alannda dogrusal elastik olmayan hesap yaplmas durumunda, tasyc
sistem elemanlarnn tekrarl ykler altndaki dinamik davransn temsil eden i kuvvet-
sekildegistirme bagntlar, teorik ve deneysel geerlilikleri kantlanms olmak kayd ile,
ilgili literatrden yararlanlarak tanmlanacaktr. Dogrusal veya dogrusal olmayan
hesapta, yer hareketi kullanlmas durumunda sonularn maksimumu, en az yedi yer
hareketi kullanlmas durumunda ise sonularn ortalamas tasarm iin esas alnacaktr.

2.10. GREL KAT TELEMELERNN SINIRLANDIRILMASI, KNC
MERTEBE ETKLER VE DEPREM DERZLER

2.10.1. Etkin Greli Kat telemelerinin Hesaplanmas ve Snrlandrlmas

2.10.1.1 Herhangi bir kolon veya perde iin, ardsk iki kat arasndaki yerdegistirme
farkn ifade eden azaltlm greli kat telemesi,
i
, Denk.(2.17) ile elde edilecektir.

i i i 1
= d d

(2.17)

24
Denk.(2.17)de d
i
ve d
i1
, her bir deprem dogrultusu iin binann iinci ve (i1)inci
katlarnda herhangi bir kolon veya perdenin ularnda azaltlms deprem yklerine gre
hesaplanan yatay yerdegistirmeleri gstermektedir. Ancak 2.7.4.2deki kosul ve ayrca
Denk.(2.4)te tanmlanan minimum esdeger deprem yk kosulu d
i
nin ve
i
nin
hesabnda gznne alnmayabilir.

2.10.1.2 Her bir deprem dogrultusu iin, binann iinci katndaki kolon veya perdeler
iin etkin greli kat telemesi, o
i
, Denk.(2.18) ile elde edilecektir.

i i
= R (2.18)
2.10.1.3 Her bir deprem dogrultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon
veya perdelerde, Denk.(2.18) ile hesaplanan o
i
etkin greli kat telemelerinin kat
iindeki en byk degeri (o
i
)
max
, Denk.(2.19)da verilen kosulu saglayacaktr:

i max
i
( )
0 02
h

. (2.19)
2.10.1.4 Denk.(2.19)de verilen kosulun binann herhangi bir katnda saglanamamas
durumunda, tasyc sistemin rijitligi arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Ancak
verilen kosul saglansa bile, yapsal olmayan gevrek elemanlarn (cephe elemanlar vb)
etkin greli kat telemeleri altnda kullanlabilirligi hesapla dogrulanacaktr.

2.10.2. kinci Mertebe Etkileri

Tasyc sistem elemanlarnn dogrusal elastik olmayan davransn esas alan daha kesin
bir hesap yaplmadka, ikinci mertebe etkileri yaklask olarak asagdaki sekilde
gznne alnabilir:

2.10.2.1 Gznne alnan deprem dogrultusunda her bir katta, kinci Mertebe
Gsterge Deeri,
i
nin Denk.(2.20) ile verilen kosulu saglamas durumunda, ikinci
mertebe etkileri yrrlkteki betonarme ve elik yap ynetmeliklerine gre
degerlendirilecektir.

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h

(2.20)
Burada (
i
)
ort
, iinci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan azaltlms greli kat
telemelerinin kat iindeki ortalama degeri olarak 2.10.1.1e gre bulunacaktr.

2.10.2.2 - Denk.(2.20)deki kosulun herhangi bir katta saglanamamas durumunda,
tasyc sistemin rijitligi yeterli lde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.

2.10.3. Deprem Derzleri

Farkl zemin oturmalarna bagl temel teleme ve dnmeleri ile scaklk degismelerinin
etkisi dsnda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda,
sadece deprem etkisi iin braklacak derz bosluklarna iliskin kosullar asagda
belirtilmistir:

2.10.3.1 2.10.3.2ye gre daha elverissiz bir sonu elde edilmedike derz bosluklar,
her bir kat iin komsu blok veya binalarda elde edilen yerdegistirmelerin karelerinin

25
toplamnn karekk ile asagda tanmlanan katsaysnn arpm sonucunda bulunan
degerden az olmayacaktr. Gznne alnacak kat yerdegistirmeleri, kolon veya
perdelerin baglandg dgm noktalarnda hesaplanan azaltlms d
i
yerdegistirmelerinin
kat iindeki ortalamalar olacaktr. Mevcut eski bina iin hesap yaplmasnn mmkn
olmamas durumunda eski binann yerdegistirmeleri, yeni bina iin ayn katlarda
hesaplanan degerlerden daha kk alnmayacaktr.
(a) Komsu binalarn veya bina bloklarnn kat dsemelerinin btn katlarda ayn
seviyede olmalar durumunda = R / 4 alnacaktr.
(b) Komsu binalarn veya bina bloklarnn kat dsemelerinin, baz katlarda olsa bile,
farkl seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin = R / 2 alnacaktr.

2.10.3.2 Braklacak minimum derz boslugu, 6 m ykseklige kadar en az 30 mm
olacak ve bu degere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm
eklenecektir.

2.10.3.3 Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dogrultularda
birbirlerinden bagmsz olarak alsmasna olanak verecek sekilde dzenlenecektir.

2.11. YAPISAL IKINTILARA, MMAR ELEMANLARA, MEKANK VE
ELEKTRK DONANIMA ETKYEN DEPREM YKLER

2.11.1 Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann tasyc sistemine
bagl, ancak bagmsz alsan yapsal kntlar ile cephe, ara blme panolar, vb yapsal
olmayan tm mimari elemanlara uygulanacak; mekanik ve elektrik donanmlar ile
bunlarn bina tasyc sistem elemanlarna baglantlarnn hesabnda kullanlacak esdeger
deprem ykleri Denk.(2.21) ile verilmistir.

i
e o e
N
= 0.5 1 + 2
H
f A I w
H
| |
|
\ .
(2.21)
Hesaplanan deprem yk, yatay dogrultuda en elverissiz i kuvvetleri verecek ynde
ilgili elemann agrlk merkezine etki ettirilecektir. Dsey konumda olmayan
elemanlara, Denk.(2.21) ile hesaplanan esdeger deprem yknn yars dsey
dogrultuda etki ettirilecektir.

2.11.2 Denk.(2.21)de w
e
ile gsterilen mekanik veya elektrik donanm agrlklarnn
binann herhangi bir iinci katndaki toplamnn 0.2w
i
den byk olmas durumunda,
donanmlarn agrlklarnn ve binaya baglantlarnn rijitlik zellikleri, bina tasyc
sisteminin deprem hesabnda gznne alnacaktr.

2.11.3 Mekanik veya elektrik donanmn bulundugu kattaki en byk ivmeyi
tanmlayan kat ivme spektrumunun uygun yntemlerle belirlenmesi durumunda,
Denk.(2.21) uygulanmayabilir.

2.11.4 Yangn sndrme sistemleri ve acil yedek elektrik sistemleri ile dolgu
duvarlarna baglanan donanmlar ve bunlarn baglantlarnda Denk.(2.21) ile hesaplanan
veya 2.11.3e gre elde edilen deprem yknn iki kat alnacaktr.

26
2.12. BNA TR OLMAYAN YAPILAR

Bina tr olmadg halde, deprem hesabnn bu blmde verilen kurallara gre
yaplmasna izin verilen yaplar ve bu yaplara uygulanacak Tayc Sistem Davran
Katsaylar (R), Tablo 2.8de tanmlanmstr. Deprem yk azaltma katsaylar ise
Denk.(2.3)e gre belirlenecektir. Gerekli durumlarda, Tablo 2.3de verilen Bina nem
Katsaylar bu yaplar iin de kullanlacaktr. Ancak Tablo 2.7de verilen Hareketli Yk
Katlm Katsaylar geerli degildir. Kar ykleri ve vin kaldrma ykleri dsnda,
depolanan her trl kat ve sv maddeler ile mekanik gerelerin agrlklarnn
azaltlmams degerleri kullanlacaktr.

TABLO 2.8 BNA TR OLMAYAN YAPILAR N
TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYILARI

YAPI TR


R
Sneklik dzeyi yksek ereveler veya dsmerkez aprazl elik perdeler
tarafndan tasnan ykseltilmis sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler,
hazneler

4
Sneklik dzeyi normal ereveler veya merkezi aprazl elik perdeler
tarafndan tasnan ykseltilmis sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler,
hazneler

2
Ktlesi yksekligi boyunca yayl, yerinde dklms betonarme silo,
endstri bacalar ve benzeri tasyc sistemler
(*)


3
Betonarme sogutma kuleleri
(*)
3
Ktlesi yksekligi boyunca yayl uzay kafes kirisli elik kuleler, elik silo
ve endstri bacalar
(*)


4
Gergili yksek elik direk ve gergili elik bacalar 2
Ktlesi tepede ygl, bagmsz tek bir dsey tasyc eleman tarafndan
tasnan ters sarka tr yaplar

2
Endstri tipi elik depolama ve istif raflar 4

(*)
Bu tr yaplarn deprem hesab, tayc sistemi yeterince tanmlayan ayrk dinamik
serbestlik dereceleri gznne alnarak, 2.8 veya 2.9a gre yaplacaktr.

2.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR

Binalarn deprem hesaplarn ieren hesap raporlarnn hazrlanmasnda asagda
belirtilen kurallara uyulacaktr:

2.13.1 Tasarm yaplan bina iin, Tablo 2.1de tanmlanan dzensizlik trleri ayrntl
olarak irdelenecek, eger varsa, binada hangi tr dzensizliklerin bulundugu ak olarak
belirtilecektir.

2.13.2 Seilen sneklik dzeyi yksek veya normal tasyc sistemin Blm 3 veya
Blm 4teki kosullara gre tanm ak olarak yaplacak ve Tablo 2.5ten R
katsaysnn seim nedeni belirtilecektir.

27
2.13.3 Binann bulundugu deprem blgesi, bina yksekligi ve tasyc sistem
dzensizlikleri gznne alnarak, 2.6ya gre uygulanacak hesap ynteminin seim
nedeni ak olarak belirtilecektir.

2.13.4 Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda, asagdaki kurallar uygulanacaktr:
(a) Dgm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gsteren boyutlu tasyc sistem
semas hesap raporunda yer alacaktr.
(b) Tm giris bilgileri ile i kuvvetleri ve yerdegistirmeleri de ieren ks bilgileri,
kolayca anlaslr biimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktr. Proje kontrol
makamnn talep etmesi durumunda, tm bilgisayar dosyalar elektronik ortamda teslim
edilecektir.
(c) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn ad, mellifi ve versiyonu hesap raporunda
ak olarak belirtilecektir.
(d) Proje kontrol makamnn talep etmesi durumunda, bilgisayar yazlmnn teorik
aklama klavuzu ve kullanma klavuzu hesap raporuna eklenecektir.

2.14. BNALARA VME KAYITILARININ YERLETRLMES

Bayndrlk ve Iskan Bakanlg tarafndan uygun grlmesi durumunda, bakanlk veya
niversite kuruluslarnca kuvvetli deprem hareketinin llmesi amac ile kamuya veya
zel ve tzel kisilere ait binalara ve diger yaplara ivme kaytlarnn yerlestirilmesine
izin verilecek, bina veya yap sahipleri ya da isletmecileri bunlarn korunmasndan
sorumlu olacaktr.

28
BLM 3 BETONARME BNALAR N DEPREME DAYANIKLI
TASARIM KURALLARI

3.0. SMGELER

Bu blmde asagdaki simgelerin kullanldg boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm
2
] birimindedir.

A
c
= Kolonun veya perde u blgesinin brt enkesit alan
A
ch
= Bosluksuz perdenin, bag kirisli perdede her bir perde parasnn, dsemenin
veya bosluklu dsemede her bir dseme parasnn brt enkesit alan
A
ck
= Sarg donatsnn dsndan dsna alnan l iinde kalan ekirdek beton alan
LA
e
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dogrultusunda etkili kesme alan
LA
g
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dogrultusuna paralel dogrultuda
perde olarak alsan tasyc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
A
k
= Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dogrultusuna paralel kargir
dolgu duvar alanlarnn (kap ve pencere bosluklar hari) toplam
A
os
= Spiral donatnn enkesit alan
LA
p
= Binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
A
s1
= Kolon-kiris dgm noktasnn bir tarafnda, kirisin negatif momentini
karslamak iin ste konulan ekme donatsnn toplam alan
A
s2
= Kolon-kiris dgm noktasnn A
s1
e gre br tarafnda, kirisin pozitif
momentini karslamak iin alta konulan ekme donatsnn toplam alan
A
sd
= Bag kirisinde apraz donat demetinin her birinin toplam alan
A
sh
= s enine donat aralgna kars gelen ykseklik boyunca, kolonda veya perde
u blgesindeki tm etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan degerlerinin
gznne alnan b
k
ya dik dogrultudaki izdsmlerinin toplam
A
w
= Kolon enkesiti etkin gvde alan (depreme dik dogrultudaki kolon
kntlarnn alan hari)
LA
w
= Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gvde alanlar A
w
larn toplam
a = Kolonda veya perde u blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk
b
j
= Gznne alnan deprem dogrultusunda, birlesim blgesine saplanan kirisin
dsey orta ekseninden itibaren kolon kenarlarna olan uzaklklardan kk
olannn iki kat (Kiris genisligi ile birlesimin derinliginin toplamn asamaz)
b
k
= Birbirine dik yatay dogrultularn her biri iin, kolon veya perde u blgesi
ekirdeginin enkesit boyutu (en dstaki enine donat eksenleri arasndaki
uzaklk)
b
w
= Kirisin gvde genisligi, perdenin gvde kalnlg
D = Dairesel kolonun gbek ap (spiral donat eksenleri arasndaki uzaklk)
d = Kirisin faydal yksekligi
f
cd
= Betonun tasarm basn dayanm
f
ck
= Betonun karakteristik silindir basn dayanm
f
ctd
= Betonun tasarm ekme dayanm
f
yd
= Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
f
yk
= Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
f
ywd
= Enine donatnn tasarm akma dayanm
f
ywk
= Enine donatnn karakteristik akma dayanm
H
cr
= Kritik perde yksekligi
H
w
= Temel stnden veya zemin kat dsemesinden itibaren llen toplam perde
yksekligi
h

= Kolonun gznne alnan deprem dogrultusundaki enkesit boyutu
h
k
= Kiris yksekligi

b
= TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu

29

n
= Kolonun kirisler arasnda arasnda kalan serbest yksekligi, kirisin kolon veya
perde yzleri arasnda kalan serbest aklg

w
= Perdenin veya bag kirisli perde parasnn plandaki uzunlugu
M
a
= Kolonun serbest yksekliginin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
M
pa
= Kolonun serbest yksekliginin alt ucunda f
ck
, f
yk
ve eligin peklesmesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
M
pi
= Kirisin sol ucu ideki kolon yznde f
ck
, f
yk
ve eligin peklesmesi gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
M
pj
= Kirisin sag ucu jdeki kolon yznde f
ck
, f
yk
ve eligin peklesmesi gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
LM
p
= Dgm noktasna birlesen kirislerin moment kapasitelerinin toplam
M
p
= Kolonun serbest yksekliginin st ucunda f
ck
, f
yk
ve eligin peklesmesi
gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesi
M
ra
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliginin alt ucunda f
cd
ve f
yd
ye gre
hesaplanan tasma gc momenti
M
ri
= Kirisin sol ucu ideki kolon veya perde yznde f
cd
ve f
yd
ye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tasma gc momenti
M
rj
= Kirisin sag ucu jdeki kolon veya perde yznde f
cd
ve f
yd
ye gre hesaplanan
negatif veya pozitif tasma gc momenti
M
r
= Kolonun veya perdenin serbest yksekliginin st ucunda f
cd
ve f
yd
ye gre
hesaplanan tasma gc momenti
M

= Kolonun serbest yksekliginin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
N
d
= Yk katsaylar ile arplms dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
N
dm
= Dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
basn kuvvetlerinin en byg
s = Enine donat aralg, spiral donat adm
V
c
= Betonun kesme dayanmna katks
V
d
= Yk katsaylar ile arplms dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
V
dy
= Kirisin kolon yznde dsey yklerden meydana gelen basit kiris kesme
kuvveti
V
e
= Kolon ve kiriste enine donat hesabna esas alnan kesme kuvveti
V
ik
= Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem
dogrultusunda Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
is
= Binann iinci katnda, Denk.3.3n hem alttaki hem de stteki dgm
noktalarnda saglandg kolonlarda, gznne alnan deprem dogrultusunda
Blm 2ye gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
kol
= Dgm noktasnn stnde ve altnda Blm 2ye gre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin kk olan
V
r
= Kolon, kiris veya perde kesitinin kesme dayanm
V
t
= Blm 2ye gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)

i
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan V
is
/ V
ik
oran
= Donat ap
= Bag kirisinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yaptg a

= Kiris mesnedinde stteki veya alttaki ekme donats oran

s
= Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [
s os
= 4 ( ) A D s ]

sh
= Perdede yatay gvde donatlarnn hacmsal oran
[(
sh
)
min
= 0.0025]

30
3.1. KAPSAM

3.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarn tasyc sistem
elemanlarnn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmistir.

3.1.2 Bu blmde belirtilen kural ve kosullar, yerinde dkme monolitik betonarme
binalar ile, aksi belirtilmedike, tasyc sistemi betonarme ve/veya ngerilmeli beton
elemanlardan olusan prefabrike binalar iin geerlidir.

3.1.3 Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tasyc sistemleri;
sadece erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birlesiminden
olusabilir.

3.1.4 Beton dayanmnn C50den daha yksek oldugu betonarme binalar ile tasyc
sistem elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanldg binalar bu blmn
kapsam dsndadr.

3.2. GENEL KURALLAR

3.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kars davranslar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tasyc
sistemleri, asagda tanmlanan iki snfa ayrlmstr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma
olarak kullanlmasna iliskin zel durum ve kosullar, Blm 2deki 2.5.4te verilmistir.

3.2.1.1 Asagda belirtilen betonarme tasyc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek
Sistemler olarak tanmlanmstr:
(a) 3.3, 3.4 ve 3.5te belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirislerin olusturdugu ereve tr tasyc sistemler,
(b) 3.6ya gre boyutlandrlarak donatlms bosluksuz veya bosluklu (bag kirisli)
perdelerden olusan tasyc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birlesiminden olusturulan perdeli-ereveli tasyc
sistemler.

3.2.1.2 Asagda belirtilen betonarme tasyc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal
Sistemler olarak tanmlanmstr:
(a) 3.7, 3.8 ve 3.9da belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirislerin olusturdugu ereve tr tasyc sistemler,
(b) 3.10a gre boyutlandrlarak donatlms bosluksuz veya bosluklu (bag kirisli)
perdelerden olusan tasyc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birlesiminden olusturulan perdeli-ereveli tasyc
sistemler.

3.2.2. lgili Standartlar

Yerinde dkme ve prefabrike betonarme tasyc sistemler, bu blmde belirtilen
kurallar ile birlikte, Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498 ve

31
TS-9967de ngrlen diger ykler, TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967deki
kurallar ile malzeme ve yk katsaylar kullanlarak projelendirileceklerdir. Ilgili
standartlarda verilen kurallarn farkl oldugu zel durumlarda, bu blmdeki kurallar
esas alnacaktr.

3.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri

Blm 2de verilen yntemlerle yaplacak tasyc sistem hesabnda atlamams kesite
ait kesit rijitlikleri kullanlacaktr. Ancak, kendi dzlemleri iindeki perdelere saplanan
kirislerde ve bag kirisli (bosluklu) perdelerin bag kirislerinde atlams kesite ait degerler
kullanlabilir.


3.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem

Btn deprem blgelerinde, betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak
boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS-500de verilen Tama Gc
Ynteminin kullanlmas zorunludur.

3.2.5. Malzeme

3.2.5.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C20den daha dsk
dayanml beton kullanlamaz.

3.2.5.2 Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre kalite denetimli, bakm
yaplms ve vibratrle yerlestirilmis beton kullanlmas zorunludur. Ancak, kendinden
yerlesen beton kullanldg durumlarda, vibratrle beton yerlestirilmesine gerek yoktur.

3.2.5.3 Etriye ve iroz donats ile dseme donats dsnda, nervrsz donat eligi
kullanlamaz. Ayrca, 3.2.5.4te belirtilen elemanlar hari olmak zere, betonarme
tasyc sistem elemanlarnda S420den daha yksek dayanml donat eligi
kullanlmayacaktr. Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10dan az
olmayacaktr. Donat eliginin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili
elik standardnda ngrlen karakteristik akma dayanmnn 1.3 katndan daha fazla
olmayacaktr. Ayrca, deneysel olarak bulunan ortalama kopma dayanm, yine deneysel
olarak bulunan ortalama akma dayanmnn 1.15 katndan daha az olmayacaktr.

3.2.5.4 Kirisli sistemlerin dsemelerinde, kirissiz dsemelerde, disli dseme
tablalarnda, etriyelerde, bodrum katlarn evresindeki ds perde duvarlarnn
gvdelerinde, deprem yklerinin tmnn bina yksekligi boyunca perdeler tarafndan
tasndg ve 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen kosullarn her ikisinin de saglandg
binalarn perde gvdelerinde S420den daha yksek dayanml donat eligi
kullanlabilir.

3.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu

Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats ubuklar iin
gerekli kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara gre saptanacaktr.

32
3.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar

3.2.7.1 Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin sertifikal kaynaklar
tarafndan yaplmas zorunludur. Kt kaynak ekleri yaplmayacaktr. Kaynak yaplacak
donat eliginin karbon esdegeri TS-500de verilen snr degeri asmayacaktr.

3.2.7.2 Kaynakl ve mansonlu boyuna donat eklerinin en az %2si iin, 5 adetten az
olmamak zere, ekme deneyi yaplacaktr. Ekin deneyle bulunan kopma dayanm,
eklenen donat ubuklarnn TS-500de verilen kopma dayanmndan daha az
olmayacaktr.

3.2.7.3 Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla baglanmasna izin verilmez.

3.2.7.4 elik pencere ve kap kasalarnn, dbellerin, baglant plakalarnn, tesisat
elemanlarnn, makina ve tehizatn boyuna ve enine donatlara kaynakla baglanmasna
izin verilmez.

3.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar

Btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal olan
tm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiris birlesim blgelerinde, perde u
blgelerinde ve kiris sarlma blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi,
irozlar ise zel deprem irozu olarak dzenlenecektir. zel deprem etriye ve
irozlarnn saglamas gerekli kosullar asagda verilmistir (ekil 3.1):


ekil 3.1

3.2.8.1 zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir.
Bu durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90
derece olan irozlar hem yatay hem de dsey dogrultuda sasrtmal olarak
dzenlenecektir. 135 derece kvrml kancalar, enine donat apn gstermek zere,

6(10)
80 mm (100 mm)
135
ap 5
etr


33
en az 5 apl daire etrafnda bklecektir. Kancalarn boyu kvrmdaki en son teget
noktasndan itibaren, dz yzeyli ubuklarda 10 ve 100 mmden, nervrl ubuklarda
ise 6 ve 80 mmden az olmayacaktr.

3.2.8.2 zel deprem etriyeleri boyuna donaty dstan kavrayacak ve kancalar ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aralg,
etriyelerin ap ve aralg ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna
donatlar saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton dklrken oynamayacak biimde
skca baglanacaktr.

3.3. SNEKLK DZEY YKSEK KOLONLAR

3.3.1. Enkesit Koullar

3.3.1.1 Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk boyutu 250 mmden ve enkesit alan
75000 mm
2
den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn ap en az 300 mm olacaktr.

3.3.1.2 Kolonun brt enkesit alan, N
dm
dsey ykler ve deprem yklerinin ortak
etkisi altnda hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en byg olmak zere,
A
c
N
dm
/ (0.50 f
ck
) kosulunu saglayacaktr.

3.3.2. Boyuna Donat Koullar

3.3.2.1 Kolonlarda boyuna donat brt alan kesitin %1inden az, %4nden fazla
olmayacaktr. En az donat, dikdrtgen kesitli kolonlarda 416 veya 614, dairesel
kolonlarda ise 614 olacaktr.

3.3.2.2 Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran %6y gemeyecektir.

3.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.3.3.1 Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildigince
3.3.4.2de tanmlanan kolon orta blgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli
ek boyu, TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu


b
ye esit olacaktr.

3.3.3.2 Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas
durumunda ise, asagdaki kosullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu,
b
nin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu,
b
nin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde de
bu kosula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 3.3.4.1de tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.

3.3.3.3 Katlar arasnda kolon kesitinin degismesi durumunda, boyuna donatnn
kolon-kiris birlesim blgesi iinde dseye gre egimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr.
Kesit degisiminin daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki
kolonun boyuna donatsnn kars taraftaki kirisin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de
ekme donats iin verilen kenetlenme boyu
b
nin 1.5 katndan ve 40den daha az

34
olmayacaktr. Kars tarafta kiris bulunmadg durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun
kars yznde asagya dogru kvrm yaplarak saglanacaktr. 90 derecelik yatay
kancann veya asagya kvrlan dsey kancann boyu en az 12 olacaktr (ekil 3.2).

3.3.3.4 Yanyana boyuna donatlarda yaplan mansonlu veya kaynakl eklerin
arasndaki boyuna uzaklk 600 mmden az olmayacaktr.







ekil 3.2

3.3.4. Enine Donat Koullar

3.3.7.6ya gre daha elverissiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda kullanlacak
minimum enine donatya iliskin kosullar, kolon sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de ve
kolon orta blgesi iin 3.3.4.2de verilmistir (ekil 3.3). Tm kolon boyunca, 3.2.8de
tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar kullanlacaktr.

3.3.4.1 Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri olusturulacaktr.
Sarlma blgelerinin her birinin uzunlugu, dseme st kotundan yukarya dogru veya
kolona baglanan en derin kirisin alt yznden baslayarak asagya dogru llmek zere,
kolon kesitinin byk boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest
yksekliginin 1/6sndan ve 500 mmden az olmayacaktr. Konsol kolonlarda sarlma
blgesi kolon alt ucunda olusturulacak ve uzunlugu kolon byk boyutunun 2 katndan
az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde kullanlacak enine donatya iliskin kosullar
asagda verilmistir. Bu donatlar temelin iinde de, 300 mm den ve en byk
boyuna donat apnn 20 katndan az olmayan bir ykseklik boyunca devam
ettirilecektir. Ancak, anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma blgesindeki
enine donat anak yksekligi boyunca devam ettirilecektir.
(a) Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Bu
blgede, boyuna dogrultudaki etriye ve iroz aralg en kk enkesit boyutunun
1/3nden ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 20 katndan
e
a
b c
e
a
b
1
6
(a+b+c) 1.5
b

(a+b+c) 40


c 12
(a+b) 1.5
b

(a+b) 40


b 12
e 1.5
b

e 40



35
fazla olmayacaktr. Srekli dairesel spirallerin adm, gbek apnn 1/5inden ve 80
mmden fazla olmayacaktr.
(b) Etriyeli kolonlarda N
d
>

0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda sarlma blgelerindeki
minimum toplam enine donat alan, Denk.(3.1)de verilen kosullarn elverissiz olann
saglayacak sekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu b
k
, her iki
dogrultu iin ayr ayr gznne alnacaktr (ekil 3.3).

sh k c ck ck ywk
sh k ck ywk
0.30 [( / ) 1]( / )
0.075 ( / )
A s b A A f f
A s b f f

(3.1)
(c) Spiral donatl kolonlarda N
d
> 0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda sarlma blgelerindeki
enine donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(3.2)deki kosullarn elverissiz olann
saglayacak sekilde hesaplanacaktr.

s c ck ck ywk
s ck ywk
0.45 [( / ) 1]( / )
0.12( / )
A A f f
f f


(3.2)
(d) N
d
0.20 A
c
f
ck
olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(3.1) ve
Denk.(3.2) ile verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak
kullanlacaktr.

3.3.4.2 Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri
arasnda kalan blgedir (ekil 3.3).

Kolon orta blgesinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Kolon
boyunca etriye, iroz veya spiral aralg, en kk enkesit boyutunun yarsndan ve
200 mmden daha fazla olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki
yatay uzaklk, a, etriye apnn 20 katndan daha fazla olmayacaktr.

3.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

3.3.5.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birlesiminden olusan tasyc
sistemlerde, her bir kolon - kiris dgm noktasna birlesen kolonlarn tasma gc
momentlerinin toplam, o dgm noktasna birlesen kirislerin kolon yzndeki
kesitlerindeki tasma gc momentleri toplamndan en az %20 daha byk olacaktr
(ekil 3.4):

ra r ri rj
( + ) 1 2( + ) . M M M M (3.3)
3.3.5.2 Denk.(3.3)n uygulanabilmesi iin, dgm noktasna birlesen kirislerin
3.4.1.1de verilen boyut kosullarn saglamas zorunludur.

3.3.5.3 Denk.(3.3), her bir deprem dogrultusunda ve depremin her iki yn iin
elverissiz sonu verecek sekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 3.4). Kolon tasma gc
momentlerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en kk
yapan N
d
eksenel kuvvetleri gznne alnacaktr.

36


ekil 3.3

37
3.3.5.4 Denk.(3.3)n uygulanmasna iliskin zel durumlar asagda belirtilmistir:
(a) Dgm noktasna birlesen kolonlarn her ikisinde de N
d
0.10 A
c
f
ck
olmas
durumunda, Denk.(3.3)n saglanmas zorunlu degildir.
(b) Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen dgm
noktalarnda Denk.(3.3)n saglanp saglanmadgna baklmayacaktr.
(c) Kirislerin saplandg perdenin zayf dogrultuda kolon gibi alsmas durumunda,
Denk.(3.3)n saglanp saglanmadgna baklmayacaktr.






ekil 3.4

3.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu

3.3.6.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birlesiminden olusan tasyc
sistemlerde, gznne alnan deprem dogrultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(3.4)n saglanmas kosulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dgm
noktalarnda Denk.(3.3)n saglanamams olmasna izin verilebilir.

i is ik
/V 0.70 V = (3.4)
N
d
0.10 A
c
f
ck
kosulunu saglayan kolonlar, Denk. (3.3) saglamasalar bile, V
is
nin
hesabnda gznne alnabilir.

3.3.6.2 Denk.(3.4)n saglanmas durumunda, 0.70
i
1.00 aralgnda, Denk.
(3.3)n hem alttaki, hem de stteki dgm noktalarnda saglandg kolonlara etkiyen
egilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/
i
) oran ile arplarak arttrlacaktr.
Denk. (3.3) saglamayan kolonlar, kesitlerinde olusan dsey yk ve deprem etkileri
altnda donatlacaktr.

3.3.6.3 Herhangi bir katta Denk.(3.4)n saglanamamas durumunda, sadece
erevelerden veya perde ve erevelerin birlesiminden olusan tasyc sistemlerdeki
tm ereveler sneklik dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 2.5e
gre tasyc sistem davrans katsays degistirilerek hesap tekrarlanacaktr. Blm 2
deki 2.5.4.1de belirtildigi zere sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi
yksek perdelerle birarada kullanlmas da mmkndr.
M
rj

M
r

M
ri

M
ra

M
ri

M
ra

M
rj

M
r

Deprem
yn
Deprem
yn

38
3.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.3.7.1 Kolonlarda enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, V
e
, Denk.
(3.5) ile hesaplanacaktr.

e a n
= ( + M ) / V M (3.5)
Denk.(3.5)teki M
a
ve M

nn hesaplanmas iin, kolonun alt ve/veya st ularnda

Denk.(3.3)n saglanmas durumunda 3.3.7.2, saglanamamas durumunda ise 3.3.7.3
uygulanacaktr (ekil 3.5).

3.3.7.2 Denk.(3.3)n saglandg dgm noktasna birlesen kirislerin ularndaki
moment kapasitelerinin toplam olan M
p
momenti hesaplanacaktr:

p pi pj
M M M + = (3.6)
Daha kesin hesap yaplmadg durumlarda, M
pi
1.4 M
ri
ve M
pj
1.4 M
rj
olarak
alnabilir. M
p
momenti, kolonlarn dgm noktasna birlesen ularnda Blm 2ye
gre elde edilmis bulunan momentler orannda kolonlara dagtlacak ve dagtm
sonucunda ilgili kolonun alt veya st ucunda elde edilen moment, Denk.(3.5)te M
a
veya M

olarak gznne alnacaktr.Depremin her iki yn iin Denk.(3.6) ayr ayr

uygulanacak ve elde edilen en byk M
p
degeri dagtmda esas alnacaktr.

Denk.(3.3)n saglanms olmasna karsn Denk.(3.5)teki M
a
veya M

nn hesab,
gvenli tarafta kalmak zere, 3.3.7.3e gre de yaplabilir.

3.3.7.3 Denk.(3.3)n saglanamadg dgm noktasna birlesen kolonlarn ularndaki
momentler, kolonlarn moment kapasiteleri olarak hesaplanacak ve Denk. (3.5)te M
a
ve/veya M

olarak kullanlacaktr. Moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmadg
durumlarda, M
pa
1.4 M
ra
ve M
p
1.4 M
r
olarak alnabilir. M
pa
ve M
p
momentlerinin
hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en byk yapan N
d
eksenel
kuvvetleri gznne alnacaktr.

3.3.7.4 Temele baglanan kolonlarn alt ucundaki M
a
momenti de, 3.3.7.3e gre
moment kapasiteleri olarak hesaplanacaktr.

3.3.7.5 Denk.(3.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, V
e
, yk katsaylar ile arplms
dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti V
d
den
daha kk olmayacak ve ayrca Denk.(3.7) ile verilen kosullar saglayacaktr.
Denk.(3.7)deki ikinci kosulun saglanamamas durumunda, kesit boyutlar geregi kadar
byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.

e r
e w cd
0.22
V V
V A f

(3.7)

3.3.7.6 Kolon enine donatsnn V
e
kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.3.4.1de tanmlanan
kolon sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden
olusan kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha
byk olmas ve ayn zamanda N
d
0.05A
c
f
ck
kosulunun saglanmas halinde, betonun
kesme dayanmna katks V
c
= 0 alnacaktr.

39





























ekil 3.5

3.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlar, tasyc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda
braklan bosluklar nedeni ile olusabilirler (ekil 3.6). Ksa kolon olusumunun
engellenemedigi durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti
Denk.(3.5) ile hesaplanacaktr. Denk.(3.5)teki momentler, ksa kolonun alt ve st
ularnda

M
a
1.4 M
ra
ve M

1.4 M
r
olarak hesaplanacak,
n
ise ksa kolonun boyu
olarak alnacaktr. Ancak hesaplanan kesme kuvveti Denk.(3.7)de verilen kosullar
saglayacaktr. Ksa kolon boyunca, 3.3.4.1de kolonlarn sarlma blgeleri iin
tanmlanan minimum enine donat ve yerlestirme kosullar uygulanacaktr. Dolgu
duvarlar arasnda kalarak ksa kolon durumuna dnsen kolonlarda, enine donatlar
tm kat yksekligince devam ettirilecektir (ekil 3.6).

40



ekil 3.6

3.4. SNEKLK DZEY YKSEK KRLER

3.4.1. Enkesit Koullar

3.4.1.1 Kolonlarla birlikte ereve olusturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde
baglanan kirislerin enkesit boyutlarna iliskin kosullar asagda verilmistir:
(a) Kiris gvde genisligi en az 250 mm olacaktr. Gvde genisligi, kiris yksekligi ile
kirisin birlestigi kolonun kirise dik genisliginin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiris yksekligi, dseme kalnlgnn 3 katndan ve 300 mmden daha az, kiris
gvde genisliginin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr.
(c) Kiris yksekligi, serbest aklgn 1/4nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda
3.4.2.5 uygulanacaktr.
(d) Kiris genisligi ve yksekligi ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar,
kolonlara mafsall olarak baglanan betonarme ya da ngerilmeli prefabrike kirisler, bag
kirisli (bosluklu) perdelerin bag kirisleri ve ereve kirislerine kolon-kiris dgm
noktalar dsnda saplanan ikincil kirisler iin geerli degildir.

3.4.1.2 Kiris olarak boyutlandrlp donatlacak tasyc sistem elemanlarnda, tasarm
eksenel basn kuvvetinin N
d
0.1A
c
f
ck
kosulunu saglamas zorunludur. Aksi durumda,
bu elemanlar 3.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.

3.4.2. Boyuna Donat Koullar

3.4.2.1 Kiris mesnetlerinde ekme donatlarnn minimum oran iin Denk.(3.8) ile
verilen kosula uyulacaktr.

ctd yd
0 8 f f . / (3.8)
V
e

V
e

1.4 M
ra

1.4 M
r

n


Yksek kiri
veya
dolgu duvar

41
3.4.2.2 Boyuna donatlarn ap 12 mmden az olmayacaktr. Kirisin alt ve stnde en
az iki donat ubugu, kiris aklg boyunca srekli olarak bulunacaktr.

3.4.2.3 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerindeki tasyc sistemlerde, kiris
mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha az olamaz.
Ancak, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde bu oran %30a indirilebilir.

3.4.2.4 Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS-500de verilen maksimum
degerden ve %2den fazla olmayacaktr.

3.4.2.5 3.4.1.1in (c) paragrafnda tanmlanan kosulun saglanamadg zel
durumlarda, kiris gvdesinin her iki yzne, kiris yksekligi boyunca gvde donats
konulacaktr. Toplam gvde donats alan, sag veya sol mesnet kesitlerinde st ve alt
boyuna donat alanlar toplamnn en bygnn %30undan daha az olmayacaktr.
Gvde donats ap 12 mmden az, aralg ise 300 mmden fazla olmayacaktr. Boyuna
donatlarn kenetlenmesine benzer biimde, gvde donatlarnn kenetlenmesi iin de
3.4.3.1in (b) ve (c) paragraflar uygulanacaktr.

3.4.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

3.4.3.1 Boyuna donatlarn yerlestirilmesi ve kenetlenmesine iliskin kosullar asagda
verilmistir (ekil 3.7):
(a) Kirisin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiris
boyunca srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm,
TS-500e gre dzenlenecektir.
(b) Kolona birlesen kirislerin kolonun br yznde devam etmedigi durumlarda
kirislerdeki alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlms ekirdeginin kars taraftaki
yzeyine kadar uzatlp etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda
boyuna donatnn kolon iinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dsey ksmnn
toplam uzunlugu, TS-500de ngrlen dz kenetlenme boyu
b
den az olmayacaktr.
90 derecelik kancann yatay ksm 0.4
b
den, dsey ksm ise 12den az olmayacaktr.
Perdelerde ve a lsnn dz kenetlenme boyu
b
den ve 50den daha fazla oldugu
kolonlarda, boyuna donatnn kenetlenmesi, 90 derecelik kanca yaplmakszn dz
olarak saglanabilir.
(c) Her iki taraftan kirislerin kolonlara birlesmesi durumunda kiris alt donatlar,
aklga komsu olan kolon yznden itibaren, 50 den az olmamak zere, en az
TS-500'de verilen kenetlenme boyu
b
kadar uzatlacaktr. Kirislerdeki derinlik fark
gibi nedenlerle bu olanagn bulunmadg durumlarda kenetlenme, yukardaki (b)
paragrafna gre kirisin kolonun br yznde devam etmedigi durumlar iin
tanmlanan biimde yaplacaktr.

42

ekil 3.7

3.4.3.2 Boyuna donatlarn eklenmesine iliskin kosullar asagda verilmistir:
(a) 3.4.4.te tanmlanan kiris sarlma blgeleri, kolon-kiris birlesim blgeleri ve aklk
ortasnda alt donat blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulasma olaslg bulunan
kritik blgelerde bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dsnda bindirmeli eklerin
yaplabilecegi yerlerde, ek boyunca 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri
kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiris derinliginin 1/4n ve 100 mmyi
asmayacaktr. st montaj donatsnn aklk ortasndaki eklerinde zel deprem
etriyeleri kullanlmasna gerek yoktur.
(b) Mansonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine komsu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mmden daha az olmayacaktr.

