MUAZZEZ LMYE I

nanna'nn Ak
Smer'de nan ve Kutsal Evlenme

Bu eser http://genclikcephesi.blogspot.com tarafndan yaynlanmaktadr.

http://genclikcephesi.blogspot.com

MUAZZEZ LMYE I

nanna'nn Ak
Smer'de nan ve Kutsal Evlenme
NDEKLER NSZ Ak Tanras nanna ve Kutsal Evlenme yksnn zeti Smerde Kutsal Evlenme Ak Tanras nanna le oban Tanrs Dumuzi'nin Evlilik yks Birinci Perde kinci Perde nc Perde Kaynaka Resimler 9 13 19 19 21 33 47 57 59

http://genclikcephesi.blogspot.com

NSZ iviyazl belgelerin bulunmaya balad geen yzyldan beri Mezopotamya'da Ak Tanras nanna ve oban Tanrs Dumuzi (Tevrat'ta Astarte-Tammuz) ile ilgili bir bereket kltnn varl biliniyordu. Fakat, bunu her yn ile kantlayacak belgeler yaymlanm deildi. Ancak, bu yzyln ortalarna doru Smer edebiyatna ait belgeler saptanp yaymlanmaya balandktan sonra bu klt ve bu kltn esasn oluturan kutsal evlenme treni konusu akla kavutu. Smer edebiyatna ait tabletlerin en byk ksm 1887-1890 yllar arasnda ABD'de, Philadelphia niversite Mzesi tarafndan, Gney Mezopotamya'da eski bir din ve kltr merkezi olarak yzlerce yl varln koruyan Nippur (yeni ad Niffer) ehri kazlarnda bulunmutur. Bu tabletler, o gnk mzeler nizamnamesine gre, stanbul Arkeoloji Mzeleri'yle kazy yapan kurum arasnda geliigzel paylalmt. Baka yerlerden km veya kaak olarak elde edilmi bir ksm tabletler de Avrupa ve Amerika mzelerine dalmtr ki, hepsinin toplam be bin adet olduu tahmin edilmektedir. Bunlarn hemen hemen te biri stanbul Arkeoloji Mzeleri'nin iviyazl Belgeler Arivi'nde bulunuyor. Efsaneler, destanlar, ilahiler, atlar, mersiyeler, ak iirleri, ataszleri, hikyeler ve bilgelik kompozisyonlarndan oluan Smer edebiyatnn, dolaysyla bereket kltn oluturan kutsal evlenme metinlerinin gn na kmasnda en byk rol Prof. Samuel Noah Kramer (25 Kasm 1990'da, 93 yanda ld) oynamtr. O tam 60 yl iviyazl tabletler bulunan Avrupa, Amerika mzelerini ziyaret ederek, Smer edebiyatna ait tabletleri ve konularn saptam, byk bir bilim cmertlii ve yardmseverliiyle isteyen mze uzmanlarn da almalarna katarak, aratrmalarn evrenselletirmitir. Btn bu almalarn sonucu, yzlerce tabletin kopyas yaplm, ayn metne ait dier mzelere dalm paralar bulunarak konular tmyle ortaya karlm ve eitli yaynlarla Smerologlara, bilim tarihilerine, antropologlara kaynak olarak sunulmutur. Smer edebi metinlerinin yaymlanmasnda en byk katk stanbul Arkeoloji Mzeleri iviyazl Belgeler Arivi'nden yaplmtr. Orada bulunan Smer edebiyatna ait l 400 tablet, ok kk paralar dnda, Samuel Noah Kramer, Hatice Kzlyay ve Muazzez tarafndan kopya edilerek yaymlanmtr. Yaplan bu almalarla Smer'in bereket kltn oluturan kutsal evlenme yks de hemen her ynyle aydnlanm bulunuyor. Bu almalar arasnda ve daha sonraki yllarda, genellikle iir tarznda yazlm Smer edebi kompozisyonlarn eitli yaynlardan Trkeye evirmeye altm. Bunlar iinde Ak Tanras nanna'nn btn servenlerini kapsayan iirlerini bir kitap iinde toplamay dnyordum. Seyrettiim bir opera, kutsal evlenme yksnn bir opera veya mzikal oyunun konusu olabileceini dnmeme neden oldu. nk, tarihin bu en eski ak yks, binlerce yl boyunca deimeyen ak, kin, ac, merhamet ve sevin duygularn anlatmaktadr. Bunlar dnerek hikyeyi perdelik bir oyun halinde dzenledim. Birinci perde, Tanra nanna'nn oban Tanrs Dumuzi ile evlenmesini; ikinci perde, Tanra'nn yeraltna gidiini, oradan kabilmek iin kocasn yerine gndermesini; nc perde, kocasnn birok uratan sonra yeraltndan karak karsyla birlemesini, bylece bereket getirecek yeni yln balamasn konu etmektedir. iirleri dzenlerken, baz yerleri ksaltmak ya da atlamak suretiyle konuya ve Trkeye uygun hale getirmeye altm. Bu ekliyle aslna uygun olarak daha anlalr duruma geldii kansndaym. Fazla olmamakla birlikte baz boluklar kendi ilavelerimle tamamladm. Ben ne bir edebiyat, ne de bir oyun yazarym. Amacm bu yolda alanlara, binlerce yl nceye gtrecek bir kapy amak. Baarabilirsem ne mutlu bana! Muazzez lmiye - 8 Eyll 1995
http://genclikcephesi.blogspot.com 3

