Nhp Mn v Su Hnh Nguyn Ba-la-mt-a

Su Hnh Ba-la-mt-a 1

Namo Shakyamuni, Do mt duyn ln ngi dch bi ny c dp hc tp qua bi ch gii ca i s Geshe Tsultim Gyeltsen v Lc Ba-la-mt-a v bi ging nguyn thu ca c Dalai Lama. y hon ton do s tr duyn v sp xp ca cc thy t - Nay xin knh gi ln qu c gi bi dch ny. Con xin cung knh dng ln c Dalai Lama v Geshe Tsultim Gyeltsen vi lng t bi v lng 2 gio ha con v v vn chng sinh lng cm t su sc nht. Trong bi dch phn bit th phn ch gii ca Geshe Tsultim Gyeltsen c in nghin phn bit vi chnh vn ca c Dalai Lama c in thng. D nhin, vic dch thut kh trnh cc li lm knh mong qu dc gi lng th v ch bo cho cc sai phm . Nhiu ch thch trong bi c ly t t in m Wikipedia. Tuy nhin, nhiu phn ni dung li l trnh by ca Chn Nguyn. Tt c cng c xin hi hng v mi chng sinh hu tnh. Lng u knh bt.

Su Hnh Nguyn Ba-la-mt-a thng c gi tt l Lc . Ch Ba-la-mt-a (sa. pramit, pi. pram, zh. , bo. pha rol tu phyin pa ) l cch phin m thut ng ting Phn pramit, cng c vit tt l Ba-la-mt. Ba-la-mt-a c dch ngha l o b ngn (zh. ), v cc (), (), S cu cnh (zh. ). Mc d ngha o b ngn, "t n b bn kia", rt c thng dng ti ng Nam nhng cch dch ngha ny c l khng chnh xc theo t nguyn Phn ng. Cch dch s cu cnh, "ch ti hu ca s vic" c v ng hn v cng c nhiu nh Pht hc hin nay p dng. N tng ng vi t perfection trong Anh ng. Lc bao gm b th (Dna), tr gii (Sila), nhn nhc (Knti), tinh tn (Virya), thin nh (Dhyna) v tr hu hay tr bt nh (Praja). Cc Ba-la-mt ny s c trnh by ln lt trong ni dung bi ging.
2

T y tr v sau khi dng thut ng "chng sinh" xin qu c gi hiu l cc vit ngn ca thut ng "chng sinh hu tnh", tc l cc sinh th c tm thc (ngha l c cc xc cm nh kh au v hnh phc)

Su Hnh Ba-la-mt c bit n trong Pht gio l:

B Th Ba-la-mt Tr Gii Ba-la-mt Nhn Nhc Ba-la-mt Tinh Tn Ba-la-mt Thin nh Ba-la-mt Tr Hu Ba-la-mt

Lc c ngun gc lch s t cc gio hun ca c Pht Thch-ca. Bn s tm c cc Ba-la-mt ny trong cc kinh in Bt Nh Ba-la-mt hay Prajnaparamita Trc khi thc s bt u nui dng iu c gi l Su Hnh Ba-la-mt, bn phi pht trin ng thi v tha ca tm thc hay l hnh x ca b-tt. B-tt l ngi m hon ton t b quyn li t ng ca mnh v mong mun nhn trch nhim li ch cho tha nhn. Mt b-tt l mt chng sinh hay mt c nhn thc hin cc hnh nguyn ln lao, c th trc s chng kin ca cc chng sinh gic ng hay ca mt v thy tinh thn, rng c nhn s lm vic cho li ch cng nh tm kim s gic ng trit cho ton th chng sinh. Cc hnh nguyn ny khng n gin ch l mt mong c tr thnh mt v pht cho tha nhn, m l trung thnh vi mt s cc th nguyn btt cho n khi kt thc lun hi. Qua vic nui dng thi vi tha, gi l b- tm, tc l tm thc hay con tim tnh gic, bn bt u tch ly cng c v tr hu. Bn phi thu thp nhiu nng lc tch cc trong mt thi gian rt lu di, ln n nhiu kip sng hay v lng nin k. Bn c th lm c iu thng qua vic thc hnh lc . Cc b-tt thc hin cc hnh ng li ch v lng cho chng sinh, v tt c nhng hnh ng ny c th c phn chia thnh Su Hnh Ba-la-mt. L do chnh cho vic thc hnh hay nui dng Lc l tr thnh mt v pht, hay l mt chng sinh gic ng hon ton. Pht T bt u l mt chng sinh thng thng, Ngi ch cho chng ta s kh d thnh tu gic ng. Mt ngi thng c th tr thnh b-tt thng qua nhng iu c gi l chuyn ha tm thc. Cc chuyn ha tm ny bao gm vic khi ng t b au kh trong lun hi, iu ny thc s l tnh hung nan gii m chng ta hin ang gp phi. Khi mt c nhn tm hiu v nhn thc c bn cht au kh ca vic lun hi th cng ta nh l ri vo h la mt ni khng ly g lm hnh phc. Chng ta cng ngh ti nhng ngi khc cng b vng trong cng tnh trng v ngh ti mi lin h m ta c vi chng sinh hu tnh, v ngh v vic nhng ngi khc t t vi chng ta trong nhiu cch khc nhau nh th no. Ta mong thy ngi khc c gii thot khi au kh nn ta gip h bng vic nui cy nhng phng thc suy ngh ny. y l mt cch m trong ta rn luyn tr thnh mt b-tt. C nhiu cu chuyn v nhng con ngi, qua vic chng kin v nhng bt hnh v au kh ca k khc, thc s rung ng v sau t nguyn gii thot tha nhn khi nim au ca h. Tng t, khi bn nui dng mt tnh yu v lng t v lng [i t bi] vi

tha nhn, th vic pht trin nhng thi tch cc ny trong tm thc cng dn ti s pht trin mt ng x v tha. Bn cng c th pht trin ng x b-tt bng vic c duyn may gp g t s th hin hay t s pht ca mt chng sinh gic ng nh l c pht Thch-ca Mu-ni. Qua vic cm kch cc phm cht v i ca c Pht, l ngi cng hin cuc sng cho li ch tha nhn, bn c th mong c c nh c Pht, v cng c c mi phm cht tuyt diu . Mc tiu ti hu hay mc ch ca vic thc hnh Lc l tr nn gic ng hay t ti ton gic. Nhng mi Ba-la-mt cng c th phc v mt mch ch tm thi. Mch dch tm thi ca vic thc hnh Hnh B Th l c cc ngun phc lc. Ni cch khc, nu bn mun c c mi loi phc lc, k c s thnh vng, th vic cho hay b th em ti nhiu phc lc. Mc ch tm thi ca vic thc hin Hnh Tr Gii l c c mt kip ti sinh tt p trong cuc sng k tip. Mc ch tm thi ca vic thc hnh Hnh Nhn Nhc l tr nn thu ht i vi ngi khc. Ni cch khc, nu bn mun tr nn d thng v li cun c ngi khc th nhn nhc s mang ti kt qu ny. V mc ch tm thi ca vic thc hin Hnh Tinh Tn [Perfection of Joyful Exertion : Hnh H Lc] l c mt biu hin tch cc trong th gii. Vy nn, ngay c khi bn chng lm g th ngi khc vn thy s hin din ca bn c nh hng mt cch tch cc. Mc ch tm thi ca Hnh Thin nh l tm thy an bnh trong mi trng vt cht cng nh trong chnh tm thc. V cui cng, mc ch tm thi ca vic thc hnh Hnh Tr Hu mt s d dng thu hiu c mi vic m bn nghin cu. y l cc hu qu tm thi ca vic thc hnh Su Hnh Ba-lamt

Khi To B Tm
S khi to ca B- tm , tc l tm tnh gic, c c do kt qu ca lng t bi, s mong mun nhn ly trch nhim lm tt cho mi ngi. Trong hu ht thi gian, thi yu thng ca chng ta dnh cho ngi khc u c lin h n tri buc, quyn luyn. Nhng vn c th c c mt tnh yu thng khng vng chp. Kh nng cm xc ca ta ngay c vi mt cht tnh thng cng c chc nng nh l mt ht ging. Ht ging ny c th ngy cng ln ln v tr thnh v bin v n l tnh yu khng cc b hng n v lng chng sinh hu tnh. Ta khng ch ngh rng: "xin cho con thot khi au kh", m cn c mt ngh can trng, "xin cho h c gii thot khi au kh". Mt cch pht trin B- tm l s dng truyn thng By im Nhn Qu. l: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bnh ng Nh li lng t t ca m hin. c mun n p lng t t . Yu thng. T bi. Trch nhim to ln hon thnh li ch chng sinh hu tnh. B- tm, con tim tnh gic hay tm thc gic ng.

Trc tin ta phi nui dng thi cng bng hay bnh ng. Nu trng ng cc v mun thu hoch c tt p th bn cn c t tt. t khng tt th ng cc s khng pht trin. Tng t, chng ta xc lp mt c s ca s bnh ng nh l t tt cho cnh ng b- tm. Hin ti ta cm thy lng yu thng hng v nhng ngi gn gi vi mnh. Ta c mt pha yu thng bn b v gia nh; v ta li loi tr tnh yu thng ny i vi nhng k th. Tnh yu mt pha ny l mt tr ngi cho tnh yu vi s bnh ng. Ta nui dng bnh ng bng cch hy b quyn luyn tri buc ca chng ta vo nhng ngi m ta cm thy gn gi v hy b s quay mt ca mnh vi nhng ngi m ta gi khong cch. y l iu gio hun u tin. Khi nui dng c thi bnh ng i vi tt c, th sau ta hy xem ton b chng sinh hu tnh nh l m mnh. Mt cch tng qut th ngi ta gn gi nht i vi m, nhng ta c th ngh nh cha hay ng b ca chng ta, ngi no gn gi nht hay l ngi t t vi ta nht. Qua vic nh li s t t ca ngi ny, lng bit n dy ln trong ta, cng vi c mong c bo p li lng t t . Sau ta m rng cm gic ny bao trm ln ton b chng sinh hu tnh. Ta tr v s t t ca h bng tnh yu v lng t bi, tc l, c mong rng h c hnh phc v thot khi kh au. Bc ti l cm xc rng mnh mun em li li ch cho tha nhn. Ta mun xa b kh au ca h. Trch nhim ny c ngha l con tim tnh gic, l tm thc gic ng, l b tm, l iu m chng ta ang m rng. Ta phi hiu rng iu ny khng ch l vic gip tha nhn. Chng ta cng gip chnh mnh. iu gi l "bi phn li lc". Gip tha nhn l cch thc ta thnh tu gii thot. Mt phng php khc khi to B- tm l hon chuyn chnh mnh vi ngi khc hay nhn din chnh mnh l ngi khc [hon chuyn ng tha]. iu ny xo b c xu hng cm gic quyn luyn bm chp vo chnh mnh. Chng ta u nh nhau, u khng mun kh au, v u mong hnh phc. Mi ngi c cng mt quyn c trnh khi au kh v t ti hnh phc. V phng din ny, chng ta u hon ton ging nhau. Vy nn khng c l do no phn bit ta - ngi. y l im chnh yu, khi ta c mun t hnh phc cho chnh mnh, th ta nn c mun thnh tu hnh phc cho ngi khc. Ta khng nn hon ton loi b s lu tm n chnh mnh. Nhng t nht ta nn chm sc cho nhng ngi khc hn chnh ta. Mt phng php tt nui dng thi ny l tonglen, cho v nhn, mt thc hnh m ta qun tng l mnh ly i au kh ca ngi khc v gi ra nhng g lm du nim au ca h. Mt s ngi c th ngh rng: "Ti khng cn phi lm vy, ti ch mun hnh phc cho ring mnh". Vi thi ny, ta ch t ti hnh phc tm thi, mt loi nit bn mt pha m s khng dn ti tnh gic lu bn. Trong khi vi ng lc c t s lu tm n tha nhn, chng ta cui cng s t ti trng thi chnh gic, pht qu. V khng nhng th, trn dc ng ta cng t ng n c vi hnh phc. Do c mun li ch cho tha nhn khng ch l thi lnh mnh. N l con ng duy nht chng ta c th li ch cho chnh mnh. Hy ngh k iu ny. Hai loi rn luyn tm thc nu trn dn ti cm gic gn gi vi tt c chng sinh, v mt c nguyn mnh m gii thot h vnh vin khi kh au. Lng t bi ca chng

