Windows XP Powertoys: lgin ve faydal ek aralar

s142

2C

Dli

AYLIK YAYINDIR MAYIS 2002 ISSN: 1300-9419 112415 SAYI: 2002/05 3.750.000 TL

Kolay ve Hzl A Kurulumu

5/2002 www.chip.com.tr

Basit bir ev ann pratik kurulumu iin ipular

s54

BLGSAYAR & LETM KLTR

2 CD!
Tam Srm

Windows ve Office

Paraliz 1.0
Kiisel finans ynetim yazlm ile parasal ilemlerinizi daha verimli ve hzl bir biimde gerekletirin

SON SRAT
k PULARI: Zaman tasarrufu salayan pratik
ipularyla daha verimli alabilirsiniz s20 k Gizli ve etkili 45 ipucuyla PCnizi hzlandrn

CHIP CD: eCHIP

k TOP Freeware: Tamam cretsiz en iyi yazlmlar k Dosya kurtarma aralaryla bilgilerinizi geri kazann k PCnizi hzlandracak Tuning yazlmlar k Windows XP Powertoys
eCHIP erii s110

CRETSZ
Kaynaklar
k En yeni filmler, MP3ler ve oyunlar k Gizli downloadlar, cretsiz cep hizmetleri k Donanmlara ince ayar, yazlmlara ipular
s176

Pratik
k Excelde Grafik: Tablo ve
s152

Test: 3D Ekran Kartlar

diyagramlarnza etkileyici grafikler k Sistem Kurulumu 10 admda yeni iletim sisteminin sorunsuz ve hzl bir ekilde kurulumu s112
Kbrs Fiyat: 4.500.000 TL

Hz Yarnda
k GeForce4 ve rakiplerinin en hzl
ekran kart olmak iin kyasya rekabeti
s68

SSTEMNZ YEDEKLEYN
En iyi sistem ve dosya kurtarma yazlmlar incelemede Windowsunuzu yedekleyin ve gvence altna aln s120

Serial ATA
Yeni arabirim standard neler sunuyor? s64

seyir defteri
Ta Devri nternetten stn
21. yzylda biliim teknolojisinde gelinen nokta ilk bakta hayranlk uyandrc. Bugn, ta devrine gre ok daha fazla ey biliyoruz, ancak dndrc olan deerli verilerimize gerekli zeni gstermememiz. Dijital ada nemli veriler bir daha kurtarlamamak zere kaybolabiliyor. Bu balamda ta devrinden kalma maara resimlerinin gnmze kadar bozulmadan gelmesi bir anlamda biliim teknolojisinin rnek almas gereken bir olay. lkalarda bilgisayar kullanlyor olsayd; bugn o dnemlere ait elimizde hibir bilgi olmayacakt; zira dijital verilerin kayalara, hatta katlara yaplan izimler kadar dayankl olmas mmkn deil. Yaplan aratrmalar gsteriyor ki bir CD-ROM en iyi koullarda saklandnda en fazla 100 yl, disketler ise 10 yl dayanabiliyor. Konuyla ilgili en arpc rnek, NASAnn bana geldi: Kutularda paketlenen ve ihmal edilip oralarda unutulan milyonlarca manyetik bant yznden en azndan 30 yllk Amerikan Uzayclk arivi yok olmu durumda. Bununla ilgili bir anekdotu da sizlerle paylamak istiyorum: Ho geldin John! Yannda ne getirdin? Mike, ok zel bir ey var yanmda. Dnya uzun sredir byle bir eyi bekliyordu. nanlmaz, syle abuk, nedir bu? Beyaz, drt keli bir materyal ve bir de tahta paras var burada. Gerekten heyecan verici John, hadi bizi daha fazla merakta brakma, anlat... Bu tahta parasn beyaz materyal zerinde hareket ettirdiimde, tam olarak temas ettii yerleri renklendiriyor. nanlmaz bir ey bu... Evet, ama hepsi bu kadar deil Mike. Bu tahta parasyla, bu arada buna kalem deniliyor, bir harfi, normalde bilgisayar ekrannda grdmz gibi, materyal zerine izdiimizde... nanlmaz, yava yava anlamaya baladm bunu. Yani birok harfi yanyana izdiinde, monitr olmadan da okuyabiliyorsun. Evet Mike, gerekten de yle, kavramaya baladn. Bu materyale kat deniliyor. nanlmaz. Ve bunun iin elektrie de ihtiya duyulmuyor, yle deil mi? Hayr, hayr Mike, fantastik deil mi? Pil ya da akye bile ihtiyacn yok. nanlmaz John. Hey John, onu katladn. Notebookumla da yapabilirim ben bunu. Hayr Mike, bu baka, bunu istediin boyuta gelene kadar katlayabilirsin. Hey, giderek klyor bu. imdi hatta cebime sacak kadar kld. Bu gerekten inanlmaz, imdi bunu hep yanmda tayabilirim. una bir dokunabilir miyim? Elbette Mike. Dokun bak. Bu gerekten inanlmaz John, bunun hibir arl yok nerdeyse. Doru Mike. Bu en kk Notebooktan 100 kat daha hafif. Aks yok, 100 kat daha hafif, inanlmaz, hayal gryorum galiba. Hayr, hayr Mike, hayal grmyorsun. Bak imdi ne yapacam. Ama John, ne yaptn, ortadan ikiye ayrdn onu. Bu materyal o kadar fantastik ki, bak Mike. ki paray yanyana tutuyorum ve halen okunabiliyor. nanlmaz, bunu bir de disketle denemeli, ha ha ha. Bu kadarla da kalmyor Mike, bu kat ok daha dayankl, onu istediin yere gtrebilirsin, ok dk ve ok yksek scaklklarda kullanabilirsin. Ve ona artk ihtiya duymazsan, onunla burnunu silebilir veya tuvalette..., anlyorsun ya Mike. Evet John, inanlmaz... Sylesene, bu demek olmuyor mu ki, bir gn bilgisayar ve notebooklara hi ihtiyacmz olmayacak. Yani John, ok etkilendim...

Ufuk Yamanklolu, Genel Yayn Ynetmeni uyaman@chip.com.tr

lkalarda bilgisayar kullanlyor olsayd; bugn o dnemlere ait elimizde hibir bilgi olmayacakt; zira dijital verilerin kayalara, hatta katlara yaplan izimler kadar dayankl olmas mmkn deil.

CHIP | MAYIS 2002

NDEKLER 5/2002
Kapakta yer alan konular krmz renkle yazlmtr.

GNCEL 14
Gncel Haberler: Nokiadan yeni modeller, IBMden Microdrive, Sony Clie Pef-H770C, Arabada Dolby Kalite, Yeni Intel ilemciler, DVD yerine Blu-Ray...

KAPAK KONUSU 20

Son Srat Windows ve Office

45 pratik ipucuyla Windows ve Officete zaman tasarrufu yaparak daha verimli alabilir ve ilerinizi kolaylatrabilirsiniz

DONANIM 34 40 50 54 62 64 68 82 86 90
Donanm Haberleri Donanm Testi: rn incelemeleri ve testleri SIS 336 ve AMD Hammer: GeForce4e rakip SISin yeni chipseti ve 64 bitlik AMDnin yeni ilemcisine ilk bak Network Kurulumu: Basit bir an kurulumu ve PCleri balamak iin alternatifler Arri Lazer Teknolojisi: Teknoloji Oscarn kazanan Arri Lazerin hikayesi Serial ATA Arabirimi: Yeni disk arabiriminin sunduklar Test: Ekran Kartlar: GeForce 4 chipsetli ekran kartlar piyasada. Dnyann en hzl ekran kartlarnn en hzl ve en iyi olmak iin kyasya yar Alternatif Giri Aygtlar: Fare ve klavye alternatifi, ileri teknoloji rn, ergonomik giri aygtlar incelemede Donanm Gnl: Donanm dnyasnda geen ay... CHIP TOP 10 Testleri: Donanm rnlerinde en iyi 10

20

Son Srat Windows ve Office

45 pratik ipucuyla Windows ve Officete zaman tasarrufu yaparak daha verimli alabilirsiniz.

68

Test Ekran Kartlar

GeForce 4 chipsetli ekran kartlar piyasada. Dnyann en hzl ekran kartlarnn en hzl ve en iyi olmak iin kyasya yar

Yeni rnler: Donanm

41 lemci: ntel Pentium 2,4 GHz Anakart: Asus A7V333 Tanabilir Bellek: Easy Disk 42 DVD, VCD, CD Player: Mustek DVD-V560 Anakart: Abit NV7-133R Tanabilir Bellek: Netac Bootable OnlyDisk 44 19 Monitr: Sony Multiscan G420 Lazer Yazc: Xerox Phaser 3400 Kart Okuyucusu: KAAN Twin 46 PDA Modl: Lifeview FlyJacket IDE Sabitdisk: Samsung SP80A4H Anakart: ChainTech CT-7VJDA 48 All in One: Xerox WorkCentre M940 SCSI Sabitdisk: SeagateE Cheetah 73LP Ethernet Kart: Billionton Compact Flash 10 Base Ethernet

Yeni rnler: Yazlm

105 Grafik Tasarm Yazlm: Macromedia Flash MX Resim Dzenleme Yazlm: Adobe Photoshop 7.0 Beta CAD Yazlm: Auto Cad 2002 114 Sanal Maaza Yazlm: Astrosell Professional FTP Yazlm: Ipstwitch WS_FTP PRO 3 PC Balant Yazlm: LapLink Gold 11 116 Kiisel Gvenlik Yazlm: Mcafee Internet Security 4.01 Video Dzenleme Yazlm: Ulead Video Studio 6 Web Yayncl Yazlm: Adobe GoLive 6

CHIP | MAYIS 2002

YAZILIM 98 102 104 110 112 120 134 176

Yazlm Haberleri Ayn Sharewareleri: Gncel shareware yazlmlar ve aralar Yazlm nceleme: Ticari yazlmlarn ksa tantmlar eCHIP CD: Mays 2002 CDsinin ierii ve nemli programlar Yeni Windows Kurulumu: 10 admda eski sistemini yedekleyip, sorunsuzca yeni bir iletim sistemi kurmak isteyenler iin kurulum rehberi Test Dosya Kurtarma Aralar: Sistem kurtarma, dosya kurtarma ve image yazlmlarnn karlatrmal testi, eksiksiz bir Windows gvenlii iin tavsiyeler Sharepoint Team Services: Kolay intranet ve internet zm Sharepointun kurulumu, konigrasyonu ve ayarlar XP Powertoys: Windows XP iin faydal ve elenceli aralar paketiyle iletim sisteminizin zelliklerini gelitirebilirsiniz

nternette Her ey Bedava

En yeni filmler, MP3ler, oyunlar, gizli downloadlar, cretsiz cep hizmetleri, donanmlara ince ayarlar ve yazlmlara ipular iin cretsiz kaynaklar

142

PRATK 150 152 162 164

Pratik Giri: Ayn bug ve ayn ipucu Excel Grafikleri: Excel belgelerinize ve diyagramlarnza etkileyici grafikler ekleyerek verilerinizi daha baarl bir ekilde sunabilirsiniz 6 Admda Wordden PDFe: Word dokmanlarn PDF dokmanlarna dntrn pular: Windows, uygulamalar, okur sorular...

120

Dosya Kurtarma Aralar

Sistem kurtarma, dosya kurtarma ve image yazlmlarnn karlatrmal testi, eksiksiz bir Windows gvenlii iin tavsiyeler

INTERNET 170 174 176

nternet Haberleri Servis Testleri: En yeni ve en iyi web servislerinin incelemesi nternette Her ey Bedava: En yeni filmler, MP3ler, oyunlar, gizli downloadlar, cretsiz cep hizmetleri, donanmlara ince ayarlar ve yazlmlara ipular iin cretsiz kaynaklar Verilerin Dayankll: Veri tayc medyalarn ta devrinden uzay ana geliim evreleri ve dayankllk sorunu Tatil Siteleri: Yaz gelmeden tatil rezervasyonunuzu imdiden internet zerinden yaptrabilirsiniz E-Mail Listeleri: POP3 ve web tabanl hesaplar iin mailing-listler oluturmak

192 200
eCHIP Editoryal eriinden Semeler
Computer Easy Bilgisayar Szl: D Harfindeki Onlarca Terim PC ONLiNE Ayn Web Siteleri: Yerli ve yabanc ilgin web sitelerinin aklamalar ve linkleri... Reklam Pencerelerine Son: Srf yaparken istek d alan reklamlardan kurtulma yntemleri SUXXESS VB Kursu: Form nesnesi zellikleri, yntemler Access Kursu: Veri taban arayz XML Kursu: Blm 4: XML belgelerinde geerlilik tanmlamalar ve DTD

204

VE DERLER 3 8 208 212 233 234

Seyir Defteri OkurYorum Vizyon: Gelecek Senaryolar Abone Formlar Knye Gelecek Say

CHIP | MAYIS 2002

okuryorum
Daha Hzl Bir Sistemim Oldu...
PCnizi Hzlandrn CHIP 4/2002

yorum@chip.com.tr Sayfa saynz dt

Derginizi 1999dan beri takip eden gerek bir fanatik CHIPiyim. CHIPin yllardr kalitesinden dn vermedii aka ortada ve bence de bu nedenle ona balanan okurlar gn getike artyor. CHIP insanlara bir bilgisayar kltr salad gibi, onlara her konuda destek kmay da unutmuyor. Ben herhangi bir cihaz almadan nce mutlaka Top 10 listelerini ve arivimi inceliyor ve her an bilgisayarm hakkndan CHIPe danarak hareket ediyorum. 3 yldr bana kazandrdklarnz iin ok teekkrler; ancak tabii ki benim de bir ricam olacak: Derginin sayfa says geen yllara gre bir hayli dt (gene dopdolu olmasna ramen); rnein eskiden en az 240 olan bu say, imdilerde 190 gemiyor. Bence bu boluu doldurmak iin yeni keler aabilirsiniz, donanmlar hakknda daha detayl bilgi vs. gibi. Baarlarnzn devamn diliyorum ve benim gibi bir ok fanatiinizin olduunu tahmin ediyorum!
Tuna Pehlivanolu

Merhaba CHIP, Nisan saynzdaki Sisteminize Doping yazsndan sonra sistemimde belirgin bir hzlanma kaydettim. Verdiiniz yararl bilgilerden tr teekkr etmek isterim. Bu tr faydal pratik yazlar daima grmek istiyoruz. Ayrca haber sayfalarnz da biliim dnyasndaki gelimelere hzlca bir gz atmamza ok yardmc oluyor. Haber sayfalarnn saysn arttrmanz neririm.
Ycel Nazm Kurtel

Poster istiyorum
Sevgili Chip yetkilileri, derginizi byk bir ilgi ile okuyorum. Gerekten ok baarlsnz. eriiniz beni olduka tatmin ediyor ama benim gibi bilgisayar hastalarnn ufak bir sknts var. Bundan sonra derginizde bir tane bile olsa bilgisayar veya onunla ilgili posterler vermenizi istiyorum. nerimi dikkate almanz dileiyle.
Abdlkadir Bayrak

Hatalar kitap
Sayn CHIP alanlar, derginizi iki yldr takip ediyorum. Gerekten birok dergiden kapsaml ve bol ierikli, ama fiyatnn yksek olmas srekli takibimizi zorlatryor. Ben sizden bir ricada bulunacam; dergide yaynlanan bilgi hatalarn (donanm, yazlm) kk bir kitapk olarak yaynlasanz ya da sitede yeni bir link olutursanz memnun olurum. Bir de bu konuyu (bolca karlalan hatalar) bulabileceim eski saylarnza internet ortamnda nasl ularm? Yardmc olursanz sevinirim.
Eda Narl

Masast yaynclk
Merhaba, 1997 ylndan beri ok samimi bir okuyucunuzum. Mkemmel bir izginiz ve seviyesi yksek bir yaynclk anlaynz var. Bu yzden sizleri kutlarm. Benim naizane katlm sebebim, masast yaynclk ile ilgili yaz kmamas ve ok

Fiyat eletirisi
Derginizi 2 yldan beri takip ediyorum. Tartmasz Trkiyenin en iyi dergisi, o kadar ki, en yakn takipisi yarnz kadar satyor. Buraya kadar her ey iyi gzel de her saynz mesela Kasm 2001 kadar kaliteli olabiliyor mu? Eski dergilerinizi nceden yar fiyatna yakn bir deerde satarken, u anda hemen hemen normal sat fiyat kadar, byle olmas gerekiyor muydu? Acaba bu rakipsiz kalmann verdii bir rehavet mi? Kald ki sizin slogannz en yksekten uan, en uza grendir gibi yksekten uarken uza grmenin yan etkileri mi var? Trkiyenin iinde olduu bu kriz ortamnda biraz daha sa duyulu olmak gerekmez mi? Trkiyenin en iyi dergisine sayglarmla, baarnzn devamn dilerim...
Murat Ahmetbeyolu

Chp: Bu yazlara maalesef internet zerinden ulama ansnz yok, eCHIP CDlerindeki bir yl ncesinin saylarn PDF formatnda okuyabilirsiniz.

DZELTME
2002 Nisan sayl dergimizin 46. sayfasnda yer alan Donanm Testi blmnde Samsung SP8004H sabitdiski tantmnda vermi olduumuz firma bilgileri hataldr. Dzeltir, zr dileriz... Yer almas gereken firmalar Armada, Koyuncu, Kont, Ufotektir. Firmalarn telefonlar srasyla; (212) 230 89 80, (216) 522 99 00, (216) 499 62 99 ve (212) 336 61 00... Ayrca ayn safyada TOP 10 testimizde doru olmasna ramen, CHIP PUAN ve Fiyat/Performans deerleri de yanl girilmitir. Dorusu iin TOP 10 testimize bakabilirsiniz. Bu hatalardan dolay okurlarmz ve ilgili firmalardan zr dileriz.

Word, Excel eitimleri

Merhaba, derginizi yaklak 6 ay nce okumaya baladm. Alt aydr okuduklarmdan baya bir bilgi edindiimi fark ettim. Bir ricam olacak: Photoshop, Flash, World, Excel gibi programlarn her ay dergide 1-2 sayfa eitimini verirseniz sevinirim. Baarlar dilerim. Burak Uan

Chp: ok eski dergilerimizi daha ucuz bir fiyattan satyoruz, ancak daha yeni olan dergileri normal fiyatnn biraz altnda satmay daha doru buluyoruz.

Chp: Sayfalarmzda her ay mmkn olduunca Office programlaryla ilgili eitici yazlara yer vermeye alyoruz. Pratik sayfalarmzdaki Tipps&Tricks blmmzde de iinize yarayacak ipular bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

10

okuryorum
bilinen programlarn dnda kalan programlarn tantlmamas zerine... Masast yaynclk lkemizde bilgisayar kullanclar arasnda olduka ileri bir dzeyde. Bu konuda okuyucu sorularna rastlamyorum ve bu bana olduka ilgin geliyor. Siz niin mesela QuarkXpress, In design, Page Maker vs. programlar ve genel olarak grafik ve masast yayncln pfleri konusuyla ilgilenmiyorsunuz? Bu programlar olduka pahal. Hangisi daha iyi, hangisi kullanl, aralarndaki farklar nedir? Bilgisayarn kullanm alanlarna baktmz zaman masast yaynclk lkemizde hi de yle yabana atlacak bir seviyede deil. Sizden mmknse bunu rica ediyorum. Ve bunlarn demo veya shareware srmlerini vermenizi rica ediyorum. Ayrca u ok tannan Photoshop, Macromedia, Norton vs. programlarnn dnda kalan programlar geni bir biimde (yalnz freeware programlar deil, fiyatlar eitli olabilir. Zira herkesin alm gc ve ihtiyac farkl.) anlatamaz msnz? ok byk bir ihtiya olduu kanaatindeyim. unu da unutmadan syleyeyim, CD iinde verdiiniz shareware seiminiz bir harika. Gerekten bu konuda (dier konularda olduu gibi) 1 numarasnz ve profesyonelsiniz. Yalnz bu verdiiniz programlarn bir ounu altrp kullanmak olduka zor. Eminim ki bu genel bir problemdir. Bu programlar tantrsanz memnun olurum. Sizlere baarlar diliyorum.
Do. Dr. Osman Sani Geli

Trke iletim sistemleri kulland iin biz de Trke Internet Explorer vermeyi uygun buluyoruz.

Adan Zye Network says

Merhaba CHIP alanlar, derginizi yaklak 1 yldr ok beenerek takip ediyorum ve bundan sonra da imkanm olduka takip etmeye alacam. Derginiz sayesinde bilgisayar konusunda kendimi atma

BA ve Macro Media sertifikalarn alabildim. leride MCT sertifikasn almak istiyorum. lerimin younluu nedeniyle ancak akamlar bo olduum iin CDlerden almann ya da derginizden takip etmenin, bir nebzede olsa daha kolay olacana inanyorum. Dnyann sahip olduu devasa bilgi birikimini, bu zamana kadar elde edilmi tm kiisel deneyimlerin bir btn olarak grmemiz mmkndr. nk deneyim, yaam biimini ekillendiren bir eylemdir. Sadece BT olarak baktmzda, arkamzda braktmz eyrek asrlk deneyimin tm dnyay etkileyen sonularn ak olarak gryoruz. Yaam biimimiz, alma yntemlerimiz artan deneyimle birlikte srekli deiiyor, geliiyor ve yeniden ekilleniyor. Bu nedenle derginizi ok yakndan takip ediyorum.
Ayhan Ergn

Winamp Skinleri
yi gnler, derginizi iki yldan beri takip etmekteyim. Derginizi ok baarl buluyorum. Sizden ricam, derginizde ya da CHIP CDsinde winamp skini yapmay anlatabilir misiniz? Bunu birok arkadam da istiyor... Yardmc olursanz ok seviniriz.
Adan Zye Network: zel saymz sizlerden byk ilgi grd.
Hasan elik

Aygt Srcleri
inanyorum. PC sorunlarna artk daha uzmanca yaklamaya baladm. Geen ay karttnz Adan Zye network zel saysn aldm ve ok beendim. Bu konuda byk bir eksiklii doldurduunuza inanyorum. Sizden isteim, ister byle bir zel say olsun ister dergi eki olsun, Adan Zye donanm sorunlar ve zmleri ile ilgili bir ek kartmanzdr. Eer byle bir say kartmay dnrseniz, iine birka reklam koyup dergi cretini biraz drrseniz biz okurlar ok memnun edersiniz.
Adnan Kayk

Chp: neriniz iin teekkr ederiz, nmzdeki saylarda bu programlarla ilgili bir karlatrmal testimiz olabilir. Yazlm nceleme sayfalarmzda mmkn olduunca deiik programlar incelemeye alyoruz.

ngilizce Internet Explorer

Merhabalar, CHIP dergisinin CDsinde ngilizce versiyon Internet Explorer verilmesini istiyorum. Biraz dileke gibi oldu, ama kullandm ngilizce Windows ve ben Trke Explorer kullanmak istemiyorum. Sayglar... Harun alayan

Seminerler ve sertifikalar
Sayn CHIP Dergisi; son zamanlarda, sertifika eitimleri ve snavlar olduka pahal olmaya balad. Benim istediim CHIP CDlerinde bu seminerlerin derslerinin verilmesi. u ana kadar MCP, MCSE, MCD-

Chp: Okurlarmzn byk bir ounluu

Saygdeer CHIP Dergisi yetkilisi/yetkilileri, satrlarma bir teekkr ile balamak istiyorum. 2001 ylnn Aralk aynda tarafnza gnderdiim ve Aralk saysnda yaynladnz, konusu aygt srcleri olan e-posta iletimden sonra bu ay (2002 Mart) ilgili konuya deindiiniz iin ok teekkrler. Yalnz, konu anlatlrken arlkl olarak Windows iletim sistemi tercih edilmi. Ben, Linux iletim sistemini de kapsamasn rica etmitim. Ayrca, aygt srclerin hangi programlama dilleri ile yazldna dair pek fazla bilgi de verilmemi. Eer mmknse, Gelecek A.. (www.gelecek.com.tr) ile temasa geip Gelecek Linux iletim sisteminin en son srmne ait kurulum paketini verirseniz, Linux ve Gelecek Linux iletim sisteminin tannmasna nemli lde yardmc olursunuz. Bu neriyi, Gelecek A..den Sayn Grkem

CHIP | MAYIS 2002

12

okuryorum
etine de gnderdim. Deerlendirmenizi ve gereini yapmanz rica ederim. Sayglarmla...
Haluk Polat

apl oyunlara yer verirseniz ben ve benim gibi CHIP okurlar iin hi de fena olmaz sanrm. Sizlere CHIP hayatnzda baarlar dilerim. Sayglar sunuyorum... Uur Grel

Film Fragmanlar
Bu kadar gzel ve kaliteli dergi kard iin ncelikle CHIP dergisine teekkr ederim. Bu pahallkta ierik olarak dolgun bir dergi hazrlyorsunuz. Derginizde vizyondaki filmlerin fragmanlarn daha geni ierikle verseniz daha gzel olur diye dnyorum. Ayrca tavsiye ettiiniz web sitelerini oaltmanz ve ierikleri hakknda bilgi vermenizi diliyoruz. Yayn hayatnzda baarlar dilerim.
Aziz Musluku

Programlama...
Merhaba sevgili CHIP, sizi yaklak yldan beri takip ediyorum ve okuyucularnza ok kaliteli bilgiler verdiinize inanyorum. Yalnz eskisi gibi programlamaya pek nem vermiyorsunuz, bence programlamaya biraz daha nem verirseniz daha iyi olacak. Sezer Mansur

Upgrade rehberi
Merhaba, ben 14 yanda bir okurunuzum... Derginizi 5 senedir alyorum. Gerek ierii, gerekse CD-ROMu ok gzel. Sizden bir ricam olacak. nmzdeki saylarda eski bir bilgisayar olanlar iin upgrade konulu bir yaz yazarsanz sevinirim... yi almalar Ahmet Bar

Gereksiz yazlar
Merhabalar, ben derginizi ubat 1996dan beri severek okuyan, bilgisayar konusunda uzman olan bir okuyucunuzum. Yani derginizi ok iyi tanyorum. ubat derginizdeki DVD yazc testi, ar gereksizdi. Size soruyorum. Trkiyede DVD yazc alabilecek ka kii var sizce? Daha CD yazcs bile olmayan birok insan var, ben dahil. u anda ok gereksiz, ar gereksiz bir sayfa igali. Madem sayfanz kstl niye daha ipe sapa gelir konulara ynelmiyorsunuz? Daha ekonomik ve piyasada rahat bulunabilen konulara ynelirseniz daha iyi olur. Son olarak hatrlatmak istediim bir ey var, iletiimle ilgili, yani cep telefonlaryla ilgili blmlerinize daha az, bilgisayar konusuna daha fazla nem verirseniz sevinirim, nk derginizi ou okuyucu cep telefonlar iin almyor, bilgisayar kltr iin alyor. Gelecek ay, daha iyi bir dergi ve CDsiyle grmek zere hoakaln...
Arda Baaran

Elektronik kursu
CHIP dergisini uzun sredir izlemekteyim. Beenerek okuyorum dergiyi. Ayni zamanda CDleri de olduka beeniyorum. Tm ekibe teekkr ederim. Dergideki yazlarn yan sra CDdeki edergiler de olduka ilgi ekici. Birka ay nce Computer Easyde yaymlamaya baladnz elektronik ve bilgisayar konular ile ilgili yazlar olduka ilgimi ekti... Bu keyi hazrlayan ve yaynlayan herkese teekkr ediyorum. Bilgisayar oluturan temel konularn srmesini diliyorum. Gerekten teknik olarak ok ey katyor bilgilerimize ve hi bilmeyenlerin de anlayabilecei bir dille yazlyor. Dier tm konu ve kelerden ayr bir ierie sahip olmas ve dier bilgisayar dergilerinde bu tr konularn olmamas da cabas. yi almalar.
Levent Altn

kansndaym. Yazda; ...Microsoft mahkemeyi kaybetmeleri halinde denilmektedir. Halen sren mahkeme deil davadr, dolaysyla mahkeme kaybedilmez, dava kaybedilir. Zira mahkeme, davann grld merciidir. Bu durumda doru ifadenin; davay kaybetmeleri halinde olmas gerekir. Bir dier yanl; Kendisine dava aan mahkemeler de olmak zere... eklinde balayan cmlede mahkemenin dava at gibi bir anlam yaratlmaktadr. Oysa bunun da dorusu, kendisi aleyhine alan davalarn grld mahkemeler de dahil olmak zere olmaldr. Hukuk davalarnda davay kiiler, ceza davalarnda kamu adna savc aar. Mahkemenin dava amas gibi bir durum sz konusu olamaz. Bu nedenle bu hatalarn dzeltilmesi gerektiini, ayrca uzmanlk gerektiren bir dal olduu iin hukukla ilgili bir yaz yazlacak ise bunun derginin avukatna danlarak yazlmas gerektiini dnyorum. Av. Buket SARAN

Chp: Dzeltmeleriniz iin teekkr ederiz.

Yeni Linux srm

Derginizin srekli takipisiyim. ncelikle byle bir dergi hazrladnz iin size minnettarm. Bu ayn kapak konusu her zamanki gibi mkemmel... emin olun birok sorularma yant buldum. Bir de, iki CD verdiiniz aylarn birinde Linuxun yeni srmn de verirseniz sevinirim.
Mehmet Ali CANAL

YORUM VE YARDIM
3Dergideki yazlarla ve genel olarak dergiyle ilgili grlerinizi yorum@chip.com.tr adresine gnderebilirsiniz. 3Ltfen bilgisayarla ilgili sorularnz yardim@chip.com.tr adresine iletin. 3Ayrca yorum@chip.com.tr adresine gndereceiniz e-maillerde isminizi yazmay unutmayn.

Donanm incelemeleri
2 senedir her ay severek okuduum dergilerden biri olan CHIP iin yaptnz almalara teekkr ederim. Gerek mesleki yaammda gerekse bilgisayarclk hayatmda sizin yorumlarnzdan ve derginizden ok eyler rendim. Yalnz dergimizde daha ok donanma ve incelemesine girerseniz memnun olurum. Artk CDlerde oyun iin pek yer ayrmaz oldunuz, eer ufak

Hukuki hata...
Derginizin bu ay ki saysnda Yaz leri Mdrnz Sayn Mahmut Karslolunun yazsndaki hukukla ilgili hatalar dikkatimi ekti. Derginin pek ok kii tarafndan okunmas nedeniyle bence nemli olan bu yanllarn dzeltilmesi gerektii

CHIP | MAYIS 2002

14
NDEKLER

16 16 16 18 18 19 19

Nokiadan yeni modeller 8910, MatriksIIde oynar m? IBMden Microdrive Mini sabitdisk ceplerde Sony Clie Pef-N770C Sonyden yeni avuii Arabada Dolby Kalite Hareketli sinema keyfi Yeni Intel lemciler Mobil ilemcilere 6 saat mr Mikroilemci Pazarnda ttifak Intele sava atlar Yeni Teknoloji DVD yerine Blu-Ray

AB Telif Haklar Direktifleri

Kopya Yznden Hapse Girilebir mi?

Yasa koyucular, kiisel CD kopyalama kavgasna mdahale ederek, kullanclarn haklarn dramatik ekilde snrlandrdlar. CHIP, karlalabilecek sonular aklyor.
s Madonnann yeni CDsini arabanzdaki CD alcda dinlemek iin kopyaladnz m? Peki ya Brosisin? Veya Heather Nova? DVDleriniz veya Office paketleriniz iin hazrladnz yedek kopyalarnz var m? Eer bu sorulara cevabnz Hayrsa artk zaman geldi demektir. Bir an nce dar kn ve yeteri kadar bo CD temin etmeye aln. Daha sonra CHIP arivinizdeki film ve mzik kopyalama tekniklerini uygulayarak zel kullanm amacyla tanabilir ortamlardaki tm bilgilerinizi yedekleyin. nk Avrupa Birlii yaz aylar ierisinde iinize omak sokabilir. Bu uyarlarn nedeni ise Telif haklar ve benzeri koruma kanunlarnn belirli noktalarda harmanlanarak biliim alannda uygulanmas direktifi ve sz konusu direktif bu sene ierisinde Almanya kanunlarnda uygulanmaya balanacak. Trkiyeye yansmas da uzun srmez. Gfk tarafndan yaplan pazar analizine gre, 2002 ylnda yaklak olarak 247 milyon CD yazlm ve bunlarn yaklak olarak yars mzik CDsiymi. Bu rakamlar mzik endstrisinin yeni kanunlar kartlmas yolunda Brkselde lobi faaliyetlerine balamas iin yeterli nedeni tekil ediyor. Buradaki problem ise, Avrupa Birliinin kendisinin telif haklarn nasl koruyacan kesin olarak bilememesi ve mzik veya yazlm korsanlarna kar gsterilecek tepkiyi (sert veya yumuak) ulusal yasa koyuculara brakmas. daki bilgisayarnda dinlemek iin kopyalayanlar hapse atlma tehlikesi yaayacaklar. retici birlii Business Software Alliance (BSA), kopyaclar orada grmekten memnun kalacak ve adaleti greve aracak. BSA, Avrupa Merkez Blge Yneticisi Georg Herrnleben dncelerini Yazlm korsanlarna kar yaplan harcamalar, savclar yazlm korsanln nemsiz bir su olarak grdkleri iin ok daha fazla szleriyle dile getiriyor. Yazlm korsanl ciddi bir su olduu iin BSA, habersiz ev basknlar yapabilmeyi isterdi. Bu durumda ocuk hapishaneleri olduka kalabalklaabilirdi. Bir baka tedbir ise deiim borsalarnn baka bir formu olan internetteki paylam aralarndan oluuyor. Bu noktada Phono endstri birlii (IFPI) kar ataa gemi durumda. IFPI szcs Hartmut Spiesecke, internetteki download sunucularn aradklarn ve bulduklarn, hedeflerinin zel kullanclar deil, reticiler ve sunucular olduu ynnde bir aklama yapt. Peki borsa olmadan nasl pay-

gncel
CHIP | MAYIS 2002

NE YASAKLANACAK?
Almanyadaki kullanclar u ana kadar zel amalarla maksimum yedi tane kopya kartabiliyorlard. Ancak yeni kanunla beraber byk deiiklikler olacak:

3 Sz konusu donanm ve yazlma sahip

arkadanzn nc ahslar iin kopya oluturmas yasaklanacak!

Sert numara: Kopyalama yasak

En kt durumda, tm imkanlar ortaya serilerek mzik ve yazlm endstrisi, almalarn dijital olarak kopyalamaya kar koruyacak ve sz konusu koruma kesinlikle atlatlamayacaktr. rnein Clone CD gibi kopyalama aralar kanun d olacak ve baz firmalar iflas edecek. u ana kadar gri blge olarak adlandrlan ilemler bir anda kara pazara dnecekler. Sevdii CDleri arabasnda veya brosun-

3 Pahal orijinal CDleri korumak iin,

kopya korumal yazlm ve mzik CDlerinin zel gvenlik kopyalarnn kartlmas yasaklanacak!

3 Kopya korumasn krabilen Clone CD

gibi kopyalama yazlmlar yasaklanacak!

3 CD kopyalamak ve hediye etmek ar

bir ekilde cezalandrlabilecek.

GNCEL
Haberler

KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

15

Sadece Korumal: Alternative Moments CDsini arabadaki CD alcnzda dinleyemezsiniz.

laabiliriz? Bu durumda ok byk bir kesim kanun d yollara bavuracak.

Yumuak zm: Yazmak pahallaacak

ayet ikinci kanun varyasyonu uygulanacak olursa kullanclar hapis tehlikesinden kurtulacaklar. AB, bu durumda, GEMA tarafndan senelerdir dile getirilen bir yntem olarak katlmc lkelere yazc ve diskler zerindeki vergi ile zararn toptan tahsil edilmesi imkann sunacak. IFPI ve BSAnn kiisel kopyalamaya hak tanmak istememesine karlk GEMA szcs Elfriede Oberhofer; Kiisel oaltma sorun deil aklamasn yapt. Bu yntem ile yazc ve disk fiyatlar u ana kadar olduundan ok daha fazla artacak ve kullanclar bylece zel kopyalarnn lisans hakkn demi olacaklar. Ancak bu durumda endstri, VHS kasetlerinden farkl olarak kopya korumalarndan centilmence vazgemek zorunda kalacak. Ayrca, son derece masum olarak, yeni bir sistem kurarken veya hatalara kar sabit disklerini dzenli yedekleyerek CDlere kaydeden kullanclar da byk zararlar edebilecekler.

Yollar, kopya turistleri iin ak

Eer Avrupa Birlii lkeleri tek bir kanun zerinde uzlaamazlarsa ne tr bir durumla karlalabilir? Bylece yurt dna kan turistlerden artk yerel bir hatrann yannda Madonna CDsinin kopyas da istenebilir. Bu durumda lkemizdeki nl hal maazalar da kopya maazalarna dnebilir. Tabii ki bu tr bir sonuca kar da tedbir alnacaktr. Dijital ortam snr tanmaz ve gncel mzik elde etmek isteyen, internetten bir ekilde temin edebilir. u anda komple CD imajlarnn download edilebildiini dnrsek, kalite kayb da bir sorun tekil etmeyecektir. Peki ne zaman uygulanmaya balanacak? Top, mzik endstrisi ile dinleyiciler arasnda gidip geliyor. ayet bu oyunu dinleyiciler kaybedecek olursa, karlama yer altnda kald yerden devam edecek.

AYIN ARATIRMASI

Mzik CDlerindeki kopya korumas ile nasl baa kabiliyorsunuz?

CHIP Online okuyucularnn sadece yzde bei, kopya korumal Mzik CDlerini tm alclarda altrabiliyor.

s
%5 %36

Bazlarn dinliyorum, dierleri almyor Tm CDleri kryorum CDler hibir alclarm/ srclerimde almyor CDler tm alclarm/ srclerimde alyor

s s s

%29

%30

CHIP | MAYIS 2002

16

GNCEL
Haberler

KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

KISA... KISA...
3 Telekom Konferans
Caspian Telekoms Conferance, 22-24 Mays tarihleri arasnda stanbul Hiltonda dzenleniyor. Konferansta uydu iletiimi ve teknolojileri, haberleme sistemleri, fiber optik kablo, mobil retimi ve internet teknolojileri, networkn dijitalletirilmesi, GSM kapasitesinin yaylmas konular bata olmak zere tm telekominkasyon endstrisini ilgilendirecek balklarda grler sunulacak, konferanslar yaplacak. Hazar lkelerinin iletiim bakanlarnn da katlaca toplantlar ITECA dzenliyor. Bilgi iin: (212) 246 17 08

Nokia Yeni Modellerini Tantt

8910 ve MatrixII
s Nokia Trkiye, en st yneticisinin deitii ve ala ikel ile Beyazn sk sk mesajlat yolundaki televole haberlerine konu olan gecesinde nl mankenler ve konuklarla yeni kan rnlerini tantt. 3410, 3510, 6310, 7610, 8910 ve 9210i modelleri, 10un nndeki ift haneli say bydke fiyatn ve hitap ettii yan byd rnler olarak dikkat ekerken, 8910
modeli de ayr bir ilgi grd. nl Matrix filminde, filmin kahramanlar Nokiann efsanevi 8110 modelini kullanarak gndeme oturmulard. Nokiann retimini oktan durdurduu 8110 modelinin yeni versiyonu kabul edilebilecek 8910 modeli ise yaknda kullanclar ile bulumaya hazrlanrken merak edilen soru, bu modelin Matrix 2 filminde boy gsterip gstermeyecei... Bilgi iin: www.nokia.com

Yeni Modeller: Nokiann yeni modelleri grntleriyle de cezbediyor.

Avrupa Birlii Umutlar

IBMden Microdrive

Bilimsel Ortaklk Sreci Balyor

Avrupa Birliine girmekte zorlanan ve grme tarihleri devaml ertelenen Trkiye, Avrupa Birlii ile siyasi entegrasyondan nce bilim ve teknoloji birliine girme karar ald. Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulunun son toplantsnda Avrupa Birlii Aratrma ve Teknoloji Gelitirme Altnc ereve Programna katlma karar kt. Bylece Avrupa ile teknolojik entegrasyon salanmas mit ediliyor ve hazrlklarn Haziran ayna kadar tamamlanmas hedefleniyor. Tm katlmclarn belirli bir bte desteinde bulunmas gereken teknolojik ibirlii projesine Trkiyenin katlm pay olarak demesi ngrlen miktar ise 375 milyon euro. Bilig iin: ww.tubitak.gov.tr

Mini Sabitdisk Ceplerde

IBM, tanabilir cihazlar iin rettii mini sabit diski Microdrive imdi de otomobillerde kullanlacak biimde ekillendirildiini aklad. Microdrive buuk santimlik boyutlar ile otomobil sahiplerinin mzik CDlerini ve yol haritalarn artk yanlarnda tamaktan kurtarmaya hazrlanyor. Daha ok dizst bilgisayarlar, avuii bilgisayarlar, MP3 alarlar, dijital fotoraf makinesi ve kameralar iin tasarlanan buuk santimlik boyutu ve 16 gram arlyla bir devrim nitelii tayan mini sabit disk Microdrive; Blaupunkt, Clarion, Cassio ve Navman gibi dev isimlerle ortaklk iine giren IBMin almalar ile, otomobiller iin yksek kalite ve kapasiteli mzik dinleme olana salyor. Yaklak 18 saat kesintisiz mzik din-

3 Profilo nternet TVsi

Profilo hem televizyon olarak kullanlan hem de inernet balants salayan ve bilgisayara gerek brakmayan yeni rn Web Boxu tantt. Bir klavye ve internet alcs ile gelen televizyonun zellikleri yle: E-mail okuma, e-mail gnderme, sanal market dzenlemelerine uygun olarak elektronik alveri, interkatif yarma, anket ve oylamalara katlma, elektronik bankaclk sitelerine eriim, internette srf, e-maillere ses ve grnt ekleyebilme. Bilgi iin: www.profilo.com

3 Mteri Daima Hakldr

HP Trkiye, karizmatik Genel Mdr ahin Tulgann tantmnda rol ald yeni portal Hepbizzi tantt. Bir i platformu olarak tanmlanan Hepbizz ile HP, mterilerinden gerifikir almay umut ederken, portaln herkese ak olan bir dnce platformu gibi almasn, yeni i zmlerinin, yeni tasarlarn, yeni fikirlerin ve yeni ekonominin hayat bulmasn planlyor. Bilgi iin: www.hepbizz.com

lemeyi mmkn hale getiren Microdrive elektronik firmalarnn otomobiller iin rettii cihazlara yerletirilecek ve tak ve kullan mant ile alacak cihazlar portatif microdrivelar tanyacak. Bylece sadece mzik dinlemek deil, GPS sistemine yeni bir harita yklemek de mmkn olacak. Bilgi iin: www.ibm.com

Sony Clie PEF-N770C

Sonyden Yeni Avuii Bilgisayar

Sonynin yeni avu ii bilgisayar Clie PEG-N770C hem stn avu ii bilgisayar zellikleri, hem k ve ince tasarm hem de MP3 alara dnebilmesi zellii ile kullanclarn beenisini kazanyor. zel Bilgi lemin Trkiyeye getirdii renkli ekranl cihaz 11 saat aralksz mzik dinleme imkan tanyor. Cihazla birlikte standart olarak zel kulakl ve uzaktan kumandas geliyor. Cihaz, arj istasyonu zerindeyken uygun ses kna balandn da minik bir mzik setine de dnebiliyor. Bilgi iin: www.ozel.com

CHIP | MAYIS 2002

18

GNCEL
Haberler

KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

KISA... KISA...
3 Yeni Bir Emlak Sitesi
Dnya apnda 7200 ofisinde 120 binden fazla alan bulunan emlak firmas Century 21in Trkiye pazarna ynelik web sitesi yayna girdi. Site emlak arayan veya satmak isteyenlere hizmet verecei gibi, Century 21 sisteminde yer alarak yatrm yapmak isteyenler iin de bilgi ieriyor. Bilgi iin: www.century21.com.tr

Arabada Dolby Kalite

Hareketli Sinema Keyfi

mobil. Bu elence sisteminde 13 kuvvetli hoparlr ve 20 cm byklnde, 140 watt gcnde gl bas kn garanti eden bir subwoofer mevcut. ofr yanndaki ve arka taraftaki yolcularn seyahat esnasnda 5.1 ses kna sahip filmleri zevkle izleyebilmeleri iin bir audio/video donanm bulunacak. Prologic IInin yeni Surround algoritmalar sayesinde radyo, kaset veya CDden elde edilen her trl stereo sinyal ok kanall hale dntrlebiliyor. Lisans sahibi Dolby laboratuvarlarndan yaplan aklamaya gre ok kanall sesi tm arabalarda mmkn klacak ek paketler ksa bir sre ierisinde piyasaya sunulacak. Ancak bu paketin fiyat henz belli deil. Bilgi iin: www.volvo.com
TV Radyo

Hoparlr ( H ) Dolby Kulaklk Glendiricisi H Kulaklk Dolby Kuvvetlendirici TV

3 dll Hacker Yarmas

Bilgisayar gvenlii konusunda faaliyet gsteren bir Kore irketi, yeni rnnn tantm iin 100 bin dolar dl koydu. Ancak dl kazanmann art, 48 iinde siteye girecek ilk hackern ismini brakmas olarak akland. Dolaysyla firma rnn gvenliini kantlamak iin hacking yarmas dzenlemi oldu. Bilgi iin: www.woksdome.org

Subwoofer CD Deitirici

Volvonun yeni modeli XC90 Sport Utility Vehicle (SUV) Dolbys Surround Technik Prologic II ses teknolojisinin entegre edildii seri olarak retilen ilk oto-

Araba Sinemas: Volvonun yeni modeli XC90 ses k iin Dolby teknolojisini kullanyor.

Pocket-PC Phone Edition

Yeni ntel lemciler

3 StarOffice Artk Paral

Sun Microsystems, mterilerinin ve i ortaklarnn yapt geri dnler erevesinde nl yazlm Star Officei cretlendirmeye karar verdi. Bugne dek internet zerinden bedava indirilebilen ve kullanlabilen yazlm, Microsoftun Office paketi karsndaki en ciddi rakip kabul ediliyordu. Sunn son Star Office paketi ay iinde bir milyon kez download edilmiti. Bilgi iin: www.sun.com

PDA, Ltfen Cevapla!

Microsoft telefon pazarn kefetti. MS iletim sistemine sahip akll telefonlardan sonra imdi de telefon fonksiyonu PDAlara entegre edildi. Mobility anahtar kelimesini kullanan Hewlett Packard, Microsoft ile ortakln ilerleterek HP Jornada 900 modelini cep telefonu fonksiyonu ile donatt. Pocket PC 2002 ile hareketliyken bile hibir ileti ve ar gzden karlmayacak. Outlook entegrasyonu ile de hem e-posta hem de SMS iletileri tek bir at altnda toplanm. Tabii ki internette de gezinmek mmkn. UMTS aygtlar multimedya zellikleri kazanrken Phone Edition ile de komnikasyon n plana kyor. Bilgi iin: www.microsoft.com

Mobil lemcilere 6 Saat mr

Intel, 2 kgdan hafif ve 2.5 cm den ince mini-notebook ve sub-notebooklar iin ok dk voltajl be adet yeni ilemcisini tantt. Yeni M serisi ilemciler bu, hafif ve ince dizstlerin performansn artrmann yannda, dk g harcayarak pil mrn de byk oranda uzatyor. Baz dizst bilgisayar modelleri bu ilemcilerle 6 saat sreyle arj edilmeden alabiliyor. Ayrca dk sda almalar da fan kullanmn ortadan kaldrarak enerji tasarrufunu ve sessiz alma ortamn salyor. Bilgi iin: www.intel.com

3 Casio e-data bank

Casionun yeni saati, dnyada 27 ayr blgenin saatini hafzasnda tutabilirken, 20 e-data giri hafzas (@, url) ile her zaman yannda bulunmasn isteyebileceiniz nemli e-mail ve web adreslerini yannzda tamanza olanak veriyor. Saati, Ersa ithalat getiriyor. Bilgi iin: www.ersa.com.tr

Yurt apnda ve D Temsilciliklerde

nternet Bayram Kutland

Trkiyede nternet haftas nedeniyle yaplan etkinliklerle birlikte, Trkiyede internetin 10. ya gn Tbitak merkezinde, Ulatrma Bakan ile birlikte kutland. Bakan Vural, mecliste bekleyen RTK Yasasna internetin de katlmas hakkndaki sorular zerine internetle ilgili yeni bir yasadan yana olduunu syledi. Vuraln aklamas yleydi: Dijital haklarla ve siber sularla ilgili yeni bir dzenleme yaplmas gerekiyor.

CHIP | MAYIS 2002

Mikroilemci Pazarnda l ttifak

Intele Sava Atlar

Motorola, Philips ve STMicroelectronics bir araya gelerek Intelin hakimiyeti altndaki mikroilemci pazarna ucuz ve yksek teknoloji rn ilemciler retme karar aldlar. Motorola, Philips ve STMicroelectronics firmalar birlikte 1.4 milyar dolarn zerinde bir yatrm yapacaklarn aklayarak drt yl ierisinde gelecein hafif elektronik aralarnda (cep telefonu, cep bilgisayar) kullanlacak ucuz ve yksek teknoloji rn mikroilemciler reteceklerini ve ihtiya duyduklar ok sayda ilemciyi baka reticilerden yksek fiyatla almak zorunda kalmayacaklarn belirttiler. Philips ve STMicroelectronics arasnda var olan ibirliine Motorolann da katlm ile yank bulan ittifak, Motorolann projeye katlmasnn 300 milimetre silikon wafer teknolojisiyle tasarlanan yeni chiplerin retim aamasna geilmesini hzlandracan belirttiler.

irket, be sene iinde u anda 90 nanometre olan devre geniliklerinin 32 nanometreye dmesini planlyor. Bilgi iin: www.motorola.com

Yeni Teknoloji

DVD Yerine Blu-Ray

Dokuz byk elektronik irketi artk halka yaylan ve her ke banda satlmaya balanan DVDnin halefini belirlediler. Sadece st dzey gelir grubu iin retilecek yeni teknolojiyle CDler 27GB veri depolayabilecek. Blu-Ray ad verilen teknoloji, DVD veya VCD gibi yaygnlaana kadar yksek fiyat isteyecek olsa da kullanc asndan olumlu bir gelime kabul ediliyor ancak yeni yeni ucuzlamaya balayan DVD kayt sistemlerine yatrm yapan kurulular da zor durumda brakma olasl tayor. Hitachi, LG, Matsushita (Panasonic), Pioneer, Samsung, Sharp, Sony ve Thomson tarafndan desteklenecek olan Blu Raye souk bakan ise DVDnin ana mucidi olan Toshiba ve VHS sistemlerine byk yatrm yapan JVC. Yeni formattaki CDler 27 GB byklnde bilgisayar verisi depolayabilecekken, 13 saatlik TV yayn veya 2 saatlik ok yksek znrlkl video grnts de saklayabilecekler. Yeni teknoloji ile retilen rnlerin 2003 bandan itibaren piyasada olmas bekleniyor. Bilgi iin: www.panasonic.com

CHIP | MAYIS 2002

20

Zaman Tasarrufu Salayan pular

Her Saniye

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

21 157
NDEKLER
Kolay nce Ayarlar: Microsoft Powertoys WinXPnin Sistem Hizmetleri: ptal edebilirsiniz

Daha Hzl Windows ve Office

22 24 26 27 28 29 31

Deerli Deerli
Bilgisayarnzn aslnda daha hzl almas gerektiini dndnz oldu mu hi? Sabrszlanmakta haklsnz, zira her bilgisayarda daha hzl almak konusunda bir potansiyel vardr. CHIP, profesyonel kullanclarn sistemlerini hzlandrmak iin uyguladklar en iyi ipularn aklyor.

Mini Atlye: Al optimizasyonu Kolay nce Ayar: Tweak-XP ile ince ayarlar Office Trickleri: En iyi hileler ve ipular Mini Atlye: Biim ablonlar kullanm Windows & Office: En nemli ksayol tular

Windows Trickleri
Microsoftun iletim sistemlerinde aslnda daha ok konfigrasyon seenekleri mevcut. Gizli fonksiyonlarla ve registry kaytlaryla Windows altnda deerli zamannzdan tasarruf edebilirsiniz.

Windows NT/2000/XP

Dr. Watsonu emekliye ayrn

%60 daha hzl
Windows NT piyasaya ktndan bu yana onu biroklar tanyor. Ancak kimse daha onu ibanda grm deil ve beyaz nl de herhalde sadece bir efsane: Dr. Watsondan bahsediyoruz! Windows NT, 2000 veya XP altnda bir program kilitlendiinde Watson ortaya kyor ve o anki bellek ieriini bir dosyaya yedekliyor.

Bu sadece ok uzun srmekle kalmyor, ayn zamanda kullancnn sinirlerini de bozabiliyor. RAM ieriklerini kaydeden dosyalar da sabitdisk zerinde hi de azmsanmayacak kadar gereksiz disk alan igal ediyorlar. Windows XP altnda ise, Bay Watsonun kendisi bir gvenlik a tekil ediyor. Zira bir kilitlenmeden sonra Windows, kullancya hata raporunu Microsofta gndermek isteyip istemediini soruyor. Hata raporunda elbette bellek ierii de mevcut. Diyelim ki, kilitlenme s-

rasnda Word program akt ve ok nemli bir ierie sahip bir dokman zerinde alyordunuz. Bu bilgileri Bill Gatese szdrmay herhalde kimse istemez. Ksaca Dr. Watsona gvenmemek iin iyi sebepleriniz olabilir. Watson hizmetini iptal etmek iin Start mensnden Run ile regedit girin. Alan pencerede HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\WindowsNT\CurrentVersion anahtarna girin. AeDebug iaretleyin ve [Delete] tuuna basn. kan soruya Yes cevabn verin. lerde herhangi bir nedenden dolay Dr. Watsonu zleyecek olursanz, onu tekrar greve arabilirsiniz. Start/Run altnda drwtsn32 -i girmeniz yeterl . i

Windows 98/Me/NT/2000/XP

A balantsn hzlandrmak
%70 daha hzl
Bilgisayarnz adaki dier bilgisayarlarla baladysanz, baz problemler size yabanc olmayacaktr. ounlukla adaki belli bir kaynaa erimeniz gerekir. Adaki bu src kaynana bir ksayol oluturmanz, bekleme srelerini olduka ksaltacaktr. Bylece ift tklamayla ilgili verilere hemen eriebilirsiniz. Ancak bu fonksiyonun da bir dezavantaj var: Adaki bu kaynak, kullanma hazr olmad bir anda bilgisayarnz aarsanz ya da ksayol ad mevcut olmayan bir linke iaret ediyorsa, al ok uzun srebilir. Bunun nedeni ise Windowsun login srasnda bu k

1
Dikkat: Bir hata raporunu gnderirken, Microsoft sizin tahmin ettiinizden daha fazla bilgiye ulaabilir.

CHIP | MAYIS 2002

22

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

Daha Hzl Windows ve Office

balantlar kontrol etmesidir. Bu yzden en iyisi ksayollarnz masastnde (desktop) oluturun. Windows alta bunlar kontrol etmez. lgili a dizinini sa fare tuu ile masastnze srkleyip brakn ve balam (ksayol) mensnden Burada ksayol olutur (Create shortcut) seeneini sein.

Defrag ile diskinizi birletirdikten sonra sanal bellek ayarlarnz tekrar eski haline getirin.

Windows 98/Me/NT/2000/XP

[Shift] tuuyla Startup iptali %40 daha hzl

Windowsun Startup (Balangta) grubu, iletim sisteminin al srasnda otomatik olarak ykledii programlar ierir. Ancak bazen bu programlara hi ihtiya duyulmaz ve bu aralar olmakszn sisteminizi balatmay ve bir sonraki alta ise yine her eyin eskisi gibi olmasn istersiniz. Kk bir ipucuyla bu mmkn. Sistemi yeniden balattnzda [Shift] tuuna basl tutun. Windows bylece alacak, ancak Startup dizinini dikkate almayacaktr.

Windows 98

Altaki beklemeyi gemek

%80 daha hzl
Eski bir monitrnz varsa Windows altnda problemler kabilir. Windows DDC (Data Display Channel) zerinden monitrn aygt trn okumaya alr. Monitr bu fonksiyonu desteklemiyorsa boot ilemi ok uzun srebilir. Ancak bu fonksiyonu Registryden iptal edebilirsiniz. HKEY_LOCAL_MACHINE\System \CurrentControlSet\Services\Class\Display\0000\Default anahtarnda DDC iin 0 deerini girin.

Kolayca: Bir ksayolla dosyalarnz dorudan Gnder komutuyla aabilirsiniz.

Windowsun arama fonksiyonunu [F3] tuu ile an. Ad olarak Sendto girin. Bulunan dizine ift tklayn. imdi de Balat mensn an ve Programlar/Donatlara girin. Editr (Notepad veya Wordpad) sa fare tuu ile Sendto dizinine srkleyip brakn ve Burada ksayol oluturu sein. imdi dosyalar hemen ilgili editrle aabilirsiniz.

Windows 98

5 4
Windows 98/Me/NT/2000/XP

Windows 98/Me/NT/2000/XP

Daha hzl yeniden balatma

%60 daha hzl
Windowsu arada bir yeniden balatmanz gerektiinde bunu normalde Balat/Bilgisayar kapat/Yeniden balat ile yaparsnz. Ancak bilgisayar bu durumda komple yeniden balar. [Shift] tuuna basl tutarsanz, Windows hemen yeniden balar, BIOStan geen dolambal yollara gerek kalmaz.

Takas dosyasna defrag

%20 daha hzl
Normalde Windowsun Disk Birletiricisi (Defrag) program takas dosyasn optimize etmez. Ancak kk bir hile ile bu byk dosyann da birletirilmesini salayabilirsiniz. Takas dosyasn Denetim Masasnda Sistem/Baarm/Sanal Bellek simgelerine tklayp geici olarak iptal edin.

Gnder ile dosya amak

%50 daha hzl
Bilinmeyen dosyalar ounlukla Notepad gibi bir text editr ile almaya allr. Dosyay Birlikte a mensnden izlemek ise olduka zahmetli olabilir. Bunun daha basit bir yolu var: Kullandnz editr iin Gnder mensne bir ksayol ekleyin.

8 10 WINDOWS 98/ME/NT/2000

Windows 98

Al mesajlarn kapatmak
%10 daha hzl
Boot srasnda her defasnda Windows balatlyor mesaj grntlenir. Bu gereksiz mesaj iptal etmek iin sabitdiskin kk dizinindeki MSDOS.SYS dosyasnda deiiklik yapmanz gerekiyor. BootDelay=2de 2 deeri yerine 0 girin.

Powertoys: En nemli ayarlar

Windows 98/Me/NT/2000 iin Microsoftun Powertoys adnda faydal bir ince ayar program mevcut. Bu arac bu ayki eCHIPte Freeware blmnde veya www. microsoft.com/ntworkstation/downlo ads/powertoys/networking/NttweakUI.asp adresinde bulabilirsiniz. Kurulumdan sonra program Denetim Masasndaki Tweak UI simgesinden altrn. Programn General blmnde u ayarlarn nndeki iaretleri kaldrn: 3 Combo box animation 3 Menu animation 3 Smooth scrolling 3 Tooltip animation 3 Window animation Burada sadece Windowsun grsel gzellikleri sz konusu. Mesela Balat mensnn etkileyici bir animasyonla almasndan vazgeebiliyorsanz, bunu kolayca iptal edebilirsiniz.

Windows 98

Takas dosyasn nbelleklemek

%20 daha hzl
Sisteme tam olarak yklenilmemesine ramen Windows, verileri sabitdiske takas eder, bu da performansn dmesine neden olur. Bunu nlemek iin C:\WIN-

CHIP | MAYIS 2002

24

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

Daha Hzl Windows ve Office

DOWS dizininde SYSTEM.INI dosyasn an. [386Enh] blmne ConservativeSwapfileUsage=1 satrn ekleyin.

14

Windows XP

18

Windows 98/Me

Takas dosyas optimizasyonu

%20 daha hzl
Windows normalde takas dosyasnn zelliklerini ynetir. Ancak bu her zaman iyi bir ey deildir. En iyisi takas dosyasnn boyutunu kendiniz sabit bir deere ayarlayn. Bunun iin de unlar yapn: Sa fare tuu ile My Computera ve Propertiese tklayn. Advanced altnda Performance iin Settings dmesine tklayn. Daha sonra Advanced Changee basn. Custom size seeneini etkinletirin ve her iki durumda yeni deer olarak 300 girin.

Registryyi sktrmak
%20 daha hzl
Windows 98 ve Me altnda, Registryyi otomatik olarak kltmek iin bir olanak var. Bylece bilgisayar bu dosyaya daha abuk eriebilir. Bu zellii etkinletirmek iin My Computer an ve C:\WINDOWS dizinine girin. Burada SCANREG.INI dosyasna ift tklayn. Optimize= seeneini arayn ve = ifadesinin yanna 1 deerini girin. Windows dosyay 500 KBtan daha fazla sktracaktr. k

11

Windows 98

Al hzlandrmak
%50 daha hzl
Windows 98 boot srasnda standart olarak WINSTART.BAT dosyasn arar. Bu dosya yoksa sistemin al normalden daha uzun srer. Bu yzden bu dosyay C:\WINDOWS dizini altnda arayn. Bu dizin altnda bu dosya mevcut deilse sa fare tuu ile yeni bir metin dosyas oluturun: Yeni/Metin dosyas. Dosya ad olarak da winstart.bat girmeniz gerekiyor.

15

Windows XP

17 WINDOWS XP

Disk nbelleini ayarlamak

%20 daha hzl
Microsoft, Windows iletim sistemini nbellek deerleri iin standart deerlere ayarlayp yle sunar. Sisteminizden maksimum verim almak iin bu deerleri sisteminize gre kendiniz ayarlayabilirsiniz. Start mensnden Run ile regediti altrn. HKEY_LOCAL_MACHINE\ System\CurrentControlSet\Control\SessionManager\Memory Management anahtarna girin. IoPageLockLimit e ift tklayn ve yandaki listeden uygun deeri buraya girin. OK ile onaylayn.

12

Windows XP

htiyacnz olmayanlar kapatn

NT4ten beri NT tabanl iletim sistemlerinde sistem hizmetleri (services) bulunuyor. Bunlar mesela ClipBook veya Network DDE gibi ne olduu belirsiz programlar altryorlar. Mutlaka ihtiya duyacanz servislerin listesini burada bulabilirsiniz. Dier tm servisleri deneme amal olarak bir kereliine iptal edebilirsiniz. 3Com+: Login servisinin bir paras 3Print Spooler: Yazdrlan veriler iin arabellek 3Event log: Protokol hizmeti 3IPSEC: IP transferlerindeki gvenlikten sorumlu 3Plug and Play: Donanmlarn otomatik olarak tannmasndan sorumlu 3Remote Access Connection Manager: evirmeli a balantlarn ynetir 3Remote Procedure Call: eitli RPC hizmetleri iin nemli 3Security Accounts Manager: Kullanc hesaplar iin gvenlik bilgilerini ynetir 3Speed Disk Service: XPnin nbellek ayarlarn salar 3Windows Audio: Windowsta ses alnmasndan sorumlu 3Windows Management Instrumentation: ou Windows program bu servisi kullanr. Dier tm sistem hizmetlerini iptal etmeyi deneyebilirsiniz. Bunun iin Start mensnden Control Panele girin. Administrative Toolsdan Services blmne girin. lgili servise ift tklayn, Startup type Manual olarak ayarlayn. Dikkat! Bilgisayarnz iyerinizde kullanyorsanz, ek servislere de ihtiyacnz olabilir. Bu durumda sistem yneticinizle temas kurun.

Balang dosyalarna defrag

%20 daha hzl
Windows XPdeki ho zelliklerden biri de al dosyalarn sabitdiskin balangcna yerletirme imkan. Bu sayede sistem al daha hzl gerekleebiliyor. Start mensnden Run ile regedit girin. HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Dfrg\BootOptimizeFunction anahtarna girin. Burada Enablea ift tklayn. Deer olarak Y girin.

13

Windows XP

16

Windows 98/Me

Cache ayarlarn deitirmek

%20 daha hzl
Microsoft, NT teknolojisini temel alan iletim sistemlerinde, yani XPde de, cache (nbellek) parametrelerini deitirmi. Bu sayede bilgisayar, Windows 98 veya Me kurulu haline gre biraz daha hzl alyor. Ancak bu parametrelerle oynayarak sisteminizden biraz daha yksek bir performans elde etmeniz mmkn. Start mensnden Runa girin. regedit ile registry editrn (kayt dzenleyicisi) altrn. HKEY_LOCAL_MACHINE\ SYS TEM\CurrentControlSet\Control\Ses-sionManager\MemoryManagement anahtarnda DisablePagingExecutivee ift tklayn ve deer olarak 1 girin. Ayn eyi LargeSystemCache iin de yapn. Windows, bu deiiklikle daha byk bir dosya nbellei oluturacak ve Kerneln baz paralarn sabitdiske kaydetmeyecektir.

Explorer web sitilini iptal etmek

%20 daha hzl
Windows, Microsofta gre giderek daha ok internetle ilikilendiriliyor. Windows 98te bile bu stratejinin ilk belirtilerini grmek mmknd, mesela Explorer pencerelerindeki web ieriklerinde. Bu yeni ierikler bilgisayar yavalatabiliyorlar, zellikle de eski saylabilecek sistemleri. Bunlar iptal etmek iin Windows Explorerda Aralar/Klasr Seenekleri/Genel simgelerine ve Windows klasik klasrlerini kullana tklayn.
RAM Bellek Registrydeki bykl (MByte) optimum deer 64 128 256 512 veya st 1.000 4.000 10.000 40.000

CHIP | MAYIS 2002

26

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

Daha Hzl Windows ve Office

16
19

Mantkl: Kk bir hz art iin Windows Explorern web tabanl grnmn iptal edebilirsiniz.

snden Replace komutu ile Find what: alannda ,hide aratmak. Replace with alann bo brakabilirsiniz. Replace All dmesine tklayarak dosyann iindeki tm ,hide ifadelerini silmi olursunuz. SYSOC.INF dosyasn kaydedin, imdi istediiniz programlar silebilirsiniz. Bu programlarn listesini Start/Settings/ Control Panel/Add or Remove Programs/ Add/Remove Windows Components altnda bulabilirsiniz.

20

Farkl: Hangi aygtn, hangi IRQyu kullandn Aygt Yneticisinde de grebilirsiniz.

20
Windows 2000/XP

Windows 2000/XP

IRQlere ncelikler vermek

%30 daha hzl
Yeni bilgisayarlar da ses kart veya modem gibi donanmlar halen IRQlerle (kesme istekleri) ynetiyorlar. Windows bunlarn hepsini ayn ncelikle kullanr. Ancak mesela ekran kartna ncelik hakk olan bir IRQ atamak mantkl bir davran olacaktr. Bunun iin de unlar yapmanz gere-

Programlar kaldrmak
%20 daha hzl
Programlar ve uygulamalar, az ya da ok diskinizde yer igal ederler. Bu problem deil gibi grnr, zira program beenmezseniz istediiniz anda hemen silebilirsiniz. Ancak Windows 2000 veya XP altnda bu olay geerli deil. Microsoft burada kullanclarn zgrln ksmen ellerinden alm. Microsoft Messenger gibi sistem aralarn kolayca silmek maalesef mmkn deil. Elbette birka kk ipucu ile istemediiniz bu tip programlardan da sonsuza dek kurtulma ansnz var. My Computera ve C:\WINDOWS\INF dizinine girin. Burada SYSOC.INF dosyasn bir text editr ile an, mesela Wordpad. Dosyadan tm ,hide ifadelerini silin. Bunun da en kolay yolu Edit men-

kiyor: ncelikle ilgili bileenin hangi IRQyu kullandn renmeniz gerekiyor. Start mensnden Run ile msinfo32 girin. Alan pencerede Hardware Resources/IRQsi sein. Sa tarafta gncel IRQ yerleimini grebilirsiniz. Registry Editoru ap HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\Control\PriorityControl anahtarna girin. Pencerenin sa tarafnda sa fare tuu ile bo bir yere tklayn ve New/DWORD Value simgelerine tklayn. Yeni deere ad olarak IRQ[IRQnun numaras]Priority girin. Anahtara ift tklayn ve 1 deerini girin.

22

Windows 2000/XP

PC Hibernate modunda

19

Tasarruf: Tm ,hide kaytlarn silerek sistem programlarn da kolayca silebilirsiniz.

%60 daha hzl

ou bilgisayar stand-by modunu destekler. Ancak bu moda geince sisteminizin

21 WINDOWS XP: MN ATLYE

Bootvis ile sistem aln hzlandrmak

Bilgi toplama

Gzetlenen bilgisayar

Sistem optimizasyonu

Bootvis program (bu ayki eCHIPte Windows Tuning blmnde) boot ilemi srasnda bilgisayarn tm bileenlerini analiz eder. Her ykleme ilemi iin gereken sreyi ve bu esnada ilemciye ne kadar yk bindiini gsterir. Altan sonra Trace mensnde Next Boot + Driver Delayse tklayp sistemi yeniden balatn.

Sistem yeniden baladktan sonra Bootvis otomatik olarak alacaktr. Boot Activity altnda deiik bileenleri, mesela ekran kart veya sabitdisk ve Windowsun al srasnda bunlarn kullanmn grebilirsiniz. imdi Trace mensnde Optimize Systeme tklayp sistemi optimize edin.

Yeni bir boot ileminden sonra bir pencere alacak ve optimizasyonun ilerleyiini grebileceksiniz. Tuningden sonra kendinizi Windows masastnde bulacaksnz. imdi Bootvisi aabilir ve deiikliklere bakabilirsiniz. Bilgisayar ounlukla yzde 50 daha hzl alacaktr.

CHIP | MAYIS 2002

22 24
Hzl: Basit bir ksayolla men zerinden geen dolambal yollara girmenize gerek yok.

Gizli: Ancak [Shift] tuuna bastnzda Hibernate modu grnecektir.

puter simgelerine tklayn. Daha sonra [Shift] tuuna basl tutun. imdi Stand By dmesinin yerini Hibernate dmesi alacaktr. Windows 2000de Start/Shut downa tkladktan sonra, listeden Hibernatei sein.

gcn kesmemeniz gerekir. Windows 2000den itibaren g seeneklerinde bir alternatif daha var: Hibernate (hazrda beklet) modu. Windows bu modda bellek ieriini sabitdiske kaydeder. Daha sonra bilgisayar komple kapatabilirsiniz. Bir sonraki alta bilgisayar daha hzl alacaktr, son olarak altnz programlarn tekrar yklenmelerine gerek yoktur. Start mensnden Control Panel/Power Optionsa girin. Hibernate altnda Enable hibernate seeneini iaretleyin. Windows XPde bilgisayar Hibernate moduna geirmek iin Start/Turn Off Com-

23

Windows 2000/XP

Indeks sunucusunu kapatmak

%20 daha hzl
Microsoft iletim sistemi altnda bir dosya aramas balattnz zaman, Windows dosya yapsn kaydeder. Bu fonksiyonu iptal etmek iin My Computera girin. Sa fare tuuyla sabitdiskinizin simgesine tklayn, balam mensnden Propertiesi sein. Allow Indexing Service to index this disk for fast file searching seeneini iptal edin ve OK ile onaylayn.

25 WINDOWS XP

Tweak-XP: En nemli ayarlar

Sisteminize ince ayar yapmak istiyorsunuz, ancak her eyi kendi elinizle yapmaya eniyorsanz, alternatifler var. En nemli temel ayarlar sizin iin yapan Tweak XP gibi ince ayar programlar da var. Tweak XPyi altrdktan sonra sol tarafta eitli blm balklar kacak. Hangi seeneklerin nemli olduunu burada aklyoruz.

3 nce Memory Optimizationa tklayn ve burada Clear the clipboard on every optimization of the RAM seeneini iaretleyin. 3 Force Windows to unload DLLs from memory seeneini de iaretleyin. Ayarlar Optimize RAM! dmesine tklayarak etkin hale getirebilirsiniz. 3 Daha sonra Cache Optimization blmne girin ve Cache optimization... altnda ilgili ayarlar kendi sisteminize gre sein. 3 Hardware Tweaks altnda sisteminizin biraz daha hzl almasn salayacak baz ayarlar bulabilirsiniz. Bunlar ekran kart, ilemci ve srclerle ilgili zel ayarlar. Tweak XPnin deneme srmn bu ayki CDde Windows Tuning blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

CHIP | MAYIS 2002

28

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

Daha Hzl Windows ve Office

24

Windows 2000/XP

Balanty tula kesmek

%80 daha hzl
nternet balantlarn normalde Windows altnda dolambal fare tklamalaryla kesmeniz gerekir. Ancak bunun daha hzl bir yolu var. Bir tu kombinasyonu sayesinde internet balantnz kolayca kesebilirsiniz. My Computera ve sonra da C:\WINDOWS\SYSTEM32 dizinine girin. Sa fare tuu ile RASDIAL.EXE dosyasna tklayn. Listeden Create Shortcut sein. Oluturulan dosyaya yine sa tklayn ve Propertiesi sein. Target: alannda komut satrna /disconnect ifadesini ekleyin. Shortcut key: alanna da istediiniz bir ksayol tu kombinasyonunu girin.

nan yedekler disk zerinde ok fazla yer igal eder. Zamandan tasarruf etmek istiyorsanz System Restoreu iptal edebilirsiniz. Start mensnden Control Panele girin ve Systemi sein. System Restore sekmesi altnda Turn off System Restore seeneini etkinletirin. Dikkat! Bu deiiklikle, nemli verilerinizi kaybettiinizde kurtaramama riskini gze alm olursunuz.

27

Windows 2000/XP

Windowsu hzl kapatmak

%40 daha hzl
Bilgisayarnz daha hzl m kapatmak istiyorsunuz? Problem deil. PCnizin g dmesine basn. Korkmanza gerek yok, bilgisayarnz normal bir ekilde kendi kendine kapanacaktr.

26

Bellek Canavar: XP altnda System Restoreu iptal ederek disk alannzdan nemli lde tasarruf edebilirsiniz.

26

Windows 2000/XP

System Restoreu iptal etmek

%20 daha hzl
Yeni bir srcnn kurulumundan sonra Windows artk almyor. Bu durumda XPnin System Restoreu (Sistem Geri Ykleme) imdadnza yetiebilir. Bu fonksiyon nemli tm dosyalar yedekler. Aslnda iyi dnlm bir fonksiyon bu, ancak yedekleme ilemi uzun srer ve al-

28

Windows 2000

A eriimini iyiletirmek
%20 daha hzl
Network ou sistemde performans frenleyen darboaz olarak karmza kar. Donanm bileeni reticileri giderek daha hzl ve daha yksek kapasiteli diskleri piyasaya sryorlar. Ancak network kartlarnn

hz 10 veya 100 Mbit/sde kalyor. Bu yzden transfer hzn mmkn olduunca verimli kullanmak gerekiyor. Windows 2000de bunu kolayca gerekletirebilirsiniz: Registry Editoru Start/Run altnda regedit girerek altrn. HKEY_LOC A L _ M AC H I N E \ S o f t w a re \ M i c ro soft\Windows\CurrentVersion\Explorer\RemoteComputer\NameSpace anahtarna girin. Burada {D6277990-4C6A11CF-8D87-00AA 0060F5BF} anahtarn bulacaksnz. Farenin sol tuuyla bu anahtar iaretleyin ve [Delete] tuuna basp silin. Anahtar gerekten silmek isteyip istemediinizle ilgili soruya Yes cevabn verin.

30

Office 2000/XP

Office Trickleri
Sadece Windowsta zaman tasarrufu salanabildiini dnenler yanlyorlar. Word, Excel gibi Office programlarnda da daha verimli ve hzl almak iin ipular var.

Boluklar tablarla deitirmek

40% daha hzl
Baz metinler tabsz (imlecin bir satrda belirli bir yere kaydrlmas) biimlendirilmitir. Tablarn yerine ounlukla bu tip metinlerde boluklar kullanlr. Bu metinler zerinde baz deiiklikler yapmak isterseniz, bu boluk iaretleri yznden gereksiz yere zaman kaybna urayacaksnz. Bu yzden bu boluk iaretlerini tablarla deitirmek daha mantkl olacaktr. Bunun iin dokman an ve Dzen mensnden Deitir komutunu sein. Aranan: alanna {2;}girin. Yeni deer: alanna da ^t girin. Daha sonra Tm Seeneklere tklayn. Joker karakter kullan seeneini iaretleyin. Tmn Deitir dmesine tkladnzda Word, iki veya daha fazla arka arkaya boluk karakteri ieren paragraflardaki boluk iaretlerini bir tabla deitirecektir.

29

Office 2000

Frontpage Debugger silmek

20% daha hzl
Frontpage web tasarm program Office 2000de tek bana yolunu bulamyor. Debug (hata ayklama) yazlmnn bir paras olan MDM (Machine Debug Manager) tarafndan elik ediliyor ve bu sadece programclar iin ilgin bir zellik. Frontpage ile hata ayklayan ve bu yzden bu araca ihtiyac olan pek az kii vardr. Dier tm kullanclar iin bu ara sadece kay-

nak tketen bir fazlalktr. MDMe ihtiyacnz olmadn dnyorsanz Registry Editor Start/Run ile regedit komutunu girerek altrn. HKEY_LOCAL_MACH I N E \ S o f t w a re \ Mi c ro s o f t \ Wi n dows\CurrentVersion\RunServices anahtarn arayn. MDM.EXE kaydn sol fare tuu ile iaretleyerek ve [Delete] tuuna basarak silin. Ayrca altrlabilir dosyann adn deitirmeniz gerekiyor. My Computer (Bilgisayarm)a ve C:\WINDOWS\ SYSTEM dizinine girin ve MDM.EXE dosyasnn adn MDM.EX_ olarak deitirin.

CHIP | MAYIS 2002

31

Office XP

Outlooku daha hzl balatmak

%50 daha hzl
Bilgisayarnzda Windows XP ile beraber Outlook 2002 altryorsunuz. Elektronik postalarnz almak iin Outlooku her atnzda, programn al 30 saniyeden fazla sryor. Bunun nedeni, Windows XP ile birlikte gelen Messenger iptal etmi olmanzdr. Outlook dzgn olarak alabilmek iin Messengera ihtiya duyar. Messenger etkinletirdiinizde Outlook tekrar sorunsuz olarak almaya balar.

30

Az Karar, ou Zarar: Bir

fonksiyonla boluk karakterlerini tablarla deitirebilirsiniz.

32

Office XP

zelletir mensn amak

%80 daha hzl
Ara ubuklarnz iin zelletir komutunu ska kullanyorsanz, bu komutu men seenekleri zerinden dolambal bir ekilde altrmanza gerek yok. Ara ubuklarnn yanndaki alana ift tklamanz yeterli.

tklamaktan daha hzl gerekleiyor. Ancak fare ile birlikte klavye tular kullanldnda bu ilemler daha hzl gerekleebiliyor. stediiniz metin pasajn iaretleyin. imdi bu metin blounu fare ile srklediinizde bunu tam olursunuz. Ayn anda [Ctrl] tuuna basarsanz kopyalam olursunuz.

34

Office 97/2000/XP

Hzl Bulu iptal etmek

%20 daha hzl
Office paketiyle birlikte Hzl Bul arama fonksiyonu da bilgisayarnza yklenir. Bu fonksiyon, dokmanlarn indekslenmesinden sorumludur. Bu ilemde sabitdiskte bilinen dosyalar aratlr. Hzl Bul bu

33

Office XP

Metinleri hzl kaydetmek

%50 daha hzl
Klavye ile kopyalama, kesme ve yaptrma ilemleri men seeneklerine fare ile

36 MN ATLYE: OFFICE 97/2000/XP

Biim ablonlar elinizin altnda

Grnm etkinletirmek

Bykl ayarlamak

Biim ablonlarnn yardmyla eski Word srmlerinde ilgili metin pasajnn gncel format grntleniyordu. Office 97den beri bir biim ablonunu normal grnmde gstermek iin daha iyi bir seenek mevcut. Bu zellii etkinletirmek iin Aralar mensnden Seeneklere tklayn ve burada da Grnm sekmesine girin. Stil alan geniliinde 2 deerini girin.

imdi ilgili biimler gsterilecektir. Gsterilen byklk size uymuyorsa, bunu da kolayca kendinize gre zelletirebilirsiniz. Bunun iin fare imlecini format grnm ile metin penceresi arasndaki dikey ayrma izgisi zerine getirip iki ok haline gelmesini bekleyin. imdi sol fare tuunu basl tutup stunu istediiniz gibi hareket ettirebilirsiniz. Fonksiyonu iptal etmek iin genilii 0 cm. yapn.

CHIP | MAYIS 2002

30

35

Mantkl: Basit bir tklamayla metninizi bir sayfa saysna sdrabilirsiniz..

