"Btn Olmak Para

Le Guin'in Mlkszleri ve Spinoza

zgeAkarsu
Edebiyat, onda kendi tekilleri, dengeyi tasavvur ala-
Zihnin bir metin haline getirerek onu belirli bir
lde yazmak zordur. Ancak bir kere ve dnyayla soma
o metin, yazan zihin ait olmaktan yazann kendi zihninin sonsuz-
bulup kelimeler, bir zihnine, onun Bu
durum bir Ve edebiyat bu bir
onu da iine yani srece zamanda politik zaten toplumsal ya
da politik olmayan bir edebiyat sz konusu "Hepsi nk insan toplumuna
aittirler ve zamanda hepsi politiktir; bir sz her zaman istesin, istemesin, bilsin ya
da bilmesin- kamusal bir lde politiktir. "I
Kronometrenin bir gezegenler
yer ve zamandaki bilimkurgu, tm bu tasavvur neresindedir? Onda kendi ben-
bir tekili, insan ait bir bulabilmek mdr? Hi
iinde korkusuz, karakterler insana dair bir bulabilmek pek mm-
kn onlar bir zeminin yenilmez olarak Bununla
birlikte, mek:ill ve zamanda yer alsa da iinde erdem, g, insan
1 Eduardo Galeano, "On ya da yalan" isimli makalesinde, "Bir kitap Ama
ne diye Bir sretir esas olan. Duruma gre ya da her zaman
kesintisiz ve binlerce boyutu olan bir sre. Ve Galeano'ya gre sz de bu boyutlardan
birisidir, nemli birisi hi Eduardo Galeano, Biz HaW Diyoruz (istanbul: Metis
2008), 51.
103
le guin 'in mlkszleri ve spinoza akarsu
dair de bilimkurguda, bir kurgusal kahraman kendi ben-
tekine, insan ait bir O halde, Le Guin' in gibi,
drst bir da, gerekte neler olup insanlann neler
neler bu bitmeyen hikayedeki btn her bir iinde
bir yoludur. Ve tm kurgu rnleri gibi bilimkurguda da
ait yerde, evrenin dzeninde ona olan noktada tutacak kadar bir alan

Le Guin bize bir mekan, zaman ve
ortak olan tek ise bir yer Bize hikayeyi kimi zaman Anarres ismin-
de bir toplulukta Shevek, kimi zamansa glgesini takip eden, iindeki
gerek jsmini arayan Ged
3
Onlar, yorumlarken, yeniden
ederler. Ve onu iin gereken
ilk

Bunu bilimkurgu ile bu
tir; nk onu kopya etmek gelmez ve bazen etkin bir hayalgcyle
fantastik bir natralist, ona davranmaya bir ykden daha
iyi anlatabilir.
5
Etika' da hayalgc, imaginatio grnmlerle ncelikle ha-
yalgc, cismin ok, insan bedeninin, bir ve
o bunu seik biimde biimde yapar.
6
Burada hayalgc, ya-
duyularla elde edilen ve gvenilir olmayan birinci bilgi tr olarak

Bununla
birlikte hayalgc deyimi daha olumlu bir yan anlamla yeniden
ortaya blm, nerme ITnin varolmayan bulunuyor olarak
imgelerken, zamanda o gerekten bilseydi, bu hayalgcn
bir kusuruna bir erdemine atfedecekti, hele bu hayalgc
.. Yani sahip bu yeti zgr olsaydl!S yleyse, zgr bir hayalg-
cne dair, bir zgr bir hayalgcnn, potentia imaginandi 'nin
nedir?9
. Diego Tatian, hayalgc ile kendi SITne olan conatus
bir syleyecek ve hayalgcnn conatus'un bir belirtecektir. An-
bedenin etkinlik gcn azaltan ya da an,
abalar. LO O halde bedenimizin
hayal etmektir, conatus 'un bir olan hayalgc. Bedenin gcn ya da destekleyen
hayal edebilen zihnin aba lsnde kurulur.
11
Gc hayalgcnn kendisi
2 Ursula K. Le Guin, Kadm/ar Rya/ar Ejderha/ar 'uva/ Ve Kurgu' (Istanbul: Metis
1999),57.
3 --, Yerdeniz Bycs ( Istanbul: Metis 1994).
4 Galeano, Biz Diyoruz, 52.
5 A.g.e., 53.
6 Benedictus Spinoza, Trebilim (Ethica) (Istanbul: Idea 1996), E LV, 01.
7 E.IV Onerme 1 'de belirtmekte yarar
bizden ikiyz uzakta imgeleriz ve gerek srece bunda
oysa gerek zaman ortadan kalkar; ama imge, ancak
beden onun srece anlatan kalkrnaz. Ve bu yzden gerek bilsek de,
yine de onu gibi imgeleriz." O halde nermeye gre, hayalgc ile dair bir gereklik
bedenimiz, srece dair imaginandi'yi elde ederiz.
(A.g.e., 134 E.IV 0.1.)
8A.g.e., E.II, 0.17.
9 Diego Tatian, Dnya Sevgisi (Ankara: Dost 2009), 72.
10 Spinoza, Trebilim (Ethica), E.IIl, .13
11 Tatian, Dnya Sevgisi, 72.
104
felsefelogos
de bir gtr, erdemdir. akla eklemlenmekle kalmaz, ya da gce bir
tm duygulam da eklemlenir. O halde aktifhayalgc, tutkular
bu etik anlamda iyi bir ufkunu belirleyecektir.
12
Aktif hayalgc,
yeni ve bize, tekine, dair bir
her kurgu rn gibi, teknolojik dair bir hikayeyi anlatmaktan, dinlemekten
bir bilimkurgu ierisinde de bu bulabilmek mmkn olacak ve bilimkurgu gereki bir tr
olarak Tuhafbir gereklik; ama bu da tuhafbir gerekliktir.
Korkusuz, tipler yaratanlar, her ykde veya romanda yazarm dedik-
lerini mekanik olarak uygulayanlar kartondan tipler yaratanlar, syledikleri
sistemi kutsarlar.
13
bir yerden gelen, stn glere sahip kahraman ktlerle
medeniyeti bir kez daha Kurgu alanda, evrenin ise gn kurta-
ran kahramanlar yoktur. Bu kurguda hayalgc, beraberinde ve
getirecektir. Kahraman dnya bir hayat, lmden soma cennet... Bu
durum ise, etkin edilgin hale getirecektir, byle bir kahraman yoktur, zaten byle bir
dnyada da hep bir yer -yoktur- gidilecek ... Le Guin bu sistemi
kutsamaz, onun hikayelerinde kahraman yoktur,ebedi ve ezeli insan Ve bu insanlar
sizi beklentiye srklemez sadece hissettirirler. Le Guin sze dair
deneyimlerini "Bilimkurgu ve Bayan Brown" isimli makalesinde
"Bir kitap bana bir fikir, bir olay, bir toplum veya bir mesaj olarak gelmez, bir insan olarak
gelir. Belli bir bir manzara iinde grlen bir insan. Yer
O ben icat etmedim. O ben adam veya Benim de
oraya gitmek."14 Le Guin ve bir toplumda evini,
ierisinde kaybolmayan btnn arayan Shevek'i bul-
Shevek, korkuyla, gvensizlikle, kimlikle, taharnmlszlkle
olan merak eden bir fiziki, ondan da te bir Shevek'in dnebil-
mesi iin gitmesi, medeniyetleri birbirinden bu gereklidir. Devletsiz,
kurumsuz bir olarak olan Anarres, duvarlarla kendi Urras'tan
korumak iin Anarres'i de ieri kapamak,
ne de olsa ...
ls
Shevek ieri olan ve Anarres'in
-iine kapanarak- olarak
yleyse deneyimle bir sos-
yal birliktelik, gerek nedir? Bu soruyu iin ncelikle, Mlkszler'de
nemli bir yeri tabiat, tabii hak ve zorunlulukla ortaya sosyal birliktelik
Spinoza zerinden incelemeye Tabiatta her mmknse, insanlan
layan iyi, kt, gnah, su gibi kavramlar yoksa ve herkesin gc her yapabilmeye
varsa tabiat btnnn bir olan tabii dzenden, gcnn her
yapabilme vazgeiren ve sivil dzene, sosyal srkleyen nedenler ne-
lerdir ve Anarres toplumu tm bu sorularm neresindedir? ideal toplum tekil-
leri onlarm idealolan gidermeye etkisini Ve
topyalar, bir ideal toplum daha da tesi zlem ve hayaliyse Anarres'i herhangi bir 'yok
olandan' ve Mlkszler'i 'ikircikli topya' haline getiren nedir? Bu incelemeler
da elde cevap, ve benim yorumumla Mlkszler'in
12 A.g.e.
13 Galeano, Biz HaY!( Diyoruz, 51.
14 Ursula Le Guin, Kadm/ar Rya/ar Ejderha/ar 'Bilimkurgu Ve Bayan Brown' (Istanbul: Metis
1999),75.
15 --, M/ksz/er, ev .. Levent (istanbul: Metis 2006),17.
105
le guin 'in mlkzlen ve spinoza akarsu
SPINOZA VE TANR1
Spinoza, Etika'ya 'Tann zerine' ilk blmyle Etika'daki nermeler, geometrik dzene
uygun olarak bir nitelik Spinoza sanki oynuyor ve bu oyun ierisinde
bu matematiksel ona, soyut ve kavramsal bir etki zim sa-
da soyuttur. Ancak bir soyut onun hakikat ve bir anla-
mak, onu szler ya da grntler olmadan zihinsel olamk 16 Aynen, genin
iki dik hakikatini gibi.
Etika' da, Tann, olamk sonsuz her biri bengi ve sonsuz z anla-
tan sonsuz yklernden tz"17 olarak Bu durumda, Tann'ya iin,
ncelikle tz irdelemek gereklidir. Spinoza, tz, substantia ile, kendisinde olan, kendisi
yoluyla kavranabileni diyecektir. LS Bu nerme 5'te,
sadece tek bir tz belirtir ve nerme 8 ise, bize tzn zorunlu olarak sonsuz
kamtlar ve nihayet nerme l4'e gre, Tann'dan bir tz yoktur. Bylece, tz zerine
lamalanyla, Tann'ya Spinoza. O halde, Tann, tek, sonsuz ve blnemezdir; nk tzn tek
sylemek, bu nermeye gre, da tek sylemektir. Etika'da kar-
gzken bu kavramlar, 'btn' ierisinde
Blm, tekiller Tek tz Tann, yle bir yk-
leme aittir ki, kavmrm tm tekil ierilir ve onlann

