3.

TAINIM LE ISI TRANSFER

3.1. TAINIM LE ISI TRANSFERNE GR 3.1.1. Is tanm ve trleri Is tanm giri blmnde bahsedildii zere zere, snn hareket eden akkan paracklar yardmyla geiidir. Genel olarak doal ve zorlanm tanm olmak zere iki tip s tanmndan bahsedilir. Zorlanm tanmda akkann hareketi d bir etkene bal iken, doal tanmda hareket scak ve souk paracklarn younluk farkndan kaynaklanr. Doal tanmda, akkan iindeki scaklk farklar arttka, zorlanm tanmda ise, akmn hz azaldka transfer edilen s miktar artar. Ancak bu snflandrma daha ok tek fazl ak olaylar iin geerlidir. Is tanmnn bir dier tr ise faz deiimi ile s transferi olup, bu tip s tanm kaynama ve youma ile s tanm olmak zere iki alt snfta incelenebilmektedir. Faz deiimi ile s transferi ok karmak fiziksel mekanizmalar ierdiinden, genellikle lisansst eitimde detayl olarak incelenmesi daha uygundur. Ancak lisans dzeyinde, s deitirgeleri uygulamalarnda bazen kaynama ya da youma tanm katsaysnn bilinmesi gereklidir. Kaynama ile s transferi ieren sistemlere rnek olarak bir soutma/klima sisteminin evaporatr, youma ile s transferine rnek olarak ta yine ayn sistemin kondenseri gsterilebilir. ekil 3.1de s tanm trlerini gsteren bir ema, ekil 3.2de ise her bir tre ait basit bir rnek gsterim bulunmaktadr. Tanm le Is Transferi

Zorlanm Tanm

Doal Tanm

Faz Deiimi le Tanm

Kaynama ekil 3.1 Is tanm trlerinin snflandrlmas -79-

Youma

a) Zorlanm tanm
T , h

b) Doal tanm
(L)< (0) Ts

Ts
y g(0)

c) Kaynama ile tanm

d) Youma ile tanm

Nemli hava Souk Su Su damlacklar

ekil 3.2 Is tanm trlerine rnekler Tanm ile s transferinde temel problem, tanm katsaysnn doru olarak tespitidir. Newtonun souma yasasna uygun olarak verilen,

q = q As = h As Ts T fl

denklemindeki h deeri gerekte ortalama deer ( h ) olup, bu blmde ayrca yerel tanm katsays kavram tantlacaktr. Benzer ekilde, denklemdeki T gerekte akkan scakl ( T fl ) olup; yzey st (d, harici) aklarda,

T fl = T
kanal ii (i, dahili) aklarda ise

T fl = Tm
anlamna gelmektedir. Son denklemde Tm akkan (bulk) ortalama scakln gstermekte olup, aadaki denklemde verildii zere kanala giren ve kan akkan scaklklarnn aritmetik ortalamasn ifade etmektedir:

Tm = (Tg + T ) / 2 .
-80-

Is tanm katsaysnn deeri temel olarak, Tablo 3.1den grlecei zere, tanm mekanizmas ve akkan fazlarna gre nemli deiimler gstermektedir. Ancak s tanm katsaysn etkileyen dier nemli parametreler de sz konusudur. Bu parametreler akkann termal ve fiziksel zellikleri ile ak geometrisi ve ak hzdr.
Tablo 3.1. Tanm Trlerine Gre Ortalama Is Tanm Katsays Deerleri Tanm Tr Doal Tanm

h (W/m2K)
Gazlar Svlar 2 25 50 1000 25 250 50 20000 2500 100000

Zorlanm Tanm Gazlar Svlar Faz Deiimi Kaynama veya Youma Bu blmde tanm ile s transferi mekanizmalarndan zorlanm tanm zerinde durulacaktr. Doal tanm ve faz deiimi ile tanm konularnda geni bilgiler kaynaklar listesinde sunulan referanslarda bulunmaktadr.
3.1.2. Zorlanm (Cebri) s tanm

Zorlanm tanm problemlerinin temeli daha nce bahsedildii zere akkann bir d etki ile hareketine dayanr. Bu nedenle, akkan hareketi ile ilgili baz kavramlarn hatrlanmasnda fayda vardr. Akkan hareketinin snflandrlmasna ynelik ema ekil 3.3de gsterilmitir.
a. Sktrlabilir ve Sktrlamaz Aklar