ta nh ot cho vic m rng trch nhim ca mnh; vic m rng trch nhim ca chng ta li quyt nh cho s m rng ca tm tnh gic. D nhin, s truy lng cho hnh phc vnh hng ny phi c h tr bi tr hu, tc l hiu bit v tnh Khng. Nu s rn luyn ca chng ta trong vic hon chuyn ta - ngi c h tr bi hiu bit v tnh Khng, th n s rt mnh m. Vic khi to b- tm t trn li ch tha nhn. thnh tu trng thi chnh gic cho li ch tha nhn, chng ta khi ng thc hnh Lc hay Su Paramita (Ba-la-mt). Ch paramita c c nghi lm thnh tuyt ho v c l tuyt ho. Cc hnh Ba-lamt u l siu vit v chng u truyn dn ti hiu bit ca hnh Ba-la-mt cao nht, tc l tr hu. iu khc nhau gia cc hnh Ba-la-mt v vic lm thng thng v b th, tr gii, nhn nhc, vn vn chnh l nhn thc v tnh Khng ca cc hin tng. Nu chng ta thc hnh tt tt c cc hnh Ba-la-mt thp hn nhng tr hu ca chng ta b sai lc th ton b n lc xem nh ung ph. Mt mt cc hnh Ba-la-mt l giai on kt qu, , chng c hon tt hay ti ho ti qu v Pht. Mt khc chng l hnh ng ca mt b-tt trn l trnh tu tp n tnh gic hon ton. Cc hnh Ba-la-mt ng trc th bnh thng hn v cc hnh Ba-lamt ng sau th c bit hn. Hnh ng trc dn ti hnh k sau. B th, tc l cho i vt cht tt p m khng c tri buc quyn luyn s dn ti gii hnh thun khit [hnh tr gii]. Khi c c gii hnh thun khit, bn tr nn nhn nhc Nhn nhc l phn kh nng i din vi cc kh khn, vy nn mt ngi s khng tr nn chn nn hay li bin hay tr ni nhiu th. S tinh tn ny h tr cho chnh nh, iu s dn ti tr hu. Hnh thp hn s dn ti ci cao hn; ci th hn s dn ti ci vi t hn. Li i t thc hnh b th cho n thc hnh tr hu biu th mt s thun khit dn d ca btt. Mi hnh trong lc bao hm tt c nhng hnh khc. y l nhng iu nn c thc hnh.

B Th Ba-la-mt
Mt cch ct li, B th Ba-la-mt ngha l nhng g ta cho hay chia s vi ngi khc khng nn do tnh ton hn thit hoc b u do s keo kit bn xn. Trong cc gio php Pht, ta ni v nhiu dng thc cho nh l cho qu vt cht, cho yu thng v bo v, hay cho thuyt ging tinh thn. Bt k nhng g bn cho i, vic quan trng l khng quyn luyn gn b vo n hay khng keo bn v th c cho. Thc hnh B th Ba-la-mt gp phn cho vic t ti trng thi ton ho cui cng ca bn gi l "gic ng". y l mc tiu ca b th. Trong vic thc hnh Ba-la-mt ny, bn ng bao gi ngh n s p tr. N phi nn l vic cho v iu kin.

V Hnh B Th
Vic cho khng ch l mt phng thuc cha tham lam. Mc ch ca b th l tng cng s hng khi trong vic cho. iu ny gi l B th ba-la-mt. Chng ta nn thc hnh b th khng phn bit. Ta c th cho hng ti cc i tng:

K th Bn b Ngi khng quen bit Ngi c phm cht tt p Ngi c lm li Ngi a v cao hn ta Ngi c v tr thp hn ta Ngi cng ng cp vi ta Ngi ang hnh phc Ngi ang au kh

l mi dng c th c nhn b th. Khi thc hnh b th, ta nn cu xt n hon cnh c th. Khi cho k th, th nn lm iu vi yu thng. Khi cho bn b, th nn lm iu m khng c luyn chp. Khi cho ngi xa l, th khng nn b qun h qua mt bn. Khi cho ngi c phm cht tt p, khng nn thm mun ghen t. Khi cho ngi lm li, khng nn xem thng h. Bng cch ny ta thc hnh ty theo ngi nhn. B th ba-la-mt c phn lm bn kiu59. Kiu th nht l B th vt cht [ti th]. Trng hp ny bn nn cu xt nhng g bn ang cho. Nu cho nhng th gy hi cho ngi nhn th y khng phi l cch cho ng. Th d cho v kh v cht c l khng ng. Cng vy ngi ta ni rng "cho bc v hy vng s nhn c vng tr v" khng phi l cho chn tht. ch l mt loi i cht hay bun bn. V nu bn tr nn t ho v kiu mn khi cho, th tt c cng c u b mt. Vi lng t ho ch k bn ngh rng, "Ti v ch c ti mi lm c bao nhiu iu v i". Chng hn nu bn thc hnh b th vi mt ngh v vic tng thng mt s ni ting, th tt c cng c t s b th u b mt. Thay v vy, cc B-tt cu nguyn rng nghip qu tch cc t b th ca h s tr cho tha nhn hn l cho chnh mnh. Trc y, ti c ni rng ti khng phn u t gii Nobel. Nu ch nh vy, ti c th khng cn lm vic g na sau [sau khi nhn gii]. Cho d c c gii hay khng th cng khng lm cho ti tr nn tt hn hay ti t hn c. Ti cng vn l mt tu s Pht gio. Nu ta lm bt k iu g vi tng c tng thng hay c ni ting th mi th s mt ht. Kiu th hai ca b th l B th gio php [php th], hay l b th cc li dy. Trong tc phm Nhp B Hnh Lun c ni rng ta nn nh gi mc tiu v s cn thit ca vic b th. Nn php th khng nht thit c ngha l vic ging dy t trn mt ngai vng m l dy nhng g gip ngi. Dy ngi vi mt ng thi hu ch, chng hn nh mt gio vin trng, l mt hnh ng thc s tt p. y bao hm tt c cc cng vic gip ngi khc tng trng tri kin ca h. Bn phi thc s c ng lc gip ngi. Nu ch ngh n lng bng, th iu khng my ch li. Dy d vi mt thi yu thng th thc s khc.

Trong Nhp B Hnh lun 3 cng c rng vic dy ngi khc trnh hp l l iu quan trng. C mt v s tn l Govapa c vua ca x n thm. Vua yu cu c ging dy gio php, Govapa bch: "Tt c cc hin tng u c bn cht trng rng; chng khng ging nh cch m ta nhn thc v chng". Nh vua lin ngh ", y tht l mt cch ngh cng r". Vy nn nh vua chm u Govapa. c Pht c dy rng mt ngi nn xem xt n c nguyn, hon cnh mi trng, v cn c ca nhng ngi theo o m ging hun. Kiu th ba ca b th l cung ng mt s bo v khi cc khip s [V y th]. Cc th d bao gm vic gip nhng ai trong t, tn thnh nhn quyn (iu ny s bao gm cc cng vic c tin hnh bi t chc n x Quc t [Amnesty Intarnational] chng hn), v vic cu tr cuc sng cho mi chng sinh hu tnh. Cc khu c tr v cc lut bo tn c to ra cho cc loi th c nguy c tuyt chng hay chng li s sn bt l vic lm bo v s sng. Tng t, thc hnh n chay cng pht trin b th v vic cung ng s bo v khi khip s, cng nh l vic lm trong chnh sch bt bo ng. Cc bc s, y t, ngi iu dng, nh l nhng ngi chm sc cho cc ngi khuyt tt -- tt c u thc s lm v y th. Mt ln ti c thm ving tri tr em m ti Nht. H tht s thiu thn. Ti c l khng th lm vic ni d ch trong vi ngy. Ti ni vi nhng ngi lm vic rng "cc bn tht s gip tha nhn. Ti ging thuyt v t bi nhng cng vic ca cc bn l hnh vi t bi. iu ny tht n tng v ng khm phc". y qu tht l mt cch trc tip v thc t ca hnh v y th. Trong th gii ngy nay, nhiu ngi lm vic trong a dng cc t chc cu t lo lng v bo lt, ng t, i km, hn hn, bnh tt, chng hn nh l AIDS, cc phong tro v ha bnh, n u c cu xt nh l v y th. Kiu th t ca b th l cho phn thn th ca mnh [t thn th]. Mt th d v iu ny l vic hin tng cho ngi khc. y tht l tng thun khit, c mun rng cp mt ca mnh c th hu ch cho ngi khc s dng. Hin tng l vic tt p.
Nhp b- hnh lun l mt tc phm quang trng ca i s Tch Thin (ntideva, bo. zhi ba lha -- th k th 7-8) thuc truyn thng Nalanda. Trong , trnh by cc bc tu hc cho mt v B Tt, t lc pht B- tm (sa. bodhicitta) cho n lc t tr Bt-nh (sa. praj), da trn Lc ba-la-mt-a (sa. apramit). Nhp b- hnh lun l tc phm nhm hng dn
3

cho C s hay ngi mi nhp mn. Tch Thin ging gii trong tc phm ny hai phng php nhm gip v B Tt tng lai nhn bit ti sao mnh li cu cho ngi v xut pht t cc hnh ng cn thit. Mt mt hnh gi phi tu hc php qun chiu ci nht th gia mnh v ngi (sa. partmasamat), mt khc phi hc php hon i gia mnh v ngi (sa. partmaparivartana, xem thm Bt hi), tc l t mnh vo a v ca chng sinh thu r tm trng ca Hu tnh (sa. sattva).