Tann bilgisi,
daha az ya da daha ok da olsa tm tekillerde ierilmektedir. Ve bu bilgi, tekillerde lde
onlann kendilerini ve tekilleri kavramalanna Tann ile tekiller bu
btn-para ibarettir. Tekillerin hareket halinde
btne dair bir bilgi, g nk tekillerin Tann bilgisini zorunlu olarak
ieriyor etkinlik ierisinde bu fikri buluyor olmalanndan kaynaklamr.
2o
Gryoruz ki, Tann
bilgisi, tabiatta aksine onu tekillerle ierisine srkler.
gcn btne dair bilgisini gayreti, onun elde en st yarar olacak-
Bu aba, onu, varolan gerek nedenlerini arama srkleyecek, hakikat ve bilgi
sevgisi bu temel haline gelecektir. Byle bir aba ise, al-
Bir gerek nedenini bilmeyen o fkelenebilir, onu
tutkulan nereye srklyorsa, oraya bir kle gibi srklenebilir. Ancak, hakikatin
tek yer O da ve gerek zgrlktr. Bu gereklik,
olamk daha etkin zgr-kle insan da bumdan Ha-
kikat ve bilgi sevgisi, oranda Bunun
kendisinin habersizi olan ve onlara ortak olan mefhumlarla sadece kendi zerindeki
bu hakikati elde eden bir insan gibi tutkularla
verecektir. insam tutku ise onu bir yere srkleyecektir ve insanlar
tutkular olan duygulann srece birbirlerine olabileceklerdirY O halde,
bir insana, bir insandan daha bir yoktur.
22
Byle
16 Benedictus Spinoza, Teolojik Politik Inceleme (Ankara: Dosl 2008), 102.
17 Spinoza, Trebilim ( Ethica) , E.I, 6.
18 A.g.e., E. i, 3.
19 A.g.e., E.II,
20 Elienne Balibar, Spinoza Ve Siyaset (Spinoza Et La Politique) (Istanbul: Otonam 2004), 92.
21 Spinoza, Trebilim ( Ethica), E.IV, .34.
22 A.g.e., E. iV, .35.
106
felsefelogos.2011l1
lde, bir btnn paralan, birbirine

nemi nk insam, varolan tm gerek nedenleriyle
hakikat ve bilgi sevgisine srkler. Anlama ise, ilk ve tek
temelidir. Bu aba, olarak ancak insan, sadece tammlanamaz.
Onu salt bir ve zn
Ve ideal devlet dzeni birer toplum insanlan tabiatlanna
olabilecek sadece ibaret ya da bunun byle sylemek de
bir insan olacak ve ierisinde herhangi bir gereklik nk in-
sanlann kendi hareketlilik, nceden tahmin edilemez. Her devim, dinginlik ve kar-
ibarettir. paralarla hareketlilik tabii olma-
yan bir etkiyle dahi, bu tabii bir hareketlilik olmayacak,
onlann tekil edecektir. insan bir ancak
gerek yoktur.
24
Bu durumda, ve tutku kimi zaman yer Akla uygun insan, kimi
zaman tutkulanyla karar alabilir ya da bunun tam tersi mmkndr. Yani insan zamanda
hem hem cehalet, imgelem ve tutku ile tammlamr.
25
Ne sadece ne de sadece tutku ya da
cehalet... Zira btn, insan akllllin sonsuzlukta hakikatler ierir. Bylelikle,
bireysellik ve birbirine nk bu durum insanlann
tabiatta bulunan sonsuz bireyler gibi tabii bireyler ve gce sahip 'tekil
olmalan

onlan sonsuzca bir hakikat iermesi ve tekillerin bu
btn ierisinde gce sahip paralar olmalan, onlan bir uyuma srkler; nk
sonsuz g ile hayatta kalabilmek her zaman kolay O halde,
btn tabii bireyler gibi kendilerini korumaya olduklan lde, aralannda 'uyum
gelen bir

Tm yamnda, Le Guin, Ryalar Ejderhalar isimli bir
ihtimalinden
yeni bir organ icat edemezsek, kimse de bir arketip icat
edemez. Ancak bu bir kazan. zerinde yoluyla estetik, igdsel ve
duygusalolarak da dev bir ortak alan da gre, bu
miz geliyor. nihai durumu "28 Belki de, insam sadece akla
tabi kendimize ve yerine, vazgemernek ve
bilmek bizim tek umudumuzdur...
Teolojik Politik de Tann ile Tabiat gl bir bu-
Spinoza, "Tann ynetiminden, sabit ve dzenini, yani tabii
zincirleme evrensel yasalan, Tann'mn sonsuz diye-
cektir. yleyse, tabiatta varolan her Tann'mn sonsuz kararlanndan ibarettir. dzeni,
sonsuz yasalanyla zorunlu bir biimde