3.4.4. Enine Donat Koullar

Kiris mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiris derinliginin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzaklg en ok 50 mm olacaktr. 3.4.5.3e gre daha elverissiz bir deger elde
edilmedike, etriye aralklar kiris yksekliginin 1/4n, en kk boyuna donat
apnn 8 katn ve 150 mmyi asmayacaktr (ekil 3.8). Sarlma blgesi dsnda,
TS-500de verilen minimum enine donat kosullarna uyulacaktr.

43






ekil 3.8

3.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.4.5.1 Kirislerde enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, V
e
, depremin
soldan saga veya sagdan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve elverissiz sonu
verecek sekilde, Denk.(3.9) ile bulunacaktr (ekil 3.9).

e dy pi pj n
= ( + ) / V V M M (3.9)
Kiris ularndaki moment kapasiteleri, daha kesin hesap yaplmadg durumlarda,
M
pi
1.4 M
ri
ve M
pj
1.4 M
rj
olarak alnabilir.

3.4.5.2 Denk.(3.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, V
e
, Denk.(3.10) ile verilen kosullar
saglayacaktr. Denk.(3.10)daki ikinci kosulun saglanamamas durumunda, kesit
boyutlar geregi kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.

e r
e w cd
0.22
V V
V b d f

(3.10)





ekil 3.9
s
k
50 mm
s
k
h
k
/ 4
s
k
8 ( = en kk boyuna donat ap)
s
k
150 mm


Kiri orta blgesi
(minimum enine donat
TS-500 e gre)
Kiri
sarlma
blgesi
= 2 h
k

Kiri
sarlma
blgesi
= 2 h
k

h
k

V
dyj
V
dyi
j i
M
pj
1.4 M
rj
M
pi
1.4 M
ri

(M
pi
+ M
pj
) /
n

n


44
3.4.5.3 Kiris enine donatsnn V
e
kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 3.4.4te tanmlanan kiris
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, sadece deprem yklerinden olusan
kesme kuvvetinin depremli durumdaki toplam kesme kuvvetinin yarsndan daha byk
olmas halinde, betonun kesme dayanmna katks

V
c
= 0 alnacaktr. Hibir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.

3.5. SNEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERNDE
KOLON - KR BRLEM BLGELER

3.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirislerin olusturdugu ereve sistemlerinde kolon-
kiris birlesimleri, asagda tanmlandg zere, iki snfa ayrlacaktr.
(a) Kirislerin kolona drt taraftan birlesmesi ve her bir kirisin genisliginin birlestigi
kolon genisliginin 3/4nden daha az olmamas durumunda, kolon-kiris birlesimi
kuatlm birleim olarak tanmlanacaktr.
(b) Yukardaki kosullar saglamayan tm birlesimler, kuatlmam birleim olarak
tanmlanacaktr.

3.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii

3.5.2.1 Gznne alnan deprem dogrultusunda kolon-kiris birlesim blgelerindeki
kesme kuvveti, Denk.(3.11) ile hesaplanacaktr (ekil 3.10).

e yk s1 s2 kol
= 1.25 ( ) V f A A V + (3.11)
Kirisin kolona sadece bir taraftan saplandg ve br tarafta devam etmedigi durumlar
iin A
s2
= 0 alnacaktr.

3.5.2.2 Herhangi bir birlesim blgesinde Denk.(3.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gznne alnan deprem dogrultusunda hibir zaman asagda verilen snrlar
asmayacaktr (ekil 3.10). Bu snrlarn aslmas durumunda, kolon ve/veya kiris kesit
boyutlar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kusatlms birlesimlerde:

V
e
0.60 b
j
h

f
cd
(3.12)
(b) Kusatlmams birlesimlerde: V
e
0.45 b
j
h

f
cd
(3.13)

3.5.2.3 Kolon-kiris birlesim blgesindeki minimum enine donat kosullar asagda
verilmistir (ekil 3.3):
(a) Kusatlms birlesimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az %40, birlesim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine
donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aralg 150 mmyi asmayacaktr.
(b) Kusatlmams birlesimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine
donat miktarnn en az %60, birlesim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu
durumda, enine donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aralg 100 mmyi
asmayacaktr.

45




ekil 3.10

3.6. SNEKLK DZEY YKSEK PERDELER

3.6.1. Enkesit Koullar

3.6.1.1 Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlgna oran en az yedi olan dsey tasyc
sistem elemanlardr. 3.6.1.2 ve 3.6.1.3te belirtilen zel durumlar dsnda, gvde
blgesindeki perde kalnlg kat yksekliginin 1/20sinden ve 200 mmden az
olmayacaktr. Bu perdelerde, u blgesindeki perde kalnlg snrlar 3.6.2.1de
verilmistir.

3.6.1.2 Tasyc sistemi sadece perdelerden olusan binalarda, Denk.(3.14) ile verilen
kosullarn her ikisinin de saglanmas durumunda perde kalnlg, binadaki en yksek
katn yksekliginin 1/20sinden ve 150 mmden az olmayacaktr.

g p
t g ctd
/ 0.002
/ 0.5
A A
V A f


(3.14)
Denk.(3.14), bodrum katlarnn evresinde ok rijit betonarme perdelerin bulundugu
binalarda zemin kat dzeyinde, diger binalarda ise temel st kotu dzeyinde
uygulanacaktr.

3.6.1.3 Kat yksekligi 6 mden daha byk olan ve kat yksekliginin en az 1/5ine
esit uzunluktaki elemanlarla yanal dogrultuda tutulan perdelerde, gvde blgesindeki
A
s1

A
s2

V
a

V
kol
= min (V
a
, V

)
(Bkz. 7.5.2.1)
V

1.25A
s2
f
yk

1.25A
s1
f
yk

C
1

C
2

b
w1
<

b
w2
olmas durumu iin

b
j
= 2 min (b
1
, b
2
)
b
j
(b
w1
+ h)

b
w1

b
b
w2

b
w3

b
w4

h
b
2

b
1

Deprem
dorultusu
Kuatlm birleim koullar

b
w1
ve b
w2
3/4 b
b
w3
ve b
w4
3/4 h
(Bkz. 7.5.1)

46
perde kalnlg, yanal dogrultuda tutuldugu noktalar arasndaki yatay uzunlugun en az
1/20sine esit olabilir. Ancak bu kalnlk 300 mmden az olamaz.

3.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii

3.6.2.1 H
w
/
w
>

2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda perde u blgeleri
olusturulacaktr (ekil 3.11). 3.6.1.2de tanmlanan binalar dsnda, perde u
blgelerindeki perde kalnlg kat yksekliginin 1/15inden ve 200 mmden az
olmayacaktr. Perde u blgelerinin, kat yksekliginin en az 1/5ine esit uzunluktaki
elemanlarla yanal dogrultuda tutuldugu durumlarda, u blgesindeki perde kalnlg,
yanal dogrultuda tutulan noktalar arasndaki yatay uzunlugun en az 1/20sine esit
olabilir. Ancak, bu kalnlk kat yksekliginin 1/20sinden veya 300 mmden az olamaz.
Perde u blgeleri, perde u blgesinin kendi kalnlg iinde olusturulabilecegi gibi,
perdeye birlesen diger bir perdenin iinde de dzenlenebilir.

3.6.2.2 Temel stnden veya perdenin plandaki uzunlugunun %20 den daha fazla
kldg seviyeden itibaren kritik perde ykseklii, 2
w
degerini asmamak zere,
Denk.(3.15)de verilen kosullarn elverissiz olann saglayacak biimde belirlenecektir.

cr w
cr w
/ 6
H
H H

(3.15)
Burada H
w
, temel stnden veya perdenin plandaki uzunlugunun %20den daha fazla
kldg seviyeden itibaren llen perde yksekligidir. Bodrum katlarnda rijitligi
st katlara oranla ok byk olan betonarme evre perdelerinin bulundugu ve bodrum
kat dsemelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alstg binalarda, H
w
ve H
cr
byklkleri zemin kat dsemesinden itibaren yukarya dogru gznne alnacaktr. Bu
tr binalarda kritik perde yksekligi, en az zemin katn altndaki ilk bodrum katnn
yksekligi boyunca asagya dogru ayrca uzatlacaktr.

3.6.2.3 Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii
boyunca u blgelerinin her birinin plandaki uzunlugu, perdenin plandaki toplam
uzunlugunun %20sinden ve perde kalnlgnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik
perde yksekliginin stnde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her
birinin plandaki uzunlugu, perdenin plandaki toplam uzunlugunun %10undan ve perde
kalnlgndan az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.2.4 Perde u blgelerinin, perdeye birlesen diger bir perdenin veya perdenin
ucunda genisletilmis bir kesitin iinde dzenlenmesi durumunda; her bir perde u
blgesinin enkesit alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 3.6.2.3te tanmlanan
alana esit olacaktr.

3.6.3. Gvde Donats Koullar

3.6.3.1 Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, dsey ve
yatay donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt
enkesit alannn 0.0025inden az olmayacaktr. H
w
/
w
2.0 olmas durumunda perde
gvdesi, perdenin tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve
enine donat aralg 250 mmden fazla olmayacaktr (ekil 3.11).

47
3.6.3.2 3.6.1.2de Denk.(3.14) ile verilen kosullarn her ikisinin de saglandg
binalarda, dsey ve yatay toplam gvde donats oranlarnn herbiri 0.0015e
indirilebilir. Ancak bu durumda donat aralg 300 mmyi gemeyecektir.

3.6.3.3 U blgeleri dsnda, perde gvdelerinin her iki yzndeki donat aglar, beher
metrekare perde yznde en az 4 adet zel deprem irozu ile karslkl olarak
baglanacaktr. Ancak 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca, u
blgeleri dsndaki beher metrekare perde yznde en az 10 adet zel deprem irozu
kullanlacaktr. irozlarn ap, en az yatay donatnn ap kadar olacaktr.

3.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi

Perdelerin yatay gvde donatlar, 3.6.4.1de veya 3.6.4.2de belirtildigi sekilde
dzenlenebilir (ekil 3.11). Bu sekilde dzenlenen yatay gvde donatlar, kritik perde
ykseklii boyunca 3.6.5.2ye gre perde u blgelerine konulacak sarg donatsnn
belirlenmesinde hesaba katlabilir.

3.6.4.1 Yatay gvde donatlar etriyelerle sarl perde u blgesinin sonunda 90 derece
kvrlarak kars yzde ksedeki dsey donatya 135 derecelik kanca ile baglanacaktr.

3.6.4.2 Yatay gvde donatlarnn perde ucunda 90 derece kvrm yaplmakszn
bitirilmesi durumunda, perdenin her iki ucuna gvde donats ile ayn apta olan
biiminde yatay donatlar yerlestirilecektir. Bu donatlar, perde u blgesinin i
snrndan itibaren perde gvdesine dogru en az kenetlenme boyu kadar uzatlacaklardr.

3.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar

3.6.5.1 Perde u blgelerinin her birinde, dsey donat toplam alannn perde brt
enkesit alanna oran 0.001den az olmayacaktr. Ancak, 3.6.2.2de tanmlanan kritik
perde ykseklii boyunca bu oran 0.002ye karlacaktr. Perde u blgelerinin her
birinde dsey donat miktar 414ten az olmayacaktr (ekil 3.11).

3.6.5.2 Perde u blgelerindeki dsey donatlar, asagdaki kurallara uyularak,
kolonlarda oldugu gibi etriyeler ve/veya irozlardan olusan enine donatlarla
sarlacaktr.
(a) U blgelerinde kullanlacak enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye ve iroz apnn 20
katndan fazla olmayacaktr.
(b) 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerine,
kolonlarn sarlma blgeleri iin 3.3.4.1de Denk.(3.1)in ikinci kosulu ile belirlenen
enine donatnn en az 2/3 konulacaktr. Dsey dogrultuda etriye ve/veya iroz aralg
perde kalnlgnn yarsndan ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az
olmayacaktr (ekil 3.11). Bu donatlar, temelin iinde de en az perde kalnlgnn iki
kat kadar bir ykseklik boyunca devam ettirilecektir.
(c) Kritik perde yksekliginin dsnda kalan perde u blgelerinde dsey dogrultudaki
etriye ve/veya iroz aralg, perde duvar kalnlgndan ve 200 mmden daha fazla
olmayacaktr (ekil 3.11). Ancak, perde u blgelerindeki enine donatnn ap ve
aralg, hibir zaman perde gvdesindeki yatay donatdan az olmayacaktr.

48
ekil 3.11

3.6.6. Tasarm Eilme Momentleri

3.6.6.1 H
w
/
w
> 2.0 kosulunu saglayan perdelerde tasarma esas egilme momentleri,
3.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde yksekligi boyunca sabit bir deger olarak, perde
tabannda Blm 2ye gre hesaplanan egilme momentine esit alnacaktr. Kritik perde
yksekliginin sona erdigi kesidin stnde ise, Blm 2ye gre perdenin tabannda ve
tepesinde hesaplanan momentleri birlestiren dogruya paralel olan dogrusal moment
diyagram uygulanacaktr (ekil 3.12). evresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu
binalarda sabit perde momenti, 3.6.2.2de tanmlanan kritik perde yksekligi boyunca
gznne alnacaktr.

49





ekil 3.12

3.6.6.2 H
w
/
w
> 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tasma gc
momentlerinin, perdenin gl dogrultusunda kolonlar iin Denk.(3.3) ile verilen
kosulu saglamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar
arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.

3.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii

3.6.7.1 Perde veya perde paralarndaki enine donatnn hesabnda V
d
kesme
kuvvetinin 1.5 kat esas alnacaktr.

3.6.7.2 Perde kesitlerinin kesme dayanm V
r
, Denk.(3.16) ile hesaplanacaktr.

r ch ctd sh ywd
= (0.65 + ) V A f f (3.16)
V
d
kesme kuvveti asagda tanmlanan kosullar saglayacaktr:

d r
d ch cd
0.22
V V
V A f

(3.17)
Aksi durumda, perde enine donats ve/veya perde kesit boyutlar bu kosullar saglanmak
zere arttrlacaktr.

3.6.7.3 Temele baglant dzeyinde ve st katlarda yaplacak yatay insaat derzlerindeki
dsey donat, o kesitte aktarlan kesme kuvveti gznne alnarak, TS-500de
tanmlanan kesme srtnmesi yntemi ile kontrol edilecektir.

3.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar

3.6.8.1 Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve kosullar, bag kirisli perdeleri
olusturan perde paralarnn her biri iin de geerlidir.
Hesap
eilme
momenti
Tasarm
eilme
momenti
Perdeli - ereveli sistem Perdeli sistem
H
w
H
w

H
cr
H
cr

Hesap
eilme
momenti
Tasarm
eilme
momenti

50
3.6.8.2 Gznne alnan deprem dogrultusunda, herhangi bir bag kirisli perde
sistemini olusturan perde paralarnda deprem yklerinden olusan taban momentlerinin
toplam, bag kirisli perde sisteminde deprem yklerinden olusan toplam devrilme
momentinin 2/3nden fazla olmayacaktr (ekil 3.13). Bu kosulun saglanamamas
durumunda, bag kirisli perdeyi olusturan perde paralarnn her biri bosluksuz perde
olarak saylacak ve Blm 2, Tablo 2.5ten alnan R katsays degistirilecektir.








ekil 3.13

3.6.8.3 Bag kirisli perdeyi olusturan perde paralarnn dsey donat hesabnda, dsey
ykler ve depremin ortak etkisinde ekmeye alsan perde parasndaki egilme
momentinin en fazla %30unun, basnca alsan perde parasna aktarlmasna (yeniden
dalm) izin verilebilir.

3.6.8.4 Bag kirislerinin kesme donatsna iliskin kurallar asagda verilmistir:
(a) Asagdaki kosullarn herhangi birinin saglanmas durumunda, bag kirislerinin kesme
donats hesab 3.4.5e gre yaplacaktr.

n k
d w ctd
3
1.5
h
V b d f
>

(3.18)
(b) Denk.(3.18) ile verilen kosullarn her ikisinin de saglanamamas durumunda, bag
kirisine konulacak zel kesme donats, geerliligi deneylerle kantlanms yntemlerle
T
H
i

T
M
b
M
a

F
wi

F
wi
: i inci katta ba kirili
perde sistemine etkiyen
deprem yk
(M
a
+ M
b
) 2/3 F
wi
H
i


51
belirlenecek veya bag kirisindeki kesme kuvvetini ve onun olusturdugu egilme
momentini karslamak zere apraz donatlar kullanlacaktr (ekil 3.14). Her bir apraz
donat demetindeki toplam donat alan Denk.(3.19) ile belirlenecektir.

sd d yd
= / (2 sin ) A V f (3.19)
apraz donat demetlerinde en az drt adet donat bulunacak ve bu donatlar perde
paralarnn iine dogru en az 1.5
b
kadar uzatlacaktr. Donat demetleri zel deprem
etriyeleri ile sarlacak ve kullanlacak etriyelerin ap 8 mmden, aralg ise apraz
donat apnn 8 katndan ve 100 mmden daha fazla olmayacaktr. apraz donatlara
ek olarak, bag kirisine TS-500de ngrlen minimum miktarda etriye ve yatay donat
konulacaktr (ekil 3.14).




ekil 3.14


3.7. SNEKLK DZEY NORMAL KOLONLAR

3.7.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.1de
belirtilen kosullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.2de belirtilen
kosullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
3.3.3te belirtilen kosullar sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
3.7.4.1de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.

52
3.7.4. Enine Donat Koullar

Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya iliskin kosullar, kolon sarlma
blgeleri iin 3.7.4.1de ve kolon orta blgesi iin 3.7.4.2de verilmistir. Tm kolon
blgelerinde, 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar
kullanlacaktr.

3.7.4.1 Kolon sarlma blgelerinin her birinin uzunlugu iin 3.3.4.1de verilen tanm,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Sneklik dzeyi normal olan kolonlarda sarlma blgesindeki enine donat aralg, en
kk enkesit boyutunun 1/3 nden, en kk boyuna donat apnn 8 katndan ve
150 mmden daha fazla olmayacaktr.

3.7.4.2 Kolon orta blgesine iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
3.3.4.2de verilen tanm ve minimum enine donat kosullar ile 3.3.4.3te verilen
kosullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir. Kolon orta
blgesindeki enine donat, 3.7.5.3e gre belirlenecektir.

3.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii

3.7.5.1 Sneklik dzeyi normal kolonlarda, dsey ykler ve Blm 2de belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, V
d
, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.

3.7.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna iliskin olarak sneklik dzeyi yksek
kolonlar iin Denk.(3.7)de verilen kosul, V
e
yerine V
d
alnmak zere, sneklik dzeyi
normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.7.5.3 Kolon enine donatsnn 3.7.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre
hesabnda betonun kesme dayanmna katks, V
c
, dsey ykler ile birlikte deprem
yklerine gre hesaplanan en kk N
d
eksenel kuvveti gznne alnarak TS-500e
gre belirlenecektir.

3.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar

Ksa kolonlara iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 3.3.8de belirtilen
kosullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.

3.8. SNEKLK DZEY NORMAL KRLER

3.8.1. Enkesit Koullar

Enkesit boyutlarna iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kirisler iin 3.4.1.1de
belirtilen kosullar, sneklik dzeyi normal olan kirisler iin de geerlidir.

3.8.2. Boyuna Donat Koullar

Boyuna donatya iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kirisler iin 3.4.2de belirtilen
kosullar, sneklik dzeyi normal olan kirisler iin de geerlidir.

53
3.8.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatnn dzenlenmesine iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kirisler iin
3.4.3te belirtilen kosullar, sneklik dzeyi normal olan kirisler iin de geerlidir.

3.8.4. Enine Donat Koullar

Kiris mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiris derinliginin iki kat kadar uzunluktaki
blge, sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 3.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzaklg en ok 50 mm olacaktr. 3.8.5e gre daha elverissiz bir deger elde
edilmedike, etriye aralklar kiris yksekliginin 1/3n, en kk boyuna donat
apnn 10 katn ve 200 mmyi asmayacaktr. Sarlma blgesi dsnda, TS-500de
verilen enine donat kosullarna uyulacaktr.

3.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii

3.8.5.1 Sneklik dzeyi normal kirislerde, dsey ykler ve Blm 2de belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, V
d
, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.

3.8.5.2 Kesme kuvvetinin st snrna iliskin olarak sneklik dzeyi yksek kirisler
iin Denk.(3.10)da verilen kosul, V
e
yerine V
d
alnmak zere, sneklik dzeyi normal
olan kirisler iin de geerlidir.

3.8.5.3 Kiris enine donatsnn 3.8.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, V
c
, TS-500e gre belirlenecektir. Hibir durumda
pliyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.

3.9. SNEKLK DZEY NORMAL EREVE SSTEMLERINDE
KOLON - KR BRLEM BLGELER

Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirislerin olusturdugu ereve sistemlerinin kolon-
kiris birlesimleri ilgili olarak 3.5de verilen kural ve kosullar, 3.5.2.1 ve 3.5.2.2 hari
olmak zere, sneklik dzeyi normal olan sistemlerin kolon-kiris birlesimleri iin de
geerlidir.

3.10. SNEKLK DZEY NORMAL PERDELER

Sneklik dzeyi normal perdeler, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden olusan i
kuvvetlere gre boyutlandrlarak donatlacaktr. Sneklik dzeyi yksek perdeler iin
3.6.6, 3.6.8.2 ve 3.6.8.3de verilen kural ve kosullar ile kritik perde yksekligine iliskin
olarak verilen tanm ve kosullar hari olmak zere, 3.6da verilen diger tm kural ve
kosullar, sneklik dzeyi normal olan perdeler iin de geerlidir.

3.11. DEMELER

3.11.1 Dsemeler, katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerinin dsey tasyc sistem
elemanlarna gvenle dagtlmasn saglayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.

54
3.11.2 Btn deprem blgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dkme veya
prefabrike disli dsemeli sistemlerde plak kalnlg 50 mmden az olmayacaktr. Ancak,
dsey yklerden olusan kesme kuvvetleri ile birlikte plak dzlemindeki deprem
kuvvetlerinin gvenle aktarlmasn saglamak zere, dislerle plak arasnda kesme kuvveti
balantlarnn yaplmas ve bu baglantlarn yeterli oldugunun hesapla gsterilmesi
zorunludur. Diger dseme plaklarnn kalnlklar iin TS-500de verilen kosullar
geerlidir.

3.11.3 Btn dseme sistemlerinin kesme dayanmlarna iliskin olarak, 3.6.7de
sneklik dzeyi yksek perdelerin kesme dayanmlar iin verilen kosullara, 3.6.7.1
hari olmak zere, aynen uyulacaktr.

3.12. PREFABRKE BNALARA LKN ZEL KOULLAR

Fabrika kosullarnda retilen tasyc sistem elemanlarnn santiyede birlestirilmesi ile
olusturulan prefabrike binalarda, bu Ynetmelikte verilen diger kosullar ile birlikte
asagdaki zel kosullara da uyulacaktr.

3.12.1. Mafsall Balantlar

Kaynakl olarak yaplan mafsall baglantlar, Blm 2ye gre depremden olusacak
baglant kuvvetlerinin en az 2 katn, diger mafsall baglantlar ise en az 1.5 katn
tasyacak yeterli dayanma sahip olacaklardr.

3.12.2. Moment Aktarabilen ereveler

3.12.2.1 Prefabrike bina erevelerinde moment aktarabilen tm baglantlarn deprem
etkisi ile olusan tersinir ve yinelenir ykler altnda monolitik davransa benzer dayanm
ve sneklige sahip olduklar, literatrden kaynak verilerek analitik yntemlerle veya
deneylerle kantlanms olacaktr.

3.12.2.2 Baglantlar, baglanan elemanlarn tasma gleri dzeyinde olusacak
momentleri, kesme kuvvetlerini ve eksenel kuvvetleri, dayanm ve sneklikte herhangi
bir azalma olmakszn aktarabilecek dayanma sahip olacaktr. Kaynakl baglantlarda
Blm 2ye gre depremden tr baglantya etkiyen i kuvvetlerin en az 2 kat, diger
tr baglantlarda ise en az 1.5 kat gznne alnacaktr.

3.12.2.3 Baglantlar, baglanan elemanlarda plastik mafsal olusma olaslg yksek
olan yerlerden olabildigince uzakta dzenlenmelidir.

3.12.3. ngerilmeli Elemanlar le lgili Koullar

Dseme elemanlar ve kolonlara mafsall olarak baglanan kiris tr elemanlar dsnda,
deprem blgelerinde kullanlacak prefabrike yap elemanlarnda tam ngerilme
uygulanmasna izin verilmez. Snrl ngerilme uygulamas, ngerme eligine ek olarak,
elemanlarda yeterli snekligi saglayabilecek dzeyde ngerilmesiz donat kullanlmas
veya ngerme eliginin dsk bir ekme kuvvetiyle gerilmesi suretiyle saglanabilir.
Deprem etkileri altnda ngerme eliginin gerilmesi, elastik snrn malzeme gvenlik
katsaysna blnmesi ile hesaplanan degeri asmayacaktr.

55
3.13. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMLERNE LKN
KURALLAR

3.13.1. Genel Kurallar

3.13.1.1 Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat eligi kalitesi, btn izim
paftalarnda belirtilecektir.

3.13.1.2 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays,
Tablo 6.2ye gre seilen Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5e gre belirlenen Tayc
Sistem Davran Katsays, btn kalp plan paftalarnda belirtilecektir.

3.13.1.3 3.2.8de tanmlanan zel deprem etriyelerine ve zel deprem irozlarna ait
kanca kvrm detaylar (ekil 3.1) kolon, perde ve kiris detay paftalarnn her birinde
gsterilecektir.

3.13.2. Kolon ve Perde Detaylar

3.13.2.1 Kolon yerlesim planlarnda, dsey donatlarn enkesit iindeki konum, ap ve
saylar ayrntl olarak gsterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiris dgm noktasnda,
alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona baglanan tm kirislerin boyuna
donatlarn planda gsteren yatay kesitler alnacak, bylece kolon ve kiris donatlarnn
birlesim blgesinde betonun uygun olarak yerlestirmesine engel olmayacak biimde
dzenlendigi gsterilecektir. Temelden kan kolon ve perde filiz donatlar, bunlarla
iliskili enine donatnn say, ap ve aralklar ile almlar izim zerinde
gsterilecektir.

3.13.2.2 Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin boyuna
kesitler alnarak donatlarn dsey almlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit;
donat ek blgelerini, bindirme boylarn, kolonun st ucundaki kolon-kiris birlesim
blgesini de ierecektir. Bu baglamda, binadaki tm kolon-kiris birlesim blgeleri iin
geerli standart detaylarla yetinilmesi kabul edilmeyecektir.

3.13.2.3 Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar,
bu blgelere, kolon orta blgesine ve stteki kolon-kiris birlesim blgesine konulan
enine donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde
gsterilecektir.

3.13.2.4 Perde yerlesim planlarnda dsey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u
blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin
boyuna kesitler alnarak donatlarn dsey almlar yaplacaktr. Perde boyuna
kesidinde kritik perde yksekligi ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve
diger perde kesimlerinde kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar
izim zerinde gsterilecektir.

3.13.3. Kiri Detaylar

Kiris detay izimlerinde, her bir kiris iin ayr ayr olmak zere, kiris mesnetlerindeki
sarlma blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiris orta blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde gsterilecektir.

56
BLM 4 ELK BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI

4.0. SMGELER

Bu blmde asagdaki simgelerin kullanldg boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm], alar radyan [rad] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] =
[N/mm
2
] birimindedir.

A = Enkesit alan
A
k
= Kesme alan
A
net
= Net enkesit alan
b = Genislik
b
cf
= Kolon kesitinin baslk genisligi
b
bf
= Kiris kesitinin baslk genisligi
D = Dairesel halka kesitlerde ds ap
D
a
= Akma gerilmesi arttrma katsays
d
b
= Kiris enkesit yksekligi
d
c
= Kolon enkesit yksekligi
E = Deprem yk simgesi
E
s
= Yap eligi elastisite modl
e = Bag kirisi boyu
G = Sabit yk simgesi
H
ort
= Dgm noktasnn stndeki ve altndaki kat yksekliklerinin ortalamas
h = Gvde levhas yksekligi
h
i
= Binann iinci katnn kat yksekligi

b
= Kirisin yanal dogrultuda mesnetlendigi noktalar arasndaki uzaklk

n
= Kiris ularndaki olas plastik mafsal noktalar arasndaki uzaklk
M
d
= Dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan egilme
momenti
M
p
= Egilme momenti kapasitesi
M
pa
= Kolonun alt ucunda hesaplanan moment kapasitesi
M
pi
= Kirisin sol ucu ide hesaplanan pozitif veya negatif moment kapasitesi
M
pj
= Kirisin sag ucu jde hesaplanan negatif veya pozitif moment kapasitesi
M
pn
= Indirgenmis moment kapasitesi
M
p
= Kolonun st ucunda hesaplanan moment kapasitesi
M
vi
= Kirisin sol ucu i deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek egilme momenti
M
vj
= Kirisin sag ucu j deki olas plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay
kolon yznde meydana gelen ek egilme momenti
N
bp
= Eksenel basn kapasitesi
N
p
= Eksenel ekme kapasitesi
N
d
= Dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan eksenel
kuvvet
Q = Hareketli yk simgesi
R = Tasyc sistem davrans katsays
r
y
= Kiris baslgnn ve gvdenin 1/5 inin yanal dogrultudaki atalet yarap
t = Kalnlk
t
bf
= Kiris kesitinin baslk kalnlg
t
cf
= Kolon kesitinin baslk kalnlg
t
min
= Kayma blgesindeki en kk levha kalnlg

57
t
p
= Takviye levhalar dahil olmak zere, kayma blgesindeki toplam levha
kalnlg
t
t
= Takviye levhas kalnlg
t
w
= Gvde kalnlg
u = Kayma blgesi evresinin uzunlugu
V
d
= Dsey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme
kuvveti
V
dy
= Kirisin kolona birlesen yznde dsey yklerden meydana gelen basit kiris
kesme kuvveti
V
e
= Kolon-kiris birlesim blgesinin gerekli kesme dayanm
V
ke
= Kayma blgesinin gerekli kesme dayanm
V
ik
= ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katndaki tm kolonlarda, gznne alnan deprem dogrultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
is
= ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katnda Denk.4.3n hem alttaki hem de stteki dgm noktalarnda
saglandg kolonlarda, gznne alnan deprem dogrultusunda Blm 2ye
gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
V
p
= Kesme kuvveti kapasitesi
V
pn
= Indirgenmis kesme kuvveti kapasitesi
W
p
= Plastik mukavemet momenti

i
= Herhangi bir iinci katta hesaplanan V
is
/ V
ik
oran

i
= Binann iinci katndaki greli kat telemesi

p
= Bag kirisi dnme as

o
= Bytme katsays

a
= Yap eliginin akma gerilmesi

bem
= Elemann narinligine bagl olarak, TS-648e gre hesaplanan basn emniyet
gerilmesi

em
= Emniyet gerilmesi
p
0 = Greli kat telemesi as

4.1. KAPSAM

4.1.1 Deprem blgelerinde yaplacak tm elik binalarn tasyc sistem elemanlarnn
boyutlandrlmas ve birlesimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara
uyularak yaplacaktr.

4.1.2 Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tasyc sistemleri;
sadece elik erevelerden, sadece merkezi veya dsmerkez elik aprazl perdelerden
veya erevelerin, elik aprazl perdeler ya da betonarme perdelerle birlesiminden
olusabilir. Betonarme dsemelerin elik kirisler ile kompozit olarak alstg elik
tasyc sistemler de bu blmn kapsam iindedir.

4.1.3 elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 6da verilmistir.






58
4.2. GENEL KURALLAR

4.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas

Depreme kars davranslar bakmndan, elik binalarn yatay yk tasyc sistemleri,
4.2.1.1 ve 4.2.1.2de tanmlanan iki snfa ayrlmstr. Bu iki snfa giren sistemlerin
karma olarak kullanlmasna iliskin zel durum ve kosullar, 2.5.4te ve asagda
4.2.1.3 ile 4.2.1.4te verilmistir. Tasyc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas
durumunda 3.6 veya 3.10da verilen kurallar uygulanacaktr.

4.2.1.1 Asagda belirtilen elik tasyc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmstr:
(a) 4.3te belirtilen kosullar saglayan ereve tr tasyc sistemler.
(b) 4.6da belirtilen kosullar saglayan merkezi aprazl elik perdelerden veya 4.8de
belirtilen kosullar saglayan dsmerkez aprazl elik perdelerden meydana gelen yatay
yk tasyc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birlesiminden olusan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.

4.2.1.2 Asagda belirtilen elik tasyc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal Sistemler
olarak tanmlanmstr:
(a) 4.4de belirtilen kosullar saglayan ereve tr tasyc sistemler.
(b) 4.7de belirtilen kosullar saglayan merkezi aprazl elik perdelerden meydana
gelen yatay yk tasyc sistemler.
(c) (a) ve (b) paragraflarnda belirtilen iki tr sistemin birlesiminden olusan aprazl
elik perdeli-ereveli sistemler.

4.2.1.3 Yukarda belirtilen yatay yk tasyc sistemlerin her iki yatay deprem
dogrultusunda birbirinden farkl olmas durumunda uygulanacak R katsaylarna iliskin
kosullar 2.5.1.2 ve 2.5.1.3de, herhangi bir dogrultuda karma olarak kullanlmas
durumunda uygulanacak R katsaylarna iliskin kosullar ise 2.5.4te verilmistir.

4.2.1.4 Dsey dogrultuda en ok iki farkl yatay yk tasyc sistem ieren elik veya
betonarme-elik karma binalara ve bunlara uygulanacak R katsaylarna iliskin kosullar
2.5.5.2de verilmistir.

4.2.2. lgili Standartlar

Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tasyc sistemlerin tasarm; bu Ynetmelikte
Blm 2de verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498de ngrlen diger
ykler, emniyet gerilmeleri yntemine iliskin olarak TS-648de verilen kurallara gre
yaplacaktr. Ilgili standartlarda verilen kurallarn farkl oldugu zel durumlarda, bu
blmdeki kurallar esas alnacaktr.

Birlesim elemanlar ile ilgili olarak, bu blmde verilen kurallarn dsnda kalan diger
hususlar iin TS-648 ve TS-3357deki kurallara uyulacaktr.



59
4.2.3. Malzeme Koullar ve Emniyet Gerilmeleri

4.2.3.1 Bu Ynetmelik kapsamnda, TS-648de veya uluslararas dzeyde kabul
grms diger standartlarda tanmlanan ve kaynaklanabilme zelligine sahip olan tm
yap elikleri kullanlabilir. Baslklarnn et kalnlg en az 40 mm olan hadde
profillerinde, kalnlg en az 50 mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen yapma
profillerde, minimum Charpy-V-Notch (CVN) dayanm (entik Dayanm) degeri
21Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.

4.2.3.2 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarn birlesim ve eklerinde kullanlacak
bulonlar ISO 8.8, 10.9 veya daha yksek kalitede olacaktr. Bu bulonlar, moment
aktaran birlesimlerde kendilerine uygulanabilecek ngerme kuvvetinin tm ile, diger
birlesimlerde ise en az yars ile ngerilecektir. Deprem ykleri etkisinde olmayan
elemanlarn birlesim ve eklerinde ISO 4.6 ve 5.6 kalitesinde bulonlar kullanlabilir.

4.2.3.3 Kaynakl birlesimlerde elik malzemesine ve kaynaklama yntemine uygun
elektrod kullanlacak ve elektrodun akma dayanm birlestirilen malzemelerin akma
dayanmndan daha az olmayacaktr. Moment aktaran erevelerin kaynakl kolon-kiris
birlesimlerinde tam penetrasyonlu kt kaynak veya kse kaynag dikisleri
kullanlacaktr. Bu kaynaklarda kullanlan elektrodun minimum Charpy-V-Notch
(CVN) dayanm (entik Dayanm) -29Cde 27 Nm (27 J) olacaktr.

4.2.3.4 Deprem ykleri etkisindeki elemanlarda, ayn birlesim noktasnda, kaynakl ve
bulonlu birlesimler birarada kullanlamaz.

4.2.3.5 Emniyet Gerilmeleri Yntemine gre yaplan kesit hesaplarnda, birlesim ve
ekler dsnda, emniyet gerilmeleri iin TS-648deki EIY ykleme durumunda izin
verilen %15 arttrm, deprem durumunda en fazla %33e karlabilir. Birlesim ve
eklerin tasarm ise, bu blmn ilgili maddelerinde belirtildigi sekilde, emniyet
gerilmeleri esasna gre ve/veya eleman kapasitelerine ya da arttrlms deprem
etkilerine gre yaplacaktr.

4.2.3.6 Bu blmn 4.3.2.1, 4.3.4.1, 4.8.6 ve 4.9.1 maddelerinde ngrldg sekilde,
elik yap elemanlarnn ve birlesim detaylarnn gerekli kapasitelerinin hesabnda,
a

akma gerilmesi yerine D
a

a
arttrlms akma gerilmesi degerleri kullanlacaktr.
Arttrlms akma gerilmesinin hesabnda uygulanacak D
a
katsaylar, yap eliginin
snfna ve eleman trne bagl olarak, Tablo 4.1 de verilmistir.

TABLO 4.1 D
a
ARTTIRMA KATSAYILARI
Yap elii Snf ve Eleman Tr
D
a
Fe 37 eliginden imal edilen hadde profilleri 1.2
Diger yap eliklerinden imal edilen hadde profilleri 1.1
Tm yap eliklerinden imal edilen levhalar 1.1

4.2.4. Arttrlm Deprem Etkileri

Bu blmn 4.3.1.2, 4.3.5.3, 4.4.2.1, 4.4.2.3, 4.6.3.1, 4.6.5.2, 4.7.2.1, 4.8.6.4 ve 4.9.1
maddelerinde gerekli grlen yerlerde, elik yap elemanlarnn ve birlesim detaylarnn

60
tasarmnda, asagda verilen arttrlms deprem etkileri gznne alnacaktr. Arttrlms
deprem etkilerini veren yklemeler
1.0 G + 1.0 Q
o
E (4.1a)
veya daha elverissiz sonu vermesi halinde

0
0 9 . G E (4.1b)
seklinde tanmlanmstr. Blm 2ye gre hesaplanan deprem yklerinden olusan i
kuvvetlere uygulanacak
o
Bytme Katsaysnn degerleri, elik tasyc sistemlerin
trlerine bagl olarak, Tablo 4.2de verilmistir.

TABLO 4.2 BYTME KATSAYILARI
Tayc Sistem Tr
o

Sneklik dzeyi yksek ereveler 2.5
Sneklik dzeyi normal ereveler 2.0
Merkezi elik aprazl perdeler (sneklik dzeyi yksek veya normal) 2.0
Dsmerkez elik aprazl perdeler 2.5

4.2.5. Kuvvet Kapasiteleri ve Gerilme Snr Deerleri

Gerekli durumlarda kullanlmak zere, yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri ve
birlesim elemanlarnn gerilme snr degerleri asagda tanmlanmstr.

Yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri:

Egilme momenti kapasitesi :
p p a
M W = (4.2a)
Kesme kuvveti kapasitesi :
p a k
0 60 V A = . (4.2b)
Eksenel basn kapasitesi :
bp bem
1 7 . N A = (4.2c)
Eksenel ekme kapasitesi :
p a net
N A = (4.2d)

Birlesim elemanlarnn gerilme snr degerleri:

Tam penetrasyonlu kaynak :
a

Ksmi penetrasyonlu kt kaynak
veya kse kaynag : 1.7
em

Bulonlu birlesimler : 1.7
em


Burada,
em
ilgili birlesim elemanna ait emniyet gerilmelerini (normal gerilme, kayma
ve ezilme gerilmeleri) gstermektedir.

