ISKANDAL

Prof. Dr. Ali Demirsoy

Anadoluda en az benim ocukluk dnemimde ve en az benim yaadm yrede, doum gn, evlilik gn, sevgililer gn, babalar gn, anneler gn, evlilik yldnm gibi kutlamalar yoktu. Eer bu kutlamalara rast gelmi baka nemli bir olay yaanmamsa, bu kutlamalarn taraflar olan kiiler bile tarihleri hatrlayamazlard. Kutlama olmaynca hediye alma da sz konusu olmazd. Hediye kural olarak bir yerden bir yere (yre dna) gidildiinde, yre dndan misafir geldiinde getirilen nesnelerle snrlyd. ounlukla da bir kutu Hac Bekir lokumu ve zerine konmu bir havluydu. Gtrlen ya da gelen hediye, kural olarak gidilen yerde hemen arandnda bulunamayan nesnelerdi. rnein pastrma, ikolatal helva, akide ekeri, ikolata, balon gibi. Eer seyahati yapan ve hediye getiren aile bireylerinden biriyse, ounluk ailenin bir bireyinin mecburi bir gereksinmesini karlamaya ynelik olurdu. rnein ayakkab (bu nedenle yola klmadan nce, ayakkab gereksinmesi olanlarn ayaklar, bir kda kurun kalemle izilirdi), bazen palto, apka ve benzer eyler olurdu. ocuklar iin ok snrl olarak oyuncak getirenler de olurdu. Hobi anlamnda ya da gnlk yaamda kullanlmayan bir nesnenin hediye olarak gelmesi kyde ve kasabada bilindik evrelerde dalgalanma yaratabiliyordu. Elerin manevi dnyasn etkileyecek sra d hediyelerin getirilmesi allagelmi bir gelenek ve adet deildi. Kimsenin bu nedenle nemli bir beklentisi olduunu da gzlemlememitim. Babam, bilgili ve akll bir adam olmakla birlikte, hediye konusunda tipik bir Anadolu kylsnn tesine geememiti. Yaamnda byle bir al veri yapmadn syleyebilirim. Kendisinden ok gen ve gzel bir kz olan anam e olarak almt. Babamn anama brakn bu kutlama gnlerini herhangi bir nedenle hediye aldna tank olmadm. Herhalde anamn da hayatn haddesinden geerken renmi olmas nedeniylebyle bir beklentisi yoktu. 1950li yllarn banda babam Ankaraya akrabalarmz ziyarete gitti. Belirli bir sre kald. Dnte her gelen yolcu gibi karland, ky ahalisi

geldi, ay iildi, getirilen lokum datld, tandklarn hal hatr tm ayrntsyla soruldu. Ky ahalisi gidince yakn birka akraba kald ve babamn tahta bavulu ortaya getirilerek ald. Yrede zor bulunan baz yiyecekler, mecburu kullanmak zorunda olduumuz baz giyim kuamla ilgili nesneler zenle gsterilip bir yere katlanp konurken, 10 cm kadar boyu, 3-4 cm kadar eni olan sarms beyazms bir kutu kt. Herkes bunun ne olduunu anlamak isterken, babam bir sigara yakt, dizlerinin zerinde gururla biraz dikeldi, Iskandal dedi. Hi kimse bir ey anlamamt. Birbirimizin yzne bakyorduk. Sonunda babam bombay patlatt. Bu bir parfm, karma getirdim. Biri, em (amca) Allah akna bunun fiyat ne diye sorunca, babama gn domutu: 17 lira dedi. Herkesin yznde bir aknlk vard. nk yanlmyorsam 17 liraya bir ya da 2 krmz lira alnabiliyordu. Bu bir kadnn o yrede gnlk gereksinmelerinin dnda alabilecei en byk hediyeydi. Babam eine byle bir hediye getirdii iin belli ki gururlanmt. Dorusunu isterseniz babam bu hediyeyi de kendi isteyerek seerek almamt; akrabalarm emrivaki yapp byle bir dkkana sokunca, belli ki oradaki satclar da azndan girip burnundan knca birden doldurua gelerek alvermiti. u ya da bu ekilde bir defa alnmt, akll kii bunu sempatiye dntrebilirdi. Kutu ele alnp fiyat renildikten sonra anamn yznde inanlmaz bir ifade belirdi. Onu imdi daha iyi analiz edebiliyorum. Bu kutunun, hemcinsleri arasnda ona nemli bir ayrcalk kazandraca akt; bir anlamda einin kendisine ball ve saygs maddi olarak dile getirilmiti. Ancak, anam ok zeki bir kadn olduu iin tesini de hemen dnmeye balamt, Byle bir parfm inei saarken mi dut toplarken mi, su sularken mi, sebzelerin dibini apalarken mi kullanacakt? Yaplan evlilik trenlerine srp gidebilirdi, ancak hacdan gelen birka koku eidinin haricinde kimse koku ile ilgili bir fikre sahip deildi ki, byle deerli bir parfm anlasnlar. Ancak evrede aylarca konuuldu. Anama salad tek yarar pahal olmasndan dolay salad prestijdi. Herkes byle bir pahal parfmden dolay aknlk iindeydi. Ap bir bakalm deyince, amcamn hanm, eften pften eyler iin harcama Aliye diye almasn nledi. Bir araya gelindiinde sk sk Iskandal konuulur

