200 Soruda İMKB

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.
Sayfa 1
200 Soruda MKB

1- Piyasa Nedir, Kaa Ayrlr? Piyasa, alc ve satclarn karlatklar; mal dolamnn gerekletirildii yerdir. Piyasalar, iktisadi adan gerek piyasa, mali piyasa olmak zere ikiye ayrlr: Gerek piyasalar: retilmi mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetlerin retiminde kullanlan retim faktrlerinin karlatklar piyasalardr. Mali piyasalar: Ticari iletmelerin, yatrm iin gerekli mali ihtiyalarnn, karlat piyasalardr. Fon arz edenler, fon talep edenler, fon akmlarn dzenleyen kurumlar, bu akm salayan aralar ile bunlar dzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluur. 2- Mali piyasalar kaa ayrlr; bu piyasalarn aralar nelerdir? Mali piyasalar; para piyasas ve sermaye piyasas olmak zere ikiye ayrlr: Para piyasas: Ksa vadeli fonlarn karlat piyasalardr. Aralar; para, dviz, altn, kambiyo senetleri (polie, bono, ek) ile bir yla kadar vadeli senetlerdir. Sermaye piyasas: Uzun ve orta vadeli fon aknn karlat piyasalardr. Aralar; hisse senedi, tahvil gibi menkul kymetlerdir. 3- irketlerin, sermaye piyasasndan temin ettikleri fonlar nerede kullanlmaktadr? Sermaye piyasasndan salanan fonlar; genellikle iletmelerin bina, makina ve tehizat gibi duran varlklarnn finansmannda, yatrmlarda kullanlmaktadr. 4- Trkiyede sermaye piyasasnda yer alan balca unsurlar hangileridir? Fon Arz Edenler Fon Talep Edenler Sermaye Piyasas Kurulu (SPK) stanbul Menkul Kymetler Borsas (MKB) Borsa yeleri MKB Takas ve Saklama Bankas A.. (Takasbank) 5- Sermaye piyasas ka blmden oluur? Sermaye piyasasn birincil piyasa ve ikincil piyasa olmak zere ikiye ayrabiliriz: Birincil piyasa: Hisse senedi ve tahvil gibi menkul deerleri ihra eden irketler ile alclarn yani tasarruf sahiplerinin dorudan karlatklar piyasalardr. Buna hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez srlp "ihra" tan alnd piyasa da denilebilir. Trk Hukuk Sisteminde, menkul kymetleri ihratan alanlar, bunlar tekrar paraya
Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 2
evirmek istediklerinde, kural olarak hisse senetlerinde hibir zaman, tahvillerde ise vadeden nce bunlar ihra eden kurulua mracaat edemezler. kincil piyasa: Menkul kymetlerin paraya evrilmesini salayan piyasadr ve menkul kymet borsalar bu piyasay tanmlamada en iyi rnektir. Bu piyasada, menkul kymetler arac kurulular adna, yatrmclar hesabna Borsada alnp satlrlar. 6- irket ne demektir? ki veya daha fazla gerek veya tzel kiinin iktisadi ve kar ierikli ortak bir amaca ulamak iin emek ile sermaye birletirmelerine irket denir. 7- Yasal dayanaklarna gre ka tr irket vardr? Borlar Kanunu (BK.) irketleri: Adi irketler, zel irketler Trk Ticaret Kanununa (TTK.) Gre Kurulan irketler: Kolektif irketler, Adi ve Hisseli Komandit irketler, Limited irketler, Anonim irketler, Donatma tiraki, Umumi Maazalar. zel Dzenlemeli irket ve Kurulular: Bankalar, Sigorta irketleri, Sermaye Piyasas Kurumlar, Arac Kurumlar Yatrm Ortaklklar, Yatrm Fonlar, Sermaye Piyasas Dier Kurumlar, Finans Kurumlar, krazat Kurumlar, Kooperatif irketleri. 8- Anonim irket ne demektir? Anonim irket; bir nvan altnda, iktisadi ama ve konular iin en az be kii ile kurulan, sermayesi belirli ve paylara blnm, paydalarn koyduklar sermaye kadar sorumluluu stlendii, ortaklk sfat paya gre belirlenen, hak ehliyeti iletme konusu ile snrl, tzel kiilii haiz ticaret ortakldr. 9- Anonim irketlerin iktisadi ilevleri nelerdir? Anonim irketlerin, Kendi bana hibir gc ve deeri olmad dnlen kk birikimleri biraraya getirme, Daha ucuz ve kaliteli mal retimi salama, Yaptklar yatrm hamleleri ile yeni i imkanlar yaratma, Byk giriimlere rnek modeller oluturma, Gelir ve kazantan byk bir kesimin yararlanmasn salama ynnde iktisadi ilevleri mevcuttur. 10- Anonim irket kaa ayrlr? Anonim irketler; Halka ak olmayan anonim irketler, Halka ak olan anonim irketler olmak zere ikiye ayrlr.
11- Anonim irketlere sermaye olarak ne konulabilir? Anonim irketlere sermaye alarak aada yer alan kalemler konulabilir: Nakdi ktisadi Deerler: Para, Alacak, Kymetli Evrak, Hisse senedi, Tahvil, Bono, ek, Polie, Hazine bonosu Gayrinakdi ktisadi Deerler: Menkuller, Gayrimenkuller, Snai haklar, Menkul ve gayrimenkullerden faydalanma ve onlar kullanma haklar, ahsi emek, Ticari itibar, Ticari iletme, ktisadi deeri olan ve para ile deerlendirilebilen tm iktisadi birimler. 12- Anonim irketler sermayelerini azaltabilirler mi? Evet; anonim irketler, TTK 396.md.ye dayanarak sermayelerini azaltabilirler. Deien iktisadi koullara uyum salayamayan, bu nedenle sermayesi faaliyet konusuna oranla fazla gelen, gelir ve gider dengesi bozulan irketler sermayelerini "stee Bal Olarak" veya "Zorunlu Olarak" azaltabilirler. 13- Halka ak olmayan anonim irket ne demektir? Ortak says, Sermaye Piyasas ve Borsa dzenlemelerinde belirtilen rakam gemeyen, hisse senetleri halka arz edilmemi olan veya arzedilmi saylmayan irketlere, halka ak olmayan anonim irket denir. 14- Halka ak anonim irket ne demektir? Sermaye Piyasas Kanununa gre hisse senetleri halka arz edilmi olan veya ortak saysnn 100 at belirlenip hisse senetleri halka arz edilmi saylan anonim irk etlere halka ak anonim irket denir. 15- Halka ak anonim irketler ne ekilde kurulurlar? Halka ak anonim irketler tedrici biimde kurulurlar. Tedrici kurulu, bir ksm paylarn kurucular tarafndan taahht olunmas ve geri kalan ksm iin de halka bavurulmas suretiyle olur. Halka ak anonim ortaklklar, ani ekilde yani irket sermayesinin tamamnn kurucu ortaklarca taahht edilmesiyle kurulamazlar. 16- Esas sermaye sistemi ile kaytl sermaye sistemi arasndaki balca fark nedir? Kaytl sermaye sisteminde irketler SPKya bavurarak bir sermaye tavan tescil ettirirler. Bylelikle o sermaye tavanna kadar, irket genel kurul karar olmakszn, ynetim kurulu karar ile sermayelerini artrabilirler. Bu sistemde sermaye artrm prosedr ksaltlm olur. Hisse senedinin teslimi, sat annda yaplr. Esas sermaye sisteminde sermaye artrmnn tescil edilmesinden sonra hisse senetleri bastrlarak teslim edilir; aradaki srede, muvakkat (geici) makbuzlar ortaklk payn temsil eder.
17- Esas sermaye sisteminde olan irketlerde makbuzlarn hisse senedine dnm tarihi ne kadar srmektedir? Esas sermaye sisteminde, hamiline hisse senetlerinde sermaye artrmnn tescilini izleyen 30 gn iinde, nama yazl hisse senetlerinde ise 90 gn iinde muvakkat makbuzlar hisse senedine dnr. 18- Balang sermayesi nedir? Kaytl sermayeli anonim irketlerin sahip olmalar mecburi, miktar SPKca belirlenen en az karlm sermaye tutarna "Balang Sermayesi" denilir. 19- karlm sermaye ne demektir? Kaytl sermayeli anonim irketlerin sat yaplm hisse senetlerini temsil eden sermayelerine "karlm Sermaye" denilir. 20- irketlerin birlemesi ne demektir? irketlerin birlemesi, yasa ile belirlenen kurallara uygun olarak, ayr trden olan iki veya daha fazla ticari irketin, birbirleriyle birleerek yeni bir ticaret irketi oluturmasna veya mevcut bir ticaret irketine katlmasna denir. 21- Anonim irketler hangi ekillerde birleebilirler? Anonim irketler; gelien ve deien iktisadi koullara uygun hale gelmek, glenmek amacyla aadaki ekillerde birleebilirler: Birden ok anonim irketin mallarnn, mevcut irket tarafndan devralnmas, Birden ok anonim irketin mallarnn, yeni kurulacak irket tarafndan devralnmas, Bir anonim irketin aktif ve pasifiyle sermayesi paylara blnm bir komandit irket tarafndan devralnmas, Bir anonim irketin mal ve borlarnn, bir kamu tzel kiisi tarafndan devralnmas. 22- Sermaye Piyasas Kanununda "Halka arz" nasl tanmlanmaktadr? Sermaye Piyasas Kanununda "halka arz", sermaye piyasas aralarnn satn alnmas iin her trl yoldan halka arda bulunulmas; halkn bir anonim ortakla katlmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi; hisse senetlerinin borsalar veya tekilatlanm dier piyasalarda devaml ilem grmesi; Sermaye Piyasas Kanununa gre halka ak anonim ortaklklarn sermaye artrmlar dolaysyla paylarnn veya hisse senetlerinin sat, halka ak ortaklklarn sermaye artrmlar dolaysyla paylarnn veya hisse senetlerinin sat olarak tanmlanmtr. 23- Halka arz edilen sermaye piyasas aralarna ilikin ilem yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Halka arz edilen sermaye piyasas aralarna ilikin ilem yaparken ncelikle, halka arz yoluyla satlan sermaye piyasas aralar ve bunlar ihra eden irkete ilikin bilgilerin bulunduu izahnamelerin ve sirklerin incelenmesine dikkat edilmelidir. 24- Halka almak zere hisse senedi arz edecek ortaklklar hangi sat yntemlerini kullanabilirler? Halka almak zere hisse senedi sat yapacak ortaklklar, SPKnn "Sermaye Piyasas Aralarnn Halka Arznda Sat Yntemlerine likin Esaslar Teblii" balkl Seri : VIII, No : 22 Teblii ne gre, " Talep Toplama", " Talep Toplanmakszn Sat" veya " Borsa da sat" yntemlerinden birini kullanmak zorundadrlar. 25- Halka arz edilen bir hisse senedinin sat fiyat nasl belirlenmektedir? Bir hisse senedinin sat fiyat, Borsada hisse senetleri ilem gren ayn sektre ait irketlerin fiyat kazan oranlar esas alnarak, ayrca indirgenmi nakit akm analizleri gibi yntemler kullanlarak ve gemi yllara ilikin finansal gstergeler, karllk oranlar ve gelecee ynelik projeksiyonlara da baklarak, arac kurulu ile ortaklk tarafndan belirlenmektedir. 26- Sermaye Piyasas Kurulunun kaydna alnan hisse senetlerinin hepsi satlmazsa ne olur? Kaytl sermaye sistemindeki ortaklklar, satn alma taahhtnamesi bulunmamas halinde, sat sresinin sona ermesini takiben satlamayan hisse senetlerini 6 i gn iinde iptal ettirirler. Esas sermaye sistemindeki ortaklklar ise sresi iinde satlamayan hisse senetleri iin sat sresinin bitiminden itibaren 3 i gn iinde satn alma taahhdnde bulunanlara mracaat ederler. 27- Tahsisli sat nedir? Tahsisli sat, sermaye artrmlarnda, artrlan sermayeyi temsil eden hisse senetleri ile mevcut hisse senetlerinin hissedarlarnca, halka arz edilmeyerek dorudan darda yerleik kiilere, kayt ncesi belirlenmi yurt iinde yerleik kiilere tahsisli olarak veya Borsann ilgili pazarnda toptan satn ifade etmektedir. 28- hra irketler hangileridir? Anonim ortaklklar, mevzuata gre zelletirme kapsamna alnanlar dahil kamu iktisadi teebbsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili zel mevzuatlar uyarnca faaliyet gsteren kurulu, idare ve iletmelere "ihra irketler" denilir. Genel ve katma bteli idareler ile T.C. Merkez Bankas da bu kapsama girer ve ihra olunacak sermaye piyasas aralarnn ihralar hakknda SPKya bilgi verilir.
29- "Kurul kaydna alnma" neyi ifade eder? Kural olarak ihra veya halka arz olunacak sermaye piyasas aralarnn SPKya kaydettirilmesi zorunludur. Sz konusu ilemlerin neticelenmesine, "Kurul Kaydna Alnma" denir. 30- Borsa nedir? Borsa, ticaretle veya finansal ilemlerle uraan kiilerin toplandklar kamuya ak kurall finansal organizasyondur. 31- Borsalarda hangi finansal aralar ilem grr? Borsalar zaman ierisinde ilem gren mallarn cinsine gre "emtia", "menkul kymetler", "dviz" ve "trev rnler" borsalar olmak zere drt ana gruba ayrlmtr. MKB gibi; hisse senedi, tahvil ve benzeri finansal sermaye piyasas aralarnn alnp satld borsalara, "menkul kymetler borsalar" denir. 32- Menkul kymetler, birden fazla Borsada ilem grebilir mi? Ortaklklarn ve dier tzel kiilerin menkul kymetleri bir veya birden fazla borsada ilem grebilir. Bu konudaki bavurular, ilgili borsa veya borsalarn ynetim kurullar karara balar. Kamu kurulularna ait menkul kymetlerle, yabanc menkul kymetlerin ilem grecei borsa veya borsalar ilgili Bakanlk belirler. 33- Menkul Kymetler Borsalarnn fonksiyonlar nelerdir? Menkul Kymetler Borsalarnn fonksiyonlarn drt ana gruba ayrabiliriz: Devaml ve dzenli bir pazarn olumas (Likidite ihtiyacnn her an karlanabilmesi olana), Gerek fiyatn belirlenmesi, Ekonomiye kaynak yaratlmas, Gven yaratlmas 34- Borsalar geici olarak kapatlabilir mi? Menkul kymetler borsalarnda olaan d menfi gelimelerin olmas halinde, borsalarn geici olarak kapatlmasna karar verilebilir. Borsalarn gne kadar geici olarak kapatlmasna karar alma yetkisi ayn zamanda Borsa Ynetim Kurulu Bakan olan Borsa Bakanna aittir. Borsa Ynetim Kurulunun talebi zerine borsalarn on be gne kadar geici olarak kapatlmasna SPK, SPKnn talebi zerine bir aya kadar geici olarak kapatlmasna Maliye Bakan yetkilidir. Borsalarn bir aydan fazla sre ile geici olarak kapatlmasna karar vermeye ilgili Bakanln nerisi zerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
35- MKBnin grev ve yetkileri nelerdir? Menkul kymetlerin Borsa kotuna alnmas ile ilgili bavurular, MKB Kotasyon Ynetmeliinde belirtilen esaslar dahilinde incelemek, ek bilgi ve belgeler istemek, bavurular deerlendirmek ve karara balamak, Kanuni gerekler yerine getirilerek vadeli ilemlerle ilgili piyasalar amak, Borsada ilem grebilecek menkul kymetler iin trlerine gre menkul kymetler pazarlar oluturmak, bu pazarlarda ilem grecek menkul kymetleri belirlemek ve Borsa Blteninde yaynlamak, pazarlara Borsa Binasnda yer tahsis etmek, Borsada pazarlarn alma gn ve saatlerini belirlemek ve Borsa Blteninde iln etmek, Borsa pazarlarnda yaplan ilemler sonucunda oluan fiyatlar ve bu fiyatlardan yaplan toplam ilem miktarlarn seans bitiminde iln etmek, Borsada yaplan alm, satm ilemlerini gven ve istikrar iinde serbest rekabet artlar altnda kolayca ve dzenli bir ekilde yrtlmesini salamak, bu kurallarn dna kan Borsa yelerine, ilgili mevzuatta belirtilen yaptrmlar uygulamak, Borsada olaan d menfi gelimelerin meydana gelmesi halinde, mevzuatn verdii yetkiler iinde gerekli nlemleri almak. 36- MKBnn organlar hangileridir? MKBnin tane organ vardr. Genel Kurul: Borsann st karar organdr. Borsa yeleri olan arac kurum ve kurululardan oluur. Ynetim Kurulu: Borsann karar organdr. Bir bakan ve Genel Kurulun gsterdii adaylar arasndan Ynetim Kurulunca seilen drt yeden oluur. Denetleme Kurulu: Borsann denetim organdr. Borsa Genel Kurulu tarafndan, Genel Kurul yeleri arasndan veya dardan iki yl iin seilen iki denetiden oluur. 37- MKB'nin komiteleri hangileridir, grevleri nelerdir? MKB'nin drt tane komitesi vardr. Bu komiteler; Uyumazlk, Disiplin, Kotasyon, Uluslararas Pazar Kotasyon Komiteleridir. Sz konusu komiteler, grev ve yetkilerine giren alanda Ynetim Kurulunun karar vermesine yardmc olacak raporlar dzenler. 38- MKB'nin Bakanlk Tekilat hangi unsurlardan olumaktadr? MKBnin Bakanlk Tekilat; Borsa Bakan,