Eer bir akta younluk deiimleri ihmal edilebiliyorsa ak sktrlamaz, ihmal edilemiyorsa sktrlabilir ak olarak adlandrlr. Genellikle svlar sktrlamaz, gazlar ise sktrlabilir akkanlar olarak deerlendirilse de her ikisi iinde baz istisnalar sz konusudur. Temel kriter Mach says olup, Mach = Ma =
V < 0.3 C

ise ak sktrlamaz olarak kabul edilir ( V: akkan hz, C:yerel ses hz ).

-81-

Not: Zorlanm tanm ile ilgili bu blmde sktrlamaz aklar gz nne alnacaktr.

sbt
Sktrlabilir

>0 Viskoz 2

1 = sbt
Sktrlamaz

=0 Viskoz olmayan

Dahili

Harici

Laminar

Trblansl

ekil 3.3 Akkan hareketinin snflandrlmas

b. Viskoz ve Viskoz olmayan Aklar

Bir akta viskozite etkisi ihmal edildiinde ak viskoz olmayan ak adn alr. Tanm problemlerinde akkan viskozitesinden dolay, yzey ile akkan arasnda bir hz (hidrodinamik) ve scaklk (termal) snr tabakas oluur. rnek olmak zere, ekil 3.4de dz levha zeri (laminar) bir akta hz snr tabakasnn, levha uzunluu boyunca nasl gelitii gsterilmitir. Levhann U sabit hzyla akan bir akkan iine konulmas halinde, levhaya deen paracklarn hz yapma sonucu sfr olur. Bylece cidara yakn yerlerde hzn, sfrdan U deerine ulat ince bir tabaka oluur. Bu tabakaya 1904 de Prandtl tarafndan hidrodinamik snr tabaka ismi verilmitir. Levhann ucunda sfr olan snr tabaka kalnl ak ynnde giderek artar.

Not: Zorlanm tanm ile ilgili bu blmde viskoz aklar gz nne alnacaktr.

-82-

ekil 3.4 Dz levha zeri (laminar) akta snr tabakann geliimi

c. Laminar ve Trblansl Aklar

Viskoz aklarda, akn karakterine bal olarak iki tr ak blgesi/ tr sz konusudur. Laminar akta, ak yaps, ak tabakalarnn hareketi ile tanmlanr. Komu tabakalar birbirlerine karmaz ve tek bir izgi halinde hareket ederler. Trblansl akta ise, ak yaps rastgele boyutta hareket eden partikllerle tanmlanr. Hz dalgalanmalar nedeniyle tabakalar aras akkan transferi sz konusudur. Her iki ak karakteri ekil 3.5de gsterilmektedir. Laminar akta s, aka dik dorultuda sadece iletimle geerken, trblansl akta her dorultuda gerekleen titreimlerle s tanr. Bu nedenle, trblansl akta s geii, laminer aka gre ok daha byk deerler alr.

ekil 3.5 Laminar ve trblansl aklarda akm izgileri ve hz-zaman grafikleri

-83-

d. Dahili ve Harici Aklar

Eer ak tamamen kat yzeylerle evrili ise ak dahili yada kanal ii ak adn alr. Harici ak ise, snrlanmam ak ierisinde bulunan kat cisimlerin zerinden gerekleen aktr.

Not: Dahili ve harici viskoz aklarn her ikisi de laminar ya da trblansl olabilir. Ak karakteri
Reynold Says (Re) ile belirlenir. rnein;

a) Dairesel boru ii akta

Re =

V D 2300 Ak laminar U x 5.10 5 Ak laminar.

b) Dz yzeyli levha zeri akta, akn karakterini belirleyen Re;

Re =

Zorlanm tanm problemleri ekil 3.6da gsterildii zere, temel olarak d ve i aklar olarak iki snfa ayrlr. Gerek i akta, gerekse d akta snr tabaka geliimine bal olarak hidrodinamik ve termal snr tabaka kalnl ya da uzunluundan sz edilir. Bu tanmlamalar ileriki ksmlarda detayl olarak tantlacaktr.