Bn phi bit r mch ch ca vic cho. Bn phi bit r lc no thch hp thc hnh mt loi b th c bit ny; thc c u, khi no, v vi iu g th loi b th no s khng ph hp. Chng hn s khng hp l nu em thc phm y cht bo cho ngi khng th tiu ha chng c. Nh c ni trong "Nhp B- Hnh lun" v trong "Nhp Trung Qun lun" 4 , im mu cht l ch b th ty theo kh nng ca mnh trong khun kh ca phng tin v tr hu. Nu c mt nghi ng no v vic b th thn th ca mnh, th vic cho ny s khng ph hp vi bn. Vi mi dng thc hnh, ta u tin hnh nh cc bc b-tt, trc tin phi khi b- tm, mt tri tim tnh gic c mong tt p cho tha nhn, v sau tin hnh b thi m khng phn cch vi con tim tnh gic trong khi vn gi s ton tm thng hng ca con tim tnh gic ny. Tng t ta phi bo tn hiu bit v s thiu vng v s tn ti thc s ca ba yu t lin quan n hnh ng b th -- ngha l ta phi thy ngi cho, ngi nhn v hnh ng cho nh l o tng. Cui cng ta hi hng mi cng c v cho ton b chng sinh hu tnh. iu ny phi c hon tt vi hiu bit v s thiu vng bn cht ca s tn ti. Chng ta hi hng ngay c kt qu hay s hon tt ca cc hnh vi tch cc ca chng ta.

Tr Gii Ba-la-mt
o hnh hay gii hnh thc ra l nhng c nguyn bo v chnh mnh khi cc tiu cc. y l ngha ca gii hnh [tr gii]. Tr gii gi vai tr rt quan trng trong vic gip chng ta thnh tu c mt ti sinh tt p trong nhng kip v sau, v tr gii to ra nguyn nhn chnh yu sinh ra c trong cuc sng con ngi qu bu. Cc gii hnh bao gm vic tip nhn nhiu loi khc nhau v cc gio hun, cc th nguyn, v cc bn phn cho vic rn luyn hay thc hnh v tinh thn ca bn. C nhiu loi khc nhau v gii hnh cho tu s (tng v ni) v cho c s. Trong trng hp c s hay ngi tu ti gia th nn gi gn khng thc hin nhng iu m c gi l "Mi hnh vi bt thin" v thn , khu, v . Nhng iu ny l git hi, trm cp, t dm, ni di, ni vu khng, ni li v ngha, ni lng m, dm pha, tham lam, sn hn, v c chp nhng quan im sai tri.

Nhp Trung Qun lun (sa. madhyamakvatra, en. Entering the Middle Way hay Supplement to the Middle Way) l tc phm ca Ngi Nguyt Xng (Candrakrti (600c. 650)). Bi lun bao gm 10 chng v cc thc hnh Ba-la-mt-a bi mt v b-tt pht trin qua mi giai an [thp a] n Pht qu. Trong , Tr hu Ba-la-mt-a c ging gii nhiu nht. Ngi cp n cc ni dung nh l tnh Khng, Nh v v ng v ngi v hin tng [nhn v ng v php v ng]. Ch cn li bn dch Tng ng v nay c xem l gio php ct li ti cc t vin Pht gio c bit trong tng phi Gelugpa

V Hnh Tr Gii
Kim ch khi lm hi k khc v nui dng cng nh tng cng thi chng li cc hnh vi tiu cc v tin hnh nhng hnh ng cng c l Tr gii Ba-la-mt. V ng [ch ngh n ta] l ci r ca mi ch tm hi ngi; khng phi l hnh vi lnh mnh. Do mt b-tt kim ch thi v ng. V ng c ngha g? Chng ta khng ni l phi qun mnh hon ton, v phn u cho pht qu, mt b-tt phi pht trin mt lng t tin mnh m v kin quyt. Nhng ta phi phn bit c r rng iu ny vi mt kiu thp km ch bit chm lo cho mnh. Mt ngi khn ngoan bit cch thc c th loi b nhng g cn phi loi b, v tip nhn nhng g cn phi tip nhn. C mi hnh vi bt thin cn phi trnh:

Ba hnh ng do thn (git hi, trm cp, t dm) Bn hnh ng do khu (ni di, ni vu khng, ni li v ngha, ni lng m, dm pha) Ba hnh ng do (tham lam, sn hn, v c chp nhng quan im sai tri)

Nhng hnh ng ny nn c thay th bi gii hnh B-tt v 10 hnh vi thin c -Chnh l 10 iu ngc li vi 10 hnh vi bt thin, v c tin hnh vi mt thc r rng:

Bo v v cu h s sng. Cho v khng ly nhng th khng c cho. i i tn knh vi mi ngi -- tn trng cc th nguyn khi lp gia nh. Ni nng chn tht. Ni nng vi mc ch mang li hi ha gia mi chng sinh. Ni nng l nh nhng. Kim ch ngi l i mch. Hnh phc vi s thnh t ca ngi khc. Yu thng mi chng sinh. C hiu bit bao gm nghip v trung o gia hai thi cc thng hng ch ngha v h v ch ngha, c km theo bi hai loi tch ly (cng c v tr hu).

Trc ht bn phi t kim ch khi cc vic lm tiu cc; nu khng, cc phm cht c hnh s khng th tng cng. Ngi Thnh Thin 5 c ni trong "T Bch K Tng" 6
5

Thnh Thin (zh. , sa. ryadeva) sng vo khong th k th ba theo truyn tha t ngi Long Th l tc gi ca nhiu lun vn quan trng ca i tha Trung Qun tng. Ngi cn c xem l Kanadeve tc l t Thin tng n th 15 v la b-tt Deva (-b) ti Tch-lan, ni m ng l mt hong t. Tuy nhin, mt s s liu Trung Hoa li cho rng ng sinh ti min Nam n trong mt gia nh Phm thin (Brahmanical family)

T Bch K Tng (Skt. Catuataka; Wyl. bzhi brgya pa) l gio php i tha quan trng ca i s Thnh Thin bao gm 16 chng: 1. Loi b lng tin [ph chp] vo tnh thng hng [ca php gii]

10

"trc ht l i ngc cc phi cng c. Sau , ngng cc hnh vi hay ng thi tiu cc b thng tr bi cc cm xc xo trn. p dng cc phng thuc loi b chng". Khi thc hnh o Pht, iu chnh l thun ho cc cm xc xo trn. Chin thng c k th cm xc xo trn l mt s siu vit ln trn au kh. hon thnh c iu ny, cn phi xem cc cm xc xo trn nh l k th v khng tho hip hay chp nhn chng. Cc cm xc xo trn c nhiu kha cnh khc nhau. Mt s l bn nng v chng khng da trn lp lun, nhng li khi ln mt cch bt cht. Chng khng quan h ti mt quan nim c th no. Chng bao gm sn hn, bm chp, t ho, ghen t, v nghi ng. Chng cng gn cht vi mt bn ng, hay vi mt quan im cc oan nh l cho rng mi vt u tn ti mt cch tuyt i hay khng c th g tn ti c. Cng c mt s khc l cm xc nh kin, nh l mt sai lm chc chn v vic g . Ty Tng c cu, "nu bn to mt ch trng d nh nh cy kim, th n s ln v ln thm nhiu ch trng na". iu ny m ch cc cm xc xo trn. Chng thc s th thin. Nu bn th lng cnh gic ngay c ch trong mt thi im, th cc cm xc ny s cng lc cng mnh ln. ng cho cc cm xc xo trn c c hi! ng chng lng l khng ch bn. Lp tc khi mt cm xc nh vy bng ln th phi lp tc xa tan n ngay ti ch. Nhng phng thuc cha cc cm xc xo trn c th lm gim hay tr tuyt cn chng. C phng thuc khc nhau cho mi cm xc ring bit. Phng thuc tr sn hn v hiu chin l nui dng lng yu thng v c mun gip tha nhn.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Loi b lng tin vo cc lc th Loi b lng tin vo s tinh khit Ph chp vo s t tn, t ho Cc th nguyn b-tt [b-tt gii] Loi tr cc xc cm phin no Loi tr bm chp vo cc i tng ca cm quan S chun b xuyn sut cho ngi tu hc Phn bc tnh thng tn ca cc hin tng [hin tng gii] Phn bc cc nhn thc sai v ng Phn bc tnh tn ti thc s ca thi gian Phn bc cc thnh kin sai lm [t kin] Phn bc tnh tn ti thc s ca cc c quan cm xc v cc i tng ca chng Phn bc cc quan nim cc oan Phn bc tnh tn ti thc s ca cc c tnh Phn bc cc lun im chng i khc [ca cc ch trng ngoi Trung o]

11

Phng thuc tr thm mun, dc vng, v b thu ht mnh bi mt i tng l xem xt nhng t vt h hao ca n, thy c iu g khng hp dn thuc v n v t tiu gim c s bm chp vo n. S qun chiu vo tnh o gic ca mi vt v s thiu vng mt s tn ti chn tht s ngn chn c v minh khi ln. Cc nh kin cng cn tr hu mnh m nh l thuc cha cho chng. Thc ra, d c phn u cho s gii thot ton din hay cho l tng b-tt, th bn phi theo l trnh tu tp v tr hu loi tr cc cm xc xo trn. Tt c cc cm xc ny cn c x tr bi tr hu. nui dng cc phm cht c hnh, bn phi bo v cc ng ca nm c quan th cm [ng cn] (thy, nghe, nm, ngi, v s chm) v chng kch hot cc cm xc xo trn. c Pht dy rng c th tn ti trong s ph thuc vo nm Skandhas 7 [Ng Un]. Vy nn y l th m ta mang theo mnh. Chng hn, chng ta phi iu trong vic tiu th thc phm. Nu n qu nhiu, th tm thc ta tr nn ngu n. Nu tr nn bo ph, th ta phi t mang vc ci bo bu . N s tr thnh kh khn ngay c khi ngi dy trn mt gh nm dy. iu tht kh s. Ta khng nn ng qu nhiu. Thay vo ta nn luyn tp du-gi. Trong bui sng sm, ta tnh thc ta minh mn. Vy nn s rt tt nu ta c th dy sm v thc hnh mt cht. Tht s hu t khi ta i ng sm. Nu khng ta s b nguy c lun chuyn m sang ngy. V nu b khng ch bi s phn tn ht vic ny sang vic k, th bn s khng bao gi dy sm ni.