38

Hizalama: Birka fare tklamasyla Wordde metinlerinizi dikey olarak hizalandrabilirsiniz.

ekler. Ancak Worddeki bir fonksiyon bu ii daha iyi, hzl ve kesin zebilir. Dosya mensnden Sayfa Yapsna ve sonra da Anahat sekmesine girin. Dikey hizalama: alannda Ortadan seeneini sein. Deiiklikleri Tamam dmesine tklayarak onaylayn. imdi metni hizalandrma aracnn yardmyla dzenlemelisiniz. Bu arac ara ubuunda Sola Hizala dmesinin yannda bulabilirsiniz.

40

Office 97/2000/XP

dosyalarn nerede kaytl olduklarn kaydeder ve bylece bir sonraki Office alnda dosyalar daha hzl bulup ykleyebilir. Ancak bu servis sistem performansn nemli lde drebilir. Bu yzden bu hizmeti iptal etmek daha mantkl olacaktr. Balat/Ayarlar ile Denetim Masasna girin ve Hzl Bula ift tklayn. Bir sonraki pencerede dizin mensnden sabit diskinizi sein ve Dizin Sil komutunu altrn. Daha sonra da iki defa Tamam dmesine tklamalsnz.

37

Office 97/2000/XP

Simgeleri hzl ynetmek

%60 daha hzl
Bazen ara ubuunu yeniden dzenlemek mantkl bir ilemdir. Ancak bu i srasnda da bazen deiik simgeleri tamak, kopyalamak veya tamamen silmek istediiniz durumlar olabilir. Normalde bu deiiklikleri zahmetli bir ekilde zelletir mens zerinden yapmanz gerekir. Ancak bunun baka bir yolu da var. Problemsiz bir ekilde tm bunlar klavye ve fare yardmyla da yapabilirsiniz. Bir simgeye tklarken [Alt] tuuna basl tutarsanz, bu simgeyi baka bir ara ubuuna tayabilirsiniz. [Ctrl]+[Alt] tularna birlikte basarak da bu simgeyi kopyalam olursunuz. Simgeyi tamamen silmeye karar verdiyseniz [Alt] tuuna basl tutarak simgeye tklayn ve Wordn metin alanna simgeyi tayn.

Ancak son kelimeleri yazarken Word yeni bir sayfadan balyor. Neyin bu kadar yer tuttuunu aradnz ama bulamadnz. Sorunun zm ok daha basit olabilir! Word, bir metni otomatik olarak belirli bir sayfa saysna gre biimlendirebilir. Bu fonksiyondan faydalanmak iin bunu simge olarak ara ubuuna eklemelisiniz. Bunun iin de unlar yapn: Aralar mensnden zelletir simgesine tklayn ve Komutlar sekmesine girin. Kategoriler altnda Aralar sein. Komutlar altnda Bir Sayfa Daralt komutunu bulacaksnz. Bu komutu sol fare tuuyla herhangi bir ara ubuuna srkleyip brakn. imdi bir sonraki sayfaya birazck olsun taan bir metniniz varsa, yeni yerletirdiiniz bu simgeye tklayarak sorunun ok abuk bir ekilde nasl zldne arabilir ve tasarruf ettiiniz zamana sevinebilirsiniz.

Metinleri hzl iaretlemek

%50 daha hzl
Word metin iaretlendirmeleri iin baz ksayollar hazrda sunuyor. Fare ile bir satrn soluna tklarsanz tm satr iaretlemi olursunuz. Satr bana ift tklarsanz Word tm paragraf iaretler. defa tkladnzdaysa, tm dokman iaretlenmi olur. Bir metin iinde hareket edip bir kelimeye ift tklarsanz o kelime iaretlenir. Tm paragraf iaretlemek iin tklama gerekecektir. [Ctrl] tuuna basl tutup kelimeye tklarsanz tm satr iaretlenecektir.

41

Office 97/2000/XP

Yeni tablo oluturmak

%80 daha hzl
Excelde bir alma kitabna yeni bir tablo eklemek istiyorsunuz. Normalde bunu Ekle mens zerinden yapmanz gerekir. alma kitabn geniletmenin daha hzl ve kolay yolu fare tularyla tklamak. Sa fare tuu ile Standart ara ubuuna tklayn ve zelletir ksayol mensn an. Ekle kategorisinin simgelerine gz attnzda, sa tarafta tablolar alma kitabna eklemek iin kullanabileceiniz

39

Office 97/2000/XP

Sayfa Yapsn armak

%90 daha hzl
zellikle uzun metinlerde ska dokmann her bir sayfasn ayr ayr ayarlamak istediiniz durumlar olabilir. Normalde bunun iin Dosya mensnden Sayfa Yapsn semeniz gerekir. ok aceleciler iin daha hzl bir alternatif de var: Sol taraftaki cetvele ift tklayn.

38

Office 97/2000/XP

Metinleri dikey ortalamak

%60 daha hzl
Worddeki belirli baz metin trleri, metnin sayfaya tam olarak ortalanmasn gerektirir. Yani yazlar sadece yatay olarak deil, ayn zamanda dikey olarak da sayfaya ortalanmaldr. ou kullanc bu ii zmek iin st kenara birok bo satr

35

Office 97/2000/XP

Otomatik sayfa biimlendirme

%80 daha hzl
u durum size ok tandk gelecektir, deil mi? Bir metin yazdnz ve iiniz neredeyse bitti, sadece bir iki satr eksik kald.

41

Ksayol: alma kitabn geniletmek iin deiik simgeler seebilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL

KAPAK

DONANIM YAZILIM PRATK INTERNET

31

Daha Hzl Windows ve Office

bir simge greceksiniz: alma Sayfas. Bu simgeyi farenin sol tuunu basl tutarak ara ubuuna tayn. Daha sonra zelletir penceresinden Kapat dmesiyle kn. lerde ilgili simgeye tklayarak alma kitabnza yeni bir tabloyu kolayca ekleyebilirsiniz.

44
Kes

EN NEML WINDOWS KISAYOL TULARI

Ctrl + C Ctrl + X Ctrl + V Ctrl + Z Del + Del F2 Alt + Alt + F4 Alt +Space Alt + Alt + Esc F4 +F10 Alt +Space Ctrl + Esc Alt +alt izili harf
Ak pencereyi gncelle Bir st dizin seviyesine ge CDyi otomatik olarak ama Sekmeler arasnda ilerle Sekmeler arasnda geri git Seenekler arasnda ilerle Seenekler arasnda geri git Kontrol kutusunu etkinletir / iptal et Ak pencereden ekran grnts al Balat mens a / kapa Sistem zellikleri penceresini a Tm pencereleri klt (minimize) Kltlen pencereleri byt (restore) Bilgisayarm a Dosya veya dizin ara altr penceresini a Win XP: Kullanclar arasnda gei
Srcye CD yerletirirken

Kopyala

F5

Yaptr Geri al

42

Ctrl + Ctrl +
+

Office 97/2000/XP

Sil Seili nesneyi kalc olarak sil Seili nesnenin adn deitir Nesnenin zelliklerini gster Ak program kapat Ak pencere iin balam mens Ak programlar arasnda gei Ak pencereler arasnda gei Bilgisayarmda adres ubuunu gster Nesne iin balam mensn gster Ak pencere iin sistem mens gster Balat mensn gster lgili komutu altr

Kendi ksayol tularnz

%80 daha hzl
Officein men yaplar biraz kark ve bazen istediiniz fonksiyona men seeneklerinin karklnda ulaabilmek hayli uzun srebilir. Ksayol tu kombinasyonlarn kullanmak daha kolay bir zm olacaktr. Ancak istediiniz her fonksiyonun da bir ksayol tuu olmayabilir. Yine de endielenmenize gerek yok: Hemen her

+ Space Alt + Print

+ Pause +M + +E +F +R +Q + F4

42

Pratik: Officede hemen her fonksiyona bir ksayol tuu atayabilirsiniz.

fonksiyonu bir ksayol tuuna atayabilirsiniz. Aralar mensnden zelletire tklayn. Komutlar sekmesinde Klavye dmesine tklayn. Kategoriler ve Komutlar alanlarndan istediiniz fonksiyonu sein. Yeni ksayol tuuna bas: alanna tklayn ve istediiniz ksayolu bu alanda girin. imdi sadece Ata dmesine tklamanz gerekiyor. Yeni tu kombinasyonunuzu artk kullanabilirsiniz.

45

EN NEML OFFICE KISAYOL TULARI

Ctrl + N Ctrl + O Ctrl + F4 Ctrl + Ctrl + M Ctrl + Ctrl + B Ctrl + L Ctrl + R Ctrl + E Ctrl + P Ctrl + Alt
+ +M

Yeni dokman Dokman a Dokman kapat Yeni sayfa ekle Soldan girintiyi arttr Soldan girintiyi azalt Blok cmle Sola dayal Saa dayal Ortala Yazdr Sayfa dzeni (layout) grnm

Normal grnm Yazdrlamayan karakterleri a/kapa Sayfa grnm Kaydet Farkl kaydet Dur Paragraf sonuna/ bana kadar iaretle Kelime sonuna/bana kadar iaretle Tm dokman iaretle Paragraf yukar/ aa ta Bul ve deitir

Ctrl + Alt Ctrl + Ctrl + F2 Ctrl + S

F12

+ +

N +

43

Office 97/2000/XP

Esc
+ Ctrl + + Ctrl +

ablonlar geniletmek
%50 daha hzl
Windows NT/2000/XP altnda Office ablonlarnz (templates) genel grnmde kullanmak istiyorsanz bunlar u dizine kopyalamalsnz: C:\DOCUMENTS AND SETTINGS\<Kullanc Ad>\APPLICATION DATA\MICROSOFT\TEMPLATES.
FK / Ufuk Yamanklolu, uyaman@chip.com.tr

Ctrl + A
+ Alt +

Ctrl + H Alt + F4

Word kapat

CHIP | MAYIS 2002

34

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

NDEKLER

40 50 54 62 64 68 82 86 90

Yeni Donanmlar Testte: rn incelemeleri ve testleri SIS 336 ve AMD Hammer: Donanm dnyasna yeni soluk Network Kurulumu: Yeni bir an kolay kurulumu Arri Lazer Teknolojisi: Teknoloji Oscarn alan bulu Serial ATA Arabirimi: Yeni arabirimin sunduklar Ekran Kartlar Testi: Dnyann en hzl ekran kart Veri Giri Aygtlar: Delikli karttan lazer klavyeye Donanm Gnl: CHIP Test Merkezinden... CHIP TOP 10: Mays aynn en iyi rnleri
Al: Henz yazclar olmasa da, CHIP, bir test filmi ile DVD+R standardnn src uyumluluunu test etme imkan buldu.

donanm
CHIP | MAYIS 2002

Rakip DVD Standartlar

Plus Yar Bitirdi

DVD zerine yazmak da artk mmkn. Ancak kullanclar hangi standard kullanacaklarndan emin deiller. Endstri, her yenilikte olduu gibi aday standartlar arasnda yar yayor.
s Bilgisayar endstrisi, daha nce de olduu gibi, DVD yazma biimi konusunda da tek bir standart zerinde karara varamamt. imdi, yeni diskler zerinde DVD+R ifadesi bulunuyor. Tm sinema severlerin en byk hayali, kolay ve hesapl bir ekilde, DVD kopyalar hazrlamak... Tabii ki bu kopyalarn tm oynatclar ile uyumlu olmas gerek! DVD oynatcnz sz konusu standard desteklemiyorsa, televizyonunuzun karsndaki koltuunuza yaslanp film seyredemezsiniz. Byle bir durumda, DVD yazcnn ne anlam olabilir ki? Pazara giren DVD yazcs says devaml artyor ve yakn bir zaman ierisinde de aygt ve yazlabilir DVD fiyatlarnn uygun fiyatlara dmesi kesin grnyor. Ancak, u sralar, hangi standardn kullanlaca konusu ok daha nemli. DVD Council ve gelitirdikleri Minus standard (DVD-R, DVD-RW) bu yarta birinci srada yer alyorlar. Bu birlik ierisinde Hitachi, JVC, Panasonic, Samsung ve Toshiba gibi dnya devleri yer alyor. Kar kede ise benzer ekilde, Fujitsu, Siemens, Hewlett-Packard, Philips, Ricoh, Sony ve Yamaha gibi ok etkili bir dizi isme sahip olan DVD+RW (DVD+R, DVD+RW) birlii yer alyor. Ancak burada, Sonynin aslnda Minus grubuna dahil olmasna ramen bir DVD+RW yazc hazrlamaya karar vermi olmas gibi ilgin bir durum sz konusu. Standartlar konusundaki en nemli kriter olan uyumluluk ise, CHIP Test Merkezinde test edildi. Bunun iin, yukarda sz edilen standartlara sahip yazlabilir DVD medyalar farkl DVD srcler ve sabit oynatclar ile denendi. Test sonrasnda ilgin sonular ile karlatk. DVD-R ve DVD+R diskler tm oynatclarn yaklak yzde doksannda sorunsuz olarak altlar. DVD+RW iyi bir deer saylabilecek yzde yetmi, DVD-RW ise sadece yzde krk olumlu sonular verebildi. Sonu olarak Plus disklerinin daha uyumlu olduklar ortaya kt. DVD+RW birlii sz konusu standard gelitirmek iin daha ok zaman ve emek harcad. Bunun sonucunda teknik olarak daha yksek ve gelecei daha parlak bir disk ortaya kt. Eer dncelerimizi tek bir cmle ile zetlememiz gerekirse, yazlabilir DVD standartlar yar sona erdi ve galip olan Plus!

EasyShare DX4900

Kodaktan 4 Milyon Piksel

Hzla gelien ve klasik fotoraf makinelerinin sat adedini 2001de geride brakan dijital kamera pazarnn nemli markalarndan Kodakn yeni rn EasyShare DX4900 modeli Trkiyede de sata sunuldu. 4,1 megapixel znrlk, 6x zum (2x optik ve 3x dijital), CFC slot, Kodak EasyShare Camera docka taklabilir olan bu rnn son kullanc fiyat 528 dolar olarak akland. Bilgi iin: www.ufotek.com.tr

P4 2.4 GHz

Masastnde Hz Snr
Intelin yeni Pentium 4 ilemcisi, saniyede 2.4 milyar dng hzna sahip olarak ve 30 mm yonga plakas kullanlarak retiliyor. Pentium 4 ilemci, bu zellikleri ile dnyadaki en yksek saat hzna sahip masast ilemcisi unvann kazanyor. Pentium 4, Intelin yksek miktarlardaki retimlerinde mmkn olan en son snr olan 0.13 mikron teknolojisi ile retiliyordu. Ancak imdi retim tekniine 30 mmlik yonga plakas kullanm eklenince, Pentium 4 ilemcisi yzde 10 daha kk kalp alannda retilmeye balanm oldu. Daha byk yonga plakas ve daha kk kalp boyutu, retim masraflarn azaltarak, verimin artmasn salyor. Bilgi iin: www.intel.com

%
Deerler yzde cinsindendir

DONANIMLAR NEREDEN ALINIYOR?

Byk ABD firmalarnn pazar paylar
52
1995 2001

43

20 19 8 10 10 11 10

17

dier

Dell stn: Dell pazar payn yzde 43e ykselterek sabit duran dier byk Amerikan donanm sunucular arasndan syrlmay baarm. imdi sra Avrupa Dellde.

CHIP | MAYIS 2002

Kaynak: IDC Gartner Dataquest

36

GNCEL KAPAK

DONANIM
Haberler

YAZILIM PRATK INTERNET

KISA... KISA...
3 AMD Trkiye Ofisini Kapatt
AMD, dnya apndaki yeniden yaplanma srecinde, 1 Eyll 1999den beri faaliyet gsteren Trkiye ofisini kapattn aklad. AMD Trkiye Genel Mdrl grevini srdren Zehra Erem, tek cmlelik kapatma haberini e-postayla aldn belirtti. AMD rnlerinin ise bundan byle, Trkiye pazarna distribtrler vastas ile datlaca da gelen haberler arasnda yer alyor. Bilgi iin: www.amd.com

Fujitsu Siemens AmiloM

Mobil Pentium4l Dizst

Fujitsu Siemens Computers Intelin ilk mobil Pentium4 ilemcisini kullanan dizst bilgisayarlar Trkiye pazarna sundu.
s Fujitsu Siemens Computers, Amilo M dizst bilgisayar serisinin, hem ev hem de profesyonel multimedya kullanclarna yeni bir esneklik ve performans dzeyi sunacak ekilde yeniden tasarladn aklad. Amilo M dizst bilgisayar serisi, ok sayda dijital depolama aygtn destekleyen bir Multimedya yuvas ieriyor. Amilo M, Fujitsu Siemens Computers tarafndan retilen ve en son Mobil Intel Pentium 4 ilemci-M kullanlan ilk tketici dizst bilgisayar olma zelliine de sahip.
Mays aynda lkemizde piyasaya srlecek Amilo M ile kullanclar, 1.2 GHz'a kadar hzlara sahip Intel Mobil Celeron ilemci ve Mays 2002'de piyasaya sunulacak olan 1.8 GHz hzlara kabilen, en son gelitirilen Mobil Intel Pentium 4-M ilemci arasndan seim yapabilecekler. Yeni kuak Pentium 4 ilemciler, Intel Mobil Pentium III-M srmne kyasla yzde 68 daha iyi bir 3D performans ve yzde 40 daha yksek bir grnt performans sunuyor. Ancak, bu ilemcilerin farklar, sadece daha yksek performans sunuyor olmalarnda deil! Intelin 0.13 mikron ilemci teknolojisi, yksek performans daha ince ve daha hafif sistemlerde sunabilmek zere mmkn olan en kk transistorlar kullanyor. Yeni ilemci, Gelimi Intel SpeedStep teknolojisi ile bir araya geldiinde, kullanclara daha uzun bir pil mr de garanti ediliyor. Bilgi iin: www.fujitsu-siemens.com.tr

EDTRDEN NOTLAR

Cem anc, CHIP Haber Editr

Ev Sinemas
retici firmalarn, allagelmi, geni ekranl, plazma televizyonlarla kurulan ev sinemas sistemlerine alternatif olarak projeksiyon cihazlarnn tercih edildii seenekler sunmaya baladna tank oluyoruz. Kullancya, ekran karsna gemektense, perdekarsna geme imkan tanyan ve gerek sinema hissi yaratan bu sistemler, fiyat asndan da cazip olabiliyor ancak tketicilerin de iyi grnt alabilmek iin evlerinin yapsna uygun, doru projeksiyon cihazn semeleri, sistemlerini kurarken bilinli davranmalar gerekiyor. u anda piyasada zellikle ev sinemas amacyla pazarlanan deiik projeksiyon seenekleri mevcut.

Mobil Pentium4: Pentium4n gcn dizstne tayan zel tasarml mobil chip bu kasann iinde.

Cep (Telefon+Bilgisayar)= Treo

Terratec HomeArena 5.1

Treo Trkiyede
Daha nceki Handspring modellerinde PDA'ya bir modl eklenerek GSM zellii kazandrlyordu. Handspringin yeni modeli Treo ise tmleik cihaz zelliine sahip olarak, hem el bilgisayar hem de GSM telefonu olarak kullanlabiliyor. Cihazn Handspringtrk tarafndan Trkiyeye ithal edilmesi sayesinde, yerli telefon operatrlerin kullanmna alan Handspring Treolar kullanclar KVK bayilerinden elde edebilecekler. zerinde bir klavye bulunan Treo, isteyenler iin grafiti (el yazsn tanyan ekran) seenei ile geliyor. 12 MB hafza, tam web eriimi, en hzl Palm OS, iki buuk saat konuma, 60 saat bekleme sresi ve titreim zelliklerini avu iinden kk bir communicator formunda sunan cihazn Trkiye sat fiyat ise KDV hari 699 dolar. Bilgi iin: www.kvk.com.tr

5+1 Surround Hoparlr

Kendisine ait bir Dolby Decoder bulunmayan kompakt 5.1 hoparlr seti Dolby Digital ses iin gerekli tm bileenlere sahip: Bir subwoofer, bir merkez ve n ve arka taraflar iin de ikier tane hoparlr. Full Range Satellitelar, sahip olduklar tahta kasalar sayesinde tm oturma odalarnda rahatlkla kullanlabilirler. Ayrca duvar montaj veya sabit kullanm iin uygun olan Terratec HomeArena 5.1in ses kontrol ise, her bir hoparlrn ses durumuna uygun olarak denetlenmesine izin veren bir kablosuz kumanda yardmyla yerine getirilebiliyor. Bilgi iin: www.terratec.com

IN & OUT

n !

Ergonomi Klavyeden fareye, PDAdan monitre, tm donanm rnlerinde, ergonomiye uygunluk n plana kyor. Paralel Kablolar Yazc gibi d donanmlar bir dnemler bilgisayarlara balayan paralel kablolar, USB gibi balantlarn yaygnlamasyla demode oldular

CHIP | MAYIS 2002

dnt CamStick

1.2 Megapiksellik Mini Kamera

CamStick, 8.5 cmlik uzunluuna ramen ulat 1.2 milyon piksel deeri ile tam anlamyla bir dijital kamera. Sahip olduu Flash hafzasnda 640x480lik 160, 1.248x960lk, yaklak 50 resim tutabilen Camstick uzak/yakn seenekleri sayesinde motife yaknlap uzaklaabiliyor. USB kablosu ile beraber sunulan CamStick sabit aya sayesinde web kameras olarak da kullanlabiliyor. Bilgi iin: www.dnt.de/english/ index.html

Waitec HipHop

Kk Diskler in Kk Oynatc
Waitecin ultra mobil CD oynatcs HipHopun bykl, ald 8 cmlik diskler (CD Audio ve MP3) ile ayn ve arl ise sadece 150 gram. Tekrar arj edilebilir iki pili ile toplam 7 saatlik mzik keyfi sunan HipHop, sahip olduu entegre ara hafzasnda 480 saniye MP3 ve 160 saniyelik CD Audio bilgilerini saklayarak, mziin koarken bile kesilmesini engelliyor. Aygtn kutusunda uzaktan kumandas, arj aleti, ses kablolar ve el kitab bulunuyor. Bilgi iin: www.waitec.com

Plextor PlexCombo 20/10/40-12A

DVD Okunur, CD Yazlr

Yazc uzman Plextor ksa bir bekleme sresinin sonunda, ilk Combo srcsn piyasaya sundu. Belikal reticinin E-IDE yazcs, CDleri 20x ve CD-RWleri 10x hzlarnda yazabilirken 40x okuyabiliyor. Ulaabildii maksimum DVD okuma hz 12x. Hzl Aduio Extractiona sahip olan src, Burn Proof zellii sayesinde CD yazma ilemini daha gvenli hale getiriyor. Siyah ekmecesi, yazma kalitesini daha da ykseltmek iin lazer nn bir ksmn emiyor. rn kutusunda ise bir CD-R ve CD-RW haricinde ok dilli bir el kitab, kablo, Nero Burning ROM ve Power DVD gibi yazlm aralar bulunuyor. Bilgi iin: www.plextor.be

Itronix GoBook MAX

Her artn Bilgisayar!

Polis, itfaiyeci, asker ve uak firmalarnn ihtiyalarn karlayabilecek ekilde salam olarak gelitirilen GoBooku her tr zor durumda kullanmak mmkn. retici, bu notebookun Amerikan askeri standard MILSPEC 810E erevesinde arpma, dme, vibrasyon, toz, su ve yksek scaklklara kar dayankl olduunu duyurdu. Gcn bir Pentium III 700 ilemciden alan GoBook, 128 MByte RAM, 20 GByte sabitdisk ve bir kablosuz aa sahip. Bilgi iin: www.itronix.co.uk

CHIP | MAYIS 2002

38

KISA... KISA...
3 Philips Teknik Destek Veriyor
Trk Philips, yeni balatt uygulama ile multimedya rnlerinin servis hizmetlerini artk kendisi vermeye balad... Philips, Multimedya rn Grubunda bulunan dahili CD yazclar, harici CD yazici ve MP3 alarlar, DVD yazclar, hoparlrler, PC kameralar ve ses kartlarnda mterilerine yerel teknik servis noktalaryla hizmet veriyor. Uygulama ile Philips, Trkiye apndaki mevcut 200 servis noktasnda sz konusu rnlerin her trl teknik desteini kendisi stlenmi durumda. Bilgi in: www.philips.com.tr

Philips TV Monitr

JVC GY-DV300

Yeni Teknolojili Dz Ekran

Philips 150MT, sahip olduu entegre tuner sayesinde normal bilgisayar monitr fonksiyonlar haricinde, tam anlamyla bir televizyon olarak kullanlabiliyor. 500:1 oranndaki yksek kontrast, 310 cd/m2lik aydnlk deerleri ve panelin 25 milisaniyeden daha ksa srede kullanlabilir hale gelmesi sayesinde, her iki kullanm amac iin de yeterli resim kalitesi elde edilebiliyor. Te-

DV ve MPEG-4 Destekli zel Video Kamera

u ana kadar piyasaya kan dijital kameralarda, DV veya MPEG4 kayd arasnda seim yapmak zorunda kalnyordu. Yeni JVC kamera ilk defa her iki seenei de tek bir aygt zerinde kullanma sunuyor. Grntler bir mini DVD kaset ierisine kaydedilirken ayn zamanda MPEG-4 biimindeki grnt, bir web sayfasnda kullanlmak veya e-posta ile gnderilmek zere bir Compact Flsh kart zerinde saklanyor. Sz konusu MPEG-4 Stream, kablosuz a ile donatlm bir notebook veya masast bilgisayarna kamera zerinden direkt olarak aktarlabiliyor. Yksek kalitede bozulmam net grnt elde etmek iin, optimum kayt artlarnn mutlaka yerine getirilmesi gerekiyor.

3 IBMden Elektronik Zirvesi

IBM, Mays aynda dzenleyecei Futurebusiness Summit 2002 etkinlii ile utan uca e-business zmlerini, yeni trendleri ve en son teknolojileri, zm ortaklar ile birlikte i dnyasyla paylamay planlyor. 13 Mays 2002de Ltfi Krdar Kongre Saraynda tm gn srecek Futurebusiness Zirvesinin, i ve elencenin bulutuu, Trkiyenin bu alanda yaplan en kapsaml etkinlii olmas bekleniyor. Bilgi iin: www.ibm.com.tr

JVC szcs, model ajanslarn, sigorta ve turistik firmalar ve tabii ki hobi kullanclarn hedef kitle olarak gz nnde bulundurduklarn dile getiriyor. Bilgi iin: www.jvcpro.com

Native Serial ATA

levizyon ekran monitrn normal kullanm esnasnda ekstra bir pencere ierisinde grntlenebilirken 150 MT, sahip olduu tuner sayesinde bilgisayar kapal dahi olsa televizyon olarak da altrlabiliyor. Tam fonksiyonlu uzaktan kumanda ise kanallar arasnda dolamay sevenleri mutlu edecek bir ayrnt. Bilgi iin: www.philips.com

Seagate Demosu Etkiledi!

Seagate, gelecekte karaca rnlerine entegre olmaya hazr bulunan, sektrn ilk tam srate sahip (full speed) sabit src teknolojisini tantrken, daha basit, esnek ve daha gl PCler, konut network hublar, ve tketici elektronii (CE/Consumer Electronics) aralarna olanak tanyacak Serial ATA rnlerini bu yln sonuna doru pazara sreceini aklad. Seagatein yeni tasarm, gelen Serial ATA sinyallerini Parallel ATA protokollerine evirmeye gerek duymayan native Serial ATA teknolojisini boardun iinde ilk kullanan tasarm konumunda bulunuyor. Bu ise, tasarmn saniyede 150 Mbytelk Serial ATA transfer orann ilave bir maliyet veya performans eksiklii olmadan salamasna imkan tanyor. Seagate ayrca daha nce fiziksel kademeli chip, link ve tama kademeli chip ve ATA kontrolc chip gerektiren fonksiyonlar tek bir chipte top-

3 Yeni Bir CD Writer

Optik depolama pazarnn nemli isimlerinden LG, yeni rn, 40-12-40 CD yazcsn piyasaya sundu. 40(cd-ra yazma), 12(cd-rwa yazma), 40(okuma) hzndaki yeni cd-writer Trkiyede ise LGnin Trkiye temsilcisi UFOTEK tarafndan pazara sunulacak. Bilgi iin: www.Ufotek.com.tr

3 Philips Projektr
Philips, en zorlu toplant odas gereksinimlerinin yan sra byk konferans salonlar ve amfilerde yaplan sunumlar iin yeni projektr PXG2 ile iddial. Uzak mesafeli yanstmalarda canl renkler ve parlaklk vaad eden cihaz, yksek kontrastta dahi netlik salamak iin 3000 lmen kt yanstyor... 200Wlk Philips UHPTM lambas ise PXG20ye tam gn nn rahatsz edici etkisini tamamyla gidermesi avantajn salyor. Bilgi iin: www.Philips.com.tr

Disk On Module

IDE Portu in Flash Hafza

Transced, src veya zel bir yazlma ihtiya duymadan direkt olarak IDE portuna taklabilen bir Flash Disk sunuyor. Hareketli bir paraya sahip olmad iin mr boyu garantiye sahip olan diskin hafza seenekleri 16 MByte ile 512 MByte arasnda deiiklik gsteriyor. Bilgi iin: www.transcendusa.com

layan bir tasarm da gerekletirmi oldu. Intel Developer Forumda yaplan demo daha sratli, daha basit, daha fazla maliyet verimlilii sunan ATA disk src teknolojisi ynnde atlan nemli bir adm olarak kabul ediliyor. Bilgi iin: www.seagate.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

40
NDEKLER
lemci ntel Pentium 2,4 GHz Anakart Asus A7V333 Tanabilir Bellek Easy Disk

41

Yeni Donanm
TESTLER
Bilgisayar piyasasna her ay yeni rnler katlyor. CHIP Test Merkezi olarak, bu rnleri mmkn olduunca tantmay hedefliyoruz. Her ay bu sayfalarda yeni ve ilgin donanm rnlerinin incelemelerini bulabilirsiniz.
s Mays saymzda yine birbirinden ilgin rnlerle karnza kyoruz. CeBIT fuarnn bitiiyle birlikte, lkemizdeki distribtr firmalar da fuarda grp lkemize getirmeyi dndkleri yeni rnlerini bize yolladlar. Bu rnlerden ncelikle bahsetmeyi dndmz, tarayclaryla tandmz Mustek firmasnn televizyona balanan DVD player... Cihazn en ayrt edici zellii, DVD, SVCD, audio CD ve MP3 CDleri oynatabilmesi. 5.1 analog ve dijital girie sahip olan cihaz uygun fiyat ile de gze arpyor. Anakart alannda yine hareketlilik yaanyor: Okuyucularmz, her ay olduu gibi bu ay da, eitli firmalara ait anakart incelemelerini bulabilirler. Bu incelemelerden biri Asusun yeni nesil AMD ilemciler iin rettii A7V333e ait. Via KT333 chipsetine sahip olan anakart, DDR-333 bellek modlleri ile birlikte alabilmesi sayesinde gze arpyor. RAID zelliini de destekleyen anakart, ok iyi bir performans sergiliyor. Dier bir anakart incelemesi ise Abitin yeni nForce chipsetli anakart olan NV7133Rye ait. Adndan da anlalaca gibi NV7-133R, Ultra DMA 133 ve RAID teknolojisini destekliyor. Ksaca bu anakartta neredeyse yok yok. Bu ayn ilgin rnlerinden bir dieri de, Lifeviewun iPAQ PDAlar iin gelitirdii FlyJAcket modeli. FlyJacket, iPaq rnlerine entegre edildii zaman onlara ek zellikler kazandran bir cihaz. Cihaz monitre veya bir projeksiyon cihazna balayarak grnt aktarabilirsiniz. Son olarak ilgin bulduumuz bir dier rnden bahsetmek istiyoruz. Netac Bootable Onlydisk adn tayan bu rn, 128 MB kapasitesi ve Dual Boot zelliine sahip olan bir tanabilir bellek modl. Yani bu rn istendiinde bir al disketi ya da bir sabitdisk gibi davranabiliyor
Ecevit Bktm, ecevitb@chip.com.tr, (MCP+MCSE)

42

DVD, VCD, CD Player Mustek DVD-V560 Anakart Abit NV7-133R Tanabilir Bellek Netac Bootable OnlyDisk

44

19 Monitr Sony Multiscan G420 Lazer Yazc Xerox Phaser 3400 Kart Okuyucusu KAAN Twin

46

PDA Modl Lifeview FlyJacket IDE Sabitdisk Samsung SP80A4H Anakart ChainTech CT-7VJDA

48

All in One Xerox WorkCentre M940 SCSI Sabitdisk SeagateE Cheetah 73LP Ethernet Kart Billionton Compact Flash 10 Base Ethernet

DEERLENDRME
Donanm test sayfalarnda, rnler hakknda detayl bilgi ve rnleri puanlandran bir not sistemi bulabilirsiniz. Puanlama sisteminin karmak olmamas iin iki kategori oluturduk. Bunlar "CHIP Puan" ve satn almada nemli bir rol oynayan "Fiyat/Performans Oran". Tm rnleri daha nce belirlediimiz test platformu ve test kriterlerine uygun olarak inceleyip deerlendiriyoruz. Bylece nceki aylarda yer alan benzer rnleri de birbirleri ile karlatrma frsatn yakalayabilirsiniz. Bu yeni puan sistemini rnleri daha kolay deerlendirip sralandrmak iin uygun grdk. Bylece puanlandrdmz rnleri baka rnler ile kyaslayp size gre bir alternatif oluturup oluturmadn belirleyebilirsiniz. rnlerin teknik verilerini ayrca bir kutu halinde vermemizin sebebi ise, rnler arasnda karlatrmay kolaylatrmak. Burada test edilen rnler, eer puanlar tutarsa her ay gncellediimiz TOP 10 listelerimizde yer alabilecekler. Bu sayede piyasada bulunan en iyi 10 rn bir bakta grebilirsiniz. Top 10 listelerinin tamamna www.chip.com.tr adresinden de ulaabilirsiniz. FYAT/PERFORMANS ok iyi iyi orta vasat kt ok kt

CHIP ONLINE
Ayn rn hakknda daha fazla bilgiyi ve gemi saylarda tantlan rnlerden bazlarn www.chip.com.tr/ donanim adresinde bulabilirsiniz.

TOPLAM CHIP PUANI ok iyi iyi orta vasat kt ok kt

(10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan)

(10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan)

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM
Donanm Testi

YAZILIM PRATK INTERNET

41

YIN

5|2 2 00

N R

lemci

Anakart

Tanabilir Bellek

INTEL PENTIUM4 2,4 GHZ

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT
TEKNK VERLER lemci frekans FSB L2 n bellek Yap Teknoloji

ASUS A7V333
CHIP PUANI FYAT/PERFOR.

EASY DISK
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT Mikrobeta (312) 467 75 04 52 $ + kdv

Datagate, Armada (212) 282 98 80, (212) 230 84 80 600 $ + kdv

2,4 GHz 400 MHz 512 KB Socket 478 0.13-m

FRMA BLG N FYAT

TEKNK VERLER Form faktr Chipseti lemci yuvas FSB hz Slot says

Boazii, izgi Elektronik (212) 217 29 29, (212) 356 70 70 180 $ + kdv
ATX VIA KT333 Socket A 266 MHz 5 PCI, 1 AGP

TEKNK VERLER Arabirim USB 1.1 Bellek 32 MB G ihtiyac USBden Boyutu 81 x 23 x 12.5 mm Dier Tama antas ve USB kablo veriliyor letim S. Win98/ME/2000/XP, Mac OSX

Intelin son bombas: Intel Pentium4 2.4 GHz, northwood ekirdeine sahip olup, masast bilgisayarlar iin tasarlanm son teknoloji rn bir ilemci. 512Klk level-two cachee sahip olan bu ilemci, zerinde 55 milyonun zerinde transistor barndryor ve 142 adet gelimi SSE2 komutlarn ieriyor. Bu ilemcinin nemli bir zellii, 200 mm wafer yerine 300 mm wafer kullanmas. Bu sayede yksek performansl bir ilemci dk maliyetle elde edilebiliyor. Dier bir nemli zellik de, Pentium III sistemler ile birlikte P6 mimarisinin sonuna gelen Intelin yeni ilemcilerde Intel NetBurst mimarisini kullanmas. SSE-2 optimizasyonunu kullanan bu ilemci, office uygulamalarnda ok iyi bir performans sergiliyor. G tketimi de ilemcide olduka iyi. Oyun uygulamalarnda ise rakiplerine gre geride kaldn sylemeliyiz. Buna karn SSE2 uyumlu uygulamalarda Pentium 4 2.4 GHz fark atmay baaryor. Ayn baary dijital video ileme uygulamalarnda da grebildik. Sonu: Bu ilemci stabil alma, dk g tketimi ve yksek performans ile olduka baarl bir izgi izliyor.
P 0.13-m teknolojisini destekliyor P Multimedya uygulamalarnda yksek performans M Dk g tketimi

VIAdan yeni bir chipset: KT333 chipsetinin piyasaya kmasnn en nemli nedenlerinden biri, daha yksek bir performansta alan DDR-333 bellek modllerini desteklemesi. Durum byle olunca, anakart reticileri de kollarn svadlar. Bu ay inceleme frsat bulduumuz Asusun A7V333 modeli de, bu chipsetini destekleyen ilk rnler arasnda yer alyor. Asus A7V333, bu yeni chipset ile kullancya bir ok zellii beraberinde getiriyor. Bunlardan biri kuzey kprsnn 166 MHz DDR belleklerle alabilmesi. Dier bir zellik ise, gney kprsnn de ATA-133 arabirimini desteklemesi. A7V333n zerinde bulunan chipset 133 MHz deeri ve FSB hz ile senkron alabilmesinin yan sra asynchron modunda 166 MHze ulaabiliyor. Bu anakarttan ok iyi bir performans alabilmek iin, FSB hzn 166 MHze ykselterek senkron almaya gemek gerek. Yalnz bu ilem profesyonellik gerektiriyor, nk AMD ilemcilerin resmi olarak 166 MHz FSByi desteklemedikleri unutulmamal! Sonu: Asus entegre ettii Q-Fan zellii sayesinde, ilemcinin snma durumuna gre soutma ilemi yapyor.
P ok iyi bir performans sergiliyor P RAID zellii ile yksek hz P 6 kanal audio ses destekliyor

Tanabilir belleklerde yeni bir standart: EasyDisk, USB arabiriminden balanan ve zerinde bir flash bellek barndran bir mini elektronik yedekleme nitesi. Olduka hafif ve gmlek cebine sacak kadar ergonomik olan bu cihaz, hibir kablo, g kayna ve pile ihtiya duymadan alyor. Yapmanz gereken tek ey, cihaz sisteminizin USB portuna balamak ve otomatik kurulumunun bitmesini beklemek. EasyDisk, iletim sisteminde kartlabilir disk olarak tannr ve aynen bir sabitdisk gibi ilemleri gerekletirir. Yani, EasyDisk iin ayrca bir yazlma ihtiya yoktur. Gnmzde bu tr rnlerin ok yaygnlamas ve birbirine ok benzemesinden dolay, hangisinin daha uygun olduuna karar vermek olduka zor. Bu yzden ergonomi ve birlikte gelenler puanlandrmada ar basyor. EasyDiskin, bir tama antas ve uzun bir USB kablosu ile gelmesi bir avantaj. Fakat EasyDiskin yazma ve silme korumasna sahip olmamas ise nemli bir dezavantaj. Sonu: Kolay kurulabilen ve tpk bir sabitdisk gibi davranan EasyDisk, gvenle yannzda tayabileceiniz yedekleme nitelerinin en banda geliyor.
P Ergonomik yaps P USB kablo ve tama antas ile geliyor M Yazma ve silme korumas yok

CHIP | MAYIS 2002

42

GNCEL KAPAK

DONANIM
Donanm Testi

YAZILIM PRATK INTERNET

DVD, VCD, CD Player

Anakart

Tanabilir Bellek

MUSTEK DVD-V560
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT Mascom (212) 321 17 00 180 $ + kdv

ABIT NV7-133R
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT
TEKNK VERLER Form faktr Chipset lemci yuvas FSB hz Bellek yuvas Slot says

NETAC BOOTABLE ONLYDISK

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. Okyanus (212) 356 70 70 140 $ + kdv FRMA BLG N FYAT Evren D Ticaret (212) 546 46 94 205 $ + kdv

TEKNK VERLER Video giri S-Video/Scart/Composite Ses giri Audio stereo/5.1-analog/digital optik/digital coaxial Video formatlar VCD/S-VCD/DVD/DVD-R Boyutu 430x90x302 mm Blge kodu 2

ATX nForce 415-D Socket A 266 MHz 3x184 pin DDR-SDRAM 5 PCI, 1 AGP

TEKNK VERLER Arabirim USB 1.1 Bellek 128 MB G ihtiyac USBden Boyutu 80x24x11 mm Dier Yazma ve silme korumasna sahip letim S. Win98/ME/2000/XP, Mac OS

DVD, video CD ve MP3 destei bir arada: DVD-V560 olarak adlandrlan bu yeni rn, bir DVD player cihaz. Fakat, Mustek DVD V560 sadece bir DVD oynatcs olarak adlandrmak yanl olur. nk bu cihaz DVD filmlerinin yan sra SVCD, Audio CD ve MP3 CDleri de okuyabiliyor. MPEG 2 ve MPEG 1 sktrmasn kullanan Mustek, ayn zamanda DTS ve Dolby Digital ses teknolojilerini de destekliyor. rnn resim ve ses kalitesine baktmzda, piyasadaki markal DVD ve Hi-Fi cihazlarndan geride olduunu syleyebiliriz. Ama bu kullanclarn film ve mzik keyfini bozaca anlamna gelmez. Cihazn zerinde birok balantnn olmas ve zellikle AC3 decodern entegre olmas, byk bir avantaj. Kopya CDleri rahatlkla okuyabilen Mustek, DVD blge koduna (Regionalcode 2) sahip. Ama bu sizi endielendirmesin, nk internetten yapacanz kk bir aratrma ile bu blge kodunun stesinden rahatlkla gelebilirsiniz. Sonu: ok ilevli bir cihaz olan Mustek DVD V560, benzer rnler ile karlatrldnda, kalitesi ve uygun fiyat ile karlmamas gereken rnlerden biri.
P 5.1 decoder var P MP3 CDleri alabiliyor P Uygun fiyat

Tam teekkll nForce: Abit yeni nForce modeli olan NV7-133R ile piyasaya ok iddial olarak girmeye hazrlanyor. ddial olmas ok normal, nk bu anakartta neredeyse yok yok... Yeni nesil Athlon XP ilemcilerini destekleyen NV7-133R, zerinde bulunan adet DIMM yuvas ile toplam 1.5 GBlk bir bellek byklne kabiliyor. zerinde bulunan HPT 372 kontrolr ile Ultra DMA 33/66/100/133 desteini sunan Abit, sabitdiskleri RAID 0, 1 ve 0+1seviyelerinde altrabiliyor. Bu zellik sayesinde anakarta istendiinde toplam 8 adet IDE cihaz balanabiliyor. Anakartn zellikleri bununla bitmiyor. 10/100 LAN chipinin yan sra NV7-133R, drt adet USB 2.0 ve drt adet USB 1.1 portuna sahip. Chipsetinin iinde entegre edilen MCP-D chipi sayesinde 6 kanal ses kna da sahip olabiliyor. Dolaysyla NV7-133R, AC3 ve gerek zamanl Dolby Digital destei ile DVD tutkunlarna iyi bir ses deneyimi sunmay hedefliyor. Sonu: NV7-133R, sahip olduu ek zellikler sayesinde bir ok alandaki uygulamalara rahatlkla cevap verebilmekle kalmyor, yksek de bir performans sergiliyor.
P Ultra DMA133 ve RAID destei P Entegre 10/100 LAN chipi var P Entegre ses chipi ile DolbyDigital uyumu

Al ve yedekleme nitesi bir arada: Tanabilir bellek modllerini nceki aylarda incelemitik. Bu bellek modlleri ergonomik yaplar ve d etkenlerden etkilenmemeleri sayesinde, kullanclara gvenli ve hzl bir veri tama salyordu. Bu ay inceleme frsat bulduumuz Netac Bootable OnlyDisk de yukarda bahsettiimiz rnler gibi bir tanabilir bellek modl. Yalnz bu rn kendisini baz zelliklerden dolay dierlerine gre farkllatryor. USB arabirimini kullanan Netac istendiinde bir al disketine dnebiliyor. Yani cihaz hem bir disket srcs hem de bir sabitdisk gibi davranabiliyor. zerinde bulunan kk bir mandal sayesinde Netac bir disket srcs gibi gsterip sistemi bu srcden aabiliyorsunuz. Bu sayede sisteminizi bir hataya kar test ileminden de geirebiliyorsunuz. rn Windows Me/XP ve Windows 2000 iletim sistemlerinde kendisini otomatik olarak kurabiliyor. Sonu: Netacn hem bir al disketi hem de bir yedekleme nitesi gibi kullanlabilmesinin, birok profesyonel kullancya byk bir avantaj salayacan dnyoruz.
P Boot edilebilme zellii P Kolay kurulum ve kullanm M Yksek fiyat

CHIP | MAYIS 2002

44

GNCEL KAPAK

DONANIM
Donanm Testi

YAZILIM PRATK INTERNET

CHIP TOP 10 | 7.Sra

CHIP TOP 10 | 6.Sra

19 Monitr

Lazer Yazc

Kart Okuyucusu

SONY MULTISCAN G420

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT
TEKNK VERLER Ekran Grnt alan Nokta aral Maksimum znrlk Arlk

XEROX PHASER 3400

CHIP PUANI FYAT/PERFOR.

KAAN TWIN
CHIP PUANI FYAT/PERFOR.

Empa, Arena www.empa.com.tr (212) 239 32 00 600 $ + kdv

FD Trinitron 19 in 0.24 1600x1200 piksel 25.5 kg

FRMA BLG N FYAT

TEKNK VERLER Arabirim Bask hz Bask znrl Bellei Boyutu

Albim, Arena (216) 349 33 51 (212) 360 07 07 849 $ + kdv

Paralel, USB 16 sayfa/dak 600x600 dpi 16 MB 362x299x409 mm

FRMA BLG N FYAT

Kobil Data (216) 274 82 38 30 $ + kdv

TEKNK VERLER Arabirim Seri Protokol T=1, T=0, T=14, 2-wire, 3-wire, I2C HBCI Class 1 Standart EMV 3.1.1, ISO 7816 G ihtiyac PS/2den letim sistemi Windows, Linux ve Solaris

Ergonomide Sony fark: Gnmzde 19 in monitrlere baktmzda, fiyatlarnn indiini ve bylece artk ev kullanclar tarafndan da tercih edildiklerini gryoruz. Fakat ev kullanclar iin bu monitrlerin boyutlar epey byk. Bu yzden bu tr bir monitr seerken, masanzn stnde geni bir alana sahip olmalsnz. Bu ay sizin iin Sonynin yeni 19 in rn olan G420 serisini inceledik. 45.6 cm lik grlebilir bir alana sahip olan Sony G420, 1 USB giri ve 4 USB k ile kullancya iyi bir ergonomi sunuyor. Ayrca, yatayda ulaabildii 170 Hz ve deyde ulaabildii 110 KHz deerleri ile parlak ve canl grntler verebiliyor. Onscreen mennn kullanm kolayl ve kontrast ayarnn rahatlkla yaplabilmesi, kullanc iin bir avantaj. Fakat, 130 watt maksimum g tketimi ve rnn geometrisinde baz zayflklarn olmasysa rnn dezavantajlarn oluturuyor. Convergence ise orta deerlerde seyrediyor. Sonu: Geometrisinde eitli zayflklar olan monitr, iyi bir ergonomi ve grnt kalitesi ile bu an kapatmaya alyor.
P USB hubu var P ki adet VGA girii var M Geometrisi zayf

Office uygulamalarnn yeni yardmcs: Lazer yazclarn kullanm getiimiz yllarda nemli lde artt. Bu gelimenin en nemli nedeniyse, reticilerin bu rnleri ok uygun fiyatlarla piyasaya srmesi. nk kk ve orta boy iletmeler, genellikle byk network yazclar tercih etmiyorlar. Piyasadaki bu ihtiyac kapamak iin de Xerox kollarn svayarak, Phaser 3400 rn ile karmza kt. Phaser 3400, her tr iletmede rahatlkla kullanlabilecek ekilde tasarlanm bir lazer yazc. Windows iletim sistemlerini destekleyen yazc, ayrca Mac Os 8.6 ve Red Hat linux 6.0 iletim sistemleri ile de uyumlu alabiliyor. Xerox Phaser 3400n metin bask hz olduka iyi. Ama sra grafikleri basmaya geldiinde, yazcnn hz belirgin bir ekilde dyor. Bask kalitesinde Xerox ortalama deerlerde. Resimli baskda ktnn ok iyi olmadn grdk. Metin baskda ise, cihazn zelliklerinde yaplabilen bir ayar sayesinde olduka kaliteli ktlar alabildik. Sonu: Kurulumu ve kullanm olduka basit olan Phaser 3400, zellikle office uygulamalarnda iyi bir performans sergiliyor.
P Office uygulamalarnda yksek bask hz P Birok iletim sistemine uyumlu M Grafik baskda zayf

Gvenli alveri iin yeni zmler: KAAN Twin hem SIM kartlarn hem de kredi kart formatndaki chip kartlarn okuyabilen bir cihaz. Bu sayede SIM kartnz bu cihaza takarak, adres defterinizi bilgisayar vastasyla deitirebiliyorsunuz. Ya da gn getike yaygnlaan ev ya da internet bankaclk ilemlerini chip kart yardm ile gerekletirebiliyorsunuz. Yani bu yntem ile alverilerinizi gvenli bir ekilde yapabiliyorsunuz. rnein Verisigndan alacanz bir sertifika ile cihaza takl olan chip kartna gvelik kodunuzu ykleyebilirsiniz. Bu yklemeden sonra Verisign destekleyen alveri sitelerinden, internet zerinden alverilerinizi yapabilirsiniz. KAAN Twin, seri port zerinden bilgisayara balanyor. G ihtiyacn ise PS/2 balants zerinden gideriyor. Tm bu balantlar dallandrlm tek bir kablo ile yaplyor. Cihazn sorunsuzca alabilmesi iinse, birlikte verilen yazlmlar yklemeniz gerekiyor. Sonu: Cihaz ile SIM kartlarnzdaki bilgilerinizi yedeklemenizin yan sra internet zerinden gvenle alveri yapabilmeniz mmkn.
P Ergonomik yaps P Hem SIM hem de chip kartlar okuyor P Yazlm destei ve kolay kullanm

CHIP | MAYIS 2002

48 46

CHIP TOP 10 | 4.Sra

PDA Modl

IDE Sabitdisk

Anakart

LIFEVIEW FLYJACKET
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT Turanl (212) 216 05 20 240 $ + kdv

SAMSUNG SP80A4H
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA Koyuncu, Kont, Ufotek, Armada BLG N (212) 522 99 00, (216) 499 62 99, (212)336 61 00, (212) 230 89 80 FYAT
TEKNK VERLER Arabirim Kapasite Bellek Dn hz

CHAINTECH CT-7VJDA
CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT
TEKNK VERLER Form faktr Chipset lemci yuvas FSB hz Bellek yuvas Slot says

Evren D Ticaret (212) 546 46 94 105 $ + kdv

TEKNK VERLER Boyutu 12.8x8.6x1.7 cm Arl 159.4 Pil arj edilebilir 1400mAh, 3.6V Balantlar VGA k, Video In/Out Dier Kzltesi alcs ve Laser Pointer var Maksimum z. XVGA 1024x768 / 256 renk

175 $ + kdv
Ultra ATA/100 80 GB 2 MB 7200 rpm

ATX Via KT 266A Socket A 266 MHz 3 x 184 pin DDR-SDRAM 5 PCI, 1 AGP, 1 CNR, 1 ACR

iPAQinize ek zellikler kazandrn: Lifeview, yeni rn olan FlyJacket ile, iPAQin 36xx, 37xx ve 38xx modellerine ok kullanl bir aksesuar sunuyor. Bu rn, adndan da anlalaca gibi, iPAQe bir ceket gibi giydiriliyor ve bu sayede iPAQlere stn zellikler kazandryor. rnein FlyJacketin zerinde bulunan VGA k sayesinde 24 bit renk ve 800x600 dpilk bir znrlkte bal olan bir monitre grntleri aktarabilirsiniz. Ayrca, cihazn zerinde bulunan Video In/Out girii sayesinde de grntler kayt edebilirsiniz ya da sunumlarnz bir projeksiyon cihaz zerinden altrabilirsiniz. Compact Flash Slot (Type I und II) ve kzltesi balantya da sahip olan bu cihaz, kullanmn daha da zevkli hale getirebiliyor. nk birlikte verilen Laser Pointer rn ayn zamanda bir kzltesi modlne de sahip. Bylece bu Pointer ile sunumlar hem kontrol edebilirsiniz hem de lazer ile nemli noktalar iaretleyebilirsiniz. Sonu: Kullancya birok stn zellikler sunan bu rnn bir dezavantaj, sadece iPAQ rnlerle birlikte almas.
P Karmak olmayan sunumlar iin uygun P Yazlm destei yeterli M VGA ve video k sayesinde sistem performans dyor

Mekanik grltye son: Bir sabitdisk srcs, zerinde kafalar hareket eden ve eitli verileri track ve sektrlere kayt eden birden ok sert ve disk eklinde plakalardan oluur. Kafalar, dnen disk zerinde merkez noktasndan ie veya da doru hareket ederler. Bu hareket esnasnda veriler kayt edilir ya da okunur. Plakalarn yksek dn hzlar, daha hzl bir kafa yerletirme dzenei ve bundan dolay track bana daha fazla sektr birletiinden, bir sabitdiskin hzn belirler. Grdnz gibi sabitdisklerin i yaps eitli mekanik aksamlardan oluuyor. Bundan dolay da sabitdisklerin yksek dn hzlarndan dolay bir grlt oran da oluuyor. Samsung yeni modeli olan SP80A4H ile bu grltden rahatsz olan kullanclar iin bir zm gelitirdi. Samsung bu sorunun derinine inerek rnlerinde Fluid Dynamic Bearing Spindle motorunu kullanmaya balad. Bu sayede 9.6 mslik veri eriim hz ve ortalamann zerindeki veri transfer hz ile olduka sessiz altn grdk. Sonu: Samsung yeni nesil sabitdiskleri ile sessiz almann yan sra yksek bir performans da yakalamay baarm.
P Ortalama veri transfer hz yksek P Veri eriim hz iyi P FDB motoru sayesinde sessiz alma

KT266A ile AMD XP destei: Birok anakart reticisinin Viann KT266A chipsetine yneldiini gryoruz. Geen aylarda da bu chipsetine sahip deiik anakart modellerini inceledik. Bu ay ise Chaintechin yeni rn olan ve CT-7VJDA olarak adlandrlan anakartn incelemeye aldk. Ultra DMA-100 destekli olan anakart, PC1600/PC2100 uyumlu 3 adet DIMM yuvasna sahip olmasna ramen, dier rnlerle kyaslandnda ilk grnte bir avantaj salamyor. Ama Chaintech CT-7VJDAya dikkatlice baktmzda, zerinde CNR slotunun yan sra Asus tarafndan gelitirilen ACR slotuna da sahip olduunu grdk. Ayrca yeni nesil AMD XP ilemcileri desteklemesi de bir avantaj. Overclock tutkunlarn dnen Chaintechin anakart zerinde bir jumper takm mevcut. Bu jumper takm sayesinde ilemci frekans arttrlabiliyor. Fakat deiik bileenlerinin farkl bir yerleimde olmas, performans deiimini olumsuz ynde etkileyebiliyor. Sonu: Chaintech CT-7VJDA, kullancya sunduu farkl slot seenekleri ve 6 kanal ses k ile eksiklerini kapatmasn iyi biliyor.
P 6 kanal onboard ses k P Farkl slot seeneklerine sahip M Anakartn yapsndaki bileenlerin yeri

CHIP | MAYIS 2002

48

CHIP TOP 10 | 1.Sra

All in One

SCSI Sabitdisk

Ethernet Kart

XEROX WORKCENTRE M940

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT Albim, Arena (216) 349 33 51, (212) 360 07 07 249 $ + kdv

SEAGATE CHEETAH 73LP

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. FRMA BLG N FYAT
TEKNK VERLER Arabirim Kapasite Bellek Dn hz Disk says Kafa says

BILLIONTON COMPACT FLASH 10 BASE ETHERNET

CHIP PUANI FYAT/PERFOR. Datagate FRMA BLG N FYAT Turanl (212) 216 05 20 90 $ + kdv

(212) 282 98 80 759 $ + kdv

TEKNK VERLER Arabirim USB ve IEEE 1284 paralel Bask znrl 1200x1200 dpi Tarama znrl 300x600 dpi Boyutu 480x404x285 mm Arl 12 kg

Ultra 160 SCSI 73.4 GB 4 MB 10000 rpm 4 8

TEKNK VERLER Arabirim CF+ ve PCMCIA Ethernet standart IEEE 802.3 10 Base Hz 10 MBps Boyutu 88 mmx42.89 mmx3.3/6.6/15.3 mm Dier evirici adaptr var letim S. Win95/98/NT.40, 2000, CE 2.0, 3.0,

Hepsi bir arada: Ofis ii kullanmda bask ve tarama ilemlerini ska yapan kullanclar iin Xerox, yeni bir cihaz gelitirdi. WorkCentre M940 olarak adlandrlan bu cihaz, birok cihazn yapabildii ii tek bana yapabiliyor. Bu cihaz zel klan ise, bask, kopyalama ve tarama gibi fonksiyonlara sahip olmas. Mrekkep pskrtmeli yazc zelliine sahip olan M940, 1200x1200 dpi znrlkte bask yapabiliyor. Ekonomik olsun diye birleik yerine tek renkte mrekkep kullanan cihaz, ayrca dakikada 12 sayfa renkli ve dakikada 7 sayfa siyah beyaz kt alabiliyor. Kopyalama ilemi bask ileminin zelliklerine ok benziyor. Burada nemli bir unsur ise yzde 24 ile yzde 400 arasnda kltmeli veya bytmeli ktlar verebilmesi. Bu rnn dier bir marifeti de, resim veya metin belgelerini 30 bit renk derinliinde tarayp, direkt e-mail yolu ile gnderebilmemizi salamas. Sonu: Genel olarak ortalamann stnde bir performans sergileyen cihaz, ev kullanm ve kk boy iletmeler iin uygun. Fakat, profesyonel kullanclarn isteklerine cevap verebildiini syleyemeyeceiz.
P Bir ok ii ayn anda yapabiliyor P Yazlm destei M Tarama kalitesi zayf

O bir performans canavar: Seagate Cheetah 73LP (ST373405LW), yksek kapasite ve dakikada 10 bin dnlk hz ile sunucular iin dnlm olan SCSI arabirimli bir sabitdisk. Bu diskin adndan da anlalaca gibi LP, Low Profile anlamna geliyor. Yani daha nce testlerimize katlan yksek kapasiteli diskler, ykseklikleri ile gze arpyordu. Bu yeni nesil disk ise, normal bildiimiz diskler ile ayn ykseklikte. Seagate Cheetah 73LP, saniyede 53,3 Mbytelk veri transfer oran ile dakikada 10 bin dnm yapan diskler arasnda iyi bir performans sergiliyor. Ayrca okuma, yazma ve veri kopyalama testlerinde de iyi sonular verebiliyor. Veri erimesi iin geen zamanda 6,8 milisaniye olan bu disk, hakl olarak Top10 tablomuzda st sralarda kendisine bir yer ediniyor. ST373405LWde dikkat etmeniz gereken bir konu ise, sistem soutmasn iyi yapm olmanz. nk bu disk ok fazla snabiliyor. Sonu: Cheetah 73LP SCSI diskler arasnda kendisine iyi bir yer edindi. nk bu disk, yksek bir kapasitenin yan sra yksek de bir performans sergilemeyi baaryor.
P Yksek bir performansa sahip P Veri eriim hz iyi M ok fazla snyor

Handheld ve notebooka uyumlu ethernet: Billionton Compact Flash 10 Base Ethernet, CF+ ve PCMCIA arabirimini kullanan ve plug and play zelliine sahip olmasndan dolay Windowsa tantlmas ok kolay olan 10 MBpslik bir ethernet adaptr. Billiontonun en nemli zellii Compact Flash I/O ya da CF+ diye adlandrlan arabirimi sayesinde Windows CE iletim sistemini destekleyen handheld PClerle uyumlu olmas. Tabii bu rnn nemli zellikleri bununla bitmiyor: Handheld PCnin yan sra bir notebooka da sahip olan kullanclar bu rn ile a balantlarn gerekletirebilirler. nk 50 pini 68 pine eviren bir adaptr yardm ile bu cihaz dizst bilgisayarnzn PCMCIA yuvasna rahatlkla entegre edebiliyorsunuz. 10MBpslk hz, dizst bilgisayarlar iin yeterli olmayabilir ama handheld PCler iin bu deer gayet yeterli. Sonu: Billiontonun hem notebook hem de handheld PClerde alp, 10 MBpslik hza ramen, olduka baarl bir performans sergilediini syleyebiliriz.
P CF ve PCMCIA arabirimlerini destekliyor P Birok iletim sistemini destekliyor P A balant durumunu gsteren ikili led takmna sahip

CHIP | MAYIS 2002

50

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

SIS 3D Pazarna da El Att!

GeForce4 Katili: Sis 336

Tayvanl chip reticisi SIS, yeni grafik chipi SIS336 ile 3D pazarnn altn stne getirmeye kararl. CHIP, CeBITte ilk grafik kartlarnn prototiplerini mercek altna ald.
DDR-SDRAM bellei destekleyebiliyor. rnein bizim grdmz modelde 3.3 nanosaniye hznda ve 275 MHzlik (efektif 550 MHz) bir bellek frekansna sahip olan video bellekler kullanlmt. SIS 325 gibi daha nceki modellerde de rastladmz T&L nitesinin yan sra, yeni SIS 3D hzlandrcsnda Pixelizer adn verilen bir Pixelshader fonksiyonu da dahil edilmi. da (DAC) entegre etmi. CHIP bu yeni grafik kartnn modellerini ve zelliklerini sizin iin sralad...

SISin gelecekle ilgili plan: Yeni katlmclar yolda

Sis saldrya geti: Tayvanl retici SIS, chipsetlerinde (SIS 735 ve SIS 745) yapt gibi bir fiyat politikas izlerse rakiplerini ok zor durumda brakacaa benziyor. Tabii bunun tutmas iin en nemli etken 2D/3D performans deerinin sylendii gibi olmas. Kendi chip fabrikasna sahip olan SIS, dier reticilere gre byk bir avantaj yakalayabilir. nk bir chip gelitiricisi olan nVidia, fabrikasyon ilemini yine Tayvanl chip reticisi TMSCde yapyor. Bu chiplerin retiminin, gerekten 0.15 mikron teknolojisiyle yaplmalar durumunda, tm SIS 33x ailesi ok uygun bir fiyat/performans oran ile 3D piyasasna srlr.

IS, CeBIT fuarnda yeni grafik chip ailesini tantt. Tayvanl retici, SIS 332, SIS 334 ve SIS 336 olmak zere toplam 3 adet yeni grafik denetleyicisini (controller) yakn zamanda piyasaya srmeyi planlyor.
SIS 33x serisinin 3D zellikleri: AGP 8x (AGP 3.0 uyumu) SIS Pixelizer (Hardware-Pixelshader) DirectX-8.1 uyumu (Volume Texture, Bump Mapping, Cubic Mapping, Shadow Mapping) Hyper FSAA (Full-Scene Anti-Aliasing) De-Interlacing ve MPEG-hzlandrcs Maksiumum 128 Mbyte DDR bellek Dual Display (SIS 301B Video Bridge) Kart, model ve GPU zellii: SIS, bu yeni

Harici chip ile Dual Display destei: ATI ve nVidiaya engel

SIS, harici opsiyonlar ile de ataa gemi durumda. Her modele entegre edilen harici video bridge chip sayesinde dual display zellii etkin hale getirilebiliyor. Yani SIS301B adn tayan bu chip ile dijital dz kare ekranlara bile grntler aktarlabiliyor. SIS, Video Bridge 301Bye bu ilemleri gerekletirmek iin TMDSTransmitterin yan sra TV k iin PAL ve NTSC uyumlu video encoder ile ikinci analog k iin digital analog converter

SIS GPU: Fiyat politikas ile gze arpyor

SIS, bu grafik rn ile daha ok yeni balayanlar, normal ve yar profesyonel bilgisayar kullanclarn hedefliyor. Bunun nedeni ise bu alanda bu tr rnlerinin ok fazla bir talebe sahip olmas. SIS in rn seenekleri hakknda bilgi edinebilmeniz iin 2002nin sonuna kadar olan planlama tablosunu resimde gsterdik. SISin grafik kartlarndaki para politikasn biz de merakla izliyoruz. nk bu sayede ATI ve nVidia da rnlerinde bir fiyat indirme politikas izleyebilirler. Bu tabii en ok bu kartlar kullanacak olan kiilerin iine yarayacak.
Ecevit Bktm, ecevitb@chip.com.tr, (MCP+MCSE)

3D Turbo modeli ile ncellikle mainstream alannda etkili olmay hedefliyor: Bu hedefin etkili olmas iin, 33x rnlerinin birok ek zellik ile donatlmas ihmal edilmemi... Bu l etenin en etkili eleman SIS336 modeli. AGP 8X GPU (Graphic Processing Unit) destei sayesinde bu kartlar, anakartn zerinde yer alan kuzey kprs ile saniyede 2.1 Gbytelk bir veri transfer oranna ulayorlar. Kartlar, ayrca, 300 MHz altnda alyorlar. Grafik denetleyici, bu sayede toplam 128 Mbyte

rn Planlama Tablosu: Bu tabloda yakn zamanda kacak olan DirectX-9 destekli SIS 340 kartn grebilirsiniz.

GRAFK CHIPLERN VE ZELLKLERN KARILATIRMASI

Chip SIS332 SIS334 SIS336 Mimari 0.15 mikron 0.15 mikron 0.15 mikron AGP tipi/veri transfer hz 8x/2.1 Gbyte/saniye 8x/2.1 Gbyte/saniye 8x/2.1 Gbyte/saniye Maksimum bellek 128 Mbyte DD-RAM 128 Mbyte DD-RAM 128 Mbyte DD-RAM Chip/bellek frekans 200/200 MHz 250/250 MHz 300/275 MHz Bellek bant genilii 6.4 Gbyte/saniye 8 Gbyte/saniye 8.8 Gbyte/saniye

CHIP | MAYIS 2002

52

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

AMD Hammer, Athlon XPden Yzde 25 Daha Hzl

AMDden 64 Bitlik Balyoz!

AMD, yeni ilemcisi Hammeri CeBITte gn na kard. Bu ilemci, AMDnin 64 bit ilemci ailesini temsil ediyor. 32 bit yazlmlarla da alabilen ilemci, CeBITte ilgi oda olmay baard.
25 daha hzl olduu belirtiliyor. Performans artnn etkili olmas iin, Hammer ilemcilere saniyedeki tekrar says bana daha ok komut (instruction) entgre edilmi. Yani AMD burada farkl bir strateji izliyor: Ama, yksek performans sistem frekansn artrmak yerine iyi yaplandrm ve daha dzgn alan bir mimari ile elde etmek. Buna ek olarak Sledgehammer olarak adlandrlan byk kardein ilk rneklerini de grme frsatmz oldu. Bu ilemci ilk olarak zerinde bulunan 940 pin ile gzmze arpt. Sledgehammer kk kardeine kyasla fazladan iki adet HyperTransport balantsna sahip ve 128 bit DDR-RAM belleklerini destekliyor. Clawhammer ise, sadece 64 bit RAM belleklerini destekleyebiliyor. Hammer ilemciler Dresdendeki fabrikada SOI (Silicon on Insulator) teknii ve 0.13 mikron teknolojisi altnda retiliyor. Sylenenlere gre AMD bu ilemcileri 2002nin sonlarna doru piyasaya srecek. altrmak iin de uyumlu hale gelecekler. Bu sayede bu yeni AMD ilemcisi, tpk bir ngiliz anahtar gibi davranarak, gncel yazlmlarla gelecekte kacak yazlmlar rahatlkla altrabilecek. Hammer ilemciler kendilerini gnmzdeki ilemcilere kyasla x86/64 genilemesi ile farkllatryorlar. Yani AMD kendisine, Intelin 32 bit Pentium ve 64 bit Itanium

ammer iki adet iletim sisteminde grme frsatmz oldu. Bunlar, Windows XP (32 bit) ve 64 bitlik bir srmde alan bir Linux sistemi idi. Hammer, bu iletim sistemlerinde sorunsuzca alyordu ve herhangi bir taklma meydana gelmiyordu. Bize tantlan Hammer ise, kod ad Clawhammer olan ilemciydi. Bu Hammerlarn bir seviye dk ilemcisinin en nemli zellii, zerindeki 754 adet pin sayesinde Socket 754 yuval bir sistem ile birlikte alabilmesiydi. Platform olarak, HyperTransport zelliini destekleyen AMD 8000 chipseti kullanld. Bu chipset, AMDnin kendi gelitirdii ve Solo olarak adlandrd anakart zerinde yer alyordu. AGP 3.0 portunda, Intel Developer Forumda gsterilen PCI grafik kartl 64 bit sistemin aksine Radeon 8500 ekran kart yer alyordu ve Clawhammer sisteminde basit bir Office Script alyordu.

Hammer: 32 ve 64 bit uygulamalarn ngiliz anahtar

Register yazlmlar destekledii srece, 64 bit programlar rahatlkla altrabilen Hammer ilemciler, 32 bit uygulamalar
Hammerin Yaps: L1 ve L2 Cache ile Memory Controller.

lk performans deerlendirmesi: Athlon XP ilemcisine yzde 25 fark

AMD, Hammer ilemcilerinin sistem frekanslar hakknda bir yorumda bulunmuyor. Ama bu iki sistemle gerekletirilen tantmlarda, ilemcinin nemli bir performans art sergilediini grdk. AMD, ilemcinin sistem frekansyla da ilgili bir aklama yapmyor. Ama 32 bit ve 64 bit uygulamalarda iyi bir performans art olacan da sylemeden edemiyor. Sistem frekanslar ayn olan Clawhammer ilemcisi ile bir Athlon XP ilemcisi karlatrldndaysa, Clawhammerin yzde

Kk ve Byk Karde Bir arada: Soldaki Clawhammer, sadaki Sledgehammer.

ailesinden farkl bir yol iziyor. AMD ilemcilerinin en nemli avantaj uyumluluklarnda gizli. Yani Hammer ilemci kullanacak olan kullanclar, gnmz uygulamalar altrabilmekle kalmayacaklar, gelecekte kacak olan 64 bit uyumlu yazlmlarn da ilemci tarafndan desteklenip desteklenmeyecei konusunda endielenmeyecekler. Sylentilere gre Intel, AMDnin bu konseptine sessiz kalmayarak Yamhill kod adn tayan 32/64 bitlik bir ilemci gelitirmi. Ayrca bu ilemcide, Intelin SSE2 genilemesinin lisansna karlk AMDnin x86/64 genilemesinin yer ald sylentiler arasnda.
Ecevit Bktm, ecevitb@chip.com.tr, (MCP+MCSE)

CHIP | MAYIS 2002

54
NDEKLER

55 56 58 60

Dosya Alverii: Ada dosya transferi Veri Senkronizasyonu: PC-Organizer iletiimi Ortak Altyap: Donanmlarn paylam alma Gruplar: Ada ortak alma

ki Bilgisayar Bir Ada

Bilgisayarlarn Ortakl
Bilgisayarlar birbirileriyle balamak ve veri transferinde bulunmak, artk her kullancnn ihtiya duyaca ilemlerden. CHIP, basit bir an nasl kurulacan aklyor.

er evinizde birden fazla bilgisayar varsa, her seferinde ya ayn bilgisayar kullanmalsnz ya da farkl zmler bulmalsnz: rnein A PCsinden B PCsine veriler nasl transfer edilir? Eer bilgisayarlardan biri dizst bilgisayar ise, bu durumda veri kaynaklarnn senkronizasyonu da gndeme gelir. Ksacas bir a balantsnn kurulmas zorunluluk halini alr. Ancak kurulacak an altyapsn belirlemek olduka nemlidir. Bir odadaki iki bilgisayar birbirine balamak iin kullanlan veri kablosu da, bir a balants saylabilir mi?

Yoksa sadece byk iletmelere yzlerce PC'yi birbirine balayabilecek sistemler mi a olarak kabul ediliyor? Bir a kurulumunun ardndan mutlaka bir de a yneticisi belirlemeniz gerekir mi?

Veri okyanusundaki balklar: Hangi sularda hangi alar kullanlr?

ncelikle kiisel kullanm amal olarak bir mini a zerinde bilgisayarlar iki veya adet ile snrlasanz da, alarn says sonsuza kadar arttrlabilir. Bu ilem iki bilgisayar arasnda 10 dolarlk bir kablolama ve Windows ayarlarnda birka dei-

iklikle balayp birok bilgisayar arasnda 500 dolar aan kablosuz zmler ve yksek ynetim ihtiyalarna kadar uzanabilir. Hangi durumda hangi zmn tercih edilmesi gerektiini ilerideki sayfalarda greceksiniz. Burada tanmlanan problemler iin, iki farkl zm neriyoruz. ster iki bilgisayar arasnda dosyalarn orda oraya iletilmesi, ister veri senkronizasyonu veya birok bilgisayardan oluan bir sistem kurulmas hedeflesin, kukusuz bir a ortam yaratlmas ve burada verileri aknn salanmas gerekecektir.
Murat Karslolu, muratk@chip.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

55

Network Kurulumu

Dosya Alverii
Eer zamannz varsa iki bilgisayar arasnda dosyalar disket araclyla da tayabilirsiniz. Dier taraftan az bir masrafla bir mini a ya da daha fazla yatrmla konforlu zmler retilebilir.

TEMEL AYARLAR

Yapmak istedikleriniz: ki bilgisayarnz var

ve biri zerinden dierindeki dosyalara erimek ya da verileri dei toku edebilmek istiyorsunuz. Bu ilemlerin olduka basit bir biimde ve olabildiince ksa srede tamamlanmas gerekiyor.

de balant kurulabilir. Ancak bu durumda iletiim hz onda bir oranna der ve transfer yaklak saniyede 90 kilobyte olarak llr. Yani ksacas 1 Megabyte boyutundaki dosya 11 saniyede iletilebilir.

1. zm: Paralel kablo ile veri iletiimi (Maliyet yaklak 10 dolar)

ki bilgisayar arasndaki en basit zm, paralel balant kablosuyla salanr. Ancak bu durumda kablo uzunluunun ne kadar olacan nceden bilmelisiniz. yleyse, karar almadan nce bilgisayarlarnz kullanmak istediiniz yere yerletirin. Kabloyu bilgisayarnzn hemen arkasnda yer alan paralel porta takn. Hemen bu ilemin ardndan her iki bilgisayarda da Dorudan Kablo Balantsn kurun. Bu ucuz zmn en byk dezavantaj, her seferinde sadece bir bilgisayarn dierindeki kaynaklara eriimine izin verilmesidir. Bu yzden her iki bilgisayarn da rollerinin belirlenmesi gerekir. Bunlardan biri Konuk dieri ise Ana bilgisayar olarak tanmlanr. Konuk bilgisayarn her iki bilgisayara eriimine olanak tannrken ana bilgisayar kendi kaynaklarna eriebilir. Bu mini an maliyetini kablonun uzunluu belirler. rnein metre uzunluundaki bir paralel kablo, 10 dolar civarnda satlr. Bu balant tipinde bilgisayarlarn rolleri deitirilerek birbirine eriim salanabilir. DKKAT! Paralel dorudan kablo balants yerine seri kablo ile

2. zm: Bluetooth teknolojisi ile kablosuz a (Maliyet yaklak 400 dolar)

Eer yerel a iin daha fazla masraf yapmay gze alabiliyorsanz, yeni alternatifinizin ad Bluetooth. Bu teknoloji PCler ve evre donanmlar arasnda kablosuz veri transferini salayan bir tekniktir. Eer balant kurulacak bilgisayarlardan birisi bir dizst bilgisayar ise Bluetooth tercih edilebilir. Masast PCniz iin ise bir Bluetooth adaptrne ihtiya duyulur. rnein Sphinx firmasnn Pico Plug modeli 200 dolar civarnda satlyor. Eer dosyalarnz masastn PC ve dizst bilgisayar arasnda paylaacaksanz dizst bilgisayarnz iin de Sphinx firmasnn Pico Card modeli benzeri bir PC-Card modlne ihtiya duyulur. Bluetooth teknolojisinin salad en nemli avantajlardan birisi, ileride anza sorunsuz olarak yeni katlmclarn (rnein sekiz farkl PC, yazc, tarayc ve benzeri donanmlar) eklenebilmesi olanan salamasdr. Ayrca, Bluetooth sayesinde, a kurulumu srasnda en byk sorun olan kablo karmaasna da son verilebilir. Balant kablosuz gerekletirildii iin, bilgisayarlarn zgrce yer deitirilmesine ve hareketine de olanak tannr. Kablosuz balantya alternatif olarak kzltesi balant tipi de nerilebilir (s56da Veri senkronizasyonuna bakn).

Paylam: A balant ile dier kullanclarn bilgisayarnzdaki kaynaklara ulaabilmeleri iin ncelikle bunlar paylama amanz gerekir. Bunun iin Denetim Masas'ndaki A simgesine ve alan pencerede Dosya ve Yazc Paylam tuuna tklayn.

Ortak alma: A zerinde tm kullanclarn kusursuz tanmlanmas gerekir. Bunun iin her bilgisayar iin bir ad ve alma grubu belirlenmelidir. Kk bir ada alma gruplarnn ortak olmas eriim asndan nemlidir. Bu tanmlar A simgesine tkladktan sonra Tanmlama kartndan gerekletirebilirsiniz.

Kablolamak ya da kablolamamak? ki bilgisayar arasnda en kolay balant, paralel kablo ile kurulur. stelik olduka ucuz bu zmn hz sizin iin yeterli deilse pahal ve hzl bir teknik olan Bluetooth tercih edilebilir.

letiim: Temel ayarlarn son admnda srclerinizi veya klasrlerinizi paylama aabilirsiniz. Bunun iin Windows Gezgini'nde bir src zerine sa tula tklayn. Paylam seenei zerine tklayarak, kaynaklarnz dier kullanclarn eriimine aabilirsiniz.
CHIP | MAYIS 2002

56

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Network Kurulumu

DOSYA SENKRONZASYONU

Veri Senkronizasyonu
Seyahatlerinizde dizst bilgisayarnz kullanyor musunuz? Vakit nakittir! Peki ama evinize dndnzde tm bu almalarnz masast PCnize nasl aktarlacak? Ajandanzdaki planlarn da eitlenmesi gerekir.
Yapmak istedikleriniz: Adresler, telefon nu-

Etkinletirme: Kzltesi balant otomatik olarak almaz. Donanmn kurulmasnn ardndan aktif hale getirilmesi gerekir. Denetim Masas'nda bu ilem iin Infrared simgesi yer alr. Bu pencerede Options kartna gein ve Enable infrared communication seeneini iaretleyin.

maralar, grev listeleri, notlar ve takvim planlar gibi dosyalar olmadan, bir dizst bilgisayar veya organizer sahibi, seyahat srasnda dosyalar arasnda kaybolabilir. Bu durumda veri kaynaklarnn zaman zaman masast PCniz ile eitlenmesi gerekir. Burada eitlemek, rnein Outlooktaki adres defteri zerinde almak iin hem masast PCnizde hem de dizst bilgisayarnzda zaman zaman ay konuma getirilmesi anlamnda kullanlyor. Bu ilem kzltesi balant ile en kolay ve hzl biimde gerekletirilir.

1. zm: Notebook ve Organizer kzltesi ile balanabilir

Tm yeni mobil donanmlarda, artk kzltesi balant arabirimine yer veriliyor. Yani bu durumda ek donanmlara ve kablo balants kurulmasna ihtiya duyulmaz. Dizst bilgisayarnzda kzltesi arabirimini aktif hale getirmeniz yeterli olacaktr. Bunun iin gerekli olan kzltesi simgesini Denetim Masasnda bulabilirsiniz. Bu ilemin ardndan Bilgisayarm klasrnde PCnizin veri senkronizasyonuna hazr olduunu belirten kzltesi alc simgesi belirir.