AK TANRIASI NANNA VE KUTSAL EVLENME YKSNN ZET Smer airlerine gre Tanra nanna, toplumun ss, Smer'in neesidir. Ay Tanrs Nanna'nn kzdr. Akad'larda tar, Musevilerde Astarte, Yunanda Afrodit, Roma'da Vens adn tayarak yzyllar boyu eitli toplumlarn efsanelerinde yaamtr. Vens yldzn temsil etmektedir. nanna'y Smerliler yaratt. Kadnlarda izledikleri, grmek istedikleri btn nitelikleri, onun ahsnda toplamlar, onu yceltmi, ona tapm ve hakknda ynlarla iir, hikye yazarak lmszletirmilerdir. O, gzelliin, uhluun, ekiciliin, efkatin, hrsn, kavgann, nderliin, kurnazln ve en nemlisi bereketin ve oalmann sembol olmutur. yklerinde Kabil ile Kain'in tartmasn, Leyla ile Mecnun'un sevimesini, obanlarn eriilmesi g aklarn, kadnn fettanln, insafszln, erkein hayranln, umursamazln, karde sevgisinin en ycesini gryoruz. nanna ge, yere egemendi. Tanrlarn en stn Enlil'e istediini yaptrmay, en aklls Enki'yi aldatmay baarmtr. Ak ve seksiyle, insanlara, doaya yenilenme, oalma gc vermi, adna yaplan tapnaklarda, onun yerine seks grevi yapmak iin Smer'in en saygn kadnlar yarmlard. Smer airlerine, ozanlarna bitmez, tkenmez bir ilham kayna olmu, onun iin yazlan ykler, iviyazsyla lmez kilden tabletler zerine yazlarak zamanmza kadar ulamtr. Bu hikyelerden en nemlisi ve yaygn olan, nanna ile oban Tanrs Dumuzi'nin, lkeye bereket salayan evlenmesidir. Smer'de bereket klt nasl ve niin domutu? Smer ekonomisi tarm ve hayvanclk zerine kurulmutu. rnler ne kadar bol olursa halkn zenginlii ve rahat o kadar ok olacakt. rnlerin bolluu topran ve dlyatann verimli olmasna balyd. Bu da cinsel istek ve g ile olabilecekti. Smerliler cinsel gce "kalbin suyu" demilerdi. M 3000 yllarnda, Smer dnr ve din bilimcileri, Smer'in nde gelen ehirlerinden Uruk'un batanras olarak kabul ettikleri sevgi kayna, ekici ve fettan nanna'y krallar ile evlendirirlerse, onlarn verimlilik gcnn lkelerine bolluk ve bereket getireceini dnmlerdir. Bunun iin Smer kral listesine gre, Uruk'un drdnc kral Dumuzi'yi oban Tanrs yaparak Tanra nana ile evlenmek zere semilerdir. Bundan sonra Smer'in air ve ozanlar bu konuyu, bazlar ak sak olan yzlerce satrlk iirlerle anlatarak, alglar eliinde syleterek dinlerinin nemli bir tresi haline getirmilerdir. Kutsal evlenme yks aadaki blmlerden oluuyor: 1) Tanra'nn Dumuzi'yi koca olarak semesi. 2) Evlenmeleri. 3) Tanra'nn yeraltna gitmesi. 4) Tanra'nn yeraltndan kurtulup yerine kocas Dumuzi'yi gndermesi. 5) Kocasn batan karan kzn ldrlmesi. 6) Dumuzi'nin yeraltndan kamas. 7) Dumuzi'nin ryas. 8) Dumuzi'nin tekrar yeraltna gtrlmesi. 9) Dumuzi'nin kz kardei Tanra Getinanna'nn, kardei yerine yarm yl yeraltnda kalmay kabul ederek, Dumuzi'yi yarm yl iin kurtarmas. 10) Her ilkbaharda yeraltndan kan Dumuzi ile nanna'nn birlemesi. 11) Bu birlemenin, lkenin kral ile yksek dzeyde bir rahibenin evlenmesiyle sembolize edilmesi ve bununla balayan yeni yl iin kutlama enlikleri. Bu evlenmeye ait birbirinden deiik iirler var. Bunlar ya eitli ozanlar tarafndan ya da eitli alarda yaratlan iirler. Bunlardan birine gre, nanna ile ifti, oban, balk
http://genclikcephesi.blogspot.com 4