Borsann ynetim kademeleri, Genel Kurul, Ynetim Kurulu, Denetiler, Komiteler, Borsa Bakanna bal tm kii ve birimlerden olumaktadr. 39-MKBnin ana hizmet birimleri hangileridir? MKBnin ana hizmet birimleri aada yer almaktadr. Tefti Kurulu Bakanl Hisse Senetleri Piyasas Mdrl Tahvil ve Bono Piyasas Mdrl Vadeli lemler Piyasas Mdrl Takas ve Saklama Mdrl Kotasyon Mdrl Deerleme ve statistik Mdrl Gzetim Mdrl Aratrma Mdrl Eitim ve Yayn Mdrl D likiler Mdrl Bilgi Sistemleri Merkezi Personel Mdrl Mali ler Mdrl dari ler Mdrl Yap ve letme Mdrl zel Kalem Mdrl Hukuk leri Mdrl ye leri Mdrl Koruma ve Gvenlik Mdrl Uluslararas Pazar Mdrl 40- Menkul kymet nedir? Sermaye Piyasas Kanununun 3.maddesinde menkul kymet; ortaklk veya alacakllk salayan, belli bir mebla temsil eden, yatrm arac olarak kullanlan, dnemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde karlan, ibareleri ayn olan ve artlar SPKca belirlenen kymetli evrak olarak tanmlanmtr. 41- Kymetli evrak nedir? Senetten doan hakkn, senetten ayr olarak beyan edilemeyecei ve bakalarna devredilemeyecei; hak ile senedin birbirine sk skya bal olduu senetlere "kymetli evrak" denir. Kymetli evrak, ispat vastasdr ve senetten doan haklarn devredilebilmesi, dolam yeteneine sahip olmas amacyla karlmtr.
42- Her kymetli evrak menkul kymet midir? Her kymetli evrak, menkul kymet deildir. Bununla birlikte her menkul kymet, kymetli evraktr. 43- Hangi kymetli evrak menkul kymet saylr; hangileri saylmaz? Ayn zamanda menkul kymet olan kymetli evraka; hisse senedi ve geici ilmhaber, tahvil, intifa senedi, kar ve zarar ortakl belgeleri, hazine bonolar, Devlet ve dier kamu tzel kiilerinin tahvil ve bonolar, tertip halinde karlm ve vadeleri iki yl veya daha uzun olmak art ile ipotekli bor ve irat senetleri rnek verilebilir. Menkul kymet saylmayan kymetli evrak arasna faiz ve temett kuponlar, talon, yatrm fonu katlma belgeleri, opsiyon senetleri, mevduat sertifikas ile iki yldan az sreli ve tertip halinde karlan ipotekli bor ve irat senetleri, kambiyo senetleri (bono, polie, ek) girmektedir. 44- Kymetli evrakta "soyutluk ilkesi" ne anlama gelmektedir? Kymetli evrakta, senetten doan hak ile bu hakkn kurulmasna neden olan ilem arasnda balant yoktur. Buna kymetli evrakta "soyutluk ilkesi" denir. Bir ilemin hukuki sebebi yoksa veya sonradan ortadan kalkarsa, bu sebebe dayanlarak verilmi olan eyler geri verilir. Para denmise para, senet verilmise senet iade edilir. Kymetli evrakta ise, devredildikten sonra soyutluk ilkesi ortaya kar ve senedin yaratlmasna neden olan sebep donar. Kymetli evrak dolamda bulunduu srece bu sebepten bamsz olarak tedavl eder. 45- Hisse senetlerini zayi eden (aldran, kaybeden senetleri ypranan ) yatrmc nereye bavurmaldr? Hisse senetlerini zayii eden ve zayi ettii hisse senedinin kimin elinde olduunu bilmeyen yatrmclarn, yetkili mahkemeden bu hisse senetleri ile getirileri zerine deme yasa karar koydurmalar ve bu hisse senetlerini iptal ettirmeleri gerekmektedir. Bu ekilde hisse senedi ile bu senetten doan haklar birbirinden ayrlr. Bu durum hisse senetlerinin kymetli evrak olma zelliinden domaktadr. Senet sahibi iptal karar zerine ihra eden irketin iptal edilen hisse senetlerinin yerine gemek zere kard yeni hisse senetlerinin masraflarn demekle ykmldr. Hisse senedini zayi eden hamil deme yasa karar aldktan sonra senedin kimin elinde olduunu biliyorsa "geri alm" davas aar. TTK 414.madde uyarnca, hisse senetlerinin tedavl mmkn olmayacak biimde ypranm veya bozulmu olmakla birlikte, esasl unsurlar ve ayrt edici vasflar tereddte meydan vermeyecek ekilde anlalabiliyorsa, iptal hkmlerinin uygulanmasna gerek yoktur. Senet sahibi masraflarn pein demek artyla irketten yeni bir senet veya ilmhaber ihdasn isteyebilir.
46- Kaydi sistem (evraksz kymetli evrak) nedir? Dnya sermaye piyasalarnda, kymetli evrakn saklanmas gerekliliinden ortaya kan sakncalar ortadan kaldrmak, menkul kymetlerin dolam yeteneini artrmak iin kymetli evraktan doan haklarn gayrmaddi olarak kayden tutulmas sistemi gelitirilmitir. Buna kaydi sistem (evraksz kymetli evrak) denilmektedir. 47- Evraksz kymetli evrak hacze konu olabilir mi? Hesaplarda kayden bulunan menkul kymet haklar hacze konu olabilirler. 48- Trk Hukukunda kaydi sisteme (evraksz kymetli evraka) ilikin uygulama var m? Trk Hukukunda kaydi sisteme (evraksz kymetli evraka) ilikin uygulama mevcut deildir. 49-Hisse senedi nedir? Anonim irketler, sermayesi paylara blnm komandit irketler, zel kanunla kurulmu kamu kurulular tarafndan karlan; sermayenin belirli bir blmn temsil eden, sahibine ortaklk haklarndan yararlanma imkan veren, kymetli evraka hisse senedi denir. Sermaye Piyasas Kanununca, sermayesi paylara blnm komandit irketlerin hisse senetleri Borsada ilem grmemektedir. 50- Hisse senetleri rehnedilebilir mi? Hisse senetleri rehne konu olabilir. 51- MKBnda denizcilik irketlerinin hisse senetleri ilem gryor mu? MKBnda anonim irket olarak faaliyet gsteren denizcilik irketlerinin hisse senetleri bugn itibariyle ilem grmemektedir. Bu irketlerin kabotaj hakkndan yararlanmas iin Trk gemisi saylmalar gerekmektedir. Trk gemisi saylma koullarn, TTKnun Trk Bayra ekme Hakk ve Mkellefiyeti balkl blmndeki 823. madde saymtr. Bu maddenin mevcut hkm uyarnca, denizcilik irketinin hisse senetleri nama yazl olmal ve bu hisselerin nc kiilere devri de irket ynetim kurulunun iznine bal bulunmaldr. MKB Kotasyon Ynetmeliinin " Borsa Kotuna Alnacak Menkul Kymetler in Aranacak artlar " balkl 9.maddesinin (h) bendinde; " Esas szlemenin menkul kymetlerinin devir ve tedavln kstlayc veya senet sahibinin haklarn kullanmasna engel olacak kaytlar iermemekte olmas" ynnde bir dzenleme mevcuttur. Grld zere, Kanun'da yer alan 823. maddedeki hkm ile MKB Kotasyon Ynetmeliinin 9.maddesinin (h) bendinde aranan koul birbirine uymamakta olup; mevcut dzenlemeler uyarnca, bugn iin denizcilik irketlerinin Borsaya kote edilebilmesi imkan bulunmamaktadr.
52- Arac Kurumlar tarafndan yatrmc hesabna gerekletirilen sermaye piyasas ilemleri neticesinde zaman zaman oluan geici nitelikte nakitlere ilikin bir dzenleme var m? SPKnn 10.07.1997 gn ve 21/1150 sayl ilke kararnda bu hususa u ekilde aklk getirilmitir: * Arac kurumlar, sermaye piyasas ilemleri nedeniyle nezdlerinde oluan geici nitelikteki mteri nakitlerini, bu mterilerin talepleri ve menfaatleri dorultusunda nemalandrma amac dnda kullanamazlar. * Arac kurumlar tarafndan toplu olarak deerlendirilen nakitlerden elde edilen gelirler mteri hesaplarna oransal olarak datlr. * Bu durumda; mteri ile arac kurulu arasnda imzalanan alm satma araclk ereve szlemesine " bu fonlarn deerlendirme usulleri, elde edilen getirilerin mterilere datlmas ve taraflara ait hak ve ykmllklerin belirlenmesine" dair bir maddenin eklenmesi gerekmektedir. Ayrca, arac kurumlar, yukarda ifade edilen geici nitelikteki mteri nakitlerininin nemalandrlmas dnda, mevduat toplama sonucunu verebilecek ekilde mterilerinden nakit kabul edemezler ve bu nakitleri mterilerinin rzalar ve talepleri dahilinde olsa da gerek kendi lehlerinde gerekse mterileri lehine kullanamazlar. 53- Hisse senetleri kaa ayrlr? Hisse senetleri TTK nn 409. maddesine gre hamiline veya nama yazl olmak zere ikiye ayrlrlar. irket, esas szlemesinde hkm bulunmas ve paylarn tamamnn denmi olmas halinde hamiline hisse senedi karabilir. Bu ayrm dnda hisse senetleri TTK nun ilgili maddeleri uyarnca aadaki ekillerde de karlabilirler: Adi-imtiyazl, Kurucu-intifa, Primli-primsiz. 54- Hisse senedi sahibinin haklar nelerdir? Hisse senedi sahibi; Rhan hakkna, irket karndan pay alma hakkna, Oy kullanma hakkna, irket ynetimine katlma hakkna, Tasfiyeden pay alma hakkna, irketlerin faaliyetleri hakknda bilgi edinme hakkna sahiptir. 55- Hisse senedinde nominal fiyat ne demektir? Pay senedinin ilk karl srasnda ortaklk ynetimi tarafndan verilen itibari deere "nominal fiyat" denir. TTKna gre nominal deer en dk 500 TL olabilir ve 100 TLlk farklarla artrlabilir. En sk grlen pay senedinin nominal fiyat 1.000 TLdr. MKB de
irket hisselerinin itibari deeri deiik de olsa, kural olarak fiyatlar 1.000 TL itibari deer zerinden tescil edilir. 56- Hisse senedinin ihra fiyat ne demektir? Hisse senetlerinin karl aamasnda sata sunulduu fiyata "ihra fiyat" denir. 57- Hisse senedinin Borsa fiyat ne demektir? Borsada ilem grmeye balayan hisse senetlerinin, Borsadaki arz ve talep koullarna gre oluan fiyatna "Borsa fiyat" denir. 58- Hisse senetlerinin Ceza Hukuku karsndaki durumu nedir? Trk Ceza Kanununda 3679 sayl kanun ile 21.11.1990 tarihinde yaplan deiiklikte; ticaret ortaklklarnn hisse senetleri, ceza hukuku asndan resmi belgelere eit saylmtr. Bu nedenle hisse senetleri zerinde yaplan sahtecilik fiilleri resmi evrakta sahtekarlk olarak cezalandrlmaktadr. 59- Hisse senedinde zamanam var mdr? Hisse senedi bir mlkiyet senedi olduundan ve vade tamadndan zamanamna tabi deildir. 60- Hisse senetlerini ihra eden irketin bedelsiz sermaye artrmna katlma ve datt temettye ilikin zamanam sresi nedir? Borlar Kanununun 126/4 fk.s uyarnca, sz konusu ilemlerin balad tarihten itibaren 5 yldr. 61- Tahvil ne demektir? TTK md. 420ye gre anonim irketlerin dn para bulmak iin itibari kymetleri eit ve ibareleri ayn olmak zere kardklar bor senetlerine tahvil denir. Tahvil sahibi irkete yabanc sermaye yaratm olmaktadr. 62- Tahvillerde zamanam sresi ne kadardr? Tahvil, bir bor senedi olarak, tad en son kupon vadesinden veya itfaya uramsa itfa tarihinden itibaren 10 yl sonra zamanamna urar. 63- Hisse senedi ile tahvil arasnda hukuki adan balca fark nedir? Hisse senedi bir mlkiyet senedidir. Hisse senedi sahibi, hisse senedini karan kuruluun ortadr. Tahvil ise bir bor senedidir. Tahvil sahibi, tahvil karan kuruluun uzun vadeli alacaklsdr. irket; tahvil ile yabanc sermaye, hisse senedi ile zsermaye elde eder.
64- Kotasyon, kote olmak neyi ifade eder? Bir irketin Borsaya kote olmas, irketin bunun iin nceden belirlenmi gerekli artlar yerine getirmi olduunu ve Borsada ilem grebileceini gsterir. Ancak hisse senetleri kote olan her irket Borsada ilem grmeyebilir. 65- Hisse senetleri Borsada hangi pazarlarda ilem grrler? Hisse senetleri ilgili olduklar pazarlarda ilem grrler. Hisse senetlerinin ilem grecekleri pazar ve ilemlere ilikin gerekli bilgiler nceden Borsa blteninde ilan edilir. 66- Borsa kotuna alnmam menkul kymetler MKB pazarlarnda ilem grebilir mi? Evet; Blgesel pazar (kot d pazar) da ilem grebilme koullarn yerine getiren irketlerin hisse senetleri MKBde ilem grebilir. 67- Borsada fiyatlar nasl oluur? Borsada fiyatlar, ok saydaki menkul kymet alm satm emirlerinin belirli kurallar erevesinde aleni ekilde karlamasyla oluur. 68- Yatrmclar Borsaya dorudan bavurarak alm-satm ilemleri yapabilirler mi? Yatrmclar Borsaya dorudan bavurarak alm-satm ilemleri yapamazlar. Borsada menkul kymetlere yatrm yapabilmek iin yatrmclarn, sermaye piyasasnda araclk faaliyetleri yapmak zere yetkilendirilmi arac kurum, yatrm bankalar ve ticari bankalardan oluan Borsa yelerine bavurmalar gerekmektedir. 69- "Alm-Satma Araclk ereve Szlemesi"nde bulunmas gereken asgari hususlar nelerdir? Arac kurulular ile mterileri arasnda imzalanan "Alm-Satma Araclk ereve Szlemesi"nde bulunmas gereken asgari hususlar aada yer almaktadr: Mteriyi tantc bilgiler, Szleme konusu, - Sermaye piyasas arac itibariyle, - lemin yaplaca piyasalar itibariyle, Emirlerin iletilme ekli, Emirlerin geerlilik sresi, lemin niteliine gre sermaye piyasas aracnn ve nakdin teslim esaslar, Gerekleen emirlerin tasfiye esaslar, Arac kuruluun mteriye bilgi verme esaslar, Arac kurulua denecek cret ya da komisyonun tespit ve denme esaslar, Arac kurulu tarafndan yetkili takas ve saklama kuruluunda saklatlan sermaye piyasas aralarndan doan ynetimsel ve mali haklarn kullanlma esaslar, Szlemenin sresi ve sona erme esaslar, Mteriye ait nakdin deerlendirme ve getirilerinin mteriye denme esaslar ile bu hizmet nedeniyle arac kurululara denecek cret ve komisyona ilikin esaslar.
ereve szlemesinde SPK dzenlemelerine ve Borsa mevzuatna aykr hkmler ile mterilerin haklarn ciddi ekilde zedeleyici ve arac kurulu lehine tek tarafl olaanst haklar salayan hkmlere ve emirlerin ispatnn mteriye yklenmesine ilikin hkmlere yer verilemez. Szlemede hkm bulunmayan hallerde genel hkmler uygulanr. 70- Arac kurulularca mterileri olan yatrmclara gnderilmesi gereken belgeler nelerdir? Arac kurulular, yaptklar ilemlerle ilgili olarak; Hesap ekstresi, Mteri menkul kymet hareket listesi, Mteri menkul kymet hareket dkmn aylk dnemler itibariyle ilem yaplan ay izleyen 7 gn iinde mterilerin adreslerine gndermek zorundadrlar.Ancak bir nceki ay mteri tarafndan arac kuruluta hibir ilem yaplmamsa bu durumda bu belgeler gnderilmeyecektir. 71- lem fiyatna gre ka tr mteri emri verilebilir? lem fiyatna gre, "limitli" veya "serbest" fiyatl olarak mteri emirleri verilebilir. Limitli mteri emirlerinde, alm yapmak iin kabul edilebilecek en yksek fiyat, sat yapmak iin kabul edilebilecek en dk fiyat belirtilir. Serbest fiyatla emir verildii takdirde, herhangi bir limit verilmez; Borsa yesi mterisinin menfaatini gzetmek zere azami zeni gsterir. 72- Mteri emirlerinde olmas gereken asgari unsurlar nelerdir? Yatrmclar tarafndan arac kurululara mteri talimat ieriinde verilecek emirlerde, Emrin verildii Borsa yesinin nvan, Mterinin ad, soyad veya nvan ile adresi, Emrin alm emri mi, satm emri mi olduu, Satn alnacak/satlacak menkul kymetin cinsi, varsa nominal deer tutar, Emrin limitli mi yoksa serbest fiyatl m olduu, Limitli emirlerde limit fiyat, Varsa emrin geerlilik sresi, Emrin verildii yer, tarih, saat ve dakika, Emrin, borsa yesi tarafndan alndktan sonra ilk seansta m yoksa geerlilik sresi iinde uygun grecei bir seansta m borsaya intikal ettirilecei, Emir numaras bilgilerinin yer almas gerekmektedir. 73- Sermaye piyasas aralarnn alm ya da satm emri nasl verilir? Arac kurululara verilecek alm satm emirlerinin yazl olarak verilmesi esas olup, szl olarak telefon vb. iletiim aralaryla da emir verilebilir. Szl olarak verilen emirler, sra