Zorlanm tanm

Harici (D) Aklar

Hidrodinamik Snr Tabaka Termal Snr Tabaka

Dahili () Aklar
Hidrodinamik Giri Uzunluu Termal Giri Uzunluu

ekil 3.6 Zorlanm tanm problemlerinin snflandrlmas ve ilgili snr tabaka kavramlar
3.1.3. Yerel ve Ortalama Tanm Katsays

Newtonun souma kanunu ile verilen, q = h(Ts T )

84

denklemindeki tanm katsaysnn yerel (lokal) deeri temas ettii yzey alannn bir fonksiyonu olarak h = f ( As ) eklinde deiir. Bu durumu net bir biimde sergilemek iin ekil 3.7de gsterilen yzeyden bir diferansiyel alan seilerek, tm yzeyden transfer edilen s miktar yazlrsa, yerel ve ortalama tanm katsaylar arasndaki iliki bulunur: Toplam Is Transferi Miktar
q = q dAs = (Ts T ) hdAs q = h As (Ts T ) h= 1 As
As As

As

hdA
L

rnek: Dz levha (As =w.x) ve w=sbt

1 1 h= hwdx = h = hdx w.L 0 L0
L

q U , T dAs U , T q dAs As, Ts As, Ts

ekil 3.7 Zorlanm tanm gerekleen yzey ve diferansiyel yzey seimi

rnek problem:

Dz bir levha iin deneysel olarak tespit edilen yerel tanm katsays hx ( x ) = ax 0.1 olarak verilmitir. Ortalama tanm katsaysn hesaplaynz ve yerel ve ortalama tanm katsaylar arasndaki ilikisiyi belirleyiniz?

85

zm:
h= 1 1 hx ( x )dx = ax 0.1 dx x0 x0
x x

h = 1.11ax 0.1
h = 1.11 hx

3.1.4. Enerji denklemi ve tanm katsaysnn tespiti

Is iletimi genel denkleminde,
q 1 T = 2T + v t k zamana bal yerel trev ifadesi yerine, akkan hareketi sebebiyle toplam trev operatr olan,

D T T T T = +u +v +w DT t x y z D r = + v T DT t
kullanlrsa boyutlu enerji denklemi elde edilir. Bir boyutlu enerji denklemini s retimi olmayan bir sistem iin aadaki ekilde elde ederiz:

DT Dt

=
x

T T +u t x

1 T T 2 T +u = x x 2 t
u = u ( )

Denklemden aadaki fonksiyonel ilikiler karlabilir:

T = T (k , , c P , u , L )

h = h(k , , c P , u , L, )

Buchingam n II. teoremi uygulandnda ise,

Nu = f (Re . Pr ) N u = c. Re m Pr n
boyutsuz bantlarna ulalr. Bu bantlarda, Nu, Re ve Pr srasyla Nusselt, Reynolds ve Prandtl boyusuz saylar olup, c ve m ak tipi, n ise ak geometrisine gre deien katsaylardr.

86

3.1.5. Boyutsuz saylar

Is transferinde en ok kullanlan baz boyutsuz saylar, fiziksel anlamlaryla birlikte aada verilmitir.

Biot says:
Bi = hLe Iletim direnci = kl Tasinim direnci

Fourier says:
Fo =

t
Le
2

Iletim ile isi transferi Isi Depolama Kapasitesi

Le =

V At

Reynolds :
Re = uLk Atalet kuvveti = v Viskoz kuvvet

Lk = L Levha Lk = D Silindir, Kure

Prandtl :

Pr =
Nusselt :

cp ka

Momentum difuzyonu Isil difuzyon

Nu =

hLk Akiskanin tasinim ile aktardigi isi = ka Akiskanin iletim ile aktardigi isi

Peclet :
Pe = Re . Pr = V .Lk

Zorlanmis tasinim ile difuzyon Isil difuzyon

Stanton :
St = Nu h = = Modifiye edilmis Nusselt sayisi Re . Pr Vc p

87

Not: Denklemlerde akkana ait zellikler tablolardan seilirken akkan-yzey ortalama scakl
deeri gz nne alnr: Tf = Ts + T 2

3.1.6. Boyutsuz s tanm katsays lmleri

Zorlanm tanm ile ilgili farkl geometrilerde yaplan deneyler sonucu, tanm katsaysnn, Lk indisi karakteristik uzunluk olmak zere, aadaki genel amprik bant ile bulunabildii gzlenmitir:
n N u Lk = c. Re m Lk . Pr ,

ekil 3.8de bu durum grafikler zerinde sergilenmektedir.