ve ku avcs evlenmek istiyor. nanna, evlenmeye hazr olunca onlar aryor. ifti gelirken henz biilmi arpa, oban taze st ve kaymak, avc eitli kular, balk da sazan bal getiriyor. Tanra, bunlarn iinden oban Tanrs Dumuzi'yi seiyor. Baka bir iire gre, nanna'nn kardei Gne Tanrs Utu, kardeine Dumuzi'yle evlenmesini neriyor. Tanra, nce ifti Enkimdu ile evlenmek istiyor, sonradan Dumuzi'yi seiyor. Dumuzi sevgilisinin kapsnda kapnn almasn beklerken, nanna, annesi Tanra Ningal'e ne yapmas gerektiini soruyor. O da kzma, bu adamn iyi bir koca olabileceini, giyinip sslenip kapy amasn sylyor. Tanra syleneni yapp kapy ayor. Dumuzi kapda onu ay gibi parlak grnce sarlp pyor ve vg dolu szler sylyor. Tanra da kadnlk organn gk teknesine, yeni doan aya, srlmemi tarlaya benzetiyor ve srlmemi bu tarlay kimin sreceini soruyor. Dumuzi kendisinin sreceini sylyor. Bundan sonra dn hazrlklar balyor. Bir iire gre Tanra iin taze hurma toplanyor. nanna, kralielik hazinesine sokuluyor. Kendisine yaraacak eitli mcevherler seiyor. Giyinip ssleniyor. Her tarafna gzel kokular sryor. Gzlerini kmrle boyuyor. Dier taraftan lacivert talarla ssl, beyaz arafl bir yatak hazrlanyor. Yatan etrafna sedir kokular serpiliyor. nanna kralielik yatana davet ediliyor. O yata ayor ve sevgilisini, "yatak hazr, yatak seni bekliyor" diyerek yataa aryor. Dumuzi, bir elini nanna'nn kalbine koyarak "El ele uyumak tatldr, kalp kalbe uyumak daha tatldr" diyor. nanna, Dumuzi'nin kendisine yaptklarn anlatyor: Sevimli eliyle kalalarn, salarn okuyor. Elini kadnlk organna koyuyor. Kara teknesini kremle doldurarak onu seviyor. Daha sonra nanna "Birlikte olmaktan zevk duyduk, o benimle neelendi, benim tatl sevgilim kalbime yaslanarak dil oyunlaryla elli defa yapt" diyor. Byk bir ak ve zevkle balayan bu evlilik ne yazk ki, nanna'nn yeralt dnyasna gitmesi ile ac bir duruma dnyor. iir tarznda yazlm bu uzun ykde, nanna, Yeralt Tanras olan kz kardei Erekigal'i grmeye gider. Erekigal, nanna'nn yeralt dnyasna sahip olmak istediini dnerek yeralt kuralna gre onu bir cesede dntrr. Dier taraftan kardeinin kocas Dumuzi'yi batan karsn diye, yeryzne bir kz gnderir. Tanra, veziri Ninubur'un yalvarmasyla Bilgelik Tanrs Enki tarafndan kurtarlrsa da, yerine birini brakmas gerekmektedir. nanna, yannda cinlerle, yerine birini bulmak zere ehir ehir dolamaya balar. Gittikleri yerlerdeki Tanrlar, nanna'nn yeraltnda kalmasnn zntsyle uval elbiseler giymi, tozlar iine bulanmlardr. Tanra kyamaz hibirini vermeye. Nihayet Uruk ehrine geldiklerinde, kocasn en iyi giysiler iinde, banda tac ve kucanda bir kzla tahtnda kurulmu olarak gren Tanra, birdenbire ok kzarak "Aln gtrn bunu!" der. Cinler, Dumuzi'yi yakalar; dverek, hrpalayarak, srkleyerek yeraltna gtrrler. Kz da Tanra ldrtr. Dumuzi, orada Gne Tanrs Utu'ya kendisini kurtarmas iin yakarr. O da Dumuzi'nin elini ayan ylana evirerek kamasn salar. Fakat, cinler arkasn brakmazlar. Kardeinin evine saklanr, orada tan yakalanaca zaman krlara kaar. Kardeine onun yerini sylemesi iin ikence yaparlarsa da, sylemez. Dumuzi, krda uyurken bir rya grr. Ryasn, rya yorumlaycs olan kardei Tanra Getinanna'ya anlatr. O da byk bir zntyle onun yine yakalanacan syler. Gerekten de yakalanp yeraltna gtrlr. Yaptna ok piman olan, fakat kocasnn cezasz kalmasn istemeyen nanna'nn yardmyla Getinanna, Tanrlar meclisinden kardei yerine yarm yl yeraltnda kalmay isteyerek, yarm yl kardeinin yeryzne kmasn salar. Dumuzi, yeryzne bahar zaman karak karsyla birleir. te bu birleme sunucu yeryznde btn bitkiler yerden fkracak, hayvanlar yavrulayarak, yumurtlayarak oalacak, her tarafa bereket gelecek diye dnm Smer dincileri ve o gn yeni bir yln balangc olarak kabul etmiler. Bu birlemeyi, lkenin kralyla yksek dzeydeki bir rahibeyi her yeni ylda byk enliklerle evlendirerek sembolize etmilerdir. Trenlerde Tanra yerine geen rahibe, Tanr yerine geen kraln birbirlerine syleyecekleri sevgi, ak, tutku dolu iirler yazlm, bunlar eitli alglar eliinde alnm, sylenmitir. Bu iirler, Tevrat zerinde alan bilginleri yzyllar boyu byk bir meraka dren bir konunun aydnla kmasn salamtr. Tevrat'ta "Sleyman'n arklar arks" blmnde ok sayda ak sak ak iiri vardr. "Bunlar tarih deil, dinle de ilgili grlmyor, neden bu din kitabnda bulunuyor?" sorusu aratrmaclar devaml dndrmtr. Kilise papazlar sa'y seven, kiliseyi sevilen, braniler ise Yahve'yi seven, srail'i sevilen olarak yorumlamlardr. 19. yzylda ise, bunun, Filistin dnlerinde
http://genclikcephesi.blogspot.com 5

yaplan trenlerle ilgili olduu sylenmitir. Kutsal evlenme iirleri, zellikle bu yzyln ikinci yarsndan sonra okunup zldke, bunlarn "Sleyman'n arklar arks" blmndeki iirlere ok benzedii grlmtr. Bu blmn Tevrat'n en son elden geiinde bile karlmamas, srail'de bereket klt etkisinin henz tamamyla silinmediini gsteriyor. yknn izleri Ugarit, Finike, Kenan ve Yunan efsanelerinde de bulunmaktadr. srail'e Mezopotamya'dan dorudan doruya ve Suriye yoluyla gemitir bu klt. Kutsal evlenme trenleri slam dnyasnda da iz brakmtr. Hristiyanlar arasnda sa'nn yeryzne kmas, bereket getirmesi inancna dayanan ve yumurtalarla kutlanan, Almanya'da Ostern, ngiltere'de Easter yortusuyla, halkmz arasnda Hzr ile lyas Peygamber'in birletii dnlen hdrellez enlikleri bu kutsal evlenme treninin bir uzants saylabilir. Takvimimizde yer alan Temmuz aynn ad da Dumuzi'den gelmektedir. AK TANRIASI NANNA LE OBAN TANRISI DUMUZ'NNEVLLK YKS BRNC PERDE Bir Smer tapnann ii. iki tarafta renkli mozaiklerle sslenmi yuvarlak stunlar, ikisinin arasnda, biraz arkada bir ni iinde Tanra nanna'nn heykeli. nnde bir sunak bulunuyor. Stunlarn n ksmnda, bir tarafta Smerli kyafetleri giymi kadn ve erkeklerden oluan koro, dier tarafta arp, lir, flt ve def alan algclar var. Ayrca birka eit davul ve davulcu. Koro arksn sylerken ieriye kadn klna girmi, boyunlarna renkli earplar balam erkekler, erkek klna girmi kadnlar, balar rtl ve ak rahibeler, krmz giysileri iinde gnah karan rahipler, ellerinde iki yzl balta, kllar, mzraklar tutan rahipler (ellerindekileri kaldrp indirirler), ember tayan, renkli iplerle ip atlayan kadnlar ve erkekler yava yava ieri girer. Onlar girerken davul sesleri gittike belirginleir. Koro: Gkte grlen o kutsala selam deriz! Gn kutsal rahibesine selam deriz! Gn yce hanm nanna'ya selam deriz! Ay Tanrs'nn ilk kz nanna'ya selam deriz! Gn kutsal fahiesine selam deriz! Saygn danman, Gn ss, Uyku sona erince Gn olursun. Smer halk nnden geer Sana selam deriz! Ayn yedinci gnnde, Ay hilal olunca Kutsal su ile ykanp kralielik elbisesini giyinince Davullar vurulur nnde Smer halk nnden geer. Gn yce hanmna selam deriz! Erkek olan kadnlar, Kadn olan erkekler, nnden geer, sana selam deriz! Kadn fahieler, Erkek fahieler nnden geer, sana selam deriz! Smer halk nnden geer, sana selam deriz!
http://genclikcephesi.blogspot.com 6