numaras takip eden listelere, emrin aln srasnda arac kurulu tarafndan kaydedilir (yazl hale dntrlr) ve kaydedildii sra numaras ve kodu o anda mteriye bildirilir. Mteri emir formu en az iki rnek dzenlenir. Formun imzal bir rnei mteriye verilir. 74- Emirde ncelik kurallar nelerdir? Hisse senetleri ilemlerinde emirler karlanrken nceliklerin belirlenmesinde aadaki kurallar srasyla uygulanr a) Fiyat ncelii Kural: Daha dk fiyatl satm emirleri, daha yksek fiyatl satm emirlerinden; daha yksek fiyatl alm emirleri daha dk fiyatl alm emirlerinden nce karlanr. b) Zaman ncelii Kural: Fiyat eitlii halinde, sisteme zaman asndan daha nce kaydedilen emirler ncelikle karlanr. c) Mteri Emirlerinin ncelii Kural: Fiyat ve zaman ncelikleri asndan eitliin sz konusu olduu emirler arasnda mteri emirleri, Borsa yelerinin kendi nam ve hesaplarna verdikleri Borsa emirlerinden nce karlanr. 75- Emirlerde geerlilik sresi ne kadardr? Gnlk emirler, verildikleri seans boyunca geerlidirler ve seans sonunda gereklemezse iptal edilirler. Emir eer ksmen karlanmsa, karlanmayan ksm seans sonuna kadar sistemde bekler ve gereklemezse iptal edilir. Birinci seansta verilen gnlk emir ikinci seansta geerli deildir. Tarihli emir verdiiniz takdirde, emriniz belirli bir tarihe kadar geerli olacaktr. Mevcut uygulamada ilgili ilem gnnden itibaren 1 i gnn gemeyecek ekilde emir verilebilmektedir. 76- Arac kurulu yatrmc tarafndan verilen her emri kabul etmek zorunda mdr? Arac kurulular emirleri ksmen veya tamamen kabul etmeyebilirler. Ancak, nedenini aklama zorunluluu olmakszn, durumu mteriye veya yetkili temsilciye hemen bildirmekle ykmldrler. 77- Kurtaj ne demektir? Borsa yelerinin, arac olarak Borsada gerekletirdikleri ilemler karlnda menkul kymetlerin ilem grd fiyatlarla hesaplanan tutar zerinden, mterilerinden aldklar komisyona "kurtaj" denir. Kurtaj tarifesi, MKB Ynetim Kurulunun nerisi zerine SPK tarafndan belirlenir ve MKB tarafndan ilan edilir. Gerekletirilemeyen emirler iin kurtaj alnmaz; varsa gider karl alnr.
78- Arac kurulular, yatrmclardan ne kadar kurtaj alabilir? Arac kurulular, mterileri olan yatrmclardan mteri hesabna gerekletirdikleri menkul kymet alm/satm ilemleri iin ilem tutar zerinden ve gerekleen hisse senedi ilem hacimlerinin vergi hari %1ini amamak ve vergi hari %0.2 sinden de az olmamak artyla serbest olarak kurtaj orann belirleyebilirler. 79- Mterilerin emirleri Borsaya intikal ettirilmeden nce arac kurululara kar ykmllkleri nelerdir? Borsa yeleri, alm emri verenlerden kaparo ya da teminat veya satn alnmak ist enen menkul kymet tutarnn tamamnn makbuz karlnda denmesini, satm emri verenlerden satmak istedikleri menkul kymetlerin ya da bunlar temsil eden belgelerin kendilerine veya temsilcilerine teslim belgesi karlnda teslimini, mteri emrini Borsaya intikal ettirmenin n art olarak isteyebilirler. Kaparo, pein tahsil edilen bedel veya teslim alnan menkul kymetler ya da bunlar temsil eden belgeler, ilem gereklemedii takdirde en ge bir i gn iinde mteriye iade edilir. lem gerekletii takdirde kaparo veya pein tahsil edilen bedel al bedelinden mahsup edilir. 80- Gerekleen satm emirleri nasl tasfiye edilir? yelerce satlan menkul kymetler veya bunlar temsil eden belgeler mteri tarafndan daha nce teslim edilmise, yenin bu menkul kymetlerin bedeli olarak tahsil ettii paradan kurtaj ve dier masraflar kardktan sonra kalan almas iin mterisine, ekli ve ierii Borsa Ynetimince belirlenen ihbarnameyi, menkul kymetlerin bedelini tahsil ettii gn izleyen ilk i gnnde gndermesi veya vermesi; mterinin alacann bavurusu zerine derhal kendisine denmesi gerekmektedir. 81- Gerekleen alm emirleri nasl tasfiye edilir? Borsa yesinin, Borsada mterileri iin alm emirlerini gerekletirdikten sonra, izleyen ilk i gn sonuna kadar ekli ve muhteviyat Borsa Ynetimince belirlenen ihbarnameyi dzenleyerek mterisine gndermesi; mterinin ihbarnameyi almasn izleyen ilk i gn iinde bavurarak, aralarnda yazl baka trl herhangi bir anlama olmad takdirde, satn ald menkul kymetlerin bedelleriyle kurtaj creti ve giderlerinin tamamn demek suretiyle menkul kymetleri teslim almas; emrin verildii srada kaparo alnmsa, kaparonun menkul kymet bedeline ve ilgili giderlere mahsup edilmesi gerekmektedir. 82- Mteri gerekleen alm emrini tasfiye etmezse ne olur? Mteri, kendisine tebli edilen ihbarnamede belirtilen srede satn alnan menkul kymeti veya onu temsil eden belgeyi teslim almak iin bavurmad takdirde, Borsa yesi ayrca bir ihbara gerek kalmakszn sz konusu menkul kymetleri kendi portfyne satn alabilir veya Borsada satabilir. Borsada sat halinde menkul kymetin Borsada satndan veya satlamamasndan doan zarar, taahhdn yerine getirmeyen mteriye; bu ilerden doan kar yeye aittir.
lemden zarar domusa, varsa ye tarafndan kaparodan mahsup edilir. Bu da yetmedii takdirde ye, mteriden zarar tahsil eder. 83- Mterilerin satm emirleri sresinde gereklemedii takdirde Borsa yesinin ykmll var mdr? Borsa yelerine verilen satm emirleri srelerinde gerekletirilemedii takdirde, satm emri verenler tarafndan teslim edilen menkul kymetler veya bunlar temsil eden belgeler, durumun kendisine tebliinden itibaren emri veren tarafndan karlanmak suretiyle istedii yere gerekli tedbirler alnarak gnderilir. 84- Mterilerin alm emirleri sresinde gereklemedii takdirde Borsa yesinin ykmll nedir? Borsa yelerine verilen alm emirleri srelerinde gerekletirilemedii takdirde, ilgili ye varsa ald kaparoyu derhal emri verene geri verir veya istedii yere gnderir. Para yatrlrken emir gereklemedii takdirde parann gnderilecei yerler tespit edilmise, durumun kesinlemesini izleyen ilk i gnnde alnan kaparo banka veya posta havalesi ile belirlenen yere gnderilir. Bunun iin yaplan giderler mteriden alnr. 85- Hisse Senetleri Piyasas bnyesindeki pazarlarda hangi saatlerde ilem gerekletirilmektedir? Gzalt pazar = 14:00 - 15:00 Toptan Satlar Pazar, Resmi Mzayedeler ve Birincil Piyasa: = 9:15 - 9:45 Ulusal Pazar, Blgesel Pazar ve Yeni irketler Pazar (Rhan Hakk kuponu, yeni hisse senedi ve lotalt ilemleri de ilgili pazarn iinde ayn srelerde gerekletirilmektedir.) 1.Seans : 09:30 - 12:00 2.Seans : 14:00 - 16:30 86- Borsa emirleri kaa ayrlr? Borsa emirleri; Normal emirler, Ksurat emirler, zel emirler, Toptan al- sat emirleri, Aa sat emirleri olarak eitlendirilmektedir. 87- Normal emir ne demektir ve kaa ayrlr? lem birimi halinde verilmi, tam olarak bir lot ve katlarndan oluan emirlerdir. Aada belirtilen ekillerde verilirler:
Limit fiyatl emirler: Fiyat ve miktarn belirtildii emirlerdir. Bir defada sisteme girilebilecek emir miktar Ynetim Kurulu tarafndan belirtilen miktardan fazla olamaz. Kalan iptal et emirleri: Bir defada girilebilecek emir miktar snrna bal kalmakszn, fiyat ve miktar belirtilerek girilen ve emrin girildii anda karlanmayan blmnn otomatik olarak iptal edildii emir trdr. zel limit fiyatl emirler: Tanmlanan fiyata kadar olan kar emirlerin tmn gerekletirmek amacyla girilen emirlerdir. 88- Ksurat emir ne demektir? lem biriminin ierdii hisse senedi saysndan (nominal deer/1000) daha az miktarda verilmi emirlerdir. Ksurat emirler hisse senedi says olarak fiyatsz girilir ve o andaki son normal emir ilemi fiyatndan gerekletirilir. 89- zel emir ne demektir? Borsa Ynetim Kurulu tarafndan menkul kymet baznda belirlenen hisse senedi saysn aan ve eksper onay ile gerekletirilen emirlerdir. 90- Aa sat emri nasl verilmektedir? Aa sat emri, ilgili hissenin fiyatnn trendine bal olarak en son gerekleen ilem fiyat dzeyinden veya bu dzeyin bir adm zerindeki fiyatlardan yaplabilir. Henz fiyat olumam ise emrin fiyat, kapan fiyatnn en az bir adm zerinde olmak zorundadr. 91- Toptan al-sat emri ne demektir? Borsa Ynetim Kurulu tarafndan belirlenen miktarn zerinde bir btn olarak ilem gren ve Toptan Satlar Pazarnda verilebilen emirlerdir. 92- Borsa pazarlarnda oluan fiyatlar ne zaman ilan edilir? Hisse senetleri pazarlarnda yaplan ilemler sonucunda, her hisse senedi iin Borsa kaydna alnan fiyatlar ve ilem miktarlar en ge seansn bitimini izleyen ilk i gn Borsa tarafndan belirlenen ierikte Borsa Blteninde ilan edilir. 93- ok fiyat yntemi nedir ve nasl alr? ok fiyat yntemi; bir hisse senedine ait olarak verilen alm-satm emirlerinin belirlenen ncelik kurallarna (fiyat, zaman ve mteri emirleri ncelii) uygun olarak karlatrlmasyla elde edilen fiyatlarla gerekletirilmesidir ve alm-satm emirlerinin Borsa tarafndan belirlendii ekilde her irket iin sisteme girildii, srekli mzayede sistemi ile alr. 94- Ulusal Pazar nedir? Borsa kotunda bulunan ve asgari tedavl kriterlerine haiz irketlerin hisse senetlerinin gven ve istikrar ierisinde ilem grd pazardr.
95- Blgesel Pazar nedir? Kk ve orta lekli irketlerin sermaye piyasalarndan yararlanmalarn salamak zere kurulmu bir pazardr. Ayrca, Ulusal Pazarda ilem grme kriterini tamayan ve/veya Borsa Ynetim Kurulunca geici-srekli olarak Ulusal Pazardan karlmasna karar verilen irketlerin hisse senetleri de bu pazarda ilem grmektedir. 96- Yeni irketler Pazarnn kurulu amac nedir? Yeni irketler Pazar, yeni kurulmu ve fon gereksinimi duyan irketlere Borsa kanalyla alternatif bir finansman yntemi sunmak, yeni projelere ve teknolojilere ilerlik kazandrmak amacyla kurulmutur. 97- Toptan Satlar Pazar hangi amala kurulmutur? nceden alclar belirli olan veya olmayan, belli bir miktarn zerindeki hisse senedi ilemlerinin; Borsa da gven ve effaflk ortamnda, organize bir piyasada gerekletirilmesini salamak amacyla kurulmutur. 98- Gzalt Pazarnn kurulu amac nedir? Gzalt Pazarnn kurulu amac; hisse senetleri Borsa da ilem gren irketler ve/veya hisse senetleri ilemleri ile ilgili olaan d durumlarn ortaya kmas, hisse senetleri Borsada ilem gren irketler tarafndan kamunun zamannda, tam, srekli olarak aydnlatlmamas ve mevcut dzenlemelere uyum konusuna gerekli zenin gsterilmemesi, yatrmclarn haklarnn korunmamas ve kamu yarar gerei hisse senetlerinin Borsa kotundan karlmas sonucunu dourabilecek gelimelerin olumas nedeniyle irketlerin izleme ve inceleme kapsamna alnmas durumlarnda srekli gzetim, denetim ve izleme ortamnda, yatrmclarn devaml ve zamannda bilgilendirilmesini salayacak nlemlerle birlikte, hisse senetlerinin MKB bnyesinde ilem grebilecei organize bir pazar oluturmak ve sz konusu irketlerin hisse senetlerine yatrm yapm tasarruf sahiplerine likidite olana sunmak olarak ifade edilmektedir. 99- MKB Uluslararas Pazarn kurulu amac nedir? Pazarn kurulmasnda ama, uluslararas sermayenin Borsaya ynelmesini tevik etmek ve yatrmclarn uluslararas kapsamda arzedilen sermaye piyasas aralar zerinde yapacaklar ilemler iin effaf ve gvenilir bir ortam yaratmaktr. 100- Uluslararas Pazarda ilem gren menkul kymetler hangileridir? Yurt dnda yerleik irketlerin hisse senetleri depo sertifikas olarak, Yabanc yatrm fonlarnn katlma belgeleri depo sertifikas olarak, T.C. ve mahalli idarelerince yurt dnda satlmak zere karlan kamu borlanma senetleri, Dier yabanc menkul kymetler.
101- Depo sertifikas ne demektir? MKB Uluslararas Pazar Takas ve Saklama lem Esaslar Ynetmeliinin 2.maddesi uyarnca, Takasbank tarafndan kabul edilen, SPKnn Seri III, No : 20 "Yabanc Sermaye Piyasas Aralarnn Kurul Kaydna Alnmasna ve Satna likin Esaslar Teblii"nin 2.maddesi uyarnca Takasbank veya SPKca uygun grlen saklama kurulularnda depo edilen yabanc menkul kymetleri temsilen karlan ve bu menkul kymetlerin verdii haklar aynen salayan, bunlara zde, hamiline yazl, nominal deeri temsil ettii yabanc menkul kymetin para birimi cinsinden ifade edilen sermaye piyasas aracdr. 102- Rhan hakk nedir? Anonim irketlerin, gerekletirdikleri sermaye artrmlarna mevcut ortaklarn ncelikle katlma hakkdr. 103- Bedelli Rhan hakk kullanma sresi ne kadardr? Rhan hakk kullanma sresi 15 gnden az, 60 gnden fazla olamaz. irket, rhan hakk kullanma srelerini yaynlad sirklerde ilan eder. 104- Rhan Hakk Kupon Pazar nedir? Borsada ilem gren irketlerin, nakdi sermaye art yapmak zere belirledikleri rhan hakk kullanma sresi iinde, sz konusu hisse senedinin zerinde bulunan yeni pay alma kuponlarnn alnp satlabilmesi iin alan pazardr. 105- Rhan Hakk Kupon Pazar ne kadar sre ile ak kalr? Rhan hakk kupon pazar ilgili irketin hisse senetlerinin rhan hakk kullanm sresiyle ayn zamanda balamakta ve rhan hakk kullanma sresi sonundan nceki 5. i gn kapanmaktadr. 106- Anonim irketler bedelli sermaye artrmlarnda rhan hakkn hisse senedinin nominal deerinin zerinde kullandrabilir mi? Rhan hakk, irket esas szlemesinde hkm bulunmas kaydyla, hisse senedinin nominal deeri zerinde (primli) kullandrlabilir. 107- Emisyon primi ne demektir? Ortaklklarn hisse senetlerini nominal deerin zerinde bir fiyatla ihra etmeleri sonucunda sat fiyat ile nominal deer arasnda oluan farktr. 108- Yeniden deerleme ne demektir? Ortaklklarn aktifinde kaytl bulunan ve amortismana tabi maddi duran varlklarnn enflasyon sebebiyle elde etme maliyeti ile piyasa deeri arasnda oluan farkn bilanolarn salkl bir ekilde deerlendirilmesi amacyla Maliye Bakanl tarafndan her yl aklanan oranlar dahilinde deerinin ykseltilmesidir.