Nu log Pr n
Pr1

log Nu Lk Pr3

Nu Lk = c. Re m Lk n Pr

log Re Lk

log Re Lk

ekil 3.8 Boyutsuz tanm katsaysnn Re ve Pr ile deiimi

88

3.2. FARKLI GEOMETRLERDE ZORLANMI TAINIM LE ISI TRANSFER 3.2.1. Yzey st (harici) aklar
Harici aklarda hidrodinamik snr tabakann geliimi ekil 3.9da gsterilmektedir. Termal snr tabakann geliimi de benzer ekilde gereklemekte olup, her iki snr tabakann uzunluk boyunca istenen yerel koordinatta hesabna ilikin formller bir sonraki ksmda verilmektedir. Harici aklarda, incelenecek ak geometrileri aada verilmitir:

1. Dz yzeyli levha zerinden paralel ak 2. Boru yzeylerine dik ak a. Daire kesitli olan b. Daire kesitli olmayan 3. Kre zerinden ak 4. Boru demeti zerinden ak a. Dz sral b. armal

U U U

(x )
Trblans tabaka Gei tabakas Laminar alt tabaka Laminar Gei
Trblans

h,
h (x) U , T

(x )

Ts
x ekil 3.9 Harici aklarda snr tabaka geliimi

89

rnek Analiz: Dz yzeyli levha zerinden paralel akn incelenmesi

Bu ksmda d aklarla ilgili baz temel kavramlarn tantm amacyla dz yzeyli levha zerinden ak gz nne alnacaktr. Dier d ak geometrileri iin geerli amprik formller toplu olarak bir sonraki blmde verilecektir. Dz yzeyli levha iin yerel Reynold says: Re x =

Ux v

Kritik Reynold Says

(Re x )kr

5 * 10 5

Re x < 5 * 10 5 Laminar Akim Re x > 5 * 10 5 Turbulans Akim

Laminar akma ait zmler:

1.Hidrodinamik snr tabaka kalnl: 5x Re x

u (x ) =

2.Termal snr tabaka kalnl:

T (x ) =

u ( x)
Pr 1 / 3

3.Yerel ve ortalama Nusselt Says:

hx x = 0.332 Re1x/ 2 Pr 1 / 3 ka 0.6 Pr 50 hm x 1/ 2 1/ 3 Nu m = = 0.664 Re x Pr ka Nu x =

Not: Akkan zellikleri akkan tablolarndan seilirken, (aksi belirtilmedike) film scakl
olarak tanmlanan,

T f = (Ts + T ) / 2
scakl gz nne alnr.

90

3.2.2. Kanal ii (dahili) aklar

Dahili aklarda hidrodinamik ve termal snr tabakann her iki cidarda simetrik gelierek, merkezden geen eksende birleme noktasndan itibaren ak tam gelimi ak koullarna ulam olur. Bu nokta ncesi ak, gelimekte olan ak olarak adlandrlr. Tam gelimi aka ulaana kadar olan blge uzunluu giri blgesi uzunluu dur. Ak gerek hidrodinamik, gerekse termal olarak ayr ayr geliir. Bu durum ekil 3.10da gsterilmektedir. Dahili aklarda, incelenecek ak geometrileri aada verilmitir:

1. Daire kesitli borular ierisindeki ak 2. Dairesel kesitli olmayan borular ierisindeki ak 3. Halka kesitli borular ierisindeki ak a) Hidrodinamik snr tabaka geliimi
Srtnmesiz Aku (r,x) Blgesi r x Snr Tabaka Blgesi u (r)

h
D

h
xh

gelimekte olan ak blgesi b) Termal snr tabaka geliimi Ts > T

tam gelimi ak

T(r,x)