4.3. SNEKLK DZEY YKSEK EREVELER

Sneklik dzeyi yksek erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar asagda
verilmistir.



61
4.3.1. Enkesit Koullar

4.3.1.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kiris ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarna iliskin kosullar Tablo 4.3te
verilmistir.

4.3.1.2 Kolonlar, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden olusan eksenel kuvvet ve
egilme momentleri altnda gerekli gerilme kontrollarn saglamalar yannda, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)ye gre arttrlms
ykleme durumlarndan olusan eksenel basn ve ekme kuvvetleri altnda da (egilme
momentleri gznne alnmakszn) yeterli dayanm kapasitesine sahip olacaktr. Kolon
enkesitlerinin eksenel basn ve ekme kapasiteleri Denk.(4.2c) ve Denk.(4.2d) ile
hesaplanacaktr.

4.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu

4.3.2.1 ereve tr sistemlerde veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde,
gznne alnan deprem dogrultusunda her bir kolon - kiris dgm noktasna birlesen
kolonlarn egilme momenti kapasitelerinin toplam, o dgm noktasna birlesen
kirislerin kolon yzndeki egilme momenti kapasiteleri toplamnn 1.1D
a
katndan daha
byk olacaktr (ekil 4.1).

pa p a pi vi pj vj
( ) 1 1 ( ) M M D M M M M + + + + . (4.3)
Bu denklemdeki M
vi
ve M
vj
terimleri, zayflatlms kiris enkesitleri kullanlmas veya
kiris ularnda guseler olusturulmas halinde, kiris ularndaki olas plastik
mafsallardaki kesme kuvvetlerinden dolay, kolon yznde meydana gelen ek egilme
momentlerini gstermektedir. Plastik momentlerin kirislerin kolon yzndeki
kesitlerinde olusmas halinde, bu terimler sfr degerini almaktadr.







ekil 4.1





M
pa

M
pi

M
pi

M
pj

M
pj

M
p

Deprem
yn
Deprem
yn
M
pa

M
p


62
TABLO 4.3 ENKEST KOULLARI

Snr Deerler
Eleman Tanm
Narinlik
Oranlar
Sneklik Dzeyi
Yksek Sistem
Sneklik Dzeyi
Normal Sistem
Egilme etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
b/t

s a
0.3 E
s a
0.4 E
Egilme etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
h/t
w s a
3.2 E
s a
4.0 E
Basn etkisindeki
T Kesitleri
L Kesitleri
h/t
w


s a
0.3 E
s a
0.4 E
d a
N A _ 0.10 iin
d
s a
a
3.2 1 1.7
N
E
A

| |

|
|
\ .


d a
N A _ 0.10 iin
d
s a
a
4.0 1 1.7
N
E
A

| |

|
|
\ .

Egilme ve eksenel
basn etkisindeki
I Kesitleri
U Kesitleri
h/t
w

d a
N A > 0.10 iin
d
s a
a
1.33 2.1
N
E
A

| |

|
|
\ .

d a
N A > 0.10 iin
d
s a
a
1.66 2.1
N
E
A

| |

|
|
\ .

Egilme veya eksenel
basn etkisindeki
dairesel halka
kesitler (borular)
D/t
s
a
0.05
E

s
a
0.07
E

Egilme veya eksenel
basn etkisindeki
dikdrtgen kutu
kesitler
b/t
veya
h/t
w

s a
0.7 E
s a
1.1 E

Tanmlar
b : I kesitlerinde yarm baslk genisligi
U kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde baslk genisligi
h : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde yksekligi
L kesitlerinde byk kenar uzunlugu
D : dairesel halka kesitlerde (borularda) ds ap
t : I , U , T kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde baslk kalnlg
halka kesitlerde (borularda) kalnlk
t
w
: I , U , T, L kesitleri ve dikdrtgen kutu kesitlerde gvde kalnlg


63
4.3.2.2 Denk.(4.3), depremin her iki yn iin elverissiz sonu verecek sekilde ayr
ayr uygulanacaktr. Kolon egilme momenti kapasitelerinin hesabnda, depremin yn
ile uyumlu olarak bu moment kapasitelerini en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri
gznne alnacaktr.

4.3.2.3 Tek katl binalarda ve ok katl binalarn kolonlar st kata devam etmeyen
dgm noktalarnda Denk.(4.3)n saglanp saglanmadgna baklmayacaktr.

4.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu

4.3.3.1 Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birlesiminden olusan tasyc
sistemlerde, gznne alnan deprem dogrultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
Denk.(4.4)n saglanmas kosulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz dgm
noktalarnda Denk.(4.3)n saglanamams olmasna izin verilebilir.

i is ik
0 70 / . V V = (4.4)

4.3.3.2 Denk.(4.4)n saglanmas durumunda, 0.70 <
i
< 1.00 aralgnda,
Denk.(4.3)n hem alttaki, hem de stteki dgm noktalarnda saglandg kolonlara
etkiyen egilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/
i
) oran ile arplarak arttrlacaktr.
Denk.(4.3) saglamayan kolonlar, kesitlerinde olusan dsey yk ve deprem etkileri
altnda hesaplanacaktr.

4.3.3.3 Herhangi bir katta Denk.(4.4)n saglanamamas durumunda, sadece
erevelerden veya perde ve erevelerin birlesiminden olusan tasyc sistemlerdeki
tm ereveler Sneklik Dzeyi Normal ereve olarak gznne alnacak ve
Tablo 2.5e gre tasyc sistem davrans katsays degistirilerek hesap tekrarlanacaktr.
Ancak 2.5.4.1de belirtildigi zere, sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik
dzeyi yksek perdelerle birarada kullanlmas da mmkndr.

4.3.4. Kiri - Kolon Birleim Blgeleri

4.3.4.1 Sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiris-kolon
birlesimlerinde asagdaki kosul birarada saglanacaktr:
(a) Birlesim en az 0.04 radyan Greli Kat telemesi Asn (greli kat telemesi/kat
yksekligi) saglayabilecek kapasitede olacaktr. Bunun iin, deneysel ve/veya analitik
yntemlerle geerliligi kantlanms olan detaylar kullanlacaktr. Geerliligi kantlanms
olan esitli bulonlu ve kaynakl birlesim detay rnekleri ve bunlarn uygulama snrlar
Bilgilendirme Eki 4Ada verilmistir.
(b) Birlesimin kolon yzndeki gerekli egilme dayanm, birlesen kirisin kolon
yzndeki egilme momenti kapasitesinin 0.801.1D
a
katndan daha az olmayacaktr.
Ancak bu dayanmn st limiti, dgm noktasna birlesen kolonlar tarafndan sz
konusu birlesime aktarlan en byk egilme momenti ile uyumlu olacaktr. Zayflatlms
kiris enkesitleri kullanlmas veya kiris ularnda guseler olusturulmas halinde, kolon
yzndeki egilme momenti kapasitesi, kiris plastik momenti ile kiris ucundaki olas
plastik mafsaldaki kesme kuvvetinden dolay kolon yznde meydana gelen ek egilme
momenti toplanarak hesaplanacaktr.


64
(c) Birlesimin boyutlandrlmasnda esas alnacak V
e
kesme kuvveti Denk.(4.5) ile
hesaplanacaktr.

pi pj
e dy a
n
( )
1 1
M M
V V R
+
=

. (4.5)

4.3.4.2 Birlesimin tasma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
degerleri kullanlacaktr.

4.3.4.3 Kiris kolon birlesim detaynda, kolon ve kiris baslklarnn snrladg kayma
blgesi (ekil 4.2) asagdaki kosullar saglayacak sekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin gerekli V
ke
kesme kuvveti dayanm, dgm noktasna birlesen
kirislerin kolon yzndeki egilme momenti kapasiteleri toplamnn 0.80 katndan
meydana gelen kesme kuvvetine esit olarak alnacaktr.

ke p
b ort
1 1
0 8 ( ) V M
d H
= . (4.6)

bf
c
ke
ke
cf
b
sreklilik levhalar
kayma blgesi
V
V
t
d
t
d

ekil 4.2

(b) Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti kapasitesi

2
cf cf
p a c p
b c p
3
0 6 1
b t
V d t
d d t
(
= + (
(

. (4.7)
denklemi ile hesaplanacaktr. Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas
iin


65

p ke
V V (4.8)
kosulunun saglanmas gerekmektedir. Bu kosulun saglanmamas halinde, gerekli
miktarda takviye levhas kullanlacak veya kayma blgesine ksegen dogrultusunda
berkitme levhalar eklenecektir.

(c) Kolon gvde levhasnn ve eger kullanlms ise takviye levhalarnn her birinin en
kk kalnlg, t
min
, (ekil 4.3) asagdaki kosulu saglayacaktr.

min
180 t u / (4.9)
Bu kosulun saglanmadg durumlarda takviye levhalar ve kolon gvde levhas
birbirlerine kaynakla baglanarak birlikte alsmalar saglanacak ve levha kalnlklar
toplamnn Denk.(4.9)u sagladg kontrol edilecektir.

(d) Kayma blgesinde takviye levhalar kullanlmas halinde, bu levhalarn kolon baslk
levhalarna baglanmas iin tam penetrasyonlu kt kaynak veya kse kaynag
kullanlacaktr, ekil 4.3. Bu kaynaklar, takviye levhas tarafndan karslanan kesme
kuvvetini gvenle aktaracak sekilde kontrol edilecektir. Bu hesapta, (4.2.5)te verilen
kaynak gerilme kapasiteleri kullanlacaktr.
min t
takviye levhalar
t
t t
t
t
t
t
t
t
t
t = min ( t , t )
(a) (b)

ekil 4.3

4.3.4.4 Moment aktaran kiris-kolon birlesim detaylarnda, kolon gvdesinin her iki
tarafna, kiris baslklar seviyesinde sreklilik levhalar konularak kiris baslklarndaki
ekme ve basn kuvvetlerinin kolona (ve iki tarafl kiris-kolon birlesimlerinde komsu
kirise) gvenle aktarlmas saglanacaktr.
(a) Sreklilik levhalarnn kalnlklar, tek tarafl kiris birlesimlerinde birlesen kirisin
baslk kalnlgndan, kolona iki taraftan kiris birlesmesi durumunda ise birlesen
kirislerin baslk kalnlklarnn bygnden daha az olmayacaktr.
(b) Sreklilik levhalarnn kolon gvde ve baslklarna baglants iin tam penetrasyonlu
kt kaynak kullanlacaktr. Sreklilik levhasnn kolon gvdesine baglants iin kse
kaynag da kullanlabilir, (ekil 4.2). Ancak bu kaynagn, sreklilik levhasnn kendi
dzlemindeki kesme kapasitesine esit bir kuvveti kolon gvdesine aktaracak boy ve
kalnlkta olmas gereklidir.
(c) Kolon baslk kalnlgnn

cf bf bf
0 54 t b t . (4.10a)
ve

66

bf
cf
6
b
t (4.10b)
kosullarnn her ikisini de saglamas durumunda sreklilik levhasna gerek olmayabilir.

4.3.5. Kolon ve Kiri Ekleri

4.3.5.1 Tam penetrasyonlu kt kaynakl veya bulonlu olarak yaplan kolon ekleri,
kolon-kiris birlesim yerinden en az net kat yksekliginin 1/3 kadar uzakta olacaktr.
Kse kaynag ile veya tam penetrasyonlu olmayan kt kaynakla yaplan eklerde bu
uzaklk, ayrca 1.20 m den az olmayacaktr.

4.3.5.2 Kiris ekleri, kolon-kiris birlesim kesitinden en az kiris yksekliginin iki kat
kadar uzakta yaplacaktr.

4.3.5.3 Kolon ve kiris eklerinin egilme kapasitesi, eklenen elemann egilme
kapasitesinden, kesme kuvveti kapasitesi ise Denk.(4.5)te verilen degerden az
olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kolon eklerinin
eksenel kuvvet kapasiteleri Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b) ile hesaplanan eksenel basn
ve ekme kuvvetleri altnda da (egilme momentleri gznne alnmakszn) yeterli
olacaktr. Ek elemanlarnn tasma glerinin hesabnda, (4.2.5)te verilen kaynak ve
bulon gerilme snr degerleri kullanlacaktr.

4.3.6. Kiri Balklarnn Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.3.6.1 Kirislerin st ve alt baslklar yanal dogrultuda mesnetlenecektir. Kirislerin
yanal dogrultuda mesnetlendigi noktalar arasndaki
b
uzaklg

b
y s
a
0 086
r E

. (4.11)
kosulunu saglayacaktr. Ayrca, tekil yklerin etkidigi noktalar, kiris enkesitinin ani
olarak degistigi noktalar ve sistemin dogrusal olmayan sekildegistirmesi srasnda
plastik mafsal olusabilecek noktalar da yanal dogrultuda mesnetlenecektir.

4.3.6.2 Yanal dogrultudaki mesnetlerin gerekli basn ve ekme dayanm, kiris
baslgnn eksenel ekme kapasitesinin 0.02sinden daha az olmayacaktr.

4.3.6.3 Betonarme dsemelerin elik kirisler ile kompozit olarak alstg elik tasyc
sistemlerde yukardaki kosullara uyulmas zorunlu degildir.

4.4. SNEKLK DZEY NORMAL EREVELER

Sneklik dzeyi normal erevelerin boyutlandrlmasnda uyulacak kurallar asagda
verilmistir.

4.4.1. Enkesit Koullar

4.4.1.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin kiris ve kolonlarnda, balk
genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarna iliskin kosullar Tablo 4.3te

67
verilmistir. Ancak en ok iki katl binalarda, gerekli yerel burkulma kontrollarnn
yaplmas kosulu ile, bu snrlarn aslmasna izin verilebilir.

4.4.1.2 Sneklik dzeyi yksek erevelerin kolonlar iin 4.3.1.2de verilen kosullar
sneklik dzeyi normal erevelerin kolonlar iin de geerlidir.

4.4.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerde, sneklik dzeyi yksek ereveler iin
4.3.2 ve 4.3.3te verilen kosullara uyulmas zorunlu degildir.

4.4.2. Kiri Kolon Birleim Blgeleri

4.4.2.1 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiris-kolon
birlesimlerinde, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden olusan i kuvvetler altnda
gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birlesimin tasma kapasitesi asagda
tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da saglayacaktr:
(a) Kolona birlesen kirisin 4.3.4.1(b)de tanmlandg sekilde hesaplanan egilme
momenti kapasitesi ve Denk.(4.5) ile hesaplanan gerekli kesme kuvveti dayanm.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms ykleme durumlarndan dolay
kolon yznde meydana gelen egilme momenti ve kesme kuvveti.

4.4.2.2 Birlesimin tasma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
degerleri kullanlacaktr.

4.4.2.3 Kiris-kolon birlesim detaynda, kolon ve kiris baslklarnn snrladg kayma
blgesi (ekil 4.2) asagdaki kosullar saglayacak sekilde boyutlandrlacaktr:
(a) Kayma blgesinin V
ke
gerekli kesme kuvveti dayanmnn hesabnda, Denk.(4.1a)
ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms deprem yklemesinden meydana gelen kesme
kuvveti ve Denk.(4.6) ile hesaplanan kesme kuvvetinden kk olan kullanlacaktr.
(b) Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti dayanm Denk.(4.7) ile hesaplanacaktr.
Kayma blgesinin yeterli kesme dayanmna sahip olmas iin Denk.(4.8)in saglanmas
gerekmektedir.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kayma blgesi hesab iin 4.3.4.3(c) ve
4.3.4.3(d)de verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen
geerlidir.

4.4.2.4 Sneklik dzeyi yksek erevelerde sreklilik levhalarnn hesab iin
4.3.4.4 te verilen kurallar sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

4.4.3. Kiri ve Kolon Ekleri

Sneklik dzeyi yksek erevelerde kolon ve kiris ekleri iin 4.3.5te verilen kurallar
sneklik dzeyi normal ereveler iin de aynen geerlidir.

4.4.4. Kiri Balklarnn Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.4.4.1 Kirislerin st ve alt baslklar yanal dogrultuda mesnetlenecektir. Kirislerin
yanal dogrultuda mesnetlendigi noktalar arasndaki
b
uzaklg

68

b
y s
a
0 124
r E

. (4.12)
kosulunu saglayacaktr. Ayrca, tekil yklerin etkidigi noktalar, kiris enkesitinin ani
olarak degistigi noktalar ve sistemin lineer olmayan sekildegistirmesi srasnda plastik
mafsal olusabilecek noktalar da yanal dogrultuda mesnetlenecektir.

4.4.4.2 Yanal dogrultudaki mesnetlerin gerekli basn ve ekme dayanm, kiris
baslgnn eksenel ekme kapasitesinin 0.02 sinden daha az olmayacaktr.

4.4.4.3 Betonarme dsemelerin elik kirisler ile kompozit olarak alstg elik tasyc
sistemlerde yukardaki kosullara uyulmas zorunlu degildir.

4.5. MERKEZ VE DIMERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

elik aprazl perdeler, mafsall birlesimli veya moment aktaran ereveler ile bunlara
merkezi ve dsmerkez olarak baglanan aprazlardan olusan yatay yk tasyc
sistemlerdir. Bu tr sistemlerin yatay yk tasma kapasiteleri, egilme dayanmlarnn
yannda, daha ok veya tmyle elemanlarn eksenel kuvvet dayanmlar ile
saglanmaktadr. elik aprazl perdeler, aprazlarn dzenine bagl olarak ikiye
ayrlrlar:
(a) Merkezi elik aprazl Perdeler (ekil 4.4)
(b) Dsmerkez elik aprazl Perdeler (ekil 4.5)
aprazlarn ereve dgm noktalarna merkezi olarak baglandg Merkezi elik
aprazl Perdeler sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal sistem olarak
boyutlandrlabilirler. Buna karslk, aprazlarn ereve dgm noktalarna dsmerkez
olarak baglandg Dmerkez elik aprazl Perdeler sneklik dzeyi yksek sistem
olarak boyutlandrlacaklardr.
Diyagonal apraz X V V apraz apraz Ters apraz apraz K

ekil 4.4


69
kiri ba kirii
kolon

a
p
r
a
z
e e
e e


ekil 4.5

4.6. SNEKLK DZEY YKSEK MERKEZ ELK APRAZLI PERDELER

Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler, basn elemanlarnn
bazlarnn burkulmas halinde dahi, sistemde nemli lde dayanm kayb meydana
gelmeyecek sekilde boyutlandrlrlar. Bu sistemlerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar asagda verilmistir.

4.6.1. Enkesit Koullar

4.6.1.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerin kiris, kolon ve
aprazlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk
oranlarna iliskin kosullar Tablo 4.3te verilmistir.

4.6.1.2 at ve dsey dzlem aprazlarnn narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet
yarap)
s a
5.87 / E snr degerini asmayacaktr.

4.6.1.3 ok paral aprazlarda bag levhalarnn aralklar, ardsk iki bag levhas
arasndaki tek elemann narinlik oran tm ubugun narinlik orannn 0.40 katn
asmayacak sekilde belirlenecektir. ok paral aprazn burkulmasnn bag levhasnda
kesme etkisi olusturmadgnn gsterilmesi halinde, bag levhalarnn aralklar, iki bag
levhas arasndaki tek ubugun narinlik oran ok paral ubugun etkin narinlik
orannn 0.75 katn asmayacak sekilde belirlenebilir. Bag levhalarnn toplam kesme
kuvveti kapasitesi, her bir ubuk elemannn eksenel ekme kapasitesinden daha az
olmayacaktr. Her ubukta en az iki bag levhas kullanlacak ve bag levhalar esit
aralkl olarak yerlestirilecektir. Bulonlu bag levhalarnn, ubugun temiz aklgnn
orta drtte birine yerlestirilmesine izin verilmez.

4.6.2. Yatay Yklerin Dalm

Binann bir aks zerindeki dsey merkezi apraz elemanlar, o aks dogrultusundaki
depremde ve her bir deprem ynnde etkiyen yatay kuvvetlerin en az %30u ve en ok
%70i basnca alsan aprazlar tarafndan karslanacak sekilde dzenlenecektir.


70
4.6.3. aprazlarn Birleimleri

4.6.3.1 aprazlarn birlesim detaylarnda, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden
olusan i kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birlesimin
tasma kapasitesi asagda tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da saglayacaktr:
(a) aprazn eksenel ekme kapasitesi.
(b) Dgm noktasna birlesen diger elemanlarn kapasitelerine bagl olarak, sz konusu
apraza aktarlabilecek en byk eksenel kuvvet.
(c) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms ykleme durumlarndan meydana
gelen apraz eksenel kuvveti.

4.6.3.2 Birlesimin tasma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
degerleri kullanlacaktr.

4.6.3.3 aprazlar kolonlara ve/veya kirislere baglayan dgm noktas levhalar
asagdaki iki kosulu da saglayacaklardr:
(a) Dgm noktas levhasnn dzlemi iindeki egilme kapasitesi, dgm noktasna
birlesen aprazn egilme kapasitesinden daha az olmayacaktr.
(b) Dgm noktas levhasnn dzlem dsna burkulmasnn nlenmesi amacyla,
aprazn ucunun kiris veya kolon yzne uzaklg dgm levhas kalnlgnn iki
katndan daha fazla olmayacaktr. Buna uyulamadg durumlarda, ilave berkitme
levhalar kullanarak, dgm levhasnn dzlem dsna burkulmas nlenecektir.

4.6.4. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

4.6.4.1 V veya ters V seklindeki apraz sistemlerinin saglamas gereken ek kosullar
asagda verilmistir:
(a) aprazlarn baglandg kirisler srekli olacaktr.
(b) aprazlar dsey yklerin ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda
boyutlandrlacaktr. Ancak aprazlarn baglandg kirisler ve u baglantlar, aprazlarn
yok saylmas durumunda, kendi zerindeki dsey ykleri gvenle tasyacak sekilde
boyutlandrlacaktr.
(c) Sneklik dzeyi yksek erevelerin kirisleri iin 4.3.6da verilen kosullar
aprazlarn baglandg kirisler iin de aynen geerlidir.

4.6.4.2 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerde K seklindeki
(aprazlarn kolon orta noktasna baglandg) apraz dzenine izin verilemez.

4.6.5. Kolon Ekleri

4.6.5.1 Kolon ekleri kolon serbest yksekliginin ortadaki 1/3lk blgesinde
yaplacaktr.

4.6.5.2 Kolon eklerinin egilme dayanm eklenen elemanlardan kgnn egilme
kapasitesinin %50sinden, kesme kuvveti dayanm ise eklenen elemanlardan
kgnn kesme kapasitesinden daha az olmayacaktr. Ayrca, birinci ve ikinci derece
deprem blgelerinde, kolon eklerinin eksenel kuvvet tasma gleri Denk.(4.1a) ve

71
Denk.(4.1b)de verilen arttrlms deprem yklemelerinden olusan basn ve ekme
kuvvetleri altnda da (egilme momentleri gznne alnmakszn) yeterli olacaktr. Ek
elemanlarnn hesabnda, 4.2.5te verilen kaynak ve bulon gerilme kapasiteleri
kullanlacaktr.

4.7. SNEKLK DZEY NORMAL MERKEZ ELK APRAZLI
PERDELER

Sneklik dzeyi normal elik aprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak
kurallar asagda belirtilmistir.

4.7.1. Enkesit Koullar

4.7.1.1 Sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerin kiris, kolon ve
aprazlarnda, balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve ap/kalnlk
oranlarna iliskin kosullar Tablo 4.3te verilmistir. Ancak en ok iki katl binalarda,
gerekli yerel burkulma kontrollarnn yaplmas kosulu ile, bu snrlarn aslmasna izin
verilebilir.

4.7.1.2 Basnca alsan at ve dsey dzlem aprazlarnn narinlik oran (ubuk
burkulma boyu/atalet yarap)
s a
4.23 / E snr degerini asmayacaktr.

4.7.1.3 ok paral aprazlarda, TS648in bag levhalarna iliskin kurallar geerlidir.
Her ubukta en az iki bag levhas kullanlacaktr.

4.7.1.4 Sadece ekme kuvveti tasyacak sekilde hesaplanan aprazlarda narinlik oran
250yi asmayacaktr. Ancak, en ok iki katl binalardaki apraz elemanlarn,
Blm 2ye gre hesaplanan ekme kuvvetinin Tablo 4.1deki
o
katsays ile
arpmn tasyacak sekilde boyutlandrlmalar halinde bu kural uygulanmayabilir.

4.7.2. aprazlarn Birleimleri

4.7.2.1 aprazlarn birlesim detaylarnda, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden
olusan i kuvvetler altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, birlesimin
tasma kapasitesi asagda tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da saglayacaktr:
(a) aprazn eksenel ekme kapasitesi.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms yklemelerden meydana gelen
apraz eksenel kuvveti.
(c) Dgm noktasna birlesen diger elemanlar tarafndan sz konusu apraza
aktarlabilecek en byk kuvvet.

4.7.2.2 Birlesimin tasma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
degerleri kullanlacaktr.

4.7.2.3 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.3.3 te verilen
kosullar sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler iin de geerlidir.




72
4.7.3. zel apraz Dzenleri in Ek Koullar

4.7.3.1 Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin 4.6.4.1(a) ve
4.6.4.1(b) de verilen kosullar sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdeler
iin de geerlidir.

4.7.3.2 Sneklik dzeyi normal erevelerin kirisleri iin 4.4.4de verilen kosullar
aprazlarn baglandg kirisler iin de aynen geerlidir.

4.8. SNEKLK DZEY YKSEK DIMERKEZ ELK APRAZLI
PERDELER

Sneklik dzeyi yksek dsmerkez elik aprazl perdeler, deprem etkileri altnda bag
kirislerinin nemli lde dogrusal olmayan sekildegistirme yapabilme zelligine sahip
oldugu yatay yk tasyc sistemlerdir. Bu sistemler, bag kirislerinin plastik
sekildegistirmesi srasnda, kolonlarn, aprazlarn ve bag kirisi dsndaki diger kirislerin
elastik blgede kalmas saglanacak sekilde boyutlandrlrlar. Sneklik dzeyi yksek
merkezi elik aprazl perdelerin boyutlandrlmasnda uygulanacak kurallar asagda
verilmistir.

4.8.1. Enkesit Koullar

4.8.1.1 Sneklik dzeyi yksek dsmerkez elik aprazl perdelerin bag kirisleri, diger
kirisleri, kolon ve aprazlarnda balk genilii/kalnl, gvde ykseklii/kalnl ve
ap/kalnlk oranlarnda Tablo 4.3teki kosullara uyulacaktr. Bag kirislerine iliskin ek
kosullar, 4.8.2de verilmistir.

4.8.1.2 aprazlarn narinlik oran (ubuk burkulma boyu/atalet yarap)
s a
4.23 / E
snr degerini asmayacaktr.

4.8.1.3 ok paral aprazlar iin 4.6.1.3te verilen kosullar dsmerkez elik aprazl
perdeler iin de aynen geerlidir.

4.8.2. Ba Kirileri

4.8.2.1 Sneklik dzeyi yksek dsmerkez elik aprazl perdelerde, her apraz
elemann en az bir ucunda bag kirisi bulunacaktr.

4.8.2.2 Bag kirisinin boyu, 4.8.8.1deki zel durumun dsnda, asagdaki sekilde
belirlenebilir.

p p p p
1 0 5 0 . / . / M V e M V (4.13)
Bu bagntdaki M
p
egilme momenti ve V
p
kesme kuvveti kapasiteleri Denk.(4.2a) ve
Denk.(4.2b) ile hesaplanacaktr.

4.8.2.3 Bag kirisleri, dsey ykler ve Blm 2ye gre hesaplanan deprem
etkilerinden olusan tasarm i kuvvetleri (kesme kuvveti, egilme momenti ve eksenel
kuvvet) altnda boyutlandrlacaktr.


73
4.8.2.4 Bag kirisinin V
d
tasarm kesme kuvveti, asagdaki kosullarn her ikisini de
saglayacaktr.

d p
V V (4.14)


d p
2 V M e / (4.15)

4.8.2.5 Bag kirisi tasarm eksenel kuvvetinin

d a
0 15 / . N A > (4.16)
olmas halinde, Denk.(4.14) ve Denk.(4.15)te M
p
ve V
p
yerine

d
pn p
a
1 18 1
N
M M
A
(
=
(

. (4.17)


2
pn p d a
1 ( / ) V V N A = (4.18)
degerleri kullanlacaktr.

4.8.2.6 Bag kirisinin gvde levhas tek paral olacak, gvde dzlemi iinde takviye
levhalar bulunmayacaktr. Gvde levhasnda bosluk almayacaktr.

4.8.3. Ba Kiriinin Yanal Dorultuda Mesnetlenmesi

4.8.3.1 Bag kirisinin st ve alt baslklar kirisin iki ucunda, kolon kenarnda
dzenlenen bag kirislerinde ise kirisin bir ucunda, yanal dogrultuda mesnetlenecektir.
Yanal dogrultudaki mesnetlerin gerekli dayanm, kiris baslgnn eksenel ekme
kapasitesinin 0.06sndan daha az olmayacaktr.

4.8.3.2 Ayrca, bag kirisi dsnda kalan kiris blm de,
bf s a
0.45 / b E aralklarla
yanal dogrultuda mesnetlenecektir. Bu mesnetlerin gerekli dayanm, kiris baslgnn
eksenel ekme kapasitesinin 0.01inden daha az olmayacaktr.

4.8.3.3 Betonarme dsemelerin elik kirisler ile kompozit olarak alstg elik tasyc
sistemlerde yukardaki kosullara uyulmas zorunlu degildir.

4.8.4. Ba Kiriinin Dnme As

Bag kirisinin bulundugu i inci katn Blm 2 de tanmlanan
i
greli kat telemesine
bagl olarak

i
p
i
0 R
h

= (4.19)
denklemi ile bulunan greli kat telemesi asndan dolay, bag kirisi ile bu kirisin
uzantsndaki kat kirisi arasnda meydana gelen
p
bag kirisi dnme as asagda
verilen snr degerleri asmayacaktr (ekil 4.6).

74

i
p p

p p = = p p

i
p
i

i
i
p
p

p p =

e
i h
R
h
L
e
L
L
L
e
R e
e e
R
h
L
L
e 2

ekil 4.6

(a) Bag kirisi uzunlugunun
p p
1.6 / M V ye esit veya daha kk olmas halinde 0.10
radyan.
(b) Bag kirisi uzunlugunun
p p
2.6 / M V ye esit veya daha byk olmas halinde
0.03 radyan.
Bag kirisi uzunlugunun bu iki snr deger arasnda olmas halinde dogrusal
interpolasyon yaplacaktr.

4.8.5. Rijitlik (Berkitme) Levhalar

4.8.5.1 apraz elemanlarn bag kirisine ve uzantlarna dogrudan yk aktardg
ularnda rijitlik levhalar dzenlenecektir. Rijitlik levhalar, aksi belirtilmedike, bag
kirisi gvde levhasnn her iki tarafna konulacak, gvde levhas yksekliginde ve
yarm baslk levhas genisliginde olacaktr (ekil 4.7). Rijitlik levhalarnn kalnlg,
gvde levhas kalnlgnn 0.75inden ve 10 mmden az olmayacaktr. Rijitlik
levhalarn bag kirisinin gvdesine baglayan srekli kse kaynaklar, rijitlik levhasnn
enkesit alan ile malzeme akma gerilmesinin arpmndan olusan kuvvetleri aktaracak
kapasitede olacaktr.

75
(4.8.5.1)
(4.8.5.2)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
rijitlik levhalar
srekli
ke
kayna
ara rijitlik
levhalar
rijitlik
levhalar
e
a
a
a-a kesiti

ekil 4.7

4.8.5.2 Baglant kirisi ularndaki rijitlik levhalarna ek olarak, asagda tanmlanan
ara rijitlik levhalar konulacaktr:
(a) Boyu
p p
1.6 / M V den daha ksa olan bag kirislerinde, ara rijitlik levhalarnn ara
uzaklklar, bag kirisi dnme asnn 0.10 radyan olmas halinde (30 t
w
d
b
/5)den,
bag kirisi dnme asnn 0.03 radyandan daha kk olmas halinde ise
(52 t
w
d
b
/5)den daha az olmayacaktr. Dnme asnn ara degerleri iin dogrusal
interpolasyon yaplacaktr.
(b) Boyu
p p
2.6 / M V den byk ve
p p
5 / M V den kk olan bag kirislerinde, bag kirisi
ularndan
bf
1.5b uzaklkta birer rijitlik levhalar konulacaktr.
(c) Boyu
p p
1.6 / M V ve
p p
2.6 / M V arasnda olan bag kirislerinde, (a) ve (b) de
belirtilen ara rijitlik levhalar birlikte kullanlacaktr.
(d) Boyu
p p
5 / M V den byk olan bag kirislerinde ara rijitlik levhalar
kullanlmayabilir.

4.8.6. aprazlar, Kat Kirileri ve Kolonlar

4.8.6.1 Bag kirisinin plastiklesmesine neden olan ykleme, Blm 2ye gre
hesaplanan deprem etkilerinden olusan i kuvvetlerin, bag kirisinde kesit seimi
sonucunda hesaplanan M
p
/M
d
ve V
p
/V
d
Tasarm Bytme Katsaylarnn byg ile
arpm suretiyle belirlenecektir.

4.8.6.2 aprazlar, bag kirisinin plastiklesmesine neden olan yklemenin 1.25D
a

katndan olusan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.6.3 Kat kirisinin bag kirisi dsnda kalan blm, bag kirisinin plastiklesmesine
neden olan yklemenin 1.1D
a
katndan olusan i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.


76
4.8.6.4 Kolonlarda, dsey ykler ve depremin ortak etkisinden olusan i kuvvetler
altnda gerekli gerilme kontrollar yaplacaktr. Ayrca, kolonun tasma kapasitesi
asagda tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da saglayacaktr:
(a) Bag kirisinin plastiklesmesine neden olan yklemenin 1.1D
a
katndan olusan i
kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms yklemelerden meydana gelen i
kuvvetler.

4.8.6.5 apraz, kat kirisi ve kolon enkesitlerinin i kuvvet kapasiteleri Denk.(4.2)de
verilen bagntlar ile hesaplanacaktr.

4.8.7. apraz Ba Kirii Birleimi

aprazlarn bag kirisi ile birlesim detay 4.8.6.2de belirtilen sekilde hesaplanan
arttrlms i kuvvetlere gre boyutlandrlacaktr.

4.8.8. Ba Kirii Kolon Birleimi

4.8.8.1 Kolona birlesen bag kirisinin boyu

p p
1.6 / e M V (4.20)
kosulunu saglayacaktr.

4.8.8.2 Birlesimin kolon yzndeki gerekli egilme ve kesme dayanmlar, srasyla
bag kirisinin M
p
egilme momenti kapasitesinden ve V
p
kesme kuvveti kapasitesinden
daha az olmayacaktr. Bag kirisi baslklarnn kolona baglants iin tam penetrasyonlu
kt kaynak uygulanacaktr (ekil 4.8).

tam penetrasyonlu
kt kaynak
rijitlik
levhalar
(4.8.5.2)
(4.8.5.1)
apraz ve ba kirii
eksenleri ba kirii
iinde kesiecektir.
ara rijitlik
levhalar
rijitlik levhalar
srekli
ke
kayna
e
a
a-a kesiti
a

ekil 4.8

77
4.8.9 Kiri Kolon Birleimi

Kat kirisinin bag kirisi dsnda kalan blmnn kolon ile birlesim detay kiris gvde
dzlemi iinde mafsall olarak yaplabilir. Ancak bu baglant, kiris baslklarnn eksenel
ekme kapasitesinin 0.01ine esit, enine dogrultuda ve ters ynl kuvvetlerin
olusturdugu burulma momentine gre boyutlandrlacaktr.

4.9. TEMEL BALANTI DETAYLARI

4.9.1 elik tasyc sistem elemanlarnn temel baglant detaylarnda, dsey ykler ve
depremin ortak etkisinden olusan mesnet tepkileri esas alnarak gerekli gerilmeleri
kontrollar yaplacaktr. Ayrca, temel baglant detaynn tasma kapasitesi asagda
tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da saglayacaktr:
(a) Temele birlesen kolonun egilme momenti kapasitesinin 1.1D
a
katndan olusan
egilme momenti ile temele birlesen kolon ve aprazlarn eksenel yk kapasitelerinin
1.1D
a
katndan olusan toplam dsey ve yatay kuvvetler.
(b) Denk.(4.1a) ve Denk.(4.1b)de verilen arttrlms yklemelerden meydana gelen i
kuvvetler.

4.9.2 Baglant detaynn tasma kapasitesinin hesabnda, 4.2.5te verilen gerilme snr
degerleri kullanlacaktr.

4.10. PROJE HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN
KURALLAR

4.10.1. Proje Hesap Raporu

4.10.1.1 Proje hesap raporunda, deprem hesap raporuna iliskin olarak, Blm 2deki
2.13te belirtilen bilgiler yer alacaktr.

4.10.1.2 Proje hesap raporunda ayrca, asagda sralanan bilgiler bulunacaktr:
(a) Yap tasyc sistemini olusturan profil ve sac levhalar ile ek ve birlesimlerde
kullanlan bulonlarn malzeme kaliteleri ve karakteristik dayanm degerleri, elektrot
cinsi.
(b) Tasarmda esas alnan ykleme kombinasyonlar ve arttrlms deprem etkilerini
veren yklemeler.

4.10.1.3 Yap elemanlarnn boyutlandrma hesaplar ve stabilite (kararllk)
tahkiklerinin yannda, birlesim ve ek detaylarnn hesaplar ile bu detaylara ait kapasite
kontrol tahkikleri proje hesap raporu kapsamnda ayrntl olarak verilecektir.

4.10.2. elik Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar

4.10.2.1 elik uygulama projesinde su paftalar bulunacaktr:
(a) at dsemesi ve kat dsemelerine ait genel konstruksiyon planlar
(b) kolon aplikasyon (yerlesim) plan
(c) ankraj plan ve detaylar

78
(d) yeterli sayda cephe grnsleri ve kesitler
(e) yap sistemini olusturan kolonlar ve kirisler ile at, yatay dzlem ve dsey dzlem
aprazlarnn detay izimleri
(f) tm birlesim ve ek detaylar

4.10.2.2 Binada kullanlan profil ve sac levhalar ile birlesimlerde kullanlan bulonlarn
cinsi ve malzeme kaliteleri ile kullanlacak elektrot cinsi btn paftalarda belirtilecektir.

4.10.2.3 Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays,
Yerel Zemin Snf ve Tablo 2.5 e gre belirlenen Tayc Sistem Davran Katsays
btn genel konstruksiyon paftalarnda belirtilecektir.

4.10.2.4 Bulonlu birlesim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon cinsi, bulon ve delik
aplar, rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak ngerme kuvveti
belirtilecektir.

4.10.2.5 Kaynakl birlesim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak
kalnlg ve uzunlugu ile, kaynak agz almas gereken kt kaynaklarda, kaynak agznn
geometrik boyutlar verilecektir.
































79
BLGLENDRME EK 4A MOMENT AKTARAN EREVELERDE
KR-KOLON BRLEM DETAYLARI

4A.0. SMGELER

b
bf
= Kiris kesitinin baslk genisligi
d
b
= Kiris enkesit yksekligi

4A.1. KAPSAM VE GENEL HUSUSLAR

4A.1.1 Bu blmde, 4.3.4.1 (a)da ngrldg sekilde, en az 0.04 radyan Greli Kat
telemesi Asn (greli kat telemesi/kat yksekligi) saglayabilecek kapasitede
oldugu deneysel ve/veya analitik yntemlerle kantlanms olan esitli bulonlu ve
kaynakl birlesim detay rnekleri verilmistir
1
.

4A.1.2 Bu detaylar, sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran kiris-kolon
birlesimlerinde, kendilerine ait uygulama snrlar erevesinde kullanlabileceklerdir.

