Bundan olaslkla 2500 yl nce yazlm bir bilgelik retisi olan Tao Te Ching Taoculuun temel kitabdr.

2500 yl nce yazlm olmasna ramen bu retinin zellikle gnmz insanna nemli bir ars, bir bildirisi var: insan doann karsnda bir hitir! Kar kt zaman yenilmeye mahkmdur. Ama doayla uyum iinde yaar, doay karsna deil de yanna ve arkasna alrsa hem doann snrsz gcn kullanabilir, hem byle yaparak huzuru, mutluluu da bulur.

LAO TSE

TAO TE CHING

YOL VE ERDEM SZ VE CAN KTABI

YOL YAYINLARI BASIM YILI: 1994 eviri:mer Tulgan

TAO TE CHING YOL VE ERDEM KTABI SZ VE CAN KTABI TRKES VE YORUMU:MER TULGAN

NSZ
Tao Te Ching, Taoculuun temel kitabdr. Eer byle sylemek hounuza gidiyorsa Kutsal Kitab'dr da diyebilirsiniz. Ama aslnda, Tao Te Ching bundan olaslkla 2500 yl nce yazlm bir bilgelik retisidir. 2500 yl nce yazlm bir kitabn ne de olsa eskidiini, zamannda ne derece nemli ve etkili olursa olsun bugnn insanna bir bildirisi, bir ars kalmam olduunu dnebilirsiniz. Ama bu reti belki de toplumsal deerleri ve ynetenlerin otoritesini hafife ald iin ounluk tarafndan kabul grp kullanma konmad iin hi eskimedi. Gnmzde de tazeliini koruyor. Hatta dnyamz arszlmzla, doymak bilmez hrslarmzla berbat ettiimizi, acmaszca kaynaklarn tketip havasm suyunu kirlettiimizi fark etmeye baladmz u gnlerde Tao The Ching'in retisine kulak vermeye her zamandan daha ok ihtiyacmz var. dnyay ele geirmek tutkusu dnyay elden geirmek tutkusu denenmitir yenilgiye mahkmdur kutsaldr dnya ele gemez el atan rtr onu elde tutmak isteyen yitirir onu (Tao Te Ching, 29. Mesel) Sava naralaryla doaya egemen olmak, doay yenmek iin balattmz sava artk kaybettiimizi anlayanlaTAO TE CHING rn says her gn oalyor. Bu durumda hi olmazsa, bu bilince varanlarn deer yarglarm yeniden gzden geirmeleri gerekiyor gibi geliyor bana. Belki ilk bakta bize ok ters, yadrgatc grnse de Tao Te Ching'in retisi bir seenek olarak ortada duruyor. Kendimizi kandrmadan, yan tutmadan, gereki bir gzlemcilikle dnyaya bakmay tleyen bir reti bu. Tanry yeryznden gkyzne karan gksel dinler, yani Musevilik, Hristiyanlk ve islamlk'ta gnlmze gre bir Tanr var. Affedici ve kahredici,

iyileri dllendirip, ktleri cezalandran insan gnll bir Tanr... Oysa Tao Te Ching'in Tao'su insan gnll deildir. Karncayla imparator arasnda fark gzetmez. Rahmetini iyiden de ktden de esirgemez. yininde bahesine yamur yadrr, ktnnde... Tao Te Ching'in bilgeleri de insan gnll deildir. gkle yer sevgi bilmez bin bir tr saman kukladr ona kutlu kii sevgi bilmez yetmi iki, millet saman kukladr ona (Tao Te Ching, 5. mesel) Dnyann gereki olarak deerlendirilmesi dediim zaman, gzlem dediim zaman bunlar anlatmak istedim. Ac ama gerek! Dnyay biz yaratmadk, dnya gnlmze gre deilse sorumluluk bizim deil. Dnya, her naslsa ona katlanmaktan, ac ve tatl yanlaryla onu iimize sindirmekten baka elimizden gelen bir ey yok. Ne yapalm ki kartlan da biz datmyoruz. Bu oyunu elimize gelen kartlarla oynamak, mutluluu, huzuru bu koullar iinde bulmak zorundayz. Hem durumu abartmaya da hi gerek yok.. Dnya zaten olduu gibi olaanst gzel. Bundan daha gzel olamazd. Baka trlsn dnmek bile samalk. Kitabn en sonunda yer alan Tao The Ching'den de eski olduu sanlan "Srlar Kitab", 'Yin Fu Jing'de dile getirildii gibi iyilik bilmez gkyz en byk iyilii de budur ite Doal olan gzeldir. Doal olan iyidir. Doal insan ya da insan doas da gzeldir ve iyidir, insan iyidir ve iinden yle geldii iin iyilik yapmaldr, iyilii dl bekledii iin ya da cezadan korktuu iin deil iinden geldii iin yapmaldr. insan, insan yaps olan btn kurallardan, ahlak yasalar da iinde olmak kouluyla btn yasalardan daha byktr. Btn kurallar, yasalar insann itenliini snrlar, iten gelmeden yaplan eyler de uyum getirmez. Taocu dnyay olduundan baka trl bir ey yapmaya almaz. Taocunun gzyle insan yaps olan her ey doal olann, bozulmam doalln yannda yavan kalr, isteklerini azaltmak, tutkularn dizginlemesini bilmek, ite

Taocunun yolu budur. Bugn dnyay iine drdmz berbat durumun nedeni dnyay dzeltmeye, dzenlemeye kalkm olmamz, ondan verebileceinden daha ounu istememizdir. Doaya egemen olmaya, doay yenmeye kalkt zaman insan, doann karsnda bir hitir. Doaya yenilmeye mahkmdur. Bunu bugn daha iyi anlyoruz. Ama insan doayla uyum iinde yaar, doay karsna deil de yanna, arkasna alrsa doann snrsz gcn kullanabilir, huzur ve mutluluu da bulur. Bilgeliin yolu yaam rmann iinde yerini bulmak, kar koymadan, dayatmadan yzmesini, akmasn bilmektir. Hepimiz biliriz, yzmek bilmeyen bir kimse suya dnce srtst dnp kendini sulara teslim etse su onu kaldrr ve yzdrr; ama rpnr, kendini kurtarmaya abalarsa boulur. Burada uang Tzu'nun (Zhuang zi) bir yksn anmsyorum: "Bir gn Konfys (Kong Zi) rencileriyle birlikte kayalarn arasnda deli deli, alaya alaya akan bir rman kysnda dolayormu. Birden rman yukarlarnda yzmekte olan yal bir adam grm. Adam bir sulara gmlyor bir grnyormu. Konfys hemen adam kurtarmalar iin rman aa .blmne rencilerini gndermi. Adam sa salim rmaktan karp Konfys'n nne getirmiler. Konfys kayalarn arasnda ve cokun sularn iinde sa kalmay nasl baardm sormu adama. 'ok kolay!' demi adam. 'Aknt beni aa ektii zaman daldm, yukar ittii zaman da su yzne ktm.'" Kendini aldatmaya kar gerei gslemenin, sertlie kar yumuakln, zorlamaya kar zorlamaszln, tutkuya kar tutkusuzluunu, hogrszle kar hogrnn, savamaktansa savamamann, erkee kar kadnn yann tutan bir reti bu... Taoculuun Konfyslk ve Budaclk'la birlikte in kltrn tayan sacayann bir aya olduu sylenir. Ama belkide Taoculuun hem Konfysle hem Budac- la yapt etki ve katk gz nne alnrsa in kltrnn temel direi olduunu sylemek daha doru olur. Her eviri kukusuz bir yorumdur. Ama Tao Te Ching dnyadaki yorumlanmas en g kitaplarn en bata gelenlerinden biri... Tao Te Ching'in doru yorumunu Taoculuu derinlemesine zmlememi bir kimsenin yapmas

mmkn deildi. Onun iin sylyorum, Berlin'de gerek bir Taocu, bir bilge yayor. Bu deerli almasndan dolay mer Tul- gan' yrekten kutluyorum. Son Sz Yin Fu Jingden aktardm u dizelerde de... lgnlar tanrsal vahiy ararlar gn yerin iaretlerinde ben bilgelik ararm zaman ve dnyann iaretlerinde kimileri ahmaka kayglara kutsal der ben ahmaka kayglan brakmaya kutsal derim kimileri mucizeleri kutsal sayar ben mucize olmayanlar kutsal sayarm

Florya, Ekim 1994 lhan Gngren

GiRi
Parka gittik karmla - Tao Te Chingi tartmak iin. Bir aacn altna oturduk... Syleirken bir kpek geti sahibiyle birlikte; plastik bir halka tayordu dileri arasnda gururla. Aa altlar kuru, rk, krk dal doludur hep. Kpekler sever koca koca dallar tamay parkta gezerken. Kpekleri de insanlatryoruz, dedim, budakl, pis dallar yerine, bak, plastik halkalar tayor onlar da. Karm, Parkta radyo almak gibi, dedi - Ve Tao Te Chingi tartmak gibi, dedim, ku seslerini dinlemek dururken. Sustuk; parkn sesini dinlemeye koyulduk.

hep hilikte kalanlar grr onun zn hep varlkta kalanlar grr onun yzn...1 Bat kltrlerinin iyi ile kty ayrt etmede usta, usu dnyasna byle yansyor Klasik in1 Bk.: Aklamalar -1. meselin aklamas.

cenin ele avuca smaz dn-simgeleri (hece- harfleri). Tao Te Chingin ilk iirinden u dizeler, hep bu ya da benzeri ierikte evrilir Avrupa dillerine. Oysa ok-anlaml dn-simgelerin arm denizine bir sre dalp gittin mi, bunlar birden Escherin siyah-beyaz kertenkele-kular gibi anlam deitirir:

hep hilikte kalanlar tutkuludur zne hep varlkta kalanlar tutkuludur yzne...2 Hangisi doru? Sz srdryor Lao Tse: bu ikisi ayndr aslnda ancak ayrlr adnda aynlkta szn srr... Yalnzca ilk bakta srrn ele verirmi gibi grnyor Lao Tse: Ama ayn olan ne? Varln zn ya da yzn grme tutkusu mu, yoksa in dnsimgesinin ok-anlamll ardna gizlenmi u iki kart yorum mu? Bilmece zlmyor, yeni bir boyut kazanyor...

Tao Te Chingi zmseyerek okumann ilk adm, bu elikili ok-anlamlla yreini amak olmal. zmseyerek dedim, baka szck bulamadmdan. Anlayarak, kavrayarak szckleri tam yerini bulmuyor, nk ussal, mantksal, tek
2-1. mesel - (B).

boyutlu anlamlardan te bir anlay, kavray sz konusu: Tao Te Chingi her okuyan, kendi Tao Te Chingini yeni batan yazmal kendi tinsel dnyasna. - Bir gazeteci dostum Tao Te Ching ile ilk tantnda yle dile getirdi bunu: okanlaml in harflerine bakar gibi bakmak gerek dnyaya. Lao Tsenn (Lav Dznn) yapt, usu zmlere kapal olduunu gzlerden ustaca gizleyip srrn inatla koruyan bir hazine. Bununla hem dilin yetersizliini, szcklerle ifade edilebilir dncenin snrlarn gsteriyor bize o, ama hem de bu snrlarn tesinde bir geree iaret ediyor. Szle ifade edemesek de eriilmez olmayan, benliimizin znde tandmz bir geree: Taocu bilge Zhuang Zinn (Cvang Dznn) yle bir yks var - Bilge, sofist dostu Hui Shi ile sk sk giritii keyifli tartmalarndan birine girimitir: Zhuang Zi, gldeki balklarn sevin iinde oynamalarna iaret etmekte, Hui

Shi ise Siz balk deilsiniz ki. Nasl bilebilirsiniz onlarn sevincini diye itiraz etmektedir... etin bir sz dellosunun sonunda Zhuang Zi, Gelin baa dnelim, der, Siz ok iyi biliyorsunuz benim balklarn sevincini bildiimi aslnda! Bunu ben, ky boyunda gezerken duyduum kendi sevincimden biliyorum...3
3 Zhuang Zi, XVII. 12. Ayn zamanda bk.: "Han an - Souk Doruktaki Adam", Yol Yaynlar 1993, s. 77.

Tao Te Ching 4
Tao Te Chingi ilk eline alann soraca soru her halde Tao Te Ching ne demek? olacaktr... Tao, gerek klasik incedeki, gerekse gnmz incesindeki anlamyla, bir kez, yol demek, yntem demek, gitmek demek, yol gstermek, ynetmek, ynlendirmek demek. Sonra yine ayn Tao, sz demek, anlam demek, sylemek ve anlatmak demek... Te hem gnmzde, hem klasik incede erdem anlamnda kullanlyor. Ama klasik anlam daha zengin: Orada o, ayn zamanda enerji demek, kuvvet demek, yaam gc demek... Ching yaz rulosu demek - saygn ve kutsal kabul edilen tm klasik yazl yaptlara verilen isim bu. Gnmzde genellikle kitap diye evriliyor. Seksen bir meselden -ya da iirden, blm4 Gnmzde gerek Tayvan, gerekse in Halk Cumhuriyeti'nde ince'yi Latin harfleriyle yazmak iin "Pinyin'' transkripsiyonu kullanyor. Buna gre kitabn ad (aksan iaretlerini bir yana brakrsak) "Dao De Jing". Trke okunuu ise, yaklak olarak, "Dav D Cing". Kitab yazan sylencesel bilgenin ad da Pinyinle "Lao Zi" yazlyor, yine yaklak olarak, "Lav Dz" okunuyor. Ama hem kitabn, hem de bilgenin adlar belki yzyldan fazla bir sredir tm Bati dnyasnda, yarm yzyla yakn bir sredir de dilimizde eski Wade-Giles transkripsiyonuyla "Tao The Ching" ve "Lao Tse" diye tanndndan, bu gelenee uymay yeledim. Buna karlk dier yer ve kii isimlerini (aksansz) Pinyin transkripsiyonuyla yazdm. ok fazla isim yazmam da gerekmedi zaten; nk Lao Tse kitabnda (yaptn akn ieriine uygun olarak) ne bir tek yer ismi vermi, ne herhangi bir tarihsel

kiiye iaret etmi. Ancak bu girite ve kimi aklama metinlerinde sz konusu oluyor ince szckler.

den...- oluan Tao Te Ching, bu adna uygun olarak iki blme ayrlyor: ilk otuz yedi mesel Tao Ching - Yol ya da Sz, Anlam kitab, otuz sekizinciden sonuncuya kadar da Te Ching - Erdem ya da Can, Yaam kitab. Ben Tao Te Chingdeki TAO ve TE kavramlarn, iinde bulunduklar meselin balamna gre kimi zaman YOL, kimi zaman da SZ; kimi zaman ERDEM, kimi zaman da YAAM, CAN diye evirdim. Ama her seferinde TAO ve TEnn szkonusu olduunu hatrlatmak iin de byk harflerle yazdm... u sopaya sopa dersen, szcn anlamna ayan taklr, tkezlersin. Sopa deildir dersen, gerei arptm olursun. Ne yapacaksn yleyse?.. Bu bir koan - yani Zen Budizminde5 ustann, tini mantn zincirlerinden kurtarmak iin renciye verdii, mantk yoluyla zm olanaksz olan dev. TAO ve TE kavramlarn anlatmak da ite bylesi bir koan: YOLa yol desen, yordam desen, ahlaka ve gelenee taklr ayan, SZe sz desen, anlam desen, mantn ve usuluun zincirlerine... ERDEMe erdem desen, iyi-kt ikilemine taklr ayan, YAAMa yaam desen, kuvvet, enerji desen, pozitif bilimlerin kavramlarna...
5 "Koan" ve "Zen"i Japonca'dan dilimize getikleri gibi aldm. ince karlklar "kong an ve "Chan".

Tao
Klasik in yaznnda tm o deiik anlamlaryla kullanlm Tao. Lao Tsenn ada olduu sanlan Kong Zi (Konfys), bu szc, kutsal bildii yolyordam-ahlak anlamnda kullanr: Geleneklere sadakat, hkmdara hizmet, byklerine hrmet, kklerine efkat demektir Tao... Daha sonra ine gelen Hristiyan Cizvit misyonerleri de Kong Zinn bu yorumunu kendi geleneki,

ortodoks ahlak dnya grlerine pek uygun bulmulardr... Oysa Lao Tse bu ahlak-geleneki Yolu, rmenin, asl YOLu yitirmenin belirtisi sayar: nerede yitirilmise YOL orada ahlak ve grev vardr nerede yetenek ve bilgi varsa orada byk yalanlar vardr bir ailede kalmamsa uyum orada kklere efkat byklere hrmet vardr bir devlette bozulmusa dzen orada drst devlet adamlar vardr... (18) te yandan Taoyu Sz ya da Anlam diye okumak da Bat-Ortadou kltrlerine, Mslman, Musevi ve Hristiyan dncelerine uyar: Kuran- Kerimin bir ad da Kelam- Kadim-En Eski Szdr. Ve En bata Sz vard, Anlam vard, Eski Yunanca terimiyle Logos vard,- di ye balar Yuhanna Incili, Tanryla birlikteydi Sz - Sz Tanryd... Ve Incili inceye ilk evirenler, Eski Yunancann Logosunun tm derinliini, bir an bile duraksamadan Tao szc ile karlamlardr. Bir tek hecenin Dou ve Bat kltrleri arasnda, dinsel gelenekler arasnda bylesi arm kprleri kurmasnda byleyici bir ey var. Ama bu benzerlik bir yerden sonra ayana dolar insann... Lao Tsenn SZ, Yu- hannann akll-uslu Sz deil, Logos deil: syleyebildiin SZ asl SZ deil ad verebildiin ad asl ad deil... (1 B) asl SZ adszdr ve ekilsiz ekiller balaynca balar adlar da adlarla da eriilir varla ama kendi snrnca... (32) sen istersen dnyann anas de bilmiyorum adn

SZ diyorum ona... (25) Tasavvuf felsefeleri ile Lao Tsenn Taoculuu arasnda derin bir yaknlk var. Ama burada da yzeysel bir szck benzerliine taklmamak gerek - YOL bir bakma tarikat szcnn kk olan Osmanlca tarik (yol - yordam yntem) szcn anmsatyor. Ama TAO, tarikatin tarikiyle, yoluyla da tam zde de il. rnein Yunus Emre, eriat, tarikat yoldur varana, Hakikat kaps andan ier. diyor. Bu anlamda alrsak, TAO, hem zerinden gelinip geilecek yoldur - Tao Te Chingde bundan insann YOLu diye sz edilir; ama hem de hakikat kapsnn ta kendisidir - ki buna da Tao Te Ching Gn YOLu der: O, hereyin kayna olan HLKtir.