Teolojik Politik de-
ki bu sylemleri tm Ortodokslar bir ate olarak neden

Ancak
23 Armaner'in geen "Bir btnn birbirine ifadesini Spinoza ile

Trker Armaner, Tahta (Istanbul Metis 2007), 49.
24 Balibar, Spinoza Ve Siyaset (Spinoza Et La Politique), 93.
25 A.g.e., 92.
26 A.g.e., 93.
27 A.g.e.
28 Guin, Ryalar Ejderhalar 'Bilimkurgu Ve Bayan Brown', 90.
29 Spinoza, Teolojik Politik Inceleme, 84.
30 Cemal Bali Akal, Varolma Direnci Ve zerklik (Ankara: Dost 2004),107.
31 A.g.e.
107
le guin 'in mlkszleri ve spinoza
mhrnn Caute, Tann tm tekillerde ieriliyor
ve bu btn-para ierisinde bu durum Spinoza felsefesinde
de byledir. Onu bir para olarak okumak, gelir. Bu durumda, Spi-
noza'da Tann-Tabiat gzden gereken gl bir sylemek
olmayacak; ancak salt buna indirgenmesi ve bir ate sylenmesi ondaki
eden bir yorum
VE
Tabiatta varolan her tabii dzenin eVTensel yasalan belirli bir nedene gre varolmak,
hareket etmek zere ve bu evrensel yasalar, iyi, kt, gnah, su, ceza gibi
kavramlar Varolan her bir ile olarak salt kendinde ele
her bir znn yere kadar bir yetkinlik ierir, zaten z, bu yetkinlikten
bir

Bu durumda, varolan bir zaman daha iyi, kt
veya yoksun olarak Bu durumda, bir gznn 'iyi' sylyorsam, bu
benim, onun gzlerinin kendi gzlerimin ile gelir ve
onun gzlerinin gerek nk bir gre bu durum
Bir eylemin su varsayan dzende de durum byledir: Dzen, bu eyleme su
lde, onun su ve bu eylemin karar vere-
bilir. Adem, meyveyi yememesi ilk nedeniyle, zorunlu bir gereklik olarak sonsal
neden ve bir buyruk olarak iin itaat
Tm bu bizim anlama yetimizle olarak sz edilebilir, Tann anlama
yetisiyle olarak

Ve kendi zerlerindeki
ya da bulunmalan, tabiat ile kur-
duklan de bu ereve ierisinde nk insanlar ilk nedenleriyle son
nedenleriyle -kendilerinde etki ile-

Bu durumda, gizem ve
her kendileri iin bir yaran nedeniyle
ya Tabiatta insana hibir yoktur bu durumda. yemek iin, su imek iin,
rzgar, iekleri anlar da o ieklerden bal retsin, biz de o yiyelim diye Sivrisi-
gelince, ona hibir anlam verilemez. Nedir? Neden Ne yaran Ya da depremler...
32 Benediclus Spinoza, Spinoza-B/yenbergh Ktlk Mektup/an (Istanbul: Norgunk 2008), 53.
33A.g.e., 55.
34 bu insan da olduka kolayca
ve bizimle olumlu olan zerimizde olumlu bir etki Bu durumda
biz bu 'Iezzelli'. 'iyi 'haz verici' nitelendiririz. O kendi
ierisinde bizdeki veya bir bizim uygun olmayan
bir bu bizim gre 'ktdr', 'bozuktur', 'kt sahiptir. Bu
durumda, bu bilme, anlama yetisi insan en ilkel ve en
O kadar ki, bu sreci, kavrama yetimizin tamamen deneyselolarak
bebeklik bir yere dokunan ve eli yanan bebek, oraya bir daha
ve o bebek iin, ve can olarak Spinoza'ya gre,
duyularla bu sreci, sonsal nedenleriyle ve en olan
kendilerinde bizdeki ile yol aarlar ve her birbirinden
gre, bu da ortak mefhumlardan
nedenlerini bu anlamak, gerek kavramaktan uzak, birer imge olarak
Spinoza'da, anlama yetisinin ve hakikatin sreci, birinci
bilgi tr, yani duyularla elde ve herkese gre ziyade, onlara
ortak olan bulmak ve gerek nedenlerini bilgi sevgisi de bundan ibarettir.
nc tr bilgi, sezgiselolarak kavramak ise, btn ile kurulan belki de ...
108
felsefelogos.2011l1
tabiatta her insana hizmet etmek iin varsa, depremler neden olur? Bu sorulara, her
sonsal nedenleriyle yani duyulanyla ve kendi zerindeki
insan, muhtemelen bir cevap O halde, gizemli bir hal alan bu
sorular, en kestirme ve olarak, gce' gnderme

Tm bunlar gsterir, tabiat ile bir
ierisinde Oysa Tabiat, stlk her
kendi ierisinde bir dengededir. Ne insanlar merkezidir ne de hayvanlar insanlar onlar-
dan diye

Gc da

ve yine her kendi
gre Bu insan gre onlan
kendi ierisinde kendi gzlerinin
iyi bir insanda gibi. Her ikisi de, bir ifade etmekten uzak,

ile kendi ierisindeki hakikat ile olur-
sak, her bir dengeden ibarettir. Her tekil, kendi gre ve devam ettir-
meye Sivrisinek, kan ile srdrr. Onun neden var ya da ne gibi bir
yaran sorgulamak, neden ve ne yaran sorgulamaktan
dengesini, onun bu Tm denge, her trn, kendi ieri-
sinde, srdrme ibarettir. da, bu btnn bir ancak onun tm
hayvanlarla -varolan btn trlerle- ve onlar gibi tek bir tz dile getirmesi, tabiatlann
gelmez.
l8
Her kendi ierisinde zgndr, incelenmelidir ve tekil-
dir. Bu sebebiyet vermez. Aksine, ierisinde btnn
dengesini, nk tabiatta her cisim ve tekil ya dinginlikte ya da
devim halindedir, (virgl eklendi) bu hale birbirlerinden geerler.
39
Sonsuz bir
dzeni ...
Bu durumda, tabii dzende sonsuz halinde olan de
sz konusu olabilir, da.
40
iekleri dllemesi, ieklerin polenlerinden bal
elde etmesi, bu baldan yararlanmalan bu Ancak bu hibir ruzgann,
ieklerin ya da insanlar iin varolduklan nedeni, her trl
ieren btnde anlam btnn bir insanda te yandan,
zn, kendi srme conatus O halde, tabiatta her
srdrmeye her trl gcnn yere Bu durumda,
bize olan ve bizim zerinde tehlike yaratan ortadan isteriz;
srdnnektir zmz ... tabii ve tabii birbirini ve
her birinin, gre her