Tanmlama: ki ya da daha fazla bilgisayarn iletiimi iin katlmclarn birbirlerini tanmlamalar gerekir. Infrared Monitorde Identifaction kart altnda iletiim partneriniz iin bir isim belirleyin. Byk ofislerde karkl nlemek iin Computer Description satrna ksa bir aklama yazabilirsiniz.

nma hazr hale gelir. Dosya senkronizasyonu iin Windows masastnde yer alan Evrak antasn kullanabilirsiniz. Bu simgeye tkladnzda, ierisinde dizst bilgisayarnzla eitlenmesini istediiniz dosyalar saklayabileceiniz Windows Gezgini benzeri bir klasr greceksiniz. Kzltesi balantda iletiim, seri balant kadar yava gerekletirilir (maksimum 14,4 kilobyte). Ancak rnein adresler ve ajanda verileri ok fazla yer kaplamadndan senkronizasyon iin iletiim hz yeterli olacaktr. Kukusuz bu balant biiminde alc ve gndericinin balant noktalarnn birbirini direkt olarak grmesi gerekir. Bu yzden her iki bilgisayar da birbirine yakn yerletirilir. Baz donanmlarda kzltesi arabirimin tantlmasnda zorluklar yaanabilir. Bu durumda kullanm klavuzlarndan yardm alabilirsiniz. PC kzltesi arabirim ile donatldktan sonra, artk el bilgisayarlaryla da iletiim kurulabilir. rnein Visor Prism cihazyla (Handsprig, yaklak 400 dolar) birlikte sisteminize Hot Sync yazlm kurulur. Bylelikle sadece bir tua basarak, tm adres veritabann eitleyebilirsiniz.

2. zm: PCnize kzltesi modl (Maliyet yaklak 65 dolar)

Genelde PClerde kzltesi arabirime standart olarak yer verilmiyor. Ancak korkmanza gerek yok, nk kurulum basit bir biimde tamamlanyor. Kzltesi adaptrleri artk USB portundan da bilgisayarnza balanabiliyor. Kukusuz seri balant iin de piyasada farkl modellere rastlamak mmkn. Her iki durumda da yaklak 65 dolara kzltesi balantya sahip olabilirsiniz (rnein Tekramn IRMate IR410U modeli). Eer srclerin kurulumu sorunsuz bir biimde tamamlanrsa, adaptr kulla-

Senkronizasyon: Masast ve el bilgisayarnz arasnda verilerin senkronizasyonu iin el bilgisayarnzla birlikte verilen yazlma ihtiya duyulur. Bu tip programlar arasnda en popleri Hot Sync aracdr. Programlar mensnden altrldnda verileriniz otomatik olarak gncellenir.

Havadan Eriim: Tm bilgisayarlarda bir kzltesi adaptr ile kablosuz iletiim gerekletirilebilir. USB veya seri modeller arasndaki seim ise size kalm.

CHIP | MAYIS 2002

58

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Network Kurulumu

A KURULUMU

Ortak Altyap
Ksacas Birimiz hepimiz iin... yi donatlm bir bro ayn zamanda performans ykseltir. Ancak iki bilgisayar iin iki yazc veya iki tarayc gerekli mi? Kukusuz kk bir a ayn zamanda tasarruf salar.
Yapmak istedikleriniz: Eer evinizdeki iki bilgisayar farkl kiiler tarafndan kullanlyorsa, her iki bilgisayarda da yazc veya tarayc gibi donanmlara ihtiya duyulabilir. Bu donanmlardan iki tane almak yerine bilgisayarlar birbirine balayabilirsiniz. Kurulan altyap her iki bilgisayar tarafndan da kullanlabilir.

Kurulum: Kartlarn bilgisayara taklmasnn ardndan Windows src kurulumu uyarlaryla alr. Windows veya src CD'nize ihtiya duyulabilir. Kurulum doruluunu Aygt Yneticisi'nden kontrol edebilirsiniz. Eer a kart grnyorsa her ey yolunda anlamna gelir.

l bir biimde alma gruplar oluturulabilir. Bu konuyla ilgili ayrntl bilgiyi s60da alma Gruplar blmnde bulabilirsiniz. Kablo uzunluu ve d etkenlere bal olarak, dosyalarnz saniyede 3 ile 7 megabyte arasnda deien hzlarla transfer edebilirsiniz. Bunun haricinde yazc ve tarayclar da ortak kullanlarak ek tasarruf salanr. stelik bu zm ile salanan iletiim hz a oyunlarnn oynanmas iin de yeterli olur. rnein Empire Earth veya Civilization3 gibi oyunlar ruhsuz bilgisayarlar yerine canl rakiplere kar ok daha byk bir zevkle oynanabilir. Bunun iin TCP/IP gibi bir a iletiim kural temel alnr. Bu standart, veri alveriinde bulunan taraflarn anlamasn salar.

1. zm: PCleri a bileenleriyle balamak (Maliyet yaklak 40 dolar)

ki bilgisayarn birbirine balanmas srasnda kullanlabilecek en uygun zmlerden birisi de a kartlaryla salanr (Cat 5 Corss-Over kablo). Byk elektronik marketlerinde ihtiyacnz olabilecek tm paralara sahip komple setler bulabilirsiniz. Kartlarn kurulumu dier tm ek kartlarn kurulumuna benzer biimde gerekletirilir. Her iki bilgisayarn anakart zerindeki bo bir slota a kartn yerletirdikten sonra kasay kapatn, a kablosunu a kart zerine takn ve her iki bilgisayar da balatn. Windows gerekli ayarlarn tamamlanmasnda size yardmc olacaktr. A kartlar kutusundan kan disket ya da CD zerinden donanm srclerini kurmanz gerekir. Her iki PC zerinde de sadece srcnn kurulmas yeterli olur. ki bilgisayar iin bir komple paketi 40 dolara satn alabilirsiniz, rnein Vobis Highscreen Fast Etheret. rnein 3Com gibi kaliteli bir markann tek bana a kartn ise yaklak 20 dolara edinebilirsiniz. Kablonun maliyeti ise 7 ile 15 dolar arasnda deiir. Bu sayede a zerinde ok kolay ve hz-

2. zm: PClerin USB arabirimiyle balanmas (Maliyet yaklak 65 dolar)

Bir USB ann kurulumu olduka basit gerekletirilir, ancak iletiim beklediiniz kadar hzl olmayabilir. Lindy firmasnn USB Netlink modeli (yaklak 60 dolar) ve ek bir USB kablosuyla (yaklak 5 dolar) iki PC'yi birbirine balayabilir ve kaynaklarnz paylaabilirsiniz (s55e bakn). Bylelikle kullanclarn bilgisayar kasasn amas ve anakart zerine a kartlarn yerletirmek iin vakit kaybetmeleri gerekmez. stelik bu tip bir mini USB a basit bir biimde yeni katlmclarla geniletilebilir. Ancak bu tip bir balant tabii ki dierlerine gre daha masrafl olacaktr. rnein PC'yi birbirine balamak iin 60 dolar gzden kararak, adet USB Netlinks satn almanz gerekir. stelik USB alar a kartlaryla eriilebilen iletiim hzn salayamazlar ve saniyede maks. 1 megabyte veri transferi gerekletirilebilir.

letiim Kurallar: Kartlar, kablolar ve srcler doru biimde kurulduktan sonra Denetim Masas/A zerinden TCP/IP iletiim kuraln kontrol edin. Eer burada grnmyorsa Ekle/letiim Kural/Ekle/ Microsoft/TCPIP'yi iaretledikten sonra Tamam'a tklayn. Bilgisayarnz yeniden balatldktan sonra TCPIP iletiimine hazr hale gelir.

Yeni Yazc: Eer bir bilgisayar zerindeki kaynaklar paylama almsa (s55teki Temel Ayarlara bakn) dierlerinin yazc srclerini kurmalar gerekir. A yazcsndan faydalanabilmek iin Balat/Ayarlar/Yazclar zerinden Yazc Ekle simgesine tklayn.

Dorudan Balant: ki PC'yi birbirine balamak iin a kart ve bir kablo yeterli olur. Ancak bu yntemle ikiden fazla bilgisayar balanamaz.

CHIP | MAYIS 2002

60

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Network Kurulumu

GVENLK NLEMLER

alma Gruplar
zellikle de profesyonel kullanclar ve daha fazla PC ile bir a kurmak isteyebilirler. Teknik olarak bu altyap da olduka basittir, ancak nceden planlanmas gerekir.

Yapmak istedikleriniz: Evinizdeki bilgisayar

Yazma Korumas: Paylama alan klasrlerinizdeki dosyalarn deitirilmesini veya silinmesini nleyebilirsiniz. rnein bu durumda srclerinizin veya klasrlerinizin salt okunur hale getirilmesi mmkn olur. Bylelikle dosyalarnz alabilir ancak kimse tarafndan deitirilemez.

ve kullanc says zamanla artyor. Ailenin yeni fertleri de artk bilgisayar sahibi oldu ve tm bilgisayarlarn birbirine balanarak dosya paylamna imkan salanmasn istiyorsunuz.

1. zm: PC'leri klasik bir a ile balayn (Maliyet yaklak 100 dolar)
Hub merkezi dosya datm iin kullanlr ve tm bilgisayarlar kablo ile bu cihaza balanrlar. Hub gnderilen paketlerin doru alcya ulatrlmasn salar. NER: Birok bilgisayarn (alt veya daha fazla) veya yksek veri alveriinin bulunduu durumlarda switch satn almanz nerilir. Bu cihaz hub'larn zeki ve biraz daha gelimi bir trdr. Her bilgisayarn konumunu ve kablolarn izleyecei yolu belirleyin. Elektronik cihazlar ya da elektrik kablolar a kablolar zerinden iletiimi olumsuz etkiler. nceki blmdeki gibi bileenleri anakarta yerletirip srclerini kurarak, her bilgisayarda donanm kurulumunu tamamlayn. Ardndan temel ayarlar dzenleyin (s55e bakn). Ek olarak gvenlik amal baz dzenlemeler yapabilirsiniz (soldaki kutucua bakn). htiyacnz olan a donanmlarna, yaklak 70 dolar karlnda sahip olabilirsiniz. Her bir ek a kart iinse, yaklak 20 dolar demeniz gerekir. Eer hub zerinde mevcut balant noktalarndan daha fazla sayda PC'yi birbirine balamak istiyorsanz, yaklak 50 dolar civarnda satlan ekstra bir hub daha satn almanz gerekir. Switch iinse 15 dolar daha fazlasn gzden karmalsnz. Bu yatrm ile birlikte rnein saniyede

750 kilobyte ile 1 megabyte arasnda veri transferi ile 10 megabyte'lk bir dosya, yaklak on saniyede a zerinden iletilir. Eer ok sayda kk dosya transfer ediliyorsa, iletiim hz orantl olarak der. rnein 500 megabyte'n zerinde dosya bulunan bir klasrn, a zerinden kopyalanmas 15 dakika kadar srebilir.

2. zm: Birok PC arasnda kablosuz balant (Maliyet yaklak 1500 dolar)

Eer siz de evin drt bir yann saran kablo karmaasndan nefret edenlerdenseniz, Wireless LAN ile bilgisayarlarnz birbirine balayabilirsiniz. WLAN, kablo temelli alar ile ayn fonksiyonlar sunar, ancak kurulumu ve ynetimi ok daha pratiktir. An kapsama alan, bronun yapsna ve bilgisayarlar arasndaki duvarlara bal olarak onlarca metreye kadar kabilir. Bylelikle anz bir bina ierisinde farkl katlara da paylatrabilirsiniz. Bu ilem kukusuz kablo alar ile de gerekletirilebilir, ancak ok daha zahmetli olacan kabul etmek gerekir. WLAN'da veri iletiim hznn klasik alarla karlatrldnda dk olduu grlr (saniyede 300 ile 600 Kilobyte). stelik maliyeti olduka yksektir. Baz istasyonu iin yaklak 700 dolar ve her bir bilgisayara taklacak olan adaptrler iin ise 200-300 dolar masraf yapmanz gerekebilir. 3Com, Cisco, Compaq ve Intel gibi firmalarn kablosuz alar iin gelitirdikleri zmlerden faydalanabilirsiniz.

Parola: Eriim kontrol parola ile de salanabilir. Paylam kartnda Parolaya Bal seeneini iaretleyin. Pencerenin altndaki alana tam eriim ve salt okunur durumlar iin farkl parolalar belirleyin.

Snrlama: Eriimi engellemek iin "Kullanc dzeyi eriim denetimi" de kullanlabilir. Denetim Masas'ndaki A seeneklerinden Eriim Denetimi kartna gein ve burada kullanc ve grup listelerinin alnaca sunucuyu belirtin.

Komple A: Hub olarak adlandrlan datm merkezleri ile bir a sistemi prensipte birok bilgisayar birbirine balayabilir.

CHIP | MAYIS 2002

62

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Teknoloji Oscarlar

...and the winner is: Arri-Laser

Mnihli Johannes Steurer ve ekibi, film endstrisi iin devrimci bir klandrma lazeri gelitirdiler. Ardndan da dllerini aldlar: Yln teknoloji alanndaki Oscar onlarn oldu...

nih-Schwabingte, ara yollarn birinde, ikinci katta, iki uzun koridorun sonundayz. Karmzda hi de ekici olmayan bir bro. Burada gnler ounlukla nasl? sorusuyla balyor. Bunu nasl yaparz? Bunu nasl baarrz? Bunlar dnyann tm gelitirme laboratuvarlarndaki mhendislerin kendilerine sorduklar sorular. Ama bu broda, en arkada sada, kahve makinesini getikten sonra, bir adamn tm bilgisi, tm hrs, belirleyici ve ayn zamanda esrarengiz ve banal bir nasl? sorusu zerinde younlayor: Nasl bir Oscar kazanrz? Orada, elinde bir klasr, en aada kurun kalemle yaplm eskizler, daha yukarda planlar, sonra temize ekilmi izimler, nihayet Los Angelesa bir uak bileti ile Johannes Steurer oturuyor. Bun-

larn altnda Frank Pierson adl bir kiinin teknoloji dalndaki Oscarn kazanlmasna ilikin tebrik mektubu bulunuyor. Pierson nl Academy of Motion Picture Arts and Sciences bakan... Pierson, Johannes Steurer Oscar dlnn verilmesi iin davet etme erefine nail oluyor. Baka bir ey de beklemiyorduk zaten diyor bilgin.

Arri kameralardan sonra Arri lazeri...

ki yl boyunca o, meslekta Franz Kraus ve ekibin teki yeleri, sabahlar Mnihteki geleneksel firma Arrideki (www.arri.com) brolarna geliyor ve akamlar Los Angelesta yaanacak grkemli bir akama bir para daha yaknlam olduklar umutlaryla brolarn terk ediyorlard. Ar-

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

63

Teknoloji Oscarlar

ARRI LAZERN ALIMA LKES

Dijital resim verilerinden bir film kopyas oluturmak
Bir filmi sinemada oynatabilmek iin hala selloyt zerine bir film kopyas gerekiyor. Dijital resim verilerinin bu kopya zerine klandrlmasn Arri-Laser hallediyor. Ana Bilgisayar Resim verileri (50 MByte/resim) Ynlendirici ayna
Akust-optik modlatr

Kat cisim lazeri Yksek derecede etkili lazer, ana renkte tanmlanm k yayyor.

ND filtre seti Ntr younluklu filtreler, ma younluunu tam olarak klandrlacak film malzemesi ile uyumlandryor.

Sinyal modlasyonu AOMde akustik dalgalarla titretirilen bir kristal resim verisi sinyali lazer nlar zerine modle ediliyor.

Kombine lazer n (RGB)

Dner be keli prizma

Film klandrma Lazer resim bana (4.096x3.112 piksel) 3,7 saniye klandrma sresine ihtiya duyuyor. Filmin ilerleme yn Iklandrlmam film

Objektif

Gelitirme Iklandrlm film Gelitirilmi film

Lazer nnn yazma yn

ri film kameralar alannda dnya piyasasnda lider ve 1917 ylnda kurulmu iletmede retilen rnler dnyann drt bir yanndaki kameramanlarn gznde bir efsane, bir aheser oluturuyor. imdiye kadar bunun iin 10 Oscar kazanlm. Bu tmyle olaan bir durum. 11. Oscar, film tekelinin retim sonras alan iin ilk buluu olan Arri-Lasera veriliyor. Bu ilk bakta bir derin dondurucu izlenimi uyandran cihaz, kapa alr almaz Harry Potter ya da Yzklerin Efendisi gibi filmlerin harika bir kalitede beyazperdeye yansmasn salayan bir teknik ierdiini gzler nne seriyor. Johannes Steurer bu kutuyla ve imdiden para bana 400 bin euroluk fiyatyla 75 kez satlm olmasyla gurur duyuyor. Film brannda retim yapanlar Arri-Laser grmezden gelemez diyor bilgin, bu kadar basit.

her bir kameramann sinirini bozan, enerji canavar Gas-Laserlar ile gerekletiriliyordu.

Filmler ruhunu kaybetmemeli

Buna karlk Arri-Laser, ana renkler olan krmz, yeil ve mavi iin kat izim lazerleri ile alyor. Bu durum resim bana 12 milyon piksel, hemen hemen hibir kalite kayb olmamas ve kayt bana saniyelik ileme sresi anlamna geliyor. Yani birbuuk saatlik bir film iin be gnden daha az bir zamana ihtiya duyuluyor. Bu rakamlarla her bir reticiyi mutlu klmann olanakl olduunu biliyor mhendis, elektroteknik doktoru ve sinema tutkunu Johannes Steurer. Steurer bir filmin Arri-Laser kkenli olup olmadn tehis edebiliyor. Tabii ki bunu grmek olanakl. Arri buluunu Los Angelesta sunduunda, 12 rejisr bir kere Arri-Laser teknii ile bir kere de Arri-Laser teknii olmakszn ilenmi bir sahneyi birbiriyle karlatrm. Schwabingten gelen bulu 12ye 0 stn gelmi. Akamdan sabaha derin dondurucu byl kutu halini alm bulunuyor. Dnr Steurer Filmlerin ruhunu kaybetmemesi iin dikkatli olmalyz, diyor. Dijital tekniin sunduu olanaklar, resimlerin ok mkemmel bir hal almas, cazibesini yitirmesi tehlikesini iinde barndryor. Steurer dnyor, masasnn zerindeki klasre parmaklaryla dokunuyor. Yeni proje de gizli ve tabii ki Oscar aday. Her zaman olduu gibi.
PH / Garo Antikacolu, agaro@chip.com.tr

Hollywooda destek: Hzl Arri-Laser

Neredeyse tm filmler bugn de, yani szde dijital ada bile 35 mmlik film zerine ekiliyor. Bunlar ekildikten sonra ilemek, efektler eklemek iin resimler taranyor. Saniyede 25 adet, 90 dakikalk bir film iin 135 bin adet olmak zere her bir resim tek tek taranyor. Film bittiinde tm kaytlar sabitdiskten 35 mmlik malzeme zerine geri klandrlyor, nk sinemalar hala bu eski, analog ama emektar teknik ile alyor. imdiye kadar, bu geriye transfer, bir film iin yedi haftaya ihtiya duyan ve kalite kaybndan dolay

CHIP | MAYIS 2002

64
NDEKLER

65 66 67

Serial ATAya Gei: Paralel ATA geliimi... Serial ATA II: A uygulamalarnda ek g Sonu: Serial ATAya gei hazrlklar

Serial ATA Teknolojisi

Teknolojinin Dn, Bugn

Paralel ATA, teknolojik geliiminin son noktasna gelmi gibi grnyor. Durum byle olunca da, daha hzl bir arabirim gerekiyor. Gelitiricilerden oluan byk bir grup, bu ihtiyac Serial ATA arabirimi ile zmeyi baard. CHIP, teknolojideki bu son deiiklikleri sizler iin aratrd ve yorumlad.

abitdiskler veya optik cihazlar, dier bilgisayar donanmlar ile iletiim kurmak iin arabirimleri kullanrlar. lk arabirim IBM bilgisayarlarda bulunuyor ve ST-506 olarak adlandrlyordu. Bu arabirim 20 ve 34 pinlik iki kabloya sahipti ve verileri seri formatta iletirdi. Bir ilemde bir bitlik bir bilgi aktaran bu arabirim, 0.625 MBps-1.2 MBps arasnda deien bir hz deerine sahipti. Sonra Maxtor tarafndan ESDI oarak adlandrlan yeni bir arabirim gelitirildi. ST-506nn devam olan bu arabirim, ayn kablo sistemine sahipti ve 3 MBpslik bir veri transfer hzna kabiliyordu. Bu arabirim ile birden ok cihaz ayn kablo zerinden desteklenebiliyordu. Ama pek tutulmad ve yerini SCSI arabirimine brakt. Integrated Device Electronics veya ksaca IDE olarak bildiimiz arabirim bir sonraki gelime idi. ATA yani Advanced Technology Attachment olarak da adlan-

drlan bu arabirim, controllern diskin iine girmesi ile nlenmiti. Gnmzde IDE arabirimi anakartn zerinde geliyor. Hepimizin bildii master/slave olarak adlandrlan arabirime, iki adet cihaz balanabiliyor. Yalnz 40 pinlik bir kablo ile balanan bu cihazlara jumper ayar yapmak gerekiyor. Ama reticiler durmak bilmediler ve Enhanced IDE arabirimini gelitirdiler... Fast ATA ya da ATA 2 olarak adlandrlan bu arabirim, saniyede 16.6 MBlk hz deeri ile gze arpyordu. 2 GBnn stndeki kapasiteye sahip olan diskler iin retilen arabirimin sorunu ise 8.4 GB limiti idi. ATA arbiriminin 28 bit adresleme kullanlmasna karn, BIOS 24 bit adreslemeyi kullanyordu ve ancak 8.4 GB adreslenebiliyordu. INT 13n BIOSa eklenmesi ile bu sorun zld. nk bu zellik sayesinde BIOS adreslemesi 64 bite karld. Tek sorun bu deildi. Fat 16 siste-

mi sadece 2.1 GB adresleyebiliyordu. Dolaysyla byk kapasiteli diskle 2.1 GBlk partisyonlara ayrlmak zorundaydlar. Ama FAT 32li Windows srmnn kmas ile birlikte bu sorun da zlebildi. IDE cephesinde gelinen sonraki nokta ise Ultra Ata arabirimi. ATA-2 ile uyumlu olan bu arabirim, saniyede 33 MBlk bir hza sahipti. Bu arabirim ile birlikte Cyclical Redundancy Check Error kontrol getirildi. CRC, yazlmas gereken verinin yazmadan nce kontrol edilmesi ve hata bulunursa yazma ileminin tekrardan balatlmas ilemine denir. Bu sayede hz ve gvenirlilik artrld. Zamanla bu arabirim de gelitirildi ve srayla ATA-66 ve ATA100 arabirimleri geldi. Adlarndan da anlald gibi bu arabirimlerin hzlar 66 MBps ve 100 MBps. Gnmzde yaygn olarak Ultra ATA-100 kullanlyor. Hatta baz anakart reticilerinin Ultra ATA133 desteklemeye baladklarn grebi-

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

65

Serial ATA Teknolojisi

liyoruz. Ama IDE arabirimi yerini daha geni bir destee sahip olan Serial ATAya brakyor.

ATAnn geliimi: SATA/1500 kullanma hazr

lk zamanlarda bir ATA standardndan sz edilmezdi. eitli firmalarn tavsiyeleri ve tecrbeleri sonucunda zamanla ana-

damarl kablodan 80 damarl kabloya gei ile yapld. Bu ekstra damar says yksek veri transfer hzlarnn gvenli yaplabilmesi iin geerli. nk gerilim iletimi ile veri aktarmda sorunlar yaanabilir. ATA 100 arabiriminin teknolojik gelimenin sonuna yaklamas sonucu yeni bir arabirim iin kollar svand. Ve sonunda Serial ATA standard gelitirildi. Bugn-

in, APT, Dell, Intel, IBM ve Maxtorun yan sra Seagate de bu yeni arabirimi rnlerine entegre etmeye balad bile.

Serial ATAnn teknik zellikleri: SCSI arabirimine rakip

Bu teknolojinin performans deerlerinin ne olduu hakknda ok net bilgi yok. Serial ATAnn teorik olarak saniyede 600 Mbytelk bir veri transfer oranna ulalmas gerekiyor. Buna karn, arabirimi gelitiren grup, veri transfer hznn en az saniyede 150 Mbyte olacan garanti ediyor. Serial ATA, piyasada bulunan iletim sistemleriyle ve yazlmlarla uyumlu olmakla kalmyor, master/slave konseptini de destekliyor. Bunu Paralel ATAnn BUS topolojisi ile kartrmamak gerek. Bu arabirim, daha ok yldz topolojisine benziyor. nk yldz topolojisinde de olduu gibi sistemler bire bir balanyorlar. Ayrca veri iletimi ve gnderimi, farkl veri yollarndan yaplyor. Nedeni ise, LVDSnin, yani simetrik veri iletim tekniinin kullanlmas. Paralel ATA versiyonlarnda sinyal iletim kablolar ile g kablolar farklyd. Serial ATAda sinyal iletim kablolar ile g kablolarnn ayn hat zerinden iletilmesi ngrlyor. Ama, IDF (Intel Developer Forum) ve CeBIT fuarndaki izlenimlerimizden yola karak, sinyal kablosu ile g kablosunun ayn kanal kullanmadn syleyebiliriz. Hatta Serial ATA cihazlarnn g girii farkl olduu iin, 4 pini 15 pine eviren basit bir kablo dntrcs de kullanlyor. Serial ATA k

Kabloda Deiiklik: Serial ATA kablosunun, Paralel ATA ile kyaslandnda, ok daha ince bir yapda olduunu syleyebiliriz.

kart reticileri de destek vererek ATA zellikleri gelitirildi. Ardndan, ANSI (American National Standarts Institude) tarafndan bir standart haline getirildi. Bu gelimeden sonra Small Form Factor komitesi ATAPI arabiriminde standartlamaya gitti. Bylece CD-ROM ve sabitdiskler iin ATA kablolar gelitirildi. Bu arabirim srekli gelitirilerek standartlatrld. Yani amatrce bir yol izlendi. rnein ok nemli olan BUS terminasyonu bu standarda sonradan eklendi. En son deiiklik ise, hepimizin bildii 40

lerde birok veri transfer uygulamas seri balanty tercih ediyor. Bu da en ok paralel ATA arabirimini etkiliyor. nk saniyede 100 Mbytelk bir hz ile veri transferi gerekletirebilen bu arabirim teknolojisinin snrna dayand. Bu yeni arabirim Ultra Serial ATA 1500 ya da SATA/1500 olarak adlandrlyor.

Serial ATAya gei: Paralel ATA geliimini tamamlad

Serial ATA, IDE ATAnn bir sonraki adm olarak grlyor. Yeni arabirimi gelitiren grup getiimiz aylarda bu yeni endstri standardnn son rtularn tamamlad. ATA 1.0 olarak adlandrlan bu yeni standart, Intel Developer Forumda ilgili kiilere tantld. Yeni standart sayesinde yeni nesil sabitdiskler daha yksek bir performansla altrlabilecek. Intel ve AMD ilemcileri de bu hz artndan faydalanabilecekler. Kablonun ince olmas sayesindeyse, kasa iindeki hava sirklasyonu daha etkili hale gelebilecek ve kasa ii s deeri debilecek. Bu da sistem kasalarn daha kk boyutlara indirebilecek. Yeni seri I/O mimarisi, gnmzde kullanlan paralel I/O yapsnn yerini aldktan sonra, optik src/yazc ve sabitdisk gibi cihazlara yksek bir bant genilii sunacak. Yeni arabirimin bir ok retici tarafndan desteklenmesi de nemli bir avantaj... rne-

G Dntrcs: Eski sistemler iin dnlm olan bu kablo sistemi ile Serial ATA arabirimine geilebiliyor.

Seagateten Bir ilk: Seagate rnlerinde Serial ATA arabirimini kullanan ilk disk reticilerinden biri.

CHIP | MAYIS 2002

66

Serial ATA II Hub: IDF fuarnda server sistemler iin dnlm yeni hub teknolojisini grme frsatmz oldu.

bir karmaann meydana gelmesiydi. Ayrca, 40 veya 80 ineli paralel kablolar kaln olduklarndan dolay, yeterince esnek bir yapda deillerdi. Bu nedenle de, kasann iindeki hava sirklasyonunu da etkiliyorlard. Yeni balantnn bir dier zellii de, paralel balantdan altmz kaln kablo yerine ok daha ince bir kablo kullanlmas. Dolaysyla yeni balantnn pin says da dier balantya gre daha dk. Serial ATA iin 6 ya da 8 damarl bir kablo yeterli. Paralel kablolarda bu damar says 40 idi, hatta Ultra ATA 66 ve 100lerin kmas ile birlikte damar says da 80e kt. Seri balantda zaman gecikmesinin yaanmas mmkn deil. nk seri balantda, paralel balantnn aksine sin-

arabiriminin yksek veri transfer hzna sahip olmasndan dolay hata dzeltme fonksiyonu entegre edilmi. Bu sayede yksek hzdan dolay oluan hatalar minimuma indirgeniyor. Sistem alrken cihaz dahil etmek veya karmak veya ok yksek kapasiteli disklerin bu arabirim ile altrlmasna ynelik fonksiyonlarn ise gelecekte entegre edilecei syleniyor. SATAnn fiziksel veri iletimi iin, +250 mV ile -250 mVluk bir gerilim uygulanyor. Bu gerilim deeri SCSI arabiriminde kullanlan deer ile ayn. Yani Serial ATAda LVDS teknii kullanlyor. Low Voltage Different Signal teknii sayesinde elektro manyetik voltaj sorunlar minimuma indirgeniyor ve dolaysyla veri transfer performans da nemli lde artyor. Bu da SCSI arabirimini tehlikeye sokuyor. nk SCSI arabirimi, bu teknik sayesinde olduka baarl sonular verebiliyor. Serial Ata kablosundaki ar yklemeyi kaldrmak iin 8B/10M kodlamas kullanlyor. Bu kodlamada bir byte 10 bitlik bir gruba dntrlyor. Bu teknik sayesindeyse, alc ve verici tarafndan senkronizasyon bozulmuyor ve veri iletim yolu da gvenlik altna alnyor.

Kullanmaya Hazr: CeBIT fuarnda tantlan yeni nesil sistemlerde, bu arabirim kullanlmaya balanm.

Master/Slave sorununu ile oumuz karlamzdr. Sisteme entegre ettiiniz bir IDE cihaz, bu yzden kullancya dertli anlar yaatabilir. Paralel ATA iki adet master mimarisine sahipti. Bu master mimarisine iki adet de slave dahil ediliyordu. Bu nedenle gnmzn anakartlarnda toplam drt adet IDE cihaz sisteme balanabiliyor. SATA bu soruna teke tek bir zm getiriyor. SATA Host Adaptr, shadow register setine sahip. Bu register seti, gnmzn sabitdisklerinde bulunan register setlerini emule ediyor. Bu zellik sayesinde ATAPI ve ATA komutlar, SATA protokollne dnebiliyorlar. Master/Slave destei de bu tr bir emulasyon ile yaplyor. Eski bir diske sahip olan kullanclar, zel gelitirilmi bir adaptr sayesinde SATA controller zerinden altrlabilirler. Ksaca burada master/slave ilikisi yok. Yine drt adet cihaz destekleyen bu balant, paralel arabirimden farkl olarak peer to peer teknii ile alyor. Yani, her bir cihaz kendi kablosu zerinden ve tek bir port zerinden balanyor. Bylece host adaptrne cihaz bana balant yaplyor. Bu sayede jumper ayarlamas ve Bus terminolojisi tarihe karyor. Yani, her bir cihaz, dier cihazdan bamsz bir ekilde altrlyor. Bu standard destekleyen cihazlar konfigre etmek gerekmiyor. Jumper ayar yok. Ayrca iletim sistemleriyle uyumsuzluk da sz konusu deil. Buna ek olarak zel srcler kurmak da gerekmiyor. Bu protokoln bir dier nemli yan ise, sadece dahili veri transferler iin dnlm olmas. Yani USB/USB2 ve Firewire arabirimleri, harici balantlar iin yerlerini SATAya brakmyorlar.

Kablo balantlardaki deiiklik: Kablo karmaasna son

Paralel veri iletiminde hz sadece ksa mesafeli uzaklklarda etkiliydi. Uzun mesafelerle veri iletimi gerekletiriliyor, ama hz nemli derecede dyordu. Bunun nedeni ise, bit saylarnn uzun mesafede rasgele hzlarda gitmesi ve bundan dolay

yal iletimi tek bir kanaldan yaplyor. ne saysnn dk olduu bu balantda, ses kart ile CD-ROM arasnda balanan kablo gibi incecik bir kablo kullandndan dolay, hava sirklasyonu da olumsuz ynde etkilemiyor. Yeni arabirimin bir dier nemli avantaj ise, yazlm kurulum srecinin azalmas ve kablo maliyetlerinin drlmesi.

Serial ATA II: A uygulamalarna ekstra g

Henz Serial ATA 1.0 arabirimi ile doru dzgn tanlmadan, Serial ATA II arabiriminden sz edilmeye baland. Geen aylarda katldmz IDFde bu konseptin ilk rnlerini grme frsatmz oldu. Bu arabirim ok daha hzl olduundan dola-

PARALEL LE SER ARABRMLERN HIZ DEERLER

Arabirimler Ultra ATA 66 Ultra ATA 100 Ultra Serial ATA 1500 Ultra Serial ATA 3000 (2. nesil) Ultra Serial ATA 6000 (3. nesil) Hz Deerleri 66 Mbyte/saniye 100 Mbyte/saniye 150 Mbyte/saniye (1.5 GB/s) 300 Mbyte/saniye (3 Gb/s) 600 Mbyte/saniye (6 GB/s)

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

67

Serial ATA Teknolojisi

y, a donanmlar ve sunucular iin dnlm bir teknoloji. Serial ATA 1.0 gibi Serial ATA II de yksek bir bant genilie sahip. Dolaysyla bu arabirimin de optik cihazlar ve veri depolama rnlerinde kullanlmas dnlyor. Serial ATA 1.0da olduu gibi Serial ATA II de, incecik bir kablo ile veri aktarm yapyor. Ayrca jumper ya da deiik ayarlamalara da gerek kalmyor. Bu sayede, entegre ettiiniz her bir cihaz, sistem tarafndan otomatik olarak tannyor ve altrlmas salanyor. Serial ATA II, iki dnemde geliimini tamamlayacak. lk dnemden, sunucu ve a donanmlar etkilenecek. Arabirimin iyice oturmas sonucundan da, ikinci dnem devreye girecek. kinci dnemde, daha yksek bir transfer oran, yani bant genilii, st mertebelere tanacak. Serial ATA II, Serial ATA 1.0 arabirimine de uyumlu olacak. Serial ATA II arabiriminin 2003 ylnn 2. yarsnda tamamlanmas hedefleniyor. Bu arabiriminin gelimesini salamakla grevli olan Serial ATA II Working Group, Serial ATA 1.0 gelitiren grubun ayns. IDF fuarnda, Serial ATA 1.0 arabirimi iin retilmi eitli rnler tantlmt. rnein Adaptec, Serial ATA Controller ve PCI RAID kartlarn tantmt. Seagate ise Serial ATA sabitdisklerini tantmt. Getiimiz ayda gezdiimiz CeBIT fu-

Disk Transfer Hzlar: Yllara gre veri transfer hzlarnn art.

arnda Maxtorun da Serial ATA diskleri rettiini grme frsatn bulduk.

Sonu: Serial ATAya gei hazrlklar

Yeni arabirime gei iin bu arabirimi destekleyen rnlerin fazlaca piyasada bulunmas gerekir. Bu yzden olsa gerek, SATA adaptrleri gelitirildi. Bu adaptrler sayesinde, Paralel ATA arabirimli bir disk, Serial ATA arabirimine gre altrlabilir. alabilmesinin nedeniyse, paralel sinyal iletiminin bu adaptrler sayesinde seri sinyal iletimine dntrlmesi... Bu adaptrlerin, seriye gei iin maliyeti artrmas, bir dezavantaj gibi gzkebilir.

Ama paralel kullanmda ok nemli bir yer tutan bellek ihtiyacnn minimuma indirilmesi ok byk bir avantaj. Bu da doal olarak gei sresini ksaltr. Bu tr bir gelime ok gl bir arabirim olan Firewire cephesinde yaanmt ve halen yaanmaya devam ediyor. Bildiimiz gibi Firewire ya da IEEE1394 diye adlandrlan arabirim, senelerdir piyasada olmasna ve ok hzl bir arabirim olmasna ramen, geni bir rn seeneine sahip deil. Oysa, sabitdiskler veya optik srcler, Firewire arabirimi tarafndan rahatlkla desteklenebilir. Dileriz Firewiren bana gelen Serial ATAnn da bana gelmez!
Ecevit Bktm, ecevitb@chip.com.tr, (MCP+MCSE)

yardm
CRETSZ CHIP DESTEK HATTI

0800 211 6117 yardim@

Bilgisayar ve internet ile ilgili tm sorunlarnz iin, cretsiz telefon hattmz arayarak ya da e-postayla CHIPe danabilirsiniz. CHIP YAZI LER EMRNZDE...

.com.tr
Pazartesi, aramba, Cuma

10.00-12.00 / 13.00-15.00

68
NDEKLER

69 70 72 72 76 78

Oyunlardaki Grafik Kalitesi: Donanm ihtiyalar artyor Testin Birincisi: MSI GeForce4 Ti4600 Overclock Ne Getiriyor? Fazladan FPSye mi ihtiya var? Fiyat/Performans Birincisi: Abit Siluro GF3 Ti200 128 MB Nasl Test Ettik?: Test ve puanlama yntemleri Sonu ve Teknik Tablo: Son karar btenizin

Srekli yeni ekran kartlar kyor ve fiyatlar da ok pahal. Dolaysyla daha fazla performans iin kesenin azn amak gerekiyor. Peki bu gerekten gerekli mi?

Test: Ekran Kartlar

Devlerin Sa
CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

69

Vidia srekli yeni grafik chipleri retiyor. Peki ama tatminkar bir performans iin ille de birka yz dolar demek mi gerekiyor? Aslnda bu sorunun cevab biraz uzun. Zira grafik kartlar, farkl konfigrasyonlar iin farkl performanslar ortaya koyuyor. Fakat mevcut oyunlar ve P4 ilemcili bir bilgisayar dikkate alnrsa kabaca bir tahminle GeForce3 Ti 200 ilemcili bir grafik kart size belli bir sre yetecektir. Bu belli bir sre nin ne kadar olduu en bata sizin oyun oynama alkanlklarnza bal. rnein oyunlarda 1280x1024x32 bit ayarlarnda Antialiasing akken sisteme olduka fazla yk biner ve PCnizin kaynaklarn sonuna kadar smrrsnz. Testteki kartlardan rnek vermek gerekirse testin birincisi olan GF4 Ti4600 ilemcili ve 128MB bellee sahip olan MSI, QuakeIIIte 1280x1024x32 bit ve 4x Antialiasing ile 65FPS (Frame Per Second-saniyedeki kare says) gibi bir sonu verdi. Testimizin Fiyat/Performans dln kazanan Abit GF3 Ti 200 128MB ise ayn testte 36 FPSlik bir deer elde etti. Grdnz gibi aslnda hi de yksek deerler deil bunlar. Oysa Antialiasing kapalyken ayn ayarlarla MSI, 169, Abitse 105FPS vermiti. Yani en hzl grafik kartn alsanz bile grnt kalitesi ayarlarn sonuna kadar anca performans olduka dyor. Tabii burda testte kullandmz PCde P4 2 GHz ve 256MB DDR bellek olduunu hatrlatmakta fayda var.

m pixel) anlamna geldii iin grafik kartlarnn ilem kapasitesinin artmasyla paralel olarak oyun gelitiriciler, daha gereki ve etkileyici ortamlarla kullanclar etkilemeye alyorlar. Tabii ekran kartn 1-1.5 yl nce alm bir oyun tutkunu kullanc, byle bir durumda mecburen ekran kartn hatta bazen tm sistemi terfi ettirmek zorunda kalyor.

Ne kadar yksek FPS o kadar yksek frag

Her ne kadar insan gznn saniyede 20 ve zeri kareyi ayrt edemeyip akan bir grnt olarak grd sylense de, siz szkonusu oyunlar olunca buna inanmayn. Zira oyunlarda sahneler srekli deiir. Deien sahneler farkl poligon saylar ve farkl miktarlarda doku anlamna gelir. Hareket ederken oyunun aniden ya-

Sadece PCsine Gvenenler in: Grafik kartnzn src ayarlarndaki Antialiasing sekmesi grsel kaliteyi arttrr fakat eer hzl bir grafik kartnz yoksa bu zellii kullanmayn

Oyunlardaki grafik kalitesi gittike ykseliyor

Haydi Antialiasingi bir kenara braktk diyelim. Ya Aquamarka ne demeli? Grafik kartlarn zorlayacak bir grnt kalitesine sahip olan demo, Aquanox adl oyun kullanlarak retilmi ve bir anlamda yakn bir zaman iinde piyasaya kacak oyunlarn PCleri ne kadar zorlayacann gstergesi sanki. Yine testimizden rnek verirsek belirttiimiz grafik ayarlaryla fakat Antialiasing kapalyken 128MB GF4 4600, Aquamark testinde ancak 72 FPS elde edebildi. 128MB GF3 Ti 200 ise bu konuda olduka dramatik bir tablo izerek 28FPSde kald. Tamam Aquamark yeni grafik kartlarn zorlamak iin yaplm ama 1 ay sonra byle bir dolu oyunun kmayacan kim garanti edebilir? Yksek bir grafik kalitesi, hesaplanmas gereken daha fazla poligon ve sahneye aktarlmas gereken daha fazla texel (dokuyla kaplan-

valamas ve FPSnin dmesi tm keyfinizi karacaktr. Counter-Strike, Quake ya da benzeri bir oyun oynadnz dnn. Tam binaya giren rakibinizin yanna gelip ona ate edecekken bina iindeki dokular ve yksek poligon says yznden ekran grntnzde bir yavalama olsa ve bu srada rakibiniz ayak seslerinizi duyup dnerek sizi vursa herhalde hounuza gitmez. Konfigrasyona ve ilgili uygulamaya bal olarak en az 40-45 FPS, akc saylabilecek bir oyun iin arttr. Tabii FPSnin daha yksek olmas, her zaman iin iyidir.

FPSyi yksek tutmak iin neler yapmak gerekli?

Aslna bakarsanz bir iki artk herkesin bildii nokta dnda ekran kartn deitirmeden FPSyi ykseltmek iin yapacak pek bir ey yok. Ekran kartnzdaki src ayarlarndan grnt kalitesini drebilirsiniz. Monitr tazeleme hznz mmkn olduu kadar yksek tutmak ya k

va

CHIP | MAYIS 2002

70

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Test: Ekran Kartlar

Acaba PCnizde yeterince bellek var m?

Kalitenin Bedeli: Oyunlardaki gerekilik gelien donanm olanaklaryla gittike artyor. Oyun gelitiriciler daha ho grafikler iin tm becerilerini ortaya koyuyor. Kullanclara ise terfi yollar grnyor.

da VSynci devre d brakmak da ie yarayabilir. Tabii src ayarlarnda Antialiasingin devre d olmas, zellikle grafik kartnza gvenmiyorsanz kesinlikle tavsiye edilir. Oyunda herhangi bir FPS snrlamas olabilir. Eer oyunda konsol varsa komutlar aratrn. max fps 100 ya da benzeri bir komut, ekran kartnzn olanaklarn sonuna kadar kullanmanz salayabilir. Bunlarn dnda

tabii ki oyun iindeki znrlk ve renk derinlii, FPSye direkt olarak etkir. Eer sevdiiniz oyunu 800x600 znrlk ve 16bit renk derinliinde akc bir ekilde oynayamyorsanz terfi zaman gelmi de geiyor demektir. Hzdan dn vermeden grafik kartnzn gcnn yettii optimum renk ve znrlk ayarlarn, ilgili oyunun grafik seenekleri mensnden ayarlayabilirsiniz.

PCnizde yeterince bellek yoksa, grafik kartnz hzl bile olsa oyun srasnda zaman zaman yavalamalar (hatta durmalar) grlebilir. 256MB bellek bu konuda u an iin kesinlikle sizi tatmin etmeye yetecektir. Oyunlar, hem Direct 3D hem de OpenGL platformlarn destekleyebilir. Bir oyun her ikisini de destekliyorsa deneyerek hangisinin daha hzl olduunu bulmanz iyi olacaktr. Zira baz oyunlar farkl APIlarla (Application Programming Interface-Uygulama Programlama Arabirimi) farkl FPS sonular verebiliyor. rnein Counter-Strike, OpenGLde Direct 3Dye nazaran ok daha hzl. En son srcleri yklemek sisteminizdeki olas sorunlar zmek iin iyidir fakat en son srcleri kullanmanz, her zaman en yksek performans elde edeceksiniz anlamna gelmez. Eer yeni yklediiniz srclerle mutlu deilseniz eski srclerinizi tekrar yklemekten e-

TB ES R

TEST BRNCS
CHIP PUANI FYAT/PERFORMANS

MSI GeForce4 Ti4600

5| 20 02

NCS

Best of the best

orta

nVidiann en hzl ilemcisi olan GF4 Ti 4600l bu kartn birincilii bizi artmad. Ek olarak video giriine sahip olmas ise ho bir srpriz.
s te testin tartmasz ampiyonu. Kart, henz piyasaya yeni km olan Ti 4600 ilemcisini tayor. Bu balamda performans testlerinde harikalar yaratmasnda bir tuhaflk yok. lgin olan MSIn rn tasarlarken sadece performans deil, ok amal kullanm da dikkate alm olmas. Zira MSI GeForce4 Ti 4600, S-Video ve Composite video girilerine sahip. Bylece kart sayesinde farkl kaynaklardan gelen analog video sinyallerini bilgisayarnza aktarabilirsiniz. Kartla beraber gelen, Win Producer ve WinCoder yazlmlar, sadece video capture yapmak iin deil ayn zamanda bu yakalanan grntleri VCD ya da farkl formatlarda CDye yazmak iin olduka baarl. Kartta ilemci fannn zerindeki effaf plastik rty ilk bata yadrgadk. Fakat daha sonra bu rtnn, havann soutucu kanatlar arasndan daha hzl ve etkili bir
ekilde kmasn saladn grdk. MSI GeForce4 Ti 4600, tm GF4 kartlar gibi byke bir yap arz ediyor. Kartta bizi rahatsz eden tek ey, fann kartt grltnn dier kartlara nazaran biraz daha yksek olmasyd. Bunun dnda 128 MB DDR bellee sahip olan kart, tahmin edebileceiniz gibi testteki en yksek fiyatl katlmc. Neredeyse bilgisayar fiyatna satlan kart, KDV hari 405 dolarlk fiyatyla kesinlikle orta ve giri seviyesi kullanclar iin bir lks. En azndan u an iin. te yandan MSI GeForce4 Ti 4600 kesinlikle srtn hzl ilemcisine dayam niteliksiz bir rn deil. Kartn kutusundan PCBsine ve beraberinde gelen yazlmlara kadar her bileeni gerek anlamda yksek kaliteye iaret ediyor. Yeri gelmiken kartla beraber 3 popler tam srm oyun, DVD izleme yazlm ve video yakalama/ileme programlar geldiini de belirtelim.

FYAT BLG

405 dolar www.msi.com.tw

GF4lere zel Fan Tasarm: Grafik ilemcisinin soutucusu stndeki plastik rt, havann kanallardan daha etkin bir ekilde kmasn salyor.

+ Yksek performans + Video yakalama zellii + Beraberinde gelen yazlmlar

CHIP | MAYIS 2002

72

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Test: Ekran Kartlar

kinmeyin. Tabii bunu yapmadan nce dzgn bir uninstall prosedr izlemelisiniz. Bunu Denetim Masas/Program Ekle Kaldr penceresinden yapabilirsiniz.

Yasad yollara saparken dikkatli olun

Overclock kelimesini duymayan kald m? Biz yine de anlamn syleyelim. Overclock; CPUnun yada grafik chipinin reticinin nerdiinden daha yksek saat hznda altrlmasdr. Kendine gre riskleri olan bu ilem, dikkatli yaplrsa baz durumlarda ok, baz durumlardaysa nemsiz performans artlar salayabilir. Grafik kartnz overclock etmek iin PowerStrip (www.entechtaiwan.com) ya da RivaTuner gibi minik programlar kullanabilirsiniz. Ya da baz srclerdeki zel overclock ayarlar bu konuda iinize yarayabilir. Bunun dnda baz grafik kartlar overclock iin gerekli programlarla sata sunuluyor (rnein: Leadtek kartlar). Grafik kartlarnn hem ekirdek hem de bellek hzlarn arttrmak bu yazlmlarla kolayca mmkn. Peki elde edeceiniz sonu buna deecek mi? Bu cevab uzun

NVidiann Son Bombas: GeForce4 Ti serisi ilemcili kartlar sadece yksek performanslaryla deil 400 dolar aan fiyatlaryla da kendilerinden szettirmeyi baaryor.

bir soru ve sadece donanma deil yazlma da bal. Fakat basite Overclock ile P4 ilemcili bir sistemde GF3 Ti 200 ile QuakeIIIte fazladan bir 8-10FPS ya da zeri elde edebilirsiniz. Tabii bu kaba tahmin, 1024x768 znrlk ve 16bit renk iin geerli. te yandan overclock sadece sistemle deil evre artlaryla da ilgilidir. Havann ok scak olduu bir gn sorun karmayan overclocklu ekran kartnz aniden kilitlenmeye yolaar hale gelebilir. Seim size kalm. Konuyu daha fazla uzatmadan 11 ekran kartnn katld testimize geelim.

Abit Siluro GF4 Ti 4400: Abit artk sadece anakartlarda deil ekran kartlarnda da sz sahibi bir marka haline geldi. GeForce4 Ti 4400 ilemcisini tayan bu model, 128 MB DDR bellekle donatlm ve tahmin ettiimiz gibi MSIn arkasndan testi ikinci olarak tamamlad. Teste gelen Abit ekran kartlarna baknca aklmza kalitesiyle n yapan Elsa grafik kartlar geldi. Abitin zellikle son zamanlarda piyasaya srd rnlerde kalite tasn ykselttii gzden kamyor. Abit Siluro GF4 Ti 4400, genel hatlar itibariyle KDV hari 325 dolarlk sat fi-

UYGUN FYAT
CHIP PUANI FYAT/PERFORMANS

Abit Siluro GF3 Ti200 128 MB

Uygun fiyata yksek performans

ok iyi

En yeni nVidia ilemcilerine sahip ekran kartlar pek ok kii iin lks. Bu kart, fiyat ve performans dengeli bir ekilde size sunuyor.
s GF3 ilemcili ekran kartlar artk zor bulunuyor. Bu kartlar yerlerini GF3 Ti 200 ve Ti 500 ilemcili kartlara braktlar. GeForce 3 Ti 500 gerekten hzl bir ilemci, fakat fiyat da el yakyor dorusu. te yandan GF3 Ti 200 nispeten fiyat/performans oran olarak daha cazip gibi. En azndan fiyatnn daha uygun olduu kesin. Bu aamada testteki Abit Siluro GF3 Ti200n (hele 128MB DDR bellei de dikkate alnrsa) gayet mantkl bir zm olduunu syleyebiliriz. Hzl bir ekran kart almay dnyorsanz ve performanstan ziyade fiyat/performans oran sizin iin nemliyse, KDV hari 180 dolarlk fiyatyla bu kart tam size gre. Kartla beraber S-Video/Composite dntrcs ve balant kablolar geliyor. DVI-I ve S-Video k olan rn, ekirdek ve bellek hz olarak tipik 175/400MHzte alyor. 64MB bellekli ekran kartlaryla ayn ilemciyi tayan 128MB bellekli olanlar arasnda pratikte hayati saylabilecek bir performans farknn olmad biliniyor. Bu durumu test sonularndan da grebilirsiniz. Hatta duruma gre aradaki farkn azl yznden bazen 64 MB bellekli olanlar az farkla ne geebiliyorlar. te yandan arada fiyat fark ok azsa ya da hi yoksa, bellein fazla olmas tabii ki tercih sebeplerinin banda gelmeli. Bu aamada Abit Siluro GF3 Ti200 128MB, 150 dolar st ekran kartlar arasnda dikkate deer bir fiyat/performans oran iziyor. Uygun fiyat bu durumu biraz af ettirse de, kartla beraber sadece DVD izleme yazlmnn gelmesi, oyun tutkunu kullanclar biraz zebilir.

FYAT BLG

180 dolar www.abit.com.tw

DVI-I Destei: Yeni ekran kartlarnn ounda dijital flat panel iin gerekli k da bulunuyor.

+ Fiyat/performans oran ok iyi + Yksek bellek miktar - Beraberinde oyun gelmiyor

CHIP | MAYIS 2002

UN YG

5|2 02 0

AT FY

74

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Test: Ekran Kartlar

yatyla, birinci olan MSIa (aradaki fiyat fark dikkate alnca) alternatif olabilir. Fakat her halkarda her iki kart da btesi snrsz kullanclara hitap ediyor. Beraberinde DVD izleme yazlmyla gelen rn, fiyat dnce daha cazip olacak. yi hazrlanm bir kitapkla sata sunulan kartla beraber, birka tam srm oyun da gelse ho olurdu dorusu. MSI G3 Ti 500 Pro-VTG: Teste katlan kartlar arasnda mstesna bir yere sahip olan MSI G3 Ti 500 Pro-VTG, bunu zengin donanm zelliklerine borlu. Zira kart, hem 3D gzlk hem de video giriiyle donatlm. GF3 Ti 500 ilemcisi ve 64MB DDR bellee sahip olan rn, performans testlerinde Abit Siluro GF4 Ti 4400n epey arkasnda olmasna ramen, olaanst donanm zellikleri sayesinde onunla ayn toplam puan elde etti ve genel toplamda ikincilik krssnde kendine yer at. Aslna bakarsanz, testteki GF4 ilemcili kartlar olmasayd bu kart ak arayla birinci olacakt. Zira rn, genel olarak olduka baarl. MSI G3 Ti 500 Pro-VTGyle beraber Sacrifice, MSI DVD, WinCoder/Win Producer yazlmlar geliyor. Karta fiyat asndan baktmzda KDV hari 305 dolarlk sat fiyat kesinlikle kelepir saylmaz, bu bir gerek. Fakat gerek 3D gzlkle beraber gelmesi gerekse video giriine sahip olmas, kartn deerini

ykselten ve fiyatn hak ettiren etkenler arasnda. Sonu itibariyle 150 dolar st 11 adet ekran kartnn katld testimizde geni bir kullanc profiline hitap eden bu kart, btesi elverenler iin cazip bir seenek.

Leadtek Winfast Ti 500 TDH: nc srada yer alan Leadtek Winfast Ti 500 TDHnin olduka yksek fiyatl olduunu gryoruz. 64 MB DDR bellekle sata sunulmu olan kart, video girii olmamasna ramen 330 dolarlk fiyatyla bir st sradaki Ti 500 ilemcili MSIdan daha pahal. Hatta rn, ikinci sradaki GF4 Ti 4400 Abitten bile yksek bir fiyata satlyor. Dolaysyla kartn fiyat/performans oran pek baarl deil. Performans testlerinde baarl saylabilecek puanlar alan kartla beraber, Dronez ve Gunlok oyunlarnn tam srmleri ve DVD izleme yaz- Ekran Kartnza Doping: Riva Tuner ve benzeri programcklarla ekran kartnzn ekirdek ve bellek hzn lm geliyor.
dikkatli olmak kaydyla ykseltebilirsiniz.

Leadtek Winfast GeForce3 TDH: NVidia GeForce3 ilemcili bu kart, 64MB DDR bellee sahip. Kartn genel toplamda en baarl GF3 olarak ne kmasn tek engelleyen nokta, ek zellikler asndan kartn ok zengin olmamasyd. Daha dorusu ayn ilemcili Abitin bu konuda daha baarl olmasyd diyelim. Leadtek Winfast GeForce3 TDH ya da genel ola-

Abit Siluro GeForce3: Video girii olan ekran kartlarna sempati duymamak mmkn deil. Bylece onlarca (aslnda birka yz) dolar deyerek satn aldnz grafik kartnz sadece oyunlarda deil, rnein el kameranzla ektiiniz grntleri VCD olarak kaydetmek iin de kullanabiliyorsunuz. 64 MB DDR bellekli ve GF3 ilemcili Abit Siluro da byle bir kart. rn, performans testlerinde burun farkyla ayn ilemcili Leadteke geilse de, zellikler puannn ykseklii sayesinde genel toplamda onu geiyor. Abit Siluro GF3 yeni bir kart saylmaz, fakat video-in zellii yznden fiyatnn yksek olduunu gryoruz. te yandan KDV hari 315 dolarlk fiyatyla kartn video giriine sahip olan MSI Ti 500den bile yksek fiyatl olmasn yadrgadk dorusu. rnn kutusundan Ulead ViSrc zerinden Overclock: Baz src versiyonlar iindeki zel ayarlar sayesinde overclock deo Studio, WinDVD, Cool3D iin ek program kullanmanza gerek kalmaz. yazlmlar kyor.

rak GF3 ilemcili kartlar u aamada ok fazla bir ey ifade etmiyor gibi grnse de bu kartlar, gerek performans gerekse fiyat asndan, pahal GF4 modelleri ile daha uygun fiyatl GF3 Ti200ler arasnda bir noktada olduklar iin baz kullanclara ilgin gelebilir. Leadtek Ti 500n zerindeki minik LEDler yardmyla kartn alma durumu hakknda bilgi almak mmkn. Kartn sat fiyat KDV hari 223 dolar. Eer byle bir kart almay planlyorsanz, acele etmenizde fayda var. Zira ksa bir sre sonra bu kartlar bulmak zorlaacak. Dronez ve Gunlok oyunlarnn yannda WinFast DVD, kartn kutusundan kan yazlmlar arasnda. Utopia Trinity ATI Radeon 8500 LE: ou performans testinde GeForce3 ilemcili kartlar az farkla geen Utopia Trinity ATI Radeon 8500 LE, 4x FSAA (Smoothvision) testlerinde baarl olamaynca sralamada kendisinden beklediimiz kadar iyi bir derece elde edemedi. Oysa kart, dier testlerde GeForce Ti500 ayarnda sonular ortaya koymutu. Tabii rnn sralamadaki baarszlnn bir sebebi de

CHIP | MAYIS 2002

76

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Test: Ekran Kartlar

kutudan sadece DVD izleme yazlm ve S-Video kablosu kmas. Zira kart TruForm ve Dual Display gibi aslnda ho zelliklere sahip. Fakat Utopia rne biraz daha ilgi gsterebilirmi dorusu. KDV hari 229 dolardan satlan Utopia Trinity ATI Radeon 8500 LE, bu artlar altnda GF3 Ti 500 ilemcili bir grafik kart almay dnen kullanclar iin uygun fiyatl bir alternatif olmaya aday. Datron GeForce3 Ti 500: GeForce3 Ti 500 ilemcili ve 64 MB DDR bellee sahip olan bu kart, aslnda genel toplamda daha iyi bir derece alabilirdi. Performans testlerinde Ti500n anna yakr puanlar elde etse de genel zellikler asndan baarl bir tablo ortaya koyamamas, rnn sralamadaki yerini olumsuz ynde etkiledi. Kartn kutusu zerindeki yazlar Trke. Fakat, ne bir kitapk ne de ek yazlm var. Akas KDV hari 331 dolara satlan bir ekran kart iin allmadk bir durum bu. te yandan kart iin syleyebileceimiz iyi eyler de var. Kartn 3 yllk garanti sertifikas kutudan kan az sayda bileenden biri olarak karmza kyor. Ayrca distribtr irket olan Ufotekin cretsiz 0800l tketici destek hatlar da kartn artlar arasnda. Fakat sonu olarak, Datron GeForce3 Ti 500n testteki dier GF3 Ti 500 ilemcili kartlar arasndaki en yksek fiyatl seenek olduunun altn izmekte fayda var. Leadtek WinFast GF3 Ti 200 TDH: 64MB bellee sahip olmasna ramen ayn ilemciye ve 128MB bellee sahip olan Abit Ti 200le baa ba bir mcadele ortaya koyan Leadtek WinFast GF3 Ti 200 TDH, 184$+KDVlik fiyatyla Abitten 4 dolar daha pahal. Her ne kadar testimizin son sralarnda yer alsalar da her iki kartn da aslnda 150$ st kategorisinde yartn hatrlatmakta fayda var. Fiyatlar olduka yksek olan bu devlerin arasnda ezilmemek kolay deil. Ksaca Leadtek GF3 Ti 200 TDH de tpk Abit gibi kabul edilebilir bir fiyata gayet yeterli performans sunuyor. Testteki dier Leadtek kartlar gibi DVD izleme yazlmnn yannda Gunlok ve Dronez oyunlarnn tam srmleriyle sata sunulmu olan rn fiyat/performans orann nemseyen kullanclar iin testteki iyi alternatiflerden biri.

Gainward Ti 200 128MB: Performans testlerinde dier GeForce3 Ti 200 ilemcili kartlarla ayn deerlere imza atan ve 128MB DDR bellee sahip olan Gainward Ti 200, farkl olarak nedense daha yksek bir fiyatla sata sunulmu.

200$+KDVlik sat fiyatyla fiyat/peformans oran asndan pek cazip olmayan rnn kutusundan, WinDVD program ve S-Video/Composite dntrcs kyor.
ahin Ekiolu, esahin@chip.com.tr

EKRAN KARTLARINI NASIL TEST ETTK?

Test kadar puanlama da dikkat isteyen bir konu

Kartlar test ederken hem OpenGL hem de Direct 3D platformlarnda yetkin yazlmlar kullandk. Ayrca rnle birlikte gelen yazlm/donanm da ayr bir kategoride puanlanarak toplam CHIP puanna eklendi. Puanlama, nce her bir programn alt balklar iinde gerekletirildi. Yani rnein Aquamarktan 1024x768-16 bit grafik ayarlaryla aldmz sonu, tm ekran kartlarnn sonular gzetilerek puanland. Ayn ilem 1280x1024-32 bit ayarlaryla yaplarak bu iki deerin ortalamas alnd ve bir toplam Aquamark puan oluturuldu. Benzeri ilem tm test programlarnn farkl znrlk ve renk derinliklerinden elde edilen skorlar iin tekrarland. Bylece sadece test yapp skorlar kark bir ekilde vermek yerine, ciddi ve sofistike bir puanlama metodolojisiyle salkl bir sralama elde etmeye altk. Tabloda greceiniz fiyat/performans oran kriteri puanlamaya katlmad. Bu bilgi sadece aydnlatma amac gdyor. mesine ramen hala ekran kart testlerinde en sk kullanlan Benchmark yazlm. Test iin oyun iindeki Demo1i 1024x768-16 bit ve 1280x1024-32bit grafik ayarlaryla kullandk. Antialiasing kapal olarak gerekletirdiimiz bu testlerin ardndan 4x Antialiasingi aarak ayn testleri tekrarladk. Bylece 4 ayr QuakeIII skoru elde etmi olduk. QuakeIIIn toplam puana etkisi %17.5 oldu.

j Dronez (OpenGL)
Olduka byk dokular (Texture) kullanan Dronez, ekran kartlarnn OpenGL performansn lmek iin kullandmz bir dier yazlm oldu. Programla mtevazi saylabilecek bir grafik kalitesiyle 1024x76816 bit grafik ayarlaryla yaptmz teste ek olarak tm kalite ayarlar maksimumdayken 1280x1024 znrlkte ve 32 bit renk derinlii kullanarak bir test daha yaptk. Dronez sonucu da toplam CHIP puann %17.5 orannda etkiledi.

j 3D Mark 2001 SE (Direct 3D)

Madonionn efsanevi benchmark programlar dizisi, 3D Mark serisinin sonuncusu olan 3D Mark 2001 SE, bir nceki versiyon olan 3D Mark 2001e nazaran baz optimizasyonlar ve bir iki ufak deiiklik ieriyor. Program Direct 3D altnda farkl detay seviyesinde demolar gstererek ortalama FPS saysn alyor ve genel bir puan veriyor. Testleri 1024x768-16bit ve 1280x 1024-32bit olmak zere 2 farkl grafik ayaryla gerekletirdik. Program toplam CHIP puanna %17.5 orannda etkidi.

j Yazlm/Donanm zellikleri
Ekran kartlarn test ederken sadece llebilir performans deil dier zellikleri de puanlamaya dahil ettik. Video giri/k zellikleri, beraberinde gelen yazlmlar, kablolar ve dntrcler, el kitap, varsa ek donanm (3D gzlk gibi), Dual Display/nView benzeri zellikler ve hatta bellek miktar da bu kategoride dikkate aldmz zellikler arasndayd. Yazlm/Donanm zellikleri puan CHIP toplam puanna %30 orannda etkidi.

j Aquamark (Direct3D) Direct3D 8.0 destekli Aquamark, Krass adl yeni ve gelimi bir grafik motoru kullanyor. Aquanox adl oyundan tretilen Aquamark ekran kartlarnn sunduu grafiksel algoritmalar youn bir ekilde kullanmasyla ve kartlar ok zorlamasyla nl. Aquamark skoru da toplam puan %17.5 orannda etkiledi. j QuakeIII Arena (OpenGL)
Ne syleyebiliriz ki? QuakeIII, ka yl ge-

TEST KRTERLER
3DMark 2001 SE Yazlm/ Donanm zellikleri %30 %17.5 %17.5 %17.5 Quake III Dronez

%17.5 Aquamark

CHIP | MAYIS 2002

78

TB ES R

NCS

Sonu

5| 2 002

Son karar btenizin

rn
Fiyat (yaklak)
ahin Ekiolu, CHIP Test Merkezi Editr

MSI GeForce4 Ti 4600

405 dolar Datagate, Multimedya (212) 282 98 80, (212) 212 98 50 (212 282 98 79), (212) 2129857 msi.com.tw

Abit Siluro GF4 Ti 4400

325 dolar Okyanus (212) 356 70 70 (212) 356 70 69 abit.com.tw

Firma Telefon Faks Web (www.)

s Ekran kartlarnn ok geni bir fiyat yelpazesine sahip olmas, testi 150$ alt ve st olarak iki ayr kategoride gerekletirmemizin en nemli sebebiydi. 150$ st kategorisinde 11 grafik kartn konuk ettiimiz bu ay ki testimizi, nmzdeki ay yapacamz 150$ alt ekran kartlar testi izleyecek. Sonulardan da kolayca grebileceiniz gibi ayni grafik chipini tayan kartlar (doal olarak) performans testlerinde neredeyse ayn sonulara imza atyorlar. Bu aamada satn alma kararnz verirken son sz bteniz syleyecek. Zira testimizin birincisi ile sonuncusu arasnda tam iki kat fiyat fark var. te yandan seim srasndaki tek kriter tabii ki fiyat ya da performans deil ve olmamal.
NVidia hkmranlndan ikayeti olan var m? Testimizde tabii ki GeForce4 kartlar doal olarak ilk iki sraya yerleti. zellikle birinci olan MSI, video girii olmas yznden de takdirimizi kazand. 2.lii Abit GF4 4400 ile paylaan MSI GF3 Ti 500 ise bunu byk lde hem video giriine hem de 3D gzle sahip olmasna borlu. Bir ekran kartndan daha fazla ne isteyebilirsiniz ki? Takip eden sralamadaki birka GeForce varyasyonundan sonra Radeon 8500LE ilemcili Utopia gznze taklabilir. Kart GF Ti 500 ilemcili kartlara alternatif olarak dnlebilir. Akabinde sralamaya giren GF3 Ti 200 kartlar, uygun fiyatla yeterli performansn nVidia tarafndan ngrlm dengesi olarak n plana kyor. Bu kartlar arasndaki Abit Siluro Ti 200 128MB, rakipleri arasndan syrlarak bizden dl almaya hak kazand.

CHIP Toplam Puan

3D Mark 2001 SE (%17.5) Quake Arena III (%17.5) Dronez (%17.5) Aquamark (%17.5) Yazlm/Donanm zellikleri (%30) Fiyat/Performans

100
Puan 0 50 100

88
Puan 0 50 100

100 99 100 100 98

87 92 91 93 80

orta
NVidiann en yeni ilemcisine sahip. Ayrca video girii de var. Btesi geni kullanclarn ok sevebilecei bir kart

orta
Olduka hzl bir kart. Fiyatnn Ti4600 kadar yksek olmamas da nemli bir avantaj

zetle

Teknik Veriler
Chipset Mimari Bellek Bellek tr ekirdek hz/Bellek hz S-Video k S-Video girii Komposit k Komposit girii Dijital Flat Panel Destei Srcler nVidia GeForce4 Ti 4600 AGP 4x 128 MB DDR 300/650 nVidia GeForce4 Ti 4400 AGP 4x 128 MB DDR 275/550

WinXP/2000/NT/ ME/98/95, Linux Vi-Vo balantlar iin gerekli port, S-Video kablosu

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video/Composite dntrcs ve balant kablolar, DVI-I/VGA Dntrcs SiluroDVD

Birlikte Gelenler
Donanm

TEST PLATFORMU
Pentium 4 2GHz (Northwood) CPU MSI 845 Ultra anakart 256 MB RDRAM Seagate ATA IV 60 GB sabit disk Creative SB Live! Value Windows XP Professional

Yazlm

No one Lives Forever, Aquanox, Sacrifice, 7 oyun demosu, Win Producer/WinCoder, MSI DVD

= evet = hayr

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

79

Test: Ekran Kartlar

MSI G3 Ti 500 Pro-VTG

305 dolar Datagate, Multimedya (212) 282 98 80, (212) 212 98 50 (212 282 98 79), (212) 2129857 msi.com.tw

Leadtek Winfast Ti 500 TDH

330 dolar Kont, Multimedya (216) 499 62 99, (212) 212 98 50 (216) 499 62 90, (212) 2129857 leadtek.com.tw

Abit Siluro GF3

315 dolar Okyanus (212) 356 70 70 (212) 356 70 69 abit.com.tw

Leadtek Winfast GeForce3 TDH

223 dolar Kont, Multimedya (216) 499 62 99, (212) 212 98 50 (216) 499 62 90, (212) 2129857 leadtek.com.tw

Utopia Trinity Ti ATI R. 8500LE

229 dolar Empa www.empa.com.tr (212) 671 10 30 empa.com.tr

Datron Speed Force Ti 500

331 dolar Ufotek (212) 336 61 00 (212) 336 61 12 ufotek.com.tr

88
Puan 0 50 100

81
Puan 0 50 100

79
Puan 0 50 100

76
Puan 0 50 100

76
Puan 0 50 100

75
Puan 0 50 100

81 88 89 72 100

81 87 89 69 78

69 79 86 61 90

69 78 85 66 78

78 63 90 68 78

76 87 88 71 60

iyi
GF3 Ti 500 gibi hzl bir ilemciye sahip stelik video girii var. Yksek performans ve ok amal kullanm bir arada

orta
Fiyatnn bu kadar yksek olmas anlamsz. Performans olarak baarl

orta
Video giriine sahip olmasn takdir ettik ama fiyat ok yksek

ok iyi
Performans gayet iyi. Ayrca fiyat/ performans asndan da mantkl bir tablo iziyor

ok iyi
Pek ok testte Ti500 ayarnda bir performans ortaya koydu. Fiyat/ Performans oran asndan da baarl

kt
Beraberinde ne yazlm ne de kablo gelmemesi toplam puann olumsuz etkiledi. Fiyat ok yksek

nVidia Geforce3 Ti 500 AGP 4x 64 MB DDR 240/500

nVidia Geforce3 Ti 500 AGP 4x 64 MB DDR 240/500

nVidia GeForce3 AGP 4x 64 MB DDR 200/460

nVidia GeForce3 AGP 4x 64 MB DDR 200/400

ATI Radeon 8500 LE AGP 4x 64 MB DDR 250/500

nVidia GeForce3 Ti 500 AGP 4x 64 MB DDR 240/500

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 3D Gzlk, S-Video kablosu, SVideo/Composite dntrcs Sacrifice, MSI DVD, WinCoder/Win Producer

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video ve Composite kablolar, S-Video/Composite dntrcs Dronez, Gunlok, WinFast DVD

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 Vi-Vo balantlar iin gerekli port, SVideo/Composite dntrcs ve balant kablolar Ulead Video Studio, WinDVD, Cool3D

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video ve Composite kablolar, S-Video/ Composite dntrcs Dronez, Gunlok, WinFast DVD

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video kablosu

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 -

ATI DVD

Deerlendirme kutucuklar: 90-100 Puan = 5 Kutu, 75-89 Puan = 4 Kutu, 60-74 Puan = 3 Kutu, 45-59 Puan = 2 Kutu, 0-44 Puan 1 Kutu

CHIP | MAYIS 2002

80

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Test: Ekran Kartlar

UN YG

AT FY

5|2 2 00

10

11

rn
Fiyat (yaklak) Firma Telefon Faks Web (www.)

Abit Siluro GF3 Ti 200 128MB

180 dolar Okyanus (212) 356 70 69 (212) 356 70 69 abit.com.tw

Leadtek Winfast GF3 Ti 200 TDH

184 dolar Kont, Multimedya (216) 499 62 99, (212) 212 98 50 (216) 499 62 90, (212) 2129857 leadtek.com.tw

Gainward Ti 200 128 MB

200 dolar Albim (216) 349 33 51 (216) 347 59 34 gainward.com.tw

CHIP Toplam Puan

3D Mark 2001 SE (%17.5) Quake Arena III (%17.5) Dronez (%17.5) Aquamark (%17.5) Yazlm/Donanm zellikleri (%30) Fiyat/Performans

69
Puan 0 50 100

69
Puan 0 50 100

67
Puan 0 50 100

63 65 83 53 78

62 70 81 53 78

63 64 82 54 70

ok iyi
Gayet uygun fiyata tatminkar bir performans sunuyor. zellikle 128MB bellee sahip olmasna ramen fiyatnn dk olmas dikkat ekici

ok iyi
Testteki baarl Fiyat/Performans oran sunan kartlardan biri. Dikkate alnmas gereken bir alternatif.

iyi
Fiyat biraz daha dk olsayd ekici olabilirdi

zetle

Teknik Veriler
Chipset Mimari Bellek Bellek tr ekirdek hz/Bellek hz S-Video k S-Video girii Komposit k Komposit girii Dijital Flat Panel Destei Srcler nVidia GeForce3 Ti 200 AGP 4x 128 MB DDR 175/400 nVidia GeForce3 Ti 200 AGP 4x 64 MB DDR 175/400 nVidia GeForce3 Ti 200 AGP 4x 128 MB DDR 175/400

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video ve Composite kablolar,S-Video/ Composite dntrcs WinDVD

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video ve Composite kablolar, S-Video/Composite dntrcs Dronez, Gunlok, WinFast DVD

WinXP/2000/NT/ ME/98/95 S-Video/Composite dntrcs

Birlikte Gelenler
Donanm

Yazlm

WinDVD

= evet = hayr

Deerlendirme kutucuklar: 90-100 Puan = 5 Kutu, 75-89 Puan = 4 Kutu, 60-74 Puan = 3 Kutu, 45-59 Puan = 2 Kutu, 0-44 Puan 1 Kutu

CHIP | MAYIS 2002

82

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Alternatif Veri Giri Yntemleri

Bilgi Giriinin Yeni Yollar

Delikli kartlardan sesle kontrole, lazer hologram klavyeye kadar uzayan veri giri tarihinde insanlar pek ok cihaz denediler. imdilik klavyenin ve farenin tahtn sarsabilecek bir alternatif ortaya kmad.

nsanlarn kendilerini ifade edebilmeleri, tarih boyunca en nemli sorunlardan biri olmutur. Doru anlatm yntemi ile buluamayan fikirler ya yok olup gitmi ya da zorla anlatlmaya alld iin kavgalar, atmalar, savalar, lmler, aclar getirmitir. nsanlarn kendilerini baar ile ifade edebildii durumlarda ise edebiyat, sanat, bilim gibi art deerlerin ortaya kt aktr.

Yzylmzn ikinci yarsnda bilgisayarla tanan insanolu sanki dier insanlara dndklerini anlatabilmek konusunda ok baarlym gibi bu kez de bilgisayarlara laf anlatma abasna girdi. lk nceleri, birer mekanik mucizesi olarak hzl drt ilem yapmak zere tasarlanan, daha sonra elektronik yapya kavuan ve drt ilem dnda insan hayatnda nemli olan neredeyse her ii yapmaya

Sz Dinleyen Bilgisayarlar
Bilgisayarlar icat edildikten sonra, onlarn szden pek anlamadklar anlald. Gelien yapay zeka ile birlikte, veri giri yntemlerinin bilgisayarlarla sohbet etmeye kadar uzayaca grnyor.

Veri Giri Yntemleri

Savata Alman mesajlarn zmek iin icat edilen bilgisayarlar matematiksel ilemleri delikli kartlarla yapabiliyorlard.

nce astronatlarn elinde grlebiliyorlard ama bugn bildiimiz anlamda oyun cihazlar halini henz almamlard.

Delikli Kartlar

Joystick

1940

1950
Klavye
lk klavyeler grnmeye baland. ok ilkel makinelerde kayt tutmak iin daktilodan esinlenerek yaratlan klavyeler hala vazgeilmez yntemler arasndalar.

1960

1970
Mouse
nsanlarn fareye benzettii bir kontrol cihaz endstriyel izimlerle uraanlarn iini kolaylatrmak amacyla ortaya ksa da bir sre sonra vazgeilmezler arasna girdi.

CHIP | MAYIS 2002

aday olan bilgisayarlara laf anlatmak, ksaca veri girii yapmak, tahmin edildii gibi bir sorun haline gelmi durumda.

Karar vermek zor: Artlar ve eksiler birarada

Veri girii konusunda ulalan her teknolojinin zayf bir noktas olduundan, daha iyisine ulamak amacyla yeni veri giri yntemleri gelitiriliyor. Alternatif yntemlerin says artarken, her kullancnn kendisine uygun seenekleri veya kombinasyonlar belirlemesi de uzun bir sre oluturabiliyor. nemli sorunlardan biri, eksik ynlerine ramen bir ynteme alldnda, yeni bir ynteme balamann veya almann zor olmas. Veri giri alkanlklar ise bilgisayar bandaki retkenlii, zaman ve dolays ile tm hayat dorudan etkileyen bir faktr. Bir roman veya kitap yazdnz veya yazl bir metni yeniden bilgisayara geirdiinizi dnn. 500 sayfalk bir kitab daktilo kullanr gibi harf harf yazmak ile bir mikrofona okumanz, okunan her keli-

Dokunmatik Ekranlar: nsanlarn kiosklarla tand dokunmatik ekranlar bugn ceplerimize kadar girdiler.

Sanal Klavye: Lazer nlaryla oluturulan bir hologram ayn bir klavye gibi alyor.

menin bilgisayar tarafndan tannp yazya dntrlmesi arasndaki fark insanlarn yaam ekillerini etkileyecek kadar byktr. Klavye kullanan kii ofiste masa banda mesai saatleri iinde almak zorundayken, dier yntemi kullanan kii krda piknik yaparken minik bir cep bilgisayar ile bile iini gerekletirebilir. Gnmzde kullanlan alternatif veri giri yntemleri nedir? Bu gnn teknolojisinde deiik amalar iin bilgisayara laf anlatmann deiik yollar mevcut. Oyun oynayacaksanz, joystickler, direksiyonlar, padlar, pedallar, sanal eldivenler, giyilebilen kyafetler; yaz yazacaksanz her eit klavye: ergonomik, klasik, katlanabilir, bez, yazlmsal hatta hologram... Bilgisayara komut vermeyi kolaylatrmak isteyenler iin ses tanyan zel sistemler, mikrofonlar; ok hareket etmek istemeyenler iin gz bebeini takip eden gzlk eklinde fareler... Arka sayfadaki tabloda ihtiyalarnza uygun veri giri cihazlarn inceleyip, bilgi sahibi olabilirsiniz.
Cem anc, cemsanci@chip.com.tr

Halkn bankamatiklerle tand okunmatik ekranlarn zerine bir armakla dokunmak veri girii iin eterli oluyordu.

ok snrl da olsa sesle komut vermek mmkn. Kimi oyunlar ses kontroln desteklediler.

Yapay zekayla sohbet nce yazma sonra ses ile mmkn. Bilgisayarla sabah yaptnz sohbete gre gn iinde sizi uyarabilecek. ocuu okuldan almay dnmyorsun galiba!

Dokunmatik Ekranlar

Ses Kontrol

Yapay Zeka

1990

1990
Eldivenler

1990

2000
Virtual Keyboard

2010

Sanal eldivenler gelien 3D teknolojisi, oyunlar ve internet sayesinde ilgi oda oldu. Aerosmithin bir klibinde de rol alan eldivenler genlerin gnlne oturdu.

2002 Mart aynda CeBIT fuarnda tantlan lazer hologram klavye, srailli bir firma tarafndan, PDA kullanmna ynelik gelitirildi ve hala herkesin merakn zerine ekiyor. Teknoloji yaygnlarsa, masast sistemlerde de kullanlabilecek.