Yin - Yang
in felsefesinde Hilik, ikili nesnel dnyann, kartlklar dnyasnn kaynadr. Bu nesnel kar tlklar Yin ve Yang kavramlarnda dile gelir. Yin, doadaki diil unsurdur: O, Toprak Anadr, koruyandr, glgedir, kktr, enerjidir. Yang ise eril unsurdur: Gnetir, etkileyen ve yaylandr, ktr, dal ve yaprakt r, kuvvet ve harekettir. Bu ikisi hibir zaman tek bana deildir. Bir madalyonun iki yz gibidir onlar. Ikla glge, enerji ile hareket ancak birlikte vardrlar. Ve bu ikisi yabanc deildir birbirine: Birinin iinde tekinden, erkekte kadndan, kadnda erkekten, kta glgeden, toprakta gne ten birey vardr her zaman.6 Bu -belki pek oumuzun
6 Bk.: 28. mesel.

glge boksu - Tai Chi Chuann simgesi olarak tand- Tai Ji, Ana Kaynak -hece hece evirisi: en u- simgesi ile gsterilir:

Bu kaynan da kayna, her trl olasl ieren ayrmsz Birliktir; kaos, Wu Ji - Hi Kaynaktr:

Kaos - ayrmsz Birlik - Wu Ji ise Hilikten kaynaklanr: te bu Hilik, TAOdur! Tao Te Ching bunu, Anadolu heterodoksisinin biemini kullanarak evirirsek yle anlatyor: H iken Bir oluruz Birken ki oluruz ki iken oluruz ten bin bir tr oluruz... 7 Yin-Yang ve onlarn kayna olan Hilik-TAO ve kaos dncesi, Lao Tseden ok daha nceki
7 Bk.: 42. mesel ve aklamas.

dnemlerde olutu. Bilinmeyen tarihlerde, ad unutulmu in dnrleri bununla dnyay, doann douunu ve doadaki deiimleri akladlar.

Te
Ama nasl Antik Yunan Felsefesinde Sokrates ncesi filozoflarn dnyay tanma abalarn Kendini -insan- tan arsyla Sokrates izlediyse, inde de filozoflar -tarih olarak Sokratesten ok daha nce- insan, benlii tanmaya yneldiler. Tao Te hingden de eski olduu sanlan, yazar bilinmeyen Yin Fu

Jing adl Taocu yapt, ...doay yaratr benlik / Gn en derin z, insan... diyor.8
8 Bk.: Kitabn sonunda "Yin Fu Jing - Srlar Kitab".

Tao Te Chingin varlk-bilimsel temelinde Yin-Yang Felsefesi yatar. Ama yaptn esas konusu bu deildir. O, hereyden nce insana ynelir, onun dnyadaki yerini kavramaya alr... Ve Ne yapmal? Nasl yaamal? sorularna yant arar. Kitapta Yin, Yang ve Wu Ji kavramlar yalnzca bir kez kullanlr, Tai Ji kavramysa hi gemez. TAOdan sonra ikinci nemli kavramsa, onun baka bir dzeyde trevi olan TEdr: TAO, ete kemie brnr, insanda TE diye, CAN diye, ERDEM diye grnr. Lao Tse iin ERDEMin ahlakl insan olmak demek olmadn sylemeye bilmem gerek var m: ERDEMli kii ERDEMi bilmez ondan ERDEMlidir o ERDEMsiz kii abalar ERDEMi yitirmemee ondan ERDEMsizdir o... (38) YOLu yitirince ERDEM ERDEMi yitirince ak ak yitirince adalet adaleti yitirince ahlak sadakat ve gven ktldr ahlak ve badr huzursuzluun... (38) Lao Tsede ERDEM, TAOdan kaynaklanan enerji ve kuvvettir. Yalnz insanda deil, bin bir trde, her canlda, her varlkta var olan, onlann tm doa ile uyumundan gelen yaam gcdr o. Eski inli yorumculara gre havanefes-yaam soluu demek olan qi hecesiyle de (okunuu i) eanlamldr...

Wu Wei

ERDEM insan davranna wu wei olarak yansr: Edimsizlik diye eviriyorum ben. Wu, olumsuzluk hecesi - ou yerde varolmann ya da sahip olmann tersi anlamda yok diye evrilir. -Burada kimse yok, ya da param yok gibi. Wei i, eylem, etki demek. Wu wei, Bat kltrlerinde yanl olarak, eylemsizlik, dnyadan el etek ekmek gibi alglanr. Oysa Wudaki yok, TAOdaki hereye kaynak olan Hilike benzer. nl Zen ustalarndan Jao Jouun yle bir koan var: Bir rencisi Jao Joua sorar: Manastr khyasnn kpeinde de Buda Doas var m? (Zen Budizminde Buda Doas, TAO ile e anlamldr; tm ile btnl iinde her eyde vardr o.) Jao Jou rencisinin sorusunu yantlar: Wu!!! Ne demek istemi Jao Jou?9 Koann yaz ya smaz zmn aramay okuyucuya brakyorum... Bu koandan karak Wu10 hecesi kimi zaman Zen meditasyonuna tinde elik eder, tini arndrmak iin.

9 Jao Jou: IS 8. Yy. - Taoculuk, yabancs deil Zen Budizrai'nin: Zen in'de doduu zaman, babas Hindistandaki Buda Gotha- ma'nn felsefesi olduysa, anas da in'in Tao'cu felsefesi oldu... yle ki, kimi yerde "Lao Tse'nin Buda'nn bir 'tekrar doumu' olduu" eklinde; kimi yerlerde de "Lao Tse'nin inden ayrldktan sonra Hindis'a gidip orada Buda'nn retmeni olduu, ona Budizm'i kurdurduu" yolunda sylenceler vard.

10 Bat ve Trkiye yaznnda inli bilge Jao Jou'un bu koan ve "Wu" hecesi Japonca'daki biimiyle, "Mu" diye tannyor. ince okunuu yaklak olarak "Hu"...

Wu wei, eylemsizlik demek deildir, her trl eylemden uzak durmak demek deildir. Bu nedenle Tao Te Chingde paradoks bir kavram var: Wei wu wei - edimsizlik etmek. Edimsizlik, yaamn akna aykr olan eylemlere girimemek-

tir. zellikle Gllerin dnyay ele geirme abas, onu elden geirip istediince biimlendirme tutkusu, ite bu tr yaama ters giriimlerdendir. Gller ne kadar grkemli de olsalar ve zaferlerini dnyaya grltyle ilan da etseler, yaamn ak karsnda yenilgiye mahkmdurlar.

dnyay ele geirme tutkusu dnyay elden geirme tutkusu denenmitir yenilgiye mahkmdur... (29) Bunu Brecht de Moldav Trksnde konu etmitir: Dner durur zaman. Ve dev planlar Gllerin sonunda boa kar. Kanl horozlar gibi kabarsalar da Dner durur zaman, fke bouna ! 11
11 Bertolt Brecht'in "Schweyk ikinci Dnya Savanda adl tiyatro yaptndan "Moldav Trks".

Edimsiz kii yaamdan uzak deildir; tam tersine, yaamn ta gbeindedir o. O dnyevi olan hor grmez. Yaamn akna brakr kendini: alr, yaratr, hizmet eder insanlara. Ve gerekli olduu zaman ve yerde de fkesiz, acelesiz, sabrla yener yaama ters olan - gsz suyun gl ta yendii gibi. O benimdir demeden - ben, benim demeden: kutlu kii edimsizlikte kalr szsz retiye uyar dnyadaki bin bir tr hor grmez yaratr benim demez yaptna bel balamaz yarar verir orada durmaz... (2) edimsizlik eder ve dzelmemi bir ey kalmaz (3)

Teekkr Burada Taoculuk, Zen ve Tasavvuf yolunda bilgi ve yaamlar ile almalarmda yol gsterici olan tm dostlara, zellikle Klasik ince ve in mistisizmi zerine derin bilgisi ile byk yardmlar iin Werner Thomsona sonsuz teekkrlerimi dile getirmek isterim. mer Tulgan Eyll 1994, Berlin

I -TAO CHING

1
(A) Gsterebildiin YOL asl YOL deil Ad verebildiin ad asl ad deil Adlandrlmazsa o kayna gn yerin Adlandrlrsa o anas bin bir trn Demek Hep tutkusuz olanlar grr onun zn Hep tutkulu olanlar grr onun yzn Bu ikisi birlikte doar Ve adlandrnca ayrlr Srdr birlik Srlar srr Kaps saysz mucizenin (B) Syleyebildiin SZ asl SZ deil Ad verebildiin ad asl ad deil Adlandrlmazsa o kayna gn yerin Adlandrlrsa o anas bin bir trn Demek Hep hilikte kalanlar tutkuludur zne Hep varlkta kalanlar tutkuludur yzne Bu ikisi ayndr aslnda Ayrlr adnda Aynlktr szn srr Srlar srrdr Kaps tm mucizenin

2
Gn altnda bilince herkes Gzelliini gzelin Dodu irkin Ve bilince herkes yiliini iyinin Dodu kt Demek Varlk yokluk birbirini dourur Zorla kolay birbirini tamamlar Uzun ksa birlikte biim olur Yksek alak birlikte eim olur sesle tn birlikte uyum olur n ile art birlikte dizi olur Gerekten de kutlu kii Edimsizlikte kalr Szsz retiye uyar Bin bir tr nne kar Hor grmez Yaratr benim demez Yaptna bel balamaz Yarar verir orada Kalmaz Ve orada olmaynca Yz evirmezler ondan

3
(A) dllendirme yetenekliyi Halk kavga etmesin Deer verme deerli mala Halk hrszlk etmesin Gsterme istenmeye deer olan huzursuz olmasn halkn yrei Demek kutlu kiinin dzeni Yrekleri boaltp Karnlar doldurur stenci zayflatp Kemikleri pekitirir Halk bilgisiz klar Ve tutkusuz Bilenleri cesaretsiz klar Ve edimsiz Edimsizlik eder Ve dzelmemi bir ey kalmaz (B) dllendirme yetenekliyi Halk kavga etmesin Deer verme deerli mala Halk hrszlk etmesin Gsterme istenmeye deer olan Huzursuz olmasn halkn yrei Demek kutlu kiinin dzeni zihinleri boaltp Tohum eker derinlie Tutkular azaltp G verir karaktere

Uzak tutar halk Bilgiden tutkudan Ve uzak tutar bilgeyi Edime cesaretten Edimsizlik eder Ve dzelmemi bir ey kalmaz

4
YOL cokun akar yarar verir ama Dolup tamadan uyy sanki uurum Dipsiz atas bin bir trn sanki Keskinlikleri kreltir Karmaalar zer Parlaklklar snkletirir Tozuna karr dnyann Derinlerde varlk gibidir kimin oludur Bilmem ya sanrm eskidir yceler Ycesinden

5
Gkle yer sevgi bilmez Bin bir tr saman kukladr ona Kutlu kii sevgi bilmez Yetmi iki millet saman kukladr ona Gkle yerin aras Benzer kre Botur ama bakarsan durur dopdolu Devindike kar ha kar iinden Fazla sz boa zahmet

yisi mi iindekini tut iinde

6
Vadi ruhu lmsz Derler ki karanlk diiymi o Karanlk diinin kaps Kkym gn yerin Durmadan yorulmadan Etki yayan drt yanna

7
Gk sonsuz yer lmsz lmsz ve sonsuz onlar Yaamazlar nk kendilerini Bu yzdendir yaamlar sonsuz Kutlu kii de yle Sona koyar kiiliini Kiilii ne geer Salverir kiiliini Kiilii kalr ylece yle deil mi? stemez kendine birey Ve yetkinleir kendi

8
Su gibidir yce iyilik yidir ki su Binbir tre yarar verir dayatmasz nsanlarn hor grd yerlerde O bu yzden yakndr YOLa

Evin iyilii yerinde Dncenin iyilii derinde Armaann iyilii sevgide Szn iyilii doruluunda Hkmdarn iyilii dzeninde in iyilii beceride Hareketin iyilii zamanlamada Ancak savamayan Zararsz olur

9
Hem tutup hem doldurmak Denemeye demez Hem bileyip hem snamak Uzun sre gitmez Altnla mcevherle dolu evi Koruyamaz kimse Hem zengin olmak Hem soylu hem de gururlu Felaketi armaktr bu ini bitirince ekilip gitmek te budur gn YOLu

10
Yaratp kendini BRi kucaklayarak Kalabilir misin dalp gitmeden Toparlarken tm gcn smsk

Olabilir misin bir bebek gibi yumuak Artabilir misin giz gzn Tm lekelerden Ve cennet kaplar aldnda Kalabilir misin bir ana ku gibi Arklyla yreinin Girebilir misin her yere edimsizce Dourmak ve beslemek Yaratmak benim demeden lemek ele geirmeden oaltmak ynetmeden te budur gizli erdem

11
Otuz ubuk buluur tekerin ortasnda Ortadaki hiliktedir arabann yarar Balktan mlek oyarlar indeki hiliktedir mlein yarar Ev yapan kap pencere aar duvara Oradaki hiliktedir evin yarar Demek varlk kazan getirirse Hilik yarar getirir

12
Be renk bir arada grmez olursun Be ses bir arada duymaz olursun Be tat bir arada tatmaz olursun Av ve yar coku verir yree Deerli mal insan kudurgan eder

Demek kutlu kii yree ynelir gze deil Brakp birini demek alr tekini

13
Saygnlk da utan da korku gibidir an ve eref benlik gibi bir derttir Saygnlk da utan da korku gibi Ne demek Ykselmek alaltr insan Korku ile kazanlr Korku ile yitirilir Bundan ite saygnlk da utan da korku gibi an ve eref benlik gibi bir dert ne demek Byk derdim varsa bu benliim olduundandr Benliim olmasayd derdim mi olurdu Demek Her kim benliinde kutsarsa dnyay Dnyay ekinmeden brak eline Her kim benliinde severse dnyay Dnyay ekinmeden ver eline onun

14
Bakan gzler onu grmez Dz derler ona Kulak veren onu duymaz Az derler ona Uzanan el ona demez z derler ona Bu zlmez ayr ayr

Bu yzden birlikte Bir olurlar Ykseklerde aydnlanmaz Derinlerde kararmaz Kurumayan kaynaktr Adlandrlamayandr Hilie dnendir Biimlenmemi biim Asl olmayan resim Karanlktr kaostur nne kan grmez yzn Ardna den grmez tersini Eskilerin YOL'unu tutarsan Anlamak iin bugnn varn Bulursun eskinin balangcn Byle olur dokuduu kuma YOL'un

15
Eskinin yetkin ustalar zl ve gizemliydiler Akt onlara her ey Derindiler eriilip bilinmez Eriilmez bilinmezdi onlar ki Bilmem nasl anlatsam Kn bir rma geer gibi ekingen Komularn gz altnda gibi Dikkatli

Konuklar gibi sakngan Eriyen buz gibi geici lenmemi balk gibi ekilsiz Vadi gibi geni Sis gibi bulank Kim berraklk getirir bulankla Sabrl Sknuyla Kim sknet yaratr Sabrl deimezliiyle Bu YOL'u yitirmeyen Doygunluu aramaz Doygunluu aramayan Kalr dolmadan Hep ak yeni yetkinlie

16
Hilik yaratmak alabildiine Skunetle doldurmak her yeri Bin bir trn birlikte ykselii Ve geri dnn izlemek Olgunlar varlklar Sonra dnerler kaynaklarna Kaynaa dnmek huzur demek Huzur amaca varmak demek Amaca varmak sonsuzluk demek Sonsuzluu kavramak aydnlk demek Sonsuzluk kavranmad m Uyumsuzluk gelir ve mutsuzluk Sonsuzluu kavrayan hogrldr

Hogrl demek adil Adil demek egemen Egemen demek kutsal Kutsal demek YOL'da YOL'da demek kalc O brakr bedenini korkmadan

17
(A) En yce hakanlarn varln Bilmezdi halk Sonrakiler sayld ve sevildi Sonrakilerden korkuldu Sonrakilerden nefret edildi Gven gstermeyen bulamaz gven Ne sakngand deerli szleri lerini grrlerdi onlar ve yoluna girerdi Her ey Yetmi iki millet derdi zgrz (B) En yksekte olan tmyle bilinmez altta Sonra gelir sayg sevgi Sonra korku Sonra nefret Yarm hakikatlilik hakikatsizliktir Sakngandr deerli sz ini yapsn herkes yoluna girer her ey Ve insanlar der ki zgrm

18
Nerede yitirilmise YOL Orada ahlak ve grev vardr Nerede yetenek ve bilgi varsa Orada yalann by vardr Bir ailede kalmamsa uyum Orada kklere efkat byklere hrmet vardr Bir devlette bozulmusa dzen Orada drst devlet adamlar vardr

19
Brak bilgelii bover bilgiye Bin kat byk olur kazanc halkn Brak ahlak bover greve Dner halk ana baba saygsna sevgiye Brak ustal bover kazanca Ne hrsz kalr lkede ne haydut Bu bo lafla olmaz tutunacak dal olmal Basit yaa drst ol Bencillii tutkularn azalt Vazge bilgilik taslamaktan Biter kayglarn

20
Vazge bilgilik taslamaktan biter kayglarn Evet ile olur arasnda ne fark var? yi ile kt arasnda ne fark var? Say herkese saygn olan Ah daha ne kadar srer yalnzlk Herkes sevin sayor

Bayrama gider gibi Baharda kulelere kar gibi Bir ben ekingen Haber gelmedi daha Glmeyi renmemi bebek gibiyim Huzursuz savrulurum Yersiz yurtsuz gibiyim Herkes bolluk iinde Ben unutulmu gibiyim Maara gibi yreim Uyumsuz ve karanlk Dnya insanlar l l ah Bir ben bulank su gibiyim Dnya insanlar kurnaz m kurnaz Bir ben kapal kutu gibiyim Huzursuzum ah deniz gibi Dur durak bilmeyen girdap gibiyim Herkesin hedefi var Bir ben aylak dilenci gibiyim Bir ben bakaym herkesten Ama deerlidir anadan alnan besin