SMER'DE KUTSAL EVLENME

Tanra nanna, banda boynuzlu bal, yaromuzu plak uzun bir elbiseyle ieri girer. Herkes olduu yerde kalr. nanna: Tanrlarn ba tac nanna'ym ben Babam bana g verdi, Yeri verdi. Krall verdi bana, Savata komay, Saldrmay verdi bana. Seli, tayfunu verdi bana. G ta yapt bama, Yeri sandal yapt ayama. Kutsal elbiseyi giydirdi stme, Kutsal asay verdi elime Tanrlar sere, ben ahinim, Enlil Baba'nn yaban ineiyim ben! Koro: Ey dalar deviren, Frtna kanatlarn kullan! Sen uarak gelince, lkeler eiliyor nnde. nanna: Savan nnde durursam, lkenin ncsym. Savan dnda durursam, Elde hazr okluum. Savan ortasnda durursam, Savan kalbi, Savalarn koluyum. Savan sonunda, Korkun bir tufanm. Sava izlerken askerlere; lerle, yakla, derim dmana. Koro: Yer Tanrlarnn marur kraliesi, Gk Tanrlarnn ba tac, G titretir, yeri titretirsin. Ykseklerde akar, Yere ate atarsn. Gney rzgr gibi sarlatc emrin Islk alarak dalara yaylr, Uuldayan frtnan ile Boaltrsn lkeye yamuru. Frtna gibi saldrr, Kasrga gibi kudurursun. Sahneye nanna'nn erkek kardei Gne Tanrs Utu girer ve gayet mfik bir sesle: Utu: Sevgili kardeim nanna! Senin iin keten yetitirdim.
http://genclikcephesi.blogspot.com 7

nanna: Kardeim, o keteni kim eirecek? Utu: Onu erilmi olarak getireceim. nanna: Sonra kim dokuyacak onu bana? Utu: Kardeim, onu dokunmu, Gelin araf olarak getireceim sana! nanna: O arafta kim yatacak benimle? Utu: Gveyin yatacak seninle, Kutsal tahta yaraan yatacak seninle, Dumuzi, oban yatacak seninle. nanna: Hayr kardeim! Kalbimin adam apa ile alandr. ifti Enkimdu, odur kalbimin adam! Ambarma tahl dolduran, Tahl yksek yan, iftidir kalbimin adam! Utu: Kardeim obanla evlen! Neden istemiyorsun? Kaymaa st iyidir, nanna evlen Dumuzi ile! Bereketin akik gerdanl ile sslenen sen Neden isteksizsin? nanna: obanla evlenmeyeceim, asla! Yn kaba giysileri kabadr onun. ifti masam iin tahl, Giysilerim iin keten yetitirir. Sahneye Tanr Dumuzi girer. iindedir. Dumuzi: Niin iftiyi istiyorsun? O sana siyah un verirse, Ben sana siyah yn veririm, O sana beyaz un verirse, Ben sana beyaz yn veririm. O sana bira verirse, Ben sana tatl st veririm.
http://genclikcephesi.blogspot.com 8

Banda boynuzlu Tanr bal vardr ve Tanr giysileri

ifinin benden fazla, Sorarm sana benden neyi fazla? nanna: Haydi sende! Annem Ningal olmasayd, Sokaklarda srtecektin. Bykannem Ninkugua olmasayd, Krlarda srtecektin. Babam Ay Tanrs Nanna olmasayd, Kardeim Utu olmasayd, Tepende bir at bile olmayacakt. Dumuzi: nanna! Kavga etme benimle! Babam senin baban kadar iyidir. Annem senin annen kadar iyidir. Kardeim senin kardein kadar iyidir. Ne sylersen syle, Akm inkr etme. Sarayn kraliesi Gel evlenelim seninle! Koro: Konutuklar szler, Sevgi szleri oldu. Balayan kavga barla son buldu. Sahne deiir.Dumuzi, kz kardei, rya yorumlayc Tanra Getinanna ile beraberdir. Getinanna: Ben dolarken, dolarken ben, Evin yannda dolarken ben, Sevgili nanna grd beni. Bana ne syledi o! Ey kardeim, bana ne syledi o? Benim sevdiim adamla, seninle konumu. Artk holanyormu senden. Ey kardeim! Evine gtrd beni Durmadan gevezelik ettik onunla. Kalbini dkerek andrd beni. Onu teselli etmeye alrken Tir tir titriyordu heyecandan. Bunu duyan Dumzi byk bir sevin iinde: Dumuzi: Gideyim, ey kardeim gideyim, Sevgili kardeim gideyim ona, imi bol bol dkeyim ona. Sahne deiir. Inanna ile annesi Tanra Ningal beraberdir. nanna: Anneciim, oban Dumuzi km bana.
http://genclikcephesi.blogspot.com 9

Gnlm iftide dedim, Aaladm, kzdm ona. Yine de "gel evlenelim" dedi. Ondan holanmaya baladm, Sen ne dersin buna? Ningal: Oluumuzu, koyunu, kuzusu, St, peyniri ile besleyen Seni bu kadar seven, Sana tapan bu adam reddetme! Kzm, bu gen adam baban gibi olacak, Bu gen adam annen gibi olacak, Her derdini seninle paylaacak. O srada kap alnr, dardan: Dumuzi: A kapy sevgilim A kapy bana, Ben Dumuzi, geleceim yanna. Ningal: Git abuk, giyin sslen, Tak taktr, kapy a ona. Annesi ile nanna dar karlar. Koro: Ey arkc! Frtnadan sesli davul ile Tatl sesli lir ile nsann ruhunu okayan arp ile, Kalbi neelendiren arklar syleyelim! imdi kapy aacak nanna Ay gibi grnecek Dumuz'ye. Biraz, sonra nanna, beyaz elbiseler giymi, boynuna lacivert tal gerdanln takm, sann buklelerini alnna, Yanaklarna dkm olarak ieri girer ve kapy Dmuzi'ye aar. Kap alr almaz Dumuzi hemen nanna'ya sarlr, byk bir sevgiyle per. Dumuzi: Sevgilim, seni klelik iin istemiyorum. Masan bolluk masas olacak. Ey benim gelinim! Bana elbise dokumayacaksn. Ey nanna, ip eirmeyeceksin. Evin bolluk iinde olacak. Sen ekmek yapmayacaksn. Sofran bollukla dolacak, Sevgimle nee bulacak, Sevgimle mutlu olacaksn! nanna b szlerden ok mutlu olur. Kendisinin de Dumuzi'ye vereceklerini ve hakknda dndklerini sralyor. nanna:
http://genclikcephesi.blogspot.com 10