109- Anonim irketler bedelli sermaye artrmlarnda mevcut ortaklarn yeni pay alma haklarn kstlayabilir mi? Anonim irketler, esas szlemelerinde hkm bulunmak kaydyla, bedelli sermaye artrmlarnda mevcut ortaklarnn yeni pay alma haklarn kstlayarak, ihra edilen hisse senetlerini birincil piyasada primli (nominal fiyatn zerinde) fiyattan satabilirler. 110- Halka ak anonim ortaklklarn temett deme zorunluluklar var mdr? Hisse senetleri Borsada ilem gren ortaklklar, birinci temetty nakden ve/veya hisse senedi biiminde datmak veya datmamak konusunda serbesttirler. SPK, bu ortaklklardan gerekli grdklerine birinci temettnn nakden datlmas zorunluluu getirebilir. Hisse senetleri Borsada ilem grmeyen halka ak anonim ortaklklar; birinci temett nakden datmak zorundadrlar. Ayrca, SPKnn 11.01.1999 tarihinde ald ilke kararyla, 1998 hesap dnemine ilikin temett datmn gerekletirmeden sermaye artrm yapan ve arttrm temsil eden hisse senetleri Borsada eski ve yeni olarak iki ayr srada ilem gren irketlerden; 1998 yl faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dnem karndan temett datmak isteyen irketlere, SPKnn Seri IV, No : 1 Tebliinin 7. maddesinin birinci fkrasndaki esaslar erevesinden hesaplayacaklar birinci temett nakden datma zorunluluu getirilmitir. 111- Nakden temett datm en ge hangi aya kadar yaplabilir? Halka ak irket tarafndan mevcut ortaklara nakit temett datmnn, hesap dnemini izleyen 5. ayn sonuna kadar tamamlanmas zorunludur. 112- Anonim irketlerin zamanamna urayan kar paylarnn akbeti ne olur? Burada 12.6.1933 tarih ve 2308 sayl "irketlerin Mruru Zamana Urayan Kupon Tahvilat ve Hisse Senedi Bedellerinin Hazineye ntikali Hakknda Kanun"un 1. maddesi uygulanr. 113- Bir irketin sermaye artrm ya da temett demesinden yararlanabilmek iin o hisse senedini asgari hangi tarihte almak gereklidir? Bir irketin hisse senetlerinin sermaye artrm ve temett demelerine itirak edebilmek iin o hisse senedindeki sermaye artrm ya da temett demesinin balad gnden, yani temett kuponu ya da yeni pay alma kuponlarnn hisse senetlerinin zerinden ayrld gnden bir gn nce almak yeterlidir. 114- lem birimi ne demektir? Bir sermaye piyasas aracnn, kendisi veya katlar ile ilem yapabilecek asgari saysn veya deerini ifade eder. 115- MKB Hisse Senetleri Piyasasnda ilem birimi olarak ne kullanlmaktadr? MKB Hisse Senetleri Piyasasnda ilem birimi olarak lot kullanlr. Kural olarak 1 lot 1.000 adet hisse senedi veya 1.000.000 TL nominal deerli hisse senedini ifade eder.
116- lem hacmi ne demektir? Tm hisse senetleri iin gerekleen ilemlerdeki her emrin ierdii hisse senedi says ile ilem fiyatnn arplarak elde edilen yeknlerin toplanmasdr. 117- lem miktar ne demektir? Bir seansta veya belli bir dnemde alnp satlan menkul kymet adedidir. 118- Lot miktar farkl olan (istisnalar) irketler hangileridir? Bankas Kurucu :1 Bankas (A) :100 119- Arlkl ortalama fiyat ne demektir? Bir sonraki seansa ait baz fiyatn hesaplanmasna esas tekil eden hisse senedinin arlkl ve ksuratsz fiyatdr. Bir hisse senedinin arlkl ortalama fiyat, seans iinde o hisse senedi zerinde gerekleen her emrin ierdii fiyat ve hisse adedi arpmlarnn toplamnn, o hisse senedinin toplam ilem adedine blnmesi ile hesaplanr. 120- Referans fiyat nedir? Hisse senetlerinin ilem grebilecei en st ve en alt limitlerinin belirlenmesinde esas tekil etmeyen, sermaye artrm srasnda temett demesinin belirsiz olduu durumlarda, baz fiyat oluuncaya kadar yelerce referans deer olarak kullanlmas amacyla hesaplanan fiyattr. 121- Baz fiyat nedir; nasl hesaplanmaktadr? Bir hisse senedi iin baz fiyat, bir seans sresince o hisse senedinin ilem grebilecei en st ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas tekil eden fiyattr. Baz fiyat, hisse senedinin bir nceki seansnda gerekleen ve kayda alnan ilemlerin arlkl ortalama fiyatnn en yakn fiyat admna yuvarlanmas ile bulunur. 122- Bir seans iinde bir hisse senedinin fiyat en ok ne kadar ykselebilir veya debilir? Her hisse senedi iin, seans iinde nerilebilecek en dk (taban) ve en yksek (tavan) fiyatlar, o hisse senedi iin "fiyat aral"n (fiyat marj) oluturur. Mevcut uygulamada, hisse senetleri piyasasnda fiyat aralklar baz fiyatn %10 alt ve st ile snrldr. 123- Hisse senetlerinde eski-yeni fark nedir? Bir hesap dnemi iinde ayn irkete ait hisse senetlerinden, gemi yln karna itirak ederek kar pay alma hakk olan ve zerinde gemi hesap dneminin temett kuponlarn tayanlara "eski", gemi hesap dneminin kar pay kuponunu tamayarak kar pay alma hakk olmayanlar "yeni" olarak adlandrlmaktadr.
124- Bir hisse senedinin ilem sras hangi durumlarda geici olarak durdurulur? Borsa Bakan, aada yazl durumlardan birinin varl halinde, ilgili menkul kymetin seansn geici olarak durdurabilir: Bir menkul kymete ya da menkul kymeti ihra eden kurulua ilikin, yatrmclarn kararlarn etkileyecek nemde bilgiler olduunun ve/veya aklama yaplacann renilmesi ve Borsa Ynetiminin bu bilgilerden Borsa yelerinin v e yatrmclarn seans iinde haberdar edilmesini gerekli grmesi, Bir menkul kymet iin salkl bir piyasa teekkl etmesini nleyecek ekilde anormal fiyat ve/veya miktarda alm satm emirlerinin Borsaya intikal etmesi veya dier unsurlarn ortaya kmas. 125- Fiyat marjlar ne zaman serbest braklr? Sermaye artrm srasnda, referans fiyatn hesaplanamad (temett orannn belirsiz olduu) durumlarda, hisse senedi fiyat serbest braklarak serbest marjla ilem grr. Sras 5 i gn ve zerinde sre ile kapatlan hisselerde, Borsa Ynetimi tarafndan aksine karar alnmadka, hisse senedinin sras serbest marj ile alr. 126- Belirli bir sre ilem grmeyen hisse senetlerinin fiyat marj nasl hesaplanr? Bir aylk sre iinde ilem grmeyen hisse senedinin, bir ay takip eden ilk seansta fiyat marjlar serbest braklr ve Borsa Blteninde ilan edilir. Fiyat marjlarnn serbest braklmasn takip eden be i gn sresince ilem gereklememesi halinde, Borsa Bakanl, ilgili hisse senedini ilem grd pazardan Ynetim Kurulunun karar alma tarihine kadar geici olarak karma yetkisine sahiptir. 127- Bilanolarn (3,6,9,12 aylk) Borsaya gelme sresi ne kadardr? irketler 3 ve 9 aylk mali tablolarn 4 hafta (bankalar 6 hafta iinde), 6 aylk mali tablolarn 6 hafta (bankalar 8 hafta iinde), 12 aylk mali tablolarn 10 hafta iinde Borsaya gndermek zorundadrlar. 128- Bilanolarn hepsi bamsz denetimden geiyor mu? Sadece, 6 ve 12 aylk mali tablolar bamsz denetimden gemektedir. 129- Kredili menkul kymet ilemleri ne demektir? Kredili menkul kymet ilemleri yetkili bir arac kurulu nezdinde, mteri adna kredi hesab almas koulu ile mteri ve arac kurulu arasnda yaplacak kredi szlemesi hkmleri erevesinde menkul kymet alnmasn ifade eder. 130- Menkul kymetlerin dn ilemi ne ekilde yaplmaktadr? Menkul kymetlerin dn ilemi, taraflar arasnda imzalanan ereve szlemesinde belirlenen esaslar dahilinde, dn veren tarafndan aa sat amacyla dn alan tarafa
belli bir dnem iin menkul kymetlerin verilmesi ve ayn cins menkul kymetlerin mislen geri alnmas eklinde yaplmaktadr. 131- Aa sat ilemleri ne demektir? Aa sat ilemi, sahip olunmayan menkul kymetlerin dn alnmak suretiyle satlmas demektir. 132- Kredili menkul kymet ilemleri ve aa sat ilemleri hangi hisse senetleri zerinden yaplabilir? Kredili menkul kymet ve aa sat ilemleri MKB Ulusal 100 endeksine dahil olan hisse senetleri zerinden yaplabilir. 133- MKB Tahvil ve Bono Piyasasnda, mevcut dzenlemeler uyarnca hangi menkul kymetler ilem grebilir? MKB Tahvil ve Bono Piyasasnda, Devlet tahvili, Hazine bonosu, Dvize endeksli gelir ortakl senetleri, Kamu idare ve messeselerince ihra edilmi tahviller, Borsa kotundaki zel sektr tahvilleri ilem grebilir. 134- MKB Tahvil ve Bono Piyasasnda hangi kurulular ilem yapmaktadrlar? MKB Tahvil ve Bono Piyasasnda, Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas, Borsa yesi bankalar, Borsa yesi arac kurumlar, Geici mddetle ilem yapabilme izni verilen yeler ilem yapabilirler. 135- MKB Tahvil ve Bono Piyasas bnyesindeki pazarlarda hangi saatlerde ilem yaplmaktadr? MKB Tahvil ve Bono piyasasnda ilemler her gn saat 10.00-17.00 arasnda gerekletirilmektedir. Ayn gn valrl (Repo-Ters Repo Pazarnda ayn gn balang valrl) ilemler, saat 10.00-12.30 ile 13.00-14.00 arasnda; ileri valrl (Repo-Ters Repo Pazarnda ileri balang valrl) ilemler ise saat 10.00-12.30 ile 13.00-17.00 arasnda yaplmaktadr. Yatrm fonlarna ait ayn gn valrl emirler saat 17.00 ye kadar verilebilmektedir. Gayrimenkul Sertifikalar Pazar nda ilemler saat 10.00-12.30 ile 13.00-17.00 arasnda yaplmaktadr.
136- Tahvil ve Bono Piyasasnda ilemler nasl gerekletirilmektedir? Hazine bonosu ve tahvil alm satm ilemlerinde, yatrmclar tarafndan verilen emirler, Borsa yeleri araclyla telefonla MKBna bildirilir. MKB Tahvil ve Bono Piyasasna gelen emirlerin bilgisayar ile deerlendirilmesi sonrasnda; alta en yksek, satta en dk fiyatl emirler Reuters, Telerate, Veritel ve ADP gibi bilgi transferi yapan ekranlara yanstlr. Ekranda yer alan alm veya satm emrini uygun bulan dier yenin, MKB Tahvil ve Bono Piyasasn telefonla arayarak ilgili emri kabul ettiini bildirmesiyle, ilem gereklemi olur. leme ilikin onay fakslar alc ve satc taraflar takas merkezine bildirilir; oluan fiyat ekrann son ilem blmnde yer alr. 137- Kesin alm-satm pazar ile repo-ters repo pazarnda ilemlerin alt limiti nedir? lemlerin alt limiti, ileme konu olan menkul kymetlerin nominal deerleri itibariyle, Kesin Alm Satm Normal Emirler Pazar'nda 50 milyar TL, Kk Emirler Pazar'nda 1 milyar TL.'dir. Kesin alm satm emirlerinde bir defada iletilebilecek maksimum emir bykl ise 5 trilyon nominal TL. ile snrlandrlmtr. Repo Ters Repo Pazar'nda ise emir bykl, Normal Emirler Pazar'nda minimum 100 milyar T L., Kk Emirler Pazar'nda minimum 1 milyar TL. olup, Repo-ters repo ilemlerinde bir defada iletilebilecek maksimum emir bykl ise 10 trilyon TL ile snrlandrlmtr. 138- MKB Uluslararas Tahvil ve Bono Piyasasnda ilemler hangi saatlerde gerekletirilmektedir? MKB Uluslararas Tahvil ve Bono Piyasasnda, her ign 10:00 ile 17:00 saatleri arasnda ilem yaplmaktadr. 139- MKB Uluslararas Tahvil ve Bono Piyasasnda, uluslararas tahvillere ilikin para birimi nedir? Uluslararas tahvillerin alm-satm emirleri, menkul kymetin ihra edildii dviz cinsi zerinden verilir. Her bir dviz cinsinden ihra edilen tahvillerde emirler ayn dviz cinsi ve 100 birim zerinden fiyatlandrlr ve tm demelerde kullanlan dviz cinsi ilem yaplan dviz cinsindendir. 140- MKB Uluslararas Tahvil ve Bono Piyasasnda menkul kymetler hangi lot miktarlarndan ilem grr? Bu Piyasada ilem grecek olan Trkiye Cumhuriyeti ve mahalli idarelerince yurtdnda satlmak zere ihra edilen Uluslararas Tahvil ilemlerinde Amerikan Dolar cinsinden yaplan ihralarda emirler en az 100.000 Amerikan Dolar ve katlar, Alman Mark cinsinden yaplan ihralarda emirler en az 100.000 Alman Mark ve katlar, Japon Yeni cinsinden yaplan ihralarda emirler en az 10.000.000 Japon Yeni ve katlar, ngiliz Sterlini cinsinden yaplan ihralarda emirler en az 100.000 ngiliz Sterlini ve katlar, Euro cinsinden yaplan ihralarda emirler en az 100.000 Euro ve katlar eklinde iletilir.
Uluslararas kapsamda dier dviz cinslerinden ihra edilen tahviller iin lot byklkleri Borsa Ynetim Kurulu tarafndan belirlenir. 141- Takas hizmeti nedir? Borsa yelerinin sattklar menkul kymetleri takas merkezine teslim etmeleri, aldklar menkul kymetleri de takas merkezinden teslim almalar, demelerini ve tahsilatlarn da burada gerekletirmeleri takas hizmeti kapsamndadr. Borsa yelerinin ayn cins menkul kymetten hem alm hem de satm ilemleri yapmalar halinde takas merkezine sadece aradaki fark teslim etmeleri veya teslim almalar sz konusudur. 142- Borsa yeleri, emanetlerindeki mteri hisse senetlerini nerede saklarlar? Mteri tarafndan ye emanetine braklan menkul kymetlerin, MKB Takas ve Saklama Bankas A..de (Takasbank) saklanmas zorunludur. Aksi takdirde yatrmc satn ald menkul kymetlerin tarafna verilmesini talep edebilir. 143- Mteri ismine saklama sistemi nedir? MKB Takas ve Saklama Bankas A.. tarafndan ubat 1995 den beri "Mteri Baznda Saklama" hizmeti verilmekte iken 31 Mays 1999 tarihinden itibaren "Mteri smine Saklama" uygulamasna balanmtr. Bu uygulama erevesinde, halihazrda mteri kodu ile izlenen alt hesaplar, mteri ismine alm hesaplara dnmektedir. Bu yeni sistemde her bir yatrmc iin tek TAKASBANK numaras olmakta ve yatrmc farkl arac kurulular nezdinde de tutuyor olsa, tm hisse senetlerini toplu olarak bu numara ile izleyebilmektedir. Ayrca bu sistem, Alo Takas vastas ile, yatrmclara alt hesaplarna bloke koyma ve zme imkann da salamaktadr. 144- Mteri smine Saklama Sisteminin balca yararlar nedir? Takasbank sicil numaras sayesinde bir kiiye ait tm sermaye piyasas aralarnn tespitinin mmkn hale gelmesi, Yetkili organlarca yaplan denetimlerde kolaylk salamas, Yatmclar hakknda istatistiki veri elde edilebilmesi, zel Haller Tebliinin uygulamasnda kolaylk salamas, Kaydi Sisteme Geite nemli bir adm tekil edilmesi, Mteri smine Saklama Sisteminin balca yararlar arasnda yer almaktadr. 145-Alo - Takas sistemi nedir? Alo Takas yatrmclara hizmet vermek zere Takasbank tarafndan kurulan sesli yant sistemidir. Yatrmclar, Alo-Takas kullanarak; bakiye, hesap, hisse ve arac kurumlarla ilgili bilgileri renebilir, bloke koyma ve zme ilemleri yapabilir ve faksla bilgi alabiliriler.