21
Yce ERDEM'in iinde Yalnz SZ var biimlenen SZ etkiler varlklar salt kaos ve karanlkta Karanlk ve kaos ki biimler var iinde Kaos ve karanlk ki varlklar var iinde

Derinlik ve gizem ki z var iinde z eksiksiz gerekliktir inan var iinde Eskilerden bugne dek Adlar olmazsa olmaz kavramak iin tm Nasl bilirim yoksa cinsini bin bir trn? Ancak onlarla

22
Eksik olan tmleir Eri olan dzleir Bo olan doldurulur Eski olan yenilenir Az olana verilir ok olandan alnr Kutlu kii de yle BR'i kucaklar rnek olur dnyaya evresine k samaz ve aydnlanr Kendisine deer vermez ve yceltilir Kendini vmez ve yarar verir Kendini ne koymaz ve kalclar nk savamayanla Kim savaabilir dnyada Eskilerin szdr - eksiini eksilt Bo laf deil yetkinlik var bu szde

23
Bilgilik taslama her ey girer yoluna Btn sabah srmez kasrga Btn gn srmez yamur

Kim yapar onlar? Gkle yer Gkle yerin bile srgit yapamadn Nasl yapsn insan Demek YOL'unda alrsan iini ele YOL'da olanlarla bir olursun YOL'da CAN'da olanlarla bir olursun CAN'da Yoklukta olanlarla bir olursun yokluk ta YOL'da bir oldun mu onlarla YOL'da olanlar da Honut olur bundan CAN'da bir oldun mu onlarla CAN'da olanlar da Honut olur bundan Yoklukta bir oldun mu onlarla Yoklukta olanlar da Honut olur bundan Gven bulamaz gven gstermeyen

24
Ayak parmaklar stne kalkan salam durmaz Dizlerini krmadan yryen ilerlemez evresine k saan aydnlanmaz Kendine deer veren yceltilmez Kendini ven yarar vermez Kendini ne koyan kalclamaz Byle kii yemek art yara irini gibidir YOL'a V e bin bir tr rak durur ondan

Demek YOL'u bulan kalmaz orada

25
Bir ey var ki ayrmsz ve yetkin Gkle yer yokken de vard o Sessiz ve bir bana Yalnz durur deimeden Dner gider kendi yolunu kesmeden Sen istersen dnyann anas de Bilmiyorum adn SZ diyorum ona Ad bulmak g - byk diyorum Byk demek hep devingen Hep devingen demek rak Irak demek geri dnen yleyse SZ byk GK byk YER byk Ve HAKAN byk Drt byk var evrende hakan da bunlardan nsan ynelir yere Yer ynelir ge Gk ynelir SOZ' e SZ kendine ynelir

26
Ar hafifin anas Huzursuzluun efendisidir skun Byledir kutlu kii de Dnyay gezse Atmaz ar ykn omuzlarndan Ne kadar sayg gsterseler de ona Yoluna gider aldrmadan Peki ya lkenin efendisi Hafife alabilir mi dnyay Kkn yitirir hafife alan Huzursuz olan saygnln

27
Yolculukta usta kii iz brakmaz Konumakta usta kii gaf yapmaz. Hesapta usta kii ubuk saymaz Kapatmakta usta kii kilit asmaz Ama kimse aamaz Balamakta usta kii sicim kullanmaz Ama kimse zemez Kutlu kii korur insanlar g zden karmaz hibirini Kutlu kii korur bin bir tr Gzden karmaz hibirini te aydnlk yn yiler mrit olur ktye

Ktler iyiye madde olur hem Kim ki saymaz mridini Hem kim ki sevmez maddesini Ne kadar bilge de olsa krdr o te byk sr

28
Erkekliini bilip diiliini yitirmeyen Olur gn altnda sel yata yerin Yerin sel yata olan Terketmez snrsz erdem O dner ocuklua

Aydnln bilip karanln yitirmeyen Olur gn altnda lt yerin Yerin lt olan Terketmez eksiksiz ERDEM O dner hi kaynana

Yceliini bilip alakln yitirmeyen Olur gn altnda vadisi yerin Yerin vadisi olan Terketmez yetkin ERDEM O dner adsz zne Adsz z dalrsa olur yararl insan

Kutlu kiinin elinde olur devletin hizmetkr Demek biimlendirmek iin budamak gerekmez

29
Dnyay ele geirme tutkusu Dnyay elden geirme tutkusu Denenmitir yenilgiye mahkumdur Kutsaldr dnya Ele gelmez El atan rtr onu Elde tutmak isteyen yitirir onu Bin bir tre bak Bir nc bir art Nefesleri bir scak bir souk Bazen gldrler bazen zayf ve ince Bazen stte yzerler bazen batarlar dibe Bu yzden uzak durur kutlu kii Pek oktan ok fazladan fazla bykten

30
Doru YOL'da hizmet eden hakanna Kirletmez dnyay silahlarla Ki insann eylemi kendine yansr Savan ardndan gelir ktlk yllar Usta olan savata sonu alnca durur Gcne gvenip kalkmaz hakim olmaa Sonu almak vnmeden Sonu almak nam almadan Sonu almak gurursuzca Sonu almak aresizce

Sonu almak gvenmeden gcne Bir ey glendi mi bir kez kocar Ters YOL'dur bu nk Ters YOL'a giren erken tkenir

31
Uursuz aratr silah Bin bir tr de tiksinir ondan Bu yzden ki doru YOL'da olanlar Adn bile duymak istemezler onun Soylu kiinin gnlk yaamnda ereflidir sol yan Oysa sava sanatnda erefli yan sadadr Uursuz aratr silah yakmaz eline kutlu kiinin Ancak baka are yoksa kullanr onu Huzur ve bartr en yce ona Zafer kazannca sevinmez Kim sevinirse buna Cinayetine sevinir demektir Cinayetine sevinen kimse Hedefe eriemez yeryznde Sevinli gnlerde soldadr erefli yan l evinde ise erefli yan sadadr Kk rtbeli asker sol yanda durur stteki komutan onun sanda Demek l evi gibi sralanrlar Alay alay cana kyanlar Yamur gibi gzya dkmelidir

Savata zafer kazanan taraf l evi gibi davranmaldr

32
Asl SZ adszdr ve ekilsiz O kktr ama Kimse boyun ediremez ona Hkmdarlar hakanlar yitirmeseydi onu Bin bir varlk konuk olur Gkle yer birleir Ab- hayat damlard i yerine Yetmi iki millet emir beklemeden Uzlard kendiliinden ekiller balaynca balar adlar da Adlarla da eriilir varla Ama kendi snrnca Snrn bilirsen Dmezsin yanla Benzer SZ'n dnya iin varl Sanki derelerin vadilerin Veriine rmaklara gllere

33
nsanlar bilen aklldr Kendini bilen bilge Bakasn yenen gldr Kendini yenen egemen Halinden memnun olan zengindir Nefsini yenen istenli

Yerini korumay bilen kalcdr lp de yok olmayan lmsz

34
YOL ortada akar ha akar Sala da solla da uyum iinde Bin bir tr ondan alr varln O reddetmez onlar ini tamamlar benim demez Giydirip besler varlklar Efendilik etmez Hep tutkusuz olduundan o Kktr ad Her ey ona bal olduundan Ki kul olmadan ona Byktr ad Demek kutlu kii de Bytmez kendini ki Byk iler yapar

35
Yitirme ana tabloyu Tm dnya sana gelir Gelir yara almadan Sakin adil ve mutlu Mzik ve doa gzellii

Alkoyar yolundan yolcuyu SZ' syler dudaklar Tad brakmadan dilde yumuak Bakarsn da grmezsin Dikkate deer bir ey Dinlersin de duymazsn Dikkate deer bir ey Elini uzatrsn ama Deemezsin kenarna

36
Ezecekler mi birini Bytrler onu alabildiine Zayf m drecekler birini Glendirirler onu alabildiine Yok edeceklerse birini Gelitirirler onu alabildiine Alacaklar m elindekini onun Ona verirler nce bol bol Budur grmek grnmezi Yumuak yener serti Zayf yener gly karma bal derinden Srdr dzen ele verme srrn

37
YOL usuz bucaksz dzenlemez bir eyi

Ki dzensiz ey kalmaz Bilse hakanlar hkmdarlar korumay onu Bin bir tr biimlenir kendinden Ve biimler olutu da uyand m tutkular Adsz ylecelikle balamal onlar Adsz ylecelik tutkusuzluktur Tutkusuzluk sknet Bakarsn ki dnya kendinden dengede

II -TE CHING

38
ERDEM'li kii ERDEM'i bilmez Ondan ERDEM'lidir o ERDEM'siz kii abalar ERDEM'i Yitirmemee Ondan ERDEM'sizdir o ERDEM'de olan Edimsizdir ve amasz ERDEM'siz olan Edimlidir ve amal Akta olan edimlidir ama amasz Adaletli olan edimlidir amaldr Ahlakl olan edimlidir ki zlemedi mi biri rpnr ekmee yanna Demek YOL'u yitirince ERDEM ERDEM'i yitirince ak Ak yitirince adalet Adaleti yitirince ahlak Sadakat ve gven ktldr ahlak Ve badr huzursuzluun Yol gstermek glgesidir YOL'un Ve badr lgnln Demek doru kii Bollukta kalr ktlkta deil Asl da kalr glge de deil Brakr tekini alr bunu.

39
Zamann birinde Bir' e erienler Gk eriti Bir' e - arnd Yer eriti Bir'e - pekiti Tanrlar eriti Bir'e - glendi Vadiler eriti Bir'e - doldu Bin bir tr eriti Bir'e - oldu Hakanlar hkmdarlar eriti Bir'e Ve l oldular dnyaya Bir'le oldu btn bunlar Gk byle arnmasa yrtlrd Yer byle pekimese sarslrd Tanrlar glenmese byle Katlp kalrlard Vadiler dolmasa byle Kurur biterlerdi Bin bir tr olumasa byle Snp yiterlerdi Hakanlar hkmdarlar ycelmese byle Yklp giderlerdi Demek soylunun kk yoksulda Yksein temeli alakta Ki hakanlar hkmdarlar da Yalnz yetimi ksz ad alr Kklerindeki yoksulu gsterirler deil mi? nk paralan olmadan araba olmaz Dileme parlakln incinin Tan kaba katln dile

40
Dn YOL'un devinimi Gszlk YOL'un edimi Gn altnda bin bir tr kar varlktan Varlk kar yokluktan

41
Ycelerden bilge YOL'u duyunca zler onu uyumla Ortacalardan bilge YOL'u duyunca Bir uyar bir aar Alakalardan bilge YOL'u duyunca Gler az dolusu Ve glmezse bil ki Doru YOL deildir o Ne der atasz Ak YOL karanlk grnr leri YOL geri grnr Doru YOL eri grnr En yce ERDEM alak grnr En temiz insan kirli grnr En engin ERDEM dar grnr En cesur ERDEM kaak grnr En doru z dnek grnr Byk drtgenin kesi olmaz Byk ara ge yetkinleendir Byk sesin sesi duyulmaz Byk resmin ekli grnmez YOL gizemli ve adszdr

Ama ancak onunla var olur her ey

42
Sz dourur Bir'i Bir dourur iki'yi ki dourur ' dourur bin bir tr Bin bir trn ard karanlk n aydnlk i yaam soluu uyum yaratan

Herkes uzak durur ama Terkedilmiten yalnzdan yoksuldan Yine de hkmdarlar hakanlar Ad alrlar bunlar nk her ey Ya oalr azaldka Ya azalr oaldka Benim retim de tekilere benzer Gl eremez lmne retimin bana yazdm bunu

43
Gn altnda en yumuak Yener gn altnda en serti Hi olan szar hi aralksza Bundan anla gcn edimsizin

Szsz reti edimsiz edim Seyrek nasip olur gn altnda

44
Nam m can m hangisi yakn? Can m mal m hangisi byk? Kazan m kayp m hangisi ar? Elbet dilei byk olann Byk olur harc ok toplayann ok olur kayb Azla yetinenin yz kara kmaz Durmay bilenin ba derde girmez Ve uzun olur mr

45
En byk yetkinlik eksik grnr Ve sonsuz olur etkisi En byk dolgunluk yarm grnr Ve tkenmez olur etkisi En byk doruluk eri grnr En byk yetenek aciz grnr En byk belagat dilsiz grnr Souu hareket yener sca skunet Saflk ve skunet Bu ikisi ltdr, dnyann

46
YOL egemense eer gn altnda Gbre arabasna koulur yar atlar YOL yitirilmise eer gn altnda Sava atlan yetiir haralarda stei ok olmaktan byk gnah yok Yetinememekten byk bela yok Mal mlk hrsndan byk hata yok nk Yetinmekle yetinene Her zaman yeter dnya

47
Kapndan kmadan da tanrsn dnyay Pencereden bakmadan da Grrsn gn YOLunu Ne kadar alrsan o kadar azalr bilgin Bu yzden kutlu kii Bir yere gitmez Ve bilir her eyi Bir eye bakmaz Ve grr apak Bir eyler yapmaz Ve yetkinletirir

48
renen her gn artar

YOL'da olan her gn azalr Azala azala varr edimsizlie ki Edimsizlikte Dzelmemi bir ey kalmaz Dnyay kazanr ancak Sabrszlk bilmeyen ok ii olan hibir zaman kazanamaz dnyay renen her gn artar YOL'da olan her gn azalr Azala azala varr edimsizlie Ki edimsizlikte Dzelmemi bir ey kalmaz Dnyay kazanr ancak Sabrszlk bilmeyen ok ii olan hibir zaman Kazanamaz dnyay

49
Kutlu kiinin kendi kalbi yoktur Yetmi iki milletin kalbidir onun kalbi yilere iyiyim Ktlere de iyiyim nk iyiliktir ERDEM Dost olana dostum Dost olmayana da dostum nk dostluktur ERDEM Kutlu kii skunet iinde yaar Geni kalbi dnyaya ak Yetmi iki milletin gz kula onda

O kendi ocuklar gibi bakar hepsine

50
k yaam giri lm Yaamn yandalar onda lmn yandalar onda Yaayp da lme ynelenler Onlar da onda Neden? nk dolu dolu yaamak isterler yaam Derler ki doru yaamay bilen Gesin lkeyi bir utan bir uca Rastlamaz tek gergedana kaplana Gesin bir ordunun iinden Ne zrh arar ne kl Gergedan bulamaz boynuz saplayacak yer Kaplan bulamaz trnak geirecek yer Kl bulamaz keskinliini gmecek yer Neden? nk lml yan yoktur onun

51
YOL dourur ERDEM besler evre biimlendirir Etkiler yetkinletirir Bu yzden bin bir tr Sayg besler YOL'a

Deer verir ERDEM'e YOL'a beslenen sayg ERDEM'e verilen deer Ad vermeden kendindendir Demek YOL dourur ERDEM besler Bytr bakar Gelitirir tutar rter ve korur

52
Yeryznn kayna var Ki anas yer yznn Her kim anaya bakarsa Bilmek iin oulu Ve olu bilince dnerse anaya Yaam boyunca korkmasn bir eyden Her kim azn kapar tkarsa deliklerini O yorulmaz yaam boyunca Her kim azn ap kalkarsa i grmee Kimse yardm edemez ona En k grebilmek aklk demek Bilgelii yitirmemek gllk demek Her kim kullanrsa n Dnmek iin bu akla Korkmasn hibir eyden Sonsuzluu kucaklamaktr bunun ad

53
Biliyorsam biraz doru YOL'da yaam Tek korkum yolu yitirenlerdendir Sapanlardan dar sokaklara doru YOL dururken htiaml ve zenginken saraylar Yabani otlar brmse tarlay Ambarlar bomboken Pahal ve ssl ise giysiler Keskin kllar sallanyorsa kemerlerde Ve patlayasya yiyip ienler Bouluyorsa bolluktan Orada haydutluk yasas geerli demektir Budur ite sahte YOL - ah!