oldu; ancak harcanmasn diye kimse kapan ap srmedi. nk deeri o zamanki llerde astronomikti. Herkesin syledii aman bouna harcamayn, nemli bir dn olursa kullanrsn oldu. ok iyi hatrlamyorum; ancak anam birka dnde srm olmal. Anam kasabaya giderken, bir trafik katliamnda, 1980 ylnda 58 yanda hayatn yitirdi. ok gen ve hayat doluydu. ok zldm. 2012 ylna kadar kendine ait kk ekmecesini hi amadm. Zorunlu bir nedenle ekmeceyi anca, birka para eyann yan sra, 10 santimetre boyunda, 3-4 santimetre eninde kutusu hi bozulmam bir parfm kutusu gzme arpt. Elime alr almaz yaklak 60 yl gerilere gittim. Bu kutu, anamn yllarca gururland, evrenin hayranlk duyduu, bir ksmnn zenerek bakt, babamn anama sevgisini en net biimde verdiini dnd kutuydu. zenle elime aldm ve zerini okudum: Kutuda Scandal yazyordu. Ancak belli ki satc, scandal, Trkeye uydurarak (stationu, istasyon: recebi, irecep, limonu ilimon yaptmz gib) skandal olarak syledii iin, 60 yl boyunca onu marka olarak skandal bildik. Kutuyu zenle atm, iindeki parfm svsn anlayabilmek iin ieyi a kaldrarak baktm, stten en fazla yarm santimetre inmiti. Anam onu hemen hemen hi kullanmamt ya da kullanamamt. Hediyeyi alann, hediyeyi verenin ve bu hediye merasimine tank olanlarn birounun mr, skandaln skandal olduunu renemeden bitti. Kapan ap koklamadm. nk ok kiinin yaamnda hatta benim yaammda nemli bir an olan bu parfmn kokumu olabileceine gnlm raz olamayacakt. O ienin iinde belli ki birounun sevgisi, gururlanmas ve zlemi saklyd. yle de kalmalyd. Bu yk belki bana ait bir zel yk gibi grnyorsa da, eminim ki kendi yaamnzda ya da ailenizde, evrenizde, bu ykden pay karabileceiniz ok ey olabilir. Sevgilerimle Prof. Dr. Ali Demirsoy Deerli Kardeim Ana, hava gibidir; alamadnz zaman farkna varrsnz. Ananz yayorsa u andaki fiziki durumu ne olursa olsun hala arkanzdaki

manevi gtr. Ltfen onlara olmas gibi davrann. Benim gibi yitirmi iseniz, en azndan bugn, gnlk kouturmanz arasnda, kalbinizin sevgi odacndan ona bir demet sunun, barnzda scakln, dudaklarnzda ellerinin efkatini hissedin. Birounuzun benzerine tank olduu, bir ksmnzn dolayl olarak benzerlerini duyduu, Anadolu insannn bir dnem ilgin bir ekilde yaad yklerden birini, bizzat tank olduum bir yky, gelecek kuaklara not dsn diye yazya dktm. Gnlk skntlarndan uzaklamak ve bir dnemin insanlarn anlamak isterseniz okuyunuz derim; eer zaman bulamaz iseniz, yine de atmaynz, Ali Demirsoy klasrnn iine srkleyiniz, bakarsnz ocuklarnz ilgin bulabilir. Sevgilerimle.