T(r)

r x

xT

tam gelimi ak

ekil 3.10 Hidrodinamik ve termal ynden tam gelimi ak

91

rnek Analiz: Daire kesitli borular ierisindeki akn incelenmesi

1. Daire kesitli boru iin Reynold says:

Re D =

.u m D

& = .u m A u m = m

& m u m : Ortalama Hz. A

2. Kritik Reynolds says: Re D = 2300................

Re D 2300 Laminar . Re D > 2300 Turbulans

3. Hidrodinamik giri blgesi uzunluu:

xh 0.05 Re D D lam xh 10.... Re D ' den bagimsiz D tur 4. Termal giri blgesi uzunluu:

xT Re D . Pr D lam

1 0.05

Re D . Pr xT / D

Gz: Greatz says

20 Gz...........Tam Gelismis Akis

xT 10............(Re D ve Pr sayisindan bagimsiz ) D tur 5. Akkann etkin ortalama (bulk) scakl:

&g m
Tg T

&g m

&g = m & = m & m

Tm =

Tg + T 2

Not: Akkan zellikleri (aksi belirtilmedike) akkan tablolarndan seilirken, etkin ortalama

(Tm) scaklk gz nne alnr.

92

Laminar ve tam gelimi aka ait zmler:

Laminar boru ii ak iin deneysel olarak elde edilen ve tanm katsaysnn giri ve tam gelimi blgedeki deiimini gsteren grafik ekil 3.11de verilmektedir. Grafikten anlalaca zere, laminar boru ii ak iin termal olarak gelimi blgede, NuD dolaysyla h deeri sabittir. Yzeye uygulanan temel iki termal arta bal olarak farkl deerler geerlidir:
1) Yzeyde s aks sabit (qs=sabit)

Nu D =

h.D = 4.36 k h.D = 3.66 k

2) Yzeyde scaklk sabit (Ts=sabit)

Nu D =

NuD 10 2 1 0.001 0.005 q=sbt T=sbt

NuD 4.36 3.66

0.01 0.05 x/D = Gz 1 Re D Pr

ekil 3.12 Laminar boru ii tam gelimi akta NuD deerleri

93

3.3. ZORLANMI TAINIMA AT DENKLEM VE TABLOLAR 3.3.1. Harici (yzey st) aklar 3.3.1(a). Dz levha zerinden paralel ak 1. LAMNAR AKIM ( Rex < 5.105 )

h (x ) =

5x Re x

( Akkan zellikleri Tf scaklnda )

(1)

T (x ) =

h (x )
Pr 1 / 3

( Akkan zellikleri Tf scaklnda )

(2)

Nu x = 0,332 Re1x/ 2 Pr 1 / 3
/2 1/ 3 Nu x = 0,664 Re1 x Pr

( Yerel, Tf , 0,6Pr50 ) ( Ortalama, Tf , 0,6Pr50 ) ( Yerel, Tf , Pr0,05 )

(3) (4) (5)

Nu x = 0,565.Pe x 1/2

2. TRBLANSLI AKIM ( Rex > 5.105 ) h(x) T (x) 0,37.x. Re z 1 / 5

/5 Nu x = 0,0296 Re 4 Pr 1 / 3 x

( Yerel, Tf , Rex108 ) ( Yerel, Tf , Rex108, 0,6Pr60 )

(6) (7)

3. LAMNAR + TRBLANS
/5 1/ 3 Nu x = 0,037 Re 4 ( Ortalama, Tf , ReL108, 0.6<Pr<60 ) L 871 Pr

(8)

94

3.3.1(b). Boru yzeylerine dik ak 1. DARESEL KESTL BORU ZERNDEN AKI

1/ 3 Nu D = C. Re m ( Ortalama, Tf , 0.4<ReD<4.105, Pr0.7 ) D . Pr TABLO 1

(9)

C m ReD 0,4 4 0,989 0,330 4 40 0,911 0,385 40 4000 0,683 0,466 4000 40000 0,193 0,618 40000 400000 0,027 0,805 2. KEST DARESEL OLMAYAN BORU ZERNDEN AKI

1/ 3 Nu D = C. Re m (Ortalama, Tf , 0.4<ReD<4.105, Pr0.7)(9) denkleminin ayns D . Pr

TABLO 2 GEOMETR ReD C m

5.103 105

0,246

0,588

5.103 105

0,102

0,675

5.103 1,95.104 V 1,95.104 105

0,160 0,0385

0,638 0,782

5.103 105

0,153

0,638

4.103 1,5.104

0,228

0,731

95

3.3.1(c). Kre yzeyine dik ak

Nu D = 2 + (0,4. Re D

1/ 2

+ 0,06. Re D

2/3

). Pr 0, 4 (

1/ 4 ) s

(10)

0,71 < Pr < 380 3,5 < ReD < 7,6.104 1,0 < s < 3,2 Tm akkan zellikleri Tf scaklnda , sadece s yzey scaklnda alnacak.