Sana syleyeceklerim arklar iinde dokunsun. Sana syleyeceklerim Kulaktan kulaa aksn, Yasldan gence gesin: Savata ncnm, kavgada yardmcn, Mecliste koruyucun, yolda hayatn. Kutsal evin seilmi oban, seni kral yaptm. Bana konacak taca uygunsun, Krallk elbisesine uygunsun. Asay ve silah tamaya uygunsun. Kutsal gsmde uyumaya uygunsun. Ey Dumuzi! Sen gerekten benim aknsn! Dumuzi: Ey Tanrm! Sakinin ikisi tatl kisi gibi kendisi tatl, Kendisi gibi dudaklar tatl. nanna: Kim benim tarlam srecek Kim benim nemli topram srecek? Dumuzi: Ey yce hanmm! Ey benim ahane nanna'm! Ey benim kutsal mcevherim! Ben sreceim senin tarlan, Kral Dumuzi srecek tarlan, Ben sreceim nemli topran. nanna: Sr tarlam bal adam! Beni tatllandran bal adamm. Beyim, Tanrlarn bal adam, Elleri bal, ayaklar bal, Beni hep ballandran adam. Bu arada ilk sahnedeki kalabalk halk ieriye girmeye balar. Koro: Dumuzi sevgilisini kucaklad, Gn sevgilisini kucaklad. Saray bayramda, kral sevinte, Dn var, tren var lkede. Kalbi neelendiren arklar syleyelim! Ey nanna! Sen halkn ss, Smer'in neesisin. Kutsal fahie, gk ve yerde selamlanan, nanna! Ayn ilk kz, gecenin hanm, Sana vg arklar sylyoruz. inanna: Gzlerimi halkma evirdim,
http://genclikcephesi.blogspot.com 11

Dumuzi'yi lkenin kral yaptm. Dumuzi, Enlil'in sevdii, Annem ona gnl balad, Babam onu yceltti, alglar onun iin alnsn, Ben onun iin azmdan arap aktaym, Bylece kalbi neelensin ve sevinsin! Koro: Frtnadan sesli davul ile, Sarayn ss, tatl sesli lir ile, nsann ruhunu okayan arp ile, Ey arkc! Kalpleri neelendiren arky syleyelim! Saray sevinli, halk neeli, Ey Dumuzi! Gnlerin bereketli, tahtn uzun olsun! Sahne deiir, yine tapnan salonu grnr. Telal gidip gelmeler olur. Tahtadan bir karyola kurulmaya balanr. zerine beyaz araflar rtlr. Etrafa bir eyler serpitirilir. Ttsler yaklr. Bu arada koro devam eder: Koro: Halk yata dzenlemekte Etrafna ttsler serpmekte. Yataa gelin araf seriliyor, Kalbi neelendiren gelin araf, Vcudu tatllandran gelin araf, nanna ve Dumuzi iin gelin araf. Yatak hazrlanr, halk yava yava ekilir. Koro: nanna Dumuzi'yi yataa aryor, Kalbi neelendiren yataa, Krallk yatana, Kralielik yatana! nanna: Gvey kalbimin sevgilisi, senin neen hotur bal tatls Arslan kalbimin sevgilisi, senin neen hotur bal tatls. Beni byledin, karnda titriyorum, gveyim yatak hazr. Haydi gel yataa! El ele uyumak iyidir. Kalp kalbe uyumak daha tatldr. Dumuzi: Yanmda bulunman yaam, birlikte olman bolluk, Seninle yatmam ise en byk mutluluk. Glerek nannay kucaklayp yataa gtrrken perde kapanr.

KNC PERDE Yine tapnak salonu,

http://genclikcephesi.blogspot.com 12

Koro: Kraliemiz yeraltna gidiyor. nanna yeri brakp, G brakp, Yeraltna gidiyor. : Uruk Tapna'n, Nippur Tapna'n brakp, Yeraltna gidiyor. nanna, bana tacn koymu, siyah buklelerini alnna, yanaklarna drm. Boynunda lpis lzuli gerdanlk Gsne kadar inmi iki sra boncuk. Gsnde "Adam gel gel" adl bir plaka, kolunda kaln bir altn halka. Elinde lpis lzuli amblem olarak veziri(hanm) Ninubur ile ieri girerler. nanna, Ninubur'a: Benim dayanam, Benim sadk vezirim! Ben yeraltna iniyorum. Eer dnmezsem, Dilenci gibi giyin. Ykntlarda asla! Tanrlara yalvar! Beni kurtarsnlar. Git, sylediklerimi unutma! Sahne deiir. nanna yeralt kaps nnde emreden bir sesle: nanna: Kapc kapy a! Neti kapy a! eri gireceim. Kapc Neti: Kimsin sen? nanna: Ben nanna. Gn kraliesi. Neti: Gn kraliesi nanna isen Neden bu dnlmez lkeye geldin? nanna: Kz kardeimi Grmek iin geldim. Neti: Bekle! Kralieme soraym. Sahne: Yeralt Tanras Erekigal tahtnda oturmaktadr. Neti ieri girer. Neti:
http://genclikcephesi.blogspot.com 13

Kraliem, Gk kadar uzun, Yer kadar geni, Kale duvar gibi salam, Bir kz geldi (Veya: Kraliem Gk ve yerin kraliesi nanna imi gelen Kapda bekliyor.) Tanra bunu duyunca, ok kzm olarak, kalalarna vurup dudaklarn srr. Erekigal: Kapc Neti! Dinle beni! nanna'y kaplardan, eri sokarken, stndekileri kar. Gn kutsal rahibesi, Bel bkerek gelsin nme. Sahne: 7 kap grnecek. Neti ilk kapy aar.