146- Saklamaya kabul edilecek kymetlerin nitelikleri nelerdir? Takas merkezine saklamaya kabul edilecek menkul kymetlerin veya bunlar temsil eden belgelerin; Kullanlmalarn nleyecek derecede ypranmam, Mahkemece zerine deme yasa konulmam, ptal edilmemi, tfa edilmemi, Anapara deme sresi gememi, Vadesi gelmemi temett kuponlar ile yeni pay alma kuponlarnn eksiksiz olmas zorunludur. Bu nitelikleri tamayan menkul kymetler Takas Merkezi tarafndan kabul edilmez. Teslim srasnda menkul kymetin zerinde, vadesi gelmi ve tahakkuk etmi faiz, temett ve benzeri kuponlar bulunmaz; bulunduu takdirde bunlar satcya iade edilir. Menkul kymetin teslim edildii dneme ait cari gelirlerle ilgili olanlar dahil olmak zere, gelecek dneme ait kuponlarn tam olmas gerekir. 147- Saklama hizmetinden yararlanan kurumlar hangileridir? Takasbankta dorudan saklama hesab aabilen kurumlar; MKB yesi banka ve arac kurumlar, hra kurulular, Yatrm fonlar, yatrm ortaklklar, sigorta irketleri, Yabanc saklama bankalar, Yabanc takas ve saklama kurulular, Yerli ve yabanc kurumsal yatrmclar. 148- Teslim karl deme prensibi nedir? Borsa yesi, Takasbank'ta nce kymet veya nakit ykmllklerini yerine getirir; daha sonra alaca olan menkul kymetleri veya nakti alr. yeler takasa olan borlarn kapatmadka alacaklarn alamazlar. 149- Kaydi takas prensibi nedir? Kaydi takas sisteminde, Borsa yelerinin takasa olan kymet borlar saklama hesaplarndan virman suretiyle kapatlr. yelerin takastan olan alacaklar ise saklama hesaplarna virman suretiyle aktarlr. Tm bu ilemler kayt zerinde gerekleir. 150- Borsa ilemlerinde takas sresi ne kadardr? Borsada gerekleen ilemlerin takas, ilem gnn izleyen ikinci i gn yaplr. lem gnndeki (T) ilemlere ait hisse senetlerinin fiziki teslimatlar T+2 gn saat:14:00a kadar, kaydi olarak virman yoluyla yaplan teslimatlar ise saat: 15:00a kadar yaplmak zorundadr.
T gnndeki ilemlere ait nakit teslimatlar ise fiziki olarak T+2 gn saat: 14:30a kadar, kaydi olarak virman ve havale yoluyla yaplan teslimatlar ise saat:15:00e kadar kabul edilmektedir. Takasbankta takas ilemleri tatil gnlerinin dnda her gn yaplabilmektedir. 151- yelerin Takasbank'ta alm satm taahhtlerini yerine getirmemeleri durumunda uygulanacak temerrt hkmleri nelerdir? yelerin Takasbank'ta alm satm taahhtlerini yerine getirmemeleri durumunda, MKB Ynetmelii 35.madde uygulanr. yeler, kesinleen alm satm ilemlerine ilikin karlkl taahhtlerini zamannda yerine getirmezlerse bu ykmll yerine getirmeyen yeden, temerrde dt tarihten itibaren taahhdn yerine getirdii tarihe kadar ve tesliminde temerrde dlen menkul kymetlerin ilem gnlerindeki arlkl ortalama fiyatlarndan hesaplanan toplam Borsa deerleri veya nakit borcu esas alnarak TC. Merkez Bankasnn kendi ilemlerinde uygulanmak zere ilan ettii en yksek faiz orannn, her piyasa iin MKB Ynetim Kurulunca belirlenerek SPK tarafndan onaylanan katna karlk gelen faiz oranndan hesaplanan faiz tutar tahsil olunur. Temerrde den yeye temerrd halini sona erdirmesi iin, MKB Ynetim Kurulunca belirlenen sre verilir. Bu srenin bitimini takip eden ilk seansta ilem konusu menkul kymetler, Borsa Ynetimi tarafndan eksper marifetiyle sattrlr veya aldrlr. Bu ekilde gerekletirilen alm veya satmn sonular, yerine getirilmeyen alm veya satma gre daha olumlu ise, herhangi bir ilem yaplmaz. lem eskisine gre daha olumsuz artlarda yaplmsa ykmll yerine getirmeyen ye aradaki fark, Takas Merkezine demek zorundadr. lem konusu menkul kymetleri satn almak veya satmak mmkn olmamsa ve/veya anapara, deer farklar ve temerrt faizi gibi yenin ykmllnn gerektirdii demeler yaplmamsa, denmesi gereken para, yenin Borsaya yatrm olduu teminattan resen karlanr. Temerrde den yeye, disiplin cezas hkmleri, bu yenin savunmas Borsa Bakanlnca alnarak Ynetim Kurulu karar ile uygulanr. 152- Endeks ne demektir? Endeks, bir veya daha fazla deikenin hareketlerinden ibaret olan oransal deiimi lmeye yarayan bir gstergedir. Endeksler, karmak olaylarn tek bir rakama indirgenmesini salayan, olaylar ve sonular hakknda yaklak bilgi verebilen tek aratr. Hisse senedi piyasasnn genel bir gstergesi olan hisse senedi endeksleri, endeks kapsamndaki hisse senetlerinin fiyatlar baz alnarak " piyasa performans " hakknda genel bir bilgi verir. 153- MKB Hisse Senetleri Piyasas Endeksi neden oluturulmutur? Borsada ilem gren hisse senetlerinin fiyat ve getirilerinin btnsel ve sektrel bazda performanslarnn llmesi amacyla oluturulmutur. Endeks, birok veriyi dikkate alarak hzl ve doru bir ekilde sonuca ulalmasn salayan indikatr olarak tanmlanabilir. Bir veya daha fazla deikenin hareketlerinden ibaret olan
oransal deiimi lmeye yarayan bir gstergedir. Karmak olaylarn tek bir rakama indirgenmesini salayan, olaylar ve sonular hakknda yaklak bilgi verebilen bir ara olan endeks deerleri kullanlrken kapsam, temsil yetenei, hesaplama yntemi ve skl, avantajlar, dezavantajlar ile endeks zerine yansmayan dier faktrlerin neler olduu iyi bilinmelidir. Farkl zaman dilimi iindeki iki veya daha fazla deikeni karlatrma imkan veren endeksler, ierisine dahil olan deiken ve deikenlerin yn, deiimi ve gidiatn belirlemede bize yardmc gstergelerdir ve bu sebeple tahmin arac olarak da kullanlmaktadrlar. Endekslerden; retim, fiyatlar, geim, ii gndelikleri, d ticaret ve borsa gibi daha pek ok alanda yararlanlmaktadr. ncelemeler Yukardaki tanmlamalarda da belirtildii gibi endeksler farkl zaman dilimleri iinde veya farkl mekanlarda bulunan bir veya birden fazla deikeni mukayese etme imkan salayan gstergelerdir. Gerekli mukayese ve tahmin almalarn salkl bir ekilde yapabilmemiz iin endeksleri olutururken baz noktalara dikkat edilmelidir. Endeks oluumunda nemli kriterler Temsil etmesi hedeflenen deikenler iyi tanmlanmaldr. Endeksleri hesaplamada kullanlacak verilerin sreklilii ve karlatrlabilirliine zen gsterilmelidir. Bylece, hesaplanan endekslerin zaman iinde sreklilii salanm olur. Kapsama alnacak rnekler endeksin amacyla uyumlu olacak ve deikenleri hedeflenen ekilde temsil edecek rnekler olmaldr. Endeksler, serideki deerlerden birini baz alp, dierlerinin bu baza gre deiim orann gsterdii iin baz dneminin tesbiti nemlidir. Endeksi oluturan deerlere verilmesi gereken arlklarn seimi ve zaman iinde deitirilmesi veya sabitlii de nemlidir. Endeksin hesaplama yntemi, serideki deiimleri doru gstermesi bakmndan endeksin baarsn etkiler.
154- MKB endeksleri nasl hesaplanmaktadr? MKB endekslerinin hesaplanmasnda en son tescil edilmi fiyatlar kullanlr. irketin piyasa deeri, eski ve yeni hisse senetlerinin fiyatlar ayr olarak dikkate alnr. MKB endeksleri, endeks kapsamnda bulunan irketlerin, aynen saklamada bulunanlar hari, Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetlerinin toplam piyasa deerleri ile arlkl olarak hesaplanr. Hisse senetlerinin piyasa deerlerinde, arz-talep artlarnn haricinde meydana gelen deiikliklerden dolay, endekslerde d veya ykselme olmasn engellemek amacyla, endeks hesaplama formlnn paydasnda dzeltme yaplarak devamllk salanr. Endekslerin hesaplanmasnda aadaki forml uygulanr: Hisse Senedi Endeksleri almalarmzda bizi yakndan ilgilendiren Hisse Senedi Endeksleri olacaktr. Hisse senedi piyasasnn genel bir gstergesi olan hisse senedi endeksleri fiyatlar baz alnarak oluturulmakta ve genellikle piyasann anlk durumu hakknda bize fikir vermektedir. Oluturulan bu endekslere "Fiyat Endeksleri" denmekte ve menkul kymet borsalarna kote olan irketlerin oluturduklar endstri ve sektr gruplarnn performansnn llmesine yardmc olmaktadr. 1884 ylndan beri kullanlmakta olan hisse senedi endeksleri (stock indexes and averages) dnyadaki eitli yatrm kurulular ve borsalar tarafndan farkl farkl hesaplanmaktadr. Bu hesap ekilleri incelendiinde genelde hesap tr gze arpmaktadr: Aritmetik ortalama forml Aritmetik ortalama forml ile hesaplanan endekslerde, hisse senedi fiyatlarnn ya da her bir hisse senedi iin hesaplanan basit endekslerin aritmetik ortalamas alnr. Bu tr endekslerde eer hisse senedi fiyatlarnn ortalamas alnyorsa, endeksteki hisse senetlerine fiyatlar orannda arlk verilmi olur. Bylece fiyatlarnda ayn oranda deiim olan iki hisse senedinden fiyat daha yksek olan endeksi daha fazla etkiler. Aritmetik ortalamann kullanld endekslere rnek olarak Dow Jones ve Nikkei verilebilir. Dow Jones Industrial Average (DJIA), New York Borsasnda ilem gren, piyasa deeri yksek 30 sanayi irketinin hisse senetleri kullanlarak hesaplanmaktadr. DJIA deeri, hisse senedi fiyatlarnn toplanp, hisse senedi blnmesi (stock split) gibi baz zel durumlarda deitirilen bir blene oranlanmas ile bulunur.
Nikkei ortalamas ise Tokyo Borsasnda 16 Mays 1949'dan beri ilem gren 225 irketi iermektedir. Dow Jones endeksi gibi Nikkei endeksi de endeks kapsamndaki hisse senedi fiyatlarnn toplamnn, ilk hesap gnnde endeksteki irket says olan ancak, sermaye artrm, blnme ve birleme gibi durumlar nedeniyle endeksin srekliliini salamak ve fiyatlardaki deiiklikler dndaki etkileri gidermek amacyla deiiklie urayan bir "blen"e blnmesi ile hesaplanr. Bu ortalama Tokyo Borsas tarafndan 1 Temmuz 1969'a kadar hesaplanmtr. Borsa bu tarihten sonra, piyasa deeri arlkl olan TOPIX endeksini hesaplamann daha iyi olaca dnm ve Nikkei endeksini brakmtr. Nikkei Endeksi bu tarihten itibaren "Nikkei Average" olarak adlandrlmaktadr. Forml:
Et: Fit: Bt:
Endeksin t zamandaki deeri inci hisse senedinin t zamandaki fiyat Blenin t zamandaki deeri
Geometrik ortalama forml Bu yntemde endekse dahil herbir hisse senedinin fiyat bir nceki gnk fiyatna blnr, bulunan rakamlar birbiriyle arpldktan sonra hisse senedi says kadar kk alnr ve bir gn nceki endeks deeriyle arplr. rnek olarak Value Line Composite Index verilebilir. Value Line Composite Index, NYSE, AMEX ve tezgahst piyasada ilem gren 1695 hisse senedini iermekte ve geometrik ortalama forml ile hesaplanmaktadr. Forml:
Et: Endeksin t zamandaki deeri Et-1: Endeksin t-1 zamandaki deeri
N: Endekse dahil olan hisse senedi (irket) says Fit: inci hisse senedinin t zamandaki fiyat
Fi,t-1: inci hisse senedinin t-1 zamandaki fiyat Bt: Blenin t zamandaki deeri irketlerin toplam piyasa deerleri (Market Capitalization) forml Bu tr endekslerde, piyasay temsil etmesi iin oluturulan endeks portfynn deerindeki art veya azal oranlar endeksi verir. Endeks, toplam piyasa deeri, piyasa deerinin bir ksm (halka ak ksm, takas hesaplarnda alm-satma konu olabilecek ksm, endeksin hesapland borsa kotunda bulunan ksm...) veya eit arlkl olarak hesaplanabilmektedir. rnek olarak; Standard & Poors 500, Topix, Financial Times (FT 100), NYSE Composite ve MKB endeksleri verilebilir. Piyasa deeri arlkl endekslerden MKB endeksleri, irketlerin toplam piyasa deerinden deil, aynen saklamada bulunanlar hari, Takasbank saklamasnda bulunan (alm-satma konu olabilecek) hisse senetlerinin piyasa deerleri arlkl olarak hesaplanmasyla bulunur. NYSE Composite endeksi ise New York Borsasnda ilem gren alm-satma konu olabilecek hisse senetlerinin piyasa deeri arlkldr. ADR'lar ilem gren yabanc irketlerin de toplam piyasa deeri deil, New York Borsasnda ADR olarak ilem gren ksmnn piyasa deeri hesaplanr. Standard & Poors 500 endeksi, NYSE, AMEX ve tezgahst (over the counter) piyasada ilem gren 500 irketin hisse senetlerini ierir ve toplam piyasa deeri arlkldr. Japonya'da ise TOPIX endeksi Tokyo Borsas'nn 1. pazarnda ilem gren 1230 irketi kapsar. Piyasa deeri arlkl olan bu endeks, her 60 saniyede bir hesaplanp duyurulmaktadr. ngilterede "FT-SE 100 Share Index" piyasa deeri arlkldr ve 100 hisse senedini ierir. Eit piyasa deeri arlkl endekslerde, endekse dahil herbir hisse senedine eit piyasa deeri ve hisse senedinin gerekleen son fiyatna gre, o piyasa deerini verecek hisse adedi belirlenir. rnein; Endeksteki herbir hisse senedi iin belirlenen piyasa deeri 10 milyar TRL ve A hisse senedinin en son fiyat 20.000 TRL ise, endeks portfyne A hisse senedinden 500.000 adet alnacaktr. Bu yntemle tm hisse senetlerine endekste eit arlk verilmi olur. AMEX Retail Endeksi ile Morgan Stanley Consumer Endeksi bu yntemle hesaplanan endekslerdir. MKBda kullanlan endeks forml aadaki gibidir.
Et:
Endeksin t zamandaki deeri
N: Endekse dahil olan hisse senedi (irket) says Fit: Nit: inci hisse senedinin t zamandaki fiyat inci hisse senedinin t zamandaki toplam adedi, yani
(denmi veya karlm sermaye/1000) Hit: inci hisse senedinin t zamandaki halka arz edilmi
ve dolamda bulunan hisse senetlerinin toplama oran Bt: Blenin (dzeltilmi baz piyasa deeri) t zamandaki deeri
MKB Hisse Senetleri Endeksleri MKB Hisse senetleri piyasas endeksleri, Borsada ilem gren hisse senetlerinin fiyat ve getirilerinin btnsel ve sektrel bazda performanslarnn llmesi amacyla oluturulmutur. 1996 yl sonuna kadar sadece MKB-100, Mali ve Snai sektr endeksleri hesaplanmakta iken, 1997 yl bandan itibaren sektr ve alt sektr endeksleri hem fiyat hem de toplam getiri olarak hesaplanmaya balanmtr. Fiyat endeksleri; endeks hesaplamasnda ve sreklilik salanmasnda, denen temetty dikkate almaz, sadece hisse senedinin deer kazanmasndan doan kazanc dikkate alr. Tm seans sresince hesaplanmaktadr. Getiri endekslerinde ise; endeks hesaplamasnda ve sreklilik salanmasnda hem denen temett hem de hisse senedinin deer kazanmasndan doan kazan endekse yansmaktadr. Seans sonunda hesaplanmaktadr. MKB Ulusal-100 Endeksi, Ulusal Pazar iin temel endeks olarak kullanlmaktadr. MKB Ulusal Tm Endeksi: Yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinden olumaktadr. MKB Ulusal 30 Endeksi: Vadeli ilemler piyasasnda kullanlmak zere, yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren irketlerden, endekslerde yer alacak hisse senetlerinin seimi blmnde belirtilen artlara gre ve sektrel temsil kabiliyeti gznnde bulundurularak seilen 30 hisse senedinden olumaktadr.