3.3.1(d). Boru demetleri zerinden boruya dik ak 1/ 3 Nu D = C1 . Re m D , max . Pr

(11)

NL 10 2000 < ReD,max < 40000 Pr 0,7 ReD,max =

.Vmax .D

Akkan zellikleri Tf scaklnda hesaplanacak.. a ) Sral Boru Demeti b ) artmal Boru Demeti

V max =

ST V (12) ST D

2( SD D ) < ( ST D ) iin ; ST V max = V ........................( 13 ) 2(S T D ) 2( SD D ) > ( ST D ) iin ;

V max =
96

ST V ............( 14 ) ST D

3.3.1(d). Boru demetleri zerinden boruya dik ak (Devam) TABLO 3 ST/D 1,25 SL/D SIRALI
1,25 1,50 2,00 3,00

1,5 m C1 m C1

2,0 m

3,0 C1 m

C1

0,348 0,367 0,418 0,290

0,592 0,586 0,570 0,601

0,275 0,250 0,299 0,357

0,608 0,620 0,602 0,584

0,100 0,101 0,229 0,374

0,704 0,702 0,632 0,581

0,0633 0,0678 0,198 0,286

0,752 0,744 0,648 0,608

AIRTMALI

0,600 0,900 1,000 1,125 1,250 0,518 1,500 0,451 2,000 0,404 3,000 0,310 Boru sra saysnn tablosu
NL SIRALI AIRTMALI

0,213 0,636 0,446 0,571 0,401 0,581 0,497 0,558 0,478 0,565 0,518 0,560 0,556 0,505 0,554 0,519 0,556 0,522 0,562 0,568 0,460 0,562 0,452 0,568 0,488 0,568 0,572 0,416 0,568 0,482 0,556 0,449 0,570 0,592 0,356 0,580 0,440 0,562 0,428 0,574 10dan kk olmas halinde uygulanacak dzeltme katsaylar TABLO 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0,64 0,68

0,80 0,75

0,87 0,83

0,90 0,89

0,92 0,92

0,94 0,95

0,96 0,97

0,98 0,98

0,99 0,99

NOT : NL 10 iin kullanlan (11) nolu denklemdeki Nu D bulunduktan sonra Tablo 4teki

dzeltme (C2) katsaylar ile arplarak dzeltilmi Nu ' D bulunacaktr. Nu ' D (NL<10) = C 2 .Nu D . ( N L > 10)
(15)

97

3.3.2. Dahili (kanal ii) aklar 3.3.2(a). Daire kesitli boru ii ak 1. LAMNER AKIM ( ReD 2300 )

xh D 0,05 Re D lam xT D 0,05 Re D Gz lam NuD = 4,36 NuD = 3,66

(Akkan zellikleri Tm scaklnda )

(16)

(Akkan zellikleri Tm scaklnda )

(17) (18) (19)

(Tam gelimi ak, Tm, qs=sbt, Pr0.6) (Tam gelimi ak, Tm, Ts =sbt, Pr0.6)

Not: Termal giri blgesindeki laminar ak iin aadaki forml kullanlabilir:

Nu D = 3,66 +

1 + 0,04[(D / L ) Re D Pr ]

0,0668(D / L ) Re D Pr
2/3

(Tm, Pr>>1, Ts =sbt)

(20)

2. TRBLANSLI AKIM ( ReD > 2300 )

xh x = T 10 D turb D /5 0. 4 Nu D = 0.023 Re 4 Di Pr
0 ,14

(21) (22a)

Not 1: Trblansl ak durumu iin (22) denklemi olarak, daha genelletirilmi aadaki denklemin kullanm mmkndr.