Neti: Gir ieri nanna. lk kapdan girince kapc bandaki tac alr. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. kinci kapdan girince gerdanln karr kapc. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. nc kapdan geerken iki dizi boncuk karlr boy-nundan. nanna: Ne oluyor?
http://genclikcephesi.blogspot.com 14

Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. Drdnc kapdan geerken gsndeki plaka alnr. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. Beinci kapdan geerken kolundan altn halka alnr. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. Altnc kapdan geerken elindeki amblem alnr. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. Yedinci kapdan geerken zerindeki elbise karlr. nanna: Ne oluyor? Neti: Sakin ol nanna! Yeraltnn kural bu. nanna, yedinci kapdan plak ve eilmi bir durumda taht odasna girer. Erekigal tahttan ayaa kalkar, nanna tahta doru yrr. Erekigal nanna'ya byk bir kzgnlkla bakar ve sular bir tonla: Erekigal: Neden geldin buraya? Gkle yere sahipsin. Yetmiyor mu bu sana? nanna: Kocan lm, Basal dilemekti amacm. Erekigal: Olamaz!
http://genclikcephesi.blogspot.com 15

Yeraltna gz diktin, Brakmam onu sana. Burann kuralna uyacak, kamayacaksn yukarya. diye ok kzgn olarak Tanra'ya bakar ve nanna cansz olarak yere der. Erekigal: Nintu'yu getirin bana! Birisi dar koar, gen bir kz getirir. Erekigal: Bak kz giyin kuan, Sr srtr, Git hemen yeryzne Dumuzi'yi bul! Ona candan arkada ol! Batan kar onu! Karsn arattrma! Greyim seni! Kz, dar kar. Sahne deiir. Inanna'nn veziri Ninubur zerine bir uval giymi yeralt kaps nnde dvnerek, yzn gzn yolarak; Ninubur: gn gece geti. Gelmedi Tanram. Gidip Tanrlara bavuraym, Kurtarsnlar onu diye, Gzya dkp yalvaraym. Sahne deiir. Bilgelik Tanrs Enki tahtnda oturmaktadr. Ninubur, Enki'nin nne kendini atar ve elleriyle yalvarr bir durumda: Ninubur: Ey Enki Baba! Kzn yeraltnda brakma! Parlak gmn, Tozlar iine gmdrtme! Deerli Lpis Lzunu, Talara krdrtma! Gz alc imirini, Odunculara kestirtme! Gn kutsal rahibesini, Yeraltnda brakma! Enki: Ne oldu? Kzma ne oldu? nanna! Btn lkelerin kraliesi, Gn kutsal fahiesi, nanna'ya ne oldu? Gelsin yaratklarm, Kurtarsnlar onu hemen.
http://genclikcephesi.blogspot.com 16

ieriye acayip klkl kimseler girer. Enki, yanndan kk bir su ksesiyle bir yiyecek verir onlara. Enki: Gidin yeraltna hemen. Sinek gibi gein kaplardan. Yeralt kraliesinin odasna girin. O ne sylerse, Siz de onu syleyin. Size karlk ne vereyim derse, nanna'y isteyin. Sahne deiir. Yaratklar yeraltnda Tanrann odasnda-drlar. Tanra Erekigul plak olarak arkast yatmaktadr. Onlar ieri girdii zaman acyla: Erekigal: Ah ah benim iim! Yaratklar: Ah ah senin iin! Erekigal: Oh oh benim dm! Yaratklar: Oh oh senin dn! Erekigal: Ah ah benim belim! Yaratklar: Ah ah senin belin! Erekigal: Oh oh benim arkam! Yaratklar: Oh oh senin arkan! Erekigal: Ah ah benim kalbim! Yaratklar: Ah ah senin kalbin! Erekigal: Oh oh benim cierim! Yaratklar: Oh oh senin cierin! Tanra yerinden dorulup onlara bakar ve: Erekigal:
http://genclikcephesi.blogspot.com 17

Benimle inleyen siz kimsiniz? (Eer) Tanr iseniz kutsayaym, (Eer) lml iseniz hediye vereyim, Ne isterseniz syleyin bana. Yardmc: Biz u cesedi istiyoruz. Erekigal: O nanna'nn cesedi. Yardmc: Biz onu istiyoruz. Tanra, cesedi almalarn iaret eder. Onlar cesedin zerine ellerindekini serperler, Tanra canlanr. Gitmek zere bir hareket yapar. O srada sahneye yedi yeralt cini girer. nde olan kl, arkadaki bir grz tamaktadr. Cinler: Yeraltndan kimse kamaz. nanna kmak isterse, Yerine birini brakmal. Biz yemeyiz imeyiz, Hediye istemeyiz, iftlemeden zevk almayz, ocuklar pmeyiz diyerek, nanna ile birlikte yrrler. Sahne deiir. Bir saray kaps nne gelmilerdir. Ninbr, kap nnde onlar beklemektedir. Tanra'y grnce nne kendisini sevinle atar. Cinler: nanna bunu gtreceiz. nanna: Hayr olamaz. O benim desteim, nerilerde bulunan vezirim Yanmda arpan silahm. Cinler: Yr nanna, Umma'ya gidelim. Sahne deiir. Sahnede Tanr ara, uval elbise giymi olarak nanna'y grnce nne kendisini atar. Cinler, onu yakalamak iin saldrr. Cinler: nanna, bunu gtreceiz! nanna: Hayr, ara olamaz! Bana ilahiler syleyen olumdur o! Asla ara'y veremem yerime! Cinler:
http://genclikcephesi.blogspot.com 18

Yr yleyse Uruk'a gidelim! Yrrler. Sahne deiir. nannann kocas Dumuzi parlak giysiler iinde, banda tac, ahane bir tahtta, Yeralt Tanras Erekigal'in gnderdii kz kucanda oturmaktadr. Inanna'y grnce biraz arr, ama yine de pek istifini bozmaz, nanna, kocasnn kendi yokluundan zlecei yerde, stelik bir kzla gnln elendirdiini grnce lgna dner. Cinlere: nanna: Kz bana brakn, Aln gtrn unu! diye kocasn gsterir. Cinler Dumuzi'yi itip kaktra, kimisi de vurarak yerde srklemeye balarlar. Bir taraftan da; Cinler: Biz yemeyiz imeyiz, Kar ocuk bilmeyiz Hediye istemeyiz, Gkle yerde dolar, Kimseye acmayz. derler. Kz da derin bir ac ve korkuyla kendisini nanna'nn ayaklarna atar. nanna, kza byk bir nefret ve kzgnlkla bakarak; nanna: Sen,suun kayna sen! Yaplmayaca yapan Gnahn kayna sen! Kutsal kucakta oturan Kutsal yataa yatan Yz karas sen! Biliyor musun seni ne korkun bir son bekliyor? Nintu: Tanram ne olur kyma bana, Benim hi suum yok bunda, Kz kardeindir bana bunu yaptran, Yalvaryorum sana. Gn yerin hkimesi, nsanlarn ba tac, Tanrlarn ycesi, Sevgili Tanram kyma bana. nanna: Asla affedemem bu suu! Dinleyicilere dnerek: nanna: Olacak ey mi bu? O kadar sevdiim kocam nasl da batan karm? Bu kz gndz kocamla gezmi Gece de yatana girmi
http://genclikcephesi.blogspot.com 19