Ng un (zh. wyn , sa. paca-skandha, pi. paca-khandha, bo. phung po lnga

), cng gi l Ng m (), l nm (paca) nhm (skandha) tng trng cho nm yu t to thnh con ngi, ton b thn tm. Ngoi ng un ra khng c g gi l ci "ta". Ng un bao gm: 1. Sc (zh. ; sa., pi. rpa), ch thn v su gic quan (Lc cn), do T i chng (sa., pi. mahbhta) to thnh, l bn yu t t, nc, gi, la. Sc to nn cc gic quan v i tng ca chng. 2. Th (zh. , sa., pi. vedan), tc l ton b cc cm gic, khng phn bit chng l d chu, kh chu hay trung tnh. 3. Tng (zh. , sa. saj, pi. sa), l nhn bit cc cm gic nh m thanh, mu sc, mi v..., k c nhn bit thc ang hin din. 4. Hnh (zh. , sa. saskra, pi. sakhra), l nhng hot ng tm l sau khi c tng, v d ch , nh gi, vui thch, ght b, quyt tm, tnh gic... 5. Thc (zh. , sa. vijna, pi. via), bao gm su dng thc lin h ti su gic quan: thc ca mt, tai, mi, li, thn, .

12

Ch n gic ng, trong A-t-t-ma Cu-x 8 ni rng trong 51 c tnh tinh thn th ng, hi hn, phn tch, v thm st l nhng c tnh chuyn i c. Ngha l t chng khng phi l thin hay bt thin. Do , Nu bn i ng vi mt thi rt thin c th gic ng s l thin c. Nu bn i ng vi mt trng thi hung hng, th gic ng s tr nn bt thin. c th nhn bit trong m rng ta ang m v lu gi c s tnh gic l nhng thc hnh chnh xy n trong thi gian ng. Nu ta c kh nng lm nhng vic ny, ta cng c th nhn bit phng din sng t ca s cht dn v lm thc hnh ni kt n ci cht. Do , mi th u c th chuyn thnh cng c -- 24 gi trong ngy. Cho n cui nm lm nn cuc i, ta lm c iu g y ngha. im chnh l gi gn c s ton tm trong sut tt c cc thc hnh v pht trin lng v tha v b- tm, v thu hiu tnh Khng. Trong vic gi gn s ton tm, mt s ngi c th ngh rng iu c ngha lm h hi hay lm gii hn ti s t do ca bn. Nhng thc ra, mc ch ca ton tm l gi s t do ca bn. Nu bn au yu v c nhc nh lu v thc n ca bn th bn s thy l do ca iu . Vy nn, nu khng trng chng thn, khu, ca mnh, th ta c th tr nn bt cn v phm cc hnh vi bt thin. chng phi l iu tt ng ch tm hay sao? Khi mt vi ngi nghe n ch "t k lut" [tr gii], h cho l iu xu. Nhng khng ng trong trng hp ny. Khi k lut bt gnh chu t bn ngoi, th n c th c vn . Nhng khi n n t bn trong, vi thc iu no tt iu no hi, th ta pht trin c mun kim ch nhng iu gy hi i. Th d, khi bnh, ta c mt tng v iu g li v iu g c hi cho mnh, v ta hnh ng ty nghi theo . y khng phi l k lut gy p lc t bn ngoi m n t trong chnh t tm thc mnh, vi hiu bit r v cc hu qu v li ch v hnh vi ca ta. Quan st vin, ngi trng chng xem iu g hu ch hay tai hi l thc. Nu lng tm ta b nhum iu g khng hp, th n s gi mt thng bo trng chng, cnh bo ta rng iu khng hu ch. Trong trng hp ny, s ton tm kim sot cc hnh vi. Nh l mt Pht t, bn phi ngh rng ", ti l mt Pht t, phn u cho s gii thot. Ti khng dung th cho cc xc cm xo trn, chng l nhng k th ca ti". Khi m bn gim c cc hnh vi tai hi v tch ly c hnh trong chnh mnh, th bn c th pht trin kh nng gip k khc. C 11 phng cch hnh ng cho li ch ca chng sinh c nu di y. (iu ny n t tc phm "B-tt a" ca Ngi V Trc, mt trong cc i s Pht gio. N cng c cp trong vn in Ty Tng l
A-t-t-ma-cu-x lun (zh. , sa. abhidharmakoa-stra), thng c gi tt l Cu-x lun, ngha l "Bu vt ca A-t-t-ma", tn khc l Thng minh lun (zh. ), l b lun quan trng nht ca Thuyt nht thit hu b, c ngi Th Thn (sa. vasubandhu) son vo th k th 5 sau Cng nguyn ti Kashmir. Lun gm c hai phn: su tp khong 600 k A-t-t-ma cu-x lun bn tng (sa. abhidharmakoakrik) v A-t-t-ma cu-x lun thch (sa. abhidharmakoa-bhya), bnh gii v nhng cu k . l nhng tc phm y nht tr li cc cu hi v kinh in. Xem thm bn dch ca thch Phc Vin t ting Hn http://www.thuvienhoasen.org/tsncph-03-cauxaluan.htm v bn dch trc tip t ting Phn ca Tu S http://www.phatviet.com/dichtht/luan/ln01/cxl.htm
8

13

Lamrim -- hay Cc Giai on Tun T trn ng n Gic Ng trong chng v gii hnh). 1. Bo v ti sn ca h. 2. Bo v h khi au yu bng cch cung cp thuc men (hay cho h xe ln, dng c tr thnh, knh thuc eo mt cho nhng ngi khuyt tt). 3. Ch bo h cch thc lm cc th, khng ch bng cch dy iu g nn trnh trong quan h vi Php m ch h c cch thc lm cc vic. Chng hn, nu hng xm c mt mnh vn p, ngi c th ch dy bng th d cch thc trng hoa. Tuy nhin, cung cp hun luyn cch nh bt c hay iu hnh mt tri b tht l nhng vic xu. 4. By t knh trng v vinh d i vi ngi khc bng cch cho h vt hay bng cch cho n h. 5. Bo v h khi him nguy, t s lo s cc s vt hay cc th hoang d. 6. Xa b v lm gim nh ni au n tinh thn bng cch khuyn gii hay an i nhng ngi chu phin no khng kip trong tm thc v b mt mt cha m, ca ci, gia nh thn thit, bn b. Chng hn, mt ngy n ngi Dromtonpa 9 tr chuyn vi ngi u bp Ahme. Ahme bo, "Gi y ti l mt u bp. Ti khng c th gi thin nh". ng ta lun phin h v chuyn . Dromtonpa tr li, "ti cng th; ti tr thnh mt ngi thng dch ca ngi Atisa, nn cng khng c th gi thin nh". V h k l v vic . Nhng mt lc sau, Dromtonpa ni rng, "iu ny ng thi. Chng no ngi Atisa cn sng, th chng khng c php no tt hn l phc v Ngi". Ngay lp tc ngi lm bp nh hn v ng ta cm thy vic phc v nu n l c gi tr. Bng cch ny, ni au tinh thn ca ng ta b loi b. y ng hn l mt phng php y k nng. i khi ti gp mt s ngi c cc kh khn v ang phn nn v chng, th ti cng phn nn. Chng ti ku ca mt lt vi nhau. Nhng sau khi ng vi h v by t s lu tm, th ti bo ", ngay c vy, n l nh th m". Nu bn tr li ngay lp tc trong mt cch kiu ngo " ti nghip cho anh bn!" th iu s l mt cht g k cc. 7. Gip nhng ai tng thiu (i kht, thiu thn y phc, hay Php) c th t chm sc mnh v cuc sng ca mnh. 8. Gip tha nhn qua s ng cm. Nu mt s ngi mt kh nng hnh ng thin c v ang b chn nn, thay v nhic mc h, hy thng cm vi h, do xa c chn nn bng cch thc y k nng. 9. Nhn nhn cc phm cht tt p ca h -- Mc d nhiu ngi c th mang nhiu li lm, h vn c nhng phm cht tt p. Qua vic ch vo c hnh ca ngi, ta c th dn d khi hng h hnh ng ngy cng nhiu thin c.

Dromtnpa hay cn gi l Dromtn Gyalwe Jungney (Tibetan: ; Wylie: 'Brom-ston Rgyal-ba'i 'Byunggnas) (1005-1064) l i t ca ngi Atisa (Nhin ng Ct Tng Tr). ng c ghi nh nh l ngi khi u ca trng phi Mt tng Ca-ng (zh. , bo. bka' gdams pa, en. kadampa) 14

10. t h v ng ch. Nu mt s ngi hnh ng mt cch lin tc v ch trong ng thi tiu cc, v nu khng cn phng php no hu hiu th hy ng chm h mt t. 11. Tin hnh nhng iu k diu. C l bt kh d cho ta lm c iu ny, vy nn v im ny, chng ta khng gip g c. Mt cch ct li tt c iu ny bao gm trong thc hnh y ngha k nng v tr tu. ngha y k nng c xc nh nh l lng yu thng t t, t bi, v b- tm. Thc hnh tr hu ch yu l tr hu v gic ng tnh Khng v cng bao gm c hiu bit v lut v thng.

Nhn Nhc Ba-la-mt

Nhn nhc (kin tr v khoan dung) c ngha l khi ngi no lm hi bn, th bn khng tr na li ngi . Nhn nhc l mt cng c to ln dn dt cho tt c cc loi thnh cng trong cuc sng ca ta. C mt th tht s hy hoi hay ngn tr ta hon thnh cc mc tiu ca cuc sng ny, bao gm c cc mc tiu vt cht, hay c cc mc tiu cho cc kip sng mai sau, l sn hn. Sn hn l trng thi ph hy ln ca tm thc cn tr tin b ca chng ta v ngn chn ta thnh t. Nhn nhc l phng thuc gii c cho sn hn. thnh cng cho nhng g m ta lm trong cuc sng ny v cc kip sng tng lai, th nhn nhc l rt quan yu v n lm sn hn ca ta mt tc dng. Nhn nhc cng ging nh l mt b o gip m bn mc vo khi lm trn m k khc khng th xuyn thng hay ng c n bn. N ging nh ngy nay khi bn khot b chng n. Bn thc hnh nhn nhc cm thy c bo v.