(22b) Nu D = 0,027 Re Pr s [Tam gelimi ak, 0.7Pr16700, ReD10000, L/D10, qs=sabit veya Ts=sabit artlar iin, akkan zellikleri Tm scaklnda, sadece s, Ts scaklnda]
4/5 D 1/ 3

Not 2: Sv metaller iin tam gelimi ak blgesinde trblansl ak durumunda kullanlacak formller aada verilmitir:

Nu D = 4,82 + 0,0185(Re D Pr ) [ qs=sabit, 3.6.103<ReD<9.05.105, 102<PeD<104, Tm]

0 ,827

(23)

Nu D = 5,0 + 0,025(Re D Pr ) [ Ts=sabit, PeD>100, Tm]

0 ,8

(24)

98

3.3.2(b). Daire kesitli olmayan boru/kanal ii ak 1. Dairesel kesitli borular iin verilen denklemlerde ap D yerine, aada tanm verilen Hidrolik ap (Edeer ap) kullanlarak zme gidilir. 4 A 4 x Akisin Gectigi Alan . (25) = Dh = P Islak Cevre

2. zel Durum: Tam gelimi blgede laminar ak iin aadaki tablodaki Nu D deerleri daha doru sonu verir. TABLO 5
Nu D =
KEST b/a 1,0

hDh k (sabit qs)

4,36 3,61

(sabit Ts) 3,66 2,98

1,43

3,73

3,08

2,0 3,0

4,12 4,79

3,39 3,96

4,0 8,0 -

5,33 6,49 8,23 3,11

4,44 5,60 7,54 2,47

99

3.3.2(c). Halka kesitli boru/kanal ii ak

1. Aada verilen formller kullanlarak zme gidilir.

q i = h i (Tsi - Tm ) ;

Nu i =

hi Dh k ho Dh k

( 26 )

D h = D0 - Di Re Dh = U m Dh

q o = h o (Tso - Tm ) ; Nu 0 =

( 27 )

2. zel Durum: Halka kesitte, tam gelimi laminer ak (ReDh<2300 ) iin, dtaki borusu izoleli, iteki borusunun yzey scakl sabit geometrideki Nu says iin aadaki tablodaki deerleri daha doru sonu verir.
TABLO 6 D0 / D 0 0,05 0,10 0,25 0,50 1,00 Nui 17,46 11,56 7,37 5,74 4,86 Nu0 3,66 4,06 4,11 4,23 4,43 4,86

100

3.3.3. Akkan zellikleri Tablolar

Zorlanm tanm ile ilgili verilen formllerde, akkan zelliklerinin bulunabilmesi iin tablolar kullanlr. En ok kullanlan baz akkanlata ait zellikler Tablo 7-10da verilmitir. Tablolar, Kaynaklar Listesinde bulunan [1] nolu literatrden aktarlmtr.
TABLO-7 HAVANIN ZELLKLER

101

TABLO-8 SU BUHARININ ZELLKLER

102

TABLO-9 SUYUN ZELLKLER

zgl Hacim (m3/kg)
v f 103

Scaklk T K

Basn P (bar)

Buhar lama Gizli Iss

h fg

zgl s (Kj/kgK)

Viskozite N.s/m2
f 106

Termal letkenlik Katsays W/m K

Prandtl Says

vg

kJ/kg

c p, f

c p ,g

g 106 k f 10 3 k g 103

Pr f

Prg

103

TABLO-10 MOTOR YAININ ZELLKLER

104

3.4. ISI DETRGELER 3.4.1. Is deitirgeleri ve trleri

Farkl scaklkta iki akkann farkl kanallardan ak ile s alveriinin gerekletirildii cihazlardr. ekil 3.13de, s deitirgecine ait basit bir ematik ekil gsterilmitir. Bu tr bir uygulamada, boru ierisinde bulunan scak akkan, evre havsnn stlmasnda kullanlmaktadr. Is deitirgelerinin snflandrlmasnda ok farkl yaklamlar sz konusudur. Bu kitapta, snflandrma ekil 3.14de gsterildii zere, ak ynne ve konstrksiyon trne gre yaplmtr. Her bir tre ait ematik gsterimler ekil 3.15de sunulmutur.
T 2g