Buna yrek dayanr m? Ben ki, yeri g titreten, Dmanlar yok eden nanna'ym Bana kar nasl byle bir su islenir! Bu byk su cezasz kalabilir mi? Kz, bu arada yerde acyla kvranmakta, ellerini nanna'ya doru kaldrarak yakarr durumdadr. nanna: Gelsin bekiler sopalaryla, ldrsnler bunu! Gelsin mlekiler mlekleriyle, ldrsnler bunu! Gelsin atlar gmbrtl alglaryla, ldrsnler bunu! diye barrken, ellerinde sopalar, grzler, mleklerle insanlar ieri girerek kzn zerine saldrrlar. O arada atlar, davullarla ve def/erle (giimbiirtl alglarla) onlarn etrafnda dnerek kz srkleyip karken perde kapanr.

NC PERDE Dumuzi, lo bir yerde bir a iindedir. Gne Tanrs Utu'ya kendisini kurtarmas iin yakarmaktadr. Dumuzi: Ey Ulu! Kurtar beni! Kardeinin kocas benim! Annene st getiren benim! Kutsal kucakta yaayan, Kutsal dudaklar pen, tenim! Utu! Sen merhametli ve hak tanrsn. Ellerimi ylana evir, ayaklarm ylana evir, Kurtar beni buradan! Dumuzi, elleri ve ayaklar ylan gibi grntde, srnerek bulunduu yerden kaar. Sahne deiir. Dumuzi krlk bir yerde yatmaktadr. Koro: Tanr Utu, onun gzyalarn kabul etti. Merhametli bir insan gibi acd Dumuzi'ye. Ellerini ylana dndrd, Ayaklarn ylana dndrd. Kartt onu cinlerden. Dumzi, yara yava dorulur, gzlerini ovuturarak dehetle etrafna baknr. Dumuzi: Bir rya, bir rya, Bir rya grdm korkun! Gel benim kardeim, Kelimelerin anlamn bilen,
http://genclikcephesi.blogspot.com 20

Ryalar yorumlayan. Bilgin kadn gel, gel bana! Sana ryam sylemeliyim. O srada ieriye kz kardei, rya yorumlayc Tanra Getinanna gelir. Dumuzi, onu grnce byk bir heyecanla kalkp kardeine sarlr. Dumuzi: Sevgili km, Ryam dinle. Etrafm sazlkt. Tek bir kam, Titriyordu benim iin. Yan yana duran, ki kamtan, nce biri, sonra dieri, Kklerinden skld. Yaymn dibi kt. Su kab yerinden dt. oban sopam kayboldu. Senin keinin sakal toza srnyordu. Senin koyunun topra eiyordu. Koro: Yayk sessiz, st yok, anak krlm, Dumuzi yok, Rzgr sprm, al yok. Getinanna: Ama kardeim, Syleme bu ryay! Etrafnda byyen sazlar, Seni yakalayacak cinler. Tek duran kam, Sana zlecek annen. Koparlan kamlar, Birimiz nce, birimiz, Sonra gtrleceiz. Yaynn dibi kmas. Cinler yakalayacak seni. Su kabnn dmesi, Annenin kucandan deceksin. Deneinin kaybolmas, Cinler her eyini silip sprecek. Benim keimin sakalm toza srtmesi, Salarm senin iin havaya kalkacak. Koyunumun yeri trmalamas, Ah Dilimizi!.. Senin iin yzm yolacam. Bu arada cinlerin sahneve doru geldikleri grlr. D-mzi, allklar arasna kaar. Dumuzi: Ka kardeim ka! Cinler geliyor ka! Hemen ka!
http://genclikcephesi.blogspot.com 21

Ben saklanyorum otlar arasna Ne olur yerimi syleme onlara! Getinanna: Eer onlara yerini sylersem, kpein yesin beni, Soylu kpek, kraln kpei yesin beni! Bu arada sahne deiir. Ky odas eklinde bir mekn olur. Bunun duvarnda raflar, raflar zerinde anak mlek vardr. Yerde testiler, bakralar ve bir yayk bulunmaktadr. Kapdan alt cin ieri girer. (Bunlardan ikisi Akak'tan, ikisi Nippur'dan, ikisi Uruk ehirlerindendir.) Onlar etraf aramaya balarlar. Bir taraftan raflardan anaklar yere atarlar, bir taraftan da yerdeki eyalar tekmelerler. Bunlar yaparken de unlar sylerler: Cinler: Biz ne yemek biliriz, Ne imek biliriz. Elimize geeni krar dkeriz. Kar, ocuk bilmeyiz, iftlemekten zevk almayz. Yeraltndan kaan, Nerede olsa buluruz. Orada Dumuzi'yi bulamazlar. Sahne deiir ve Dumuzi ile kz kardeinin konutuu yer grnr. Cinler oraya gelir ve etraf aratrmaya balarlar. Bir kede Dumuzi'nin kz kardei Getinanna gizlenmeye almaktadr. Koro: Cinler ne yemek bilir, ne imek, Ne salan otu yerler, ne dklen suyu ierler. Elerine sarlmaz, tatl ocuu pmezler. Ac sarmsa tatmazlar, Ne balk, ne prasa yerler. Pis sular ierler. Cinler: Ana, baba bilmeyiz, kan, ocuk bilmeyiz, Gkte, yerde dolar, kimseye acmayz diyerek kamaya alan Getinannay yakalarlar. Ac lklar atan Tanray tartaklarlarken; Cinler:
.