54
Salam kk salan sklmez Sk tuttuun alnmaz Geleneini torunlarna ileten tkenmez Kendine uygula - ERDEM gerekleir Evine uygula - ERDEM olgunlar Kyne uygula - ERDEM yaygnlar

line uygula - ERDEM zenginleir Dnyaya uygula - ERDEM yetkinleir Demek Kendinle tan insan Evinle tan evleri Kynle tan kyleri linle tan illeri Dnyanla tan dnyalar Nereden mi biliyorum Byle olduunu dnyann? te bundan

55
ERDEM'le dolu kii Benzer yeni domu bebee Ylan yan sokmaz Vahi hayvan saldrmaz Alc ku paralamaz ncedir kemikleri kaslar yumuaktr ama Yine de smsk yapr tuttuuna Erkek dii nedir bilmez ama Yine de kalkar pipisi nk dopdoludur hayat tohumuyla Gece gndz haykrr durmadan ama Yine de kslmaz sesi nk dopdoludur hayat uyumuyla Uyumu bilmek sonsuzluk Sonsuzu bilmek k karn artrmak ansllk

stenle yaamak gllk Bir ey glendi mi bir kez kocar Ters YOL'dur bu nk Ters YOL'a giren erken tkenir

56
Bilenler konumuyor Konuanlar bilmiyor klarn kapa Deliklerini tka Keskinliini krelt Karmaalarn z Parlakln snkletir Tozuna kar dnyann Budur gizli Bir' e varmak Buna erieni Ne sevgi yaralar ne soukluk Ne kazan yaralar ne kayp Ne saygnlk yaralar ne utan Ki en saygn olur gn altnda

57
lke ynetmek iin drstlk Sava kazanmak iin hile Dnyay kazanmak iin Vazgemek igzarlktan Nereden mi biliyorum? undan:

Ne kadar yasak varsa o kadar yoksul insan Ne kadar silah varsa o kadar huzursuzluk Ne kadar yetenek varsa o kadar uursuzluk Ne kadar yasa varsa O kadar zorba haydut ve hrsz Kutlu kii der ki Kalrm edimsiz halk kendini ynetir Kalrm suskun halk drst olur Karmam iine halk zengin olur Kalrm tutkusuz halk tutkusuz olur

58
Bataki sakin ve edimsizse Halk drst ve temiz olur Bataki zeki ve kurnazsa Halk hilekar ve gvenilmez olur Mutsuzluk stne kurulur mutluluk Mutluluun derininde pusu kurar mutsuzluk Kim bilir snrn? dzenlemeye kalkmayn Dzen dnr uursuzlua Ahlak dnr sahtekarla Ve krl insanlarn bitmek bilmez Bu yzden kutlu kii Adildir incitmeden

Drsttr zedelemeden Dorudur yaralamadan Aydnlktr gz kamatrmadan

59
nsanlar ynetip ge hizmet etmede Yok kanaatkarlk gibi Kanaatkar olan hazrlkldr Hazrlkl olan ERDEM dolar iki kat ki kat ERDEM dolan aar her engeli Her engeli aann bilinmez snr Snr bilinmeyen kazanr yer yzn Kazanan toprak anay lmszleir te budur yolu Derin kkn Salam temelin Bitmez yaamn Ve grmenin sonsuzu

60
Byk lkeyi ynetmek Kk bir balk kzartmaya benzer Dnyay kurarsan YOLa uyumlu Hortlamaz kayp ruhlar Kayp ruhlarn hortlamamas bir ey deil Hortlayanlar zarar vermez insana Hortlaklarn zarar vermemesi bir ey deil Kutlu kii zarar vermez insana Bu iki g zedelemez birbirini

Ki ERDEM balar birletirir onlar

61
Irmak gibi alttan akan byk lke Dii olur dnyaya Dii skunetiyle stndr erkee Skunetiyle altta kalarak Byk lke altta kalsa ke Kazanr k Kk lke altta kalsa bye Kazanr by Ya kazanr altta Ya kazanan kazanr altta Byk lkenin hedefi Birletirip doyurmaksa Kk lkenin hedefi Katlmaksa bu hizmete Eriir herkes hedefe Altta kalsa byk olan

62
YOL yuvas bin bir trn yilerin hazinesi Ktlerin sna Tatl sz ylan deliinden karr Ve gzel huyun yoktur bedeli Peki ya ktler? Nasl gzden karrsn onlar? Hakanlar bunun iin deil mi? Hkmdarlar bunun iin deil mi?

ncili asa tayp Drt atl arabayla Drtnala gelenden Yedir sakin YOL'da kalan Neden yelemi eskiler YOL'u? Dememiler mi ? Arayan bulur Sulu olan affolur? Bu yzden Ondan tatl ey yok gn altnda

63
Edimsizlik et eylemsizlik eyle Tatsz tat Byk kktr okluk azdr Yantla fkeyi ERDEM'le Kur zoru kolayndan Yap by knden Dnyada her zorluk balar kolaydan Her byk balar kkten Ki kutlu kii byk ie girimez Byk iler yetkinleir Kolay vaat eden seyrek durur sznde Kolaya kaan zorluu bulur Ki kutlu kii zoru gze alr Zorluk ekmez mrnce

64
Sakin duran kolay tutulur Grnmeyen kolay korunur Ya dal kolay eilir nce un kolay serpilir Olmadan yap bozulmadan dzelt Dev nar byr bir incecik filizden Dokuz kat kule kurulur bir tmseklik topraktan lk admla balar bin fersahlk yolculuk leyen rtr tutan yitirir Ki kutlu kii ne iler ne rtr ne tutar ne yitirir nsan balar ie Tam bitirirken bozar Baladnca zenle bitir iini y Arm kalmasn hi bir i Ki kutlu kii isteksizlii ister Deerliye deer vermez retisiz retir Herkesin kt yerden o dner Bin bir tre yardm eder doal aknca cesaret etmeden edimlilie

65
Eski devirlerde usta olan YOL'da gitmede Anlatmazd bunu yetmi iki millete Tersine bilgisiz tutard onlar Zor oluyorsa YOL'a getirmek insanlar Fazla bilgidendir

yleyse Bilmekle yneten ykm getirir Bilmemekle yneten mutluluk verir Bilmek bu ikisini gvenilir lttr Bilmek bu lt gizli ERDEM'dir Derindir engindir gizli ERDEM Ters gelir bin bir tre Ama hedefe gtrr

66
Irmaklar ve gller neden hkmdardr Sellerin derelerin? Her zaman altta kaldklarndan Bundan hkmdardrlar sellerin derelerin Kutlu kii de yle Halktan stn olur nk Altta kalr sznde Halka nder olur nk Hep arda kor kiiliini. Demek yukarda kalr Kimseye yk olmadan nde gider Kimseyi incitmeden Demek herkes seve seve ne alr onu Bkmadan usanmadan nk savamayanla . Kim savaabilir dnyada?

67
Diyorlar ki geri bykm szlerim

Ama yararszm Oysa onlarn bykl yararszlklarndandr Yararl olsayd onlar oktan klrlerdi bugne dek hazinem var benim Koruyup stne titrediim Biri sevgi Biri kanaatkarlk Biri cesaret etmemek dnyaya ba olmaya Dnyaya ba olmaya cesaret etmeyen Ba olur hkmdarlara Oysa sevgisiz cesaret Kanaatkar olmadan cmertlik Geride kalmadan ba olma tutkusu lm demektir Savata sevgi zafere gtrr Savunmada sevgi yenilmez yapar Gk kurtaracaksa birini Korur onu sevgiyle

68
yi ynetmeyi bilen savakan olmaz yi savamay bilen fkeli olmaz Dmann yenmeyi bilen savamaz onunla nsan yararl klmay bilen altta kalr . Tutkusuz ERDEM'dir bu nsan yararl klan gtr bu Gk ile elemektir bu ki eskilerin en ycesi

69
Deneyimli bir komutan demi ki Ev sahibi olmaya cesaretim yok Konuk kalmak daha iyi Bir parmak ilerlemeye cesaretim yok Bir ayak ekilmek daha iyi Bunun ad ayaksz yrmektir Kolsuz dvmektir Saldrsz yenmektir Silahsz durdurmaktr En byk talihsizliktir kmsemek dman Kmseyen korkarm yitirir hazinesini Savaan iki ordunun arpt yerde Savaa istemeden giren kazanr zaferi

70
Szlerimi anlamak ok kolay zlemek ok kolay Ama gn altnda anlayabilen zleyebilen yok onlar Szlerimin kayna var Yaplacak iin sahibi var Onu anlamayan anlamaz beni Az anlalmamdadr benim deerim Kee hrka giyer kutlu kii Ama inci tar yreinde

71
(A) Bilmediini bilmek byklktr Bildiini bilmemek eksiklik Ancak eksiini eksilten Kurtulur eksiinden Kutlu kiinin eksiksizlii Eksiini eksiltmesindendir Ondan eksiksizdir o (B) Bilmediini bilmek byklktr Bildiini bilmemek hastalk Ancak hastaln hastalanan Kurtulur hastalktan Kutlu kiinin hastalanmamas Hastaln hastalanmasndandr Ondan hasta deildir

72
Halk korkmazsa korkun olandan Gelir en korkuncu Dar etmeyin evleri insanlara Bktrmayn yaamdan Dar etmezsen yaam bkmaz insan yaamdan Ki kutlu kii kendini bilir ama ortaya koymaz Kendini sever ama an hret aramaz Brakr tekini alr bunu

73
Cesarete cesaret edeni ldrrler Cesaretsizlie cesaret edeni brakrlar yaasn Kimi zaman biri yarar verir bunlarn Kimi zaman biri zarar verir Ya gn reddettiinin kim bilir nedenini? Kutlu kii bilir bu iin zorluunu Gn YOL'u savamadan kazanr Konumadan yantlar armadan getirir Telaszdr iyi planlar Gn engin ann seyrektir dmleri Yine de karmaz hibir eyi

74
lmden korkmaz olursa insanlar Nasl korkutursun lm korkusuyla? Ya peki insanlar korkutursan lmle Biri bir uursuzluk ettiinde ldrecek misin? Kim cesaret eder buna? lmn bir sahibi var lmn sahibinin yerine ldrmek Marangoz yerine keseri ele almak demek Marangoz yerine keseri ele alann Seyrek kalr eli salam

75
Halk asa

Bu sttekilerin Fazla vergi yemelerindendir Bu yzden atr halk Halk ynetmek gse Bu sttekilerin her ie karmasndandr Bu yzden gtr ynetmek halk Halk lmden korkmuyorsa Bu sttekilerin lks iinde yaamak istemesindendir Bu yzden halk korkmaz olur lmden Yaptn kendi yaam iin yapmayan Daha bilgedir yaama deer verenden

76
nsanolu doduu zaman Yumuaktr ve zayf ld zaman sert ve gldr Bin bir tr dnyaya geldiinde Yumuaktrlar ve ince ldklerinde kuru ve katdrlar Demek sert ve gl yandadr lmn Yumuak ve zayf yandadr yaamn Demek gl ordu kazanamaz sava Salam gvdeli aa kurtulamaz baltadan Gl ve byk olan yenilir Yumuak ve zayf olan kazanr

77
in yayma benzer gn YOL'u sttekini aa bastrr alttakini yukar kaldrr Fazla olandan alr eksik olana ekler Gn yoludur bu Fazlay azaltmak eksii tamamlamak nsann YOL'u farkl O eksik olandan alr fazla olana ekler Ya kimin harc Fazlasn geri vermek dnyaya? Ancak YOL'da olann Demek ki kutlu kii Yaratr benim demez Yarar verir orada kalmaz stemez grnmeyi bilgeliiyle

78
Su kadar yumuak ve zayf ey yok Ama serti ve gly yenmede stne yoktur onun Deimez bu Zayfn gly yendiini Yumuan katy oyduunu Gn altnda bilmeyen yoktur ya Yine de kimse uyamaz buna Demi ki bir kutlu kii lkenin gnahn kim alrsa stne

Bata gider tohum kurban treninde lkenin aclarn kim alrsa stne Hakan olur yeryznn Ki doru szler tersi gibidir

79
Barnca byk bir dargnln ardndan Kalan aclk yreklerde nasl onarlr? yleyse kutlu kii Sol stuna bakar szlemede Bakasndan hak aramaz ERDEM'li ykmlle bakar szlemede ERDEM'siz hakkn almaa bakar

80
Kk ola lke ve insan az Ve insan gcn kat kat artran aralar Olsa da kullanmaya kimse lme nem vere insanlar Ve gitmeyeler uzaklara Ve gemiler arabalar olsa da Binmeye kimse Ve zrhlar silahlar olsa da Kuanmaya kimse Ve yeniden dm ata insanlar Yaz yazmak yerine Yiyecekler tatl ola Giyecekler renkli ola Evler huzurlu

Trenler keyifli ola Gresiye yaknken komu lkeler Horozlarn kpeklerin sesini Duyasya yaknken Kocam le insanlar Bir kez bile oralara gidip gelmeden

81
Doru szler gzel olmaz Gzel szler doru olmaz Usta olan ikna etmez kna eden usta olmaz Bilge bilgili deildir Bilgili bilge deildir Kutlu kii mal toplamaz Yardm eder onun olur Verir kendine ok olur Gn YOL'u Yarar vermektir zarar vermeden Kutlu kiinin YOL'u Yardm etmektir dayatmadan

Yin Yang rgs

AIKLAMALAR
Dao De Jing1 -1. Mesel
1 Burada da Pinyin transkripsiyonunu kullanld. Okunu hakknda yalnzca yaklak bir fikir verebilmek iin; Bugnk incede e harfi (ei ve ie dnda) Trke'deki gibi, j ve zh harfleri c gibi, q ve ch harfleri gibi, x ve sh harfleri gibi, c harfi m gibi, r harfi de j gibi okunuyor... ince'de heceler okunu melodileriyle de ayrt edilirler. Bu Pinyin'de sesli harf zerine konan aksan iaretleriyle belirtilir. Buraya aksan iaretlerini almadk.

1
ilk meseller, zellikle birincisi, tm di erlerinin de anahtard r. Hem bu nedenle, hem de Klasik incedeki d n-simgelerin ok-anlamll hakk nda bir fikir verebilmek iin, bunlarn zerinde daha fazla durdum ve ilk meselin ince orijinalinin hece hece evirisini de verdim... ilk meselde Lao Tsenin TAOsu ile geleneksel Tao arasndaki sn rlar belirlenir ve ayn anda Tao Te Chingin kendi snrll gsterilir: Onun anlatmak istediini dile getirmek, sonsuzu, snrsz anlatmak olanaks zd r. Onu adland rdk m , onun sonsuzluunu yitiririz. Museviler de Tanr n n adn yaln zca branicedeki drt sessiz harfle (YHVH) yazar, ama bunu okumay , sylemeyi saygszl k sayarlar... nk her sylenen sz, her verilen ad eyleri kendisi olamayandan ayrr, s nrlar koyar. Ve eyleri ayrdk m aalardan orman gremez oluruz, btn, sonsuzu yitiririz elden... Ama bu sn rl SZ, sonsuzluunu yitirmi YOLu hor grmez Lao Tse: Szle ifade edemediin, ancak sezgi ile duyumsadn TAO hereyin z, kayna ise, adlandrp snrlandrdn TAO da bin bir trn, tandn tm varlklarn anasd r. Peki ama, as l SZ sylenemeyen szse, asl YOL gsterilemeyen yolsa, nas l anlayaca m ben o SZ, nas l bulaca m o YOLu? Bunu bir paradoksla duyumsatmaa al r Lao Tse okuyucuya. Giri blmnn ba nda bu paradoksa iaret etmi tik: Gu - yleyse... diyor bilge, hep tutkusuz olanlar grr onun zn hep tutkulu olanlar grr onun yzn... ya da, hep hilikte kalanlar grecektir zn hep varl kta kalanlar grecektir yzn... Bu, ilk bak ta grnen anlam bu dizelerin. Meseller -rnein Bektai fkralar yla yak ndan ilgilenenler de bilir- birden fazla anlam tarlar. Dikkatli gzler onun ilk bak ta grlebilen, zahiri (Yang) anlamndan te, dzey dzey

baka, gizli, batni (Yin) anlamlarn kefeder. Bu gelenee uyarak dizelerin s rrn kefetmeyi okuyucuya brakmak isterdim; ama ne yazk ki burada bu s r Klasik incenin ok-anlamllnn ardnda gizli... Bu ok-anlamllk yznden yukardaki dizeler yle de okunabilir : hep hilikte kalanlar tutkuludur zne hep varl kta kalanlar tutkuludur yzne... ilk bak ta grlen anlam bize, TAOnun zn kavramann yolu, hep hilikte kalmak, tutku ve isteklerden arnmakt r, diyor. Ayn imlerin altnda gizli ikinci anlam ise, TAOnun zne varacam diye tutkularndan kurtulmak iin abalayp duran kiinin bu halinin de tutku dolu olduunu hat rlat yor... Zen Ustas Nan Yueden bir koan2: Nan Yue bir gn gnler boyunca durmadan meditasyon yapan rencisi Ma Zuya sorar: Ka gndr byle oturmu ne yap yorsun? Ma Zu: Buda olmaa al yorum Muhterem Usta. Nan Yue birey sylemez, yaln z eline bir tula paras alp bir taa srtmee ba lar. Ma Zu sonunda dayanamaz: Ne yap yorsun, Muhterem Usta? Ayna yap yorum. Usta taa srtmekle tuladan ayna olur mu? Ya byle kazk gibi oturup durmakla Buda olunur mu? Soru: Ya nas l olunur?.. ster varlk, ister hilik tutkusu olsun, bunlar aslnda -Tai Ji, Ana-kaynak dzeyinde- yan- yana, birliktedirler, -Wu Ji, Hi-kaynak dzeyindeaynd rlar; yaln zca biz farkl adlar vermiiz onlara, diyor Lao Tse, asl bu aynl anlamakta sorun. Dizeler boyunca bu birliktelik-aynlk deiik dzeylerde kyor karmza: Maddesel ve tinsel her eyin kayna olan TAO ile adlandrdm z, bildiimiz varl klarn anas olan TAOnun aynl ; varlk tutkusu ile TAOnun zne varma tutkusunun aynl ; ve nihayet u iki yorumun,
2 MS. 8. Yy.

tutkusuzlua ar ile tutkusuzluk tutkusuna kar uyarnn aynl ... Son iki dizede de i ie iki anlam gizli, ilk bak ta grnen anlam: O sr ki, srlar srrd r, kapsdr says z mucizenin. ikinci ve gizli anlam ise: Ama bu

da ancak yolun yarsd r; hereyin znn, tm mucizenin kaps ise s rlar n da s rrdr. Ya da Yunus Emrenin szleriyle, Hakikat kaps andan ier. Burada ok-anlamllklardan yalnz birkann zerinde durdum. eviride ise deiik dzeylerdeki anlamlar, ilk bakta gze arpanlar -ince yorumlarda ve Bat dillerine evirilerde de daha yaygn olanlar- (A) ve ancak ikinci bak ta grlebilenler -eviri ve yorumlarda da daha az raslananlar- (B) diye iki grupta toplad m, iki farkl eviri kt. Ama bu da benim znel deerlendirmem. Baka bir gz, kukusuz daha ba ka anlamlar ke feder, daha farkl ekillerde bir araya getirir, gruplatr rd bu dizeleri.

2
ikinci mesel blmden olu uyor, ilk iki blmde nce dnyadaki kar tlklar iki grup halinde ele aln yor, ilk grupta insani, znel deerlendirmeler var: Gzel ve irkin, iyi ve kt... ikinci grupta ise Tai Ji (Anakaynak) dzeyinde nesnel olan kar tlklara geiliyor: Varlk ve hilik, uzun ve ksa, yksek ve alak... iyi ile ktnn tesinde, Yin ve Yangla dile getirilebilen kar tlklar. nsanlarn gzel ve iyi deerlendirmeleri ayn anda kartlarn da yarat yor, irkin ve kt kavramlar do uyor onlarla birlikte: Gn altnda herkes gzeli gzel diye, iyiyi iyi diye bilince - gzel ve iyi, ad konmam, znel, doal duyumlar olmaktan karlp toplumsal normlara dn trlnce, irkinin, ktnn ve tm uzlamaz kartlklarn kayna oluyorlar. Gu - Demek ki... diyor Lao Tse, varlk-yok- luk, uzun-ksa gibi nesnel kar tlklar aslnda hep elbirli iyle olu turduklar olgular n iinde, bir madalyonun iki yz gibi birbirine ayr lmazcas- na bal halde karlar karmza. Onlar birbirinden ayrp uzlamaz dmanlar olarak alg lamak, onlara iyi-kt, Tanr-eytan etiketlerini takmak ise insanln kollektif

bilincinde, szck- ler-adland rmalar-deerlendirmeler dnyasnda ortaya kar ancak. Buradan meselin nc blmne geiliyor: yleyse ne yapmal? Nas l yaamal ? Taocu etii, Wu Wei - Edimsizlik felsefesini bir ka dizede zetliyor Lao Tse. lgintir ki edimsizli in dnyevi sorunlar hor grmek, her eyden el etek ekmek demek olmadn n stnde srarla duruyor bilge. Anla lan Bat ve Uzakdou kltrlerinin insanlar gnmzde sk sk ileri srld gibi o kadar da birbirinden farkl deil: O zamanki inde de, t pk bugnk Taocu d nceyle yeni tanan Bat insanlarnda olduu gibi, tam bu ynde yanl anlal yormu her halde edimsizlik. Kutlu kii edimsizlik eder, szsz retir: Edimsizlik, eylemsizlik demek deil, tutkulu, h rsl eylemlerden, doadaki dengeye, uyuma, yaama ters eylemlerden uzak durmak demek. iine kapallk demek deil, ukalalk, gevezelik etmemek, evresine ya am ve tutumu ile rnek olarak yol gstermek demek. Baka mesellerde s k s k suyun kendine bir ey almadan evresine yarar vermesine benzetilir edimsizlik. Edimsizlik iindeki kii dnyevi i lere hor bakmaz; alr, yaratr, insanlara ve bin bir tre yardm eder: Ama tutku, h rs ve fke duymadan, bu benimdir ve ben benim demeden...