4A.1.3 Sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran kiris-kolon
birlesimlerinde ise, sz konusu detaylar kosulsuz olarak kullanlabilirler.

4A.1.4 Birlesim detaylarnn dayanm hesaplar ve kapasite kontrol tahkikleri,
sneklik dzeyi yksek ve normal ereveler iin, srasyla 4.3.4 ve 4.4.2deki esaslara
uygun olarak yaplacaktr.

4A.2. KR KOLON BRLEM DETAYLARI

Asagda, bulonlu ve kaynakl moment aktaran kiris-kolon birlesim detaylar ile bu
detaylarn sneklik dzeyi yksek erevelerde kullanlma kosullarn ieren uygulama
snrlar verilmistir.

4A.2.1. Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Aln levhal, bulonlu kiris-kolon birlesim detay ekil 4A.1de verilmistir. Detayda,
Fe 37 eliginden yaplan aln levhas kirisin baslk levhalarna tam penetrasyonlu kt
kaynak ile, gvde levhasna ise ift tarafl kse kaynag ile birlestirilmektedir. Aln
levhasnn kolona baglants iin, en az ISO 8.8 kalitesinde tam ngermeli bulonlar
kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.1de verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.





1
Federal Emergency Management Agency (FEMA) (2000), Recommended Seismic Design Criteria for
New Steel Moment-Frame Buildings, FEMA 350, FEMA, Washington, D.C.

80
takviye levhalar
(gerektiinde)
tam penetrasyonlu kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
im (gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
Fe 37 aln levhas


ekil 4A.1

TABLO 4A.1 ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 750 mm
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 7
Kiris baslk kalnlg _ 20 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme kosullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.2. Takviyeli Aln Levhal Bulonlu Birleim Detay

Rijitlik levhalar ile takviye edilmis aln levhal, bulonlu kiris-kolon birlesim detay
ekil 4A.2de verilmistir. Detayda, Fe 37 eliginden yaplan aln levhas kirisin baslk
levhalarna kt kaynak ile, gvde levhasna ve rijitlik levhalarna ise ift tarafl kse
kaynag ile birlestirilmektedir. Aln levhasnn kolona baglants iin, en az ISO 8.8
kalitesinde tam ngermeli bulonlar kullanlacaktr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.2de verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.

81
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
im (gerektiinde)
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
tam penetrasyonlu kt kaynak
Fe 37 aln levhas
rijitlik levhas
25
25
30

ekil 4A.2

TABLO 4A.2 TAKVYEL ALIN LEVHALI BULONLU KR-KOLON
BRLEM DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 1000 mm
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 7
Kiris baslk kalnlg _ 25 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
Bulon ngerme kosullar Tam ngerme
Aln levhas malzeme snf Fe 37
Baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak

4A.2.3. Aln Levhasz Bulonlu Birleim Detay

Aln levhasz, bulonlu kiris-kolon birlesim detay ekil 4A.3te verilmistir. Detayda,
kirisin kolona baglants ek baslk levhalar ve gvdedeki kayma levhas ile
saglanmaktadr. Ek baslk levhalar kolona tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kayma
levhas ise kt kaynak veya kse kaynag ile birlestirilmistir. Kiris baslk ve gvde
levhalarnn ek baslk levhasna ve kayma levhasna baglants iin en az ISO 8.8
kalitesinde bulonlar kullanlacaktr.

82
Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.3te verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.
tam penetrasyonlu
kt kaynak
en az ISO 8.8 kalitesinde
tam ngermeli bulon
im
(gerektiinde)
ek balk levhas
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
takviye levhalar
(gerektiinde)
en az ISO 8.8
kalitesinde bulon
kayma levhas
veya
veya


ekil 4A.3

TABLO 4A.3 ALIN LEVHASIZ BULONLU KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 800 mm
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 8
Kiris baslk kalnlg _ 20 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Bulon snf 8.8 veya 10.9
En byk bulon boyutu M 30
Baslk levhas bulonlarnn ngerme kosullar Tam ngerme
Ek baslk levhas malzeme snf Fe 37, Fe 42, Fe 50
Ek baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak





83
4A.2.4. Kaynakl Birleim Detay

Kaynakl birlesim detay ekil 4A.4te verilmistir. Detayda, kiris baslk levhalarnn
kolona birlesimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile saglanmaktadr. Kiris gvde levhas
ise, kayma levhas kullanarak, kt kaynak veya kse kaynag ile kolona baglanmaktadr.
Detayda gsterildigi gibi, kiris baslklarndaki kt kaynaklar iin kaynak ulasm
deliklerine gerek olmaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.4te verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.
kaynak ulam
delii
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
takviye levhalar
(gerektiinde)
2
5
50
montaj bulonu
kayma levhas
veya
tam penetrasyonlu kt kaynak

ekil 4A.4

TABLO 4A.4 KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM DETAYININ
UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 1000 mm
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 7
Kiris baslk kalnlg _ 25 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Kaynak ulasm deligi gerekli
Baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak



84
4A.2.5. Ek Balk Levhal Kaynakl Birleim Detay

Ek baslk levhal kaynakl birlesim detay ekil A4.5te verilmistir. Detayda, ek baslk
levhasnn kolona birlesimi tam penetrasyonlu kt kaynak ile, kiris baslgna birlesimi
evresel kse kaynag ile saglanmaktadr. Kiris gvde levhas ise, kayma levhas
kullanarak, kt kaynak veya kse kaynag ile kolona baglanmaktadr. Bu detayda
kaynak ulasm deligine gerek olmamaktadr.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.5te verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
montaj bulonu
veya
kayma levhas
ek balk levhas
tam penetrasyonlu
kt kaynak
veya
ek balk levhas

ekil 4A.5

TABLO 4A.5 EK BALIK LEVHALI KAYNAKLI KR-KOLON BRLEM
DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 1000 mm
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 7
Kiris baslk kalnlg _ 25 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Ek baslk levhas malzeme snf Fe 52
Ek baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak

85
4A.2.6. Zayflatlm Kiri Enkesiti Kaynakl Birleim Detay

Zayflatlms kiris enkesiti, kaynakl birlesim detay ekil 4A.6da verilmistir. Kaynakl
birlesim detay ile ayn zelliklere sahip olan bu detayda, ayrca zayflatlms kiris
enkesiti kullanlmaktadr. Zayflatlms kiris enkesiti iin ngrlen geometrik boyutlar
sekil zerinde gsterilmistir.

Bu detayn sneklik dzeyi yksek erevelere uygulanabilmesi iin, birlesim detay
parametrelerinin Tablo 4A.6da verilen uygulama snrlarn saglamas gerekmektedir.
montaj bulonu
kaynak ulam delii
d
b
kiri enkesiti
b
bf
0.20-0.25 b
bf
0.5-0.75 b
bf
d
b
0.65-0.85
yarap~
=
d
b
veya
kayma levhas
takviye levhalar
(gerektiinde)
sreklilik levhalar
(gerektiinde)
zayflatlm
0.80
tam penetrasyonlu kt kaynak
( ekil 4A.4 'e baknz.)

ekil 4A.6

TABLO 4A.6 ZAYIFLATILMI KR ENKEST KAYNAKLI
KR-KOLON BRLEM DETAYININ UYGULAMA SINIRLARI
Birleim Detay Parametreleri Uygulama Snrlar
Kiris ve kolon iin izin verilen malzeme snf Fe 52
Kiris enkesit yksekligi _ 1000 mm
Kiris birim boy agrlg 450 kg/m
Kiris aklg / enkesit yksekligi oran _ 7
Kiris baslk kalnlg _ 45 mm
Kolon enkesit yksekligi _ 600 mm
Kaynak ulasm deligi gerekli
Ek baslk levhas kaynag Tam penetrasyonlu kt kaynak


86
BLM 5 YIMA BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM
KURALLARI

5.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak olan, hem dsey hem yatay ykler iin tm tasyc
sistemi dogal veya yapay malzemeli tasyc duvarlar ile olusturulan ygma binalarn ve
bina tr yaplarn boyutlandrlmas ve donatlmas bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Ygma binalarn temellerine iliskin kurallar Blm 6da verilmistir.

5.2. GENEL KURALLAR

5.2.1 Blm 2ye gre S(T
1
) = 2.5 ve R
a
(T
1
) = 2.0 alnarak belirlenen deprem
yklerinin bina duvarlarnda olusturdugu kayma gerilmeleri hesaplanacak ve izin
verilen snr degerleri asmamas saglanacaktr. Bu tr hesap kerpi binalarda
yaplmayacaktr.

5.2.2 5.6.2de belirtilen durum dsnda ygma binalar iin yapmna izin verilen kat
saylar deprem blgelerine gre Tablo 5.1de verilmistir.

TABLO 5.1 ZN VERLEN EN OK KAT SAYISI
Deprem Blgesi En ok Kat Says
1 2
2 , 3 3
4 4

5.2.3 Tablo 5.1de verilen en ok kat saylar zemin kat ile stndeki tam katlarn
toplamdr. Bu katlara ek olarak yaplacak at katnn alan, temeldeki bina brt
alannn %25inden byk olamaz. Kat alan, bina brt temel alannn %25inden byk
olan at kat tam kat saylr. Ayrca tek bir bodrum kat yaplabilir. Birden ok bodrum
kat yaplmssa Tablo 5.1de verilen en ok kat says bir kat azaltlacaktr. Kerpi
duvarl ygma binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat saylmakszn, en ok bir
katl yaplabilir.

5.2.4 Ygma binalarda her bir katn yksekligi dseme stnden dseme stne en
ok 3.0 m olacaktr. Kerpi duvarl ygma binalarda tek katn yksekligi 2.70 mden,
eger yaplms ise bodrum kat yksekligi 2.40 mden daha ok olamaz

5.2.5 Ygma binalarn tasyc duvarlar planda olabildigince dzenli ve ana eksenlere
gre simetrik ya da simetrige yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum
yaplmasndan kanlacaktr.

5.2.6 Tm tasyc duvarlar planda kesinlikle st ste gelecektir.

5.3. YIMA DUVAR GERLMELERNN HESABI

Bu blmde verilen yntemle hesaplanacak dsey ykler ve deprem hesap yklerinin
etkisi altnda olusacak basn ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanlan ygma duvar
cinsine gre izin verilen basn ve kayma gerilmelerini asmadg gsterilecektir.

87
Gerilmeler aslrsa tasyc dolu duvar alanlar artrlarak yeniden hesap yaplacaktr.
Kerpi duvarl ygma binalarda gerilme hesab yaplmayacaktr.

5.3.1. Dey Gerilmelerin Hesab

5.3.1.1 Duvarlarn kesme dayanm duvarlarda var olan dsey gerilmelere de bagl
oldugu iin ygma bina duvarlarnn dsey ykler altnda tasdklar gerilmelerin
hesaplanmas gereklidir.

5.3.1.2 Duvarlarda olusan basn gerilmelerinin ygma duvar cinsine gre izin verilen
gerilmelerle karslastrlmas yaplacaktr. Bu hesapta duvarlarda ve dsemelerden gelen
ykler gz nne alnacaktr. Duvardaki kap ve pencere bosluk en kesitleri kadar
azaltlms duvar en kesit alanna blnerek bulunacak gerilme, duvar cinsine gre izin
verilen basn gerilmesinden byk olmayacaktr.

5.3.2. Duvarlarda zin Verilen Basn Emniyet Gerilmesi

Bu gerilme asagda verilen esitli yntemlerle hesaplanabilir:

(a) Duvar yapmnda kullanlacak kargir birim ve harcn basn dayanmna esit
dayanmda yaplms duvar paracklarnn basn dayanm deneylerinden hesaplanan
duvar dayanmnn 0.25i duvar basn emniyet gerilmesidir.
(b) Duvarlarda kullanlan har snfna ve duvar malzemesinin TS-2510da verilen
ortalama serbest basn dayanmna bagl olarak, duvar emniyet gerilmesi Tablo
5.2den alnabilir.

TABLO 5.2 DUVAR MALZEMES VE HAR SINIFINA BALI DUVAR
BASIN EMNYET GERLMES
Duvarda Kullanlan Har Snf (MPa) Duvar Malzemesi
Ortalama Serbest
Basn Dayanm
(MPa)
A
(15)
B
(11 )
C
(5 )
D
(2)
E
(0.5 )
25 1.8 1.4 1.2 1.0 0.8
16 1.4 1.2 1.0 0.8 0.7
11 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6
7 0.8 0.7 0.7 0.6 0.5
5 0.6 0.5 0.5 0.4 0.4

(c) Duvar paras dayanm deneyi yaplmamssa duvarda kullanlan blogun deneysel
olarak elde edilen serbest basn dayanmnn 0.50si f
d
duvar basn dayanm ve bu
dayanmn 0.25i f
em
duvar basn emniyet gerilmesidir.
(d) Duvarda kullanlan kargir birimin basn dayanm belli degilse veya duvar dayanm
deneyi yaplmams ise duvarda kullanlan kargir birim basn emniyet gerilmesi Tablo
5.3den alnr:

5.3.2.1 Kargir birimlerin ve duvarda kullanlan harcn basn dayanmlar, ilgili
standartlara gre yaplacak deneylerle belirlenecektir.

88
5.3.2.2 Duvar basn emniyet gerilmeleri duvarlarn narinlik oranlarna gre Tablo
5.4de verilen miktarlarda azaltlr.

TABLO 5.3 YIMA DUVARLARIN BASIN EMNYET GERLMELER
Duvarda Kullanlan
Kargir Birim Cinsi ve Har
Duvar Basn Emniyet Gerilmesi
f
em
(MPa )
Dsey delikli blok tugla (delik oran %35den
az, imento takviyeli kire harc ile)
1.0
Dsey delikli blok tugla (delik oran %35- 45
arasnda, imento takviyeli kire harc ile)
0.8
Dsey delikli blok tugla (delik oran %45den
fazla, imento takviyeli kire harc ile)
0.5
Dolu blok tugla veya harman tuglas (imento
takviyeli kire harc ile)
0.8
Tas duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.3
Gazbeton (tutkal ile) 0.6
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.8

TABLO 5.4 NARNLK ORANINA GRE DEY YK EMNYET
GERLMELERN AZALTMA KATSAYILARI
Narinlik oran 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Azaltma
katsays
1.0 0.95 0.89 0.84 0.78 0.73 0.67 0.62 0.56 0.51

5.3.3. Kayma Gerilmesinin Hesab

Deprem hesap yknn duvarlarn yatay derzlerine paralel olarak olusturdugu kayma
gerilmelerinin hesab bu blmde anlatldg gibi yaplacaktr.

5.3.3.1 Ygma binann her duvar eksenindeki kap veya pencere bosluklar arasnda
kalan dolu duvar paralarnn greli kayma rijitligi k A h ifadesinden hesaplanacaktr.
Burada A dolu duvar parasnn yatay en kesit alan, h dolu duvar parasnn her iki
yanndaki bosluklarn yksekliginin en kk olandr. Duvarn en kesiti dikdrtgen ise
k =1.0, duvarn u eleman varsa veya duvarn ucunda duvara dik dogrultuda bir dis ya
da payanda duvar varsa k =1.2 alnacaktr.

5.3.3.2 Bir duvar ekseninin kayma rijitligi, o eksendeki duvar paralarnn kayma
rijitliklerinin toplamdr. Duvar eksenlerinin kayma rijitliginden gidilerek binann
kayma rijitlik merkezi hesaplanacaktr.

5.3.3.3 Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yannda kat burulma
momenti de gz nne alnarak binann birbirine dik her iki ekseni dogrultusunda
hesaplanacaktr.

5.3.3.4 Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanna blnerek duvarda
olusan kayma gerilmesi hesaplanacak ve Denk.(5.1)den bulunacak duvar kayma
emniyet gerilmesi t
em
ile karslastrlacaktr.

em o
+ = (5.1)

89
Bu denklemde
em
= duvar kayma emniyet gerilmesi (MPa),
o
= duvar atlama emniyet
gerilmesi (MPa), = srtnme katsays (0.5 olarak alnabilir), ise 5.3.1 uyarnca
hesaplanms duvar dsey gerilmesidir (MPa). Duvarda kullanlan kargir birim cinsine
gre duvar atlama dayanm
o
degeri Tablo 5.5den alnacaktr.

TABLO 5.5 DUVARLARIN ATLAMA EMNYET GERLMES (
o
)
Duvarda Kullanlan Kargir Birim Cinsi ve Har
Duvar atlama
Emniyet Gerilmesi
o
(MPa )
Dsey delikli blok tugla (delik oran %35den az,
imento takviyeli kire harc ile)
0.25
Dsey delikli blok tugla (delik oran %35den fazla,
imento takviyeli kire harc ile
0.12
Dolu blok tugla veya harman tuglas (imento
takviyeli kire harc ile)
0.15
Tas duvar (imento takviyeli kire harc ile) 0.10
Gazbeton (tutkal ile) 0.15
Dolu beton briket (imento harc ile) 0.20

5.3.4. Elastisite Modl

Duvar yapmnda kullanlan kargir birimlerin Elastisite Modl (E
d
) Denk.(5.2) ile
hesaplanacaktr.

d d
200 E f = (5.2)
5.4. TAIYICI DUVARLAR
5.4.1. Tayc Duvar Malzemesi

5.4.1.1 Tasyc duvarda ygma malzemesi olarak Trk Standartlarna uygun dogal tas,
dolu tugla, TS-2510 ve TS EN 771-1de tasyc duvar malzemesi olarak izin verilen en
byk bosluk oranlarn asmayan bosluk oranlar olan tuglalar ve blok tuglalar,
gazbeton yap malzeme ve elemanlar, kire kumtas, dolu beton briket, kerpi ya da
benzeri kargir birimler kullanlabilir.

5.4.1.2 Bosluklu beton briket, hafif agregal beton kargir birimler, TS-2510 ve TS
705 (TS EN 771-1)de tasyc duvar malzemesi olarak izin verilen en byk bosluk
oranlarnn zerinde bosluk oranlar olan tuglalar ve blok tuglalar, TS4377 (TS EN
771-1)e gre dolgu duvarlar iin retilmis diger tuglalar ve benzeri biim verilmis
bloklar hibir zaman tasyc duvar malzemesi olarak kullanlamaz.

5.4.1.3 Dogal tas tasyc duvarlar, ygma binalarn yalnzca bodrum ve zemin
katlarnda yaplabilir.

5.4.1.4 Beton tasyc duvarlar ygma binalarn yalnzca bodrum katlarnda yaplabilir.

5.4.2. Duvar Malzemesi Dayanmlar

5.4.2.1 Duvar yapmnda kullanlan dogal ve yapay kargir birimlerin ve bunlar
baglayan harlarn dayanm ve diger zellikleri asagdaki gibi olacaktr. Bu kosullar
kerpi iin geerli degildir. Kerpi sadece kerpi binalarda kullanlabilir.

90
5.4.2.2 Tasyc duvarlarda kullanlacak dogal ve yapay kargir birimlerin en dsk
basn dayanm, brt basn alanna gre, en az 5.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
kullanlacak dogal taslarn basn dayanm en az 10.0 MPa olacaktr. Bodrum katlarda
beton duvar yaplmas durumunda, kullanlacak en dsk beton kalitesi C16 olacaktr.

5.4.2.3 Tasyc duvarlarda imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum hacmsal
oran = 1/2/9) ya da imento harc (imento/kum hacmsal oran = 1/4) kullanlacaktr.

5.4.2.4 Duvarlarn basn emniyet gerilmesi (f
em
) 5.3.2de verilen yntemlerden biri
kullanlarak hesaplanacaktr.

5.4.2.5 Duvarlarn kayma emniyet gerilmesi Denk.(5.1)e gre hesaplanacaktr.

5.4.3. zin Verilen En Kk Tayc Duvar Kalnlklar

Tasyc duvarlarn, sva kalnlg saylmakszn, en kk kalnlklar ygma binann
kat saysna bagl olarak Tablo 5.6da verilmektedir. Bodrum kat yaplmams ise zemin
kat ve stndeki katlar iin Tablo 5.6da verilen en kk duvar kalnlklar geerlidir.
5.2.3e gre izin verilen ek at katnda bir alttaki kat iin verilen duvar kalnlg
geerlidir.

TABLO 5.6 TAIYICI DUVARLARIN EN KK KALINLIKLARI
Deprem
Blgesi
zin Verilen
Katlar
Doal Ta
(mm)
Beton
(mm)
Tula ve
Gazbeton
Dierleri
(mm)
1, 2, 3 ve 4 Bodrum kat
Zemin kat
500
500
250
-
1
1
200
200

1, 2, 3 ve 4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
500
500
-
250
-
-
1.5
1
1
300
200
200

2, 3 ve 4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
Ikinci kat
500
500
-
-
250
-
-
-
1.5
1.5
1
1
300
300
200
200


4
Bodrum kat
Zemin kat
Birinci kat
Ikinci kat
nc kat
500
500
-
-
-
250
-
-
-
-
1.5
1.5
1.5
1
1
300
300
300
200
200

5.4.3.1 Kerpi duvarl binalarda tasyc ds duvarlar en az 1.5 , tasyc i duvarlar en
az 1 kerpi boyu kalnlgnda olacaktr. Tasyc duvarlarda kullanlacak kerpi
boyutlar, mm olarak, 120300400 (ana) ve 120190400 (kuzu), ya da 120250300
(ana) ve 120180300 (kuzu) olacaktr.

5.4.4. Tayc Duvarlarda Toplam Uzunluk Snr

Planda birbirine dik dogrultularn her biri boyunca uzanan tasyc duvarlarn, pencere
ve kap bosluklar saylmakszn toplam uzunlugunun brt kat alanna ( konsol dseme

91
alanlar dsndaki alan) oran (0.2 I) m/m
2
den daha az olmayacaktr. (ekil 5.1).
Burada I, Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsaysdr.






ekil 5.1

5.4.5. Tayc Duvarlarn En Byk Desteklenmemi Uzunluu

5.4.5.1 Herhangi bir tasyc duvarn planda kendisine dik olarak saplanan tasyc
duvar eksenleri arasnda kalan desteklenmemis uzunlugu birinci derece deprem
blgesinde en ok 5.5 m, diger deprem blgelerinde en ok 7.5 m olacaktr. Kerpi
duvarl ygma binalarda desteklenmemis duvar uzunlugu en fazla 4.5 m olacaktr.

5.4.5.2 5.4.5.1de belirtilen en byk desteklenmemis duvar boyu kosulunun
saglanamamas durumunda bina kselerinde ve sz konusu duvarda planda eksenden
eksene aralklar 4.0 m.yi gemeyen betonarme dsey hatllar yaplacaktr. Ancak bu
tr dsey hatllarla desteklenen duvarlarn toplam uzunlugu 16.0 myi geemez
(ekil 5.2).

d
/ A 0.2 I m/m
2

d
: Taral alan uzunluu (m)

A : Brt kat alan (m
2
)
I : Bina nem katsays (Blm 2)

Deprem
dorultusu

92




ekil 5.2

5.4.6. Tayc Duvar Boluklar

Tasyc duvarlarda braklacak kap ve pencere bosluklarnda asagdaki kurallara
uyulacaktr. (ekil 5.3)

5.4.6.1 Bina ksesine en yakn pencere ya da kap ile bina ksesi arasnda braklacak
dolu duvar parasnn plandaki uzunlugu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde
1.50 mden, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 1.0 mden az olamaz.
Kerpi duvarl binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.2 Bina kseleri dsnda pencere ve kap bosluklar arasnda kalan dolu duvar
paralarnn plandaki uzunlugu birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.0 mden,
nc ve drdnc derece deprem blgelerinde 0.80 mden az olamaz. Kerpi duvarl
binalarda btn deprem blgelerinde bu miktar en az 1.0 mdir.

5.4.6.3 Pencere ve kap bosluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre betonarme dsey
hatllar yaplrsa 5.4.6.1 ve 5.4.6.2de verilen en az dolu duvar paras uzunlugu
kosullar %20 azaltlabilir. Kerpi duvarl binalarda pencere ve kap bosluklarnn her
iki kenarna ikiser adet 0.10m0.10m kesitinde ahsap dikmeler konulmus ise iki bosluk
arasndaki dolu duvar paras 0.80 m olabilir. Bu ahsap dikmeler pencere alt ve st
ahsap hatllarna baglanacaktr.

5.4.6.4 Bina kseleri dsnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere ya da kap boslugu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parasnn plandaki uzunlugu, tm deprem blgelerinde 0.50 mden az olamaz.
Bosluklarn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat yksekligince betonarme dsey hatl
varsa dolu duvar paras 0.50 mden az olabilir.

5.4.6.5 Her bir kap ve pencere boslugunun plandaki uzunlugu 3.0 mden daha byk
olamaz. Kerpi duvarl binalarda kap bosluklar yatayda 1.0 mden, dseyde 1.90
mden; pencere bosluklar yatayda 0.90 mden, dseyde 1.20 mden daha byk
olamaz.
Mesnetlenmemi duvar boyu :
1
,
2
ve
3
(Bkz. 5.4.5.1)


5.5 m (1. derece deprem blgesi)
7.5 m (2,3 ve 4. derece deprem blgesi)

4.0 m
Dey Hatl Dey Hatl Dey Hatl
16.0 m
4.0 m

1


93
5.4.6.6 Herhangi bir duvarn 5.4.5de tanmlanms desteklenmemis uzunlugu boyunca
kap ve pencere bosluklarnn plandaki uzunluklarnn toplam desteklenmemis duvar
uzunlugunun %40ndan fazla olmayacaktr.

5.4.6.7 Pencere ya da kap bosluklarnn her iki kenarnda 5.5.3e gre kat
yksekligince betonarme dsey hatllar yaplrsa 5.4.6.5te tanmlanan en byk
bosluk uzunlugu ve 5.4.6.6da tanmlanan en byk bosluk oran %20 artrlabilir. Bu
kosul kerpi duvarl binalar iin geerli degildir.





ekil 5.3

5.5. LENTOLAR VE HATILLAR

5.5.1. Lentolar

5.5.1.1 Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ularnn her birinin uzunlugu
serbest lento aklgnn %15inden ve 200 mmden az olmayacaktr.

5.5.1.2 Lento en kesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar yatay hatllar iin
5.5.2.1de verilen degerlerden az olmayacaktr.

5.5.1.3 Kerpi duvarl binalarda kap st ve pencere st ve altlarna ahsap lento
yaplabilir. Ahsap lentolar ikiser adet 100 mm100 mm kesitinde ahsap kadronla
yaplacaktr. Ahsap lentolarn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin uzunlugu 200
mmden az olmayacaktr.

5.5.2. Yatay Hatllar

5.5.2.1 Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere her bir dsemenin tasyc
duvarlara oturdugu yerde betonarme dseme ile birlikte (monolitik olarak) dklms
asagdaki kosullar saglayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.

(a) Yatay hatllar tasyc duvar genisligine esit genislikte ve en az 200 mm ykseklikte
olacaktr.

(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine tas duvarlarda en az altta,
stte 610, diger malzemeden tasyc duvarlarda ise en az 410 boyuna donat ile
1.5 m 1. ve 2. Deprem Blgesi 1.0 m
1.0 m 3. ve 4. Deprem Blgesi 0.8 m

0.5 m

n
(Mesnetlenmemi duvar boyu)

b1
ve
b2
3.0 m
(
b1
+
b2
) 0.40
n

b2

b1


94
birlikte en ok 250 mm ara ile 8lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar kselerde ve
kesisme noktalarnda srekliligi saglayacak biimde bindirilecektir (ekil 5.4).

5.5.2.2 Moloz tas duvarlarda dseme ve merdiven sahanlklar dsnda dseyde
eksenden eksene aralklar 1.5 m.yi gemeyen ve 5.5.2.1deki kurallara uyan
betonarme hatl yaplacaktr.

5.5.2.3 Kerpi ygma duvarlarda ahsap hatl yaplabilir. Ahsap hatl iin, 100 mm
100 mm kesitindeki iki adet kadron, ds yzleri duvar i ve ds yzeyleri ile aksacak
aralkta konulacaktr. Bu kadronlar boylamasna dogrultuda 500 mmde bir 50 mm
100 mm kesitinde dikine kadronlarla ivili olarak birlestirilecek ve aralar tas krntlar
ile doldurulacaktr.





ekil 5.4

250 mm
40
8
250 mm
min 10
40
40
250 mm
8
250 mm
min 10

95
5.5.3. Dey Hatllar

5.5.3.1 Ygma kargr binalarn deprem dayanmlarnn artrlmas iin bina
kselerinde, tasyc duvarlarn dsey ara kesitlerinde, kap ve pencere bosluklarnn her
iki yannda kat yksekligince uzanan betonarme dsey hatllar yaplmas uygundur.

5.5.3.2 Dsey hatllar, her iki yandan gelen tasyc duvarlarn rlmesinden sonra
duvarlara paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki blmn donatlarak
betonlanmas ile yaplacaktr (ekil 5.5).

5.5.3.3 Bina kselerinde ve tasyc duvarlarn ara kesitlerinde dsey hatllarn en kesit
boyutlar kesisen duvarlarn kalnlklarna esit olacaktr. Pencere ve kap bosluklarnn
her iki yanna yaplacak dsey hatllarda ise hatln duvara dik en kesit boyutu duvar
kalnlgndan, diger en kesit boyutu ise 200 mm den az olmayacaktr.

5.5.3.4 Dsey hatllarda beton kalitesi en az C16 olacak, ilerine tas duvarlarda her iki
duvar yzne paralel olarak en az adet olmak zere 612, diger tr malzemelerden
tasyc duvarlarda ise en az 412 boyuna donat ile birlikte en ok 200 mm ara ile 8
lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar iin temelde ve katlar arasnda filiz
braklacaktr (ekil 5.5).




ekil 5.5

5.6. DEMELER

5.6.1 Ygma kagir binalarn kat dsemeleri TS-500deki kurallara gre tasarlanms
boyut ve donatlar olan betonarme plak ya da disli dsemeler olacaktr.
200 mm
200 mm
200 mm

96
5.6.2 Dsemeleri 5.6.1e uymayan ygma binalar btn deprem blgelerinde, varsa
bodrum kat saylmakszn en ok iki katl yaplacaktr. Bu tr binalarda da dsemelerin
oturdugu yatay hatllar 5.5.2ye gre yaplacaktr. Kerpi duvarl binalar ise bodrum kat
saylmakszn en ok bir katl yaplacaktr.

5.6.3 Konsol seklindeki balkonlar, kornisler ve at saaklar yalnzca kat
dsemelerinin uzants olarak yaplacak ve serbest konsol uzunlugu 1.5 mden ok
olmayacaktr. Konsol seklindeki merdivenlerin konsol uzunlugu ise en ok 1.0 m
olacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar iin geerli degildir.

5.7. ATILAR

5.7.1 Ygma kagir binalarn atlar, betonarme teras at, ahsap ya da elik oturtma
at olarak yaplabilir.

5.7.2 Ahsap at donanmnn dseme ve tasyc duvarlarn stndeki yatay hatllarla
baglantlar TS-2510 da verilen kurallara gre yaplacaktr.

5.7.3 En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn yksekligi 2.0 mden
byk ise dsey ve egik hatllar yaplacaktr (ekil 5.6).

5.7.4 - Kerpi ygma binalarn atlar, ds duvarlar en ok 500 mm asacak biimde
saakl olarak ve olabildigince hafif yaplacaktr. Birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde toprak dam yaplmayacaktr. nc ve drdnc derece deprem
blgelerinde ise toprak damn toprak rt kalnlg 150 mmden daha byk olamaz.
Kerpi binalarn atlar ahsap makas, veya betonarme plak olarak yaplabilir.



ekil 5.6

5.8. TAIYICI OLMAYAN DUVARLAR

5.8.1 Tasyc olmayan blme duvarlarnn kalnlg en az 100 mm olacaktr. Bu
duvarlar her iki uta tasyc duvarlara dsey arakesit boyunca baglanarak rlecektir.
Tasyc olmayan duvarlarn st ile tavan dsemesinin alt arasnda en az 10 mm
bosluk braklacak, ancak dzlemine dik deprem yklerinin etkisi ile duvarn dzlemi
Betonarme Hatl

97
dsna devrilmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Bu madde kerpi duvarl binalar
iin geerli degildir.

5.8.2 Teraslarda ygma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn yksekligi 600
mmyi gemeyecektir. Bu tr korkuluklarn deprem ykleri altnda devrilmesinin
nlenmesi iin gereken tedbirler alnmaldr.

5.8.3 Ygma duvar malzemesi ile yaplan bahe duvarlarnn yksekligi, kaldrm
dzeyinden baslayarak en ok 1.0 m olacaktr.

98
BLM 6 TEMEL ZEMN VE TEMELLER N DEPREME
DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

6.0. SMGELER

A
o
= Blm 2de tanmlanan Etkin Yer Ivmesi Katsays
C
h
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan yatay esdeger deprem katsays
C
v
= Toprak basncnn hesabnda kullanlan dsey esdeger deprem katsays
H = niform zeminin toplam yksekligi veya tabakal zemin durumunda tabaka
kalnlklarnn toplam
h
1
= Zeminin en st tabakasnn kalnlg
I = Blm 2de tanmlanan Bina nem Katsays
i = Aktif veya pasif basn tarafndaki zemin yzeyinin yatayla yukarya dogru
yaptg sev as
K
as
= Statik aktif basn katsays
K
ad
= Dinamik aktif basn katsays
K
at
= Toplam aktif basn katsays
K
ps
= Statik pasif basn katsays
K
pd
= Dinamik pasif basn katsays
K
pt
= Toplam pasif basn katsays
P
ad
= Zemin ktlesinden olusan dinamik aktif basn kuvvetinin bileskesi
P
pd
= Zemin ktlesinden olusan dinamik pasif basn kuvvetinin bileskesi
p
ad
(z) = Zemin ktlesinden olusan dinamik aktif basncn derinlige gre degisim
fonksiyonu
p
pd
(z) = Zemin ktlesinden olusan dinamik pasif basncn derinlige gre degisim
fonksiyonu
p
v
(z) = Dsey toprak basncnn derinlige gre degisim fonksiyonu
Q
ad
= Dzgn yayl ds ykten olusan dinamik aktif basn kuvvetinin bileskesi
Q
pd
= Dzgn yayl ds ykten olusan dinamik pasif basn kuvvetinin bileskesi
q
ad
(z) = Dzgn yayl ds ykten olusan dinamik aktif basncn derinlige gre degisim
fonksiyonu
q
pd
(z) = Dzgn yayl ds ykten olusan dinamik pasif basncn derinlige gre degisim
fonksiyonu
q
o
= Dzgn yayl ds ykn genligi
R
za
= Zemin dayanma (istinat) duvarlarnda kesit hesabna esas dinamik i
kuvvetlerin elde edilmesi iin kullanlan azaltma katsays
z = Zemin serbest yzeyinden itibaren asagya dogru llen derinlik
z
cd
= Aktif veya pasif basn kuvvetinin bileskesinin zemin st yzeyinden itibaren
asagya dogru llen derinligi
= Duvar-zemin arakesitinin dseyle aktif veya pasif basn tarafna dogru
yaptg a
= Zeminle duvar arasndaki srtnme as
= Zeminin isel srtnme as
= Donat ap
= Zeminin kuru birim hacm agrlg

b
= Zeminin su altndaki birim hacm agrlg

s
= Zeminin suya doygun birim hacm agrlg
= Toplam aktif ve pasif basn katsaylarnn hesabnda esdeger deprem
katsaylarna bagl olarak hesaplanan a

99
6.1. KAPSAM

Deprem blgelerinde yaplacak yeni binalar ile deprem performans degerlendirilecek
veya glendirilecek mevcut binalarda zemin kosullarnn belirlenmesi; betonarme,
elik, ve ygma bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn tasarm, bu
konulardaki ynetmelik ve standartlarla birlikte ncelikle bu blmde verilen kural ve
kosullara uyularak yaplacaktr.

6.2. ZEMN KOULLARININ BELRLENMES

6.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar

6.2.1.1 Bu Ynetmelikte yerel zemin kosullarnn tanmlanmas iin esas alnan zemin
gruplar Tablo 6.1de, yerel zemin snflar ise Tablo 6.2de verilmistir. Tablo 6.1deki
zemin parametrelerine iliskin degerler, zemin gruplarnn belirlenmesinde yol
gstermek zere verilen standart degerlerdir.

6.2.1.2 Asagda belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan
zemin arastrmalarnn yaplmas, ilgili raporlarn dzenlenmesi ve proje dokmanlarna
eklenmesi zorunludur. Raporlarda Tablo 6.1 ve Tablo 6.2ye gre tanmlanan zemin
gruplar ve yerel zemin snflar ak olarak belirtilecektir.
(a) Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toplam yksekligi 60 mden fazla olan
tm binalar,
(b) Btn deprem blgelerinde, bina yksekliginden bagmsz olarak, Blm 2de
Tablo 2.3 ile tanmlanan Bina nem Katsaysnn I =1.5 ve I =1.4 oldugu binalar.

6.2.1.3 Yukardaki 6.2.1.2nin kapsam dsnda kalan diger binalar iin ise, birinci ve
ikinci derece deprem blgelerinde, zemin gruplarnn ve yerel zemin snflarnn Tablo
6.1 ve Tablo 6.2deki tanmlara gre belirlenmesini saglayacak yerel bilgilerin ya da
gzlem sonularnn deprem hesap raporlarnda belirtilmesi veya bu konuda
yaynlanms kaynaklara referans verilmesi zorunludur.

6.2.1.4 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, Tablo 6.1de (C) ve (D)
gruplarna giren zeminlerde, deprem ykleri altnda kazklarn yatay yataklanma
parametreleri ile yatay ve eksenel yk tasma glerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar
deneylerini ieren zemin arastrmalarna gre yaplacaktr.

6.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi

Btn deprem blgelerinde, yeralt su seviyesinin zemin yzeyinden itibaren 10 m
iinde oldugu durumlarda, Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde Svlama
Potansiyelinin bulunup bulunmadgnn, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun
analiz yntemleri ile incelenmesi ve sonularn belgelenmesi zorunludur.

100

TABLO 6.1 ZEMN GRUPLARI

Zemin
Grubu

Zemin Grubu
Tanm

Stand.
Penetr.
(N/30)

Relatif
Sklk
(%)
Serbest
Basn
Direnci
(kPa)
Kayma
Dalgas
Hz
(m/s)



(A)
1. Masif volkanik kayalar
ve ayrsmams saglam
metamorfik kayalar, sert
imentolu tortul kayalar....
2. ok sk kum, akl.........
3. Sert kil ve siltli kil..........




> 50
> 32




85100




> 1000

> 400



> 1000
> 700
> 700



(B)
1. Tf ve aglomera gibi
gevsek volkanik kayalar,
sreksizlik dzlemleri
bulunan ayrsms
imentolu tortul kayalar....
2. Sk kum, akl...............
3. ok kat kil ve siltli kil...





3050
1632





6585





5001000

200400




7001000
400700
300700



(C)
1.Yumusak sreksizlik
dzlemleri bulunan ok
ayrsms metamorfik
kayalar ve imentolu
tortul kayalar...............
2. Orta sk kum, akl........
3. Kat kil ve siltli kil..........





1030
816





3565





< 500

100200




400700
200400
200300


(D)
1.Yeralt su seviyesinin
yksek oldugu yumusak,
kaln alvyon tabakalar.....
2. Gevsek kum...................
3. Yumusak kil, siltli kil.....