15

V Hnh Nhn Nhc

Nhn nhc ba-la-mt bao gm kh nng chu ng khi tai ng ging xung, kh nng i din v chp nhn au kh mt cch kin tr, v kh nng gn gi s nhn ni trong khi tr nn hiu bit chc chn v bn cht ti hu ca thc ti. Mt gii thch chi tit nht v hnh nhn nhc c trong chng v nhn nhc trong Nhp B Hnh lun, dy rng "Nhn nhc ba-la-mt th khng phi trnh khi vnh vin mi s kin tai hi v au kh, m l thun phc tm thc ca mt ngi cho nn nhn nhc ba-la-mt c tc dng ni trong tm thc ca mt ngi". Cc tnh hung khng mong mun vn s c; v chng s tip tc xy ra. Ta ch ng tm thc mnh thng qua cc ngha y k nng v tr hu trn l trnh tu hc tinh thn, iu ny khng c ngha l l ta s c th trnh thot khi nhng hon cnh khng thun li. D sao ta c th nh gi cao nhng tnh hung bt li ny, v thiu chng ta khng th ton ho c b th, tr gii, v nhn nhc. V khng c nhng hnh ba-la-mt ny, th khng th t thnh Pht qu. T quan im nh vy, bn c th ni o Pht rt l c nhn ch ngha. l mt cu hi ca vic qun chiu c nhn v vic xp t c nhn v s hot ng ca tm ngi . C ba loi nhn nhc 1. Nhn nhc khi b lm hi Ta c th b hi v thn th hay v li ni, qua s thiu tn trng, hay b hay s mt mt ca nhng g ma ta t c. V cc iu kin nh th, ta c th tr nn nng gin. Cng vy, nu mi vic thun li cho k th, ta c th tr nn khn n. Khi bi bt hnh, ta c th kh chu, gy hn, v ni gin. Vy nn bt hnh v tinh thn l nguyn do hay l ngun nui dng ca sn hn. Bt hnh c c th tr tit ngn khng cho sn hn khi ln. Nu khng, mt khi sn hn mnh m ni ln th rt kh vt qua, nn, hay p dng phng thc chng li n. Sn hn l mt cm xc xo trn nht. N khng ch nh hng ln ngi sn hn m ln c nhng ngi chung quanh. Khi sn hn ng tr tm thc ngi no , ta ch nn cm thy t bi cho h. Bng cch , ta s t trnh khi phin h khi phn ng li vi s cng kch. Chng hn, nu ngi gia ch ni gin, th c nh b nh hng. Ngi ny c th khuy ng mi bt n trong nh v ngay c nh p mt ai . Tht r rng ngi ang mt bnh tnh. V v th, h lm hi nhng ngi gn gi nht vi h. H gy ra s vic ngay c lm cho chnh h thm au kh. Ngi nh vy nn l i tng ca lng t bi, v ta nn nhn nhc vi ngi . Lp lun c th p dng chng li sn hn. Chng hn khi mt ngi no s dng v kh lm hi ta, c nhiu khi cnh xem xt: con ngi vi v kh, v kh t n, hnh vi s dng v kh, v cui cng l ngi nhn tai ng ging xung bi v kh.

16

ch l khi v kh ng chm ngi no v em li au n. Nu n ng chm vo thn th, th thn th b trn ngp au n. T bn ngoi, chng ta cung ng thn th, t phi i phng, ngi cung ng v kh. Vy qua tng tc, au n khi ln. Nu ch c v kh hay i phng m khng c thn th, th s khng c au n. Do , ngi ta c th bin bc rng vic ni sn hn i phng l v l. Bi v chnh l v kh gy hi ln thn th mnh, th ta nn trt gin ln v kh. Ngi ta cng c th tranh lun rng i phng, ngi dng v kh, ch gin tip can d v ngi ang chu tc ng ca cc cm xc xo trn. Nhng ta li khng ni gin vi cc cm xc xo trn. Cng khng ni gin vi v kh ng chm ta. Thay vo , ta ni gin vi ngi ng gia hai th ny. Ta cng nn xem xt phi chng cc cm xc xo trn l tm thi, thay i tht thng v bt ng. Nu chng thng hng th hin trong i phng, ta c th ngh n trng hp ni sn hn vi ngi . Nhng s tht l chng tht thng v sau mt chc lt mi th tr nn bnh thng tr li. Nh vy, sao ta li bo cha cho vic ni nng vi nhng th ch c trong chc lt? Ta cng nn xem xt khi t mnh ni sn hn, ta cm thy kh . Vy th c ng khng? Nh l c dy trong Nhp Trung Qun lun "Nu bn p ng vi s sn hn, th gin d ca bn c xa b c tai hi hay khng?" Nu ngi no lm hi ta, v v th m ta tr nn gin d, vy c kh nng no cho s gin d ny xo tan c tai hi lm ra khng? iu khng th c. S tai hi xong. V s tr th khng phc v cho mch ch no ht. N khng th ty tr c ti hi, nhng ngc li bn trn ca ti hi ny, b hnh h bi t chnh sn hn th li rt kh s. iu n lm cho iu tai hi tr nn qu mc chu ng. Ta ngh rng "Tri! Hn dm lm iu vi mnh". Sn hn lm cho ta b n, mt ng, v mi th tr nn t hi hn. Thay v vy, mt khi tai hi xy ra, chng ta nn ngh "Gi th i phng gy ra nghip chng, nhng ngi to c hi cho mnh thc hnh nhn nhc". Cm kch iu ny, ta nn hnh phc. Yu t quan trng nht trong vic pht trin nhn nhc l cuc i u. Ta nn ch trng nhng ngi bn kia chin tuyn vi lng bit n. Nhng ngi khng c lm li cho chng ta. Nhng khi h gy hi v lm cho ta sn hn, th li l c hi ta thc hnh nhn nhc. C hi ny khng c c t c Pht, t cc hng dn tu tp, hay t nhng ngi thn quen gn gi, m ch c t nhng ngi i chi vi ta. Nhng c hi him hoi ny c cung cp t k ch v rt c gi tr. Chng ta tt c u mong mun hnh phc, vy ti sao ta li ni sn hn vi i phng, ch v ngi to ra phin no. Nu thc s mun hnh phc, ta nn hiu rng khi ni gin, ta to ra cc nguyn nhn cho lm cho chng ta au kh nhiu hn na. Nhng nu c nui dng nhn nhc, ta to ra cc nguyn nhn cho hnh phc di lu v bn vng. l iu m chng ta phn u t c. 2. i Din v Chp Nhn au Kh bng Kin Tr

17

Khi au kh xy ra, th n khng th thay i c na. Thay vo , ta nn i mt v chp nhn m khng tr nn mt hnh phc v mt tinh thn v n. V ta phi ht sc kin quyt chp nhn kh khn ging nh thnh gi Milarepa 10 . au kh nn chuyn thnh tnh hung li ch, khng cn l mt yu t tr ngi. Nh c dy trong Nhp B- Hnh lun, "Ti sao phi kh v iu c th cha lnh c? Hay ngc li, ti sao phi kh v iu khng th cha lnh c?" Chng ta nn suy ngh v iu ny. Ta nn c mt thi tip nhn chung sao cho cc kh khn th yu m ta gp phi s khng tr thnh nan gii cho ta, bi v, xa b au kh chnh yu, th ta phi lm quen vi vic chp nhn nhng au kh th yu. Ta cng c th ngh rng "xin cho nim au ring bit ny lm tinh khit c con". V, xa hn, ta c th c nguyn au kh s b tiu gim khng ch trong ta m vi c v hn chng sinh nhng ngi c cng cnh ng. y tht ta l c s cho thc hnh ca Tonglen, ngha l "cho v nhn". Ly i au kh t ngi khc v cho chnh mnh -- l thc hnh v t bi. Cho tha nhn an lc v hnh phc ca ring mnh -- l thc hnh v lng yu thng. y l cch ta nn thc hnh s chp nhn ca au kh. C nhiu loi au kh m ta cn chp nhn. Hy xt s au kh trong quan h n thc hnh tinh thn. y nhc li, ta khng nn phn u cho danh ting. Ni cch khc "Nhng g tng thun vi cc phng cch ca th gii thng thng th khng phi l Php. Nhng g khng tng thun vi cc phng cch ca th gii thng thng l Php". Nh l mt hnh gi, ta trnh n hay lnh xa khi Bt Php Th Gian 11 : 1. Luyn chp vo vic nhn v gi cc th vt cht [Li] 2. S Trnh hay tm cch tch xa vi cc bt thun li vt cht [Tht] 3. Luyn chp vo s tn dng, vo vic nghe li m ngt, v cm nhn c v [Vinh] 4. S Trnh chu trch nhim, b nho bng, v ph bnh [Nhc] 5. Luyn chp vo thanh danh ting tt. [Khen] 6. S trnh vo s nhc m, ting nh [Ch] 7. Luyn chp vo cm th lc th thng thng [Lc] 8. S trnh nhng kinh nghim khng vui khng sng [Kh] Cng c th c nhng kha cnh phin no phi c chp nhn c lin h ti mt hnh gi sing nng , nh l vic ngi thng lng, hay h bi, hay gi vng v tn knh cc i tng quy y (nh kinh vn, tranh tng, cc vt thing ling) trong cc khong thi gian di. Thng, khi chng ta tng nin th tm thc ta b l nh; y cng l mt loi phin no. Cho nn cch chp nhn loi kh no ny l dng thc trnh s phn

Jetsun Milarepa (Tibetan: ; Wylie: Rje-btsun Mi-la-ras-pa), (c. 1052-c. 1135 CE). Ngi c cng nhn Ty Tng l mt hnh gi du-gi v nh th c nhiu ngi bit n nht. ng l t ca Ngi Marpa Lotsawa v l i s chnh ca trng phi Pht gio Ca-nh-c (Kagyu). Ngi li rt nhiu bi vit quan trng thng dng cc bi ht vi ni dung gio Php i tha c bit nhn mnh bn cht tm b ca thn vt l v iu cn thit ca v chp. Xem thm v cuc i ca Ngi ti http://www.samye.org/mila.htm 11 Cn c gi l Bt Phong. Tn Anh ng Eight Worldly Concernn hay Eight Worldly Dharma.

10

18

tn t tng v t ch. Sau , s chp nhn kh no tr thnh nim vinh hnh cho thc hnh ca bn. Ta cng c th thc hnh mt cch nhn ni vic tip nhn au kh ca ngi khc. Khi thc s qun chiu ln au kh ca tha nhn, ta tr nn lo lng tm thi. Nhng iu ny phc v cho mt mch ch to ln. S kh khn tri qua khi ngh v au kh ca ngi khc khi ln t lng t bi s tng cng tm thc mt cch su sc. l v n khng phi l s kh chu khng mong mun. Chng ta chp nhn n. 3. Nhn Ni trong vic Tn Tm v Bn Cht ca thc Ti Cng c mt loi chu ng hay nhn ni quan h n s nm bt v bn cht ca thc ti. l mt trong Ba phm Cht Ti Cao ca Tm Thc. Mt s trong cc phm cht ny c mt khi t ti qu v Pht th li cc k kh hiu i vi chng ta. D vy, thng qua nghin cu v phn tch, chng ta t ti s nm bt v s tin tng v chng. iu ra sao? i vi cc i tng, mt s phng din ca chng l trc tip thy c, mt s khc kh nhn bit hn, v mt s na l hon ton b n. Cc kinh lun Pht gio gii thch rng nhng phng din trc tip thy c ca cc i tng l nhng iu m khng mu thun vi nhn thc trc tip ca chng ta. Phng din kh nhn bit ca cc hin tng th khng mu thun vi suy lun chn chnh. Khi cc kinh lun cp n phng din kh nhn bit ca cc hin tng, th nhng mnh c xc minh khi n khng mu thun vi cc kinh in c hiu lc gi tr trc v sau . V phng din hon ton b mt ca cc hin tng c m t trong cc kinh lun l nhng iu m ta phi t nim tin vo mc no 12 .