3
ilk iki meselde varlk, bilgi ve deer sorunlarn ele aldktan sonra bu meselde toplum ve devlet sorununa geiyor Lao Tse. ilk blm Kong Zic , ortodoks ahlak ilkeleriyle hesapla yor. Tart lmaz kabul edilen toplum normlarn n gerekte toplumsal hastalklarn as l kayna olduunu gsteriyor. ikinci blmde ise yorumu etin dizeler var: Gnmz ynetimlerinin tketim olanaklar verip halk pasifletirmek ve basit halk bilgisiz b rakmak; aydnlar n ise gzn yldrp eyleme giri me cesaretini k rmak tr yntemlerini kan lmazlkla anmsat yor bunlar! Ama her bir dizeyi gerek bu meselin gerekse Tao Te Chingin btnl iinde anlamak gerek. Lao Tsenn bir tr tketim toplumu nermedi i, meselin ilk blmnde sylenenlerden de ortada. te yandan bu

dizelerin hkmdara halk aldat p lks iinde ya amay nermesi de olas de il: Daha sonraki kimi mesellerde Lao Tse, halk fakirlik iindeyken zenginlik iinde yzen yneticileri a r ekilde sular (53), hkmdarlar n halka korku vermemelerini, onlarn yaam ko ullarn ktletirmemelerini, onlar lm zler hale getirmemelerini (72-74) ister; stelik, en deerli hakan da varl duyulmayandr, der (17). Eski Yunandaki Platon gibi Lao Tse da, devlet ynetiminin filozoflarn, bilgelerin ii olduu inancndad r. Lao Tseya gre, toplumu ynetmekle ilgili bilgi herkese verilmemesi gereken, ancak bildiklerinden tr tutkularnn tutsa olmayacak, bilge kiilere verilebilecek bir s rdr (36). Bundan da te, basit halk, yreini huzursuz k lmaktan baka bir ie yaramayacak, ona ancak mutsuzluk getirecek olan tm bilgiden uzak tutulmald r. Tutkularn a m, bilge kii iinse durum bakad r: Onun, bildiklerine gvenip hayat n ak na ters i lere girimeye cesaret etmesini nlemek, onu edimlilikten uzak tutup, bildiini wu wei edimsizlik iinde deerlendirmesini sa lamak gerekmektedir. kinci blmn bandaki yrek, karn, isten (irade), kemik szckleri incede bizim alageldiimizden farkl armlara yol a yor: Yrek yaln z sevgi ve cesaretin deil, duyumsal ve zihinsel faaliyetin de simgesidir. Karn, -eski Trkede ve Sufi yaznnda da olduu gibi- batninin, karanlk, gizli, s rl hakikatin simgesidir. sten ayn zamanda istektutku demektir. Kemik szc ise ayn zamanda karakter anlamna gelmektedir. Tm bunlardan yine biri yang, biri yin iki eviri kt . Gerek bu meselde, gerekse bir s ra baka mesellerde grlyor ki, ' kutlu kii diye evirdi im kutsal, hakikate varm , ermi insan, yaln z aydnlanm bir bilge, bir filozof de il, ayn zamanda politik sorumluluk ta yan, halkn yazgsn elinde tutan kiidir. Bu yzden eviride, ermi , kutsal anlamna gelen, ama eski Trk yaznnda zellikle hakanlar, hkmdarlar iin kullan lan kutlu szcn kulland m. Lao Tsenn bu bak tarz , devlet ynetimi konusundaki ba ta belirtti imiz tutumuyla bal : Bir kent cumhuriyetinde ya ayan Platonun

tersine, o dnem inde bilgece ynetim, ancak ba taki hkmdarn bilgece davranmas yla olanakl grnyordu. Bu, yaln z Lao Tsenn de il, o dnemde indeki hemen tm d nrlerin beklentisiydi: mparator, hem politik, hem de tanrsallk dzeyinde dinsel otoriteyi temsil ediyordu. Tm sylencesel eski bilgeler, ayn zamanda mitolojik alarn hkmdarlaryd lar. Bu tr dizelerden tr gnmzde kimi yorumcular Tao Te Chingin gen bir prense adil ve baarl bir hkmdar olmann yollarn gsteren eitici bir kitap olduunu ileri sryorlar. Ama bu yorum yaln zca yapt ynetici evrelerden uzak durmalar yla tannan Taocu gelenekten -zellikle . 3.Yy.n Taocu bilgesi Zhuang Zidan- tmyle koparmakla kalm yor, bu kitabn iindeki -rnein bu meselin de ilk blmndeki- toplumsal normlar reddeden, yasa-dzen tanmaz tutuma da ters der grnyor... Kimi yorumcularsa Tao Te Chingde toplum ve devlet dzeniyle ilgili hkmler bulunduunu tmyle reddediyorlar: Bu meselde olsun, yukarda sz konusu edilen dier mesellerde olsun dzen szcyle bireyin ruhsal dzeninin simge- lendiini sylyorlar. Bu yoruma gre halk, lke, hkmdar, egemenlik gibi kavramlar hep insan ruhunun eitli yanlarn dile getiren simgelerdir. Bu daha akla yakn grnyor: Belki tek ba na deil ama, di er olas anlamlarn yan s ra, bu ynde bir anlamn da mesellerin arkasna gizlenmi olmas Tao Te Chingin tmne uygun d yor... Ama, incenin zelliklerinden kaynaklananlar dndaki gizli anlamlar bulup karmay okuyucuya b rak yorum.

4
YOL cokun akar dizesi YOL bombo tur diye de evrilebilir! Ayr ca klasik in iirinde ses ve yazl (im) benzerlikleri de rol oynuyordu. Bu nedenle kimi eski yorumcular ilk dizenin yazl ve okunu unun bir yandan YOL ortadadr - tarafs zd r szleriyle, bir yandan da YOL bir su barda dr ya da bir bardak sudur szleriyle benzerli ine iaret ediyorlar. kincisiyle

YOLun yararllnn vurgulandn ileri sryorlar. Ayn zamanda bk.: 34. mesel. Meselin 5,den 8.ye kadarki drt dizesi ince yazlyla 56. meseldeki 5,den 8.ye kadarki dizelerle tmyle aynd r. Yalnz anlam olarak burada YOLun zellikleri anlatlrken, orada ayn szlerle YOLu izleyen bir yaam biimi neriliyor. Kimi yorumcular ve evirmenler bu yzden bu dizelerin sonradan, kitab kopya edenlerce yanllkla 56. meselden kartrlm olabileceini ileri sryorlar. Ben, bu dizelerin her iki meselle de uyumlu olduunu dnyorum. Ayn d n-sim- gelerin farkl mesellerde farkl anlamlarda kullan lmas Tao Te Chingin tmne yara an ve her halde bilerek, isteyerek kullan lm bir ok-an- lamllk olsa gerek. Kimi Batl evirmenler sanrm eskidir yceler ycesinden dizesini Tanrdan diye eviriyorlar. Kanmca bylesi bir eviri Tao Te Chingin ieriine uymayan armlara yol aar: MuseviHristiyan-Mslman dinlerindeki gibi yaratc, kadiri mutlak, her an her yerde bulunup her eyi gren, dllendirici, cezalandrc, affedici bir Tanr anlay Uzakdou kltrlerine yabancdr. Buradaki ince Di hecesi en yksek, en yce, en saygdeer demek. Ama Di szc her ailenin atas (atasnn ruhu) iin, zellikle de en eski in mitolojisine gre yerin ve gn kayna olan yer-gkn, dolaysyla da imparator hanedannn atas anlamnda kullanlrd. Ayn Di szc 17. meselde de kullanl yor ve gerek yorumcularn gerekse evirmenlerin pek ounca en yce, en deerli hakanlar, hkmdarlar diye yorumlanyor.

5
Meselin ilk blmndeki sevgi, incedeki ren hecesinin karldr: Bu szck, Kong Zinn, ailene, yaknlarna, ulusuna kar sevgide kusur etme!, tr nerilerindeki ortodoks geleneki, toplumsal bir sevgi, iyilik, insaniyet, ballk kategorisi. Taoculuk bu tr sevgiyi reddeder: Bylesi sevgi, kimilerini bakalarna kar kayrmak demektir. Oysa TAOnun, doann, dnyann iyilii,

tarafszlnda, kimseyi sevmeyip, kimseyi kay rmamasndadr. Taoculuun bilinen en eski yapt olan Yin Fu Jingde de yle deniyor: yilik bilmez gkyz. En byk iyilii de budur ite.3 Saman kukla diye evirdiim hece iftinin tam karl samandan kpek; Taocu bilge Zhu- ang Zi da ( 3.Yy.) Gney Bahar lkesinin Kitabnda anlalan bu mesele gnderme yap yor: Trenlerde kurban olarak sunulan samandan kpekler trenden nce zel sandklarda saklanr, dantellerle, naklarla sslenir. Rahip onlara el srmeden nce bir gn oru tutup abdest alp arnr. Ama tren bitti mi atarlar onlar plerin arasna, gelen geen hi ald rmadan balar na, srtlarna basar ve k iin yakacak toplayanlar onlar toplayp yakarlar...4 Meselden, tek-tanrl dinlerdeki gibi bir lmsz ruha, ya da klasik Budizm ve Hinduizmdeki gibi balang sz ve sonsuz bir yine-doular zincirine yer olmad anlam karlabilir: Yaamn bitiren canl sahneden ekiliyor! Bu gre baz eski Taocu bilgelerin yap tlarnda da rastlayabiliyoruz. 5 Koreli Zen Ustas Seung Sahn bir rencisinin Budist yine-dou zerine bir sorusunu yle bir koan-soruyla yantl yor: Budizm gemiteki, imdiki ve gelecekteki yaamlardan sz eder. Hristiyanlkta gemi yaamlar yoktur, yaln zca imdiki ve gelecekteki yaamlar vardr. Taocu3 Bk.: Kitabn sonunda, "Yin Fu Jing", 14. mesel. 4 Zhuang Zi, XIV.4 5 rnein Yang Zhou; Li Dsi, VII.7, VII.10...

lukta ise ne gemi ne gelecek, yalnzca imdiki yaam vardr. Hangisi hakl? Ve bu soruya yant verenin, ne yant verirse versin, otuz denek yemei hak edeceini ekliyor.6 te yandan Taoculukta ruhun lmll- nn de ok-anlaml olduu unutulmamal. rnein Zhuang Zi ayn zamanda Platonun Phai- donunda

Sokratesin savunduunun benzeri bir ierikle, lmn esiz bir mutluluk olduunu savunur.7
6 Seung Sahn Dae Soen Sa Nim, "Buddha steht Kopf, Kontext Verlag, Bielefeld 1990, s. 135. 7 rnein Zhuang Zi, XVII.4.

6
Bu mesel .4.-5.Yy'da yaad sanlan Taocu bilge Lie Zinn da yaptnda -sylencesel bilge Sar Hakannn kitabndan alnt diye- yer al yor.8 ok eski tarihlerden gelip Tao Te Chinge alnm olmas ok olas. Dizelerin lirik gzelliinin arkasnda birinci meselden tandmz youn felsefi ierik gizli. Vadiler, eski in inancnda dnyadaki yaamn oluup yayld yerdi. Vadi ayn zamanda iki da arasndaki boluk olarak hili i simgeliyor. Her iki ynden de vadi ruhu TAOyu artr yor: Hem, birinci meseldeki gibi, adlandrlrsa, bin bir trn anas olarak, hem de adlandrl8 Lie Zi, 1.1.

mazsa-hilik dzeyinde, zahiri ve batini dnyalarn kayna olarak. Karanlk dii hem gizemli, sr dolu diilii, dolaysyla yini, batniyi simgeliyor, hem de incede ayn zamanda ana rahmi anlamna geliyor. Karanlk diinin kaps da, hem bin bir trn dou unun tablosunu iziyor, hem de birinci meseldeki srlar srr olan tm mucizenin kapsn artr yor. Tao Te Chingde -eski sylencelerden kalm kimi szler bir yana braklrsa- yksek bir iradenin tm evreni ve tm yarat klar bir anda yaratmas inanc yoktur. Aksine, yaradl, doa anann koynunda srekli olarak yeniden gerekleir.

Bu ve daha bir ok mesellerde su, TAOnun simgesidir: O, yumuak ve uysal, ama ta yenecek kadar gldr. En ince aralklara bile szar. Karl k beklemeden evresine hizmet eder. Her zaman en altta, insanlarn hor grd yerlerde kalr. Bu yzden de toplayc, birletirici olur. Her yerde evresiyle uyum salar, iinde bulunduu kaba uyar, yine de hi bir zaman kendi doasn yitirmez... Buradaki Bin bir tre yarar verir dayatma- sz dizesi de bin bir tre uyar - iine konduu kabn biimini al r- kar koymadan diye okunabilir. insanlarn hor grd yerlerde dizesi, Bilge ki i iyi insanlar n olmad yerde durmaz, 9 diyen Kong Ziya kar bir polemik de ieriyor olabilir. Meselin ortasndaki blmde eski ataszleri ve vecizeler aktarl yor olmal . Bu blmn yapt kopya edenlerce sonradan eklenmi olmas da olas. nc blm hemen birinciyi izlermi gibi grnyor. Armaann iyili i -yardmn, sadakann iyili i diye de evrilebilirsevgide sz, Taocu- luktan ok Kong Zinn gr lerine uygun: Burada da sevgi, incedeki renin yani Kong Zic ahlakn gelenee uygun, toplumsal ballk kategorisinin karl.

9
ilk iki dize eski ataszleri: Fincan iki elinle tutarken, ayn anda dolduramazsn; klc bir yandan bilerken, ayn anda keskinli ini sulayamazsn. Yorumlarda bu iki atasz yle de anlalyor: Fincan ok doldurma, taar; klc fazla bileme, krleir!

11
Ev yapan kap pencere aar duvara - O dnemlerde kaya kovuklarna oyularak yap lan ev9 Kong Zi, IV. 1.

lerden sz ediliyor: Kap ve pencere duvar rlrken bo braklmyor, sonradan kayalara oyuluyor.

12
Be renk: Yeil, krmz, sar , beyaz, siyah. Be tat: Tuzlu, eki, tatl , ac, buruk. Be ses: Eski in mziinin pentatonik gam - do, re, mi, sol, si-bemol. Bu, eski sko mziinde de kullanlan gamd.

13
Olaslkla bu mesel kopya edilirken ok deiiklie uram: Ortadaki iki blm ilk iki dize iin sonradan yaz lm yorumlarn metinlerinden karm olabilir. Son iki ikili de ayn ikilinin tekrar olabilir.

14
lk blmdeki Dz-Az-z szcklerinin in- cesi Yi-Xi-Wei, okunu u yaklak Yi-Hi-Vey. Kimi yorumcular bunda Musevi dininde Tanrnn ad olan Yehovaya gnderme yapan bir akrosti buluyorlar. Bu gr modern sinologlarn pek ou desteklemiyor. Ama bu olanaksz da deil - ve herhalde sempatik bir olaslk... Eer bunu tanrsal bir vahiy ile aklamaya kalkmazsak, geriye bu adn eski israiloulla- r ndan ine gelmi gruplarca iletilmi olmas olasl kalyor. Gerekten de Kai Feng kentinde bulunan ibranice yaztlarda Zhou hanedan dneminde, -yani i 10. ve 4. yzyllar arasnda kalan bir tarihteIsrailoullarndan gruplarn ine gelmi olduklar anlatlyor. Kai Fengdeki Musevilerin kutsal sayd metinler arasnda I 7. yzy ldan sonra olutuu sanlan kutsal metinlerin bulunmamas10 ve kullandklar kendilerine zg takvim de bu gruplarn Lao Tsedan nceki dnemlerde ine gelmi olduunu doruluyor. israiloullarnn Tanrs , 4. meselin aklamasnda da belirttiimiz gibi Taocu dnya grnden ok farkl d yor. Lao Tse yaptna Yi- Xi-Wei

akrostiini almsa, bu bana eski bir Hintli Brahman rahibinin u szn hatrlat yor: Komunun tanrsn kendi tanrndan ok sev! ikinci blm hem ieri i hem de biemi ile Sufi ve Anadoludaki heterodoks metinlerini andryor. Son drt dize ise yine, bugn anlamak iin tarihi renmek gerekir diye eski in tarih ve geleneini inceleyen Kong Ziy hedef alyor olmal.

10 Talmud metinleri ve Kitab Mukaddes'te Kralie Ester'in (Pu- rim bayramnn) yks

15
kalr dolmadan hep ak yeni yetkinlie nceleri sutra11 ustas olan De Shan, zen ustas Long Tan ziyaret eder.12'Sohbete dalarlar. De Shan ok eyler anlatmakta, ok eyler sormakta, renmek istemektedir. Long Tan ay ikram eder konuuna. Fincan doldurur, doldurur, fincan taar... De Shan, Aman usta, der, dikkat, tayor! Long Tan yant verir: Sen de ite byle azna kadar dolmu tayorsun. Ben bu halde sana ne verebilirim? Bilgelie ak olmak istersen, boalmalsn!