Bu, tehlikeli ve yoketmeyi hak-
bir sylem gzkse de, byle
srme bizim zmz ise,42 bu engelleyecek, bizi ortadan her ve
kendi olarak Onu temel nedeni bundan ibarettir.
size bir tarlada ve sizi da gdnn nedeni,
sebebiyledir. ki, her 'kendi ierisinde
35 Spinoza, Trebilim ( Elhica) , E.1, Ek metin.
36 Tatian, Dnya Sevgisi, 39.
37 Benedictus Spinoza, Politik Inceleme (Ankara: Dost 2007),
38 Tatian, Dnya Sevgisi, 35.
39 Spinoza, Trebilim ( Ethica), nerme.2.
40 Tatian, Dnya Sevgisi, 39.
41 A.g.e., 38.
42 Spinoza, Trebilim (Ethica), E.3, .7.
109
/e guin 'in m/ksz/eri ve spinoza akarsu
srdnneye abalar.
43
Ancak bu durum insana, ierisinde bu
gl olan insan kendi diye varolan tm ldnne
gcn verse de vermez, Spinoza felsefesindeki hibir salt kendi ierisinde yorumlama-
mak gibi, g- hak de bu indirgemeci olarak gerekir, Tm
bunlar, bize sadece bir dengeyi gsterir, Herhangi bir saf denge",
SOSYAL
Tabiatta her 'kendi ierisinde srmeye syledik, bir para-
insan ise, tabiattaki gibi, sadece varolma itkisiyle
bir arada iten bir neden o da gvenlik conatus 'u onlan, sosyal
blmne, bir yneltir, Yani ierisinde korkusunu da banndan bu
onlara, gvenlik kurdurtan bir ierir,44 iki kt daha az
kt tercih Onlan neden, daha ktden korkmak ve bu
daha az kt tercih etmek, gven, securitas O halde insanlann btn tabii bireyler
gibi, kendilerini korumaya olduklan lde, aralannda 'uyum gelen
Deneyim ve muhakeme de toplumun bu gsterir,47 Zira her
insan, hayatta kalabilmek iin, snnek, ekmek bimek, dokumak, dikmek
ve vazgeilmeyecek birok tek yapmak bunun iin gerekli gce
ve zamana asla sahip

zorunluluklar kurulan bu srekli gayesi
de, belirli toplum yol Bu toplum dnyevi olan, insani
yasadan bir ortaya ile birlikte, eylemler su olarak
ve bunlann meyyideleri Yani bir eylemin su tannsal
ve ierisinde insanlann, bir arada gven ierisinde iin
turduklan hukuk ve insanlar, tabiattan edindikleri haklanndan bir ya
da belirli bir usulne boyun bunun insani bir karar-


O halde, bu karar uyannca, Adem'in bilgisi, bir gereklik
olmaktan ve bir buyruk halini Tann da kural koyan bir hkmdar Oysa,
Tannsal yasa, bir gereklik dengesidir ve buyruklardan zorunlu gerekliklerden ibarettir,
ANARRES VE TOPLUMCULLUK
Anarres toplumunun, sosyal nedenlerini ve inceleyecek olursak;
Anarres tabii insan uygun bir yerdir. Toprak verimsiz, iklim kurak, her
ve insanlar, srdnnek istiyorlarsa, retmek iin gerekten aba gster-
43 A,g,e" E,3, ,6,
44 Bu noktada korkunun da bir yapmak gereklidir: Korku bir ki, sonucundan bir
dzeye dek gelecek ya da bir Burada yer alan korku, .
kendisinden nedeninin gveni, ve bu nedenle iin bir
haz nedeni Haz nedeni srece, gven duygusunu korku, edilgin
aksine, etkin retken bir duygu Bu takdirde edilgin korku ile haz nedeni olan
korku bir ve
45 Spinoza, Trebilim ( Ethica) , E.IV .65.
46 Balibar, Spinoza Ve Siyaset (Spinoza Et La Politique), 93.
47 Ag.e.
48 Spinoza, Teolojik Politik inceleme, 110.
49 Ag.e., 95,
110
felsefe/ogos .201111
rnek Hibir eseri sunulmaz. Toplum, onlar iin sadece bir yarar
srdrebilmeleri iin gerekli olan bir zorunluluktur; zira onlan sonsuzca
bir hakikat iermesi ve tekillerin bu btn ierisinde gce sahip paralar bir
uyuma srkler; nk tabiatta tek kolay Bylelikle, birlikte retirler ve da-
ierisinde Mlkszler'de, Shevek, ona Anarres' i, orada dzenin
soran diyecektir: "Emre gelinemez; nk emir diye bir yoktur,
ne bilir. Hem de Anarres 'te
hibir dl, hibir yasa yoktur. kendi zevki ve Hepsi budur. Bu
byle olunca, gibi, son derece byk bir g haline gelir. "50
Tm bunlar ne anlama gelmektedir? Anarres'te gereken her ken-
dilerine iin gerek nedenini, bildiklerinden yaparlar.
belli davranmaya itecek bir st otoritenin bu durumu Tabii
ihtiya ve seeneksizlik onlan ve toplum kuralla-
uyumlu olmaya gtrr.
Mlkszler, size bir veriyi verdikten soma, bir ihtimali sorar, sorgular. Onu
ikircikli bir topya yapan, zaten bu Toplum, yetecek kadar yiyecek zaman daya-
ierisinde devam edebiliyor, Peki ya zaman? Bu soru,
Shevek'in bir trende saat a kalmak zorunda Trenin zorunlu olarak
kk yemekhane ve fazladan yiyecek yoktur. Kasaba bir
ve iin yeterince retemeyen, beslenmek iin
olan bir topluluktur. trendeki drt yz elli yemek yerse, kasabadaki yz alt-
yemek yiyemeyecektir. hepsinin olsa da bu kadar
herhangi bir verseler, gnlerce a kalma riski zira bir somaki treni
ne zaman gelir, ya da o trende ne kadar belli

trende mahsur kalanlara
hibir vermez. Shevek, saat sren bu ve zerine kurulu olan,
birlikteliklerini mitsizce sorgular... Anarres 'te bereketsiz kuru ikli-
me herkese yetecek kadar besin retilebiliyordur, da yetse hi kimse a
dur, ancak zaman ne Shevek, byle bir durumda, tm ve
yerini bir hisseder ve o zaman g devreye girer; gl olan olur. "52
der. Ve byle bir durumda bu g-hak bir durumunu
Mlkszler'de bu iki durumdan, Bu daya-
narak, Anarres'in felaketler bir sosyal birliktelik byle bir du-
rumla takdirde tm sylenebilir. Ya da yine bu dayana-
rak, hukuk toplumsal dzenlemek ne kadar gerekli vurgulanabilir;
ancak sylenebilecek bir ihtimal daha ki o da, hibir ... Trende
saat boyunca a olan insanlar, kendilerine yiyecek vermeyen bahelerine
ancak bunu ve durum daha da tren tekrar
hareket O halde, byle bir durumda, tepkinin bu
bu nedenle de gvenlik kamusal ve insan
sylemek ve sosyal korku, gvenlik
ve zerine kurmak bir felaket senaryosu Ancak btn ne ne de uyum
olarak nk bir karara ya da bir sreci amalarY
50 Guin, M/ksz/er, 132.
51 A.g.e., 219.
52 A.g.e., 220.
53 --, Kadm/ar Rya/ar Ejderha/ar 'Bilimkurgu Ve Bayan Brown', 56.
111
le guin 'in mlkszleri ve spinoza akarsu
Devletin nihai da hkmetmek, korku salarak avucunun iinde tutmak ve bir
tabi Tersine, onun elden gvenlik ya-
iin, her korkudan Uyum kez korku da,
gvenilir Ve eklemek gerekir ki, korku

zor durumlarda, kendilerini nk srekli
gibi varolmak, srmeye abalamak zdr; fakat bu bize yine de, zor
da, tm insanlann bir halinde sylemek
vermemelidir. Her bir deneyimden ibarettir. sonsuz ve tekillerin sonsuz
sonsuz ihtimaller Bu durumda, halindeki lke grntlerini hep gncel
bir gelecek de 'an' ierisinde kalmak gereklidir.
bir felakete dayanarak yine sylemek ya da
gelecekte olabilecek muhtemel zerine sorgulamak, bir zaman
mak, onun gzden Hibir sabit srekli hareket halindedir.
an iinde hareketlilik, gelecekte iinde bir hareketlilikten ola-
Buna dair her trl yine bir teye geemeyecek; ancak
srekli olarak bir srkleyecektir. yleyse, varolan
her kendi ierisindeki ile bir felaket senaryosu insanlann
bir pamuk teoriler retilmemelidir. bu nedenle, Shevek'in o
tren ierisinde, de bir saat a neler bilmemiz pek de
mmkn Sadece tahmin edebiliriz, deneyimleriz ve elimizde olan tek de budur.
ZORUNLULUGU
Her kendinde srece kendi srmeye Bu, onun edimsel znden
bir