Kardein, nerede? Getinanna: Syleyemem. Cinler: Onun yerini sylersen, sana nehrin suyunu vereceiz. Getinanna: stemem.
http://genclikcephesi.blogspot.com 22

Cinler: Tarlann rnn vereceiz sana. Getinanna: Hayr, istemem. Cinler: Sana her istediini vereceiz. Getinanna: Ne verirseniz verin, istemem. Hepsi kzn zerine ullanp sktrmaya balarlar. Bir ara kz onlar yararak kamay baarr. Cinler: Dnya yaratlalberi kardeinin yerini Syleyen bir kz karde grlm mdr? diyerek sahnede Dmuzi'yi aramaya balarlar ve onu otlar arasnda bularak zerine a atarlar, bir taraftanda deynek, sopa ve elleriyle vurarak yanaklarn yolarlar. Cinler: Kalk Dumuzi! nanna'nn kocas Sirtur'un olu, Getinanna'nn kardei! Kuzularn yakaland, keilerin yakaland. Asan, sopan yakld, Yayn krld, st kabn yere atld. Aln rzgr ald. Kutsal tac at, elbiseni kart! Bizimle plak geleceksin! Dumuzi,biraz dorularak boynundaki bir flt eliinde unlar syler: Dumuzi: Ey kr! Kalbim gzyalarmla doldu, Bir at yap benim iin, Ey bataklk, bir at yap benim iin, Ey yenge, nehirde bir at yap benim iin, Ey kurbaa, bir at yap benim iin! Ben lnce anneme bakan olmayacak. Annemin istediini getiren olmayacak. Eer annem ldm gn bilmezse, Siz krlar, beni douran anneme bildirin! Kz kardeim, benim km gibi alayn benim iin. Bu szlerden sonra Dumuzi, yerde cansz yatar. Cinler, onu srkleyerek gtrrler. Koro: Cinler, Dumuzi'yi yakalad, Sardlar her yann, Yayk sessiz, st yok, anak krld, Dumuzi yok. Rzgr sprd, al yok. Sahne deiir. Yine tapnan ii. Sahnede yalnz koro vardr.
http://genclikcephesi.blogspot.com 23

Koro: nanna ac ekiyor, Kocas gitti elinden. Vah kocasna! Vah gen sevgiliye! Vah evine! Vah kentine! Dumuzi Uruk'tan alnd O Eridu'da ykanamayacak, Kutsal yerde sabunlanamayacak nanna'nn annesine kendi annesi gibi davranamayacak. Dumuzi iin yas tutanlarn acs ok O kl ekemeyecek, Genlerle yanamayacak. nanna sahneye gelir. Yaptna piman, ok zntldr. nanna: Gitti kocam, tatl kocam, Gitti akm, tatl akm Sevgilim gtrld ehirden Onu kefenine saramadan Gveyim alnd elimden Dumuzi yaamyor artk. Derelere tepelere sordum, Nerede kocam? Nerede kaval? Onu rzgr alyor imdi. Nerede tatl arks? Rzgr sylyor imdi. Sahneye Dmzi'nin annesi Sirtur girer. Sirtur: Kalbim kaval gibi inliyor olum. Krlarda dolaan olum, Yakaland cinlere Kuzumu yitirdim. Olam yitirdim. Kalbim kaval gibi inliyor. Ey hain krlar! Koup gezdii yerlerde, Olum cansz yatyor. Kalbim inleyen kaval gibi alyor. Onu bulmal, grmeliyim, yavrusunu. Koro: Evde ac var! Evde inilti var! Yayk sessiz, st yok. anak krld Dumuzi yok. Rzgr sprd al yok. Sahneye Getinanna girer. Getinanna: Ey benim kardeim! Kimdir senin kz kardein? Benim!..
http://genclikcephesi.blogspot.com 24

Senin iin kararan gn, Benim iin de kararr. Senin iin aaran gn, Benim iin de aarr. Kardeimi bulacam, Kaderini paylaacam. nanna: Kardeinin evi yok, Onu cinler ald. Seni ona gtrrdm, Ama yerini bilmiyorum. O srada sahneye sinek kyafetinde biri girer ve etrafnda dnerek nanna'ya: Sinek: Dumuzi'nin yerini sylersem, Bana ne verirsin? nanna: Eer onun yerini sylersen Birahaneye koyacam seni, Bilge kiiler arasna sokacam seni. Ozan arklar iinde yaatacam seni. Sinek: Gzlerini kaldr, Krlara bak. Dumuzi'yi orada bulacaksn. nanna, Getinanna ve annesiyle o tarafa doru yrrken sahne deiir. Dumuzi, bir keye bzlm alamaktadr. Onlar grnce heyecanla frlar, ikisinin ellerini yakalar. nanna: Artk zlme o kadar, Kz kardein yalvard Tanrlara, Yarm yl sen gideceksin yeraltna. O gidince yarm yl, Sen zgr olacaksn. Yine bana kavuacaksn. Dumuzi, nanna, kz kardei ve annesi birbirlerine sevinle sarlrlar.Sahneye btn figranlar girer. Hep birden alglar eliinde ve byk bir cokuyla ark sylenir: Frtnadan sesli davul ile, Tatl sesli lir ile Ruhu okayan arp ile Kalbi neelendiren arklar syleyelim: Birleince Tanramz, Tanrmz Bereket bolluk gelir lkeye, Allar, ambarlar taar, Her tarafta enlik var. Ey Smer halk! Yeni yl geldi diye alalm syleyelim Oynayalm glelim.
http://genclikcephesi.blogspot.com 25

Dualarla, arklarla Bar ve mutluluk dileyelim. KAYNAKA BEND, Alster, Dumzi's Dream: Aspects of Oral Poetry in S-merian Myth, Copenhagen, 1972. FALKENSTEIN, A. ve W. Von Soden, Smeriscle und Ak-kadische Hymnen und Gebete, Stuttgart, 1953. KRAMER, Samuel Noah, From tle Poetry of Sumer, Creation, Glarification, Adoration, 1979. KRAMER, Samuel Noah, History Begins at Smer (Tarih Smer'de Balar), eviren Muazzez lmiye , Ankara, 1990. KRAMER, Samuel Noah, The Sacred Marriage Rite, Aspect of Faith, Mitl and Ritual in Ancient Sumer, London, 1969. KRAMER, Samuel Noah, The World of Sumer: An A-tobiography, Detroit, 1986. TEKN, Gnl, "Seyfelmuluk ve Bedilcemal Hikyesi'nde Eski Yakndou Kltrnden Kalma Unsurlar Hakknda", Journal of Turkish Studies, 1985, s.277-300. THORKILD, Jacobsen, The Harps Tlat Once: Sumerian Poetry in Translation, New Haven, London, 1987. THORKILD, Jacobsen, The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion, New Haven, London, 1969. WOLKSTEIN, Diane-KRAMER, Samuel Noah, nanna, Qeen of Heaven and Earth: Her stories and Hymns from Sumer, New York, 1983.

http://genclikcephesi.blogspot.com

26