MKB Ulusal 100 Endeksi: 1986'da 40 irketin hisse senedi ile balayarak zamanla 100 irketin hisse senedi ile snrlanan Bileik endeksin devam niteliindedir. Ulusal Pazarda ilem gren yatrm ortaklklar hari, endekslerde yer alacak hisse senetlerinin seiminde belirtilen artlara gre ve sektrel temsil kabiliyeti gznnde bulundurularak seilmi hisse senetlerinden olumaktadr. MKB Ulusal 30 hisse senetlerini de kapsamaktadr. Bu endeksi oluturan irketler ayn zamanda aa sat ve kredili menkul kymet ilemlerine konu olan irketlerdir. Sektr Endeksleri ve Alt Sektr Endeksleri: Yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinden olumaktadr. MKB Blgesel, Yeni irketler Pazar Endeksi: Blgesel pazarlar ve Yeni irketler Pazarnda ilem gren hisse senetlerinden olumaktadr. MKB Yatrm Ortaklklar Endeksi: Ulusal Pazarda ilem gren yatrm ortaklklarnn hisse senetlerinden olumaktadr. MKB Ynetim Kurulu, Deerleme ve statistik Mdrl tarafndan hazrlanan periyodik piyasa verilerini inceleyerek endekslerde ve yedek listelerde yer alacak hisse senetlerini belirler. Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinin MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal100 endeksine alnabilmesi iin; Borsada en az 60 gn sreyle ilem grmesi arttr. MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksine A, B, C gibi birden fazla grup (rnein A, B, C) hisse senedi bulunan irketin, sadece bir grup hisse senedi dahil edilir. MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endekslerine katlacak olan hisse senetlerinin byklk ve likidite asndan salamas gereken artlar:
Byklk: Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetlerinin deerleme dnemi sonu itibariyle piyasa deeri; MKB Ulusal-30 iin: Ulusal pazarda yer alan hisse senetlerinin medyan piyasa deerinden byk, MKB Ulusal-100 iin: lk % 75in iinde olmaldr. Likidite: Endekslerde yer alacak hisse senetlerinin - birincil piyasa, toptan sat, zel emir ilemleri hari son bir yl iinde gnlk ortalama ilem hacmi
(deerleme dnemi iinde ilem grmeye balayan hisse senetlerinin ilk 20 gn hari); MKB Ulusal-30 endeksi iin medyan ilem hacminden byk, MKB Ulusal-100 endeksi iin ise ilk % 75in iinde olmaldr. Gn says: Endekslere alnacak hisse senetlerinin ilem grd gn saysnn ilem grebilecei gn saysna oran %75 olmaldr. MKB Ulusal-30 ve Ulusal-100 endekslerinde yer alacak hisse senetlerinin seimi u ekilde olmaktadr: Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetleri deerleme dnemi sonu itibariyle piyasa deerleri (hisse says x kapan fiyat) ve gnlk ilem hacimlerine gre bykten ke doru sralanr.Yukarda belirtilen artlar salayan hisse senetlerinden Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetlerinin piyasa deeri ve gnlk ortalama ilem hacmi en byk olandan balayarak seim yaplr. Hesaplama Yntemi MKB Endekslerinin hesaplanmasnda en son tescil edilmi fiyatlar kullanlr. zel emir ilemleri ve ksurat ilemleri tescil edilmez. irketin piyasa deeri, eski ve yeni hisse senetlerinin fiyatlar ayr ayr dikkate alnarak hesaplanr. Piyasa deeri= (Eski hisse senedi says x Eski hisse senedi fiyat) + (Yeni hisse senedi says x Yeni hisse senedi fiyat) MKB endeksleri, endeks kapsamnda bulunan irketlerin Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetlerinin toplam piyasa deeri ile arlkl olarak aadaki forml yardmyla hesaplanr.
Et:
Endeksin t zamandaki deeri
n: Endekse dahil olan hisse says Fit: i.nci hisse senedinin t zamandaki fiyat
Nit:
i.nci
hisse
senedinin
zamandaki
toplam
says,
yani
(denmi veya karlm sermaye/1000) Hit: i.nci hisse senedinin t zamandaki Takasbank
saklamasnda bulunan miktarnn sermayeye oran Bt: Blenin (dzeltilmi baz piyasa deeri) t zamandaki deeridir.
Endekslerde Dzeltme Hisse senetlerinin piyasa deerlerinde, arz-talep artlarnn haricinde meydana gelen deiikliklerden dolay, endekslerde d veya ykselme olmasn engellemek, sreklilii salamak gerektii durumlarda endekslerde dzeltme yaplr. Baka bir deyile; endeksin t gnndeki 2. seans kapan deerini t+1 gnndeki al deerine eitlememiz gerekmektedir. Dzeltme, endeks hesaplama formlnn paydasnda yaplarak devamllk salanr.
Et: t gnnde endeksin kapan deeri PDt: t gnnde endeks kapsamndaki hisselerin kapan deeri
BDt: t gn baz deeri Baz deerinde dzeltme yaplmas gerektiinde;
forml ile t+1 gnnn al deeri t gnndeki kapan deerine eitlenmi olur. Kapan Fiyatlarndan Hesaplanan MKB-100 Endeksini ABD Dolar Baznda Gsterme Her lkenin endeks kapsamnda bulunan hisse senetleri kendi lkelerinin para biriminde ilem grmektedir. Borsa endekslerinin lkeleraras karlatrmasnda ise ortak bir para biriminin kullanlmas gerekmektedir. Ortak para birimi olarak ABD Dolar kullanlmaktadr. MKB'nin "kapan fiyatlar kullanlarak hesaplanan bileik endeksi" u ekilde dolar baznda ifade edilmektedir:
rnek: 1986 yl Ocak ay T.C. Merkez Bankas ortalama efektif dolar al kuru 581,91 TRL ve 26.11.1997 tarihindeki MKB-100 endeks deeri 2902 ve ayn tarihte T.C.M.B. efektif dolar al kuru 191.020 TRL dir. 1986 yl Ocak ay baz dnem olarak alnp, ayn dnem iin ABD dolar bazndaki endeks deeri 100 olarak kabul edildiinde 26.11.1997 tarihindeki dolar baznda MKB-100 endeksi;
olarak hesaplanr. Not: Baz olarak alnan tarihteki Dolar/TRL paritesi ile cari dnemdeki parite arasndaki deiim endekse yansyaca iin, bu iki dnemdeki paritelerin bilinmesi gerekir. 155- Fiyat ve Getiri endeksleri arasndaki fark nedir? Fiyat endeksleri, endeksin hesaplanmasnda ve srekliliinin salanmasnda denen temett dikkate almayan endekslerdir. Bu tr endekslerde sadece hisse senedinin deer kazanmasndan doan kazan endekse yansmaktadr. Getiri endeksleri, endeksin hesaplanmasnda denen temetty de dikkate alan, srekliliinin salanmasnda denen temettlere gre de dzeltme yaplan endekslerdir. Bu tr endekslerde hisse senedinin deer kazanmasndan doan kazancn yannda temettden dolay elde edilen kazan da endekse yansmaktadr. 156- Ulusal Tm Endeksi hangi hisse senetlerinden olumaktadr? Yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinden olumaktadr. 157- Sektr ve alt sektr endeksleri nelerden olumaktadr? Yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinden olumaktadr. 158- MKB de ka eit endeks hesaplanmaktadr? MKBde aada belirtilen endeksler hesaplanmaktadr. MKB Ulusal-100 MKB Ulusal-Tm MKB Ulusal-30 MKB Ulusal-Snai: Gda, iecek, Tekstil, deri, Orman, kat, basm, Kimya, petrol, plastik, Ta, toprak, Metal ana Metal eya, makina MKB Ulusal-Hizmetler: Elektrik, Ulatrma, Turizm, Ticaret MKB Ulusal-Mali: Banka, Sigorta, Finansal kiralama, Factoring, Holding ve yatrm MKB Blgesel, Yeni irketler Pazar MKB Yatrm ortaklklar
159- MKB Ulusal-30 Endeksi hangi hisse senetlerinden olumaktadr? Vadeli ilemler piyasasnda kullanlmak zere, yatrm ortaklklar hari Ulusal Pazarda ilem gren irketlerin halka arz edilmi hisse senetlerinden piyasa deeri ve likiditesi yksek olanlardan sektrel temsil kabiliyeti de gz nnde bulundurularak seilen 30 hisse senedinden olumaktadr. 160- MKB Ulusal-100 Endeksi ne demektir? 1986 ylnda 40 irketin hisse senedi ile balayarak zamanla says 100 irketin hisse senedi ile snrlanan bileik endeksin devam niteliindedir. Ulusal Pazarda ilem gren yatrm ortaklklar hari, 163. ve 164.nc cevaplarda belirtilen artlara gre sektrel temsil kabiliyeti de gznnde bulundurularak seilmi hisse senetlerinden olumakta olup, MKB Ulusal-30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadr. 161- MKB Blgesel ve Yeni irketler Pazar endeksi nedir? Blgesel ve Yeni irketler Pazarnda ilem gren hisse senetlerinden oluan endekse "MKB Blgesel ve Yeni irketler Pazar endeksi" denir. 162- MKB Yatrm Ortaklklar endeksi nasl tanmlanr? Ulusal Pazarda ilem gren yatrm ortaklklarnn hisse senetlerinden oluan endeks, MKB Yatrm Ortaklklar endeksi olarak tanmlanmaktadr. 163- irketlerin endeks seimlerine katlabilmesi iin hangi artlar yerine getirmesi gerekir? a) Ulusal Pazarda ilem gren hisse senetlerinin MKB Ulusal-30 ve MKB-Ulusal 100 endeksine alnabilmesi iin; Borsada en az 60 gn sreyle ilem grmesi arttr. b) MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksine, birden fazla grup (rnein:A,B,C) hisse senedi bulunan irketin, sadece bir grup hisse senedi dahil edilir. c) MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksine seilecek hisse senetlerinin byklk, likidite bakmndan aadaki artlar salamas gereklidir; *Byklk: Halka arz edilen hisse senetlerinin deerleme dnemi sonu itibariyle piyasa deeri; MKB Ulusal-30 iin Ulusal Pazarda yer alan hisse senetlerinin medyan piyasa deerinden byk, MKB Ulusal-100 iin ilk %75in iinde olmaldr. *Likidite: Endekslerde yer alacak hisse senetlerinin, birincil piyasa toptan sat ve zel emir ilemleri hari son bir yl iinde gnlk ortalama ilem hacmi (deerleme dnemi iinde ilem grmeye balayan hisse senetlerinin ilk 20 gn hari) MKB Ulusal-30 iin medyan ilem hacminden byk, MKB Ulusal-100 endeksi iin ise ilk %75in iinde olmaldr. *Endekslerde alnacak hisse senetlerinin, ilem grd gn saysnn ilem grebilecei gn saysna oran %75 olmaldr.
164- Endeks seimleri ne ekilde yaplmaktadr? Aynen saklamada bulunanlar hari, Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetleri, deerleme sonu itibariyle piyasa deerleri (hisse says x kapan fiyat) ve gnlk ortalama ilem hacimlerine gre bykten ke doru sralanr. 163 nolu cevabn c bendinde belirtilen artlar salayan hisse senetlerinden, aynen saklamada bulunanlar hari, Takasbank saklamasnda bulunan hisse senetlerinin piyasa deeri ve gnlk ortalama ilem hacmi en byk olanlardan balanarak seim yaplr. 165- Endekslerde dnemsel deerleme ve deiiklikler nelerdir? MKB endekslerinin kapsamndaki dnemsel deiiklikler MKB Ulusal-30da Ocak-Haziran, Temmuz-Aralk dnemleri iin ylda 2 kez, MKB Ulusal-100de Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eyll, Ekim-Aralk dnemleri iinde ylda 4 kez yaplr. Hisse senetlerinin deerleme dnemleri MKB Ulusal-30da Kasm ve Mays aynn sonlar, MKB Ulusal-100de Kasm, ubat, Mays, Austos aylarnn sonlar itibariyle son 12 aydr. MKB endekslerinin kapsamndaki hisse senetlerinde dnemsel olarak yaplan deiiklikler, ilgili uygulamadan 15 gn nce ilan edilir. Dnemsel deiikliklerde, MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksleri iin deerleme sonu itibariyle 163.cevapta belirtilen yntem uygulanarak endeksleri oluturacak hisse senetleri seilir. Yedek liste dnemler iinde olabilecek deiikliklerde MKB Ulusal-30 iin 2,MKB Ulusal-100 iin 5 hisse senedi yedek olarak seilir. 166- Endekslerde dnemsel olmayan deiiklikler nelerdir? Pazarlar kesin olarak kapatlan hisse senetleri tm endekslerden karlr. MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksleri yedek hisse senetleri ile tamamlanr. Pazarlar 5 i gnnden fazla sre iin kapatlan veya baka bir pazara alnan hisse senetleri, kapsamnda olduklar endekslerden karlr. MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksinden karlan hisse senetlerinin yerlerine yedek hisse senetleri alnr. Endeks kapsamndan yukarda belirtilen sebeplerle karlan hisse senetleri, karld deerleme dnemi tamamlanana kadar MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endekslerine yeniden alnmaz. lk defa ilem grmeye balayan hisse senetleri MKB Ulusal-Tm ve sektr endekslerine, takip eden dnemin banda dahil edilir. Hisse senetleri MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksi kapsamnda olan iki irketin birlemesi veya devri sonucunda ortaya kan irketin hisse senetleri endeks kapsam iinde kalr ve eksilen irket yedeklerden tamamlanr. Hisse senetleri MKB Ulusal-30 ve MKB Ulusal-100 endeksi kapsamnda olan bir irket, kapsamda olmayan bir irketi devir aldnda veya kendisi devir olunduunda ortaya kan yeni irketin, Ulusal Pazar iinde ilem grmesi durumunda endeks kapsamnda kalr; Ulusal Pazar iinde yer almazsa endekslerden karlr; yerine yedek listeden irket alnr. Hisse senetleri MKB Ulusal-30 veya MKB Ulusal-100 endeksi kapsamnda olan bir irket iki veya daha fazla bir irkete blnyorsa, ortaya kan irketlerden
piyasa deeri en byk olan dnem sonuna kadar endeks iinde kalr, dierleri karlr. 167- Yurtd piyasalarda yaplacak aracla ilikin esaslar nelerdir? Arac kurulularn, Trk Parasnn Kymetini Koruma Mevzuat sakl kalmak kaydyla, yurtd piyasalarda menkul kymetler ve dier sermaye piyasas aralarna ilikin olarak yapacaklar araclk faaliyetlerinde aada yer alan esaslara uymalar gerekmektedir: lemler, ilgili lke mevzuatna gre faaliyet gstermeye yetkili arac kurulular vastasyla yrtlr. Yurtdndaki arac kurulularla yazl szleme yaplmas arttr. Mterilerle alm satma araclk ereve szlemesinin yaplmas ve yurtd ilemleri ile ilgili olarak bu szlemeye, sermaye piyasas aracnn ve bedelinin transferi, saklama ilemleri, ilemlerin teyidi, karlkl hak ve ykmllkler gibi zel hususlarn da konulmas zorunludur. Arac kurulularn, yurtd piyasalarda yapacaklar ilemlerle ilgili olarak mteriler itibaryla izlemeye ynelik belge, kayt ve iletiim sistemini kurmalar zorunludur. 168- erden renenlerin ticareti (insider trading) ne demektir? erden renenlerin ticareti, sermaye piyasas aralarnn deerini etkileyebilecek, henz kamuya aklanmam bilgileri kendisine veya nc kiilere menfaat salamak amacyla kullanarak, sermaye piyasasnda ilem yapanlar arasnda frsat eitliini bozacak ekilde haksz yarar salamak veya bir zarar bertaraf etmek eklinde tanmlanmaktadr. 169- Kamuyu aydnlatma ilkesi ne demektir? Sermaye piyasas aralarnn deerini, yatrmclarn yatrm kararlarn etkileyecek her trl bilginin, piyasa katlmclar olan tasarrufulara eanl, tam ve standart nitelikte aklanma prensibi kamuyu aydnlatma ilkesinin uygulanmasn salamaktadr. Kamunun srekli aydnlatlmas iin SPKnn Seri:VIII No:20 "zel Durumlarn Kamuya Aklanmasna likin Tebli"i kapsamnda, menkul kymetleri Borsada ilem gren irketler ile ilgili ortaya kan nemli olay ve gelimeler, bu irketler tarafndan kamunun aydnlatlmasndan hareketle, SPKya ve Borsaya iletilmektedir. 170- Kamuyu aydnlatma ilkesi kapsamnda irketler tarafndan Borsaya iletilen bilgiler ne ekilde yatrmclara duyurulmaktadr? Bu bilgiler Borsa bltenlerinde, TRT 1,TRT INT zerinden gecikmeli olarak teletext servisi yolu ile, nternet ve dier veri irketleri kanal ile yatrmclara duyurulmaktadr. 171- Ortaklklar tarafndan kamuya aklama yaplmasn gerektiren zel durumlar nelerdir ? Ortakln sermaye yapsna ve ynetim kontrolne ilikin deiiklikler, Duran varlk alm, satm, kiralanmas, kiraya verilmesi, Ortakln faaliyetine ilikin deiiklikler,