Hnh Tinh Tn Ba-la-mt 13

Tinh tn ba-la-mt uc nh ngha nh l nim vui sng hay cm gic h lc trong nhng vic lm tch cc hay cng c. Nu bn rt vui sng v vic lm tiu cc hay v s bn rn vi cc hot ng v ngha, th theo quan im Pht gio, khng gi l tinh tn. Kiu thi ny tht ra l mt dng ca li nhc, mt s luyn chp vo cc hot ng ph phim. Ngi nh th khng nn c xem nh l c t chuyn cn no c. Nhng nu bn h lc v kin nh tin hnh cc hnh vi tch cc, th nh l mt hu qu, bn s pht gic v hc hi c nhiu iu m bn cha tng bit trc . V Hnh tinh Tn Tinh tn ba-la-mt l s h lc trong lc lm cc vic thin c. S thu ht tinh thn hng ti thin c v n lc hon tt thin c l tinh tn trong ngha Pht gio. Chng ta ang chu sc nh hng v chuyn ch ca cc cm xc xo trn, nhng gi y ta mun t do t tr ca mnh. Lm sao c th t ti iu ny ngoi tr ta c s kin
12

Xem thm chi tit v mt s phng php suy lun v suy din ca Pht gio ti http://vietsciences.org/timhieu/trietly-giaoduc/ungdungnguyenlyphatgiao.htm. 13 T nguyn vn l "Transcendent Perfection of Joyful Exertion" tc l Hnh ba-la-mt v kin nh H Lc. Cc dch ny c th d hiu hn vi ni dung, nhng v thut ng "Tinh Tn" ph bin nn chng ti s dng t ny.

19

nh mnh m. Ta phi gt b cc xao lng v cn tr nh l li bing v hn nht, v pht trin t tin, gi vng nim h lc, v tng cng sc mnh thin c ca chng ta bao gm vic lm cho li ch ca ton th chng sinh. Li nhc l mt tr ngi phi uc vt qua. Mt loi li nhc l di tr cng vic, ngh rng "ti c th lm vic sau ny", hay "Ti s lm n sau". Mt loi li nhc khc l lng ph thi gi qu bu ca bn lm qu nhiu hot ng v ngha. Dng nhiu th gi vo cc hot ng v ngha, m h, v vng, v ngn chn ta hon tt bt k vic g c ngha. Loi th ba ca li nhc l mt kiu thi thua cuc hay hn nht. Khi thy cc cp v cc l trnh tu hc m mnh phi kinh qua trong o php v ngh rng ", ti c th khng sc lm iu ". Nu bn nghe uc rng bn c th thnh tu Pht qu trong ba nm ba thng, th bn c th kh mnh dn. Mt khc, nu nghe c rng bn s phi tch ly thin c v tr hu trong mt khong thi gian v hn, th bn tr nn chn nn v ngh "Lm sao m iu c th lm c?" Vy nn, trc tin ta phi ph trin c nguyn tr thnh Pht. Bn suy ngh v hnh vi nghip v nghip qu v v v thng. V bng cch mt cuc truy lng ni tm cho ngha ny s pht trin. Vic qun chiu ln thnh phn c s ca bn cht Pht 14 , Phn ng l Tathagatagarbha, c trong tt c chng ta cng hu ch vt qua s li nhc n hn. Thng qua s nui dng, th khng c iu g m khng d dng vt qua c. Cc c Pht trong qu kh bt u nh nhng chng sinh thng thng. H khng l Pht t ban u. Nu nh c mt s vic nh l vic c mt v Pht ban s, th c khi v Pht c th mt cch t t b thoi ha v kt thc nh l mt ngi bnh thng hay chng? iu v l. Sau khi xa b ton b li lm v tch ly tt c cc phm cht tt, mt s thoi ho nh vy l khng th c. o php ca qu v Pht ch c vt qua bi vic pht trin ngy cng nhiu dng kh v kin nh -- Sau mi c thnh tu. Khi ta thc s hng hi trong cc hnh vi cng c, th iu ny s lm khi ln mt lng t tin thun khit. Ta nn can m v dng cm. Ta nn khi lng can m v ni "ti c th lm c!". Ba loi t tin c nhc n trong Nhp B Hnh lun l t tin v hnh vi, t tin v kh nng, v t tin v ch ng cc cm xc xo trn. T tin v hnh vi l l lng vng tin rng "Ti c th lm iu ny mt mnh" m khng ph thuc vo ngi khc. y l mt ngha v tinh thn trch nhim hon ton ca chnh mnh. T tin v kh nng l khi m cc do d nghi ng b xua tan v bn m rng lng tin vo kh nng ca mnh lm vic no , "Ngi khc c th khng, nhng ti c th lm c!" Ti lun lun ni rng cc b-tt nn t tin vo kh nng ca chnh mnh v t c mt tng mnh m v tinh thn trch nhim ln ting rng "ti s lm iu , Ti s lm vic cho li ch ca chng sinh". y l mt loi ngha v bn ng. C hai loi t ng, "ti" hay "mnh" thng ch mt trng thi suy thoi ca tm thc. Nhng c mt loi khc, hu ch hn trong phng din v lng t tin. Khi ta ni "Ti c th" hay "Ti s; ti s vt qua nh hng ca cc cm xc xo trn", th l loi t tin rt c uy lc. Cho nn, lng t tin trong vic ch ng cc xc cm xo trn c
14

Thut ng chuyn mn dch l Nh Lai hay Nh Lai Tng.

20

hu qu l mt kiu hnh din thin c; bn tr nn hnh din vt qua c cc nim au kh nh th. Tinh thn hng hi v n lc c nhn ln khi ta bt u ngh ti cc hnh vi thin c ca chng ta cng c th gip cc chng sinh khc. Tinh tn tr nn ging nh o gip. Chng hn khi ai chu ng cnh a ngc m vn khng nh mt tinh thn hng hi thnh tu Pht qu, th h ang thc hnh tinh tn ta o gip ca mt b-tt. Ngi Long Th c dy "Nh t, nc, la, gi, cy c, v rng hoang, xin cho con l mt i tng ca lng hoan h cho ton th chng sinh mt cch v ngi". Cc yu t vt cht khng bao gi mt mi v lun lun c mt. Trong Nhp B- hnh lun c ni "Nh l khng gian v cc yu t vt cht, t chng hn, xin cho con lun lun h tr cuc sng ca ton th sinh gii v bin." Cho nn, ging nh cc chng sinh ph thuc vo nhng yu t vt cht cho cuc sng, trong cng cch ny, xin cho con lun tr h. Trong chng cui cng ca Nhp B- Hnh lun, ngi Tch Thin c th nguyn. "chng no chng sinh cn, xin cho con vn cn gii tr au kh ca th gii". iu ny ch ra tinh thn tinh tn hng hi ca mt b-tt. Mi v mi hin tng hay ch du ca mt v Pht 15 cng nh l sc mnh tm thc ca Ngi, l kt qu ca vic tch ly cng c v tr hu. Mt vi ngi c th ngh rng "C ai bao gi hon tt c iu nh vy?" Nh nh ngi Long Th c ni (trong Bo Hnh Vng Chnh lun 16 ), "Nu bn vi cc phm cht b- tm khng mt mi, nhm n li ch cho v lng chng sinh trong mt thi gian v hn, th trong mt phm vi to tt nh th, vic c c cc cng c v tr hu tch ly ch trong thi gian ngn." Ta nn ngh rng "nu ti sng, ti s gip chng sinh, Nu ti cht, ti s gip chng sinh, ti s gip chng sinh nh l mt nn tng, mt l trnh tu tp, v nh l mt hu qu". n gin l khng c mt ch tm no khc hn iu ny. Cch ngh ny tht s ng ngng m. C c thi hng hi v kin nh v ng thi pht trin mt tm thc hnh phc ch ngh ti li ch cho tha nhn, ta s khng gp phi cc kh khn. Bun nn v mt mi s dng nh khng n. Vic nui dng b- tm v c c tm thc gip nhng ngi khc, cng lm cho ta hnh phc. Nh ngi Tch Thin ni trong Nhp B- hnh lun: "Vic thng b trn lng nga b- tm, ta dong rui t h lc ny n h lc khc".

Cc kinh vn c lit k 32 thn tng tt (theo Hn-Vit l Tam thp nh ho tng, ; ting Phn: dvatriadvara-lakaa) ch du ca mt v pht bao gm tay di, ngn tay chn cong li, chp ni cao trn nh u .. (Xem thm http://vi.wikipedia.org/wiki/Ba_m%C6%B0%C6%A1i_hai_t%C6%B0%E1%BB%9Bng_t%E1%BB %91t hay http://www.quangduc.com/phatdan/05tuongtot.html).

15

Bo hnh vng chnh lun (*) (sa. rjaparikath-ratnval, cng c gi l ratnval, hay Vng bo chu). y l mt l th t ngi Long Th, c vit gi cho nh vua, tc phm cha ng nhng li khuyn c th p dng cho tt c ai mong c thc hin B tt gii v khi tm thc hnh. Cc ch ca n bao gm: tch ly cng c, trnh cch sng sai lc, c nguyn t gii thot thng qua s pht trin t bi v tr hu.