CHIP | MAYIS 2002

84

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Alternatif Veri Giri Yntemleri

A KLAVYELER
Ergonomik Klavyeler (www.microsoft.com/keyboard): Uzun saatler masa banda bilgisayar kullanan alanlarn bileklerinde ortaya kan arlar nedeniyle altklar irketlere atklar tazminat davalarnn sonucunda ergonomik klavyeler artk iyice yaygnlat. Ancak yine de ok uzun sreli almalarda eklemlerdeki arlarn nne gemek mmkn deil. P Eklem arlarn azaltan tasarm. M Allmam ekilleri nedeniyle parmaklarn tularn yerlerini bulmakta zorlanmas. Harici PDA Klavyeleri (www.palmgear.com) Avuii bilgisayarlar, veri girii konusunda tartmalarn en fazla odana yerleen cihazlar oldular. Dokunmatik ekranlar, yazlmsal klavyeleri, el yazs tanyan graffiti yazlmlar ve harici donanmsal klavye taklabilmesi seeneklerine sahipler. Harici PDA klavyeleri ise masa st klavyelerle ayn ii grmelerine ramen PDAlara monte edilebilecek ekilde dizay edilmilerdir. P PDAlara veri giriinde geleneksel klavye hissini yaratmalar. M Tanma sorunlar ve her ortamda rahata kullanlmamalar. Virtual Keyboard (www.vkb.co.il) srailli bir firma tarafndan gelitirilen hologram, Hannover CeBIT2002de tantld. Dzgn yatay bir yzey zerinde lazerle hologram klavye yaratan cihaz, bilim kurgu filmleri iin retilmi bir dekor gibi grnse de gerekten alyor ve imdilik PDAlara balanyor. Yeni tasarmlarnn masast sistemlerde kullanlmas da zaman meselesi. P Klavyenin boyutlarnn ayarlanabilmesi ve tama sorununun azalmas M Harflerin zerine dik basmay gerektirmesi ve dzgn yzeyler zerinde almas. Yazlmsal Klavyeler (www.palmgear.com) PDAlarn, kiosklarn veya dokunmatik ekranl herhangi bir bilgisayarn ekrannda beliren minik bir klavye simlasyonudur. P Yer kaplamamas M Kk ve dk znrlkl ekranlarda yanl harfe basma sorunu.

B MOUSE VE JOYSTICKLER
Kalem Mouse Mouse kullanm zellikle dijital ortamda izim yapanlar iin kullanm zorluklar kardndan kalem eklinde dizayn edilen mouselar ortaya kt ancak sadece belirli meslek gruplarna hitap eden bu cihazlar yaygn kullanm alan bulamadlar. Ucunda alglayclar bulunan modelleri veya dokunmatik bir pad zerinde alan eitleri bulunuyor. P izim yapmay kolaylatran uygun yaps. M Eli abuk yormas veya zel bir mouse pade ihtiya duymas. Gaming Mouse (www.microsoft.com/mouse) Oyun oynamay sevenler iin gelitirilen zel mouselar, normal mouselarn iki kat kadar znrle sahip olduklarndan oyunculara hassas nian alma, hareket etme imkan salyorlar. P Normal mouselardan daha hassas yapsnn oyunlarda rahatlk salamas M Standart uygulamalarda, hassasiyet sebebiyle elin ok fazla hareket etmesi. Pedal Mouse (www.hunterdigital.com) En ilgin mouse modeli olan pedal mouse, el eklemlerinde ortaya kan arlar (Carpal Tunnel Sendromu) tamamen ortadan kaldryor nk sadece ayaklarla alyor. ki pedall sitem normal bir mouseun btn ilevlerini gerekletiriyor. P Geleneksel mouselarn neden olduu arlar ve masadaki kalabal nlemesi. M Ayak bileklerinde ar olumayacann garantisinin bulunmamas ve zor allmas. Dokunmatik Mouse (www.fellowes.com) zerinde kk dokunmatik bir pad bulunan bu cihazn zerinde bir parma gezdirerek mouse kullanr gibi, imleci kontrol etmek mmkn olabiliyor. Son yllarda diz st bilgisayarlarda yaygn kullanm alan bulan teknolojinin mouse eklinde dizayn edilmi ve masast sistemlere kullanlan versiyonlar da var. P Sadece iaret parman kk hareketlerle oynatmann yeterli olmas M Hzl hareket edildiinde kontroln kaybedilmesi.

C DOKUNMATK EKRANLAR
Dokunmatik Ekranlar (www.palmgear.com) Mouse gerektirmeyen dokunmatik ekranl bilgisayarlar, zel LCD ekranlar sayesinde yazlmsal bir klavye ile de alabiliyorlar. El yazs da tanyan bu sistemler zellikle gelecein standart PC sistemleri olarak kabul edilen Tablet PClerde ve avuii bilgisayarlarda kullanm alan buluyorlar. P Donanmsal klavye ve mouse gerektirmeyen kompakt yaplar M Yksek enerji ihtiyac ve gne nda kullanm zorluu.

E ELDVENLER
Sense Board (www.senseboard.com) Avuii bilgisayarlarda metin giriini kolaylatrmak iin dizayn edilen cihaz iki ele birden taklyor. Cihazn iindeki alglayclar el kaslarndaki hareketleri hissederek parmaklarn hangi harfe dokunmak istediklerini tahmin ediyor. alma prensibi insan mantn zorlasa da cihaz ie yaryor ve her pozisyonda el bilgisayarna metin girii yapmak mmkn oluyor. P Esnek kullanm alar, hzl metin girii salamas. M Almann zaman almas ve eldivenleri tamann zor olmas. Sanal Eldiven P5 (www.essentialreality.com) Robot kollarn anmsatan iri elektronik eldivenler kullanmak, bilim-kurgu filmlerindeki fantezilerden biridir. Essential Reality isimli bir firma tarafndan piyasaya srlmeye hazrlanan sanal eldiven P5 ile el ve parmaklar bolukta hareket ettirerek bilgisayar ekrannda kontrol salamak mmkn. Eldivenin parmak ularndaki yzklerde ve zerindeki eritlerde alclar bulunuyor. imdilik sadece oyunlar iin tasarlanan rnn metin girii yapmak, tehlikeli grevlerde robotlar ynlendirmek gibi i uygulamalar iin de kullanlmas iin almalar sryor. P Klavye ve mousa gerek brakmayan zgr yaps M Ar, hantal grnm ve sadece oyunlarda kullanlyor olmas.

D SES
Mikrofon (www.microsoft.com/hardware) Ses kullanarak veri girii yapmak, zerinde uzun zamandr allan bir fikir. Ancak kaydedilen ilerleme henz istenilen seviyede deil. Bir mikrofon ve uygun bir yazlm sayesinde bilgisayara ok temel komutlar (dosya a, kaydet.. ) vermek olas ama henz bir metni okuyarak yazya geirmek mmkn deil. P Ellerin serbest kalmas. Sadece konuarak hzl komut verilmesi M Henz yeterli olmayan teknoloji, telaffuzun yanl anlalmas, snrl kullanm alan.

CHIP | MAYIS 2002

86

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

ahin Ekiolu, esahin@chip.com.tr

Creativeden Srpriz Var!

phesiz getiimiz gnlere ait en ilgin gelime, Creativein 3D Labs satn almasyd. irket ar ve salam admlarla ilerlerken ATI, nVidiann GF4 atana kar imdilik sessiz.

1 Nisan: Creative 3D Labs satn ald

Creativein gl olduunu biliyorduk, fakat bu kadarn beklemiyorduk. irket yaklak 170 milyon dolar gibi bir cret karlnda 3D Labs satn ald. 3D Labs (nl GLINT chipinin yaratcs); Osman Kent ve Yavuz Ahska adnda iki Trk tarafndan kurulan ve profesyonel grafik pazarnda en fazla sz geen irketlerden biriydi. Yaklak 3 yl nce Yavuz Ahskayla bir rportaj yapm ve irketin ilgin kurulu yksn ilk azdan dinlemitim. 3D Labs, zamanla glenerek rakiplerine stnlk salad, hatta Oxygen ve Intergraph gibi baz rakiplerini satn alarak gcne g katt. u an iin WildCat serisi grafik kartlaryla st-u profesyonel grafik pazarna, Oxygen serisiyle giri ve orta seviye grafik profesyonellerine seslenen irket, belirtildiine gre Ar-Ge almalarna ve varolan rnlerini satmaya ve destek vermeye devam edecek. 3D Labs, zamannda Permedia chipli ekran kartlaryla ev kullanclarn yle bir yoklamt. Tam bu srada ortaya kan nVidia, 3D Labsn rotasn tekrar tamamen st-u pazara evirmesine sebep oldu. u aamada Creativein tam olarak ne planladn kestirmek gse de irketin ses kart reticisi pozisyonunu oktan atn grmemek imkansz.

Creative, bu durumda 3D Labsn olanaklarn nVidia GeForce/ATI Radeon benzeri bir ilemci retmek iin seferber edebilir. Aslna bakarsanz Creativein 76 milyon transistor ierecek olan sper hzl bir grafik ilemci retmeyi planladna dair sylentiler var. Sonu itibariyle Creative bir devi yuttu ve daha da devleti. Bu gc nasl kullanacan ise zaman gsterecek.

2 Nisan: Intelden 2.4GHz ata

Intel 0.13 mikron retim teknolojisinin keyfini karyor. irketin aybanda test merkezimize yollad basn rnei 512 KB nbellekli 2.4 GHz P4, bu ilemcinin Nisan ortasnda piyasada olacann bir gstergesiydi. AMD ise her ne kadar 2002 sonuna kadar tm ilemci ailesini 0.13 mikron retime tayacan iddia ediyorsa da getiimiz gnlerde duyurulan ve 1.73 GHz ekirdek hznda alan AthlonXP 2100+ 0.18 mikron teknolojisiyle retilmi. 0.13 mikron AMD ilemcilerin (Thoroughbed 2200+) Mays sonunda piyasaya srlecei tahmin ediliyor. Kukusuz AMDnin 0.13 mikron retim teknolojisine gemesi nemli bir performans art anlamna gelecek. Fakat bu arada Intel de daha yksek saat hzlarna sahip P4leri piyasaya srm olacak. yle ki Intelin 2002 iinde 3 GHze ulamas hatta gemesi bekleniyor. Bu aamada 2002 sonuna doru ilemci arenasnn epey karacan sylemek mmkn. Kesin olan tek eyse yeni fiyat indirimleri.

3D Labs Artk Creativein

Creativein 170 milyon dolara satn ald 3D Labs, zellikle WildCat serisi grafik kartlaryla profesyonel st-u pazarn tek hakimiydi.

CHIP | MAYIS 2002

5 Nisan: Amiga-Microsoft ibirlii

Amigay kim hatrlamaz? Ev bilgisayar kavramnn yerlemesine nemli katkda bulunan irket, zamann en iyi ses ve grafik zelliklerine sahip bilgisayarlarn uygun saylabilecek fiyatlarla satarak u anda PC sahibi pek ok kullancnn ilk gz ars olmutu. Daha sonra iflas eden ve eitli kereler el deitiren Amiga bir ekilde hep varln srdrd. Son zamanlarda Amigadan gelen haberler irketin Microsoft ile flrt ettii ynndeydi. Bu dorultuda gelen bir haberse beni artmad. Habere gre Amiga, Microsoft retimi PDA iletim sistemleri iin oyun retmeye balad. Daha dorusu zaten varolan Amiga oyunlarn Microsoft uyumlu hale getirdi. Amiga oyunlar oynam olanlar bilirler; bu oyunlar az yer kaplamalarna ramen grsel ve iitsel bir len gibidirler. Pocket PC platformu bu balamda PDA pazarnda yerini daha da salamlatrd. Zira Amiga uygulamalar genel yap itibariyle PocketPCler iin biilmi kaftan.

7 Nisan: Palm ve Handspring kan kaybediyor

Daha fazlasn istemenin sonu yok. Fakat insanlar artk PDAlar sadece hayatlarn organize etmek iin kullanmak istemiyorlar. Srekli yanlarnda tadklar bir cihazdan (boyutlar kk de olsa) daha fazla ey bekledii iin kimseyi sulayamayz. Aslna bakarsanz PocketPC kullanan kiiler bu konuda daha ansl. Zira bu cihazlar kullanrken, iletim sisteminin yaratcs Microsoft olduu iin, kullanclar ok daha az yabanclk ekiyor. Ayrca Intel StrongARM ilemcisini de unutmamak gerek tabii. nk bu sayede PDAnz bir MP3 player ya da ses kaydedicisi olarak kullanabiliyorsunuz. Palm ve Handspring

PDAlarda beklentiler artyor

PocketPC PDAlarn gelimi zellikleri pek ok kiinin zellikle st modellerde nispeten fiyat avantaj olmayan Palm ve Handspring PClerden soutuyor.
ise genileme modlleri kullanmadnz srece henz bu olanaklardan yoksun. Her iki irket de giri seviyesi iin hesapl rnlere sahipse de st seviye modeller (renkli ekranl olanlar) hem fiyat olarak cazip deil hem de zellik itibariyle PocketPC konseptinin altnda eziliyor. Bu arada PocketPC platformunun gittike glendiini de hesaba katarsak Palm ve Handsp-

CHIP | MAYIS 2002

88

GNCEL KAPAK

DONANIM

YAZILIM PRATK INTERNET

Donanm Gnl

ringin yeni bir eyler yapmak zorunda olduunu yoksa nemli lde pazar kaybedeceklerini sylemek mmkn.

10 Nisan: Anakart konsepti deiiyor mu?

Geen ay ki donanm gnlnde deindiim VIAnn Mini ITX yapdaki, CPUsu zerinde olaanst kk chipset/anakart tasarmn hatrlayacaksnz. Bu ay da Abitin MAX adn verdii yeni anakart serisini grnce acaba anakart konsepti deiiyor mu diye dnmeden edemedim. Zira her ne kadar CPUsu zerinde deilse de, Abit Max serisi anakartlar; 4 adet USB 2.0, 4 adet USB 1.1, 2 adet Firewire portu, 2 adet ATA 133 destekli IDE portu, 4 adet ATA 133 RAID destekli IDE portu, 6

tahmin edebileceiniz gibi R300n bir miktar krplm hali. Sonbaharda piyasaya srlmesi beklenen DirectX9.1 uyumlu bu yeni ATI grafik ilemcileri, GF4e deil bir sonraki nVidia ilemcisi olan NV30a rakip olacak gibi. Grafik ilemcileri byle gelie dursun, bu durum kullanclara gelecekte daha gzel grafikli oyunlar ya da varolan oyunlarn daha gzel bir grnmle oynanmas olarak yansyacak. Yksek znrlk/renk derinlii, FSAA (Full Scene Antialiasing) ve Anisotropic Filtering gibi zellikler, lks olmaktan kacak. Yksek bir FPS (Frame Per Second-saniyedeki kare says) oran ve gzel grafiklerin hele hele online oyunlarda kiisel baary arttrdn kim yadsyabilir?

16 Nisan: Microsofttan Mac OS iin srcler

Microsoftun bir gn Mac OS iin src yazacan duysanz herhalde glp geerdiniz. Fakat artk sadece yazlm deil donanm da reten Microsoft, rnlerinin Mac sistemler tarafndan da kullanlabilmesi iin gerekli srcleri piyasaya srd bile. Eh donanm reticisi olunca ister istemez eski defterleri kapamak durumunda kalan Microsoft bylece Mac kullanclarn da kucaklam oldu. Bakalm Mac kullanclar daha sonra bu durumdan ikayet edecekler mi?

17 Nisan: X-Box satlar beklenenin altnda (m?)

X-Boxun ilk gelen sat rakamlar yle hayret uyandrc oranda yksek deil. Hatta satlarn geen ylki PS2satlarna nazaran dk olmas, pek ok kiiyi artsa da bence bu durum ok normal. Ksa vadede satlarn dk olmas, piyasann doygunluuyla aklanabilir. Tabii bu uzun vadede bir l olmayacaktr. Zira gelimi zellikleriyle X-Boxn PS2yi glgede brakacandan ok az kiinin phesi var. X-Boxn zengin donanm zellikleri dorultusunda yazlan oyunlar olduka cezbedici. Bu oyunlar arasndaki Halonun ok ksa bir srede ulat 1 milyonluk sat rakam X-Boxun geleceinin parlak olduunu gsteriyor. Ksaca X-Box iin farkl anlamlara gelebilecek gstergeler varsa da yorum yapmak iin erken. Zira rnn arkasnda Microsoft, nVidia ve Intel gibi devler var.
ahin Ekiolu, esahin@chip.com.tr

Conditon Zero Geliyor

Counter Strike tutkunlarn bekledii, yaknda kacak olan Condition Zero ve benzeri aksiyon oyunlarnda FPS ve grnt kalitesi hayati nem tayor.
kanall entegre ses ve entegre ethernet destei gibi zelliklere sahip ki bu saydklarma opsiyonel zellikler dahil deil. Eh Dier anakart reticilerinin bu ALL IN ONE konseptine ne kadar mesafeli yaklaaca merak konusu. Zira entegre ses ya da entegre ethernet desteinin reticilere maliyeti, birka dolar gemiyor. te yandan pek ok kullanc iin ses ve ethernet kart zerinde bir anakart olduka cazip, hatta duruma gre satn alma srasnda belirleyici rol oynayabiliyor. Dolaysyla anakartlarda daha nce de Dual Celeron ya da Softmenu gibi baz ilklere imza atm olan Abit, MAX serisiyle belki de yeni bir anakart konsepti oluturuyor.

12 Nisan: ATIdan yeni bir bomba

NVidia GF4n keyfini sredursun, ATI da bo durmuyor. Epeydir sz edilen ATI R300 ve R200 grafik ilemcileri hakknda nihayet elle tutulur baz bilgiler szmaya balad. ATI yetkililerinden Pierre Laineya baklrsa R300 ile Radeon 8500 arasndaki performans fark, Radeon ile Radeon 8500 arasndaki kadar olacak. Yani ciddi bir art sz konusu. R300, her birinde ikier doku nitesi bulunan 8 rendering pipelinea ve 2 adet piksel, 2 adet de vertex shader nitesine sahip olacak. R200 ise

X-Box oyunlar harika!

X-Boxn donanm zellikleri, oyun gelitiricilerin itahn kabartyor. Epeydir beklenen Halo piyasaya kar kmaz byk ilgi grd.

CHIP | MAYIS 2002

90

MAYIS 2002 CHIP TOP 10

En yi Donanmlar
Donanm piyasasna gncel bir bak! Burada yer alan rnler, CHIP Test Merkezi tarafndan bu ayki ve daha nceki saylarda yer alan testlerle deerlendirilip sralamaya konmutur. Yeni bir donanm almaya karar verdiinizde TOP 10 tablolar size rehberlik edecektir.

HIP donanm rnlerinin en iyilerini yaynlamaya devam ediyor. Her sene yaklak 1000 tane rn Test Merkezimize gelerek incelemeye alnyor. Burada donanm editrlerimiz her bir rn tek tek ve test prosedrlerine sadk kalarak en ince ayrntlarna kadar test ediyorlar. Bylece sizinle paylaabileceimiz ok byk bir donanm veritaban oluuyor. 12 kategorilik TOP 10 tablolarmzda test edilen donanmlarla ilgili her trl bilgiye rahatlkla ulaabilirsininiz. Hatta

aydan aya eklenen yeni rnleri gncel fiyatlar ile bu listede bulabilmek de mmkn. Fakat yine de satn alma aamasnda, CHIP CDsinde yer alan CHIP TOP 10 blmndeki irtibat telefonunu arayarak fiyat alrsanz, herhangi bir srprizle karlamam olursunuz. Kategorilere ayrdmz rnlerin her biri ayr bir tabloda bulunuyor. Bu tabloda rnler performans puanlarna gre sralandrlyorlar. Satn almada etkili olmas iin her rn iin ek olarak fiyat/performans puan da yer alyor. Fiyat/performans sadece TOP

10 tablosunda yer alan o ayki rnler iin geerli bir puanlama. Yani performans puan yksek olan bir rnn fiyat da uygunsa, dier rnlerin fiyat/performans oranlarn da deitirebiliyor. Tabloya bakp bir rn seip beendiinizde, onun hangi ayda incelemesinin yaynladn da annda grme imkanna sahipsiniz. Dergimizle birlikte verilen CD de TOP 10 listelerimizde rnleri hangi kriterlere gre test ettiimize, nasl puanlandrdmza ve rnlerle ilgili firmalara ait bilgileri bulabilirsiniz.

DEERLENDRME

Kendi kriterlerinize gre deerlendirin

Test tablolarna dergiden olduu gibi www.chip.com.tr adresinden de ulaabilirsiniz. Bu tablolarda, TOP 10 listesine girmeyi hak eden yeni rnlerle birlikte de performans puan yksek olan rnleri ayn anda grebilirsiniz. Tablolarda iki ayr puan tr yer alyor. Bunlar Performans ve Fiyat/Performans olarak snflandrld. Sizin iin rnn fiyatndan ok performans nemli ise, size hitap edecek olan performans puanlandrmasdr. Ama eer bir rnn performansndan ok fiyatna nem veriyorsanz, o zaman Fiyat/performans oran belirleyici faktrnz olacaktr. TOP 10 sralamasn yaparken rnler performans puanna gre en iyiden en ktye gre yer alyorlar. Bu liste her ay gncellendiinden, fiyatlarn deimesi fiyat/performans orann da her ay deitiriyor. Fakat fiyatn test kriterleri iinde bir ayr bir balk olmamasndan dolay, fiyat/performans sralamasn tabloya bakarak kendinizin oluturmas gerekiyor.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK

DONANIM
CHIP TOP 10

YAZILIM PRATK INTERNET

91

Samsung SP80A4H: Yksek yazma transfer hz ile dikkat ekiyor.

Seagate ST373405LW: TOP 10un en deerli rn.

Epson Perfection: Yksek tarama znrlne sahip.

IDE Sabitdiskler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. Ort. Oku. Ort. Yaz. Veri Eriim Rastgele Dn Hz Trans. H. Trans. H. Hz Okuma H. (rpm)
99 100 95 94 94 94 86 84 82 65 100 89 89 90 97 96 77 78 76 82 96 100 96 95 88 87 98 82 80 89 92 96 98 96 90 90 100 99 99 98 7200 7200 7200 7200 7200 7200 7200 7200 7200 7200

Marka - Model
Seagate Baracuda ATA III Seagate Baracuda ATA III Samsung SP8004H Samsung SP80A4H Seagate Baracuda ATA IV Seagate Baracuda ATA IV Quantum Fireball Plus AS Samsung SP4001H Quantum Fireball Plus AS Western Digital WD200BB

Fiyat ($ + kdv)
114 140 174 175 99 249 115 105 70 90

Teknik Veriler
30 GB, U-DMA/100, 2MB 40 GB, U-DMA/100, 2MB 80 GB, U-DMA/100, 2MB 80 GB, U-DMA/100, 2MB 20 GB, U-DMA/100, 2MB 80 GB, U-DMA/100, 2MB 30 GB, U-DMA/100, 2MB 40 GB, U-DMA/100, 2MB 10.2 GB U-DMA/100, 2MB 20 GB, U-DMA/100, 2MB

CHIP
6/01 6/01 4/02 5/02 10/01 11/01 6/01 2/02 6/01 6/01

96 96 95 94 92 91 90 86 84 84

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

SCSI Sabitdiskler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. Ort. Oku. Ort. Yaz. Veri Eriim Rastgele Dn Hz Trans. H. Trans. H. Hz Okuma H. (rpm)
100 100 93 91 85 67 71 83 69 69 98 97 100 95 32 72 74 78 73 70 100 100 84 90 96 81 71 57 66 70 98 99 88 88 100 94 98 87 97 96 10000 10000 10000 10000 10000 10000 7200 7200 7200 7200

Marka - Model
Seagate ST373405LW Quantum Atlas 10 KII Seagate ST173404LW Seagate ST336706LW Quantum Atlas 10 KII Seagate ST318451LW Quantum Atlas V Quantum Atlas V Seagate ST1181677LW Fujitsu MAH3182MP

Fiyat ($ + kdv)
759 1130 975 505 500 389 476 274 1999 263

Teknik Veriler
73.4 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 73.4 GB, Ultra160/m SCSI, 8 MB 73.4 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 36.9 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 36.7 GB, Ultra160/m SCSI, 8 Mb 18 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 36.7 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 18.36 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB 180 GB, Ultra160/m SCSI, 16 MB 18.2 GB, Ultra160/m SCSI, 4 MB

CHIP
4/02 6/01 6/01 3/02 6/01 9/01 6/01 6/01 9/01 6/01

99 98 90 89 78 77 77 75 74 74

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

Tarayclar
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. 600 dpi 300 dpi R.R.T.H. R.R.T.H.
83 100 71 69 65 74 54 49 47 94 95 98 57 71 90 95 38 74 29 100

Marka - Model
Epson Perfection 1640SU Epson 1240U Microtek Scanmaker 4700 Epson Perfection 640U HP Scanjet 3400C HP Scanjet 4300C Acer ScanPrisa 640BU Genius ColorPage HR7 Acer ScanPrisa 1240UT HP Scanjet 3300C

600 dpi R.R.T.K

100 96 70 76 73 75 92 81 94 70

300 dpi R.R.T.K

100 96 91 78 84 89 69 82 73 87

Dokmantasyon
100 100 88 100 84 80 84 100 94 77

Fiyat ($ + kdv)
255 141 205 104 96 108 67 126 151 82

Teknik Veriler
1600 x 3200 dpi, 42 bit, USB, SCSI 1200 x 2400 dpi, 42 bit, USB 1200 x 2400 dpi, 42 bit, USB 600 x 2400 dpi, 36 bit, USB 600 x 1200 dpi, 36 bit, Paralel, USB 600 x 1200 dpi, 36 bit, Paralel, USB 600 x 1200 dpi, 48 bit, USB 1200 x 2400 dpi, 42 bit, USB 1200 x 1200 dpi, 48 bit, USB 600 x 1200 dpi, 36 bit, USB

CHIP
08/01 01/01 01/01 08/01 01/01 01/01 01/01 01/01 01/01 01/01

94 89 82 80 80 80 79 79 78 78

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

92

GNCEL KAPAK

DONANIM
CHIP TOP 10

YAZILIM PRATK INTERNET

Samsung 757 DFX: 0.20 mm nokta aral ile gze arpyor.

LG 995FT: Bu rnn zerinde 4 USB portu var.

LG DRD 8160B: Hata dzeltme performans ile dikkat ekiyor.

17 Monitrler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. Convergence
76 71 74 75 74 90 43 57 71 60

Marka - Model
Sony CPD-G220P Sony CPD-G200P ADI Microscan G700i Samsung SyncMaster 757 DFX Miro 17F95 Viewsonic GS773 Iiyama VisionMaster Pro 410 Sony CPD-E220E Philips 107B Acer P791

Kontrol Renk Skala Seviyesi Deerlen.

100 100 50 50 50 50 50 50 50 50 97 98 95 93 91 83 100 98 84 94

Ergonomi
100 97 89 88 89 83 91 86 90 88

Geometri
95 94 93 90 87 81 100 92 88 88

Fiyat Teknik Veriler ($ + kdv)

339 379 302 240 225 280 364 301 285 299 T. CRT, 0.24 mm, 1600 x 1200 P. T. CRT, 0.24 mm, 1600 x 1200 P. T. CRT, 0.24 mm, 1600 x 1200 P. D.Flat, 0.20 mm, 1920x1440 P. D. Pitch, 0.25 mm, 1600x1200 P. D. Pitch, 0.26 mm, 1280x1024 P. D. Tron, 0.25 mm, 1600 x 1200 P. T. CRT, 0.24 mm, 1280 x 1024 P. D.Pitch, 0.25 mm, 1920x1440 P. A.Grille, 0,25 mm, 1600 x 1200 Pixel

CHIP
4/02 10/01 10/01 11/01 10/01 10/01 10/01 10/01 10/01 10/01

94 92 80 79 78 77 76 76 76 76

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

GxYxD: GenilikxYkseklikxDerinlik - P.: Pixel

19 Monitrler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. Conv.+ Ergonomi Yatay Dey Geo. P. Puan Fre. (kHz) Fre. (Hz)
96 96 95 100 92 96 87 86 77 83 100 94 94 92 83 83 95 82 77 68 30-96 30-96 30-110 31-110 30-97 30-96 30-96 30-96 30-95 30-95 48-120 50-160 50-160 55-160 50-160 48-120 48-120 50-160 50-160 50-160

Marka - Model
Sony G400 LG 995FT Philips 109P NecFP950 ViewSonic PF790 Sony E400 Sony G420 Eizo FlexScan F 67 AD Microscan G66 Philips 109B

Boyutlar (GxYxD)
446x464x461 470x480x470 456x469x438 442x456x447 470x470x477 446x464x461 446x464x461 452x455x478 470x483x425 452x462x420

Fiyat Teknik Veriler ($ + kdv)

629 465 535 759 575 460 600 490 489 466 Trinitron, 0.24 mm, 1600 x 1200 dpi Flat S. Tube, 0.24 mm, 1600 x 1200 dpi Flat S. Tube, 0.25 mm, 1920 x 1440 dpi Grill Pitch, 0.25 mm, 1600 x 1200 dpi

CHIP
3/01 6/01 1/01 1/00

98 95 95 97 91 91 90 84 77 77

Perfect Flat, 0.25 mm, 1600 x 1200 dpi 11/00 Trinitron, 0.24 mm, 1600 x 1200 dpi Trinitron, 0.24 mm, 1600 x 1200 dpi 3/01 5/02

Flat S. Tube, 0.26 mm, 1600 x 1200 dpi 11/99 Trio D.Pitch, 0.26 mm, 1600 x 1200 dpi 11/99 Dot Pitch, 0.22 mm, 1920 x 1440 dpi 11/99

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

GxYxD: GenilikxYkseklikxDerinlik

DVD Srcler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. DVD Perfor.
99 100 87 80 73 72 65 65 44 59

Marka - Model
Pioneer DVD-105SZ Acer DVP1640A Aopen DVD-1640PRO LG DRD 8160B LG DRD 8120B Aopen DVD-1240 BTC BDV 316B Sony DDU1621 Lite-On LTD-163 Nec DV-5800A

CD Perfor.
93 100 94 85 74 82 77 55 78 55

Audio Grabbing
49 57 57 60 44 59 74 98 100 26

Hata Dz. Perfor.

50 26 52 95 100 20 18 26 4 21

Beraber. Gelenler
100 90 95 87 87 85 90 85 90 85

Fiyat ($ + kdv)
111 79 75 74 63 55 67 69 59 75

Teknik Veriler
16X, 40X, Slot 16X, 40X, Tray 16X, 40X, Slot 16X, 40X, Slot 12X, 40X, Tray 12X, 40X, Tray 16X, 48X, Tray 16X, 40X, Tray 16X, 40X, Tray 16X, 48X, Tray

CHIP
9/01 9/01 9/01 12/01 9/01 9/01 9/01 10/01 9/01 9/01

87 87 83 83 74 69 67 63 60 53

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

94

GNCEL KAPAK

DONANIM
CHIP TOP 10

YAZILIM PRATK INTERNET

Epson Photo 2000P: ok yksek znrlkte bask yapabiliyor.

Xerox PHASER3400: Dakikada 16 sayfa bask yapabiliyor.

Aopen CD-948E: Fiyat/performans oran en iyi olan rn.

Mrekkep Pskrtmeli Yazclar

Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
Grafik Bask K.
78 62 88 58 100 55 47 54 57 52

Marka - Model
HP 2250 TN Epson Stylus Photo 2000P Epson Stylus Color 980 HP 1220C Epson Stylus Photo 1270 Epson Stylus Color 680 Lexmark Z42 HP 930C HP 970 Cxi Xerox Docuprint M760

CHIP Top. P.

Fiyat/ Perfor.

Office Resim Bask H. Bask H.

89 63 57 100 52 60 51 44 55 52 97 75 85 35 100 61 54 53 53 47

Resim Kalitesi
94 dpi 100 dpi 94 dpi 94 dpi 76 dpi 92 dpi 91 dpi 100 dpi 83 dpi 77 dpi

Grafik Kalitesi
100 dpi 97 dpi 97 dpi 94 dpi 82 dpi 87 dpi 95 dpi 96 dpi 94 dpi 86 dpi

Fiyat ($ + kdv)
1035 689 218 362 347 73 116 128 246 111

Teknik Veriler
1200x600 dpi, Paralel, Ethernet 2880x720 dpi, Paralel, USB 2880x720 dpi, Paralel, USB 600x600 dpi, Paralel, USB 1440x720 dpi, Paralel, USB 1440x720 dpi, Paralel, USB 2400x1200 dpi, Paralel, USB 600x600 dpi, Paralel USB 600x600 dpi, Paralel USB 1200x1200 dpi, Paralel, USB

CHIP
5/01 8/01 12/00 10/00 10/00 8/01 3/01 10/00 10/00 2/01

95 91 91 87 85 83 80 80 77 75

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

2500 $n Altndaki Lazer Yazclar

Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
Resim Kalitesi
95 97 84 100 80 74 78 88 93 99

Marka - Model
Lexmark Optra T614 Xerox Docuprint N2125 Oki Okipage 24 HP Laserjet 4100 DTN Lexmark Optra T520 Xerox Phaser 3400 Lexmark Optra E320 Canon LBP-800 Lexmark Optra E312 Canon LBP-1000

CHIP Top. P.

Fiyat/ Perfor.

Office Grafik Bask H. Bask H.

93 64 100 90 76 55 66 36 42 42 100 54 100 60 78 42 64 60 46 22

Grafik Kalitesi
86 100 73 87 84 80 75 90 77 89

Ergono. + B. Gelen
93 100 84 93 70 76 50 53 76 80

Fiyat ($ + kdv)
1272 1340 1245 2107 759 759 310 385 389 751

Teknik Veriler
1200 x 1200 dpi, 16 MB 1200 x 1200 dpi, 32 MB 600 x 1200 dpi, 16 MB 1200 x 1200 dpi, 32 MB 1200x1200 dpi, 8 MB 1200x1200 dpi, 4 MB 1200x1200 dpi, 4 MB 600x600 dpi, 512 Kbyte 600x600 dpi, 4 MB 1200x1200 dpi, 4 MB

CHIP
4/01 4/01 4/01 4/01 3/02 1/02 3/02 4/01 4/01 4/01

94 87 80 79 79 74 72 68 64 61

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CD Srcler
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. CD Tach Hata Ergonomi Perfor. Dz. Perf.
100 69 53 47 62 51 47 54 50 50 25 52 55 51 44 86 100 85 35 70 80 70 65 65 65 70 60 60 60 60

Marka - Model
Kenwood UCR-421 Asus CD-S520 Aopen CD-948E Aopen CD-952E Asus CD-S550 Creative CD5233E Samsung SC-152 Sony CDU4811 LG CRD-8520B Sony CDU4821

Audio Ripping
12.4 X 17X 20 X 19.1X 13.9 X 7.8 X 7.9 X 7.8 X 13.6x 7.8 X

Bellek
2 MB 128 Kb 128 Kb 128 Kb 128 Kb 256 Kb 128 Kb 128 Kb 128 Kb 512 Kb

Fiyat ($ + kdv)
79 34 32 32 38 48 35 40 35 48

Teknik Veriler
72X, IDE Ultra DMA 33 52X, IDE Ultra DMA 33 48X, IDE Ultra DMA 33 52X, IDE Ultra DMA 33 50X, IDE Ultra DMA 33 52X, IDE Ultra DMA 33 52X, IDE Ultra DMA 33 48X, IDE Ultra DMA 33 52X, IDE Ultra DMA 33 48X, IDE Ultra DMA 33

CHIP
4/00 4/02 8/00 8/00 8/00 8/00 8/00 8/00 3/01 8/00

75 69 64 60 60 58 58 58 53 53

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

96

GNCEL KAPAK

DONANIM
CHIP TOP 10

YAZILIM PRATK INTERNET

MSI MX400: Uygun fiyat ve multimedya zellii ile dikkat ekici.

MSI G3Ti500: Testteki kartlar arasnda en iyi ergonomiye sahip.

TDK 24/10/40: Yksek yazma performans ile gze arpyor.

150$n Altndaki Ekran Kartlar

Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
Quake II.
100 94 95 89 90 92 87 93 87 88

Marka - Model
G. GF4 MX-440 Pro/600TV GS MSI G4MX440-T Abit Siluro GF4 MX Abit Siluro T400 Leadtek Geforce 2 MX SH MAX MSI MX400 Pro-TC64S Cardex GF2 MX Golden Sample Guillemot Prophet II-MX Cardex CardExpert GF2 MX 400 Leadtek Geforce 2 MX

CHIP Top. P.

Fiyat/ Perfor.

Quake III
100 96 96 91 92 92 83 92 85 87

3D Mark 2000
100 92 91 92 93 91 89 84 89 81

View Perf. Ergonomi OpenGL

100 99 99 94 96 93 93 92 91 92 90 100 90 95 90 90 95 87 85 93

Fiyat ($ + kdv)
135 118 130 85 111 84 148 127 82 59

Teknik Veriler
N.GF4 MX 440, AGP 4X, 64MB DDRAM N. GF4 MX 440, AGP 4X, 64MB DDRAM N. GF4 MX 440, AGP 4X, 64MB DDRAM N. GF2 GTS 400, AGP 4X, 64MB SDRAM N. GF2 GTS 400, AGP 4X, 64MB SDRAM N. GF2 GTS 400, AGP 4X, 64MB SDRAM N. GF2 GTS, AGP 4X, 32MB SDRAM N. GF2 GTS, AGP 4X, 32MB SDRAM

CHIP
4/02 4/02 4/02 8/01 6/01 1/02 2/01 2/01

98 95 93 92 92 91 89 87 87 85

N. GF2 GTS 400, AGP 4X, 64MB SDRAM 12/01 N. GF2 GTS, AGP 4X, 32MB SDRAM 2/01

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

150$n stndeki Ekran Kartlar

Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
Quake II.
99 100 96 97 97 95.06 84.39 83.42 83.42 79.54

Marka - Model
MSI G3Ti 500-VTG Leadtek Winfast GF 3 Ti 500 TD Abit Siluro Geforce3 Vio Utopia Ati Radeon 8500 Leadtek Geforce 3 Gigabyte GF-3000 Leadtek Geforce 2 GTS Ultra Elsa Gladiac Geforce2 Ultra Creative Geforce 2 Ultra Cardex GF 2 Pro 400 Golden S.

CHIP Top. P.

Fiyat/ Perfor.

Quake III
98 100 98 98 97 95.06 90.21 84.39 89.24 82.45

3D Mark 2000
98 100 95 99 95 92.15 85.5 79.8 84.55 73.15

View Perf. Ergonomi OpenGL

97 100 95 59 96 94.08 91.2 87.36 89.28 83.52 100 81 97 83 81 73 81 81 48 81

Fiyat ($ + kdv)
325 330 319 198 280 303 185 356 288 237

Teknik Veriler
GF3 Ti 500, AGP 4X, 64 MB DDR GF3 Ti 500, AGP 4X, 64 MB DDR Nvidia Geforce3, AGP 4X, 64 MB DDR Ati Radeon 8500, AGP 4X, 64 MB DDR Nvidia Geforce3, AGP 4X, 64 MB DDR Nvidia Geforce3, AGP 4X, 64 MB DDR Geforce2 Ultra, AGP 4X, 64 MB DDR Geforce2 Ultra, AGP 4X, 64 MB DDR Geforce2 Ultra, AGP 4X, 64 MB DDR GF2 GTS Pro, AGP 4 X, 64 MB DDR

CHIP
1/02 12/01 12/01 12/01 9/01 7/01 6/01 2/01 2/01 6/01

98 96 95 93 92 88 85 81 78 77

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CD Yazclar
Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tm Deerlendirmeler Puanlandrlmtr
CHIP Top. P. Fiyat/ Perfor. Ort. Veri Ort. Eriim Hata Dz. Trans. H. Sresi Sresi
86 82 79 81 80 68 70 67 100 83 86 88 90 85 71 67 65 49 100 84 65 75 45 65 40 55 60 55 40 55

Marka - Model
Asus CRW-3212A LG GCE-8320B Asus CRW-2410S Samsung SW-224 Plextor Plexwriter 24/10/40A Yamaha CRW3200-VK TDK CyClone 24/10/40 Plextor Plexwriter 16/10/40A Yamaha CDRW 2100E LG GCE-8160B

Audio CD Yazma
100 99 98 98 97 96 96 95 95 91

Data CD Yazma
100 99 98 98 97 96 96 93 95 91

Fiyat ($ + kdv)
135 140 141 90 155 180 175 121 126 108

Teknik Veriler
32/12/40, 2 MB 32/10/40, 8 MB 24/10/40, 2 MB 24/10/40, 2 MB 24/10/40, 4 MB 24/10/40, 8 MB 24/10/40, 2 MB 16/10/40, 2 MB 16/10/40, 8 MB 16/10/40, 2 MB

CHIP
4/02 3/02 3/02 3/02 10/01 2/02 12/01 4/01 3/01 12/01

99 99 97 97 96 95 95 95 92 89

rnler hakknda bilgi alabileceiniz firma telefonlarn CHIP CDde yer alan CHIP TOP 10 blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

98
NDEKLER

102 104 110 112 120 134 142

Ayn Sharewareleri: Sizin iin setiimiz yazlmlar Yeni Yazlmlar Testte: Yazlm incelemeleri eCHIP erii: Programlar ve blmler Yeni Windows Kurulumu: Windowsunuzu yenileyin Dosya Kurtarma Aralar: Recovery yazlmlar testi Sharepoint Team Services: Kolay intranet ve internet XP Powertoys: Faydal eklentiler ve aralar

Bill Gatesin Gvenlik Stratejisi

yazlm
CHIP | MAYIS 2002

Budanm Windows
Microsoft rnlerinin gvenliini artrmak istiyor. ncelikle, yeni programlardaki risk yaratabilecek ek fonksiyonlar, otomatik olarak etkinletirilmeyecekler.
s Yazlm devi Microsoft, firma kurucularndan Bill Gatesin bir e-postas ile ortaya kan Trustworthy Computing kampanyasn ciddi bir ekilde faaliyete soktu. Gates, tm alanlarna gnderdii yazd, varolan ve gelecekte yaynlanacak yazlmlarn gvenlik asndan iyiletirilmesini istemiti (CHIP Nisan 2002/Gncel Haberler). Bunun zerine aklama yapan Avrupa Sat ve Pazarlama Bakan Yardmcs Simon Witts, Microsoft rnlerindeki ek zelliklerin ileride standart kurulum ayarlar ierisinde bulunmayacan dile getirdi. Sz konusu ek fonksiyonlarn, artk ilk olarak kullanclar tarafndan etkinletirilmesi gerekecek. Bu gvenlik nlemi, zellikle gvenlik aklarna neden olan ve eriim alanlar sunabilen fonksiyonlar iin geerli. Ayrca Witts, artk gvenlii sekteye uratabilecek Microsoft fonksiyonlarnn ana rne entegre edilmeyeceini duyurdu. Bu da Gatesin muhtemel gvenlik sorunlar bulunduu srece rnlerin gelitirilmemesi istei ile paralel bir yntem olarak karmza kyor. Microsoftun bu abalarna mterilerin nasl tepki gsterecei ise yntemlerin uygulanma ekline bal. Aslnda bu dnce olumlu olarak deerlendirilebilir. Kullanclar ihtiya duymayacaklar ve hatta sistemlerine zarar verebilecek bir fonksiyonu neden kurmak zorunda kalsnlar ki? Bir de madalyonun teki yz var. Kullanc sz konusu fonksiyona bir kere dahi ihtiya duyacak olsa bile zor durumda kalabilir. Bu durumda sz konusu rnden, hangi fonksiyonun ne ie yaradn ve nasl etkinletirilebileceini aklamas beklenecektir. Tabii ki yeni fonksiyonlar eklemek iin her seferinde yazlmn kurulum CDsini aramak ve kullanmak zorunda kalmak da sinir bozucu olabilir. Tecrbesiz kullanclarn, programn hangi paralarnn CD veya etkinlememi halde sabitdisk zerinde saklandklarn bilmiyor olmalar da gz nnde bulundurulmaldr. Bu konu zerinde etraflca dnenler ise Microsoftun artk ek zellikleri rnler ile beraber sunmayacan ve kullanclarn bunlar istee bal olarak internet zerinden yklemek zorunda kalp, kalmayacaklar sorusunu dile getiriyorlar. Ancak hi kimse, sadece Bill Gatesin .NET stratejisinin yararna olacak bu yntemin kullanlmasndan yana deil. Hatta, sistemlerin gvenlik sorununun u anda gndeme getirilmesi de baz evrelerce bu nedenle samimi bulunmuyor.

GNCEL KAPAK DONANIM

YAZILIM
Haberler

PRATK INTERNET

99

Macromedia Flash MX

SoftClan e-cryptor

Animasyonlara MX Dopingi
Hzl ve internet zerinden oynatlabilen animasyonlar yaratmak amacyla kullanlan Flash programnn reticisi Macromedia, Flash MXi piyasaya srd. Flash MX, Flash 5 versiyonun takipisi olarak adlandryor. MX serisinin Macromediann dier yazlmlar ile daha uyumlu almas bekleniyor. yiletirilmi renk ynetimi ve daha anlalr ve kullanm daha kolay hale getirilen zaman ubuu da yenilikler arasnda saylabilir. MP3 dosyalar ve JPG resimleri alma srasnda Flash projesine yklenebiliyorlar. Bylece Flash bulunan internet sayfalar daha seri olabilecekler. Bilgi in: www.macromedia.com

E-postalar Gvenle Alyor

E-cryptor, yazl gizli iletilerinizi 128 BitLik bir anahtar yardmyla kodluyor. Bu programn en byk avantaj, tm e-posta istemcileri ile uyumlu olmasna ramen kullanlan e-posta programndan bamsz olarak alabilmesi. Kullanclar, ifrelenen iletileri Srkle&Brak yntemini kullanarak EXE veya CAB dosyalar biiminde posta programlarna tayabilir ve eklenti

KISA... KISA...
3 Ulead DVD Picture Show
Koleksiyonlar iin ideal olan bu program, resimleri CD veya DVD ortamlarnda arivleyebiliyor. Bilgi iin: www.ulead.com

3 Adobe After Effects 5.5

Animasyonlar ve resimler iin grsel efektler hazrlayan program, artk Windows XP ve MacOS X platformlarn da destekliyor. Bilgi iin: www.adobe.com

EDTRDEN NOTLAR

Mahmut Karslolu CHIP Yaz leri Mdr

Cebinde akrep olanlara duyurulur!

olarak gnderebilirler. Programdaki en byk engel ise alcnn postay aabilmesi iin ifreyi bilmek zorunda kalmasdr. Bilgi iin: www.e-cryptor.com
Warez sitelerinde imdiye kadar, iletim sistemlerinden kelime ve grafik ileme yazlmlarna kadar eitli popler yazlmlar yasa d bir ekilde sunuluyordu. Ancak bir yla yakn bir sredir sk alan BSAnn giriimleriyle 1800 Warez sitesi kapatld. Bu yl iinde de 6000 sitenin kapatlmas hedefleniyor. Bunlar iinden zellikle Warez sitesi warez.atnin kapatlmas en byk baar. Avrupadaki yazlm korsanlnn ana buluma noktalarndan biri olan siteden, daha nce Avusturya, Avusturalya, Almanya, Fransa, Hong Kong ve ABDnin de iinde yer ald 20 lkede yayn yapan korsan sitelerine ynlendirme yaplyordu. Bu sitelerin mdavimleri; artk elinizi cebinize atmann zaman geldi!

Movie Ripper VCD

Kodlayc DVD Arac

Tm byk yazlm sunucular srayla tek bir tklama ile DVD kopyalayan aralar sunuyorlar. Bu sray bozmayan Sybex de, Koreli firma Honestechin gelitirdii ve MPEG 1 iin en iyi Encoder olarak adlandrlan teknolojiyi kullanan Movie Ripper adndaki yeni program ile kalite sz veriyor. Movie Ripper, DVDleri Video CDlere dntrebiliyor ve daha sonra bu VCDleri, CDlere yazabiliyor. Sybex, Mays ay ierisinde piyasaya sunaca yazlmda ilk olarak sadece bir dizi dntrme aracn yaynlayacak. Bilgi iin: www.sybex.com

Progress Dynamics

Yazlm Gelitirme Dili!

Progressin yeni uygulama gelitirme rn Dynamics, yazlm gelitiriciye standart bir uygulama iin en sk ihtiya duyulan zmleri sunup, gelitirme sresini ve maliyetini ksaltmasn salama iddiasn tayor. OpenEdge i platformunun uygulama ats olan Progress Dynamics, i uygulamalarnn datlmas, gelitirilmesi, bir araya getirilmesi ve piyasaya srlmesi srecinin hzlandrlmas iin tasarlanm. Dynamics, yeni bir yazlm gelitirme paradigmasn da beraberinde getiriyor. Artk nesneler ve zellikleri, kaynak kodun iinde deil bir yazlm deposunda (repository) barndrlyor. Bilgi iin: www.progress.com.tr

MZ NEYLE DNLYORUZ?

CD ve Radyo MP3den daha popler

CD Radyo MP3 Canl Elenceler Internet Plak

%87 %81 %42 %25 %21 %7

Deerler yzde cinsindendir, tekrarl tanmlamalar mmkn.
Kaynak: marketagent

IN & OUT

n !

Gvenlik Microsoft bile, ho grnm, hzl yenilenme gibi zellikler yerine yazlmlarn nce gvenli olmas gerektiini kabul etmi bulunuyor. Divx4 5. srm ktktan sonra Divxin 4. srm gzden dmeye balad. Daha fazla sktrma ve kaliteli grnt salayan Divx5 ykseliyor.

Ses Kaynaklar: Marketagent tarafndan yaplan bir kamuoyu yoklamasna gre CD ve radyo halen en ok sevilen mzik ortamlar. MP3, bu iki ortam geriden takip ediyor.

CHIP | MAYIS 2002

100

GNCEL KAPAK DONANIM

YAZILIM
Haberler

PRATK INTERNET

Spam Kart Napster

Klez.E

Son Dakika

lacn Buldular m?
Spam postalar, artan bir younlukla elektronik posta sahiplerinin ba belas olmaya devam tirilen Napster benzeri bir P2P yazlm, gnll kullanclarn katlmyla denendi ve Spam maillerin nne baaryla geebildii gzlendi. stenmeyen ticari tantm e -postalarndan kurtulmak iin kurulan bir network, spam mesajlarn belirleyerek kullanclar bu mesajlardan kurtarmay hedefliyor. Sistem, kullanclarn Napsterda olduu gibi birbirine bal olmasn ve aldklar spam mailleri dier yelerle paylaarak, onlar uyarmas mant ile alyor. Bilgi iin: www.napster.com

Japonyay Virs Vurdu

Japonyada imdilik 712 bilgisayar etkileyen Klez.E isimli bir virsn dorudan antivirs programlarna saldrd belirlendi. Tek sayyla balayan aylarn (Ocak, Mart, Mays, Temmuz, Eyll, Kasm) altnc gnnde aktif olan virs, bilgisayarlarn e-posta programlarnda bulunan adres defterindeki isimlere kendini yayarak geniliyor. Dolaysyla Japonyada yaratld veya yaylmaya balad sanlan virsn Japonya dnda da grlmesi bekleniyor. Virs, dier bilgisayar virslerinin aksine gnderildii bilgisayarn adresini saklyor. Bu nedenle virs yayan bilgisayar tespit etmek zorlayor. Kullanclarn ou enfekte olduklarn da fark etmiyorlar. Trend Micro irketinin web sitesinde bulunan cretsiz yamay indiren kullanclar virsten kurtulabiliyorlar. Bilgi iin: www.trendmicro.com

Gates ve Ballmer Mahkemede

Microsoftun en st dzey iki yneticisi Bill Gates ve Steve Ballmer anti tekel davasnn yeni durumasnda ifade verecek. Microsoft, anti tekel davasnn ilk aamasnda Bill Gatesin durumada ifade vermekten kand iin irketin zarar

ederken spam postalara kar gelitirilen nlemler, spam olmayan baz nemli mailleri de yanllkla silebildikleri iin kullanm alan bulamyorlar. Ancak Napsterin de mucidi olan iki yazlm mhendisi tarafndan geli-

Wireless LANa Yazlm zm

Yazlmla Gelen Hz
Microsoft, Seattle da dzenlenen Windows Hardware Engineering Conferenceda (WinHEC)de Wireless LAN iin yazlm zmlerini sundu. Tantlan yazlm, Wireless LAN sisteminin iinin bir ksmn stlenerek hzn artmasn salyor. Bu sayede donanm reticileri verimli yeni Wireless Lan rnleri gelitirebilecekler. Fakat ayn zamanda, ksmen ayr bir standart haline geldiinde bu sistemlerin baka iletim sistemi kullanclarnn bana problem aabileceinden endie ediliyor. Bilgi iin: www.microsoft.com

grdn dnyor. ki st dzey yetkili bu kez mahkeme ile yzlemeye hazrlanyorlar. Durumalarn ilk safhasnda Bill Gates ifadesini video kasetle yollam. Adalet Bakanl avukatlar Gatesin kasetlerdeki ifadesinin inandrc olmaktan uzak bulunduunu savunduklarnda, mahkemede bulunmayan Bill Gatesin bu iddialara cevap verememesi, Microsoftun aleyhine gelimelerin olumasna sebep olmutu.

e-Salk

Mayo Clinice IBM Destei

IBM ve uluslararas bir salk kuruluu Mayo Clinic, dnya apnda geni bir veritaban oluturmak iin anlama imzaladklarn duyurdular. Tp bilimiyle dijital teknolojiyi birletirecek anlama sonucunda, bata genetik rahatszlklar olmak zere birok hastala kar gelitirilecek yeni ilalarn almalarnn yer alaca geni bir veri taban oluturalacak. Bylece bilmsel almalara kolay eriim ve dolaysyla yeni almalarn hzlanmas salanacak. Anlamada IBMin e-server ailesinden pSeries sunucular ve veritaban ynetim yazlm DB2 kullanlacak. UNIX iletim sisteminin IBM versiyonu olan AIX iletim sistemi zerinde alacak sistem ile Mayo Cliniclerde tedavi gren kanser, kolit, astm ve dier sebeplerden muzdarip hastalarn (yaklak 6 milyon kii) bilgilerinin ilenmesi mmkn olacak. Sz konusu veri taban sayesinde tbbi aratrma uzmanlar, hastalarn genetik yaplarn, aile ve tbbi gemilerini inceleyerek kesin tan ve doru tedaviler zerinde younlaabilecekler. almalar dorultusunda tedavisi bulunamayan hastalklarla mcadelede nemli admlarn atlmas bekleniyor. Bilgi iin: www.ibm.com

Microsoftun Bana Ne Dt

Kaynak Kodunu Atlar

Microsoft, Free BSD ve Windows iin CLI ve C# ile ilgili 1 milyon satr kaynak kodunu akademik almalar iin kullanma sundu. Paylaml Kaynak Giriimi uygulamas iin kaynak kodunu kullanma aan Microsoft, akademik almalar ve Paylaml Kaynak Giriimine olan desteini de ortaya koymu oldu. Paylaml Kaynak Ortak Dil Altyapsnn kaynak kodu, ECMA Ortak Dil Altyapsn ve C# standartlarn kullanyor ve Microsoft Windows XP ve FreeBSD iletim sistemleri iin kullanma sunuyor. Bir milyon satr kaynak kodunu sunan Paylaml Kaynak CLI uygulamasnn programlama dili alanna ve XML Web hizmetleri aratrmalarna destek olmas hedefleniyor. Bilgi iin: www.microsoft.com/turkiye

CHIP | MAYIS 2002

Google Arama Aralarn Test Ediyor

Yazlm inden Arama

Dnyann en gelimi arama motoru olarak gsterilen Google, web programclar iin kendi sitelerinden Google ile arama yapmalarn ve sonular grntlemelerini salayacak yeni bir servisi test etmeye balad. Yeni servis uygulama programlama arayzleri iin Google Web APIs adn tayor. Ticari lendirme paketi download etmenize izin veriliyor. Bu aamadan sonra yazlmclar gnde en fazla 1000 otomatik arama yapmakta serbestler. SOAP ve WSDL standartlar ile uygulama programlama arayzleri (API'ler) yaratlabiliyor. SOAP (Simple Object Access Protocol) ile sistemin internet ile balants kurulabi-

ama gtmeyen yazlm, reticilerine ve web programclarna sitelerinde 2 milyardan fazla web dokmann direkt olarak kendi programlarndan aramalarna olanak salyor. Web sitesinde aracn kullanmnn imdilik cretsiz olduu belirtiliyor. Google servisine kayt olduktan sonra, bir tantm ve bilgi-

lirken, WSDL (Web Services Description Language) ile mesajlama teknolojisi kullanlabilir. Servise getirilen kstlamalarn ise, servisin kiisel ve ticari ama gtmeyen yazlmlarda kullanlmas ynnde olduu akland. Bilgi iin: www.google.com

Dijital Vatandalk Yaklayor

e-Devlet Uygulamalar
1974den beri hayata geirilmeye allan elektronik kimlik kart ve nfus kaytlarnn elektronik ortama geirilmesi almalar tm hz ile sryor. Ancak, vergi numaras, trafik cezas renmek gibi brokratik ilemlerin internet zerinden gerekletirilmesini salayan e-devlet uygulamalarn gelitiren Siemens Business Services yekililerin yapt aklamada e-devlet uygulamalar konusunda yeni bir atlm iinde olan Gney Afrikadan rnek verildi. Gney Afrikann vatandalarnn on sene iinde brokratik ilemleri elektronik ortam zerinden gerekletirebilecekleri dzeye ulamak zere hedef koyduu belirtildi. Trkiyenin ise e-devlet ko-

nusunda hkmet dzeyinde zel komisyonlar ve milyonlarca dolarlk yatrm bulunurken, almalarn hzlandrmas gerektii vurguland. Bilgi iin: www.sbs.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

102

SHARE WARE
Top Downloads www.chip.com.tr
Morpheus Preview Edition

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Gnutella tabanl en popler P2P yazlmlarndan biri

PCnizdeki Ajan: Bilgisayarnz bakas kullanyorken neler yaptn bu seenek sayesinde rahatlkla izleyebilirsiniz.

WinZip
En popler dosya sktrma yazlmnn yeni srm

PC Monitor 2.5 h

iMesh
Multimedya dosyalarn indirmeye yarayan bir yazlm

Kontrol Elden Brakmayn

Bilgisayarnzda kimin, hangi zamanlarda, hangi ilemleri yapabileceini belirlemek ve bunu kontrol altnda tutmak istemez misiniz?
PCMonitor adl bu yazlm, bilgisayarnzda gerekleen tm ilemleri izleyerek, bunlar zerinde tam kontrol salamanza imkan tanyor. zellikle internet zerinde fazlaca srf yapan, oyun oynayan ve sohbet odalarnda ok fazla zaman harcayan ocuklar ile sorunlar yaayan ebeveynler bu yazlmdan yararlanabilirler. stelik, ocuklarn neyi ne zaman yapmas gerektiini ayarlayabileceiniz bu programn kullanm da olduka kolay. Programn Windows Gezginine benzeyen ynetim arabirimi sayesinde, hi zorlanmadan daha nce gerekletirilmi ilemlere ve dier ayarlara ulalabiliyor. Buradan kullanma kapatlacak programlar, internet ile ilgili filtreler ve engellenecek web sitelerini ayarlamak mmkn oluyor. Kullancdan tamamen gizli bir ekilde alan bu yazlmn ynetim ekranna ulamak iinse, belirli tu kombinasyonlarn kullanmak ve ayrca bu aamadan sonra gvenlik iin de bir ifre girmek gerekiyor. Eer ocuklarnzn yannda deilken bile, onlarn internet zerindeki zararl ierikten uzak olmasn istiyorsanz, bu kullanm kolay kontrol yazlm epey iinize yarayacaktr.

DivX 5 Pro Video Bundle

DVD kalitesinde filmleri izlemek iin gerekli codecin son srm

Ad-aware
stenmeyen reklamlara kar koruma salayan bir yazlm

ICQ 2002a
Arkadalarnz ile sohbet iin en tannm iletiim arac

Download Accelerator
Balant kopmadan hzl bir ekilde dosya transferi iin

ZoneAlarm
Internet zerinde gvenlii salayacak firewall yazlm

CDDE YER ALANLAR H eCHIP Code SHAREWARE

Elektronik Ktphaneniz in lgin E-Kitaplar

Bu ayki e-kitaplarmz arasnda, iirden korku hikayelerine, web tasarmndan kendinizi gelitirmeye kadar geni bir yelpazede birbirinden ilgin 5 e-kitap yer alyor. Eer ngilizce biliyorsanz bu kitaplara mutlaka bir gz atn. Drop Forged Lennon eBook 3.0: Drop Forged Lennon, byk bir Beatles fanatii olan Sharon Richards tarafndan yazlm, ksa hikayeler ve iirlerden oluan bir e-kitap. iirlerin hemen hemen hepsi Rock n Rollun en byk isimlerinden biri olan John Lennondan esinlenerek kalema alnm. Hikayeler ise Beatlesn frtna gibi estii yllarda yazarn hafzasnda kalan hatralardan oluuyor. Son olarak, John Lennonun en kkrtc ark szleri zerine yazlm tamamen uydurma bir hikaye de, kitabn dikkat ekici kelerinden birini oluturuyor. Self Improvement Unleashed 2.0: zel teknikler ve stratejilerle kendi kiisel potansiyelinizi ve kendinizi gelitirmenizi amalayan bu kitab kullanarak, idealleriniz dorultusunda daha mutlu bir hayat yaayabilirsiniz. Birok insan zerinde baarya ulam bu kitap ile, belki siz de hayatnzda byk deiiklikler yapabilirsiniz. New Voices from Kensington 1.0: Gen yazarlar Brandon Massey, Jon Merz ve Scott Nicholsona ait, korku romanlarndan oluan bir koleksiyon. Kitabn ieriinde, ksa hikayelerin yan sra yazarlarn romanlarndan alnm pasajlar da mevcut. Design for Web Accessibility 1.0: Bu e-kitap size nasl daha baarl HTML kodlar yazabileceinizi en iyi ekilde sunuyor. Tablo balklar, alt taglar ve dier HTML bileenleri konusunda kod rneklerine de yer veren bu cretsiz e-kitab okumak iin kendi grntleyicisini kullanmanz gerekiyor. Implanted Chips&Dips 1.0: Son gnlerde adndan ska bahsedilmeye balanan u yeni ID chipleri hakknda neler biliyorsunuz? Bu HTML tabanl otobiyografi kitab, insan tanma ve izleme teknolojisinin gelitirilmesi ve kullanlmas srasnda ortaya kan sosyal, teknik ve finansal meydan okumay esprili bir dilde inceliyor.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

YAZILIM

PRATK INTERNET

103

Ayn Sharewareleri

SMS4Mail 1.0 h

PCden Cebe Elektronik Posta

DVD Backup 6.4 h
Bir i toplantsnda ya da tatildeyken, heyecanla beklediiniz bir e-mailin gelip gelmediini merak ediyorsanz, bu programdan yararlanabilirsiniz. SMS4Mail adl bu yazlm, gelen postalar kontrol edip filtreledikten sonra SMS olarak cep telefonunuza gnderebiliyor. Maksimum 20 POP3 posta hesabn kontrol edebilen program, bunlar ayn anda birden fazla cep telefonuna da gnderebiliyor. Gelen postalar, kimden geldii ve konularna gre filtreleme imkan da sunan program, bylece istenen mesajn size ulatrlmasn da kolaylatrlm oluyor. Ayrca gnlk maksimum SMS saysn snrlayarak SPAM postalara kar nlem alnmas da mmkn. Ancak, Kimden, Konu, Tarih de dahil olmak zere mesajn kendisi 160 karakterden daha fazla olamyor. Program kullanabilmek iin sitesinden

KISA... KISA...
3 Abyss Web Server

For Windows 1.0

Tamamen cretsiz bir web sunucusu olan Abyss Web Server 1.0, kk dosya boyutuna ramen HTTP/1.1, CGI script, paral downloadlar ve daha birok ek zellik ile olduka dikkat ekiyor. Tm bunlarn yan sra kullanclara uzaktan web ynetimi iin ok kolay bir arabirim de sunan Abyss Web Server ile PHP ve Perl script ieren sitelerinizin sorunsuz olarak kullanma almas sadece birka dakikada gerekleebiliyor.

DVDlerinizi Yedekleyin
Backup DVD, size DVD filmlerinizi, SVCD ya da VCDlere kaydetmek iin gerekli tm gl aralar sunuyor. Tek bir tua tklayarak, tm yedekleme ilemini ve CD yazmay gerekletirebileceiniz yazlm kullanrken, sadece DVD filminizi DVD okuyucunuza, bo bir CDyi de CD yazcnza koymanz yeterli oluyor. Ancak tm popler CD yazclar da destekleyen program kullanabilmek iin, sabitdiskinizde 4 GB bo disk alannzn bulunmas gerekiyor.

belirli bir miktarda SMS iin kredi satn almanz gerekiyor. Ancak deneme amal olarak kullanclara 3 bedava SMS de sunuluyor. Cep telefonunuz yannzda olmas art ile bu program kullanarak, elektronik postalarnza her yerden ulamanz mmkn oluyor.

3 Capture Pro 1.0

Olduka basit ama bir o kadar da kullanl bir sistem eklentisi olan Capture Pro, eski Print Screen tuu komutunu daha kullanl hale getiriyor. Bylelikle artk bu tua basld zaman yakalanan ekranlar, herhangi bir grafik programna gerek kalmadan dorudan sabitdiske resim olarak kaydediliyor. stenirse resimler arka arkaya otomatik olarak da birbirini takip eden dosya isimleri ile saklanabiliyor.

Chronograph 2.2 h

Dnyann En Kusursuz Saati!

Eer PCnizin saatini en doru ekilde ayarlamak istiyorsanz, NISTde bulunan atomik saat sunucucular ile balantl olarak

3 Vital Desktop 1.0

Grsel olarak ekrannz renklendirecek ve daha da canlandracak olan bu program, masatnzde sabit grntler yerine hareketli ekran koruyucularna da yer vermenize olanak tanyor. Daha nce sadece ekran koruyucu olarak kullandnz, neredeyse tm dosyalar ile uyumlu alan Vital Desktop ile statik masast grntleri tarihe karyor.

Stealth Folder 6.0 h

Size zel Klasrler

alan bu yazlm bilgisayarnza kurabilirsiniz. Manual, belirli bir periyoda bal ya da sadece balant salandnda bir kere ayarlama yapacak ekilde farkl modlara sahip olan programda, HTTP proxy sunucu destei ve takvim iin gelitirilmi yardm seenekleri de bulunuyor. Ek olarak bir saat sunucusu olarak alan Chronograph ile PCnizin saatini sadece NIST atomik saat sunucular ile deil, yerel a zerindeki herhangi bir bilgisayar ile senkronize etmeniz de mmkn oluyor. Klasrlerinizin gvenlii sizler iin nemliyse ve dosyalarnza dier kullanclarn ulamasn istemiyorsanz, Stealth Folder 6.0a mutlaka bir gz atmanz gerekiyor. ok gl bir ifreleme algoritmasna sahip olan program, klasrlerinizi de baarl bir ekilde saklayabiliyor. Bu ekilde korunmu dosyalarn daha sonradan silinmesi, izlenmesi ya da deitirilmesi kesinlikle mmkn olmuyor. Kullancdan tamamen gizli bir ekilde alan programn ayarlarna ulaabilmek iinse, zel bir tu kombinasyonunun kullanlmas gerekiyor. Balat mensnde, ara ve grev ubuunda, Pragram ekle/kaldr ve hatta CTL-ALT-DEL mensnde bile yer almayan Stealth Folder, ayrca bir ifre ile de korunmu. Dolaysyla ancak bu ilemlerden sonra tekrar dosyalarnza ulamak mmkn oluyor. Gizli dosyalara ulaldktan sonra otomatik olarak bu izleri de yok eden program, ayrca gizli klasrlere erime giriimlerinin de bir kaydn tutuyor.

3 ABf Photo Camera 1.0

ABF Photo Camera gerekten de olduka yararl bir grnt yakalama uygulamas. Bilgisayarnzda bulunan herhangi bir grnt yakalama cihazn ya da web kameranz kullanarak bir fotoraf stdyosu oluturmanza olanak tanyan bu yazlm ile ekranda istediiniz grnty setikten sonra fotoraf ekmeniz mmkn oluyor. Zaman ayarl fotoraf ekebilmenizi de salayan ABFnin kullanc arabirimi de istee bal olarak deitirilebiliyor. Detayl yardm mensne ulamak iinse F1e basmak yeterli!

CHIP | MAYIS 2002

104
NDEKLER
Grafik Tasarm Yazlm Macromedia Flash MX Resim Dzenleme Yazlm Adobe Photoshop 7.0 Beta CAD Yazlm Auto Cad 2002

105

Yeni Yazlm
TESTLER
Yazlm dnyasnda firmalar her geen gn daha fazla zellik ieren yazlmlar ile kullanclarn karsna kyorlar. Bunlar arasnda en dikkat ekenleri yazlm testi sayfalarmzdan inceleyebilirsiniz.
s Bu ayn yazlm inceleme blmnde arlkl olarak yazlm devlerinin en popler yazlmlarnn yeni piyasaya km son srmleri bulunuyor. Adobe, Autodesk, Macromedia, Mcafee ve Uleadn yazlmlarnn yan sra Astrosellin kullanm kolay e-ticaret uygulamas, Laplinkin PCler aras kolay balant kurmak iin hazrlad Laplink Gold ve son olarak da Ipswitchin mehur ve en eski FTP programlarndan biri olan WS_FTP Professionaln en son srm ilginizi ekeceine inandmz yazlmlar arasnda yer alyor. Her ne kadar popler yazlmlarn yeni piyasaya srlm en son srmleri, kullanclarda bir merak uyandrsa da, baz durumlarda bu heyecanlar getikten sonra eski srmlerin de kendilerine yettii gerei daha ar bastndan, sadece deneme srmlerine gz atmakla yetiniyorlar. Bunun en nemli sebeplerinden biri, yeni srmlerin aslnda yeni srm olmay hak edecek kadar ok yeni zellie sahip olmamalar. Bu ay incelediimiz Autocad 2002 ise maalesef bu olayn en byk rnei. Neredeyse bir nceki srmyle ayn olan yazlm, yeni zelliklerin azl ile bu srm bekleyen tasarmclar hayal krklna uratacak gibi duruyor. Dier taraftan Adobe da Photoshop 7 ile resim dzenleme ile uraanlar iin pek bir yenilik sunmuyor. Ancak tabii ki bu baarsz bir srm olduu anlamna gelmiyor. nk olduka glendirilmi izim aralar, yeni srm gerekten arpc klyor. Artk saylardan bkan Macromediann Flash MX adyla piyasaya sunduu Flash 6 ise, bu ayn en ilgi eken yazlm olmay baaryor.
Mahmut Karslolu, mkars@chip.com.tr

106

Sanal Maaza Yazlm Astrosell Professional FTP Yazlm Ipstwitch WS_FTP PRO 3 PC Balant Yazlm LapLink Gold 11

108

Kiisel Gvenlik Yazlm Mcafee Internet Security 4.01 Video Dzenleme Yazlm Ulead Video Studio 6 Web Yayncl Yazlm Adobe GoLive 6

DEERLENDRME
CHIP, yazlmlarn kalitesini 0 ile 10 arasnda bir puanlama sistemiyle deerlendiriyor ve burada ki kriter olan ilevsellik, ergonomi ve kaynaklar 4:3:3lk bir ortalamayla toplam deerlendirmeye giriyor. Kriterlerden ilevsellik, yazlmn konusundaki grevini ne derece yerine getirebildii sorusuna cevap veriyor. Burada ne kadar az hata yapt ve ne kadar fazla zellie sahip olduu deerlendirmeye giriyor. Ergonomide ise CHIP, yazlmn dokmantasyon ve kullanlnn kalitesi deerlendiriyor. Kullanm kitap ne kadar anlalr ve kapsaml? Online yardm alnabiliyor mu? Asistanlar mevcut mu?.. gibi sorulara cevap aranyor. Kaynaklarda ise donanmla arasndaki uyumlulua puan veriliyor. Bu toplam puanlamadan sonra CHIP ayrca fiyat ve performans deerlerini tavan puan 100 zerinden deerlendiriyor. Bu deerlendirme yazlma verilen paraya deyip deymediini gsteriyor. FYAT/PERFORMANS ok iyi iyi orta vasat kt ok kt

CHIP ONLINE
Ayn rn hakknda daha fazla bilgiyi ve gemi saylarda tantlan rnlerden bazlarn www.chip.com.tr/ yazilim adresinde bulabilirsiniz. TOPLAM CHIP PUANI ok iyi iyi orta vasat kt ok kt (10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan) (10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan)

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
Yazlm Testi

INTERNET

105

YIN

5|2 2 00

N R

Grafik Tasarm Yazlm

Resim Dzenleme Yazlm

CAD Yazlm

MACROMEDIA FLASH MX
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT -

ADOBE PHOTOSHOP 7.0 BETA

CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT www.evet.net Firmay araynz

AUTOCAD 2002
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT Win ME/2000/XP www.sayisalgrafik.com Firmay araynz

Windows 98/ME/2000/XP www.medyasoft.com.tr Firmay araynz

Win ME/98/NT/2000/XP

Macromediann yeni web uygulama serisinde ilk olarak piyasaya srd Flash MX aslnda popler vektr canlandrma yazlmnn 6. srm. Bundan sonra say yerine MX kod adyla retilecek yazlmlar arasnda Fireworks, Freehand ve Dreamweaver da bulunuyor. Flash yazlmna baktmz zaman, ilk etapta dikkat eken ve olduka da zc olan farkllk daha nceki srmlerde yer alan kartlardan oluan paletlerin yer almamas. Aslnda, bu konudaki benzerlik dolaysyla, Adobe ile mahkemelik olan Macromediann bu kararna hak vermemek de elde deil. Ancak firma bu an kapatmak iin aralarn yer ald panelleri birbirinden bamsz hale getirmi. Bylelikle tm alma alanndan tam verim alnmas mmkn oluyor. Ayrca nesneler, semboller ve video klipler de artk kendilerine has bamsz zelliklere kavumular. Bu zeki sistem, Dreamweaver'in arabiriminden programa uyarlanm. Flashn tm video formatlar iin sunduu destek ise, en byk yenilikler iinde yer alyor. Yeni balayanlar dnlerek programa eklenmi bir baka yenilik ise, Actions panelinde yer alyor. Sonu: En iyisini isteyen gelitiriciler iin mutlaka yaplmas gereken bir gncelleme. Ama dierleri yeni playern biraz daha yaygnlamasn bekleyebilirler.
P Geni video format destei P Gelimi scripting aralar M Yeni balayanlar iin zor arabirim
H eCHIP Code FlashMX

imdiye kadar Photoshopun her srm, hep arpc ve aklda kalan bir yenilik ve gelimeyle birlikte karmza kmt. Yeni srm iinse ayn eyi sylemek pek de mmkn deil. lk bakta, arabirim olarak program ok fazla deimi gibi durmuyor. Dier taraftan yeni gelitirilmi olan Tool Presets seenei, kullanclara hzl eriim blmnde yer alan aralar iin kiisel ayarlar kaydetmeye olanak tanmas ile gerekten etkileyici. Ayrca ayn Corel'n Procreate Painternda olduu gibi Photoshop'un gelimi aralar da artk pastel, yal boya ya da kurun kalem gibi standart fralar iin deiken hue ve opacity deerleri kullanmay mmkn hale getiriyor. Birincil grevi resim dzenleme olan programa bu konuda eklemi en arpc ara ise Healing Brush adn tayor. Bu ekilde rnein resimdeki insan yznde bulunan krklklar, ufak cilt kusurlar ya da benzeri sorunlar kolaylkla temizlenebiliyor. Auto Color adjustment arac ise fotoraflardaki eitli k kusurlarn dzeltebiliyor. ImageReady 7.0 ise artk GIF dosyalarnda saydamla izin veriyor. Sonu: Eer profesyonel bir fotorafysanz ve doal izim aralarna ihtiya duyuyorsanz 7.0 srmn mutlaka edinin. Aksi taktirde bir nceki srm de iinizi grecektir. Photoshopun yeni srm bir gereklilikten ok lks saylabilir.
P Glendirilmi izim motoru P Gelitirilmi GIF saydamlk kontrol M ok fazla yeni ara iermiyor

Aslnda yeni bir srm olmay hak etmeyecek kadar az zellik ve yenilikle karmza kan Autocad 2002, yeni srm bekleyen kullanclar arasnda tam bir hayal krklna yol ayor. Sadece yeni zellikler ve gelimi zellikler listesine bakmak bile bunu anlamak iin yeterli. Yeni srm, AutoCAD 2000i ile hemen hemen ayn. Program iinde sadece Express Tools, VIP program ve Autodesk'in beta sitesindeki beta rnlerden programa dahil edilmi birka zellik dikkat ekiyor. Tabii ki daha nceki srme i eklentisini veren internet aralar da yeni srmde halen yerini koruyor. Katman dntrc ve CAD standartlar gibi zellikleri sunan VIP program ve "True Associative Dimensioning" ile metin boyutlandrma gibi yeni zelliklerle AutoCAD karmza daha retime dnk bir modl olarak kyor. Yeni srmn ara ubuuna ise Modify I, Dimension, Text ve CAD Standards eklinde 4 yeni ara daha eklenmi. Wblock komutu ile XML izim dosyalarnn oluturulmas ise baarl bir zellik. Sonu: Eer hali hazrda AutoCAD 2000i sahibiyseniz, yeni srme gemeden nce eklenen az saydaki zelliin iinize yarayp yaramayacan dnmekte fayda var. Programn 15 gnlk deneme srmn http://pointa.autodesk.com/local/ enu/portal/asp/index.jsp adresinden indirip deneyebilirsiniz.
P Express tools ve VIP program eklentisi P XML izim dosyalar oluturabiliyor M ok az yeni zellik bulunuyor

CHIP | MAYIS 2002

106

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
Yazlm Testi

INTERNET

Sanal Maaza Yazlm

FTP Yazlm

PC Balant Yazlm

ASTROSELL PROFESSIONAL
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT Win 98/ME/NT/2000/XP www.astrosell.com 350

IPSWITCH WS_FTP PRO 3

CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM Win 95/98/Me/NT/2000/XP BLG FYAT www.ipswitch.com 45 $

LAPLINK GOLD 11
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT Win 98/Me/NT/2000/XP www.laplink.com 180 $

Piyasaya sunduu olduka baarl sanal maaza oluturma yazlm ile bir anda dikkatleri zerine eken Astrosell aslnda daha nce incelediimiz konusunda lider yazlm Actinic Catalog ile byk benzerlikler tayor. Birebir ayn olmasa da grn ve kullanm alanndaki bu benzerlikler bir karlatrma yapmay da zor hale getiriyor. Hatta Astrosell, Actinicin 3, 4 ve 5. srmleri iin dnm seenekleri de sunuyor. Yazlm ayn Actinicde olduu gibi kullancya bir off-line katalog hazrlayc, birden fazla seviyede rn veri taban hazrlayc ve e-business ayarlar da sunuyor. Sanal maazanzn hazrlanmas srasnda program size bir kurulum sihirbaz ile yardmc oluyor. Ancak dahili olarak ok fazla hazr tema bulunmamas bir dezavantaj. Yine de taslaklarn Macromedia Dreamweaver ya da Microsoft FrontPage gibi harici bir yazlmla da dzenlenebiliyor olmas ile Astrosell bu an kapatyor. Program iinde katalogdaki her nesne iin renk ve boyut gibi snrsz seenek belirlemesi mmkn oluyor ve bunlar orijinal rnn fiyatn etkileyebiliyor. Sonu: Hazr tema says az ve tasarm ile planlama zellikleri Actinice gre daha zayf. Ancak program orta fiyatl bir zm arayanlar tatmin edecek kadar da baarl zelliklere sahip.
P Actinicden dnm seenekleri P Fiyat ok uygun M Hazr tema says az
H eCHIP Code ASTROSELL

FTP yazlmlarnn atas olarak nitelendirilebilecek bir program olan WS_FTP, iki bilgisayar arasnda dosya transferi gerekletirmek iin bir kullancnn ihtiya duyabilecei her eyi sunuyor. zellikle web sayfalarnz gncellemek iin kullanabileceiniz bu programn kullanm da olduka basit. WS_FTP, sabitdiskinizdeki balang klasrnn belirlenebilmesi ve her FTP sitesi iin bir remote src yaratabilmesi ile dosyalara eriim iin gereken zaman olduka ksaltyor. Programda yer alan hem yerel hem de remote diskler rahatlkla isme, tarihe, dosya boyutu ve tipine gre de sralanabiliyor. Ayrca ayn Windows pencerelerinde olduu gibi dosyalarn kk ya da byk simgeler ile grntlenmesi de mmkn oluyor. Dosya transferlerinde gvenlii salamak iin firewall ayarlar kullanlabiliyor ve istenirse WS_FTP, Netscape ya da Internet Explorer iinde ftp:// ile balayan satrlarda otomatik olarak devreye girebiliyor. SSl ile gvenli transferi de destekleyen program, dosya transferlerini belirlenen srelerde otomatik olarak yapabiliyor. Sonu: Genelde FTP yazlmlar kullanclar kolay kolay alkanlklarndan vazgeip programlarn deitirmezler. Ancak eer SSL ve Firewall seenekleri ilginizi ekiyorsa bu yazlma bir ans verebilirsiniz.
P Kullanm kolay arabirim P Browser ile birlikte alabilme P SSL ve Firewall seenekleri
H eCHIP Code WS FTP

LapLink yllardr, eitli aygtlarn birbirine balanmasn salayan farkl yazlmlarla karmza kyor. Programn bu en son srm, tm 32 bit Windows srmlerini destekliyor ve uzaktaki bilgisayarlara balant iin ok gl aralar ieriyor ve ok geni bir yelpazede seenek sunuyor. Modem, dorudan seri, paralel ya da USB balantnn yan sra, a balants ve hatta infra-red gibi kablosuz balant da bunlar iinde yer alyor. Programn tm fonksiyonlarna ana pencere zerinden ulalabiliyor. Bu da kullanm ok kolaylatryor. Uzak bilgisayarlara balantda LapLink Gold 11, uzaktaki PCnin tm masastn grntleyebiliyor ve karda uygulama altrabilmenize de izin veriyor. Baarl bir gvenlik ve kodlama ayarlarna sahip olan program, kar tarafta LapLink kurulu olmamas durumunda bile LapLink Web sitesi yardmyla balant salayabiliyor. Yazl ve sesli sohbet destei de sunan program ile kar taraftaki kullanc ile balantya gemeniz mmkn oluyor. LapLink Gold 11 paketinin en byk problemi ise iinde USB balant kablosunun yer almamas. Sonu: Dier baz yazlmlarda olduu gibi yazlm srm ilerledike Laplink gereksiz bir sr zellikle boulmam ve hala sadece yapmas gerekeni yapyor. Yani balanty salyor. Her BT destek uzmannn sahip olmas gereken bir yazlm.
P ok fazla balant seenei sunuyor P Uzaktan eriim destekliyor M USB kablosu pakete dahil deil

CHIP | MAYIS 2002

108

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
Yazlm Testi

INTERNET

Kiisel Gvenlik Yazlm

Video Dzenleme Yazlm

Web Yayncl Yazlm

MCAFEE INTERNET SECURITY 4.01

CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT Win 98/ME/NT/2000 /XP www.mcafee.com 75 euro

ULEAD VIDEO STUDIO 6

CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT Win 98/ME/NT/2000 /XP www.wlead.com 100 $

ADOBE GOLIVE 6
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. SSTEM BLG FYAT www.evet.net Firmay araynz

Win 98/ME/NT/2000/XP

Norton Internet Security 2002 ile baaba bir rekabet srdren McAfee'nin en son internet gvenlik paketi, Nortonla ayn isme sahip bir ekilde karmza kyor. Daha nce Internet Guard Dog adyla anlan bu yazlm, fiyat olarak da fazla bir avantaj sunmuyor. nk paket iindeki yazlmlar ayr ayr alndklarnda dahi neredeyse ayn fiyata geliyor. Yeni srm Norton Internet Security 2002 ile benzer bir ekilde, artk Windows XP ile de sorunsuz alabiliyor. Programn ilk paras olan McAfee Virusscan 6.0a, yeni worm ve virsleri tespit etme yetenei salayacak yeni zellikler eklenmi. Ayrca yine bu blmde yer alan Hawk (Hostile Activity Watch Kernel) teknolojisi ise srekli sisteminizi pheli hareketlere kar gzlem altnda tutuyor. PDA senkronizasyonu ile virslerin tanabilir bilgisayarlarnza gemesini de engelleyebilen yeni Virusscanin yan sra pakette yer alan dier bir program olan Firewall ise gvenlik ile ilgili her trl hareketi izleyip kaydn tutabiliyor. Belirli IP adreslerin artk bloklanabiliyor olmasysa, bu blmdeki en dikkat ekici zelliklerden birini oluturuyor. Sonu: Web filtreleme ve ebeveyn kontrol de sunan olduka yeterli bir gvenlik paketi. Kt deil. Ancak cretsiz Firewall yazlmlar da var. Sadece Virusscan almak da yeterli olabilir.
P Hawk teknolojisine sahip P Kurulum ve kullanm kolay M Firewall yazlm cretsiz de alnabilir

Video dzenleme yazlmlar arasnda sunduu uygun fiyatl zmler ile her zaman adndan sz ettiren Ulead, Video Studionun yeni srmyle yine dikkatleri ekiyor. Batan aa elden geirilmi ve yenilenmi arabirim, daha nceki srm ile karlatrld zaman ok daha profesyonel grnyor. Ancak bu sefer de arabirim biraz kullanlabilirliini yitirmi. Video Studio iinde 3D efektler de dahil olmak 122 efekt ve gei bulunuyor. Her ne kadar sadece parlaklk ve renkle ilgili olanlar ie yarar olsa da genel olarak filtreleme zelliklerinin tmnn kullanm olduka kolay. 3 DVD formatn da destekleyen yazlmdaki DVD plug-ini bir MPEG dosyas ald zaman otomatik olarak devreye giriyor ve kullanclara sahne seimi ve etiketleme seenekleri sunuyor. Ayrca buradan blmlerin seiminin yapld men iin arka plan belirlenmesi de mmkn oluyor. Ayn plug-in, VCD ve SVCD hazrlamak iin de kullanlabiliyor. Rakiplerinden daha ucuz olan Video Studio 6, DVD hazrlama plug-ini ile de bir adm ne geiyor. Sonu: Video Studio 6 birok mkemmel zellikle birlikte geliyor. Ek olarak DVD hazrlama ilemini de srkle brak ile yaplacak kadar basitletiriyor. Video dzenlemeye balamak iin cazip bir seenek.
P Uygun fiyat P ok fazla yeni zellik M Karmak arabirim
H eCHIP Code VIDEO STUDIO

Adobeun web yayncl yazlm olarak rn yelpazesindeki yegane program olan GoLive, yeni srmnde de maalesef framelerle olan kullanm problemlerinden kurtulamam. Dier taraftan tablolarn kontrol ise mkemmel olarak nitelendirilebilir. Fontlarla alrken zaman zaman beceriksizce davranp kodun imesine yol aan GoLiveda kod girme penceresi de fare kullanclarndan ok, klavye kullanclar dnlerek hazrlanm. Kullancnn browserna gre en uygun style sheetin seimi, tesadfi resim seimi, frameler aras srkle brak ile tm ieriin tanmas ve cookie yazmak iin kullanlabilecek yeni akll aralar ise gerekten baarl eklentiler. Her ne kadar bunlar internet ya da kitaplar zerinde bulmak mmkn olsa da el altnda bulunuyor olmas verimi artryor. Program iinde yer alan dier yeniliki aralar da, ister tek bir sayfa hazrlyor olun ister geni bir elektronik ticaret sitesi, retim zamann gerekten olduka azaltyor. Eer tek banza alyorsanz, size Dreamweaverda yetecektir. Ancak eer bir tasarm ekibinin parasysanz, GoLive iinde yer alan dahili Workgroup Server program, seiminiz iin bir neden olabilir. Sonu: Program birok profesyonel tasarmcya ekici gelebilecek bir rn. Ancak Dreamweavern sadeliini aratyor.
P Pratik akll aralar P Dahili workgroup server M Frame kullanm karmak

CHIP | MAYIS 2002

110
eCHIP ER

Jet Audio Kendi apnda home studio eCHIP Mays eCHIP ierii Sandra 2001 Sisteminizi elden geirin Talisman Yepyeni temalar Paraliz Paray kleniz yapn

Jet Audio

Kendi apnda Home Studio

Audio CDden VCDye, MP3ten MIDIye kadar birok format ayn arayz iinde kullanabilirsiniz.
Jet Audio, hemen hemen tm multimedya formatlarn destekleyen bir multimedya player. Streaming Media, dijital audio ve video desteine sahip. Home studio eklindeki arayz olduka gereki olan Jet Audioyu kolayca kullanabilirsiniz. Bu arayz ses efektleri, mixer, audio CD, digital audio (MP3, RA, WAV), MIDI ve video alcs gibi 6 paradan oluuyor. Ana blmde dier paralar kontrol etmenizi salayan butonlar bulunuyor. Kullanmak istemediiniz blm grnmez yapabiliyorsunuz. Ayrca buradan ayarlara da ulaabiliyorsunuz. Ses Efektleri: Dinlediiniz veya izlediiniz film ya da arklarn gelimi ses ayarlarn buradan yapabilirsiniz. POP, ROCK, JAZZ, CLASSIC, VOCAL ve FLAT kategorilerinde equalizer seenekleri bulunan bu blmde, isterseniz kendi equalizer ayarlarnz da yapabiliyorsunuz. Ayrca 4 adet 3D ortam ve 11 adet ses efektiyle deiik sesler yaratabiliyorsunuz. Mixer: Ses, balans, gibi ayarlarn yapld bu blmde Windowsun ses kontrol kullanlyor. Play ve record seeneklerin-

de ayarlar da deiim gsteriyor. Audio CD: Eer bilgisayarnz internete balysa 100 binden fazla arivi bulunan CDDB zelliinden yararlanabiliyorsunuz. nternet balantnz yoksa, programn albm yapma fonksiyonuyla paralarn bilgilerini kendiniz girebilirsiniz. Ayrca bu blmde audio CDleri dijital mzik formatna evirebiliyorsunuz. Digital Audio: MPEG (MP3, MP2, MP1), Real Audio (RA, RM, RAM), SUN Audio (AU, SND), MAC Audio (AIF) ve Windows Audio (WAV) formatlarn altrabileceiniz bu blmde paralara efektler verebilir, ark szlerini grebilir, MP3 WAV formatna evirebilir veya audio CDler yapabilirsiniz. MIDI: MIDI dnda bu blmde Karaoke (KAR) ve Module

Deiik Arayzler: Programn iindeki birka arayz kullanabileceiniz gibi internetten de eitli arayzler seebilirsiniz.