< 10
< 8



< 35





< 100


< 200
< 200
< 200


TABLO 6.2 YEREL ZEMN SINIFLARI
Yerel Zemin
Snf
Tablo 6.1e Gre Zemin Grubu ve
En st Zemin Tabakas Kalnl (h
1
)

Z1
(A) grubu zeminler
h
1
15 m olan (B) grubu zeminler

Z2
h
1
> 15 m olan (B) grubu zeminler
h
1
15 m olan (C) grubu zeminler

Z3
15 m < h
1
50 m olan (C) grubu zeminler
h
1
10 m olan (D) grubu zeminler

Z4
h
1
> 50 m olan (C) grubu zeminler
h
1
> 10 m olan (D) grubu zeminler


101
TABLO 6.2YE LKN NOTLAR :

(a) Temel taban altndaki en st zemin tabakas kalnlnn 3 metreden az olmas
durumunda, bir alttaki tabaka, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas olarak
gznne alnabilir.
(b) Temel sisteminin dey ya da deye gre eimi 1/6ya eit veya daha az eik
kazklardan olumas durumunda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin tabakas, en ksa
kazn alt ucundaki tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda Blm 2ye
gre yaplacak deprem hesabnda kazklarn, bina tayc sisteminin elemanlar olarak
styap ile birlikte gznne alnmas veya yatay ve dey kazk rijitliklerinin kazk
balklarnn altnda edeer yaylarla idealletirilmesi zorunludur. Hesaplarda, grup
etkisi de dikkate alnarak kazklarn zemine yatay ve dey dorultulardaki
yataklanmalar (kazk-zemin etkileimi) ile birlikte, kazk balklarnn ve ba
kirilerinin rijitlik ve eylemsizlik zellikleri mutlaka gznne alnacaktr.
(c) Yukardaki (b) paragrafnda belirtilen koullarn uygulanmamas veya 6.3.3.1e
gre nc ve drdnc derece deprem blgelerinde kazk eiminin deye gre
1/6dan daha fazla yaplmas durumlarnda, Tablo 6.2de belirtilen en st zemin
tabakas, kazk balklarnn altndaki ilk tabaka olarak alnacaktr.

6.3. TEMELLERE LKN KURAL VE KOULLAR

6.3.1. Genel Kurallar

Bina temelleri, deprem srasnda oturma veya farkl oturmalardan tr styapda
hasara neden olmayacak biimde, oturduklar zeminin zellikleri gznne alnarak,
zemin mekanigi ve temel insaat ilkelerine gre yaplacaktr. Bu blmde temellerle
ilgili olarak verilen kurallar; betonarme, elik, ve ygma binalarn temelleri iin
geerlidir.

6.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Ykleri

6.3.2.1 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (A), (B) ve (C) gruplarna giren zeminlerde,
statik yklere gre tanmlanan zemin emniyet gerilmesi ve kazkl temellerde kazgn
yatay ve eksenel ykler iin emniyetli tasma yk, deprem durumunda en fazla %50
arttrlabilir.

6.3.2.2 - Temel zemini olarak Tablo 6.1de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem
durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kazklarn emniyetli tasma yk arttrlamaz.

6.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar

6.3.3.1 Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, dseye gre egimleri 1/6dan
daha fazla olan egik kazklar kullanlmayacaktr.

6.3.3.2 Kazkl temeller, eksenel yklere ek olarak depremden olusan yatay yklere ve
etkilere gre de hesaplanacaktr.

6.3.3.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, klfl ya da klfsz yerinde
dkme fore kazklarda, 3 metreden az olmamak zere, kazk baslgnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde boyuna donat oran 0.008den az olamaz. Bu blgeye

102
konulacak spiral donat ap 8 mmden az ve spiral adm 200 mmden fazla olmayacak,
ayrca stten en az iki kazk ap kadar ykseklikte spiral donat adm 100 mmye
indirilecektir.

6.3.3.4 - Betonarme prefabrike akma kazklarda boyuna donat oran 0.01den az
olamaz. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kazk baslgnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Bu blgede,
etriye aralg veya spiral donat adm 200 mmden fazla olmayacak, ayrca stten en az
iki kazk ap (dikdrtgen kesitli kazklarda en byk boyutun iki kat) kadar
ykseklikte etriye aralg ya da spiral donat adm 100 mmye indirilecektir. Enine
donat kosullar, ngerilmeli prefabrike akma kazklarda da aynen uygulanacaktr.

6.3.4. Temel Ba Kirileri

6.3.4.1 Betonarme ve elik binalarda tekil temelleri veya kazk baslklarn her iki
dogrultuda, srekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine baglayan bag
kirisleri dzenlenecektir. Temel zemini Tablo 6.1deki (A) grubuna giren zeminlerde
bag kirisleri yaplmayabilir veya says azaltlabilir.

6.3.4.2 Bag kirisleri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna kadar
olan ykseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.

6.3.4.3 Binann bulundugu deprem blgesine ve Tablo 6.1de tanmlanan zemin
gruplarna bagl olarak, bag kirislerinin saglamas gereken minimum kosullar Tablo
6.3te verilmistir.

TABLO 6.3 - BA KRLERNE LKN MNMUM KOULLAR

KOULUN TANIMI

Deprem
Blgesi
Zemin
Grubu
(A)
Zemin
Grubu
(B)
Zemin
Grubu
(C)
Zemin
Grubu
(D)
1. Bag kirisinin minimum
eksenel kuvveti
(*)

1, 2
3, 4
%6
%4
%8
%6
%10
%8
%12
%10
2. Minimum enkesit
boyutu (mm)
(**)

1, 2
3, 4
250
250
250
250
300
250
300
250
3. Minimum enkesit
alan (mm
2
)
1, 2
3, 4
62500
62500
75000
62500
90000
75000
90000
75000
4. Minimum boyuna
donat
1, 2
3, 4
414
414
416
414
416
416
418
416

(*)
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin
yzdesi olarak
(**)
Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.

6.3.4.4 - Kesit hesabnda bag kirislerinin hem basn, hem de ekme kuvvetlerine
alsacag gznnde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan bag
kirislerinin basnca alsmas durumunda, burkulma etkisi gznne alnmayabilir.
ekme durumunda ise, ekme kuvvetinin sadece donat tarafndan tasndg
varsaylacaktr. Bag kirislerinin etriye ap 8 mmden az ve etriye aralg 200 mmden
fazla olmayacaktr.

103
6.3.4.5 Bag kirisleri yerine betonarme dsemeler de kullanlabilir. Bu durumda,
dseme kalnlg 150 mmden az olmayacaktr. Dsemenin ve iine konulan donatnn,
Tablo 6.3te bag kirisleri iin verilen yatay yklere esit ykleri gvenli biimde
aktarabildigi hesapla gsterilecektir.

6.3.5. Yma Binalarda Duvar Alt Temelleri

6.3.5.1 Ygma bina temelleri, tasyc duvarlarn altnda betonarme duvaralt temel
olarak yaplacaktr. Duvar alt temelinin derinligi; zemin zellikleri, yeralt su dzeyi ve
yerel don derinligi gznne alnarak saptanacaktr. Bodrumsuz binalarda temellerin
zerine yaplacak tas veya beton duvarlarn st kotu, kaldrm kotundan en az 0.50 m
yukarda olacaktr.

6.3.5.2 Duvar alt temellerinin beton kalitesi en az C16 olacaktr. Tablo 6.1de
tanmlanan zemin gruplarna gre, duvar alt temellerinin boyutlarna ve donatlarna
iliskin kosullar Tablo 6.4te verilmistir.

6.3.5.3 - Tablo 6.1de (A), (B) veya (C) gruplarna giren zeminlerin bulundugu egimli
arazide temeller basamakl olarak yaplabilir. Basamakl temellere iliskin kosullar da
Tablo 6.4te verilmistir.

6.3.5.4 Duvar alt temellerine konulacak boyuna donatlarn hem stte ve hem altta
yatay aralklar 0.30 myi gemeyecek; kselerde, kesisme noktalarnda ve basamakl
temel durumlarnda srekliligi saglayacak biimde bindirme yaplacaktr.

TABLO 6.4 DUVAR ALTI TEMELLERNE LKN KOULLAR

KOULUN TANIMI
Zemin
Grubu
(A),(B)
Zemin
Grubu
(C)
Zemin
Grubu
(D)
Minimum temel genisligi (mm)
Duvar kalnlgna ek (iki yandan) pabu genisligi(mm)
500
2150
600
2200
700
2250
Minimum temel yksekligi (mm) 300 400 400
Altta ve stte minimum temel boyuna donats 312 314 414
Temelde minimum etriye 8/30 8/30 8/30
Minimum basamak yatay aralg (mm) 1000 1500
Minimum basamak bindirme uzunlugu (mm) 300 400
Maksimum basamak yksekligi (mm) 300 300

6.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEMN DAYANMA (STNAT)
YAPILARI

6.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basn Katsaylar

6.4.1.1 Statik toprak basnc ile depremden olusan ek dinamik toprak basncnn
toplamn hesaplamak iin kullanlacak Toplam Aktif Basn Katsays, K
at
ve Toplam
Pasif Basn Katsays, K
pt
, emniyetli ynde kalmak zere zeminin kohezyonu ihmal
edilerek, Denk.(6.1) ile verilmistir.

104


2
2
v
at
2
(1 ) cos ( ) sin( ) sin( )
= 1+
cos( ) cos( ) cos cos cos( )
C i
K
i

(
+
(
+ + + +
(

(6.1a)


2
2
v
pt
2
(1 ) cos ( ) sin( ) sin( )
= 1
cos( ) cos( ) cos cos cos( )
C i
K
i

(
+ + +

(
+ +
(

(6.1b)

6.4.1.2 Denk.(6.1)deki as Denk.(6.2) ile tanmlanmstr.

(a) Kurudaki zeminlerde,

h
v
= arctan
(1 )
C
C
(

(6.2a)
(b) Su seviyesinin altndaki zeminlerde,

s h
b v
= arctan
(1 )
C
C
(

(


(6.2b)

6.4.1.3 Zeminin su altnda veya suya doygun olmas durumunda Denk.(6.1)de
yerine /2 gznne alnacaktr.

6.4.1.4 Denk.6.2de yer alan yatay esdeger deprem katsays C
h
Denk.(6.3) ile
tanmlanmstr.
(a) Dseyde serbest konsol olarak alsan zemin dayanma (istinat) yaplarnda,

h o
= 0.2 (I + 1) C A (6.3a)
(b) Yatay dogrultuda bina dsemeleri veya ankrajlarla mesnetlenmis zemin dayanma
(istinat) yap ve elemanlarnda,

h o
= 0.3 (I + 1) C A (6.3b)
6.4.1.5 Denk.(6.1) ve Denk.(6.2)de yer alan dsey esdeger deprem katsays C
v
,
Denk.(6.4) ile tanmlanmstr. Ancak, yatay dogrultuda bina dsemeleri ile
mesnetlenmis bodrum duvarlarnda C
v
= 0 alnacaktr.

h
v
2
=
3
C
C (6.4)
Denk.(6.1)de, Denk.(6.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha
elverissiz sonu verecek sekilde, +C
v
veya C
v
durumlar gznne alnacaktr.

6.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar

6.4.2.1 Depremden olusan dinamik aktif basn katsays K
at
ve dinamik pasif basn
katsays K
pt
, Denk.(6.5) ile belirlenir.
K
ad
= K
at
K
as
(6.5a)
K
pd
= K
pt
K
ps
(6.5b)

105
Denk.(6.5)te yer alan statik aktif basn katsays K
as
ve statik pasif basn katsays
K
ps
, Denk.(6.1)de = 0 ve C
v
= 0 konularak elde edilebilir.

6.4.2.2 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin ktlesinden tr
olusan ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin yksekligi boyunca degisimi
Denk.(6.6) ile tanmlanmstr.
p
ad
(z) = 3 K
ad
(1 z / H) p
v
(z) (6.6a)
p
pd
(z) = 3 K
pd
(1 z / H) p
v
(z) (6.6b)
Zeminin kuruda ve niform olmas zel durumunda, p
v
(z)= z alnarak Denk.(6.6)nn
zemin yksekligi boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak depremden
olusan dinamik aktif toprak basncnn pozitif degerli bileskesi P
ad
ve dinamik pasif
toprak basncnn negatif degerli bileskesi P
pd
ile bu bileskelerin zemin st yzeyinden
itibaren derinligini gsteren z
cd
, Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile verildigi sekilde elde
edilir:
P
ad
= 0.5 K
ad
H
2
(6.7a)
P
pd
= 0.5 K
pd
H
2
(6.7b)

z
cd
= H / 2 (6.8)
Zeminin su altnda olmas durumunda p
v
(z)nin hesabnda yerine
b
gznne
alnacak ve suyun hidrodinamik basnc ayrca hesaplanmayacaktr. Zeminin suya
doygun olmas durumunda ise yerine
s
kullanlacaktr.

6.4.2.3 Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda dzgn yayl ds ykten
olusan aktif ve pasif toprak basncnn zemin yksekligi boyunca degisimi Denk.(6.9)
ile tanmlanmstr.
q
ad
(z) = 2 q
o
K
ad
(1 z / H) cos / cos( i) (6.9a)
q
pd
(z) = 2 q
o
K
pd
(1 z / H) cos / cos( i)

(6.9b)
Zemin zelliklerinin niform olmas zel durumunda, Denk.(6.9)un zemin yksekligi
boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak, depremin katks ile olusan aktif
(pozitif) ve pasif (negatif) toprak basnlarnn bileskeleri Q
ad
ve Q
pd
ile bu bileskelerin
zemin st yzeyinden itibaren derinligini gsteren z
cd
, Denk.(6.10) ve Denk.(6.11) ile
verildigi sekilde elde edilir.
Q
ad
= q
o
K
ad
H cos / cos( i)

(6.10a)
Q
pd
= q
o
K
pd
H cos / cos( i) (6.10b)

z
cd
= H / 3 (6.11)

6.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnlar

Yukarda Denk.(6.6) ve Denk.(6.9) ile verilen bagntlar, zeminin tabakal olmas
durumunda da uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka iin o tabakaya ait K
ad
veya
K
pd
katsaylar kullanlacak ve z derinligi daima serbest zemin yzeyinden asagya
dogru gznne alnacaktr. Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif basn
kuvvetinin bileskesi ve tabaka iindeki derinligi, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)un ilgili
tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.

106
6.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar

6.4.4.1 Statik toprak basnlarna ek olarak Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen
dinamik toprak basnlar ve yapnn kendi ktlesine etkiyen eylemsizlik kuvvetleri de
gznne alnarak yaplan hesapta, kaymaya kars gvenlik katsays en az 1.0 ve
devrilmeye kars gvenlik katsays en az 1.2 olacaktr.

6.4.4.2 - Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlarnda ve betonarme veya elik
palplansl duvarlarda kesit hesabnda esas alnacak i kuvvetler, statik toprak
basncndan olusan i kuvvetlere ek olarak, Denk.(6.6) ve Denk.(6.9)da verilen
dinamik toprak basnlarna gre hesaplanan i kuvvetlerin R
za
= 1.5 katsaysna
blnmesi ile elde edilecektir. Geici elik palplansl duvarlarda R
za
= 2.5 alnabilir.

107
BLM 7 MEVCUT BNALARIN DEERLENDRLMES VE
GLENDRLMES

7.0. SMGELER

Bu blmde asagdaki simgelerin kullanldg boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],
uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm
2
] birimindedir.

A
c
= Kolon veya perdenin brt kesit alan
A
d
= Dolgu duvar yatay kesit alan
a
d
= Esdeger basn ubugunun genisligi (mm)
(i)
1
a = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal ivme
b = Yatay plakalarn genisligi
b
w
= Kirisin gvde genisligi
d = Kirisin ve kolonun faydal yksekligi
(i)
1
d = (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait modal yerdegistirme
(p)
1
d = Birinci moda ait modal yerdegistirme istemi
E
c
= ereve betonunun elastisite modl
E
d
= Dolgu duvarn elastisite modl
E
f
= Lifli Polimerin elastisite modl
EI
o
= atlamams kesit egilme rijitligi
f
cm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton dayanm
f
ctm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut betonun ekme dayanm
f
d
= Dolgu duvarn basn dayanm
f
yd
= Hasr donat eliginin tasarm akma dayanm
f
yw
= Manto eliginin akma dayanm
H
w
= Temel stnden veya zemin kat dsemesinden itibaren llen toplam perde
yksekligi
h = alsan dogrultudaki kesit boyutu
h
duvar
= Dolgu duvarn yksekligi
h
d
= Dolgu duvar yksekligi (mm)
h
k
= Kolon boyu (mm)
h
i
= Kat yksekligi
I
k
= Kolonun atalet momenti (mm
4
)
k
d
= Esdeger basn ubugunun eksenel rijitligi
k
t
= Lifli Polimerle glendirilmis duvar ekme ubugunun eksenel rijitligi
L
p
= Plastik mafsal boyu

duvar
= Dolgu duvarn uzunlugu

min
= Minimum ankraj ubugu derinligi

w
= Perdenin veya bag kirisli perde parasnn plandaki uzunlugu
M
x1
= x deprem dogrultusunda dogrusal elastik davrans iin tanmlanan birinci
(hakim) moda ait etkin ktle
N = Deprem ve dsey ykler altnda kolonda olusan eksenel kuvvet
N
D
= Dsey ykler altna kolonda olusan eksenel kuvvet
R
a
= Deprem Yk Azaltma Katsays
r = Etki/Kapasite Oran
r
d
= Dolgu duvar ksegen uzunlugu (mm)
s = Yatay plakalarn aralg
s
max
= Maksimum ankraj ubugu aralg

108
S
di1
= Birinci moda ait dogrusal olmayan spektral yerdegistirme
T
f
= Lifli Polimer ile glendirilmis duvar ekme ubugunun ekme dayanm
t
d
= Dolgu duvar kalnlg (mm)
t
f
= Lifli Polimer kalnlg
t
j
= Yatay plakalarn kalnlg
(i)
xN1
u = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dogrultusunda (i)inci itme adm
sonunda elde edilen birinci moda ait yerdegistirme
(p)
xN1
u = Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dogrultusunda tepe yerdegistirme
istemi
V = Deprem ve dsey ykler etkisi altnda kiris ularnda olusan kesme kuvveti
V
d
= Dolgu duvar kesme kuvveti dayanm
V
e
= Kolon ve kiriste enine donat hesabna esas alnan kesme kuvveti
V
j
= elik sarg ile saglanan ek kesme dayanm
V
r
= Kolon, kiris veya perde kesitinin kesme dayanm
(i)
x1
V = x deprem dogrultusunda (i)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda
(hakim) ait taban kesme kuvveti
(o
i
)
max
= Ilgili kattaki en byk greli kat telemesi
c
cg
= Sargl blgenin en ds lifindeki beton basn birim sekildegistirmesi
c
cu
= Kesitin en ds lifindeki beton basn birim sekildegistirmesi
c
s
= Donat eligi birim sekildegistirmesi

min
= Minimum ankraj ubugu ap

p
= Plastik egrilik istemi

t
= Toplam egrilik istemi

y
= Esdeger akma egriligi
xN1
= Binann tepesinde (Ninci katnda) x deprem dogrultusunda birinci moda ait
mod sekli genligi
x1
= x deprem dogrultusunda birinci moda ait katk arpan
q
bi
= iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizligi Katsays
= Esdeger Deprem Yk Azaltma Katsays

d
= Esdeger basn ubugu katsays
0 = Esdeger basn ubugunun yatay ile olan as
0
p
= Plastik dnme istemi
p = ekme donats oran
p
b
= Dengeli donat oran
p
s
= Kesitte mevcut bulunan ve sarg etkisi saglayabilen (135
o
kancal) enine
donatnn hacmsal oran
p
sh
= Perdede ve duvarda yatay gvde donatlarnn perde gvdesi brt enkesit
alanna oran
p
sm
= 3.3.4, 3.4.4 veya 3.6.5.2ye gre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran

= Basn donats oran
t
d
= Dolgu duvarn kayma dayanm
t
dp
= Prefabrike beton panelin kayma dayanm
w
f
= Lifli polimer seritinin genisligi
w
f
= Lifli polimer seritinin genisligi

109
7.1. KAPSAM

7.1.1 Deprem blgelerinde bulunan mevcut ve glendirilecek tm binalarn ve bina
tr yaplarn deprem etkileri altndaki davranslarnn degerlendirilmesinde
uygulanacak hesap kurallar, glendirme kararlarnda esas alnacak ilkeler ve
glendirilmesine karar verilen binalarn glendirme tasarm ilkeleri bu blmde
tanmlanmstr.

7.1.2 Degerlendirilecek ve glendirilecek binalarn deprem performans yapya
etkiyen dsey yklerin ve deprem etkilerinin birlesik etkileri altnda kontrol edilecektir.

7.1.3 Bu ksmda verilen hesap yntemleri ve degerlendirme esaslar elik ve ygma
yaplar iin geerli degildir. Ancak mevcut elik ve ygma binalarn bilgileri bu blme
gre toplanacaktr. Mevcut ve glendirilen elik binalarn hesab ve degerlendirilmesi
Blm 2 ve Blm 4de yeni yaplacak yaplar iin tanmlanan esaslar erevesinde
yaplacaktr. Mevcut ve glendirilen ygma binalarn hesab ve degerlendirilmesi ise
Blm 5deki esaslar erevesinde yaplacaktr.

7.1.4 Mevcut prefabrike betonarme binalar, yeni yaplar iin Blm 2 ve Blm 3de
verilen kurallara gre degerlendirilebilir veya bu binalarn performanslarnn
belirlenmesinde 7.6 kullanlabilir. Ancak birlesim blgelerinin degerlendirilmesinde
3.12deki kurallar geerli olacaktr.

7.1.5 Bu blmde verilen kurallar, 2.12de belirtilen bina trnde olmayan yaplar
iin geerli degildir. Ayrca tarihi ve kltrel degeri olan tescilli yaplarn ve antlarn
degerlendirilmesi ve glendirilmesi bu Ynetmelik kapsam dsndadr.

7.1.6 Kullanm sresi iinde deprem ve benzeri ds etkilere ve degisikliklere maruz
kalmas muhtemel olan mevcut yaplarn tasyc sistemindeki belirsizlikleri yeni
yaplacak binalara oranla daha fazladr. Tm bu belirsizlikler, yapdan derlenen verilerin
kapsamna gre tanmlanan bilgi dzeyi katsaylar ile hesap yntemlerine
yanstlacaktr.

7.1.7 Bu blmde tanmlanan inceleme, veri toplama, derleme, degerlendirme,
malzeme rnegi alma ve deney yapma islemleri insaat mhendislerinin sorumlulugu
altnda yaplacaktr.

7.2. BNALARDAN BLG TOPLANMASI

7.2.1. Binalardan Toplanacak Bilginin Kapsam

7.2.1.1 Mevcut binalarn tasyc sistem elemanlarnn kapasitelerinin hesaplanmasnda
ve deprem dayanmlarnn degerlendirilmesinde kullanlacak eleman detaylar ve
boyutlar, tasyc sistem geometrisine ve malzeme zelliklerine iliskin bilgiler,
binalarn projelerinden ve raporlarndan, binada yaplacak gzlem ve lmlerden,
binadan alnacak malzeme rneklerine uygulanacak deneylerden elde edilecektir.

7.2.1.2 Binalardan bilgi toplanmas kapsamnda yaplacak islemler, yapsal sistemin
tanmlanmas, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin zelliklerinin belirlenmesi,
varsa mevcut hasarn ve evvelce yaplms olan degisiklik ve/veya onarmlarn

110
belirlenmesi, eleman boyutlarnn llmesi, malzeme zelliklerinin saptanmas, sahada
derlenen tm bu bilgilerin binann varsa projesine uygunlugunun kontroldr.

7.2.2. Bilgi Dzeyleri

Binalarn incelenmesinden elde edilecek mevcut durum bilgilerinin kapsamna gre her
bina tr iin bilgi dzeyi ve buna bagl olarak 7.1.6da belirtilen bilgi dzeyi
katsaylar tanmlanacaktr. Bilgi dzeyleri srasyla snrl, orta ve kapsaml olarak
snflandrlacaktr. Elde edilen bilgi dzeyleri tasyc eleman kapasitelerinin
hesaplanmasnda kullanlacaktr.

7.2.2.1 Snrl bilgi dzeyinde binann tasyc sistem projeleri mevcut degildir.
Tasyc sistem zellikleri binada yaplacak lmlerle belirlenir.

7.2.2.2 Orta bilgi dzeyinde eger binann tasyc sistem projeleri mevcut degilse,
snrl bilgi dzeyine gre daha fazla lm yaplr. Eger mevcut ise snrl bilgi
dzeyinde belirtilen lmler yaplarak proje bilgileri dogrulanr.

7.2.2.3 Kapsaml bilgi dzeyinde binann tasyc sistem projeleri mevcuttur. Proje
bilgilerinin dogrulanmas amacyla yeterli dzeyde lmler yaplr.

7.2.3. Mevcut Malzeme Dayanm

Tasyc elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda kullanlacak malzeme dayanmlar
Ynetmeligin bu blmnde mevcut malzeme dayanm olarak tanmlanr.

7.2.4. Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.4.1 Bina Geometrisi: Saha alsmas ile binann tasyc sistem plan rlevesi
karlacaktr. Mimari projeler mevcut ise, rleve alsmalarna yardmc olarak
kullanlr. Elde edilen bilgiler tm betonarme elemanlarn ve blme duvarlarn her
kattaki yerini, eksen aklklarn, yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir ve binann
hesap modelinin olusturulmas iin yeterli olmaldr. Temel sistemi bina iinde veya
dsnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir. Binadaki ksa
kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere islenecektir. Binann komsu
binalarla olan iliskisi (ayrk, bitisik, derz var/yok) belirlenecektir.

7.2.4.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya uygulama izimleri mevcut
degildir. Betonarme elemanlardaki donat miktar ve detaylarnn binann yapldg
tarihteki minimum donat kosullarn sagladg varsaylr. Bu varsaymn dogrulanmas
veya hangi oranda gereklestiginin belirlenmesi iin her katta en az birer adet olmak
zere kolonlarn herbirinden %10 ve kirislerin herbirinden %5 orannda elemann pas
paylar syrlarak donat ve donat bindirme boyu tespiti yaplacaktr. Syrma islemi
kolonlarn ve kirislerin uzunlugunun aklk ortasndaki te birlik blmde yaplmal,
ancak donat bindirme boyunun tespiti amacyla en az kolonda bindirme blgelerinde
yaplmaldr. Syrlan yzeyler daha sonra yksek dayanml tamir harc ile
kapatlacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn %20sinde enine ve boyuna
donat says ve yerlesimi donat tespit cihazlar ile belirlenecektir. Donat tespiti
yaplan betonarme kolon ve kirislerde bulunan mevcut donatnn minimum donatya
orann ifade eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kirisler iin ayr ayr

111
belirlenecektir. Bu katsay donat tespiti yaplmayan diger tm elemanlara uygulanarak
donat miktarlar belirlenecektir.

7.2.4.3 Malzeme zellikleri: Her katta kolonlardan veya perdelerden TS-10465de
belirtilen kosullara uygun sekilde en az iki adet beton rnegi (karot) alnarak deney
yaplacak ve rneklerden elde edilen en dsk basn dayanm mevcut beton dayanm
olarak alnacaktr. Donat snf, yukardaki paragrafta aklandg sekilde syrlan
yzeylerde yaplan grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eligin karakteristik
akma dayanm mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda
korozyon gzlenen elemanlar planda isaretlenecek ve bu durum eleman kapasite
hesaplarnda dikkate alnacaktr.

7.2.5. Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.5.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcut ise, binada yaplacak
lmlerle mevcut geometrinin projesine uygunlugu kontrol edilir. Proje yoksa, saha
alsmas ile binann tasyc sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler tm
betonarme elemanlarn ve blme duvarlarn her kattaki yerini, aklklarn,
yksekliklerini ve boyutlarn iermelidir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin
hassas biimde tanmlanmas iin gerekli ayrntlar iermelidir. Binadaki ksa kolonlar
ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve kesitlere islenecektir. Binann komsu binalarla
olan iliskisi (ayrk, bitisik, derz var/yok) belirlenecektir. Temel sistemi bina iinde veya
dsnda alacak yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.5.2 Eleman Detaylar: Betonarme projeler veya imalat izimleri mevcut degil ise
7.2.4.2deki kosullar geerlidir, ancak donat kontrol yaplacak kolon ve kirislerin
says her katta en az ikiser adet olmak zere o kattaki toplam kolon saysnn
%20sinden ve kiris saysnn %10undan az olmayacaktr. Betonarme projeler veya
imalat izimleri mevcut ise donat kontrolu iin 7.2.4.2de belirtilen islemler, ayn
miktardaki betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan
elemanlarn %20sinde enine ve boyuna donat says ve yerlesimi donat tespit cihazlar
ile belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas halinde,
betonarme elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann ifade
eden donat gerekleme katsays kolonlar ve kirisler iin ayr ayr belirlenecektir.
Eleman kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu
katsay donat tespiti yaplmayan diger tm elemanlara uygulanarak donat miktarlar
belirlenecektir.

7.2.5.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam
adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 400
m
2
den bir adet beton rnegi (karot) TS-10465de belirtilen kosullara uygun sekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda rneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) degerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki daglm, karot deney sonular ile uyarlanms
beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta aklandg sekilde syrlan yzeylerde yaplan
grsel inceleme ile tespit edilecek, bu snftaki eligin karakteristik dayanm eleman
kapasite hesaplarnda mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede,
donatsnda korozyon gzlenen elemanlar planda isaretlenecek ve bu durum eleman
kapasite hesaplarnda dikkate alnacaktr.

112
7.2.6. Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

7.2.6.1 Bina Geometrisi: Binann betonarme projeleri mevcuttur. Binada yaplacak
lmlerle mevcut geometrinin projelere uygunlugu kontrol edilir. Projeler lmler ile
nemli farkllklar gsteriyor ise proje yok saylr ve bina orta bilgi dzeyine uygun
olarak incelenecektir. Binadaki ksa kolonlar ve benzeri olumsuzluklar kat planna ve
kesitlere islenecektir. Komsu binalarla iliskisi (ayrk, bitisik, derz var/yok)
belirlenecektir. Bina geometrisi bilgileri, bina ktlesinin hassas biimde tanmlanmas
iin gerekli ayrntlar iermelidir. Temel sistemi bina iinde veya dsnda alacak
yeterli sayda inceleme ukuru ile belirlenecektir.

7.2.6.2 Eleman Detaylar: Binann betonarme detay projeleri mevcuttur. Donatnn
projeye uygunlugunun kontrolu iin 7.2.5.2de belirtilen islemler, ayn miktardaki
betonarme elemanda uygulanacaktr. Ayrca pas pay syrlmayan elemanlarn
%20sinde enine ve boyuna donat says ve yerlesimi donat tespit cihazlar ile
belirlenecektir. Proje ile uygulama arasnda uyumsuzluk bulunmas halinde, betonarme
elemanlardaki mevcut donatnn projede ngrlen donatya orann ifade eden donat
gerekleme katsays kolonlar ve kirisler iin ayr ayr belirlenecektir. Eleman
kapasitelerinin belirlenmesinde kullanlan bu katsay 1den byk olamaz. Bu katsay
donat tespiti yaplmayan diger tm elemanlara uygulanarak donat miktarlar
belirlenecektir.

7.2.6.3 Malzeme zellikleri: Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam
adetten az olmamak zere ve binada toplam 9 adetten az olmamak zere, her 200
m
2
den bir adet beton rnegi (karot) TS-10465de belirtilen kosullara uygun sekilde
alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin hesaplanmasnda, rneklerden
elde edilen (ortalama-standart sapma) degerleri mevcut beton dayanm olarak
alnacaktr. Beton dayanmnn binadaki daglm, karot deney sonular ile uyarlanms
beton ekici okumalar veya benzeri hasarsz inceleme aralar ile kontrol edilebilir.
Donat snf, yukardaki paragrafta aklandg sekilde syrlan yzeylerde yaplan
inceleme ile tespit edilecek, her snftaki elik iin (S220, S420, vb.) birer adet rnek
alnarak deney yaplacak, eligin akma ve kopma dayanmlar ve sekildegistirme
zellikleri belirlenerek projeye uygunlugu saptanacaktr. Projesine uygun ise, eleman
kapasite hesaplarnda projede kullanlan eligin karakteristik akma dayanm mevcut
elik dayanm olarak alnacaktr. Uygun degil ise, en az adet rnek daha alnarak
deney yaplacak, elde edilen en elverissiz degerler eleman kapasite hesaplarnda mevcut
elik dayanm olarak alnacaktr. Bu incelemede, donatsnda korozyon gzlenen
elemanlar planda isaretlenecek ve bu durum eleman kapasite hesaplarnda dikkate
alnacaktr.

7.2.7. elik Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

elik binalarda snrl bilgi dzeyi geerli degildir.

7.2.8. elik Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

7.2.8.1 Bina Geometrisi: 7.2.5.1de verilen kosullar aynen geerlidir. Sadece
betonarmenin yerini elik alacaktr.

7.2.8.2 Eleman Detaylar: elik projeleri veya imalat izimleri mevcut degil ise, her
kattaki elik veya diger tr elemanlarn (kolon, kiris, birlesim, apraz, dseme) tmnn

113
boyut kontrol yaplacak, kaynak zellikleri ve birlesim detaylar ayrntl olarak
kartlacaktr. Uygulama projeleri veya imalat izimleri mevcut ise, yukarda belirtilen
elemanlarn %20sinin hassas boyut kontrolu yaplacaktr.

7.2.8.3 Malzeme zellikleri: elik projeleri mevcut degil ise, her elik yap eleman
trnden bir rnek kesilerek deney yaplacak, dayanm ve sekildegistirme zellikleri
belirlenecektir. Ayn sekilde binadan bir kaynak rnegi kesilerek kartlacak ve deney
yaplacaktr. kartlan rneklerin yerleri doldurularak onarlacaktr. Bulonlu birlesimler
iin ise bir civata rnegi alnarak deney yaplacaktr. Elemanlarn kapasitelerinin
hesaplanmasnda, deneylerden elde edilen ortalama dayanmlar mevcut elik dayanm
olarak alnacaktr. elik projeleri mevcut ise, projede ngrlen karakteristik
dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr.

7.2.9. elik Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

7.2.9.1 Bina Geometrisi: 7.2.6.1de verilen kosullar aynen geerlidir. Sadece
betonarmenin yerini elik alacaktr.

7.2.9.2 Eleman Detaylar: Binann elik detay projeleri mevcuttur. Projelerde belirtilen
eleman boyutlar ve birlesim detaylar, binadaki her eleman ve birlesim trnn toplam
saysnn en az %20sinde kontrol edilerek dogrulanacaktr.

7.2.9.3 Malzeme zellikleri: Projede belirtilen elik snf, en az bir elik elemandan
rnek kesilerek ve deney yaplarak kontrol edilecektir. Ayn sekilde projede bulunan bir
kaynakl birlesimden rnek kesilerek kartlacak ve deney yaplarak dayanmnn
projeye uygunlugu kontrol edilecektir. kartlan rneklerin yerleri doldurularak
onarlacaktr. Bulonlu birlesimler iin ise bir civata rnegi alnarak deney yaplacaktr.
Eger proje ile uygunluk dogrulanrsa, eleman kapasitelerinin hesaplanmasnda projede
ngrlen karakteristik dayanmlar mevcut elik dayanm olarak alnacaktr. Eger proje
ile uygunluk saglanamazsa, en az er adet rnek ve kaynak rnegi alnarak deney
yaplacak, elde edilen en elverissiz degerler eleman kapasite hesaplarnda mevcut elik
dayanm olarak alnacaktr.

7.2.10. Prefabrike Betonarme Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

Prefabrike binalar iin snrl bilgi dzeyi geerli degildir.

7.2.11. Prefabrike Betonarme Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.5.1deki kosullar geerlidir. Sadece betonarmenin yerini
prefabrike betonarme alacaktr. Eleman detaylar iin 7.2.8.2deki kosullar geerlidir,
ancak bu maddedeki elik yerine prefabrike betonarme kullanlacaktr. Malzeme
zelliklerinin tespitinde 7.2.5.3deki kosullar geerli olmakla birlikte, beton iin
alnacak malzeme rnegi says her katta toplam ten az olmamak ve tm binada
toplam 9dan az olmamak kosuluyla yarya indirilecektir.

7.2.12. Prefabrike Betonarme Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

Bina geometrisi iin 7.2.6.1de verilen kosullar geerlidir. Eleman detaylar iin
7.2.9.2de verilen kosullar geerlidir. Sadece eligin yerini prefabrike alacaktr. Beton
basn dayanm iin her 500 m
2
alandan en az bir adet rnek (karot) alnarak deney

114
yaplacaktr. Binadan alnan toplam karot says en az 9 olacaktr. Elemanlarn kapasite
hesaplarnda deneylerden elde edilen ortalama beton basn dayanm veya projede
belirtilen beton basn dayanm (dsk olan) mevcut beton dayanm olarak alnacaktr.
Elemanlarn kapasite hesabnda kullanlacak donat dayanmlar, projede belirtilen elik
snfnn karakteristik dayanmlar olacaktr.

7.2.13. Yma Binalarda Snrl Bilgi Dzeyi

7.2.13.1 Bina Geometrisi: Mimari projeler mevcut ise, binada yaplacak grsel
inceleme ile mevcut geometrinin projeye uygunlugu tespit edilecektir. Mimari proje
yoksa binann sistem rlevesi karlacaktr. Elde edilen bilgiler ygma duvarlarn her
kattaki yerini, uzunluklarn, kalnlklarn, bosluklarn ve kat yksekliklerini
iermelidir. Temel sistemi bina dsndan alacak bir inceleme ukuru ile gzlenecek ve
belirlenecektir.

7.2.13.2 Detaylar: atnn ve dsemenin tr, duvarlarla baglant sekilleri, hatl ve
lentolarn durumu grsel olarak tespit edilecektir.

7.2.13.3 Malzeme zellikleri: Duvar malzemelerinin tr, duvar yzeyinin bir
blmnn svas kaldrlarak gzle tespit edilecektir. Bina dayanm hesaplarnda,
Blm 5de her duvar tr iin verilen duvar kesme dayanmlar esas alnacaktr.

7.2.14. Yma Binalarda Orta Bilgi Dzeyi

Snrl bilgi dzeyine ek olarak duvar baglantlar ve duvarlarn stabilitesi tahkik
edilecektir.

7.2.15. Yma Binalarda Kapsaml Bilgi Dzeyi

Orta bilgi dzeyine ek olarak duvar malzemesi zelliklerinin belirlenmesi iin binadan
en az 3 adet duvar paras rnegi alnacak ve Blm 5e gre yaplacak hesaplarda bu
rneklerin deneylerinden elde edilecek ortalama zellikler kullanlacaktr.

7.2.16. Bilgi Dzeyi Katsaylar

Incelenen binalardan edinilen bilgi dzeylerine gre, eleman kapasitelerine uygulanacak
bilgi dzeyi katsaylar Tablo 7.1de verilmektedir.

7.2.17. Malzeme dayanmlar, zellikle belirtilmedike ilgili tasarm ynetmeliklerinde
verilen malzeme katsaylar ile blnmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabnda
mevcut malzeme dayanmlar kullanlacaktr.

TABLO 7.1 - BNALAR N BLG DZEY KATSAYILARI
Bilgi Dzeyi Bilgi Dzeyi Katsays
Snrl 0.75
Orta 0.90
Kapsaml 1.00


115
7.3. YAPI ELEMANLARINDA HASAR SINIRLARI VE HASAR BLGELER

7.3.1. Yap Elemanlarnn Krlma Trleri

Yap elemanlarnn hasar snrlarnn belirlenmesinde, yap elemanlar snek ve
gevrek olarak iki snfa ayrlacaktr. Snek ve gevrek eleman tanmlar, elemanlarn
kapasitelerine hangi krlma trnde ulastg ile ilgilidir.

7.3.2. Kesit Hasar Snrlar

Snek elemanlar iin kesit dzeyinde snr durum tanmlanmstr. Bunlar Minimum
Hasar Snr (MN), Gvenlik Snr (GV) ve Gme Snr (G)dr. Minimum hasar
snr kritik kesitte elastik tesi davransn baslangcn, gvenlik snr kesitin
dayanmn gvenli olarak saglayabilecegi elastik tesi davransn snrn, gme snr
ise kesitin gme ncesi davransnn snrn tanmlamaktadr. Gevrek elemanlar iin
elastik tesi davransn olusmasna izin verilmez.