yleyse, srdrme conatus'u ortadan her
olunacak, Conatus, her edil-
gin her de lde salt bir fiziksel devam ettirme gayretinden
Herkes en yksek tabiat ile varolmaktaysa, buna gre her kendi zorunlulu-
en yksek tabii ile yapar ve kendisi iin neyin iyi neyin kt
karar verir.
ve ktnn bilgisi, bilincinde srece haz (laetia) ya da (tristitia) duy-
gusunun kendisidir. herkes, haz nedeni sebebiyle onun iin ne iyiyse onun
ve zorunlu olarak iyi isteyecektir. kt de nedeni
sebebiyle Ancak tabiat sonsuz hakikatler iermektedir. tabiat btnnn
bir gce sahiptir ve bu g nedenler sonsuzca
tm kendi uygulayacak bir gcmz yoktur.
Bu durum, Spinoza bir dnm Bize gsterir. gerektir
ve kurucu praksisin ierisindedir? Varolanla temel ltdr. zorunluluklarla
ve bu anlamda zgr Ancak garip bir zgrlk kabul edil-
yerde kendi kabul etmesi, btnn sonsuz gcn kabul
etmesi ile Bunu kabul etmeyen, soyut bir zgrlk zgr
Aksine ierisinde Ve bu savrulma onu, sonsuz ierisinde
54 Spinoza, Te%jik Politik Ince/eme, 284.
55 --, Trebilim ( Ethica) , E.IV, Ananokta. 16.
56 A.g.e., E.III, .6.
57 Antonio Negri, Yaban (istanbul: Otonom 2005), 298.
112
felsefelogos.20lJll
kendi kabul etmektense, her kontrol eden bir g
srkler.
58
tabiattan elde her trl yarar bir ltfu, felaketler ise,
denetimsiz gcdr. 'mn onlan ya da kendi ha-
iin denetimi elinden O halde iki g ortaya
gc ve tabii gc. evreni kontrol eden, insanlann kendisine hizmet
etmesini isteyen, onlan ya da dllendiren bir Tabiat ise,
bilinsiz gtr. onlan ya da iin denetimi elinden
bu bilinsiz g ortaya onlara zarar verebilir. Ancak bu zamanlarda dahi oda-
kudretine inamnak, isyan etmemek gereklidir. Keza bu hayatta ekilen ileler onlara, cennetteki
mlklerini birer ile kredi olarak geri dnecektir.
Varolan, olabilecek her hakimiyeti ve iradesine gndermek, her tr-
l eyleminin znesi olmaktan ve kendisini, o zneye hizmet etmekle grevli
nesne haline getirmektedir. bu bir anlamda, gereken sorumlulu-
kendisini ve sorumluluktan lde, sonsuz gerekler daha yalmla-
sorulan sorular azalacak, verilen cevaplar her daha belirli ve daha
Gerek nedenlere ise,onlann sonsuz tabiat btnnn ierisinde gce sahip
birer para gsterecektir Her bilen, gren eylemlerin sorumlusu, sorulann bir
st irade de yoktur. Byle bir sreci onlan her trl eylemlerinin znesi haline getirecektir
ve bu sorumluluk gerektirir. Eylemlerinin, insanlann, sorumlulu-
Bu kavramak kendisini dair bir aba gerektirir. Ve insan
bu stlemnektense, her trl karan veren, yasa koyucu bir Hkmdar ve onun
sonsuz inamr. Bu inan onu daha az hissettirerek eylemle-
rinin bir sebebiyle pasifize eder.
te yandan, herhangi bir soyutlamaya gnderme zo-
runluluklarla onu eylemlerinin haline getirecektir. Bu
tabiat btn ierisindeki yerini, bedenini Politik olma, iine kapan-
mama, sreci ... Kendi bedenini, eylemlerini, insan olmaktan
glgesini farkeden edilgin hale gelmez aksine Glgemizin bilmek, onu
fetmek, reddetmemek zorunluluklarla bilmektir ve bir daha
tesi, ihtiyata, hareket etmeye giden sretir ve ile hareket edebildi-
nedenlerini seik olarak srece kendi kendimizi aktifbir
etkileyebilir, nedenlerle tutkulara, savrulmalara o denli hale Keza
duygulan denetlernede neyi neyi belirleyebilmek iin gc-
n gibi de bilmek

Ancak her bir duyguyu lde
ve seik olarak anlamak iin abalamak gereklidir.
61
abalamak iinse, hibir soyutlamaya
vurmadan zorunluluklarla gl kadar gszlkten ibaret
bilmek, bilmeyi isternek, anlama sevgisi ierisinde olmak yani hayatta trl tercih
58 Mucizeler de, o soyut Gerekten de
insan, tabiatla, genelde onun sahip fikre bir
zaman, gc ve ortaya Ve onlara gre, ve mucizeleri
tabii nedenlerle ya da anlamaya herkes, ya da onun
reddetmektedir. Spinoza, Teolojik Politik Inceleme, 119.
59 Diego Dnya Sevgisi gibi, gerek nedenler
Hurafelere, mucizelere inanmak, bir dizi bir varolma
Tatian, Dnya Sevgisi, 53.
60 Spinoza, Trebilim (Ethica), E.IV, 0.17.
61 A.g.e., E.V, 0.4.
113
/e guin 'in m/ksz/eri ve spinoza akarsu
etmek gereklidir.
62
Le Guin, 'ocuk ve Glge' isimli makalesinde, "Byrnek iin bize gereken gerekliktir,
. insan erdemini ya da bir btnlktr. Bilgiye, kendimizi bilmeye
Kendimizi ve glgemizi grmemiz gerekir." diyecektir ve kendimizi bilme sreciyle, btn
gereken ve g-
cn onlardan ve dzenini tabiat btnnn
bilincindeysek, bunu seik anlarsak, par-
amlZ, en iyi btnyle bundan bulacak ve bu durumda kalmaya

zorunluluklarla fark eden, bunu seik olarak anlayan tekil, kendisini,
tabiat btn ierisinde bir para bu ierisindeki
dengeyi, tekillerin da fark edecektir ve tekil getike, onlan daha
ok anlamaya btn o denli

Ve tm bunlar daha st bir
ufka gnderme iin tm faili olarak
iin akla 65 Gerek bir zihin-beden de burada
bedenini, eylemde bulunma yetisini farkettike Tabiat btnne ait bir par-
a Bedeninin zihin ve beden faili olarak onu
eylemlerimizin, irademizin, bedenimizin bireyler olarak
dnyada olan biten her adaletsizliklere, teslim olmaya ya da grdklerimizi inkar etmeyedaha
az oluruz. ierisinde engeller nk ne gide-
cek bir yer ne de her ve eylemlerimizin sorumlusu bir st odak. Sadece
mak ve arzu etmemiz gereken ya da zlemini bir zgrlk ne varoldu
ne de varolacak; her nce zgrlk hep eylemdir ya da hibir
gtr.
66
Gerek zgrlk, kamusalolmak, politik olmak da zaten budur, eylemde bulunmak ...
TOPYA VE EYLEME
topyalar da benzer bir soyut1ama-soyutlanma rndr. Bu dnyada bir eksiktir
ve bir topya lkesine -ya da bir dnyaya- duyulan zlem nedeniyle Ve bu zlem
duyulan melankolik nostalji gibi bir amar mundi, dnya sevgisi ile yer

zihnini nesnesi bedendir.6& Ve insan, zihin ve bedenden ve
bir beden ne kadar ok etkilenmeye ve ne kadar ok etkilerneye de o kadar
ok Bu bize zihin-beden ne gs-
terir. topyalar da ise bu olarak bedeni dnyada fakat birzgrlk
ve varolmayana zlem duyulduka, olmayan bir yer umut edildike, bu durum,
bedenin etkilenme, etkileme yetisini onu nk umut bir haz-
Ve sonucundan bir dzeye dek gelecek ya da bir