17
Mesel iki ekilde anlalabiliyor: iyi bir hkmdarn nasl davranmas gerektii stne nasihatler olarak (A), ya da insann dnyay deerlendiriini anlatmak iin (B). gven gstermeyen bulamaz gven ya da yarm hakikatlilik hakikatsizliktir dizesinde anahtar szck ayn anda gereklik, doruluk, sadakat, gven, inan anlamna gelen xin hecesi. Hakikatli szcnn Trkede de in- cedekine benzer bir ok-anlamll var. Bu yz-

11 "Sutra: Budizm'in kutsal metinleri. Sutra ustas: Zen geleneinde Mahayana ustalarna verilen ad. 12 S 9. Yy.

den ikinci eviri kendi iinde de birden fazla -ince aslna uygun- yorum ieriyor... Son dizedeki zgr (ran) sc, ayn zamanda doal da demek: Bu szck, kendini hem toplumun dayatmalarndan, hem de kendi tutkular ndan bams z hisseden, yaamn doall ile btnle mi bir i zgrl dile getiriyor.

18
Keskin bir dille Kong Zic ahlak normlar ele- iriliyor: Toplumdaki huzursuzluklarn temeli toplumsal deerlerde, normlarda, ahlakta yatyor... Ayn konu 3. ve 19, zellikle de 38. meselde ele alnyor.

19
lk blmdeki toplumsal deerlerle ilgili dizeler iin, bk.: 3, 18 ve 38. meseller. Bu blme biim ve ieri iyle ok benzeyen bir iiri Zhuang Zinn Byk Kk Haydutlar adl yaptnda da buluyoruz: b rak bilgelii bo ver bilgiye ii biter byk haydutlarn at k ymetli ta lar i ne incileri krarsn belini kk haydutlarn yak szlemeleri parala mhrleri drst ve doru olur insanlar kald r lleri k r kantarlar biter dmanl klar insanlarn... 13

13 Zhuang Zi, X.3

Meselin ikinci blmnn otantiklii tartmal. Bu blm daha sonraki dnemlerde yneticilere sadk yorumcularca, gerek 18. meselde, gerekse bu meselin ilk blmnde dile getirilen yasa dzen tan maz tutumun anariste yorumlanmas kaygs ile eklenmi olmas olasl grlyor. Son iki dizenin de bu meselin sonuna m , yoksa 20. meselin bana m ait olduu da tart mal . Her iki biimde de yaz lm eski metinler var. Dizeler gerekten de her iki ba lama ok iyi uyuyor. Bu nedenle ben bir seme yapmaktansa her iki meselde de dizeleri yinelemeyi yeledim.

20
Daha nce belirtildii gibi, ilk iki dize bir nceki mesele ait de olabilir. Bk.: 19. meselin aklamas. ...haber gelmedi daha dizesinde haber szc, kehanet, akn bir iaret anlam nda. Hem geleneksel hem de modern yorumlarda bu mesel, bilgelie eren kiinin insan olarak yaln zl diye yorumlan yor. Bana kal rsa burada -belki de ikinci, yin anlam olarak- herkesteki benliin yaln zl ve bu yaln zln verdii ac dile getiriliyor.

21
Son blm Taoculuun kavramlarla ilgili tutumunu bir kez daha dile getiriyor: Taoculuk kavramlar, dnyay paralarna blerek anlamaya alan usuluu tmyle reddetmiyor. Yaln zca bunun snrlln bilmek gerekti ini belirtiyor. Bu, 32. meselde de ele aln yor.

22

Klasik in edebiyat nda ilk dizedeki szler ayn geirdii deiimin, ikinci dizedekiler ipek bceinin ipliini geriinin, nc dizedekiler yamurun bir hendei dolduru unun, drdnc dizedekiler ilk baharda aacn yeilleniinin tasvirinde kullanl r. Hepsi de Taonun dnyadaki doal dnglere yans masn simgeliyorlar. Beinci ve altnc dize 77. meselde de yineleniyor. ikinci blmden drt dize, 24. meselde kart yla ifade edilerek yineleniyor. Son iki dizedeki Eksiini eksilt! tam tersi anlamda, Hastaln hastalan! diye de anla labiliyor. Bunun iin bk.: 71. meselin (A) ve (B) almaklar .

23
Bu mesel gerek eski yorumcularca, gerek Bat dillerine evirenlerce ok deiik biimlerde yorumlanmt r. zellikle yokluk szc kimilerince fakirlik, yoksulluk, kimilerince Hilik, kimilerince bozulma, rme olarak yorumlan yor. honut olur bundan dizeleri ise honut olur aldna diye de okunabiliyor. Kimileri de seve seve gelir sana diye eviriyorlar. Son dize gven (hakikatlilik) szcnn ok-anlamll ndan tr yarm hakikatlilik hakikatsizlik demektir diye de evrilebilir. Bk.: 17. mesel.

24
Buradaki dizelerden drd 22. meseldeki dizelerin tersine ifadesi.

25
Klasik in yaznnda bir ok yerde Gk-Yer- nsan ls sz konusu edilir. Meselin sonunda da drt bykler ikinci kez -ve tersinden- say ldnda insan-Yer-Gk-TAO diye geiyor. Bu nedenle gnmzde kimi yorumcular hakan szcnn insan temsil ettiini ileri sryorlar.

28

Meselin ikinci blmndeki hi-kaynak, Yin-Yang ieren Tai Jinin Ana-Kayna n kayna olan Wu Jidir. Bk.: Giriteki Yin Yang blm ve 41. meselin a klamas . Son dize meselin btnne uymuyor. Yorumcular bu dizelerin aslnda 37. mesele ait olduunu, kopya edenlerce yanllkla kartr ldn tahmin ediyorlar.

29
Dnyay ele geirmek sz, o dnemde in illeri zerinde egemenlikle de e anlaml yd. Burada elden geirmek, keyfi, istediince deitirmee kalk mak anlamna geliyor. Drdnc dizedeki kutsald r dnya, dnya -ya da in illerinin tm- kutsal bir arat r gibi de okunabilir: Tao Te Chingi politik ierikle yorumlayan yorumcular, bununla burada in mitolojisinin Nuhu sylencesel hakan Yunn dokuz kurban kabna yap lm bir yknme gryorlar. Sylenceye gre Hakan Yu kendi eliyle kanallar aarak ini tufandan kurtardktan sonra, dokuz in ilini temsilen dokuz kurban kab yapm. Bu kaplar in illerinin politik birliinin simgesi olarak kral hanedanlarnda kuaktan kuaa miras kalrd .

30
Son dize 55. meselin sonunda da ayn biimde yer al yor. Burada bu dizeler meselin genel akna uyumlu grnmyor. Kopya edilirken 55. meselden yanllkla kartr ld sanlyor.

31
Kimi eski yorumcular bu meseli tmyle 30. meselin a klamas olarak kabul edip kendi yay nlarnda yap ta katmam lardr.

32

Meselin ikinci blmnde, rnein 1. ve 21. mesellerde de olduu gibi, Taoculuun adlar ve kavramlar zerine, dnyann ussal kavrannn snrll zerine gr dile getiriliyor. Nesneler ile adlar arasndaki ili ki, klasik in felsefesinin gelimesi srecinde ok nemli bir kilometre ta oldu. Daha sonra 4.Yy.da Ku Huo, Chi Qi, Beng Ling Zi gibi Yeni Mo Zic- lar bu konuyu grece sistemle tirerek tz ile yklem ili kisi zerinde durdular. Bu okulun devamc lar , mantk oyunlar yla kavramlarn iinde yatan elikileri ortaya karan Hui hi gibi eski in sofistleri oldu. Lao Tsenn a da ve usu kart Kong Zi, kavramlara zellikle nem veriyordu. Bir rencisinin, yeni baa geen bir hkmdarn devlet ynetiminde ilk yapaca iin ne olmas gerektii sorusuna Kavramlara aklk getirmek yantn vermiti.14

14 Kong Zi, XIII.3

33
Alt nc dizeyi amacn dayatmay bilen is- tenlidir diye evirmek de olanakl . Kimi evirmenler bu yolu izliyor. Ama dier dizelerin s ralannda hep ikinci alma k birinciden stn olarak deerlendirildiinden, buradaki yorum daha hakl grnyor.

34
Bu mesel de 4. ve 8. mesel gibi adn vermeden TAOyu simgeleyen suyu artr yor.

36
Birinci blmdeki paradokslar, acmas zl yla Makyavelliyi andr yor. Son dizeyi de kimi yorumcular gizle devletin silahlarn - gsterme halka

 eklinde okuyorlar. Ama ana fikir zayf yener gly olduundan bu yorum doru grnmyor. te yandan 3. meselde iaret edildii gibi, devlet ynetimi ve toplumsal sorunlar konu eden tm mesellerde olduu gibi burada da, lkeyi bireyin karakterinin, toplumsal kavramlar da bireyin ruhsal yaamnn, karakterin deiik ynlerinin simgesi olarak yorumlamak olanakl .

38
Zhuang Zi yaptlarnn pek ounda Kong Zi ile Lao Dan (Lao Tsey) tarttrr. Aadaki de bunlardan biri: "... Kong Zi: Ana tezim sevgi ve grev duygusudur. Lao Dan: Sorabilir miyim: Sevgi ve grev duygusu insann znde var mdr? Kong Zi: Ku kusuz; ERDEM sevgisiz yetkinlemez ve grev duygusu olmadan domaz.... Lao Dan: ... Sevgi ve zveriyi grev olarak grmek, bencillikle dolu olmaktan baka nedir? Deerli Usta, eer Sizin korkunuz dnyann o- bansz kalmas ise, bakn, gne ve ay n kendinden alr; y ldzlar ve burlar kendiliklerinden dzene girerler; hayvanlar kendiliklerinden srlere katl rlar; bitkiler bitecekleri yeri kendileri seerler. Siz de Deerli Usta, eylemlerinizde bu ERDEMi izler ve yaz larnzda bu YOL'u tutarsanz, hedefinize vardnz demektir. Kaybolan olunu sokaklarda davul alarak arayan baba gibi, ille de sevgi ve grev diye tutturmaya ne gerek var? Ah Usta, huzursuz ediyorsunuz insanlar ! 15 Ayn konuda bk.: 18. mesel.

15 Zhuang Zi, XIV.7

39
nc blmde hkmdarlarn yetim, ksz gibi adlar almalarndan sz ediliyor. Bu dnemde e itli in illerinin hkmdarlar geleneksel inanca gre kader arkn eviren Gk karsnda alakgnlllklerini belirtmek iin bu tr adlar al yorlard . Ayn olguya 42. meselde de i aret ediliyor.

Eski yorumcular paralan olmadan araba olmaz dizesinin as lda bulunmayp sonradan kat lm olabileceini ileri sryorlar. nk Taoculukta daha ok vurgulanan, btnn paralardan fazla bir ey olduu olgusudur. Oysa gr mce burada gerein baka bir yanna i aret edilmesi Tao Te Chingin paradokslu biemine hi de ters dmyor.

42
lk blmde Taocu Yin-Yang felsefesi zetleniyor: TAO hiliktir. Buradan Bir, yani iinde elikiler tamayan Wu ji - Hilik Kaynak kyor. Bundan iki, yani nesnel kar tlklar, Yin ve Yang ieren Tai Ji - Ana Kaynak kyor. Ve nc olarak bu, Qi - yaam soluu ile tamamlanyor.16 Nihayet bu nden bin bir tr, tm varlklar kyor.
16 Bk.: Girite "Te" balkl blm.

Bin bir tr, tm bu aamalar zerlerinde tayorlar: Onlarn n, gzle grlr yanlar, aydnlktr, incesiyle: Yangdr. Ard , gzle grnmeyen, gizli yanlan karanlkt r, Yindir. leri ise uyum yaratan yaam soluu ile, Qi ile doludur. Meselin birinci blmnde sralanan simgeler -ierikleri farkl da alglansaAnadolu hetero- doks geleneklerinin biemini hatrlat yor. Bundan esinlenen bir eviriyi Girite, Yin Yang blmnde verdim. incede fiillerin zaman kipleri belirsizdir. Bu nedenle kimi eviriler birinci blm gemi zamanda, SZ dourdu Biri Bir dourdu kiyi iki dourdu dourdu binbir tr... diye okuyorlar... Ya da Anadolu biemiyle: H iken Bir olduk Bir iken iki olduk

iki iken olduk ten bin bir tr olduk... Bu geri -farkl bir ierikle Anadolu geleneine uyduu kadar- eski in mitolojisine de uyuyor: En bata Kaos'tan ("Gk-Yer"den) Gk ve Yer kt. Sonra Yerden vadiler, vadilerden canllar kt... Ama Tao Te Chingin felsefesinde -eski sylencelerden kalm kimi szler dnda- bylesi bir seferlik bir yaradl deil, srekli bir devir vardr: 6, 16, 25, 40. mesellerde de tekrar tekrar gsterildii gibi, vadi ruhu lmszdr: Varlklar TAOnun barndan srekli doar, yaar, sonra yine TAOnun, hiliin koynuna geri dnerler. Bu nedenle geni zaman yeledim. Hkmdarlarn yalnz, yoksul gibi adlar almalar konusunda bk.: 39. mesel. Sondan ikinci dize, gl eremez lmne dizesi yorumu ok zor bir dize. Kimi eski yorumcular bunu -Orijinal metne uymamasna karn- gl eremez doal - iyi lmne diye okuyorlar: Gl insan doal lmyle lmez, ldrlr. Ya da, gl insan tutkulu olduundan, tutkularnn esiri olarak, yaama doymam olarak, ac yla lr... Baka bir yoruma gre ise ermek, srra ermek demek. Yani dize gl eremez lmn srrna anlamna geliyor. Buradaki lmne ermek Bektailikteki lmeden lmek ile zde oluyor...

43
Ayn konuda bk.: 8. mesel, ayrca 4, 34. meseller.

45
Ayn konuda bk.: 41. mesel.

48
Zhuang Zidan: Sar Hakan, evrenler tesinde geziyordu. Yksek bir tepeden dnyadaki geli-gidii seyre dald; tlsml incisini yitirdi. Bilgiyi

gnderdi aramaya, bulamad. Algy gnderdi aramaya, bulamad. Usu gnderdi aramaya, bulamad. Benlii unutu u gnderdi aramaya - benlii unutu buldu tlsml inciyi...17

49
Kong Zi Bakalarnn bana yapmasn istemediimi ben de onlara yapmamalym 18 der. Lao Tse bir adm daha ileri gidiyor: Kutlu kiinin kalbi yoktur; ona lt onun kendisine nasl dav17 Zhuang Zi, XII.4 18 Kong Zi, V.ll

ran lmasn istedii deil, dier insanlarn ne istedi idir, yetmi iki milletin kalbidir onun kalbi... Devlet ynetiminin pratik sorunlarnn basks altnda olan Kong Zi, Lao Tsenn bu gr n ele al p ele tirir19: Bir renci sordu: Ktle iyilikle karlk vermeye ne dersiniz? Usta yan tlad: Ya o zaman iyili e neyle karlk vereceim? Hayr, ktle adaletle, iyili e iyilikle yan t vermeli! Oysa Lao Tse ...iyiliktir ERDEM diyor, TEda, insan do asnda vard r iyilik - nas l iyi olmayay m ki? Sondan bir nceki yetmi iki milletin gz kula onda dizesini kimi yorumcular, kutlu ki inin bu snrs z iyili i karsnda herkesin az ak kal r gibi anl yorlar.

50
k ve giri , TAOdan k ve ona dntr. kinciden drdncye kadar dizeler farkl yaam biimleri olarak anla labilecei gibi, insan n genlik, olgunluk ve yall k dnemi olarak da yorumlanabilir. Her iki halde de toplam, onda dokuz ediyor. Ancak geri kalan onda birdir do ru yaamay

bilen, yaam dolu dolu yaayaym diye huzurunu bozmayan insanlar. Doru ya amay bilenler ise ya larndan bams zla yorlar.
19 Kong Zi, XIV.36

Bu meselin tmyle farkl baka bir yorumu dinsel Taoculuk uygulamalarnda son derece nemli bir iz b rakt : Sonraki yzyllarda Taocu keilerden kimileri -meselin tmne uymasa da- onda szcklerini on ve olarak yorumlad lar, bundan on yaam gc, on lm gc ve insann bedeninde on lmcl zay f yer olduu sonucunu kard lar. Buna dayanarak yzy llar boyunca lmszlk iksirleri, ilalar ve zehirler gelitirildi, insan anatomisi aratr ld . Bu gelenein bir sonucu da 19. Yy.da ngilizlere kar ayaklanan Boksrler isyannda, savaan Taocu kei lere kl i lemedii inanc oldu...

54
Kong Zida toplumsalln dzlemleri kii-ev- lke-dnya -tm in lkeleri- diye s ralan r. Lao Tse lke yerine farkl bir szck alm, bundan tr -eski Mool-Trk devletlerinde, rnein lhan devletinde kullan lan szckle- il olarak evirdik; znde ayn . Asl ilgin olan , Lao Tsenin bunlara ky eklemesi. ikinci blmdeki kendinle tan insan ... szleri iin, bk.: Giri te Zhuang Zinn balklarn sevinci zerine Hui Shi ile tart mas : Balklarn sevincini ben kendi sevincimden biliyorum!

55
30. meselden yanllkla kart sanlan son dize burada btne daha uygun olarak yineleniyor.

56
klarn kapa

deliklerini tka... Zhuang Zinn yedinci kitabnn yedinci yks: Gney denizinin hkmdar Sab rs zd . Kuzey denizinin hkmdar Savruktu. Ortann hkmdar ise Kaostu.20 Savrukla Sab rs z s k sk bulu urlard Kaosun lkesinde ve Kaos dosta davran rd onlara hep. Savrukla Sab rs z nas l deriz onun bu iyiliini diye d ndler. Dediler ki, btn insanlarn yedi deli i var, grmek, iitmek, yemek, solumak iin, bir onun yok. Bu delikleri ona da ama a al al m. Bylece hergn bir delik at lar Kaosa. Yedinci gn Kaos ld. 21 Ayn konuda bk.: Sonda Yin Fu Jing, 5. mesel. 5'inciden 8'inciye kadar olan diziler iin bk: 4 mesel ve aklamas
20 Sabrsz, Savruk, Kaos:."u", "Hu", "Hundun". 21 Zhuang Zi, VII.7. Ayn zamanda bk.: "Han an...", s. 69.