(MOD,S3M, XM, MTM, IT) dosyalarn alabilirsiniz. Yine Digital Audio blmnde olduu gibi ark szlerini grebilir, kullanlan enstrmanlar deitirebilir ve tempoyu arttrabilirsiniz. Digital Video: AVI, MOV (QT or AM), MPG (AM), DAT (AM), RealVideo formatlarn destekleyen program ile ayrca Real Video 5.0 makinanzda yklyse RM dosyalarn da izleyebilirsiniz. Video fonksiyonlar arasnda, trackler arasnda hzl gei, tam ekran izleme, deiik ses efektleri ekleme, hz arttrma, kare kare izleme ve BMP formatnda ekran grnts alma bulunuyor.

Mays eCHIP CD erii

Her ay olduu gibi bu ay da dergideki kapak konusu ve yazlm blmnde ad geen programlar eCHIP ierisinde sizlere sunuyoruz. Bu ayn konu balklar; Windows Tuning, XP Power Toys ve dosya kurtarma programlar... Ayrca TOP Freeware blmnde onlarca en iyi cretsiz yazlmlar bulunuyor. Yerli programclarn yazd amatr veya profesyonel programlar da bu ay CDde bulabilirsiniz. Desktop, Sistem, Multimedya, nternet ve Mzik gibi her ay yer alan program kategorilerinde ise ok sayda shareware ve freeware yer alyor. Ayrca, Bilgisayar Szl ve profesyonel programclar iin Marjinal balkl makalemizi de incelemenizi tavsiye ederiz.

Web Siteleri: Birka aydr devam ettirdiimiz web siteleri tantmlar ve linkleri eCHIPte.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

YAZILIM
eCHIP erii

PRATK INTERNET

111

SANDRA 2001

Talisman

Sisteminizi Elden Geirin

SiSoft SANDRA (System ANalyser, Diagnostic and Reporting Assistant), bilgisayarlar iin bilgi alma ve analiz program. Bilgisayarnzdaki tm donanm ve yazlmlar hakknda tam anlamyla geni aklamalarla bilgi alabilirsiniz. Program 32 bit Windows 95/98/Me ve 2000 uygulamalar yannda 16 bit Windows ve DOS destei de veriyor. Sisoft Sandra Standart ile 50 ayr konuda test ve benchmark yapabilir, sonular listeleyebilirsiniz. Programn VESA, VBE, ACPI, APM, BIOS SMB, tak altr ve WinG, DirectX (DirectDraw, Direct 3D, DSound, DMusic, DPlay, DInput), OpenGL, Glide destei bulunuyor. Ayrca Intel Pentium MMX/Pro/II/III/4, Celeron, Xeon /III/4, OverDrive; Cyrix 6x86, 6x86MX, MII, MIII, AMD K5, K6, K6-2/III, Athlon/Duron ilemcileri de tanyabiliyor.

Yepyeni Temalar
Talisman herhangi bir masast temasndan farkl olarak, masastnz ele geiriyor ve kendi ynetmeye balyor. Program altrdnzda karnza klasik arayz geliyor. Daha sonra QNXi WindowsXP veya golden arabirimini seebiliyorsunuz. XP arabirimi birebir ayn yaplm ve istediiniz takdirde renklerini de olive ve metallic olarak deitirebiliyorsunuz. Bilgisayarm, e-mail ve Belgelerim gibi ok kullanlan Windows uygulamalar daha ok gz nne alnm. Ayrca, ekrann tam ortasnda sisteminizin tm zelliklerine ulaabileceiniz ayarlar mens bulunuyor. Windows oyunlar ve Balat mensndeki programlar da bu blmden ulaabileceiniz dier uygulamalar arasnda yer alyor.

DJTAL DERGLER
3 PCONLiNE
Her ay olduu gibi onlarca web sitesinin tantm PCONLINE ierisinde yer alyor. Sitelerin ksa aklamalarn okuduktan sonra, bulunan linklerine tklayp browsernzdan izleyebilirsiniz. Ayrca, internette karnza kan istemediiniz pencere ve gereksiz yavalatmalardan kurtulmanz iin yararl bir makale de bu ayki dergimizde yer alyor.

3 Computer Easy
Bilgisayar ve Elektronik kursumuzda, FETler (Field Effect Transistor/Alan Etkili Transistor) hakknda ayrntl bilgi bulabilirsiniz. ekiller ve rneklerle anlalr bir ekilde aklanan konular her ay devam ediyor. Bilgisayar szlnde ise D harfindeki bilgisayar terimlerinin aklamalar bulunuyor. Ayrca A, B ve C harflerine de ulamanz mmkn.

eitli temalar
Temalar sadece renk deiimi salamyor. Arayz tamamen deiiyor ve yeni menler eklenebiliyor. Programn web sitesinde (www.lighttek.com) olduka renkli temalar yer alyor. Fakat bu temalar kullanrken yine de allm Windows arayzn zleyebilirsiniz.

3 Suxxess

Paraliz

Paray Kleniz Yapn

ParaLizle birlikte kiisel finans ynetimiyle ilgili konularda bilgilenebilir; gelir, gider ve yatrmlarnz izleyip, btenizi yapabilir ve geleceinizi planlayabilirsiniz. Program sayesinde, tm gelir, fatura ve demelerinizi kolayca izleyebilirsiniz. Hisse senedi, fon gibi yatrm aralarn izleyebilir, kredi veya bor deme planlamas yapabilir ve dilediiniz finansal hesaplamalarn stesinden gelebilirsiniz. Takvim ve anmsatma sayesinde, faturalarnz zamannda deyebilir, 50ye yakn rapor ve grafikle tm verilerinizi kolayca izleyebilir, tek tklamayla birok rapora annda eriebilirsiniz. likleri Nasl Kullanlr? blmnden renebilirsiniz. Grsel anlatml derslerle kolayca kavram ve kullanm eitimleri alabilirsiniz. Tm menler ayrntl olarak anlatlyor. Program ekran zerinde video eitiminden yararlanabiliyorsunuz ve kardnz bir blm olursa geri alabiliyorsunuz.

Birka aydr devam eden kurslarmza geen ay Visual Basic kursu da katlmt. Visual Basicin bu ayki konusu ise form nesnesi, zellikler, yntemler ve olaylar. ASP kursumuzda ise, ASPde sunucu istekleri aklanyor ve VB Scripte giri yaplyor. Veritaban arayznn tantld Acces kursu ve XML belgelerinde geerlilik tanmlamalar ve DTD konularn kapsayan XML kursu, SUXXESS ierisinde yer alyor. Ayrca ActiveX hakkndaki makalemizin de profesyonel programclarn ilgisini ekeceini dnyoruz.

BR SORUNLA KARILAIRSANIZ
Eer videolarda grnt ve ses alamama gibi bir sorununuz olursa, eCHIP Basic Kit iinden QuickTime kurabilirsiniz. Bilgisayarnz CD-ROMu bir audio CD gibi gryorsa, muhtemelen CD-ROMunuzun srcleri DOStan ykleniyordur. Sorunu gidermek iin Config.sys ve Autoexec.bat dosyalarndaki CD-ROM srcs ykleme ile ilgili satrlarn bana REM ekleyerek, bilgisayar yeniden balatnz. Eitim videolarnn izlenmesinde sorun ile karlarsanz, CDnin Tools klasr iindeki Tscc.exe dosyasn altrp, ilgili codeci bilgisayarnza kurunuz.

3 LEVEL ZEL
Command&Conquer: Renagedein inceleme yazs LEVELdan Berker Gngr tarafndan yapld. Oyunun puan, zellikleri, art ve eksilerini Berker Gngrn yazsndan takip edebilirsiniz. Ayrca, bu blmden, oyunun multiplayer demosunu kurabilir ve tantm filmini izleyebilirsiniz.

Kurulum ve kullanm
Program kurduktan sonra dosya ilemleri, planlama, raporlar ve gelimi eklentiler gibi zel-

CHIP | MAYIS 2002

112
NDEKLER

113 114 118

Yedekleme: nce yedekleyin sonra silin Yeni Sistem: Sorunsuz kurulum iin disk blmlemesi Barl zm: Paralel Windows XP ve 98/Me kurulumu

10 ADIMDA YEN SSTEME

Planlama Yedekleme Srcler Ayarlar Al disketi Silmek Blmleme Formatlama Kurulum nce ayarlar

10 Admda Temiz Windows

Windowsunuzu Yenileyin
Eski sistemlerinden memnun olmayanlar ve PCsini komple yeniden kurmak isteyenlerin amas gereken birok engel var. CHIP, 10 admda eski sistemi ve ayarlarn yedekleyerek yeni bir sistemin problemsiz bir ekilde nasl kurulacacan aklyor.

emen umutsuzlua kaplmaya gerek yok! Hangi kullanc, imdiye kadar en azndan bir kere olmak zere, PCsini fkeden pencereden dar frlatmak istememitir ki? Sistemde oluan hatalar ou kez sinir bozucu bir hal alabilir, ama yine de sakin olun. Bu gibi durumlarda, muhakkak yaplabilecek bir eyler vardr. Artk bilgisayar kullanclarnn ou, Windows kurulumundan bugne kadar geen zamanla, problemlerle karlama sklnn doru orantl olduunun bilincinde... Hibir ey yolunda gitmediinde ne yapmak gerekiyor? En iyi seim, sistemi batan aa temizlemek ve Windowsu

yeniden kurmak. nk bu yol kmelerin ve hata uyarlarnn sklat durumlarda yaplabilecek en iyi ey. Planmz size ok fazla sknt yaamadan yepyeni bir sisteme nasl ulaabileceinizi gsterecek.

Kollar svamadan nce, ama tam olarak belirlenmeli... nk yeni bir kurulum sreci, sistemi kiisel gereksinimlerinize uygun hale getirmek iin en ideal zaman. Bu srada dosyalar korumak ve daha iyi gvenlik nlemleri alabilmek iin sabitdiskinizi yeniden blmlendirebilir ve

Planlama: XP veya 98/Me? Belki de ikisi birden

hatta yeni bir sistem deneyebilirsiniz. u sralar Windows XP Home Editonn tam srmn yaklak 100 dolar karlnda temin edebilirsiniz. Bir sredir hissedilir derecede daha stabil olan yeni Windowsa ilgi gsteren kullanclar, sistemin yeniden kurulumu ncesinde nemli bir karar aamasndan gemekteler. Yeni iletim sistemi, zellikle meslei gerei bilgisayar banda alanlar iin tasarlanm ve birden fazla kullancnn ayn sistemi paylamas gerektii durumlara uygun. Ancak ncelikle bilgisayarnz, yazlmn donanm gereksinimlerini karlayabilmeli: XP; 233 megaherz ve

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

113

Yeni Windows Kurulumu

zeri ilemcili en az 128 megabayt bellek sahibi sistemlerde 1 gigabayt sabitdisk alanna ihtiya duyuyor. Bu deerler en dk gereksinim seviyesini temsil ettiinden, ne kadar fazla kaynaa sahipseniz, iiniz o kadar kolaylaacaktr. Eski iletim sistemini saklamak istemeniz halinde, Windows XPyi Windows 98 ve Meye paralel olarak kurmak mmkn. PCnizi batan aa yenilerken ifte iletim sisteminin n koullarn zaten yerine getireceksiniz. lemin nasl yapldn s118deki ifte Windows kutusunda bulacaksnz. Bu frsat kullanmay istemeseniz dahi, yeni kurulumun ruh salnz korumaya yardmc olacak bir alma ortam yaratmak iin mkemmel bir balang noktas olduunu unutmayn.

Src Sorusu: Src Microsoft kaynakl m, deil mi? Deilse, silme ilemi ncesinde mutlaka src salanmal.

Oyunlar: Oyun severler en son deitirilen

dosyalar da dier nemli dosyalarla birlikte arivleyebilir.

Sabitdiski temizlemeden nce, tm gerekli dosyalar dikkatle kaydetmelisiniz. Bu kategoriye yalnzca Word, Excel dosyalar veya fotoraflar deil, ayn zamanda ilk anda akla gelmeyen pek ok dosya da dahil edilmeli. Belgelerim: Kullanc farkl saklama dizinleri kullansa da pek ok program dosyalarnzn tmn standart olarak bu sistem klasrnde saklar. Office templates yeni kurulumun ardndan kendi ekillendirdiiniz belge ablonlarn yeniden yaratmak zorunda olmak can skc. Office 97de dosyalar C:\Program Files\Microsoft Office\Templatesde yer alyor. Office 2000 ve XPdeyse onlar C:\Windows\Application Data\Microsoft\Templatesde bulabilirsiniz. Windows 2000 veya XPde templateler \Documents and Settings dizininde o anki kullanc ad altnda Application Data\Microsoft\Templatesde sakl. E-mailler ve Adres Defteri: Outlook ve Outlook Expressde, e-maillerinizi ve adres defterinizi bir ariv dosyasnda saklayabilirsiniz. Outlookta Dosya/Arivden Outlook Expressde Dosya/Verden eriilen bu zellii her yeni sistem kurulumundan nce kullanmalsnz. Sk Kullanlanlar: Internet Explorerda sk kullanlan adresler listesi oluturduysanz, C:\Windows\Favoritesden (98,ME) veya Documents and Settings\<Kullanc Ad>\ Favoritesden(XP) ulaabileceiniz bu verileri de saklayn.

Yedekleme: Deerli dosyalarnz koruyun

Windowsun kurulum CDsinde ok sayda src yer alyor. Ancak bunlar gerekebileceklerin tm deil. Ayrca srclerin hibirinin en gncel versiyonlarnn olmad da kolaylkla tahmin edilebilir. Sabitdiski formatlamadan nce, sistemin her bileeni iin bir srcnn el altnda olduundan emin olmalsnz. Bu dosyalara ya Windows CDsinden ya da ayr bir CDden ulalabilmeli. Kurulum

Srcler: Hibirini unutmadnza emin olun

srasnda ISDN kartnzn almadn fark etmek kadar sinir bozucu pek az duruma dlebilir. Netten ksa srede src temin etmek, internet balants olmadan gleecektir... Balat/Ayarlardan (98,Me) Denetim Masasn an. Sisteme iki kez tklayn ve (XPde Hardware) daha sonra Device Manager sein. Fare ve CD-ROM srcs gibi sistem bileenleri ve standart donanmlar, genellikle sorun yaratmaz. Dikkat edilmesi gerekenler her eyden nce grnt, ses ve network gibi ek kartlar ve modem, tarayc ve yazc gibi harici bileenler. Her defasnda ilgili bileene iki kez tklayn ve Src kartn kontrol edin. k

SRCLER, ARALAR, AYARLAR

Kendi retim CDniz

Srcler: Bu snfa Windows CDsinde yer almayan her ey dahil edilebilir. En iyi seim, en gncel srmlerin retici kaynakl olarak dorudan internetten temin edilmesidir. Ayarlar: En nemli ayarlar screenshot yoluyla ve/veya belgelemeyle kaydedebilirsiniz. Konfigrasyon dosyalar kullanmalar halinde dier yazlmlar da bu kategoriye dahil edilebilir.

Allar: Balang disketinin ieriini CDye aktarmak. Nero benzeri CD yazma programlaryla bir balang CDsi elde etmek mmkn.

Aralar: Hibir bilgi sayarda eksik olmamal: Sktrma program, Acrobat Reader ve Internet Explorern en yeni srm. Bunlara ek olarak tarayc, modem ve dijital kamera iin zel yazlmlar dahil edilebilir.

CHIP | MAYIS 2002

114

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Yeni ????????????????? Windows Kurulumu

Burada Salayc (98) veya Driver Provider (Me, XP) ksmnda Microsoft ibaresinin yer almas halinde, srcler Windows CDsinde mevcut demektir. Sz konusu olan sonradan satn alnan bir Microsoft rndr. Sonradan eklenen aygtlarn tm iin, beraberlerinde gelen srclere ihtiya duyarsnz. Ancak bunlar elde yoksa veya eskiyse, (tarihleri Src kartndan kontrol edebilirsiniz), internetten gerekli yardm alabilirsiniz. Tecrbeli kullanclar kurulum ncesinde gncel bir src CDsi olutururlar (bkz. s113teki Kendi retim CDniz kutusu). Aygt yneticisinden Monitrdeki kayd kontrol edin. Burada Standart Monitr ifadesini grrseniz, en iyi zm, reticinin modele en uygun konfigrasyon dosyasn netten indirmek. Ancak bu ekilde ekran grnts sonradan en iyi ekilde ayarlanabilecektir.

nemli Ayarlar: Kaybetmemeniz iin evirmeli A gibi nemli ayarlarnz bir dokmana kaydedin.

A, evirmeli A, E-mail hesaplar, User (XPde) ve kurulan yazlmlardan oluan bileenleri kaydedin.

Yalnzca src ve yazlmlar deil, kiisel sistem ayarlar da son derece nemli. nk onlar olmakszn sistemi eski haline getirmek ok zor. Ayarlarn saklanabilmesinde aadaki ipucu yardmc olacaktr. Kaydetmek istediiniz iletiim penceresini an. rnein evirmeli A iin arama parametrelerinin yer ald pencere. [Alt]+[Print Screen] tularna e zamanl tklayn. Pencere, ekran grnts olarak hafzaya alnacaktr. Wordde yeni bir belge oluturun ve resmi [Ctrl]+[V] tu kombinasyonuyla belgeye ekleyin. Dier nemli ayarlar iin de ayn yntemi uygulayn ve onlar Wordde tanmlayn. Ardndan belgeyi dier dosyalarnzda birlikte kaydedin. Hangi ayarlar kaydetmeniz gerektiinden emin deilseniz,

Kaybolmamalar iin ayarlar kaydedin

Windows 98/Me altndan kolaylkla balang disketi oluturabilirsiniz. Bu disket sabitdiski blmek (Fdsik) ve formatlamak (format) iin gerekli programlar iermeli. Windows XPde bu disket oluturulamadndan sistemi kurulum CDsinden balatmalsnz. Bo bir disket ve Windows CDsini srclere yerletirin. Balat/Ayarlar/Denetim Masas ve Program Ekle/Kaldra tklayn. Balang Disketi kartndan Disket Olutura ve Tamama tklayn.

Sistem disketi olmadan iler yolunda gitmiyor

[Enter]a tklayn. Byk boyutlu sabitdisklerin desteklenmesiyle ilgili soruyu Evet ile yantladnzda kendinizi Fdsik yardmc programnn ana mensnde bulacaksnz. nc sradaki Blm veya mantksal DOS srcs silden tm mevcut srcleri kaldrn. Sabitdisk zerinde yalnzca bir partition olmas halinde (C: srcs) 1i tulayarak ilk partition silin. Karnza kan gvenlik sorularn yantlarken, aklnzda tutmanz gereken partitionla birlikte, iindeki tm dosyalar silmek zere olduunuz. Bu adm da gerekletirin. Windows XP: Windows CDsini srcye yerletirin ve bilgisayar balatn. PCnin CDden boot edilememesi durumunda burada da BIOSdaki balatma srasn az nceki rnekteki gibi silmelisiniz. Tm balang dosyalar yklenene dek bekleyin ve [Enter] tuuyla Windows kurulumunu onaylayn. Zorunlu lisans szlemesinin ardndan, Windows sistemde kurulu iletim sistemlerini tarayacaktr. [Esc] tuuna tklayn ve tm partitionlarn listesine ulatnzda herhangi birini seip silin. Burada da gvenlik sorularyla uyarla- k

WINDOWS YEDE

Recovery CDleri biraz problemli

Recovery CDleriyle ilgili problemler. Pek ok PC, nceden kurulan yazlmlar dahil olmak zere, sistem iin tek bir koruma (Recovery CD) ierir. Yeni bir kurulum srasnda manuel konfigrasyon mmkn deildir. CDyle PC sadece ilk haline dndrlebilir. Buna ramen pek ok durumda, sabitdiski burada tanmlanan yntemlerle nceden blmek mmkndr.

Balang Disketi: Bu sayede bilgisayar Windows olmakszn da balatlabilir.

Partitionlar sildiiniz takdirde, sabitdiskin yeniden blmlendirilebilmesinin yolu alm olacaktr. Windows 98 ve Me: Balang disketini srcye yerletirin ve PCyi balatn. Sistemin disketten balatlamamas durumunda, PCnin temel ayarlarnn yer ald BIOSdan balatma srasn deitirin. Seenee bilgisayarn balatlmasnn ardndan genellikle [Delete] tuuna tklayarak eriebilirsiniz. Daha sonra karnza kan menden sistemi CD-ROM destei olmakszn balatn. CD-ROM srcye daha sonraki aamalarda ihtiya duyacaksnz. Karnza kan komut satrna fdisk yazn ve

Disk partitionunu silmek: Artk geri dn yok

Sinir Bozucu Bir Durum: Recovery CDleri Windows CDsinin yerine konamyor.

CHIP | MAYIS 2002

116

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Yeni Windows Kurulumu

Src Blme Yazlmlar: Windows 98 ve ME kurulumu ncesinde Fdisk yardmc yazlm sabitdiski blmleyebiliyor.

partition olutururken burada da az nceki rnek geerli: nce Windows iin, sonra da veriler iin kullanlacak blm oluturun. Sabitdisk alann her iki partition arasnda paylatrabilirsiniz.

XPnin Profesyonellii: Microsoftun en yeni iletim sistemi XP ayn ii setup rutinindeki bir arala gerekletiriyor.

caksnz. Blmlendirilmemi bir alan kalana dek partitionlar kaldrn.

imdi yeni bir partition oluturmalsnz. Burada iyi planlama nem kazanyor. Bir rnek: Windows iin bir srcye ve kendi dosyalarnz iinse bir baka srcye ihtiya duyuyorsanz iki blm oluturmalsnz. Windows 98 ve Me: Yeniden Fdsikin ana mensne ynelin ve birinci satrdan birincil blm oluturun. Fdisk, taramann ardndan, kullanlabilir alann tmnden yararlanmak isteyip istemediinizi soracaktr. Olumsuz yant verdikten sonra birincil partitionn kapasitesini belirleyin. Yzde veya megabayt cinsinden bir deer girin. Sabitdiski ikiye ayrmak iin % 50 deerini kullanabilirsiniz. lkinin ardndan dosyalarnz iin geniletilmi bir partition oluturun. lem ana mennn birinci satrnda gerekletiriliyor. Arta kalan sabitdisk alann deer olarak girin. Artk e boyutlu iki blme sahipsiniz. Ancak Windows geniletilmi olan ksma henz onu src olarak tanmadndan eriemiyor. Bu durumda, Fdsik geniletilmi partitionda mantksal sr-

Doru blmlemek: Sisteme temel oluturmak

c oluturmalsnz. PCnin sabitdiskten balatlabilmesi iin, bir blmn aktive edilmesi gerekiyor. Fdiskin 2 numaral mensnden Etkin Blm Atay kullann. Windows XP: Blmlendirme, silmeyle ayn menden gerekletiriliyor. Yeni bir

Kuruluma balamadan nce, en azndan birincil partitionn formatlanmas gerekli. Mantksal srclerde bu adm Windows altndan, Explorerda ise src simgesinin zerine sa tklayp Biimlendiri seerek gerekletirilebiliyor. Windows 98 ve Me: Sistemi disketle yeniden balatn. Komut satrna format c: komutunu girin. Sorular onaylayn ve sistem blmne kendini ifade eder zellikte bir ad verin. Format d: ile veri blmn formatlayn. Bu partition iin rnein Dosyalarm adn kullann. Windows XP: Formatlama Windows XPde yeni bir partitionn oluturulmasnn ardndan kendiliinden balayacaktr. Burada dikkat edilmesi gereken, hangi dosya sistemini kullanmak istediiniz: FAT veya NTFS. Windows 98 veya Me zerinden partitionlara ulamak niyetindeyseniz daha eski olan FATi kullanmanz neririz. Buna karn kullanc haklar ve ifreleme gibi yeni XP fonksiyonlarndan faydalanmak iin NTFS daha iyi bir seim olacaktr. k

Formatlama: FAT ve NTFS dosya sistemi uyumazl

KURULUMLA BRLKTE ANINDA

Kurulum CDsindeki gizli cevherler

Standart kurulum srasnda gerekten faydalanabileceiniz baz yazlmlarn yolu kesiliyor. Bunlarn arasnda evrak antas, dorudan kablo balants ve pano (clipboard) da yer alyor. Windows ME sktrlm klasrlerin (ZIP dosyalar) kurulumunu da es geiyor. Neyse ki bu aralarn tmn Balat/Ayarlar (98,Me) Denetim Masas/ProgramEkle/Kaldr/Windows Kur (98/Me) veya Add Remove Windows Components (XP) zerinden sonradan kurabilirsiniz. yasn kurulum CDsinin add-ons/msbackup dizininden altrabilirsiniz. Windows XPde dosya ntbackup.msi adyla valueadd/msft/ntbackup klasrnde XP CDsinde yer alyor.

zel Durum: Backup programlar

Anlalmaz ama gerek: Dosya yedekleme (backup) yazlm, iletim sistemiyle birlikte kendiliinden kurulmuyor. Windows 98 kullanclarnn ii biraz daha kolay, nk onlar bu arac az nce aklanan ekilde kurabilirler. Windows Medeyse msbexp. exe dos-

Dosya Yedekleme: Windowsun, onu bizden saklamak istemesi inanlr gibi deil.

CHIP | MAYIS 2002

118

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Yeni Windows Kurulumu

FTE WINDOWS

XP ve 98/Meyi paralel kurmak

Windows XPyi, 98 veya Me ile birlikte kurmak istiyorsanz, izlenecek en iyi yol partition oluturmak. Bunlardan biri birincil, dier ikisi de iki mantksal srcye sahip geniletilmi blm olmal. lk blme 98 veya Meyi kurun. Daha sonra kurulumu Windows 98/MEden dorudan balatn. New Installation (Advanced) sein ve sihirbaz takip edin. Bir ka iletiim penceresinin ardndan Advanced Optionsa tklayn ve I want to choose the install drive letter and partition during Setup sein. XPyi mantksal srclerden herhangi birine kurabilirsiniz. Dier blm her iki sistem iin de verilerin saklanaca bir partition olarak kullanabilirsiniz. XP, bilgisayar balatlrken iki sistem arasnda seim yapabileceiniz program otomatik olarak balatacaktr.

riyor. PCyi tek banza kullanyor olsanz dahi, gnlk ileriniz iin daha snrl haklara sahip ikinci bir kullanc belirlemelisiniz.

10

Basit Bir pucu: Yalnzca bu onay iaretiyle, kurulum srasnda serbest seim hakkna sahip olursunuz.

Tm hazrlklarn tamamlanmasnn ardndan asl kurulum balayacaktr. Windows 98 ve ME: Balang disketiyle sistemi yeniden balatn ve bu kez CDROM destekli seeneini sein. Windows CDsini srcye yerletirin. Windowsun disketin balatlmas srasnda diyagnoz srcs oluturduuna dikkat edin. CD-ROM srcs iin src harfi bir ileriye kayacaktr. rneimizde f:\setup komutunu verin. Src daha sonra yeniden E harfini alacaktr. Artk, Windows grnm sisteme yeniden hakim olacak ve grafik arabirimli, fare destekli bir kurulum sihirbaz balatlacaktr. Sihirbazn direktiflerini takip edin ve lisans szlemesini onaylayn. Kurulum klasr iin C:\Windowsu sein. zel kurulum modunu iaretleyerek hangi Windows bileenlerinin kurulacan belirleyebilirsiniz. Lisan, lke, klavye dizilimi ve saat dilimini belirleyin. Yeni bir balang disketi oluturmanza gerek yok, nk bu adm ok nceden gerekletirdiniz. Dier kurulum sorular ad, firma ismi ve kayt numarasyla ilgili. Firma alann bo brakabilirsiniz. An tanmlanmas, ancak sistemde bir network kartnn olmas halinde gerekiyor... Asl kurulum ilemi PCnin zelliklerine gre 30 ile 60 dakika arasnda vakit alr. Son olarak Windows, tm aygtlar tanmas gereken donanm sihirbazn balatacaktr. Gerekli src-

Kurulum: Sabitdisk iin yepyeni bir Windows

lerin kurulum CDsinde bulunamamas durumunda, konumlarn sizin belirtmeniz gerekir. Windows daha sonra parola girmenizi isteyecektir. Parola kullanm gerek bir koruma salamadndan bundan kanabilirsiniz. Windows XP: Microsoftun yeni iletim sistemi, ncl kadar ok seenee sahip deil. Ayrca kullanc tarafndan ynlendirilecek bir kurulum aramak bouna.

Kurulum Balyor: Yaklak yarm saat sonra PC, Windows XP arayzyle ldayacak.

Kurulum, formatlamann ardndan otomatik olarak balatlyor. Sihirbaz burada da ilemler boyunca size elik ediyor. Saat dilimi ve blgesel ayarlar Windowsun dier srmleriyle benzerlik gsteriyor. Asl fark, daha fazla kullancy hemen atayabiliyor olmanz. PC zerindeki tm haklara sahip, administrator olarak bilinen sper bir kullancya olan ihtiya, baz tehlikeleri beraberinde geti-

Kurulumun tamamlandnda dahi, Windows hala eksik bir grnme sahip olabilir. Baz srclerin eksiklii ve grnt ayarlarnn minimum dzeyde tutulmas genellikle bu duruma yol aan etkenlerdir. Bu nedenle son detaylar iin biraz el mahareti gerekli. ncelikle Aygt Yneticisini balatmalsnz. Bunun iin Balat/Ayarlar (98,Me) Denetim Masas/Sistem/Hardware (XP) ve Aygt Yneticisi (Device Manager) kullanlabilir. Sistem bileenlerinin listesinde sar soru iaretlerinin varl, donanmn doru tanmlanamad ve uygun srcnn kurulmad anlamndadr. Gerekli srcnn CDde yer almas halinde, onu manuel olarak kurabilirsiniz. Bunun iin hatal kayda iki kez tklayn ve Src kartndan Srcy Gncelletir dmesini kullann. Daha sonra ekran kart ve monitr iin de, standart srcler yerine uygun olanlarn kurulduundan emin olun. Bir sonraki adm, grnt zellikleriyle ilgili. Sa fare tuuyla masastndeki herhangi bir bolua tklayn ve alan nesne mensnden zellikler/Ayarlar sein. Renkten mmkn olan en yksek sayy, rnein True Color(32Bit)i ve monitre uygun bir znrl sein. Genellikle bu deer 1024X768dir. Gelimi/Monitrden ekran tazeleme orann gzden geirin. Gz salnz korumak iin, bu deer 75 hertzin zerine olmaldr. En Uygun ayaryla genellikle en salkl seimi yapm olursunuz. imdi nceden kaydettiiniz tm ayarlar yeni sisteme aktarn, (bkz. adm 4). Windows XP kullanclar, ek olarak, sistemlerini etkinletirme ykmllyle kar karyalar. Aksi halde Windows, 30 gn sonra balatlamayacaktr. Etkinletirme ilemi online ya da telefon vastasyla gerekleiyor. pucu: Online-etkinletirme yalnzca kez kullanlabiliyor. Telefonla etkinletirme srasnda, gereklere sadk kalarak sisteminizi yeni kurduunuzu belirtmelisiniz. Gncelleme asla reddedilmeyecektir.
TF / Ozan Ali Dnmez, ozand@yahoo.com

nce ayarlar: Son rtular ve pratik ipular

CHIP | MAYIS 2002

120
NDEKLER

121 122 122 124 126 126 127 128

Dosya Kurtarma: Veri kaybna elveda AutoSave: Gerek zamanda yedekleme Sistem Kurtarma: Zaman geriye dndrme Mini Atlye: XPnin geri yklenmesi Image Aralar: Komple sistem yedekleme Mini Atlye: Drive Image 5.0 Sonu Profesyonel zmler Tablolar Kazananlar

Test: Kurtarma Aralar

Windows
Veri kayb ve mavi ekran gibi sorunlar, hibir Windows kullancsna yabanc deildir. Neyse ki bilgisayar kendini askya aldnda, bozulan partisyonlar ve kaybolan verileri yeniden oluturan programlar mevcut.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

121

Kurtarma Yazlmlar

pin Ucunda
Dosya Kurtarma

icrosoft, Windows XPde yalnzca arayze yeni bir tasarm kazandrmakla kalmam, Luna stilinde bir mavi ekran da yerletirmi. Bu ekran i iten getiinde beliriyor. erii az ve z: Windowsun bir sorun saptad ve imdi kapanmaya yz tuttuu eklinde bir mesajdan ibaret. Sonu olarak iletim sistemi artk start almyor. te imdi kurtarma aralarnn ve Image programlarn kullanma zaman gelmi demektir. Bunlarla birlikte, ellerinizin terlemesi ve trnaklarnz kemirmeniz gemite kalyor. Acil durumda Windows kullancsnn programa ihtiyac var: Geri Dnm Kutusundan bile silinmi dosyalar yeniden oluturan bir dosya kurtarma arac, yanl konfigre edilmi srcler ya da virs bulamas yznden oluan hasarlar tamir edebilen bir sistem kurtarma yazlm ve nceden optimal bir biimde konfigre edilmi bir sistemi depolayp, gerektiinde yeniden geri ykleyen bir image program. CHIP, bu yazlm kategorisinde en iyi programlar sk bir teste tabi tuttu. Ancak test galibini kombine etmek, otomatikman gvenli bir yap salamyor. Yalnzca kafanz altrarak ve doru ara kombinasyonuyla, optimal sonulara ulaabilirsiniz. Sonu blmnde bu soruna deiniyor ve ke kar gvenli bir Windows iin iki strateji neriyoruz. Programlarn deneme srmlerini eCHIPte bulabilirsiniz. (heCHIP-Code DOSYA KURTARMA)

Yanllkla nemli bir dosyasn silmi olanlarn, ya salam bir sinire ya da verileri yeniden oluturan zel bir araca sahip olmas gerekiyor.
Geri Dnm Kutusundaki veriler silindiinde, Windows onlarn yerini veri yazmaya ayor. imdi silinmi verileri yeniden oluturmak iin size artk yalnzca kurtarma uzmanlar yardmc olabilir. CHIP size bunlar tantyor ve programlarn zayf ve gl yanlarn gzler nne seriyor.
EasyRecovery 5.12 Personal Edition: 105 dolarlk fiyatyla geri en pahal, ama ayn zamanda bu kategorinin en iyi arac. Ancak Personal Edition NTFS dosya sistemini desteklemedii iin XP ile tamamen uyumuyor. kinci kritik nokta kullanm klavuzunun ok ksa tutulmu olmas. Bu RAW-

ne yazlmsa, EasyRecovery pas gemek zorunda kalyor. Yazlmn hakim olduu bir alan da sabitdisk tans: Bir analiz ile diskin nerelerde fiziksel hasarlara sahip olduu akla kavuturuluyor. Art bir zellik de acil durum disketi zerinde bir DOS srmnn bulunmas. Ama disket ile kurtarma bir hayli zaman alyor. Bu ilemde 500 MByte iin 40 saniyelik sre 40 dakikaya kadar uzayabiliyor.
Final Data 1.0 Standard: Yksek fiyat ve

Disk Kontrol: EasyRecovery, aldktan hemen sonra tm diskleri inceliyor.

Scan rneinde belirginleiyor: Seilmi partisyon sektr sektr inceleniyor ve normal kontrolden uzak ara daha esasl. Normal arama ilemi tm silinmi dosyalar yeniden oluturamadnda, Ontrack RAW-Scani tavsiye ediyor. Kullanm klavuzunda RAW-Scane nasl geilecei aka belirtilmemi. Bu harika seenek iin zel bir men bile anlaml olurdu. Aracn yeniden oluturma oran (yzdesi) ahane. Yalnzca eer verilerin zeri-

eksik olan NTFS destei, Final Datann silinmi dosyalar kurtarmada ulat iyi nota glge dryor. Kullanm kolay: Kullanc bir src seiyor ve Final Data tarama ilemine balyor. FAT (File Allocation Table) bozuk deilse, kullanc scan ilemini durdurabiliyor. Ara ok ksa bir sre iersinde silinmi dosyalar buluyor. Asl scan ilemi sabitdiski sektr sektr taryor, ancak bu yalnzca yeni bir formatlamadan veya virs bulamasndan sonra zorunlu bir hale gelebilir. Toplam olarak, kalite noktasnda, EasyRecoveryye ayak uydurabilen iyi bir rn. Ancak acil durum disketi ve XP destei gibi zellikler eksik. Tutumlu olmak isteyenler, Basic srm edinebilir, ama bu yeni formatlamada ya da virs bulamasnda uyumak zorunda. u sralar piyasaya srlmesi planlanan 2.0 srm XP uyumlu olacak ve bylelikle EasyRecoveryyi geride brakabilecek.
Recover4all 2.04 Professionell Beta: Bu

srm, beta aamasnda olmasna ramen CHIP testine dahil ettik. reticinin aklamasna gre, ancak yazn Final s- k

CHIP | MAYIS 2002

122

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar

rm piyasaya kabilecek. Stabilite yerinde: Beta sorunsuz alyor. Eski Final 1.04n aksine Beta, testteki yegane Windows XP ve NTFS desteine sahip bir rn. Ara yava, ama esasl alyor. lk tarama pek bir baar salamad. kinci scan, kontrol sektr sektr gerekletiriyor, bu da birka saat srebiliyor. Buna karlk yeniden oluturma oran (yzdesi) ok iyi, hatta formatlanm bir FAT partisyonunda bile. Bu durum formatlanm bir NTFS partisyonu iin geerli deil, bu noktada elde edilen baar sfr. Yine bir zaaf: Recover4all geri dosyalar yeniden oluturuyor, ama dizin yapsn deil. Toplam olarak ara ok az sayda konfigrasyon olana sunuyor.
Drive Rescue 1.7: Freeware (http://home.arcor.de/christian_grau/rescue/), ilevsellik noktasndaki aklar rnek bir ergonomi ile dengeliyor. Ara, bir sistem ve sabitdisk analizi sunuyor. Bulunan dosyalarn deerlendirilmesi uyuuyor: Poor Drive Rescuenun hibir olanak gremedii anlamna geliyor, Good ise kullancnn iyi bir ansa sahip olduunu belirtiyor. Dosya kurtarma, yalnzca kullanc Quick format seeneini setiinde gerekleiyor. Esasl bir formatlamada ara pas gemek zorunda kalyor. En nemli zellik, Drive Rescuenun hasara uram bir FAT sonucunda ne Windows ne de PartitonMagic tarafndan tannan partisyonlarn izini srmesi. Sabitdiskinin durumu hakknda daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler, Drive Rescueyu balatyor ve tklamalarla birok seenek iinden geiyor. Eksik olan acil durum disketi... Bir freeware iin balanabilir bir gnah!

Sistem Kurtarma
Windows ne kadar uzun alrsa, o oranda stabilitesini yitiriyor. Ancak sistem kurtarma aralar zaman geriye dndryor.
Bir kez yanl yazlm kurulsun, Windows hemen veda ediyor. Bu durumda size en nemli yardm, iletim sisteminin en son przsz alt ana kadar saati bir zaman makinesi gibi geriye dndren sistem kurtarma programlar sunuyor. CHIP bu tr aralarn en ilginlerini teste tabi tuttu.
GoBack 3.1 Deluxe: Roxio rn prog-

ram, sisteme derinlemesine mdahale ediyor ve son derece efektif alyor. En

yici) yzde yz yeniden oluturulamyor. GoBack, formatlanm partisyondan da sistemi yeniden oluturuyor. Oysa, kl krk yararak oluturulmu gzetleme rutini, byk bir dezavantaj sergiliyor. Master Boot Recordu okuyan ya da sabitdiskin partisyon tablosuna yazan Drive Image gibi aralar, programla birlikte almyor. Bu ikilemden zorlu bir k yolu var... teki aralarla alrken, GoBacki devre d brakn! Bu kez de GoBack iptal edilmeden nce konumlan-

Kontrol Saati: GoBack, sistemdeki tm deiiklikleri ayrntlarna dek kaydediyor.

bata gelen ilke, srekli gzetleme. Sanal bir srcde ara, deiiklikleri depoluyor ve tek tek dosyalarn ve dizinlerin yeniden oluturulmasnda bunlara bavuruyor. GoBack gerektiinde seici de alyor ve tek tek dosyalar ve dizinleri yeniden oluturma kapsam dnda brakyor. Yeniden oluturma neredeyse mkemmel alyor, yalnzca registry (kayt dzenle-

drlm kontrol noktalarn maalesef yitiriyor. Standart kurulumda ise aracn bir partisyonun yzde 10unu kendine ayrmas ve tek tek srclerin, kurulum srasnda gzetleme dnda braklamamas yazlmn kusurlar olarak gze arpyor.
Recovery Genius 21st 5.0: Recovery Genius, konfigre edilebilme noktasnda kt notlar alyor, nk program yalnzca tek bir kontrol noktas depoluyor. Daha eski kontrol noktas (checkpoint) zerine sorulmadan yazlyor. Dosyalarda ve registry kaytlarnda yeniden oluturma oran teste katlanlar arasnda en iyisi. Tayvan kkenli yazlm, GoBackte de olduu gibi, kendine zel bir DOSta alyor. Bu onu geri iletim sistemi ile ilgili kazalara kar duyarsz klyor, ama antivirs yazlmyla uyumazlklara yol aabiliyor. Programn baz pf noktalar var... Recovery Genius her zaman parola korumal. Bu parola olmadan kullanc programda hibir ayar gerekletiremiyor. nceden ayarlanm parolann kulla- k

AUTOSAVE

Yedekleme Otomat
AutoSave dosyalardaki ya da belgelerdeki deiiklikleri saptayan ve depolayan bir yedekleme arac. Pf noktas, AutoSavein Backuplar otomatikman ve gerek zamanda oluturmas: Arka planda alyor ve gzetlenen tm dosyalar gvence altna alyor. Bylelikle Word ya da Excel dosyalarnn eski srmleri muhafaza edilmi oluyor. Fiyat: Yaklak 30 dolar Bilgi iin: www.v-com.com

CHIP | MAYIS 2002

124

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar

nm klavuzunun derinliklerinde sakl olmas ise sinir bozucu bir durum. Eer BIOSun CMOS ayarlar deimise, yazlm bunu kaydediyor ve balangtaki durumu yeniden oluturmak ya da yeniyi depolamak seeneklerini seiminize sunuyor. Hatta Prevent HDD I/O ilevi zerinden kullanc gzetlenen partisyonlar zerine bir yazma eriimini nleyebiliyor. Ama bu ayar yalnzca saf veri partisyonlar iin tavsiye ediliyor.
ConfigSafe 3.08.02: Program Windowsa zg, sistemin yeniden oluturulmasn zorunlu klan sorunlar iin ideal. Bunlardan biri, rnein PCyi frenleyen, kt konfigrasyonlu bir yazlm olabilir. ConfigSafe, registryyi gzetliyor ve onun kaytlarn neredeyse tmyle tamir ediyor. Dosyalarda ise durum farkl: Dosyalar sabitdisk zerinde enkaz paralar halinde varln srdryor. Kullanc onlar elle silmek ve bu yzden de nerede olduklarn bilmek zorunda. Bu durumda birka yz dosyalk bir Office kurulumunda kontrol kaybetmek iten bile deil. Program ktphaneleri (.DLL) sz konusu olduunda ConfigSafe sorunlu, nk birok kurulum rutini eski DLLlerin zerine

turmaya gemeden nce, ConfigSafein report ilevinden yararlanmal. Bu ilev, son kontrol noktasndan bu yana yrtlm sistem deiikliklerine dair bir rapor yaratyor.
pcShadow 2.39: Kurtarma aralar kervanna yeni katlan bu ara, 85 euroluk fiyatna ramen, disket olarak sunuluyor. Kullanc kurulumu yalnzca bu disket zerinden balatabiliyor. Karmak olan, pcShadowun ifrelendirilmi olmas. Kurulum srasnda ara, PCye bir anahtar aktaryor. Program bylelikle her zaman yalnzca bir bilgisayar zerinde alyor. Yazlm baka bilgisayarlarda da kullanlacaksa, nce kaldrlmak zorunda. Ama, ara sizden talep ettiinde, anahtar yeniden PCden disket zerine geri almay unutmayn. Aksi takdirde 85 euroyu da unutabilirsiniz, nk anahtar artk elinizde olmayacaktr. Yazlm iletim sisteminden nce balad iin, Windows almadnda da iliyor. Bir kez dmeye basn; sistem yeniden oluturulacaktr. Testte ara gvenilir olmaktan uzakt... Registry, pcShadow tarafndan tmyle yeniden oluturulamad. k

Ayrnt Tutkunu: Advanced Settingsde ConfigSafe tm deiikliklerin protokoln sunuyor.

yeni srmlerini yazyor. Bu da ayn ekilde bu ktphanelere erien teki programlarla sk sk atmalara (akmalara) yol ayor. Eer bunlar yeniden oluturulamazsa, sistem kurtarma da baarszla uruyor. Pozitif olan, kullancnn ConfigSafei ihtiyalarna gre ekillendirebilmesi. Advanced Settingsde belirli alanlar gzetleme dnda brakan profiller tanmlanabiliyor. Kullanc sistemi yeniden olu-

MN ATLYE

Bedava: Windows XP ile sistemi geri ykleme

Mkemmel konfigrasyon

Kontrol noktas dzenlemek

Sistemi yeniden oluturmak

Sistemi yeniden oluturma iin gerekli ayarlar Control Panelde System/System Restore altnda bulacaksnz. Orada ilevi tmyle devre d brakabilir ya da tek tek srcleri gzetleme dnda tutabilirsiniz. Sistemi geri yklemek iin, azami srcnn yzde 12si olmak kaydyla, ne kadar bellek yeri tahsis edeceinizi girin. Deeri azaltrsanz, eski kontrol noktalarnn vadesi daha nce dolar, ama yerden tasarruf etmi olursunuz. Bunun iin s28deki ipucuna da baknz.

System Restoreu Start mensnde All Programs/Accessories/System Tools altnda bulacaksnz. Create a restore point seeneini sein ve Next zerine tklayn. Bir sonraki pencerede kontrol noktasna bir ad verebilirsiniz. Basite Create zerine basn; Windows ie koyulacaktr. Kontrol noktas tamamsa, kontrol noktasnn tarihi ve adyla bir pencere greceksiniz. Windowsun kendisi her bir alma gn iin ve nemli sistem olaylarnda bir kontrol noktas dzenliyor.

System Restoreda Restore my computer to an earlier time seeneini sein. Bir sonraki pencerede bir takvim belirecektir. stenilen kontrol noktasn ieren tarih zerine tklayn. Sonra ilgili kontrol noktasn sein ve Next zerine tklayn. Kontrol noktasndan bu yana gerekletirdiiniz gzetlenen srclerle ilgili tm deiikliklerin kaybolaca ynndeki bir uyardan sonra, Windows sistem geri yklemeyi gerekletirecek ve batan balayacaktr.

CHIP | MAYIS 2002

126

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar

Image Aralar
Windows artk balamyor... Bu sorunu yeni bir kurulum olmakszn da halledebilirsiniz. Bir image birka dakikada taze bir sistem yklyor.
Mavi ekran ve kler, Windowsun yine iflas ettiini gsteren belirtilerdir. Sk sk program kuranlar, Billin en ok sevdii ocuunun stabilitesini yitirmesi tehlikesi ile kar karya kalyor. Bir Image ile, topyekun veri kaybndan sonra bile, birka dakika iinde yeniden alr bir iletim sistemi oluturabileceinizden emin olabilirsiniz.
Drive Image 5.01: PowerQuest arac ile

image dosyalar oluturmak dnlebilir en basit ey. Srm 5te gelitiriciler program tutarl bir biimde XP iin optimize etmi ve zerini k bir arayz ile sarm. Kullanm tatminkar: Tm konfigrasyon ayarlarn yapmak ve bir image tanmlamasnda depolamak iin az sayda fare tklamas yeterli. Bunu kullanc balant olarak masastne yerletirebiliyor, yle ki gelecekteki imageler artk yalnzca bir ift tklama gerektiriyor. Image dosyalarn ister sabitdisk isterseniz de CD zerinde depolayabilirsiniz. Ancak ara her

yazcy desteklemiyor. www.powerquest. com/driveimage/cdlist.html internet adresinde bir uyumluluk listesi bulabilirsiniz. Donanmnz bu listede yoksa, imagei nce sabitdisk zerinde gvence altna almak ve sonra baka bir yazc programyla yazmak zorundasnz. Plan task zerinden kullanc zaman planna gre Image dosyalar yaratabiliyor. Ama bu yalnzca Windowsla birlikte hazr gelen Grev Zamanlaycda kurulmu ve bir Windows parolas girilmise iliyor. Aksi takdirde Drive Image tn karmyor ve kullanc bunun farkna bile varmyor. Bunun istisnas, kullancnn Windowsun grev zamanlaycsn aramas. Orada kullancnn nce bir parola girmek zorunda olduu vurgulanyor. Kurulum srasnda oluturulan boot disketleri pratik. Zaman zaman olduu gibi Windows artk balamyorsa, kullanc yazlm emektar DOSta balatabiliyor ve imageini orada yeniden oluturabiliyor. Bu arada GoBack (s122) gibi aralarla sorunlar yaanyor. Bunun kurulumun-

dan sonra Drive Image ile Windows altnda alma denemesi hata mesajlarna yol ayor. Yazlm DOS modunda balatmak da ie yaramyor, nk GoBack tm partisyonlar saklyor, yle ki Drive Image artk yeniden oluturabilecei hibir Image dosyasn bulamyor.
Norton Ghost 2002: Ghost 2002 de iyi bir izlenim uyandryor. Kurulumdan sonra kullancnn emrine Windows altnda birok program sunuluyor. Bunlardan ilki Ghost aracna sahip zorunlu Boot (al) disketlerini yaratyor. Bir Image-Explorer olan ikincisi ile kullanc Image dosyalarn Windows altnda ileyebiliyor. Bir baka nenmli zellik, kendisiyle partisyonlarn ynetilebildii kk DOS arac Gdisk. Bunun zamanla DOS altnda optimal disk blmlenmesini salayan antika FDISKin yerini almas planlanm. Image olay DOS altnda konfigrasyonda olduu gibi cereyan ediyor. Programn grafik arayz ok eski ve Luna tarafndan martlm Windows havarilerinin buna almas gerekiyor. Imageini CD zerinde gvence altna almak isteyenlerin, Ghost un destekledii bir yazcya ihtiyac var. Bunlarn bir listesini, www.symantec.com /sabu/ghost/compatible_drives.html adresinde bulabilirsiniz.

MN ATLYE

Drive Image 5.0 ile mkemmel Imagelar

Image konfigrasyonu

Image yaratmak

Image geri ykleme

QuickImagei balatn. Image Filename altnda Image iin yol ve ad saptayn. Imagelar HD (sabitdisk) ve mobil veri tayclar zerinde depolanabilir. Dosyay kendisinden Imagei oluturduunuz partisyon zerinde depolayamazsnz. Bu yzden baka bir partisyon ya da yazcy sein. Select Partitions zerine tklayn. Depolamak istediiniz partisyonu sein ve OK zerine tklayn. Save zerine basn. Gelecek pencerede bir ad belirlemelisiniz.

Advanced Options altnda Drive Imagein ince ayarlarn gerekletirin. Standart ayarlar zaten anlaml. Orada Imagei sktrmak isteyip istemediinizi de saptyorsunuz. Imagei yaratmak iin Create Image zerine tklayn. imdi Drive Imagein DOS moduna (kipine) geecei eklinde bir mesaj belirecektir. OK zerine bastktan sonra bilgisayarnz kapanmaya balar ve Imagei yaratr. Bu ilem birka dakika alabilir. Bundan sonra rutin Windowsu yeniden balatacaktr.

QuickImagei yeniden balatn. nce Open zerine basn ve sonra nceden yaratlm Image tanmlamasna tklayn. DriveImage Open zerinden tm nemli verileri ykleyecektir. Pulldown mens Actionsda Restore image now zerine gidin ve gelecek mesaj onaylayn. Ara imdi DOS moduna (kipine) geecek ve Imagei geri yazacaktr. Reboot zerine tklamayla Windows yeniden balayacak ve her ey yeniden bir zamanlar olduu gibi olacaktr.

CHIP | MAYIS 2002

 Grnm: Ghost Explorer Imagelar bir dosya yneticisi gibi ynetiyor.

Ghost ilk bakta Drive Imageden daha karmak grnyor. Ama ksa sren bir almadan sonra ara sk bir kullanc dostu olduunu kantlyor. Rakibi PowerQuestten daha fazla konfigrasyon olanaklar sunuyor. Temel ayarlar da istenen her eyi ieren cinsten. Testte Ghost, kurulu bir Bootmanageri gvence altna almad, yle ki bunun yeniden kurulmas zorunlu bir hal ald. Ghost, GoBack ile de sorunlar yaad. Gvence altna alnm imagelara sahip deiik partisyonlara eriim baarszla urad. Yine de, dolambal da olsa kullanm klavuzunda sorunun zm iin bir yntem aklanyor. Oysa Ghost ile almaya balamadan nce, sistem kurtar-

k, kk fareler ne iin var ki? DOS gazisi gvenilir bir biimde Image dosyalar yaratyor ve onlar emin bir biimde yeniden oluturabiliyor. Imagelardorudan CD zerine yazma olanann eksikliine katlanlabiliyor. Bunun nedeni, DOS altnda gvenilir bir biimde yazmay olanakl klacak hibir makul uygulamann olmamas. Imageleri CD boyutuna ayrmak yoluyla, bunlar baka aralarla CD zerine yazmak ve bylelikle de HDCopy ile geri yazmak olanakl oluyor. Kurulu GoBack olmakszn bu tip bir fiziksel imagei (partisyonun sektr sektr kopyalanmas) yaratan ve CD zerine yazan program, Roxio aracn gvence altna alma srasnda diskten silip sprmeyi bile baaryor. Ancak bu durum, yalnzca Boot diskinin tek bir partisyondan ibaret olduu zaman anlam kazanyor, nk HDCopy fiziksel image srasnda teki partisyonlar da birlikte diskten temizliyor.
TB-MM / Garo Antikacolu, agaro@chip.com.tr

Sonu

deal kombinasyon
s kategorinin galiplerinden ibaret
basit kombinasyonun otomatikman optimal sonular douracan sananlar yanlyor. CHIP testinin kantlad gibi, farkl sistem aralarnn birbirine uymas gerekiyor. in pf noktas da bu zaten. Kullanc, programlarn bir arada almasn her zaman gz nnde bulundurmak zorunda. Test galiplerimiz Drive Image, GoBack ve EasyRecovery kendi balarna her bir acil durum iin optimal koruma salyor. Oysa kombine olarak kullanldklarnda, kullancnn aktif almasn talep ediyorlar, aksi takdirde sorunlarn ba gstermesi iten bile deil. GoBack sisteme ylesine derinlemesine gmlyor ki, DriveImagein gvenlik konseptine zarar veriyor. Her iki arala da alabilirsiniz, ancak ayn anda deil. zm imagelarla alrken GoBacki kaldrmak. Buna karlk EasyRecovery sorun karmyor, ancak pahal. Bu yzden hesabn bilenler iin baka bir zm tavsiye ediyoruz: Drive Rescue, Windows XPnin System Restoreu ve Drive Image... lk ikisi, geri Windows artk balamadnda sorun yaratyor, ama o zaman Drive Image size yardm edebiliyor.

Kklere Gre Dn: Yalnzca Boot (al) disketi Windowsta yaratlyor. Bundan sonra DOSa geiliyor.

ma arac GoBacki kaldrmak daha basit bir yol. DKKAT! Norton rn SystemWorks Professional Editionda Ghost ve GoBack, harmonik bir biimde, bir ve ayn CD zerinde yer alyor.
HDCopy Home Edition 1.01.03: Windows

XP anda, programlarda optik de nem kazanyor. Ama HD Tronicin gelitiricileri bunu tmyle umursamazm gibi grnyor. DOS temelli ara, gerekten de gz alc olmaktan bir hayli uzak. Sadece klavye zerinden gerekleen kullanm noktasnda da gelitiriciler zamann gerisinde. Bir Enter tuuyla ilerleniyor, sonra Tab tuu ile, ksmen de ok iaretli tularn devreye girmesi zorunlu oluyor. Peki bu

CHIP | MAYIS 2002

128

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar
TB ES R

5| 2 002

NCS

k Dosya Kurtarma
Bu programlar kaybettiiniz dosyalar bulmanz ve kurtarmanz salyorlar.

rn
retici Internet (www.) Fiyat

EasyRecovery 5.12a
Ontrack ontrack.com 105 Dolar

Final Data 1.0 Standard

SNRTEC snrtec.com 85 Dolar

Recover4all Pro 2.04 Beta

Advanced Utilities recover4all.com 69 Dolar

Drive Rescue 1.7

Alexander Grau 122.ci sayfaya baknz cretsiz

Toplam Deerlendirme
levsellik (%60) Ergonomi (%20) Kurulum (%10) Destek (%10) Fiyat/Performans

81
Puan 0 50 100

73
Puan 0 50 100

72
Puan 0 50 100

66
Puan 0 50 100

79 78 95 80

74 95 50 50

74 85 55 50

63 90 55 50

vasat
Bu programla iinizi garantiye alyorsunuz, ancak fiyat biraz pahal.

vasat
yi kurtarma oran, ama NTFS destei ve acil durum disketi yok, bu yzden biraz pahal.

orta
Kullanm kolay, NTFS destei var. Acil durum disketi yok ve destei iyi deil.

ok iyi
cretsiz bu yazlm kolay kullanmyla dikkat ekiyor. Kayp partitionlar bulabiliyor.

zetle

levsellik
Desteklenen dosya sistemleri Silinen dosyalarn kurtarlmas zerine yazlan dosyalarn kurtarlmas Dizin yapsn yeniden oluturmak Hzl tarama / FAT okuma Esasl tarama / RAW-Scan Formatlanm partitionlarn kurtarlmas Ek zellikler FAT 12 (disket), FAT 16/32, NTFS sadece Prof. problemsiz ans yok FAT 12 (disket), FAT 16/32 problemsiz ans yok FAT 12 (disket), FAT 16/32, NTFS problemsiz ans yok FAT 12 (disket), FAT 16/32 problemsiz ans yok

RAW-Scanda ok iyi Hex editr kullanm kolay yetersiz kitapk, soru iaretleri kalyor sabitdiskler hakknda nbilgi faydal

problemsiz Explorer grnm ek zellikleri yok kullanm ok kolay ayrntl kitapk, PDF formatnda

FATte OK, NTFS sorunlu Explorer grnm kurtarma tahmini kullanm ok kolay yetersiz yardm dosyas, iyi aklanm

sadece Quick Formatta Explorer grnm bozuk FATte diski buluyor kullanm kolay yetersiz yardm dosyas, rneklere dayanyor nbilgi mutlaka gerekiyor

Sanal, silinen dosyalarn grntlenmesi Explorer grnm

Ergonomi
Kullanm Kitapk, yardm dosyas Teknik nbilgi gereklilii lem hakknda bilgi Otomasyon / El ileri

kurtarma ilemi hakknda bulunan dosyalarn bir rapor hazrlyor saysn gsteriyor taramalarda el ileri gerekiyor problemsiz Win 9x/Me/NT/2000 (NTFS yok) birlikte veriliyor Hotline (yurtd), E-Mail Hotline cretli (yurtd) entegre hepsi otomatize

bulunan dosyalarn hangi bulunan dosyalarn duruclusterda olduu munu deerlendiriyor hepsi otomatize hepsi otomatize

Kurulum
Genel ak / Sistem analizi Desteklenen iletim sistemleri Acil durum disketi problemsiz Win 9x/Me problemsiz problemsiz Win 9x/Me/NT/2000/XP Win 9x/Me/NT/2000/XP (NTFS yok) sadece E-Mail online maliyetler

sadece Enterprise srm sadece E-Mail online maliyetler sadece E-Mail online maliyetler

Destek
Tr Maliyetler Gncelleme fonksiyonu
= evet = hayr

Deerlendirme kutucuklar: 90-100 Puan = 5 Kutu, 75-89 Puan = 4 Kutu, 60-74 Puan = 3 Kutu, 45-59 Puan = 2 Kutu, 0-44 Puan 1 Kutu

CHIP | MAYIS 2002

130

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar
T

TB ES R

5| 2 002

NCS

k Sistem Kurtarma
Veri kayplarndan sonra SystemRecovery aralar aresiz kullancnn Windowsu tamir etmesini salyorlar.

rn
retici Internet (www.) Fiyat

GoBack 3.1 Deluxe

Roxio roxio.com 30 Dolar

Recovery Genius 21st 5.0

Goldensoft goldensoft.com.tw 79 Dolar

ConfigSafe 3.08.02
imagine LAN imaginelan.com 40 Dolar

pcShadow 2.39
Comjoa pcshadow.co.kr 85 Euro

Toplam Deerlendirme
levsellik (%60) Ergonomi (%20) Kurulum (%10) Destek (%10) Fiyat/Performans

95
Puan 0 50 100

80
Puan 0 50 100

68
Puan 0 50 100

65
Puan 0 50 100

97 94 90 85

81 76 85 80

65 75 65 70

63 76 60 60

ok iyi
Baarl tasarm, sistemdeki tm deiiklikleri srekli gzetliyor, fonksiyon zenginliine ramen kullanm kolay.

iyi
En yksek gvenlii isteyenler, Recovery Genius ile doru bir seim yapm olurlar.

orta
Kk kazalar iin ideal, kullanm kolay. Geri ykleme sadece registry seviyesinde sorunsuz gerekleiyor.

kt
Kullanm kolay bir ara, kullancnn iini kolaylatryor. Ancak bu fiyata ok az ey sunuyor.

Sonu

levsellik
Basit sistem geri ykleme Defrag sonras Seimli geri ykleme Formatlamadan sonra alma prensibi Checkpoints (CP) Sistem yedeklemesi iin yer ihtiyac Ek zellikler Sistem deiiklikleri hakknda rapor Zaman planlaycs mkemmel restore, Registryde ufak hatalar hz kayb yok dosyalar ve Registryyi mkemmel geri yklyor hz kayb yok Windows altnda Snapshotlarla alyor Registryde gl, dosyalarda zayf hz kayb yok Sistem dosyalar ve Registryde Snapshotlar Registryde zayflklar, dosyalarda ok iyi byk problemler, DEFRAG yapmayn Windows altnda, sadece bir snapshot mmkn

srekli gzetliyor ve her deiiklii kaydediyor

her sistem deiikliinden elle ve Timer zerinden, nce otomatik olarak sadece bir aktif CP konfigrasyona bal 100 MBn zerinde tek tek dizinler ve dosyalar birok iletim sistemiyle geri yklenebiliyor paralel alabiliyor ayrntl, her registry/dosya deiiklii geri ykleme iin basit ve kullanl asistanlar, kitapk ok iyi ayrntl hepsi otomatik, ince ayarlara geni olanaklar problemsiz Win 9x/Me/NT/2000/XP Windows altnda DOS modunda alyor 90 gn cretsiz (OEM dnda)) Windows alnda basit, ok otomatize ok iyi kitapk CP konfigre edilemiyor ayrntl deil hepsi otomatik, temel konfigrasyon ok iyi problemsiz Win 9x/Me/NT/2000 Windows altnda DOS modunda alyor Mail, Website-Board

elle, src ve yazlm kuru- CP sadece elle ayarlanlumundan nce otomatik abiliyor, bir tane mmkn dk minimum Install Guard kurulumdan BIOStaki CMOS ayarlarn nce sistemi yedekliyor gzetliyor dosya sistemi ve registry deiikliklerinde rapor Windows alnda basit iyi kitapk CP tam tanmlanabiliyor hepsi otomatik, ince ayarlar el ii gerektiriyor problemsiz Win 9x/Me/NT/2000/XP Windows alnda pratik, dme tklama eksik, ama anlalr tek tek partitio seimi hepsi otomatik

Ergonomi
Kullanm Kitapk, yardm dosyas Ayarlanabilirlik lem hakknda bilgi Otomasyon / El ileri

CPde ilerlemeyi gsteriyor bilgi yok

Kurulum
Genel ak Desteklenen iletim sistemleri Sistem kmesinde zm kurulum disketten Win 9x/Me

SOS-Utility DOS program, Windows altnda, CP koruacil durum disketi yok mal Web formuyla, Mail E-Mail ile

Destek
Tr

= evet = hayr

Deerlendirme kutucuklar: 90-100 Puan = 5 Kutu, 75-89 Puan = 4 Kutu, 60-74 Puan = 3 Kutu, 45-59 Puan = 2 Kutu, 0-44 Puan 1 Kutu

CHIP | MAYIS 2002

132

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Kurtarma Yazlmlar
TB ES R

5| 2 002

NCS

NASIL TEST ETTK?

k Image Aralar
Her ey iin ok gese bir Image dosyasna ihtiya var. Birka dakika sonra yeni bir Windowsunuz olacak.

Windows almak zorunda

Testlerde Windows XP kullanld: Aralarn gelecekte de ie yarayp yaramayacan grmek istedik. XPyi desteklemeyenler eksi puanlar ald ve Me zerinde test edildi.

rn
retici Internet (www.) Fiyat

Drive Image 5.01

PowerQuest powerquest.com 70 Dolar

Norton Ghost 2002 HDCopy Home Edition 1.01.03

Symantec symantec.com 70 Dolar HDTronic EDV-Service hdtronic.de/english.htm 50 Euro

j levsellik
Programlar kriz durumlarnda kendilerini kantlamak zorunda. Bu yzden rnein formatlanm bir sabitdisk gibi felaket senaryolar simlasyonuna gittik. teki kategorilerdeki programlarla uyumluluk iin de art puan verildi.

Toplam Deerlendirme
levsellik (%60) Ergonomi (%20) Kurulum (%10) Destek (%10) Fiyat/Performans

92
Puan 0 50 100

85
Puan 0 50 100

83
Puan 0 50 100

90 95 100 85

86 84 100 70

79 84 95 90

j Ergonomi
Kurtarma aralar sisteme derinlemesine mdahale ediyor. Eyleme gemeden nce programlar kullancy sistem ve durumu hakknda bilgilendirmek zorunda. Aralar ne gibi performanslar getiriyor? Yapmay planladklarn kullancya bildiriyorlar m? Kullanc sistemini kurtarmak istediinde onu yzst m brakyorlar?

iyi
Drive Image sorunsuz alyor ve hzl image almak iin ideal bir program

iyi
yi bir program. Uzman kullanclar iin bir ok konfigrasyon seenei mevcut.

iyi
Norton ve Powerquest gibi devlerin karsnda HDCopy ezilmiyor ve baarl bir rn sunuyor.

zetle

levsellik
Desteklenen dosya sistemleri Partition geri ykleme GoBackle problemler DOS/Windows arayz Grev zamanlayc Imagei sonradan dzenlemek Image blmek (split) Image sktrmak ifre korumas Dorudan CDye yedekleme Stabilite ve alma Ek zellikler FAT, FAT32, NTFS, Linux ext2/swap problemsiz, CDden de partition tannmyor konfigrasyon Windowsta, image DOSta FAT, FAT32, NTFS, Linux ext2/swap problemsiz, CDden de partition tannmyor konfigrasyon ve image DOSta, disket Winde FAT, FAT32, NTFS problemsiz, CDden de partition tannmyor konfigrasyon ve image DOSta, disket Winde

j Kurulum
Program, daha kurulum srasnda donanm ve iletim sistemine dair bir analiz sunuyor mu? Ara, acil durumda kendisini Windowstan bamsz klan bir Boot (al) disketi sunuyor mu?

, testte yaklak %50 (opsiyonel) , yazcy destekliyorsa

iyi, kilitlenme yok Data Keeper (Backup) mkemmel ok iyi, ayrntl partition hakknda nbilgi faydal ilerleme gstergesi ok iyi problemsiz Win 9x/Me/NT 4.0/ 2000/XP/DOS, OS2

, testte yaklak %50 , testte yaklak %50 (opsiyonel) (opsiyonel) , yazcy destekliyorsa iyi, iki defa kilitlendi GDisk (FDISK benzeri) iyi ksmen kt aklanm partition hakknda nbilgi faydal ilerleme gstergesi ok iyi problemsiz Win 9x/Me/NT 4.0/ 2000/XP/DOS mkemmel, kilitlenmiyor kendiliinden alan im.ler basit deil iyi partition hakknda nbilgi faydal ilerleme gstergesi ok iyi problemsiz Win 9x/Me/2000/XP/ DOS

j Destek
Kullanc nerede tatminkar bir yardm elde ediyor? Yalnzca internette mi, yoksa bir de danma hatt mevcut mu? ok nemli bir nokta: Bu yardm ona ek maliyet getiriyor mu?

Ergonomi
Kullanm Kitapk, yardm dosyas Teknik bilgi gereklilii lem hakknda bilgi Temel konfigrasyon

TEST KRTERLER
Destek levsellik

Kurulum
Genel ak Desteklenen iletim sistemleri Boot disketi
%10 %60 %10

web, telefon, mail, faks sadece web, gncellemeler cretsiz

web, telefon programn iinde, bir yl cretsiz

web, telefon webden, bir yl cretsiz

Kurulum

Destek
Tr Gncelleme fonksiyonu

%20

Ergonomi

= evet = hayr

Deerlendirme kutucuklar: 90-100 Puan = 5 Kutu, 75-89 Puan = 4 Kutu, 60-74 Puan = 3 Kutu, 45-59 Puan = 2 Kutu, 0-44 Puan 1 Kutu

CHIP | MAYIS 2002

134
NDEKLER

135 136 140

Sharepoint Team Services: Intranet ve internet ortam Sharepoint Kurulumu: Office veya Frontpage XP CDsinden Hizmetlerin Kullanm: Linkler ve listeler

Kolay nternet ve Intranet zm

Her Zaman, Her Yerde

Sizler iin toplam iki blmden oluan Sharepoint dosyasn ayoruz. Kolay Intranet ve internet web yaps oluturmann ideal yollarn hep beraber inceleyeceiz.

ilindii gibi Microsoft, uzun zamandr yeni bir teknolojinin, yeni bir anlayn, yeni bir oluumun duyurularn yapyor. Bahsettiimiz konu .NET. Bu konuda uzun zamandr planlamalar, organizasyonlar ve almalarn yapldn ou kii bilmekteydi. Aklamalar, kulaktan dolma bilgiler, beklenen ve hayal edilen bir ok konudan sonra, nihayet Microsoft son bir yldr bahsedilen .NET konusunda gzle grlr admlar atmaya balad. ok ksa .NET den bahsetmek gerekirse, bilindii gibi .NET konumalarndan nce Microsoft tarafndan sylenen bir slogan vard. Her eve bir bilgisayar... Bugnlerdeyse .NET konusu ok byk bir yer kaplyor bilgisayar

dnyasnda. Ve sylenen sz tamamyla deiti. Her zaman, her yerde bilgisayar! Bu gerekten de heyecan verici bir slogan. nk hep filmlerde grdmz o teknolojiler artk yaknmzda gibi gzkyor. Bunlarla ilgili baz somut veriler yakn zamanlarda grlmeye balad bile. Son Compex Fuarndaki akll evleri grenler, ilerideki .NET teknolojisinin gelebilecei noktalar gzlerinde canlandrabilmilerdir. rnein iyerinizden evinizdeki buzdolabnza balanarak eksik olan malzemeleri listeleyip, yine internet zerinden bir alveri maazasna girerek sipari verebiliyor olacaksnz. Verdiimiz rnein, son ksmn zaten yapabiliyorsunuz. lk ksm ise almalar tamamlan-

m, kullanm iin pilot blgeler bekleyen bir proje. Yani bir ok yeni teknoloji artk kapmzda. te .NET bu teknolojileri barndran bir olgu. Buzdolabnzda Windows CE iletim sistemi olduunu dnn. Veya yine internet zerinden evinizdeki kombiniz iinde bulunan Windows CEye balanarak ev scaklna bakarak, sy uzaktan ayarlayabileceinizi dnn. Bunlarn hi de hayal olmadn, hatta bir ounu u an bile yapabileceinizi sylemeliyiz. Konumuz ise Sharepoint. Yani Microsoftun .NET teknolojisi planlar iindeki bu ynde almalar yapmas planlanan ilk .NET rneklerinden biri. Bilindii zere Microsoftun en son kard .NET

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

135

Sharepoint Team Services

uygulamas ise Visual Studio .NET. Bu rn de .NET zerine uygulama gelitirmeyi salayan bir ok programlardan oluuyor. Sharepoint konusuna kesin bir dn yapacak olursak, iki farkl ekilde karmza ktn syleyerek szmze balayabiliriz. 1. Sharepoint Team Services 2. Sharepoint Portal Server En bata da sylediimiz gibi, yazmz iki blmden oluacak. Bu ayki yazmz sadece Frontpage XP veya Office XP satn aldnzda CD ile beraber yannda cretsiz olarak gelen Sharepoint Team Services ile ilgili detaylar ierecek. Gelecek ay ise ayrntl bir ekilde cretli olarak satlan Sharepoint Portal Serverdan bahsedeceiz.