O halde umut ierisinde kalan ve o
62 Ve herkes kendini, olarak olmasa da en blmselolarak seik anlama ve
onlar daha az edilgin gcn ve bir duyguyu, onun nedenini ne
denli ok konusu duygu o denli gcmz ierisinde olacak ve onun o denli az
edilgin hale gelecektir
63 Spinoza, Trebilim ( Ethica) , E.v, Ananokta.31.
64 A.g.e., E.5, .24.
65 Negri, Yaban 298.
66 Tatian, Dnya Sevgisi, 54.
67 A.g.e.
68 Spinoza, Trebilim ( Ethica) , E. II, .13.
69 A.g.e., E:III, 'Umut'.
114
felsefelogos.2011l1
hissetmemizle birlikte korku nedenine ve lde
bir haz olmaktan nedeni olarak

O halde, topyada
umut ile beslenen, zihin-beden olarak Gerek g,
eyleme kudretini, eylemi lde, hareketsizlik, yal-
ierir.
Bylece topyalara dair, bir zellik daha ortaya topyalar, sadece
ka bir yerin ve hayalgcmz fantastik birer OrJar, en
iyi Optima res publica yani en iyi devlet, ideal dzen topyalann teme-
lini Ya da bir toplumsal mmkn
en eksiksiz sz konusudur.
7I
te yandan, topyalar bulundukla-
n ile de Varolanda sorun/ann, yolunda gitmeyen her
varolmayanda yapmaya

More'un ve topyalan, tm
tezahrlerdir. More, en iyi devleti ortaya koyarken, Campanella,
mmkn en dzen hkm srseydi, her 'birbiriyle ancak bu
durumda her dzene sylyordu. Yani tabi at ve tekiller, dzenin gerektirdi-
biimlenebilselerdi ...
Spinoza, Politik de tm bu ideal dzen, en iyi devlet siyasetine, dzenden
tekillerden yola bir getirecektir zira tm bu kuramlan yaratanlar,
insanlan olduklan gibi kendileri onlann istiyodarsa yle
Bu anlamda en iyiyi ortaya bir dzen, tekilleri biimlendirmeye,
dzenin gidermeye, onlan Ve bu, kendileri
onlann istiyodarsa o gidermeyi lde zamanda bir
insan Ancak arzu zdr ve z genel bir fikrine, btn insanlann kapsan-
ve etkisiz hale soyut bir kavrama gnderme yapmaz. Aksine, tekillerin
zlerin bu Bu tabii
olmayan bir mdahale edilecek olunursa ve tekillikleri, dzenin
giderilmeye bu durum, insanlan hayvanlara, otomatlara
trmeye bir Ve fikirleri bu denli ve olan
stn gc kullananlann buyruklan istenirse, hi-
bir devlette, sosyal birliktelikte yol byle bir

yleyse,
70 yleyse umut ve korku kendilerinde iyi olamazlar.A.g.e., E.IV, .47. Ve syleyebiliriz
ki, tm bu duygular, bir bilgi ifade ederler.
umuda daha az kendisini korkudan kurtarmaya, talihe
lde hakim olmaya bunun iin aba gsterecektir. Ve umut, korkunun
duygusu sebebiyle olduka duygusu ise, eyleme gcne etki
eden, onu bir duygudur.
71 Theodor Adorno Ernst Bloch, "Bir Eksik," Defter 42(2001). 155.
72 Ernst Bloch, Theodor W. Adorno ile olan Thomas More'un olarak,
More'un, uzak kuzey denizlerinde bir yer, bir ada olarak daha sonra topya
birlikte, daha uzak yerlere, belirli olmayan yani dilek
lkesinin zor bir olarak daha da ileriye, ierisine More'un
ise, dilek lkesi uzak bir ada da olsa, Bloch'un
vurgu zerine sylemekte yarar var. Sorun, ideal bir toplum dzenini ortaya koyan
bir ada ya da gizli bir gezegende bir yer
ya da uzak bir uzay da olsa, bu sadece bir Ve
bu ierisinde bir yerde, her
trl dizilimin ve hatta bu dahi bir varolmayanda
Ancak sorunu bir yer, zamanda yer ve zamandan en
iyi toplum dzeninin ne dair nermeler getirmesindedir. (A.g.e.)
73 Spinoza, Teolojik Politik inceleme, 284.
llS
le guin 'in m/kszleri ve spinoza akarsu
devletin fikirlerdeki gidennek, uyumu iin, onlann zn tabii olmayan
bir Devletin korku salarak ya da onlan edilgin-
uyumu hareket etmelerini
Ve ihtiyata, hareket etmeye giden sre,
kendi tm bunlan reddetmeme-
sinden gemektedir. Bu durumda, herkesin kendisini ifade etmeye aksine
edilmelidir. Btnn ierisindeki dengeyi her trl
ve beden ne kadar etkilenir ve etkilerse, da o kadar ok
Devlet, bu srecini engellemektense, bedeni kuram ierisinde soyutlamaya, eyleme
gcn aksine bu onlan desteklemelidir.
Bu durumda, en iyi devlet ierisinde tekilleri biimlendinneyi, gide-
rerek zorunlu lde, bu siyaset, bir
olarak ya topik lkelere ya da hibir kuruma ihtiya duyulmayan bir zamana olarak
grlr. Tm bilimler eylemden en ok bilim siyasettir.
74
Ve
yoluyla, henz ama yine de ve uygulamaya
olmayacak bir ynetim biimi belirlemek mmkn

nk deneyim bize her
gsterebilir. O halde, Optima res publica'ya experientia ...
Kendisini ikircikli bir topya olarak Mlkszler, tm bu neresinde
yer bundan sonraki blmnde incelemeye Mlkszler'in
topyadaki yeri
TOPYA OLARAK MLKSZLER
Mlkszler, bir tr zerine kuruludur ve bu en ikiz dnyalar olan' Anarres'
ve 'Urras' gelmektedir. Bu iki gezegenin ikili bir sistem Anarres,
Urras, Anarres 'in Hangisinin Dnya hangisinin Ay ne taraftan gre