57
Yasaklar ve emirlerle halk yldrmann doru bir yol olmad grn Kong Zi da bir yere kadar paylayordu: Emirlerle ynetip cezalarla dzenlersen halk ylgn ve utanmaz olur. ERDEMle ynetir ahlakla dzenlersen halk utanmay renir ve iyiye ynelir.22 Ama gerek ahlak, gerekse ynetme ve dzenleme abalarnn kendisi huzursuzluun asl kayna Lao Tseya gre!

22 Kong Zi, II.3

58
Ortalardaki kim bilir snrn? sorusu hem Kim tanr kendi snrlarn?, hem de Kim bilir mutluluk ile mutsuzluk arasndaki snr anlamna geliyor.

60

Byk lkeyi ynetmek yksek duyarllk ister: Paralamadan, yakmadan, sanki kk bir balk k zartrm gibi. ilk iki dizede ba layan paradokslu biem giderek hiciv dzeyine var yor: Asl tehlikenin by, asl saknlmas gereken ey hortlaklardan da nce, insanla hizmet etme akyla hortlaklara sava aan kutlu kiiden gelebilecek zarar!

61
Han krallar , zellikle 179-157 yllarnda kral olan Han Wen Di, Taocu olarak tann yorlard . Sylenceye gre Han Wen Di, do ru YOLda, bar ve alakgnll bir politika gtt. Anlatlanlar her halde abartmal da olsa Nitekim bk.: 74. meselin aklamas-, bu dnem in tarihinde grece sakin bir dnem oldu. Gerek Han kral ile in illerinin hkmdarlar arasnda, gerekse lkenin kuzeyindeki Hunlarla (Xiung Nularla) grece bar ili kiler kuruldu. Bunun yan sra Han Wen Di tarihte kanaatkr zel yaam ve tutumlu ekonomik politikas yla da tannmtr.

62
Mahayana Budizminin Amida Buda gelene inin kurucular ndan olan Shinrana sorarlar Ktler de kurtulabilir mi? Amida Budann ar k lkesine (cennete) varabilir mi? Shinran yantlar: yiler bile kurtulabilir! Ktler kurtulamaz olur mu hi? 23 Ktlere kar hogr konusunda bk.: 49. ve 63. mesel. Bu konuda Kong Zinn gr iin bk.: 49. meselin aklamas.
23 Tannishyo III.1

63
fkeye kar ERDEM ve ktle kar iyilik konusu yineleniyor. Bk.: 49. ve 62. meseller. Kong Zinn gr iin bk.: 49. meselin aklamas.

65
Halk bilgiden uzak tutmak konusunda bk.: 3 ve 36. meseller.

66
TAOnun simgesi olarak su iin ayn zamanda bk.: 4, 8, 34, 43. meseller.

69
Savatan kanma, silahlardan uzak durma konusunda bk.: 30, 31. meseller.

71
bildiini bilmemek eksiklik: insann canl lardan biri olu undan, doann tm ile uyumundan, TEdan kaynaklanan doal zbilgi sz konuok-anlamllk bing: eksik, eksiklik, eksiltmek / hasta, hastal k, hastalanmak szcnden ve bunun iki kez st ste kullanlarak kendini deillemesinden kaynaklan yor. Bylece ayn szlerle huzura ermenin iki kart yolu gsterilmi oluyor: Biri eksiini eksiltmek, gidermek - adm adm eksiklerini tutkularn azaltarak onlardan kurtulmak. Di eri bir tr homopatik terapi yntemi: hastaln hastalanmak - eksiklerini, tutkularn gzard etmeyip kabul ederek, onlar bilinli yaayarak a mak. Her iki yntem de gerek Taoculuk ve Zen gibi geleneksel yollarda, gerekse modem psikolojide uygulan yor. Bu iki ayr anlam eviride (A), ve (B) alma klarnda verdik. su. Bk.: Giri te Zhuang Zinn balklarn sevinci yks. Bu mesel de birbirinin tmyle kart olan iki anlam ta yor. 3. ve 4. dizeleri hece hece evirecek olursak:

Bing bing! - Eksiini eksilt! - Hastaln hastalan! sz 22. meselde de geiyor ve orada bunun eski bir atasz olduu belirtiliyor. Kimi kaynaklarda dizeler farkl dizilmi : Bunlarda buradaki 5. ve 6. dizeler 3. ve 4. dizelerden nce geliyor ve 7. dize tmyle d yor...

74
Lao Tse lmn sahibinin kim olduunu sylemiyor. Ancak Taoculuun -belki daha eski- dier klasik eseri Yin Fu Jingde, lmn Gkten kaynaklanrsa uyum yarataca na, yerden kaynaklanrsa korkun felaketlere yol aacana iaret ediliyor.24 Demek Taoculukta lmn sahibi, eski inanca gre kader ark n eviren Gktr. Ama in tarihinin hibir dneminde lm cezasnn kaldr ld olmad. zellikle Taocu krallar ve onlarn evresindeki yorumcular iin bu meselin yorumu zorluk yaratyordu. Bu nedenle resmi yorumlarda lmn sahibinin cellat ya da lm cezas vermee yetkili mahkemeler olduu belirtiliyor, bu dizelerin lm cezasn deil, lmle almay ve kan davalarn knad syleniyor; kim cesaret eder buna dizesi de, kim cesaret eder lm cezas vermee diye deil de, lm cezas karsnda kim cesaret edebilir uursuzluk etmee diye yorumlan yor! Ama, Tao Te
24 Bk.: Kitabn sonunda "Yin Fu Jing, 4. mesel

Chingin tm ok anlamllna karn, her halde bu yorum hem bu meselin, hem yaptn tmne ve hem de Taocu gr n zne ters d yor.

77
in yay gerili olmad zaman arkaya bk- lyd. Yay gererken yay n iki ucunun arkadan ne bklerek ba lanmas gerekiyordu. TAOnun fazladan al p eksi i tamamlamas konusunda bk.: 22. mesel. Burada bunu insanlarn toplumsal normlarn hicveden bir paradoks izliyor...

78
Trenle tohum kurban etmek her lkenin hkmdarnn ayrcal yd . Halkn gnahlarn yklenmek, H ristiyanlkta Isan n arm ha gerilirken tm gnahkrlar n cezasn stne almasn hat rlat yor. Bu, eski in mitolojisinde de vard . Sylenceye gre Zhou hanedann n kurucusu baa getiinde Gke Halkmn gnahlar varsa, hepsinden beni sorumlu tut diye seslenmi ti.25 Son dize bir yorumuyla yine hiciv ierikli bir paradoks: Atasz halkn gnahlarn , lkenin ac larn stne alan dnyaya hkmdar olur diyor ama, toplumsal gereklik byle deil, doru
25 KongZi, XX,1

szler tersi gibidir. Benzeri bir hiciv 77. meselde de vard.

80
Zhuang Zi insan gcn kat kat art ran aralar zerine u yky anlatr: Kong Zinn en yetenekli rencisi Zi Gong bir gn yal bir kylye rastlar. Kyl bostan m sulamak iin kuyuya inmekte, her seferinde bir kova su karp tarhlar sulamaktad r. Zi Gung kylye yol gstermek ister: ...Zi Gung dedi ki: Tahta bir kald ra al rsn z, arkas na bir a rlk balarsnz, n hafif kal r. Bununla ksa zamanda istediiniz kadar su ekersiniz...

htiyar fkelendi: Benim ustam derdi ki, makine ile alan n yapt i de makineleir. Yapt i makineleenin kalbi de makineleir, kalbi makineleenin safl , basitli i gider. Safln, basitliini yitiren ki i huzursuz olur. Huzursuzluk ise do ru YOLda yaamla uyu maz. O Sizin anlattn z arac ben de bilirim, ama kullanmaktan utan duyarm... Gidin Efendi, alkoymay n beni iimden!26 Ama bu dize yzlerce ara ya da birliklerde kullan lan aralar diye de okunabilir. Bu ikinci okunu uyla sava aralar kastedilmi oluyor.

26 Zhuang Zi, XII.11

Yaz yerine dmler atmak ynteminin Perudaki kimi ndio toplumlarnda olduu gibi inde de tarih ncesi dnemlerde kullan lan basit bir iletiim biimi olduu anlal yor.

81
Kitab- Mukaddeste Tanr , Peygamber Yesa- yaya Bilgelerin bilgeliine son vereceim, yok edeceim uslularn usunu!diye seslenir. Yeni Ahitte de Aziz Pavlus Nerede zeki insanlar, nerede okumu kiiler? Nerede u dnyann bilgeleri? Tanr bu dnyan n bilgeliini delilie evirmedi mi? diye alaya al r yetenekleri ve bilgeliiyle vnenleri.27 Ortodoks dinler insan dnyevi hkmdarlar olan us ve yetenekin otoritesini reddetmee ar rken onu yaln z b rakmamakta, boyun eebilecei yeni bir otorite gstermekle vicdann rahatlatmaktad rlar: Evrenin stnde antropomorf nitelikleriyle taht kurmu, mutlak irade ve iktidar sahibi, kiilikli bir Tanrnn hkmdarl ve otoritesi. Oysa Taoculukta bylesi bir hkmdar, bir otorite de yok. Lao Tsenin dizeleri okuyucuyu usun ve yetenein hkmdarl na ba kald rmaya ar rken, ona sarlabilecei yeni bir otorite de gstermiyor, kendi doas yla yz yze b rakyor. Bu dnyay terketmeye a rm yor, usun, bil27 Yesaya, 29.14; Korint mektubu 7.20

ginin, iyi ve ktnn, kar tlklarn tesinde yreini dnyann srrna amaya aryor. Bu srr, d dnyann ve gemiin biimlendirdii karakterinin tesinde, kendi z doasnda bulmaa ar yor...

Lao Tse Konfys'le (Kong Zi) Tartyor.

TARHSEL KOULLAR
Tao Te Ching (Pin Yin yazl Dao De Jing, okunu u yaklak Dav D Cing) hakknda eski alardan beri ok ey yazlm, ama hl pek az ey kesinlikle biliniyor. Lao Tsenn (Lao Zi, okunuu Lav Dz) hangi tarihlerde yaad, yaptn ne zaman yaz ld tartmal. Kimi tarihiler bunu 4. ya da 3. yzy la yerle tirirlerken, kimileri de Tao Te Chingin randa Zerd t, Hindis- tanda Buda akyamuni ve inde Kong Zinn (Konfysn) yaad yzyl olan

6. yzylda yazldn; Lao Tsenn Kong Zidan 50 yl kadar daha yal olduunu sylyorlar. Taocu gelenek bu ikinci tezi benimsiyor. Lao Tsenin Kong Zi ile bulumalar zerine yaayan pek ok yk var. in tarihi zerine eski bir ran kaynana gre Lao Tse 604de domu . Hakknda yazl gvenilir en eski kaynaklar Taocu bilge Zhuang Zinn rencilerinin 3. Yzy lda onun adna yazdklar felsefe tarihi ile, 163-85 yllarnda yaayan in tarihisi Si Ma Qianin kronii. Lao Tse, htiyar Bilge demek. Zhuan Zinn yazlarnda ve felsefe tarihinde Lao Tse -yetikinlik ad ya da lmnden sonra verilen eref nam olan- Lao Dan ad yla anlr. Lao Tse ve Kong Zin n yaadklar y llar, in de Zhou krall egemenliinin kmee ba lad dneme rastgeliyor: 16. Yy.dan 11. Yya kadar inde bir a iret federasyonundan km, gevek balarla ba l bir politik birlik olan Shang-Yin krall vard. Bu dnemde in kltr ve uygarl byk admlar att . Bugnk in yazsnn temeli olan d n- simgeler ilk kez bu dnemde do du. 11. Yy. sonlarnda Zhou krall batdan sald rarak lkeyi ele geirdi. Zhou krallar , nce airetlerin geleneksel ynetimlerinin yan na atad klar , giderek bu lkelerin prensleri, hkmdarlar olan komutanlara dayanan merkezi bir ynetim kurdular. te yandan Shang-Yin toplu- mundan devralnan kltrel ve moral deerlere sahip kt lar. Otoritelerini geleneksel treler, dinsel trenlerle temellendirdiler. Ancak giderek glenen mahalli ynetimler, nce krala kar saygs zl klar cezalandrma bahanesi ile birbirlerine kar , sonra da giderek merkezi kralla kar savama a ba lad lar. 5. Yy.da lkenin birlii tmyle da ld , yzy l sren, halk iin byk ac larla dolu bir Savaan krallklar dnemi ba lad . 221de Qin krall tm dier krallklar ve prenslikleri ele geirdi, Zhou kralln da kesin bir yenilgiye uratt , halka kar olaanst terr ve iddet uygulayan yeni bir totaliter dzen kurdu.

Qin egemenli inin mr uzun olmad . A r bask lar karc nda tm lkeleri ayaklanmalar sard . 206da Chin Krall yklarak Han Krall kuruldu. Han hanedannn egemenlii drt yz y l kadar, S 220 ylna kadar srd.

Lao Tse ve Kong Zi

inde felsefenin geli ip yap lanmas , Zhou kralln n zayflamas ve kmesi dnemine rastlar. Savaan krall klar dnemi ile Felsefe tarihindeki Yz felsefe okulu dnemi -yz y ldan az bir gecikmeyle- rtr. Lao Tse ve Kong Zi i te bu iki dnemin de arifesinde yaad lar. Zulmn, huzursuzluun, halk n aclarnn giderek art na tank oldular. Kong Zi, kurtulu u eski geleneklerde ve buna uygun olarak Zhou kralln n tart mas z otoritesini, o dnemin merkezi feodal toplumsal dzenini yeniden peki tirmekte gryordu. Bu amala eski gelenek ve treleri aratrd , klasik metinleri toplay p inceledi. Bunlardan politik ahlaksal sonular karp uygulamaya alt. Bir sre -baaryla!- bir blgenin son derece otoriter valisi oldu. Ama politik entrikalar ortam nda bu uzun srmedi. Gr lerini benimseyip gerekletirecek bir hkmdar, bir prens aramaya giri ti. Bu olmaynca lkenin selameti iin bildiklerini gelecee miras b rakmaya karar verdi. Bu amala bir okul kurarak renciler yeti tirme e ba lad . Lao Tse ise toplumdaki rmenin ahlak dersi verme ve politik nlemler almayla giderilemeyecek kadar derin olduunu dnyordu. Tersine, tm treler, kurallar, ahlak, politik giriimler ktlklerin as l kaynaklar yd, insanlarn do all klarna dnmeleri, her trl tutku ve bencillikten kurtulmalar, toplumsal norm ve deerlerden vazgemeleri gerekiyordu. Gsterdi i yolu kimsenin izlemek istememesi, Lao Tseda Kong Zida oldu u gibi hayal krkl yaratmad . O, etrafna renciler toplayp bir okul kurmaya da almad ...

Lao Tse ile Kong Zinn gr meleri zerine Taocularn bir ok sylenceleri var. Bunlara gre Kong Zi, Lao Tsey ziyaret ederek onun bilgisine ba vurur. Lao Tse onun gururlu ve giriimci tutumunu ele tirir. Kong Zi sars lm ve Ustaya derin ekilde hayran kalm bir halde rencilerinin yanna dner. Lao Tsenn bir ejderha gibi olduunu anlatr... Bu zet erevesinde pek ok de iik yk var. Bunlar n pek ou da Zhuang Zinn yazdklar. Sylenceye gre Lao Tse lkede huzursuzluun egemen olduunu grnce Zhou Krallnn arivcilii grevini b rak p lkeyi terkeder. Ancak snrda, snr bekisi Guan Lin Yin Xinin (Snr Komutan Xi) ricas zerine, bilgeli inin gmr olarak retisini yazp brakmaa raz olur. Tm bildiklerini yaklak be bin d n-simgede zetleyip Tao Te Chingi yazar... Bu yky nl Alman ozan Bertolt Brecht de bir iirine konu etmi. iirin son dizelerinden, Brechtin nceleri tm Tao Te Chingi evirmeyi amalam olduu anlal yor... Zhuang Zi, Lao Dann lkeyi terkediinden sz etmiyor. Yalnz onun felsefe tarihinde de Gu- an Lin Yin Xinin ad geiyor; ama Lao Dann arkada ve onunla ede erli bir Taocu filozof olarak.

Yap t zerine
Tao Te Ching, in yaznn ok eskiden beri etkilemitir. lk alntya Kong Zinn Tao Te Chinge ynelen bir eletirisinde - rencilerinden naklenrastl yoruz.28 Lie Zinn rencilerinin 10 4. Yy.da onun adna derledikleri klasik yaptta da Tao Te Chingin 16 blmne -geri kaynak belirtmeden, ya da baka kaynaklar gstererek- yer veriliyor. 29 Ama o dnemde genellikle alntlar belirtmek ve kaynak gstermek gelenei bulunmadndan, bu dizelerden kimilerini hem Lie Zi hem de Lao Tse daha eski kaynaklardan alnt olarak alm da olabilirler. Yz Felsefe Okulu dneminde, aklamalarda yaptlarna sk sk bavurduumuz Taocu filo28 Bk.: 49. mesel'in aklamas.

29 Bk.: 6. meselin aklamas.

zof Zhuang Zi ( 365-290), Tao Te Chingi kendi felsefesinin temeli yapt . Yap tlar nda Lao Tse Lao Dan ad yla anlyor. 230 ylnda Han Fe Zi 6. ve 7. kitaplarn tmyle Lao Tsenin yaptna ay rd ve kaynak gstererek 22 meseli aktar p yorumlad. Ancak Han Fe Zi insanlarn doutan kt olduklarn30 ileri sren totaliter yasaclk felsefe okulundand . Qin krallnn hizmetine girerek halka kar terr ve iddetin ideolojik temelini kurmu tu. Qin hanedann izleyen Han krallar Taoculua byk yaknlk duyuyorlard.31 Sylenceye gre ilk kez Ho Shang Gung adl bir bilge Tao Te Chingi ve kendi yazd bir yorumunu Kral Han Wen Diye arma an etmi , yapt ilk kez bugn tannd biimde 81 mesele ay rann da Ho Shang Gung olduu syleniyor... Ama bu kitap gnmze kalmam , yazar hakknda da bundan baka bir ey bilinmiyor. Han Wen Diden sonra kral olan o lu Han Jing Di'nin kendisi de Lao Tsenn kitab na bir yorum yazd ve ilk kez yap ta Tao Te Ching adn verdi. Ayn tarihlerde filozof Huai Nan Zi da Lao Tsen n yaptn tarihsel rnekler vererek yorumlad . Bu yap tta Tao Te Chingin 41 meseli bulunuyordu. Yine Han Krall dneminde ok gen yata felsefi yap tlar veren, ama 24 yanda len Wang Bi bugn de belirleyici say lan bir yorum yazd .
30 Buna karlk bkz.: 49. mesel ve aklamas. 31 Bk.: 61. meselin aklamas.