Sharepoint Team Services uygulamas nedir?

Sharepoint Team Services uygulamasnn amac, ok hzl bir ekilde ok kolay kullanml bir intranet veya internet ortam sunmak. Genel anlamda takm almas yapan departmanlar iin dnlm olan bu uygulama, zerinde biraz deiiklik yaparak istediiniz tm amalar iin kullanabileceiniz bir hale gelebiliyor. Kullanm olduu teknoloji, ASP veya JAVA deil. Microsoftun yeni gelitirmeye balad ve yeni yeni rnlerine entegre ettii webbot teknolojisi. Belki de Sharepoint Team Servicesn en byk dezavantaj da bu. Gelitirme yaparken ok ak olmayan bu teknoloji yznden ok byk skntlar ekmek mmkn. Sharepoint Team Services, kurulumu Internet Information Server olan bir makine zerine yaplyor. Beraberinde ise IIS zerine Frontpage Server Extensions 2002 uygulamasn da zorunlu olarak yklyor. Dier bir zellii de tamamen veritaban zerine alan bir uygulama olmas. Eer kurulumdan nce makine-

kk bir srm olan MSDE srmn makinenize kurarak, kullanaca tablo ve detayl kaytlar onun iinde saklyor. Bu ekilde tm veritaban balant ve kullanm ilemlerini kurulum srasnda otomatik olarak yaparak sizin ek bir ilem yapmanza gerek brakmyor. Microsoft Sharepoint Team Services uygulamasn altrabilmemiz iin iki nemli noktaya gz atmalyz. lki lisans konusu. Microsoft Sharepoint Team Services uygulamasn bir web sunucusunda altrabilmek iin, altrdnz makinedeki Windows letim sisteminin lisansnn olmas ve de bir adet Frontpage XP lisansnn olmas yeterli. Bunun dnda baka bir uygulamanz yoksa, gerekli baka bir lisans bulunmuyor. (SQL Server istiyorsanz, onun da lisansl olmas gerekiyor, ancak daha nce belirttiimiz gibi SQL Server yerine beraber cretsiz olarak gelen MSDE srmn kullanabilirsiniz.) Dikkat! Lisanslama ile ilgili belirgin olmayan bir nokta mevcut. Bu da ticari anlamda Sharepoint Team Services programn kullanarak bir web projesi yapp, satmak istemeniz durumunda lisanslamada bir soru iareti douyor. Bahsedilen sadece Windows ve Frontpage XP lisanslar, sadece kendi makinenize kendi

Harddisk: En az, 70MB ve her farkl web

iin art 5MB. Bizim nerimiz, web Sayfalarnn ihtiyacnza gre deimekte, kesin rakam siz belirleyebilirsiniz. letim sistemi: Microsoft Windows XP Professional, Windows 2000 Professional, Windows 2000 Server, Windows 2000 Advanced Server, Microsoft Windows 2000 Datacenter Server. Programlar: Microsoft Internet Explorer

Kurulum Bilgileri: STS CDKEY ekran.

5.0 ve st, Netscape Communicator 4.75 ve st, Office 2000 ve st, IIS 5.0 ve st, Microsoft Data Engine (MSDE) veya Microsoft SQL Server 7.0

Sharepoint Team Services nerelerde kullanlabilir?

Microsoft Sharepoint Team Services, yurtdnda gittike yaygnlaan bir servis. Bir ok yurtd internet servis salayc ve web servisi veren firma, kendi ser- k visinin yannda bu servisi de vermek iin almalara balam. rnein http:// myhosting.com/, http://www.hostinguk. net/hosting/sharepoint.asp, http://www. cewsharepoint.com/svcpage.htm gibi internet sayfalarndan bu tr servisler veren irketleri ziyaret edebilir ve ayrntlarna gz atabilirsiniz. Ancak bu hizmeti bir servis olarak vermek ve bu iden para kazanmaksa amacnz, (verdiimiz adresler u an o ekilde alyorlar), Microsoft ile zel bir anlama yapmanz gerekiyor. O zaman bu rn lisans iin sadece Frontpage XP lisans olmas yetmiyor. Web Presence lisans denen bir lisans eidi iin Microsoft ile anlamalsnz. Bu konu hakknda daha detayl bilgiye http://www.microsoft.com/frontpage/ sharepoint/WPP.htm adresinden ulaabilirsiniz. SharePoint Team Services kullanarak biraz gelitirme almas ile neler yaplabileceine dair internette rnek bir site grmek isterseniz, bize gre Trkiyede

Setupse.Exe: lk kurulum ekran STS.

sayfalarnz yapmak iin getirilmi bir lisanslama. Profesyonel olarak gelitirme yapp satmak istiyorsanz ne gibi bir lisanslama kullanacanz ve projenizi satarken bir telif creti deyip demeyeceinizi ne yazk ki biz tam olarak bulabilmi deiliz. kinci nemli nokta ise sistem gereksinimleri. Bu gereksinimlere bir gz atalm: Bilgisayar: En az Pentium 200... Bizim nerimiz Pentium III Bellek: En az 128Mb RAM... Bizim nerimiz 256Mb Ram

nize bir SQL Server kurmusanz, kurulum srasnda SQL Server alglayarak direk onun zerine, alaca tablolar ve dier kaytlar yaratp kurulumu bitirebiliyor. Eer kurulum srasnda Sharepoint Team Services, makinede bir SQL Server gremezse, o zaman SQL Servern daha

CHIP | MAYIS 2002

136

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Sharepoint ????????????????? Team Services

ve dnyada yaplm ilk ve tek SharePoint Team Services Commerce sitesini size neriyoruz. Bilgisayar Hastanesi: http://www.bilgisayarhastanesi.com. Bu adresten Microsoft Sharepoint Team Services ile, gelitirme aamasndan sonra, neler yaplabileceinizi grmeniz mmkn.

Sharepoint Team Services kurulumu?

Kurulum iin Office XP veya Frontpage XP CDsine ihtiyacmz bulunuyor. Internet Information Service ykl olan makinemizde kurulumdan nce SQL Server kurup kurmayacamza karar vermeliyiz. Daha nce de belirttiimiz gibi, eer SQL Server kurmazsak kurulum srasnda otomatik olarak MSDE kurulacak ve btn bilgiler bunun iine yazlacak. CDnizin iinde bulunan \SHAREPT dizini altndaki SETUPSE.EXE dosyasn altrarak kuruluma balayabilirsiniz. Bir sonraki ekranmz cdkey ile ilgili. Bu ekranda CD-ROM zerinde veya lisans zerinde yazan 25 haneli numaray girip bir sonraki adma geebilirsiniz. Ardndan gelen lisans szlemesi admn da getikten sonra, nelerin makinenize kurulacan belirten konfirmasyon ekran grntleniyor. Bu admla beraber, dosyalarn kopyalanmas ilemi iin Install dememiz yeterli.

Microsoft Data Engine: MSDE kurulumu.

Al: STSmizin ilk sayfas.

HANXP yazdnda Internet Explorer iinden bu sayfalar grntleyebilecekler. Dier yandan, makinede bulunan Internet Information Server herhangi bir domain ismini host ediyor diye dnrsek, rnein www.turkdestek.com... o zaman bu makineye Sharepoint Team Services kurulduu anda btn internete bal olan kiiler, bu sharepoint standart sayfalar grebilecekler. Ksacas Sharepoint Team Services sadece intranette deil, internette de bizim grdmz kadar ile sorunsuz alyor.

miz bir ekran grlyor. Burada st tarafta greceiniz seenek de, yine genel olarak bu sitelerin ynetimi ile ilgili. Ancak buradan yaplabilecekler, ileride sk sk kullanlacak olan rolleri tm web siteleri iin belirlemek. Belirli bir siteye ait zel ayarlar yapmak iinse, o sitenin adnn hemen yannda bulunan Administration yazsn tklamamz gerekiyor. Mevcut sitemizin ynetim sayfasna girdikten sonra, burada normalde mnlerde grmeye altmz tm ayarlara ulamamz mmkn. Sitemizin yedeini alabilir, SQL ile ilgili balantlarn salayabiliriz. Burada site yedeklemesinden ve SQLden bahsetmiken nemli bir noktaya deyinmek istiyoruz. Daha ncede bahsettiimiz gibi, eer makinede SQL yoksa, kurulum srasnda STS, direk MSDEyi kuruyor. MSDE bu tip bir uygulama iin ne kadar yeterli grnse de ve cretsiz bir rn olsa da, asla SQLin salam database yaps ile yaramayaca aktr. Sizlere bu noktada tavsiyemiz, eer sizin iin nemli bilgilerin tutulaca bir web sitesi hazrlyorsanz, MSDEye ok fazla gvenmemeniz ve daha nceden SQLi kurmanz. Bu hareketinizin sitenizde bir problem olduu ve yedeklerinizden geri dnmeniz gerektii durumlarda, hayatnz kurtaracan rahatlkla syleyebiliriz. Yedek alrken de birazdan SharePoint iinden greceimiz yedein dnda SQLin iinden de kullandnz databasein yedeini almanz en nemli tavsiyelerimizden.

Sharepoint Team Services ynetimi de web tabanl

Microsoft Sharepoint Team Services ynetimi, son zamanlarda bir ok uygulama gibi web tabanl. Administrative Toolsdan Microsoft Sharepoint Administrator linkine tkladmzda karmza gelen ilk ekranda, mevcut ana sitelerimizin ynetim konsollarna eriebileceiSanal Sunucu: Site ana ynetim konsolu.

Onay: STS konfirmasyon ekran.

Dosyalarn kopyalanmas srasnda eer sistemde Microsoft Sharepoint Team Services tarafndan SQL Server bulunmadysa, otomatik olarak Microsoft Data engine olarak adlandrlan MSDE kurulmaya balanyor. Ve ite kurulduktan sonra Internet Explorerda grnen ilk sayfanz. Biz makinemizin ismini CIHANXP koyduk ve Internet Explorerda CIHANXP yazdmzda bu sayfa geliyor. Eer bu makine bir network ortamndaysa, ayn ekilde dier makineler de CI-

Sunucu Ynetimi: STS ana sayfas.

imdi SharePoint iinden nasl yedek alndna bir gz atalm. u anda bulunduumuz sayfa, sitemize ait ynetim sayfas. Buradan Backup and Restore Database seeneine tkladmzda, karmza hem yedek alabileceimiz hem de bir sorun durumunda yedeklerden dnebileceimiz bir ekran geliyor. Burada backup satrna c:\trweb.bak gibi yedek alacamz dosyann adn, dosyaad.bak gibi bir k

CHIP | MAYIS 2002

138

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Sharepoint Team Services

formatta yazyoruz. Dosya adn yazdktan sonra backup butonuna bastmzda, yedek alnacak ve en bataki ynetim konsolu ekranmza geri dneceiz.

Yedekleme: Ayn ekrandan hem yedek alabilir hem de yedeklerinizi geri ykleyebilirsiniz.

hem yedek alrken, hem gvenlik aamasnda ok daha dikkatli olmakta fayda var. Karmza bir ok ynetim ekran kyor, bu ekranlarn kafa kartrmamas iin yle bir aklama yapmak istiyoruz. lk karmza kan ekran, o makine zerindeki tm siteler iin genel ayar diyebileceimiz nitelikteki, kullanc rollerinin belirlenmesi gibi ayarlar ieriyordu. Az nce inceldiimiz ekran ise, setiimiz siteye ait olan yedek alma, database balantlarnn belirlenmesi gibi ayarlar ieriyor. imdi ise yine o setiimiz sitenin ince ayarlarn yapabileceimiz bir ekrana giriyoruz. Bunun iin Go to site Admi-

da haklar verebiliriz. Alt web sitelerinden bahsetmitik, bu aklamalarmz alt web siteleri iin de geerli. stersek atmz alt web sitesinin yneticisi olarak baka bir kullancy seip, stteki web sitesinden tamamen bamsz ayarlarla, bu sitenin ynetimini o kullancya devredebiliriz. Buradaki tm ayarlar aklamaya yerimiz msait olmadndan, nemli grdmz Server Health blmnden bahsetmek ve sonra da subweb dediimiz alt web sitesinin nasl yaratldn gstermek istiyoruz. Server Health blm alt web sitelerin kontrol, databasein senkronizasyonu,

Dosyann gerekten oluturup oluturulmadn, kontrol etmekte fayda var. Ayn databasein yedeini SQLin iinden aldnzda dosya boyutunun ok daha byk olduunu greceksiniz. Yine ynetim ekranndan ulaacamz, User Account Limits ise, ayrnt gibi dursa da nemli olabilecek bir ayar. Burada vereceimiz rakam, ayn anda sitenize ka kiinin bal kalabileceini belirliyor. Bu rakama, sitenizin alt makinenin ve hattnzn hz durumuna gre

Sunucu Montrol: Web sunucusundaki problemleri bu ekrandan tespit edip zebiliyorsunuz.

Restore: STS iinden yedei alnm dosya...

karar vermek en iyisi. Bir ok kii bilir ki; servera kaldrabileceinden daha fazla sayda balant kurup bunlar kapatmayarak, baka kimsenin balanamaz hale gelmesine sebep olmak eski bir atak eklidir. Burada vereceiniz say ile bu sorunun nne geilebilecei dnlm olmal. Her trl ayar yaparken gz nnde bulundurmamz gereken bir ayrnt daha var. Bu rn daha ok intranet dediimiz, irket ii web zmleri iin dnlm. Dolaysyla her ne kadar rn snrlarn kodlar ile gelitirsek de, karmza, nceden aklmza gelmeyen bir ok problem bir anda kabilir. Bu yzden

nistration for (Site Ad) yazan yere tklyoruz. Bu ekran, sitemiz iin daha nce IISin mnlerinden yapmaya alk olduumuz tm ayarlar ieriyor. User and Roles ksmnda, sitemize kimlerin hangi roller ile balanabileceini belirliyoruz. Yine, kullanc olarak hak yaratlmam kimselerin siteye balant kurmasna izin verilip verilmeyeceini Anonymous dediimiz ayar ile belirliyoruz. Burada belirtmek istediimiz baka bir ayrnt ise, STSin Windowsun gvenlik ayarlarn kulland, yani istersek bir a iindeki kullanclarmz buraya ekleyip, onlara eitli grevler vererek sitemizin ynetimini de paylatrabiliyoruz. Ancak istersek de Click here to add or delete accounts butonuna tklayarak, o siteye ait yerel kullanclar yaratp onlara

kullanc rollerinin kontrol edilmesi gibi baz nemli grevleri gerekten taktir edilecek derecede baar ile gerekletiriyor. Recalculate web, site iindeki tm linkleri kontrol ederek, bozulmu ya da al-

Salk Raporu: Server Health raporu.

mayan linkleri bulmanz ve hatta dzeltmenizi salyor. Ayrca deitirilmi ve devreye girmemi baz spesifik ayarlarn da devreye girebilmesi iin bu seenek kullanlyor. Alt web yaratmak: En bata da dediimiz gibi, STS aslnda, irket iinde oluacak projeler ya da takmlar iin bir bilgi paylama ve ortak alma alan olarak dnlm. Bu dnceden yola klacak olursa alt webler ok anlaml geliyor. Diyelim ki irketiniz iin bir intranet sitesi dndnz, irketteki sat, pazarla- k

Merkezi: Site ynetim sayfas.

CHIP | MAYIS 2002

140

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

Sharepoint Team Services

ma vs. gibi her bir grup iin bir alt web sitesi aabilir ve o alt sitenin ynetimini o gruptan bu ii yapabilecek bir arkadaa, uygun yetkilerle verebilirsiniz. Alt web yaratmak iin bulunduumuz ynetim sayfasndan create subwebe tklyoruz. Daha sonra, bu alt webin adnn, gvenlik ayarlarnn bal bulunduu site ile ayn olup olmamasna karar veriyoruz. Son olarak vermemiz gereken karar ise, bu sitenin sharepoint tabanl m yoksa (bo) blank bir web sayfas olmasn m istediimiz. Eer SharePoint dersek en bata grdmz ana SharePoint ekranna ok yakn bir ekran ile karlaacaz. Eer bu alt webin tm tasarmn biz yapmak istiyorsak, blank web seip Frontpagede istediimiz gibi dizayn edebiliriz.

Yeni Sayfalar: Liste grntleri.

Alt Alar: Subweb yaratmak.

Subwebi yarattktan sonra bu sitenin de, kendine ait daha nce incelediimiz site ynetim sayfalar ile ayn zelliklerde bir ynetim sayfas olacaktr. Bu site iinde kendine ait kullanc bilgileri ve grevleri oluturabileceimiz gibi, bal bulunduu web sitesinden tm ayarlar almasn da salayabiliriz.

Sharepoint Team Services kullanm

Kullanm ok basit olan Sharepoint Team Services uygulamasnn genel kullanm bilgilerine bakacak olursak ilk ekran zerinde almak yeterli olacaktr. nk ilk gelen ekranda, kullanm iin gerekli tm linkler bulunuyor. Sharepoint Team Services ynetimini bir nceki konumuzda aklamtk. Bu ynetim sayfalarna ister Administrative Tools altndan girebilir, isterseniz de ana sayfada yukar blgede bulunan Site Settings linkine tklayarak ulamanz mmkn. Sharepoint Team Services uygulamas bir ok listeden oluuyor. Bu listeler sayesinde, verilerinizi daha anlaml bir ekilde dier kullanclarla beraber sizin de grebilmeniz mmkn oluyor.

Yaratabileceimiz tm listeleri ekilde de grebiliriz. Eer ihtiyacmz olan liste kaytl seenekler arasnda yoksa, custom list seenei ile kendi listemizi de oluturma ansmz var. rnein ana sayfada duyurular ve sizin kendi hazrladnz telefon listenizi gstermek istiyorsunuz. Duyurular zaten ana sayfada standart olarak Anouncement ad ile geliyor. Tabii bu ismi deitirmeniz sizin elinizde. Bunu yapmak iin Ana sayfada Anouncements yazs zerine tkladktan sonra gelen pencerede Modify Settings And Columns blmne tklayp Change General Settings blmne girip, ismi istediiniz ekilde deitirebiliyorsunuz. Yeni bir telefon listesi tarznda liste yaratmak iinse, ana sayfada st blmde bulunan Create butonuna tklayarak Custom Listi semeniz gerekiyor. Telefon Listesi veya baka istediiniz bir isim verdikten sonra, istersek ana sayfada sol tarafta bulunan Quick Lunchbarda bu listenin bir ksayolunun link olarak gzkp gzkmemesini belirleyebiliyoruz. Bu seenei de YES diyerek OK dediiniz anda, bo bir liste yaratm oluyorsunuz. Bir sonraki ilemimiz ise, listemizin iinde bulunan balklar oluturmak. Bunun iin OK dedikten sonra, tekrar Modify Settings And Columns linkine tklamamz gerekiyor. Bu blm iinde istediimiz isimlerde balklar oluturarak, giri yapacamz bilgileri bu balklar al-

tnda grebilme ve kaydedebilme ansn kazanm olacaz. ekilde de grld gibi Modify Settings And Columns linkinden geldiimiz ekranda Add a new Column seenei bizi ekildeki gibi bir ekrana getiriyor. Ve yaratacamz balk deiik formatlarda deiik tiplerde olabiliyor. rnein para ierikli, tarih ierikli, seilebilir balklar (Combo Box), oktan semeliler gibi. Telefon Listesi olduuna gre bu yolla, sim, Soyad, Telefon, E-Mail, Fax balklarn oluturuyoruz. Artk, Telefon Listesine tkladmzda gelen ekranda New

Yeni Balklar: Yeni balk oluturma.

Yeni listeler: Yeni liste oluturma.

butonuna tklayabiliriz. Ekranda istediimiz verilerin giriini yaparak Save and Close seenei ile verilerimizi kaydedebiliyoruz. Listelerin en gzel zelliklerinden biri ise, verinize ok kolay ulatrabilmesi. Bunu da zel filtrelerle yapabiliyor. rnein listeniz ok kabard ve ok fazla kaydnz var. Ekranda grdnz Filter seeneine tkladnz anda her baln stnde birer comboboxlar kyor. Ve rnein siz sim blmnde istediiniz bir ismi seiyorsunuz. Sadece o isimlerle balayan kaytlar annda karnza gelebiliyor. Ana sayfadaki seeneklere devam edecek olursak, Documents blm de ok ie yarayabiliyor. Varolan Word, Excel, Acrobat vb. her trl dosyay bu Documents blmnde istediimiz ekilde blmler oluturarak ilerine yerletirebiliyoruz. Bylece ortak dosyalara intranet veya internet zerinden ok kolay bir ekilde ulamak mmkn. Bir dier seenek ise Discussion Board. Eer internette veya intranette belli tartma gruplar yaratmak istiyorsanz, bu alan kullanmanz mmkn. Bylece bir newsgroup gibi web zerinden tartma odalar aabilme zelliini de kullanabiliyorsunuz.
Cihan Baykal, cin@turkdestek.com / MCSE, MCP+I

CHIP | MAYIS 2002

142
NDEKLER

143 148 148

XP Powertoys: cretsiz Microsoft aralar XP Antispy: zinsiz veri akn engelleyin Plus! for Windows XP cretsiz, alternatif Plus paketi

Windows XP in Ek Aralar

cretsiz XP Aralar
Microsoft, Windows XPnin yaynlanmasndan ksa bir sre nce Powertoys paketini cretsiz olarak kullanma sundu. CHIP, bu paketle neler yapabileceinizi ve eitli XP aralarn sizler iin inceledi.

owertoys for Windows XP paketi, Microsoft alanlarnn hazrladklar iletim sistemlerinden pek de memnun olmadklarnn en byk kant olarak gsterilebilir. nk yeni iletim sisteminin piyasaya sunulmasndan ksa bir sre sonra kullanclarn almasn kolaylatran ve XPnin alma konforunu artran kk aralar gelitirdiler. Sz konusu aralarn bir arada bulunduu Powertoys paketi, artk cretsiz olarak kullanma sunuluyor. Ayrca ilerleyen sayfalarda Windows XPnin haberiniz olmadan sisteminizin bilgilerini Micorosfta gndermesini engellemek iin kullanabileceiniz cretsiz yazlm XPAntispy yakndan tanyacak ve Plus! for Windows paketi iin alternatif bir paket oluturacaksnz. Bu yaz ierisinde tantlan tm programlar cretsizdir. Powertoys ve PlusPacki eCHIPten PCnize ykleyebilirsiniz.

Powertoys for Windows XP

Powertoys paketindeki programlar ve bunlar kullanarak neler yapabileceinizi bu yaz ierisinde bulabilirsiniz. Tweak UI ile Windows XP iin ince ayarlar
Menler, dosyalar, klasrler ve sistem ile ilgili ayarlar eski versiyonlara kyasla Windows XPde daha fazla gizlenmiler. Bu nedenle, sz konusu gizlenmi ayarlara daha rahat ulalmasn salayan Tweak UI for Windows XP arac, Windows XP Powertoys paketinin en nemli paralarndan biri olarak gze arpyor. Windows 95den itibaren her iletim sistemi iin zel olarak sunulan Tweak UI arac, kullanl ve basit arayz ile kullanclarn iletim sistemi ayarlarna rahatlkla ulaabilmelerini salyor. Program penceresinin altnda yer alan aklamalar sayesinde, istenilen deiiklikler rahatlkla gerekletirilebiliyor ve yaplan deiikliklerin sonular nceden kestirilebiliyor. Windows XP ile yeni bir grnm kazanan Tweak UI aracnda ska karlamak zorunda kalabileceiniz en nemli fonksiyonlar aada grebilirsiniz. General: General penceresi zerinde bulunan liste yardmyla Balat mens animasyonlarn kapatarak ve menlerin yava yava ekrandan kaybolmalarn engelleyerek Windowsun biraz daha hzl almasn salayabilirsiniz. Yine buradan Windowsun ok seyrek kullandnz men elerini kaldrdnzda ekrana gelen

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
XP Powertoys

INTERNET

143

Where is my favorites? gibi aklama pencerelerinin artk grntlenmesini engelleyebilirsiniz. Mouse: Denetim masas ierisinde yer alan Mouse esinden farkl olarak fare imlecinin bir nesne zerine tandndaki alglama hassasiyetini ve sresini belirleyebilir veya fare imlecinin zerine geldii pencerenin aktif olmasn salayan XMouse yani Activation follows mouse fonksiyonunu aktif hale getirebilir ve gerekli ayarlar yapabilirsiniz. Bunun haricinde ift tklama ve tama ayarlarn deitirebilir ve eer farenizin Scroll zellii varsa, bir seferde atlayaca satr saysn belirleyebilir veya bunun yerine sayfa kaydrlmasn salayabilirsiniz.

yer almalsn salayabilirsiniz. My Computer: Autoplay altndan CD, DVD MP3 dosyalar veya fotoraflarn hangi programlar kullanlarak alacan belirleyebilir ve Special Folders penceresini kullanarak Favorites veya My Documents gibi sistem dosyalarnn konumlarn deitirebilirsiniz. Bunlar haricinde Desktop altndan, normalde hibir simge bulunmayan Windows XP masastnde grntlenmesini istediiniz zel simgeleri iaretleyebilir, Control Panel penceresindeki listeden Denetim Masasnda grntlenmesini istemediiniz simgeleri kaldrabilir, Templates penceresinden sa tula alan nesne mensndeki New alt mensndeki dos-

Otomatik al: Tweak UI ile taklan CDnin hangi program kullanlarak altrlacan belirleyebilirsiniz.

Resmin Bykl: stediiniz resmin bykln, dosyalar amadan deitirebilirsiniz.

olabilecek tm eski versiyonlar kaldrmalsnz. Daha nceleri sadece Denetim Masas ierisinden altrlan Tweak UI aracn artk TweakUI.exe dosyas sayesinde istediiniz konumdan altrabilirsiniz.

Powertoys paketiyle XPde kolay kullanc ynetimi

Windows XP altnda kullanc profilleri iin masast, Balat mens ve verilerin saklanacaklar ortamlar zel olarak belirlenebilir. Ayrca Powertoys paketi ierisinde yer alan Super Fast User Switcher (Sper hzl kullanc deitirici) ve nesne mensne eklenen Open Command Windows here aralar sayesinde XP altnda kullanc deitirme ilemi daha da hzlandrlabilir. lk olarak Windows XP Home ve Professional srmlerinde karmza kan Fast User Switching fonksiyonu sayesinde bir domaine dahil olmayan bilgisayarlarda, sistemi kapatmaya gerek kalmadan aktif kullancy deitirmek mmkndr. Bu sayede alan programlar kapatmadan, birden ok kullanc, tek bir bilgisayar simltane olarak paylaabilirler. Super Fast User Switchern kullanlabilmesi iin kullanclarn kaytl olmas yeterlidir. Yeni bir Login ilemi ve kayt animasyonundan tasarruf etmek iin Balat mensnde yer alan Log Off dmesine ve ardndan ekrana gelen pencere zerindeki Switch User dmesine tklayn veya [Windows]+[L] tu kombinasyonunu uygulayn. Bunun sonucunda ekrana gelen liste zerinden kaytl kullanclar ve k

Explorer: Windows masastnn bir web sayfas gibi grntlenmesini salayan Active Desktop fonksiyonunu buradan altrabilir ve Windowsun son kullanlan dosyalarn bir listesini tutmasn salayabilirsiniz. Bunun haricinde ksayollarn nne Shortcut to n ekinin koyulmasn ve simgelerinde ok resminin bulunmasn engelleyebilir, eitli zelliklerdeki (sktrlm ve ifrelenmi dosyalar, imlecin zerinde bulunduu nesneler) dosyalarn daha kolay fark edilmelerini salamak iin grntlenecekleri renkleri belirleyebilir, resimlerin nizleme kalite ve bykln deitirebilir ve klavyenizdeki zel tular iin (ayet mevcutsa) eitli grevler atayabilirsiniz. Taskbar: Grev ubuu zerindeki benzer pencerelerin tek bir dme zerinde toplanmasn Grouping altndan kontrol edebilir ve XP Start Menu penceresinde bulunan Frequently Used Programs (Sk Kullanlan Programlar) listesindeki elerden istediinizin Balat mensnde

ya ablonlarn kaldrabilir veya yenilerini ekleyebilir, Internet Explorer penceresinden Browser ve Windows Gezgini penceresindeki ara ubuklarnda kullanlacak pencere art alanlarn belirleyebilirsiniz. Microsoft Powertoys for XP paketi ierisinde yer alan Tweak UI, ilk defa tek bana altrlabilir bir dosya ierisinde sunuluyor. Bu nedenle problemlere neden

Hzl Eriim: Bir Shell eklentisi sayesinde DOS komut penceresi istenilen konumdan altrlabilir.

CHIP | MAYIS 2002

144

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK

INTERNET

????????????????? XP Powertoys

halen ka tane program altrdklarn grebilir ve istediiniz kullanc zerine tklayarak almaya balayabilirsiniz. Bu sayede seilen kullancnn alma ortam (masast, Balat mens ve zel ayarlar ile) ekrana gelecektir. Dikkat! Fast User Switching fonksiyonunun kullanlabilmesi iin Denetim Masasndaki Accounts arac kullanlarak istenen kullanclar iin aktif hale getirilmelidir. Ancak bu ilemi yapacak kullancnn

n an. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerinde bulunan aadaki byklklerden birini seebilir ve daha sonra sz konusu dosyalarn seili byklk deerlerine sahip kopyalarn oluturabilirsiniz. Large: 1024x768 piksel Medium: 800x600 piksel Small: 640x480 piksel WinCE: 240x320 piksel Custom: stenen herhangi bir byklk Advanced dmesine tklayarak, ekra-

Pratik Deiim: Birden fazla kullanc tek bir bilgisayar ile aktif olarak alabilir.

biiminde deiecektir. Web kameralarnn otomasyonu iin kullanlabilecek olan Timershot arac ise kameranzla otomatik olarak fotoraf ekiyor, daha sonra bu resmi istenen ekilde leklendiriyor ve bir web sayfas veya FTP sunucusu da dahil olmak zere herhangi bir yere kaydedebiliyor. Ek seenekler sayesinde ekilme zamann, kaydedilecek resmin bykln ve saklama yerini belirlemek de mmkn.

Beklenen Gzellik: Microsoft, hazrladnz sununun her ortamda grntlenebilmesi iin HTML biiminde kaydetme imkan sunuyor.

zel Galeri: Slide Show aracn kullanarak, resimlerin otomatik olarak grntlendikleri bir sunu hazrlayabilirsiniz.

nternet iin resim ve dijital fotoraf galerileri

eitli CD yazma programlar ve HTML editrleri otomatik olarak dijital fotoraf galerileri oluturabiliyorlar. Powertoys ile sunulan iki yeni ara sayesinde bunun iin gerekli fonksiyonlar direkt olarak Windows XP sistemine entegre olarak nc parti yazlm ihtiyacn ortadan kaldrmay planlyor. Bunlardan bir tanesi olan CD Slide Show Generator, XP ierisinde bulunan CD yazma fonksiyonuna dahil oluyor. ayet bir Foto CD oluturmak isterseniz, ayr bir adm olarak ortamdaki resimlerin ekrana getirilebilmesi iin basit bir grntleme aracnn da beraber CDye yazlmasn isteyip istemediiniz sorulur. k

Administrator haklarna sahip olmas gereklidir. letim sistemi olarak Windows XP kullanmasna ramen halen DOStan kopamam kullanclarn ise, Powertoysun daha nceki versiyonlarnda bulunan Nesne mens zerinden DOS komut satrna ulamas mmkn. Kullanclar, Explorer kabuk eklentisinden epey faydalanabilirler. Bu sayede klasrlerin Nesne mensne eklenen Open Command Windows here komutu ile alan DOS penceresinden DOS oyun ve programlarn rahatlkla altrmak mmkn.

na gelen seenekler yardmyla resimlerin kopyalarn oluturmak yerine deiikliklerin orijinal dosyalar zerinde yaplmasn salayabilir ve kk resimlerin seilen byklk deerine gre bytlmesini engelleyerek sadece byk resimlerin kltlmesini de salayabilirsiniz. Bu ilem sonrasnda kltlen veya bytlen kopyalarn isimleri de seilen byklk deerine uygun olarak deitirilecektir. rnein Sunset.jpg resmi Small boyutlarna kltldnde ismi de otomatik olarak Sunset (Small).jpg

Powertoys ile dijital resimler kontrol altnda

Windows XP, dijital kamera balant noktalarnn entegrasyonu ve web sayfalar iin resim hizmetleri sayesinde dijital fotoraflk iin uygun bir platform sunuyor. Bu nedenle Powertoys programclar, XP arayzn dijital fotoraf dostlar iin iki yeni zel eklenti ile gelitirmiler. Bunlardan ilki Dosya Nesne mensne eklenen ve resim boyutlarnn hzl bir ekilde deitirilmesini salayan Image Resizer komutu. Bu arac kullanabilmek iin bir veya daha fazla resmi sein ve farenin sa dmesini kullanarak Nesne mens-

Drtl Masast: Sanal masastleri yaratarak alma alannzdan maksimum performans elde edebilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

146

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
XP Powertoys

INTERNET

Tecrbeli kullanclar iin oyuncaklar

u ana kadar tanttmz Powertoys aralarn gz boyamak iin hazrlanan eklentiler olarak dnenler Virtual Desktop ve Windows XP ile almay daha da kolaylatrmak iin hazrlanan Task Switcher ve Taskbar Magnifier aralarn incelemeliler. Windows NT 4.0 ve 2000de de bulunan ancak Resource Kit ierisinde saklanan Virtual Desktop, yani sanal masast aracn tm Linux kullanclar bilirler. Virtual Desktop Manager yardmyla alma alannz sanal da olsa genileterek Windows XP masastnden daha etkili ekilde faydalanabilirsiniz. Sz konusu Powertoyu kullanarak sadece bir tklama ile maksimum drt farkl sanal masast oluturabilirsiniz. Bunlarn her biri, Balat dmesi, grev ubuu ve tm ksayollar ile, aslnda tek bir masastnn kopyasdr. Buralarda farkl programlar altrabilir ve sadece tek bir fare tklamas ile sz konusu alma ortamlar arasnda gezinebilirsiniz. Virtal Desktop Manager bir yklendikten sonra farenin sa dmesini kulla-

Macdeki Gibi: Artk Windowsta programlar arasnda gezinirken pencere n izlemelerini grebileceksiniz.

Ksaltma: Powertoys paketindeki Timershot sayesinde Webcam ile istediiniz zamanlarda fotoraf ekebilirsiniz.

CDye yazlan resimleri sz konusu ara sayesinde bir dia ov halinde inceleyebilirsiniz. Ayr bir ara olarak kullanlabilen Slide Show Wizard ise HTML biiminde dia ovlar hazrlamak iin kullanlabilir. Bunu zellikle tatil resimlerinizi arkadalarnza veya akrabalarnza gstermek iin kullanabilirsiniz. Bu resim sunusunu ha-

Grsel Fonksiyonlar: Windows, yeni hesap makinesi ile fonksiyon grafiklerini izebiliyor.

gelecektir. Bu ekran grntleri gerek zamanl oluturulduklar iin Task Switcher sistemi olduka yavalatyor. Windows ile beraber sunulan ve fare imlecini takip ederek ekran grntsn byten arac Start/All Programs/Accessories/Accessibility/Magnifier komutu yardmyla altrabilirsiniz. Powertoys paketi ierisinde yer alan Taskbar Magnifier ise grev ubuuna ekleniyor ve ekrann herhangi bir alann sekiz kata kadar bytebiliyor. Bu byteci etkinletirmek iin grev ubuuna farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve Nesne mensndeki Toolbars/Taskbar Magnifier komutunu altrn. Bunun sonucunda grev ubuu zerinde ekrana gelecek kk bir pencere zerinde fare veya klavye hareketi takip edilecek aktif olan blge bytlerek grntlenecektir.

zrlarken resim bykl ve resim galerisinin tipini belirleyebilirsiniz. Bunun iin Start/All Programs/Powertoys for Windows XP/Slide Show Wizard komutunu kullanarak, sihirbaz altrn ve ilk olarak sunuda kullanmak istediiniz resimleri tek tek sein veya resimlerin ierisinde bulunduu klasr seerek tm resimleri otomatik olarak ekleyin. Son olarak sunu ismini, saklanaca konumu, resim byklklerini ve sunu tipini belirleyin ve Next dmesine tklayarak sunuyu oluturun. Daha sonra bu sunuyu izlemek iin yapmanz gereken tek ey oluturulan HTML dosyasn altrmak olacaktr.

narak grev ubuu zerine tklayn ve Toolbars/Desktop Manager komutunu altrn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencereyi kullanarak, farkl alma ortamlarn sanal masast olarak kaydedebilir ve ister yine ayn pencereyi kullanarak nizleme grntleri yardmyla istediiniz masastne geebilir veya direkt olarak numarasnn grntlendii dmeye tklayabilirsiniz. Powertoys paketinde kullanl aralarn yannda bir dezavantaja sahip olduunu syleyebileceimiz Task Switcher sayesinde [Alt]+[Tab] tu kombinasyonuyla alan programlar arasnda gei yapmak istediinizde, sz konusu programlarn simgesi ile beraber ekranlarn n izleme resimleri de ekrana

Son olarak profesyonel hesap makinesi

Power Toy Calculator, Windows XP donatlar arasnda yer alan ve sadece standart ve gelimi versiyonlarna sahip olan hesap makinesinin grafik fonksiyonlar ile donatlm hali. Bu sayede matematik fonksiyonlarnn grafiklerini oluturabilirsiniz. Ayrca uzunluk, arlk, scaklk ve zaman birimleri ile de alabilirsiniz. Sorunsuz bir ekilde kurulan ve sadece 1 Mbyte byklndeki Powertoys paketi Windows XPyi bir dizi kullanl yeni fonksiyon ile donatyor. Aslnda iletim sistemine entegre olarak da sunulabilecek paketin en nemli paras ise Windows XPnin ince ayarlarna rahatlkla ulama imkan salayan Tweak UI arac. k

CHIP | MAYIS 2002

148

GNCEL KAPAK DONANIM

Y A Z I L I M PRATK
XP Powertoys

INTERNET

Microsofta Bilgi Gndermeyin

Windows XP, size sormadan Microsofta eitli bilgiler gnderiyor. cretsiz bir arala Microsoft ile aranzdaki trafii kesebilirsiniz.
Windows XP, sizin onaynza ihtiya duymadan bilgisayarnz hakkndaki bilgileri Microsofta gnderiyor. Buradaki rahatsz edici durum ise sz konusu ilemin arka planda gereklemesi ve Microsofta gnderilen bilgilerin ieriinin ne olduunun bilinmemesidir. Sz konusu veri akn kesmek iinse Kayt Dzenleyicisi ve sistem programlar ile almanz gerekmektedir. Ancak cretsiz olarak temin edebileceiniz XPAntispy adndaki ara, gerekli ayarlar sizin iin yapyor ve Windows XPnin veri aktarmasn salayan sz konusu bileenleri kaldryor. Herhangi bir kurulum gerektirmeyen XPAntispy altrmak iin yapmanz gereken tek ey, altrlabilir dosyas

cretsiz Koruyucu: XPAntispy ile iletim sisteminizin Microsofta bilgi szdrmasn engelleyebilirsiniz.

(HeCHIP Code Powertoys) zerine iki kere tklamak. Daha sonra Special mensndeki seenekleri kullanarak, sistem durumunun otomatik olarak deitirilmesini salayabilirsiniz. Kullanm olduka kolay olan arataki tm seeneklerin aklamalar program penceresinin altnda ekrana geliyor. Ancak bu kk aracn yapabilecekleri bu kadarla snrl deil. Bazen olduka sinir bozcu olabilen Internet Explorer ve Media Playern otomatik olarak gncellenmeleri engellenebilir. ayet Microsoft Messenger kullanmyorsanz, XPAntispy bu program sistemden tamamen kaldrabilir ve otomatik olarak almasn engelleyebilir. Bunun iin yapmanz gereken tek ey Microsoft Messenger bal altnda bulunan Disable Autostart veya Uninstall Completely seeneklerinden birini iaretlemektir.

cretsiz Plus Paketi

Microsoftun cretli olarak sunduu Plus!a alternatif olacak kendi paketinizi, CHIPin nerileriyle cretsiz olarak hazrlayabilirsiniz.
Plus! for Windows XP paketi ierisinde iletim sistemi iin yeni oyunlar, ekran koruyucular, Theme paketleri ve yeni multimedya aralar bulunuyor. CHIPin sizler iin hazrlad paket ierisinde bulunan aralar ise PlusPack eCHIP Codeunu kullanarak CDden ykleyebilirsiniz. Plus! for Windows XP paketi ierisinde Arcade trnde tane yeni oyun bulunuyor. CHIP, en az paket ierisindeki oyunlar kadar elenceli ve stelik cretsiz olarak sunulan farkl oyunu sizler iin aratrd. Sz konusu oyunlardan biri zel bir zeka oyunu olarak tanmlayabileceimiz Bridge Builder. Bu oyunun amac, zerinden bir tren getii zaman yklmayacak kadar kuvvetli bir kpr ina etmek. Bride Buildern tm blmlerini getikten sonra artk Pontifex oynamaya balayabilirsiniz. Bridge Buildern devam saylabilecek bu Pontifexde oynama stilinde ok byk deiiklikler yok, ancak yeni yap malzemeleri eklenmi ve 3B grnm oyunu daha elenceli hale getirmi. Plus! for Windows XP paketi ierisinde HyperBowl isminde bir oyun bulunuyor. Elenceli bir Bownling simlatr olan Winbowlu eCHIPden ykleyebilirsiniz. Tam fonksiyonlu bu shareware versiyonu ile 10 tur yapmak mmkn.

Ekran koruyucular ve artalan resimleri

Plus! paketindeki en ok gze arpan aralardan biri akvaryum ekran koruyucusu. Bilgisayar bo braktnzda, ekrannzda eitli egzotik balklar yzmeye balyor. Plus! paketi ierisinde yer alan

liklerine sahip bir ekran kartna ihtiya duyan baka bir ekran koruyucu da Microsoft tarafndan sunulan ve Windows XP logosunun aklnza gelebilecek tm renklerde grntlendii ekran koruyucusudur. Windows XP masastn renklendirmek iin kullanabileceiniz cretsiz dier bir eklenti ise XPye zel arka plan resimlerinin bir araya getirildii Windows XP WallPaper paketidir. 1024x768 znrlndeki toplam 27 farkl arka plan

Bowling Simlatr: Winbowl ile arkadalarnza bowlingde ne kadar iyi olduunuzu gsterebilirsiniz.

bu ekran koruyucuya alternatif olarak 20 dolar karlnda 20 farkl balk trnn sunulduu, ancak shareware versiyonunda sadece 3 tr baln bulunduu SereneScreenAquariumu deneyebilirsiniz. XP bilgisayarnzn 3B zelliklerini tam olarak kullanan bu ekran koruyucuyu denemek iin TESTFISH kayt kodunu girmeniz yeterli olacaktr. 3B zel-

resmini 19 veya 21 in monitr sahipleri de rahatlkla kullanabilirler. Windows XP ile beraber farkl bir boyut kazanan masast temalarndan kullanmak istiyorsanz www.themeworld.com sayfasn ziyaret edebilirsiniz. Burada farkl kategoriler altnda toplanm onlarca masast temasna ulaabilirsiniz.
Kadir Tuzta, ktuztas@chip.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

150
NDEKLER

151 151 152 162 164

Srpriz Yumurta: M. Fireworks alanlar Ayn Hatas: Yksek gerilim sorunlar Excel Grafikleri: Etkileyici sunumlar iin 6 Admda Kolay zm: Wordden PDFye Tips&Tricks: Windows, uygulamalar...

Ayn CHIPucu

Notebook Gncellemesi: Hepsi in Bir Src

ok kk bir harcama ile notebookunuzu teknolojik olarak daha gncel bir konuma tayabilirsiniz. Bir Allorund Drive dier srcnn yerini alabilir.
s Notebook ile alrken dikkat edilmesi gereken en nemli noktalardan biri yer tasarrufudur. Eer CDROM, DVD-ROM ve CD Writerdan vazgemek istemiyorsanz geriye hepsini sunan bir aygt satn almaktan baka bir yol kalmaz. Ancak st snfa dahil olan bu tr notebooklarn fiyatlar olduka yksektir. Ancak yeni ve pahal bir rn almak yerine eski laptopnz gncelleyebilirsiniz. Yukarda bahsi geen srcleri ierisinde barndran bir kombo srcnn fiyat 500 dolar civarndadr. Ancak Pentium II veya en azndan Celeron 400 ilemcilere sahip notebooklarn gncellenmeleri mantkl olacaktr. Bu, DVD filmlerinin oynatlabilmesi iin gerekli olan minimum artlarn yerine getirilmesini salayacaktr. Farkl firmalarn sunduklar bal noktalar ayn olduu iin sz konusu gncelleme olduka kolay gerekleecektir. Notebooklardaki tm CD/DVD/CD yazclar IDE balant noktas zerinden Secondary Master veya ok seyrek olmakla beraber Primary Slave olarak balanrlar. Direkt olarak src zerindeki balant noktas standarttr. IDE kontrolr iin uygun olmayan g/veri kablosu balantlar iin bir ok aygtla beraber dntrc kablo veya adaptr bulunan bir kartlabilir yuva sunulur. r Balant: kartlabilir zel yuva (Baymodul) sahibi srclerin gncellenmesi ok kolaydr. rnein Toshiba srclerinin kartlabilmesi iin sadece sekiz tane vidasnn sklmesi yeterli olacaktr. Daha sonra srclerin n yzlerini dikkatli bir ekilde kartn. Bunlar yaptrlm veya gemeli olabilirler. Daha sonra yeni srcnz sz konusu yuva ierisine yerletirin ve ardndan tekrar

pratik
CHIP | MAYIS 2002

Hzl Deiim: ayet eski src karlabilir yuva ierisinde saklanyorsa, yeni src sorunsuz bir ekilde yklenebilir. Doru balant iin de bir adaptr kullanlr.

notebookunuza takn. ayet srcnz iletim sistemi tarafndan otomatik olarak tamamlandysa operasyon sona ermi demektir. ayet eski src aygt ierisine sabitlenmise, gncelleme ilemi biraz daha karmak bir hal alacaktr. Bu durumda genellikle notebook kasasnn almas ve sabitlenmi srcnn aranmas gereklidir. Bu, rnein Clevo modellerinde olduu gibi modem kartnn altnda baaryla gizlenmi olabilir. Yeni srcnz ayn ekilde takn ve daha sonra kasay kapattktan sonra gncelleme ileminin baarl olup olmadn kontrol edin. Dikkat! rn garantisi sona erdi. r n kapak Eer tm ilemler baar ile sona erdiyse, eski n kapa yeni srcnze takarak sonucu grsel olarak da iyiletirebilirsiniz. ayet eski ve yeni src ayn reticiye aitse, n kapak her iki src ile de uyumlu olaca iin, bu ilem daha kolay

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK
pular

INTERNET

151

Srpriz Yumurta

Macromedia Fireworks Programclar

AYIN KTAPLARI
3 Adm Adm Office XP
Microsoftun Office uygulamalarn kullanmay adm adm ve hzla retecek bir kaynak olan kitap, hem Office XPyi kullanmaya yeni balayanlar hem de Office XPye gei yapan deneyimli kullanclar iin tasarlanm. Kitabn ekinde yer alan CD-ROM, altrmalar yaparken kullanacanz uygulama dosyalarn ieriyor. Kitap ile isterseniz yalnzca ihtiya duyduunuz dersleri alabilir, isterseniz de kitabn bandan sonuna doru ilerleyebilirsiniz. Kitap, Word, Excel, Access, PowerPoint, FrontPage, Publisher ve Outlook programlarnn 2002 versiyonlarn ieriyor. Bilgi iin: Arkada Yaynevi Tel: (312) 354 83 00

SZ DE KATILIN!
3 Siz de komik bir
hata veya srpriz bir yumurta (easter egg) bulduysanz, ekran grnts (screenshot) ile birlikte ktuztas@chip.com.tr adresine gnderin. Yaynlanan her ipucu iin 10 milyon TL kazanabilirsiniz.

Bu sefer resimli: u ana kadar karmza kan yumurtalarn bir ou program gelitiricilerinin kendilerini tantmak amacyla hazrladklar kk srprizlerdi. te Macromedia Fireworks gelitiricileri de isimleri ile yetinmeyip resimlerinin de bulunduu bir yumurta hazrlamlar. Bunun iin ilk olarak program ana penceresinde Help/About komutunu altrn ve ekrana gelen penceredeki ilgin resmin zerine [Alt] tuu basl durumdayken iki kere tklayn. Bunun sonucunda program gelitiricilerinin isimleri ile beraber resimleri de ekrana gelecektir. Bu srpriz yumurta iin Can Grbze teekkrler...

3 Windows XP Professional
Microsoft Windows XP yneticileri iin ksa, zl ve kullanm kolay bir bavuru kitab... Win XP, iletim sisteminin gnlk ynetimi iin hzl yantlar salyor. Hzl bavuru tablolar, listeleri ve adm adm ynergeleri ile Win XPyi ynetirken gereksiz zaman ve emek harcamamanz salayacak uygulamal bir kaynak kitap. Kitap ile, sistem yaplandrlmasn ynetmek ve sorun gidermek, donanm ve a aygtlarn yaplandrmak gibi temel sorunlar halledebilirsiniz. Masast ayarlarn zelletirmek ve kullanc alma alann en iyi duruma getirmek, kullanc ve grup hesaplaryla sistem eriimini denetlemek; dizst bilgisayarlara ve hareketli kullanclara destek vermek gibi ekstra zellikler hakknda bilgi sahibi olabilirsiniz. Ayrca gnlk bakm ve yedeklemeleri zamanlamak ve genel olarak sistem sorunlarn zmek ve baarm en iyi duruma getirmek konularnda da ayrntl bilgiye ulaabilirsiniz. Bilgi iin: Arkada Yaynevi Tel: (312) 354 83 00

AYIN HATASI

Yksek Gerilim Grafik Chipini Istyor

Bir donanm hatas sinirinizi mi bozdu? Bize iletin: CHIP Yaz leri, Donanm Hatas bal ile Piyalepaa Blv., Zincirlikuyu Cad. n Merkezi N0:231/3 80380 Kasmpaa/STANBUL veya ktuztas@chip.com.tr adresine sorularnz gnderin.
Problem: Heyecanl bir ekilde ilk Duron sistemini kuran bir okuyucumuz, ekran kararmasyla kar karya kalm. Yaklak olarak 15 dakika altktan sonra sistemin bir anda ekran kararyormu. Tm bileenleri kaldrn, sistemi adm adm yeniden kurun, BIOSu gncelleyin, fabrika ayarlarn kullann... gibi standart tavsiyelerimize ramen sorun zlmemi. oluan sistem, nce sorunsuz bir ekilde almaya balad. Ancak yaklak 15 dakika sonra ekran bir anda karard. Sistemi yeniden balattmzda ise ekran halen siyaht. Bilgisayar kapatp bir sre bekledikten sonra, yine her ey sorunsuz bir ekilde almaya balad. Bu, s yksekliinden kaynaklanan bir hata olduu anlamna gelebilirdi. Nitekim ekran kartnn soutucu plakas allmadk kadar scakt. Sistemdeki ATI kartn salam bir Rage 128 ile deitirdik ve sistem sorunsuz bir ekilde almaya balad. Radeon VEden kaynaklanan bir hata olduu ak.

Hata Tespiti: Asus-A7V133 ana kart, Duron 900 ilemci ve ATI Radeon VE ekran kartndan

Sonu: Karlatmz bilmecenin cevabn

www.radeonfaq.com web sayfasnda bulduk. Asus kartlarn VIO (Volt Input Output) gerilimi, sistemde kullanlan ATI kart iin olduka yksek. Bu kartlardaki VIO gerilimi, baz Athlon ilemcileri yksek IO gerilimlerinde daha gvenli altklar iin, standart olarak 3,45 volt olarak ayarlanm. Jumper yardmyla bu gerilimi 3,30 volt olarak deitirdik ve sistem bylece snma sorunu yaamadan uzun sreler almaya balad.

Gerilim Deiimi: 3,45 voltluk gerilim, ilemcinin almasn kolaylatrrken, ATI ekran kartnn snmasna neden oluyor.

CHIP | MAYIS 2002

148 152
NDEKLER

154 158 160

Mini Atlye: Grafik Sihirbazn kullanmak Verileri Dzenlemek: En ilgin ipular Grafik Kontrol Listesi: Grafiinizi kontrol edin

Microsoft Excel

Grafikler in Haval pular

Excel ile basit bir grafik hazrlamak sorun deil. Ancak bunlarn mkemmel olmas iin bir takm deiiklikler yapmak gerek. CHIP, grafikler ile ilgili en nemli ipularn sizler iin bir araya getirdi.

inleyicilerin sahneye bo gzlerle bakmas, esnemesi ve yanndakilerle fsldamas konumaclarn kabusudur. Bilanolar, istatistikler ve say kolonlar sklan topluluun stne gider. Tm dinleyicileri uyandrn ve sunumunuzu grafikler ile glendirin! Sesli aklama veya yazl raporlarla beraber kullanlmas fark etmez. Gzel grafikler her zaman dinleyicilerin dikkatini ekecektir. Verilerin dzenlenmesi ve grafiklerin hazrlanmas iin genellikle Excel kullanlr. Grafiklerin hazrlanmas esnasndaki asl grevi ise bir sihirbaz yerine getirir. Ancak buna ramen grafii en uygun ekle getirmek iin yeterince zaman harcanmas gereklidir. yi hazrlanm bir grafik ile bir ok gereksiz aklamadan kurtula-

bileceiniz gz nne alndnda, bunun iin harcanan zamana deecektir. k tasarlanm bir grafik ile dncelerinizi daha iyi yanstabilir ve dinleyicilerin akllarnda yer edebilirsiniz. Ve tabii ki deerler olmas gerektii kadar iyi deillerse kk birka hile sayesinde deerleri deitirmeden grafiin istediiniz sonular gstermesini salayabilirsiniz.

Grafik n hazrl
lk olarak grafiinizi oluturacak ana ifadeyi tanmlamalsnz. Bunun iin Grafik neyi ekrana getirecek/ne hakknda bilgi verecek? sorusunu cevaplamalsnz. Sorunun cevabnn karmak olmamasna

CHIP | MAYIS 2002

A K T E L K A P A K D O N A N I M YAZILIM

PRATK

INTERNET

153

Mkemmel Sunum

GRAFK TRLER

Doru grafik tipini kullanmak iin

Tam Say Karlatrmas
rnein, elma ve portakal gibi ilk bakta ortak bir noktas bulunmayan nesnelerin karlatrlmasnda kullanlr. Balant tam saylar ile kurulur.

Birleik grnm
Her bir verinin birbiri ile veya toplam deere kar kyaslamas iin ubuk, pasta ve ylm stun grafikleri kullanlr.

Geliim
Belirli bir zaman aralnda deiim gsteren verilerin karlatrlmas iin de stun, alan ve izgi grafikleri kullanlabilir.

stun grafik
Kmr ekirdek enerji Doalgaz Su gc 0

ubuk grafik
150 mm 120 mm 90 mm 60 mm 1.000 Gigawattsaat olarak enerji retimi 30 mm 50 100 150 200 250 300

stun grafik
stanbulda Ortalama Ya Miktar

Ocak ub. Mart Nisan May. Haz. Tem. Au.. Eyll Ekim Kas. Aralk

ylm stun
Su gc Doal az ekirdek enerji 20 Tage 15 Tage 10 Tage 5 Tage

alan grafik
stanbulda Bir Aydaki Yamurlu Gn Says

ubuk grafik
Kmr

0 Tage Ocak ub. Mart Nisan May. Haz. Tem. Au.. Eyll Ekim Kas. Aralk

izgi grafik
1.000 Gigawattsaat olarak enerji retimi 20 Gn 15 Gn stanbulda Bir Aydaki Yamurlu Gn Says

pasta grafik

10 Gn 5 Gn 0 Gn

Grafik tek bana meydana gelmez. Grafikte kullanlacak verilerin trne ve belirtilmek istenen deerlere gre farkl trler arasndan uygun olan bir tanesi seilmelidir. Bu konu hakkndaki ayrntl aklamay s153-158 arasnda bulabilirsiniz.

Ocak ub. Mart Nisan May. Haz. Tem. Au.. Eyll Ekim Kas. Aralk

basamak grafik
%90 %88 Enerji trlerinin elektrik retimindeki paylar %86 %84 %82 %80 %78 %76 Genel Seimlere Katlm Oranlar 1957 1961 1965 1969 1972 1976 1980 1983 1987 1990 1994 1998

dikkat etmelisiniz. ayet birden fazla ifade mevcutsa ikinci bir grafik oluturmanz faydal olacaktr. Grafiin oluturulmas srasndaki her evrede sz konusu ifadenin uygulanp uygulanmadn kontrol etmelisiniz. Bu, tam olarak amacna ulamayacak bir grafik iin vakit kaybetmenizi engelleyecektir. Excel grafiinin temeli tablolara dayanr. Excel, tablodaki stun ve satr balklarn grafikteki tanmlamalara dntrebilir. ayet ileride tabloda deiiklik yapacak olursanz, bal olduu grafik de otomatik olarak gncellenecektir. ayet sz konusu gncelleme gereklemezse Aralar/Seenekler komutunu altrn ve

Hesaplama kartndaki ayn isimli balk altnda bulunan Otomatik seeneini iaretleyin. Tablodaki tm veriler tamamlandktan sonra Ekle/Grafik komutunu kullanarak Grafik Sihirbazn altrn. Bu konu ile ilgili ksa bir atlye almasn Excel Grafik Sihirbaz kutusunda bulabilirsiniz.

manda grafiin grnmn etkileyecektir. Tm grafik trleri istenen bilginin grntlenmesi iin uygun deildir. Bunun iin hazrlanan kurallar sayesinde kullanmanz gereken grafik tipini rahatlkla bulabilirsiniz. Stun ve ubuk grafikleri: Her iki grafik biiminde de, aslnda stun grafiklerin daha yaygn olarak kullanld birleik deerler grntlenebilirler. zellikle belirli bir zaman aralndaki deiimi gstermek veya deerlerin eksiksiz olarak karlatrlmasnn sz konusu olduu durumlar iin uygundurlar. Geni bir zaman aralndaki farkl kategorileri, rne-

Uygun grafik tipini semek

Grafik oluturma safhasnda cevaplamanz gereken ilk soru olan Hangi grafik trn kullanmak istiyorsunuz? ayn za-

CHIP | MAYIS 2002

154

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

Mkemmel Sunum

MN ATLYE: EXCEL GRAFK SHRBAZI

Be admda mkemmel grafik

Grafik tr semek

Veri aralnn belirlenmesi

Grafik ayarlar

Excel ana penceresindeki ara ubuu zerinde bulunan Grafik Sihirbaz dmesine tklayn. lk admda hazrlamak istediiniz grafik trn ve tipini belirleyin. Bunun iin sol taraftan grafik trn sa taraftan da tipini semelisiniz. Grafik seimi ile ilgili ipularn yaz ierisinde bulabilir ve Grafik Trleri kutusundaki rnek grafikleri inceleyebilirsiniz.

Grafikte kullanlacak verileri semek iin Veri Aral kutusundaki letiim Daralt dmesine tklayn. Bunun sonucunda sihirbaz tek bir satr boyutuna indirgendikten sonra kullanmak istediiniz verileri fare yardmyla seebilirsiniz. Bir arada bulunmayan verileri semek iin [Ctrl] tuuna basl tutmalsnz. letiimi Daralt dmesine tekrar tklayarak Grafik Sihirbaz penceresine geri dnebilirsiniz. Seri Yeri seeneklerini kullanarak verilerin yerletirilme ynn belirledikten sonra leri dmesine tklayn.

nc admda ilk olarak grafiin biimlendirme zelliklerini ve tanmlamalarn belirleyin. Yaplan tm ayarlar grafik tamamlandktan sonra istediiniz zaman deitirebilirsiniz. Yani ne yapacanza tam olarak karar vermediyseniz acele etmenize gerek yok. Bir sonraki pencereye gemek iin leri dmesine tklayn.

Grafiin belgeye eklenmesi

Grafik optimizasyonu

Sihirbazn son penceresinde, hazrlanan grafiin Excel belgesine ayr bir sayfa olarak m yoksa bir tablo ierisine nesne olarak m ekleneceine karar vermelisiniz. Son dmesine tklayarak sihirbaz kapatn ve hazrladnz grafii oluturun.

Farenin sa dmesini kullanarak izim alan zerine veya grafie tkladnzda alan nesne mensn kullanarak grafik

zerinde deiiklik yapabilirsiniz. Grafik Tr ile verileri farkl bir grafik biiminde grntleyebilir, Kaynak Verisi ile grntlenecek verileri yeniden seebilirsiniz. Grafik Seeneklerini kullanarak, rnein Gstergeler gibi yeni bileenler ekleyebilir veya varolanlar kaldrabilirsiniz. Ayn ekilde tm bileenler zerinde deiiklik yapabilirsiniz. Sadece tek bir grafik elemannn zelliklerini deitirmek iin sz konusu nesne zerine iki kere tklayn veya grafik ara ubuunu kullann. ayet metinleri veya yaz tiplerini deitirmek isterseniz istediiniz metinlere tklayn ve deiiklikleri yapn.

in birka aydan oluan ev harcamalarn grntlemek iin Kmelenmi Stun grafik alt tr kullanlabilir. Buna karlk Ylm Stun ile de btnn paralarn, rnein parlamentodaki oturum dalmlarn en uygun ekilde grntlemek mmkndr. ayet ubuk grafikler kullanlrsa ok sayda dikkat noktas sz konusu olacaktr. Enine doru yerletirilen ubuk grafikler daha fazla metin alanlarna sahip olmalarndan dolay uzun ifadeler iin daha uygundurlar. Stun ve ubuk grafiklerin zel bir biimi de tam ksm karlatrmasdr. Bu

sayede ilk bakta ortak bir noktalar yokmu gibi grnen nesneler, rnein elma ve armut birbirleriyle karlatrlabilirler. Balanty tam ksm, yani burada meyvelerin sahip olduklar C vitamini oluturmaktadr. Tasarm Kurallar: Tm stunlar ve ubuklar tek bir ana izgi zerinde yer almal ve genilikleri deil uzunluklar araclyla birbirleriyle karlatrlmaldrlar. Stun ve ubuklarn genilikleri grntlenecek olan en byk deere gre ayarlanr. En yksek stun, geniliinin en az on kat olmaldr. Benzer bir durum ubuklar iin de geerlidir. Aralardaki

boluklar ise en az stun ve ubuklarn genilikleri kadar olmaldr. Dikkat! Byk deerler hibir ekilde kesilmemelidirler. Aksi takdirde aradaki fark gereki bir ekilde grntlenemez. izgi, alan, basamak grafikleri: Bu grafiklerin de zaman dizilerinin grntlenmesi iin kullanlrlar. rnein hisse senedi deerleri veya atei izgisi gibi soyut konular en etkili izgi grafik ile grntlenirler. Alan grafik ise temel olarak verilerin daha youn olarak grntlendii bir izgi grafikten baka bir ey deildir. ayet izgi ve alan grafikler varo-

CHIP | MAYIS 2002

169 156

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

Mkemmel Sunum

lan ara deerleri yanstamazlarsa sz konusu tek deerler bir basamak grafik yardmyla grntlenebilirler. Sz konusu grafik trnden de, yn deerinin mi yoksa tek bir izginin mi sz konusu olduu ak bir ekilde belirlenemeyecei iin, yn grafikler oluturulamazlar. Tasarm Kurallar: izgi, alan ve basamak grafikleri ok az sayda veri dizileri tayabilirler. Her eyden nce ayet izgiler etkilenecek veya kesilecek olurlarsa iki veya taneden daha fazla izgi

2B ya da 3B grafikler: Grafiin ana trne bal olarak iki boyutlu veya boyutlu grafik versiyonlar arasnda seim yapabilirsiniz. Genellikle boyutlu grafiklerin daha estetik olduklar sylenebilir. Ancak boyutlu grntnn verilerin karlatrlmasn zorlatrdn ve grafii daha karmak hale getirdiini gz nnde bulundurmalsnz. Eer boyutlu grafikler oluturmak isterseniz Grafik Biimlendirme kutusuna gz atmalsnz.

imde grntlemek iin yardmc olacaktr. Bunun tam tersi bir etki elde etmeniz ve verilerinizin asl sonucunu nasl engellemenizi salayacak olan hileleri ise Grafik Biimlendirme kutusunda bulabilirsiniz. leklendirme: Miktarlarn doru grntlenebilmesi iin eksenlerin sfr noktalarna dikkat edilmesi gereklidir. Aksi takdirde grafik grsel olarak yanl bir etki brakacaktr. lk olarak grafikler stn kr incelenirken eksenlerin isimleri genellikle okunmaz. Dzensiz leklendirilmi, logaritmik veya ok yukarda belirtilmi balklarn kullanlmas uygun deildir. ayet verilerin tm tek bir balk altnda toplanamyorlarsa ikinci bir y ekseni eklemelisiniz. Bunun iin sz konusu veri dizisi zerine iki kere tklayn ve ekrana gelen penceredeki Eksen kartnda bulunan kincil Eksen seeneini iaretleyin. Uzun veri dizilerinde, eksen leklendirmesini grafik alannn ierisine doru uzatan klavuz izgilerinin kullanlmasnda fayda vardr. Sz konusu izgilerin grntlenmesi iin grafik zerine sa tula tklanmas sonucunda ekrana gelen Nesne mensndeki Grafik Seenekleri komutunu altrn. Buradaki Klavuz

Grafik optimizasyonu
Grafik sihirbaz istediiniz grafii birka dakika ierisinde hazrlamanza yardmc olur. Ancak verdiiniz cevab en iyi ekilde anlatan bir grafik oluturmak iin hazrlana bu grafik zerinde birka deiiklik yapmak zorunda kalabilirsiniz. Ancak bu noktada, hemen her tr grsel oyunu geekletirmenize izin veren Excel ile alrken yaratclnzn dizginlerini ekmenizde fayda var. Aksi takdirde grafik fazla yklenecek ve okunmas zorlaacaktr. Kullanlacak tm bileenler, balarken sorduumuz sorunun cevabn desteklemeli ve nemli bilgiler ilk bakta gze

Bilmece: Alan grafikleri yn olarak kullanlmamaldrlar. rnein bordo alann ne kadar byk olduu belli deil.

bulunamaz. Eksenlerin leklendirilmesini, her bir veri noktas arasndaki mesafenin, en byk deerin X eksenine olan uzaklnn bete biri kadar olacak ekilde semelisiniz. Her bir deer arasndaki zaman mesafesi dzenli olmaldr. ayet deerler arasndaki mesafeler oransz kalmak zorundaysa veri dizisi ve eksendeki sray iaretlemelisiniz. Pasta grafik: Daire grafik olarak da adlandrlan bu tr ile bir btnn paralar ilk bakta dikkat ekecek ekilde grntlenebilirler. Pasta grafikte kullanlan oranlarn toplamnn yzde 100 olmasna dikkat etmelisiniz. Tasarm Kurallar: Her bir daire paras, benzer byklkteki dilimlerin karlatrlmas zor olduu iin, mmkn olan en iyi ekilde ayrt edilmelidir. Bu durumda stun veya ubuk grafik kullanlmas daha iyi bir sonu verebilir. Sektrlerin says alty gememelidir. Grafikte kullanlacak en byk deer genellikle dairenin en stnden, yani saat 12den balar ve buradan itibaren saatin dn ynnde hareket eder. Buna gre daha kk deerler, byklklerine gre saatin hareket ynnde dizileceklerdir. Burada vurgulanmak istenen sonuca bal olarak tabii ki baka deerler de en stte yer alabilirler.

Stun ve Eri: Farkl veri sralar gsterilmek isteniyorsa ikinci bir y ekseni kullanmak bilgileri daha anlalr klacaktr.

arpmaldrlar. Kullanclar ikinci baklarnda birka ek faktrn farkna varmal ancak ana tema zerinde daha fazla durmamaldrlar. Ayrntlarn farkna varmak iin de son bir bak yeterli olacaktr. Geri kalan dier tm bilgiler ise fazlalk olacaktr. Buradaki ipular grafiinizi grsel olarak daha iyi hazrlamak ve verileri mmkn olan en objektif bi-

izgileri kart zerinden grntlenmesini istediiniz izgi trlerini belirleyin. Renkler: Buradaki ana kural, ok fazla renk kullanlmamasdr. Bunun iin zellikle arka plan zerinden syrlmas gereken nemli veriler iin renkler, rnein beyaz arka plan zerine krmz veya koyu mavi kullanmalsnz. ayet ayn veri-

CHIP | MAYIS 2002

158

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

Mkemmel Sunum

GRAFK BMLENDRME

Hileler ve ayarlar: Saylar nplana karmak

ok az insan grafikleri ayrntlarna kadar inceler. lk olarak grselliin dikkat ektii sylenebilir. leklendirmelerdeki deiiklikler, renkler veya bak alar ise grafiin vermek istedii etkiyi deitirebilir. Tabii ki grafik zerindeki saylar deitiremeyiz ancak birka kk hile ile verilerimizi daha cazip hale getirebiliriz. Ancak bunlarn nasl bir sonu ortaya koyduuna herkes kendi karar vermelidir.

Doru: Deerler doru grntlenmi ve tanmlamalar araclyla kyaslanabiliyorlar.

Deitirilmi: 3D grnmnde farklar ortadan kalkyor. Aslnda en kk deer olan sar daha byk grnyor.

leklendirmede  Eksenleri tecrbe kazann

Eksen zerine iki kere tklayn ve ekrana gelen pencere zerindeki lek kartna farkl deerler girerek sonucunu deneyin veya logaritmik leklendirmeyi kullann. Etki: Hzl gz gezdirmede leklendirme dikkati ekmez. izgiler dik veya yzeysel olurlar. Stunlarn genilikleri/uzunluklar deimez. Veriler arasndaki farklar grsel olarak daha etkili ekilde sunulurlar.

veriler iin stn  nemli renkler sein

Veri serisi zerine iki kere tklayn ve yeni bir renk sein. Etki: Kk deer, gl bir renk ile daha byk etki brakrlar.

deerler daha byk grnrler.

izgileri:  Eim Farkl hesaplama yntemleri

Bunun iin ilk olarak grafik zerine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve nesne mensndeki Eilim izgisi Ekle komutunu altrn. Etki: Eilim izgisi hesaplama yntemine gre daha dik veya daha yzeysel olarak ekrana gelebilir

grntlenmesi  Verilerinizin iin 3B sein

Grafik alanna farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve Grafik Tr komutunu kullanarak 3B bir grafik sein. Etki: Verilerin birbirleri ile kyaslanmalar daha zor olacaktr.

Farkl zaman aralklar semek

deerleri ile  Eksen oynayarak hile yapn

Eksenlerin sfr deeri ile balamasna izin vermeyin. stediiniz eksen zerine iki kere tklayp lek kart zerindeki deerleri deitirin. Etki: Kk deerler kullanldnda veriler daha byk, byk deerler kullanldndaysa veriler daha kk grnecektir. Tepesi kesilen eksenler daha ok dikkat eker ve bylece byk deerler gze arpar.

Tablo ierisine zaman aralklar iin uygun deeler girin. Etki: Gelimeler st ste grntlenebilir. stee bal olarak zaman eksenini ksaltarak negatif gelimeleri daha ksa grntleyebilir veya elinizdeki deerlerin negatif hareketlerini daha geni alanlarda grntleyebilirsiniz.

Bak alarn ve ynlerini deitirin

3B grafiin zerine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve 3B Grnm komutunu altrn. Etki: Veriler arasndaki farklar bak as deitirilerek ortadan kaldrlabilir. ndeki

leri, farkl grafikler zerinde deiik bak alar ile grntlemek istiyorsanz, devaml olarak ayn rengi kullanmalsnz. Benzer ieriklere sahip veriler iin de tek bir rengin farkl tonlarndan faydalanabilirsiniz. Grafikte kullanlan renkleri deitirmek iin istediiniz veri dizisi veya blm zerine iki kere tklayabilir ve ekrana gelen Veri Serisini Biimlendir penceresini kullanabilirsiniz. Aklamalar: Grafii inceleyen kiinin sahip olduu n bilgiye gre daha uzun veya ksa aklamalar kullanabilirsiniz. Yazlar kaldrmak veya yeni yazlar eklemek iin grafik alan zerine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve Nesne

mensndeki Grafik Seenekleri komutunu altrn. Mmknse tek bir yaz tipi kullann. Yazy istee bal olarak bytebilir, kltebilir veya kalnlatrabilirsiniz. talik yazlar ve alt izgiler, baya gzktkleri iin, kullanmaktan kanmalsnz. Biim zelliklerini deitirmek iin nesne zerine iki kere tklayarak tasarm modunu aktif hale getirebilirsiniz. Dikkat eken ilk yaz balktr. Balk ksa olmal ve okuyucuyu meraklandrmaldr. yi seilirse eksen aklamalarnn bir ksmn gereksiz klabilir. Tm aklamalar verilerin yaknlarnda yer almaldr. ayet yeterli alan mevcutsa metinleri nesnelerin altna tayabilirsiniz. ayet nesneler, aklama iermeyecek kadar kkse

tm deerlerin darda bulunmas gerekir. Muhtemelen veri dizilerini aklayan bir gstergeye ihtiyacnz olabilir. Verilerin dzenlenmesi: Okuma alkanlklarna dikkat etmelisiniz. Zaman serileri soldan saa veya yukardan aaya doru hareket ederler. En nemlileri solda bulunurlar. Veri serisi srasn deitirmek iin herhangi bir veri dizisi zerine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve Nesne mensndeki Veri Serisini Biimlendir komutunu altrn. Bunun sonucunda ekrana gelen penceredeki Veri Serisi kartn aktif hale getirin ve Yukar Ta, Aa Ta dmelerini kullanarak serilerin srasn belirleyin.

CHIP | MAYIS 2002

160

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

Mkemmel Sunum

Tipps & Tricks

Sahip olacanz doru bilgi ile grafiklerinizi ileride ok daha hzl ve etkili bir ekilde hazrlayabileceksiniz.
Grafik ablonlar hazrlamak: Birbirine benzeyen ok sayda grafik oluturmay planlyorsanz, kendiniz iin zel bir ablon tanmlayabilirsiniz. lk olarak rnek grafii tasarlayn. Daha sonra farenin sa basamakl olarak deitirebilirsiniz. ayet elde ettiiniz sonutan memnun kalmazsanz Varsaylan dmesine tklayarak grafii en bataki biimine geri dndrebilirsiniz. Bo satr grnmn deitirmek: Tablo ierisindeki bo satrlarn grafik ierisinde kullanlmalar engelleyebilir veya sfr deerleri olarak grntleyebilirsiniz.Bunun iin grafik alan zerine tklayn ve Aralar/Seenekler komutunu altrn. Ekrana gelen pencere zerindeki Grafik kartn aktif hale getirin ve daha sonra istediiniz seenei iaretleyin. Yeni veriler eklemek: Farenin sa dmesini kullanarak grafik alan zerine tklayn ve nesne mensndeki Kaynak Verisi komutunu altrn. Veri aral kutusunda bulunan letiimi Daralt dmesine tklayarak Excel tablosunu aktif hale getirin. Buradan veri alann tekrar sein. Tek satr, stun ve hcreleri tek tek almak iin [Ctrl] dmesine basl tutabilirsiniz. Daha sonra letiimi Daralt dmesine tekrar tklayn ve son olarak Tamam dmesine tklayarak grafii gncelleyin. Verileri engellemek: Grafik zerinde grntlenmesini istemediiniz verileri tablo zerinden iaretleyin. Daha sonra sz ko-

KONTROL LSTES

Grafiinizi kontrol edin

Grafii yazdrmadan nce aadaki noktalara dikkat etmelisiniz:

         

Grafik isteklerimi yerine getiriyor ok fazla ek bilgi yok Doru grafik tipi Klavuz izgileri verilerin karlatrlmasn kolaylatryor Deer ekseni sfrdan balyor Tm eksenler doru leklendirilmi Zaman serisi soldan saa doru Tm paralar tanmlanm Basit metinler mevcut Renkler dikkat ekiyor

nden Yerine Yandan Bak: Grafik tm ynlere dndrlebilir. n izleme gncel konumu gsteriyor.

nusu seili alan zerine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve erii Temizle komutunu altrn. Sz konusu veriler artk ne tabloda ne de grafikte grntlenmeyeceklerdir. Veri noktalarn tayarak deitirmek: Deitirmek istediiniz deeri, zerine iki kere tklayarak iaretleyin. Bunun sonucunda Excel stun veya izgilere, deerleri bytmek veya kltmek iin kullanabileceiniz tama noktalar ekleyecektir. Dikkat! Grafik zerinde yaplan deiiklikler aynen tabloya da yansyacaktr. Veri serilerinin ismini deitirmek: Veri serilerinin isimlerini, tablodan bamsz olarak Kaynak Verisi penceresini kullanarak deitirebilirsiniz. Kaynak verisi penceresindeki Seriler kartn aktif hale getirin ve istediiniz seriyi sein. Ad kutusundaki tablo balants zerine yazn ve Tamam dmesine tklayarak yaptnz deiiklikleri onaylayn. Grafik ipularn etkinletirmek: Eer fare imleci grafik zerinde hareket ettirilirse, veri serilerinin isimleri, aktif veri noktas ve veri deeri gibi grafik ipular ekrana gelir. Sz konusu ipularn etkinletirmek iin Aralar/Seenekler komutunu altrn ve ekrana gelen pencere zerindeki Grafik kartn aktif hale getirin. Son olarak Grafik pular bal altnda bulunan Adlar gster ve Deerleri gster seeneklerini iaretleyin.
AB / Kadir Tuzta, ktuztas@chip.com.tr

dmesini kullanarak zerine tklayn ve Grafik Tr komutunu altrn. Ekrana gelen pencere zerindeki zel Trler kartn aktif hale getirin ve Kullanc Tanml seeneini iaretleyin. Ekle dmesine tklayarak zel Otomatik Biim Ekle penceresini altrn. Hazrladnz ablon iin isim ve aklama girdikten sonra Tamam dmesine tklayarak ablonu oluturun. Grafik trlerini birletirmek: rnein bir stun grafik ile izgi grafiini birletirmek iin ilk olarak stun grafii oluturun. Daha sonra her bir veri serisine farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve daha sonra Grafik Tr komutunu kullanarak grnmn izgi rafik olarak deitirin. kinci Y eksenini grntlemek: Veri serisi zerine ikinci Y ekseni iin iki kere tklayn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerindeki Eksen kartn aktif hale getirin ve kincil Eksen seeneini iaretleyin. Tamam dmesine tklayarak yaplan deiikliklerin grafie uygulanmasn salayn. 3B grafiin grnmn deitirmek: Farenin sa dmesini kullanarak grafik alanna tklayn ve nesne mensndeki 3B Grnm komutunu altrn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerinden bak asn, grafik eimini ve perspektifi

Veri Kaynaklar: smi giri satrna yazn ya da tablodaki bir hcreye ksayol oluturun.