Urras, Anarres, bu ierisinde, anar-
topya, olan dnya, varolmayan yerdir. kuruculan Odo'dan Odo,
Urras'taki fikirleri ve Urras'ta bir grup verimsiz,
kurak olan g etmelerine ve orada topluluk Anarres'i kunnalanna neden
olan sreci Topluluk dzenini, Odo'nun uyannca
turur. Odo'nun merkezsizlik olduka nemli bir Bunu iin ge-
bir alana zellikle gerekli yiyecek ve g hemen blgeden
Blgeler ise birbirine, ve Bylece hem
nne geilecek, hem de mallann ve fikirlerin ve her yere
gidebilmesi lde, hibir blge ve uzak Merkez-
sizlik, her anlamda st otoritenin devre bir dzenin, her trl denetim .
bu toplumda yeri yoktur. Bu nedenle kendisini besleyen brokrasi bireylerin
hkmetme gdsn destekleyen mekanizmalardan zellikle Ancak toplum
bir tr sinir sistemine benzetilirse, her sinir sisteminin yoluna koyan bir beyne var-
Anarres'te bu ihtiya, mallann gerekli inisiyatif
74 --, Politik Inceleme, 12.
75A.g.e.
76 Blent Somay, "Sonsz," iinde Ursula K. Le Guin, Mlkszler (Istanbul: Metis 2006). 233.
77 Devleti, ynetimci,
116
felsefelogos. 20 ll! 1
ile isteyen ofisine uygun bir
isterler. Fakat Anarres toplumunda hi kimse iin zorlanamaz. buna zorlayan hibir
st merci, dl, yasa bu toplumda yer
Bu durum kendi ierisinde bir g ortaya toplumsal vicdan ...
Anarres 'te Anarresli 'nin ynlendiren byk ahlaki gtr ve
byle olunca sizin ne son derece nemli hale gelir. Toplum
en nemli birisi "bencillik etme"dir. fiziksel, sosyal
devam ettirebilmek hep 'bencillik etmemek' Aksi halde
topluluk onu Ve tm toplumsal zerine kurulu
bir yerde kalmak, tecrit olmak, hayatta kalamamak gelecektir. Modem hu-
kuk sisteminde, su ihdas eden ve bireyleri yasalarda belirlenen bu sulan takdirde yine
yasalarda belirlenen toplumdan aynk bir Bu
yerde ise belirleyici rol, toplum ve onun dinamikleridir. yleyse insan iin,
kendisinin de bir toplumun ierisinde tecridi
sebebiyle, toplumdan soyut bir olarak daha etkili
nk insanlar kalmaktan korkarlar ve bizi eyleme geiren, etkin
olan halimizdir.
Urras'tan gerek, onun ilk gmenler, birlikte ekerek,
bierek bir Anarres'i yaratmaya bu nedenle, kaybedecek bir
sebebiyle, her trl 'yeni bir
Byle bir ise, toplumun otoritesini daha da her trl tekil
dzenle ve birlikte iin bencillik olarak adlandmlmaya Daya-
sadece bir tecrit eden, soyut bir gnderme yapar
hale Odo'nun deneyimle, Anarres'le, tahakkme,
toplumsalotoriteye Ve tm bunlar Anarres'i kaybetme korkusuyla daha da beslenecek,
korku toplumun daha da -ieriye- neden olacak, tekil zerindeki
da bu oranda
Tm bu sre Anarres 'i evrenden soyutlayan bir duvar Bu yle bir ki
uzaydan gelen gemileri, o gemilerIe gelen geldikleri ve evrenin geri kalan
hapsetmekte, Anarres' i ieride zgr Fakat duvarlar ikiyzldr. Bir
te ieriye hapseder ve zaten ieriye kapamak ne de
olsa. Anarres toplumunun korkuyla beslenerek iine toplumu zira
onlan bir srkIeyecek her trl yeni
Anarres 'li insanlar ise, bu hareketsizlik ierisinde tekil yi-
tirmeye Ancak her cemaatte bunu istese de yapamayacak olan birileri
Ve onlar ya o cemaMen aforoz edilmeyi tercih edip, bir yerde bulurlar ya da
gerek evlerini, bulabilmek iin o cemaati

Mlkszler'de Shevek, Anarres'i devindirmeye Bilgi sev-
gisi, onu tekil, arzusu bencillik etmemesi sylenerek sindirilmeye
da bu sadece, onun duvann daha da merak etmesine neden

Ve o,
78 Shevek'in kendi toplumunu gze
alarak bir diyara gitmesi bir anlamda, yahudi cemaatinden aforoz edilmesini
Bu anlamda Shevek ile Spinoza edilemeyecek bir benzerlik
79 M/ksz/erin 34. yer alan Shevek'in onun direnci, tesi fkesi
grlebilir:
"Devam etmesi gerekiyordu, ama edemiyordu. Duvar onu engelliyordu. verici, dolu bir korku
iini. Devam etmeliydi yoksa eve dnemeyecekti. Ama duvar Gemenin yolu yoktu."
117
le guin 'in mlkszlen ve spinoza akarsu
dnyalan, lkeleri, kltrleri, bugn dnden, bugn yanndan tamamen
ortadan tekil yani evrensel akla
istemektedir. Ancak duvarlan tm bunlan engellemekte,
lar ierisinde tutarak onu Shevek' in tesi her
nce kendisiyle, bedeninin etkinlik gcn Bu ierisinde kesinle-
varolma direnci onun tm Bir fiziki olarak zerinde
teorisi, tam da bunun gstergesidir. Bu teori zaman,
herkes zihin-beden olarak anda yerde olabilecek, zamanlar ... Bylece
tm evreni paralara yapay ortadan kalkacak engelleyen duvarlar
yitirecektir. Shevek'in bu teoriyi tamamlayabilmesi iin ncelikle Urras'a gitmesi gereklidir. Duvar-
lann Anarres'i terk ederek ilk nce kendisi deneyimlemeli, etkinlik gcn yeniden
Keza onun Anarres'ten gitmesi, ieriye kapayan ve onlan gittike otoriter
hale getiren duvarlara indirilen ilk darbe
Urras, Shevek iin yeni bir Anarres'te onlara bu- .
rada olan, olmayan her kendisi deneyimlerneyi tercih ederek, yeni bir sre
Urras, Mlkszler'in btnne benzer bir zerine Bir di-
yam ise Shevek tarafta, Anarres 'te olmayan trde hayvanlar, bitkiler
grme imkamna sahip Ve aynca davet niversitede herkes zgrce
syleyebiliyor, bilgiye insanlar rahat ve mutludurlar. Ancak Urras' karan-
ne kadar saklanmaya bir varsa ve o gerekse hibir zaman
tamamen saklanamaz, sindirilemez. Glge, bir insanda, gazete man-
haberlerinde, sylemlerde alam bulur. bu nedenle Shevek'in
Urras'a, onun hissi uzun perdenin gizli
tutulmaya kendisini, yoksulluk, in-
sanlar, dzenden iin sindirilmeye olarak gsterir. Ve Urras
kirleten glgelere tahamml yoktur. Kendi korumak, oniann yok ge-
rektiriyorsa, bunu da yapmaya zenginlik ierisinde insanlar,
kendilerini eden bir srece her ve hatta yoksullann
onlann sefaleti edicidir, ne de olsa hem
tarafta ise her bu kadar dingin ellerinde ne kadar az varsa varolma
gereksinimleri de o kadar Tm bu adaletsizlikler onlan, kalarak kendilerini grn-
mez sisteme koyarak, grnr olmaya, korumaya
Shevek, bu grnmeyen, saklanan, yznde Anarres fikrinin, hayalinin
nedenini ve teorisini Urras' medeniyetleri
de 'grnmez' eden bir fiziki olmaktansa, bu
yzde, gerekten kendisini bu insanlann yer tercih eder. Shevek,
nce gmenlerin terk Urras ile kurulan Anarres'i, orada olarak, zihin
ve bedeniyle eylemin varolarak, zamam bir btn haline ve bir
eylem ancak ve zaman insan eylemi olur.
ve neren, zamam bir btn haline getiren insan gcnn kkdr. 80
Shevek, Urras'ta grnmez bu insanlann onlann yer
Ve eylemde "Devrimi devrimi devrim olabi-
daha da ilgin bir devam edecektir. O ailesi ona,
toprakla duran bir gsterecektir. zerinde bir nce 5
sonra 1 anlar. Bu ana Hem birlik hem okluk ve bu temel
80 Guin, Mlkszler, 285.
118
felsefelogos 020 IllI
lirsiniz ancak. "SI Devrim, devinen, bir Bir kuram, ideoloji
bir de O birlikte, tekiller olarak ko-
zihin ve beden olarak orada eylemi ifade eder
ve Shevek'in hikaye da budur, temel tekil soyutlamayan btnlk ...
Anarres 'te yetinmeyip, Urras' a gittikten, duvanna ilk darbeyi indirdikten sonra
ne Anarres eski Anarres ne de Shevek ile Urras eski Urras. Onlan birbirinden
ran, engelleyen yok iin de teorisini Urras
tm evrene Ancak bu, Shevek'in bir kahraman olarak evreni demek
Aksine Shevek, hikayedeki kipIerine en en karakterdir. Hem
zaten, bu kipini, Urras'ta planlan yaparak Anarres'te ise
ve gelenekseleilikle insanlar gururla Ve
Shevek bu hikayenin, kendisini, arayan bir tekili olarak ve bir
nin kendi hibir zaman sadece onunla ilgili olmaz; nk insan nedenler-
den etkilenir ve srekli halindedir. Bylece bir kendisini
Shevek'in tek toplumunda bunu yapmayan, kendisini
korkan insanlardan daha cesur Shevek gerek onu
tm evrenden iine kapatan duvarlarda aabildikten sonra Onun
Urras'a geri ama bir Anarres'e geri ibarettir ve Shevek bu yol-
Anarres' e onunla birlikte gelmek isteyen, ilgi duyan bir Urras ile
Bylece, Shevek'in Urras'a ile duvara indirilen ilk darbe, bir ayak
tamamen yleyse tesini arayarak
yerinde
DuvARIN
Modem ulus devlet, insanlan, dnyalan, lkeleri, kltrleri, paralara mo-
demitenin olan soyut haklar gndermesiyle insan duvarlar
ve her ulusun bu duvarlan, kendilerini ieri
lkelerse, birlik kurarak biraz daha ve kendi birliklerine
dahilolanlara geri duvar ...
Tekillerin tmnn grnmez modemite ierisinde, insanlar, daha
da grnmezdir. getirisi olan, her trl belli blgeleri grnr
byle bir srete, aralar da Gezegende olan
her bu iktidar merkezlerinde tercme edilir ve bu tercme szgecinden geirilerek bizlere
Bu ikiyzllk ierisinde, aralan sadece yeni bir duvan ederler. O halde,
birlikte, modemitenin duvarlara ek olarak yeni bir duvar
Bu durum, merkezin kalan daha da grnmez
maya bir Duvarlar, bir fakat her
uluslann Para ve mal Modem devletin
sadece bunlar iin tamamen ortadan Bunun tekillerin
zihin ve bedenleri zerindeki
Duvarlar ne kadar byrse bysn, sizi ieri kapatarak, g-
varolma gereksinimi de o kadar duvarlan
gayreti de o kadar Keza, arzulamak zdr. Dnya
sevgisi de bu eyleme gcnden ibarettir, ierisindeki insanlan garip bir
81 A.g.e., 256.
119
le guin 'in mlkszleri ve spinoza akarsu
iter ve bize engelleyen dillere, kl-
trlere, kimliklere hibir engellenemeyecek olan ortak bir gsterir.
Bu en eski, en derin, en Ve
za, Mlkszler'i okurken, Floyd'un The Wall'unu dinlerken, tiyatro ynetmeni ve
Jerzy Grotowski'nin fiziksel eylemleri incelerken