16

21

Hnh Thin nh Ba-la-mt

Thin nh ba-la-mt trt b tm thc ra khi cc hin tng hay i tng bn ngoi v tp trung nht tm ln mt hnh nh trong thin nh ca bn. Chc nng ti yu ca s tp trung l dp yn mi xo trn ca tm thc. Trong vic pht trin tp trung tinh thn, bn khng cho tm thc mnh ngh lc n cc hin tng hay i tng bn ngoi m em tm thc v nh (i tng qun tng hay i tng tp trung), v t n ln mt i tng mt cch nht tm. Bn phi t c lp mnh trong mt ni tch bit khi bon chen hi h ca cuc sng, khi s bn rn bn ngoi, v bn phi c lp tm thc mnh khi cc tng hay cc nim xo trn. Tp trung tinh thn ta nh l mt v vua lnh o vng quc ca tm thc. Khi bn c loi kim sot nh th ln tm thc mnh, th ch ngi lng yn nh mt tri ni. Sau nu mun, bn s c th tin hnh mt loi t duy phn tch hay thin nh bt k, bn s c th hng tm thc mnh vo trng thi . V Hnh Thin nh Ty Tng, t gi cho thin nh l gom, ngha l bn t lm cho quen thuc vi mt iu g . Khi thun thc vi n, bn s dng n t nhin. Thin nh ngha l tm bn c nng lc lu li trong kim ch khi n chu nh hng ca cc cm xc xo trn, khi bn nh mt hnh phc m bn mun v chng li au kh khng mong mun. Kh nng ny, uc pht trin thng qua s thch ng, s tr nn mnh n mc cc trng thi cm xc khng khng ch c u b xa b. iu ny l thin nh c dy bi c Pht. Thin nh khng phi l iu m t n c th xy n, n l mt n lc c thc. C hai loi thin: thin nh phn tch [qun] v thin nh tp trung [ch]. Trong thin qun, tm thc t c s vng chc, sc mnh, v tn tm. Bn phn tch nhng kha cnh khc nhau ca gio php; bn qun chiu v kim nghim chng. Bn nghin cu c sch v qun chiu. y khng phi c tiu khin. Bn t duy, t duy su hn, t duy su hn na, v nhn xem nhng g mnh c c ph hp vi kinh nghim ca chnh mnh. Sau nu lng tin v hng khi tng ln, bn tin hnh thin nh tp trung. Cho n khi no bn pht trin c lng tin chc chn, th tt nht l c t sch v. Khi bn c nhn thc, th n em li lng tin hay s c quyt -- lng tin thun khit, lng tin hon ton, v tin tng vo c nguyn hin thc ha cc phm cht gic ng. Khi nui dng tm thc bng cch ny, bn c th n yn ngh trn mt i tng (chng hn nh mt tng, mt hnh nh biu tng, hay l hi th) m khng c phn tch. y l thin ch. Ta c th cho rng thin nh tc l ngi vi i mt nhm nghin. Khi ti ging dy v ni rng "Ta hy thin nh no", th mi ngi iu chnh t th ca h v ngi thng lng ln. Nhng ngi lnh thng thng cng c t th vng vng, vy chc c l l h phi thin nh rt tt! Nhng thc ra, vic thin nh ca chng ta chnh yu tin hnh bn trong tm thc mnh. Shamatha (Tng ng l shinay) ngha l "tnh lng bn vng", v l mc u tin ca thin ch. Trong Shamatha, bn khng phn tch; thay vo bn dng ngh trong trng thi ca s tnh lng bn vng. Do , n gi l "thin ch". Tm thc chm ch theo mt

22

li th gin ln mt trng im ca thin nh (chng hn nh hi th). "Tnh lng bn vng" ngha l tm thc c an n khi mi i tng no khng phi l trng im ca s tp trung. Tm thc khng b phn tn hay chia tr bi chng. N chnh l hnh nh l i tng tp trung trong tr, khng phi l chnh i tng bn ngoi. i tng thc t bn ngoi thi ht tn ti trong cch m n to ra khi c nhn thc. n tng ca i tng bn ngoi l u vt trong tm thc v l mt bn cht tinh thn. N l s phn chiu ca nhng g ta thy. Trong cng cch thc, khi ta thy mt hnh v ca mt v thnh h tr bng mt, mt hnh nh c lu du vt trong tm thc ta, nn n tr thnh mt loi phn chiu ca hnh v . Hnh nh trong tr tht s l i tng tp trung ca thin nh ca chng ta. Ch tm n bn cht tht bn trong tm thc l iu rt quan trng. Trc ht, thc hnh thin nh tp trung, bn cn mt ni tch bit, tnh lng, v hi ha thc hnh. Khi bn pht trin mt s kinh nghim thin nh ni ti, th bn s khng b cun ht vo trong dng chy ca cc s kin bn ngoi. Nhng nhng ngi cha c nhiu sc mnh ni ti, v do lp tc b ngn tr khi vic thin nh nu n n o. Tt nht l tin hnh nhiu bui thin nh ngn trong ngy. Nu bn bt buc t mnh trong thin nh khi s tp trung suy yu, n s lm kit qu tm thc, v thin nh s tr nn sai st. Khi tm thc t ti hon ton tp trung, kt thc bui thin nh, tt hn l ko di n vo trong mt chu k tp trung yu. Cho nhng ai mi vi thin ch, th mt phng php y k nng l tp trung ln mt i tng thin (hi th ca bn, mt hnh tng, hay mt cm xc) s dng mt c quan thc (thy, nghe, s, cm gic, vn vn). Bn c th tp trung vo mt thnh h tr thin 17 nh l mt i tng bn ngoi. Bn cng c th thin nh ln chnh mnh trong dng ca mt thnh h tr nh l mt i tng bn trong, trong cc trng hp ny bn thin nh ln mt hnh nh tinh thn, ch khng phi l t chnh i tng bn ngoi. Dn dn, tm thc s tr nn quen li vi hnh nh trong tr nh l i tng thin nh Bt k l dng nhn thy c bn ngoi hay khng, mi i tng ca s tp trung u tin c lu gi bi thc cm th 18 . Thc cm th lnh hi mt n tng ca i tng m sau n c to nn trong tm thc. Hnh nh trong tr l i tng tp trung, khng phi l t chnh i tng tht bn ngoi. i tng tht s bn ngoi ngng khng cn tn ti trong cch thc m n to ra khi n c nhn thc. n tng ca i tng bn ngoi l u n trong tm thc v l mt bn cht tinh thn. N l s phn chiu nhng g ta thy. Cng nh th, khi ta nhn thy mt tranh v thnh h tr thin nh bng mt, mt hnh nh l du n trong tm, vy nn n tr thnh mt loi phn chiu ca tranh v. Hnh trong tr l i tng tp trung thc s ca thin nh ca ta.

17 18

Nhiu ti liu dch l bn tn. T ch "sense conciousness". y, ta c 5 thc n t cc c quan cm gic l nhn (mt), nh (tai), t (mi), thit (li) v thn (cm xc t thn th).

23

Cc thm tra vo bn cht ca thc v loi ny rt quan trng cho vic phn bit khi nim vi kinh nghim v nim. Khi nim n vi ta nh th no? u l tin trnh ca nhn thc? Thng qua mt tin trnh st hch v phn tch, trong bu kh quyn thin nh tp trung, th tr hu pht sinh. Thc hnh v tnh lng l c s cho thc hnh v vipashyana 19 (Tng ng vit l Lhaktong) hay "tu gic". Nhng ai c kinh nghim v tnh mm do tinh thn h lc thng qua shamatha hay thin ch s tin ti thin qun, iu ny s em n tu gic. Vipashyana quan h ti Tr hu ba-la-mt. Vi bt k i tng no, th u c mt tu gic vo trong ngha ca n. Thng qua mt loi phn tch c bit, th c mt ci nhn thu sut v r rng v ngha ca i tng. Vipashyana c dng thm tra tnh Khng v bn cht ti hu ca thc ti. Ton tm phi c tip thu bo lu gii hnh thun khit. V iu n lt n, mang ti s ton tm xa hn. Trong gii hnh, th ton tm l cn thit bo v ta chng li cc xao lng bn ngoi, v em li an n cho tm thc. iu ny dn ti samadhi [trng thi nh], s tp trung hay ch nht tm m n em ti cc phm cht bn trong ca tm thc. Milarepa c dy "Khi ti ng, ti thin nh. khi ti thin nh trong gic ng, l trng thi ca s sng t. Khi ti n, ti thin nh. Khi ti thin nh trong lc n, n tr thnh vic cng dng yn tic". Khi lm bt c vic g, bn u gi s ton tm. chnh l thin nh.

Hnh Tr Hu Ba-la-mt
Tr hu l hiu bit hay tri kin lm sng t iu c gi l v minh gn lin vi mi i tng hay hin tng. Ni cch khc, ta c th khng bit v mt s s vt, nhng khi ta pht trin tr hu, ta t c tri kin v chng hay v cc hin tng th v minh ca ta b tan r hay b xa b. Mc d vy, tr hu trong quan h vi Tr hu ba-la-mt, mt cch c trng, l tr hu liu ng tnh Khng hay v ng, bn cht ti hu ca cc hin tng. y l mt s sng t bn trong. C mt s ti tm tinh thn no bn trong khi tm n hiu v bn cht ti hu ca cc hin tng. Vy nn, khi c s sng t t ni bn trong, ni m ta liu ng bn cht ti hu ca cc hin tng, th l tr hu. Chc nng s yu ca Tr hu ba-la-mt l nh tn gc iu m ta gi l cc trng thi sai lm ca tm thc ni trong tm ca chng ta. Tr hu ny chng li vic luyn chp ca ta v mt bn ng. V Hnh Tr Hu Tr hu ba-la-mt l bn cht chnh xc ca cc s vt. Cc khoa hc hin i, bao gm cc ch nh l cc nghin cu v ht s cp hay ha hc cng l cc dng ca tr hu
Ting Pali l Vipassan hay vipayan trong ting Phn, ngha l s thu sut vo bn cht ca tm v thn. Thin qun l mt trong nhng k thut c nht ca n- c tm thy bi chnh c Pht Thch-ca Mu-ni. l cch t chuyn ha thng qua s t qun st v t bo kim cc tng, ham mun v cm th bn trong ca mnh.
19