CHIP | MAYIS 2001

162

ALTI ADIMDA KOLAY ZM

Wordden Acrobata

cretsiz PDF Dokman Oluturmak

Adobeun PDF biimi sayesinde, herkesin okuyabildii, ancak zerinde deiiklik yapamad dokmanlarn kullanm her geen gn yaygnlayor. Ancak Adobeun orijinal yazlm iin olduka byk paralar yatrmak gerekiyor. CHIP, bedava PDF dokmanlar oluturmanz iin bir zm sunuyor.
s Hazrladnz HTML veya Word dokmanlarn sadece bilgilendirmek amacyla bir ok kiiye gnderdiiniz zaman, bu belgelerdeki metinlerin deitirilmeyeceinden, kopyalanmayacandan veya kiilerin kendileri iin kullanmayacandan emin olamazsnz. Geri Word dokmanlarn ifreleyebilirsiniz, ancak bu durumda kullanclarn pahal Microsoft Office programlarn kullanmasn engelleyebilirsiniz. Bu noktada Adobe, Acrobat rn paleti ile kullanclarn sz konusu sorunlarn ortadan kaldrmay hedefliyor. Daha ok PDF dosyalar (Portable Document

Format) olarak bilinen Acrobat dosyalar zerinde deiiklik yaplamaz, dosya boyutlar olduka kktr ve belki de daha da nemlisi cretsiz Reader programn Adobe web sayfasndan (ve eCHIP CDsindeki Basic Kit blmnden) cretsiz olarak ykleyebilirsiniz. PDF, son zamanlarda bildiriler ve kullanm kitapklar iin kullanlan bir standart haline geldi. Ancak bu dosya trnn en byk dezavantaj, PDF dosyalarnn oluturulabilmesi iin kullanlan Acrobat programnn fiyatnn ok yksek olmas... zellikle sadece bir veya iki kere kullanacanz bir program iin

ok pahal! Ancak, bilgisayar dnyasnda, her programn olduu gibi bunun da cretsiz bir alternatifi mevcut. Bunun iin kullanacanz Ghost Script yazlmlar ile Word dosyalarn ksa bir sre ierisinde PDF biimine dntrebilirsiniz. CHIP, Word dokmanlarndan PDF biimlerini nasl elde edebileceinizi adm adm anlatyor.

Burada kullanlacak olan programlar eCHIP CDsinden ykleyebilirsiniz. (HeCHIP-Code WORDTOPDF)

Ghostscript ve Gsview kurulumu

2
Word dokmanlarn PDF biimine dntrebilmek iin, ilk olarak, Ghostscript ve aslnda sadece komut satr olarak kullanlabilen Ghostscript uygulamasnn grafik arayz olarak adlandrabileceimiz GSView programlarnn yklenmeleri gereklidir. Ghostscripti kurmak iin EXE dosyas zerine iki kere tklayn ve daha sonra alan Winzip penceresindeki Setup dmesine tklayarak kurulumu balatn. Kurulum konumunu belirttikten ve Install Fonts seeneini iaretledikten sonra Install dmesine tklayarak kurulumu balatn. Daha sonra benzer ekilde GSView programn da kurun. Kurulum esnasnda sunulan dil seeneklerinden istediiniz birini seebilirsiniz.

Postscript srcs eklemek

PDF dokman yklemek iin ayrca bir de Postscript srcsne ihtiya vardr. Bunun iin Balat/Ayarlar/Yazclar komutunu altrn ve Yazc Ekle simgesine iki kere tklayn. Yazc Ekleme Sihirbaz penceresinden Yerel yazc seeneini iaretleyin ve leri dmesine tklayn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerindeki reticiler listesinden HP ve Yazclar listesinden de HP Laserjet 6P/6MP Postscript seeneini iaretleyin. ayet bu src bulunamazsa daha eski bir model semelisiniz. Kurulumu tamamlamak iin ilerleyin. Bu yazcy standart olarak atamayn ve deneme sayfas yazdrmayn.

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

163

Atlye: Doctan PDFe

GSview konfigrasyonu
Ghostscripti kurmu olmanza ramen, bazen Gsview program, gerekli dosyalarn yerini bulamayabilir. Bu tr bir durumda Gsviewin salkl bir ekilde alabilmesi iin sz konusu dosyalarn yerinin manuel olarak girilmesi gereklidir. GhostScript DLL ve yaz tipi dosyalarnn yerini belirtmek iin Options/Advanced Configure komutunu altrn ve ekrana gelen penceredeki kutulara dosyalarn bulunduklar adresleri girin. Ayrca Associate .ps files with GSview ve Associate .pdf files with GSview seeneklerini iaretleyerek sz konusu dosyalarn GSview program kullanlarak grntlenmelerini salayabilirsiniz. Buradaki dosya ilikilendirme ve balat mensne eklenme ilemleri kurulum program tarafndan otomatik olarak gerekletirilir ancak drt seeneinde geri alma fonksiyonu mevcut deildir.

GSview ile PDF dnm

ayet dosyay .ps uzantl olarak kaydedemediiniz daha sonra gezgin yardmyla .prn olan dosya uzantsn .ps olarak deitirebilirsiniz. Sz konusu dosyann GSview program penceresinde almas iin zerine iki kere tklayn ve File/Open komutunu altrn. Bu dosyay PDF biiminde kaydetmek iin File/Convert komutunu altrn ve ekrana gelen penceredeki Device listesinden pdfwrite seeneini iaretleyin ve dosyann ok yer kaplamamas iin znrlk olarak 300 deerini sein. Eer dokman ierisindeki tm sayfalarn dntrlmesi gerekmiyorsa Pages listesinden de istediiniz sayfalar seebilirsiniz. Son olarak OK dmesine tklayn ve PDF dosyasnn oluturulaca ismi girin.

Word dokman hazrlamak

6
lk olarak PDF dosyas olarak kullanmak istediiniz belgeyi Word altnda altrn. Sz konusu PDF dnm ileminin ilk adm olarak biraz nce yklediiniz PostScritp yazcs yardmyla sabit disk zerinde .ps uzantl bir dosya ierisine yazmalsnz. Bunun iin Dosya/Yazdr komutunu altrn ve ekrana gelen pencere zerindeki Yazc listesinden PostScript yazcsn sein ve Dosyaya Yazdr seeneini iaretleyin. Tamam dmesine tklandnda ekrana gelen pencere zerinden dosyann oluturulaca yeri ve dosya ismini girmelisiniz. Oluturulacak dosyann .ps uzantsna sahip olmas iin dosya ismini test.ps rneindeki gibi trnak iaretleri arasnda yazmalsnz.

Acrobat Reader ve GSview

Artk oluturduunuz PDF dosyalarnz ister Acrobat Reader, ister GSviewda grntleyebilirsiniz. Ancak oluturacanz PDF dosyalarndan maksimum performans elde edebilmek iin sayfa bykl, yaz tipi gibi ayarlar deitirerek PDF belgesi iin en uygun deerleri elde etmeye almalsnz. Dikkat! PDF dokmanlarndaki resimlerin kaliteleri kullanlan yazcya baldr. ayet hazrladnz PDF belgelerinin kalitesinden memnun deilseniz daha gncel, renkli PostScript yazclarn deneyebilirsiniz. Kullanmak istediiniz yazcnn gncel srclerini retici web sayfalarndan temin edebilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

164

PULARI MAYIS 2002

1 2 3 4 5 6 7

WINDOWS Windows Me: Bilgisayarm ieriini Balat mensne eklemek Windows Me: Al disketini MS-DOS iin deitirmek Windows 98: Kurulumdaki Scandisk kilitlenmesini engellemek Windows 98: Yaz tiplerini a srcsnden yklemek Windows 98: Windows Gezgininde byk harfler Windows 2000: stenmeyen sistem donatlarn kaldrmak Windows 98: Kapanrken Yeniden Balatmay engellemek UYGULAMALAR Word 97, 2000: Klasr srt etiketlerini yatay yazdrmak Office: Wordden Excele veri aktarmak Outlook 98: Al sayfasn HTML kodunda dzenlemek Internet Explorer: IEnin komple kmesini engellemek Internet Explorer 5: Tm Sk Kullanlanlar grntlemek OKUR SORULARI DVD Src: Filmin taklmasn engellemek Notebook: Harici CD- Yazc balantlar Ses Dzenleme: Minidisk zerinden ses ileme Netscape 4.7: Web adreslerinin otomatik tamamlanmasn engellemek Windows 98: Kayt Dzenleyicisi Geri Ykleme Tarayc: HP Scanjet 3200c iin alternatif src Sabit Disk: Kaybolan verileri kurtarma CD Yazc: Yazcnzn gerek hzna erimek

164 164 165 165 165 165 166

Tips Tricks
Donanm ve yazlm sorunlar bilgisayar kullanclarnn gnlk hayatlarnn bir parasdr. CHIP size sorunlar gvenli bir ekilde zebilmeniz iin nerilerde bulunuyor ve rehberlik ediyor.

&

8 9 10 11 12

166 166 167 167 167

13 14 15 16 17 18 19 20

168 168 168 168 169 169 169 169

Windows Me

Windows Me

Bilgisayarm ieriini Balat Mensne eklemek

Windows Meden itibaren Denetim Masas veya evirmeli A klasrleri pencere yerine men olarak grntlenebiliyorlar. Ayn ekilde Bilgisayarm ieriine de Balat mens zerinden erimek isteyebilirsiniz. pucu: Bunun iin masastnde bulunan Bilgisayarm simgesi zerine tklayn. Farenin sa dmesini basl tutun ve simgeyi Balat mens zerine tayn. Bilgisayarm simgesini Balat mensnde istediiniz yere ekleyebilirsiniz. Simgeyi istediiniz konuma tayn ve son olarak farenin dmesini brakn. Bunun sonucunda Windows Me, Balat mensnde Bilgisayarm simgesi iin ksayol oluturma imkan sunar. Bundan byle srcler zerindeki klasrler ve ieriklerine Balat mensnn alt menleri olarak ulaabilirsiniz.

Al disketini MS-DOS iin deitirmek

Windows Me, sahip olduu DOS mirasn mmkn olan en iyi ekilde gizlemeye alyor. Bunun iin DOS moduna sahip deil ve al disketi mensnde bile Sadece Komut Satr seenei mevcut deil.

pucu: Kk bir hile ile Windows Me al disketinin DOS komut satrna (DOS moduna) izin vermesini salayabilirsiniz. Bunun iin ilk olarak sz konusu al disketinin yazma korumasn kaldrdktan sonra srcye yerletirin. Bunun yerine ilk olarak yeni bir al disketi hazrlamak isterseniz Balat/Ayarlar/ Denetim Masas komutunu altrn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerindeki Program Ekle/Kaldr simgesine iki kere tklayn ve Program Ekle/Kal-

Direkt eriim: Bilgisayarm simgesini Balat mensne tayarak, src ieriklerine alt menler zerinden eriebilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

165

Tips&Tricks Windows

dr zellikleri penceresindeki Balang Disketi kartn aktif hale getirin. Son olarak bir al disketi oluturmak iin Disket Olutur dmesine tklayn. Disketi srcye yerletirdikten sonra CONFIG.SYS sistem dosyasn istediiniz herhangi bir editr yardmyla an ve [Menu] balnn altndaki menuitem= QUICK, Bilgisayar minimum konfigrasyonla balatr satrndan sonra menuitem= MSDOS, Bilgisayar MS-DOS modunda balatr satrn ekleyin. Daha sonra dosyann en sonuna [MSDOS] adnda bir balk ekleyin ve altna aadaki satrlar girin:
[MSDOS] install=mode.com con cp -> prepare=((850) ega.cpi) install=mode.com con cp > select=850 install=keyb.com -> tr,,keyboard.sys install=sommand.com

a:\ komutunu kullanarak EBD.CAB ariv dosyasndan kartmalsnz. Daha sonra komut satrna Scandisk komutunu girin ve [Enter] tuuna basarak altrn. Ekrana gelen ve Yzey taramas isteyip istemediinizi soran mesaja Evet zerine tklayarak olumlu cevap verin. Scandisk almasn tamamladktan

mevcuttur. Bunun iin ilk olarak bir a srcs zerinde bulunan yaz tipi dosyasn sisteminizdeki yerel bir src veya disket zerine kopyalayn. ayet Yaz Tipi Ekle penceresi zerinde bir a srcs yerine adres olarak yerel bir src veya disket adresi girecek olursanz Windows yklemek istediiniz yaz tipini annda bulacaktr. sterseniz sz konusu TTF dosyasn gezgin yardmyla direkt olarak Yaz Tipleri klasrne de kopyalayabilirsiniz. A zerinden yaz tipi ykleme ilemleri iin genellikle yerel srclerin kullanlmalar gereklidir. Aksi takdirde yaz tipi dosyasnn kullanlamadna dair hata mesajlar ile karlaabilirsiniz.

Aka gremiyor: Denetim Masas varolan TTF dosyalarn a zerinden yklemek istemezse, yerel srcleri kullanmak zorunda kalabilirsiniz.

Windows 98

Windows Gezgininde byk harfler

simlendirirken byk harflerden de faydalandnz yeni dosya ve klasrler oluturdunuz. Ancak Windows Gezgini buna ramen Windowsun standart Byk/Kk harf kurallarn uyguluyor. pucu: Windows 98in dosya isimlerini kendi ierisinde doru yazm ekline gre kullanmasna ramen, Windos Gezgini yanl gsterir. Bu grnm dzeltmek iin Windows Gezgini penceresinde Aralar/Klasr Seenekleri/Grnm kartn aktif hale getirin ve burada bulunan, dosya isimlerinin byk harfle grntlenmesini salayan seenei iaretleyin.

zerinde deiiklik yaptnz dosyay disket zerine tekrar kaydederek yeni al disketinizi alr hale getirebilirsiniz. Bundan byle bilgisayarnz yeni al disketi ile altrdnzda Bilgisayar MS-DOS modunda balatr satr Windows Me al mensnde ekrana gelecek ve bu sayede Me altnda bile MS komut satr ile alabileceksiniz.

Windows 98

sonra bilgisayar yeniden altrn ve setup /is komutunu kullanarak Windows 98 kurulumunu balatn. Buradaki /is parametresi sayesinde kurulum srasnda Scandisk altrlmayacaktr. ayet Scandiskin Windows 98 kurulumu srasnda neden kilitlendiini grmek isterseniz, Windows 98 kurulumunu setup /ih komutunu kullanarak altrn. Bu sayede Scandisk n planda altrlacak ve bylece sonular direkt olarak grebileceksiniz.

Kurulumdaki Scandisk kilitlenmesini engellemek

Windows 98 kurulumu esnasnda Scandisk altnda kurulum ilemi kilitleniyor. Windows 98 kurulumu tamamlanamyor pucu: Scandisk aracn, Windows 98 kurulumuna balamadan nce MS-DOS komut satrn kullanarak altrn. Bunun iin bilgisayar Windows al disketi kullanarak yeniden altrn ve Windows 98 al mens ekrana gelene kadar [Ctrl] tuuna basl tutun. Daha sonra Sadece Komut stemi seeneini altrn. Scandisk arac disket zerinde ayr bir dosya olarak bulunmad iin ilk olarak extract .ebd.cab scandisk.exe /1

Windows 98

Yaz tiplerini a srcsnden yklemek

TrueType yaz tiplerini Denetim Masas veya Explorer yardmyla bir a srcsnden ykleyebilirsiniz. Dosyalar gezgin penceresin grmenize ve gerekli haklara sahip olmanza ramen Windows, geerli bir yaz tipi bulunamad uyars veriyor. pucu: Bu durumla, istediiniz yaz tipini Denetim Masasndaki Yaz Tipleri simgesine iki kere tklayarak veya gezgin zerinden yklediiniz zaman karlarsnz. Yaz tipinin yklenmesi iin a zerinde kullanlabilecek farkl zmler

Windows 2000

stenmeyen sistem donatlarn kaldrmak

Windows 2000 kurulumu srasnda hangi bileenlerin sisteminize kurulacan tam olarak belirleyemezsiniz. rnein oyunlar gibi gereksiz programlar Denetim Masasn kullanarak kaldramazsnz. Yerden tasarruf etmek iin sz konusu blm tamamen kaldrmalsnz. pucu: C:\WINNT\INF klasr ierisinde SYSOC.INF dosyas bulunur. Bu

CHIP | MAYIS 2002

166

dosyay bir editr yarmyla an ve bunun ierisinde bulunan old base components baln arayn.Bu baln altnda rnein Games=ocgen.dll, OcEntry.games.inf,hide,7 gibi satrlar bulunur. Bu satrlarda bulunan hide seeneklerini kaldrn Bunun sonucunda satrlar Games=ocgen.dll, OcEntry.games.inf,,7

program msconfig ile zlebilir. Bunun iin Balat/altr/msconfig/Tamam komutunu altrn ve ekrana gelen pencere zerindeki Genel kartn aktif hale getirdikten sonra Gelimi dmesine tklayn. Burada bulunan hzl kapanma zelliini devre d brakan seenei iaretleyin ve Tamam dmesine tklayn. Bundan byle sisteminiz kapanrken yeniden balatlmayacaktr.

Word 97, 2000

Klasr srt etiketlerini yatay yazdrmak

Word, kullanclarna nceden tanmlanm ok sayda etiket ablonu sunar.Ancak klasr srtlarnda kullanlmak zere sunulan tm etiketler sadece dikey olarak yazdrlabilirler. Ancak siz etiketleri yatay biimde yazdrmak istiyorsunuz. pucu: Bunun iin Word ile beraber sunulan dikey etiketlerin ayarlarndan faydalanabilirsiniz. lk olarak Aralar/Zarflar ve Etiketler komutunu altrn, ekrana gelen pencere zerindeki Etiketler kartn aktif hale getirin ve buradaki Seenekler dmesine tklayn. Daha sonra Etiket rnleri ve rn numaras alr listelerini kullanarak istediiniz etiket ablonunu sein. ayet istediiniz etiketleri liste ierisinde bulamazsanz Dier bal altndaki etiketleri de incelemelisiniz. stediiniz etiketi setikten sonra Yeni Etiket dmesine tklayn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerindeki tm deerleri bir yere kaydedin. Daha sonra aadaki alan iftlerindeki deerle-

ri birbirleri ile deitirin: st boluk ve Yan boluk, Yatay say ve Dikey say, Etiket ykseklii ve Etiket genilii. Daha sonra, artk kullanlamaz hale gelen Dikey aralk kutusundaki eski deeri artk etkin hale geen Yatay aralk kutusuna girin. Son olarak sayfa biimi alr listesinden yatay sein ve oluturduunuz yeni etiket biimi iin Etiket ad kutusuna bir isim girin. Bundan byle istediiniz zaman kullanabileceiniz etiket ablonunu bitirmek iin Tamam dmesine tklayn. Bu ayarlar kullanarak klasr etiketlerini yatay olarak yazdrabilirsiniz.

Office 97/2000/XP

Wordden Excele veri aktarmak

Her satrnda srasyla bir say, tarih ve aklama bulunan Word dokmanndaki say ksmlarn Excele aktarmak istiyorsunuz. pucu: lk olarak sz konusu Word dokmann Dosya/Farkl Kaydet komutunu kullanarak Salt metin biiminde bir metin dosyas olarak kaydetmelisiniz. Bu esnada sizi, biim zelliklerinin kaybolacana dair uyaran mesaja ise Evet cevabn verin. kinci adm olarak da biraz nce kaydettiiniz metin dosyasn Excel ile amalsnz. Bunun sonucunda ekrana gelecek bir sihirbaz size yardmc olacaktr. Metin Alma Sihirbaznn ilk penceresinde bulunan zgn veri tr bal altndaki sabit genilikli seeneini iaretleyin ve leri dmesine tklayn. Bunu takip eden
Alveri: Excelin sihirbaz sayesinde Word belgelerindeki veriler Excel tablolarna rahatlkla aktarlabilirler. Belgeyi stunlara blmek iin uygun iareti ise deneyerek bulabilir veya kendiniz ayrabilirsiniz.

Kafa st: Standart etiket tiplerini yatay olarak yazdrabilmek iin tanml ayarlar deitirmelisiniz.

rneinde olduu gibi grnmelidirler. Burada her iki virgln de bulunduuna dikkat etmelisiniz. Son olarak yaptnz deiiklikleri kaydederek dosyadan kn. imdi Denetim Masasnda bulunan Program Ekle/Kaldr simgesine iki kere tklayn ve Windows bileenlerini deitirmek iin bir sonraki karta gein. Ekrana gelen pencere zerindeki listeden Donatlarn ayrntl grnmn aktif hale getirin ve sisteminizden kaldrmak istediiniz bileenleri iaretleyin.

Windows 98

Kapanrken yeniden balatmay engellemek

Windowsu normal bir ekilde Balat mensnden kapatmak istiyorsunuz ve bilgisayar artk kapatabileceinize dair mesajn ekrana gelmesine ramen sistem yeniden altrlyor. pucu: Windows 98 SE kapanrken eitli sorunlara neden olabiliyor. Sz konusu sorunun birok nedeni ve buna bal olarak da bir ok zm olabilir. Ancak bu sorun normalde Windows konfigrasyon

CHIP | MAYIS 2002

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM

PRATK

INTERNET

167

Tips&Tricks Uygulamlar

pencerede sz konusu ayrma izgisini yerletirmelisiniz. Buradan hangi noktalama iaretlerinin veya karakterlerin (Kesme, boluk, noktal virgl, virgl, zel) otomatik ayrma ilemini iin kullanlacan belirleyebilir ve sonularn inceleyebilirsiniz. ayet doru ayrma iaretini bulduysanz bir sonraki adma gemek iin leri dmesine tklayn. Son admda her bir stun iin kullanmak istediiniz veri biimini belirleyebilirsiniz. rnein birinci stundaki saylar, standart biimini kullanarak Excele aktarabilirsiniz. Eer isterseniz Stundan veri alma seeneini iaretleyerek dier stunlarn Excele aktarlmasn engelleyebilirsiniz. stediiniz stunlar ve bunlarn biimlerini ayarladktan sonra Son dmesine tklayarak aktarma ilemini bitirebilirsiniz.

nebilir. Deiiklik yaplktan sonra sayfann yeni halini Outlook ierisinde kullanabilmek iin Kayt Dzenleyicisinin derinliklerinde kk deiikliklerin yaplmas gerekmektedir. Balat/altr/Regedit/Tamam komutunu altrn ve alan Kayt Dzenleyici penceresi ierisindeki HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsof\Office\8.0\Outlook\Today anahtarn aktif hale getirin. Bu anahtar altna Url isminde yeni bir dize deeri oluturun. Buraya deer olarak kaydettiiniz dosyann konumunu gsteren adresi (file.//c:/Program Files/Microsoft Office/Office/outlook.htm) girin. Eer bu adres sisteminizde farkllk gsteriyorsa, adresi kendi sisteminize uygun olarak deitirmelisiniz.

k bir deiiklik yaparak da bu sorunun stesinden gelebilirsiniz. lk olarak Kayt Dzenleyicisini altrmak iin Balat/altr komutunu altrn ve ekrana gelen pencere zerindeki A kutusuna Regedit yazdktan sonra Tamam dmesine tklayn. Ekrana gelen pencere zerindeki HKEY_LOCAL_ MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\explorer\BrowseNewProcess anahtarn aktif hale getirin ve burada bulunana ayn isimli verinin deerini No olarak deitirin. ayet sz konusu anahtar ve veriyi gremiyorsanz kendiniz oluturmalsnz.

12

Internet Explorer 5

10

11
Outlook 98

Internet Explorer Kilitlenmeler

Tm Sk Kullanlanlar grntlemek
Eer Internet Explorer penceresinde Sk Kullanlanlar mensn aacak olursanz program sadece en son kullanlan adresleri grntler. Geri kalan elerin grntlenmesi iin ok simgesine tklanmas gereklidir. pucu: Tm adreslerin annda grntlenebilmesi iin Aralar/Internet Seenekleri komutunu altrn. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerindeki Gelimi kartn aktif hale getirin ve bura-

Al sayfasn HTML kodunda dzenlemek

pucu: Outlook 98in al sayfas HTML biiminde olmasna ramen ierisinde deiiklik yapmak, gerekli HTML dosyas bulunamad iin mmkn deildir. Burada kullanlan Outlook Bugn sayfasnn kendisine ait bir dosyas yoktur ve bir DLL dosyas ierisine gizlenmi olarak saklanr. Bu sayfay dzenlemek iin normalde Program Files\Microsoft Office\Office klasr ierisinde bulunan OUTLWVW.DLL dosyasn aratn. Bu dosyann bulunduu konumun adresini not aln ve daha sonra Internet Explorer altrn. Adres ubuuna biraz nce not aldnz, OUTLWVW.DLL dosyasnn konumunu bildiren adresini res://c:\Program Files\ Microsoft Office\Office\outlwvw.dll/outlook.htm biiminde girin. Eer Office bilgisayarnzda farkl bir dizin iindeyse burada verilen adresi kendi sisteminize uygun olarak deitirin. Bu adres arld zaman Internet Explorer penceresinde Outlook Bugn sayfas ekrana gelecektir. Sayfa zerinde deiiklik yapmak iin, kullanlan DLL dosyasnn bulunduu klasrn ierisine kaydedin. Artk Outlookun al sayfas olan Outlook Bugn Frontpage veya WordPad gibi bir editr kullanlarak dzenle-

IEnin komple kmesini engellemek

Bir tane Internet Explorer penceresinin kilitlenmesi, programn tamamen kmesine ve hatta tek bir pencere ile yetinmeyen dank bir srf iseniz tm sistemin kmesine neden olabilir. pucu: Hemen hemen tm kullanclar kilitlenen tek bir Internet Explorer penceresinin downloadlar da dahil olmak

11

Herkes kendi iin:

Kayt Dzenleyicisinde yaplan bir deiiklik ile farkl IE grevleri amaktan kurtulabilirsiniz.

zere tm program kertmesinden ikayetilerdir. ayet her bir pencere ayr bir grev olarak alsayd, birinde yaanan kilitlenme dierlerini etkilemeyecek ve bylece zaman ve veri kayb yaanmayacakt.Anacak her bir pencere iin ayr bir Internet Explorer grevi altrmak yerine Kayt Dzenleyicisi ierisinde k-

daki listede Tarama bal altnda bulunan Kiiselletirilmi Sk Kullanlanlar mensn etkinletir seeneindeki iareti kaldrn. Internet Explorern yaplan deiiklii alglamas ve tm Sk Kullanlanlar elerini grntlemesi iin program kapatp yeniden altrmalsnz.

CHIP | MAYIS 2002

178 168

Okurlar Soruyor

@
13

Yazcnz almamak iin grev mi yapyor, monitrnz m titriyor, Windowsunuz zamanla kyor mu? CHIP Hotline zmn biliyor. Geen aylardaki en ilgin olaylar ve zmlerini burada okuyabilirsiniz.Sorularnz yardim@chip.com.tr adresine bekliyoruz.

DVD Src Taklmalar

Filmin taklmasn engellemek

Soru: DVDPioneer 106s yeni aldmda film izlerken "taklma" oluyor PentiumIII 800, Geforce256ve 128 MByte hafzaya sahibim. Fakat bu taklma DVD'nin DMAsn atmda azalyor. Cevap: Bu sorun birok nedenden kaynaklanabilecei iin zme adm adm yaklamakta fayda var. lk olarak Aygt Yneticisi listesindeki CD-ROM bal altndaki DVD srcnz setikten sonra zellikler dmesine tklayn ve ekrana gelen pencere zerindeki Ayarlar kartn aktif hale getirin. Buradaki DMA seeneinin iaretli olmasna dikkat edin. Daha sonra sistemin performans asndan kullandnz DirectX ve ekran kart srclerini gncellemenizde fayda vardr. Son olarak DVD srcnzn sabitdiskten ayr bir kablo ile Secondary

Master olarak bal olmasna dikkat edin. nk Primary Slave olarak sabit disk ile ayn kablo zerine balanan srclerde bu tr taklmalar meydana gelebilmektedir.

15

Ses Dzenleme Sony Minidisk

Minidisk zerinden ses ileme

Soru: Sony MD-700 modeli ayn zamanda MP3 dosyalarn da kullanabilen tanabilir bir minidisk alc. Acaba MD zerinde kaytl bulunan paralar da benzer ekilde direkt olarak PCye aktarlabilirler mi? Adem Tortop Cevap: USB zerinden PCye balanan MD-700 sadece, rnein internetten temin edilen veya kendi oluturduunuz MP3 dosyalarn alabiliyor ve daha sonra bunlar ek bir yazlma ihtiya duymadan kaydedebiliyor. Ancak minidisk yerden tasarruf salayan bu kayt ilemi iin ATRAC3 adnda bir teknikten faydalanyor. Bu nedenle MD zerinde kaytl olan paralar dijital olarak okunamyorlar. Bu nedenle MD zerinde kaytl paralar PCye aktarabilmek iin yaplabilecek tek ey, MD alcnn (analog) Line Out kn bilgisayarn Line In giriine balayarak klasik ses kayd yapmaktr.

14

Notebook USB Portlar

Harici CD yYazc balantlar

Soru: Dell Latitude CPx 750J notebook'um Windows 98 SE ile sorunsuz alyor. Yeni aldm Traxdata Mini CDRW 4x4x24 CD yazcy USB zerinden notebook'uma balyorum. Gerekli srcler ve Adaptec CD Creator 4.02 (internetten 4.04e ykselttim) ykl. Notebook'umu altrdmda kilitleniyor ve almyor. CD yazcm henz tam olarak kullanamadm. Sait Terekli Cevap: Sisteminizin kilitlenmesine yol aan birden ok neden olabilir. Bunlardan en ok rastlanan, sistem dosyalarnn bozulmas ya da gerekli ayarlarnn doru yaplamamasdr. Sizin anlattklarnzdan yola karak sistem dosyalarnda herhangi bir sorun olmadn varsayyoruz. Dolaysyla sorununuz byk bir ihtimalle USB portlar ile ilgili. lk olarak notebookun BIOSuna girip USB portlarnn aktif (Enable) olup olmadn kontrol etmelisiniz. Daha sonra ise sistemi gvenli kipte an ve aygt yneticisinden baarsz src yklenmelerini silin. Bu esnada yklemeye altnz cihaz da silmenizde fayda var. Sisteminizi tekrar altrdnzda sz konusu cihaz rahatlkla tantabilirsiniz. Son olarak birden ok USB aygtna sahipseniz bu cihaz USB Hubtan ayrmanzda fayda var.

16

Netscape 4.7

Web adreslerinin otomatik tamamlanmasn engellemek

Soru: Netscapein yazmak istediim web adreslerini otomatik olarak tamamlamaya almasn nasl engelleyebilirim?
Ahmet Durgun

DMA eriimi: DVD film izleme zevkinizin bozulmamas iin DMA bata olmak zere eitli ayarlarn yaplmas gereklidir.

15

Cevap: Bunun iin Netscape penceresinde Edit/Preferences komutunu altrn ve kategori listesindeki Navigator zerine tklayn. Bunun sonucunda ekrana gelen

CHIP | MAYIS 2002

A K T E L K A P A K D O N A N I M YAZILIM

PRATK

INTERNET

169

Tips&Tricks Okur Sorular

CHIP Cevaplyor
penceredeki History bal altndan kaytl web adreslerinin ne kadar sre saklanacan ve daha sonra otomatik olarak silineceini belirleyebilirsiniz. Burada bulunan Clear History dmesine tklayarak da gemi bilgilerini annda silebilirsiniz. Web adreslerinin otomatik olarak tamamlanmas ise bunun hemen altnda bulunan Location Bar History bal ile ilgilidir. Burada bulunan Clear Location Bar dmesine tklayarak da web adresleri hakknda toplanan tm bilgileri silebilirsiniz. altrdnzda ekrana gelen pencere zerinde sistemi geri yklemek iin bir seenek greceksiniz. Buradan sisteminizin en son ve temiz hali ile geri ykleyebilirsiniz. ramen hibir bilgiye ulaamyorum.
Hasan OLPAN

18

Tarayc Alternatif Src

HP Scanjet 3200c iin alternatif src

Soru: Sistemimi Windows 2000e ykselttiimden beri Hewlett Packard 3200c taraycm almyor. Beraber sunulan yazlmlar da HP tarafndan kullanma sunulan Windows 2000 gncellenmesinin kullanlmasna izin vermiyorlar.
Aycan Topar

17

Windows 98

Cevap: Haklsnz hatanz gerekten ok byk. Ama zlmeyin bunun da bir zm var. nk, iletim sistemi, verileri tam olarak silmez. Bunun yerine sadece verileri deitirir. Dolaysyla aslnda sildiinizi dndnz bir ok veriyi kurtarabilirsiniz. Ama stne bir kayt ilemi yapmadnz varsayarsak. www.download.com sitesinden bulabileceiniz EasyRecovery program ile sorununuzu zebilirsiniz. Ama bu programn tam olarak alabilmesi iin orijinal olmas gerek. Aksi takdirde sadece kurtulacak dosyalar grebilirsiniz ama kurtarma ilemini yapamazsnz.

Kayt Dzenleyicisini geri yklemek

Soru: Windows 98 sisteminde Bilgisayarm simgesine sa tula tklayp, zelliklerine baktmda karma sadece Genel ve Baarm sekmeleri kyor. Dier sekmeler maalesef grnmyor. Sistem donanmlarmn baz srclerini acilen tekrar yklemem gerekiyor ve bunu yapamyorum. Derginizin mart says CD'sinde vermi olduunuz ''Tweakme Gold'' ve/veya ''Flexy'' isimli programlar buna sebep olabilir mi? Kayt Dzenleyicisinin yedeini daha nce almtm ve geri yklediim halde sorun zlmedi. Cevap: Tweak-me Gold ve Flexy gibi yazlmlar ile sistem dosyalar deitirebilirsiniz. Bu sayede sisteminizin performansn arttrabilirsiniz. Ama bu ayarlar stn kr yaparsanz bu tr sorunlarla karlaabilirsiniz. Kayt Dzenleyicisini geri ykledikten sonra bu yazlmlar Denetim Masasndaki Program Ekle/Kaldr simgesini kullanarak sisteminizden silmelisiniz. Daha sonra bilgisayar yeniden altrdnzda sorun devam ediyorsa, sisteminizi geri yklemeniz gerekecek. Bunun iin Balat/altr komutu ile ekrana gelen pencere zerindeki A kutucuuna msconfig komutunu yazp

Cevap: Bunun iin www.umax.com sayfasndan Umax Astra 1220P iin sunulan srcleri ykleyebilirsiniz. Astra 1220P iin hazrlanan Windows 2000 srcsn bilgisayarnza kaydedin ve daha sonra yklemeye balayn. Astra 1220P iin Windows 2000 srclerini sisteminize yklediinizde HP 3200c taraycnz da Windows 2000 altnda sorunsuz bir ekilde kullanabildiinizi greceksiniz. Baka bir marka ve modele ait srcler kurmu olmanza ramen sahip olduunuz taraycnn tm zelliklerini kullanabilirsiniz. Ancak yine de Hewlett Packard yeni ve sorunsuz bir gncelleme karttnda orijinal srclerin yklenmesinde fayda vardr.

20

CD Yazc Yazma Hz

Yazcnzn gerek hzna erimek

Soru: Yeni aldm LG 32x CD ReWriter ile Easy CD Creator 5.01 programn kullanarak CD yazyorum. Ancak kaba bir hesapla normalde yaklak olarak 2 DKda bitmesi gereken ilem toplam 16 dakika sryor. Sonu itibariyle ne yaparsam yapaym 32x hznda CD yazmay baaramadm.zlmedi. Cevap: Bu ve benzeri CD yazclar yksek hzda yazdrabilmek sylendii kadar kolay deil. Nedeni, piyasada bulunan CDlerin yksek hzlar desteklememesi. zellikle OEM CD medyalar bu alanda baarszlar. Buna ek olarak CD yazma programlar da nce CD medyay kontrol ederler ve uygun bir hzla yazmaya balarlar. 32 hzda 3 ile 4 dakika arasnda CDleri yazarsnz. Ama kontrol ileminden sonra yazma hz da deceinden sre de artar. Yaklak 2 dakika sreceini dnmeniz yanl. Burada doru orant yerine daha ok erisel bir art gz nnde bulundurmanzda fayda var. Yani hzn iki kat artmas zamann da yarya dmesi anlamna gelmiyor.

19

Sabitdisk Dosya Kurtarma

Kaybolan verileri kurtarma

Soru: Bilgisayarma taktm baka bir sabitdiskte partisyon oluturmaya alrken asl kullandm sabitdiskimin birinci DOS blmn sildim. Ancak yeni DOS blm olutururken farkna vardm ve o an bilgisayar yeniden kapattm. Diski biimlendirmemi olmama

CHIP | MAYIS 2002

170
NDEKLER

174 176 192 200 204

Internet Servisleri: Online hizmetler Webdeki cretsiz Kaynaklar: cretsiz download ve bilgiler Verilerin Dayankll: Veri tayclarn evrimi Online Tatil Siteleri: Rezervasyonu imdiden yapn Mailing Listeleri: Kendi posta listenizi oluturun

internet
CHIP | MAYIS 2002

Noktadan Noktaya Alar

Sansrsz Srf Keyfi

MP3 paylam ile karmza kan Napstern alma prensibi, zaferini kutluyor. Artk sansrlenemeyen bir browser mevcut.
s Hacker grubu Cult of the Dead Cow (cDc), uzun sren almalar sonrasnda internet sansrn ortadan kaldracak olan ilk Peer to Peer Browser Peek a Bootyyi kullanma sundu. Srflerin internette snrsz olarak gezinmek iin yapmalar gereken tek ey, istemci (Client) programn indirmek. Hackerlar bylece totaliter rejimlerde yaayan srflerin de sansrlenen web sayfalarnda rahatlkla gezinmelerini salamak istiyorlar. Browser, web sayfalarn direkt olarak webden almak yerine ok sayda bilgisayar zerinden temin ediyor. Bunun iin Peek a Booty, bir dal, yani internetteki bir santral noktas ile balant kuruyor ve ifrelenmi bir sorgu gnderiyor. ifreli istei alan bilgisayar, bunu P2P a ierisindeki baka bir bilgisayara gnderiyor ve bundan ald bilgileri de sorguyu gnderen browsera aktaryor. erikler merkezi bir sunucu zerinde tutulmadklar iin de kaynan takip edilmesi mmkn olmuyor. Yani sz konusu bilginin sansrlenmesi mmkn deil. Peek a Booty, sorgularn merkezi bir sunucuda dzenlendii Napsterdan farkl olarak, dosya paylam arac Gnutella gibi bir merkezle balant kurmadan alyor. Srfler, Bearshare veya WinMX istemcilerinde olduu gibi, dosyalarn birbirlerini tanmadan deitirebiliyorlar. Ancak Peer to Peer zerinden dosya paylamnn da eksikleri mevcut: Sunucular, mterilerinin ziyaret ettikleri sayfalarn kaydn 80 gn tutmak zorundalar. rnein, Almanyann nde gelen sunucularndan T-Online mterileri, File Sharing hizmetlerinden faydalandklar iin, ksa bir sre nce ihtar mektuplar aldlar. P2P alarn kolaylklarndan geni topluluklar da faydalanmak istiyorlar. Amerikan ila devlerinden GlaxoSmithKline, i yazmalarn bir Peer to Peer istemci zerinden gerekletirmeyi planlyor. Bunun iin gerekli olan tek ey bir istemci ve internet balants. P2P alarda artk herhangi bir istemciye gerek kalmadan da arama ilemi gerekletirmek mmkn. KaZearch arama motoru, Morpheus, KaZaA ve Grokster istemcilerinin temelini tekil eden Fast Track anda dosya arayabiliyor. KaZearch istenen sorguyu sadece tek bir santrale deil, a ierisindeki tm bilgisayarlara gnderiyor. Ancak bu yazlm herhangi bir dosya paylamna izin vermedii ve an almasn etkiledii iin, dosya paylam sistemini olumsuz ynde etkiliyor. Bylece Peer to Peer kendi baarsn kendisi engelleyebiliyor.

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Haberler

171

Net Komedi Servisi

DivX 5.0 art PC

Nufs Sureti, kametgah!

Halkn, hatta lkesini zenginletirmek isteyen yerli yabanc her trl giriimciyi, bilim adamn, dnr bezdirmek konusundaki baarlar dnya ainternette sayfas olan zel veya tzel kiiler, sayfalarndaki ierik ile ilgili olarak resmi makamlar dzenli bir ekilde bilgilendirmek zorunda kalacaklar. Aslnda yasa tasarsnn ilk halinde yer alan bu uygulama daha sonra tepkiler nedeniyle geri ekilmiti. Ancak yasann son halinde sadece yalan haber, iftira, su olumas durumunda basn yasasna dahil edilip cezalandrlacak web sitelerine 10 milyar TLden balayan inanlmaz cezalar ngrlrken, yarglanmann mmkn olabilmesi iin de sitenin kaytlarnn resmi makamlar tarafndan zapta geirilmesi gerekecek. Sz konusu kanunun uygulanabilirliinin neredeyse imkansz olduunu da hatrlatalm. Bilgi iin: www.tbmm.gov.tr

DiVX 5: Hzl, Kk, Pahal

DivX 5in Golden Master CDsi (Program kodunun bulunduu ilk CD) ve son model bir PC mzayade evi eBay tarafndan 6400 dolardan ak arttrmaya karld. Bundan iki gn sonra da resmi versiyon geldi. DivX 5deki en nemli yenilikler ise AMD ilemci desteinin iyiletirilmesi ve videolarn DivX biimine daha hzl dntrlebilmesi. DivX5in. standart versiyonu cretsiz olarak datlrken daha fazla seenee sahip olan Pro versiyonu 30 dolardan satlacak. Bilgi iin: ww.divx.com

BALANTI CRETLER
superonline superonline.com (212) 310 0000 superonline maxx 1 ay 23 milyon TL 3 ay 59 milyon TL 12 ay 189 milyon TL snrsz eriim 1 ay 3 ay 12 ay tt net pstn 1 ay 3 ay 6 ay 12 ay sdn-ba 1 ay 3 ay 6 ay 12 ay 18.9 milyon TL 49.9 milyon TL 155 milyon TL
ttnet.net.tr (212) 444 0145

6 milyon TL 14 milyon Tl 24 milyon TL 36 milyon TL 6 milyon TL 14 milyon TL 24 milyon TL 36 milyon TL

turknet turk.net (212) 444 0077 net.optima 1 ay 15 milyon TL net.ultra 1 ay 24 milyon TL Veezy mono p. 1 aylk eko p. 3 aylk pro p. 12 aylk e-kolay 10 saat fstk 1 ay snrsz 3 ay snrsz 12 ay snrsz trnet aylk snrsz yllk snrsz saatlik balant inet s. paket 1 ay 3 ay 6 ay 12 ay kontrl saatlik anet
vezy.com (212) 413 1414

pnda taktir toplayan brokrasimiz, bir baarya daha imza atmak zere. Meclise gelen yeni RTK yasas ile, bundan byle

12 milyon TL 30 milyon TL 100 milyon TL

e-kolay.com (212) 478 0478

Korsan Kopyalar

V6 nternet Protokol

Korsan Avclar iin Servis

Yazlm reticileri tarafndan haklarn korumak iin kurulan Business Software Alliancen (BSA) bir dileke ile kick-me.to Redirectorn arama abas boa kt. kick-me.to gibi redirector yani ynlendirici kullanclar, daha rahat hatrlanabilir kick-me.to URLleri ile pratik olmayan uzun internet adreslerine ynlendiriyor. Bu arama dilekesi bir sve mahkemesi tarafndan ret edildi. Ancak BSA temyize gidecek. BSA, bu aratrma srasnda web ynlendiricisinin korsan kopyalarn kullanmn desteklediini gsteren kantlar bulmak istiyor. Bilgi iin: www.kick-me.to

2005 Ylnn Net Protokol

Yaplan aratrmalara gre 2005 senesinde internet adresleri (IP) ok azalacak. Sadece Internet Protocol Version 6 (IPv6) sanal dnyadaki yer darln engelleyebilir. Internet adresleri u anda kullanlan 4 versiyon numaral protokole gre birbirlerinden nokta ile ayrlan maksimum basamakl, 234.19.1.213 gibi drt saydan meydana geliyor. Basit bir hesapla bu durumda drt milyar internet adresinin kullanlabilir olduu sylenebilir. Ancak yakn gelecekte yeni jenerasyon cep telefonlarnn ve hatta web buzdolaplarnn da kendi internet adreslerine sahip olacaklar gz nnde bulundurulacak olursa, bu rakam ok dk. Ipv6 ise yaklak olarak 2 zeri 128 tane adres grntleyebiliyor. Bu nedenle Avrupa Birlii yeni versiyonunun kullanma balanmas iin bir hareket plan hazrlyor. Bilgi iin: http://europa.eu.int

4 milyonTL 12 milyon TL 29 milyon TL 75 milyon TL

tr.net (312) 295 9000

7,5 $ 75 $ 0,25 $
i.net (312) 289 8060

14 milyon TL 38 milyon TL 73 milyon TL 140 milyon TL 400.000 TL

anet.com.tr (212) 336 1919

DJTAL KTAP
E-book okuyor musunuz?
Okumuyorum

Snrsz internet 1 ay 15 milyon TL 3 ay 36 milyon TL 12 ay 119,7 milyon TL

%61 24% %32 14% %4 %3

0 15 20 35 50

Kaynak: www.chip.com.tr

IN & OUT

PCden okuyorum

n !

PDAdan okuyorum

Kontr Yklemek n demeli telefon hatt sahipleri, gazete bayilerine koturmak yerine internet zerinden kontr yklemeye baladlar. Sansr Kullanclarn hangi sitelere girip giremeyeceinin belirlenebileceini sananlarn sansr giriimleri insanlarn tepkisini ekiyor.

Print alp okuyorum

65

Yaygnlamad: Tantm iin tek tk yarmalar dzenleniyor olsa da, henz Trke ieriin yaygn olmay nedeniyle kullanclarn yaklak te ikisinin e-book okumad anlalyor.

CHIP | MAYIS 2002

172

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Haberler

EN Y STELER
ELEKTRONK ALIVER
nternet zerinden alveri yapmak isteyenlerin karlat ilk sorun, nereye gideceklerini bilmemeleridir. te size sorunlarla karlamadan alveri yapabileceinizi umduumuz birka yerli site.

Philips Fisio 820

Bluetoothlu GPRS Telefon

Fisio 820nin ekran 112x112 piksel znrle sahip ve 256 renk grntleyebiliyor. Bilgisayarnzdaki resimleri, Fisio 820 ile sunulan yazlmlar yardmyla telefon ekran iin uygun hale getirebilir ve daha sonra Bluetooth zerinden cep telefonuna aktarabilirsiniz. Bu sayede ceketinizin cebinde bulunan telefonu kullanarak notebookunuzu internete balanabilirsiniz. GPRS balants ile elde edilebilen maksimum veri aktarm hz ise veri alrken 53,6 Kbit/s ve gnderirken de 26,8 Kbit/s. Fiso 820 her aadres defteri girdisi iin be farkl telefon ve bir e-posta adresini hafzasnda saklayabiliyor. Fisio 820 500 eurodan satlacak. Bilgi iin: www.philips.com

3 www.estore.com
Kitaptan ev eyasna, bilgisayardan cep telefonuna kadar ok geni bir yelpazede rnlere ulaabileceiniz, piyasann altnda fiyatlar sunan bir site. Al veri yaptka yelerine armaan puanlar da kazandran site, kredi kart ilemleri iin Garanti Bankas ve Finansbank ile ibirlii yapyor. Satlan rnleri ise sahiplerine kurye ve kargo irketleri ile gnderiyor.

WEB GZC
Microsoft Trustworthy Computing

Casus Media Player

Windows Media Player, gizli kullanc bilgilerini Microsofta gnderiyor. Microsoft, sz konusu multimedya aracndaki bir veritaban sorgusu sayesinde oynatc ile altrlan tm DVDlerin bir listesine ulaabiliyor. nternet balantsyla aslnda sadece DVDlerin isimleri gnderilecek,

Microsoft Aklarn Kapatyor

Microsoft programclar, firmann Trustworthy Computing ifadesi erevesinde kendi rnlerindeki aklar bulmak iin alyorlar. Bu almalar srasnda son olarak iki tanesi Internet Explorer ve bir tanesi de SQL Serverda olmak zere yeni gvenlik a tespit edildi. Tm buglarn yamalar Microsoft web sayfasnda mevcut. Trustworthy Computing almalar srasnda da daha nce drt tanesi yine Internet Explorerda olmak zere toplam on tane gvenlik a bulunmutu. Bilgi iin: www.microsoft.com

3 www.kvk.com.tr
Pek ok elektronik rnn bayiliini ve satn stlenen KVKnn web sitesi ayn zamanda bir online maaza. Cep telefonlar, dizstmasast bilgisayar sistemleri, yazclar, sarf malzemeleri, telefon hatlar, aksesuarlar, elektirk sayalar gibi pek ok rn online satn alabildiiniz gibi bu alveriler iin kredi kart kullanmak zorunda deilsiniz. Onbe ve 30 milyonluk n demeli online alveri kart Morkartlara sahipseniz, KVKnn sitesinden morkart numaralarnz girerek demelerinizi yapabilirsiniz.

GNCEL VRS UYARILARI

ancak Microsoft tm kullanclara bir tanmlama numaras (ID) atyor. BU ID ve alnan bilgiler bir arada saklanyorlar. Sonu olarak bu ekilde toplanan bilgiler bir kullanc profili oluturuyorlar. Yazlm devi bu bilgiler sayesinde pazarlama almalar iin yeni bulgulara ulaabiliyor. Ancak Microsoft bu potansiyelin kullanlmadn duyurdu. BU eklentinin ne kadar tutulacan bekleyip grmek lazm. Bilgi iin: www.microsoft.com

3 E-posta Spam Bilgileri Siliyor

W32.Alcarys.B@mm mail kurdu bilgisayarnza bir spam iletisi ile geliyor. Eer virsl eklenti altrlrsa kurt kendisini Windows adres defterindeki tm girdilere gnderiyor. zerlerine yazlan Word ve Excel dosyalar da bu virsn gazabna uruyorlar. Bilgi iin: www.symantec.com

3 CoolNow Sohbetileri Serinletiyor

CoolNow virs, JavaScript yardmyla bilgisayara ulamak iin Internet Explorerdaki bir gvenlik an kullanyor. Kurt, burada MSN Messengersdaki kiilere ulayor ve buradaki kaytl tm adreslere kendisini gnderiyor. Bilgi iin: www.kaspersky.ocm

3 www.diginorm.com
zellikle dijital fotoraflkla ilgilenenlerin ilgisini ekecek olan diginormda dijital fotoraf makineleri hakknda aradnz pek ok bilgiyi bulmanz mmkn olacak. Ayn zamanda ikinci el bir dijital fotoraf makinesi pazar da oluturan sitede, aradnz modellerin ikinci ellerini bulmak veya makinenizi satla karmanz da mmkn olabilir.

Takas Borsas

Cookie Paylam
Kullanc profili ve veri toplayanlara kar Dresden Teknik niversitesi yeni bir projeye imza att. Cookieler, Peer to Peer paylam aralarn anmsatan bir teknikle kullanclar arasnda datlyorlar. CookieCooker olarak adlandrlan ara, kullanclara her internet gezintisinde yeni tanmlamalar atyor. Bu ekilde elde edilen bilgiler tutarsz oluyor ve sadece dijital bilgi pl oluturuyorlar. Bilgi iin: http://cookie.inf.tu-dresden.de

3 Exchange Snrlar Ayor

Microsoft Exchange ve Outlook bulunan firma alarnda ifreleme arac etkisiz kalyor. nk bilgiler ifrelense de ifrelenmese de dosya eklentileri istemciden sunucuya her zaman, rahatlkla okunabilecek ak metin olarak gnderiliyor. Bilgi iin: www.first.org

CHIP | MAYIS 2002

174
NDEKLER
ndirim Kuponu Servisi www.superkupon.com Bilgi Servisi www.duygorbil.com Online Haber Servisi: www.adanzye.com Yemek Tarifleri Servisi: www.tastesalike.com

174 175

Yeni Internet
SERVSLER
Bilgisayar kullanclar eskiden gnlk yaamlarnda gerekletirdikleri birok ilemi artk internet zerinden online olarak da yapabiliyorlar. Bunlar arasnda en fazla dikkat eken internet servislerine, bu sayfalarmzdan ulaabilirsiniz.
s Alveri yapmay seviyor musunuz? Peki,
lanmanz mmkn. Servisten yararlanmak iin tek yapmanz gereken, istediiniz kuponu seip yazcdan bastrmak ve kesip yannza almak. Ayn servisi setiimiz Superkuponun dnda mutlaka geni bir online haber servisi olan AdanZyeye de bir gz atn.
Mahmut Karslolu, mkars@chip.com.tr

DEERLENDRME
CHIP, servislerin kalitesini 0 ile 10 arasnda bir puanlama sistemiyle deerlendiriyor ve burada ki kriter olan ilevsellik, ergonomi ve kaynaklar 4:3:3lk bir ortalamayla toplam deerlendirmeye giriyor. Kriterlerden ilevsellik, servisin konusundaki grevini ne derece yerine getirebildii sorusuna cevap veriyor. Burada servise online olarak gerekten ne kadar ihtiya olduu ve sunulan zm kalitesi deerlendiriliyor. Ergonomide ise CHIP, web sayfasnda istenene ne kadar abuk ulalabildiini ve site yapsnn kalitesini deerlendiriyor. Menler yeterince anlalr m? Alnan servis iin hangi deme ekilleri sunuluyor ve gvenilir mi? Bilgi istendiinde ne kadar hzl cevap alnyor? gibi sorulara cevap aranyor. Kaynaklarda ise web servisinin, sayfasnda kullanlan web bileenlerinin kullanclarn web browserlar ile uyumluluuna puan veriliyor. Bu toplam puanlamadan sonra CHIP ayrca fiyat ve performans deerlerini tavan puan 100 zerinden deerlendiriyor. Bu deerlendirme servislere verilen paraya deyip deymediini gsteriyor. TOPLAM CHIP PUANI ok iyi iyi orta vasat kt ok kt FYAT/PERFORMANS ok iyi iyi orta vasat kt ok kt

maazalarn indirim gnleri ilginizi ekiyor mu? Bu sorulara yantnz evet ise size ok sevindirici bir haberimiz var. Superkupon adl internet servisi, kullanclarna ok geni bir yelpazedeki rn ve hizmetler iin indirim kuponlar salyor. stelik bunlardan istediiniz kadar kul-

AYIN SERVS Online ndirim Kuponu Servisi

zanmasn, marka bilinirlii yaratlmasn ve satlarn artrlmasn hedefleyen Superkuponda tketiciler, her sektrden, geni yelpazede kuponlara tek bir adresten cretsiz ulaarak karl kabilirler. Superkupon.com sitesinin avantajlarndan yararlanmak iin ncelikle yelik ilemlerinizi tamamlamanz gerekiyor. Aslnda bu tamamen cretsiz ilem, superkupon.com sitesinde yaynlanan ekililere katlabilmeniz ve hediyelerinizi teslim alabilmeniz iin gerekiyor. Tabii ki, her kuponun tek bir rn veya alveri iin geerli olduunu da unutmamak gerekiyor. Superkupon.com sitesinde yaynlanan tm kuponlar "para" yerine de geiyor. Dolaysyla alverilerinizde harcayacanz parann bir ksmn kendiniz basm oluyorsunuz. Ayrca daha nce de belirttiimiz gibi Superkupon.com sitesinde sunulan sanal kuponlar firma ile ibirlii olan dier sanal maazalarda on-line olarak annda kullanabilmeniz de mmkn! Sonu: Yllardr yurt dnda baaryla ileyen sistem, Superkupon ile Trkiyede de baarl bir ekilde hayat buluyor. Gdadan giyime, elektronikten turizme kadar geni bir yelpazede hizmet veren siteyi mutlaka sk kullanlanlarnza ekleyin.
P ok geni indirim yelpazesi P Kuponlar sanal olarak da kullanlyor P Trnde en iyi site

S YIN E

5|2 2 00

RVS

www.superkupon.com

CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. YELK SSTEM BLG FYAT var cretsiz

superkupon@superkupon.com

(10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan)

(10090 Puan) (8975 Puan) (7460 Puan) (5945 Puan) (4420 Puan) (190 Puan)

Trkiye'nin ilk elektronik pazarlama ve promosyon hizmetleri sunan internet servisi olan Superkupon.com, neredeyse 2 yla yakn bir sredir indirim yelpazesini srekli genileterek kullanclarn eitli rn ve hizmetlere daha ucuza sahip olabilmelerini mmkn klyor. Birok farkl sektrdeki nde gelen firmalarn indirim ve promosyon ieren kuponlarn yaynlayan site, internet kullanclarnn bu kuponlar ister yazcdan bastrarak ister on-line, sanal alveri sitelerinde kullanmalarn salyor. Firmalarn, internet kullanclar arasnda yeni tketici ka-

CHIP | MAYIS 2002

AKTEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Internet Servisleri

175

Bilgi Servisi

Online Haber Servisi

Gizli Yemek Tarifleri Servisi

www.duygorbil.com
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. YELK SSTEM BLG FYAT var cretsiz

www.adanzye.com
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. YELK SSTEM BLG FYAT var cretsiz

www.tastesalikez.com
CHIP TOP. PUANI FYAT/PERFOR. YELK SSTEM BLG FYAT var cretsiz

duygorbil_irtibat@yahoo.com

adanzye@membra.com

webmaster@tastesalike.com

lkemizde yaayp giderken, yanl olarak bildiimiz veya yeterince bilgilendirilmediimiz bir ok konu, maddi veya manevi kayba neden olabilecei gibi, ok defa vaktimizin de heba olmasna neden olabilir. te bu yzden Duy Gr Bil web servisi, kullanclarn faydalanabilmeleri iin, bu trden bilgileri sitede paylayor. Sitede yer alan bilgiler ise yine kullanclar tarafndan giriliyor ve yaynlanmaya uygun grld takdirde sitede yerini alyor. Sitede, bazlar olduka ilgin ve elenceli bu tr bilgilere ulamak iin de Bunlar biliyor musunuz? balantsna tklamak yeterli oluyor. Sitedeki tketici kesi de ilgin blmlerden bir dierini oluturuyor. Buradan daha nce bakalar tarafndan yaanm zor durumlar okuyarak bu tr durumlara kar nlem almanz ya da nasl davranmanz gerektiine karar verebiliyorsunuz. Kullanclarn en ok ihtiya duyabilecei balantlar ise sa blmde yer alyor. Bu blmden TC kimlik kart numaranza, src ceza puannza, online telefon rehberine, internet vergi dairesine, Telekom fatura bilgilerinize, posta kodlarna, Milli Eitim Bakanlna, tketici haklar ve kanunlara, vergi kart ve pasaport bavurunuzu yapabileceiniz web sayfalarna ulaabileceiniz balantlar bulabilirsiniz. Sonu: Henz ok geni bir ierie sahip deil. Ama gerekten ilgin bir konsepte sahip. Zamanla ierii genileyecektir.
P lgin ierik ve forumlar P Yararl balantlar M erik ok geni deil

AdanZye.com, ierdii konular hakknda ilgili balantlar bulunduran bir portal site olmasnn yan sra, eitli bilgileri derleyerek internet kullanclarna sunan geni bir ierie de sahip. Trk internet kullanclarna, internetteki zellikle nitelikli Trke ierikli siteleri ve Trke bilgileri sunmaya alyor. Adan Zye, zellikle gnlk gazete haberlerini eitli balklar altnda derleyip sunuyor. Ancak bunun yan sra sol tarafta yer alan menden; alveri, otomobil, cep, evre, eitim, internet, kltr, salk, spor, turizm ve ulam gibi birok farkl konuda balantlar da yer alyor. Sitenin orta blmnde tm gazetelerin manetlerinin yer ald bir blm bulunuyor. lgili konuya tklandnda ise o gazetenin web sayfasna ulalyor. Bu blmn hemen stnde yer alan eitli haber kategorileri ile de sadece belirli konulardaki haberlere ulalabiliyor. Sitenin en arpc blmn ise Gazete Ke Yazarlar blm oluturuyor. ok iyi bir veri tabanna sahip bu blmden, ke yazarlarnn yazdklar yazlara, emaillerine ve gazetelerinin web sayfas balantlarna ulalabiliyor. stenirse bu tablo istenilen stuna gre sralanp da izlenebiliyor. Sonu: ster sadece gazetelerde manetlerde yer alan haberler ilginizi eksin, ister ke yazarlarnn yazlar; bu site tmn size tek bir sayfa altndan sunabiliyor. Siteye WAP zerinden de eriilebiliyor.
P WAP eriimi mmkn P Baarl ke yazlar arivi P ok zengin ve detayl balantlar

alma artlarnn zorlamas ile alanlar hayatlarn kazanabilmek iin artk zamanlarnn ok daha fazlasn alarak geirmek zorunda kalyorlar. Bu da sosyal yaamlarndan ve hatta yemek iin ayrdklar zamandan bile ksmalarna neden olabiliyor. Sonu olarak ev yemekleri yerine iinde ne olduu bilinmeyen, ou gizli tariflerle retilen fast foodlara olan ilgi de her geen gn artyor. Eer bu gizli tariflerin neler olduunu merak ediyorsanz size ok iyi bir haberimiz var. Tastesalike web sitesi size en popler tariflerin nasl hazrland konusunda her geen gn genileyen bir veri taban sunuyor. ster sadece gizli tariflerin iinde ne olduunu merak ediyor olun, isterseniz ok sevdiiniz bir fast food restorannn zel sosunu evde yapmak isteyin, bu site ihtiyalarnz karlyor. Tariflere ulamanz iin, mutlaka ye olmanz gerekiyor. Tamamen cretsiz olan yelik ilemlerini tamamladnz takdirde, isterseniz kendiniz de bildiiniz mehur bir tarifi siteye ekleyebiliyorsunuz. Sitede, Arbys, KFC ve Burger King de dahil olmak zere geni tarif arivinin yan sra en ok ilgi eken ve en yeni eklenen tariflere ulamanz salayan listeler de mevcut. Sonu: Gizli yemek tarifleri mutlaka herkesin ilgisini eker. Eer sizin de byle bir meraknz varsa, her geen gn yeni tariflerle zenginleen bu siteyi mutlaka sk kullanlanlarnza ekleyin.
P ok geni yemek tarifi listesi P Gl arama motoru M Tasarm biraz zayf

CHIP | MAYIS 2002

176

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
NDEKLER
Mzik Dei Tokuu: KaZaAnn ideal ayarlar Atlye: Ayrntl eDonkey ayarlar

177

178 180

Muzik Filmler Oyunlar Bilgi PC Ayarlar Telefon & Web Gvenlik

her ey
bedava
ou zaman fiyat kalitenin gstergesidir. Ancak internet zerinden saysz yasal ve yasad araca cretsiz olarak sahip olabilirsiniz. Sadece nerede olduunu bilmeniz yeterli. CHIP sizlere internetin en yeni filmler ve arklar dahil olmak zere cretsiz imkanlarn gsteriyor.

Webde

zklerin Efendisi gibi popler bir filmin vizyona girmesinden ksa bir sre sonra, daha yksek grnt ve ses kalitesine sahip DVD srmn internetten bulmak mmkn olabiliyor. Ayn durum tm yeni yazlmlar iin de geerli. nternet, rnlerin pazarland sanal ticarethanelerden ok, karaborsa film ve arklarn datld bir kaynak olmaya devam ediyor. rnein bir DVDnin tamamen yasal bonus materyallerine de buradan ulaabilirsiniz. Ayrca pop mziin simgesi Madonnann arklarn bedava ve yasal olarak indirebileceinizi biliyor muydunuz? imdilerde internet zerinde reklam amal birok hizmetin cretsiz olarak sunulduunu grebilirsiniz. rnein cep telefonu operatrnn reklamlarn ieren cretsiz SMS servisleri buna kk bir rnek. nternet zerinde bugne kadar fark etmediiniz, gerekten deerli ve cretsiz hizmetler bulunuyor. Yazda tantlan programlar eCHIPte TOP Freeware blmnde bulabilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

178

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

BEDAVA

MZK
nternetten cretsiz mzik kaynaklarna ulamak profesyonel gezginler iin bir yenilik deil. Ancak yaanan dei tokuun profesyonellii sizi artabilir. Mzik endstrisinin internet zerinden alternatif sat yollarna gerekli nemi verememesi, Napster yazlmyla balayan paylamn nn at. Albm satlar ve konserler bu durumdan byk yaralar

balant hzn arttrmak isteyenlerin, birka kk ayar deitirmesi gerekiyor (sadaki kutucua bakn).

Yasal mzik: Madonna ve popler albmler

Mzik paylamnn byk oranda yasal nedenler ve kanunlarla engellenmesine ramen www.mp3.com adresinde yasal olarak sabitdiskinizde bulundurabileceiniz ve bakalaryla paylaabileceiniz paralar bulunuyor. Ayrca http://mp3. box.sk adresinde pek tannmam gruplarn paralarn cretsiz olarak sunduklar web sayfalarna balantlarn bulunduu ayrntl listeye ulaabilirsiniz. www.sound-online.com adresinde de mzikseverleri bedava MP3lerden oluan ayrntl bir liste bekliyor. Buna karlk tannm yldzlar ve bunlarn albmlerinden faydalanmak istiyorsanz, www.tunes.com adresine gz atmalsnz. Bu adres altnda ulaacanz sayfalar nl Rolling Stone dergisi tarafndan sunuluyor ve sitede denemeniz iin Madonnadan Neil Young ve Weezera kadar birok nlnn kesintisiz orijinal uzunluktaki paralar bulunuyor. Ek olarak bu sitede yldzlarn 300 Kbit/s Bitrate kalitesinde mzik kliplerini de bulabilirsiniz.

gmd.de/research/cc/glone/employees/ joerg.schilling/private/cdrecord.html) indirebilirsiniz. (Super) VideoCDler iin VCD Easy (www.vcdhelp.com/vcdeasy. htm) ve CDRDAO (http://cdrdao.sourgeforge.net) doru bir ikili oluturuyor. www.vcdhelp.com adresinde bulabilece-

MZK DE TOKUU

KaZaAnn ideal ayarlar

3 Eer 56 Kbps'lik bir modem ile internete balanyorsanz Traffic kart altnda "...maximum number of simultaneous downloads here" ayarn 3 ile snrlayn. Bir ADSL balantsnda ise 10 ile 15 aras deerler tercih edilebilir. 3 Paralel upload says Upstream hznza bal olarak deiir. Modem ile saniyede 64 KBit ve DSL balantsna sahip kullanclar iin ise 128 KBit nerilir.

Engel: KaZaA ile arama sonucunda dier kullanclarn bilgisayarnzdan indirebilecei dosyalarn transferine bir limit koyabilir ve iletiiminizi hzlandrabilirsiniz.

aldlar. Ancak mzik endstrisi halen derin uykusundan uyanabilmi saylmaz. Plak irketlerinin at sava, sitelerin ve sunucularn kapanmasna neden olsa da internet kullanclarnn nne gemek imdiye kadar pek mmkn olmad. Mzikseverlerin dei toku borsasndaki yeni tercihi KaZaA Media Desktop. Dei toku iin gerekli 1,6 MByte uzunluundaki istemci yazlmn www.kazaa.com adresinden ksa srede indirebilirsiniz. KaZaA teorik olarak kurulumun hemen ardndan kullanma hazr hale geliyor. Ancak kukusuz internet

CD yazc: Webde cretsiz CD kayt yazlmlar

CD kayt fanatikleri iin de webde birok cretsiz hizmet sunuluyor. Kolayca dosyalarnz CDye kopyalamanz iin Burn Proof tekniini destekleyen ve Buffer Underrun mesajlarn engelleyerek CDlerinizin yanmasn nleyen freeware CDRecord yazlmn internetten (www.fokus.

3 Kukusuz her iki balant tipinde de ayn anda sadece iki adet dosyann gnderilmesine izin verilmeli. DSL balants evirmeli a balantsna gre daha yksek upload band geniliine sahip olsa da tm upload kanallarnn kullanlmas kendi download yavalatacaktr. Bu ilem esnasnda dosyann kontrol iin download kanallar da kullanlr. 3 Advanced kart altnda maksimum arama sonucunu 90'a karabilir ve Upload band geniliini saniyede 64 KBit ile snrlayabilirsiniz. Ayn zamanda Advanced kart altnda "Do not function as a Supernode" seeneini aktif hale getirme ansna da sahipsiniz. Ancak SuperNode'lar Fasttrack'n ska kullanlan dosya paylam kural iin olduka byk nem tarlar. SuperNode'lar son datc olarak, kullanclardan gelen arama sorgularn stlenirler ve normal sunucularn ykn hafifletirler. Media Desktop prensipte "kendi kendine beslenen bir a" olarak tanmlanr ve bu sayede desteklenir. Bu durumda kukusuz SuperNode'lar, getiimiz yl Gnutella anda da grdmz gibi sunucu yklenmelerini azaltarak performans art salarlar. 3 Filter kart altndaki seenekler arama sonucunda potansiyel virs tehdidi oluturan dosyalardan korunmay salar. Ek olarak ailenin kk bireyleri iin ierik korumas salamak isteyenler Blocklist alanna yasaklamak istedikleri kelimeleri tanmlayabilirler.

cretsiz ve nl: Rolling Stone dergisi, yldzlarn popler paralarn cretsiz olarak indirme imkan sunuyor.

CHIP | MAYIS 2002

180

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

iniz ayrntl aklamalar her trl grnt ve ses biiminin CDler zerine kaydedilmesine yardmc oluyor. Satn aldnz mzik CDlerini kaydetmek iinse sabitdiskinizde farkl aralarn bulunmas gerekiyor: rnein CDex (www.cdex.n3.net) yazlm ticari amal rnler kadar geni bir fonksiyonellik ve yksek hz sunuyor. CDex ile mzik dosyalarnz WAV veya MP3 dosyas olarak sabitdiskinize kaydedebilir, albm ve mzik paras adlarn CDDB veritabanndan ararak, MPU para listeleri oluturabilirsiniz.

BEDAVA

FLMLER
Mzik endstrisi internet zerinde pazarlama konusuna ge uyansa da, ayn durum film endstrisini derin uykusundan uyandrmaya yetmiyor. Plak irketlerinden farkl olarak webde video satyla ilgili zellikle de Microsoft firmasnn projeleri imdilik plan aamasnda. Buna ramen Ancor ile birlikte birok servis salayc, eski filmlerin webden indirilmesine olanak tanyor. Yeni Hollywood

prodksiyonlar imdilik sadece karaborsa yaylyor. zellikle de eDonkey alarnda filmler gsterime girdii gnden itibaren VCD veya DivX srmleri halinde dolamaya balyor. Ayn filmin DVD srm piyasaya sunulduunda ise o film iin dei toku alanlarnda yeni bir hayat dngs balyor. eDonkeynin yaps (www.edonkey 2000.com) dier dei toku programlarna gre farkllk gsteriyor. rnein istemci sahip olduu baz farkl zellikler sayesinde byk dosya gruplarnn dei tokuunda kolaylklar salyor (alttaki kutucua bakn). Dosya-

FLM DE TOKUU

eDonkey ile yksek performans elde etmenin yollar

Options tuuna tkladnzda zerindeki baz ayarlar deitirerek programn almasn ideal hale getirebileceiniz bir pencere alr. 3 "Max. Download Speed"in 0 olarak ayarlanmas gerekir. 3 "Max. Upload Speed" seenei internet balantnza gre farkllk gsterir. evirmeli a balants iin 3, DSL balants iin ise bu deerin 12 KByte/s'ye ykseltilmesi gerekir. 3 "Line Speed Down" deerinin kullancnn gerek dosya indirme hzn gstermesi gerekir. "Line Speed Down" seenei eDonkey'e daha fazla dosya indirme imkannn bulunup bulunmad sorusu karsnda yardmc olur. Eer bu deer ok dk seilirse istemci daha az dei toku kaynaklaryla yetinmek zorunda kalr. Eer bu deer ykseltilirse yazlm ilgili dosyalar daha fazla sayda kullancya sorar. Bunun sonucunda dier kullanclarn daha hzl dosya indirmesi de engellenir. Pencerenin hemen altndaki ilgin bir seenek de "Max. Connections". Bu say istemcinin ayn alanda ka farkl balant yapabileceini tanmlyor. Aada sralananlarn her biri bir balant olarak kabul ediliyor: 3 Sunucu sorgulamas; 3 Sunucuya sorgu gnderilmesi; 3 Dosya indirmeden nce srann kontrol edilmesi (On Queue); 3 Kullanclardan indirilen dosyalar; 3 Dier kullanclara gnderilen dosyalar; 3 Dier kullanclarn sizden dosya indirmek iin srada beklemesi. Eer bir kullanc geni bir sunucu listesine sahip ve ok sayda dosya indiriyorsa maksimum balant says limitini arttrabilir. Bu deeri belirlemede farkl etkenler de rol oynar: Kukusuz internet balant hzyla birlikte kullanlan iletim sisteminin de deeri belirlemedeki nemli etkisini unutmamak gerekir. rnein dosya indirme ilemi srasnda sistemin kmesini nlemek iin Windows 98/Me kullanclarnn istemciyi maksimum 250 balant ile snrlamalar gerekir. Windows'un pahal srmleri olan 2000 ve XP sahiplerinin ise bu deeri 500'e arttrp dosya indirme srecini hzlandrmalar mmkn. Bunun haricinde balant hz da nemli bir rol oynuyor. rnein evirmeli a kullanclarnn 200 deerini amamalar gerekirken ADSL kullanclarnn 700 ile 900 aras bir deer tercih etmeleri tavsiye edilir. Artk almayan sunucularn eDonkey listesinden silinmesi iin "Automatically remove dead servers" seeneinin de seilmesi gerekir. Kukusuz internetten srekli olarak sunucu listelerini kontrol etmeniz de gerekebilir. http://home.cogeco.ca/~omaurice/serverlist/serverlist.html web sitesinde eDonkey kullanclar iin en nemli sunucularn listesine yer veriliyor. Bu sayfada Perlscript ile otomatik gncelleme gerekletiriliyor ve sayfann sol altndaki "add all" zerine tklayarak en gncel 350 kadar sunucunun eDonkey listenize eklenmesi salanyor. eDonkey ann en byk sorunlarndan biri de fake olarak adlandrlan ve dosyann adn tamasna ramen gereiyle alakas olmayan dosyalar. rnein uzunca bir beklemeden ve zahmetten sonra 700 MByte uzunluundaki "Episode2.mpg" dosyasnn beklediiniz dosya olmadn fark edebilirsiniz. Bu gibi durumlarda fake dosyalara kar www.filenexus.com ve www.sharereactor.com gibi adreslerdeki listelerden faydalanabilirsiniz.

nat Eek: eDonkey istemcisiyle hzl bir biimde dosya indirmek iin ncelikle ayarlar ideal bir biimde tamamlamanz gerekir.

CHIP | MAYIS 2002

182

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

lar sabitdiskinize yklendikten hemen sonra Chunks olarak adlandrlan kk paralara ayrlarak internet zerinde tekrar paylama alyor. Bylelikle byk bir dosyann transferi srasnda birok farkl kaynaktan yararlanlarak, DSL ve kablo modem kullanclarnn ok daha yksek transfer deerlerine ulamalar salanyor.

Streaming: Webde film izlemenin keyfini karn

ADSL ve benzeri hzl balant yntemleri sayesinde Streaming ierii, her geen gn daha ok nem kazanyor. Ancak Real Media gibi popler bir dosya biiminin Real Networks tarafndan dier alclarla uyumunun salanmamas dezavantaj oluturuyor. Bu durumda Tinra (www. geocities.com/tinra04) programn kullanarak dosyalarn AVI biimine dntrlmesini salayabilirsiniz. En gncel srm olan Tinra 0.05de ara ayn zamanda DivX gibi codecler birlikte de alabiliyor. Aksiyon filmlerini beenerek izleyenler iin www.bmw-films.com adresi altnda ok deerli kaynaklar yer alyor. Otomobil retici firma burada John Frankenheimer ya da Guy Ritchie gibi nl ynetmenlerin elinden km ksa reklam filmlerini sunuyor. Streaming ieriini sadece webde izleyebilmekten ve sabitdiskinize kaydedememekten ikayetiyseniz www.lemuria. org/mirrors/asfrecorder/index_ger.html adresine mutlaka bir gz atmalsnz. Bu sayfada kopya korumal Windows Media dosyalarn webden sabitdiskinize kaydedebileceiniz asf-Recorder yazlm bulu-

Basit ve Etkili: Mauricenin sunucu listesi en gncel eDonkey sunucularn bulmanza yardmc oluyor.

nuyor. Yazlm, sunucunun bir media player gibi kandrlmasn salyor. Kukusuz bu durumda dosyann oynatlmas deil, sabitdiske kaydedilmesi ilemi gerekletiriliyor.

Video yazlmlar: Kendi videolarnz dzenleyin

Virtual Dub (www.virtualdub.org) ile kaytlarnz yer tasarrufu salayan DivX dosya biimine (www.divx.com) dntrebilirsiniz. Eer kendi video CDnizi hazrlamak istiyorsanz, VCDler ve SVCDler yaratabileceiniz en iyi freeware aralardan biri olan tmpeg (www. tmpegenc.net/e_main.html) size yardmc olacaktr.

www.flashforward2002.com web sitesi zerinde Hollywood iilii iin hibir bte kullanlmadan yaratlm ve Flash dosya biiminin en son olanaklarna tank olmanz salayacak filmlerin ayrntl bir listesini bulabilirsiniz. Tabii ki bu tr animasyonlar hzl bir internet balants gerektirir: ADSL balantsna sahip kullanclarn artan iletiim hz sayesinde hzl bir biimde sonuca ulamalar mmkn olurken evirmeli a balants ile modem zerinden internete balanan kullanclarn can skc bekleme sresi srasnda bilgisayarlarnn yanna bir de kahve makinesi yerletirmeleri tavsiye olunur.

Yasal Filmler: Flash ile yaplm sanat eserleri

En yeni Hollywood gsterilerinin haricinde sabitdiskinize siyah beyaz veya izgi film benzeri videolar da gelebilir. Kukusuz bunlar arasnda karlmamas gereken cretsiz ve yasal birok sanat eseri de yer alyor.

Elence: Katil Fasulye ve Matrix taklitleri

nternet tarihini anlatan en eski filmlerde kahve makinesi de nemli rol oynar. Artk her ne kadar farkl amalarla kullanlsa da streamig videonun ilk kullanm rnei olan kahve makinesini Cambridge niversitesinde grebilirsiniz. Bu tarihi buluun ardndan webcam olarak bilinen internet kameralar gelitirilmeye baland. Getiimiz yldan beri nl Alman dergisi Spiegelin web sitesinde de bu tarihi lmszletirmek iin grntlenen Krups kahve makinesini www.spiegel.de/ netzwelt/netzkultur/0,1518,1741 46,00.html adresinden izleyebilirsiniz. Ayrca adeta Matrix dnyasndan km sahnelerin yer ald Katil Fasulyenin maceralarna da webden eriebilirsiniz. Killer Bean uzun bir almann eseri. www.jefflew.com adresinde bulabileceiniz ksa film, ses ve basit grnt efektleriyle web gezginlerinin ilgisini ekiyor. nternet kullanclarnn inanlmaz yaratcl yeni kahramanlarn domasna yol ayor: Bunlardan biri de Lego adamlar. nceleri ocuklara ynelik ola-

cretsiz ve Etkileyici: flashforward2002.com web sitesinde internet gezginlerinin Flashn tm tasarm imkanlaryla hazrlanm baarl projelerine yer veriliyor.

CHIP | MAYIS 2002

184

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

rak piyasaya srlen bu mehur oyuncaklar, artk yetikinlerin karsna bym kahramanlar olarak kyorlar. www.brickfilms.com web sitesinde her biri en az 20 dakika uzunluunda 100n zerinde lego filmi bulabilirsiniz. Webde en popler konulardan birisi de nl sinema filmi Matrix ile alay eden ksa filmler (www.brickshelf.com/gallery/nubluez/youretoast2/youretoast.mpg). Web zerinden ulaabileceiniz dier elenceli filmlerde ise rnein ecinsel lego oyuncaklar ve ubuklardan oluan Star Wars kahramanlar gibi ilgin karakterler de canlandrlyor. Film dnyasndan esinlenerek hazrlanlan www.pearlharborii.com internet sitesinde de olduka ilgin grntler yer alyor. Opera 6 Browser yazlmyla web sitesinde gezinirken her seferinde browsern kmesine neden olsa da Internet Explorer altnda Pearl Harbor II: Pearlmageddon adl bu ksa film Pearl Harbor ve Armageddon karm bir konuyu sergiliyor. Ayrca www.ifilm.com sitesinde de saysz film barndrlyor. Burada ok miktarda fragman ve DVDlerin ekstra materyallerinin yannda Short Movies kategorisi altnda ksa ve tam srm internet filmleri sunuluyor. Ayn ekilde www.fanfilms.com sitesinde de elenceli ve kaliteli ksa filmler mevcut. Bu web sitesinin yapmclar mehur Star Dude benzeri Star Wars klonlaryla adndan bahsettiriyor (www.theforce.net/theater/ animation/stardudes/index.shtml).