7.3.3. Kesit Hasar Blgeleri

Kritik kesitleri MNye ulasmayan elemanlar Minimum Hasar Blgesinde, MN ile GV
arasnda kalan elemanlar Belirgin Hasar Blgesinde, GV ve G arasnda kalan
elemanlar leri Hasar Blgesinde, Gyi asan elemanlar ise Gme Blgesinde kabul
edilecektir (ekil 7.1).















ekil 7.1

7.3.4. Kesit Hasar Tanmlar

7.5 ve 7.6.'da tanmlanan yntemlerle hesaplanan i kuvvetlerin ve sekildegistirmelerin,
7.3.2de tanmlanan snr degerler ile karslastrlmas sonucunda kesitlerin hangi hasar
blgelerinde oduguna karar verilecektir.

7.3.5. Eleman Hasar Tanmlar

Eleman hasarn, elemann en fazla hasarl kesiti belirler. Eleman hasarlar iin 7.3.3 ve
7.3.4deki tanmlar kullanlacaktr.
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
Ileri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme

116
7.4. DEPREM HESABINA LKN GENEL LKE VE KURALLAR

7.4.1 Ynetmeligin bu blmne gre deprem hesabnn amac, mevcut ve
glendirilmis binalarn deprem performansn belirlemektir. Bu amala 7.5de
tanmlanan dorusal elastik veya 7.6da tanmlanan dorusal elastik olmayan hesap
yntemleri kullanlabilir. Asagda tanmlanan genel ilke ve kurallar her iki trdeki
yntemler iin de geerlidir.

7.4.2 Deprem etkisinin tanmnda, 2.4de verilen elastik (azaltlmams) ivme
spektrumu kullanlacak, ancak farkl aslma olaslklar iin bu spektrum zerinde 7.8e
gre yaplan degisiklikler gznne alnacaktr. Deprem hesabnda 2.4.2de tanmlanan
bina nem katsays uygulanmayacaktr (I=1.0).

7.4.3 Deprem kuvvetleri binaya her iki dogrultuda ve her iki ynde ayr ayr etki
ettirilecektir.

7.4.4 Deprem hesabnda kullanlacak zemin zellikleri Blm 6ya gre
belirlenecektir.

7.4.5 Binann tasyc sistem modeli, deprem etkileri ile dsey yklerin ortak etkileri
altnda yap elemanlarnda olusacak i kuvvet, yerdegistirme ve sekildegistirmeleri
hesaplamak iin yeterli dogrulukta hazrlanacaktr.

7.4.6 Deprem hesabnda gz nne alnacak kat agrlklar 2.7.1.2ye gre
hesaplanacak, kat ktleleri kat agrlklar ile uyumlu olarak tanmlanacaktr.

7.4.7- Dsemelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alstg binalarda, her katta iki
yatay yerdegistirme ile dsey eksen etrafnda dnme serbestlik dereceleri gznne
alnacaktr. Kat serbestlik dereceleri her katn ktle merkezinde tanmlanacak, ayrca ek
dsmerkezlik uygulanmayacaktr.

7.4.8 3.3.8e gre ksa kolon durumuna dsrlms olan kolonlar, tasyc sistem
modelinde gerek serbest boylar ile tanmlanacaktr.

7.4.9 Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda birlesim blgeleri sonsuz
rijit u blgeleri olarak gz nne alnacaktr.

7.4.10 Betonarme tablal kirislerin pozitif ve negatif plastik momentlerinin hesabnda
tabla betonu ve iindeki donat hesaba katlacaktr. alsan tabla genisligi TS-500e
gre belirlenecektir.

7.4.11 Betonarme elemanlarda kenetlenme veya bindirme boyunun yetersiz olmas
durumunda, kesit kapasite momentinin hesabnda ilgili donat akma gerilmesi
kenetlenme veya bindirme boyundaki eksikligi orannda azaltlacaktr. Kesit kapasite
momentindeki bu azaltma %30dan fazla ise eleman 7.3.1e gre gevrek eleman olarak
snflanr.

7.4.12 Zemindeki sekil degistirmelerin yap davransn etkileyebilecegi durumlarda
zeminin sekil degistirme zellikleri yap modeline yanstlacaktr.

7.4.13 Blm 2de modelleme ile ilgili olarak verilen diger esaslar geerlidir.

117
7.5. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK HESAP
YNTEMLER LE BELRLENMES

7.5.1. Hesap Yntemleri

Dogrusal elastik hesap yntemleri, 2.7 ve 2.8de tanmlanms olan hesap yntemleridir.
Binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi iin her iki yntemin kullanlmasnda
asagda belirtilen ek kurallar uygulanacaktr.

7.5.1.1 Esdeger deprem yk yntemi, bodrum zerinde toplam yksekligi 25 metreyi
ve toplam kat says 8i asmayan, ayrca ek dsmerkezlik gz nne alnmakszn
hesaplanan burulma dzensizligi katsays
bi
< 1.4 olan binalara uygulanacaktr.
Toplam esdeger deprem yknn (taban kesme kuvveti) Denk.(2.4) ile
hesaplanmasnda R
a
=1 alnacak ve denklemin sag taraf katsays ile arplacaktr.
katsays bodrum hari bir ve iki katl binalarda 1.0, digerlerinde 0.85 alnacaktr.

7.5.1.2 Mod Birlestirme Ynteminin kullanlmasnda Denk.(2.13)de R
a
=1 alnacaktr.
Uygulanan deprem dogrultusu ve yn ile uyumlu olan eleman i kuvvetlerinin ve
kapasitelerinin hesaplanmasnda, bu dogrultuda hakim olan modda elde edilen i kuvvet
dogrultular esas alnacaktr.

7.5.2. Betonarme Binalarn Yap Elemanlarnda Performans Deerlendirmesi

7.5.2.1 Sarlma blgesindeki enine donat kosullar 3.3.4 saglayan betonarme
kolonlar, 3.4.4 saglayan betonarme kirisler ve 3.6.5.2yi saglayan betonarme perdeler
sarglanm, saglamayanlar ise sarglanmam eleman saylr.

7.5.2.2 Betonarme elemanlar, krlma tr egilme ise snek, kesme ise gevrek
olarak snflanrlar.

7.5.2.3 Betonarme yap elemanlarnda olusacak hasarlarn belirlenmesinde
kullanlacak eleman hasar snrlarnn saysal degerleri burada tanmlanmaktadr.
Dogrusal elastik hesap yntemleri ile snek elemanlarn hasar snrlarnn tanmnda
kiris, kolon ve perde elemanlarnn ve glendirilmis ygma dolgu duvarlarn
kesitlerinin etki/kapasite oranlar (r) cinsinden ifade edilen saysal degerler
kullanlacaktr.

7.5.2.4 Etki/kapasite oranlarnn snr degerleri Tablo 7.2-7.4de snek ve gevrek
elemanlar iin ayr ayr verilmistir. Snek kolon ve kirislerin kritik kesitlerinde, egilme
kapasitesi ile uyumlu kapasite kesme kuvveti V
e
nin kesme kapasitesi V
r
yi asmamas
gereklidir. Asmas durumunda bu elemanlar gevrek eleman snfnda saylrlar. V
e
nin
hesab kolonlar iin 3.3.7ye, kirisler iin 3.4.5e gre yaplacak, ancak peklesmeli
tasma gc momentleri yerine tasma gc momentleri kullanlacaktr. V
r
ise TS-500e
gre, 7.2de tanmlanan bilgi dzeyi ile uyumlu mevcut malzeme dayanm degerleri
kullanlarak hesaplanacaktr. H
w
/
w
> 2.0 olan, 3.6.2ye gre u blgeleri olan ve yatay
gvde donats oran p
sh
> 0.0025 olan perdeler de snek eleman olarak kabul
edilecektir. Burada verilen snek eleman kosullarn saglamayan betonarme elemanlar
gevrek eleman olarak snflandrlacaktr.

7.5.2.5 Krlma tr egilme olan snek kiris, kolon ve perde kesitlerinin egilme
etki/kapasite oran, sadece deprem etkisi altnda hesaplanan kesit momentinin kesit artk

118
moment kapasitesine blnmesi ile elde edilir. Kesit artk moment kapasitesi, kesitin
egilme momenti kapasitesi ile dsey ykler altnda kesitte hesaplanan moment etkisinin
farkdr. Egilme etki/kapasite orannn hesaplanmasnda, uygulanan deprem kuvvetinin
yn dikkate alnacaktr.

7.5.2.6 Krlma tr kesme olan gevrek kiris, kolon ve perdelerin etki/kapasite
oranlar, kritik kesitlerde hesaptan elde edilen kesme kuvvetinin TS-500e gre
hesaplanan kesme kuvveti dayanmna blnmesi ile elde edilecektir. Krlma tr
basn olan gevrek kolonlarn etki/kapasite oranlar, hesaptan elde edilen basn
kuvvetinin TS-500e gre hesaplanan basn dayanmna blnmesi ile elde edilecektir.
Kesit kesme kuvveti dayanm ve basn dayanm hesabnda 7.2de tanmlanan bilgi
dzeyine gre belirlenen mevcut malzeme dayanm degerleri kullanlacaktr.

7.5.2.7 Glendirilmis ygma dolgu duvarlarn etki/kapasite oran, deprem etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvvetinin kesme kuvveti dayanmna orandr. Ksegen
ubuklar ile modellenen glendirilmis ygma dolgu duvarlarda olusan kesme
kuvvetleri, ubugun eksenel kuvvetinin yatay bileseni olarak gz nne alnacaktr.
Glendirilmis ygma dolgu duvarlarn kesme kuvveti dayanmnn hesab 7.10.4de
verilmektedir.

7.5.2.8 Hesaplanan kiris, kolon ve perde kesitlerinin ve glendirilmis ygma dolgu
duvarlarn etki/kapasite oranlar, Tablo 7.2-7.5de verilen snr degerler ile
karslastrlarak 7.3.3e gre elemanlarn hangi hasar blgesinde olduguna karar
verilecektir. Betonarme binalarn glendirilmis ygma dolgu duvar elemanlarnn hasar
blgelerinin belirlenmesinde ayrca Tablo 7.5de verilen greli kat telemesi snrlar
saglanacaktr. Ksegen ubuklar ile modellenen glendirilmis ygma dolgu duvar
elemanlarnn greli kat telemesi, ilgili kattaki ubuk elemanlarn ular arasnda
hesaplanan en byk greli kat telemesinin kat yksekligine blnmesi ile elde
edilecektir. Tablo 7.2-7.5deki ara degerler iin dogrusal enterpolasyon uygulanacaktr.

7.5.2.9 Betonarme kolon-kiris birlesimlerinde tm snr durumlar iin birlesime etki
eden ve Denk.(3.11)den hesaplanacak kesme kuvvetlerinin 3.5.2.2de verilen kesme
dayanmlarn asmamas gerekir. Ancak Denk.(3.11)de V
kol
yerine 3.3.7ye gre
peklesmeyi gz nne almadan hesaplanan V
e
kullanlacak, dayanm hesabnda ise f
cd

yerine 7.2de tanmlanan bilgi dzeyine gre belirlenen mevcut beton dayanm
kullanlacaktr. Birlesim kesme kuvvetinin kesme dayanmn asmas durumunda bu
birlesime saplanan tm elemanlar gme blgesinde kabul edilecektir.

7.5.2.10 Betonarme binalarda kolon ve perde eksenel ykleri, bu elemanlara baglanan
kirislerin ularnn uygulanan deprem yn ile uyumlu egilme kapasiteleri ve donatl
ygma duvarlar iin kullanlan ksegen basn ubuklarnn duvar kesme kapasitelerine
karslk gelen eksenel kapasitelerinin dsey bilesenleri dikkate alnarak hesaplanacaktr.
Eksenel ykleri hesaplamak iin nerilen bir yntem Bilgilendirme Eki 7Ada
verilmektedir.

119
TABLO 7.2 BETONARME KRLER N HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (r)
Snek Kiriler Hasar Snr
b

Sarglama

w ctm
V
b d f

(1)

MN GV G
_ 0.0 Var 0.65 3 7 10
_ 0.0 Var 1.30 2.5 5 8
_ 0.5 Var 0.65 3 5 7
_ 0.5 Var 1.30 2.5 4 5
_ 0.0 Yok 0.65 2.5 4 6
_ 0.0 Yok 1.30 2 3 5
_ 0.5 Yok 0.65 2.5 4 6
_ 0.5 Yok 1.30 1.5 2.5 4
Gevrek Kiriler 1 1 1
(1) Birimler N ve mmdir. V kuvveti deprem kuvvetinin yn ile uyumlu olarak Denk.(3.9)dan hesaplanacak, ancak
peklesmeli tasma gc momentleri yerine 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanarak hesaplanan moment
kapasiteleri kullanlacaktr (ekil 3.9).

TABLO 7.3 BETONARME KOLONLAR N HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (r)
Snek Kolonlar Hasar Snr
c c
N
A f

Sarglama
w ctm
V
b d f
(1)

MN GV G
0.1 Var 0.65 3 6 8
0.1 Var 1.30 2.5 5 6
0.4 Var 0.65 2 4 6
0.4 Var 1.30 2 3 5
0.1 Yok 0.65 2 3.5 5
0.1 Yok 1.30 1.5 2.5 3.5
0.4 Yok 0.65 1.5 2 3
0.4 Yok 1.30 1 1.5 2
Gevrek Kolonlar 1 1 1
(1) Birimler N ve mmdir. V kuvveti deprem kuvvetinin yn ile uyumlu olarak Denk.(3.5)den hesaplanacak, ancak
peklesmeli tasma gc momentleri yerine 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanarak hesaplanan moment
kapasiteleri kullanlacaktr (ekil 3.5).

TABLO 7.4 BETONARME PERDELER N HASAR SINIRLARINI
TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (r)
Snek Perdeler Hasar Snr
Sarglama
MN GV G
Var 3 6 8
Yok 2 4 6
Gevrek Perdeler 1 1 1

120
TABLO 7.5 GLENDRLM YIMA DOLGU DUVARLAR N HASAR
SINIRLARINI TANIMLAYAN ETK/KAPASTE ORANLARI (r) VE GREL
KAT TELEMES ORANLARI
Hasar Snr
duvar
/ h
duvar
oran aral
0.5 - 2.0 MN GV G
Etki/Kapasite Oran (r) 1 2 -
Greli Kat telemesi Oran 0.0015 0.0035 -

7.6. DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK
OLMAYAN YNTEMLER LE BELRLENMES

7.6.1. Tanm

Deprem etkisi altnda mevcut binalarn yapsal performanslarnn belirlenmesi ve
glendirme analizleri iin kullanlacak dogrusal elastik olmayan hesap yntemlerinin
amac, verilen bir deprem iin snek davransa iliskin plastik sekildegistirme istemleri
ile gevrek davransa iliskin i kuvvet istemlerinin hesaplanmasdr. Daha sonra bu istem
byklkleri, bu blmde tanmlanms bulunan sekildegistirme ve i kuvvet kapasiteleri
ile karslastrlarak, kesit ve bina dzeyinde yapsal performans degerlendirmesi
yaplacaktr.

7.6.2. Kapsam

Bu Ynetmelik kapsamnda yer alan dogrusal elastik olmayan analiz yntemleri,
Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi, Artmsal Mod Birletirme Yntemi ve Zaman
Tanm Alannda Hesap Yntemidir. Ilk iki yntem, bu Ynetmelikte dogrusal olmayan
deprem performansnn belirlenmesi ve glendirme hesaplar iin temel alnan
Artmsal tme Analizinde kullanlacak olan yntemlerdir.

7.6.3. Artmsal tme Analizi ile Performans Deerlendirmesinde zlenecek Yol

Artmsal tme Analizi esas alnarak yaplacak dogrusal elastik olmayan performans
degerlendirmesinde izlenecek admlar asagda zetlenmistir.
(a) 7.4de tanmlanan genel ilke ve kurallara ek olarak, tasyc sistem elemanlarnda
dogrusal olmayan davransn ideallestirilmesi ve analiz modelinin olusturulmas iin
7.6.4de tanmlanan kurallara uyulacaktr.
(b) Artmsal itme analizinden nce, ktlelerle uyumlu dsey yklerin gznne alndg
bir dogrusal olmayan statik analiz yaplacaktr. Bu analizin sonular, artmsal itme
analizinin baslang kosullar olarak dikkate alnacaktr.
(c) Artmsal itme analizinin 7.6.5de tanmlanan Artmsal Edeer Deprem Yk
Yntemi ile yaplmas durumunda, koordinatlar modal yerdeitirme-modal ivme
olarak tanmlanan birinci (hakim) moda ait modal kapasite diyagram elde edilecektir.
Bu diyagram ile birlikte, 2.4de tanmlanan elastik davrans spektrumu ve farkl aslma
olaslklar iin bu spektrum zerinde 7.8de yaplan degisiklikler gznne alnarak,
birinci (hakim) moda ait modal yerdeitirme istemi belirlenecektir. Son asamada,
modal yerdegistirme istemine kars gelen yerdegistirme, plastik sekildegistirme (plastik
dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.

121
(d) Artmsal itme analizinin 7.6.6da tanmlanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile
yaplmas durumunda, gznne alnan btn modlara ait modal kapasite
diyagramlar ile birlikte modal yerdegistirme istemleri de elde edilecek, bunlara bagl
olarak tasyc sistemde meydana gelen yerdegistirme, plastik sekildegistirme (plastik
dnmeler) ve i kuvvet istemleri hesaplanacaktr.
(e) Plastiklesen (snek) kesitlerde hesaplanms bulunan plastik dnme istemlerinden
plastik egrilik istemleri ve 7.6.8e gre toplam egrilik istemleri elde edilecektir. Daha
sonra bunlara bagl olarak betonarme kesitlerde betonda ve donat eliginde meydana
gelen birim sekildegistirme istemleri hesaplanacaktr. Bu istem degerleri, kesit
dzeyinde esitli hasar snrlar iin 7.6.9da tanmlanan ilgili birim sekildegistirme
kapasiteleri ile karslastrlarak kesit dzeyinde snek davransa iliskin performans
degerlendirmesi yaplacaktr. Ayrca, glendirilen blme duvarlarnda greli kat
telemeleri cinsinden hesaplanan sekildegistirme istemleri, 7.6.10da tanmlanan
sekildegistirme kapasiteleri ile karslastrlacaktr. Analiz sonucunda elde edilen kesme
kuvveti istemleri ise, 7.6.11de tanmlanan kapasitelerle karslastrlarak kesit dzeyinde
gevrek davransa iliskin performans degerlendirmesi yaplacaktr.

7.6.4. Dorusal Elastik Olmayan Davrann dealletirilmesi

7.6.4.1 Bu Ynetmelikte, dogrusal elastik olmayan analiz iin yl plastik davran
modelinin kullanlmas ngrlmstr. Basit egilme durumunda plastik mafsal
hipotezine kars gelen bu modelde, ubuk eleman olarak ideallestirilen kiris, kolon ve
perde tr tasyc sistem elemanlarndaki i kuvvetlerin plastik kapasitelerine eristigi
sonlu uzunluktaki blgeler boyunca, plastik sekildegistirmelerin dzgn yayl biimde
olustugu varsaylmaktadr. Basit egilme durumunda plastik mafsal boyu olarak
adlandrlan plastik ekildeitirme blgesinin uzunlugu (L
p
), alsan dogrultudaki kesit
boyutu (h)nin yarsna esit alnacaktr (L
p
= 0.5 h).

7.6.4.2 Sadece eksenel kuvvet altnda plastik sekildegistirme yapan elemanlarn
plastik sekildegistirme blgelerinin uzunlugu, ilgili elemann serbest boyuna esit
alnacaktr.

7.6.4.3 Ygl plastik sekildegistirmeyi temsil eden plastik kesitin, teorik olarak
7.6.4.1de tanmlanan plastik sekildegistirme blgesinin tam ortasna yerlestirilmesi
gerekir. Ancak pratik uygulamalarda asagda belirtilen yaklask ideallestirmelere izin
verilebilir:
(a) Kolon ve kirislerde plastik kesitler, kolon-kiris birlesim blgesinin hemen dsna,
diger deyisle kolon veya kirislerin net aklklarnn ularna konulabilir. Ancak, dsey
yklerin etkisinden tr kiris aklklarnda da plastik mafsallarn olusabilecegi
gznne alnmaldr.
(b) Betonarme perdelerde, plastik kesitlerin her katta perde kesiminin alt ucuna
konulmasna izin verilebilir. U, T, L veya kutu kesitli perdeler, btn kollar birlikte
alsan tek perde olarak ideallestirilmelidir. Binalarn bodrum katlarnda rijit evre
perdelerinin bulunmas durumunda, bu perdelerden st katlara dogru devam eden
perdelerin plastik kesitleri bodrum stnden baslamak zere konulmaldr.

7.6.4.4 Bir veya iki eksenli egilme ve eksenel kuvvet etkisinde plastiklesen betonarme
kesitlerin akma yzeylerinin (etkilesim diyagramlarnn) tanmlanmasnda asagdaki
kosullara uyulacaktr:

122
(a) Analizde beton ve donat eliginin 7.2de tanmlanan mevcut dayanmlar esas
alnacaktr.
(b) Betonun maksimum basn birim sekildegistirmesi 0.003, donat eliginin
maksimum birim sekildegistirmesi ise 0.01 alnabilir.

7.6.4.5 Betonarme kesitlerin akma yzeyleri uygun biimde dogrusallastrlarak, iki
boyutlu davrans durumunda akma izgileri, boyutlu davrans durumunda ise akma
dzlemleri olarak modellenebilir.

7.6.4.6 Egilme etkisindeki betonarme elemanlarn akma ncesi dogrusal davranslar
iin atlam kesite ait eilme rijitlikleri kullanlacaktr. Daha kesin bir hesap
yaplmadka, atlams kesite ait egilme rijitlikleri iin asagda verilen degerler
kullanlacaktr:
(a) Kirislerde: 0.40 EI
o

(b) Kolon ve perdelerde, N
D
/ (A
c
f
cm
) 0.10 olmas durumunda: 0.40 EI
o

N
D
/ (A
c
f
cm
) 0.40 olmas durumunda:. 0.80 EI
o

Yukardaki bagntlarda yer alan eksenel basn kuvveti N
D
, dsey ykler altnda
hesaplanacaktr. N
D
nin ara degerleri iin dogrusal enterpolasyon yaplabilir.

7.6.4.7 Itme analizi modelinde kullanlacak plastik kesitlerin i kuvvet-plastik
sekildegistirme bagntlar ile ilgili olarak asagdaki paragraflar dikkate alnacaktr:
(a) I kuvvet-plastik sekildegistirme bagntlarnda peklesme etkisi (plastik dnme
artsna bagl olarak plastik momentin arts) yaklask olarak terk edilebilir (ekil 7.2a).
Bu durumda, bir veya iki eksenli egilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde
plastiklesmeyi izleyen itme admlarnda, i kuvvetlerin akma yzeyinin zerinde
kalmas kosulu ile plastik sekildegistirme vektrnn akma yzeyine yaklask olarak
dik olmas kosulu gznne alnacaktr.
(b) Peklesme etkisinin gznne alnmas durumunda (ekil 7.2b), bir veya iki eksenli
egilme ve eksenel kuvvet etkisindeki kesitlerde plastiklesmeyi izleyen itme admlarnda
i kuvvetlerin ve plastik sekildegistirme vektrnn saglamas gereken kosullar, ilgili
literatrden alnan uygun bir peklesme modeline gre tanmlanacaktr.










ekil 7.2

7.6.4.8 7.10.4e gre glendirilen herhangi bir ygma blme duvar, kendisini
evreleyen kolon ve kirislerle birlikte iki ucu mafsall ksegen esdeger basn ve/veya
ekme ubugu olarak 7.6.4.2ye gre ideallestirilecektir. Itme analizinde elasto-plastik
(peklesmesiz) bir eleman olarak modellenecek olan esdeger ubugun baslangtaki
dogrusal elastik davransna iliskin eksenel rijitligi ile eksenel akma dayanm 7.10.4e
M
pa
M

p
(a)

M
pb
M

p
(b)


123
gre belirlenecektir. Duvar iin tanmlanan kesme dayanm, ksegen esdeger basn
ubugunun eksenel akma dayanmnn yatay bilesenidir. Geregi durumunda, ksegen
esdeger ekme ubugunun akma dayanm Denk.(7.17)den alnacaktr.

7.6.5. Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi

7.6.5.1 Artmsal Edeer Deprem Yk Ynteminin amac, birinci (deprem
dogrultusunda hakim) titresim mod sekli ile orantl olacak sekilde, deprem istem
snrna kadar monotonik olarak adm adm arttrlan esdeger deprem yklerinin etkisi
altnda dorusal olmayan itme analizinin yaplmasdr. Dsey yk analizini izleyen
itme analizinin her bir admnda tasyc sistemde meydana gelen yerdegistirme, plastik
sekildegistirme ve i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli (kmlatif) degerler ve
son admda deprem istemine kars gelen maksimum degerler hesaplanacaktr.

7.6.5.2 Artmsal Esdeger Deprem Yk Ynteminin kullanlabilmesi iin, binann
kat saysnn bodrum hari 8den fazla olmamas ve herhangi bir katta ek dsmerkezlik
gznne alnmakszn dogrusal elastik davransa gre hesaplanan burulma dzensizligi
katsaysnn q
bi
< 1.4 kosulunu saglamas gereklidir. Ayrca gznne alnan deprem
dogrultusunda, dogrusal elastik davrans esas alnarak hesaplanan birinci (hakim)
titresim moduna ait etkin ktlenin toplam bina ktlesine (rijit perdelerle evrelenen
bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn en az 0.70 olmas zorunludur.

7.6.5.3 Artmsal itme analizi srasnda, esdeger deprem yk daglmnn, tasyc
sistemdeki plastik kesit olusumlarndan bagmsz biimde sabit kaldg varsaym
yaplabilir. Bu durumda yk daglm, analizin baslang admnda dogrusal elastik
davrans iin hesaplanan birinci (deprem dogrultusundaki hakim) dogal titresim mod
sekli genligi ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen degerle orantl olacak sekilde
tanmlanacaktr. Kat dsemeleri rijit diyafram olarak ideallestirilen binalarda, birinci
(hakim) dogal titresim mod seklinin genlikleri olarak her katn ktle merkezindeki
birbirine dik iki yatay teleme ile ktle merkezinden geen dsey eksen etrafndaki
dnme gznne alnacaktr.

7.6.5.4 7.6.5.3de tanmlanan sabit yk daglmna gre yaplan itme analizi ile,
koordinatlar tepe yerdeitirmesi taban kesme kuvveti olan itme erisi elde
edilecektir. Tepe yerdegistirmesi, binann en st katndaki ktle merkezinde, gznne
alnan x deprem dogrultusunda her itme admnda hesaplanan yerdegistirmedir. Taban
kesme kuvveti ise, her admda esdeger deprem yklerinin x deprem dogrultusundaki
toplamdr. Itme egrisine uygulanan koordinat dnsm ile, koordinatlar modal
yerdeitirme modal ivme olan modal kapasite diyagram asagdaki sekilde elde
edilebilir:
(a) (i)inci itme admnda birinci (deprem dogrultusunda hakim) moda ait modal ivme
(i)
1
a asagdaki sekilde elde edilir:

(i)
(i) x1
1
x1
=
V
a
M
(7.1)
(b) (i)inci itme admnda birinci (deprem dogrultusunda hakim) moda ait modal yer
degistirme
(i)
1
d nin hesab iin ise, asagdaki bagntdan yararlanlabilir:

(i)
(i) xN1
1
xN1 x1
=

u
d

(7.2)

124
Birinci (deprem dogrultusunda hakim) moda ait modal katk arpan
x1
, Blm 2de
Denk.(2.15) ile verilen ve x deprem dogrultusunda tasyc sistemin baslang
admndaki dogrusal elastik davrans iin tanmlanan L
x1
ve M
1
den yararlanlarak
asagdaki sekilde elde edilir:

x1
x1
1
=
L
M
(7.3)
7.6.5.5 7.6.5.3e alternatif olarak, artmsal itme analizi srasnda esdeger deprem yk
daglm, her bir itme admnda ncekilere gre deiken olarak gznne alnabilir. Bu
durumda yk daglm, her bir itme adm ncesinde tasyc sistemde olusmus bulunan
tm plastik kesitler gznne alnarak hesaplanan birinci (deprem dogrultusundaki
hakim) titresim mod seklinin genligi ile ilgili ktlenin arpmndan elde edilen degerle
orantl olarak tanmlanacaktr. Kat dsemeleri rijit diyafram olarak ideallestirilen
binalarda, birinci (hakim) dogal titresim mod seklinin genlikleri 7.6.5.3deki gibi
tanmlanacaktr.

7.6.5.6 Itme analizi sonucunda 7.6.5.4e gre elde edilen modal kapasite diyagram ile
birlikte, 2.4de tanmlanan elastik davrans spektrumu ve farkl aslma olaslklar iin
bu spektrum zerinde 7.8e gre yaplan degisiklikler gznne alnarak, birinci
(hakim) moda ait maksimum modal yerdegistirme, diger deyisle modal yerdeitirme
istemi hesaplanacaktr. Tanm olarak modal yerdegistirme istemi,
(p)
1
d , dorusal
olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme
di1
S e esittir:

(p)
1 di1
= d S (7.4)
Dogrusal olmayan (nonlineer) spektral yerdegistirme
di1
S in belirlenmesine iliskin
islemler Bilgilendirme Eki 7Cde verilmistir.

7.6.5.7 Son itme adm i = p iin Denk.(7.4)e gre belirlenen modal yerdegistirme
istemi
(p)
1
d nin Denk.(7.2)de yerine konulmas ile, x deprem dogrultusundaki tepe
yerdegistirmesi istemi
(p)
xN1
u elde edilecektir:

(p) (p)
xN1 xN1 x1 1
= u d (7.5)
Buna kars gelen diger tm istem byklkleri (yerdegistirme, sekildegistirme ve i
kuvvet istemleri) mevcut itme analizi dosyasndan elde edilecek veya tepe
yerdegistirmesi istemine ulasncaya kadar yaplacak yeni bir itme analizi ile
hesaplanacaktr.

7.6.6. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi

Artmsal Mod Birletirme Ynteminin amac, tasyc sistemin davransn temsil eden
yeteri sayda dogal titresim mod sekli ile orantl olacak sekilde monotonik olarak adm
adm arttrlan ve birbirleri ile uygun biimde leklendirilen modal yerdegistirmeler
veya onlarla uyumlu modal deprem ykleri esas alnarak Mod Birletirme Ynteminin
artmsal olarak uygulanmasdr. Ardsk iki plastik kesit olusumu arasndaki her bir itme
admnda, tasyc sistemde adm adm dorusal elastik davransn esas alndg bu tr
bir itme analizi yntemi, Bilgilendirme Eki 7Dde aklanmstr.

125
7.6.7. Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi

7.6.7.1 Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Ynteminin amac, tasyc
sistemdeki dogrusal olmayan davrans gznne alnarak sistemin hareket denkleminin
adm adm entegre edilmesidir. Analiz srasnda her bir zaman artmnda sistemde
meydana gelen yerdegistirme, plastik sekildegistirme ve i kuvvetler ile bu
byklklerin deprem istemine kars gelen maksimum degerleri hesaplanr.

7.6.7.2 Zaman tanm alannda yaplacak analizde kullanlacak yapay, kaydedilmi
veya benzetirilmi yer hareketleri 2.9.1 ve 2.9.2ye gre belirlenecek ve analizde 2.9.3
gznne alnacaktr.

7.6.8. Birim ekildeitirme stemlerinin Belirlenmesi

7.6.8.1 7.6.5 veya 7.6.6ya gre yaplan itme analizi veya zaman tanm alannda
7.6.7ye gre yaplan hesap sonucunda ks bilgisi olarak herhangi bir kesitte elde
edilen 0
p
plastik dnme istemine bagl olarak plastik erilik istemi, asagdaki bagnt ile
hesaplanacaktr:

p
p
p
=
L

(7.6)
7.6.8.2 Amaca uygun olarak seilen bir beton modeli ile peklesmeyi de gznne alan
donat eligi modeli kullanlarak, kesitteki eksenel kuvvet istemi altnda yaplan
analizden elde edilen iki dogrulu moment-egrilik iliskisi ile tanmlanan
y
edeer akma
erilii, Denk.(7.6) ile tanmlanan
p
plastik egrilik istemine eklenerek, kesitteki
t

toplam erilik istemi elde edilecektir:

t y p
= + (7.7)
Betonarme sistemlerde betonun basn birim sekildegistirmesi istemi ile donat
eligindeki birim sekildegistirme istemi, Denk.(7.7) ile tanmlanan toplam egrilik
istemine gre moment-egrilik analizi ile hesaplanacaktr.

7.6.8.3 Sargl veya sargsz beton ve donat eligi modelleri iin, baskaca bir seim
yaplmadg durumlarda, Bilgilendirme Eki 7Bden yararlanlabilir.

7.6.9. Betonarme Elemanlarn Kesit Birim ekildeitirme Kapasiteleri

7.6.9.1 Beton ve donat eliginin birim sekildegistirmeleri cinsinden 7.6.8e gre elde
edilen deprem istemleri, asagda tanmlanan birim sekildegistirme kapasiteleri ile
karslastrlarak, kesit dzeyinde tasyc sistem performans belirlenecektir.

7.6.9.2 Plastik sekildegistirmelerin meydana geldigi betonarme snek tasyc sistem
elemanlarnda, esitli kesit hasar snrlarna gre izin verilen sekildegistirme st snrlar
(kapasiteleri) asagda tanmlanmstr:
(a) Kesit Minimum Hasar Snr (MN) iin kesitin en ds lifindeki beton basn birim
sekildegistirmesi ile donat eligi birim sekildegistirmesi st snrlar:

cu MN s MN
(c ) = 0.004 ; (c ) = 0.010 (7.8)
(b) Kesit Gvenlik Snr (GV) iin sargl blgenin en ds lifindeki beton basn birim
sekildegistirmesi ile donat eligi birim sekildegistirmesi st snrlar:

126

cg GV s sm s GV
(c ) = 0.004 + 0.0095 (p p ) 0.0135 ; (c ) = 0.040 / (7.9)
(c) Kesit Gme Snr (G) iin sargl blgenin en ds lifindeki beton basn birim
sekildegistirmesi ile donat eligi birim sekildegistirmesi st snrlar:

cg GC s sm s GC
(c ) = 0.004 + 0.013 (p p ) 0.018 ; (c ) = 0.060 / (7.10)

7.6.10. Glendirilen Blme Duvarlarnn ekildeitirme Kapasiteleri

7.10.4e gre glendirilen ygma blme duvarlarnn, kendilerini evreleyen kolon ve
kirislerle birlikte 7.6.4.8e gre modellenerek yaplan itme analizi sonucunda elde
edilen greli kat telemeleri iin izin verilen snr degerler (kapasiteler) Tablo 7.5in
ikinci satrnda tanmlanmstr:

7.6.11. Betonarme Tayc Sistem Elemanlarnn Kesme Kuvveti Kapasiteleri

Eleman hasar snrlarndan bagmsz olarak, tm betonarme tasyc sistem
elemanlarnn gevrek krlma kontrollerinde kullanlacak kesme kuvveti dayanmlar
TS-500e gre belirlenecektir. Kesme kuvveti dayanm hesabnda, bilgi dzeylerine
gre 7.2de belirlenen mevcut dayanm degerleri kullanlacaktr.

7.7. BNA DEPREM PERFORMANSININ BELRLENMES VE
GLENDRME KARARLARI

7.7.1. Binalarn Deprem Performansnn Belirlenmesi

Binalarn deprem gvenligi, uygulanan deprem etkisi altnda yapda olusmas beklenen
hasarlarn durumu ile iliskilidir ve drt farkl hasar durumu iin tanmlanmstr. 7.5 ve
7.6'da tanmlanan hesap yntemlerinin uygulanmas ve eleman hasar blgelerine karar
verilmesi ile bina deprem performans dzeyi belirlenir. Bunun sonucuna gre bina iin
glendirme kararlar olusturulur. Binalarn deprem performansnn belirlenmesi iin
uygulanacak kurallar asagda srasyla verilmistir. Burada verilen kurallar betonarme ve
prefabrike beton binalarda geerlidir. Ygma binalarda uygulanacak kurallar 7.7.7.'de
anlatlmaktadr.

7.7.2. Hemen Kullanm Durumu

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dogrultusu iin yaplan hesap sonucunda
kirislerin en fazla %10u belirgin hasar blgesine geebilir, ancak diger tasyc
elemanlarnn tm minimum hasar blgesindedir. Bu durumda bina Hemen Kullanm
Durumunda kabul edilir. Glendirilmesine gerek yoktur.

7.7.3. Can Gvenlii Durumu

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dogrultusu iin yaplan hesap sonucunda
kirislerin en fazla %20'si ve kolonlarn bir ksm ileri hasar blgesine geebilir. Ancak
ileri hasar blgesindeki kolonlarn, kolonlar tarafndan tasnan kesme kuvvetine toplam
katks %20nin altnda olmaldr. Diger tasyc elemanlarn tm Minimum Hasar
Blgesi veya Belirgin Hasar Blgesindedir. Bu durumda bina Can Gvenlii
Durumunda kabul edilir. Can gvenligi durumunun kabul edilebilmesi iin herhangi bir
katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden minimum hasar snr aslms olan kolonlar

127
tarafndan tasnan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tasnan kesme
kuvvetine orannn %30u asmamas gerekir. En st katta ileri hasar blgesindeki dsey
elemanlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm kolonlarn kesme kuvvetlerinin
toplamna oran en fazla %40 olabilir. Binann glendirilmesine, gvenlik snrn asan
elemanlarn saysna ve yap iindeki daglmna gre karar verilir.

7.7.4. Gmenin nlenmesi Durumu

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dogrultusu iin yaplan hesap sonucunda
kirislerin en fazla %20'si ve kolonlarn bir ksm gme blgesine geebilir. Ancak
gme blgesindeki kolonlarn, kolonlar tarafndan tasnan kesme kuvvetine toplam
katks %20nin altnda olmaldr ve bu elemanlarn durumu yapnn kararllgn
bozmamaldr. Diger tasyc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi, Belirgin Hasar
Blgesi veya Ileri Hasar Blgesindedir. Bu durumda bina Gmenin nlenmesi
Durumunda kabul edilir. Gmenin nlenmesi durumunun kabul edilebilmesi iin
herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden minimum hasar snr aslms
olan kolonlar tarafndan tasnan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan
tasnan kat kesme kuvvetine orannn %30u asmamas gerekir. En st katta gme
blgesindeki kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn o kattaki tm kolonlarn kesme
kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olabilir. Binann mevcut durumunda
kullanm can gvenligi bakmndan sakncaldr ve glendirilmelidir. Ancak
glendirmenin ekonomik verimliligi degerlendirilmelidir.

7.7.5. Gme Durumu

Bina Gmenin nlenmesi Durumunu saglayamyorsa Gme Durumundadr. Binada
glendirme uygulanmaldr, ancak glendirilmesi ekonomik olarak verimli
olmayabilir. Binann mevcut durumunda kullanm can gvenligi bakmndan
sakncaldr.

7.7.6. Greli Kat telemelerinin Snrlandrlmas

Her bir deprem dogrultusu iin, binann herhangi bir katndaki greli kat telemesi her
performans dzeyi iin Tablo 7.6y saglayacaktr.

TABLO 7.6 GREL KAT TELEMES SINIRLARI
Performans Dzeyi Greli Kat
telemesi
Oran
Hemen
Kullanm
Can
Gvenlii
Gmenin
nlenmesi
(o
i
)
max
/h
i
0.008 0.02 0.03

Tablo 7.6da (o
i
)
max
ilgili kattaki dsey elemanlarn ular arasnda hesaplanan en
byk greli kat telemesini, h
i
ise kat yksekligini gstermektedir.