Tm klasik yaptlar gibi Tao Te Ching de el yazmasyla oaltlyordu. Bu nedenle hatalar yaplyor, kimi zaman da bilinli deiikliklere uruyordu. Nihayet kitabn ilk aa basks iS 10. Yy. sonlarnda, Sung hanedan dneminde yapld. Yakn tarihte, 1973 ylnda Ma Wang Duede Han kral ailesinden bir asilin mezarnda yorumsuz, ipek zerine eski stil imlerle yazlm, eksiksiz iki Tao Te Ching rulosu bulundu. Bunlarn 190 ve 180 y llar arasnda yazlm olduu anlalyor. Bu gne dek bulunan en eski eksiksiz metin bu. Bundan, yaptn szlerinde pek ok kk deiikliklere urad, ama ieriinin genellikle

korunmu olduu anlalyor. evirimizde bu metni byk lde gz nne aldk.

Etkileri
Savaan krallklar dneminde Kong Zinn rencisi Mong Zi (Mensiys) onun retisini gelitirmi, Zhou hanedanna sadakat ilkesinden bamszlat rm, bir bakma demokratikle tirmi, her ynetim iin kullanl bir ahlak felsefesi haline getirmiti. Mong Zi, doa insan felsefesi diye sz ettii Lao Tse felsefesinin kesin kartyd. Kong Zi ve Mong Zinn retisi yzyllar boyunca inin resmi devlet ideolojisi oldu. Bunun kart olan Lao Tse ve Zhuang Zinn retisi ise, Han dneminin ilk krallarn bir yana brak rsak, hibir zaman resmi devlet ideolojisi haline gelmedi. Toplumsal deerleri ve yneticilerin otoritesini insanl n tm aclarn n kayna saydn d nrsek, buna amamak gerek. Tao Te Ching, bir in yksek memurunun mutlaka tan mas gereken resmi klasiklerden say lmyordu. Yine de in aydnlar arasnda ok yaygn olan bir yap t olarak kald , yneticilerin gr lerini, uygulamalarn , toplumsal yaam aka ne kmakszn her zaman etkiledi. Sonraki dnemlerde Hint blgesinden gelen rahipler ine Budizmi getirdiler. Tao Te Ching felsefesi ile Budizm arasndaki derin felsefi benzerlik etkisiz kalmad . Sylenceye gre 5. Yy.da Hindistandan Douya gelen Bodidarma (Bod- hidharma) adl bilge, Zen Budizmini kurdu. Zende Tao Te Ching felsefesi ile Budizm birle tiler. Giderek Zen tm Douya, Japonya, Kore ve inhindine yay ld. Zen, gerek in, gerek Japonya, gerekse dier lkelerde ayd n evreler arasnda tutunmu tu. Ama bunun yan sra Lao Tsenin felsefesi ba tan beri halk arasnda da etkili oldu: Tao Te Ching, kendi dneminin modernizmine kar kmas ve insan doallna dnmee armas nedeniyle, halkn doal inanlarna, yaygn amanist geleneklere de uygun d yordu. Taocu felsefenin popler bir biimi ile amanizmin birlemesinden bugn Taoculuk diye bilinen halk dini olu tu. Ama bugn halk arasnda en yaygn din olarak bilinen Taoculuk ile Lao Tse ve Zhuang Zinn

Taocu felsefesini ayrt etmek gerek. Dinsel Taoculuk Lao Tsey lmszle ermi kutsal bir insan olarak grr; bilinci edimsizlikle artmaya ynelmesi ve meditasyon uygulamalaryla da Tao Te Ching felsefesiyle birleir. Ama te yandan pek ok Taocu keiin bycle, falcla, altn ve hayat iksiri yapmak iin simyacla ynelmesiyle de edimsizlik ilkesinden uzaklar.32

Si Ma Qianin kroniinde Lao Tse

Lao Tse, Qu lkesinde, Ku beldesinin Li blgesinin Qu Ren kynde dodu. Soyad Li, ocukluk ad Er (Kulak), yetikinlik ad Bo Yang (soylu k), lmnden sonra ald ad Dandr (uzun kulak). Zhou krallnn arivcisi olmu tur. Kong Zi eski gelenekleri renmek iin Zhou krallna, Lao Tseye geldi. Lao Tse ona dedi ki: Sizin sorduklarnz ancak kemikleri bile oktan rm insanlarn sorunlar. Onlardan bugne kalan yalnzca szcklerdir. Arif ki i zamann bilir, arabas gelince biner, gelmezse de knn toplayp gider. Derler ki, tccarn iyisi maln yle saklarm ki, onu gren yoksul sanrm. Arif ve ERDEMli kii de odur ki, gren budala sanr, iyisi mi, Siz vazgein u gururlu, hrsl , kibirli halinizden, brakn u yakksz abalarnz, hi yarar olmaz bunlarn. Syleyeceklerimin hepsi budur, Size bundan baka sylenecek szm yok! Kong Zi gitti ve rencilerine dedi ki: Ku lar bilirim, uarlar. Balklar bilirim, yzerler. Hay32 rnein bk.: 50. meselin aklamas.

vanlar bilirim, koarlar. Koan tuzan a yakalar. Yzeni oltann inesi tutar. Uana avcnn oku eriir. Ama ya ejderhalar? Ya onlar nasl ykselir rzgarlarn bulutlarn stne de ge ularlar, bunu bilemem. Lao Tseyi grdm bu gn. Dndm: Acaba o da ejderha gibi mi? Lao Tse, YOL ve ERDEMi izlerdi, gzlerden rak kalr, isimsizlii yelerdi. Zhou krallnn hizmetinde uzun yllar alp devletin nasl dalp gittiini grdkten sonra lkeyi terkedip gitti. Snrda Guan Ling Yin Xi (Snr Komutan

Xi) kesti yolunu. Gidiyorsunuz, yle mi Usta? Ltfen bir iyilik edin de dncelerinizi yazn bize. Bunun zerine Lao Tse be bin dn-simgelik bir kitap yazd, iki blm halinde YOL ve ERDEMi anlatt. Sonra gitti uzaklara; nerede tamamlad yaamn, bilmiyor kimse.

BERTOLT BRECHT LAO TSE'NIN GMENLK YOLUNDA TAO TE CHING YAZIININ YKSDR
1 Ya yetmii bulunca ve dnce elden ayaktan Sonunda huzuru arad usta nk lkede iyilik zayf dmt yine Ve yine artmt gc ktnn. Ve balad arklarm. 2 Ve toplad knna ne gerekli grdyse: ok deil. Ama unu da alaym, bunu da derken, ubuunu, her akam tttrd, Sk sk okuduu kitab... Gz karar bir miktar ekmek ald, beyaz hamurdan,

3 Hazla bakt bir kez vadinin gzelliine ve hemen Unuttu sapnca kz da yollarna. Pek memnundu hayvan taze imenden Gevi getirerek tarken ihtiyar. Zaten acelesi yoktu onun da. 4

Ama drdnc gn tal yollarda Bir snr bekisi kt nlerine: Gmrklk deerli maln neyin var?-Hi. kz sren olanck, retmendi, dedi, Anlalmt. 5 Ama keyfi iyiydi ki adamn Sordu karabildi mi bari bir eyler? ocuk yant verdi: Yumuak suyun akp Yendiini buldu sonunda kat ta. Anladn ya, yenildiini yani glnn. 6 Sonra ekti ban kzn Gn batmadan varmak iin bir hana. bir kara kaya ardnda gzden yiterken Birden komaya balad adam Bararak Hey, sen, bir dur bakalm! 7 Ne dedin ihtiyar, ne olmu suya? ihtiyar durdu bakt: Merak m ettin? Adam yantlad: Basit bir gmrkym, Ama kim kimi yener, ben de bilmek isterim. Bildiin bir ey varsa, anlat! 8 Yaz bana! Yazdr ocua! Bylesi bilgiyi alp gitmek olur mu? stediin ktsa, mrekkepse syle. Akam yemeiyse: urada evim. Nasl, anlatk m? 9

Omuzu stnden bakt ihtiyar Adama: Yamal mintan. Ayaklar arksz. Aln buru buru. Hayr yenenlerden deildi karsndaki. Mrldand ihtiyar, Sen de mi? 10 Artk nazik bir ricay reddedemeyecek Kadar ihtiyard anlalan ihtiyar. nk yksek sesle Soru soranlar, Hak ederler, dedi, yant almay. ocuk ekledi, Hava da soudu zaten! Pekl, bir mola vereceiz demek. 11 Ve indi kzn srtndan ihtiyar iki kii yedi gn durmadan yazdlar. Ve yiyecek getirdi gmrk (sverek Kaaklarn ardndan her gn). Ve tamamland sonunda, 12 Ve bir sabah ocuk Seksen bir mesel verdi gmrknn eline Ve biraz da azk alp teekkrleKayboldular o kara kayann ardnda. Deyin imdi: Bundan nazik olabilir mi insan? 13 Ama yalnz bilgeye ynelmesin vgler, Ad u kitabn kapan ssleyen! nk hikmeti bilgeden almak da marifet. Demek gmrkye de teekkr borluyuz ki Dile gelmi bilgelii bilgenin.

Kutlu Kii

Y N F U J N G -SIRLAR KTABISon sz, Taocu gelenein Tao Te Chingden de daha eski olduu sanlan bir yaptna verelim: Yin Fu Jing. Yazar ve yazld tarih bilinmiyor. Adnn tam anlam Gizli Tmleyiciler Kitab. Bu ad, onun zahiri bilginin eksiini tamamlayp tmleyen srlar ierdiini dile getiriyor. Elimizde ince kayna olmadndan bu eviriye nl Alman sinolog Richard Wilhelmin Almancaya evirisini temel aldk.33 Dipnotlar da, tersi belirtilmiyorsa, onun dipnotlar. 1. Gn ANLAMn grmek, Gn deiimini kavramak: ite en yce ey.
33 Li Dsi - Das wahre Buch vom quellenden Urgrund Eugen Die- derichs Verl., Mnchen 1992, s. 16-20.

2.

Gn be zorbas var; 34 Kim grrse bunlar hayat dolar. Bu be zorba benliin iindedir;35 Kim yneltirse onlar ge Alr evreni avucu iine Ve doay yaratr benlik. Gn en derin z: insan; Gn dnen ark: insan yrei. Gn ANLAMn belirleyen: nsann yeri. Gk lm arkn iletirse, Yldzlar koar, burlar dner; Yer lm arkn iletirse,

3.

4.

Ters dner gkle yer ve yklr; Birlik olursa gkle insan, Tm doann temelleri kurulur. 5. i yaam, usu da bilir lgnl da, Bzlp gizlenmeyi de. Dokuz deliin gnahnn kayna ilk dr ki Kztrmay da bilir yattrmay da.36

34 Anlalan gn be etkisi sz konusudur: Yamur, aklk, scak, so uk, rzgar. Bunun kar l unsurlar ise unlardr: Tahta, metal, ate, su, toprak. Bunlar ancak birbirlerini yok ederek varolduklarndan "be zorba deniliyor. 35 insan be duyusuyla -iitme, grme, koklama, tatma, dokunma- ve be i organyla -yrek, karaci er, mide, akci er, bbrekler- mikrokozmos olarak evrendeki tm srelere ortaktr. 36 Gz, kulak ve az. (R. Wilhelmin bu saydklar dokuz delikten bei ediyor! ilk delik ise, bir sonraki dizenin sz ve dili konu eder grnmesinden anlaldna gre, az ve kulaklar olsa gerek. - . Tulgan)

6.

Ate tahtadan doar: Bir esti mi rzgr, yener onu mutlak. Sahtekrlk devletten doar: Ba kaldrd m zaman, ykar onu mutlak. Bunu grp de dzeltebilirse kii, Kutlu kiidir o. Gk can verir, gk can alr Budur yasas ANLAMn. Gk-yer37 doann zorbas, Doa insann zorbas,

7.

8.

nsan doann zorbas. 38 Haddini bilirse zorbadan her biri Gler arasnda bar olur. Yemeini dzenli ye, Saln dzene girer; ark dzenince evir, sre huzura kavuur. 9. nsan, zihnini zihin diye bilir, Ama bilmez, zihni zihin yapan. Gnele ayn saylar bellidir, Bykle kn yasalar kesindir. Kutlu kii bir i yapt m, Kutsal bir berraklk vardr o ite.

10.

37 (Eski ince'de "Gk-Yer" gn ve yerin atas, her eyin kayna, ve insanlarn yazgsn belirleyen g anlamna da geliyordu. - . Tulgan) 38 nk her biri tekisine bal olarak varolur.

11.

Zorbalk ark dner kendi kendine; 39 Bu grnmez yeryznden, Ve bilinmez. Soyluyu vurursa, vakarla karlar felaketi, Basit insan vurursa, o sver yazgsna. Krler iyi iitir, Sarlar iyi grr. At bir kazan kaynan elinden On katna kar yardmclarn! kez geri dn gndz ve gece On bin kat olur yardmclarn. Bilin doar d dnyadan Ve lr d dnyayla birlikte;

12.

13.

Gzdr arkn dnd yer. 14. yilik bilmez gkyz. En byk iyilii de budur ite. Gkgrlts ve kasrga Her zaman gelir hedefsizce. 40 En byk sevin kayna: zn fazlas, En derin huzur kayna: zn az, Gn en zgn yan Etkisinde en herkese zg yandr Bunu ele geirmenin yolu: Ruhun gc.

15.

39 Tam evirisi: "Onlarn zorbalklar mekaniktir", bilinli bir istence deil, arkn dnne baldr. 40 Yani tanrlarn belli amalarna gre deil, hedefsiz-tarafsz do a yasalarna gre.

16.

Yaam lmn kkdr, lm yaamn kkdr; Uursuzluk uur getirir, Uur uursuzluk getirir. lgnlar tanrsal vahiy ararlar Gn-yerin iaretlerinde. Ben bilgelik ararm Zaman ve dnyann iaretlerinde. Kimileri ahmaka kayglara kutsal der, Ben ahmaka kayglar brakmaya kutsal derim. Kimileri mucizeleri kutsal sayar, Ben mucize olmayan kutsal sayarm: Kendini suya, atee atan Kendisi arr felaketini.

17.

18.

19.

Hep kendi kalann ANLAM huzur: Gk-yer ve doa byle oluur. Gn-yerin ANLAM Doldurur evreni: Byle yener kla glge bir birlerini. Ve bir glge, bir k stn gelirken, Deiim ve sre gider kendi yolunca. Kutlu kii bilir Hep kendi kalann ANLAMna Kar koyamayacan kimsenin; Bu yzden o yn verir her eye En derin huzurun ANLAMyla. Yasalara kurallara smayan Bir kaynaktr o, bir mucizedir. O yaratr tm tablolar: Varln imlerini, zamann iaretlerini, 41 Tanrlarn evirdii ark, Ve gizini ruhlar aleminin, Ve glge ve n birbirini Yenmesindeki esrar Prl prl berrak durur ortada En yce ey: Tinsellik

20.

21.

41 Varlklar dnyasnn tm esrar n ifade eden sekiz izim ve zaman dzenleyen 60 dngsel simge.

BBLYOGRAFYA
ince orijinal metinler ve yorumlar Chen Gu Ying Lao Zi Zhu Yi Ji Ping Jie, Zhung Ha Shu Ju (yaynevi), Bei Jing 1984 Kitapta Dao De Jingin Sung hanedan dneminde bas lm metnini esas alan en yaygn srmlerinden biri ve Ma Wang Due mezarlarnda bulunan eldeki en eski iki metnin kopyalar yer al yor. Bunun yans ra Chen Gu Ying yapt Yeni inceye evirerek kar la t rmal eletirel bir yorumunu yapm. Lu Yu San - Lao Zi Shi Yi, Tian Jin Gu Ji Chu Ban She (yaynevi), Tian Jin 1987 Dao De Jingin yan s ra Lu Yu Sann yeni ince yorumu ve nemli kavramlar n getii meselleri gsteren bir referans tablosu , Zhang Song Ru - Lao Zi Shuo Jie, Qi Lu Shu She (yaynevi), 1987 Dao De Jingin Ma Wan Due srm ve Jang Song Runun Yeni ince yorumu. Yardmc eviriler Victor von Strauss - Lao-Tse / Tao T King, Manesse Verlag, Zrich 1959 En eski Almanca eviri ve yorum. Richard Wilhelm - Laotse / Tao te king, Eugen Diederichs Verlag, Mnih 1989 Yetkin bir Almanca eviri ve yorum Yardmc yaptlar Zhuang Zi - Gney Bahar lkesinin Kitab Almanca: Dschuang Dsi - Das wahre Buch vom sdlichen Bltenland, E. Diederichs Verlag, Mnih 1991. Lie Zi - Chong Xu Zhen Jing Almanca: Lii Dsi - Das wahre Buch vom quellenden Urgrund, E. Diederichs Verl., Mnih 1992. Kaos Kitab. Kong Zi-Luit Yu

Almanca: Kungfutse - Gesprche, E. Diederichs Verlag, Mnih 1990. Tartmalar Sohbetler Hui Kai - Wu Men Kuan Almanca: Wu Men Kuan, Verlag Lambert Schneider, Heidelberg, 1977. Kap sz duvar - Ne kap var ne duvar. Seung Sahn Amuda kalkan Buda Almanca: Buddha steht kpf, Kontext Verlag, Bielefeld 1990 - Kore Zen Piri Seung Sahndan konumalar, koanlar. Shinran Tannishyo Almanca: V. Zotz, Der Buddha im Reinen Land - Shin Buddhismus in Japan, E. Diederichs Verl., Mnih 1991. Bertolt Brecht - Seme iirler Ausgewhlte Gedichte, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1966. Han Shan - Souk Doruktaki Adam Yol Yaynlar, Istanbul 1993 - iirlerin aklamalarnda sz konusu bir sra klasik yaptn Trke evirileri yer alyor.