Ortakln yatrmlarna ilikin deiiklikler, Ortakln mali yapsna ilikin deiiklikler, tirakler ve i ortaklklarna ilikin deiiklikler, dari konulara ilikin deiiklikler, Dier deiiklikler. 172- Sermaye piyasasnda araclk faaliyetleri nasl gerekletirilmektedir? Sermaye piyasasnda araclk faaliyetleri; sermaye piyasas aralarnn, arac kurulular tarafndan kendi nam ve hesabna, bakas nam ve hesabna, kendi namna bakas hesabna ticari amala alm satm eklinde gerekletirilmektedir. 173- Araclk faaliyetleri ka tre ayrlr? Sermaye piyasasnda araclk faaliyetleri, halka arza ve alm satma araclktan olumaktadr: Halka arza araclk, "en iyi gayret aracl" veya "araclk yklenimi" eklinde yaplabilir. "En iyi gayret aracl" SPK kaydna alnacak sermaye piyasas aralarnn, izahnamede gsterilen sat sresi iinde satlmasn, satlmayan ksmn ise sat yapana iadesini veya bunlar daha nce satn almay taahht etmi nc kiilere satlmasn ifade eder. "Araclk yklenimi", SPK kaydna alnacak sermaye piyasas aralarnn, Halka arz yoluyla satlmasnn ve satlamayan ksmnn tamamnn, bedeli sat sresi sonunda tam ve nakden denerek satn alnmasnn (bakiyeyi yklenim), Bedeli, satn balamasndan nce tam ve nakden denmek suretiyle tamamnn satn alnarak halka satlmasnn sat yapana kar taahht edilmesidir. (tmn yklenim) Arac kurulular, sermaye piyasas aralarnn halka arz edilmeksizin satnda da bu tr araclk yapabilirler ve ayn esaslar uygulayabilirler. "Alm satma araclk", ilgili mevzuata uygun olarak daha nce ihra edilmi sermaye piyasas aralarnn arac sfatyla ve ticari amala alm satmn ifade eder. 174- Halka arza araclk faaliyetinin esaslar nelerdir? Arac kurulular; halka arza araclk ilemlerinde, izahnamede, sirklerde ve araclk szlemesinde belirtilen artlar aynen uygulamak zorundadrlar. Halka arza araclk ilemleri, ksmen veya tamamen, birden fazla arac kurulu tarafndan konsorsiyum eklinde ya da birbirlerinden bamsz olarak yaplabilir. Arac kurulular, yapay piyasa yaratlmas sonucunu verecek yahut araclk komisyonu dnda, kendilerine veya nc ahslara menfaat salanmasna imkan tanyacak tasarruflarda bulunamazlar. Halka arzn, kk tasarruf sahiplerinin ihtiya ve taleplerine cevap verecek ekilde gereklemesi iin en iyi gayreti gsterirler. En iyi gayret araclnda, arac kurulu tarafndan satlan sermaye piyasas aralarnn bedelleri, araclk szlemesinde daha ksa bir sre tayin edilmemi ise
en ge sat sresini izleyen i gn sonunda sermaye piyasas aracn karana veya halka arz edene tam ve nakden denir. Arac kurulularn halka arza araclk faaliyetleri esnasnda yklenebilecekleri taahhtlerin tutar, arac kurululara ilikin olarak SPKca belirlenecek olan sermaye yeterlilii snrlarn aamaz. 175- Arac kurulularn alm-satma araclk faaliyetinin esaslar nelerdir? Arac kurulular, alm-satma araclk faaliyetleri kapsamnda, daha nce halka arz edilmi veya zel mevzuatlar gereince ilem gren sermaye piyasas aralarnn alm satmna araclk edebilirler. Arac kurulular gerek Borsa gerek Borsa dnda alm satma araclk ilemlerine balamadan evvel mteriyle, asgari hususlar Seri:V, No:19 "Araclk Faaliyetleri ve Arac Kurululara likin Esaslar Teblii"nde hkme balanan yazl bir szleme yapmak zorundadrlar. Bu szleme, arac kurulula mterisi arasnda, alm satm araclndan doan ilikiyi genel olarak dzenleyen, balangta bir kez akdedilen ve mnferit ilemlerin esasn oluturan bir ereve anlamasdr. Arac kurulular, anlan szlemeyi imzaladktan sonra mterilerinden sermaye piyasas aralarnn alm satmna ilikin emirleri kabul edebilirler. Borsada ilem yapmay gerektiren emirler, ilgili mevzuatta belirlenen esaslar erevesinde alnr ve yerine getirilir. Borsa dnda yaplacak ilemlerde, mteri emirlerini, ereve szlemesinde belirlenen esaslara gre kabul ederler. Arac kurulular, bu emirleri zen borcu iinde yerine getirirler. 176- Arac kurulularn yetki ve ykmllkleri nelerdir? lgili mevzuatta belirlenen esaslar dahilinde borsada, bakas nam ve hesabna ve bakas hesabna kendi namna yahut kendi nam ve hesabna alm satm yapabilirler. yiniyet kurallarna gre davranmak, mevzuata, borsa dzen ve disiplinine uygun hareket etmek zorundadrlar. Mterilerinin verecekleri alm ve satm emirlerini, ksmen veya tamamen kabul etmeme hakkna sahiptirler; ancak, nedenini aklamak zorunluluu olmakszn bu durumu, mterilerine veya onlarn temsilcilerine hemen bildirmekle ykmldrler. Tarife d kurtaj alamaz ve teklif edemezler. Menkul kymetlerin teslimi ve bedellerinin denmesi de dahil olmak zere borsada yaptklar ilemlerin tmnden sorumludurlar. Yardmclarnn ve dier alanlarnn grevleri erevesinde yaptklar ilemlerden de sorumludurlar. Yaplacak szlemelere konulacak hkmlerle yelerin sorumluluklar kaldrlamaz.
177- Arac kurulularn yapamayacaklar i ve ilemler hangileridir? Arac kurulular, Mevzuatn imkan verdii haller hari olmak zere, araclk amacyla alp sattklar sermaye piyasas aralarna ilikin veya bunlardan bamsz olarak kendi mali taahhtlerini (tahvil dahil) ieren evrak karamazlar. Ticari amal kymetli madenler, dviz ve gayrimenkul alm satmnda bulunamazlar. Kredili menkul kymet ilemlerine ilikin mevzuatn imkan verdii haller hari olmak zere dn para verme ilemleri yapamazlar. SPKdan icras iin izin alnan faaliyetler ve bunlara ilikin i ve ilemler dnda, hibir ticari, snai ve zirai faaliyette bulunamazlar; sermaye piyasas faaliyetlerini yrtebilmek iin gerekli olann stnde tanmaz mal edinemezler. Bankalar Kanununda tanmland zere mevduat toplayamazlar, mevduat toplama sonucunu verebilecek i ve ilemler yapamazlar. Mevzuatn imkan verdii haller haricinde sermaye piyasas aralarnn, belli bir getiri salayaca yolunda herhangi bir yazl veya szl taahhtte bulunamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). Abartlm, geree uymayan, mterilerini veya kamuoyunu yanltc bilgileri ieren herhangi bir ilan ve reklam ile dier yazl ve szl aklamalarda bulunamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). Sadece, yatrmclar tarafndan verilen sat emrinin yerine getirilmesi iin teslim edilen menkul kymetlerle, mterinin alm emri gerei satn alnan menkul kymetleri, Borsa mevzuatnda belirlenen sat emrinin geerlilik sresi ve gerekleen alm emrinin tasfiyesi iin ngrlen azami sre iinde emanetinde tutabilir. Bu halin dnda, arac kurum, gerek kendisine gerekse mterilerine ait menkul kymetleri yetkili takas ve saklama kuruluu dnda bir yerde tutamaz (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). Mteriye ait sermaye piyasas aralar ve nakit zerinde, hak ve yetkileri olmakszn kendileri veya nc ahslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). Herhangi bir ekilde yanlarnda altrdklar kiilerin, mutad mteri arac kurum ilikisi dnda imkanlarndan yararlanmak suretiyle kendi nam ve hesaplarna ilem yapmalarna olanak salayamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). TTKnn 329. md.sinde msaade edilen haller hari olmak zere, ihra ettikleri hisse senetlerini, kendi nam ve hesaplarna alp satamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). Herhangi bir sermaye piyasas aracnn fiyatn yapay olarak ykseltmek, drmek, belli bir seviyede tutmak yahut herhangi bir sermaye piyasas aracnn alm yada satm taleplerini yapay olarak etkilemek veya aktif bir piyasa olduu izlenimi yaratmak amacyla; -Sermaye piyasas aracnn mlkiyetinde gerek anlamda deime yaratmayan alm -satm ilemi yapamazlar. - Srekli olarak kendisiyle veya ayn kiilerle, ayn miktar veya tutarda ve ayn fiyattan sermaye piyasas arac alm satmnda bulunamazlar. -Yatrmclarn hak ve yararlarn zedeleyici, iyiniyet kurallarna aykr hareket ve ilemlerde bulunamayacaklar gibi, sermaye piyasalarnda yapay fiyat veya pazar
oluumuna yol aacak veya tasarruf sahiplerinin yatrm kararlarn etkileyecek veya genelde mali piyasalarda fiyatlarn artp eksilmesine neden olacak tarzda aslsz, yanl, yanltc veya yetersiz beyan, aklama ve ngrlerde bulunamazlar. -Faaliyetleriyle ilgili olarak nc ahslarda yanl veya yanltc bir izlenim uyandracak fiil ve davranlarda bulunamazlar. -Mterilerin piyasa hakkndaki bilgisizlik ya da tecrbesizliklerinden yararlanp bunlarn alm-satm kararlarn etkileyerek kendi lehlerine kazan salayamazlar ve herhangi bir ekilde gelirlerini arttrmak amacyla mterilerin gereksiz alm-satm yapmalarna ortam hazrlayamazlar. -Yukarda saylan yasaklanm fiil ve ilemlerin, kendileri dnda, nc ahslar tarafndan gerekletirilmesine herhangi bir ekilde yardmc olamazlar (Bu yasaa, Bankalar da tabidir). - Kendi hisse senetlerini temsil eden depo edilen menkul kymet sertifikalar ihra edemezler. Fiktif hesap amayacaklar gibi, gerek mahiyetine uygun dmeyen kaytlar tesis edemezler. 178- Acentalarn yetkileri nelerdir? Acentalar, arac kurum ile imzaladklar yazl acentalk szlemesi erevesinde faaliyet gsterdikleri mahalde, sadece sermaye piyasas aralarna ilikin alm ve satm emirlerinin arac kuruma iletilmesine ve gerekleen emirlerin tasfiyesine araclk eden gerek kii veya ticaret irketleridir. 179- Acentann gerekletirdii ilemlerden arac kurulu sorumlu mudur? Arac kurulu, acentas aracl ile yapt ilemlerden ve bu ilemlerle ilgili olarak mteriyle kurulan ilikilerden sorumludur. Acentann kendilerini madur ettii iddiasnda bulunan yatrmclar, acentann bal olduu arac kurulutan zararlarn talep edebilirler. Arac kurulu, mevcut kanun ve aralarndaki szleme hkmleri gerei acentasna geri dnebilir. 180- Acentann yapamayaca iler nelerdir? Acenta, Acentalk szlemesi imzalad arac kurum ile szlemesi sona ermedike, farkl yerlerde de olsa baka bir arac kurumla acentalk szlemesi yapamaz. Hibir ekilde saklama hizmeti veremez. Mteri saklama hizmeti talep ettii takdirde, bu talep mvekkil arac kurum araclyla yetkili takas ve saklama kuruluunda yerine getirilebilir. Mteriye teslim edilmek zere acentaya gnderilen sermaye piyasas aralarnn teslim alnmasnda mteri mtemerrit olursa acenta, arac kurumu derhal durumdan haberdar etmekle ve sermaye piyasas aralarn arac kuruma gndermekle ykmldr.
Menkul kymetlerin geri alma veya satma taahhd ile alm satm konusunda acentalk faaliyetinde bulunamaz. SPKnn Seri:V No: 19 Sayl Teblide tannan yetkiler dnda, arac kurumlarn faaliyet konular kapsamna giren dier konularda ilem yapamaz ve hizmet veremez. 181- Arac kurumlarn irtibat brolar hangi ilemleri yapabilirler? rtibat brolar sadece mteri emirlerini arac kuruma iletebilirler. rtibat brosunun yapaca her trl i ve ilemlerinden arac kurulu hukuki ve cezai adan sorumludur. rtibat brolar, arac kurumu ve arac kurumun yetkili olduu sermaye piyasas faaliyetlerinin tantmn yapmak amacyla arac kurumu temsil etmekle grevli ve SPKya bildirimde bulunmak kaydyla kurulan hizmet birimleridir. 182- Arac kuruluun, acentalk faaliyetlerini takip ve bildirim ykmll var mdr? Evet; arac kuruluun acentalk faaliyetlerini takip ve bildirim ykmll vardr. Arac kurulu, icra ettii sermaye piyasas faaliyeti ile ilgili olarak hesap ilikisi iine girdikleri kii ve kurumlar hakknda gerekli aratrmalar yapmak, bu kii ve kurumlarn birden fazla kii adna veya temsilci sfatyla ilemde bulunduklarnn renilmesi halinde, bu ilemlere bal olarak; Her ne adla olursa olsun komisyon tahsil edip etmediklerini, rtibat brosu, acenta, ube veya arac kurumlar iin ngrlm bulunan mekan, teknik donanm, personel ve benzeri organizasyonu salayp salamadklarn, Alnd veya dendi belgesi, menkul kymet giri veya k fii, mteri emir formu ve benzeri mahiyette belgeler dzenleyip dzenlemediklerini tespit etmek zorundadrlar. Yukarda saylanlarn varl halinde, arac kuruluun bu kii veya kurumla hesap ilikisini sona erdirerek SPKya bildirimde bulunmas ya da bu kii ve kurumla acentalk szlemesi dzenleyerek SPKya bavurmas zorunludur. Hesap ilikisinin sona erdirilmemesi veya acentalk iin SPKya bavurulmamas halinde, sz konusu kii veya kurum arac kurumun acentas addolunarak, bu ilemlerden doan her trl hukuki ve cezai sorumluluk arac kuruma ait olur. 183- Arac kurumlarn bnyelerinde kurulan tefti biriminin grev ve sorumluluklar nelerdir? Tefti birimi, arac kurum faaliyetlerinin sermaye piyasas mevzuat ile ilgili mevzuat hkmleri yannda arac kurum esas szlemesi ve i kontrole ynelik yazl kurallar erevesinde yrtlp yrtlmediinden sorumludur. Mfettiler tarafndan yaplacak denetimlerde arac kurumun merkezi ile ube ve acentalarnda nakit ve menkul kymet kasalarnda bulunacak deerlerin, kaydi ve fiili kontrolnn yaplmas zorunludur. 184- Arac kurulular, mterileri adna ve hesabna sermaye piyasas aralarndan kaynaklanan ynetimsel ve mali haklar kullanabilirler mi?
Evet; arac kurulular, ereve szlemesinde, mterilerinin verdii yetkiye bal olarak mteriler nam ve hesabna sermaye piyasas aralarnn ana para, faiz, temett ve benzeri gelirlerinin tahsili, denmesi ile yeni pay ve bedelsiz pay alma haklarnn ve hisse senetlerinden doan oy haklarnn kullanlmas hizmetini verebilirler. 185- Arac kurulular mterilerinin kimlik bilgilerinden sorumlu mudur? Arac kurulular, hesap numaras verdikleri mterilerin kimlik bilgilerinden sorumludurlar. stendiinde hesap numaras sahibi mterilerinin kimlik bilgileri ve adresi arac kurulua SPKna veya SPKca yetkilendirilenlere ibraz edilir. 186- Arac kurulularn gzetim ve denetimlerini, hangi merci gerekletirir? Arac kurulular ve merkez d rgtleri ile araclk faaliyetleriyle snrl olarak bankalarn hesap ve ilemleri SPKnn gzetim ve denetimine tabidir. Gzetim ve denetim grevlerinin yerine getirilmesinde, grevli SPK personeline defter kayt ve belgelerin sunulmas, istenen bilgilerin verilmesi, dzenlenen tutanaklarn imzalanmas ve her trl kolayln gsterilmesi zorunludur. 187- Arac kurulularn sermaye piyasasna ilikin faaliyet yetki belgelerinin iptal edilme veya bu faaliyetlerin geici olarak durdurulma nedenleri nelerdir? SPK, aadaki hallerde fiilin mahiyet ve nemini dikkate alarak, arac kurulularn faaliyetlerini temsil eden yetki belgelerini tamamen veya belirli faaliyet alanlar itibaryla iptal edebilir ya da faaliyetlerini geici olarak durdurabilir: SPKca gerekli grlen nlemlerin alnmam olmas, mevzuat ve esas szleme hkmlerine aykrlklarn tespit edilmesi, Mali durumunun taahhtlerini karlamayacak kadar zayflam olduunun tespit edilmesi, Kurulu, faaliyete geme, faaliyet izni alnmasna ilikin olarak ngrlen artlar ile arac kurumun ortak ve yneticilerinin, personelinin, acentalarnn, ubelerinin ve irtibat brolarnn Sermaye Piyasas Kanununda ve SPK dzenlemelerinde saylan art ve niteliklerden herhangi birini yerine getirmemesi ya da yitirmesi, Faaliyet izni alndktan sonra teminatlarn ykseltilmesi veya tamamlanmas gerektii durumlarda, ilave veya eksik teminatn, bu durumun ortaya kt tarihten itibaren en ge 3 ay iinde yatrlmam olmas, Sermaye yeterlilii ile ilgili SPK dzenlemelerine aykr durumlarn ortaya kmas halinde, gerekli artlarn SPKca verilecek sreler iinde yerine getirilmemesi. 188- Arac kurulularn, mterilerine kar hukuki sorumluluklar nelerdir? Arac kuruluun hukuki sorumluluu mteri ile arasndaki szlemenin trne gre belirlenir. Arac kurulu, Borsada kendi namna ve mterisi hesabna hareket ettii iin, burada komisyon ilikisi vardr. Komisyoncunun bu szleme dolaysyla elde ettii hak ve borlar mvekkile geirmesi gerekir. Komisyoncu, bu borcunu yerine getirmemesi halinde mteri menkul mal istihkak (geri alm) davas aarak geri alabilir. Komisyon szlemesine, komisyon hkmlerine