Star Dude: Yldz Savalar kadar klasik bir filmin mutlaka izlenmesi gereken elenceli prodksiyonu.

BEDAVA

OYUNLAR
Bir Alman firmasnn reklam amal gelitirdii Moorhuhn kendini ispatlad. Bu sayede ve ok daha byk elenceler sunan cretsiz oyunlar yayldka PClerine korkuyla ve sadece i amal yaklaan kullanclarn ekingenlii de azalyor. rnein yine Almanca ierikli www.gratis-spiele.de adresinde birok cretsiz oyun yer alyor. Bu sitede aksiyondan reklam oyunlarna kadar kategorilere ayrlm listede zorlu zeka oyunlarndan RPG klasii Betrayal at Krondor veya C64lerden tandmz Boulder Dasha kadar birok oyunu indirebilirsiniz. www.freegames.com adresinde de cretsiz olarak oyun oynayabileceiniz balantlar bulunuyor. www.freeloader.com web sitesi ise olduka deerli bir arivin indirmesine olanak tanyor. Burada elenceli gangster simlasyonu Grand Theft Auto ve klasik macera oyunu Beneath A Steel Sky gibi bir ok cretsiz oyun yer alyor. Ayrca web sitesi zerinden oynanabilen birka Java oyununa ulamak da mmkn. Kukusuz Java tabanl oyunlarn nemli saylabilecek merkezlerinden birisi www.freearcade.com sayfalar. rnein Tailgunner, Browser pencerenizde vektr grafiklere tank olmanz salyor veya SuperKid eski C64 zamanlarn yaatarak oyun severleri Jump&Run oyunlarnn renkli dnyasna geri gtryor. Java oyunlar arayanlar iin www.fre-

efungames.com ve www.javagameplay. com siteleri de byk seim imkanlar sunuyor. zellikle de sonuncusu adeta bir oyun cenneti olarak tannyor. Emulator olarak bilinen zel programlar daha da eskilere giderek nostalji yaamanz salyor. rnein www.emuunlim.com web sitesinde bulabileceiniz programlar yakn zamana kadar piyasada satlan Arcon Archimedesden ZX Spectruma kadar birok popler bilgisayarn PC platformuna tanmasn salyor. Ayrca bu sitede her bir oyunu yaklak 200 dolara satlan ve halen oyun salonlarnda grebileceiniz NeoGeo konsol makinesinin oyunlar da bulunuyor.

Webdeki nciler: Pearlmageddon bir Hollywood yldznn komik yksn ekrana getiriyor.

Nostalji: Superkid bir zamanlarn en sevilen Jump&Run tarzn yaatyor ve Java zerinde C64leri canlandryor.

CHIP | MAYIS 2002

186

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

BEDAVA

BLG
Geleneksel bir cumartesi kahvaltsnda, ay ve ekmek kadar gazete de vazgeilmez bir yere sahiptir. Ancak hafta ii i stresiyle sabahlar gazete okumaya vakit bulamayabilirsiniz. Eer gnlk haberler ve bilgiler sizin iin bir vazgeilmez ise, bunlarn tmne internet zerinden stelik cretsiz olarak eriebilirsiniz.

haber zetlerini arivleyen www.moreover.com ve www.newshub. com gibi sitelerinin al sayfalarnda en gncel haberleri hzl bir biimde okuyabilirsiniz. ou haber sitesi gncel haberlerin e-mail'inize gnderilmesini de destekler. Ancak bu durumda e-mail hesabnzn limiti hzl bir ekilde tkenebilir. Ayrca olduka geni bir ierie sahip www.iyi.net sitesi

clara iletilmesini salar. Bylelikle olduka geni bir paylam ortam yaratlr. Bu sayede ister eski okul arkadalarnzla mesajlaabilir isterseniz kendinizi sistem mhendislii veya Cisco gibi uzmanlk snavlarna hazrlamanz iin gerekli olabilecek dokmanlara eriebilirsiniz. rnein mehur arama makinelerinden biri olan Yahoo www.yahoogroups.com ad-

Gnlk gazetelerin jet hznda zeti: Haberjet

Eer saatlerce webde vakit geirmeden gnlk gazetelerin ilk sayfalarna hzlca bakmak, son dakika haberlerini okumak, tm ulusal yaynlarn web sitelerine ve internet gazetelerine hzlca erimek istiyorsanz www.haberjet.com sitesini ziyaret etmelisiniz. Bu site zerinde gazetelerin zetleri dnda, son gelimeleri de grebilir ve zerlerine tklayarak ayrntl bir biimde okuyabilirsiniz.

Ne? Nasl? www.ehow.com sitesinden birok sorunun adm adm zmne hzl bir biimde ulaabilirsiniz.

Haber ve gazete arivleri: Gazetelerin eski saylarna ulan

Tm dnya zerindeki haber arivlerine cretsiz olarak eriim olduka iinize yarayabilir. rnein Cumhuriyet, Sabah, 1Numara, Fotoma ve Yeniyzyl gibi yaynlarn arivini tutan www.garildi. com.tr adresinin al sayfasnda anahtar kelimelerle konu taramas yaparak tm bu yaynlarda 1997-2002 yllar arasnda haber aramas yapabilirsiniz. Ayn zamanda http://arsiv.hurriyetim.com.tr adresinden yine ayn tarihler arasndaki Hrriyet Gazetesi arivine eriilebilir. Ayrca yabanc kaynakl haber ajanslarnn

zerinden en gncel haberlerle birlikte finans, borsa, hava durumu, lig fikstr, en son yaanan depremler ve iddetleri gibi gncel bilgilere ve yzlerce kullanc arasnda bilgi alverii yapabileceiniz birok konuda foruma eriebilirsiniz. Ek olarak site zerinden en popler Trke ierikli sitelerin kategorilere ayrlm listesini bulabilirsiniz.

resi altnda kullanclarna bu tr hizmetler veriyor. Sitenin ana sayfasnda ilgilendiiniz konu balklarna tklayarak istediiniz gruplara kendinizi ye yapabilirsiniz. Ancak eer e-maillerinizi srekli olarak kontrol edemiyorsanz bu durumda gruba gnderilen e-mail yznden mesaj alveriiniz yavalayabilir.

Gruplar ve Mailing-List'ler: Webde tartan ve sohbet eden gruplar

zel ilgi alanlarnz, hobileriniz, meraklarnz ve hatta cretsiz eitimler iin zel yaratlm birok mailing listten, web zerinde, cretsiz olarak yararlanabilirsiniz. Mailing listler bir e-mail adresine gnderilen e-maillerin tm ye kullan-

Soru cevap: Sorunlarnz bir uzmana dann

ou zaman daha nceden hi karlamadnz durumlarla ilgili zmlere ve nerilere ihtiya duyabilirsiniz. Bu durumda kesinlikle bir uzmana danmanz gerekebilir. rnein www.ehow.com sitesi kullanclarna yemek tariflerinden sala, bahe dzenlemeden finans ve bilgisayar konularna kadar birok konuda yaklak 15 bin adet zm sunuyor. rnein Computer zerine tklayarak eriebileceiniz bilgisayar kategorisi altnda bilgisayar donanmlar, harici elektronik cihazlar, iletim sistemi temelleri, internet, a balantlar, uygulamalar ve kullanm alanlaryla ilgili alt kategorilere yer veriliyor. Bill Gates de internet gezginlerini bilgilendirecek zmler sunuyor. Bunun iin Microsoft www.encarta.msn.com sitesi altnda online bir ansiklopediye yer veriliyor. CD veya DVD srmleriyle karlatrldnda, biraz kstl olduu grlen bu siteyi bilgiye hzl erimek isteyenlerin mutlaka ziyaret etmesi nerilir.

Gncel Haber: www.haberjet sitesinde gnlk gazetelerin ilk sayfalarna gz atabilir ve haberleri takip edebilirsiniz.

CHIP | MAYIS 2002

188

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

BEDAVA

PC AYARLARI
Bir PCden daha yksek performans almak isteyenler iin web zerinde saysz ve cretsiz birok ince ayar nerisi sunuluyor. rnein Trke ierikli www.darkhardware.com adresinde ilemcilerin ve ekran kartlarnn doru biimde hzlandrlmas iin detayl bir anlatm ve aklama bulunuyor. Ayrca sitede komple bir bilgisayar sistemi satn almaya niyetli, ama bilgisayar konusunda da ok fazla deneyimi olmayan kullanclara rehber olmay amalayan Sistem Satn Alma Rehberi bulunuyor. Bu blm bilgisayar reklamlarnda sk rastlanan kimi yanltc ifadelerden de bahsediliyor. Yine Trke ierikli www.hardwaremania.com sitesinde de overclock ile ilgili cretsiz neriler bulabilirsiniz. Ek olarak site zerinde donanm haberlerine yer veriliyor. Yeni balayanlar iin ayrntl aklamalarn yer ald www.aceshardware.com adresi de ayn konu zerine hazrlanm ngilizce ierik sunuyor. Eer benchmarklar ile ilgileniyorsanz ok yaknda Trkeye de evrilmesi planlanan www.tomshardware.com web sitesinde bir bilgisayarn oluturulmasnda kullanlan tm paralar hakknda ayrntl bilgi, atlye blmleri ve testleri bulabilirsiniz. Donanmlar hakknda kritik ve ayrntl tartmalarla ilgilenenlere ise, www.anandtech.com adresini ziyaret etmeleri tavsiye ediliyor. Hindistan asll Anand Lal Shimpi sitesinde test adaylar hakknda ou zaman sert ve sk sk des-

tans uzunlukta yorumlarn sunuyor. Anandn yorumlarndan tam puanla kabilen bir donanm hakknda hi dnmeden satn alma karar verebilirsiniz. ster analiz ister ince ayar konusunda olsun webde istediiniz yazlma hzl bir biimde ulaabilirsiniz. Eer sisteminizin dier sistemlerle karlatrldnda hangi srada yer aldn grmek istiyorsanz www.powertweak.com adresine bir gz atn. Powertweaker PCnizi analiz ederek kaynaklarnzn kullanmnda size yol gsterecektir. Sistem belleini tam performansl olarak kullanmak iin www.tweaknow.com/ramidl.html adresinden indirebileceiniz Ramidle aracndan yardm alabilirsiniz. Ayrca ATI Radeon ekran kart sahipleri http://radeontweaker.sourgeforge.net adresinde bulabilecekleri Radeontweaker yardmyla ek olarak ekran kart-

BEDAVA

TELEFON ve WEB
Webde birok alternatif sunulurken normal telefon grmeleri artk pek de ucuz kabul edilemiyor. rnein baz donanmlar ve yazlmlar sayesinde Amerikayla cretsiz veya olduka ekonomik bir biimde grebilirsiniz. Her gn arkadalaryla sohbet etmek isteyen kullanclar ise Instant Messengerlardan yararlanabilirler.

Webdeki telefonunuz: Tm dnyayla cretsiz grn

www.freewebcall.com adresi zerinden iki bilgisayar arasnda cretsiz telefon grmesi yapabilme olana sunuluyor. stelik Punctuate Your Point fonksiyonu sayesinde konumanza ses efektleri uygu-

Evinizi Arayn: PhoneFree gibi aralarla internet zerinden cretsiz olarak tm dnyay telefon ile arayabilirsiniz.

Donanm Uzman: Darkhardware sitesi donanm merakllar iin Trke ierikli geni bir kaynak oluturuyor.

nn performansn arttrabilirler. http://www.hardoverclock.com sitesinde de PC Tuning hakknda cretsiz neriler ve nemli balantlar bulunuyor. Sisteminizde bulunan donanmlarn analiz edilmesini salayan olaanst ve cretsiz bir ara olan Sisoft Sandra yazlmn www.sisoftware.demon.co.uk/sandra adresinden indirebilirsiniz. Tartma gruplarna ve eitim blmlerine de yer verilen www.warp2search.net/index.php web sitesinde sisteminizin ince ayarlar iin saysz gncel araca da yer veriliyor. Eer donanm srclerini bulamamaktan ikayetiyseniz Almanca ierikli www.treiber.de adresine de mutlaka gz atmalsnz. Burada reticilerine gre sralanm bir trde yazcdan dizst bilgisayarlarna kadar birok donanmn gncel yazlmlarna yer veriliyor.

layabilir ve bu sayede kelimelerinizde vurgu salayabilirsiniz. Web zerinden hizmet veren baka bir sunucu ise PhoneFree firmasna ait (www.phonefree.com). Burada kullanlan yazlm size telefon grmesi yapabileceiniz kullanclarn buddy-listini sunuyor. Bunun haricinde bir webcam araclyla grntl grme imkan da bulunuyor.

Telefon grmesi destei salayan yazlmlar

nternet zerinden sunulan birok kullanl yazlm, PCden PCye sesli balant kurulmasn salyor. Daha yksek ses kalitesi ve kesintisiz grme iinse kukusuz halen donanm zmleri tercih ediliyor. Donanm zmlerinin stnlne ramen telefon grmeleri iin BuddyPhone arac, ICQ destekli bir internet telefonu yazlm olarak tercih ediliyor.

CHIP | MAYIS 2002

190

tei ile chat portallar ile internet dnyasna almanza olanak tanyor. Trillian da ayn ama ile gelitirilmi bir Instant Messenger arac ve ICQ, MSN, Yahoo ve AOL ile birlikte alarak tm balantlarnz bir buddy list altnda topluyor. stemci yazlm www.trillian.cc adresinden indirebilirsiniz. Bu program birok messenger zerinde kayd bulunan kullanclar iin byk kolaylklar salyor. Ancak ICQ ve AOL gibi firmalar kendi aralarnn kullanmn etkileyen bu araca kar nlemler almay planlyor.

BEDAVA

GVENLK
Her geen gn yeni virsler dnyann bana dert olmaya devam ediyor. PCler iin salk sigortas bulunmadndan virslerden korunmak isteyen kullanclar pahal antivirs yazlmlarn satn almak zorunda kalyorlar. Kukusuz bu tip koruma yntemleri iinde webde cretsiz alternatifler sunuluyor. F-Secure firmasnn F-Prot yazlm Norton, Panda ve Kaspersky gibi firmalara alternatif olarak sunulan en nl cretsiz virs taraycs olarak biliniyor ve www.fsecure.com adresi zerinden sunuluyor. F-Prot DOS tabanl bir program olmasna ramen Windows XP altnda da sorunsuz olarak alyor: Ancak bu durumda yazlmn sadece dier programlar tarafndan kullanlmayan veya paylalmayan dosyalar zerinde tarama yapabildiini gz nnde bulundurmalsnz. Gvenlik asndan F-Protu altrmadan nce Grev Yneticisi (Task Manager) zerinden tm alan uygulamalar kapatmanz tavsiye edilir. Tarayc zellikle de her seferinde posta eklentilerinin taranmas srasnda olduka kullanl. Bu dosyalar zel bir klasre kaydedin ve virs taraycsyla sadece bu klasr tarayn. AntiVir programnn Personal Edition srm www.free-av.de adresinden virs taramas yapmak isteyen kullanclar iin cretsiz olarak sunuluyor. Bu tarayc yaklak 50 bin virse kar koruma salyor ve bu say her geen gn biraz daha artyor. PC-cillin (www.antivirus. com), Ants (www.avnetwork.de/ants) ve Vcatch (www.vcatch.com) gibi virs tarama programlarnn freeware srmlerine de webden ulaabilirsiniz. Ants yazlm trojanlara kar zel bir koruma salarken Vcatch internet ile PC arasndaki veri transferini gzetleyerek mevcut tm mail yazlmlar ve browserlar ile ortak bir biimde alabiliyor.

cretsiz SMS: Web servislerinin says hzla azalyor

Geleceinden olduka parlak hizmetlerden birisi de SMS servisleri olarak grlyor ve internet zerinde en ok aranan sayfalar arasnda bedava SMS servisi hizmeti veren siteler her zaman st sralarda yer alyor. Ancak webde cretsiz SMS gnderilmesine olanak tanyan servisler srekli olarak farkllklar gsteriyor ve ou zaman Trkiyedeki cep telefonu operatrlerine hizmet vermeyi durduruyorlar. Bunun sebebi olarak ise yksek maliyetler gsteriliyor. Aria (www.aria. com.tr), Telsim (www.telsim.com.tr) ve Turkcell (www.turkcell.com.tr) cep telefonu operatrlerinin web sitelerinde snrl da olsa cretsiz SMS hizmetinden faydalanmak mmkn oluyor. Bu durumda en popler sohbet program olarak kabul edilen ICQnun SMS iletimi fonksiyonunda da yararlanabilirsiniz. Tamamen bir Trk programcs tarafndan yazlan SMS TR arac srekli olarak kapanan ve takip edilmesi g cretsiz SMS sitelerine erimenizi kolaylatryor. www.esoft-tr.com adresinden indirebileceiniz program ayrca gnderilen mesajlarnzn saklanmasn ve hazr mesaj arivinizdeki SMSlerin gnderilmesini salyor.

Hepsi Bir arada: Trillian aracyla ayn anda tm messenger yazlmlarnn sunucularna eriebilirsiniz.

www.nikotel.com adresinden cretsiz olarak indirebileceiniz bu aracn salad ses kalitesi internet balant hzna bal olarak deiiyor. PCden telefona grme imkan salayan NetYAK (www.netyak.com), Avirt Voice 4.0 (www.avirt. com), Clickntalk 5.5 (www.comease.com) gibi yazlmlar da kendi internet siteleri zerinden cretsiz olarak indirebilirsiniz.

Her zaman bedava: Instant Messaging

Web zerinde metin tabanl sohbet iin Yahoo Messenger (http://messenger.yahoo.com), MSN Messenger (http://messenger.msn.com/tr) veya olduka popler ICQ yazlmlar (www.icq.com) kullanlabilir. Ayrca bir Trk firmas olan SemSoftwarea (www.semsoftware.com) ait GeVeZe Lan Messenger ile yerel anz zerinde sohbet edebilirsiniz. Kukusuz ICQ en popler sohbet arac olma zelliini koruyor, ancak rnein www.odigo.com adresinden indirebileceiniz Odigo gibi aralar gelimi ok fonksiyonel zmler getiriyor. Odigo nceki tm Messenger yazlmlarn destekliyor ve ek olarak video konferans imkan sunuyor. Messenger Rapman arac (www.rapmen.com) ise ICQ ve MSN des-

cretsiz Firewalllar: Saldrlara kar gvenlik duvarnz

cretsiz Firewall yazlmlarnn en popleri, bir klasik olarak anlan ZoneAlarm arac bilinir. Bu araca www.zonealarm.com adresinden sahip olabilir ve bilgisayarnza eriimi ayrntl bir biimde kontrol altna alabilirsiniz. Bu program bilgisayarnzda veri transferi yapl-

Bedava SMS: SMS-TR cretsiz SMS servislerinin takip edilerek bir arabirim altnda toplanmasn salyor. (www.esoft-tr.com)

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Her ey Bedava

191

reysel ayarlar da yaplabiliyor ve bu sayede programn a portlar hakknda bilgi edinmesi salanyor.
Gvenlik: eCHIPte de bulabileceiniz AVP antivirs programn cretsiz ve srekli olarak internetten gncelleyebilirsiniz.

ifreleme ve saklama: Webde gvenlik artk daha nemli

Eer her gn ok sayda mail alp gnderiyorsanz mesajlarnz merakl gzlerden korumak iin standart zm olarak kabul edilen Pretty Good Privacyden (PGP) yararlanabilirsiniz. Ayrca bu esnada web tabanl ya da bilgisayar tarafndan oluturulan bir ifreleme arasnda seim yapmalsnz. Web tabanl srmde e-mailiniz sadece gnderenden alcya uzanan yolda ifrelenir ve alcya ak bir biimde iletilir. Dier yntemde ise ileti gnderici tarafndan ifrelenir ve alcya da ifreli bir biimde ulatrlr. PGP ifreleme aracnn en son srmn www.pgpi.org adresinden indirebilirsiniz. Ayrca http://mercan. cmpe.boun.edu.tr/~levi/AS97.HTM adresinde program hakknda ayrntl aklamalara yer veriliyor.
SR - MS / Murat Karslolu, muratk@chip.com.tr

mak istendiinde her seferinde sizi uyarr. Bu sayede hangi uygulamalarn internet zerinden ne tr bir iletiim yapacana karar verebilirsiniz. Eer nceden belirli kullanclardan sisteminize gelebilecek olan dosyalar engellemek istiyorsanz Outpost (www.agnitum.com) iyi bir seim. Bu firewall zerinde ActiveX dosyalarnn, JavaAppletlerinin ve VisualBasic Scriptleri-

nin kontrol altna alnmasn salayan bir ierik szgeci yer alyor. Yaplan ayarlar zel olarak farkl programlara kolaylkla uygulanabiliyor. Eer karmak ayarlarla uramak istemiyorsanz Tiny Personal Firewall yazlmn tercih edebilirsiniz. Bu ara webde www.tinysoftware.com adresinde yer alyor ve yeni balayanlar iin baarl bir koruma sunuyor. Program zerinden bi-

156 192
Avc ve Veri Toplayc: yi ki ilkalarda bilgisayar yoktu. nk dijital verilerin kayalara yaplan izimler kadar dayankl olmas mmkn deil.

Verilerin Dayankll

Ta Devri nternetten stn

lkalardaki maara resimleri basit, ama sonsuza dek kalc. Bugn bizler ok daha fazla ey biliyoruz, ancak bilgilerimize zensiz davranyoruz. Dijital ada nemli veriler bir daha geri gelmemecesine kayboluyor. Bunun sonular lmcl olabilir!

ltm gn geiyor ve bilgelik adna hibir ilerleme kaydedilmiyor: Bir internet sayfas ortalama olarak her iki ayda bir deiiyor ya da hilikte yok oluyor. nsanln bu en byk ve en modern veri koleksiyonu, kendisinden nceki baka her bir ortamdan daha dk bir yarlama mddetine (atom fiziinden bir kavram) sahip. Atalarmz bilgilerine ok daha fazla zenli davranyorlard. Ta Devrinin maara resimleri 38 bin yl sonra, erken dnem Homo Sapiensin bizonlar ve satirler (mitolojiden bir figr) ile uratn gzler nne seriyor. Kayalara yaplm bir resim, bin web sayfasndan daha fazla ey ifade ediyor: Ta Devri insan hakknda biraz bilgi edinmek iin, merakl

gzler yeterli. Kullanm bundan kolay baka bir ey olamaz. Buna karlk bizden sonra gelecek olanlar, bugnn birok verisinden feragat etmek zorunda kalacaklar. Kayalara yaplan izimlerin tersine, dijital bilgiler bir dmeye basmak suretiyle silinebiliyor. Fiziksel bakmdan da modern bellek ortamlar hzla eskiyor: Bir CD-ROM optimal depolandnda yz yl kadar, bir disket on yl kadar dayanyor... bir web sitesinde ise durum daha da kt. Bu veri tayclar, onlar okuyan cihazlarda da olduu gibi, birka yl iersinde teknik bakmdan geride kalyor. Eer gnmz CD disklerinin zaman gelip de antik ss eyas olarak deerlendirilmesi istenmiyorsa, daha uzun mrl veri tayclarna ve sis-

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET

193 157

Verilerin Dayankll

temlere ihtiya var. Oysa ad ayyuka karlan bilgi toplumu, bu sorunu grmezden geliyor. Bu ilerle ilgili uzmanlar, doal olarak, ancak hasar olutuktan sonra ie koyuluyor. Bu durum, bellek ortamlar iin lmcl bir hata! Katta hasarlar oluur ve nemli lde tamir edilebilirken, manyetik bantlarda, CDlerde ve disketlerde eskime sreleri uzun sre gze arpmyor. Bantlar bir kere yapkanlatnda ya da spanyol bilimcilerin yakn gemite kefettikleri gibi CDnin plastik muhafazas bir mantar tarafndan kemirildiinde, artk geriye dn olanaksz... erikler yok oluyor. Yani dijitalleme ile birlikte arivleme sorununun kendiliinden zleceine inanmak saflktan baka bir ey deil. Marbachtaki Alman Edebiyat Arivi demirba muhafaza ubesi yneticisi Roland Kamzulak, rnein yazarlarn elyazmalarn disket zerinde muhafaza etmelerinden hi de honut deil: Biz bugnden kalanlarla uramaya balayana dek, yazarlarn yaptlarn oluturduklar zamanki dosya formatlar artk varolmayacak eklinde endiesini dile getiriyor. Tm bunlara bir baka sorun daha ekleniyor: Dijital verilerin yaam sresi yalnzca ortamn dayankllna deil, aksine ilgili donanm ve yazlmn dayankllna da baml. Tm veri demirbalar zamann gncel sistemlerine kopyalanncaya kadar, srcler, iletim sistemleri, aygt srcleri vs. gerekten dayanmak zorunda. retim dnglerini gitgide daha fazla ksaltan Microsoftun sabrszl gz nne alndnda, bunun umutsuz bir giriim olduu ortaya kyor. Bununla karlatrldnda Gutenbergin ncilleri da-

ha kalc. Srekli yeni dosya formatlarna geie bir alternatif, yeni bilgisayarlar ve sistemleri eskilerini taklit eder duruma getirecek emulatrler olabilir. Ev bilgisayar kullananlar emulatrleri kendileri iin oktan kefetmi durumda ve bunlarla Sinclair ZX81 ya da Commodore 64 gibi klasiklerden oyunlar ve mzik dosyalarn gncel bilgisayarlarda altryor. Gelin grn ki, nemli verilere nasl davranlmamas gerektiini, Amerikan Havaclk ve Uzayclk Bir kez daha aya gitmek zor: Dairesi NASA gzler nNASA, o zamanki tayc ne seriyor: NASA gizlice raketle ilgili teknik verileri Wernher von Braunun tek tahrip ederken bunu kullanmlk tayc raketikesinlikle gz nne nin tm yap planlarn ve almam olsa gerek. retim tehizatn, yeniden kullanlabilir SpaceShuttle lehine yok etmi bulunuyor. Bylelikle aya son initen otuz yl sonra NASA, bu dnyann en gl tayc raketini yeniden retmek ve bylece aya baka bir yolculuk dzenlemekten yoksun kalm durumda. Ayn ekilde, milyonlarca manyetik band katalog oluturmadan karton kutularda paketlemek, depolarda muhafaza etmek, ve orada unutmak, ihmalkarl daha az kt sonulara yol am deil. Bantlar zerindeki manyetik katmanlarn tayc folyodan ayrlmas ya da yer yer erit zerine kopyalanmas iin yeterince zaman gemi bulunuyor. NASA yedekleme yapmad iin, en azndan 30 yllk Amerikan Uzayclk alanndaki belgeler yok olmu durumda.

Dsel zm: Dnya arivi olarak internet

Almanyada NASAdan daha dikkatli ve daha ileri grl olunduu sanlyor: Birinci derecede nemli kltrel varlklar denilen eyler, belgeler, fotoraflar ve mikrofilmler halinde flara tklyor ve Oberried yaknlarnda nkleer silahlara kar direnli bir gm madeninde depolanyor. Birileri son maden galerisindeki en arkadaki f iinden oriji- k

VER TAIYICILARININ DAYANIKLILII

Kertik Denei En nceki veri tayclar arasnda avc ve obanlarn zerine bilgiler kerttii kemik ya da tahtadan ibaret ubuklar bulunuyordu. Ta Levhalar M.. 18. yzyldan taa kaznm zaman tanklklar gnmze kadar gelmi bulunuyor...

en az 38.000 yl

en az 27.000 Yl

en az 4.700 Yl

en az 3.800 Yl

en az 2.300 Yl

Maara resimleri Orta Avrupadaki en eski izimler milattan 36 bin yl nce yaplm.

Parmen zerleri yazl hayvan derileri eski Msr 4. Hanedanlna kadar (M.. 2700) uzanyor.

Papirs kibin yldan eski papirs yapraklar, antik Msrdaki yaam gzler nne seriyor.

CHIP | MAYIS 2002

194

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET

Verilerin Dayankll

nal yazl belgeye ihtiya duymad srece, bu yntem makul grnyor. Cottbusta teknoloji felsefesi profesr olan Klaus Kornwachs, bu tip eylemlerin anlamn kukuyla karlyor, nk yorum iin yardmc aralar olmakszn, bu tip sk skya depolama, devasa bir samalk. ABDdeki Corbis firmasnn plan bununla karlatrldnda daha iyi dnlm: Microsoftun karde firmas da, yaklak 65 milyonluk fotoraftan ibaret koleksiyonunu Pittsburgh yaknlarnda eski bir maden ocanda de-

poluyor, ama bu benzersiz zaman tanklarn basite d etkilere kar korumak ile yetinilseydi, firmann sahibinin ad Bill Gates olmazd herhalde. Corbis bunun yerine internetten resim arivi olarak yararlanyor. nl, dili darda Einstein resmi ya da Holocaust resimleri gibi hazineler yitip gitmeye kar korunuyor. ki milyondan fazla resme www.corbis.com adresinden ulalabiliyor, bu say giderek artacak. Corbis.com gibi projeler, dnya arivi olarak internet dn ayakta tutuyor. Ama webin bir kere yuttuu her eyi, kanlmaz bir biimde yeniden tkrmediini World Wide Webin mucidi Tim Berners-Leenin kendisi saptamak zorunda kalm: Onun ilk HTML sayfas, kendi buluunun enginliinde yitip gitmi. Bu durumda kendisine bu tarihsel si-

tenin kodundan bir kty muhafaza etmi olan bir arkada yardmc olmu, yle ki sayfa yeniden yaplandrlabilmi. Bugn wwwnin balang dnemlerinde nasl olduunu ve kendini nasl gelitirdiini biliyor olmamz, Brewster Kahlenin koleksiyon tutkusuna ve 1996 ylnda www.archive.org adresi altnda online kullanma sunduu Internet Archiveine borluyuz. Geen sre zarfnda, ariv, 10 milyardan fazla web sitesi ile dnyann en byk veritaban ynnde gelimi bulunuyor. Arivciler her iki ayda bir kamuya ak interneti taryor ve yeni belgeleme malzemesi ekliyor. rnein 11 Varillerdeki kltrel varlk Eylldeki terr saldrsyla Alman kltrel varln yok ilgili zel koleksiyonlar, taolup gitmekten, ama ayn rihsel bakmdan tmyle zamanda gelecek hakikati iermek iddiasneriimlerden bir maden da bulunmadan, Brewster oca koruyor. Kahlenin bavuru yaptn bir bin yln sonunda bir btn olarak toplumumuzun aynas haline getiriyor. Ayn eyi, arama makinesi Google da, bu yln banda Dejann eski Usenet arivini sayfasnda yeniden aarken amalam deildi. Haber grubu katklarndan ibaret kark koleksiyon, kullancy 1981 ylna kadar geri giden nostaljik bir geriye yolculua davet ediyor. Grece eski kullanclar belki Tim Berners-Leenin ilk katklarn ya da Linus Torvaldin Linux projesinde ibirlii arsn hatrlayacaktr. nternet tarihilerinin kafasn yalnzca verilerin okluu kurcalamyor: Sayfalar ve ierikleri birbirleriyle balantl, yabanc ierie iaret ediyor ya da srekli deiiyorlar. Bu dinamizmi hemen hemen hibir geleneksel bellek ortamnda yanstmak olanakl deil. Ufukta online haber magazinleri ya da forumlar gibi, ncelikle hareketli siteler iin tatminkar bir zm grnmyor. Telif haklar hakkndaki tartma ise bal bana bir sorun. ZEIT gazetesinin On-line eki teknik yneticisi Peter Buhr, arivleme sorununu gelecek be yln en byk zorluu olarak gryor. Buhr bu arada gazetelerde imdilik yalnzca orta vadeli, azami 15 yllk bir web k

Mikrofilm Hi olmazsa bu analog bellek ortam, uzun vadeli bir arivleme iin uygun grnyor.

CD-ROM/DVD Eskime testleri parltl diskler iin yzyllk bir yaam sresi ortaya karyor.

en az 550 Yl

yaklak 500 Yl

en az 175 Yl

en az 107 Yl

yaklak 100 Yl

Kaliteli Yaz Kad 19. yzyla kadar bu yaz kad, rm ve lapa olacak ekilde ezilmi paavralardan oluuyordu.

Fotoraf Muhafaza edilmi en eski fotoraf, 1827den kalma. O zamanlar resimler asfalt zerinde klandrlyorlard.

Selloyt Film Almanyadaki ilk filmi 1895de Stadanowski biraderler ekmiti. Filmin orijinali Federal Film Arivinde bulunuyor.

CHIP | MAYIS 2002

196

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET

Verilerin Dayankll

arivleme ihtiyac tehis edebiliyor. ZEIT imdilik online ieriinin backup gvenlii ile yetinirken, yalnzca bir katknn en gncel srmn hazr bulundurmakla yetinmi oluyor. Veri depolama sorunundaki bu gvensizlik, yalnzca bu haftalk gazeteye mahsus deil. Sddeutsche Zeitungun harici ariv hizmeti w w w. s u e d d e u t s c he.denin gndelik sunumlarndan yalnzca kk bir kesit ieriyor. Kitap datcs Amazon, bu balamdaki tutumu hakknda bilgi bile veremiyor. Aklk yalnzca yasa tarafndan verileri belirli bir zaman iin muhafaza etmeye zorunlu klnan meslek gruplarnda hakim. Bunlar arasnda kaytlarn son rntgen ekiminden 30 yl kadar sonra da sunmak zorunda olan radyologlar bulunuyor.

Karar vermek zor: Veri p m, kltrel varlk m?

nc ve en byk sorunu, ki tm arivleme uzmanlar bu konuda hemfikir, ZEIT-Onlinedan Peter Buhr dile getiriyor: Veri depolamada esas zorluk o kadar ok teknikle ilgili deil, aksine youn bir seme ve filtreleme ile kar karya bulunmamzda yatyor. Bu yzden bir kredi kart boyutlarndaki alana 3,4 terabyte sdran holografik veri bellekleri imdiden start almaya hazrlanyor. Aratrma laboratuvarlarnda, gnn birinde bilgilerin suretini otomatikman her seferki gncel dosya formatlarn-

da oluturan mekanizmalar harekete geirecek sistemler tartlyor. Eksik olan, neyin, hangi dizaynda, hangi tarzda ve ne kadar sreyle depolanacan nceden belirleyen uygulanabilir bir sistem. Ancak bilginin yararnn m, talebin mi yoksa iktisadi bak asnn m ncelikli olduuna Kitaplarn kalcl: Asitsiz kat imdiye kadar kim karar verecek? Bu dostm dijital bellek yalarn muhafaza edilmeortamlarndan daha uzun sinin ve iletilmesinin bin sre dayanyor ve oynatma yl iinde de anlaml olacacihazlarna gerek duymuyor. n kim garanti edebilir? Teknoloji filozofu Klaus Kornwachs kurumlarn sabit deerleri esas alan ve seimin balantlarn ve nedenlerini birlikte sunan sk bir seime gitmesini talep ediyor. Ancak, byle olunca da sz konusu kurumlarda, kimlerin ebedi iddiaya sahip dnya bilgisinin ne olduuna karar verecei sorusu yantlanm olmuyor. ncelikle unu unutmamak gerekiyor: Dijital arivleme yalnzca bilgileri muhafaza etme olana sunmuyor, aksine bilgileri rahatlkla silmeye de izin veriyor. Marbachtaki Alman Edebiyat Arivini, 540 bin kitab ve 22 milyon tek sayfalk belgesiyle, yakmak olduka byk bir sansasyon yaratabilecekken, elektronik olarak arivlenmi verilerde az sayda gze arpan ilem ve tklamalar bu i iin yeterli oluyor. Ayn fikir 1998deki Almanyadaki hkmet deiikliinden ksa bir sre nce babakanlktaki birinin de aklna gelmi olsa gerek: FDP (Liberal Parti) politikacs Burkhard Hirsch evresinde oluturulan bir zel aratrma komisyonunun raporuna gre, bilgisayar verilerinin te ikisi bilinli ve koordineli olarak silinmi bulunuyor, . Tarihin cilvesine bakn ki, tam da doktora yapm bir tarihinin, Helmut Kohln bakanlndaki bir federal ynetimin verileri silinmi bulunuyor.
KK / Garo Antikacolu, agaro@chip.cocm.tr

Asitli Kat Bu kat 30-40 yl sonra paralanyor. Asitsiz kat yaklak 300 yl dayanyor.

Gazete Kad Eski kat, ahap malzeme ve doldurma maddelerinden ibaret karm, gazetelerin 20 yl iinde tahrip olmasna neden oluyor.

Internet sayfas Ortalama olarak bir site her 60 ila 70 gn iinde deiiyor ya da topyekun yok oluyor.

yaklak 80 Yl

yaklak 30 Yl

yaklak 20 Yl

yaklak 10 Yl

yaklak 60-70 gn

Manyetik bantlar ve diskler D dnyayla ilikisi kesilecek ekilde sk skya kapatlm sabitdiskler, uzun mrl manyetik bellek ortamlar.

Disket Yeniden yazlabilir bu ortam, verilerini on yl, daha sk kullanldnda be yl iinde kaybediyor.

CHIP | MAYIS 2002

156 200

Online Tatil Rehberi

Tatil in Srf Yapn!

Bir turizm irketinden dierine koturmak gazete sayfalar arasnda kk ilanlar iinde en uygun tatil seeneini kovalamak eskide kald. Artk tatilinizi bilgisayar bandan planlayabilirsiniz.

rtk mays ay iindeyiz. Yani kapdan baktran mart ve yamur ay nisan oktan geride kald. Bundan sonra snan hava ile birlikte almak da iyice zorlaacak. Dolaysyla tm yln yorgunluunu atmak iin uzun zamandr beklediiniz tatil iin planlar yapmann zaman artk geldi. Tatil yapmak ne kadar gzel olsa da, onu planlamak her zaman en zor ve uzun sreli aratrmalar gerektiren skc bir i olmutur. Bunun iin nce istediiniz tatil eklini belirlemek, daha sonra da elinize bir kalem alp gazeteden uygun kalitede , tercih ettiiniz blgede bir tatil ky, otel ya da pansiyon gibi bir konaklama yeri belirlemeniz gerekir. Tabii ki bunu yaparken ayrdnz btenizi amamaya da dikkat etmeniz gerekir. Gazetedeki onlarca ilan arasnda dolarken ve tm bu kriterlere dikkat etmek zorundayken istediiniz doru bir tatili seebilmek de zorlaabilir. Dolaysyla bu se-

ne bir deiiklik yapn ve klasik tatil planlama eklinizle birlikte gazete, bror ya da kataloglar da bir kenara brakp bilgisayarnzn bana oturun ve tatilinizi online olarak planlayn. stelik bu ekilde bir turizm irketinden dierine dolamadan, az sk laf yapan grevlilerin sizi yanl ynlendirmesine maruz kalmadan ve tam anlam ile zelliklerini bilmeden tatil yerini semek zorunda da kalmadan tatilinizi planlayabilirisiniz.

Sakin ve serin doann kuca m? yoksa scak kumlar ve deniz mi?

Eer kafanzda evreden duyduunuz ya da daha nce gittiiniz ve memnun kaldnz bir tatil beldesi varsa seim yapmak sizin iin daha kolaydr. Ancak farkl yerler kefetmek ya da daha nce hi yapmadnz trden bir tatil zlemi kuruyorsanz, bunun iin planlamaya bir tatil ekli belirleyip devam etmeniz daha iyi olacaktr. Ye-

illikler iinde serin am kokularnn iinde sakin bir tatilin ya da scak kumlarn serin denizlerle kucaklat bir yerin zlemini ekiyor olabilirsiniz. Belki de tatil sizin iin dinlenmek deil elenmek anlamna da geliyor olabilir. te tm bunlara karar vermek iin internet zerinde yer alan www.tatildergisi.com adresini ziyaret edebilirsiniz. Tatil Dergisi: Burada mavi tur, kaplcalar ve k turizmi zerine ok detayl bilgilere ulaabilirsiniz. Ayrca stanbul ii tm seyahat acentelerinin telefonlar da yine bu sitede yer alyor. Sitenin ana blmn oluturan ller ve Turizm blm ise tm illerimiz ve gezilecek yerleri hakknda ok geni bilgiler sunabiliyor. Bunun iin sadece herhangi bir il zerine tklamak yeterli oluyor. lk alan ana sayfa zerinde yer alan blgelere ayrlm harita zerinden ise konaklama iin tatil, kyleri, otel ve pansiyonlarn, tm detayl bilgileri ile telefon ve

CHIP | MAYIS EYLL 2002 2001

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET

201

Online Tatil Rehberi

adreslerine ulamanz da mmkn oluyor. Bu sitenin dnda aadaki benzeri hizmet veren dier sitelerden de yararlanabilirsiniz.
www.gezi.com.tr www.gezikolik.com exploreturkey.com www.gizlicennetler.com www.turizm.net www.gezgin.com www.dunyaturu.com www.seyahatname.com.tr

bir seim olarak belirlenebilir. Bu durumda gittiiniz yerde zgrce dolamanz da mmkn olur. Yol bilgisi konusunda ise eer zayfsanz yine de endielenmenize gerek yok. Karayollar Genel Mdrlnn www.kgm.gov.tr sitesini ziyaret ede-

durumda da www.neredennereye.com adresindeki Trkiye Ulam Rehberi sitesini ziyaret edebilirsiniz. Bu siteden tm ulam ekillerinde tm irket adlarna ve telefon numaralarna ulaabilir ve istediiniz gzergahlarda sefer yapp yapmadklarn renebilirsiniz.

Koltuunuzdan bile kalkmadan otel rezervasyonunuzu yaptrn

Tabii ki daha nce de belirttiimiz gibi ulamla ilgili yapacanz ayarlamalar sadece ulam kendiniz zeceiniz durumlarda gerekli olacaktr. Aksi durumda zaten gideceiniz byk tatil kyleri ve lks oteller size bu hizmeti salayacaklardr. Bu aamada artk tatilinizi yurtiinde mi yoksa yurt dnda m geirmek istediinize kadar vermeniz gerekir. Otel Rehberim: Tercihinizi yurt ii turizminden yana kullanmanz durumunda otel rezervasyonunuzu online olarak yapabilmeniz iin gvenilir ve geni bilgi ierii kriterlerini de gz nne aldnzda www.tatilborsasi.com ve www.otelrehberim.comu rahatlkla kullanabilirsiniz. Zaten dier benzeri siteler de neredeyse 3 aa 5 yukar benzer bir mantkla hizmet verirler. Bu yzden imdi www.otelrehberim.com zerinde yapacamz rnek online rezervasyon ilemini dier siteler ze-

Ulam iin en doru olan sein: toprak, su ya da hava!

Her ne tr tatil semi olursanz olun, mutlaka oraya nasl ulaacanz da verilmesi gereken kararlar iinde yer alacaktr. Eer bir turizm irketi ile anlaacaksanz bu durumda ulamnz da onlar salayacaktr. Bu bir bakma ekonomik de olabilir. nk ou irket yapacanz 1 haftadan daha uzun tatiller iin ulam creti almayacaktr. Karayollar Genel Mdrl: Ancak bu seenekte gidi ve dn tarihleri asndan tur irketine bal kalacanz gibi gittiiniz yerde eitli tarihi ve turistlik yerleri gezmek iin de olduka ykl bir ek seyahat harcamas yapmanz gerekebilir. Dolaysyla otomobilin ve uzun yol tecrbeniz varsa kendi arabanz ile tatile kmak da

Seiminizi Yapn: Bu site seyahat konusunda bilmek istediklerinize sahip.

rek kendinize daha nceden bir yol haritas kartabilirsiniz. Trkiye Ulam Rehberi: Eer hem bir tur ile anlamadnz hem de kendi arabanz ile gitmeyi dnmyorsanz bu durumda da bir toplu tama seenei semek durumunda kalacaksnz demektir. Trenin rahatl, uan hz, deniz yollarnn zevki ya da otobsn konforu arasnda bir seim yapmakta zorlanyorsanz ve nereye nasl daha rahat gideceinizi dnyorsanz bu

Sadece nternet Deil!

Sizlere Turk Nokta Net dnyasn sunuyoruz. Turk Nokta Net dnyas, Trkiye'nin en iyi kategorize edilmi bilgilerinin bulunduu, bu bilgilere telefonlarn SMS ve WAP zellikleriyle, zellikle de avu ii bilgisayarlarla her yerden ulaabildiiniz bir yapya sahip. Tm bunlarn dnda Turk Nokta Net, hi durmadan dzenli bir biimde deiiyor, yenileniyor. Derginiz CHIP, bu renkli dnyann kaplarn sizler iin aralayarak en azndan ieride neler olduunu grmenizi istiyor. Derginizin bu sayfasndaki bilgilerle bir ay boyunca cretsiz olarak bu kat-

Internete sadece ba lanmay n, nterneti ya ay n. www.turk.net portal ile interaktif d nyan n par as olun! Bu evirdi iniz, Internet hayat n z n yeni bir sayfas olsun.
tek ey bu gvenlik numarasn verirken yannda kredi kartn bilgilerinizi de bildirmeniz. Bu durumda 30 saat cretsiz Internet balantsna kavuacaksnz ve kredi kartnzdan bir ay ya da 30 saat internet balantnz bitinceye kadar hibir cret alm yaplmayacak. Dilerseniz deneme aboneliinizi 212 337 77 77 numaral ar merkezimizden de balatabilirsiniz. Bir ayn sonunda eer kullanmnz sona erdirmek istediinizi belirtmezseniz aboneliiniz net.WEB planndan 4 milyon TL ekilerek devam ettirilecektir.

ma deerli hizmetlerden faydalanabileceksiniz. Bu hizmetlerin yannda Turk Nokta Net'in internet eriimini de denemek isterseniz tek yapacanz ey kredi kart bilgilerinizi bize bildirmek. Bu sayede bir ay iinde deneme amal kullanabileceiniz 30 saat internet eriimine kavumu oluyorsunuz..

Deneme aboneliini nasl kullanacaksnz?

Bu sayfada size vermi olduumuz gvenlik numaras, www.turk.net deneme aboneliinizi balatmann en kolay yoludur. Eer bir internet balantnz varsa bu numaray www.turk.net/netweb adresindeki kutucua yazarsanz aboneliiniz birka saniye iinde balam olacaktr. Turk Nokta Net Net.WEB abonelii ile yukarda saydmz tm katma deerli hizmetlere ulaabilir ve bunlardan faydalanabilirsiniz. Bu hizmetlerin hepsi size bir ay sreyle snrsz olarak sunulmaktadr. Eer bir internet balantnz yoksa veya Turk Nokta Net'i denemek istiyorsanz yapacanz

CHIP GVENLK NUMARASI: 001-892-891112

202

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET

Online Tatil Rehberi

rinde de benzer ekilde uygulayabilirsiniz. Web sayfas karnza geldii zaman sol tarafta greceiniz men, aradnz oteli bulmanz iin size eitli seenekler sunacaktr. Eer otel adn biliyorsanz alfabetik listeden ulaabilirsiniz. Ancak eer buna karar vermediyseniz harita zerinden ya da ehirlere ve kategorilere gre aratmanz da mmkn olabilir. lk olarak buradan ehirlere Gre

Eksiksiz bir tatil iin sadece otel rezervasyonunu yaptrmak yetmez

Tatile kmak iin bavullarnz eksiksiz toplam, su ve doalgaz musluklarn smsk kapam olabilirsiniz. Vizeleriniz, pasaportlarnz ve biletleriniz her eyiniz de yannzda olabilir. Ama yinede dikkat etmeniz gereken ve genelde gzden kaan byk bir problem daha mevcuttur. zellikle lke dna kacaksanz ve gerek havasna gerekse hastalklarna alk olmadnz bir lkede sizi ok byk salk problemleri bekliyor olabilir. Her yl binlerce insan turistik gezi amacyla yurtdnda ve yurt iinde geziye ktklar geziler srasnda salk sorunlaryla karlayorlar. Turizm Hekimlii: Dolaysyla, her tr gezi srasnda karlaabileceiniz salk sorunlarnda gezi ncesi ve sresince yapmanz gerekenler konusunda size yardmc olmas amacyla tatile kmadan nce www.touristhealth.com adresine bir gz gezdirip gideceiniz yer hakknda bilgi almanz iyi

Zatil Sigortas: Tehlikeli aktivitelere katlmadn nce mutlaka sigorta yaptrn.

Tarihi Sein: Bo oda olup olmadn nceden kontrol etmeniz gerekiyor.

balantsna tklayn. Karnza tm ehirlerimizin ve popler ilelerinin bir listesi gelecektir. imdi seimimizi Antalyann Alanya ilesi olarak yaptmz varsayarak bu balant zerine tklayn. Setiiniz ile iinde yer alan oteller karnza geldiinde burada banda yeil check iareti olan ve yannda Rezervasyon balants olan her otel online rezervasyon yapabileceiniz anlamna gelir. Buradan da rnein Club Alantur balantsna tklayn. Karnza otelle ilgili detaylar ve fiyat bilgileri gelecektir. Eer bunlar sizin iin uygunsa stte yer alan Annda Rezervasyon yaptrn tuu ile rezervasyon sayfasna geebilirsiniz. Burada kalacanz gn araln belirttikten sonra Oda durumunu kontrol et tuu ile istediiniz tarihlerde setiiniz otelde oda olup olmadn renebilirsiniz. Eer yer varsa size demeniz gereken toplam tutar bildirilecek, mteri ve kredi kart bilgilerinizin girilmesi istenecektir. irketin gvenlii Thawte ve Garanti Bankas tarafndan salandndan gvenle yararlanabilirsiniz. Bilgilerinizi verip en alttaki Onayla tuuna bastnzda artk yeriniz ayrtlm demektir. Yurtd tatilleriniz iinse yine benzer ekilde rezervasyonlarnz gvenle yaptrabilirsiniz. Ancak yurtd iin daha farkl web sayfalarn ziyaret etmeniz gerekir. www.metur.net, www.detur.com.tr, www.tourturkey.com ve www.tatilonline.com siteleri bu konularda size yardmc olacaktr.

resini ziyaret edip gerekli bilgileri almak. Bundan sonra artk tatildeyken gnl rahatl ile en tehlikeli aktivitelere bile dahil olabilirsiniz. Hava Durumu: Son olarak her ne kadar tm tatilinizi ok iyi bir ekilde planlam olursanz olun gideceiniz lkenin hava koullarn da (weather.yahoo.com) dikkate almadan tatil dn iin planlar yapmayn. Yoksa kim bilir belki de Pasifik kylarndaki rya tatiliniz dnyann en byk frtnas ile kesilebilir ya da Tibetteki egzotik yolculuunuz bir anda kum frtnalar ile kabusa dnebilir!
Mahmut Karslolu, mkars@chip.com.tr

GN BRLK TURLAR

Tatile ayracak zaman olmayanlara

Salk Her eyden nemli: Tatildeykende salnza dikkat edin. Tabii ki herkes her zaman haftalarca tatil yapacak kadar zaman bulamayabilir. Hatta 1 haftalk tatil bile bu kiiler iin imkanszdr. Bu tr durumlarda hafta sonu yaplacak doa kaamaklar rahatlamann en iyi yollarndan biri olabilir. www.adrenalin.com.tr: Daclk, kamplk, yry ve spor malzemeleri ile ilgili bilgiler ieren bir site. www.ogzala.com: Trekking, hiking, rafting yapabileceiniz, kampl turlar, gnbirlik yryler, hafta sonu turlar, haftalk turlar bulabileceiniz doa ve gezi sitesi. www.nolimits.com.tr: Doa ve macera turlar, trekking, rafting, paragliding, da turlar, maara, kaya trman gibi konularla ilgili bilgiler ieren bir site. www.deepnature.org: Trekking, camping, yama parat, climbing gibi aktiviteleri organize eden bir firma. www.dsm.com.tr: Alternatif spor dallar; daclk, bungee jumping, yapay trman, trekking, kamplk, maaraclk konularnda bilgiler ieren bir site.

olacaktr. Bu sitede gideceiniz lkedeki salk sorunlar ve riskli lkelerin dnda uak yolculuunda salk, zamansal uyumsuzluk (JET-LAG) ve tat tutmas hakknda bilgiler ve hamilelerin yallarn ve ocuklarn yolculuk srasnda dikkat etmesi gereken gibi konular yer alyor. Seyahat Sigortas: Eer tatildeyken banza gelecek salk sorunlarndan ya da kazalardan ekiniyorsanz bunun iinse alabileceiniz en iyi yntem seyahat sigortas yaptrmak olacaktr. Seyahat sigortas, aslnda kiinin seyahat esnasnda kaza, sakatlanma, salk sorunu gibi risklerini semi olduu sre iinde belirlenmi limitler dahilinde kapsam altna alan bir polie eidi ve bu tr bir sigortay da online olarak yaptrmanz mmkn. Tek yapmanz gereken www.sigortam.net/seyahat/1.asp ad-

CHIP | MAYIS 2002

156 204

cretsiz Posta Grubu Hizmeti: Yahoo Groups

Online Tartma Siteleri

Sanal bir tartma ve yardmlaama platformu oluturan posta gruplar ile eski arkadalarnz tekrar bir araya toplayabilir, benzer dncelerdeki insanlar yaknlatrabilir veya eitli sorunlara zmler arayabilirsiniz.

ise rencilerinin zerinde uzlatklar tek konu, belki de hayatlarnn sonuna kadar birbirlerinden ayrlmayacaklardr. Ancak mezun olduktan sonra niversite, i derken herkes kendi yolunu izer ve bir ekilde aradaki balant kaybolur. Ancak gnmz teknolojisi ile bu balanty sanal da olsa yeniden kurmak mmkndr. Herkese ak olan posta gruplar sayesinde eski arkadalar tek bir at altnda toplanabilirler. Posta gruplar etkili bir ekilde kullanldnda rencilerden, i verenlere kadar ok geni bir yelpazeye dahil kullanclarn isteklerini karlayacak ve hatta hayatlarn kolaylatracaktr. rnein nceki seneki snav sorular, ders notlar grup adresine gnderilerek tm yelerin bu bilgilerden faydalanmas salanabilir veya toplant saatleri ve grevler tm alanlara tek bir eposta ile gnderilebilir. Dnyadaki en byk portallardan biri olan Yahoo, cretsiz e-posta hizmetinin haricinde bir de cretsiz posta grubu hiz-

meti sunuyor. Bir Yahoo ID ve bir e-posta adresine sahip olan herkes istedii balk altnda ve istedii ierie sahip gruplar hazrlayabilir. Grup oluturulmas ve ynetilmesi esnasnda Yahoonun kendi hazrlad ara yz kullanld iin HTML veya zel baka bilgilere gerek yoktur. CHIP, bu yaz ierisinde tasarm aamasndan balayarak gruplarn nasl oluturulaca, kullanc ve grup ynetimi hakknda bilmeniz gerekenleri gsteriyor.

lk adm: Grup tasarmnda dikkat edilmesi gerekenler

lk olarak posta grubu oluturmak istediiniz alanda baka bir tartma listesi olup olmadn kontrol etmelisiniz. nk halihazrda binlerce kurulu tartma listesi vardr ve ayn amala daha nceden kurulmu bir listenin benzerini veya ayns hazrlamak da pek anlaml olmayacaktr. Bunun iin ister Yahoo Gorup dizinini kontrol edebilir ister bu dizin ierisinde istediiniz konuyu aratabilirsiniz. Grup olutur-

mak istediiniz alana karar verdikten sonra grubun amacna uygun olarak ksa ve aklayc bir isim bulmalsnz. Artk bir konuda grup oluturmaya karar verdiyseniz ve bu sorumluluu alabileceinizi dnyorsanz www.yahoo.groups.com adresindeki Start a new group balantsna tklayarak, grup oluturma ynnde ilk admnz atabilirsiniz. Ancak online olarak gerekleen bu ilem srasnda vakit kaybetmemek iin baz kararlar nceden vermenizde fayda vardr. Grubu olutururken gz nnde bulundurulmas gereken dier bir nokta ise grubun yelerini belirlemektir. sterseniz kendi adres defterinizdeki kiileri Yahoo Groupsa aktarabilir veya isteyen her kullancnn sizden davet beklemeden kayt olmasna izin verebilirsiniz. pucu: Kullanclarn kendilerinin kayt olmasna izin verilen ak abonelik sistemindeki herhangi bir gruba dahil olmak iin yapmanz gereken tek ey grupismisubscribe@yahoogroups.com biiminde-

CHIP | MAYIS 2002

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Posta Gruplar

205

Kendi Eviniz: Grupla ilgili tm ilemleri, oluturduunuz grubun ana sayfas zerinden yapabilir ve konuklarnz burada arlayabilirsiniz.

ki bir adrese bo bir e-posta gndermektir. Buradaki grup ismi yerine dahil olmak istediiniz grubun ismin, rnein kal_mezunlari yazmalsnz. Kayt ilemini tamamlamak iin yapmanz gereken en son ilem ise size gelen onay mesajn geri gndermektir. Sz konusu kararlardan en nemlisi, tartma listesinde moderator yani yneticinin bulunup, bulunmayacadr. Yneticinin grevi, tm mesajlar gruba gnderilmeden nce incelemek ve uygun olmayanlarn yelere gnderilmesini engellemektir. Aslnda bu soruya verilecek cevap tamamen listeye ayrmay planladnz zamanla ilgilidir. Dzenleyicisi olmayan liste tamamen aboneleri tarafndan tanmlanr. Eer sizin tartma listeniz ok belirli bir konuya sahipse gruba gelip, giden mesajlar takip etme gerei duymayabilirsiniz.

e-posta adresi girmelisiniz. Sz konusu eposta adresinin daha nceden hazrlanm olmasna gerek yoktur. Yahoo buraya gireceiniz e-posta hesabn otomatik olarak oluturacaktr. Daha sonra yine ayn pencere zerindeki Describe your group ku-

altndaki Listed seeneini iaretleyerek hazrladnz grubun tm Yahoo grup yeleri tarafndan grnmesini veya Unlisted seeneini kullanarak bu grubun dizin ierisinde yer almamasn salayabilirsiniz. Daha nce de bahsettiimiz gibi grubun en nemli zellilerinden biri ye ynetimidir. Select membership type bal altndaki Open (Ak), Restricted (Kontroll) ve Closed (Kapal) yelik seeneklerinden birini kullanabilirsiniz. Ak yelik sisteminde isteyen herkes grubunuza ye olabilirken, kontroll sistemde kiilerin ye olabilmeleri iin sizin onaynz istenmektedir. Kapal sisteminde ise sadece sizin davet ettiiniz kiiler grubunuza ye olabilir ve bu seimi ileride deitirme imkanna sahip deilsiniz. Burada bulunan

Son Adm: Artk grubunuzun sayfasna gidebilir ve burada kullanlacak renkleri deitirebilirsiniz.

kinci adm: Posta grubunu oluturma

Artk grupla ilgili kararlar kafanzda toparladnz gre Start a new group balantsna tklayarak yeni bir grup oluturmaya balayabilirsiniz. Grup oluturmann ilk aamasnda drt admdan oluan bir sihirbaz sizi karlayacaktr. Bu sihirbazn ilk admda grubunuzu oluturmak istediiniz kategoriyi semelisiniz. Bunun iin istediiniz kategori balantsna, buradaki rnekte School&Education kategorisini kullanacaz, tklayarak bir sonraki pencereye geebilirsiniz. Birinci ilemin devam nitelii tayan bu pencereden ise biraz nce seilen kategoriye ait bir alt ksm semelisiniz. Yaptnz kategori seimlerinin doruluunu onaylamak iin bir sonraki pencerede bulunan Place my gorup in.... balantsna tklayn. Sihirbazn ikini admnda ise oluturduunuz bu grup iin grup sayfasnda ve arama sonularnda ekrana gelecek bir isim yazmalsnz. Daha sonra tek bir eposta adresi zerinden tm yelere mesaj gndermek iin, grup ismi ile uyumlu bir

bir alt seenek ise kullanclarn kendi eposta adreslerini gizleme imkan tanmaktadr ki bu kullanclar gruba e-posta ile mesaj gnderemezler. Son olarak grupta, daha nce deindiimiz dzeltmen olup olmayacan belirleyebilirsiniz. Bunun Grup ve kullanc seenekleri, iin Unmoderated, Moderated veya Newsye ynetimi ve kullanc haklar letters seeneklerinden birini iaretleyebiGrubun temellerinin atld ikinci adm- lirsiniz. ayet Newsletters seeneini iadaki Select directory listing type bal retlerseniz, gruba sadece siz mesaj gnderebilirsiniz. Yani dier yeler sadece okuyucu olarak katlabilirler. Sihirbazn nc admnda Yahoo profilinizi ve daha nce girdiiniz e-postalardan birini setikten sonra grup oluturma srecinin son admna gemek zere Continue dmesine tklamalsnz. Bunun sonucunda ekrana gelen pencere zerinden, gruba katlmasn istediiniz maksimum 50 tane e-posta girebilir ve gruba yeni, ye olanlar iin bir ho geldin mesaj hazrlayabilirsiniz. Maksimum 300 karakterden oluGruplar Elinizin Altnda: Yahoo Groups ana sayfasndan varolan tm gruplar grebilir, abilen bu mesaj grubun ieriini ilginizi ekenlere katlabilir veya kendiniz yeni bir ve amacn yeni kullanclara akgrup oluturabilirsiniz. lar nitelikte olmaldr. Grup olu-

tusuna, grup sayfanzn en stnde ekrana gelecek olan ksa bir aklama girin. Daha sonra grup yelerinin mesajlarn etkilemeyecek de olsa grupta kullanlacak dili semelisiniz.

CHIP | MAYIS 2002

206

GNCEL KAPAK DONANIM YAZILIM PRATK

INTERNET
Posta Gruplar

turma srecinde yazlan tm mesajlar ve ayarlar ileride istediiniz gibi deitirebilirsiniz. Dikkat! Oluturulan grup bir sre Yahoo tarafndan takip edilecek, gereksiz veya hatal bulunursa sistemden silinecektir.

Kiisel bilgilerin ynetimi ve posta seenekleri

Grup penceresinin sa st tarafnda bulunan Edit My Membership balantsna tklayarak kiisel bilgilerinizi gncelleyebilir ve ayarlarnz deitirebilirsiniz. Buradan Yahoo profilinizi ve grup ierisinde kullanlacak e-posta adresinizi deitirebilir veya yeni adresler ekleyebilirsiniz. Ancak buradaki en nemli nokta e-posta kutunuzun gereksiz yere igal edilmesini engelleyecek olan Message Delivery, Message Format ve E-mail Notification ayarla-

n bildiren mesajlarn hesabnza gnderilmesini salayabilirsiniz.

letiler iin Outlook Express ve Outlook 2000 istemci ayarlar

ayet ok aktif bir gruba yeyseniz ve eriim adresi olarak da POP3 sunucusu kullanan e-posta hesabnz verdiyseniz gelen kutunuz olduka karacak demektir. Ancak Outlook Express veya Outlook kullanyorsanz, istemci gelen iletilerin kurallar yardmyla otomatik olarak ayklandktan sonra zel bir klasr ierisine tanmasn

Grup ana sayfas ve gelimi kullanc ynetimi

Grup oluturulduktan sonra grup ana sayfas ekrana gelecektir. Buradan Yahoo Gorupsun sunduu tm fonksiyonlara ulaabilir, grup ayarlarn ve kullanc zelliklerinizin tmn deitirebilirsiniz. Sesli ve yazl sohbet, online dosya ve fotoraf saklama, veritaban, sk kullanlanlar listesi, takvim Yahoonun gruplar iin sunduu hizmetler arasnda saylabilir. Kullanclar, online chat aracn kullanarak birbirleri ile sesli veya yazl olarak sohbet edebilirler. Bunun haricinde Yahoo her gruba, sahip olduu dosyalar saklayabilmesi iin 20 MBytelk bir alan atyor. Bylece kullanclarn dosyalar online paylaarak gereksiz trafik olumas engelleniyor. Dzeltmenin kontrol altnda olmak kayd ile her kullanc bu sayfaya istedii gibi dosya ykleyebilir veya alt klasrler oluturabilir. Ancak moderator isterse kullanclarn bu servislere erimesini engelleyebilir. Birbirinden olduka uzakta yaayan arkadalarn online bir fotoraf albm oluturulmalarna imkan tanyan Photos ise, Files ksm ile benzer zelliklere sahip. Buradaki bir dier kullanl fonksiyon ise grup toplantlarnn online olarak planlanmasna ve bylece ortak kararlar alnmasna imkan tanyan Calendar, yani takvimdir. Grubun sunduu en nemli fonksiyonlardan biri ise Poll, yani oylamadr. Bu sayede hazrlayacanz sorular ile kullanclarn belirli konulardaki dncelerini alabilir ve istatistikler tutabilirsiniz. Grup yneticileri dier kullanclarn davranlarndan sorumludurlar ve kiilerin haklarn istedikleri gibi snrlayabilirler. rnein Members penceresinden grup yelerini inceleyebilir, kullanclar silebilir ve gruba bir daha ye olmalarn engelleyebilirler. Invites penceresini kullanarak istediiniz kiilerin gruba ye olmalarn salayabilirsiniz. Group Settings penceresini kullanarak da grubu olutururken yaptnz tm ayarlar kontrol edebilir ve memnun kalmadklarnz istediiniz zaman deitirebilirsiniz.

Grup Ayarlar: Grup isminden ana sayfa renklerine kadar tm deiiklikleri Group Settings penceresini kullanarak istediiniz gibi gerekletirebilirsiniz.

rdr. Message Delivery altndaki seenekleri kullanarak tm mesajlarn ayr ayr, ayn gn ierisinde gnderilen mesajlarn size tek bir ileti ierisinde, sadece ynetici tarafndan hazrlanan zel notlarn gnderilmesini veya hibir ekilde e-posta gnderilmemesini salayabilirsiniz. Message Format bal altndaki seenekler ise size gnderilen tm mesajlarn HTML biimine dndrlmesini veya olduu gibi braklmasn salayabilir. Son olarak da E-mail Notification seenekleri ile de gruptan ayrlan veya gruba yeni giren kiileri veya onay bekleyen mesaj/yelik olup olmad-

Kural Sihirbaz: Gruplardan gelen iletilerin kurallar yardmyla zel klasrler ierisine otomatik olarak tanmas salanabilir.

salayabilirsiniz. Outlook Express: lk olarak sz konusu gruptan gelen iletilerin saklanaca bir klasr oluturmalsnz. Bunun iin yerel klasrler altna farenin sa dmesini kullanarak tklayn ve alan nesne mensndeki Yeni Klasr komutunu altrdktan sonra klasr iin uygun bir isim verin. Daha sonra Aralar/leti Kurallar/posta komutunu altrn. Bir kural oluturmak iin Yeni dmesine tklayn ve birinci admda koul olarak letinin kimden satr kii adn iersin seeneini iaretleyin. kinci admda Belirtilen klasrne ta eylemini sein ve son olarak nc admda da gnderen kiiyi (Grup ismi) ve iletinin tanaca klasr sein. Outlook 2000: lk olarak Outlook Expressdekine benzer bir ekilde yeni bir klasr oluturun ve daha sonra yeni bir kural oluturmak iin Aralar/Kural Sihirbaz komutunu altrn. Ekrana gelen pencere zerindeki Yeni dmesine tklayn ve takip eden penceredeki listede bulunan listeden Bilinden gelen yeni iletileri ta trn iaretleyin. Kural aklamas ksmn kullanarak kimden gelen iletilerin nereye tanacan belirtin ve daha sonra leri dmesine tklayn. Ekrana gelen direktifleri takip edin ve daha sonra kural iin bir isim oluturduktan sonra Son dmesine tklayarak kural tamamlayn.
Kadir Tuzta, ktuztas@chip.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

208

Peter Glotzun Gelecek Senaryosu

Dijital Kapital
Gitgide artan dijitalleme anda, zgr ve atmasz bir toplum sz konusu olamaz. Aksine yeni kltr atmalar olacak ve toplumumuzu blecekler.

000 ylnda yeni ekonominin iflasndan sonra, hayallerinden arnm finans yneticileri ve gelecek aratrmaclar her eyin aa yukar ayn kalacan ilan ediyor. Ben tersini iddia ediyorum: nk zamannda Gutenbergin bulduu hareketli harflerde olduu gibi, bir medya dnm iine giriyoruz. Bu dnmn etkilerini ancak 2009 ylndan itibaren hissedeceiz. O zaman geldiinde, emektar endstri kapitalizminin yerini dijital kapitalizm alm olacak ve zaman drt temel eilim belirleyecek: Maddecilikten kopma, merkeziyetilikten kopma, kreselleme ve zellikle hzlanma... Bu iletiim devriminin bir simgesi, birinci snf bir mobilletirme arac olan cep telefonu. Yeni cihazlar ve teknikler endstrilemi toplum-

larda kendini kabul ettirmeye balayan gebe yaam stilini desteklemeyi srdrecek. Bu gebe tip iinde programclar ve web tasarmclar bulunuyor: Biri g ettiinde, bu yzden daha az para kazanr hale gelmeyecek, nk yalnzca baka bir yerde olmak zere ayn ii yapyor olacak.

Dijitallemeyle birlikte mekan kavram deiiyor

Peki elektronikleme, dijitalleme, alama nasl bir etkide bulunuyor? Telematik mant noktadan ok noktaya yapsndan noktadan noktaya yapsna gelinmesine neden oluyor ve bylelikle daha fazla zgrlk, ama daha fazla risk de getiriyor. Bylelikle geri yeni bir insan olumuyor, ama yer (mekan) hissi, zaman duygusu, tinsel mevcudiyet, sabr, yerleme ye-

tenei ve hareketlilik deiiyor. Ancak yzde 100 herkesin yeni medyalar kabul etmeyecei iindir ki, sonuta kltr atmalar doacak. Bana gre, yeni iletiim ilikileri insann gerekliini gzlemcilerin bugn inandndan daha gl bir biimde deitirecek, ancak ounluun 90l yllarda iddia ettii kadar hzl deil. imdi tabii piyasa ekonomisinin yeni ileyi biiminin dijital kapitalizm olarak adlandrlp adlandrlmayaca konusunda tartabiliriz. Bu ilk bakta bir polemik izlenimi uyandryor. Ama kapitalin serbest ekonomide belirleyici bir rol oynadn itiraf etmenin artk zaman gelmedi mi? Bugn parann oluan telematik toplumda ilikiler yuman en azndan endstri toplumunda olduu gibi belirlediini hala kabul etmeyen biri olabilir mi?

CHIP | MAYIS 2002

SER

209

Yeni alt tabakalarn militarizminde, Peter Glotz, 15 Haziran 2001de Gteborgdaki Avrupa Birlii zirvesindeki ayaklanmalara deiniyor.

rece daha iyi yaayan bir ounluk blou oluacak. Sistemin rafinesi de u: atmaya yatkn gruplar 2/3lk bloa dahil olacak, sadece atma dolu gruplar darda kalacaklar. Bylece devrim yapabilecek bir snf olmayacak. Alttaki ve nc lkteki snfta ise nemli lde bilime dayal bir topluma ayak uyduramayanlar younlaacak. Varolan isizlere, daha mantkl yaayabilmek iin materyal etkilere ak ykl gruplar eklenecek. Bunlarn ideolojisine yavalama (hzlanmann, ivmenin tersi anlamnda) deniliyor. vmenin ve yavalamann arasndaki kltr atmasnn en azndan nmzdeki 20 yl boyunca devam edeceini dnyorum.

BENM VZYONUM
nsanlk tarihinin en ilgin yzylnn bandayz. Peki ama yarnn dnyas nasl olacak? CHIP size her ay biliim ann nc dnrlerini vizyonlar ve topyalar ile tantyor.

Dijital kapitalistler modernleme kartlarna kar

Bu ne mi demek? atmaya yatkn gruplar bilinli olarak alttaki te birlik dilime dyorlar ve burada modernleme maluplarna tosluyorlar. Bu atma geri Marksizm gibi kapal bir ideolojinin oluumuna neden olmuyor, ancak dramatik bir sonu douraca ortada. Antirasyonel kltr kritiinin yeni bir dalgas ykselecek, ruhlarn katlamasnn karsna yeni aile deerleri ve bir doz yeni dindarlk konulacak. Milyonlar ruhun ve vcudun zel bakma ihtiya duyaca veya kyametin yaknda kopaca, yeni parack hzlandrclar gibi yksek teknolojilerin hibir anlamnn olmayaca gibi sylemlerle dejenere edilecek. Gnmzde bu deer sistemleri arasnda kavga iyice krklenmi durumda. 2/3lk bloun ideolojisi halen te birlik bloun ideolojisi karsnda stn grnyor. Dijital kapitalizmin byk toplumlarnda bu durum byle kalacak gibi grnyor. Ancak yeni alt tabakann militarizme kaydna dair ilk belirtiler geliyor: Dnya Ticaret rgtne veya Davostaki Dnya Ekonomik Forumuna kar kreselleme kartlarnn protestolar, ekonomi terrne veya dnya apnda markalamaya karyd.
Prof. Peter Glotz (62)

Aktiviteleri
St. Gallen niversitesinde letiim bilimleri profesr 26 yllk politik aktivite, Berlin Bilim ve Eitim senatr, eski SPD bakan

izm
Yalnzca enformasyon ya da bilgi toplumundan bahseden biri vicdan azabn sergilemi oluyor. Gerekte para zerinden yrtlen takas ilikileri planl ekonominin kamuflajndan daha effaf. Ekonomik dzenin bu blmn gizlemek denemesi ya sinsiliktir ya da saflk. Dijital kapitalizm sosyal piyasa ekonomisi halini alm olan endstri kapitalizminden biraz farkl olacak.

Kitap Yazar:
Hzlandrlm Toplum (1999), Analogdan Dijitale (2001)

Dijital kapitalizmde snflar ve 2/3lk blok

Benim ngrm u: Avrupann byk toplumlarnda 2/3lk bir toplum dzeni oluacak. Simge analistleri iin ekonomide lider olanlar, tpk endstri toplumundaki sar kaskl metal iilerinin simge olduu kadar, dijital kapitalizm iin bir emprezaryo oluturacak. 2/3lk blok endstri toplumundan arta kalanlar (alanlarn yzde 15inden ibaret) destek kuvvetler olarak iine alacak. Bylece g-

Dijital kapitalizmin sonu ve antikapitalist 1/3lk snf

MITte (Massachusetts of Technology) psikologluk yapan Sherri Turkle, neden gnde 14 saat online olarak borsay takip eden bir borsacnn stn grlp de, siber uzayda ayn sreyi geirip bedavaya

bilgisayar oyunu programlayan birinin horlanp baml olarak grldn soruyor. Ortalkta paavralar uuuyor ve bugn yaadklarmz sadece bir balang. Sonu ne olacak? Bu politik snfn tepkisine bal. yi politikalar yapp, nc, antikapitalist te birlik snf sisteme dahil etmek (Inclusion) iin abalayabilir ve yaam stillerine kar toleransl olurlar ya da neoliberalizmin bizlere gsterdii gibi, Kaliforniyal kapitalizm modelleri uygulamaya konulur. Bu %62 durumda daha sert, belki kanl atmalar ortaya kabilir. Ancak kesin olan bir ey var: Tarihin sonu (Francis Fukuyama), liberalizmin kesin zaferi veya atmasz bir toplum sz konusu olamaz. Politik snflar alclarn altrmallar, tabii eer halen bunlara sahiplerse.
Peter Glotz eviren: Garo Antikacolu, agaro@chip.com.tr

CHIP | MAYIS 2002

233

KNYE

REKLAM NDEKS

Yayn Koordinatr (Sorumlu): Gkhun Sungurtekin sgokhun@chip.com.tr Genel Yayn Ynetmeni: Ufuk Yamanklolu uyaman@chip.com.tr Yaz leri Mdr: Mahmut Karslolu mkars@chip.com.tr Yaz leri: Sevda Kl, chipyaz@chip.com.tr Kadir Tuzta, ktuztas@chip.com.tr Yavuz ahin, yavuz@chip.com.tr Haber Merkezi: Cem anc cemsanci@chip.com.tr CHIP Test Merkezi: ahin Ekiolu, esahin@chip.com.tr Ecevit Bktm, ecevitb@chip.com.tr CHIP CD: Korcan Meydan, korcan@chip.com.tr CHIP Online: Halil Selanik, webmaster@chip.com.tr Katkda Bulunanlar: Murat Karslolu, Ozan Ali Dnmez, Garo Antikacolu, Sena Krn, Chian Baykal, (PH) Peter Hummer, (FK) Fabian von Keudell, (TF) Thorsten Franke, (TB) Thomas Baur, (KK) Kim Kranz, (SR) Stefan Reinke, (MS) Markus Schmidt, Peter Glotz, (AB) Andrea Bauer) Grsel Ynetmen: Gkhan Ko, gokhank@chip.com.tr Grafik Asistan: Dilek Krcan

Genel Mdr: Hermann W. Paul Genel Mdr Yardmcs: Beste zerdem Finans Mdr: Aylin Aldemir Halkla likiler Mdr: zlem Cenker Pazarlama Sorumlusu: Ayten ar Abone Blm Sat Mdr: Asu Bozyayla Abone Servisi: Ayten Akgre Ebru Cinek Datm Mdr: Cem Cenker Datm Asistan: Mehmet il retim Koordinatr: Turgay Tekatan VOGEL Medya Yaymclk A.. Adna Sahibi: Gkhun Sungurtekin

VOGEL MEDYA YAYIMCILIK REKLAM GRUBU Sat Mdr: Glcan Bayraktar gulcanb@vogel.com.tr Pazarlama Mdr: Gler Okumu oguler@vogel.com.tr Reklam Mdr: Nurhan Bac Eyiip bnurhan@vogel.com.tr Market Sorumlusu: Yeliz Koyun kyeliz@vogel.com.tr Reklam Trafikeri: Aynur Kna aynur@vogel.com.tr

VOGEL MEDYA YAYIMCILIK A..NN DER YAYINLARI

3 LEVEL Trkiyenin bir numaral oyun dergisi www.level.com.tr 3 HERKES N BLGSAYAR Yeni balayanlar iin bilgisayar ve internet rehberi

Renk Ayrm-Film k ve Bask ASIR Matbaaclk Ltd. ti. Tel:(212) 283 84 38 Datm: BRYAY A.. VOGEL Medya Yaymclk A..: Piyalepaa Bulvar Zincirlikuyu Cad. n Merkezi 231/3 Kasmpaa/stanbul Telefon: (212) 297 17 24 (pbx) Faks: (212) 297 17 33 Abone Faks: (212) 238 73 43 Yaz leri Faks: (212) 238 73 26 Web Adresi: http://www.chip.com.tr

3 IT BUSINNESS WEEKLY IT profesyonellerinin gvenilir rehberi www.itb.com.tr

3 www.internetimiz.com Bilgisayar, kitap, sinema, mzik, haber...

DNYADA CHIP
3 CHIPin yaynland dier lkeler:
Endonezya Romanya Tayland Hindistan Rusya Italya Singapur Almanya Macaristan Slovakya Cumhuriyeti ek. Cum. Malezya Ukrayna in Polonya Yunanistan

Merkezi Almanyada bulunan ve Almanyann en ok satlan aylk bilgisayar dergisi olan CHIP, Trkiye ile birlikte 17 lkede yaynlanmakta.

CHIP | MAYIS 2002

234

CHIPTE GELECEK AY
HAZRAN 2002
Pratik

Donanm Problemlerine Son

Bilgisayarnz kilitlenip kaldnda ne yapmanz gerektiini bilemezsiniz. CHIP, acil durumlarda kullanlmak zere ilkyardm antanz hazrlyor ve ses kart, sabitdisk, ekran kart ve anakart problemlerinin zm iin reeteler sunuyor.

pular

Upgrade Rehberi
Terfi rehberimizin birinci blmnde upgrade ncesi sistemi hazrlamay, ekran kart ve bellek montajnda dikkat edilmesi gerekenleri ve adm adm montajn nasl yaplacan aklyoruz. Siz de kendi sisteminizi kendinizin terfi ettirmesinin gururunu yaayn.

Donanm

Test: CD Yazclar
Giderek artan CD kopyalama ve veri kaydetme ihtiyalarna cevap vermeyi amalayan piyasadaki en yeni ve en hzl CD yazclarn karlatrmal testi ve CD kopyalamak iin ipular.

DERLER

3 Grafik Plug-inleri
Yazlm Testi
Sper efektler iin cretsiz eklentiler

Kendi DVDni Kendin Yap

Sadece Authoring yazlmlaryla DVDnin nimetlerinden tam olarak faydalanabilirsiniz. Kiisel DVDnizi men ve dizin yaplaryla birlikte DVDye yazmak iin en kullanl yazlmlar test ediyoruz.

3 Webcam ile Gzetleme

Evinizi otomatik olarak srekli gzetleyin

3 Aratrma

Laboratuvarlarndan
Gelecein teknolojileri

3 En yi E-mail pular
Trickler ve spame kar nlemler
! Yazlarda gncel gelimelerden kaynaklanan deiiklikler yaplabilir

CHIP | MAYIS 2002