Nefsini bilen Rabbini bilir Sadk Yalszuanlar 'Nefsini bilen Rabbini bilir' hadisini bn Arabi (ra) yle yorumlar:

'Her insanda bir lahi sim daha fazla mtecellidir. nsan, ancak bu smin tecellisi kadarnca nefsini bilecektir.' Yani bu lahi smin tezahr orannda Rabbini bilecektir. Rabbin Zat' bilinmez. Zat'n tefekkr yasaklanmtr. nsan idraki zaten Zat' fikretmekten acizdir. O halde, nefs, Bedizzaman'n Ene Risalesi'nde belirttii zere, Rabbin bilinmesinde bir anahtar ilevi grr. Ene Risalesi, slam irfan geleneinin iinden konuan Bedizzaman'n nemli eserlerindendir. Burada, 'emanet'in 'ene' kavramyla amlanmas dncesini stad, Zemaheri ve Cili'den iktibas etmitir. Zemaheri, ilgili ayeti tefsir ederken 'Ene' kavramn kullanr. Ekberi rfan geleneinin deerli adlarndan Cili'nin ise, Hviyet ve Enaniyet adl bir eserinden sz edilmektedir. Demek ki, Ene, Rabbin bilinmesinde bir lttr. Nefs, klasik Arapa'da ruh anlamnda kullanlmtr. Gnmzdeki kullanm daha ok, 'ruh'tan farkl, zerk bir olgu biimindedir. Nefsin dzeylerinden Kur'an'da sz edilmektedir. Sufiler, insanolunun yeryzne nzuln bir alalma, asli doasndan uzaklama olarak yorumlarlar. Dolaysyla insan, dnyaya inerken, bir irtifa kayb yaamtr ve nefsi hastadr. Nefs-i emmare, kin, dmanlk, yalanclk, nifak, isyan ve kfr zeredir. nsann manevi bir seyr seyahat yaamas, nefsin, Kur'an'da belirtilen aamalar gerekletirmesi anlamna gelecektir. kinci aamada nefs, levvamedir, yani ktlklerden kanma ynnde bir duyarlk kazanmtr. Ardndan doygunlua ermi, Rabbi'yle doymu mutmain nefs dzeyi gelir, nihayet rza makamna ulam nefs-i razyye gelir ardndan. Bu dzeyler, bize, nefsin, dnyaya inerken alabildiine cahil ve mnkir olduunu, bu alaltan sonra, tekrar Rabbine dnmek iin bir arnma yaanmas gerektiini gsterir. Nefs-i emmare dzeyinde kalm olanlar, kendini tanrlatrma eilimi ierisindedir ayn zamanda. nsan, nefsinden dorusal bir hat ekerek, tm varl orada odaklar. Her ey kendi nefsi iin ve nefsine gre konumlanacaktr artk. Bu, esasnda rtk olarak rububiyyet iddia etmektir. rfan ehli, nefsin tm aalk eilimlerinin altnda ubudiyyeti terk, rububiyyeti iddia bulurlar. Szgelimi Konevi, zina eyleminde rtk bir rablk iddias gizli olduunu syler, Krk Hadis erhi'nde. nk der, zina, keyfemayea bir davrantr. Bu ise, sadece Zat'a zgdr. nsan, mutlak zgr olamaz ve mlknde dilediince tasarrufta bulunamaz. Esasnda mlkten sz etmek imkanszdr, insan iin. Mlk Allah'ndr.

Risale-i Nur meslei ve tefekkr, tmyle bu irfani gelenee uygun olarak nefsin arnmas ilkesine dayanr. Ama, rzay kazanmaktr; bunun biricik yolu ise Hz. Peygamber'in emrettii zere nefisle mcahede ve riyazettir. nsann cihatla ykml oluuna ilikin Bedizzaman, tpk bn Arabi gibi, byk cihadn nefisle yaplmas gerektiini belirtir. Allah, kafirlerle savan, buyurur. bn Arabi, bu ayetteki buyrua uyarken, en yaknnzdakinden balayn, der, en yaknnzdakinden, yani nefsinizden. Size en yakn kafir, nefsinizdir. O halde, onunla mcahedeye giriin. Bu, bir risalesinde Bedizzaman'n Kadiri ve Nakilerin cehri ve hafi zikirlerine ilikin bir yorumunda da karmza kar. Kadiriler, cehri zikirle tabiat tautlarn zir zeber etmiler, Nakiler hafi zikirle nefsi tezkiye etmektedirler. Ene, rizayet ve kullukla delinmezse tm varln kuatr insann. Nefisperestlik, bir tr putperestlik gibidir. Onlar, nefislerini (heva) ilah ittihaz etmilerdir, uyars bunu ima eder. bn Arabi hazretleri Ftuhat'ta, velilerin velayetlerinin delili olan kerametleri yorumlarken mealen yle der: Velilerin kerametleri, hep bir manevi mertebe, bir makam kazanmann hem bir delili, hem de armaandr. Szgelimi 'heva'larn denetim altna almay baarm insanlar, 'hava'da yryebilirler. 'Biz, hayat sudan yarattk' ayetinin srlarna vakf olanlar, suyun zerinde yryebilirler. Bedizzaman'n birinci manevi evresinde, Kosturma esaretinden firar ederken Volga'nn zerinden yryerek getii rivayet edilir. Keza, Horhor Medresesinde bandan geen o ilgin olay, havada kalabilmesi, hevasn denetleyebilme dzeyini iaret eder. Kimi yorumcular, nefsini bilmekten kastn, nefsini yenmek olduunu sylemilerdir ki, yaygn yorum budur. Yunus Emre hazretlerinin ifade ettii gibi, bizler dnyaya lmek iin deil, olmak iin geldik. Olmak, lmeden evvel lmekle mmkndr. lmekten kast ise, insann nefsinin, yani kiisel doasnn snrlarn taarak, kendi kiisel algsn silerek, sm-i Azam olan Hu'nun srrna ermesidir. z Klasik Arapa'da nefs, ruh anlamnda kullanlr. Nefsin, sonraki dnemlerde kazand "benlik", "kendilik" anlamn da ieren bu geni anlam dnyas iinde sylenmi olan bir hadis: "Nefsini bilen Rabbini bilir"in anlamn bu erevede dnmek gerekir. Nefsini bilen, yani ruhunun zenginliklerini ve bir emanet olarak "benlik"i bilen Rabbini bilir. nsan, kendisini ancak, nefsinde tecelli eden lahi simlerin tezahr dzeyine gre bilebilir. Nefsinde ne dzeyde Esma-y Hsna tecelli ediyorsa, o seviyede bilecektir.