7.7.7. Yma Binalarn Deprem Gvenliinin Belirlenmesi

Ygma binalarn gvenlik dzeyine, 7.2'ye gre yaplan inceleme ve Blm 5e gre
yaplan hesap sonucunda karar verilecektir. Eger ygma binann her iki dogrultudaki
tm duvarlarnn kesme dayanm uygulanan deprem etkileri altnda olusan kesme
kuvvetlerini karslamaya yeterli ise, bina Hemen Kullanm Durumunu saglayacaktr.

128
Glendirilmesine gerek yoktur. Herhangi bir katta uygulanan deprem dogrultusunda bu
kosulu saglamayan duvarlarn kat kesme kuvvetine katks %20'nin altnda ise bina Can
Gvenlii Durumunu saglayacaktr. Sadece yetersiz olan duvarlarn en az 7.10.4.1de
belirtildigi dzeyde glendirilmesi gerekir. Bu durumlarn dsnda bina ar hasar veya
gme durumunda kabul edilir. Genel olarak glendirilmesi uygun degildir.

7.8. BNALAR N HEDEFLENEN DEPREM PERFORMANS DZEYLER

2.4de tanmlanan ivme spektrumu, 1.2.2ye gre 50 ylda aslma olaslg %10 olan
deprem etkisini esas almaktadr. 50 ylda aslma olaslg %50 olan depremin ivme
spektrumu 2.4de tanmlanan spektrumun yaklask olarak yars, 50 ylda aslma
olaslg %2 olan depremin ivme spektrumu ise 2.4de tanmlanan spektrumun yaklask
1.5 kat olarak kabul edilmistir. Mevcut veya glendirilecek binalarn deprem
gvenliginin belirlenmesinde esas alnacak deprem etkileri ve hedeflenecek performans
dzeyleri Tablo 7.7de verilmektedir.

TABLO 7.7 - BNALAR N FARKLI DEPREM ETKLER ALTINDA
HEDEFLENEN PERFORMANS DZEYLER
Depremin Alma Olasl Binann Kullanm Amac
ve Tr 50 ylda
%50
50 ylda
%10
50 ylda
%2
Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler, saglk
tesisleri, itfaiye binalar, haberlesme ve enerji tesisleri, ulasm
istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve belediye ynetim binalar,
afet ynetim merkezleri, vb.
- HK CG
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
Okullar, yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar, askeri kslalar,
cezaevleri, mzeler, vb.
HK - CG
nsanlarn Ksa Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar:
Sinema, tiyatro, konser salonlar, kltr merkezleri, spor tesisleri
- CG G
Tehlikeli Madde eren Binalar: Toksik, parlayc ve patlayc
zellikleri olan maddelerin bulundugu ve depolandg binalar
- HK G
Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen diger binalar
(konutlar, isyerleri, oteller, turistik tesisler, endstri yaplar, vb.)
- CG -
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenligi; G: Gmenin nlenmesi (baknz: Blm 7.7)

7.9. BNALARIN GLENDRLMES

Binalarn glendirilmesi, deprem hasarlarna neden olacak kusurlarnn giderilmesi,
deprem gvenligini arttrmaya ynelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, ktle
azaltlmas, mevcut elemanlarnn deprem davranslarnn gelistirilmesi, kuvvet
aktarmnda srekliligin saglanmas trndeki islemleri ierir.

7.9.1. Glendirilen Binalarn Deprem Gvenliinin Belirlenmesi

Glendirilen binalarn ve elemanlarnn deprem gvenliklerinin hesaplanmasnda,
mevcut binalar iin bu blmde yukarda verilen hesap yntemleri ve degerlendirme
esaslar kullanlacaktr.

129
7.9.2. Binalara Eklenecek Elemanlarn Tasarm

Glendirme amacyla binalara eklenecek yeni elemanlarn tasarmnda, bu blmde
verilen zel kurallarla birlikte Blm 3 ve Blm 4 ile yrrlkte olan diger standart ve
ynetmeliklere uyulacaktr.

7.9.3. Glendirme Trleri

Glendirme uygulamalar, her tasyc sistem tr iin eleman ve bina sistemi
dzeyinde olmak zere iki farkl kapsamda degerlendirilecektir.

7.9.3.1 Binann kolon, kiris, perde, birlesim blgesi ve dolgu duvar gibi deprem
yklerini karslayan elemanlarnda dayanm ve sekildegistirme kapasitelerinin
arttrlmasna ynelik olarak uygulanan islemler eleman glendirmesidir.

7.9.3.2 Binann tasyc sisteminin dayanm ve sekildegistirme kapasitesinin
arttrlmas ve i kuvvetlerin daglmnda srekliligin saglanmas, deprem etkilerinin
azaltlmas amacyla binaya yeni elemanlar eklenmesi, birlesim blgelerinin
glendirilmesi, binann ktlesinin azaltlmas islemleri sistem glendirmesidir.

7.10. BETONARME BNALARIN GLENDRLMES

Bu blmde verilen eleman ve sistem glendirme yntemleri uygulamada ska
kullanlan teknikleri kapsamaktadr. Ancak burada kapsanmayan glendirme trleri bu
blmn genel yaklasmna ve ilkelerine uymak kosuluyla uygulanabilir.

7.10.1. Kolonlarn Mantolanmas

Kolonlarn snekligini arttrmaya ynelik olarak kesme ve basn dayanmlarnn
arttrlmas, kayma ve basn gerilmelerinin azaltlmas ve bindirmeli eklerin
zayflklarnn giderilmesi iin asagda verilen mantolama yntemleri kullanlr.
Mantolama ile kolonun egilme kapasitesi arttrlamaz.

7.10.1.1 Betonarme Manto

Mevcut kolonun pas pay syrlarak veya yzeyleri rselenerek uygulanacaktr.
Betonarme manto gerek yatay, gerekse dsey donatnn yerlestirilmesi, beton dklmesi
ve minimum pas paynn saglanmas iin yeterli kalnlkta olmaldr. En az manto
kalnlg 100 mmdir. Betonarme manto alt kat dsemesinin 10 mm stnde baslar ve
st kat dsemesinin 10 mm altnda sona erer. Mantolanms kolonun kayma ve basn
gerilmelerinin ve dayanmlarnn hesabnda mantolanms brt kesit boyutlar ile manto
betonunun tasarm dayanm kullanlacak, ancak elde edilen dayanmlar 0.9 ile
arplarak azaltlacaktr.

7.10.1.2 elik Manto

elik manto dikdrtgen betonarme kolonlarn kselerine drt adet boyuna ksebent
yerlestirilmesi ve ksebentlerin belirli aralklarla dzenlenen yatay plakalarla
kaynaklanmas ile olusturulur. Ksebentler ile betonarme yzeyler arasnda bosluk
kalmamaldr. Yatay plakalar drt yzeyde srekli olmaldr. elik mantonun kolon
eksenel yk kapasitesini arttrmas iin korniyerlerin alt ve st dsemeler arasnda

130
srekli olmas (bosluklarn alnmas) ve dsemelere baslk plakalar ile basn aktarmas
saglanmaldr. Gerekirse ksebentlere n ykleme yaplarak mevcut betonarme kolon
kesitinin dsey yklerden kaynaklanan eksenel basn yk azaltlabilir. elik manto ile
saglanacak ek kesme dayanm Denk.(7.11) ile hesaplanacaktr.

j
j yw
t bd
V f
s
=
(7.11)
Denk.(7.11)de t
j
, b, ve s

yatay plakalarn kalnlg, genisligi ve aralg, d ise kesitin
faydal yksekligidir. elik manto ile bindirmeli eklerin zayflklarnn giderilmesi iin
manto boyunun bindirme blgesi boyundan en az %50 uzun olmas ve elik mantonun
donat bindirme blgesinde kolonun karslkl yzlerinde dzenlenen en az 16 mm
apnda iki sra bulonlu ankrajla skstrlmas gereklidir. Bindirme ekinin kolonun alt
ucunda yaplms olmas durumunda en az iki sra bulonlu ankraj alt dsemenin srasyla
250 ve 500 mm zerinde yaplacaktr.

7.10.1.3 Lifli Polimer (LP) Sarg

LP tabakasnn kolonlarn evresine, lifler enine donatlara paralel olacak sekilde,
sarlmas ve yapstrlmas ile sarglama saglanr. LP sargs ile betonarme kolonlarn
sneklik kapasitesi, kesme ve basn kuvveti dayanmlar ile boyuna donat bindirme
boyunun yetersiz oldugu durumlarda donat kenetlenme dayanm arttrlr. LP
sarglama ile yaplan glendirmelerde tam sarg (tm kesit evresinin sarlmas)
yntemi kullanlmaldr. LP ile yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm
bindirme yaplmaldr. LP sargs dikdrtgen kolonlarda kolon kselerinin en az 30 mm
yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanr. LP uygulamas retici firma tarafndan
nerilen ynteme uygun olarak gereklestirilmelidir. LP ile sarglanan kolonlarda elde
edilen kesme, eksenel basn ve kenetlenme dayanmlarnn arts ile sneklik artsnn
hesap yntemleri Bilgilendirme Eki 7Ede verilmektedir.

7.10.2. Kolonlarn Eilme Kapasitesinin Arttrlmas

Kolonlarn egilme kapasitesini arttrmak iin kolon kesitleri bytlebilir. Bu islem ayn
zamanda kolonun kesme ve basn kuvveti kapasitelerini de arttrr. Bytlen kolona
eklenen boyuna donatlarn katlar arasnda srekliligi saglanacaktr. Boyuna donatlar
kat dsemelerinde alan deliklerden geirilecektir. Kolonun bytlen kesiti 3.3.4 veya
3.7.4e gre enine donat ile sarlacaktr. Bytlen kolon kesitinin pas pay, eklenen
dsey ve yatay donaty rtmek iin yeterli kalnlkta olacaktr. Yeni ve eski betonun
aderansnn saglanmas iin mevcut kolonun yzeyindeki sva tabakas syrlacak ve
beton yzeyleri przlendirilecektir. Bytlms kolon kesitinin egilme, kesme, basn
dayanmnn ve egilme rijitliginin hesabnda brt kesit boyutlar ve eklenen kesit
betonunun tasarm zellikleri esas alnacak, ancak elde edilen rijitlik ve dayanmlar 0.9
ile arplarak azaltlacaktr.

7.10.3. Kirilerin Sarlmas

Betonarme kirislerin sarlmasnn amac kirislerin kesme dayanmlarnn ve sneklik
kapasitelerinin arttrlmasdr.

131
7.10.3.1 Dtan Etriye Ekleme

Kesme dayanm yetersiz olan kiris mesnet blgelerinde gerekli sayda etriye ubugu
kirisin iki yzne ekil 7.3de gsterildigi gibi dstan eklenecektir. Kiris altna
yerlestirilen bir elik profile bulonla baglanan ubuklar, stteki dsemede alan
deliklerden geirilerek dseme st yzeyinde alan yuvann iine bklerek
yerlestirilecektir. Daha sonra betonda alan bosluklar beton ile doldurulacaktr. Bu
yntem ayn esaslarla farkl detaylar kullanlarak da uygulanabilir. Kirislerin dstan
eklenen etriyeler ile arttrlan kesme dayanm TS-500e gre hesaplanacaktr. Dstan
eklenen etriyelerin sarglama etkisi yoktur, kiris kesitinin snekligini arttrmaz. Bu
uygulamada profil ve bulonlar ds etkilere kars korunmaldr.



ekil 7.3

7.10.3.2 Lifli Polimer (LP) ile Sarma

LP sarglama ile kiris kesme dayanmnn arttrlmasnda tam sarg (tm kesit evresinin
sarlmas) yntemi kullanlmaldr. LP ile glendirilen kiris kesme dayanm
Denk.(7E.1)e gre hesaplanacaktr. Sreksiz (seritler halinde) LP kullanlmas
durumunda LP seritlerin aralklar
f
( 4) w d + degerini gememelidir. LP sargs
kirislerde kselerin en az 30 mm yarapnda yuvarlatlmas ile uygulanacaktr. LP ile
yaplan sarglamalarda sarg sonunda en az 200 mm bindirme yaplmaldr. LP
uygulamas retici firma tarafndan nerilen ynteme uygun olarak
gereklestirilmelidir.

7.10.4. Yma Dolgu Duvarlarn Glendirilmesi

Bodrum hari en fazla katl binalarda varolan ve temel stnden yukarya kadar st
ste sreklilik gsteren betonarme ereve iindeki ygma dolgu duvarlarn rijitligi ve
kesme dayanm, duvar yzne uygulanan ve asagda tanmlanan glendirme
yntemleri ile arttrlr.

7.10.4.1 Yma Dolgu Duvarlarn Hasr elik Donatl Sva ile Glendirilmesi

Ygma dolgu duvarlarn rijitligi ve kesme dayanm, duvar yzne uygulanan hasr elik
donatl sva tabakas ile arttrlr. Sva kalnlg en az 30 mm, hasr donat pas pay ise
en az 20 mm olmaldr. Uygulanacak sva 4 hacim kum, 1 hacim imento ve 1 hacim
D etriye
elik profil
Tamir betonu

132
kire karsm ile yaplacaktr. Bu karsmla yaplan svann basn dayanm 5 MPa,
kayma dayanm ise 0.5 MPa alnacaktr. Glendirilecek duvarlarn ksegen
uzunlugunun glendirme ncesi kalnlgna oran 30dan kk olmaldr. Bu trl
uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubugu olusumu saglanmal ve ereveye
yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann yaplacag
duvar yz ile ereve elemanlar ds yz arasnda en az 30 mm derinliginde bosluk
olmaldr (ekil 7.4). Donatl sva tabakas ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak
ereve ankraj ubugunun en kk ap 12 mm, en az ankraj derinligi ubuk apnn
on kat ve en genis ubuk aralg 300 mm olmaldr. Ayrca donatl sva tabakas ile
mevcut dolgu duvarn birlikte alsmasnn saglanmas iin duvar dzlemine dik ynde,
her bir metrekare duvar alannda drt adet gvde ankraj yaplacaktr. Duvara dik ynde
yaplacak gvde ankraj ubuklar ygma dolgu duvarn har derzleri iine gmlecek ve
ubuk ap en az 8 mm, ankraj derinligi ubuk apnn en az on kat olacaktr. Duvar
dzlemine paralel ve dik dogrultuda yaplacak tm ankraj ubuklar alacak deliklere
epoksi esasl bir malzeme ile ekilecek ve ular L seklinde 90 derece bklerek hasr
donatnn iine geirilecektir. Uygulama detaylar ekil 7.4de gsterilmektedir.
Glendirilen dolgu duvarlarda olusan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin
gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Hasr elik donat ile glendirilen
duvarlar asagda verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
(a) Modelleme Esaslar: Hasr elik donat ile glendirilmis ygma dolgu duvarlarn
yap modelinde temsil edilmesi srasnda kullanlacak olan rijitlik ve dayanm zellikleri
burada tanmlanmaktadr. Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmis ve
ksegen uzunlugunun kalnlgna oran 30dan kk olan dolgu duvarlar gz nne
alnacaktr. Duvar yzey alanna oran %10'u gemeyen bosluklarn bulundugu
duvarlarn yap modeline katlmasna, bosluklarn konumu ksegen basn ubugu
olusumunu engellememesi kosuluyla izin verilebilir. Hasr elik ile glendirilmis
dolgu duvarlar uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan esdeger ksegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.
(b) Rijitlik: Esdeger basn ubugunun kalnlg glendirilmis dolgu duvar kalnlgna
esittir. Genisligi (a
d
) Denk.(7.12)den hesaplanacaktr.

- 0 4
d d k d
0 175 ( ) a h r
.
. = (7.12)
Burada a
d
ubuk genisligi (mm) , h
k
kolon boyu (mm), r
d
dolgu duvar ksegen
uzunlugudur (mm).
d
Denk.(7.13)den hesaplanacaktr.

1
4
d d
d
c k d
sin20
4
E t
E I h

(
=
(

(7.13)
Denk.(7.13)de E
d
ve E
c
dolgu duvar ve ereve betonunun elastisite modl, t
d
ve h
d

glendirilmis duvarn kalnlg ve yksekligi (mm), I
k
kolonun atalet momenti (mm
4
)
ve ksegenin yatay ile olan asdr. Ksegen basn ubuk elemannn eksenel rijitligi
Denk.(7.14) ile hesaplanacaktr.

d d d
d
d
a t E
k
r
= (7.14)
(c) Kesme Dayanm: Hasr elik donat ile glendirilen dolgu duvarn kesme
dayanm, ksegen ubugun esdeger basn kuvveti dayanmnn yatay bileseni olarak
kabul edilecekdir. Yatay kesit alan A
d
, basn gerilmesi dayanm f
d
ve kayma gerilmesi

133
dayanm
d
olan glendirilmis dolgu duvarn kesme kuvveti dayanm V
d
, Denk.(7.15)
ile hesaplanacaktr.

d d d yd sh d d
(t p ) 0.22 V A f A f = + (7.15)
Burada f
yd
hasr donatnn akma dayanm, p
sh
ise duvardaki yatay gvde donatlarnn
duvar brt enkesit alanna orandr. Hasr donat yatay ve dsey ynlerde ayn donat
alanna sahip olmaldr.
(d) Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde E
d
, f
d
ve
d
iin esitli tugla
trlerinden yaplan ygma duvarlarda nerilen degerler asagda verilmistir. Elastisite
modlnn, basn ve kayma gerilmesi dayanmlarnn hesaplanmasnda glendirilmis
duvarn kompozit kesit yaps dikkate alnabilir.
Bosluklu fabrika tuglas: E
d
= 1000 MPa; f
d
= 1.0 MPa;
d
= 0.15 MPa
Harman tuglas:

E
d
= 1000 MPa; f
d
= 2.0 MPa;
d
= 0.25 MPa (7.16)
Gazbeton blok: E
d
= 1000 MPa; f
d
= 1.5 MPa;
d
= 0.20 MPa





























ekil 7.4

min
= 12 mm
s
max
= 300 mm
min
l = 10
s
l

A
A
Tugla duvar
l

Kiris
Sva
Hasr Donat
ereve Ankraj
Gvde Ankraj
Yzey svas
A-A Kesiti

134
7.10.4.2 Yma Dolgu Duvarlarn Lifli Polimerler ile Glendirilmesi

Uzunlugunun yksekligine oran 0.5 ile 2 arasnda olan ygma dolgu duvarlarn rijitligi
ve kesme dayanm, duvar yzne uygulanan lifli polmerler (LP) ile arttrlr. Bu trl
uygulamalarda mevcut ereve iinde basn ubugu olusumu saglanmal ve ereveye
yk aktarm iin gerekli ankrajlar dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann yaplacag
duvar yz ile ereve elemanlar ds yz arasnda en az 30 mm derinliginde bosluk
olmaldr. Ksegen lifli polimer seritlerin detaylandrlmas ekil 7.5de
gsterilmektedir. Kse blgelerde yk daglmn saglayabilmek ve betonarme ereve
ile LP seritler arasnda yeterli sayda ankraj yerlestirebilmek iin serit genisiliginin 1,5
katndan az olmayan genislikte kare LP levhalar kullanlacaktr. Lifli polimer
uygulamas duvarn iki tarafndan yaplacak ve LP seritler duvar kalnlgnca geen LP
bulonlar ile duvara sabitlenecektir. LP bulonlar arasndaki mesafe 600 mmden fazla,
bulonun ksegen serit kenarna uzaklg ise 150 mmden fazla olamaz. Ksegen LP serit
ile ereve arasndaki yk aktarmn saglamak iin LP ankrajlar kullanlacaktr. LP
ankrajlar LP seritlerin epoksi ile doyurulmas ve bir silikon ubuk etrafna sarlmas ile
olusturulacaktr. LP ankrajlarn ular yelpaze sekline getirilecek ve en az 4 adet ankraj
ksegen LP serit ynnde olacak sekilde beton iinde alan tozdan arndrlms delige
epoksi enjekte edilerek yerlestirilecektir. Ankraj yapmnda ubuk etrafna sarlan
LPnin genisligi 100 mmden az olmayacaktr. Ankraj deliginin ap 10 mmden,
derinligi ise 150 mmden kk olmayacaktr. Buna gre hazrlanan bir ankrajn ekme
dayanm, 20 kN veya silikon ubuk etrafna sarlan LPnin ekme kapasitesinin
%30undan kk olan olarak alnacaktr.










ekil 7.5

Glendirilen dolgu duvarlarda olusan kuvvetlerin zemine gvenle aktarlmas iin
gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Lifli polimerler ile glendirilen duvarlar
asagda verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
(a) Modelleme Esaslar: Lifli polimerler ile glendirilmis ygma dolgu duvarlar yap
modelinde ksegen basn ve ekme ubuklar ifti ile temsil edilecektir.
(b) Basn ubuklar: Basn ubuklarnn rijitlikleri ve kesme dayanmlar 7.10.4.1e
gre hesaplanacaktr.
(c) ekme ubuklar: ekme ubugunun ekme dayanm T
f
Denk.(7.17) ile
hesaplanacaktr.
LP ankrajlar
LP
Bulonlar
Lifli polimer
(LP) seritler

kiris
Kolon
dolgu duvar
f
w
tugla
sva
En


135


f f f f
0 003 . T E w t = (7.17)
ekme ubugunun kesme dayanm, ekme dayanmnn yatay bileseni olarak kabul
edilecektir. ekme ubugunun eksenel rijitligi, Denk.(7.18) ile hesaplanacaktr.

f f f
t
d
w t E
k
r
= (7.18)
Bu denklemlerde E
f
, w
f
ve t
f
srasyla lifli polimer seritin elastisite modl, genisligi
ve kalnlg, r
d
dolgu duvar ksegen uzunlugudur (mm). w
f
degeri Denk.(7.12) ile
hesaplanan genislikten daha byk alnamaz.

7.10.4.3 Yma Dolgu Duvarlarn Prefabrike Beton Paneller ile Glendirilmesi

Binada varolan ve temel stnden yukarya kadar st ste sreklilik gsteren betonarme
ereve iindeki ygma blme duvarlarn kesme dayanm ve rijitligi, ndkml beton
panel elemanlar kullanlarak arttrlabilir. ndkml panellerle glendirme,
uzunlugunun yksekligine oran 0.5 ile 2 arasnda degisen duvarlara uygulanmaldr.
ndkml paneller mutlaka erevenin iinde kalacak sekilde yerlestirilecek,
dsmerkezli olarak yerlestirilmeyecektir. Bu trl uygulamalarda mevcut ereve iinde
basn ubugu olusumu saglanmal ve ereveye yk aktarm iin gerekli ankrajlar
dzenlenmelidir. Bunun iin uygulamann yaplacag duvar yz ile ereve elemanlar
ds yz arasnda en az panel kalnlgna esit derinlikte bosluk olmaldr (ekil 7.6).
Prefabrike beton paneller ile glendirilecek duvarlarn ksegen uzunlugunun
glendirme ncesi kalnlgna oran 30dan kk olmaldr. ndkml panel betonu
basn dayanm minimum 40 MPa olacaktr. Bzlme atlaklarn ve tasma srasnda
olusabilecek atlaklar en aza indirmek iin panel ortasna tek dzlemde hasr donat
konacaktr. Hasr donat oran her iki dogrultuda 0.001in altnda olmayacaktr. Panelin
minimum kalnlg 40 mm ve maksimum kalnlg 60 mm olacaktr. Paneller duvara
epoksi esasl bir yapstrcyla tutturulacaktr. Yapstrc, panel elemanlar birbirine
yapstrmak iin elemanlarn arasna da uygulanacaktr. Kullanlacak epoksi esasl
yapstrcnn betona yapsma dayanm en az 2.5 MPa olacaktr. ndkml paneller
ile ereve elemanlar arasnda kullanlacak en kk ankraj ubugu ap 12 mm, en az
ankraj derinligi ubuk apnn on kat olacaktr. Ankrajlar panellerin ereveye degen
her ksesinde yaplmal ve epoksi esasl bir yapstrcyla ereveye tutturulacaktr.
Panellerin ankraja degecek kenarlar, ankraj ubuguna yer aacak sekilde disli imal
edilmelidir (ekil 7.6). Prefabrike beton paneller, iki kisinin rahatlkla tasyp
uygulayabilecegi agrlk snrlar iinde kaldg srece kare veya kareye yakn
dikdrtgen seklinde olabildigi gibi kat yksekligi boyunca yer alan seritler halinde de
retilebilir. Glendirilen dolgu duvarlarda olusan kuvvetlerin zemine gvenle
aktarlmas iin gerekli olan temel dzenlemesi yaplmaldr. Prefabrike beton paneller
ile glendirilen duvarlar asagda verilen esaslara gre yap modeline katlacaktr.
(a) Modelleme Esaslar: Yap modelinde betonarme ereve iinde dzenlenmis ve
ksegen uzunlugunun glendirme ncesi kalnlgna oran 30dan kk olan dolgu
duvarlar gz nne alnacaktr. Prefabrike beton paneller ile glendirilmis dolgu
duvarlar uygulanan deprem ynnde basn kuvveti alan esdeger ksegen ubuk
elemanlar ile temsil edileceklerdir.

136


ekil 7.6

(b) Rijitlik: Esdeger basn ubugunun rijitligi 7.10.4.1 (b) ye gre hesaplanacaktr.
Denk.(7.14)de E
d
ve t
d
srasyla prefabrike beton panelin elastisite modl ve
kalnlgdr. Mevcut dolgu duvar hesaba katlmamaldr.
(c) Kesme Dayanm: Prefabrike beton paneller ile glendirilen dolgu duvarn kesme
dayanm, ksegen ubugun esdeger basn kuvveti dayanmnn yatay bileseni olarak
kabul edilecektir. Glendirilmis dolgu duvarn kesme dayanmnn hesabnda, panel
elemanlarnn ierisine konan donat gz nne alnmayacaktr. Ayrca, mevcut dolgu
duvar da kesme dayanm hesabnda dikkate alnmayacaktr. Yatay kesit alan A
d
, basn
gerilmesi dayanm f
d
ve kayma gerilmesi dayanm
d
olan glendirilmis dolgu duvarn
kesme kuvveti dayanm V
d
, Denk.(7.19) ile hesaplanacaktr.

d d d d d
0.10 V A A f = (7.19)
(d) Malzeme zellikleri: Yukarda verilen denklemlerde E
d
ve f
d
iin prefabrike betonun
elastisite modl ve basn dayanm kullanlacaktr. Panel elemann kayma gerilmesi
dayanm
d ,
basn gerilmesi dayanmnn %8i olarak alnacaktr.

d d
0.08 f = (7.20)

137
7.10.5. Betonarme Tayc Sistemlerin Yerinde Dkme Betonarme Perdeler ile
Glendirilmesi

Yanal rijitligi ve dayanm yetersiz olan betonarme tasyc sistemler, yerinde dkme
betonarme perdelerle glendirilebilir. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi
iinde veya ereve dzlemine bitisik olarak dzenlenebilir.

7.10.5.1 ereve Dzlemi inde Betonarme Perde Eklenmesi

Betonarme sisteme eklenecek perdeler ereve aksnn iinde dzenlenecek, temelden
baslayarak perde st kotuna kadar srekli olacaktr. Bu amala, perde u blgesindeki
boyuna donatlarn ve geregi durumunda perde gvdesindeki boyuna donatlarn perde
yksekligi boyunca srekliligi saglanacaktr. Perdeler, iinde bulunduklar ereveye
ankraj ubuklar ile baglanarak birlikte alsmalar saglanacaktr. Ankraj ubuklar,
mevcut ereve elemanlar ile eklenen betonarme perde eleman arasndaki arayzlerde
deprem kuvvetleri altnda olusan kayma gerilmelerini karslamak iin yeterli dayanma
sahip olacaklardr. Arayzlerdeki kayma gerilmelerinin ereve elemanlar boyunca
daglm bilinen mekanik prensiplerine uygun olarak hesaplanacaktr. Ankraj
ubuklarnn tasarmnda TS-500 4.1.7deki srtnme kesmesi esaslar kullanlacaktr.
En kk ankraj ubugu ap 16 mm, en az ankraj derinligi ubuk apnn on kat ve en
genis ubuk aralg 400 mm olmaldr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas
durumunda 3.6.5e gre perde u blgesi olusturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon
bulunmas durumunda mevcut kolondan u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli
durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre bytlerek veya mevcut kolona bitisik perde
iinde gizli kolon dzenlenerek perde u blgesi olusturulacaktr. Her iki durumda da
perde u blgesine eklenecek dsey donatlarn katlar arasnda srekliligi saglanacaktr.
Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde
tabannda olusan i kuvvetleri temel zeminine gvenle aktaracak sekilde
boyutlandrlacaktr. Perde temelinde olusabilecek ds merkezligi azaltmak amacyla
perde temeli komsu kolonlar ierecek sekilde genisletilerek mevcut kolonlarn eksenel
basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte
alsmas iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.5.2 ereve Dzlemine Bitiik Betonarme Perde Eklenmesi

Betonarme sisteme eklenecek perdeler ds ereve aksnn dsnda, ereveye bitisik
olarak dzenlenecek, temelden baslayarak perde st kotuna kadar srekli olacaktr.
Perdeler bitisik olduklar ereveye ankraj ubuklar ile baglanarak birlikte alsmalar
saglanacaktr. Ankraj ubuklar, mevcut ereve elemanlar ile sisteme eklenen
dsmerkezli perde eleman arasndaki arayzlerde deprem kuvvetleri altnda olusan
kayma gerilmelerini karslamak iin yeterli dayanma sahip olacaklardr. Ankraj
ubuklarnn tasarmnda 7.10.5.1de verilen esaslara uyulacaktr.

Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda 3.6.5e gre perde u blgesi
olusturulacaktr. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan
u blgesi olarak yararlanlabilir. Gerekli durumlarda mevcut kolon 7.10.2ye gre
bytlerek perde u blgesi olusturulacaktr. Perdenin altna 6.3.1de verilen esaslar
uyarnca temel yaplacaktr. Perde temeli, perde tabannda olusan i kuvvetleri temel
zeminine gvenle aktaracak sekilde boyutlandrlacaktr. Perde temelinde olusabilecek
ds merkezligi azaltmak amacyla perde temeli komsu kolonlar ierecek sekilde

138
genisletilerek mevcut kolonlarn eksenel basn kuvvetlerinden yararlanlabilir. Perde
temelinin mevcut temel sistemi ile birlikte alsmas iin gerekli nlemler alnacaktr.

7.10.6. Betonarme Sisteme Yeni ereveler Eklenmesi

Betonarme sistemin dsna yeni ereveler eklenerek yatay kuvvetlerin paylasm
saglanabilir. Sisteme eklenecek erevelerin temelleri mevcut binann temelleri ile
birlikte dzenlenecektir. Yeni erevelerin mevcut binann tasyc sistemi ile birlikte
alsmas iin bu ereveler mevcut binann dsemelerine gerekli yk aktarmn
saglayacak sekilde baglanacaktr.

7.10.7. Betonarme Sistemin Ktlesinin Azaltlmas

Ktle azaltlmas bir yap glendirme yntemi degildir. Ancak yapya etki eden dsey
yklerin ve deprem kuvvetlerinin azalan ktle ile orantl olarak azalacak olmas yap
gvenligini arttracaktr. Azaltlacak veya kaldrlacak ktle ne kadar yap st kotlarna
yakn ise, deprem gvenligini arttrmadaki etkinligi de o kadar fazla olacaktr. En etkili
ktle azaltlmas trleri binann st katnn veya katlarnn iptal edilerek kaldrlmas,
mevcut atnn hafif bir at ile degistirilmesi, atda bulunan su deposu vb tesisat
agrlklarnn zemine indirilmesi, agr balkonlarn, parapetlerin, blme duvarlarn, cephe
kaplamalarnn daha hafif elemanlar ile degistirilmesidir.

7.10.8. Hasarl Binalarn Deerlendirilmesi ve Glendirilmesi

7.10.8.1 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann deprem
gvenligi bu blmde verilen yntemlerle belirlenemez.

7.10.8.2 Binada hasara neden olan bir deprem sonrasnda hasarl binann
glendirilmesi ve daha sonra glendirilmis binann deprem performansnn
belirlenmesi iin bu blmde verilen esaslar uygulanacaktr. Hasarl binann
glendirilmesinde mevcut elemanlarn dayanm ve rijitliklerinin hangi lde gz
nne alnacagna projeden sorumlu insaat mhendisi karar verecektir.

139
BLGLENDRME EK 7A. DORUSAL ELASTK YNTEMLER LE
HESAPTA KOLON VE PERDE EKSENEL YKLERNN BELRLENMES

7A.0 Simgeler

n
= Kirisin kolon yznden kolon yzne net aklg
M
D
= Dsey yklerden olusan kiris u momentleri
M
E
= Artk moment kapasitesi
M
K
= 7.2 ye gre tanmlanan malzeme kapasite dayanmlarndan hesaplanan
moment kapasitesi
N
D
= Dsey yklerden olusan kolon eksenel kuvveti
N
E
= Deprem ykleri altnda olusan kolon eksenel kuvveti
V
E
= Artk moment kapasitesini dengeleyen kiris kesme kuvveti

7A.1. Kolon Eksenel Kuvvetlerinin Bileenleri

7A.1.1 Dsey yklerden kaynaklanan kolon eksenel kuvvetleri N
D
, dsey ykler
altnda uygulanan dogrusal elastik yntemler ile elde edilecektir.

7A.1.2 Deprem ykleri altnda olusan kolon eksenel kuvvetleri N
E
ise izleyen
paragraflarda aklanan limit hesab ile bulunacaktr.

7A.2. Artk Kapasite Momentleri

Tm kirislerin her iki ucunun uygulanan deprem kuvvetinin yn ile uyumlu ynlerde
egilme kapasitelerine ulastg varsaylacaktr. Bylece hesaplanan toplam kapasite
momentlerinden (M
K
), dsey ykler altnda olusan kiris u momentleri (M
D
) kartlarak
deprem artk kapasite momentleri M
E
hesaplanacaktr.

7A.3. Kiri Kesme Kuvvetleri ve Kolon Eksenel Kuvvetleri

Deprem artk kapasite momentlerini dengeleyen kiris kesme kuvvetleri V
E
, Denk.(7A.1)
ile bulunacaktr (ekil 7A.1). Bir kolonun deprem ykleri altndaki eksenel kuvveti N
E
,
bu kolon aksna baglanp kolonun stnde yer alan tm kirislerden aktarlan V
E

kuvvetlerinin toplamdr.

E E,i E,j n
( ) / V M M = + (7A.1)









ekil 7A.1

M
E,i
M
E,j

V
E
V
E

F

n

l
V
E


140
7A.4. Kolon-Kiri Kapasite Oranlar

Yukarda hesaplanan kolon eksenel kuvvetleri (N
D
+N
E
) altnda kolon alt ve st ularnn
egilme kapasiteleri hesaplanacaktr. Daha sonra tm kolon-kiris dgm noktalar iin,
uygulanan deprem kuvvetlerinin yn ile uyumlu kolon-kiris kapasite oranlar (KKO)
Denk.(7A.2) ile bulunacaktr (ekil 3.4).

Ka K
Ki Kj
( )
=
( )
M M
KKO
M M
+
+
(7A.2)

7A.5. Deprem Ykleri Altnda Oluan Kolon Eksenel Kuvvetlerinin Dzeltilmesi

7A.5.1 Eger bir dgm noktasnda KKO degeri 1den byk ise, 7A.2de bu birlesime
saplanan kirisler iin yaplan kiris ularnn kapasitelerine ulastklar varsaym
geerlidir. Degilse bu birlesime saplanan kiris ularnn kapasite momentleri (M
K
) KKO
ile arplarak azaltlacaktr.

7A.5.2 Tm birlesimler iin bu islem yapldktan sonra 7A.2ye dnlecek ve kapasite
momentleri yerine dzeltilmis kiris u momentleri kullanlarak 7A.3den N
E
tekrar
hesaplanacaktr. Bu islemlerin sadece bir kez tekrar edilmesi yeterlidir.

141
BLGLENDRME EK 7B. BETON VE DONATI EL N
GERLME EKLDETRME BAINTILARI

7B.0. Simgeler

A
s
= Boyuna donat alan
a
i
= Kesit evresindeki dsey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklk
b
o
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
E
c
= Betonun elastisite modl
E
s
= Donat eliginin elastisite modl
f
c
= Sargl betonda beton basn gerilmesi
f
cc
= Sargl beton dayanm
f
co
= Sargsz betonun basn dayanm
f
e
= Etkili sarglama basnc
f
s
= Donat eligindeki gerilme
f
sy
= Donat eliginin akma dayanm
f
su
= Donat eliginin kopma dayanm
f
yw
= Enine donatnn akma dayanm
h
o
= Gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutu
k
e
= Sarglama Etkinlik Katsays
s = Etriye aralg
p
s
= Toplam enine donatnn hacmsal oran (dikdrtgen kesitlerde p
s
= p
x
+ p
y
)
p
x
, p
y
= Ilgili dogrultulardaki enine donat hacim oran
c
c
= Beton basn birim sekildegistirmesi
c
cu
= Sargl betondaki maksimum basn birim sekildegistirmesi
c
sy
= Donat eliginin akma birim sekildegistirmesi
c
s
= Donat eliginin peklesme baslangcndaki birim sekildegistirmesi
c
su
= Donat eliginin kopma birim sekildegistirmesi

7B.1. Sargl ve Sargsz Beton Modelleri

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans degerlendirmesinde,
baskaca bir modelin seilmedigi durumlarda kullanlmak zere, sargl ve sargsz beton
iin asagdaki gerilme-sekildegistirme bagntlar tanmlanmstr (ekil 7B.1)
*
.
(a) Sargl betonda beton basn gerilmesi f
c
, basn birim sekildegistirmesi c
c

nin
fonksiyonu olarak asagdaki bagnt ile verilmektedir:

cc
c
r

=
1
f x r
f
r x +
(7B.1)
Bu bagntdaki sargl beton dayanm f
cc
ile sargsz beton dayanm f
co
arasndaki iliski
asagda verilmistir.

e e
cc c co c
co co
= ; = 2.254 1+7.94 2 1 254 .
f f
f f
f f
(7B.2)
Buradaki f
e
etkili sarglama basnc, dikdrtgen kesitlerde birbirine dik iki dogrultu iin
asagda verilen degerlerin ortalamas olarak alnabilir:

*
Mander, J.B., Priestley, M.J.N., Park, R. (1988). Theoretical Stress-Strain Model for Confined Concrete,
Journal of Structural Division (ASCE), 114(8), 1804-1826.

142

ex e x yw ey e y yw
= ; = f k f f k f (7B.3)
Bu bagntlarda f
yw
enine donatnn akma dayanmn, p
x
ve p
y
ilgili dogrultulardaki
enine donatlarn hacmsal oranlarn, k
e
ise asagda tanmlanan sarglama etkinlik
katsaysn gstermektedir.