24

hay tri kin. Khi bn nghin cu khoa hc v chin lc qun s v vn vn, th iu ny cng bao hm suy ngh, k hoch, thng minh, v tr hu rt nhiu. Nhng trong Pht gio, tr hu khng ch l tng cng tr thng minh m l mt hiu bit v bn cht tht ca thc ti. Trc khi c Pht thnh o, Ngi nghin cu v rn luyn trong nhiu truyn thng tn gio n khc. Ngi thy c rng d cc thin gi thm hu t ti nhng cp cao v tnh lng, h vn khng th gii to c nim bm nu vo bn ng. c Pht ng ra rng khi cn c bm nu vo s tn ti ca mt bn ng, th vn cn c iu kin cho cc cm xc xo trn khi ln. Do , c cu "Nhng ai ph nh 'ng' l Pht t; v nhng ai khng nh quan im v mt bn ng hay mt iu g tn ti mt cch tht s th khng phi l Pht t" 20 Trong Pht gio, tt c mi vt hp thnh u v thng, ton b chng u l khng tinh khit u l au kh, v tt c cc hin tng u khng c thc th chn tht v l trng rng. y l iu m ta cn bit. Lm th no ta ty tr c nim bm nu vo mt ng? Khi c mt nhn thc khc bit v tnh v ng ca cc hin tng, th bn nui dng nhn thc khc bit cho chnh s thiu vng bn ng ca mnh. Nu mt ai hi kh d hay khng thnh tu c s gii thot bng thin nh ln mt iu no khc hn vic nui dng v ng, th cu tr li l khng th c mt nguyn nhn no khc em li c gii thot. Ch bi thin nh ln v ng th au kh mi b dp yn v gii thot mi thnh tu c. Ngoi vic , khng c con ng no khc. Khi c mt nim v bn ng, s c mt nim v cc bn ng khc. Do t iu ny tt c cc sai lm c tng trng. Ngi Nguyt Xng c dy, "Cc chng sinh ngh n "ci ti" trc v ngh n "ca ti". H tr nn v vng nh l cc thng treo trong bnh xe quay nc, v bng lng t bi vi cc chng sinh nh th, ti ci h mnh xung". a s chng ta u c nim v "ci ti" hay "mnh" trong tm thc ca ta trong hu ht thi gi. ngh v "ci ti" trong tm thc ca chng ta c th nm di dng "thn th ti" hay "tm ti". Khi ngh v "tm" hay "thn" ti khi ln mnh m v bt cht, th u l bn ng ny cho thn th s hu vo? u l bn ng ny cho tm thc s hu vo? Ci m c ni l "Ti" tm thy u? N c hay khng trong mi quan h gia thn v tm? Hay ch gia hai th ? N v n khng . V khi ta ni "thn ti" hay "tm ti", th ta ang ni v thn hay tm ca ai? Ta dng nh chim hu mt bn ng tn ti ring r khi thn-tm. Bn ng ny lin kt vi thn v vi tm. N cng khng phi l trng hp m ngha bn nng v ci ng ny, khi ln trong tm ca chng ta, "lm ch" thn v tm hay c ch quyn ln chng. Bn ng v nim v bn ng ph thuc vo thn v tm.

iu ny c dc Pht nu trong mt nguyn l chung nhn nh u l Pht gio u khng phi l Pht gio. Nguyn l ny mang tn "T Php n" l V thng, Kh, V ng v Nit bn (kinh Tng Nht A Hm - phm Tng thng th 23). Xem thm Bi ging v T Php n trong Pht hc C bn Tp 2 (http://www.thuvienhoasen.org/uphcb2-1-4.htm. 25

20

Thnh gi Long Th c dy "Chng no cn luyn chp vo nm Skandhas [ng un], chng vn c bm nu vo bn ng". C th nhn din cc un nh l "ci ti". Chng no c th cn bm vu vo cc un nh l s tn ti tht s, th s vn cn bm nu vo bn ng c nhn. Bm nu ny c gii thch nh l mt cm xc xo trn -- v n l ci r ca cc cm xc xo trn. Nhng, khng h tn ti mt ci ng bn cht nh th. Tht s l trng rng v s tn ti bn cht. Cha bao gi c mt ci ng cho c nhn c th da vo t ho. Tm thc bm nu vo mt t ng v tm thc bm nu vo nm Skandhas th khng khc nhau. Ngi Long Th cng c dy "c Pht ni rng tng cho rng nhng s vt c tn ti thc s, c khi ln t cc nhn v duyn l tng thiu hiu bit [v minh]. T v minh ny, dn ti Thp Nh Nhn Duyn 21 . V Ngi Thnh Thin trong "T Bch K Tng" c ni "Ging nh l xc gic ca thn th to khp ton thn, v minh biu hin mi ni". Cm xc xo trn ca v minh ny bao trm tt c cc cm xc xo trn khc. V ngc li, khng th ni nh th vi cc cm xc khc. Vy nn, nu v minh b khc ch, th tt c cc cm xc xo trn da trn v minh cng b khc ch. Do , khi bm nu vo bn ng ny ngng, khi i tung c nh ngha l "ng" mt i, th l mt gic ng v s thiu vng ca t ng. Mt s ngi gi l tr hu v thc chng s thiu vng ca ci ng bn cht. Thnh Thin c ni "Nu mt ngi thy c duyn khi th v minh khng xy ra. Hy t mi n lc ca bn vo y. l thng ip duy nht ca ti". V Minh b khc ch bi hiu bit v s ph thuc ln nhau ca tt c cc hin tng, ni cch khc, l "duyn khi".Vy th, ngha ca duyn khi l g? Ngi Thnh Thin cn thm
21

Thp nh nhn duyn (zh. , sa. dvdaanidna, dvdagaprattyasamutpda, bo.

rten `brel yan lag bcu gnyis ), l mt trong nhng gio l

quan trng nht ca o Pht. Thuyt ny ch r l mi hin tng tm l v vt l to nn i sng u nm trong mt mi lin h vi nhau, chng l nguyn nhn ca mt yu t ny v l kt qu ca mt yu t khc, lm thnh mt vng vi mi hai yu t. Cc yu t ny lm loi hu tnh c mi vng mc trong Lun hi (sa., pi. sasra). Sau y l on kinh trong Lut tng (sa., pi. vinayapiaka), phn i phm (pi. mahvagga) nh sau (Chn Nguyn dch PliVit):

T v minh(1) m cc hnh(2) pht sinh, t cc hnh m thc(3) pht sinh, t thc danh sc(4), t danh sc l su gic quan(5) (cng vi su i tng ca chng), t su gic quan sinh ra xc(6), t xc sinh ra th(7), t th tham i(8), t tham i ra th(9), t th ra hu(10), t hu ra sinh(11), t sinh ra lo t, u su, hon nn, bt hnh, tuyt vng(12). S hnh thnh ca nguyn khi kh ny l nh th. Qua s chm dt v tiu dit ca v minh m cc hnh chm dt, qua s chm dt ca hnh m thc chm dt, qua s chm dt ca thc m danh sc chm dt, qua s chm dt ca danh sc m su gic quan chm dt, qua s chm dt ca su gic quan m s chm xc chm dt, qua s chm dt ca s chm xc m th chm dt, qua s chm dt ca th m tham i chm dt, qua s chm dt ca tham i m th chm dt, qua s chm dt ca th m hu chm dt, qua s chm dt ca hu m sinh chm dt, qua s chm dt ca sinh m lo t, u su, hon nn, bt hnh, tuyt vng chm dt. S chm dt ca nguyn khi kh ny l nh vy.

26

vo: "S vt g ph thuc vo s vt no khc, th s vt khng c lp". Ta khng th ni v mt ci ng trong bt k ngha no tch khi iu ny. C ngha l s vt no xut hin trong s ph thuc vo s vt khc th n khng l thc th c lp. Do , ci "ng" ny khng l mt thc th c lp. Khi vt no l thc th ph thuc, th n khng th tn ti t bn trong v ca t n. Do , s c lp b loi tr. S vt g ph thuc ln nhau l mt thc th ph thuc. V s ph thuc ln nhau c gi l tnh Khng. y l Madhymaka, hay Trung o. c Pht dy v tnh Khng trong cc kinh in Tr hu ba-la-mt. Ngi Long Th ni "i vi ti, tnh Khng tng ng vi ngun gc ph thuc ln nhau. iu g ph thuc ln nhau th iu l Khng". Ngi cng ni rng s vt no m khi ln mt cch khng ph thuc th khng tn ti. Do , s vt khng trng rng th khng tn ti. Ngi Long Th dy rng, "Chng no cn c s bm nu vo cc un, chng cn c s bm nu vo mt bn ng. Chng no cn c s bm nu vo mt bn ng, chng s c hnh vi dn n ti sinh". chng li lun hi, th hy chng li vic bm nu vo cc un. Vic bm nu vo t ng v bm nu vo bn ng ca cc hin tng -- phi c nhn thc ra t s thiu vng ca c hai loi ng. Chng no cha phn tch cc hin tng, th ta c th d dng gn ln chng mt loi nhn "nh th ny hay nh th kia". Nhng ngay khi ta bt u phn tch thc cht ca chng v khng ch ring s trnh hin m c cch thc chng tn ti tht s, th l ta ang lm cng vic phn tch thc cht ti hu ca chng. Nu quan st cn thn, khng c g tm thy c . Ging nh nc m bn thy trong mt o tng 22 -- n cng gn vi n, th nc cng tr nn t v cng khng thy r, v cui cng tr nn khng h c nc. Mt s vt tn ti mt cch tht s phi khi ln hoc t mt nguyn nhn hay khng c nguyn nhn, t t n hay t vt no khc, hay l t c t n ln t vt khc no . Nhng Thnh gi Long Th c ni "Khng t t n, m cng khng t vt khc, khng t c hai, m cng khng c nguyn nhn lm cho mt vt bt k khi ln bng cch no ". Theo khng nh ny th khng c du vt d nh nht no ca mt s nh danh cho mt vt no l tn ti mt cch c lp. S khng tn ti, mc d vy, cng khng c nt. Nu khng thy r iu ny, th s bc b v s tn ti ch l so rng. Cc un, c s ca s lu tm ca ta v t ng, khng h tn ti. iu ny khng c ngha l c nhn khng tn ti. Nu khng c cc c nhn, th ta khng th ni v lun hi v nit bn, v hnh phc v au kh. Do s thiu vng ca mt bn ng s mu thun vi kinh nghim trc tip ca ta. Chng ta c tn ti mt cch no . Nhng ci c s m da ln mt bn ng c quy gn th khng c t no tn ti tht s d l
22

Thng cc o tng ny d thy trn cc b mt nng nng nh mt ng nha vng xe t xa, trong tri tra nng gt, trng nh mt nc phn chiu nh cc vt gn . o tng mt nc thng c chng kin nhiu cc vng xa mc.

27

nh nht. D vy, vn c mt ci gi l "s tn ti nh danh" hay "ch thun mt tn gi". C s vt m tn gi gn cho, nhng vt khng th tm thy c. Ch c tn gi c tm ra. iu ny tht l k quc phi khng? Ngay c tnh Khng cng khng c g ngoi tr ch l tn gi. y l "tnh Khng ca tnh Khng" hay tnh Khng bn cht. Nit-bn cng c phn tch theo cng mt cch thc. D nit-bn l th rt ni ting, tht ch tm thy tnh Khng ca nit bn, khng phi t nit-bn. Khi tnh Khng nh l mt s thiu vng trong tm thc, th n ch ko di trong mt thi im ngn ngi ngoi tr bn tin hnh rt nhiu thin nh. S chc chn ca thin nh, gi l s thng bng ta khng gian, th tht kh lu gi bn ngoi s thin nh. N l iu m bn phi phn u pht trin trong nhiu thng nhiu nm. Vy nn vic hiu v gic ng tnh Khng ngay lp tc th rt kh t c.

Li cui t c t-lai Lt-ma

S pht trin v tm thc v mc tiu ca chng ta trong cc kip sng tng lai nm trong tay ta. Khng ai c th gip ta c. iu tht s quan trng l mi ngi trong chng ta hy gnh ly trch nhim cho chnh mnh. Hy gi gn s ton tm 24 gi mt ngy. Xin cm t. l tt c. (Bi ging kt thc ti y)

28