Bizi iten, mah-
kum eden ve ya da kalenin
hayalgcyle ya da her zaman mmkn gsterir.
83
Gidilecek bir
zgrlk yoktur. Bizi evreleyen paralayan yanklar aabilmek, eyleme
gcmzden hibir zaman vazgememekle mmkndr ve g, eylemden ibarettir.
Gerek sosyal birliktelik de burada tekillerin g!nmez olmaya
zihin- beden ierisinde her trl bizi tekil yapan,
yapan zmzle, oklukla, evrensel akla lde ...
Mlkszler ve Spinoza gl da tam olarak burada Bizi
ihtiyata, anlamaya gtren sre, o btnn paralanyla, tekillerle
uyumlu ihtimalimizde mmkn Bu da zihin beden
ierisinde orada bulunarak O halde uyumlu
da engellenmesi gelmektedir. Mlkszler'de Shevek, tm hikaye
bu tesindeki arar. Onun bir olma hali, ierisinde
bir btnsellik Zaten tekil bir btnsellikte
Shevek'in evrensel gcn, devi-
niminden Le Guin'in de gibi, "Bir ember ama bir ember olamaylZ. em-
ber, gerek toplum, tekil vcutlardan ve tekil ruhlardan Aksi halde tam
Ve tm bu btn, bir ise, tekil ruhlar bu devinim halidir.
yleyse zorunluluklarla birer kahraman bu dnyada kahra-
da bilerek, zihinobeden bizi faili olarak, eylemin or-
izin srece, hayalgcmzle, duvarlarda yanklar aabilmek
mmkn Bu bize bir topyadan gsterir. O halde bizi
kapatmaya sisteme eylemle ona oynamak, her ok keyifli
ve 'deneyimlerneye' bir sretir.
Sz ve eylem hi
Sz evet eylem
Sz eylem eveti
Sz byle eylem byle
Bir gn sz ve eylem sokakta
iin birbirlerini
Birbirlerini iin
Eduardo Galeano
82 "insanlar bedenin ya eJa bu eyleminin onun zerinde gc olan zihinden sylerken ne
dediklerini bilmezler"(Spinoza, Trebilim (Ethica).E.III, .2) Grotowski'nin fiziksel eylemler zerine
ile zihin-beden olduka gl bir Grotowski'de
zihin, fiziksel eylem tek buyurgan Zihin, bedenin kendi biimini
iin beden, kendi etkinlik ve byle srece, beden eyleme zihin
belirlenmedike, deneyim bize hibirzaman bedenin neyi neyi gstermez;
nk "bedenin neler dek hi kimse --, Trebilim
( Ethica).E. ii i, .2)
83 Galeano, Biz HaYJr Diyoruz, 38.
120
felsefelogos.2011l1
Kaynaklar
Akal, Cemal Bali. Varolma Direnci ve zerklik. Ankara: Dost 2004.
Annaner, Trker. Tahta Metis 2007.
Balibar, Etienne. Spinoza ve Siyaset (Spinoza Et La Politique). Otonom 2004.
Emst Bloch, Theodor Adomo "Bir Eksik." Defter 42 (2001).
Galeano, Eduardo. Biz Diyoruz. Metis 2008.
Guin, Ursula K. Le. Riiyalar Ejderhalar 'uval Ve Kurgu '. Metis 1999.
--o Yerdeniz BiiyCS. Metis 1994.
Guin, Ursula K. Le. Riiyalar Ejderhalar 'Bilimkurgu Ve Bayan Brown '. Metis 1999.
--o Mlkszler. eviren Levent Metis 2006.
Negri, Antonio. Yaban Otonom 2005.
Somay, Blent. "Sonsz." Guin, Ursula K. Le. Mlkszler. Metis 2006.
Spinoza, Benedictus. Politik Ankara: Dost 2007.
--o Spinoza-Blyenbergh Ktlk Norgunk 2008.
--o Teolajik Politik Ankara: Dost 2008.
--o Trebilim (Ethica). 1996.
Tatiim, Diego. Dnya Sevgisi. Ankara: Dost 2009.