T 1g

T 1

T 2

ekil 3.13 Is deitirgeci

Is Deitirgeleri

Ak trne gre

Konstrksyon trne gre

Paralel

Zt

apraz

Boru Zarf Tipi

Kompak Is Deitiricileri Kanatckl Kanatcksz

ekil 3.14 Is deitirgelerinin snflandrlmas

105

Paralel

Boru Zarf Tipi

Scak A

Zarf girii

Souk A
Zt

Souk A Scak A Zarf k

Boru k Boru girii

apraz

Souk A Scak A ekil 3.15 Is deitirgeci trlerine ait ematik gsterimler

3.4.2 Is deitirgelerinin (LMTD yntemi ile) analizi

Q = Qh = Qc = UATln = U A Tln R

Tln R

: Toplam s transferi katsays : Toplam Alan : Logaritmik scaklk fark : Toplam (edeer) diren ekil 3.16da gsterilen silindirik i ie borulu bir s deitirgecine ait edeer diren

a) Toplam s transfer katsaysnn tespiti

yaklamndan bulunur.
ln (D0 / Di ) Rk0 Rki 1 1 R = h A + A + 2kL + A + h A i i i 0 0 0

1 1 1 = = = R UA U i Ai U 0 A0
106

Th,

Thm Tso
D Kirelenme

Tc,g

Tc, Tsi Th,g Tcm

Kirelenme

ekil 3.16 Silindirik i ie borulu bir s deitirgecine ait sl ve kirelenme direnleri

b) Logaritmik Scaklk Farknn Tespiti

LMTD ak trne bal olarak hesaplanr. ekil 3.173de gsterilen T1 ve T2 tanmlamalar kullanlarak, paralel ve zt aklarda, Tln = T1 T2 ln(T1 / T2 ) T1 T2 ln (T1 / T2 )

apraz akta ise, Tln = F

formlleriyle hesaplanr. Dzeltme faktr F in deeri her zaman 1den kk olup, s deitirgecinin konstrksyonuna gre farkl deerler alr. Thg
T1 T2 T1

T2 T1

T2

Tcg 1 (giri)
(a)

2 (k)

1 (giri)
(b)

2 (k)

1 (giri)
(c)

2 (k)

ekil 3.17 Ak trlerine gre LMTD hesaba) paralel ak, b) zt ak, c) apraz ak.
107

3.4.3. Is deitirgelerinin (Etkenlik-NTU yntemi ile) analizi

ekil ekil 3.18de gsterilen notasyonlarn kullanmyla transfer edilen s enerjisi miktarlar srasyla scak ve souk akkan iin aadaki ekilde yazlabilir:
&c = m & c c p ,c (Tc , 0 Tc ,i ) = cc (Tc ,0 Tc ,i ) q &h = m & h c p ,h (Th ,i Th ,0 ) = c h (Th ,i Th , 0 ) q

Th,i Th,i Tc,i Tc,0 Th,0 Tc,i Tc,0

Th,0

x=0

x=L

ekil 3.18 Etkenlik-NTU yntemi iin kullanlan notasyonlarn gsterimi Bir s deitirgecinde mmkn olan maksimum scaklk deiimi ;

Tmax = (Th ,i Tc ,i )
Bir s deitirgecinde mmkn olan maksimum s aktarm : q max = c min Tmax Is Deitirici Etkenlii q = .c min Tmax c c (T c , 0 T c , i ) c h (T h , i T h , 0 ) q = = = q max c min (T h , i T h ,0 ) c min (T h , i T c , i ) Herhangi bir s deitirgeci iin aadaki bant yazlabilir ;
min = f NTU , c

c min = cc , eger c c < ch c min = c h , eger c h < cc

max

108

Is Transferi Birimi Says (Number of Transfer Units)

NTU =

UA c min

Etkenlik NTU Bantlar (rnein paralel s deitirgeci iin)

1 exp{ NTU (1 + c r )} 1 + cr

SONU :

NTU diyagramlar yardmyla farkl cr deerleri ve farkl s deitirgeleri tr iin

verilen erilerden hesaplanan NTU deeri kullanlarak, " " bulunur ve daha sonra q deeri,
q = .c min Tmax

formlyle belirlenir. Bu kitapta verilmemekle birlikte, kaynaklar listesinde bulunan kitaplarn birounda NTU diyagramlarna ulamak mmkndr.

109