aykr olmamak kayd ile vekalet hkmleri uygulanr. Bunlara gre, komisyoncu mterisinin talimat ile baldr. Komisyoncu mvekkiline iin cereyann bildirmeye ve talimatn yerine getirildiini haber vermeye mecburdur (BK. 417). Komisyoncu (arac kurum) araclk ilemini bizzat yapmak zorundadr. Sadakat borcu, vekilin kendisine deil bakasna ait bir ii grmesinden ve iini grd kimsenin menfaat ve iradesine uygun hareket etmesinin vekaletin zorunlu bir unsuru olmasndan karlabilir. Arac kurulu sadakat borcu gerei olarak, mvekkilin yararna olacak davranlarda bulunmak ve ona zarar verecek davranlardan kanmakla ykmldr. Vekilin sadakat borcu yannda zen borcu da vardr. Vekilin i grme ile hedef tutulan sonucun baarl olmas iin hayat deneylerine ve ilerin normal akna gre gerekli giriim ve davranlarda bulunmas ve baarl sonucu engelleyecek davranlardan kanmas zen borcunun konusunu tekil eder. 189- MKB, Borsa yelerinin ilemlerini durdurabilir mi? Borsa ve takas ilemleri srasnda veya denetim esnasnda ya da dier herhangi bir yolla, takas ve saklama ilemlerinde nemli aklar oluturduu tespit edilen Borsa yelerinin Borsa ve/veya takas ve saklama ilemleri be i gnne kadar Borsa Bakan tarafndan tedbiren durdurulabilir ve durum SPKya bildirilir. ye hakknda SPKnn kararna gre ilem yaplr. SPK karar bildirilinceye kadar sz konusu 5 i gnlk sre uzatlabilir. Ayrca, mevzuata aykr ilemleri tespit edilen, mali bnyesinin zayflad belirlenen Borsa yelerinin durumu SPKya bildirilir. 190- Arac kurumlarn cezai sorumluluklar nelerdir? Trk Ceza Kanunu Asndan: Vekile yklenecek genel sadakat ve zen borlarna aykr davranlmas arac kurumun hukuki sorumluluuna sebep olaca gibi, cezai sorumluluuna da sebep olabilir. TCKnn 510. maddesinde gveni ktye kullanma suunun belirli ilikiler ve sfatlar nedeniyle ilenmesi halinde, suu kouturmas ikayete bal olmaktan karm, resen kouturulan bir su durumuna getirmitir. Bu konuda mesleki gveni ktye kullanmann meslek ve sanat ya da ticaret ya da hizmet ya da emaneti sfatyla yahut idare etmek iin kendisine tevdi olunan veya teminat olarak teslim edilen eyler zerinde ilenmesi durumunda, TCKnn 510. maddesi uygulama yeri bulmaktadr. zel Kanunlar Asndan: TCK. dnda Sermaye Piyasas Kanununda ve 2644 sayl deme Gl inde Bulunan Bankerlere ve Bunlarla lgili Kiilere Uygulanacak Ceza Hkmleri Hakkndaki 2644 sayl Kanunda ceza hkmleri ngrlmtr. 191- Yatrm danmanl faaliyeti nedir ve bu faaliyeti hangi kurulular gerekletirebilir? Yatrm danmanl, mterilere sermaye piyasas aralar ile bunlar ihra eden ortaklk ve kurulular, irket birleme ve el deitirmeleri, irketlerin finansman ihtiyacnn karlanmas hakknda ve benzeri konularda ynlendirici nitelikte yazl veya szl yorum
ve yatrm tavsiyelerinde bulunulmas faaliyeti olarak tanmlanmaktadr. Yatrm danmanl faaliyeti Sermaye Piyasas Kanununda ve SPKnn Seri:V, No:23 Tebliinde yer alan artlar yerine getirerek SPKdan yetki belgesi alm arac kurulularca yrtlr. 192- Yatrm danmanlna ilikin ilkeler nelerdir? Yatrm danmanl faaliyetini yrtecek kurumlar: Mterilerine gerek d, yanl, yanltc veya abartlm bilgilere dayal tavsiyelerde bulunamazlar. Yatrm tavsiyelerini, gvenilir belge, destekleyici rapor ve analizlere dayandrmak zorundadrlar. Mterilerinin mali durumunu, yatrm amalarn, likidite, getiri ve risk tercihlerini dikkate alarak en uygun yatrm kararlarn almalarn salarlar. Verilen yatrm tavsiyeleri ile ilgili olarak mterilere nceden saptanm belli bir getirinin salanacana dair garanti veremezler. Yatrm danmanl hizmetini yrtrken dorudan veya dolayl olarak kendileri ile mterileri arasnda bir kar atmas olduunda, ncelikle mterisinin menfaatini gzetmekle ykmldrler. Yazl, basl veya szl biimde mterilere duyurulacak ve yatrm kararlarn etkileyebilecek nitelikte olan aratrma sonularn, mterilerine duyurmadan nce kendileri veya nc ahslar lehine kullanamazlar. 193- Yatrm danmanl szlemesi hangi hkmleri kapsamaldr? Yatrm danmanl iin yetkili kurumlar ile mterileri arasnda yazl bir szlemenin yaplmas arttr. Bu szlemede; Mteriye verilecek hizmetin tr ve kapsam, Yatrm nerileri ile bunlara ilikin temel gerekelerin nitelii ve mteriye sunulu biimiyle (yazl, szl, haftalk, aylk ve benzer) ilgili esaslar, Alnacak cret ve dier gider karlklar, Szlemenin sresi, SPKnn Seri:V, No:23 Tebliinde yer alan yatrm danmanlna ilikin ilkeler, Yetkili kurum tarafndan mteriye yatrm danmanl hizmeti vermek zere grevlendirilen yatrm danmann tantc bilgiler, Yetkili kurumu ve mteriyi tantc bilgiler ve yetkili imzalar bulunmaldr. Szlemede belirtilen yatrm danmannn, yetkili kurumdan ayrlmas veya deitirilmesi halinde, yetkili kurum bu durumu mterisine derhal bildirmek zorundadr. Mteri, yeni grevlendirilen yatrm danmann uygun grmedii takdirde, szlemeyi tek tarafl olarak feshedebilir. 194- Borsa yeleri ile yatrmclar arasnda hangi konularda uyumazlk kabilir? Borsa yeleri ile yatrmclar arasnda aada yer alan konularda uyumazlk kabilir: Alm-satma ilikin talimatlarn tamamnn veya bir ksmnn yerine getirilmemesi, Alm satma konu hisse senedi fiyatlarnda anlamazla dlmesi,
Mteri nakit temerrdne dtnde yksek oranl faiz iletilmesi, Mteri ile Borsa yesi arasnda kredi anlamas olmadan, ye tarafndan mteri hesab zerinden kredili ilemler gerekletirilmesi, yenin, mteriye borcu olduu hakknda bilgi vermeksizin bu borca mahsuben mteri hisse senetlerini satmas, yenin acentas ile mterisi arasndaki uyumazlklar ve bu uyumazlklarda yenin taraf olarak kendisini grmemesi, ye nezdindeki mteri hesabnda bulunan hisse senetlerinin, mterinin talimatna ramen temett veya sermaye artrm hakknn kullanlmamas, bu haklara ilikin srelerin geirilmesi, Talimatta belirtilen limitli fiyatn zerinde hisse senedi alnmas veya altnda satlmas, yece, satm emri gerekletirilememesine ramen, mterinin satlmas iin verilen menkul kymetlerin iade edilmesi ynndeki talebinin haksz sebeple yerine getirilmemesi, Alm emri gerekletirilememesine ramen ye tarafndan kaparonun geri verilmemesi. 195- Portfy yneticilii nedir ve hangi faaliyetleri kapsar? Portfy yneticilii, sermaye piyasas aralarndan oluan portfylerin mterilerle yaplacak portfy ynetim szlemesi erevesinde vekil sfatyla ynetilmesi faaliyetlerini ierir. Arac kurulularn alm satma araclk faaliyetlerinin yrtlmesi srasnda, bu faaliyetin ierii ile ilgili olarak srekli olmakszn verilen hizmetler portfy yneticilii kapsamnda deildir. 196- Portfy ynetim irketleri yatrmcsna belirli bir getiri iin garanti verebilir mi? Portfy ynetim irketleri yatrmclarna, portfyn nceden saptanm belirli bir getiriyi salayacana dair herhangi bir szl veya yazl garanti veremez; ilan ve reklamlarnda bu anlama gelebilecek ifadeler kullanamaz. 197- Borsa yesi ile mterisi arasnda doan uyumazlklarn zm iin MKBye bavuru prosedr nasldr? Uyumazlk halinde yatrmc tarafndan, bir dileke ile Borsa Bakanlna bavurularak uyumazln idari yoldan zmlenmesi istenebilir. Bu dilekede taraflarn isim ve adresleri, uyumazln konusu, maddi olaylar, hukuki sebepler, ispatlayc deliller, mteri emir numaras veya ye tarafndan mteriye verilen makbuz ile son talep yazs bulunmaktadr. Uyumazla ilikin belgeler dilekeye eklenmelidir. 198- MKB'nin inceleme yetkisine giren "Uyumazlk" konular nelerdir? Borsa yeleri arasnda veya Borsa yeleri ile mterileri arasnda Borsa ilemlerinden doan uyumazlk bu kapsama girer ve MKB Ynetmeliinde belirtilen usul ve esaslar iinde zmlenir.
199- MKB Ynetim Kurulunun uyumazlklar hakknda verdii kararlara itiraz mercii neresidir? MKB Ynetim Kurulunun uyumazlklar hakkndaki kararlarna kar, bu kararn taraflara tebliinden itibaren 10 i gn iinde SPKya itiraz edilebilir. SPKnn uyumazlklar zmlemeye dair kararlar idari adan son karardr. 200- Yatrmcnn, MKB Ynetim Kurulunca karara balanan zararnn ikayet edilen Borsa yesince karlanmamas halinde ne yapmas gerekir? Yatrmcnn, ikayet edilen yeye kararn yerine getirilmesi iin yazl olarak bavurduunu belgeleyen delili ek yaparak sz konusu kararn yece yerine getirilmediini bildiren bir dileke ile MKBye tekrar bavurmas gerekir. Bu mracaat neticesinde Borsa yesinin Borsa Ynetim Kurulu hesabnda bulunan teminatndan yatrmcnn zarar karlanr. Ksaltmalar: : stanbul Menkul Kymetler Borsas SPK : Sermaye Piyasas Kurulu RG : Resmi Gazete TCK : Trk Ceza Kanunu TTK : Trk Ticaret Kanunu BK : Borlar Kanunu MK : Medeni Kanun md. : madde fk.. : fkra MKB
YATIRIMCI DANIMA MERKEZ Sermaye piyasasnn talep unsurunu oluturan yatrmclarn hak ve yararlarn korumak, etkin bir piyasa olumasn salamann en nemli koulu sermaye piyasas enstrmanlarnn deerini ve yatrmclarn yatrm kararlarn etkileyebilecek bilgilerin doru, tarafsz ve en sratli biimde aktarlmasdr. MKB, bu ilevin salanmasnda kendisine den grevi yerine getirmek zere 1995 ylnda, Yatrmc Danma Merkezini (YDM) kurmutur. Yatrmc Danma Merkezinin fonksiyonu, kiisel ve kurumsal yatrmclarn telefon, faks, mektup ya da ahsen gelerek yaptklar bavurular zerine; Borsada hisse senetleri ilem gren ortaklklar, Borsa yeleri, Borsa ve Sermaye Piyasasna ilikin hukuki dzenlemeler, Borsa piyasalarnn ileyii ile ilgili yorum iermeyen, kamuya aklanm somut bilgileri vermektir.
Yatrmc Danma Merkezi tm kesimlerin sermaye piyasas hakknda bilgilenmesine katkda bulunmak amacyla yurdumuzun eitli ehirlerinde "Yatrmclar Bilgilendirme Toplantlar" dzenlemektedir. YDMnin Hizmetlerinden Ne Zaman Yararlanabilirsiniz ve Nasl Ulaabilirsiniz? YDM; 08:30-12:00 ile 13:00-17:30 arasnda aada adresi belirtilen Borsa binasna hizmet vermektedir. Adres: MKB stinye 80860 stanbul Tel: 0 212 298 21 00 (MKB Santral) 0 212 298 23 59 0 212 298 24 78 0 212 298 22 94 0 212 298 21 13 (Hukuki bilgi) Faks: 0 212 298 25 00

200 Soruda İMKB

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

200 Soruda İMKB

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.

200 Soruda MKB

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 2

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 3

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 4

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 5

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 6

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 7

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 8

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 9

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 10

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 11

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 12

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 13

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 14

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 15

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 16

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 17

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 18

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 19

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 20

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 21

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 22

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 23

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 24

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 25

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 26

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 27

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 28

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 29

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 30

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 31

Et: Fit: Bt:

Et: Endeksin t zamandaki deeri Et-1: Endeksin t-1 zamandaki deeri

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 32

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 33

Endeksin t zamandaki deeri

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 34

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 35

Endeksin t zamandaki deeri

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 36

BDt: t gn baz deeri Baz deerinde dzeltme yaplmas gerektiinde;

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 37

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 38

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 39

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 40

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 41

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 42

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 43

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 44

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 45

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 46

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 47

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 48

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 49

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 50

Sermaye Piyasas ve Finansal Kurumlar Dersi.Sayfa 51

You might also like