1
2
s i
e
o o o o o o
= 1 1 1 1
6 2 2
A a s s
k
b h b h b h

| || || || |

| | | |
|
\ .\ .\ . \ .
(7B.4)
Burada a
i
kesit evresindeki dsey donatlarn eksenleri arasndaki uzaklg, b
o
ve h
o

gbek betonunu sarglayan etriyelerin eksenleri arasnda kalan kesit boyutlarn, s dsey
dogrultuda etriyelerin eksenleri arasndaki aralg, A
s
ise boyuna donat alann
gstermektedir. Denk.(7B.1)deki normalize edilmis beton birim sekildegistirmesi x ile
r degiskenine iliskin bagntlar asagda verilmistir.

c
cc co c co
cc
= ; = [1 5( 1)] ; 0 002 . x

+

(7B.5)

c cc
c co sec
c sec cc
= ; 5000 [ ] ; =
E f
r E f MPa E
E E


(7B.6)
Sargl betondaki maksimum basn birim sekildegistirmesi c
cu
asagda verilmistir:

s yw su
cu
cc
1 4
= 0 004
.
.
f
f

+ (7B.7)
Burada p
s
toplam enine donatnn hacmsal orann (dikdrtgen kesitlerde p
s
= p
x
+ p
y
),
c
su
enine donat eliginde maksimum gerilme altndaki birim uzama sekildegistirmesini
gstermektedir.
(b) Sargl beton iin verilen Denk.(7B.1), c
c
= 0.004e kadar olan blgede sargsz
beton iin de geerlidir. Sargsz betonda etkin sarglama basnc f
e
= 0 ve buna bagl
olarak Denk.(7B.2)den
c
=1 olacagndan Denk.(7B.5) ve Denk.(7B.6)da f
cc
= f
co
ve
c
cc
= c
co
alnacaktr. c
c
= 0.005de f
c
= 0 olarak tanmlanr. 0.004 < c
c
_ 0.005 aralgnda
gerilme sekildegistirme iliskisi dogrusaldr.

ekil 7B.1

Sargl
beton
Sargsz
beton
f
c
f
cc
f
co
c
co=0.002


c
cc c
cu 0.004 0.005 c
c


Sargl
beton
Sargsz
beton

143
7B.2. Donat elii Modeli

7.6ya gre Dorusal Elastik Olmayan Yntemler ile performans degerlendirmesinde
kullanlmak zere, donat eligi iin asagdaki gerilme-sekildegistirme bagntlar
tanmlanmstr (ekil 7B.2):


s s s s sy
s sy sy s sh
2
su s
s su su sy
2
su sh
= ( )
= ( )
( )
= ( )
( )
f E
f f
f f f f

<



sh s su
( ) <
(7B.8)

Donat eliginin elastiklik modl E
s
= 2*10
5
MPadr. S220 ve S420 kalitesindeki
donat eliklerine ait diger bilgiler asagdaki tablodan alnabilir.

Kalite f
sy
(Mpa) c
sy
c
sh
c
su
f
su
(Mpa)
S220 220 0.0011 0.011 0.16 275
S420 420 0.0021 0.008 0.10 550









ekil 13B.2









ekil 7B.2
f
s
f
sy
c
sy c
sh
c
su
f
su
c
s

144
BLGLENDRME EK 7C.
DORUSAL OLMAYAN SPEKTRAL YERDETRMENN

BELRLENMES

7C.0. Simgeler

a
1
= Birinci (hakim) moda ait modal ivme
a
y1
= Birinci moda ait esdeger akma ivmesi
C
R1
= Birinci moda ait spektral yerdegistirme oran
d
1
= Birinci (hakim) moda ait modal yerdegistirme
d
y1
= Birinci moda ait esdeger akma yerdegistirmesi
(p)
1
d = En son (p)inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda ait maksimum
modal yerdegistirme (modal yerdegistirme istemi)
R
y1
= Birinci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
(1)
ae1
S = Itme analizinin ilk admnda birinci moda ait elastik spektral ivme
(1)
de1
S = Itme analizinin ilk admnda birinci moda ait dogrusal elastik spektral
yerdegistirme
S
di1
= Birinci moda ait dogrusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdegistirme
T
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
(1)
1
T = Baslangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dogrultusunda hakim)
titresim moduna ait dogal titresim periyodu
(1)
1
e = Baslangtaki (i=1) itme admnda birinci (deprem dogrultusunda hakim)
titresim moduna ait dogal asal frekans

B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyoda kars gelen
dogal asal frekans

7C.1. Dorusal ve dorusal olmayan spektral yerdeitirme

Dorusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdeitirme,
di1
S , itme analizinin ilk
admnda, dogrusal elastik davrans esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) moda ait
(1)
1
T baslang periyoduna kars gelen dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
de1
S e bagl olarak Denk.(7C.1) ile elde edilir:

di1 R1 de1
= S C S (7C.1)
Dogrusal elastik (lineer) spektral yerdegistirme
de1
S , itme analizinin ilk admnda
birinci moda ait elastik spektral ivme
ae1
S den hesaplanr:

ae1
de1
(1) 2
1
=
(e )
S
S (7C.2)
7C.2. Spektral Yerdeitirme Oran

Denk.(7C.1)de yer alan spektral yerdeitirme oran C
R1
, baslang periyodu
(1)
1
T in
degerine
(1) (1)
1 1
( = 2 /e ) T bagl olarak 7C.2.1 veya 7C.2.2ye gre belirlenir.

7C.2.1
(1)
1
T baslang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki
karakteristik periyod T
B
ye esit veya daha uzun olmas durumunda (
(1)
1 B
T T
veya
(1) 2 2
1 B
(e ) e ), dogrusal elastik olmayan (nonlineer) spektral yerdegistirme
di1
S , eit
yerdeitirme kural uyarnca dogal periyodu yine
(1)
1
T olan elenik dorusal elastik
sisteme ait lineer elastik spektral yerdeitirme
de1
S e esit alnacaktr. Buna gre
Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran:

145
R1
= 1 C (7C.3)
ekil 7C.1de ve onu izleyen ekil 7C.2de birinci (hakim) titresim moduna ait ve
koordinatlar (d
1
, a
1
) olan modal kapasite diyagram ile koordinatlar spektral
yerdeitirme (S
d
) spektral ivme (S
a
) olan davrans spektrumu birarada izilmistir.
7C.2.2
(1)
1
T baslang periyodunun, 2.4de tanmlanan ivme spektrumundaki
karakteristik periyod T
B
den daha ksa olmas durumunda (
(1)
1 B
T T < veya
(1) 2 2
1 B
(e ) e > )
ise, Denk.(7C.1)deki spektral yerdeitirme oran C
R1
, ardsk yaklasmla asagdaki
sekilde hesaplanacaktr:















ekil 7C.1

(a) Itme analizi sonucunda elde edilen modal kapasite diyagram, ekil 7C.2(a)da
gsterildigi zere, yaklask olarak iki dogrulu (bi-lineer) bir diyagrama dnstrlr. Bu
diyagramn baslang dogrusunun egimi, itme analizinin ilk admndaki (i=1) dogrunun
egimi olan birinci moda ait zdegere,
(1) 2
1
(e ) , esit alnr (
(1) (1)
1 1
= 2 /e T ).
(b) Ardsk yaklasmn ilk admnda C
R1
= 1 kabul yaplarak, diger deyisle Denk.
(7C.3) kullanlarak edeer akma noktasnn koordinatlar esit alanlar kural ile
belirlenir. ekil 7C.2(a)da grlen
o
y1
a esas alnarak C
R1
asagda sekilde tanmlanr:

(1)
y1 B 1
R1
y1
1 + ( 1) /
= 1
R T T
C
R

(7C.4)
Bu bagntda R
y1
birinci moda ait dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:

ae1
y1
y1
=
S
R
a
(7C.5)


d
1,
S
d
(p)
1 di1 de1
= = d S S
(1) 2
1
(e )
S
ae1

a
1,
S
a
2 2
B B
e =(2 / ) T


146
(c) Denk.(7C.4)den bulunan C
R1
kullanlarak Denk.(7C.1)e gre hesaplanan
di1
S esas
alnarak edeer akma noktasnn koordinatlar, ekil 7C.2(b)de gsterildigi zere,
esit alanlar kural ile yeniden belirlenir ve bunlara gre a
y1
, R
y1
ve C
R1
tekrar
hesaplanr. Ardsk iki admda elde edilen sonularn kabul edilebilir lde birbirlerine
yaklastklar admda ardsk yaklasma son verilir.



























ekil 7C.2
(a)
a
1,
S
a
S
ae1

(1) 2
1
(e )
o
y1
a
S
di1
S
de

d
1,
S
d

(b)
(p)
1 di1
= d S S
de1
d
1,
S
d
a
y1

S
ae1

a
1,
S
a
o
y1
a
(1) 2
1
(e )



147
BLGLENDRME EK 7D.
ARTIMSAL MOD BRLETRME YNTEM LE TME ANALZ

7D.0. Simgeler


(i)
n
a = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal ivme
a
yn
= ninci moda ait esdeger akma ivmesi
C
Rn
= ninci moda ait spektral yerdegistirme oran

(i)
n
d = (i)inci itme adm sonunda ninci moda ait modal yerdegistirme
(i)
F

= (i)inci itme admna ait birikimli spektrum lek katsays

(i)
j,x
M = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
olusan egilme momenti
(i)
j,x
M

= (i)inci itme admnda

(i)
=1 F

alnarak yaplan dogrusal (lineer) mod
birlestirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde x ekseni etrafnda
hesaplanan egilme momenti
(i)
j,y
M = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
olusan egilme momenti
(i)
j,y
M

= (i)inci itme admnda

(i)
=1 F

alnarak yaplan dogrusal (lineer) mod
birlestirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde y ekseni etrafnda
hesaplanan egilme momenti
m
s
= Herhangi bir (s) serbestlik derecesinin ktlesi
(i)
j
N = (i)inci itme adm sonunda, (j) plastik kesidinde olusan eksenel kuvvet
(i)
j
N

= (i)inci itme admnda

(i)
=1 F

alnarak yaplan dogrusal (lineer) mod
birlestirme analizi sonucunda, (j) plastik kesidinde hesaplanan eksenel
kuvvet
R
yn
= ninci moda ait Dayanm Azaltma Katsays
(i)
j
r = (i)inci itme adm sonunda, herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olusan
tipik yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvvet
(i)
j
r = (i)inci itme admnda
(i)
=1 F

alnarak yaplan dogrusal (lineer) mod
birlestirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan tipik
yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvvet
(1)
aen
S = Itme analizinin ilk admnda ninci moda ait dogrusal elastik spektral ivme
(1)
den
S = Itme analizinin ilk admnda ninci moda ait dogrusal elastik spektral
yerdegistirme
T
B
= 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki karakteristik periyod
(1)
n
T = Baslangtaki (i=1) itme admnda ninci titresim moduna ait dogal titresim
periyodu
jk,x
= (j) plastik kesidinde x ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk,y
= (j) plastik kesidinde y ekseni etrafndaki momentle ilgili olarak (k)nc
akma dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
jk
= (j) plastik kesidindeki eksenel kuvvetle ilgili olarak (k)nc akma
dzlemini veya izgisini tanmlayan katsay
(i)
n
a = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal ivme artm
(i)
n
d = (i)inci itme admnda ninci moda ait modal yerdegistirme artm
(i)
F

= (i)inci itme admnda artmsal spektrum lek katsays
(i)
sn
Af = (i)inci itme admnda ninci dogal titresim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine etkiyen deprem yknn artm

148
(i)
sn
Au = (i)inci itme admnda ninci dogal titresim modu iin sistemin herhangi bir
(s) serbestlik derecesine ait yerdegistirme artm
(i)
sn
4 = (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci mod seklinin (s) serbestlik derecesine ait genligi
(i)
xn
I = (i)inci itme admnda, x dogrultusundaki deprem iin ninci dogal titresim
moduna ait katk arpan

B
e = 6.4de tanmlanan ivme spektrumundaki T
B
karakteristik periyoduna kars
gelen dogal asal frekans
(i)
n
e = (i)inci itme admnda, o admdaki plastik kesit konfigrasyonu gznne
alnarak belirlenen ninci titresim moduna ait dogal asal frekans
(1)
n
e = Baslangtaki (i=1) itme admnda ninci titresim moduna ait dogal asal
frekans
(p)
n
e = En sondaki (i=p) itme admnda ninci titresim moduna ait dogal asal
frekans

7D.1. Giri

7D.1.1 7.6.5de aklanan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile itme analizinin
en nemli sakncas, tasyc sistemin deprem davransnn sadece birinci (deprem
dogrultusunda hakim) dogal titresim modundaki davranstan ibaret oldugunun
varsaylmasdr. Bu nedenle yntem, ok katl olmayan ve deprem dogrultusuna gre
planda simetrik veya simetrige yakn olan binalarla snrldr. Bu kosullara uymayan
binalarda uygulanmak zere birden fazla titresim modunun gznne alndg ok
sayda itme analizi yntemi nerilmis ise de, bu yntemlerin byk blm tasyc
sistemin global dayanm ve deformasyon kapasitelerinin belirlenmesi ile yetinmektedir.
Tanmlanan belirli bir depremin etkisi altnda performans degerlendirmesi iin gerekli
olan istem byklklerini elde etmeyi amalayan yntemlerin says ok snrldr
[15]

. Bu Bilgilendirme Ekinde aklanan Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme

analizinde [4,5], her bir plastik kesitin olusumunda tm modlarn katklar gznne
alnabilmekte; plastik dnmeler ile i kuvvet istemleri, itme analizi dsnda ek analizlere
gerek kalmakszn, dogrudan elde edilebilmektedir.

7D.1.2 Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile itme analizinde, ardsk iki plastik kesit
olusumu arasndaki her bir itme admnda adm adm dorusal elastik davrans esas
alnr. Modal leklendirme ile monotonik olarak arttrlan modal yerdegistirmeler
gznne alnarak, her admda mod birletirme kurallarnn uygulandg bir dorusal
(lineer) davran spektrumu analizi gereklestirilir. Bu analizin sonularndan
yararlanlarak, adm sonunda sistemde olusan plastik kesit belirlenir; yerdegistirme,
plastik sekildegistirme, i kuvvet artmlar ile bunlara ait birikimli degerler ve sonuta
deprem istemine kars gelen maksimum degerler hesaplanr [4,5].

7D.2. Modal leklendirme

7D.2.1 Ardsk iki plastik kesit olusumu arasndaki herhangi bir (i)inci dorusal itme
admnda, tipik bir ninci dogal titresim modu iin tasyc sistemin herhangi bir (s)
serbestlik derecesine ait yerdegistirme artm asagdaki sekilde yazlabilir:

(i) (i) (i) (i)
sn sn xn n
A = 4 I A u d (7D.1)

Bu Bilgilendirme Ekinin sonunda listelenen referanslarn numaralarn gstermektedir.

149
7D.2.2 Denk.(7D.1)de yer alan ve (i)inci itme admnda ninci moddaki modal
yerdeitirme artmn temsil eden
(i)
n
d nin, bir nceki itme admnn sonundaki
modal yerdegistirmeye eklenmesi ile, (i)inci adm sonunda birikimli (kmlatif) modal
yerdeitirme asagdaki sekilde elde edilir:

(i) (i 1) (i)
n n n
= + d d d

(7D.2)
Modlarn greli katklarnn gznne alnabilmesi iin birikimli modal yerdegistirme,
tek serbestlik dereceli sistemlere zg eit yerdeitirme kuralna gre, ayn modda
birinci admdaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme
(1)
den
S ile orantl olarak tanmlanr:

(i) (1) (i)
n den
= d S F

(7D.3)
Burada
(i)
F

, (i)inci itme admnda btn modlar iin sabit oldugu varsaylan birikimli
spektrum lek katsaysn gstermektedir. Denk.(7D.2) ve Denk.(7D.3)n sonucu
olarak, ninci moddaki modal yerdegistirme artm asagdaki sekilde tanmlanr:

(i) (1) (i)
n den
= d S F

(7D.4)
Burada
(i)
F

, yine (i)inci admda btn modlar iin sabit varsaylan artmsal spektrum
lek katsaysdr. Bylece her bir itme admndaki tm modal yerdegistirme artmlar,
tek bir parametreye bagl olarak ifade edilmis olmaktadr. Artmsal ve birikimli
spektrum lek katsaylar arasndaki iliski asagdaki sekilde yazlabilir:

(i) (i 1) (i)
= + 1 F F F

(7D.5)
Yukardaki bagntlarda yer alan ve birinci itme adm (i=1) iin tanmlanan elastik
spektral yerdeitirme
(1)
den
S , ayn adm iin 2.4e gre tanmlanan elastik spektral
ivmeden elde edilebilir:

(1)
(1) aen
den
(1) 2
n
=
(e )
S
S (7D.6)
7D.2.3 Denk.(7D.3) ve Denk.(7D.4) ile verilen modal leklendirme bagntlar, yeni
bir plastik kesitin olustugu her bir itme adm srecinde elastik spektral
yerdegistirmenin monotonik olarak arttrlmasna kars gelmektedir. Diger deyisle,
spektral yerdegistirmeler bakmndan deprem etkisi, sfrdan baslayarak her bir itme
admnda belirli bir miktarda bytlms olmaktadr.
















lk plastik kesit
adm

Ara adm
Son adm
d, S
d

a, S
a

n=1
n=2
n=3
n=4
ekil 7D.1


150
Denk.(7D.6)dan yararlanlarak spektral yerdeitirme (S
d
) spektral ivme (S
a
)
koordinatlarnda izilen davrans spektrumunun, sistemdeki ilk plastik kesitin olustugu
dogrusal elastik birinci adm sonundaki leklendirilmis durumu
(1)
( 1) F

ekil
7D.1de gsterilmistir. Spektrumun daha sonraki herhangi bir (i)inci ara adm
sonundaki leklendirilmis durumu da
(i)
( 1) F

ayn sekilde grlmektedir. (p)inci

son itme adm sonunda ise, esit yerdegistirme kural uyarnca, elastik davrans
spektrumunun kendisine varlmaktadr
(p)
( = 1). F

Modal yerdeitirme (d) modal

ivme (a) koordinatlar ile tanmlanan ve asagda elde edilecek olan modal kapasite
diyagramlar da, gznne alnan tipik bir tasyc sistemin ilk drt modu iin, sematik
olarak ekil 7D.1de gsterilmistir.

7D.3. Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi Algoritmas

Yukarda aklanan modal leklendirme islemi esas alnarak, artmsal mod birlestirme
yntemi ile yaplacak itme analizinin ana admlar asagda zetlenmistir:

7D.3.1 Artmsal Mod Birlestirme Ynteminin pratik uygulamasnda, her bir (i)inci
itme admnda
(i)
= 1 F

alnarak dogrusal bir Mod Birletirme Analizi yaplr.
Analizde, bir nceki adm sonundaki eksenel kuvvetler esas alnarak, ikinci mertebe
etkileri hesaba katlabilir. Gznne alnacak mod says, birinci itme admndaki (i=1)
modal byklkler esas alnarak 2.8.3e gre belirlenir. Bu analizde;
(a) Denk.(7D.1) ve Denk.(7D.4)e gre tipik ninci mod iin deprem verisi olarak
birinci itme admndaki (i=1) elastik spektral yerdeitirme
(1)
den
S gznne alnr. Bu
giris bilgisi, tm itme admlarnda degismeksizin aynen kullanlr.
(b) Btn yerdegistirme, sekildegistirme ve i kuvvet byklklerine modal katklarn
hesab iin 2.8.4te belirtilen Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural kullanlr. Bu
kuraln uygulanmasnda kritik snm oran btn modlarda 0.05 olarak alnr.

7D.3.2 Ardsk iki plastik kesit olusumu arasndaki herhangi bir (i)inci itme adm
sonunda, tasyc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olusan herhangi bir
yerdegistirmeyi, plastik sekildegistirmeyi veya i kuvveti temsil eden tipik byklk
(i)
j
r , bilinmeyen olarak sadece (i)inci adma ait artmsal lek katsays
(i)
F

cinsinden
asagdaki sekilde ifade edilir:

(i) (i 1) (i) (i)
j j j
= + r r r F

(7D.7)
Bu bagntya iliskin tanmlar asagda verilmistir:
(a)
(i)
j
r ,
(i)
= 1 F

alnarak (i)inci itme admnda 7D.3.1e gre yaplan dogrusal
(lineer) mod birlestirme analizi sonucunda, (j) noktasnda veya kesidinde hesaplanan
tipik bir yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvveti temsil etmektedir. Tam
Karesel Birlestirme (CQC) modal birlestirme kuralnn uygulanmas nedeni ile isaretler
kayboldugundan; tipik yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvvetin en byk
mutlak degerinin elde edildigi moddaki isaret esas alnr.
(b)
(i)
j
r , (i)inci itme adm sonunda
(i)
F

in 7D.3.4e gre hesabndan sonra 7D.3.5e
gre elde edilecek olan tipik byklg temsil etmektedir.
(i 1)
j
r

ise bir nceki (i1)inci
itme adm sonunda elde edilmis olan byklg gstermektedir. Bu baglamda birinci
itme admndan (i=1) nceki sfrnc adm (i1=0), itme analizinden nce yaplmas
gereken dsey yk analizinden elde edilen tipik byklge kars gelmektedir.

151
7D.3.3 Her bir itme admnda Denk.(7D.7)de verilen genel bagnt, kirislerde her bir
potansiyel plastik kesitteki egilme momenti iin, kolon ve perdelerde ise akma
yzeyinin koordinatlarn olusturan i kuvvetler iin zel olarak yazlr. boyutlu
davrans durumunda iki eksenli egilme ve eksenel kuvvet durumu iin:

(i) (i 1) (i) (i)
j,x j,x j,x
(i) (i 1) (i) (i)
j,y j,y j,y
(i) (i 1) (i) (i)
j j j
= +
= +
= +
M M M F
M M M F
N N N F

(7D.8)
7D.3.4 Genel olarak gznne alnan boyutlu davrans durumunda, (j) kesidinde
7.6.4.5e gre dogrusallastrlan akma yzeylerinden herhangi birine kars gelen (k)nc
dzlem parasnn analitik ifadesi asagdaki sekilde yazlabilir:

jk,x j,x jk,y j,y jk j
+ + = 1 M M N (7D.9)
Denk.(7D.8)deki byklklerin Denk.(7D.9)da yerine konulmas ile (i)nci adma ait
artmsal lek katsays, ardsk yaklasma gerek kalmakszn, hesaplanr:

(i 1) (i 1) (i 1)
jk,x j,x jk,y j,y jk j (i)
jk
(i) (i) (i)
jk,x j,x jk,y j,y jk j
1
( ) =
+ +
M M N
F
M M N

(7D.10)
Herhangi bir (j) potansiyel plastik kesitinde, btn (k) akma yzeyleri (izgileri) iin
elde edilen
(i)
jk
( ) F

degerlerinin pozitif olanlarnn en kg bulunduktan sonra,
bunlarn da tasyc sistemde hesaplanan en kg, (i)inci hesap adm sonundaki
(i)
F

artmsal lek katsays olarak elde edilir. Bu degere kars gelen (j) kesiti ise, yeni
olusan plastik kesitin sistem iindeki yerini belirler.

7D.3.5 (i)inci itme admnda
(i)
F

elde edildikten sonra;
(a) Birikimli spektrum lek katsays,
(i)
F

, Denk.(7D.5)ten hesaplanr.
(b) Tasyc sistemin herhangi bir (j) noktasnda veya kesidinde olusan herhangi bir
tipik yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvvet byklg,
(i)
j
r , Denk.
(7D.7)ye gre elde edilir.
(c) Gznne alnan tm modlara ait modal yerdegistirme artmlar Denk.(7D.4)ten
hesaplanr. (i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal yerdegistirmeler ise Denk.
(7D.2) veya Denk.(7D.3)ten elde edilir.

7D.3.6 (i)inci admda tm modlara ait modal ivme artmlar asagdaki bagnt ile
hesaplanr:

(i) (i) 2 (i)
n n n
= (e ) a d (7D.11)
Artmsal Mod Birlestirme Ynteminin burada aklanan formlasyonunda dogrudan
kullanlmamakla birlikte, tanm olarak ninci modda (s) serbestlik derecesine etkiyen
modal deprem yk artm
(i)
sn
Af , modal ivme artm
(i)
n
a ye bagl olarak asagda
verilmistir:

(i) (i) (i) (i)
sn s sn xn n
A = 4 I A f m a (7D.12)
(i)inci itme admnn sonundaki birikimli modal ivme degerleri ise asagdaki sekilde
elde edilir:

(i) (i 1) (i)
n n n
= + a a a

(7D.13)

152
7D.3.7 Yatay eksende modal yerdegistirmelerin, dsey eksende ise modal ivmelerin
temsil edildigi tipik modal kapasite diyagramlar ekil 7D.1de gsterilmistir. Tanm
olarak, ninci moda ait tipik kapasite diyagramnda ardsk iki plastik kesit olusumu
arasndaki dogru parasnn egimi, Denk.(7D.11) uyarnca o admda ninci modun
dogal asal frekansnn karesine,
(i) 2
n
(e ) , diger deyisle ninci zdegere esittir. Plastik
sekildegistirmelerin yaygnlasmas sonucunda, ikinci mertebe etkileri nedeni ile baz
modlarn zdegerleri, dolaysyla ilgili modal kapasite diyagramlarnn egimleri, belirli
bir itme admndan sonra negatif degerler alabilirler. Ikinci mertebe etkilerinin mod
sekillerini degistirebilecegi dikkate alnmaldr. Modal deprem istemi zerindeki etkileri
ise genellikle terkedilebilir dzeydedir.

7D.3.8 Her bir itme admnn tamamlanmasndan sonra, o adm sonunda olusan
plastik kesit gznne alnarak sistem rijitlik matrisinde gerekli degisiklikler yaplr ve
yeni itme adm iin islemlere baslanr. Bir veya iki eksenli egilme ve eksenel kuvvet
etkisindeki kesitlerde plastiklesmeyi izleyen itme admlarnda 7.6.4.7 gznne
alnmaldr.

7D.4. stem Byklklerinin Belirlenmesi

7D.4.1 Artmsal Mod Birlestirme Ynteminde modal yerdegistirmeler maksimum
degerlerine btn modlarda birlikte ulasrlar. Her itme adm sonunda Denk.(7D.5) ile
hesaplanan birikimli spektrum lek katsaysnn, maksimum deger olan birim degeri
asp asmadg kontrol edilir. Asmamas durumunda, analize yukarda aklandg zere
devam edilir. Asmas durumunda ise;
(a) Varlan itme adm son itme adm olarak tanmlanarak (p) st indisi ile temsil edilir.
i = p alnarak ve
(p)
= 1 F

oldugu gznne tutularak, son adma ait artmsal spektrum

lek katsays Denk.(7D.5)ten hesaplanr:

(p) (p 1)
= 1 F F



(7D.14)
(b) Ancak Denk.(7D.4) ile tanmlanan ninci moddaki modal yerdegistirmenin, son
itme admnda asagdaki sekilde yeniden tanmlanmas gereklidir:

(p) (1) (p)
n Rn den
= d C S F

(7D.15)
Herhangi bir modda 7D.4.2ye gre C
Rn
> 1 olmas durumunda, deprem verisi olarak
7D.3.1de
(1)
den
S yerine
(1)
Rn den
C S alnr ve Mod Birlestirme Yntemi ile tipik byklge
ait
(p)
j
r degeri yeniden hesaplanr.
(c) Tipik yerdegistirme, plastik sekildegistirme veya i kuvvetin maksimum degeri,
diger deyisle tipik istem byklg Denk.(7D.7)ye gre elde edilir:

(p) (p 1) (p) (p)
j j j
= + r r r F

(7D.16)
7D.4.2 Gznne alnan herhangi bir ninci moda ait spektral yerdeitirme oran
Rn
C asagdaki sekilde hesaplanr:
(a)
(1)
n B
T T > [veya
(1) 2 2
n B
(e ) e < ] kosulunun saglanmas durumunda
Rn
C = 1 alnr.
(b)
(1)
n B
T T < [veya
(1) 2 2
n B
(e ) e > ] olmas durumunda ise
Rn
C yaklask olarak asagdaki
sekilde belirlenebilir:
(p) 2
(p) n
n
(1) 2
n
(e )
=
(e )
olmak zere;

153

(1)
yn B n (p)
Rn n
yn
(1)
yn B n (p)
Rn n
(p)
n yn
1 + ( 1) /
= 1 ( 0 10)
1 + ( 1) /
= 1 ( 0 10)
10
.
.
R T T
C
R
R T T
C
R

>

(7D.17)
Bu bagntda R
yn
, ninci mod iin izilen iki dogrulu modal kapasite diyagramndan
elde edilen dayanm azaltma katsaysn gstermektedir:

(1)
aen
yn
yn
=
S
R
a
(7D.18)
Iki dogrulu modal kapasite diyagramna iliskin ardsk yaklasm ile ilgili olarak,
Bilgilendirme Eki 7Cde 7C.2.2 ile birinci (hakim) mod iin verilen yaklasmdan
yararlanlabilir (Bkz. ekil 7C.2).

7D.5. zel Durumlar

7D.5.1 Tasyc sistem davransnda sadece birinci (deprem dogrultusunda hakim)
modun etkili oldugunun varsaylmas durumunda, Artmsal Mod Birlestirme Yntemi
ile ilgili olarak yukarda yazlan tm bagntlar, hibir degisiklik yaplmakszn, sadece
hakim mod iin yazlarak kullanlabilir. Bu zel durumda itme analizi, 7.6.5.5e gre
Artmsal Esdeger Deprem Yk Ynteminde yk daglmnn her bir itme admnda
deiken oldugunun gznne alndg tek modlu itme analizine indirgenmis
olmaktadr. Modal leklendirmenin sz konusu olmadg bu zmde, en sondaki i = p
adm ncesindeki diger itme analizi admlarnda elde edilen byklkler, seilen
depremden bagmszdr.

7D.5.2 Tasyc sistem davransnn dogrusal elastik olmas durumunda Artmsal Mod
Birlestirme Yntemi, Dogrusal Mod Birlestirme Yntemine indirgenir. Kesitlerin akma
yzeylerinin fiktif olarak bytlmesi ile, hibir kesitte plastik sekildegistirme meydana
gelmeden modal yerdegistirme istemine ulaslacagndan, bu durumda itme analizi
sadece tek bir admda sonulanacak ve ekil 7D.1deki modal kapasite diyagramlar
birer dogru parasndan ibaret olacaktr.

7D.6. Referanslar

[1] Chopra, A.K, Goel, R.K (2002). A modal pushover analysis for estimating seismic
demands for buildings. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 31(3): 561-
582.
[2] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2004). Evaluation of Modal and FEMA Pushover
Analyses: SAC Buildings. Earthquake Spectra; 20(1): 225-254.
[3] Goel, R.K, Chopra, A.K, (2005). Extension of Modal Pushover Analysis to compute
member forces. Earthquake Spectra; 21(1): 125-139.
[4] Aydnoglu, M. N. (2003). An incremental response spectrum analysis based on
inelastic spectral displacements for multi-mode seismic performance evaluation.
Bulletin of Earthquake Engineering; 1(1): 3-36.

154
[5] Aydnoglu, M. N. (2004). An improved pushover procedure for engineering
practice: Incremental Response Spectrum Analysis (IRSA). International Workshop on
Performance-based Seismic Design: Concepts and Implementation, edited by P. Fajfar
and H. Krawinkler, Bled, Slovenia, 28 June 1 July 2004, Pacific Earthquake
Engineering Center, University of California, Berkeley, PEER Report 2004/05: 345-
356.

155
BLGLENDRME EK 7E. LFL POLMER LE SARGILANAN
KOLONLARDA DAYANIM VE SNEKLK ARTIININ HESABI

7E.0. Simgeler

A
s
= Kolon donat alan (tek ubuk iin)
b = Yatay plakalarn genisligi
b
w
= Kiris gvde genisligi
d = Kesitin faydal yksekligi
d = Pas pay kalnlg
E
f
= Lifli polimerin elastisite modl
f
cc
= Lifli polimerle sarglanms betonun basn dayanm
f
cm
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut beton basn dayanm
f
ym
= 7.2ye gre tanmlanan mevcut elik akma dayanm
f
yw
= Manto eliginin akma dayanm
h = alsan dogrultudaki kesit boyutu
f
ctm
= Mevcut betonun mevcut ekme dayanm
f
hs
= Enine donatda 0.001lik birim uzamaya karslk gelen gerilme
f
l
= Lifli Polimerin sagladg yanal basn
L
s
= Varolan bindirme boyu
n = Bindirme yaplms donat says
n
f
= Tek yzdeki LP sarg tabaka says
p = ekirdek kesiti evresi
r
c
= Kselerde yaplan yuvarlatma yarap
s = Yatay plakalarn aralg
s
f
= Lifli polimer seritlerin eksenden eksene aralg
t
f
= Bir tabaka lifli polimer iin etkili kalnlk
t
j
= Yatay plakalarn kalnlg
V
f
= Lifli polimerin kesme kuvveti dayanmna katks
V
j
= elik sarg ile saglanan ek kesme dayanm
V
r
= Kolonun kesme dayanm
w
f
= Lifli polimer seritinin genisligi
a
= Kesit sekil etkinlik katsays
= Donat ap
p = ekme donats hacim oran
p
f
= Lifli Polimer hacim oran
c
cc
= Sarglanms beton basn dayanmna kars gelen birim ksalma
c
f
= Lifli polimerin etkin birim uzama limiti
c
fu
= Lifli polimerin kopma birim uzamas

7E.1. Kolonlarn Kesme Dayanmnn Arttrlmas

LP ile sarglanms kolonlarn ve kirislerin kesme kuvveti dayanm Denk.(7E.1) ile
hesaplanr.

r c s f max
V V V V V = + + (7E.1)
Kesme kuvveti dayanmna betonun katks
c
V , enine donatnn katks
s
V ve asal basn
gerilmelerini snrlamak zere tanmlanan
max
V degerleri TS-500 tarafindan nerilen
denklemler ile, ancak 7.2ye gre belirlenen mevcut malzeme dayanmlar kullanlarak

156
hesaplanacaktr. Kesme kuvveti dayanmna LP sargnn katks
f
V sarglamann seritler
halinde olmas durumunda Denk.(7E.2) ile hesaplanacaktr.

f f f f f
f
f
2 n t w E d
V
s

= (7E.2)
Denk.(7E.2)de n
f
tek yzdeki LP sarg tabaka saysn, t
f
bir tabaka LP iin etkili
kalnlg, w
f
LP seridinin genisligini, E
f
LP elastisite moduln,
f
LP etkin birim
uzama snrn, d eleman faydal yksekligini, s
f
ise LP seritlerin, eksenden eksene
olmak zere, aralklarn gstermektedir (ekil 7E.1). Sarglamann srekli yaplmas
durumunda, w
f
= s
f
alnacaktr. Etkin birim uzama degeri Denk.(7E.3)e gre
alnacaktr.

f
f fu
c 0.004
c 0.50c

(7E.3)
Denk.(7E.3)de
fu
LP kopma birim uzamasdr. Sreksiz (seritler halinde) LP
kullanlmas durumunda LP seritlerin aralklar s
f
,
f
( 4) w d + degerini gemeyecektir.


a) Kolonlar b) Kirisler
d
Lifli
polimer
tam sarg
w
f

s
f

rc
Tabla


ekil 7E.1

7E.2. Kolonlarn Eksenel Basn Dayanmnn Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn eksenel basn dayanmlarnn arttrlabilmesi iin, kolon
kesitinin uzun boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Kolonlarn
enkesitleri dikdrtgenden elipse dnstrlerek LPnin etkinligi arttrlabilir. Elips
kesitlerde uzun boyutun ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanms bir
kolonun eksenel yk dayanm hesaplanrken beton basn dayanm iin f
cd
yerine
Denk.(7E.4) ile belirlenen f
cc
degeri kullanlacaktr.
( )
cc cm 1 cm cm
1+2.4( / ) 1 2 . f f f f f = (7E.4)
Denk.(7E.4)de
cm
f sarlmams betonun mevcut basn dayanm,
l
f LP sargnn
sagladg yanal basn miktardr.
l
f Denk.(7E.5)e gre hesaplanacaktr.

l a f f f
1
k p c
2
f E = (7E.5)
Denk.(7E.5)de
f
Denk.(7E.3) ile hesaplanacaktr. Bu denklemde
a
k kesit sekil
etkinlik katsays,
f
LP hacimsel orandr.
a
k esitli kesitler iin Denk.(7E.6)da
verilmistir.

157


a
2 2
c c
1
k
( 2 ) ( 2 )
1
3
Dairesel kesit
b
Elips kesit
h
b r h r
Dikdrtgen kesit
bh

| |
=
` |
\ .


+

)

(7E.6)
Denk.(7E.6)da b ve h dikdrtgen kesitler iin ksa ve uzun kenar boyutlar, eliptik
kesitlerde ksa ve uzun boyutlar iin elipsin ilgili boyutlar, r
c
ise dikdrtgen kesitlerde
kselerde yaplan yuvarlatmann yarapdr (ekil 7E.2).



a)Dairesel Kolon b) Drtgen Kolon c) Eliptik Kolon
h
b
r
c

h
b
Dolgu
beton
h
r
c

r
c



ekil 7E.2

7E.3. Kolonlarn Snekliinin Arttrlmas

LP sarglama ile kolonlarn snekliginin arttrlabilmesi iin, kolon kesitinin uzun
boyutunun ksa boyutuna oran ikiden fazla olmamaldr. Elips kesitlerde uzun boyutun
ksa boyuta oran en fazla olabilir. LP ile sarglanms bir kolonda sarglanms beton
basn dayanmna kars gelen birim ksalma (
cc
) Denk.(7E.7) ile belirlenebilir.

( )
0 75
cc 1 cm
= 0 002 1 15( )
.
. / f f + (7E.7)
Denk.(7E.7)de f
l
Denk.(7E.5) ile hesaplanacaktr. LP sarglama ile snekligin
arttrlabilmesi iin Denk.(7E.4) ile belirtilmis olan minimum dayanm arts
saglanmaldr.

(a) Dogrusal elastik hesap yntemleri kullanlrken herhangi bir kolonda Denk.(7E.7)
ile hesaplanan
cc
degerinin 0.018 degerinden byk olmas durumunda szkonusu
kolonun sarglanms oldugu, aksi halde sarglanmams oldugu kabul edilir.

(b) Dogrusal elastik olmayan hesap yntemleri iin LP ile sarglanms kesitlerin
moment-egrilik iliskisi elde edilirken, LP ile sarglanms beton iin iki dogrudan
olusacak sekilde ideallestirilmis bir gerilme-sekildegistirme iliskisi kullanlabilir. Bu
iliskide bkm noktasnda gerilme ve sekildegistirme degerleri f
c
(kapasite) ve 0.002

158
alnabilir. Gerilme-sekildegistirme iliskinin son noktasndaki degerler Denk.(7E.4) ve
Denk.(7E.7) ile hesaplanr. Plastik sekildegistirmelerin meydana geldigi LP ile
sarglanms betonarme tasyc sistem elemanlarnda, performans dzeylerine gre izin
verilen maksimum beton birim ksalma degerleri kesit gme snr iin Denk.(7E.7) ile
hesaplanan degere esit, gvenlik snr iin Denk.(7E.7) ile hesaplanan degerin %75i,
minimum hasar snr iin ise 0.004 alnacaktr. Bu degerler ve kesitteki donat eliginin
birim uzama degerleri 7.6.9da belirtilen st snrlar asamaz.

7E.4. Kolonlarda Yetersiz Bindirme Boyu in Sarglama

Kesit boyut oran ikiden byk olan veya boyuna donatlar dz yzeyli olan kolonlar
iin sarg etkisi yetersiz olacagndan bindirme blgelerinin glendirmesi LP sargs ile
yaplamaz. Boyuna donatlar nervrl olan kolonlarda bindirme boyu yetersizligini
gidermek zere gereken LP kalnlg Denk.(7E.8)e gre hesaplanr.

w k hs
f
f
500 ( ) b f f
t
E

= (7E.8)
Denk.(7E.8)de b
w
kesit genisligi,
hs
f enine donatda 0.001 birim uzamaya karslk
gelen gerilmedir.
a
faktr farkl kesitler iin Denk.(7E.6)ya gre hesaplanmaldr.
Denk.(7E.8)deki
k
f degeri Denk.(7E.9)a gre hesaplanacaktr.

s ym
k
s
2
2
A f
f
p
d L
n
=
(
+ +
(

( )
(7E.9)
Denk.(7E.9)da
s
A kolon donat alan (tek ubuk iin), f
ym
mevcut donat akma
dayanm, p ekirdek kesiti evresi, n bindirme yaplms donat says, donat ap, d
pas pay kalnlg ve
s
L varolan bindirme boyudur.